Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
gradu voluptas incedit; per quam scilicet ita
illecebris carnis suae resolvitur, ut ei illa voluptuosorum
sententia merito coaptetur: #Manducemus et
bibamus, cras enim moriemur;@# et: #Coronemus nos
rosis, antequam marcescant;@# et: #Ubique quaeramus
signa laetitiae; et nullum pratum sit quod non pertranseat
luxuria nostra.@# Sed dum infelix anima taliter
in sua voluptate resolvitur, incipit vehementer
metuere, ne scilicet id quod eam tantopere delectat,
ab ea subito auferatur. Unde bene loco secundi
quaternionis, metus cum suis satellitibus
subrogatur, quorum I est sollicitudo, II inconstantia,
III fictio, IV irrationabilitas. Quod videlicet
frustra sic ordinavimus, si non rationem quoque
cur taliter sint ordinati reddamus.
Sollicitudo namque metum primo gradu subsequitur,
quia metuentis animus, dum aliquid quod
vehementer amplectitur, amittere trepidat, immensa
illum suspicionum varietas turbat; quae menti
trepidae dum damna ventura proponit, omnia illi
per cogitationem irrogat quae posse irrogare confingit.
Sollicitudinem autem inconstantia comitatur,
qua, dum ea quae pati metuit, intolerabilia fore
praeponderat, effeminatus per ignaviam, nulla se
tolerantiae virtute confortat. Cum vero se ad tanta
discrimina praevidet virtutis robore non posse
subsistere, tentat magnopere si ea saltem per fictionem
valeat devitare. Ac proinde post inconstantiam
fictio numeratur, quia metu concussus animus, de
campo confidentiae fugiens, in duplicitatis angulo
occultatur. Post fictionem autem irrationabilitas
subrogatur, quia idcirco animum tam densa perturbationum
nebula circumfudit, eo quod, amisso humanitatis
consilio, nulla se rationis moderatione
componit. Huic jam dolor, quem tertium quaternionem
diximus, cum suo agmine ad captivi custodiam
subrogatur. Est autem satellitum ejus primus
livor, secundus amaritudo, tertius clamor,
quartus crudelitas. Dolorem quippe primus livor
prosequitur; quia cum alter adipiscitur quod alter
amiserit, amittens in adipiscentem livore invidiae
succenditur. Livori autem amaritudo succedit, quia
invidentis animus tanto ad omnes amarescit exterius,
quanto, exurente invidia radices ejus intimas,
succus alicujus infundit. Post amaritudinem quoque
clamor non incongrue numeratur, quia amaricatus
animus, cum jam flammas suas apud se ipse tolerare
non sufficit, exterius eas cum clamoris vociferatione
profundit, tantoque eas altius jaculatur, quanto
id quod amissum est charius amabatur. Quartus
in hoc agmine satellitum, crudelitas nominatur,
quia exasperatus per dolorem animus, qui dolorem
suum sub livoris tegmine diutius enutrivit,
cum hunc clamores efferendo plene non satiat, studet
inhianter ut verbis crudelibus opera crudelitatis
adjungat; quae nimirum crudelitas eousque doloris
immensitate se dilatat, ut in eumdem ipsum
qui dolet doloris poenas retorqueat. Plerisque etenim
accidit ut, vel rerum vel pignorum amissione
turbati, dum doloris sui vulnus lenire rationis medicamine
neglexerunt, in eos perturbationum fluctus
inciderint, ut vel sensum communem amitterent,
vel in seipsos crudeliter manus injicerent.
Ecce quousque per satellites suos dolor saevit, ut,
quasi parum sit ei quietem animae perturbare, studeat
illam etiam de ipso habitaculo corporis effugare!
Restat quartus quaternio, quem veteres gaudium
nominaverunt, post dolorem congrue collocatus,
quia, sicut dolor de re generatur adempta, ita et
gaudium de re generatur adepta. Sed videndum cur
majorum auctoritas, inter eas perturbationes quae
statum mentis solent avertere, gaudium numeravit,
cum hoc inter fructus justitiae sanctus Paulus
apostolus computaverit, dicens: #Fructus autem spiritus,
est gaudium, pax,@# etc. Unde noverimus gaudium,
si quando in mala significatione ponitur, non
proprie, sed abusive nominari. Unde et apud Isaiam (Isai. XLVIII, 22),
ubi nostra translatio habet: #Non est pax impiis, dicit Dominus,@#
alia translatio habet: #Non est gaudere impiis, dicit Dominus.@#
Verumtamen
Apostolus cum de charitate loqueretur, hoc
verbum abusive posuit, dicens: #Non gaudet super
iniquitate;@# cum certe quicunque super iniquitate
laetatur, non gaudere, sed potius gestire dicendus
est. Gaudere etenim tantummodo hominum est,
gestire autem non solum hominum, verum etiam
irrationabilium animalium est: unde et catuli gestire
dicuntur, cum internam alacritatem gestibus caudae
vel aliorum membrorum ostentare videntur. Hoc
itaque loco cum gaudium inter perturbationes animi
numeratur, non proprie gaudium, sed potius gestus
quidam irrationabilis est accipiendus; qui et mentem
per immoderatam laetitiam a gravitatis pondere
levigat, et hanc eamdem levitatem per signa exteriora
demonstrat. Unde, quia per dissolutionem | null | 2332aed2-3b84-459f-8097-97dfc744d8c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
exteriorem demonstratam levitas interna detegitur,
non incongrue ipsa dissolutio huic quarto quaternioni
pro primo milite deputatur. Cum enim mens
conceptam intus laetitiam gravitatis freno retinere
non curat, qualis apud se intrinsecus lateat
motus exterior manifestat, qua scilicet manifestatione
non minimum illi dispendium irrogatur; quia,
cum motus exterior ab internae superfluitatis fontibus
hauriat quidquid in externis obtutibus foris maneat,
tanto jam mens vilior ab omnibus aestimatur,
quanto interno ejus gazophylacio pretium gravitatis
non inesse deprehenditur. Secundus in hac extrema
acie miles, jactantia nominatur; quia nimium cum
membra per motus inconditos dissolvuntur, lingua
quoque, ruptis habenis silentii, per verba jactantiae
diffrenatur. Pro tertio adhuc milite mendacium
computatur, quia qui multa de se jactanter loquitur,
fieri non potest ut non etiam quaedam interserat
unde mentiatur. Mendacio autem superbia subrogatur,
quae supradictis omnibus materiam subministret,
et ultima superatur. Nam, sicut scriptum est: #Radix
omnium malorum cupiditas,@# ita etiam scriptum legitur: #Initium omnis peccati superbia.@#
Quae utraeque
sententiae valde ab invicem discreparent, nisi aliquo
modo unum essent; sed, quia una semper aliam
gradu individuo comitatur, recte et #radix omnium
malorum cupiditas,@# et #initium omnis peccati superbia@#
perhibentur. Quia nisi cupidus per superbiam intumesceret,
nequaquam divitiarum copia excaecare
caeteros festinaret; et nisi superbus cupiditatis stimulis
urgeretur, non utique ad apicem singularis
potentiae tanto opere raperetur.
VII.
Sed quia hoc, quod apostolus comprehensus
et quaternionibus traditus dicitur, uno modo tractavimus,
libet hoc ipsum sub alia significatione exponere,
et ejus judicio qui haec fortassis legere dignabitur,
utramque expositionem relinquere. Nam qui
jam per divinam gratiam illuminati sumus, non nobis
utique jam congruit quod #Dixit insipiens in corde suo:
Non est Deus.@# Et quia saeculum omne contempsimus,
jam fortassis non nos cupiditas habendi inflammat,
non metus amittendi sollicitat, non dolor amissi addicit,
non gaudium recuperati extollit. Sunt autem
alia vitia quae nos etiam fugientes de saeculo prosequuntur,
quaeque nobis tanto importunius insistunt,
quanto in nobis ipsis materiam importunitatis inveniunt.
Ex his itaque unum assumamus, et, secundum
ejus significationem, de istis quaternionibus
pertractemus.
Ponamus itaque aliquem qui per delectationis suae
mollitiem in coenum luxuriae ceciderit: hunc sine
dubio diabolus apprehendit, quia eum, libertate castitatis
ablata, in servitute libidinis captivavit. Sed
comprehensus peccator carceri mancipatur, si, post
perpetrationem criminis, in suae conscientiae latebris
occultatur. Nec tamen sufficit crudeli adversario suo
quod captivum suum tenebris carceralibus damnat;
insuper etiam custodes illi adhibet, ne evadat. Nam
peccator, quem per admissum facinus diabolus captivavit,
nonnunquam de ejus captione per confessionis
foramen exire disponit; sed custodes adhibiti volentem
exire retentant, quia difficultatum obstacula,
quae supponit, illum ne possit exire retardant. Salva
itaque veritate historiae, quaterniones quibus Petrus
clausus carcere custoditur, ipsa sunt difficultatum
obstacula, quibus, peccata confiteri deliberans, a
confessione praepeditur. Quos nimirum quaterniones
ut evidentius ostendamus, necesse est eos nominatim
exprimere, et eis singulos suos milites assignare.
Sed ut de aliis, sicut ordo processit, vidimus, nunc
restat primus quo censeatur nomine et quo stipetur
agmine videamus. Sit itaque quaternio primus, affectus
peccandi: et habeat sub se milites suos, quorum
primus vocetur recordatio praeteritae voluptatis,
secundus excusatio fragilitatis, tertius imitatio pravitatis,
quartus ratiocinatio conditionis. Recto autem
ordine in quaternionum numero primus omnium
affectus peccandi locatur; quia nimirum is qui in
carcere est luxuriae retrusus, citius exinde progredi
festinaret, nisi eum peccare iterum delectaret; sed,
quia adhuc peccare affectat, non potest, confitendo
peccatum, impugnare quod amat. Sub hoc autem
primo quaternione, primus miles est, ut diximus,
recordatio praeteritae voluptatis; quae quaternioni suo
foedere copulatur, ut et cum illo ad peccatoris custodiam
excubet, et eidem iterum peccandi materiam
subministret. Quae nimirum recordatio tanto
peccatorem ut iterum peccet violentius cogit, quanto
illi expressius repraesentat voluptates suas, quas expertus
est dum peccavit. Sed si per recordationem
praeteritae voluptatis peccator ad repetendum peccatum
urgetur, cur non ipsa in hoc agmine affectui
peccandi praeponitur? Si enim ista illi materiam
existendi, sicut praemisimus, subministrat, plus utique
videtur esse quam ipse. Sed sciendum nobis est
plus esse aliquid, peccandi habere affectum, | null | de442646-f5f4-4ed1-a41a-1e1dfd1295b5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quam
peccati habere recordationem. Ille etenim sic est
vitium ut virtus esse omnino non possit, haec autem
sic nunc inter vitia numeratur, ut nonnunquam
etiam in virtutum numero computetur; nam quae
peccatorem peccare volentem admonet ut iterum
peccet, ipsa peccatorem peccasse dolentem admonet
ut amplius ploret. Vel certe ideo affectui peccandi
postponitur recordatio praeteritae voluptatis, quia
recordari eorum proprie dicimur quae pridem aliquo
modo experti sumus; affectare autem ea etiam possumus
de quibus nullum adhuc experimentum tenemus.
Unde recordatio eorum nobis nunc peccatorum
delectationes repraesentat quae fecimus, affectus autem
peccandi ad illa etiam nos pertrahit quae per
sensum experientiae ignoramus. Qui ergo plus valere
cognoscitur, dignum fuit ut primus in hoc agmine
poneretur. Sub quo nimirum, loco secundi militis,
militat excusatio fragilitatis: quia nonnunquam,
dum perpetrato scelere peccator ipse quoque suo addicitur,
haec, repente interveniens, quasi blando eum
alloquio consolatur. Suggerit enim illi non esse mirum
si peccato consentit, quippe quem ipsa carnis
fragilitas ad peccatum impellit. Tertius miles imitatio
pravitatis vocatur: quia perversa mens, quae
culpam suam tegere velamento fragilitatis propriae
nititur, hanc etiam aliquoties exemplo alienae iniquitatis
tueri conatur; et, damnanda agens, inde se
quasi minus damnabilem credit, quia plures socios
in iniquitate invenit. Quarto gradu miles IV ingreditur,
qui ratiocinatio conditionis vocatur; per quam
videlicet ratiocinationem mens reproba in eam plerumque
perversitatem prosilit ut reatum suum ratiocinando
defendat; affirmans scilicet quia, si Deus
misceri utrumque sexum noluisset, membra ipsi
huic operi apta in humano corpore non locasset.
Quid igitur hoc quarto satellite perversius, per quem
peccator sic in tenebris interioribus coarctatur, ut
totius justitiae auctorem suae injustitiae suspicetur?
Hunc primum quaternionem sequitur alius, qui pudor
confessionis vocatur, ordine, non crudelitate
secundus. Ut quid enim in latebris conscientiae se
peccator abscondit, nisi quia pudet eum confiteri
quod fecit? Sub hoc secundo quaternione, I loco
levigatio militat culpae, II longiturnitas vitae, III praesumptio
veniae, IV torpor negligentiae. Primas enim
excubias in hoc agmine levigatio culpae observat;
quae, dum aut nihil aut parum esse quod perpetratum
est persuadet, mentem, quae jam salubriter contristari
coeperat, manu noxiae consolationis demulcet:
sicque, dum apud ejus existimationem pondus
peccati levigat, agit ut eam pondus judicii quandoque
intolerabiliter premat. Loco autem secundi militis,
longiturnitas vitae computatur, quia nimirum, dum
mens longa sibi vitae spatia pollicetur, serius quam
oportet de peccati sui carcere per ostium confessionis
egreditur. Quam etiam ad confessionis dilationem
ea nonnunquam cogitatio nutrit, quod, quandocunque
convertatur, veniam sibi donari praesumit, sicut
scriptum est: #In quacunque die peccator conversus
fuerit, et ingemuerit, salvus erit.@# Quia ergo per hoc
quod, sibi de divina misericordia plus justo blandiens,
veniam se mereri, quandocunque redeat, repromittit,
non immerito ipsa praesumptio veniae, per
quam confessio differtur, loco tertii militis numeratur.
Quartus quoque miles est torpor negligentiae;
quia, dum peccator, pudori suo carnaliter prospiciens,
confiteri dissimulat; dum, sibi noxie blandiens,
pondus sibi sui peccati levigat; dum, de divina
longanimitate praesumens, converti detrectat:
repente in torpore negligentiae resolutum dies extrema
supplantat. Sed ut quid se homo in culpa
tam molliter palpat? Ut quid eam tot velaminibus
operit? nisi quia, amore privato se diligens, aequitatis
regulam ut se diligat non assumit.
Unde et amor ipse privatus, per quem homo ab
intuitu rectitudinis avertitur, hoc in loco vice quaternionis
tertii computatur. In hujus comitatu primus
miles est appetitus famae, II rubor abjectionis,
III rigor poenitentiae, IV metus perseverantiae. In
istius itaque quaternionis acie primus militat appetitus
famae, qui nimirum sic suo primicerio ad adjutorium
copulatur, ut de illo etiam generetur. Nam
quisquis privato amore se amat, ad hoc magnopere
nititur ut per famam laudabilem nomen suae opinionis
extendat; quae videncet opinionis extensio vultum
confessionis praepedit, quia difficile, imo impossibile
est ut culpas suas possit pure detegere confitendo
quisquis adhuc apud aliorum aestimationem
gloriosus appetit apparere. Unde de hoc quoque milite
alius procreatur, qui pudor abjectionis vocatur;
quia tanto se quisque in confessione tardius de commissis
humiliat, quanto illum amplius aut loci aut
ordinis altitudo delectat. Et dum abjectus videri exterius
erubescit, in | null | 95fdc424-577d-42a4-b397-f18b22b02d4f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
interni judicis obtutibus erubescendus
haberi non metuit; magisque veretur ne
inter consortes despectus appareat, quam ne eum
aequus Arbiter extra consortium humilium mittat.
Quocirca exemplo suo Psalmista nos instruit, dicens: #Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis
quam habitare in tabernaculis peccatorum.@#
Sed inter
haec sciendum quia plerumque peccatorem nec appetitus
famae, nec rubor abjectionis a confessione retrahit,
sed rigor poenitentiae et metus perseverantiae.
Unde et haec duo pro duobus qui restant militibus
computantur, quia et ipsa maxime praepediunt ne is
qui captus est ematur; quorum unum nascitur ex
amore carnis, aliud ex immissione adversarii. Rigor
enim poenitentiae qui peccatorem a confessione deterret,
ex carnis amore nascitur; quia, dum apud se
tacitus perpendit quanta sibi, si confessus fuerit,
pro satisfactione criminis injungentur, carnis suae
teneritudini parcens, a confessione retardatur. Metus
autem perseverantiae ex immissione adversarii
generatur; qui idcirco peccatorem de perseverantia
reddit suspectum, ut semper illum teneat in iniquitate
reclusum: ut scilicet nunquam bonum audeat
inchoare, dum metuit ne possit in eo quod coepit
perdurare.
Quartus quaternio, qui profundum malorum dicitur,
ultimus omnium excubat, ut commissum sibi
de profundo malitiae in profundum poenae pertrahat.
Habet enim et ipse IV satellites ad captivi custodiam
deputatos: quorum I est contemptus, II obduratio
cordis, III impoenitentia, IV caecitas mentis. De profundo
enim malorum ante illos I contemptus exoritur,
quia, sicut scriptum est: #Peccator cum venerit
in profundum malorum, contemnit.@# Obduratio quoque
cordis pro II milite numeratur, quia cum, considerata
malorum suorum enormitate, veniam se jam
non posse mereri confingit, per campos totius malitiae
mente obdurata discurrit. Obdurationem quoque
cordis III impoenitentia sequitur; per quam peccator,
divitias divinae longanimitatis contemnens, dum peccata
peccatis accumulat, iram sibi in die irae, juxta
Apostorum, thesaurizat. Loco autem IV militis caecitas
mentis accipitur: quia ad normam divinae rectitudinis
pertinet ut peccator, qui saepe in culpam
videndo et contemnendo praecipitatur, in eam quandoque
etiam non videns impingatur; et qui per cor
impoenitens antea perdidit bene vivere, postmodum
per cor divinitus excaecatum perdat etiam bene scire.
Ecce in quam saevam custodiam se retrudit qui, hostis
persuasionibus consentiens, delectationi noxiae
molliter acquiescit! Ecce quam non suae potestatis
se efficit qui Satanae potestati peccando se tradit!
Ecce quantis et quam saevis custodibus delegatur
quisquis, confiteri dissimulans, in suae conscientiae
latebris occultatur! Cavendum itaque summopere
nobis est ne unquam delectatio prava in consensum
transeat, et, usque ad affectum peccandi progrediens,
Satanae nos laqueis jam captivos astringat. Si
autem per nostram mollitiem jam capti tenemur,
caveamus omnimodis ne in carcere retrudamur; sed
quantocius ardore poenitentiae succensi, eos qui nos
astringunt Satanae laqueos exuamus: ne forte, si
tandiu differimus, tanto difficilior jam ad progrediendum
aditus pateat, quanto nos multiplex custodia
undique circumvallat. Sed Petro retruso in carcere,
et quaternionibus deputato, videamus quid sequitur.
VIII.
#Volens post pascha producere eum populo.@#
Ecce ad quid captivum suum diabolus tantopere servat;
ecce cur eum carceri mancipat! Ecce cur tot
et tantis eum apparitoribus delegat! ut scilicet eum
populo ad spectaculum post pascha producat. Quia
enim pascha #transitus@# dicitur, non incongrue per
hoc vocabulum transitus uniuscujusque de hac vita
signatur. Omnes quippe moriendo transimus; sed
interest utrum per mortem ad mortem, an per mortem
transeamus ad vitam. Per mortem enim ad mortem
transeunt, quibus, post mortem carnis, restat
aeternus interitus mortis. Ad vitam vero per mortem
transeunt, quibus, post resolutionem corporis, gaudia
aeterna succedunt. Ad hoc itaque captivum suum
tam diligenter diabolus servat, ut eum populo ad
spectaculum post pascha producat, quia ad hoc peccatorem
usque ad mortem in peccato retentat, ut
illum de hac vita transeuntem de carcere in carcerem
mittat: de carcere scilicet tenebrosae conscientiae
in carcerem poenalis gehennae. Si autem captionem
istam ad eum qui, post susceptum religionis
habitum, in crimen lethale corruit, proprie referamus,
hoc quod ait: #Producere eum populo,@# non
otiose additum advertemus. Certe enim ad illud extremum
judicium non solum homines, sed et boni
et mali angeli deducentur. Cum ergo illi extremo
judicio et homines et angelos bonos et malos | null | 7adbe86a-7bf0-4296-9c8f-c5c3c7b4d551 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
adfuturos
noverimus, cur religiosus in perpetrato crimine
usque ad finem perdurans, soli populo produci
ad spectaculum perhibetur? Videtur itaque ad ignominiam
nostram, qui saeculo renuntiavimus, additum
esse quod dicitur #Producere eum populo.@# Nam
quia a populando populus dicitur, populari autem
vastare dicimus, nobis, qui religiosi videmur, magna
profecto ignominia erit, si, post transitum vitae hujus,
illis etiam ad spectaculum derisionis producimur,
qui, per lata voluptatum itinera discurrentes,
vitam suam quotidie populantur.
IX.
Sequitur: #Et Petrus quidem servabatur in
carcere, oratio autem fiebat sine intermissione ab Ecclesia
ad Deum pro eo.@# Cum is qui in captionem
diaboli detinetur, per se exinde exire aut non velit
aut non valet, ad pietatis sanctae matris Ecclesiae
pertinet sinum ut ei a Domino egrediendi imploret
effectum. Utrumque enim a Domino necessario
postulatur, quia peccator, in carcere peccati reclusus,
tanta aliquoties insensibilitate obdurescit,
tantis tenebris obumbratur, ut nec squalorem sui
carceris sentiat, nec vincula quibus alligatus est
videat. Unde quanto minus calamitatem qua punitur
sensit, tanto minus ab ea desiderat liberari.
Nonnunquam vero et miseriam suam videt, et erui
ab illa exoptat; sed exire non praevalet, quia illa
eum multiplex quaternionum custodia circumvallat.
Sed, sive volens sive nolens teneatur in carcere,
dignum est ut mater Ecclesia filium quem genuit
recognoscat, et ei maternae pietatis viscera, pro eo
orando, intendat. Quod qua instantia sit agendum,
sententia interposita manifestat. Nam cum diceretur, #Oratio autem fiebat,@#
interpositum est, #sine
intermissione;@# quia nimirum tunc quod petimus
impetramus, cum nulla impetrandi difficultate ab
oratione lassamur. Unde, etiam juxta litteram,
quantum orationes beato Petro profuerint, aperitur,
cum subditur:
X.
#Cumque producturus esset eum Herodes, in
ipsa nocte erat Petrus dormiens inter duos milites,
vinctus catenis duabus.@# Si juxta litteram ipsum ordinem
apostolicae liberationis paulo diligentius intuemur,
juxta interiorem sensum, quantum peccator
divinae misericordiae debeat, evidenter instruimur.
Quid enim innuit quod apostolus tunc refertur
erutus de carcere, cum jam esset populo ad spectaculum
producendus, nisi quod divina pietas plerumque
tunc etiam peccatorem de sua captivitate liberat,
cum jam proximum est ut eum diabolus eductum de
corpore ad aeternam irrisionem perducat? #In ipsa
nocte,@# inquit, #erat Petrus dormiens.@# Comprehensus
Petrus in nocte dormit, quando vir fortis, in
peccatum prolapsus, a cognitione sui mentis oculos
claudit. Nox enim in qua dormit, ignorantia est:
nisi enim seipsum et quae circa eum aguntur,
ignoraret, in sui utique considerationem oculos
aperiret; aperiens, periculum suum videret, videns
sentiret, sentiens doleret, dolens ingemisceret,
ingemiscens autem evadere festinaret. Sed comprehensus
Petrus dormit, quia quid sibi immineat
non attendit. Dormit inter duos milites, vinctus
catenis duabus. Iterum cogimur investigare quinam
sunt isti duo milites qui dormientis Petri latus
utrumque ambiunt, vel quae sint catenae quae
manus illas astringunt. Supra audivimus quod
apostolus missus in carcerem quatuor quaternionibus
sit ad custodiam delegatus; quod nos
quoque quomodo specialiter intelligi possit, ostendimus.
Sed cum dicitur quod inter duos milites
dormiebat, intelligitur quod ei a dextro et a sinistro
latere milites cohaerebant; usu autem quotidianae
locutionis, pro dextro nos habere quidquid adjuvat,
pro sinistro quidquid adversatur. Sit itaque miles
qui dextro lateri assistit, praesumptio veniae quam
pro III milite sub secundo quaternione supra
posuimus; quae nimirum dum peccatori, quandocunque
redeat, veniam repromittit, securum illum
juxta se dormire facit. Miles ergo iste dextrum
latus dormientis observat, quia illud scilicet pollicetur
quod peccatorem, somno negligentiae resolutum,
ad veniae praesumptionem adjuvare videtur. Sit
etiam miles sinistro lateri assistens rubor abjectionis
pro II milite superius quaternioni tertio
deputatus; per quem videlicet ruborem abjectionis,
dum peccator adversi aliquid se perpeti opinatur,
eligit potius intus apud se qualicunque quiete quiescere,
quam, foras exeundo, abjectionis verecundiam
sustinere. Duae autem catenae quibus dormiens
vincitur, sunt consuetudo et desperatio, quibus ne
bonum aliquid faciat praepeditur. Catena enim malae
consuetudinis, peccatoris manus obligantur; quia
plerumque, dum ad bonum opus se conatur extendere,
ab eisdem peccatis quae consuevit facere retinetur.
Catena quoque desperationis manus ejus
astringit; quia tanto pigrior ad omne opus | null | 17e19e5a-78a0-4d16-85c6-aef4a930612a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
bonum
efficitur, quanto jam sibi non posse prodesse quidquid
boni fecerit suspicatur.
XI.
Sequitur: #Et custodes ante ostium custodiebant
carcerem.@# Si ostium carceris aditum confessionis
accipimus, custodes qui ante ostium excubant,
sunt illa difficultatum obstacula quae jam supra nominatim
in descriptione secundi quaternionis expressimus.
Sed licet hic parum persistere, et captivi
hujus miserias exprimere. Ecce etenim quia hosti
blandienti consentit, ab eodem est atrociter apprehensus.
Ecce quia confiteri distulit, in carcerem est
retrusus! Ecce illi jam retruso multiplex quaternionum
custodia exterius adhibetur. Ecce intra ipsum
quoque carcerem catenis astrictus a militibus observatur!
Quando ergo evadit, quem intus et extra
tam multiplex custodia circumvallat? Sed ubi humana
major miseria, ibi plerumque major claret divina
misericordia; nam sequitur:
XII.
#Et ecce angelus Domini astitit, et lumen refulsit
in habitaculo.@# Notandum magnopere video
quod dicitur, #Et ecce. Ecce@# etenim dicere solemus,
cum aliquid praeter spem subito contigisse monstramus.
Unde per hoc quod dicitur, #Et ecce,@# repentina
et inspirata subventio innuitur, quae plerumque tunc
etiam captivum de sua captivitate liberat, quando
ipse quoque jam se posse liberari desperat. Sed jam
videamus quisnam sit iste angelus per quem de
carcere suo peccator educitur. Ipse est utique de
quo per Prophetam dicitur: #Labia sacerdotis custodiunt
scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia
angelus Domini exercituum est (Malach. II, 7)
@#. Nam
quia Graece angelus, Latine dicitur nuntius, recte is
qui legem annuntiat, angelus appellatur. #Sacerdotis@#
ergo #labia scientiam custodiunt,@# quia nimirum ille
sacrum ducatum populis legendo ostendit, qui, quod
novit sciendo, etiam vivendo custodit. #Ex cujus ore
legem requirunt,@# quia praelatum suum subditus tanto
reverentius audit, quanto eum intelligit non de
praesumptionis, sed de scientiae certitudine proferre
quod dicit. Qui bene #angelus Domini@# dicitur, quia
per hoc quod legem Domini nuntiat, ad ejusdem
Domini lucra, non ad suos favores, anhelat. Nam
non jam proprie Domini, sed suus angelus esset, si
ideo loqueretur, ut per vocem ejus exercitus Domini
non cresceret, sed ut ipse, quam esset doctus et sapiens,
appareret. Quia vero, per omne quod dicit,
ad hoc principaliter intendit ut sui Domini exercitus
augeatur, angelus Domini exercituum nominatur.
De quo nimirum angelo magnopere notandum est
quia non proprie stetisse, sed astitisse refertur:
astare etenim proprie quasi juxta stare dicimus.
Praedicator autem legem Domini nuntians, auditori
suo stat quidem, sed nequaquam astat, quando ipse
quidem recte juxta regulam fidei exhortatur, sed
auditor id quod audit nullo amoris brachio complexatur.
Valde itaque praedicator ab eo cui praedicat
remotus est, quando ad cor ipsius praedicando
appropinquare non valet. Unde et habitaculum talis
carceris angelus non illustrat, quia, dum peccator
non curat obedienter audire quod audit. lumen sanctae
praedicationis tenebras illius conscientiae non
expellit. Cum vero angelus astat, habitaculum carceris
illustratur; quia cum praedicatio sancta a
corde obedienti excipitur, tanto magis illud reddit
perspicuum, quanto amplius per obedientiam sibi
sentit propinquum. Tunc angelus non solum stat,
sed etiam astat; quia vox praedicationis non solum
exterius perstrepit, sed etiam interius juxta cor
compunctum assistit.
Potest tamen in hoc quod angelus in carcere astitisse
dicitur, adhuc aliud figurari. Nam, quia stare
laborantis est vel pugnantis, quid per stantem angelum,
nisi labor poenitentiae signatur? Angelus itaque
Petrum de carcere educturus, juxta eum astat: quia
nimirum praedicator peccatorem ad magnum certamen
provocat, cum eum ad congressum diaboli per
poenitentiae laborem invitat. In quo nimirum congressu,
etiam contra semetipsum pugnare compellitur,
cum contra delectationes peccatorum quae se
gessisse meminit reluctatur. Si enim nullus in statu
poenitentiae labor esset, Psalmista utique non dixisset: #Laboravi in gemitu meo
(Psal. VI, 7)
@#. In gemitu
enim suo peccator laborat, quando de malis quae
perpetravit poenitentiae se dolore castigat. Sed ad
hujus laboris congressum tunc fortius laboratur,
quando ei per praedicationis vocem passio Redemptoris
ad memoriam reducitur; unde bene de angelo
typum praedicatoris tenente subjungitur:
XIII.
#Percussoque latere Petri, excitavit eum, dicens:
Surge velociter. Et ceciderunt catenae de manibus
ejus | null | da238012-2a4e-4b0b-82b3-5f6e806c05da | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.@# Sicut jam et ante nos dictum est, percussio
lateris commemorationem designat Dominicae
passionis. Nam quia aperto latere Redemptoris,
sanguis et aqua manavit, quorum unum ad pretium,
aliud vero ad lavacrum, recte haec utraque peccatori
converso ad memoriam revocantur, ut et,
dignitatem sui pretii perpendens, peccare ulterius
dedignetur, et, inquinatus post lavacrum, poenitentiae
fontibus iterum baptizetur. Vel certe ideo necesse
est ut poenitens quisque angustias Dominicae
passionis ante oculos mentis suae depingat, quatenus,
exemplo illius, suum quoque animum ad tolerantiam
passionum accingat. Unde quoque ipse
beatus Petrus nos admonet, dicens: #Christo igitur
passo in carne, et vos eadem cogitatione armamini.@#
Ac si aperte dicat: Qui peccatores estis, tanto
necesse est ut vestrum animum ad tolerantiam informetis,
quanto eum qui peccatum non fecit, talia
passum agnoscitis. Ergo quae et quanta in carne
vestra pro vobis sit perpessus Redemptor, attendite;
et ita demum vos ipsos ad eamdem patientiam
per cogitationem armate. Sed Petrus percussus in
latere expergiscitur, quia peccator per recordationem
Dominicae passionis a somno suae inertiae
excitatur; excitatus autem surgere velociter imperatur:
ut, qui eatenus prostratus in cubili iniquitatis
jacebat, nunc humiliatus per gratiam, mala
quae perpetravit relinquat. Ubi notandum quod non
solum surgere, sed etiam velociter surgere jubetur;
quia sunt nonnulli qui, etiam post illuminationem
gratiae, bonum quod per intellectum vident, pigre
exsequuntur. Sed velociter exsurgenti catenae de
manibus cadunt; quia qui bonum quod agnovit cum
fervore spiritus arripit, quidquid eum praepedire
poterat citius evanescit. Catenas enim superius esse
diximus, pravam consuetudinem et desperationem,
quae utraeque velociter exsurgenti de manibus cadunt;
quia, cum audita praedicatione de torporis
sui lecto sine mora peccator exsurgit, nec peccandi
consuetudo valet illum ad peccatum retrahere, nec
desperatio a speranda indulgentia deterrere.
XIV.
Sequitur: #Dixit autem angelus ad eum:
Praecingere, et calcea te caligas tuas. Et fecit sic.@#
Hic etiam, juxta litteram, de virtute discretionis
instruimur. Petrus enim, ut frigus noctis sibi aliquantulum
temperaret, vestimentum quo induebatur,
soluto cingulo, circa pedes dimisit. Exemplum
nobis infirmis praebens, cum vel humana saevitia
afficimur, vel corporis infirmitate gravamur, licere
nobis aliquid de propositi rigore laxare: ut, dum
fragilitati corporis in minimis condescendimus, vires
illinc majores ad exercendum certamen fidei
reparemus. Juxta internam vero intelligentiam praedicator
peccatorem praecingi imperat, cum illum
hortatur ut luxuriae fluxa cingulo castitatis restringat.
Hoc cingulo discipulos suos castitatis magister
praecingebat, cum diceret: #Sint lumbi vestri praecincti.@#
De hoc quoque cingulo ipse Petrus nos admonet,
dicens: #Succincti lumbos mentis vestrae.@# Sed,
quia praedicator tunc congruentius praedicat cum
auditorem suum de antiquorum dictis et exemplis
informat, recte Petrum angelus non solum praecingi
sed etiam caligas calceare praecepit. Quid enim per
caligas quibus crura muniuntur, nisi Patrum dicta
et exempla signantur? quae nimirum nos et a vulnere
peccati custodiunt, et ad amorem Dei nos calefacientes
accendunt. Caligas itaque nostras calceamus,
cum, ex dictis et exemplis sanctorum, gressus nostrorum
operum contra vulnus peccati defendimus,
et ad supernam patriam, eorum imitatione calefacti,
ardenti desiderio anhelamus. Nec moveat quod
Ecclesiae caligae, nostrae dicuntur: dicta enim et
exempla Patrum, et sua sunt, quia per eos exhibita;
et nostra, quae nobis ad imitandum relicta. Sciendum
enim est quia hoc in loco Graecus codex non habet #caligas,@#
sed #sandalia,@# quae Latine dicuntur #soleae.@#
Est autem genus calceamentorum quae partem pedis
inferiorem ex toto contegunt, superiorem autem intectam
ostendunt. Quo nimirum genere calceamenti
et apostoli usi sunt, sicut in praesenti monstratur;
et episcopi hodie, non sine certi causa mysterii,
utuntur. Pars ergo hujus calceamenti quae per terram
trahitur, providentiam significat temporalium,
per quam subditis a praelatis terrena subsidia ministrantur
Pars autem superior, quae pedem intectum ex
parte ostentat, est contemplatio supernorum, per
quam et praelatus ipse divinis revelationibus pascitur,
et his qui sibi commissi sunt spiritualem alimoniam
impartitur. Haec sandalia Petrum angelus
calceare praecepit, quia et dignum valde est ut is ad
quem liberandum Dominus angelum suum mittit, ad
eam quandoque perfectionem attingat ut proximis
ad necessitatem utramque sufficiat. Si autem quod
dicitur | null | 6bc159e2-6700-40c0-9c6c-5cb2d98a4c5f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
: #Praecingere et calcea te caligas tuas,@# ad doctores
ecclesiasticos specialiter referimus, quibus et
dicitur: #Sint lumbi vestri praecincti;@# et: #Calceati pedes
in praeparatione Evangelii pacis,@# notandum summopere
est quod prius #praecingi@# et postmodum #calceari@#
praecipitur, quia nimirum rectum ordinem in sua
actione non servat qui prius pedes suos ad evangelizandum
calceat, quam renes suos balteo castitatis
restringat. Sed prius praecingatur, et postmodum
calceetur: ut prius in se luxuriae fluxum pudicitiae
rigore restringat, et postea, in seipso jam pacatus,
in praeparatione Evangelii pacis calceatis pedibus
incedat. Calceatos autem pedes habere praedicatores
jubentur, ut ad praedicandum parati semper esse
debere monstrentur. Nam quasi discalceatus praedicator
est qui non semper est ad docendum paratus;
quem cum subditus de aliqua necessaria quaestione
interrogat, hinc primum incipit quaerere, cum debeat
respondere. Hoc praedicationis calceamento magistros
Ecclesiae Petrus calceabat, cum diceret: #Parati
semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem
fidei, de ea quae in vobis est spe.@# Sed ad hanc
perfectionem ille quandoque pertingit qui, cum ad
bonum instruitur, institutoris sui monitis reverenter
obaudit. Unde post praeceptum angeli obedientia
Petri subinfertur, cum dicitur: #Et fecit sic.@# Ad
vocem enim praecipientis angeli Petrus sic facit,
cum auditor praedicatori suo tanta devotione obtemperat,
ut ad peragendum quod ei injungitur
moras nullas innectat. Cum vero auditorem suum
praedicator, ea quae jam didicit, studiose implere
considerat, magis magisque provocatur ut omnia illi
quae ad perfectionem ducunt innotescat. Unde et
sequitur:
XV.
#Dixit autem angelus ad eum: Circumda tibi
vestimentum tuum, et sequere me.@# Quod vestimentum
ad corpus, hoc est justitia ad animan. Vestimentum
enim tegit et calefacit, justitia quoque ab anima et
frigus malitiae expellit, et quae in ea per peccatum
sunt verenda, divino judicio abscondit. Si enim malitia
frigus non esset, propheta utique sub Judaeae
specie de mente reproba non dixisset: #Frigidam
facit cisterna aquam, sic frigidam fecit malitiam
suam.@# Et rursum si justitia vestimentum non esset,
Psalmista utique non dixisset: #Sacerdotes tui induantur
justitiam.@# Nos quippe sacerdotes Domini
sumus, quia membra summi sacerdotis exsistimus,
et per mortificationem carnis nos ipsos hostiam
vivam Domino immolamus. Qui nimirum tunc veracius
justitia induimur cum nulla quae sunt facienda
praetermittimus. Unde hic quoque notandum est quod
angelus Petro nequaquam ait: #Vesti vestimentum
tuum,@# sed #Circumda vestimentum tuum.@# Fieri enim
potest in aliquo genere vestimenti si ex una parte
tegamur, ut ex parte alia intecti videamur. Quando
autem sic vestimur ut nulla ex parte nudi remaneamus,
hinc non tantum vestimento vestiti, sed etiam
circumdati sumus. Qui igitur sic quaedam bona agit
ut alia negligat, et ex parte vestitus est et ex parte
nudus; quia profecto eam partem sui intectam relinquit,
quam velamento justitiae operire neglexit.
Petro itaque de carcere educendo praecipitur ut vestimentum
suum sibi circumdet; quia nimirum necesse
est ut qui perfecte a carcere peccatorum exire desiderat,
sic se undique vestimento justitiae circumtegat
ut nulla quae ad eum pertinent praetermittat. Sed
ecce carcerem jam quo tenebatur, adstans angelus
illustravit, quia lux sanctae praedicationis in conscientia
peccatoris emicuit. Ecce jam surrexit, quia
stratum peccati in quo jacebat reliquit; ecce jam
lumbos praecinxit, quia luxuriae fluxa restrinxit:
ecce jam se calciat, quia exemplis Patrum gressus
sacrorum operum communivit; ecce jam vestimentum
suum sibi circumdedit, quia nulla quae didicit
praetermisit. Quis jam imperfectus esse censendus
est, qui tantum profecit? Sed huic angelo adhuc nec
ista sufficiunt: adhuc instat, adhuc quae novit
superesse, inculcat; ut eum quem liberandum suscepit,
aut obedientem perfecte excipiat, aut si obedire
neglexerit, ab illius damnatione se immunem
reddat. Unde cum dixisset: #Circumda tibi vestimentum
tuum,@# protinus intulit dicens: #Et sequere me.@#
Circumdato autem Petro vestimento suo, Petrus
post angelum vadit, cum conversus peccator sic vestigiis
sanctae praedicationis inhaeret, et ab itinere
justitiae nullo diverticulo transitoriae intentionis abstinet.
Post circumdationem etenim vestimenti sui
angelum minime sequitur quisquis, post adimpletionem
boni operis, in se et non in Domino gloriatur.
Longe quippe a consectatu sui angeli deviat qui, per
bonum quod agit, aliud intendit quam est | null | 14915bef-c10c-45e9-aa62-b70575f6fc77 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
illud quod
singulariter appetendum ex ore sui praedicatoris
audivit. Opportune igitur angelus Petrum ut sequeretur
admonuit, quia sermo divinus, postquam de
omnibus quae pertinent ad nostram salutem instruit,
etiam qualiter appetitum inanis gloriae praeterire
debeamus ostendit. Sed cum ea quae Petrum facere
angelus monuit ad tantam perfectionem pertineant,
quaerit fortasse aliquis quomodo peccatori adhuc retruso
in carcere haec tantae perfectionis instituta
conveniant? Quod recte forsitan quaereretur, si nos
modo ageremus de peccatore adhuc in peccati sui
carcere dormiente, et non de illo potius cujus jam
carcerem angelus illustravit, quem jam Dominus per
compunctionis spiritum excitavit. Cui certe omne
quod de perfectione dicitur, tanto verius congruit,
quanto ipse se devotius per oppositum confessionis
accingit. Petrus itaque, adhuc in captione positus,
praecepta libertatis accipit, quia peccator tunc etiam
per os praedicatoris quaeque sibi agenda cognoscit,
cum adhuc per aliquam mentis debilitatem in suae
conscientiae latebris delitescit. Sed jam tandem
omnem nodum debilitatis abrumpat, jam angelum
praecedentem sequatur, jam praecepta perfectionis
non se frustra audisse testetur. Quid adhuc in carcere
facit, ad quem liberandum jam angelum suum
Dominus misit?
XVI.
Sequitur: #Et exiens sequebatur eum, et nesciebat
quia verum est quod fiebat per angelum; existimabat
autem se visum videre.@# Tanta fuerat custodia
circumseptus, ut visum se videre aestimaret, etiam
cum eum in veritate angelus liberaret. Solet enim in
animo humano, ex consideratione praeteritae tribulationis,
ista liberationis haesitatio generari; quia
cum immensitatem periculorum per quam transivit
reminiscitur, quomodo potuerit evadere, apud se
ipse quasi dubitando miratur. Unde est illa vox
beatorum martyrum per Psalmistam dicentium: #Torrentem pertransivit anima nostra, forsitan pertransisset
anima nostra aquam intolerabilem.@#
Non
enim idcirco dicitur #forsitan@# quasi vere de sua liberatione
dubitent; sed, verbo haesitationis illius per
quam transierunt, insinuant, quod bene etiam mysterio
significationis cooptatur. Nam quia in die clare
videmus, in nocte vero sub visu dubio caligamus,
quid per visionem divinam nisi manifesta veritas,
quid per nocturnam, nisi dubia designatur? In die
itaque non immerito jam esse dicuntur qui, remota
omnis corruptionis caligine, claritatem veritatis incommutabiliter
contuentur. Nos, qui adhuc in hujus
exsilii caecitate detinemur, sicut scilicet #ex parte scimus
et ex parte prophetamus,@# sic etiam ex parte
videmus. Quia etsi jam videmus per fidem, nondum tamen
per speciem. Per quam videlicet fidei visionem sic
jam in spe de nostra liberatione gaudemus, ut tamen,
de occulta super nos interni judicis dispositione solliciti,
liberationem nostram clare conspicere non possimus.
Nam, ut scriptum est: #Omnia in futurum servantur
incerta, et nescit homo utrum amore an odio dignus
sit.@# Petrus itaque, et cum angelum sequitur, visum
se videre arbitratur; quia peccator conversus etsi
jam carcerem exivit, quia culpas suas detexit, etsi
jam angelum sequitur, quia bona quae per praedicatorem
didicit operatur: oportet tamen ut omnes
profectuum suorum gradus quasi visionem nocturnam
existimet; quia, etsi ipse jam utique videt
quod agat, utrum in his tamen perseveraturus sit,
vel ab interno qualiter aestimetur, ignorat.
XVII.
Sequitur: #Transeuntes autem primam et
secundam custodiam, venerunt ad portam ferream,
quae ducit ad civitatem, quae ultro aperta est eis.@#
Supra legimus quod comprehensus Petrus traditus
fuerit quatuor quaternionibus, id est, simul viginti
militibus. Unde datur intelligi quod iidem ipsi qui
custodiendum susceperant, ut eum cautius observarent,
in binas se diviserunt custodias. Praeter
istos enim, alios illi custodes deputatos non legimus.
Quia ergo iidem ipsi in primam et secundam
custodiam distinguuntur, nos quoque juxta sensum
interiorem easdem custodias dividamus. Sed ab hac
divisione illos duos milites sequestremus, inter quos
eum dormire supra ostendimus. Illis ergo duobus
exceptis, quomodo reliqui in primam et secundam
custodiam dividi valeant videamus. Primum itaque
quaternionem, quem affectum peccandi nominavimus,
cum suo agmine pro prima custodia habeamus.
Recte etenim ipse et milites sui pro prima
custodia deputantur, quia scilicet, ut supra dictum
est, idcirco peccator de carcere suo exire detrectat,
quia eum peccare iterum delectat. Pro secunda
quoque custodia, secundum quaternionem, qui pudor
confessionis est, cum suis militibus deputemus.
Congruenter autem et ipse pro secunda custodia collocatur,
quia et prius nos | null | cdfd506c-d393-4115-a0f6-715d82db9ade | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in peccatum praecipitat
affectus peccandi, et subsequenter pudor confessionis
in peccato retentat. Sed quia angelum sequitur,
a neutra harum custodia detinetur; quia qui
praedicatorem veritatis obedienter auscultat, nec per
peccandi affectum peccatum iterat, nec per pudorem
confessionis ea quae commisit occultat. Cum
ergo post angelum vadit, utramque custodiam sine
laesione pertransit; quia praedicator suus ex Scripturis
sanctis ei assidue arma subministrat quibus se
contra pericula circumjecta defendat. Ne enim
illum peccandi affectus ad iterandum peccatum pertrahat,
sententia eum de Scripturis per praedicatorem
adhibita castigat: #Fili, peccasti? ne adjicias
iterum, sed et de praeteritis deprecare, ut tibi dimittatur.@#
Et Apostolus: #Voluntarie peccantibus nobis
post acceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur
pro peccatis hostia (Hebr, X, 26)@#. Quid enim est #voluntarie
peccare,@# nisi peccandi voluntatem habere?
Quae videlicet peccandi voluntas per participium praesentis
temporis notatur. Sed ei qui voluntarie peccans
est, id est, cui peccandi voluntas semper in praesenti
est, pro peccatis hostia non relinquitur; quia
per oblationem corporis Christi peccatis ejus medicina
nulla confertur. Item ne per pudorem confessionis
peccata sua peccator abscondat, sententias
illi ex Scripturis praedicator opponat: #Fili, ne confundaris
confiteri peccata tua, est enim confusio adducens
peccatum, et est confusio adducens gloriam;@#
Et iterum: #Qui abscondit seelera sua, non dirigetur;
qui autem confessus fuerit et reliquerit ea,
misericordiam consequetur.@# Et Psalmista: #Revela
Domino viam tuam, et spera in eo.@# Hinc Jacobus
apostolus: #Confitemini alterutrum peccata vestra,
et orate pro invicem, ut salvemini.@# Cum ergo haec
et ejusmodi exhortamenta auditori suo praedicator
adhibet, quid illum nisi et affectui peccandi et confusioni
confitendi resistere admonet, id est, qualiter
per primam et secundam custodiam transire debeat
docet?
Sed hic forte opponitur quomodo, cum eatenus
de IV quaternionibus tractaverimus, nunc de duobus
tantummodo tractare videamur? Unde sciendum
quia, si subtiliter inspicimus, in duobus istis
de quibus haec diximus, duo quoque alii continentur.
Et quia Scripturam sacram ille congruenter
exponit qui omnibus quae lectorem possunt movere,
providenter occurrit, ostendamus, si possumus,
quomodo in hac prima et secunda custodia, quam
de primo et secundo quaternione confecimus, duo
quoque quaterniones alii comprehendantur; ita ut
duobus illis transitis, duo quoque alii transeantur.
Ecce enim primum quaternionem peccandi affectum
diximus, et eumdem cum suis militibus in
prima custodia collocavimus. Est autem, ut praemisimus,
militum ejus primus, recordatio praeteritae
voluptatis; II excusatio fragilitatis; III imitatio
pravitatis; IV ratiocinatio conditionis. Quartum
quoque quaternionem nominavimus profundum malorum,
in quod cum venerit peccator, contemnit,
obduratur, impoenitens efficitur, excaecatur. Videamus
ergo quomodo duo isti quaterniones et eorum
milites inter se vicissim contineantur, ita ut unus
cum suis, alter quoque cum suis pariter superetur.
Certe enim quia per affectum peccandi peccator
peccatum repetit, in profundum malorum descendit;
quia per recordationem praeteritae voluptatis
iniquitas illi in corde dulcescit, de malorum suorum
profundo redire contemnit; quia culpis suis excusationem
fragilitatis obtendit, paulatim adversus
viscera divinae misericordiae obdurescit; quia per
imitationem pravitatis exempla alienae iniquitatis attendit,
non curat per poenitentiae correctionem
emendare quod fecit; quia reatum suum ratiocinando
tueri conatur, justo judicio, rationis lumine
quod ad malum intorquet privatur. Ecce primum
et secundum quaternionem, utrorumque milites invicem
contulimus, ut qualiter in hanc primam custodiam
pariter conveniant, monstraremus. Nunc
etiam per hanc primam custodiam qualiter, duce
angelo, peccator transeat ostendamus. Itaque transito
peccandi affectu, profundum malorum transitur;
quia profecto peccata multiplicare iterando non potest
qui peccandi voluntatem non habet. Transita
recordatione praeteritae voluptatis, contemptus quoque
pariter pertransitur; quia, dum per laudabilem
oblivionem transactas delectationes a sua mente
obliterat, ad eum qui se diu toleravit, citius redire
postposito contemptu festinat. Transita excusatione
fragilitatis, obduratio quoque cordis pariter pertransitur;
quia cum, subducto excusationis velamine,
semetipsum accusare incipit, confestim, per respectum
divinae gratiae, cordis sui duritiam in lacrymis
liquefacit. Transita imitatione pravitatis, impoenitentia
quoque pertransitur; quia nequaquam ad
malum alienae nequitiae exemplo informatur, dum
diligenter quae poenitentes maneant intuetur: quin
imo ad poenitentiam tanto celerius currit, quanto
ne in malis suis deprehendatur, formidolosus | null | b2b06732-692c-48a0-87df-6004cdaed4da | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pertimescit.
Transita ratiocinatione conditionis, caecitas
quoque mentis pariter pertransitur; quia dum lumen
rationis ad culpae defensionem nequaquam intorquet,
illuminatus per gratiam, quid sequi, quid
cavere debeat, lucidius videt. Ecce duo quaterniones,
cum suis militibus in primam custodiam convenientes,
qualiter transeantur ostendimus: nunc duo alii,
qualiter in secundam conveniant, ostendamus. Secundum
itaque quaternionem, qui pudor confessionis
dicitur, et tertium, quem amorem privatum nominavimus,
cum suis militibus pariter conferamus, et
eos in secundam custodiam, prout ratio dictaverit,
ordinemus. Sed, quia de istorum quaternionum agmine
sunt illi duo milites inter quos per significationem
captivus dormire superius dictus est, illis
duobus praetermissis, de aliis videamus. De agmine
itaque secundi quaternionis uno extra carcerem
excubante, reliqui tres sunt levigatio culpae, longiturnitas
vitae, torpor negligentiae. Item de agmine
tertii quaternionis, uno milite intra carcerem relicto,
residui tres sunt appetitus famae, rigor poenitentiae,
metus perseverantiae. Duo itaque isti quaterniones
ita sibi conveniunt. Ideo namque culpas suas confiteri
erubescit, quia privato amore se diligit; ideo
peccatum suum excusationibus levigat, ne, apud
aestimationem aliorum reprehensibilis convictus, nomen
famae, quod appetit, perdat; ideo rigorem
poenitentiae subire refugit, quia longa sibi vitae spatia
repromittit; ideo eum torpor negligentiae astringit,
quia metus eum ad frigus perseverantiae
suspectum reddit. Et ideo ne contingat ab iniquitate
redire, eligit potius semper in peccato torpere quam
benum aliquid, in quo perseverare nequeat, inchoare:
cum deberet et de sua bona voluntate incipere,
et de Deo perfectionem perseverantiae sperare.
Sed jam quia istos pariter contulimus, videamus
nunc quomodo nihilominus transeantur. Transito
itaque pudore confessionis, amor quoque privatus
pariter pertransitur; quia nimirum sui ipsius adversarius
efficitur, dum culpas suas detegens, salubri
odio insectatur. Transita levigatione culpae, appetitus
quoque famae pariter pertransitur; quia, dum
reatum suum ipse sibi aggravat, Deo soli placere
gestiens, de fama exteriori non curat. Transito rigore
poenitentiae, longaevitatis quoque promissio
pariter pertransitur; quia, dum illum quem offendit
placare citius concupiscit, seductoriae dilationis
inducias non admittit. Transito torpore negligentiae,
metus quoque perseverantiae pariter pertransitur;
quia, dum ferventi spiritu ipse bonum facere incipit,
ex divino adjutorio hoc posse consummare se
praesumit. Hoc itaque modo isti duo quaterniones
cum suis satellitibus in secundam custodiam rediguntur;
hoc etiam modo a peccatore converso,
duce angelo, transeuntur. Sed quia jam de carcere
exiit, quia primam et secundam custodiam transiit
ductorem suum sequendo, videamus quo venerit.
XVIII.
#Venerunt,@# inquit, #ad portam ferream, quae
ducit ad civitatem.@# Postquam de carcere tenebrosae
conscientiae peccator exiit, postquam primam et
secundam custodiam transiit, id est, obstacula vitiorum
quae se in peccato detinebant evadit, ad
portam ferream venit; quia sola peccatorum confessio
ad salutem non sufficit, si non etiam, pro his
quae commisit, per satisfactionis duritiam se affligit.
Videamus David de carcere exeuntem, et ad
portam ferream properantem, qui ait: #Iniquitatem
meam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo.@# Peccator
etenim, cum iniquitatem suam confitendo annuntiat,
de carcere exit; cum vero cogitat qualiter
Deo pro unoquoque peccato satisfaciat, ad portam
ferream tendit. Ipsa itaque satisfactio, qua Deo
pro peccatis nostris satisfacimus, porta ferrea non
inconvenienter accipitur; quia homini mollibus desideriis
olim dedito valde durum est, dum conversus
ad poenitentiam cogitur, eadem desideria relinquere,
carnem macerare, ingemiscere, flere, jejunare, saeculo
funditus renuntiare, remotam vitam expetere,
et deinceps ad alterius arbitrium vivere. Peccati
ergo satisfactio recte porta ferrea nominatur, per
quam homo, ut Deum sibi placatum reddat, quidquid
in se carnaliter vixit, ferro durae poenitentiae
necat. Unde et Joannes Baptista peccatores ad se
confluentes ad portam ferream invitabat, dicens: #Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a
ventura ira? Facite ergo fructus dignos poenitentiae.@#
Dignos enim fructus poenitentiae facere, hoc est
ad portam ferream properare, hoc est ita plenariam
Deo satisfactionem offerre ut a licitis etiam debeat
abstinere qui se meminit illicita perpetrasse. Ad
hanc itaque portam ferream Petrum eductum de
carcere angelus ducit, quia sermo divinus, postquam
nos de carcere peccati per officium confessionis
extrahit, quam districta satisfactione | null | 2b881a75-9ccc-432f-a8ff-ec9b3ce1b96e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Deum nobis
placare debeamus ostendit. Quae nimirum porta ferrea
ducit ad civitatem, quia satisfactionis angustia
ad latitudinem nos supernae civitatis intromittit. Ad
cujus nimirum civitatis gaudia cum conversus peccator
ferventi amore festinat, gressus desiderii ejus
quaelibet portae ferreae districtio non retardat. Unde
bene porta ferrea dicitur,
XIX.
#Quae ultro aperta est eis.@# Cum Petrus angelo
praeeunte ad portam venit, ante ipsum porta eadem
se ultro aperit; quia cum conversus peccator vestigia
sanctae praedicationis cum alacritate prosequitur,
cuncta illi fiunt facilia quae prius difficilia videbantur.
Et qui antea, peccatorum grossitudine dilatatus,
nonnisi per ampla voluptatum incedere potuit, nunc,
extenuatus lima poenitentiae, quaslibet augustias sine
difficultate pertransit. Sed quaerendum video cur sit
dictum, #aperta est eis,@# et non potius, #aperta est ei.@#
Certe angelus qui Petrum ducebat, spiritus erat, et
proinde, etiam non aperta porta eadem, per subtilitatem
spiritualis naturae transire poterat. Nam carcer
quoque de quo Petrum extraxit, clausus erat;
in quem tamen cum intrasset, non legitur aliqua
janua patefacta. Sed hic forte opponitur quia scilicet
non legitur aliquis aditus patefactus cum ad eum
intravit, ita nec tunc quidem dum cum eodem exivit;
ac proinde videri debere quod illum non reserato
aditu eduxerit. Sed haec opinio non mihi recipienda
videtur, nisi aliquo canonicae Scripturae testimonio
confirmetur; canonicam autem Scripturam nunc appello
eam quae in canone librorum Veteris et Novi
Testamenti continetur. In qua plane nusquam me
legisse recordor quod homo quispiam, mortali corpore
vestitus, per aliquem aditum non apertum
cum suo solido corpore transire potuerit, excepto
Domino nostro Jesu Christo, qui, et cum nasceretur,
non aperto ostio de ventre matris exivit, et cum
resurgeret, cum eodem suo immortali sed tamen
vero corpore, clausis januis, ad discipulos intravit.
Nam si quis illud opponit, quod de quodam apostolo
legitur, quod scilicet ad regem quemdam clausis
januis intravit, exemplum hoc non me tenet, non
me terret; quia ipsa quoque Scriptura in qua hoc
legitur, Patrum auctoritate inter apocrypha numeratur.
Potius itaque hoc credendum, quod angelus
qui ad Petrum in carcere non aperto aditu per subtilitatem
angelicae naturae intravit, idem ipse, ut
eum educeret, per virtutem Domini ostium carceris
patefecit. Sed quolibet modo eum eduxerit, viderit
ille qui fecit; nos ad propositam redeamus quaestionem.
Quaerebamus enim cur de porta pluraliter dictum
sit, #aperta est eis,@# et non potius singulariter, #aperta
est ei;@# cum utique non angelo, qui spiritus erat, sed
tantum Petro, qui solido corpore vestiebatur, necessaria
ista apertio videbatur. Sed ista litterae difficultate
ad internam intelligentiam mittimur, quam
si paulo diligentius intuemur, videbimus statim
quam congruenter ambobus aperta esse porta eadem
memoretur. Sicut enim supra jam diximus, vir fortis
prolapsus in peccatum per Petrum designatur,
per angelum quilibet praedicator demonstratur veritatis.
Jam nunc ergo investigemus quomodo praedicator
cum converso peccatore ad portam ferream
veniat, et quomodo portam istam cum eodem pertranseat.
Videamus angelum cum Petro suo ad portam
ferream properantem. Et quis verius dicendus
est angelus, quam ille de quo scriptum est: #Ecce
ego mitto angelum meum ante te, et praeparabit viam
tuam?@# qui nimirum cum diceret, #Facite fructus dignos
poenitentiae,@# quid aliud agebat nisi Petrum suum,
id est conversos peccatores, ad portam ferream properare
monebat? Videamus nunc si et ipse per eamdem
portam transierit. Et quis melius illo, imo quis
adeo sicut ille qui, in indicium poenitentiae et afflictionis,
pilis camelorum corpus suum limabat; qui
in signum mortificandae voluptatis zonam pelliceam
circa lumbos habebat; qui, in documentum singularis
abstinentiae, pane contempto, locustas et mel
silvestre edebat; qui, in exemplum remotae conversationis,
in eremo consistebat? Videamus alium angelum
cum Petro suo ad portam ferream properantem.
Quis enim verior angelus illo qui dixit: #An
experimentum ejus quaeritis, qui in me loquitur
Christus?@# Ipse itaque Petro suo, gentibus scilicet,
quas de carcere infidelitatis eduxerat, quid ait? #Sic
currite ut comprehendatis; omnis enim qui in agone
contendit, ab omnibus se abstinet.@# Cum ergo eos sic
currere ut comprehendant admonet, quid cum illis
agit, nisi ad portam illam quae ducit ad | null | eba218c0-e25e-4628-9ec0-3443b305d32d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
civitatem
ubi bravium recepturi sunt tendere persuadet?
Cum vero illos, exemplo saecularis athletae, ab
omnibus quae agonen impediunt praecipit abstinere,
quid cum illis agit, nisi quomodo per portam
ferream debeant intrare ostendit? Videamus nunc
si et ipse haec agat, ad quae agendum suos sequaces
informat. Ait: #Ego sic curro, non quasi in incertum;
sic pugno, non quasi aerem verberans: sed
castigo corpus meum, et in servitutem redigo, ne
forte, aliis praedicans, ipse reprobus efficiar.@# Cum
itaque et seipsum currere et pugnare insinuat,
quid nisi se quoque ad portam ferream properare
demonstrat? Bene ergo de hac porta dicitur, #quae
ultro aperta est eis;@# quia sancti praedicatores nostri,
qui nos de carcere peccatorum educunt, nobiscum
portam ferream intrant, cum ipsi quoque, ut nobis
exemplum poenitentiae praebeant, carnem suam cum
vitiis et dura afflictione castigant.
XX.
Sequitur: #Et exeuntes processerunt vicum
unum, et continuo discessit angelus ab eo.@# Quid per
vicum unum, nisi mors carnis accipitur? Quae videlicet
mors carnis, bene non vicus quidem, sed vicus
unus dicitur, quia per ipsam viam universitas carnis
transire compellitur. Unde et in Scripturis mors
eadem, via universae carnis vocatur. Angelus itaque
qui Petrum de carcere educit, quousque vicum
unum procedat, eum non deserit; quia sermo divinus,
qui nobis per ora praedicantium viam egrediendi
de peccato ostendit, tandiu nobis individuo
comitatu adhaeret, quousque, morte carnis pertrans
ita, eum nobis quem promiserat repraesentet. Nam
eousque necesse est ut nobiscum pergat; quia etiam
egressi de carcere citius erraremus, nisi per illum
nobis iter quo deberemus ingredi monstraretur.
Cum autem vicum unum procedimus, continuo angelus
a nobis discedit; quia cum ipso [ #an@# ipsum], qui
via, veritas, et vita est, vidimus, jam ductore ulterius
non egemus.
XXI.
Sequitur: #Et Petrus ad se reversus dixit:
Nunc scio vere quia misit Dominus angelum suum,
et eripuit me de manu Herodis, et de omni exspectatione
plebis Judaeorum.@# Juxta litteram patet sensus
quia Petrus ab illo mentis excessu in quem prae
gaudio super se raptus fuerat, ad hoc redit quod
intellectu communi et prius fuit. Sed si, quemadmodum
coepimus, haec quoque verba ad internam
intelligentiam referimus, magnam in eis futurae nostrae
ereptionis imaginem praevidemus, magnam et
in praesenti futurae nostrae exsultationis dulcedinem
praegustamus. Nos etenim, quandiu in hujus exsilii
religatione detinemur, nobiscum esse perfecte non
possumus; quia imaginem illam et similitudinem
quam a conditore accepimus, immunem a peccato
servare, sicut condita est, non valemus. Nam quoties
peccamus, et nos sumus, et nobiscum sumus;
quia per peccatum subter nos lapsi, ab illius similitudine
qui super nos est degeneramus. Sed cum,
illis superius dictis periculis omnibus evitatis, ad
eum qui nos fecit venerimus, tunc etiam ad nos
ipsos perfecte revertimur, quia, peccatum nullum
habentes, quales nos condidit, tales sumus. Tunc
jam de nostra ereptione securi, in vocem exsultationis
erumpemus, dicentes:
XXII.
#Nunc scio vere quia misit Deus angelum
suum, et eripuit me de manu Herodis, et de omni
exspectatione plebis Judaeorum. De manu Herodis,@#
id est, de potestate diaboli tunc in veritate eripimur,
quando, de loco tentationis assumpti, ejus insidias
non ulterius timemus. #De omni quoque exspectatione
plebis Judaeorum eripimur;@# quia sive maligni
spiritus, sive perversi homines, qui bonorum
afflictionem inhianter exspectant, nostris casibus
jam deinceps non insultant. Nec sane negligenter
praetereundum videtur quod non ait #de exspectatione,@#
sed #de omni exspectatione.@# Adversariis enim
nostris toties ad spectaculum irridendi producimur,
quoties eis risum de nobis, perpetrato quolibet
crimine, exhibemus; quia aliud est spectaculum iracundiae,
aliud avaritiae, aliud gulae, aliud luxuriae,
aliud vanae gloriae, aliud superbiae. Hostes autem
qui nostram irrisionem inhianter exspectant, quanto
nos profundius lapsos aspiciunt, tanto, sibimet applaudentes,
insultationis cachinnos altius attollunt.
Quandiu vero in hac vita, quae tota tentatio est,
consistimus, etsi quaedam irrisionis eorum spectacula
devitamus, difficile tamen est ut non in aliquod
incidamus, unde tamen, per Dei gratiam ad poenitentiae
remedium recurrentes, quotidie liberamur | null | dbe31f6c-9271-461d-80ce-37e974d98b85 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Cum vero ad illam securitatem venerimus, tunc #De
omni exspectatione plebis Judaeorum perfecte eripimur;@#
quia, morte in victoria resurrectionis absorpta,
nec caro nostra ulli corruptioni exterius subjacebit,
nec mentem nostram interius ulla concupiscentia
titillabit. Tunc plane veraciter dicere poterimus: #Nunc scio vere quia misit Dominus angelum suum,@#
etc.
Magnifice enim dictum est #Nunc scio vere,@# ne quis
videlicet vere se receptum praesumat, quousque
ad illam libertatem gloriae filiorum Dei perveniat;
quia, etsi jam per fidem nos liberatos scimus, adhuc
tamen per speciem vere liberatos nos nescimus,
donec ipsi libertatis nostrae auctori aeterna societate
jungamur. Ad quam verae ereptionis scientiam nos
perducere dignetur ille magni consilii Angelus, qui
nos et prius per seipsum de tenebris et umbra mortis
eripuit, et quotidie per suos angelos eripit, Jesus
Christus Deus et Dominus noster, cui est cum Patre
et Spiritu sancto honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen.
I.
#Misit Herodes rex manus, ut affligeret quosdam
de Ecclesia (Act. XII, 1 seqq.)
@#. Quem sub Herodis
vocabulo accipere debeamus significatum, et nominis
ejus appellatione et operis crudelitate docemur.
Herodes quippe #pelliceus@# interpretatur, quo nomine
recte antiquus humani generis adversarius designatur;
cujus suasionibus dum primi homines crediderunt,
stola immortalitatis perdita, pelliceas tunicas
mortalitatis indices acceperunt. Nam, quia pelles
mortuis animalibus solent detrahi, non incongrue
per pelliceas tunicas dicitur mortalitas figurari. Quas
quidem tunicas Deus fecisse et homines induisse
legitur; non quod eos ipse mortales creaverit, de
quo Scriptura verax veraciter protestatur: #Quia
Deus mortem non fecit;@# sed quia, quos ad vitam
aeternam, si mandatum servarent, condidit, post
praevaricationem mortales factos ipsa vestis qualitate
monstravit. Sed hujus indumenti ipse proprie
hominibus auctor exstitit, qui eis culpam qua illud
mererentur promissione seductoria persuasit. Jure
igitur ipse pelliceus nominatur, cujus instinctu humana
natura pelliceis tunicis mortem significantibus
amicitur. Rex autem Herodes iste vocatur,
quia ipsum esse #regem super omnes filios superbiae@#
Scriptura testatur; qui et omnibus regimini suo
subjectis ad mortem perpetuam principatur, Cujus
Herodis manus sunt vel maligni spiritus qui illi
ad deceptionem obsequuntur, vel certe perversi homines,
in quibus, juxta Pauli vocem, #iniquitatis
mysterium operatur.@# Hostis quippe, humanae perditionis
insatiabiliter avidus, cum ei ad votum sua
solum nequitia non plenarie satisfacit, ad exsatiandam
famem suae malitiae socios sibi vel malignos
spiritus vel homines perversos adjungit. Qui nimirum
ad laesionem bonorum toties manus mittit,
quoties cordi eorum vel per subjectos spiritus immunda
desideria injicit, vel per humanam saevitiam
contra eos in exteriori acerbitate crudescit. Quod
enim contra caput nostrum semel egit, hoc etiam
contra nos membra ejus indesinenter agere non
omittit. Nam quia mentem ejus tentando penetrare
non potuit, ad perimendam carnem ipsius, manus
suas, videlicet Judaeos et milites Romanos, armavit.
Sic ergo etiam nunc, quoties a corde electorum
repellitur, ut eos saltem in corpore perimat, invidia
ardescente succenditur. Ad quid autem tantopere
saeviat, aperitur, cum subditur: #Ut affligeret quosdam
de Ecclesia.@# Ea enim quamprimum intentio
illum ad contemplandam electorum innocentiam
concitat, ut vel eos in culpam perversa suadendo
dejiciat, vel certe, dum ejus suasionibus resistunt,
eos requiescere non permittat. Justorum vero mens,
quae in superna contemplatione requiescere appetit,
hoc ipso vehementer affligitur quod occulto insidiatori
continua congressione repugnare compellitur;
quibus etsi numerositas triumphorum coronam victoriae
repromittit, hoc ipsum tamen quod crebro
dimicare coguntur, eos vehementer affligit. Scientes
namque humanam fragilitatem ad casum esse praecipitem,
valde suspecti sunt, ne hostis, qui eos ad
certamen frequentius provocat, remissius decertantes
quandoque devincat. Notandum interea quod
non dicitur: #Ut affligeret Ecclesiam,@# sed #quosdam
de Ecclesia;@# quia, etsi fideles omnes odio generali
persequitur, acerbitatem tamen illius illi gravius
sentiunt, qui levibus desideriis ejus matura gravitate
resistunt. Quos videlicet tanto atrocius impugnat,
quanto eos fortius repugnantes considerat. Vel
certe missis manibus quosdam specialiter Herodes
affligit, cum, tentamenta illius aliis evadentibus,
alios ad vitiorum praecipitia trahit.
II.
Sequitur: #Occidit autem Jacobum fratrem
Joannis gladio.@# Hanc quidem beati Jacobi passionem
omni veneratione suscipimus, credentes et
illum pro triumpho martyrii justitiae corona donatum, | null | adff7c3f-b808-4021-87bb-a2334ffd3b33 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et hostem ipsius pro sua crudelitate morte
aeterna mulctatum. Sed quod juxta historiam semel
factum audivimus, non frustra quomodo quotidie
fiat mystice, perscrutamur. Quia igitur Jacobus #luctator@#
et #supplantator@# interpretatur, et Joannes, #gratia Dei,@#
possunt per haec duo vocabula duo in
Ecclesia ordines figurari: unus scilicet incipientium,
qui adhuc in lucta fidei contra diabolum certat;
alius autem eorum qui, per gratiam Dei superato
adversario, nulla jam mentis instabilitate vacillat.
Is autem qui luctatur, modo supra, modo infra
inspicitur; ita et qui, necdum perfecte compressis
carnis motibus, contra diabolum luctantur, sic
illum interdum sibi subjicientes supplantant, ut ab
illo etiam aliquoties, saltem delectatione noxia,
supplantentur. Quae videlicet noxia delectatio si
non cito compescitur, protinus anima, vitalis flatu
justitiae perdito, consensus gladio trucidatur. Recte
ergo consensus delectationi succedens, gladius appellatur,
quia, intra sanctam Ecclesiam, illi quoque
qui blandimentis diaboli enormiter succumbunt,
cum illis qui per gratiam Dei in virtute perfecti
sunt, uno verbi semine concepti, uno sanctae matris
Ecclesiae utero sunt renati. Sicque illos meritorum
diversitas separat, ut tamen sacramentorum communio
quadam, ut ita dixerim, fidei consanguinitate
conjungat. Nec novum sane si semen verbum
dicitur, quia et Paulus, cum idem verbum super
corda Atheniensium spargeret, ab eisdem #Seminiverbius@#
vocatus est. Si autem per hanc Apostoli
necem non mors peccati, sed carnis, accipitur,
sciendum est quia crudelis adversarius, laesionem
bonorum semper esuriens, cum (ut supra dictum
est) ad interiorem mortem se praevalere non posse
considerat, eum qui sibi resistit, saltem corporaliter
trucidare festinat. Sed quolibet modo electis
noceat, ejus saevitia illis maxime placet quibus, pro
sua innocentia, vita fidelium displicet.
III.
Unde et sequitur: #Videns autem quia placeret
Judaeis, apposuit apprehendere et Petrum.@# Judaei
namque, qui #confitentes@# interpretantur, quos alios
hoc in loco designant, nisi eos qui, juxta Apostolum, #Confitentur se nosse Deum, factis autem negant?@#
Possunt tamen Judaeorum nomine etiam immundi
spiritus accipi, qui et ipsi in Evangelio, dum
de obsessis corporibus pellerentur, quanquam inviti
Christum Dei vivi Filium fatebantur. Sed sive
perversos homines, seu immundos spiritus Judaeorum
vocabulo designatos accipiamus, constat profecto
quia de bonorum afflictione utrique voto non
dispari gratulantur. Unde et idem caput iniquorum
ad persequendos bonos tanto expeditius accingit se,
quanto se per hoc votis suorum amplius satisfacere
sentit. Sed justo morte carnis perempto, pars iniqua
exsultat, quia videlicet ille e medio subtractus est
qui sub umbra suae protectionis multos ab aestu
malitiae defendebat. Justo vero in peccati mortem
delapso, tanto amplius laetitia perversis augetur,
quanto is qui lapsus est, per vitae meritum stare
altius videbatur. Sed sicut supra, beati Jacobi martyrium
juxta historiam venerabiliter amplexantes,
quomodo juxta internam intelligentiam accipi possit
ostendimus, sic nunc quoque, servato textu historiae,
quomodo juxta eumdem sensum haec beati Petri
comprehensio intelligi valeat ostendamus.
Ad investigandum mysterium comprehensionis,
viam nobis aperit ipsa ejus qui comprehensus est
appellatio nominis. Sicut enim fere omnes novimus,
a #petra@# Petrus nomen accepit. Quinam ergo hoc
nomine designantur, nisi qui per mentis constantiam
fortiter stare in virtutum soliditate videntur?
contra quos nimirum hostis tanto acrius pugnat,
quanto per illos etiam alios in virtute roborari dolens
pensat. Et, quia fortassis soliditatem mentis
eorum primo impetu tentationis labefactare non sufficit,
more aquae crebro superveniens, duram eorum
constantiam rumpit. Nam sicut quidam ait (OVID.
De Ponto, lib. IV):
Gutta cavat lapidem, non vi, sed saepe cadendo.
Quod etiam divina Scriptura testatur: #Lapides excavant
aquae, et alluvione paulatim terra consumitur (Job XIV, 19)
@#.
Cum itaque diabolus fortem virum
in laqueum peccati inducit, quasi ad comprehendendum
Petrum manus Herodes apponit. Ubi ipsa quoque
verborum proprietas est nobis magnopere perpendenda.
Nam qui supra, ut quosdam de Ecclesia
affligeret, manus misit, nunc, ut Petrum comprehenderet,
apposuit. Sciendum itaque quia tanto se
unusquisque a diabolo minus elongat, quanto ad
comprehendendum culmen perfectionis minus appropiat.
Unde cum aliquem ex talibus ad culpam
diabolus rapit, quasi juxta se manus mittit, quia ad | null | 42ecda0e-fcab-460d-afe3-c07f719229f7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
se eum qui non longe discesserat, retrahit. Cum
vero fortem quemque atque in virtute perfectum
decipere nititur et non valet, quasi ad comprehendendum
Petrum, manus (ut ita dicam) arctas habet.
Unde manus ut Petrum comprehendat apponit, quia
ut robustum quemque decipiat, multiplices deceptionum
laqueos nectit. Nulla autem callidi tentatoris
arte tam cito virtus pectoris infirmatur, quam
cum, roboris sui vires sibi arrogans, privata apud
se exsultatione laetatur. Nam mox, a superno protectore
desertus, in virtutum culmine diu minime perseverat,
quia eum exinde ventus elationum perturbat.
Ab alto vero corruentem adversarius excipit,
cum superno auxilio destitutum per quaelibet vitiorum
praecipitia trahit. Quasi ergo appositis manibus
Petrum Herodes apprehendit, cum illum qui per
virtutum iter gradiens procul a se discesserat, protensis
fraudum laqueis iterum irretivit. Ad quod
astruendum si exemplum quaeritur, non est opus ut
longius evagemur. Quia is ipse Petrus, cujus historiam
figurata interpretatione discutimus, in semetipso
partim est expertus quod dicimus. Nam cujus
carnem Herodes historiens apprehendit, ipsius animam
jampridem Herodes typicus trinae negationis
laqueo, quasi fune torto, tripliciter alligavit. Et
certe de suae firmitatis robore multa jam experimenta
tenebat: jam Christum Dei vivi Filium confessus
fuerat; jam beatum se ore Veritatis audiverat;
jam a soliditate inviolabilis petrae Petri agnomen
traxerat; jam claves regni coelestis acceperat: et
tamen, post tot et tanta divinae largitatis munera,
cum ad horam Dominicae passionis ventum est,
quia paulo amplius de sua firmitate praesumpsit, sibimet
relictus, protinus quisnam esset invenit. Qui
certe in aeternum periret, nisi illum benignus Jesus
intuitu benignitatis suae respiceret, respiciens emolliret,
emolliens ad amaras lacrymas commoveret,
commovendo ad lacrymas, crimen quod commiserat
indulgeret. Quo nimirum exemplo nos infirmi
ad cautelae vigilantiam evidenter instruimur, ut
mens nostra, etiam summis virtutibus praedita,
semper se in humilitate deprimat, semper non ex
se esse quod est, trepidare cognoscat: ne forte,
dum ultra se praesumptionis aura raptatur, quanto
se altius extulit, tanto gravius elidatur
IV.
Sequitur: #Erant autem dies azymorum.@# Juxta
litteram patet sensus, quod scilicet apostolus
infra Judaicae paschae septimanam sit ab Herode
comprehensus: dies quippe azymorum illi septem
proprie vocabantur qui quartum decimum
primi mensis, quo agnus immolabatur ad vesperam,
ex ordine sequebantur. Evangelistarum
tamen auctoritas et pascha pro azymis, et azyma
pro pascha ponere consuevit, sicut facile est ei
agnoscere qui eorum volumina studuerit recensere.
Sed nos haec paucis juxta historiam dixerimus;
nunc interiorem sensum hujusce sententiae videamus.
Ait ergo: #Erant autem dies azymorum.@# Dies
azymorum omne hoc tempus accipimus quod ab
adventu nostri Salvatoris usque ad finem mundi
evolvitur: in quo nimirum tempore verus ille
« Agnus, qui tollit peccata mundi, » immolatur;
per cujus sanguinem a peccati domino fidelis
populus liberatur. Unde etiam Paulus dicit:
#Pascha nostrum immolatus est Christus; itaque
epulemur non in fermento veteri, neque in fermento
malitiae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis
et veritatis.@#
Non igitur otiose comprehensionem
apostoli, per quam fortis viri casus designatur, in
diebus azymorum contigisse, scriptum asserui; sed
nimirum significans quia, cum ab ipso humanae
conditionis primordio adversus homines invidia
diaboli exarsit, a tempore tamen incarnationis Dominicae
tanto acerbius saevit, quanto saevitiae suae
finem jamjamque imminere praesentit. Unde scriptum
est: #Vae terrae et mari, quia descendit diabolus ad
vos, habens iram magnam, sciens quia modicum
tempus habet (Apoc. XII, 12)
@#. Terrae quippe et maris
nomine carnales quique significantur, quia et
terrenis solis intendunt, et, undarum more, vicissim
se saltu superbiae superponunt; ad quos diabolus
habens iram magnam descendit, quia, electorum
corda deserens, in reproborum cordibus requiescit.
Qui, quia jam ad beatitudinem se non posse redire
considerat, quasi in solatium suae perditionis,
socios sibi, cum quibus vae in aeternum habeat,
coacervat.
V.
Sequitur: #Quem cum apprehendisset, misit in
carcerem.@# Comprehensum Petrum Herodes in carcerem
mittit, cum antiquus hostis justum, lethali
crimine captivatum, in latebris conscientiae peccatricis
abscondit. Recte autem peccatrix conscientia
appellatur carcer, quia ibi homo interior et vinculis
peccatorum astringitur, et, nocte interna caecatus,
videre Solem justitiae prohibetur. | null | 472e4638-eddc-40a1-b546-0e865ae01992 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
VI.
Sequitur: #Tradens quatuor quaternionibus militum
custodiendum.@# Inter omnes hujus lectionis sententias,
ista est ad penetrandum obstrusior, quae et
ideo fortassis tam gravis ad intelligendum videtur,
quia per illam grave aliquid signatur. Gratiam itaque
suam nobis Dominus subministrare dignetur,
quatenus sic de illa loqui possimus, ut, si quis est
inter nos qui adhuc vinculis inimici teneatur
astrictus, de istis quaternionibus quantum expedit
audiat, audiens intelligat, intelligens doleat, dolens
ingemiscat, ingemiscens talibus se exsecutoribus
traditum perhorrescat, perhorrescens autem det
operam ut evadat. Quia utique unusquisque quaternio
quatuor sub se milites habet, quatuor quaterniones
cum sibi subjectis militibus, simul viginti
milites sunt. Qui numerus quia ex quinario et
denario conficitur (nam et quater quini, et bis deni,
viginti sunt), potest per illum universa vitiorum
multiplicitas designari, quae contra decalogi praecepta
per quinque corporis sensus perpetrantur. Sed
fortasse exigitur a nobis ut eosdem quaterniones,
et qui sub eis militant satellites, specialiter distinguamus.
Est quidem hoc aliquantulum operosum,
sed et hoc duplici ratione indagare conabimur. De
quibus nimirum quaternionibus ut secundum internam
intelligentiam loqui apertius valeamus, primum
oportet eos seorsum construere, ac deinde
singulis suos milites prout ratio dictaverit, assignare.
Ponamus itaque aliquem a diabolo ita omni prorsus
lumine rationis privatum, ut possit velut insipiens
dicere in corde suo: #Non est Deus;@# de quo
plane pronuntiare possumus quia per insipientiam
suam in infidelitatis est carcere mancipatus. Qui
nimirum, quia alterius bona vitae vel mala esse
aliqua omnino non credit, ad vitae praesentis bona
appetenda vel mala cavenda curam suam ex toto
inflectit. Unde fit ut animae illius, jam in infidelitatis
carcere retrusae, quatuor modos perturbationum
diabolus supponat, qui eam sub saeva custodia
clausam teneant, ne evadat. Quae nimirum perturbationes,
etiam in anima sapientis, vicissim sibi pro
causarum varietate succedunt; sed in anima insipientis
perturbationes sunt, quia per eas insipiens
perturbatur. In anima sapientis non tam perturbationes
quam affectiones vocantur, quia, ne perturbent,
ratione sapientiae moderantur. Primus itaque
perturbationum modus, cupere; secundus, metuere;
tertius, dolere; quartus, gaudere. Nec moveat quod
istos perturbationum modos non eo ordine posuimus
quo illos saecularis poeta locavit, quia Scripturae
nostrae auctoritatem judicamus potiorem, in qua
legitur: #Radix omnium malorum cupiditas.@# Sed nec
ipsi qui inter saeculi sapientes habentur, eodem
illos ordine in libris suis posuerunt, aut iisdem nominibus
nuncupaverunt. Ecce etenim unus eorum,
cum de animabus corpore exutis secundum suam
opinionem ageret, ait:
Hinc metuunt, cupiuntque, dolent, gaudentque, etc
Alius autem, qui in scholis saecularibus legitur, ita
posuit:
gaudia pelle,
Pelle timorem; spemque fugato, nec dolor adsit.
Ecce quod ille ultimum, iste posuit primum; quod
ille primum, iste secundum; quod ille secundum,
iste, mutato loco et nomine, posuit tertium. Dolor
autem qui hic quarto loco est positus, ibi in tertio
ponitur. Jam autem verum constat quod his quatuor
perturbationibus, quasi quatuor quaternionibus, insipiens
in infidelitatis carcere custodiatur inclusus. Et
poeta, in eodem loco, ipsius quoque carceris fecerat
mentionem, ait enim:
Hinc metuunt, cupiuntque, dolent, gaudentque, nec auras
Respiciunt, clausae tenebris et carcere caeco.
Auctoritate itaque Scripturae nostrae primum modum
perturbationis, quasi primum quaternionem,
ponimus cupiditatem; secundo loco, metum; tertio,
dolorem; quarto, gaudium: quod cur inter turbationes
animi numeretur, inferius ostendemus. Ecce
isti sunt quatuor quaterniones, quibus captivum
suum diabolus custodiendum committit, quem prius
in infidelitatis carcerem per insipientiae ostium
introduxit. Qui, ut praefati sumus, quia praeter hoc
quod corporeis oculis videt, nihil aliud credit,
bonis interioribus vacuus, totus in exteriora prolabitur.
Et primo quidem vallat eum cupiditas,
ut habeat; secundo metus, ne amittat: tertio dolor,
si amiserit; quarto gaudium, si recuperaverit.
Habent autem et isti quaterniones, ad servandum
captivum diaboli, singuli sub se milites suos. Vitia
etenim quae de unaquaque perturbatione quasi
originaliter nascuntur, ipsi sunt milites, qui unicuique
quaternioni, quasi pro adjutorio, ad peccatoris
custodiam deputantur. Sub primo itaque quaternione
quem cupiditatem nominavimus, primus
miles est tenacia, secundus | null | 6fb049c1-2f52-4edb-bec5-eea787030194 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
multiplicatio, tertius
inaffectio, quartus voluptas. Recto siquidem ordine
cupiditatem tenacia sequitur, quia tanto quisque
studet strictius quod acquisitum est retinere,
quanto se meminit in acquirendo gravius laborasse.
Tenaciae vero multiplicatio subnectatur, quia,
dum longa sibi vitae spatia pollicetur, instat magnopere
ut quae jam parta sunt, quotidiano foenore
cumulentur. Quod cum ad votum multiplicari
contigerit, res quidem exterior dilatatur, sed ipse
interius angustatur. Unde et tertio loco inaffectio
subinfertur, quia tanto crudelius contra indigentiam
proximi induratur, quanto sibi soli credit vir posse
sufficere quae habentur. Sed inter haec cogitat
quia frustra in congregandis tantopere desudavit, si
sic ab eorum communione indigentem proximum
sublevat, ut ipse quoque ab eorum usu alienus existat.
Unde, quia post haec totum se in lasciviam
voluptatis dejecit, in commilitonum agmine quarto
gradu voluptas incedit; per quam scilicet ita
illecebris carnis suae resolvitur, ut ei illa voluptuosorum
sententia merito coaptetur: #Manducemus et
bibamus, cras enim moriemur;@# et: #Coronemus nos
rosis, antequam marcescant;@# et: #Ubique quaeramus
signa laetitiae; et nullum pratum sit quod non pertranseat
luxuria nostra.@# Sed dum infelix anima taliter
in sua voluptate resolvitur, incipit vehementer
metuere, ne scilicet id quod eam tantopere delectat,
ab ea subito auferatur. Unde bene loco secundi
quaternionis, metus cum suis satellitibus
subrogatur, quorum I est sollicitudo, II inconstantia,
III fictio, IV irrationabilitas. Quod videlicet
frustra sic ordinavimus, si non rationem quoque
cur taliter sint ordinati reddamus.
Sollicitudo namque metum primo gradu subsequitur,
quia metuentis animus, dum aliquid quod
vehementer amplectitur, amittere trepidat, immensa
illum suspicionum varietas turbat; quae menti
trepidae dum damna ventura proponit, omnia illi
per cogitationem irrogat quae posse irrogare confingit.
Sollicitudinem autem inconstantia comitatur,
qua, dum ea quae pati metuit, intolerabilia fore
praeponderat, effeminatus per ignaviam, nulla se
tolerantiae virtute confortat. Cum vero se ad tanta
discrimina praevidet virtutis robore non posse
subsistere, tentat magnopere si ea saltem per fictionem
valeat devitare. Ac proinde post inconstantiam
fictio numeratur, quia metu concussus animus, de
campo confidentiae fugiens, in duplicitatis angulo
occultatur. Post fictionem autem irrationabilitas
subrogatur, quia idcirco animum tam densa perturbationum
nebula circumfudit, eo quod, amisso humanitatis
consilio, nulla se rationis moderatione
componit. Huic jam dolor, quem tertium quaternionem
diximus, cum suo agmine ad captivi custodiam
subrogatur. Est autem satellitum ejus primus
livor, secundus amaritudo, tertius clamor,
quartus crudelitas. Dolorem quippe primus livor
prosequitur; quia cum alter adipiscitur quod alter
amiserit, amittens in adipiscentem livore invidiae
succenditur. Livori autem amaritudo succedit, quia
invidentis animus tanto ad omnes amarescit exterius,
quanto, exurente invidia radices ejus intimas,
succus alicujus infundit. Post amaritudinem quoque
clamor non incongrue numeratur, quia amaricatus
animus, cum jam flammas suas apud se ipse tolerare
non sufficit, exterius eas cum clamoris vociferatione
profundit, tantoque eas altius jaculatur, quanto
id quod amissum est charius amabatur. Quartus
in hoc agmine satellitum, crudelitas nominatur,
quia exasperatus per dolorem animus, qui dolorem
suum sub livoris tegmine diutius enutrivit,
cum hunc clamores efferendo plene non satiat, studet
inhianter ut verbis crudelibus opera crudelitatis
adjungat; quae nimirum crudelitas eousque doloris
immensitate se dilatat, ut in eumdem ipsum
qui dolet doloris poenas retorqueat. Plerisque etenim
accidit ut, vel rerum vel pignorum amissione
turbati, dum doloris sui vulnus lenire rationis medicamine
neglexerunt, in eos perturbationum fluctus
inciderint, ut vel sensum communem amitterent,
vel in seipsos crudeliter manus injicerent.
Ecce quousque per satellites suos dolor saevit, ut,
quasi parum sit ei quietem animae perturbare, studeat
illam etiam de ipso habitaculo corporis effugare!
Restat quartus quaternio, quem veteres gaudium
nominaverunt, post dolorem congrue collocatus,
quia, sicut dolor de re generatur adempta, ita et
gaudium de re generatur adepta. Sed videndum cur
majorum auctoritas, inter eas perturbationes quae
statum mentis solent avertere, gaudium numeravit,
cum hoc inter fructus justitiae sanctus Paulus
apostolus computaverit, dicens: #Fructus autem spiritus,
est gaudium, pax,@# etc. Unde noverimus gaudium,
si quando in mala significatione ponitur, non
proprie, sed abusive nominari. Unde et apud Isaiam (Isai. XLVIII, 22 | null | 1fbf3ebd-2e22-4909-b0a5-ef3275ce625d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
),
ubi nostra translatio habet: #Non est pax impiis, dicit Dominus,@#
alia translatio habet: #Non est gaudere impiis, dicit Dominus.@#
Verumtamen
Apostolus cum de charitate loqueretur, hoc
verbum abusive posuit, dicens: #Non gaudet super
iniquitate;@# cum certe quicunque super iniquitate
laetatur, non gaudere, sed potius gestire dicendus
est. Gaudere etenim tantummodo hominum est,
gestire autem non solum hominum, verum etiam
irrationabilium animalium est: unde et catuli gestire
dicuntur, cum internam alacritatem gestibus caudae
vel aliorum membrorum ostentare videntur. Hoc
itaque loco cum gaudium inter perturbationes animi
numeratur, non proprie gaudium, sed potius gestus
quidam irrationabilis est accipiendus; qui et mentem
per immoderatam laetitiam a gravitatis pondere
levigat, et hanc eamdem levitatem per signa exteriora
demonstrat. Unde, quia per dissolutionem
exteriorem demonstratam levitas interna detegitur,
non incongrue ipsa dissolutio huic quarto quaternioni
pro primo milite deputatur. Cum enim mens
conceptam intus laetitiam gravitatis freno retinere
non curat, qualis apud se intrinsecus lateat
motus exterior manifestat, qua scilicet manifestatione
non minimum illi dispendium irrogatur; quia,
cum motus exterior ab internae superfluitatis fontibus
hauriat quidquid in externis obtutibus foris maneat,
tanto jam mens vilior ab omnibus aestimatur,
quanto interno ejus gazophylacio pretium gravitatis
non inesse deprehenditur. Secundus in hac extrema
acie miles, jactantia nominatur; quia nimium cum
membra per motus inconditos dissolvuntur, lingua
quoque, ruptis habenis silentii, per verba jactantiae
diffrenatur. Pro tertio adhuc milite mendacium
computatur, quia qui multa de se jactanter loquitur,
fieri non potest ut non etiam quaedam interserat
unde mentiatur. Mendacio autem superbia subrogatur,
quae supradictis omnibus materiam subministret,
et ultima superatur. Nam, sicut scriptum est: #Radix
omnium malorum cupiditas,@# ita etiam scriptum legitur: #Initium omnis peccati superbia.@#
Quae utraeque
sententiae valde ab invicem discreparent, nisi aliquo
modo unum essent; sed, quia una semper aliam
gradu individuo comitatur, recte et #radix omnium
malorum cupiditas,@# et #initium omnis peccati superbia@#
perhibentur. Quia nisi cupidus per superbiam intumesceret,
nequaquam divitiarum copia excaecare
caeteros festinaret; et nisi superbus cupiditatis stimulis
urgeretur, non utique ad apicem singularis
potentiae tanto opere raperetur.
VII.
Sed quia hoc, quod apostolus comprehensus
et quaternionibus traditus dicitur, uno modo tractavimus,
libet hoc ipsum sub alia significatione exponere,
et ejus judicio qui haec fortassis legere dignabitur,
utramque expositionem relinquere. Nam qui
jam per divinam gratiam illuminati sumus, non nobis
utique jam congruit quod #Dixit insipiens in corde suo:
Non est Deus.@# Et quia saeculum omne contempsimus,
jam fortassis non nos cupiditas habendi inflammat,
non metus amittendi sollicitat, non dolor amissi addicit,
non gaudium recuperati extollit. Sunt autem
alia vitia quae nos etiam fugientes de saeculo prosequuntur,
quaeque nobis tanto importunius insistunt,
quanto in nobis ipsis materiam importunitatis inveniunt.
Ex his itaque unum assumamus, et, secundum
ejus significationem, de istis quaternionibus
pertractemus.
Ponamus itaque aliquem qui per delectationis suae
mollitiem in coenum luxuriae ceciderit: hunc sine
dubio diabolus apprehendit, quia eum, libertate castitatis
ablata, in servitute libidinis captivavit. Sed
comprehensus peccator carceri mancipatur, si, post
perpetrationem criminis, in suae conscientiae latebris
occultatur. Nec tamen sufficit crudeli adversario suo
quod captivum suum tenebris carceralibus damnat;
insuper etiam custodes illi adhibet, ne evadat. Nam
peccator, quem per admissum facinus diabolus captivavit,
nonnunquam de ejus captione per confessionis
foramen exire disponit; sed custodes adhibiti volentem
exire retentant, quia difficultatum obstacula,
quae supponit, illum ne possit exire retardant. Salva
itaque veritate historiae, quaterniones quibus Petrus
clausus carcere custoditur, ipsa sunt difficultatum
obstacula, quibus, peccata confiteri deliberans, a
confessione praepeditur. Quos nimirum quaterniones
ut evidentius ostendamus, necesse est eos nominatim
exprimere, et eis singulos suos milites assignare.
Sed ut de aliis, sicut ordo processit, vidimus, nunc
restat primus quo censeatur nomine et quo stipetur
agmine videamus. Sit itaque quaternio primus, affectus
peccandi: et habeat sub se milites suos, quorum
primus vocetur recordatio praeteritae voluptatis,
secundus excusatio fragilitatis, tertius imitatio pravitatis,
quartus ratiocinatio conditionis. Recto autem
ordine in quaternionum numero primus omnium
affectus peccandi locatur; quia nimirum is qui in
carcere est luxuriae | null | cfcd5e10-e85b-4901-af08-a5b23f6e9845 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
retrusus, citius exinde progredi
festinaret, nisi eum peccare iterum delectaret; sed,
quia adhuc peccare affectat, non potest, confitendo
peccatum, impugnare quod amat. Sub hoc autem
primo quaternione, primus miles est, ut diximus,
recordatio praeteritae voluptatis; quae quaternioni suo
foedere copulatur, ut et cum illo ad peccatoris custodiam
excubet, et eidem iterum peccandi materiam
subministret. Quae nimirum recordatio tanto
peccatorem ut iterum peccet violentius cogit, quanto
illi expressius repraesentat voluptates suas, quas expertus
est dum peccavit. Sed si per recordationem
praeteritae voluptatis peccator ad repetendum peccatum
urgetur, cur non ipsa in hoc agmine affectui
peccandi praeponitur? Si enim ista illi materiam
existendi, sicut praemisimus, subministrat, plus utique
videtur esse quam ipse. Sed sciendum nobis est
plus esse aliquid, peccandi habere affectum, quam
peccati habere recordationem. Ille etenim sic est
vitium ut virtus esse omnino non possit, haec autem
sic nunc inter vitia numeratur, ut nonnunquam
etiam in virtutum numero computetur; nam quae
peccatorem peccare volentem admonet ut iterum
peccet, ipsa peccatorem peccasse dolentem admonet
ut amplius ploret. Vel certe ideo affectui peccandi
postponitur recordatio praeteritae voluptatis, quia
recordari eorum proprie dicimur quae pridem aliquo
modo experti sumus; affectare autem ea etiam possumus
de quibus nullum adhuc experimentum tenemus.
Unde recordatio eorum nobis nunc peccatorum
delectationes repraesentat quae fecimus, affectus autem
peccandi ad illa etiam nos pertrahit quae per
sensum experientiae ignoramus. Qui ergo plus valere
cognoscitur, dignum fuit ut primus in hoc agmine
poneretur. Sub quo nimirum, loco secundi militis,
militat excusatio fragilitatis: quia nonnunquam,
dum perpetrato scelere peccator ipse quoque suo addicitur,
haec, repente interveniens, quasi blando eum
alloquio consolatur. Suggerit enim illi non esse mirum
si peccato consentit, quippe quem ipsa carnis
fragilitas ad peccatum impellit. Tertius miles imitatio
pravitatis vocatur: quia perversa mens, quae
culpam suam tegere velamento fragilitatis propriae
nititur, hanc etiam aliquoties exemplo alienae iniquitatis
tueri conatur; et, damnanda agens, inde se
quasi minus damnabilem credit, quia plures socios
in iniquitate invenit. Quarto gradu miles IV ingreditur,
qui ratiocinatio conditionis vocatur; per quam
videlicet ratiocinationem mens reproba in eam plerumque
perversitatem prosilit ut reatum suum ratiocinando
defendat; affirmans scilicet quia, si Deus
misceri utrumque sexum noluisset, membra ipsi
huic operi apta in humano corpore non locasset.
Quid igitur hoc quarto satellite perversius, per quem
peccator sic in tenebris interioribus coarctatur, ut
totius justitiae auctorem suae injustitiae suspicetur?
Hunc primum quaternionem sequitur alius, qui pudor
confessionis vocatur, ordine, non crudelitate
secundus. Ut quid enim in latebris conscientiae se
peccator abscondit, nisi quia pudet eum confiteri
quod fecit? Sub hoc secundo quaternione, I loco
levigatio militat culpae, II longiturnitas vitae, III praesumptio
veniae, IV torpor negligentiae. Primas enim
excubias in hoc agmine levigatio culpae observat;
quae, dum aut nihil aut parum esse quod perpetratum
est persuadet, mentem, quae jam salubriter contristari
coeperat, manu noxiae consolationis demulcet:
sicque, dum apud ejus existimationem pondus
peccati levigat, agit ut eam pondus judicii quandoque
intolerabiliter premat. Loco autem secundi militis,
longiturnitas vitae computatur, quia nimirum, dum
mens longa sibi vitae spatia pollicetur, serius quam
oportet de peccati sui carcere per ostium confessionis
egreditur. Quam etiam ad confessionis dilationem
ea nonnunquam cogitatio nutrit, quod, quandocunque
convertatur, veniam sibi donari praesumit, sicut
scriptum est: #In quacunque die peccator conversus
fuerit, et ingemuerit, salvus erit.@# Quia ergo per hoc
quod, sibi de divina misericordia plus justo blandiens,
veniam se mereri, quandocunque redeat, repromittit,
non immerito ipsa praesumptio veniae, per
quam confessio differtur, loco tertii militis numeratur.
Quartus quoque miles est torpor negligentiae;
quia, dum peccator, pudori suo carnaliter prospiciens,
confiteri dissimulat; dum, sibi noxie blandiens,
pondus sibi sui peccati levigat; dum, de divina
longanimitate praesumens, converti detrectat:
repente in torpore negligentiae resolutum dies extrema
supplantat. Sed ut quid se homo in culpa
tam molliter palpat? Ut quid eam tot velaminibus
operit? nisi quia, amore privato se diligens, aequitatis
regulam ut se diligat non assumit.
Unde et amor ipse privatus, per quem homo ab
intuitu rectitudinis avertitur, | null | 430a4835-e53c-42d8-b357-994bd2507490 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hoc in loco vice quaternionis
tertii computatur. In hujus comitatu primus
miles est appetitus famae, II rubor abjectionis,
III rigor poenitentiae, IV metus perseverantiae. In
istius itaque quaternionis acie primus militat appetitus
famae, qui nimirum sic suo primicerio ad adjutorium
copulatur, ut de illo etiam generetur. Nam
quisquis privato amore se amat, ad hoc magnopere
nititur ut per famam laudabilem nomen suae opinionis
extendat; quae videncet opinionis extensio vultum
confessionis praepedit, quia difficile, imo impossibile
est ut culpas suas possit pure detegere confitendo
quisquis adhuc apud aliorum aestimationem
gloriosus appetit apparere. Unde de hoc quoque milite
alius procreatur, qui pudor abjectionis vocatur;
quia tanto se quisque in confessione tardius de commissis
humiliat, quanto illum amplius aut loci aut
ordinis altitudo delectat. Et dum abjectus videri exterius
erubescit, in interni judicis obtutibus erubescendus
haberi non metuit; magisque veretur ne
inter consortes despectus appareat, quam ne eum
aequus Arbiter extra consortium humilium mittat.
Quocirca exemplo suo Psalmista nos instruit, dicens: #Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis
quam habitare in tabernaculis peccatorum.@#
Sed inter
haec sciendum quia plerumque peccatorem nec appetitus
famae, nec rubor abjectionis a confessione retrahit,
sed rigor poenitentiae et metus perseverantiae.
Unde et haec duo pro duobus qui restant militibus
computantur, quia et ipsa maxime praepediunt ne is
qui captus est ematur; quorum unum nascitur ex
amore carnis, aliud ex immissione adversarii. Rigor
enim poenitentiae qui peccatorem a confessione deterret,
ex carnis amore nascitur; quia, dum apud se
tacitus perpendit quanta sibi, si confessus fuerit,
pro satisfactione criminis injungentur, carnis suae
teneritudini parcens, a confessione retardatur. Metus
autem perseverantiae ex immissione adversarii
generatur; qui idcirco peccatorem de perseverantia
reddit suspectum, ut semper illum teneat in iniquitate
reclusum: ut scilicet nunquam bonum audeat
inchoare, dum metuit ne possit in eo quod coepit
perdurare.
Quartus quaternio, qui profundum malorum dicitur,
ultimus omnium excubat, ut commissum sibi
de profundo malitiae in profundum poenae pertrahat.
Habet enim et ipse IV satellites ad captivi custodiam
deputatos: quorum I est contemptus, II obduratio
cordis, III impoenitentia, IV caecitas mentis. De profundo
enim malorum ante illos I contemptus exoritur,
quia, sicut scriptum est: #Peccator cum venerit
in profundum malorum, contemnit.@# Obduratio quoque
cordis pro II milite numeratur, quia cum, considerata
malorum suorum enormitate, veniam se jam
non posse mereri confingit, per campos totius malitiae
mente obdurata discurrit. Obdurationem quoque
cordis III impoenitentia sequitur; per quam peccator,
divitias divinae longanimitatis contemnens, dum peccata
peccatis accumulat, iram sibi in die irae, juxta
Apostorum, thesaurizat. Loco autem IV militis caecitas
mentis accipitur: quia ad normam divinae rectitudinis
pertinet ut peccator, qui saepe in culpam
videndo et contemnendo praecipitatur, in eam quandoque
etiam non videns impingatur; et qui per cor
impoenitens antea perdidit bene vivere, postmodum
per cor divinitus excaecatum perdat etiam bene scire.
Ecce in quam saevam custodiam se retrudit qui, hostis
persuasionibus consentiens, delectationi noxiae
molliter acquiescit! Ecce quam non suae potestatis
se efficit qui Satanae potestati peccando se tradit!
Ecce quantis et quam saevis custodibus delegatur
quisquis, confiteri dissimulans, in suae conscientiae
latebris occultatur! Cavendum itaque summopere
nobis est ne unquam delectatio prava in consensum
transeat, et, usque ad affectum peccandi progrediens,
Satanae nos laqueis jam captivos astringat. Si
autem per nostram mollitiem jam capti tenemur,
caveamus omnimodis ne in carcere retrudamur; sed
quantocius ardore poenitentiae succensi, eos qui nos
astringunt Satanae laqueos exuamus: ne forte, si
tandiu differimus, tanto difficilior jam ad progrediendum
aditus pateat, quanto nos multiplex custodia
undique circumvallat. Sed Petro retruso in carcere,
et quaternionibus deputato, videamus quid sequitur.
VIII.
#Volens post pascha producere eum populo.@#
Ecce ad quid captivum suum diabolus tantopere servat;
ecce cur eum carceri mancipat! Ecce cur tot
et tantis eum apparitoribus delegat! ut scilicet eum
populo ad spectaculum post pascha producat. Quia
enim pascha #transitus@# dicitur, non incongrue per
hoc vocabulum transitus uniuscujusque de hac vita
signatur. Omnes quippe moriendo transimus; sed
interest utrum per mortem ad mortem, an per mortem
transeamus ad vitam. Per mortem enim ad mortem
transeunt | null | 4a7692b3-5932-48f6-98e1-5cb37ab61a70 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, quibus, post mortem carnis, restat
aeternus interitus mortis. Ad vitam vero per mortem
transeunt, quibus, post resolutionem corporis, gaudia
aeterna succedunt. Ad hoc itaque captivum suum
tam diligenter diabolus servat, ut eum populo ad
spectaculum post pascha producat, quia ad hoc peccatorem
usque ad mortem in peccato retentat, ut
illum de hac vita transeuntem de carcere in carcerem
mittat: de carcere scilicet tenebrosae conscientiae
in carcerem poenalis gehennae. Si autem captionem
istam ad eum qui, post susceptum religionis
habitum, in crimen lethale corruit, proprie referamus,
hoc quod ait: #Producere eum populo,@# non
otiose additum advertemus. Certe enim ad illud extremum
judicium non solum homines, sed et boni
et mali angeli deducentur. Cum ergo illi extremo
judicio et homines et angelos bonos et malos adfuturos
noverimus, cur religiosus in perpetrato crimine
usque ad finem perdurans, soli populo produci
ad spectaculum perhibetur? Videtur itaque ad ignominiam
nostram, qui saeculo renuntiavimus, additum
esse quod dicitur #Producere eum populo.@# Nam
quia a populando populus dicitur, populari autem
vastare dicimus, nobis, qui religiosi videmur, magna
profecto ignominia erit, si, post transitum vitae hujus,
illis etiam ad spectaculum derisionis producimur,
qui, per lata voluptatum itinera discurrentes,
vitam suam quotidie populantur.
IX.
Sequitur: #Et Petrus quidem servabatur in
carcere, oratio autem fiebat sine intermissione ab Ecclesia
ad Deum pro eo.@# Cum is qui in captionem
diaboli detinetur, per se exinde exire aut non velit
aut non valet, ad pietatis sanctae matris Ecclesiae
pertinet sinum ut ei a Domino egrediendi imploret
effectum. Utrumque enim a Domino necessario
postulatur, quia peccator, in carcere peccati reclusus,
tanta aliquoties insensibilitate obdurescit,
tantis tenebris obumbratur, ut nec squalorem sui
carceris sentiat, nec vincula quibus alligatus est
videat. Unde quanto minus calamitatem qua punitur
sensit, tanto minus ab ea desiderat liberari.
Nonnunquam vero et miseriam suam videt, et erui
ab illa exoptat; sed exire non praevalet, quia illa
eum multiplex quaternionum custodia circumvallat.
Sed, sive volens sive nolens teneatur in carcere,
dignum est ut mater Ecclesia filium quem genuit
recognoscat, et ei maternae pietatis viscera, pro eo
orando, intendat. Quod qua instantia sit agendum,
sententia interposita manifestat. Nam cum diceretur, #Oratio autem fiebat,@#
interpositum est, #sine
intermissione;@# quia nimirum tunc quod petimus
impetramus, cum nulla impetrandi difficultate ab
oratione lassamur. Unde, etiam juxta litteram,
quantum orationes beato Petro profuerint, aperitur,
cum subditur:
X.
#Cumque producturus esset eum Herodes, in
ipsa nocte erat Petrus dormiens inter duos milites,
vinctus catenis duabus.@# Si juxta litteram ipsum ordinem
apostolicae liberationis paulo diligentius intuemur,
juxta interiorem sensum, quantum peccator
divinae misericordiae debeat, evidenter instruimur.
Quid enim innuit quod apostolus tunc refertur
erutus de carcere, cum jam esset populo ad spectaculum
producendus, nisi quod divina pietas plerumque
tunc etiam peccatorem de sua captivitate liberat,
cum jam proximum est ut eum diabolus eductum de
corpore ad aeternam irrisionem perducat? #In ipsa
nocte,@# inquit, #erat Petrus dormiens.@# Comprehensus
Petrus in nocte dormit, quando vir fortis, in
peccatum prolapsus, a cognitione sui mentis oculos
claudit. Nox enim in qua dormit, ignorantia est:
nisi enim seipsum et quae circa eum aguntur,
ignoraret, in sui utique considerationem oculos
aperiret; aperiens, periculum suum videret, videns
sentiret, sentiens doleret, dolens ingemisceret,
ingemiscens autem evadere festinaret. Sed comprehensus
Petrus dormit, quia quid sibi immineat
non attendit. Dormit inter duos milites, vinctus
catenis duabus. Iterum cogimur investigare quinam
sunt isti duo milites qui dormientis Petri latus
utrumque ambiunt, vel quae sint catenae quae
manus illas astringunt. Supra audivimus quod
apostolus missus in carcerem quatuor quaternionibus
sit ad custodiam delegatus; quod nos
quoque quomodo specialiter intelligi possit, ostendimus.
Sed cum dicitur quod inter duos milites
dormiebat, intelligitur quod ei a dextro et a sinistro
latere milites cohaerebant; usu autem quotidianae
locutionis, pro dextro nos habere quidquid adjuvat,
pro sinistro quidquid adversatur. Sit itaque miles
qui dextro lateri assistit, praesumptio veniae quam
pro III milite sub secundo quaternione supra
posuimus; quae nimirum dum peccatori, | null | fd2ceeb8-8f4e-4a37-8496-4173d5951252 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quandocunque
redeat, veniam repromittit, securum illum
juxta se dormire facit. Miles ergo iste dextrum
latus dormientis observat, quia illud scilicet pollicetur
quod peccatorem, somno negligentiae resolutum,
ad veniae praesumptionem adjuvare videtur. Sit
etiam miles sinistro lateri assistens rubor abjectionis
pro II milite superius quaternioni tertio
deputatus; per quem videlicet ruborem abjectionis,
dum peccator adversi aliquid se perpeti opinatur,
eligit potius intus apud se qualicunque quiete quiescere,
quam, foras exeundo, abjectionis verecundiam
sustinere. Duae autem catenae quibus dormiens
vincitur, sunt consuetudo et desperatio, quibus ne
bonum aliquid faciat praepeditur. Catena enim malae
consuetudinis, peccatoris manus obligantur; quia
plerumque, dum ad bonum opus se conatur extendere,
ab eisdem peccatis quae consuevit facere retinetur.
Catena quoque desperationis manus ejus
astringit; quia tanto pigrior ad omne opus bonum
efficitur, quanto jam sibi non posse prodesse quidquid
boni fecerit suspicatur.
XI.
Sequitur: #Et custodes ante ostium custodiebant
carcerem.@# Si ostium carceris aditum confessionis
accipimus, custodes qui ante ostium excubant,
sunt illa difficultatum obstacula quae jam supra nominatim
in descriptione secundi quaternionis expressimus.
Sed licet hic parum persistere, et captivi
hujus miserias exprimere. Ecce etenim quia hosti
blandienti consentit, ab eodem est atrociter apprehensus.
Ecce quia confiteri distulit, in carcerem est
retrusus! Ecce illi jam retruso multiplex quaternionum
custodia exterius adhibetur. Ecce intra ipsum
quoque carcerem catenis astrictus a militibus observatur!
Quando ergo evadit, quem intus et extra
tam multiplex custodia circumvallat? Sed ubi humana
major miseria, ibi plerumque major claret divina
misericordia; nam sequitur:
XII.
#Et ecce angelus Domini astitit, et lumen refulsit
in habitaculo.@# Notandum magnopere video
quod dicitur, #Et ecce. Ecce@# etenim dicere solemus,
cum aliquid praeter spem subito contigisse monstramus.
Unde per hoc quod dicitur, #Et ecce,@# repentina
et inspirata subventio innuitur, quae plerumque tunc
etiam captivum de sua captivitate liberat, quando
ipse quoque jam se posse liberari desperat. Sed jam
videamus quisnam sit iste angelus per quem de
carcere suo peccator educitur. Ipse est utique de
quo per Prophetam dicitur: #Labia sacerdotis custodiunt
scientiam, et legem requirunt ex ore ejus, quia
angelus Domini exercituum est (Malach. II, 7)
@#. Nam
quia Graece angelus, Latine dicitur nuntius, recte is
qui legem annuntiat, angelus appellatur. #Sacerdotis@#
ergo #labia scientiam custodiunt,@# quia nimirum ille
sacrum ducatum populis legendo ostendit, qui, quod
novit sciendo, etiam vivendo custodit. #Ex cujus ore
legem requirunt,@# quia praelatum suum subditus tanto
reverentius audit, quanto eum intelligit non de
praesumptionis, sed de scientiae certitudine proferre
quod dicit. Qui bene #angelus Domini@# dicitur, quia
per hoc quod legem Domini nuntiat, ad ejusdem
Domini lucra, non ad suos favores, anhelat. Nam
non jam proprie Domini, sed suus angelus esset, si
ideo loqueretur, ut per vocem ejus exercitus Domini
non cresceret, sed ut ipse, quam esset doctus et sapiens,
appareret. Quia vero, per omne quod dicit,
ad hoc principaliter intendit ut sui Domini exercitus
augeatur, angelus Domini exercituum nominatur.
De quo nimirum angelo magnopere notandum est
quia non proprie stetisse, sed astitisse refertur:
astare etenim proprie quasi juxta stare dicimus.
Praedicator autem legem Domini nuntians, auditori
suo stat quidem, sed nequaquam astat, quando ipse
quidem recte juxta regulam fidei exhortatur, sed
auditor id quod audit nullo amoris brachio complexatur.
Valde itaque praedicator ab eo cui praedicat
remotus est, quando ad cor ipsius praedicando
appropinquare non valet. Unde et habitaculum talis
carceris angelus non illustrat, quia, dum peccator
non curat obedienter audire quod audit. lumen sanctae
praedicationis tenebras illius conscientiae non
expellit. Cum vero angelus astat, habitaculum carceris
illustratur; quia cum praedicatio sancta a
corde obedienti excipitur, tanto magis illud reddit
perspicuum, quanto amplius per obedientiam sibi
sentit propinquum. Tunc angelus non solum stat,
sed etiam astat; quia vox praedicationis non solum
exterius perstrepit, sed etiam interius juxta cor
compunctum assistit.
Potest tamen in hoc quod angelus in carcere astitisse
dicitur, adhuc aliud figurari. Nam, quia stare
laborantis est vel pugnantis, quid per stantem angelum,
nisi labor poenitentiae signatur | null | ac1b92ef-1a12-4bf6-b3d8-8a504b9e8964 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
? Angelus itaque
Petrum de carcere educturus, juxta eum astat: quia
nimirum praedicator peccatorem ad magnum certamen
provocat, cum eum ad congressum diaboli per
poenitentiae laborem invitat. In quo nimirum congressu,
etiam contra semetipsum pugnare compellitur,
cum contra delectationes peccatorum quae se
gessisse meminit reluctatur. Si enim nullus in statu
poenitentiae labor esset, Psalmista utique non dixisset: #Laboravi in gemitu meo
(Psal. VI, 7)
@#. In gemitu
enim suo peccator laborat, quando de malis quae
perpetravit poenitentiae se dolore castigat. Sed ad
hujus laboris congressum tunc fortius laboratur,
quando ei per praedicationis vocem passio Redemptoris
ad memoriam reducitur; unde bene de angelo
typum praedicatoris tenente subjungitur:
XIII.
#Percussoque latere Petri, excitavit eum, dicens:
Surge velociter. Et ceciderunt catenae de manibus
ejus.@# Sicut jam et ante nos dictum est, percussio
lateris commemorationem designat Dominicae
passionis. Nam quia aperto latere Redemptoris,
sanguis et aqua manavit, quorum unum ad pretium,
aliud vero ad lavacrum, recte haec utraque peccatori
converso ad memoriam revocantur, ut et,
dignitatem sui pretii perpendens, peccare ulterius
dedignetur, et, inquinatus post lavacrum, poenitentiae
fontibus iterum baptizetur. Vel certe ideo necesse
est ut poenitens quisque angustias Dominicae
passionis ante oculos mentis suae depingat, quatenus,
exemplo illius, suum quoque animum ad tolerantiam
passionum accingat. Unde quoque ipse
beatus Petrus nos admonet, dicens: #Christo igitur
passo in carne, et vos eadem cogitatione armamini.@#
Ac si aperte dicat: Qui peccatores estis, tanto
necesse est ut vestrum animum ad tolerantiam informetis,
quanto eum qui peccatum non fecit, talia
passum agnoscitis. Ergo quae et quanta in carne
vestra pro vobis sit perpessus Redemptor, attendite;
et ita demum vos ipsos ad eamdem patientiam
per cogitationem armate. Sed Petrus percussus in
latere expergiscitur, quia peccator per recordationem
Dominicae passionis a somno suae inertiae
excitatur; excitatus autem surgere velociter imperatur:
ut, qui eatenus prostratus in cubili iniquitatis
jacebat, nunc humiliatus per gratiam, mala
quae perpetravit relinquat. Ubi notandum quod non
solum surgere, sed etiam velociter surgere jubetur;
quia sunt nonnulli qui, etiam post illuminationem
gratiae, bonum quod per intellectum vident, pigre
exsequuntur. Sed velociter exsurgenti catenae de
manibus cadunt; quia qui bonum quod agnovit cum
fervore spiritus arripit, quidquid eum praepedire
poterat citius evanescit. Catenas enim superius esse
diximus, pravam consuetudinem et desperationem,
quae utraeque velociter exsurgenti de manibus cadunt;
quia, cum audita praedicatione de torporis
sui lecto sine mora peccator exsurgit, nec peccandi
consuetudo valet illum ad peccatum retrahere, nec
desperatio a speranda indulgentia deterrere.
XIV.
Sequitur: #Dixit autem angelus ad eum:
Praecingere, et calcea te caligas tuas. Et fecit sic.@#
Hic etiam, juxta litteram, de virtute discretionis
instruimur. Petrus enim, ut frigus noctis sibi aliquantulum
temperaret, vestimentum quo induebatur,
soluto cingulo, circa pedes dimisit. Exemplum
nobis infirmis praebens, cum vel humana saevitia
afficimur, vel corporis infirmitate gravamur, licere
nobis aliquid de propositi rigore laxare: ut, dum
fragilitati corporis in minimis condescendimus, vires
illinc majores ad exercendum certamen fidei
reparemus. Juxta internam vero intelligentiam praedicator
peccatorem praecingi imperat, cum illum
hortatur ut luxuriae fluxa cingulo castitatis restringat.
Hoc cingulo discipulos suos castitatis magister
praecingebat, cum diceret: #Sint lumbi vestri praecincti.@#
De hoc quoque cingulo ipse Petrus nos admonet,
dicens: #Succincti lumbos mentis vestrae.@# Sed,
quia praedicator tunc congruentius praedicat cum
auditorem suum de antiquorum dictis et exemplis
informat, recte Petrum angelus non solum praecingi
sed etiam caligas calceare praecepit. Quid enim per
caligas quibus crura muniuntur, nisi Patrum dicta
et exempla signantur? quae nimirum nos et a vulnere
peccati custodiunt, et ad amorem Dei nos calefacientes
accendunt. Caligas itaque nostras calceamus,
cum, ex dictis et exemplis sanctorum, gressus nostrorum
operum contra vulnus peccati defendimus,
et ad supernam patriam, eorum imitatione calefacti,
ardenti desiderio anhelamus. Nec moveat quod
Ecclesiae caligae, nostrae dicuntur: dicta enim et
exempla Patrum, et sua sunt, quia per eos exhibita;
et nostra, quae nobis ad imitandum relicta. Sciendum
enim est quia hoc in loco Graecus codex non habet #caligas,@# | null | 4eb89fce-d894-48f9-a5f5-c9e560550fc4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sed #sandalia,@# quae Latine dicuntur #soleae.@#
Est autem genus calceamentorum quae partem pedis
inferiorem ex toto contegunt, superiorem autem intectam
ostendunt. Quo nimirum genere calceamenti
et apostoli usi sunt, sicut in praesenti monstratur;
et episcopi hodie, non sine certi causa mysterii,
utuntur. Pars ergo hujus calceamenti quae per terram
trahitur, providentiam significat temporalium,
per quam subditis a praelatis terrena subsidia ministrantur
Pars autem superior, quae pedem intectum ex
parte ostentat, est contemplatio supernorum, per
quam et praelatus ipse divinis revelationibus pascitur,
et his qui sibi commissi sunt spiritualem alimoniam
impartitur. Haec sandalia Petrum angelus
calceare praecepit, quia et dignum valde est ut is ad
quem liberandum Dominus angelum suum mittit, ad
eam quandoque perfectionem attingat ut proximis
ad necessitatem utramque sufficiat. Si autem quod
dicitur: #Praecingere et calcea te caligas tuas,@# ad doctores
ecclesiasticos specialiter referimus, quibus et
dicitur: #Sint lumbi vestri praecincti;@# et: #Calceati pedes
in praeparatione Evangelii pacis,@# notandum summopere
est quod prius #praecingi@# et postmodum #calceari@#
praecipitur, quia nimirum rectum ordinem in sua
actione non servat qui prius pedes suos ad evangelizandum
calceat, quam renes suos balteo castitatis
restringat. Sed prius praecingatur, et postmodum
calceetur: ut prius in se luxuriae fluxum pudicitiae
rigore restringat, et postea, in seipso jam pacatus,
in praeparatione Evangelii pacis calceatis pedibus
incedat. Calceatos autem pedes habere praedicatores
jubentur, ut ad praedicandum parati semper esse
debere monstrentur. Nam quasi discalceatus praedicator
est qui non semper est ad docendum paratus;
quem cum subditus de aliqua necessaria quaestione
interrogat, hinc primum incipit quaerere, cum debeat
respondere. Hoc praedicationis calceamento magistros
Ecclesiae Petrus calceabat, cum diceret: #Parati
semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem
fidei, de ea quae in vobis est spe.@# Sed ad hanc
perfectionem ille quandoque pertingit qui, cum ad
bonum instruitur, institutoris sui monitis reverenter
obaudit. Unde post praeceptum angeli obedientia
Petri subinfertur, cum dicitur: #Et fecit sic.@# Ad
vocem enim praecipientis angeli Petrus sic facit,
cum auditor praedicatori suo tanta devotione obtemperat,
ut ad peragendum quod ei injungitur
moras nullas innectat. Cum vero auditorem suum
praedicator, ea quae jam didicit, studiose implere
considerat, magis magisque provocatur ut omnia illi
quae ad perfectionem ducunt innotescat. Unde et
sequitur:
XV.
#Dixit autem angelus ad eum: Circumda tibi
vestimentum tuum, et sequere me.@# Quod vestimentum
ad corpus, hoc est justitia ad animan. Vestimentum
enim tegit et calefacit, justitia quoque ab anima et
frigus malitiae expellit, et quae in ea per peccatum
sunt verenda, divino judicio abscondit. Si enim malitia
frigus non esset, propheta utique sub Judaeae
specie de mente reproba non dixisset: #Frigidam
facit cisterna aquam, sic frigidam fecit malitiam
suam.@# Et rursum si justitia vestimentum non esset,
Psalmista utique non dixisset: #Sacerdotes tui induantur
justitiam.@# Nos quippe sacerdotes Domini
sumus, quia membra summi sacerdotis exsistimus,
et per mortificationem carnis nos ipsos hostiam
vivam Domino immolamus. Qui nimirum tunc veracius
justitia induimur cum nulla quae sunt facienda
praetermittimus. Unde hic quoque notandum est quod
angelus Petro nequaquam ait: #Vesti vestimentum
tuum,@# sed #Circumda vestimentum tuum.@# Fieri enim
potest in aliquo genere vestimenti si ex una parte
tegamur, ut ex parte alia intecti videamur. Quando
autem sic vestimur ut nulla ex parte nudi remaneamus,
hinc non tantum vestimento vestiti, sed etiam
circumdati sumus. Qui igitur sic quaedam bona agit
ut alia negligat, et ex parte vestitus est et ex parte
nudus; quia profecto eam partem sui intectam relinquit,
quam velamento justitiae operire neglexit.
Petro itaque de carcere educendo praecipitur ut vestimentum
suum sibi circumdet; quia nimirum necesse
est ut qui perfecte a carcere peccatorum exire desiderat,
sic se undique vestimento justitiae circumtegat
ut nulla quae ad eum pertinent praetermittat. Sed
ecce carcerem jam quo tenebatur, adstans angelus
illustravit, quia lux sanctae praedicationis in conscientia
peccatoris emicuit. Ecce jam surrexit, quia
stratum peccati in quo jacebat reliquit; ecce jam
lumbos praecinxit, quia luxuriae fluxa restrinxit:
ecce jam se calciat, quia exemplis Patrum gressus
sacrorum operum communivit; ecce jam vestimentum
suum sibi circumdedit, quia nulla | null | 9bee6c74-c5b2-441c-9fe0-d38f25294beb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quae didicit
praetermisit. Quis jam imperfectus esse censendus
est, qui tantum profecit? Sed huic angelo adhuc nec
ista sufficiunt: adhuc instat, adhuc quae novit
superesse, inculcat; ut eum quem liberandum suscepit,
aut obedientem perfecte excipiat, aut si obedire
neglexerit, ab illius damnatione se immunem
reddat. Unde cum dixisset: #Circumda tibi vestimentum
tuum,@# protinus intulit dicens: #Et sequere me.@#
Circumdato autem Petro vestimento suo, Petrus
post angelum vadit, cum conversus peccator sic vestigiis
sanctae praedicationis inhaeret, et ab itinere
justitiae nullo diverticulo transitoriae intentionis abstinet.
Post circumdationem etenim vestimenti sui
angelum minime sequitur quisquis, post adimpletionem
boni operis, in se et non in Domino gloriatur.
Longe quippe a consectatu sui angeli deviat qui, per
bonum quod agit, aliud intendit quam est illud quod
singulariter appetendum ex ore sui praedicatoris
audivit. Opportune igitur angelus Petrum ut sequeretur
admonuit, quia sermo divinus, postquam de
omnibus quae pertinent ad nostram salutem instruit,
etiam qualiter appetitum inanis gloriae praeterire
debeamus ostendit. Sed cum ea quae Petrum facere
angelus monuit ad tantam perfectionem pertineant,
quaerit fortasse aliquis quomodo peccatori adhuc retruso
in carcere haec tantae perfectionis instituta
conveniant? Quod recte forsitan quaereretur, si nos
modo ageremus de peccatore adhuc in peccati sui
carcere dormiente, et non de illo potius cujus jam
carcerem angelus illustravit, quem jam Dominus per
compunctionis spiritum excitavit. Cui certe omne
quod de perfectione dicitur, tanto verius congruit,
quanto ipse se devotius per oppositum confessionis
accingit. Petrus itaque, adhuc in captione positus,
praecepta libertatis accipit, quia peccator tunc etiam
per os praedicatoris quaeque sibi agenda cognoscit,
cum adhuc per aliquam mentis debilitatem in suae
conscientiae latebris delitescit. Sed jam tandem
omnem nodum debilitatis abrumpat, jam angelum
praecedentem sequatur, jam praecepta perfectionis
non se frustra audisse testetur. Quid adhuc in carcere
facit, ad quem liberandum jam angelum suum
Dominus misit?
XVI.
Sequitur: #Et exiens sequebatur eum, et nesciebat
quia verum est quod fiebat per angelum; existimabat
autem se visum videre.@# Tanta fuerat custodia
circumseptus, ut visum se videre aestimaret, etiam
cum eum in veritate angelus liberaret. Solet enim in
animo humano, ex consideratione praeteritae tribulationis,
ista liberationis haesitatio generari; quia
cum immensitatem periculorum per quam transivit
reminiscitur, quomodo potuerit evadere, apud se
ipse quasi dubitando miratur. Unde est illa vox
beatorum martyrum per Psalmistam dicentium: #Torrentem pertransivit anima nostra, forsitan pertransisset
anima nostra aquam intolerabilem.@#
Non
enim idcirco dicitur #forsitan@# quasi vere de sua liberatione
dubitent; sed, verbo haesitationis illius per
quam transierunt, insinuant, quod bene etiam mysterio
significationis cooptatur. Nam quia in die clare
videmus, in nocte vero sub visu dubio caligamus,
quid per visionem divinam nisi manifesta veritas,
quid per nocturnam, nisi dubia designatur? In die
itaque non immerito jam esse dicuntur qui, remota
omnis corruptionis caligine, claritatem veritatis incommutabiliter
contuentur. Nos, qui adhuc in hujus
exsilii caecitate detinemur, sicut scilicet #ex parte scimus
et ex parte prophetamus,@# sic etiam ex parte
videmus. Quia etsi jam videmus per fidem, nondum tamen
per speciem. Per quam videlicet fidei visionem sic
jam in spe de nostra liberatione gaudemus, ut tamen,
de occulta super nos interni judicis dispositione solliciti,
liberationem nostram clare conspicere non possimus.
Nam, ut scriptum est: #Omnia in futurum servantur
incerta, et nescit homo utrum amore an odio dignus
sit.@# Petrus itaque, et cum angelum sequitur, visum
se videre arbitratur; quia peccator conversus etsi
jam carcerem exivit, quia culpas suas detexit, etsi
jam angelum sequitur, quia bona quae per praedicatorem
didicit operatur: oportet tamen ut omnes
profectuum suorum gradus quasi visionem nocturnam
existimet; quia, etsi ipse jam utique videt
quod agat, utrum in his tamen perseveraturus sit,
vel ab interno qualiter aestimetur, ignorat.
XVII.
Sequitur: #Transeuntes autem primam et
secundam custodiam, venerunt ad portam ferream,
quae ducit ad civitatem, quae ultro aperta est eis.@#
Supra legimus quod comprehensus Petrus traditus
fuerit quatuor quaternionibus, id est, simul viginti
militibus. Unde datur intelligi quod iidem ipsi qui
custodiendum susceperant, ut eum cautius observarent,
in binas se diviserunt | null | 623e3bc3-e147-49e1-9543-8faba37dd32c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
custodias. Praeter
istos enim, alios illi custodes deputatos non legimus.
Quia ergo iidem ipsi in primam et secundam
custodiam distinguuntur, nos quoque juxta sensum
interiorem easdem custodias dividamus. Sed ab hac
divisione illos duos milites sequestremus, inter quos
eum dormire supra ostendimus. Illis ergo duobus
exceptis, quomodo reliqui in primam et secundam
custodiam dividi valeant videamus. Primum itaque
quaternionem, quem affectum peccandi nominavimus,
cum suo agmine pro prima custodia habeamus.
Recte etenim ipse et milites sui pro prima
custodia deputantur, quia scilicet, ut supra dictum
est, idcirco peccator de carcere suo exire detrectat,
quia eum peccare iterum delectat. Pro secunda
quoque custodia, secundum quaternionem, qui pudor
confessionis est, cum suis militibus deputemus.
Congruenter autem et ipse pro secunda custodia collocatur,
quia et prius nos in peccatum praecipitat
affectus peccandi, et subsequenter pudor confessionis
in peccato retentat. Sed quia angelum sequitur,
a neutra harum custodia detinetur; quia qui
praedicatorem veritatis obedienter auscultat, nec per
peccandi affectum peccatum iterat, nec per pudorem
confessionis ea quae commisit occultat. Cum
ergo post angelum vadit, utramque custodiam sine
laesione pertransit; quia praedicator suus ex Scripturis
sanctis ei assidue arma subministrat quibus se
contra pericula circumjecta defendat. Ne enim
illum peccandi affectus ad iterandum peccatum pertrahat,
sententia eum de Scripturis per praedicatorem
adhibita castigat: #Fili, peccasti? ne adjicias
iterum, sed et de praeteritis deprecare, ut tibi dimittatur.@#
Et Apostolus: #Voluntarie peccantibus nobis
post acceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur
pro peccatis hostia (Hebr, X, 26)@#. Quid enim est #voluntarie
peccare,@# nisi peccandi voluntatem habere?
Quae videlicet peccandi voluntas per participium praesentis
temporis notatur. Sed ei qui voluntarie peccans
est, id est, cui peccandi voluntas semper in praesenti
est, pro peccatis hostia non relinquitur; quia
per oblationem corporis Christi peccatis ejus medicina
nulla confertur. Item ne per pudorem confessionis
peccata sua peccator abscondat, sententias
illi ex Scripturis praedicator opponat: #Fili, ne confundaris
confiteri peccata tua, est enim confusio adducens
peccatum, et est confusio adducens gloriam;@#
Et iterum: #Qui abscondit seelera sua, non dirigetur;
qui autem confessus fuerit et reliquerit ea,
misericordiam consequetur.@# Et Psalmista: #Revela
Domino viam tuam, et spera in eo.@# Hinc Jacobus
apostolus: #Confitemini alterutrum peccata vestra,
et orate pro invicem, ut salvemini.@# Cum ergo haec
et ejusmodi exhortamenta auditori suo praedicator
adhibet, quid illum nisi et affectui peccandi et confusioni
confitendi resistere admonet, id est, qualiter
per primam et secundam custodiam transire debeat
docet?
Sed hic forte opponitur quomodo, cum eatenus
de IV quaternionibus tractaverimus, nunc de duobus
tantummodo tractare videamur? Unde sciendum
quia, si subtiliter inspicimus, in duobus istis
de quibus haec diximus, duo quoque alii continentur.
Et quia Scripturam sacram ille congruenter
exponit qui omnibus quae lectorem possunt movere,
providenter occurrit, ostendamus, si possumus,
quomodo in hac prima et secunda custodia, quam
de primo et secundo quaternione confecimus, duo
quoque quaterniones alii comprehendantur; ita ut
duobus illis transitis, duo quoque alii transeantur.
Ecce enim primum quaternionem peccandi affectum
diximus, et eumdem cum suis militibus in
prima custodia collocavimus. Est autem, ut praemisimus,
militum ejus primus, recordatio praeteritae
voluptatis; II excusatio fragilitatis; III imitatio
pravitatis; IV ratiocinatio conditionis. Quartum
quoque quaternionem nominavimus profundum malorum,
in quod cum venerit peccator, contemnit,
obduratur, impoenitens efficitur, excaecatur. Videamus
ergo quomodo duo isti quaterniones et eorum
milites inter se vicissim contineantur, ita ut unus
cum suis, alter quoque cum suis pariter superetur.
Certe enim quia per affectum peccandi peccator
peccatum repetit, in profundum malorum descendit;
quia per recordationem praeteritae voluptatis
iniquitas illi in corde dulcescit, de malorum suorum
profundo redire contemnit; quia culpis suis excusationem
fragilitatis obtendit, paulatim adversus
viscera divinae misericordiae obdurescit; quia per
imitationem pravitatis exempla alienae iniquitatis attendit,
non curat per poenitentiae correctionem
emendare quod fecit; quia reatum suum ratiocinando
tueri conatur, justo judicio, rationis lumine
quod ad malum intorquet privatur. Ecce primum
et secundum quaternionem, utrorumque milites invicem
contulimus, ut qualiter in hanc primam custodiam
pariter conveniant, monstraremus. Nunc
etiam | null | 096797c1-3993-4db2-bc42-b36a02fe4e5f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
per hanc primam custodiam qualiter, duce
angelo, peccator transeat ostendamus. Itaque transito
peccandi affectu, profundum malorum transitur;
quia profecto peccata multiplicare iterando non potest
qui peccandi voluntatem non habet. Transita
recordatione praeteritae voluptatis, contemptus quoque
pariter pertransitur; quia, dum per laudabilem
oblivionem transactas delectationes a sua mente
obliterat, ad eum qui se diu toleravit, citius redire
postposito contemptu festinat. Transita excusatione
fragilitatis, obduratio quoque cordis pariter pertransitur;
quia cum, subducto excusationis velamine,
semetipsum accusare incipit, confestim, per respectum
divinae gratiae, cordis sui duritiam in lacrymis
liquefacit. Transita imitatione pravitatis, impoenitentia
quoque pertransitur; quia nequaquam ad
malum alienae nequitiae exemplo informatur, dum
diligenter quae poenitentes maneant intuetur: quin
imo ad poenitentiam tanto celerius currit, quanto
ne in malis suis deprehendatur, formidolosus pertimescit.
Transita ratiocinatione conditionis, caecitas
quoque mentis pariter pertransitur; quia dum lumen
rationis ad culpae defensionem nequaquam intorquet,
illuminatus per gratiam, quid sequi, quid
cavere debeat, lucidius videt. Ecce duo quaterniones,
cum suis militibus in primam custodiam convenientes,
qualiter transeantur ostendimus: nunc duo alii,
qualiter in secundam conveniant, ostendamus. Secundum
itaque quaternionem, qui pudor confessionis
dicitur, et tertium, quem amorem privatum nominavimus,
cum suis militibus pariter conferamus, et
eos in secundam custodiam, prout ratio dictaverit,
ordinemus. Sed, quia de istorum quaternionum agmine
sunt illi duo milites inter quos per significationem
captivus dormire superius dictus est, illis
duobus praetermissis, de aliis videamus. De agmine
itaque secundi quaternionis uno extra carcerem
excubante, reliqui tres sunt levigatio culpae, longiturnitas
vitae, torpor negligentiae. Item de agmine
tertii quaternionis, uno milite intra carcerem relicto,
residui tres sunt appetitus famae, rigor poenitentiae,
metus perseverantiae. Duo itaque isti quaterniones
ita sibi conveniunt. Ideo namque culpas suas confiteri
erubescit, quia privato amore se diligit; ideo
peccatum suum excusationibus levigat, ne, apud
aestimationem aliorum reprehensibilis convictus, nomen
famae, quod appetit, perdat; ideo rigorem
poenitentiae subire refugit, quia longa sibi vitae spatia
repromittit; ideo eum torpor negligentiae astringit,
quia metus eum ad frigus perseverantiae
suspectum reddit. Et ideo ne contingat ab iniquitate
redire, eligit potius semper in peccato torpere quam
benum aliquid, in quo perseverare nequeat, inchoare:
cum deberet et de sua bona voluntate incipere,
et de Deo perfectionem perseverantiae sperare.
Sed jam quia istos pariter contulimus, videamus
nunc quomodo nihilominus transeantur. Transito
itaque pudore confessionis, amor quoque privatus
pariter pertransitur; quia nimirum sui ipsius adversarius
efficitur, dum culpas suas detegens, salubri
odio insectatur. Transita levigatione culpae, appetitus
quoque famae pariter pertransitur; quia, dum
reatum suum ipse sibi aggravat, Deo soli placere
gestiens, de fama exteriori non curat. Transito rigore
poenitentiae, longaevitatis quoque promissio
pariter pertransitur; quia, dum illum quem offendit
placare citius concupiscit, seductoriae dilationis
inducias non admittit. Transito torpore negligentiae,
metus quoque perseverantiae pariter pertransitur;
quia, dum ferventi spiritu ipse bonum facere incipit,
ex divino adjutorio hoc posse consummare se
praesumit. Hoc itaque modo isti duo quaterniones
cum suis satellitibus in secundam custodiam rediguntur;
hoc etiam modo a peccatore converso,
duce angelo, transeuntur. Sed quia jam de carcere
exiit, quia primam et secundam custodiam transiit
ductorem suum sequendo, videamus quo venerit.
XVIII.
#Venerunt,@# inquit, #ad portam ferream, quae
ducit ad civitatem.@# Postquam de carcere tenebrosae
conscientiae peccator exiit, postquam primam et
secundam custodiam transiit, id est, obstacula vitiorum
quae se in peccato detinebant evadit, ad
portam ferream venit; quia sola peccatorum confessio
ad salutem non sufficit, si non etiam, pro his
quae commisit, per satisfactionis duritiam se affligit.
Videamus David de carcere exeuntem, et ad
portam ferream properantem, qui ait: #Iniquitatem
meam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo.@# Peccator
etenim, cum iniquitatem suam confitendo annuntiat,
de carcere exit; cum vero cogitat qualiter
Deo pro unoquoque peccato satisfaciat, ad portam
ferream tendit. Ipsa itaque satisfactio, qua Deo
pro peccatis nostris satisfacimus, porta ferrea non
inconvenienter accipitur; quia homini mollibus desideriis
olim dedito valde durum est, dum conversus
ad poenitentiam cogitur, eadem desideria relinquere,
carnem | null | 8483ccec-1703-460b-8cbb-0b65b951979e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
macerare, ingemiscere, flere, jejunare, saeculo
funditus renuntiare, remotam vitam expetere,
et deinceps ad alterius arbitrium vivere. Peccati
ergo satisfactio recte porta ferrea nominatur, per
quam homo, ut Deum sibi placatum reddat, quidquid
in se carnaliter vixit, ferro durae poenitentiae
necat. Unde et Joannes Baptista peccatores ad se
confluentes ad portam ferream invitabat, dicens: #Genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere a
ventura ira? Facite ergo fructus dignos poenitentiae.@#
Dignos enim fructus poenitentiae facere, hoc est
ad portam ferream properare, hoc est ita plenariam
Deo satisfactionem offerre ut a licitis etiam debeat
abstinere qui se meminit illicita perpetrasse. Ad
hanc itaque portam ferream Petrum eductum de
carcere angelus ducit, quia sermo divinus, postquam
nos de carcere peccati per officium confessionis
extrahit, quam districta satisfactione Deum nobis
placare debeamus ostendit. Quae nimirum porta ferrea
ducit ad civitatem, quia satisfactionis angustia
ad latitudinem nos supernae civitatis intromittit. Ad
cujus nimirum civitatis gaudia cum conversus peccator
ferventi amore festinat, gressus desiderii ejus
quaelibet portae ferreae districtio non retardat. Unde
bene porta ferrea dicitur,
XIX.
#Quae ultro aperta est eis.@# Cum Petrus angelo
praeeunte ad portam venit, ante ipsum porta eadem
se ultro aperit; quia cum conversus peccator vestigia
sanctae praedicationis cum alacritate prosequitur,
cuncta illi fiunt facilia quae prius difficilia videbantur.
Et qui antea, peccatorum grossitudine dilatatus,
nonnisi per ampla voluptatum incedere potuit, nunc,
extenuatus lima poenitentiae, quaslibet augustias sine
difficultate pertransit. Sed quaerendum video cur sit
dictum, #aperta est eis,@# et non potius, #aperta est ei.@#
Certe angelus qui Petrum ducebat, spiritus erat, et
proinde, etiam non aperta porta eadem, per subtilitatem
spiritualis naturae transire poterat. Nam carcer
quoque de quo Petrum extraxit, clausus erat;
in quem tamen cum intrasset, non legitur aliqua
janua patefacta. Sed hic forte opponitur quia scilicet
non legitur aliquis aditus patefactus cum ad eum
intravit, ita nec tunc quidem dum cum eodem exivit;
ac proinde videri debere quod illum non reserato
aditu eduxerit. Sed haec opinio non mihi recipienda
videtur, nisi aliquo canonicae Scripturae testimonio
confirmetur; canonicam autem Scripturam nunc appello
eam quae in canone librorum Veteris et Novi
Testamenti continetur. In qua plane nusquam me
legisse recordor quod homo quispiam, mortali corpore
vestitus, per aliquem aditum non apertum
cum suo solido corpore transire potuerit, excepto
Domino nostro Jesu Christo, qui, et cum nasceretur,
non aperto ostio de ventre matris exivit, et cum
resurgeret, cum eodem suo immortali sed tamen
vero corpore, clausis januis, ad discipulos intravit.
Nam si quis illud opponit, quod de quodam apostolo
legitur, quod scilicet ad regem quemdam clausis
januis intravit, exemplum hoc non me tenet, non
me terret; quia ipsa quoque Scriptura in qua hoc
legitur, Patrum auctoritate inter apocrypha numeratur.
Potius itaque hoc credendum, quod angelus
qui ad Petrum in carcere non aperto aditu per subtilitatem
angelicae naturae intravit, idem ipse, ut
eum educeret, per virtutem Domini ostium carceris
patefecit. Sed quolibet modo eum eduxerit, viderit
ille qui fecit; nos ad propositam redeamus quaestionem.
Quaerebamus enim cur de porta pluraliter dictum
sit, #aperta est eis,@# et non potius singulariter, #aperta
est ei;@# cum utique non angelo, qui spiritus erat, sed
tantum Petro, qui solido corpore vestiebatur, necessaria
ista apertio videbatur. Sed ista litterae difficultate
ad internam intelligentiam mittimur, quam
si paulo diligentius intuemur, videbimus statim
quam congruenter ambobus aperta esse porta eadem
memoretur. Sicut enim supra jam diximus, vir fortis
prolapsus in peccatum per Petrum designatur,
per angelum quilibet praedicator demonstratur veritatis.
Jam nunc ergo investigemus quomodo praedicator
cum converso peccatore ad portam ferream
veniat, et quomodo portam istam cum eodem pertranseat.
Videamus angelum cum Petro suo ad portam
ferream properantem. Et quis verius dicendus
est angelus, quam ille de quo scriptum est: #Ecce
ego mitto angelum meum ante te, et praeparabit viam
tuam?@# qui nimirum cum diceret, #Facite fructus dignos
poenitentiae,@# quid aliud agebat nisi Petrum suum,
id est conversos peccatores, ad portam ferream properare
monebat? Videamus nunc si et ipse per eamdem
portam transierit. Et quis melius | null | 1bca9c4a-df31-4691-81ca-cc227a3169a4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
illo, imo quis
adeo sicut ille qui, in indicium poenitentiae et afflictionis,
pilis camelorum corpus suum limabat; qui
in signum mortificandae voluptatis zonam pelliceam
circa lumbos habebat; qui, in documentum singularis
abstinentiae, pane contempto, locustas et mel
silvestre edebat; qui, in exemplum remotae conversationis,
in eremo consistebat? Videamus alium angelum
cum Petro suo ad portam ferream properantem.
Quis enim verior angelus illo qui dixit: #An
experimentum ejus quaeritis, qui in me loquitur
Christus?@# Ipse itaque Petro suo, gentibus scilicet,
quas de carcere infidelitatis eduxerat, quid ait? #Sic
currite ut comprehendatis; omnis enim qui in agone
contendit, ab omnibus se abstinet.@# Cum ergo eos sic
currere ut comprehendant admonet, quid cum illis
agit, nisi ad portam illam quae ducit ad civitatem
ubi bravium recepturi sunt tendere persuadet?
Cum vero illos, exemplo saecularis athletae, ab
omnibus quae agonen impediunt praecipit abstinere,
quid cum illis agit, nisi quomodo per portam
ferream debeant intrare ostendit? Videamus nunc
si et ipse haec agat, ad quae agendum suos sequaces
informat. Ait: #Ego sic curro, non quasi in incertum;
sic pugno, non quasi aerem verberans: sed
castigo corpus meum, et in servitutem redigo, ne
forte, aliis praedicans, ipse reprobus efficiar.@# Cum
itaque et seipsum currere et pugnare insinuat,
quid nisi se quoque ad portam ferream properare
demonstrat? Bene ergo de hac porta dicitur, #quae
ultro aperta est eis;@# quia sancti praedicatores nostri,
qui nos de carcere peccatorum educunt, nobiscum
portam ferream intrant, cum ipsi quoque, ut nobis
exemplum poenitentiae praebeant, carnem suam cum
vitiis et dura afflictione castigant.
XX.
Sequitur: #Et exeuntes processerunt vicum
unum, et continuo discessit angelus ab eo.@# Quid per
vicum unum, nisi mors carnis accipitur? Quae videlicet
mors carnis, bene non vicus quidem, sed vicus
unus dicitur, quia per ipsam viam universitas carnis
transire compellitur. Unde et in Scripturis mors
eadem, via universae carnis vocatur. Angelus itaque
qui Petrum de carcere educit, quousque vicum
unum procedat, eum non deserit; quia sermo divinus,
qui nobis per ora praedicantium viam egrediendi
de peccato ostendit, tandiu nobis individuo
comitatu adhaeret, quousque, morte carnis pertrans
ita, eum nobis quem promiserat repraesentet. Nam
eousque necesse est ut nobiscum pergat; quia etiam
egressi de carcere citius erraremus, nisi per illum
nobis iter quo deberemus ingredi monstraretur.
Cum autem vicum unum procedimus, continuo angelus
a nobis discedit; quia cum ipso [ #an@# ipsum], qui
via, veritas, et vita est, vidimus, jam ductore ulterius
non egemus.
XXI.
Sequitur: #Et Petrus ad se reversus dixit:
Nunc scio vere quia misit Dominus angelum suum,
et eripuit me de manu Herodis, et de omni exspectatione
plebis Judaeorum.@# Juxta litteram patet sensus
quia Petrus ab illo mentis excessu in quem prae
gaudio super se raptus fuerat, ad hoc redit quod
intellectu communi et prius fuit. Sed si, quemadmodum
coepimus, haec quoque verba ad internam
intelligentiam referimus, magnam in eis futurae nostrae
ereptionis imaginem praevidemus, magnam et
in praesenti futurae nostrae exsultationis dulcedinem
praegustamus. Nos etenim, quandiu in hujus exsilii
religatione detinemur, nobiscum esse perfecte non
possumus; quia imaginem illam et similitudinem
quam a conditore accepimus, immunem a peccato
servare, sicut condita est, non valemus. Nam quoties
peccamus, et nos sumus, et nobiscum sumus;
quia per peccatum subter nos lapsi, ab illius similitudine
qui super nos est degeneramus. Sed cum,
illis superius dictis periculis omnibus evitatis, ad
eum qui nos fecit venerimus, tunc etiam ad nos
ipsos perfecte revertimur, quia, peccatum nullum
habentes, quales nos condidit, tales sumus. Tunc
jam de nostra ereptione securi, in vocem exsultationis
erumpemus, dicentes:
XXII.
#Nunc scio vere quia misit Deus angelum
suum, et eripuit me de manu Herodis, et de omni
exspectatione plebis Judaeorum. De manu Herodis,@#
id est, de potestate diaboli tunc in veritate eripimur,
quando, de loco tentationis assumpti, ejus insidias
non ulterius timemus. #De omni quoque exspectatione
plebis Judaeorum eripimur;@# quia sive maligni | null | e2ea2dc3-7b56-4aca-8b14-70a315a55feb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
spiritus, sive perversi homines, qui bonorum
afflictionem inhianter exspectant, nostris casibus
jam deinceps non insultant. Nec sane negligenter
praetereundum videtur quod non ait #de exspectatione,@#
sed #de omni exspectatione.@# Adversariis enim
nostris toties ad spectaculum irridendi producimur,
quoties eis risum de nobis, perpetrato quolibet
crimine, exhibemus; quia aliud est spectaculum iracundiae,
aliud avaritiae, aliud gulae, aliud luxuriae,
aliud vanae gloriae, aliud superbiae. Hostes autem
qui nostram irrisionem inhianter exspectant, quanto
nos profundius lapsos aspiciunt, tanto, sibimet applaudentes,
insultationis cachinnos altius attollunt.
Quandiu vero in hac vita, quae tota tentatio est,
consistimus, etsi quaedam irrisionis eorum spectacula
devitamus, difficile tamen est ut non in aliquod
incidamus, unde tamen, per Dei gratiam ad poenitentiae
remedium recurrentes, quotidie liberamur.
Cum vero ad illam securitatem venerimus, tunc #De
omni exspectatione plebis Judaeorum perfecte eripimur;@#
quia, morte in victoria resurrectionis absorpta,
nec caro nostra ulli corruptioni exterius subjacebit,
nec mentem nostram interius ulla concupiscentia
titillabit. Tunc plane veraciter dicere poterimus: #Nunc scio vere quia misit Dominus angelum suum,@#
etc.
Magnifice enim dictum est #Nunc scio vere,@# ne quis
videlicet vere se receptum praesumat, quousque
ad illam libertatem gloriae filiorum Dei perveniat;
quia, etsi jam per fidem nos liberatos scimus, adhuc
tamen per speciem vere liberatos nos nescimus,
donec ipsi libertatis nostrae auctori aeterna societate
jungamur. Ad quam verae ereptionis scientiam nos
perducere dignetur ille magni consilii Angelus, qui
nos et prius per seipsum de tenebris et umbra mortis
eripuit, et quotidie per suos angelos eripit, Jesus
Christus Deus et Dominus noster, cui est cum Patre
et Spiritu sancto honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen. | null | 5fdd350c-9504-4f07-9290-b91164ce2d03 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
#De uncia et partibus.@#
Uncia viginti scirpulos et quattuor ambit:
Dimidium stater ac semiuncia dicitur ejus;
Terna duae seclae pars est eademque duella;
Quarta siclus vel sicilicus vel denique sicel:
Sextula sexta modo solet et modo secla vocari;
Octavam appellant dragmam . . . . .
#De scirpulo et partibus ejus.@#
Unus item scirpus calcis componitur octo,
Dimidium scirpuli est obul, pars quarta cerates;
Hinc sextam fingi placuit sextamque vocari:
Ultimus est calcus, ciceris duo granula pensans.
#De uncia et partibus.@#
Uncia viginti scirpulos et quattuor ambit:
Dimidium stater ac semiuncia dicitur ejus;
Terna duae seclae pars est eademque duella;
Quarta siclus vel sicilicus vel denique sicel:
Sextula sexta modo solet et modo secla vocari;
Octavam appellant dragmam . . . . .
#De scirpulo et partibus ejus.@#
Unus item scirpus calcis componitur octo,
Dimidium scirpuli est obul, pars quarta cerates;
Hinc sextam fingi placuit sextamque vocari:
Ultimus est calcus, ciceris duo granula pensans.
| null | 5a7d8470-50d2-4e1e-8890-ac6e072c287d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola ad Olivam
Gloriosissimo atque inter pios praesules clementissimo
Patri OLIVAE bonorum monachorum ultimus,
sanctitatis autem vestrae servus, gratiae vel
potestatis, quoad vivam, famulus GARCIAS, debitae
servitutis obsequium, et aeternae quietis incomparabile
praemium.
Omnipotens Deus, cum visibilium atque invisibilium
substantiarum creaturas conderet, et causas
vel actus rerum adverteret, suae virtutis aemulatorem
scilicet cupidum coelestium gratiarum, ad laudem
et gloriam suam, ante mundi constitutionem
delegit hominem, qui mundani operis et animantium
universorum necessario uteret potestatem; cujus
gratiae vel similitudini totius humanae universitatis
vos conferendum dedit cum corporeae fragilitatis consortium
et omnium specierum, secundum amplitudinem
vestri cordis, inexplebilem atque insatiabilem
tribuit intellectum. Primum videlicet vernantis aetatis
disciplinis prae exercitaminibus et multa sollicitudine
in processu temporis laborare compulit, et
sic ad omnem causam ex parentali successione pro
justitiae meritis regendarum rerum pie praefecit, ut
jugis exhibitio probabilium actuum conjungeret perceptio
sublimium cogitatuum. Merito autem dispensatio
voluntatis paternae, spretis honoribus mundi,
vos Ecclesiae suae iterum donavit rectorem, ut imprudens
et nimis imperitus sub manu et beatitudine
vestra ubicunque secreti consilii haberet securitatem
et lucri majoris summam defensionem. Quod experimento
copiosis et securis ipse cognovi, dum dilecti
praeceptoris vel in toto vestri familiaris Arnalli refugium
et memorabile duce furtum, scilicet de instructione
atque exaltatione Christique ac sanctorum
ejus pignorum conclusione, vel altaris nostri
dedicatione, necne ignis exustione, vestri vero laboriosi
operis restauratione, et iterum gloriosae vallis
benedictione, a destruentibus etiam irruptione, in
quibus jussus feci sinceri amoris vestri officium, et
Domini mei Michaelis sensi adjutorium propitiatorii
quoque coloribus et Evangelistarum figuris si assignavi,
non vero concedente Christo in vestra salute
fieri spero in melius majora ex omnibus. Interim
precor ut hoc quod inculto sermone protuli non vituperes,
ut aemulus, sed vestrum lucentem ingenium
vindicet ut benevolus.
Nonnulla ergo quae sunt inter chartulas descripta
inveni, et ex ipsis quidquid luculentius invenire
potui aut multorum utilitate prona condere studui
voluntate ita: Quarto Kalendas Octobris celebritas
dedicationis sancti archangeli Michaelis coenobii
Cuxasensis, quam etiam admodum in rerum rebus
prudens, et ad docendam ex tempore plebem sufficiens,
in ornatisque studiis per facile lucens, Vuarinus,
ejusdem fundi religiosus abbas, divina reducente
manu, una cum ejusdem dioecesis praesule
signo et scientia Suniero, adjunctis diversarum sedium
episcopis, septem viri numero, et nobilitate ac
prudentia praestantissimi. cum infinita multitudine
nobilium potestate pollentium ac utriusque sexus
diversi ordinis clericorum atque plebium variae dignitatis
eminentissimo coetu, in gaudiis magnis actionibus
gratiarum dedicaverunt illamque donis duplicibus
in commune locupletaverunt, et regiae dignitati
cum muneribus et coronis copiam reddiderunt
et eam in irrefragabili juris perpetuitate esse
inconvulsam aut cujuscunque servitii qualibet exsecutione
liberam, ac in protelatione finium cum suis
opibus stare semper dominam, quodque sanctiores
eum ornasse templum ex magna parte venerabilium
sanctorum et majores quicunque populorumque potentes,
munerum largitate apprime ditatum, omnibusque
bonis pene sublimatum, utrique parti sacrosanctum
Domino templum sacraverunt. Unde
etiam ex eadem ecclesia vel dedicatione sub tempore
optabilis est recordatio paulatim et memoria amantibus
cognosci tota veritate. Et primo quam gloriose
Deus locum et templum esse sibi effecerit, quamque
Redemptoris nostri facilis miserendi clementia votis
adsit supplicantium, quoque modo locus ille inter
primos totius orbis plenitudine et veneratione fulgeat,
paucis verbis circumtollat. Enimvero antiquiora
posteri memoriae tradere laude et testimonio
dignum est.
Igitur post tela apostolicae ultionis sacratissimi
coenobii Sancti Andreae apostoli et restaurationem
quae coram positis videtur, et legitur sanctissimi
Germani praesulis divinae providentiae quidem factum:
clarissimus Pontius, vir eximiae nobilitatis
probabilisque vitae, conventum dominantis illius
coenobii procurabat, hisque sub felicis memoriae.
Seniofredi comitis, qui jam spem suam in fructibus
collocaverat bonis, et viribus atque auctoritate
potentior inerat, provide armis patientiae fulciretur,
ac prae caeteris gratiae suae in multis haberetur singularis,
die quadam piis verbis extulit eum dicens:
Loco quo praesidemus et paternae vigilantiae officio
dispensationis curam exhibemus, Creatorem omnium
magnifice laedimus, quoniam rerum saecularium
magis volumus ambitione distendi quam ad
reparandam geminae hostilitatis bellum et saevae seditionis
tumultus in prospectione temporalium [spiritualium]
quod Deo placeat decertari. Et quidem
nos post discrimina totius, ut ita dixerim, loci,
post virgam furoris Dei, improvisis causis plus virtute
quam religione ad usus omnium ex ineptis officiis
decurrimus beatiores, et sine proprio sudore
nostrae manus ab omnibus laudantur potestate sublimiores.
Ipse denique, sicut nostis, | null | c26bc168-dced-4842-8785-a4c77ba678dc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
per aquas
caedes magnas intulit, et ob meritum culpae miserabiliter
superatus periit; sic quoque a venerabilibus
viris ex benignitate juratus et reformatus, regalibusque
praeceptis vel privilegiis roboratus, per jussionem
serenitatis nostrae ad opus intermissum
praestare duco supplementum quo diluvii impetus,
vel fulminum ictus possit ferre et inundationes
pluviarum in spem gaudii valeat dare.
Ad quem ille: « Unde mihi nomen et laudis hostiam
vel animae meae laetitiam? » Est perparvula,
inquit, non dicam ecclesia, sed oratorium ante templum
domni Germani, Michaelis archangeli titulo
insignitum, qui aliquoties a frequentia omnium
manet exclusum. Ipsi ergo totum corpus ecclesiae
cum habitatoribus suis, juxta sensum atque sapientiam
vestram, in vindictam patriae, in commodum
perpetuae militiae, adversus infructuosam malignitatem
decenti honore funditus erigamus aulam.
Tunc princeps quasi conceptam misericordiam festinus
concessit, et ait: Licitum erit gloriosis precibus
omnibus prosequendum, ita ut sub nullius
redigatur potestatem, et domus Domini in religionem
et laudem vel virtute Christi summique Michaelis
honore construatur infelicesque inimici per
eumdem archangelum effugentur et persequantur
potius quam participentur; et, ut merito loquar,
sanctorum omnium primatem superbique Draconis
victorem decet ut ejus ecclesiam sacram obtineat,
potentiam et habeat sortem coronae, et ipse belliger
celsus praesentis saeculi sit salus et omni posteritati
gentis nostrae, dux, et defensor novique praelii
triumphator, et sibi parentium defensor benignus
inveniatur.
Ita ergo in unum humanitatis sermonem diligentissime
ponentes, vir dignus, angelico solatio forte
munitus, jecit fundamentum ex vulgaribus saxis
popularibusque quadris luculentissime; quam cum
altius materiam ejus in longitudine usque in triginta
tres cubitos, et in latitudine pene in quadraginta
palmas elevasset, tandem in excellentia arcus elegantissime
demisit, causa in prosperis invidente;
quoniam, ut ait quidam, felicitas subjecta est semper
adversis, pertransientque eam plurimi, et multiplex
erit scientia.
Ejus in loco nempe rapitur, ut decuit, angelus
vel coelestis homo Vuarinus identidem exstruens basilicam,
parietes succincto opere in magnificentia
fabricae cum admiratione mirabili in sublime erexit,
fastigia vero culminis proceritate simul trabium et
ornamentorum claritudine illa venustissime operuit.
Prima quoque aedes sancti sanctorum, quae et presbyterium
dicitur, et ipsa planities grato opere facta;
supra quam magni principis Michaelis altare in quatuor
pulcherrimis columnis, ex agonoscemate factis,
honore condigno statuit. Totae quippe illarum frontes
artificis exterius peritia politae, interius vero excavatae;
in quibus aram mensuram vastioris grossitudinis,
et, ut ita dicam, tredecim semipedis longa
et novem ampla, omnibusque columnis ad eam introitus.
Ipsa autem intus ac foris nihil quod animus
aut oculi mirentur minus prae albedine nimia. In
medium siquidem altaris vivificae crucis modum
intercludit terrigenum, et profundiori loco in invisibiliorem
quem ipse Hierosolymis et Romae vel in
aliquibus locis munus datis, aliquando magnis pretiis
acquisierat, visus est ordiri. In altiori nempe gradu
plurima quibus idem locus excellebat, sanctorum
pignora, et quae a religiosis viris datae sunt reliquiae,
tota mentis intuitu totaque cordis devotione, benedicentes
Dei nostri clementiam, sepelierunt. Denique
is de quo supra retulimus chorus reverendorum
praesulum innumerosa congeries advocatorum constructum
altare mysticis spiritualium sanctificationum
charismatibus, et sacri charismatis unctionibus
delibutum ad immolandam Redemptoris nostri hostiam
cum ipsius invocatione muneris magnisque
totius ordinis laudibus erexerunt. In altaribus interim
ecclesiae nomini suo cuique reliquias miserunt;
et unde semper laudandi essent perpetualiter usu
ecclesiastice tradiderunt succedentibus queque tam
pro stabilitate regni terreni quam pro facilitate regni
coelestis.
Ex majori altari reliquiis ita memoriae mandaverunt:
sunt in hoc venerabili altari imprimis reliquiae
illius salutiferae crucis in qua Rex coelorum,
Dominus noster Dei Filius, totius mundi passionis sacramentum
complevit et munus remissionis pro mortalium
vita pertulit. Insunt reliquiae de velamine
pannis quibus susceptae Incarnationis decorem puerili
in corpore obsitus mansit homo et Deus. Sunt
reliquiae de sudario capitis Domini, in quo laborem
passionis ejus ab celsitudine divinitatis disjungitur,
et infirmitas nostrae cognitionis ab ejus potentia tormentorum
labore figuratur. Insunt reliquiae de linteo,
unde Deus et Homo sua membra circumdedit et
discipulorum suorum pedes humiliter abluens tersit.
Sunt reliquiae de sepulcro, ubi Dominica caro, juxta
naturam, quievit et vivificans mortem nostram ex
ipso a mortuis resurrexit. Insunt reliquiae de praesepi,
in quo infantilia membra Dei Domini pia Mater.
secundum servi formam. reclinavit. Sunt reliquiae
ex fragmentis illius panis unde quinque millia
hominum ex quinque panibus et duobus | null | c12aa3fc-c058-4b56-82df-aa88f0dfb123 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
piscibus in
deserto satiaverat Christus. Insunt reliquiae de vestimento
beatissimae virginis Mariae, quae sacramentum
divinae incarnationis specietenus clausit, et vivificans
Dei Verbum in utero concepit et genuit. Sunt reliquiae
ipsius gloriosi archangeli Michaelis, ex pallio
scilicet ejus sanctae memoriae. Insunt reliquiae ex
capillis beati praecursoris et Baptistae Joannis, qui
ab Herode propter fraternum quod prohibuit violare
connubium carcere et vinculis mancipatur, et ad petitionem
mulierum pro Redemptoris nostri testimonio
capite plectitur. Sunt reliquiae de barba et corporale
simul, et cruce S. Petri apostoli, qui in confessione
unigeniti Filii Dei accepit primatum in fundamento
domus Domini, et primus sacerdotalem
cathedram urbis Romae, sub Nerone Caesare, cruci
affixus capite, ut ipse voluit, ad terram verso martyrio
coronatur, et ibi digno honore sepelitur. Insunt
reliquiae apostoli Pauli, qui inter apostolos dignitatem
meruit apostolatus, et in vera religione gentium
magister appositus, pro veritate Christi a Nerone
capite truncatur, et in urbe Roma, pari memoria,
ut sanctus Petrus, veneratur. Sunt reliquiae sanctae
Andreae apostoli, qui Scythiam et Achaiam praedicationis
gratia tenuit, et in civitate Patras sub Aegea
proconsule cruci, ligatis manibus et pedibus funibusque
toto corpore tensus, biduo inibi supervivens, fine
beato occubuit. Insunt reliquiae beati Jacobi apostoli,
qui decollatus est ab Herode Hierosolymis, cujus
ossa ad Hispanias translata, in ultimis earum
finibus, videlicet contra mare Britannicum, celeberrima
veneratione excolitur.
Sunt reliquiae beati Bartholomaei apostoli, qui,
apud Indiam Evangelium Christi praedicans, usque
ad titulum passionis suae populis scientiae lumen
monstravit et pro fidei integritate gladio caesus occubuit;
indeque Beneventum translatus, pia fidelium
veneratione celebratur. Insunt reliquiae sancti Marci
evangelistae, qui primus Alexandriae cathedram tenuit,
et Ecclesiam Aegypti fide et industria sua fundavit;
et ad ultimum tentus a paganis, misso fune
in collo ejus, martyr ad coelestia regna est vocatus,
et a viris religiosis apud insulam Venetiae deputatus.
Sunt reliquiae protomartyris Stephani, qui ab apostolis
est diaconus ordinatus, et a Judaeis et principibus
sacerdotum in Jerusalem lapidatus, martyr obdormivit
in Domino. Insunt reliquiae sancti Ignatii Antiochenae
Ecclesiae episcopi, qui post Petrum apostolum
ejusdem Ecclesiae tertius, commovente Trajano imperatore,
damnatus est ad bestias, et sub eodem principe
per multa tormentorum genera passus, jacet
in eadem civitate. Sunt reliquiae beati Clementis
qui quartus post Petrum Romanam rexit Ecclesiam,
et sub persecutione Trajani trans Pontum mare in
eremo, quod adjacet civitati Chersonae, relegatur
exsilio; ligataque ad collum ejus anchora, et praecipitatus
in maris medio, ejus memoria usque hodie
inibi custoditur. Sunt reliquiae sancti Apollinaris
episcopi et martyris, qui ab Antiochia secutus apostolum
Petrum, ab urbe Roma ab eodem apostolo
missus Ravennam, sub Vespasiano Caesare, martyrium
consummavit. Insunt reliquiae beati Sebastiani,
qui sub persecutione Diocletiani et Maximiani imperatorum,
post principatum primae cohortis et fugitivi
saeculi blandimenta, sagittis perforatus a militibus,
et fustigatus, Romae martyr pervenit ad Christum.
Sunt reliquiae sancti Vincentii martyris et lavitae,
qui cum sancto Valerio episcopo suo, in Caesara-augusta
civitate Valentiae, plurima per vincula carceris
maceratus, sub Daciano infatigabilem spiritum martyr
Christi reddidit. Insunt reliquiae sancti Mauritii,
qui fuit primicerius legionis illius quae sub Maximiano
in civitate Seduno, loco Agauno, pro Christo
gloriosissime coronati sunt. Sunt reliquiae beati Victoris,
qui, apud Massiliam crudelissime caesus ac
suspensus, et taureis cruciatus, et in molam pistoriam
missus, martyrium consummavit.
Insunt reliquiae sancti Saturnini, qui, apud Tolosam,
temporibus Decii, in Capitolio ejusdem urbis
a paganis tentus tauroque ad victimam praeparato
funibus religatus, et a summo Capitolio per omnes
gradus praecipitatus, dignam Christo animam exhalavit,
inibique requiescit. Sunt reliquiae sancti Marcelli,
qui, equuleo suspensus ac fustibus maceratus,
apud Spoletum est martyrium passus. Insunt reliquiae
beati Juliani, qui, ab insequentibus persecutoribus
tentus, desecto gutture, morte horribili necatus
est apud Brivatense territorium. Sunt reliquiae
S. Laurentii archidiaconi, qui, post multas sectiones
verberum, ferreo cratere distentus, post longa
et multiplici poena cruciatus; insuper exposita melos
carbonum sub Decio Valeriano, illustris Roma pium
retinet secum. Sunt reliquiae sancti Stephani papae
et martyris, qui Romae, sub Valeriano et Gallieno
imperatoribus, in sua decollatus est sede. Insunt
reliquiae sancti Hyppoliti | null | 06c32274-48b4-4ed6-9374-5d2dcf71f837 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, qui, exemplo martyris
Laurentii extentus, fustibus et cardis diu caesus,
ligatis pedibus ad colla indomitorum equorum per
carductum et tribulos tractus, Romae emisit beatum
spiritum. Sunt reliquiae sancti Apulei, qui, relicto
Simone Mago, doctrinae apostoli Petri se tradidit, et
Aureliano consulari viro martyrii coronam Romae
complevit. Insunt reliquiae sancti Vitalis, qui apud
Ravennam post nimia tormenta capitalem accepit
palmam. Sunt reliquiae B. Agapiti, qui, apud Praenestinam
civitatem gladio caesus est. Insunt reliquiae
sancti Mercurii, qui in castris saecularibus militans,
verus et spiritualis miles, in morte Juliani, impiissimi
Augusti, praeclarissimus exstitit propugnator,
ut legitur in Gestis Basilii episcopi. Sunt reliquiae
beati Lanteberti, qui Tungrensi villa publica
ab iniquissimis viris improvise intra domum ecclesiae
martyrio coronatur. Insunt reliquiae sancti Fabii
martyris, qui, cum ferre vexilla praesidialia recusaret,
Caesareae a furibundo judice capitali sententia
condemnatur. Sunt reliquiae beati Projecti martyris
et episcopi Arvernensis. Insunt reliquiae sancti Fortunati
martyris apud Aquileiam passi. Sunt reliquiae
beati Nazarii, quem Anolinus sub rabie persecutionis
diu maceratum et afflictum gladio feriri
jussit apud Mediolanum. Sunt reliquiae beati Longini,
militis et martyris, qui lancea latus Domini
pendentis in cruce aperuit. Insunt reliquiae sancti
Protasii, qui apud Mediolanum capitis abscisione
martyrium consummavit. Insunt reliquiae sancti
Prisci martyris apud Capuam quiescentis. Sunt reliquiae
beati Antonini, qui honore dignitatis Domini
illustri martyrium apud Apamiam sustinuit. Insunt
reliquiae sancti Cypriani episcopi et martyris, qui,
sub Galerio proconsule, apud Africam, Carthagine,
amore Christi animatus, gladioque percussus, martyr
migravit ad Dominum. Sunt reliquiae sancti Lucii,
qui apud Africam, sub Decio et Valeriano, exsurgente
persecutionis rabie, cum multis confessionis
agonem consummavit. Insunt reliquiae beati
Dionysii, qui, apud Parisium sanctum opus fideliter
exsecutus, a praefecto Fescennio Sisinnio comprehensus
martyrium portavit. Sunt reliquiae sancti
Alexandri, qui, apud Lugdunum crucis affixus patibulo,
spiritum exanimatus emisit. Insunt reliquiae
beati Oroncii martyris, qui, apud Ebredunensem
civitatem corporalem mortem contemnens, coronam
vitae adeptus est. Sunt reliquiae sancti Tiberii, qui
tempore Diocletiani variis tormentis cruciatus, in
territorio Agathensi martyrium complevit. Insunt
reliquiae sancti Salvatoris in memoriis piorum fulgentis
in regno Christi.
Sunt reliquiae beati Genesii martyris, qui apud
Arelatem deprehensus ab apparitoribus atque in ripa
fluminis Rhodani decollatus est. Sunt reliquiae sancti
Felicis, qui, apud Gerundam catenis gravioribus
vinctus, per totas plateas ab indomitis mulis tractus,
manibus post tergum ligatis in maris profundo
mersus, illustre martyrium peregit. Insunt reliquiae
beati Cucuphatis martyris, qui, gravissime tortus
et catenis astrictus, in craticula superextensus, sub
Galerio et Maximiano ac Rufino, Barchinonae est
passus. Sunt reliquiae sanctorum martyrum Massae
Candidae, qui, tempore Valeriani et Gallieni Christum
Dei Filium fatentes ejecti sunt in ignem apud
Carthaginem. Insunt reliquiae beatorum Cosmae et
Damiani, qui, post toleratos fustes, equuleum, ignes,
sagittarum ictus, sub praeside Lysia apud Aegeam
gladio animadversi sunt. Sunt reliquiae sanctorum
Justi et Pastoris, qui, cum adhuc pueri litteris imbuerentur,
projectis in schola tabulis, sponte ad
martyrium cucurrerunt, unde et in campo laudabili a
carnificibus extra civitatem Compluto jugulati sunt.
Insunt reliquiae sancti Martini, summi et incomprehensibilis
viri Turonicae civitatis episcopi, Sunt reliquiae
beati Brictii civitate Turonis admirandae sanctitatis
viri. Insunt reliquiae sancti Ambrosii Mediolanensis
episcopi, cujus flores eloquii redolent per
totam Ecclesiam mundi. Sunt reliquiae beati Gregorii
dialogi, qui pontifex Romae ordinatus coelibem
vitam duxit. Insunt reliquiae sancti Syri episcopi, qui
apud Papiam fide credentium populorum fundatam
Ecclesiam glorioso fine requiescit. Sunt reliquiae
beati Gunterandi regis Francorum, qui spiritualibus
actionibus exstitit conspicuus, et apud urbem Cabillonensem
miraculis manet clarus. Insunt reliquiae
sancti Pauli episcopi, qui, apud urbem Narbonam
praedicationis officium non segniter implevit, et ibi
clarus miraculis quiescit. Sunt reliquiae beati Trophimi,
qui apud Arelatem urbem Galliae innumeras
virtutes fecit, et illic in pace obdormivit. Insunt reliquiae
beati Severi presbyteri, qui ingentem paganorum
multitudinem ad fidem Christi convertit, apud
urbem Viennam. Sunt reliquiae sancti Hilarii Pictavis
episcopi, genere et miraculis clari. Sunt reliquiae
sancti Felicis, Nolanae urbis presbyteri, in Pincis digne
sepulti. Insunt reliquiae sancti Medardi, civitatis
Suessionis episcopi, et confessoris. Sunt reliquiae
beati | null | 295778dd-2115-4223-9ddd-7092eea0d1cc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Martialis apud urbem Lemovicensem admirandae
sanctitatis et religionis viri. Insunt reliquiae sancti
Maximini episcopi civitate Treviris gloriosi. Sunt
reliquiae de capillis beati Salvii, qui virtutibus et
miraculis Albiensis quiescit. Insunt reliquiae ex
capillis sancti Caesarii diaconi juxta urbem Terracinam
sepulti. Sunt reliquiae beati Paulini episcopi
eruditione et copiosa vitae sanctitate apud Nolam
Campaniae. Insunt reliquiae sancti Germani apud
Parisium virtutibus et miraculis gloriosi. Sunt reliquiae
sancti Hilarii Carcacensis episcopi magnae virtutis
viri.
Insunt reliquiae beati Lupi, qui orando Trecas munivit.
Sunt reliquiae sancti Eusebii civitate Vercellis
episcopi. Insunt reliquiae beati Philberti abbatis in
territorio Rodomensi, in omni puritate et animi
virtutibus clari. Sunt reliquiae sancti Egidii abbatis
in territorio Nemausensi signis illustrissimi et sanctitate.
Insunt reliquiae sancti Ugberti regis, apud
Italiam magnis virtutibus et optimis studiis praediti
viri. Sunt reliquiae beati Leudegarii Augustodunensis
episcopi. Insunt reliquiae sancti Germani Capuani
episcopi, verbis et virtutibus ornati. Sunt reliquiae
beati Geraldi, in habitu Christianae religionis multiplicia
operati. Sunt reliquiae sancti Firmini apud
Uzetiam sanctitate et patientia ac fide laudabilis.
Sunt reliquiae sanctae Agnetis, quae ignibus injecta et
Romae sub Symphronio gladio est percussa. Insunt
reliquiae sanctae Agathae virginis, quae post alapas et
carcerem, post equuleum et tortiones, post mamillarum
abscissionem, post volutationem in testulis et
carbonibus, in carcere consummata est. Sunt reliquiae
sanctae Segolinae, optimae feminae et miro opere
gloriosae. Insunt reliquiae sanctae Eulaliae, quae, jussu
Daciani praesidis plurima tormenta perpessa, novissime
in equuleo suspensa et exungulata, faculis ardentibus
ex utroque latere appositis hausto igne
spiritum reddit, apud Emeritam Hispaniae. Sunt reliquiae
sanctae Leocadiae virginis, quae apud Toletum,
dira carceris custodia, genibus in oratione positis,
impollutum Christo spiritum tradidit. Insunt reliquiae
sanctae Eulaliae martyris, quae passa est sub
Daciano in civitate Barchinona.
Hanc ergo Ecclesiam, post evolutionem octuagesimi
septimi anni, aedificationis suae et Domini Jesu
Christi a Nativitate millesimi quadragesimi regebat,
nostri saeculi laudum titulo praeclarus, vitae ac morum
probitate cunctis charus, eruditione filiorum et
gratia maximus Oliva, soliditatem sanctae fidei veraciter
tenens et in sincera cordis devotione amplectens.
Voluit pignus humanitatis Domini nostri et
tantorum fidelium ejus oculis carneis ponderari; sed
construxit propitiatorium, ut beatus Moyses super
altare, artifici magisterio, ac felicitatis compos; ad
contuendum universitatis Deum, ut condignum fuit,
tanti decoris illud disposuit ut oculi intuentium in
ejus specie vix satiarentur. Bases, inquam, juxta
unius hominis incessum quatuor a calce procul altaris
posuit, totidemque columnas e marmore rubicundi
coloris e singularibus saxis in pedibus septem voluntaria
fortitudine erexit, explicite in oraculo Cherubim
gloriae obrumbrantia sacrae venerationis figurans,
et in columnis martyrum gloriam praemonstrans.
Qui corporis passione rubicundi, spiritus
puritate candidi per undam baptismatis vel cruoris
sui venerunt ad incrementa frugum justitiae Dei,
doctorumque caterva, qui constantia fortitudinis vel
zelo rectitudinis in basibus sustentant plebem junctam
summo capiti in unitate fidei. Super capita
etiam columnarum, ut candorem ecclesiasticae castitatis
imprimeret, ac spiritualium gratiarum flores
proficientibus meritis vanos timores tolleret, ex albo
marmore capitella statuit, foliato corpore et floribus
diversarum modum. Desuper autem, ut ordo habebat,
de lignis sectis in utraque parte propitiatorii
contra se invicem positas columnas habentes tres
semicubitos ambientes arcus infra juncturas vel secto
et serrato ligno virtutes sanctorum innexuit, quae
mutuo sibi quasi ad fenestras versa viee, alter in altero
proficuos fructus in arboream sustollerent firmitatem.
Inter juncturas autem arcus in arcemque
ascensus fenestras in omni genere specierum sive
operum multitudine diligentissima, pictura variatas
substravit. Sculpsit quoque in gyro per quadrum,
ita ut facie ad faciem se viderent, dolatili ligno imagines
quatuor evangelistarum, subiitque eos infra
status formae superioris et reclinationem arcus inferioris,
sic ut aspectus eorum in quatuor mundi
partes Evangelii gratia concordaret, altiori vero
gradu Agnum eorum aspicerent. Interiori namque
ambitu, non ad pompam et claritudinem vulgi, opulentissimus
praesul, sed in laude duodecim apostolorum
bonique illorum Magistri virtutem pretiosi ligni
ordines XIII adfixit, ut apostoli inter semitas justorum
ab intus Filium hominis in spiritu gloriae suae
illustrarent, ac sancta animalia exterius Agnum Dei,
per cuncta tempora, in una dominatione stantem
proferrent, et intus vel foris aeterni Regis tribunal et
solium mysterii revelationibus familiariter adornarent,
atque pia munera offerentes in Christo unum
corpus efficerent.
Omnem enim materiam intrinsecus | null | 1a2fc574-adee-42d8-a413-57bbe698dec7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et extrinsecus
in proceram celsitudinem fecit surgere, et
manibus artificum faciem angulosque sic exornavit,
ut nusquam junctura paginis appareret. Ipse quoque
jam pridem spatium quod fuerat post altare
venerandi Michaelis argumento et munificentia singulari
amplexus est, et disposite in sanctum Domini
opus a foris super reverenda martyrum Valentini,
Flamidiani, atque confessoris Nazarii corpora ad
locum nunc condigne venerantur, pulchro et ornato
opere beatae genitricis Mariae et archangelorum Dei
in crypta, quae ad Praesepium dicitur, exstruxit
ecclesiam, ita ut ex utroque Virginis latere summi
Dei angeli, tantae Dei Matris gloriam laudibus sive
meritis, in obsequium novae salutationis, a dextris
ejus, Gabriel conceptum partus nuntiet, ac a sinistris
virginalis gloriae plenitudinem splendidus
Raphael affirmet. Ad pedes etiam, seu in sinu,
causa famulatus circumsepsit, et hinc inde martyres
sepelivit, qui de se vel languentium salute
dicerent: « Ecce, iste Deus, fortitudo nostra. »
A facie autem Reginae, ut est terribilis ac divinus
Michael, tanquam ad tuitionem sui Filium ante tempora
natum fidelibus et omnibus ad se venientibus
assignavit dicens: #Invenietis infantem pannis involutum
et positum in praesepio (Luc. II, 12)
@#: Ergo
ut Altitonanti decentia in verae fidei confessione
domus possideret maternum partus, et in suo ordine,
quasi ad officium Virginis, sanctorum decus
loco inferiori praetulit, et ad instar regalis throni,
non usque ad summum templi pinnaculum, sed
juxta mensuram spatii fecit coenaculum maximi et
mirandi operis, qui divideret oraculum a priori
parte templi, et ibi beatae et individuae Trinitatis
clarum altare coram multis testibus piis manibus
dedicavit, ut vice Mater et Filius omnibus diebus
praedicarentur ac continua laudatione mortalium
adorarentur. Cui utrique operi ut confitentibus
poenitentiae sanctificationem daret, bono ordine ad
sanctorum pignora ab intus tuta praemisit ostiola,
ut omnibus essent in unum, qui soli Deo in praeclaris
praemiis est manifestatum. Ad videndum igitur
Sanctae Trinitatis altare intra Sancta sanctorum
gradus apte locavit, ut facile dilaberentur qui
ascendere vel descendere tentavissent.
Itaque juvit eum in omnibus quidam bonae famae
monachus, iter sequens magistri, ut ille Oliba, quique
erat summae patientiae ac mansuetudinis vir, et
sub eo vigilantissime in varias actiones tandem domum
custodiebat. Haec, charissimi, nos in praesentis
festi nostri gaudium de factura templi pauca ex
pluribus dicere libuit, quatenus et miranda domus
Domini fabrica delectaret auditum, et dilecta Deo
civitas aptaret ingentia tecta infra fidei aedificium
ex sacrata autem visibili ara ad interiorem altare
vitae ordine transeuntes succendamus odoramento
benevolentiae, misericordiae, justitiae, benignitate,
mansuetudine, sobrietate, in agnitione vero mysterii
Dei Patris exaltetur unctus lapis ornamento
purae confessionis. Sit uniuscujusque nostrum cor
altare, sint puritas vel castitas vivi lapides, sit timor
Domini pervigil custos, et fides sacerdos, ut intra
Domini tabernaculum nihil inveniatur foedum, nil
intromittatur indignum. Abscedat cum passionibus
et adversitatibus suis diabolus, et introeat cum benedictionibus
et divitiis plenitudinis Christus. Intus
siquidem subtile Domini judicium aspiciamus, et
in hac nostra, imo Dei civitate, quam in percussione
ignis judicio justitiae Deus humilem ostendit,
ex tempore cum virtutibus rememoreramus. Hic
ergo locus figuram et speciem congruentem adhuc
non acceperat, cum a praefatis viris propriis sumptibus
ac muneribus maxime est decoratus infra fines
Galliae et Hispaniae, inter sinum, et, ut patenter
dicam, conspectum celeberrimi et nominatissimi
montis Canegonis, Litterani suavissimi fluvioli
vallis videlicet longanimiter porrecta, verbo autem
Dei ex protectione mirabiliter visitata, et magnanimiter
varietatis vel aedificationis membra distincta.
Quod a Deo probatur, quoniam insignia
pulchritudinis arboribus et paradisis undique ornata
nemoribus cernitur, ut angeli cives in ea
degentes, beatorum spiritus periculum antecedentis
mali tollentes credantur. Vallis etiam in qua nec
frigus hiemalis, nec sol aestatis nimis nocere consuevit,
quia obumbrat ei gratia spiritualis et copioso
munere liberalitatis vel redundantia pacis, et, ut
clementi sermone restringam, tempus habitatoribus
plenae aetatis, ut veniant ad maturitatem perfectionis.
Ipsi etenim delectantur lenitate prudentiae,
splendore fidei, confessionis decore, justitiae pulchritudine,
ubertate misericordiae, ut singuli animamarum
munilia in Deum spectent.
Omnes, inquam, pio amore se invicem diligunt,
invicem fovent, et quasi unum corpus diversa membra
sustentant debitae fraternitatis. In adversis siquidem
rebus aut contrariorum accensus tandiu
divinum exposcunt praesidium, quousque summa
vi atque inclinatione inimicos in Deum | null | a72d9935-e5a4-4912-a162-24d86b2bfbb8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et homines
confundunt, magna sui supplicatione ac archangeli
benignitate protecti. Etenim laude habendi sunt quos
religiosiores reddit praesentia archangelorum et reos
testimonia comprovincialium sinistrae persuasionis
inclamantium. Omnes se ipsos decipiunt cum Domus
Domini ab illis inhoneste laeditur vel deturpatur,
et mellifluam vel uberrimam mundi gloriam
percipiunt, et paternae virtutis vel pietatis nihil simile
agunt, sed bona et optima in deliciis decerpunt
ac deglutiunt, omnes vani ac tumidi et furibundi,
in nequitia dediti. Super his autem non est
qui Deum auscultet vel intelligat, nec non est qui
studium boni adhibeat, vel qui alium in timore
Domini flectat et introducat. Omnes quae terrena
sunt sapiunt, indisciplinate appetentes redundantia
superfluentium. Patres qui ibi conversati sunt certaverunt
in tota justitia et in omni timore Domini.
Unde ab omnibus felices audiebant: « Vos estis
benedictus grex Christi, vos estis electorum filii,
vos estis dilectio Dei et proximi, vos estis columnae
sub coelo, qui temporaliter statis velut angeli super
terram. Corpus quippe gestatis humanum, opus autem
perficitis angelorum. » Vae in reversa quisquis
et fide secundum casum alteritatem dicens, et nou
attendens quia Deus omnium virtutum semper fines
priorum connectit principiis secundorum: verbi
enim gratia, ut neutros praedicabili claritate monstraret,
vigilia apparitionis Christi calamitas ignis
extra ecclesiae aulam locum omnem liquefecit, sicut
circum se ignem videntibus adjuvare idem vel exstinguere
nemo conatus est, aut quod reliquum esset
salvum habere, vel in salvationem viventium ad
opinabile bonum erigere. Dei quippe sententia et
beati Michaelis clementia qui ignis jam dudum
damnaverat maxime admirabile tam exstructionis
genere quam magnitudinis itemque munificentiae in
singulis rebus et gloriae intus vel foris, nunc est
aedificatum persplendide. Revera enim appetibilis privilegio
insula, quae est portio terrae ornamentum, et
totius patriae in multis supplementum, regionis vero
propriae salutare dat auxilium prudentibus et indoctis,
parvis et magnis, sive rusticis, promeritorum
qualitate obtinet honestatis culmen summum. Insula
puris honestisque praeceptis ac dulcedine benedictionis
inclyta, dignitatis vel rectitudinis ad reverentia
civium sincera, insula in munimen omnium
constipata cavernis et fistulis, fontibus, et aurifluis
rivis, segetibus et vineis eminenter gloriosa;
quae nisi et astantium meritis fuerit violata, nobilitatis
suae viribus in Deum servatur pacis oleo linita.
Quamvis autem decertantibus sit in lato angustior,
in praemium vincentibus ejus sinus in immensa
longitudine manet amplior.
Age ergo festivum diem, turba fidelis laetabundis
animis induere fortitudinem, et jubila exsultatione,
quoniam tui moerores in gaudium sunt mutati, et
triste habitum in amictum laetitiae versum est. Parietem
enim discordiae quem aedificaverat diabolus,
parietem effodit, et petram non commovit, fundamenta
Ecclesiae excussit, et turrem immobilem non
elisit; lapides dejecit, et radices non evellit; unctionem
vidit, et templi fortitudinem mox deseruit. Lugeat
ac erubescat veternosus praedo praedam amisisse,
quia impletum videmus quod propheta vaticinante
audivimus. Equidem inquit, captivitas a forte
tolletur, et quod ablatum fuerat, a robusto salvabitur.
Dicamus sane omnes: #Gloria in excelsis Deo, et
in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14)
@#.
Evigilemus prorsus et nos, qui habitu vel aspectu hanc
conversationem angelicam promeruimus, et nullo
modo a speranda clementia, quoniam primicerium
angelorum et Christi mirabilium primatem de die
in diem quisquis nostrum contemplari valet; a quo
totius fidei nostrae unius beneficii praemia conquirat,
et omnis conquisitionis profligatio in omnium rerum
viventium ac non viventium, immobilium quoque et
moveri valentium, corpore vel specie, forma vel
genere famulantes, concordi definitione optemus ut
proprium vigorem, sed proprie vel ordinem magnum,
sive honestatis consuetudinem relevet, et
angelicae dignitati vel humanae devotioni ubique pax
et veritas custodiat. Nostrum etiam posse et necesse
in ejus laude et admiratione totum sublevemus, corporisque
visus et mentis recessus huc illucque non
divertamus, ut diversitas saecularium ab electione
unitatis nostrae omnium voluntates atque consensus
perdurare cognoscat; hodie quoque celsius quando
Rex regum ad Filii sui nuptias invitavit nos. Nuptiae
paratae sunt, inquit, et altilia nostra immolata,
Sponsus cum claritate et magnificentia in thalamo
residet, et cum gaudio intrantes recipit. Priusquam
januae claudantur, velocitate pedum apud principem
nostrum concurramus, ne nobis foris remanere contingat.
Libenter enim splendorem gloriae figuramque
substantiae in sanctis suis glorificemus, et ob reparationem
panem et vinum aqua mistum assumendum
in formam pristinam | null | 2a97f336-757c-4d8b-8a53-3d0b0d0d5209 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in divino amore participemus,
ac totis desideriis illum in quo sunt omnia
amemus, cujus passionis imitatione immolati et
coronati sunt illi quorum quotidie praesentiam veneramur.
Celebrem in anniversaria templi portemus
festivitatem, et distincte choros reboantibus hymnis
lampadibusque accensis in laudem sanctorum pulchram
vocem levemus et mentem ad eum qui cum
Patre et Spiritu sancto, trinus et unus Deus, vivit et
regnat in aevum et in omnia saecula saeculorum.
Amen.
Epistola ad Olivam
Gloriosissimo atque inter pios praesules clementissimo
Patri OLIVAE bonorum monachorum ultimus,
sanctitatis autem vestrae servus, gratiae vel
potestatis, quoad vivam, famulus GARCIAS, debitae
servitutis obsequium, et aeternae quietis incomparabile
praemium.
Omnipotens Deus, cum visibilium atque invisibilium
substantiarum creaturas conderet, et causas
vel actus rerum adverteret, suae virtutis aemulatorem
scilicet cupidum coelestium gratiarum, ad laudem
et gloriam suam, ante mundi constitutionem
delegit hominem, qui mundani operis et animantium
universorum necessario uteret potestatem; cujus
gratiae vel similitudini totius humanae universitatis
vos conferendum dedit cum corporeae fragilitatis consortium
et omnium specierum, secundum amplitudinem
vestri cordis, inexplebilem atque insatiabilem
tribuit intellectum. Primum videlicet vernantis aetatis
disciplinis prae exercitaminibus et multa sollicitudine
in processu temporis laborare compulit, et
sic ad omnem causam ex parentali successione pro
justitiae meritis regendarum rerum pie praefecit, ut
jugis exhibitio probabilium actuum conjungeret perceptio
sublimium cogitatuum. Merito autem dispensatio
voluntatis paternae, spretis honoribus mundi,
vos Ecclesiae suae iterum donavit rectorem, ut imprudens
et nimis imperitus sub manu et beatitudine
vestra ubicunque secreti consilii haberet securitatem
et lucri majoris summam defensionem. Quod experimento
copiosis et securis ipse cognovi, dum dilecti
praeceptoris vel in toto vestri familiaris Arnalli refugium
et memorabile duce furtum, scilicet de instructione
atque exaltatione Christique ac sanctorum
ejus pignorum conclusione, vel altaris nostri
dedicatione, necne ignis exustione, vestri vero laboriosi
operis restauratione, et iterum gloriosae vallis
benedictione, a destruentibus etiam irruptione, in
quibus jussus feci sinceri amoris vestri officium, et
Domini mei Michaelis sensi adjutorium propitiatorii
quoque coloribus et Evangelistarum figuris si assignavi,
non vero concedente Christo in vestra salute
fieri spero in melius majora ex omnibus. Interim
precor ut hoc quod inculto sermone protuli non vituperes,
ut aemulus, sed vestrum lucentem ingenium
vindicet ut benevolus.
Nonnulla ergo quae sunt inter chartulas descripta
inveni, et ex ipsis quidquid luculentius invenire
potui aut multorum utilitate prona condere studui
voluntate ita: Quarto Kalendas Octobris celebritas
dedicationis sancti archangeli Michaelis coenobii
Cuxasensis, quam etiam admodum in rerum rebus
prudens, et ad docendam ex tempore plebem sufficiens,
in ornatisque studiis per facile lucens, Vuarinus,
ejusdem fundi religiosus abbas, divina reducente
manu, una cum ejusdem dioecesis praesule
signo et scientia Suniero, adjunctis diversarum sedium
episcopis, septem viri numero, et nobilitate ac
prudentia praestantissimi. cum infinita multitudine
nobilium potestate pollentium ac utriusque sexus
diversi ordinis clericorum atque plebium variae dignitatis
eminentissimo coetu, in gaudiis magnis actionibus
gratiarum dedicaverunt illamque donis duplicibus
in commune locupletaverunt, et regiae dignitati
cum muneribus et coronis copiam reddiderunt
et eam in irrefragabili juris perpetuitate esse
inconvulsam aut cujuscunque servitii qualibet exsecutione
liberam, ac in protelatione finium cum suis
opibus stare semper dominam, quodque sanctiores
eum ornasse templum ex magna parte venerabilium
sanctorum et majores quicunque populorumque potentes,
munerum largitate apprime ditatum, omnibusque
bonis pene sublimatum, utrique parti sacrosanctum
Domino templum sacraverunt. Unde
etiam ex eadem ecclesia vel dedicatione sub tempore
optabilis est recordatio paulatim et memoria amantibus
cognosci tota veritate. Et primo quam gloriose
Deus locum et templum esse sibi effecerit, quamque
Redemptoris nostri facilis miserendi clementia votis
adsit supplicantium, quoque modo locus ille inter
primos totius orbis plenitudine et veneratione fulgeat,
paucis verbis circumtollat. Enimvero antiquiora
posteri memoriae tradere laude et testimonio
dignum est.
Igitur post tela apostolicae ultionis sacratissimi
coenobii Sancti Andreae apostoli et restaurationem
quae coram positis videtur, et legitur sanctissimi
Germani praesulis divinae providentiae quidem factum:
clarissimus Pontius, vir eximiae nobilitatis
probabilisque vitae, conventum dominantis illius
coenobii procurabat, hisque sub felicis memoriae.
Seniofredi comitis, qui jam spem suam in fructibus
collocaverat bonis, et viribus atque auctoritate
potentior inerat, provide armis patientiae fulciretur,
ac prae caeteris gratiae suae in multis haberetur singularis,
die quadam piis verbis extulit eum dicens:
Loco quo praesidemus et paternae vigilantiae officio
dispensationis curam exhibemus, Creatorem omnium
magnifice laedimus, quoniam rerum | null | 688ca960-0ea6-4149-9ecf-7ed4403c41a8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
saecularium
magis volumus ambitione distendi quam ad
reparandam geminae hostilitatis bellum et saevae seditionis
tumultus in prospectione temporalium [spiritualium]
quod Deo placeat decertari. Et quidem
nos post discrimina totius, ut ita dixerim, loci,
post virgam furoris Dei, improvisis causis plus virtute
quam religione ad usus omnium ex ineptis officiis
decurrimus beatiores, et sine proprio sudore
nostrae manus ab omnibus laudantur potestate sublimiores.
Ipse denique, sicut nostis, per aquas
caedes magnas intulit, et ob meritum culpae miserabiliter
superatus periit; sic quoque a venerabilibus
viris ex benignitate juratus et reformatus, regalibusque
praeceptis vel privilegiis roboratus, per jussionem
serenitatis nostrae ad opus intermissum
praestare duco supplementum quo diluvii impetus,
vel fulminum ictus possit ferre et inundationes
pluviarum in spem gaudii valeat dare.
Ad quem ille: « Unde mihi nomen et laudis hostiam
vel animae meae laetitiam? » Est perparvula,
inquit, non dicam ecclesia, sed oratorium ante templum
domni Germani, Michaelis archangeli titulo
insignitum, qui aliquoties a frequentia omnium
manet exclusum. Ipsi ergo totum corpus ecclesiae
cum habitatoribus suis, juxta sensum atque sapientiam
vestram, in vindictam patriae, in commodum
perpetuae militiae, adversus infructuosam malignitatem
decenti honore funditus erigamus aulam.
Tunc princeps quasi conceptam misericordiam festinus
concessit, et ait: Licitum erit gloriosis precibus
omnibus prosequendum, ita ut sub nullius
redigatur potestatem, et domus Domini in religionem
et laudem vel virtute Christi summique Michaelis
honore construatur infelicesque inimici per
eumdem archangelum effugentur et persequantur
potius quam participentur; et, ut merito loquar,
sanctorum omnium primatem superbique Draconis
victorem decet ut ejus ecclesiam sacram obtineat,
potentiam et habeat sortem coronae, et ipse belliger
celsus praesentis saeculi sit salus et omni posteritati
gentis nostrae, dux, et defensor novique praelii
triumphator, et sibi parentium defensor benignus
inveniatur.
Ita ergo in unum humanitatis sermonem diligentissime
ponentes, vir dignus, angelico solatio forte
munitus, jecit fundamentum ex vulgaribus saxis
popularibusque quadris luculentissime; quam cum
altius materiam ejus in longitudine usque in triginta
tres cubitos, et in latitudine pene in quadraginta
palmas elevasset, tandem in excellentia arcus elegantissime
demisit, causa in prosperis invidente;
quoniam, ut ait quidam, felicitas subjecta est semper
adversis, pertransientque eam plurimi, et multiplex
erit scientia.
Ejus in loco nempe rapitur, ut decuit, angelus
vel coelestis homo Vuarinus identidem exstruens basilicam,
parietes succincto opere in magnificentia
fabricae cum admiratione mirabili in sublime erexit,
fastigia vero culminis proceritate simul trabium et
ornamentorum claritudine illa venustissime operuit.
Prima quoque aedes sancti sanctorum, quae et presbyterium
dicitur, et ipsa planities grato opere facta;
supra quam magni principis Michaelis altare in quatuor
pulcherrimis columnis, ex agonoscemate factis,
honore condigno statuit. Totae quippe illarum frontes
artificis exterius peritia politae, interius vero excavatae;
in quibus aram mensuram vastioris grossitudinis,
et, ut ita dicam, tredecim semipedis longa
et novem ampla, omnibusque columnis ad eam introitus.
Ipsa autem intus ac foris nihil quod animus
aut oculi mirentur minus prae albedine nimia. In
medium siquidem altaris vivificae crucis modum
intercludit terrigenum, et profundiori loco in invisibiliorem
quem ipse Hierosolymis et Romae vel in
aliquibus locis munus datis, aliquando magnis pretiis
acquisierat, visus est ordiri. In altiori nempe gradu
plurima quibus idem locus excellebat, sanctorum
pignora, et quae a religiosis viris datae sunt reliquiae,
tota mentis intuitu totaque cordis devotione, benedicentes
Dei nostri clementiam, sepelierunt. Denique
is de quo supra retulimus chorus reverendorum
praesulum innumerosa congeries advocatorum constructum
altare mysticis spiritualium sanctificationum
charismatibus, et sacri charismatis unctionibus
delibutum ad immolandam Redemptoris nostri hostiam
cum ipsius invocatione muneris magnisque
totius ordinis laudibus erexerunt. In altaribus interim
ecclesiae nomini suo cuique reliquias miserunt;
et unde semper laudandi essent perpetualiter usu
ecclesiastice tradiderunt succedentibus queque tam
pro stabilitate regni terreni quam pro facilitate regni
coelestis.
Ex majori altari reliquiis ita memoriae mandaverunt:
sunt in hoc venerabili altari imprimis reliquiae
illius salutiferae crucis in qua Rex coelorum,
Dominus noster Dei Filius, totius mundi passionis sacramentum
complevit et munus remissionis pro mortalium
vita pertulit. Insunt reliquiae de velamine
pannis quibus susceptae Incarnationis decorem puerili
in corpore obsitus mansit homo et Deus. Sunt
reliquiae de sudario capitis Domini, in quo laborem
passionis ejus ab celsitudine divinitatis disjungitur,
et infirmitas nostrae cognitionis ab ejus potentia tormentorum
labore figuratur. Insunt | null | 3c00b3e9-2dde-4aab-8947-794c28b39aa2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
reliquiae de linteo,
unde Deus et Homo sua membra circumdedit et
discipulorum suorum pedes humiliter abluens tersit.
Sunt reliquiae de sepulcro, ubi Dominica caro, juxta
naturam, quievit et vivificans mortem nostram ex
ipso a mortuis resurrexit. Insunt reliquiae de praesepi,
in quo infantilia membra Dei Domini pia Mater.
secundum servi formam. reclinavit. Sunt reliquiae
ex fragmentis illius panis unde quinque millia
hominum ex quinque panibus et duobus piscibus in
deserto satiaverat Christus. Insunt reliquiae de vestimento
beatissimae virginis Mariae, quae sacramentum
divinae incarnationis specietenus clausit, et vivificans
Dei Verbum in utero concepit et genuit. Sunt reliquiae
ipsius gloriosi archangeli Michaelis, ex pallio
scilicet ejus sanctae memoriae. Insunt reliquiae ex
capillis beati praecursoris et Baptistae Joannis, qui
ab Herode propter fraternum quod prohibuit violare
connubium carcere et vinculis mancipatur, et ad petitionem
mulierum pro Redemptoris nostri testimonio
capite plectitur. Sunt reliquiae de barba et corporale
simul, et cruce S. Petri apostoli, qui in confessione
unigeniti Filii Dei accepit primatum in fundamento
domus Domini, et primus sacerdotalem
cathedram urbis Romae, sub Nerone Caesare, cruci
affixus capite, ut ipse voluit, ad terram verso martyrio
coronatur, et ibi digno honore sepelitur. Insunt
reliquiae apostoli Pauli, qui inter apostolos dignitatem
meruit apostolatus, et in vera religione gentium
magister appositus, pro veritate Christi a Nerone
capite truncatur, et in urbe Roma, pari memoria,
ut sanctus Petrus, veneratur. Sunt reliquiae sanctae
Andreae apostoli, qui Scythiam et Achaiam praedicationis
gratia tenuit, et in civitate Patras sub Aegea
proconsule cruci, ligatis manibus et pedibus funibusque
toto corpore tensus, biduo inibi supervivens, fine
beato occubuit. Insunt reliquiae beati Jacobi apostoli,
qui decollatus est ab Herode Hierosolymis, cujus
ossa ad Hispanias translata, in ultimis earum
finibus, videlicet contra mare Britannicum, celeberrima
veneratione excolitur.
Sunt reliquiae beati Bartholomaei apostoli, qui,
apud Indiam Evangelium Christi praedicans, usque
ad titulum passionis suae populis scientiae lumen
monstravit et pro fidei integritate gladio caesus occubuit;
indeque Beneventum translatus, pia fidelium
veneratione celebratur. Insunt reliquiae sancti Marci
evangelistae, qui primus Alexandriae cathedram tenuit,
et Ecclesiam Aegypti fide et industria sua fundavit;
et ad ultimum tentus a paganis, misso fune
in collo ejus, martyr ad coelestia regna est vocatus,
et a viris religiosis apud insulam Venetiae deputatus.
Sunt reliquiae protomartyris Stephani, qui ab apostolis
est diaconus ordinatus, et a Judaeis et principibus
sacerdotum in Jerusalem lapidatus, martyr obdormivit
in Domino. Insunt reliquiae sancti Ignatii Antiochenae
Ecclesiae episcopi, qui post Petrum apostolum
ejusdem Ecclesiae tertius, commovente Trajano imperatore,
damnatus est ad bestias, et sub eodem principe
per multa tormentorum genera passus, jacet
in eadem civitate. Sunt reliquiae beati Clementis
qui quartus post Petrum Romanam rexit Ecclesiam,
et sub persecutione Trajani trans Pontum mare in
eremo, quod adjacet civitati Chersonae, relegatur
exsilio; ligataque ad collum ejus anchora, et praecipitatus
in maris medio, ejus memoria usque hodie
inibi custoditur. Sunt reliquiae sancti Apollinaris
episcopi et martyris, qui ab Antiochia secutus apostolum
Petrum, ab urbe Roma ab eodem apostolo
missus Ravennam, sub Vespasiano Caesare, martyrium
consummavit. Insunt reliquiae beati Sebastiani,
qui sub persecutione Diocletiani et Maximiani imperatorum,
post principatum primae cohortis et fugitivi
saeculi blandimenta, sagittis perforatus a militibus,
et fustigatus, Romae martyr pervenit ad Christum.
Sunt reliquiae sancti Vincentii martyris et lavitae,
qui cum sancto Valerio episcopo suo, in Caesara-augusta
civitate Valentiae, plurima per vincula carceris
maceratus, sub Daciano infatigabilem spiritum martyr
Christi reddidit. Insunt reliquiae sancti Mauritii,
qui fuit primicerius legionis illius quae sub Maximiano
in civitate Seduno, loco Agauno, pro Christo
gloriosissime coronati sunt. Sunt reliquiae beati Victoris,
qui, apud Massiliam crudelissime caesus ac
suspensus, et taureis cruciatus, et in molam pistoriam
missus, martyrium consummavit.
Insunt reliquiae sancti Saturnini, qui, apud Tolosam,
temporibus Decii, in Capitolio ejusdem urbis
a paganis tentus tauroque ad victimam praeparato
funibus religatus, et a summo Capitolio per omnes
gradus praecipitatus, dignam Christo animam exhalavit,
inibique requiescit. Sunt reliquiae sancti Marcelli,
qui, equuleo suspensus ac fustibus maceratus,
apud Spoletum est martyrium passus. Insunt reliquiae
beati Juliani, qui, ab insequentibus persecutoribus
tentus, | null | 7a6a3f4c-95b5-49da-8575-318382f6a3b8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
desecto gutture, morte horribili necatus
est apud Brivatense territorium. Sunt reliquiae
S. Laurentii archidiaconi, qui, post multas sectiones
verberum, ferreo cratere distentus, post longa
et multiplici poena cruciatus; insuper exposita melos
carbonum sub Decio Valeriano, illustris Roma pium
retinet secum. Sunt reliquiae sancti Stephani papae
et martyris, qui Romae, sub Valeriano et Gallieno
imperatoribus, in sua decollatus est sede. Insunt
reliquiae sancti Hyppoliti, qui, exemplo martyris
Laurentii extentus, fustibus et cardis diu caesus,
ligatis pedibus ad colla indomitorum equorum per
carductum et tribulos tractus, Romae emisit beatum
spiritum. Sunt reliquiae sancti Apulei, qui, relicto
Simone Mago, doctrinae apostoli Petri se tradidit, et
Aureliano consulari viro martyrii coronam Romae
complevit. Insunt reliquiae sancti Vitalis, qui apud
Ravennam post nimia tormenta capitalem accepit
palmam. Sunt reliquiae B. Agapiti, qui, apud Praenestinam
civitatem gladio caesus est. Insunt reliquiae
sancti Mercurii, qui in castris saecularibus militans,
verus et spiritualis miles, in morte Juliani, impiissimi
Augusti, praeclarissimus exstitit propugnator,
ut legitur in Gestis Basilii episcopi. Sunt reliquiae
beati Lanteberti, qui Tungrensi villa publica
ab iniquissimis viris improvise intra domum ecclesiae
martyrio coronatur. Insunt reliquiae sancti Fabii
martyris, qui, cum ferre vexilla praesidialia recusaret,
Caesareae a furibundo judice capitali sententia
condemnatur. Sunt reliquiae beati Projecti martyris
et episcopi Arvernensis. Insunt reliquiae sancti Fortunati
martyris apud Aquileiam passi. Sunt reliquiae
beati Nazarii, quem Anolinus sub rabie persecutionis
diu maceratum et afflictum gladio feriri
jussit apud Mediolanum. Sunt reliquiae beati Longini,
militis et martyris, qui lancea latus Domini
pendentis in cruce aperuit. Insunt reliquiae sancti
Protasii, qui apud Mediolanum capitis abscisione
martyrium consummavit. Insunt reliquiae sancti
Prisci martyris apud Capuam quiescentis. Sunt reliquiae
beati Antonini, qui honore dignitatis Domini
illustri martyrium apud Apamiam sustinuit. Insunt
reliquiae sancti Cypriani episcopi et martyris, qui,
sub Galerio proconsule, apud Africam, Carthagine,
amore Christi animatus, gladioque percussus, martyr
migravit ad Dominum. Sunt reliquiae sancti Lucii,
qui apud Africam, sub Decio et Valeriano, exsurgente
persecutionis rabie, cum multis confessionis
agonem consummavit. Insunt reliquiae beati
Dionysii, qui, apud Parisium sanctum opus fideliter
exsecutus, a praefecto Fescennio Sisinnio comprehensus
martyrium portavit. Sunt reliquiae sancti
Alexandri, qui, apud Lugdunum crucis affixus patibulo,
spiritum exanimatus emisit. Insunt reliquiae
beati Oroncii martyris, qui, apud Ebredunensem
civitatem corporalem mortem contemnens, coronam
vitae adeptus est. Sunt reliquiae sancti Tiberii, qui
tempore Diocletiani variis tormentis cruciatus, in
territorio Agathensi martyrium complevit. Insunt
reliquiae sancti Salvatoris in memoriis piorum fulgentis
in regno Christi.
Sunt reliquiae beati Genesii martyris, qui apud
Arelatem deprehensus ab apparitoribus atque in ripa
fluminis Rhodani decollatus est. Sunt reliquiae sancti
Felicis, qui, apud Gerundam catenis gravioribus
vinctus, per totas plateas ab indomitis mulis tractus,
manibus post tergum ligatis in maris profundo
mersus, illustre martyrium peregit. Insunt reliquiae
beati Cucuphatis martyris, qui, gravissime tortus
et catenis astrictus, in craticula superextensus, sub
Galerio et Maximiano ac Rufino, Barchinonae est
passus. Sunt reliquiae sanctorum martyrum Massae
Candidae, qui, tempore Valeriani et Gallieni Christum
Dei Filium fatentes ejecti sunt in ignem apud
Carthaginem. Insunt reliquiae beatorum Cosmae et
Damiani, qui, post toleratos fustes, equuleum, ignes,
sagittarum ictus, sub praeside Lysia apud Aegeam
gladio animadversi sunt. Sunt reliquiae sanctorum
Justi et Pastoris, qui, cum adhuc pueri litteris imbuerentur,
projectis in schola tabulis, sponte ad
martyrium cucurrerunt, unde et in campo laudabili a
carnificibus extra civitatem Compluto jugulati sunt.
Insunt reliquiae sancti Martini, summi et incomprehensibilis
viri Turonicae civitatis episcopi, Sunt reliquiae
beati Brictii civitate Turonis admirandae sanctitatis
viri. Insunt reliquiae sancti Ambrosii Mediolanensis
episcopi, cujus flores eloquii redolent per
totam Ecclesiam mundi. Sunt reliquiae beati Gregorii
dialogi, qui pontifex Romae ordinatus coelibem
vitam duxit. Insunt reliquiae sancti Syri episcopi, qui
apud Papiam fide credentium populorum fundatam
Ecclesiam glorioso fine requiescit. Sunt reliquiae
beati Gunterandi regis Francorum, qui spiritualibus
actionibus exstitit conspicuus, et apud urbem Cabillonensem
miraculis manet clarus. Insunt reliquiae
sancti Pauli episcopi, qui, apud urbem Narbonam
praedicationis officium non segniter implevit, et ibi
clarus miraculis quiescit. Sunt reliquiae beati | null | 26b69830-9c5e-47a6-933f-5a62d86e89b3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Trophimi,
qui apud Arelatem urbem Galliae innumeras
virtutes fecit, et illic in pace obdormivit. Insunt reliquiae
beati Severi presbyteri, qui ingentem paganorum
multitudinem ad fidem Christi convertit, apud
urbem Viennam. Sunt reliquiae sancti Hilarii Pictavis
episcopi, genere et miraculis clari. Sunt reliquiae
sancti Felicis, Nolanae urbis presbyteri, in Pincis digne
sepulti. Insunt reliquiae sancti Medardi, civitatis
Suessionis episcopi, et confessoris. Sunt reliquiae
beati Martialis apud urbem Lemovicensem admirandae
sanctitatis et religionis viri. Insunt reliquiae sancti
Maximini episcopi civitate Treviris gloriosi. Sunt
reliquiae de capillis beati Salvii, qui virtutibus et
miraculis Albiensis quiescit. Insunt reliquiae ex
capillis sancti Caesarii diaconi juxta urbem Terracinam
sepulti. Sunt reliquiae beati Paulini episcopi
eruditione et copiosa vitae sanctitate apud Nolam
Campaniae. Insunt reliquiae sancti Germani apud
Parisium virtutibus et miraculis gloriosi. Sunt reliquiae
sancti Hilarii Carcacensis episcopi magnae virtutis
viri.
Insunt reliquiae beati Lupi, qui orando Trecas munivit.
Sunt reliquiae sancti Eusebii civitate Vercellis
episcopi. Insunt reliquiae beati Philberti abbatis in
territorio Rodomensi, in omni puritate et animi
virtutibus clari. Sunt reliquiae sancti Egidii abbatis
in territorio Nemausensi signis illustrissimi et sanctitate.
Insunt reliquiae sancti Ugberti regis, apud
Italiam magnis virtutibus et optimis studiis praediti
viri. Sunt reliquiae beati Leudegarii Augustodunensis
episcopi. Insunt reliquiae sancti Germani Capuani
episcopi, verbis et virtutibus ornati. Sunt reliquiae
beati Geraldi, in habitu Christianae religionis multiplicia
operati. Sunt reliquiae sancti Firmini apud
Uzetiam sanctitate et patientia ac fide laudabilis.
Sunt reliquiae sanctae Agnetis, quae ignibus injecta et
Romae sub Symphronio gladio est percussa. Insunt
reliquiae sanctae Agathae virginis, quae post alapas et
carcerem, post equuleum et tortiones, post mamillarum
abscissionem, post volutationem in testulis et
carbonibus, in carcere consummata est. Sunt reliquiae
sanctae Segolinae, optimae feminae et miro opere
gloriosae. Insunt reliquiae sanctae Eulaliae, quae, jussu
Daciani praesidis plurima tormenta perpessa, novissime
in equuleo suspensa et exungulata, faculis ardentibus
ex utroque latere appositis hausto igne
spiritum reddit, apud Emeritam Hispaniae. Sunt reliquiae
sanctae Leocadiae virginis, quae apud Toletum,
dira carceris custodia, genibus in oratione positis,
impollutum Christo spiritum tradidit. Insunt reliquiae
sanctae Eulaliae martyris, quae passa est sub
Daciano in civitate Barchinona.
Hanc ergo Ecclesiam, post evolutionem octuagesimi
septimi anni, aedificationis suae et Domini Jesu
Christi a Nativitate millesimi quadragesimi regebat,
nostri saeculi laudum titulo praeclarus, vitae ac morum
probitate cunctis charus, eruditione filiorum et
gratia maximus Oliva, soliditatem sanctae fidei veraciter
tenens et in sincera cordis devotione amplectens.
Voluit pignus humanitatis Domini nostri et
tantorum fidelium ejus oculis carneis ponderari; sed
construxit propitiatorium, ut beatus Moyses super
altare, artifici magisterio, ac felicitatis compos; ad
contuendum universitatis Deum, ut condignum fuit,
tanti decoris illud disposuit ut oculi intuentium in
ejus specie vix satiarentur. Bases, inquam, juxta
unius hominis incessum quatuor a calce procul altaris
posuit, totidemque columnas e marmore rubicundi
coloris e singularibus saxis in pedibus septem voluntaria
fortitudine erexit, explicite in oraculo Cherubim
gloriae obrumbrantia sacrae venerationis figurans,
et in columnis martyrum gloriam praemonstrans.
Qui corporis passione rubicundi, spiritus
puritate candidi per undam baptismatis vel cruoris
sui venerunt ad incrementa frugum justitiae Dei,
doctorumque caterva, qui constantia fortitudinis vel
zelo rectitudinis in basibus sustentant plebem junctam
summo capiti in unitate fidei. Super capita
etiam columnarum, ut candorem ecclesiasticae castitatis
imprimeret, ac spiritualium gratiarum flores
proficientibus meritis vanos timores tolleret, ex albo
marmore capitella statuit, foliato corpore et floribus
diversarum modum. Desuper autem, ut ordo habebat,
de lignis sectis in utraque parte propitiatorii
contra se invicem positas columnas habentes tres
semicubitos ambientes arcus infra juncturas vel secto
et serrato ligno virtutes sanctorum innexuit, quae
mutuo sibi quasi ad fenestras versa viee, alter in altero
proficuos fructus in arboream sustollerent firmitatem.
Inter juncturas autem arcus in arcemque
ascensus fenestras in omni genere specierum sive
operum multitudine diligentissima, pictura variatas
substravit. Sculpsit quoque in gyro per quadrum,
ita ut facie ad faciem se viderent, dolatili ligno imagines
quatuor evangelistarum, subiitque eos infra
status formae superioris et reclinationem arcus inferioris,
sic ut aspectus eorum in quatuor mundi
partes Evangelii gratia concordaret, altiori vero
gradu Agnum eorum aspicerent. Interiori namque
ambitu, non ad pompam et claritudinem vulgi, opulentissimus | null | 25446fa8-e425-420c-bfd1-c6bc13e10996 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
praesul, sed in laude duodecim apostolorum
bonique illorum Magistri virtutem pretiosi ligni
ordines XIII adfixit, ut apostoli inter semitas justorum
ab intus Filium hominis in spiritu gloriae suae
illustrarent, ac sancta animalia exterius Agnum Dei,
per cuncta tempora, in una dominatione stantem
proferrent, et intus vel foris aeterni Regis tribunal et
solium mysterii revelationibus familiariter adornarent,
atque pia munera offerentes in Christo unum
corpus efficerent.
Omnem enim materiam intrinsecus et extrinsecus
in proceram celsitudinem fecit surgere, et
manibus artificum faciem angulosque sic exornavit,
ut nusquam junctura paginis appareret. Ipse quoque
jam pridem spatium quod fuerat post altare
venerandi Michaelis argumento et munificentia singulari
amplexus est, et disposite in sanctum Domini
opus a foris super reverenda martyrum Valentini,
Flamidiani, atque confessoris Nazarii corpora ad
locum nunc condigne venerantur, pulchro et ornato
opere beatae genitricis Mariae et archangelorum Dei
in crypta, quae ad Praesepium dicitur, exstruxit
ecclesiam, ita ut ex utroque Virginis latere summi
Dei angeli, tantae Dei Matris gloriam laudibus sive
meritis, in obsequium novae salutationis, a dextris
ejus, Gabriel conceptum partus nuntiet, ac a sinistris
virginalis gloriae plenitudinem splendidus
Raphael affirmet. Ad pedes etiam, seu in sinu,
causa famulatus circumsepsit, et hinc inde martyres
sepelivit, qui de se vel languentium salute
dicerent: « Ecce, iste Deus, fortitudo nostra. »
A facie autem Reginae, ut est terribilis ac divinus
Michael, tanquam ad tuitionem sui Filium ante tempora
natum fidelibus et omnibus ad se venientibus
assignavit dicens: #Invenietis infantem pannis involutum
et positum in praesepio (Luc. II, 12)
@#: Ergo
ut Altitonanti decentia in verae fidei confessione
domus possideret maternum partus, et in suo ordine,
quasi ad officium Virginis, sanctorum decus
loco inferiori praetulit, et ad instar regalis throni,
non usque ad summum templi pinnaculum, sed
juxta mensuram spatii fecit coenaculum maximi et
mirandi operis, qui divideret oraculum a priori
parte templi, et ibi beatae et individuae Trinitatis
clarum altare coram multis testibus piis manibus
dedicavit, ut vice Mater et Filius omnibus diebus
praedicarentur ac continua laudatione mortalium
adorarentur. Cui utrique operi ut confitentibus
poenitentiae sanctificationem daret, bono ordine ad
sanctorum pignora ab intus tuta praemisit ostiola,
ut omnibus essent in unum, qui soli Deo in praeclaris
praemiis est manifestatum. Ad videndum igitur
Sanctae Trinitatis altare intra Sancta sanctorum
gradus apte locavit, ut facile dilaberentur qui
ascendere vel descendere tentavissent.
Itaque juvit eum in omnibus quidam bonae famae
monachus, iter sequens magistri, ut ille Oliba, quique
erat summae patientiae ac mansuetudinis vir, et
sub eo vigilantissime in varias actiones tandem domum
custodiebat. Haec, charissimi, nos in praesentis
festi nostri gaudium de factura templi pauca ex
pluribus dicere libuit, quatenus et miranda domus
Domini fabrica delectaret auditum, et dilecta Deo
civitas aptaret ingentia tecta infra fidei aedificium
ex sacrata autem visibili ara ad interiorem altare
vitae ordine transeuntes succendamus odoramento
benevolentiae, misericordiae, justitiae, benignitate,
mansuetudine, sobrietate, in agnitione vero mysterii
Dei Patris exaltetur unctus lapis ornamento
purae confessionis. Sit uniuscujusque nostrum cor
altare, sint puritas vel castitas vivi lapides, sit timor
Domini pervigil custos, et fides sacerdos, ut intra
Domini tabernaculum nihil inveniatur foedum, nil
intromittatur indignum. Abscedat cum passionibus
et adversitatibus suis diabolus, et introeat cum benedictionibus
et divitiis plenitudinis Christus. Intus
siquidem subtile Domini judicium aspiciamus, et
in hac nostra, imo Dei civitate, quam in percussione
ignis judicio justitiae Deus humilem ostendit,
ex tempore cum virtutibus rememoreramus. Hic
ergo locus figuram et speciem congruentem adhuc
non acceperat, cum a praefatis viris propriis sumptibus
ac muneribus maxime est decoratus infra fines
Galliae et Hispaniae, inter sinum, et, ut patenter
dicam, conspectum celeberrimi et nominatissimi
montis Canegonis, Litterani suavissimi fluvioli
vallis videlicet longanimiter porrecta, verbo autem
Dei ex protectione mirabiliter visitata, et magnanimiter
varietatis vel aedificationis membra distincta.
Quod a Deo probatur, quoniam insignia
pulchritudinis arboribus et paradisis undique ornata
nemoribus cernitur, ut angeli cives in ea
degentes, beatorum spiritus periculum antecedentis
mali tollentes credantur. Vallis etiam in qua nec
frigus hiemalis, nec sol aestatis nimis nocere consuevit,
quia obumbrat ei gratia spiritualis et copioso
munere liberalitatis vel redundantia pacis, et, ut
clementi sermone restringam, tempus habitatoribus
plenae | null | 0baf5c15-4b61-4ccd-a6b6-4766c95d6f40 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
aetatis, ut veniant ad maturitatem perfectionis.
Ipsi etenim delectantur lenitate prudentiae,
splendore fidei, confessionis decore, justitiae pulchritudine,
ubertate misericordiae, ut singuli animamarum
munilia in Deum spectent.
Omnes, inquam, pio amore se invicem diligunt,
invicem fovent, et quasi unum corpus diversa membra
sustentant debitae fraternitatis. In adversis siquidem
rebus aut contrariorum accensus tandiu
divinum exposcunt praesidium, quousque summa
vi atque inclinatione inimicos in Deum et homines
confundunt, magna sui supplicatione ac archangeli
benignitate protecti. Etenim laude habendi sunt quos
religiosiores reddit praesentia archangelorum et reos
testimonia comprovincialium sinistrae persuasionis
inclamantium. Omnes se ipsos decipiunt cum Domus
Domini ab illis inhoneste laeditur vel deturpatur,
et mellifluam vel uberrimam mundi gloriam
percipiunt, et paternae virtutis vel pietatis nihil simile
agunt, sed bona et optima in deliciis decerpunt
ac deglutiunt, omnes vani ac tumidi et furibundi,
in nequitia dediti. Super his autem non est
qui Deum auscultet vel intelligat, nec non est qui
studium boni adhibeat, vel qui alium in timore
Domini flectat et introducat. Omnes quae terrena
sunt sapiunt, indisciplinate appetentes redundantia
superfluentium. Patres qui ibi conversati sunt certaverunt
in tota justitia et in omni timore Domini.
Unde ab omnibus felices audiebant: « Vos estis
benedictus grex Christi, vos estis electorum filii,
vos estis dilectio Dei et proximi, vos estis columnae
sub coelo, qui temporaliter statis velut angeli super
terram. Corpus quippe gestatis humanum, opus autem
perficitis angelorum. » Vae in reversa quisquis
et fide secundum casum alteritatem dicens, et nou
attendens quia Deus omnium virtutum semper fines
priorum connectit principiis secundorum: verbi
enim gratia, ut neutros praedicabili claritate monstraret,
vigilia apparitionis Christi calamitas ignis
extra ecclesiae aulam locum omnem liquefecit, sicut
circum se ignem videntibus adjuvare idem vel exstinguere
nemo conatus est, aut quod reliquum esset
salvum habere, vel in salvationem viventium ad
opinabile bonum erigere. Dei quippe sententia et
beati Michaelis clementia qui ignis jam dudum
damnaverat maxime admirabile tam exstructionis
genere quam magnitudinis itemque munificentiae in
singulis rebus et gloriae intus vel foris, nunc est
aedificatum persplendide. Revera enim appetibilis privilegio
insula, quae est portio terrae ornamentum, et
totius patriae in multis supplementum, regionis vero
propriae salutare dat auxilium prudentibus et indoctis,
parvis et magnis, sive rusticis, promeritorum
qualitate obtinet honestatis culmen summum. Insula
puris honestisque praeceptis ac dulcedine benedictionis
inclyta, dignitatis vel rectitudinis ad reverentia
civium sincera, insula in munimen omnium
constipata cavernis et fistulis, fontibus, et aurifluis
rivis, segetibus et vineis eminenter gloriosa;
quae nisi et astantium meritis fuerit violata, nobilitatis
suae viribus in Deum servatur pacis oleo linita.
Quamvis autem decertantibus sit in lato angustior,
in praemium vincentibus ejus sinus in immensa
longitudine manet amplior.
Age ergo festivum diem, turba fidelis laetabundis
animis induere fortitudinem, et jubila exsultatione,
quoniam tui moerores in gaudium sunt mutati, et
triste habitum in amictum laetitiae versum est. Parietem
enim discordiae quem aedificaverat diabolus,
parietem effodit, et petram non commovit, fundamenta
Ecclesiae excussit, et turrem immobilem non
elisit; lapides dejecit, et radices non evellit; unctionem
vidit, et templi fortitudinem mox deseruit. Lugeat
ac erubescat veternosus praedo praedam amisisse,
quia impletum videmus quod propheta vaticinante
audivimus. Equidem inquit, captivitas a forte
tolletur, et quod ablatum fuerat, a robusto salvabitur.
Dicamus sane omnes: #Gloria in excelsis Deo, et
in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, 14)
@#.
Evigilemus prorsus et nos, qui habitu vel aspectu hanc
conversationem angelicam promeruimus, et nullo
modo a speranda clementia, quoniam primicerium
angelorum et Christi mirabilium primatem de die
in diem quisquis nostrum contemplari valet; a quo
totius fidei nostrae unius beneficii praemia conquirat,
et omnis conquisitionis profligatio in omnium rerum
viventium ac non viventium, immobilium quoque et
moveri valentium, corpore vel specie, forma vel
genere famulantes, concordi definitione optemus ut
proprium vigorem, sed proprie vel ordinem magnum,
sive honestatis consuetudinem relevet, et
angelicae dignitati vel humanae devotioni ubique pax
et veritas custodiat. Nostrum etiam posse et necesse
in ejus laude et admiratione totum sublevemus, corporisque
visus et mentis recessus huc illucque non
divertamus, ut diversitas saecularium ab electione
unitatis nostrae omnium voluntates atque consensus
perdurare cognoscat; hodie quoque | null | e32fbac1-1d2b-4d80-8b52-243673970de1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
celsius quando
Rex regum ad Filii sui nuptias invitavit nos. Nuptiae
paratae sunt, inquit, et altilia nostra immolata,
Sponsus cum claritate et magnificentia in thalamo
residet, et cum gaudio intrantes recipit. Priusquam
januae claudantur, velocitate pedum apud principem
nostrum concurramus, ne nobis foris remanere contingat.
Libenter enim splendorem gloriae figuramque
substantiae in sanctis suis glorificemus, et ob reparationem
panem et vinum aqua mistum assumendum
in formam pristinam in divino amore participemus,
ac totis desideriis illum in quo sunt omnia
amemus, cujus passionis imitatione immolati et
coronati sunt illi quorum quotidie praesentiam veneramur.
Celebrem in anniversaria templi portemus
festivitatem, et distincte choros reboantibus hymnis
lampadibusque accensis in laudem sanctorum pulchram
vocem levemus et mentem ad eum qui cum
Patre et Spiritu sancto, trinus et unus Deus, vivit et
regnat in aevum et in omnia saecula saeculorum.
Amen. | null | 3f653a99-62a7-439f-a412-29ccf1450692 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. AD ROBERTUM REGEM #De causis pluviae sanguinis.@#
(Vide infra in Roberto rege.)
EPISTOLA II. AD OLIBAM AUSONENSEM EPISCOPUM #De morte Bernardi, comitis Bisuldunensis, Olibae fratris.@# [FLOBEZ, #Espana sagrada@# XXVIII, 274.]
Omnipotenti Dei clementia G., archiepiscopus et
abbas ejusdem honoris gratia sublimato domno O.
plurimum salutis munus.
Vestrae praeconium sanctitatis spiritalium odore
refertum aromatum, quotidie in majus majusque
excrescere audientes, Deum laetabundis laudum vocibus
efferimus, orantes ut vos diutius in hac vita
suae regat propitius virtutis dextera. Sed dum a
vestrae societatis amore semper cupimus prospera
et laeta cordis aure audire, versa vice talia discimus
quae animi mentem inficiant et sinistro afficiant
nuntio. Dolemus enim multum, dum fratrem vestra
bonitatis B., lumen patriae, levamen miserorum
diem obiisse cognovimus; magisque dolemus, dum
vos casu ejus nimio moerore periclitari sentimus
Mandamus ergo in commune ut nostra legatis scripta
et solatii portum quaeratis, ut inveniatis. Nec vos
fratris moestificet resolutio, cum sciatis mortalibus
hanc esse positam irrevocabilem horam. Notum
autem facimus vestrae paternitati pro ejus anima
jam nos preces Deo obtulisse, veluti fratri nostro et
amico vestro. Consolationem ex benedictione S. Benedicti
vestrae mittimus beatitudini; quam ea charitate
qua mittitur suscipite. Fratrem quoque ejus
Wifridum, uxorem ejus cum filio et amicis, nostra
blandiens consoletur fusa oratio.
EPISTOLA PRIMA. AD ROBERTUM REGEM #De causis pluviae sanguinis.@#
(Vide infra in Roberto rege.)
EPISTOLA II. AD OLIBAM AUSONENSEM EPISCOPUM #De morte Bernardi, comitis Bisuldunensis, Olibae fratris.@# [FLOBEZ, #Espana sagrada@# XXVIII, 274.]
Omnipotenti Dei clementia G., archiepiscopus et
abbas ejusdem honoris gratia sublimato domno O.
plurimum salutis munus.
Vestrae praeconium sanctitatis spiritalium odore
refertum aromatum, quotidie in majus majusque
excrescere audientes, Deum laetabundis laudum vocibus
efferimus, orantes ut vos diutius in hac vita
suae regat propitius virtutis dextera. Sed dum a
vestrae societatis amore semper cupimus prospera
et laeta cordis aure audire, versa vice talia discimus
quae animi mentem inficiant et sinistro afficiant
nuntio. Dolemus enim multum, dum fratrem vestra
bonitatis B., lumen patriae, levamen miserorum
diem obiisse cognovimus; magisque dolemus, dum
vos casu ejus nimio moerore periclitari sentimus
Mandamus ergo in commune ut nostra legatis scripta
et solatii portum quaeratis, ut inveniatis. Nec vos
fratris moestificet resolutio, cum sciatis mortalibus
hanc esse positam irrevocabilem horam. Notum
autem facimus vestrae paternitati pro ejus anima
jam nos preces Deo obtulisse, veluti fratri nostro et
amico vestro. Consolationem ex benedictione S. Benedicti
vestrae mittimus beatitudini; quam ea charitate
qua mittitur suscipite. Fratrem quoque ejus
Wifridum, uxorem ejus cum filio et amicis, nostra
blandiens consoletur fusa oratio.
| null | 09f7e37e-518e-4afb-a934-dc5610800460 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epitaphium Hugonis Magni
Sublatum viduae juvenem tibi, Francia, luge,
Quae caput extuleras damna tui lugeas.
Exue quidquid habes, festina scindere vestes,
Dilacerans crines da capiti cineres.
Indomitos dociles qui redderet arduus hostes,
Hugo, decus patrium flos cecidit juvenum.
Indolis extremae miro dilectus amore,
Nunc etiam luctus et dolor immodicus.
Celtiberi lacrymant, te regem Roma petebat,
O miserande puer! sed tumulatus hic es.
Aspectu pulcher, victis pius, hostibus acer,
Si fore vir posses, te Babylon tremeret.
Parthus et in pharetra propter te conderet arma,
Apparensque minor cederet orbis honor.
Pax igitur tibi sit, quae claudi limite nescit:
Lector ad hoc pronus quod repetat petimus.
Epitaphium Hugonis Magni
Sublatum viduae juvenem tibi, Francia, luge,
Quae caput extuleras damna tui lugeas.
Exue quidquid habes, festina scindere vestes,
Dilacerans crines da capiti cineres.
Indomitos dociles qui redderet arduus hostes,
Hugo, decus patrium flos cecidit juvenum.
Indolis extremae miro dilectus amore,
Nunc etiam luctus et dolor immodicus.
Celtiberi lacrymant, te regem Roma petebat,
O miserande puer! sed tumulatus hic es.
Aspectu pulcher, victis pius, hostibus acer,
Si fore vir posses, te Babylon tremeret.
Parthus et in pharetra propter te conderet arma,
Apparensque minor cederet orbis honor.
Pax igitur tibi sit, quae claudi limite nescit:
Lector ad hoc pronus quod repetat petimus.
| null | 3b5849bf-868e-4d44-a2a1-116690a6bd1a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. GODEHARDI ABBATIS TEGERNCENSIS AD NIDERAL TAHENSES. #Nuntiat quomodo a Tegernseensibus exceptus sit, optatque ut mutua precum communio inter utrosque sit.@#
GODEHARDUS abbas, quamvis indignus, W. caeterisque
fratribus, quidquid dilectis filiis in Christo.
Quanquam nostrae fragilitatis legem interius exteriusque
laborando, natura cogente, merito patiamur;
tamen in hoc itinere, quod jussu domini nostri
ducis aggrediebamur, adhuc nos prosperari vestri
orationibus gratulamur. Nam honorifice simulque
charitative a cunctis fratribus suscepti sumus,
et devote faciunt quaecunque eis regulariter praecipimus.
Insuper etiam precamur ut fraternitati vestraeque
orationi deinceps consociemur, et una mecum
commendant vobis fratres nostros, quos huic
misimus, ut eis omnem charitatem humanitatemque
exhibeatis, ut praecipit beatus Pater noster Benedictus.
Mittite nobis librum Horatii et epistolas
Tullii.
EPISTOLA II. EJUSDEM GODEHARDI AD THEODULUM EPISCOPUM. #Non cupiditate, nec ambitione, sed obedientia principi praestanda se ad monasterii Tegernseensis regimen accessisse.@#
Domno THEODULO, pontificalium sacerdotum speculo
liquidissimo, GOTAHARDUS Deo sibique monachum
mentiens, proh pudor! Dominicum.
Scintillantis calami, aestuantis animi, vituperabilis
invectionis in nos excogitatae ulterior modus cernitur
esse quam admirandus. Si in unius tam nefariae
criminationis causa me unquam reprehenderet propria
conscientia, quam verecundo vultu quamquo
poenitenti animo mea sponte voluissem me sequestrare
a totius Christianitatis communione! Absit a
me deceptrix cupiditas, ut alienis tam impie vellem
inhiare, quanquam sine vestris nullo modo vivere
possem. Veneria, quinimo cupidinaria fascinatrix,
ita penitus fiat in me sopita, ut alterius copulae junctam
vel concupiscibili oculo invidiose inspicere
praesumam. Nostrae possessiunculae absque fuco simulationis
renuntiavimus euge: sed non tantum
postea profecimus ut debuimus, quia (ut verius scitur)
neque omnes Christiani Christiani sunt, neque
omnes viri viri sunt, nec omnes monachi monachi
sunt; Christiani tamen isti sunt et monachi: sed
haec conversim volumus, sed non possumus; nitimur,
sed infirmamur. Qui aliqua Christianitatis tinctione
vel aspersione est insignitus, si catholice excusatur
tantae perniciositatis flagitia non committere,
quando qualiterve laudatur, qui tot vitiis obnoxius
esse criminatur? quod me furtive in ovile Domini
dicitis irrupisse, testis est fidelis curia populique
Christiani innumera agmina, quia nihil de vestrae
potestatis vel alicujus alterius subjectione mihi vindicare
praesumpsi, nisi quod de potestativa manu
summi Principis hodie (non fateor utrum vellem
aut nollem) suscepi. Hujusmodi prohibitionem obeditionis
in regula conscriptam vitae Benedictinae non
inveni, quamvis saepe saepius hinc inde detrita sit
prae manibus nostris. Quod in his deliquisse me
sentio ex aestu talis periculositatis, certum teneo,
teste multorum conscientia, absque ullo labore me
emergere posse. Valete.
EPISTOLA III. EJUSDEM AD AZELINUM ABBATEM LUNAELACENSEM. #Ut quamprimum se episcopo Pataviensi sistat.@#
Abbas G. vester in omnibus confrater devotissimus,
A. Lunilacunensium abbati, multiplicissimas
in Domino salutes.
In omnibus vos prosperari nostri scitote esse gaudimonii;
et si aliter, in his libenter compatimur similiter.
Proximo apostolorum natalitio interfuimus
solemni missarum officio pontificis Christiani (Pataviensis),
quamvis nobis summo studio renitentibus,
episcopaliter tamen vocavit vos, et hoc firmiter definivit,
nisi #intra quatuordecim noctes@# ad se veniatis,
vos excommunicandum. Quapropter consiliamur
vobis ut cum licentia episcopi vestri G. ad illum veniatis,
et vos ipse praesentialiter audiatis qualiter
eventus hujus rei habeatur. Si aliquid nostri indigebitis
ad id causam negotii, parati sumus qualitercunque
vultis vobis suffragari. Valete.
EPISTOLA IV. EJUSDEM AD QUAMDAM ABBATISSAM.
Abbas G. omnium qui praesunt ultimus, domnae
abbatissae T. vel A. seduli precaminis servitiique
devotionem in Christo.
Recordamini, petimus, quod semper vos in Domino
diligebamus, dilectamque Christi agnellam
fieri optavimus, ac nobis in speciale nomen dilectissimae
sororis eligebamus. Ista soror nostra venit ad
nos ante Natale Domini, multiplicis necessitatis suae
miseriam nobis conquesta; quam libentissime nobiscum
commorari permitteremus, et in quantum sufficeremus,
ministrare illi necessaria juberemus, si
qualitas sexus aliquot permitteret monasterio fratrum
feminas cohabitare: quia ut a sanctis viris
comprobatur, stipulae, paleae, ignisque nunquam sibi
pacificantur, nisi alter alterius damno citius consummentur.
Quocirca petimus ne ad dedecus nostrae
professionis, vel habitus monasterialis, quo ista
soror vestitur, ulterius illam vagari per diversa loca
patiamini: sed pro amore Dei nostraeque futurae
excusationis ante Deum, vel ancillarum vestrarum
operibus eam consociari dignemini | null | efaba5d9-5215-4db7-85eb-e1393361f038 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, atque necessaria,
quantum eleemosynae est vestri, ei largiri.
Valete.
EPISTOLA V. TEGERNSEENSIUM AD GODEHARDUM EPISCOPUM HILDESHEIMENSEM. #Inaicant se, post Albinum, Ellingerum in abbatem iterum elegisse.@#
Domino G. pontificatus infula decorato, meritisque
officio congruentibus, supra cunctos ejusdem nominis
hoc tempore divinitus sublimato, fratres Tegrenses
sub patrocinatu S. Quirini deservientes, quidquid
filii charo patri dominoque famuli.
Ut sanctitas vestra, Pater reverende, felici et
prospero eventu in cunctis diu longa per tempora
vigeat et valeat, paternitati vestrae indubitanter notum
sit, intenta devotione nos Deo die et nocte jugiter
supplicare, precesque ipsas sancto patrono
nostro Quirino pro vobis ad Deum perferendas humili
supplicatione commendare, quousque locus
noster manere poterit, beneficiorum a vestra benignitate
nobis impensorum nunquam oblivio erit.
Nam filii qui nascentur, et exsurgent, eadem posteris
annuntiantes dicent: Quomodo miseretur pater
filiorum, sic ille suorum misertus est semper gratis
famulorum. Quae remuneratio etiamsi humana lingua
tacuerit, apud Deum et S. Quirinum vobis certa
erit.
Proinde, Pater amande, nunquam magis ab usque
principio vestri auxilii et consolationis eguimus,
quam nunc, instante necessitate, egemus. Nam
tribulatio et angustia propria sibi in nobis jam dudum,
ut ita dicamus, posuere cubilia. Quae mala ad
depellenda vestrae sanctitatis ad Deum interpellantur
auxilia. Tibi itaque post Deum lacrymosis vocibus
dicimus: Memor esto congregationis tuae, quam
sponte possedisti ab initio, adjutor in tribulationibus,
quae invenerunt nos nimis. Senior noster A.
[Albinus] aegritudinis vi occupatus, prioratum suum
deposuit, et nos orbatos reliquit. Igitur convenientes,
Ellingerum nobis patrem, si Deo placet, recipere
elegimus. Quam electionem inimicorum machinationibus
pendet si obtinere possimus. Nam
paternitati vestrae conquerimur, quia conatu praefati
A. pene in alienae et ignotae potestatis dominium
ignorantes traditi fuimus. Quod nisi Deus oculis suae
miserationis nos respexerit, adhuc contingere formidamus.
Igitur benignitatem vestram obnixis precibus
obsecramus, ut consuetudinaliter pro nobis
dignemini studere, ut de paternitatis vestrae incolumitate,
licet absentes, debeamus gaudere, ut et
nostra concedatur nobis electio, et rerum nostrarum,
quod quasi ante oculos omni die formidamus,
ab imperatore non fiat abstractio. Nam apud coelestem
imperatorem multum vos valere nemo est
qui audeat dubitare, pro quibus meritis etiam
apud terrestrem quaelibet potestis impetrare.
EPISTOLA PRIMA. GODEHARDI ABBATIS TEGERNCENSIS AD NIDERAL TAHENSES. #Nuntiat quomodo a Tegernseensibus exceptus sit, optatque ut mutua precum communio inter utrosque sit.@#
GODEHARDUS abbas, quamvis indignus, W. caeterisque
fratribus, quidquid dilectis filiis in Christo.
Quanquam nostrae fragilitatis legem interius exteriusque
laborando, natura cogente, merito patiamur;
tamen in hoc itinere, quod jussu domini nostri
ducis aggrediebamur, adhuc nos prosperari vestri
orationibus gratulamur. Nam honorifice simulque
charitative a cunctis fratribus suscepti sumus,
et devote faciunt quaecunque eis regulariter praecipimus.
Insuper etiam precamur ut fraternitati vestraeque
orationi deinceps consociemur, et una mecum
commendant vobis fratres nostros, quos huic
misimus, ut eis omnem charitatem humanitatemque
exhibeatis, ut praecipit beatus Pater noster Benedictus.
Mittite nobis librum Horatii et epistolas
Tullii.
EPISTOLA II. EJUSDEM GODEHARDI AD THEODULUM EPISCOPUM. #Non cupiditate, nec ambitione, sed obedientia principi praestanda se ad monasterii Tegernseensis regimen accessisse.@#
Domno THEODULO, pontificalium sacerdotum speculo
liquidissimo, GOTAHARDUS Deo sibique monachum
mentiens, proh pudor! Dominicum.
Scintillantis calami, aestuantis animi, vituperabilis
invectionis in nos excogitatae ulterior modus cernitur
esse quam admirandus. Si in unius tam nefariae
criminationis causa me unquam reprehenderet propria
conscientia, quam verecundo vultu quamquo
poenitenti animo mea sponte voluissem me sequestrare
a totius Christianitatis communione! Absit a
me deceptrix cupiditas, ut alienis tam impie vellem
inhiare, quanquam sine vestris nullo modo vivere
possem. Veneria, quinimo cupidinaria fascinatrix,
ita penitus fiat in me sopita, ut alterius copulae junctam
vel concupiscibili oculo invidiose inspicere
praesumam. Nostrae possessiunculae absque fuco simulationis
renuntiavimus euge: sed non tantum
postea profecimus ut debuimus, quia (ut verius scitur)
neque omnes Christiani Christiani sunt, neque
omnes viri viri sunt, nec omnes monachi monachi
sunt; Christiani tamen isti sunt et monachi: sed
haec conversim volumus, sed non possumus; nitimur,
sed infirmamur. Qui aliqua Christianitatis tinctione
vel aspersione est insignitus, si catholice excusatur
tantae perniciositatis | null | 6526554f-70c9-4145-8a8f-f3991a23ec21 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
flagitia non committere,
quando qualiterve laudatur, qui tot vitiis obnoxius
esse criminatur? quod me furtive in ovile Domini
dicitis irrupisse, testis est fidelis curia populique
Christiani innumera agmina, quia nihil de vestrae
potestatis vel alicujus alterius subjectione mihi vindicare
praesumpsi, nisi quod de potestativa manu
summi Principis hodie (non fateor utrum vellem
aut nollem) suscepi. Hujusmodi prohibitionem obeditionis
in regula conscriptam vitae Benedictinae non
inveni, quamvis saepe saepius hinc inde detrita sit
prae manibus nostris. Quod in his deliquisse me
sentio ex aestu talis periculositatis, certum teneo,
teste multorum conscientia, absque ullo labore me
emergere posse. Valete.
EPISTOLA III. EJUSDEM AD AZELINUM ABBATEM LUNAELACENSEM. #Ut quamprimum se episcopo Pataviensi sistat.@#
Abbas G. vester in omnibus confrater devotissimus,
A. Lunilacunensium abbati, multiplicissimas
in Domino salutes.
In omnibus vos prosperari nostri scitote esse gaudimonii;
et si aliter, in his libenter compatimur similiter.
Proximo apostolorum natalitio interfuimus
solemni missarum officio pontificis Christiani (Pataviensis),
quamvis nobis summo studio renitentibus,
episcopaliter tamen vocavit vos, et hoc firmiter definivit,
nisi #intra quatuordecim noctes@# ad se veniatis,
vos excommunicandum. Quapropter consiliamur
vobis ut cum licentia episcopi vestri G. ad illum veniatis,
et vos ipse praesentialiter audiatis qualiter
eventus hujus rei habeatur. Si aliquid nostri indigebitis
ad id causam negotii, parati sumus qualitercunque
vultis vobis suffragari. Valete.
EPISTOLA IV. EJUSDEM AD QUAMDAM ABBATISSAM.
Abbas G. omnium qui praesunt ultimus, domnae
abbatissae T. vel A. seduli precaminis servitiique
devotionem in Christo.
Recordamini, petimus, quod semper vos in Domino
diligebamus, dilectamque Christi agnellam
fieri optavimus, ac nobis in speciale nomen dilectissimae
sororis eligebamus. Ista soror nostra venit ad
nos ante Natale Domini, multiplicis necessitatis suae
miseriam nobis conquesta; quam libentissime nobiscum
commorari permitteremus, et in quantum sufficeremus,
ministrare illi necessaria juberemus, si
qualitas sexus aliquot permitteret monasterio fratrum
feminas cohabitare: quia ut a sanctis viris
comprobatur, stipulae, paleae, ignisque nunquam sibi
pacificantur, nisi alter alterius damno citius consummentur.
Quocirca petimus ne ad dedecus nostrae
professionis, vel habitus monasterialis, quo ista
soror vestitur, ulterius illam vagari per diversa loca
patiamini: sed pro amore Dei nostraeque futurae
excusationis ante Deum, vel ancillarum vestrarum
operibus eam consociari dignemini, atque necessaria,
quantum eleemosynae est vestri, ei largiri.
Valete.
EPISTOLA V. TEGERNSEENSIUM AD GODEHARDUM EPISCOPUM HILDESHEIMENSEM. #Inaicant se, post Albinum, Ellingerum in abbatem iterum elegisse.@#
Domino G. pontificatus infula decorato, meritisque
officio congruentibus, supra cunctos ejusdem nominis
hoc tempore divinitus sublimato, fratres Tegrenses
sub patrocinatu S. Quirini deservientes, quidquid
filii charo patri dominoque famuli.
Ut sanctitas vestra, Pater reverende, felici et
prospero eventu in cunctis diu longa per tempora
vigeat et valeat, paternitati vestrae indubitanter notum
sit, intenta devotione nos Deo die et nocte jugiter
supplicare, precesque ipsas sancto patrono
nostro Quirino pro vobis ad Deum perferendas humili
supplicatione commendare, quousque locus
noster manere poterit, beneficiorum a vestra benignitate
nobis impensorum nunquam oblivio erit.
Nam filii qui nascentur, et exsurgent, eadem posteris
annuntiantes dicent: Quomodo miseretur pater
filiorum, sic ille suorum misertus est semper gratis
famulorum. Quae remuneratio etiamsi humana lingua
tacuerit, apud Deum et S. Quirinum vobis certa
erit.
Proinde, Pater amande, nunquam magis ab usque
principio vestri auxilii et consolationis eguimus,
quam nunc, instante necessitate, egemus. Nam
tribulatio et angustia propria sibi in nobis jam dudum,
ut ita dicamus, posuere cubilia. Quae mala ad
depellenda vestrae sanctitatis ad Deum interpellantur
auxilia. Tibi itaque post Deum lacrymosis vocibus
dicimus: Memor esto congregationis tuae, quam
sponte possedisti ab initio, adjutor in tribulationibus,
quae invenerunt nos nimis. Senior noster A.
[Albinus] aegritudinis vi occupatus, prioratum suum
deposuit, et nos orbatos reliquit. Igitur convenientes,
Ellingerum nobis patrem, si Deo placet, recipere
elegimus. Quam electionem inimicorum machinationibus
pendet si obtinere possimus. Nam
paternitati vestrae conquerimur, quia conatu praefati
A. pene in alienae et ignotae potestatis dominium
ignorantes traditi fuimus. Quod nisi Deus oculis suae
miserationis nos respexerit, adhuc contingere formidamus.
Igitur benignitatem vestram obnixis precibus
obsecramus, ut consuetudinaliter pro | null | 38063b1a-1ef4-48a3-a0e1-49cc32445736 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nobis
dignemini studere, ut de paternitatis vestrae incolumitate,
licet absentes, debeamus gaudere, ut et
nostra concedatur nobis electio, et rerum nostrarum,
quod quasi ante oculos omni die formidamus,
ab imperatore non fiat abstractio. Nam apud coelestem
imperatorem multum vos valere nemo est
qui audeat dubitare, pro quibus meritis etiam
apud terrestrem quaelibet potestis impetrare. | null | bf8e9537-aa6e-4511-88ca-a1a105d7ba11 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola ad Michaelem monachum de ignoto cantu
Beatissimo atque dulcissimo fratri Michaeli Guido,
per anfractus multos dejectus et auctus. Aut dura
sunt tempora, aut divinae dispositionis obscura discrimina,
dum et veritatem fallacia, et charitatem
saepe conculcet invidia, quae nostri ordinis vix deserit
societatem, quo Philistinorum concio Israeliticam
puniat pravitatem, ne si mox fiat quidquid, ut
volumus, adeo in se confidens periturus decidat
animus. Tunc enim est vere bonum id quod facimus,
cum nostro factori adscribimus omne quod
possumus.
Inde est, quod me vides prolixis finibus exulatum,
ac teipsum, ne vel respirare quidem possis,
invidorum laqueis suffocatum. Qua in re simillimos
nos cuidam dico artifici, qui cum Augusto Caesari
incomparabilem et cunctis inauditum saeculis thesaurum,
flexibile videlicet vitrum, offerret, quia
aliquid super omnes homines potuit, ideoque aliquid
super omnes promereri se credidit, pessima sorte
jussus est occidi; ne si, ut est mirabile vitrum,
posset esse durabile, regius omni thesaurus, qui de
diversis erat metallis, fieret extemplo vitabilis.
Sicque ex illo tempore maledicta semper invidia,
sicut quondam paradisum, et hoc quoque mortalibus
abstulit commodum. Nam quia invidia artificis
nullum voluit edocere, potuit regis invidia artificem
cum arte perimere.
Unde ego inspirante Deo charitatem, non solum
tibi, sed et aliis, quibuscumque potui, summa cum
festinatione ac sollicitudine a Deo mihi indignissimo
datam contuli gratiam: ut quos ego et omnes ante
me summa cum difficultate ecclesiasticos cantus
didicimus, ipsos posteri cum summa facilitate discentes,
mihi et tibi ac reliquis adjutoribus meis
aeternam optent salutem, fiatque per misericordiam
Dei peccatorum nostrorum remissio, vel modica
tantorum ex charitate oratio. Nam si illi pro suis
apud Deum devotissime intercedunt magistris, qui
hactenus ab eis vix decennio cantandi imperfectam
scientiam consequi potuerunt, quid putas pro nobis
nostrisque adjutoribus fiet, qui annali spatio, aut si
multum, biennio perfectum cantorem efficimus?
Aut si hominum consueta miseria beneficiis tantis
ingrata exstiterit, numquid justus Deus laborem
nostrum non remunerabit? An quia Deus totum
hoc facit, et nos sine illo nihil possumus, nihil habebimus?
absit. Nam et Apostolus, cum gratia Dei
sit id, quod sit, cantat tamen: #Bonum certamen
certavi, cursum consummavi, fidem servavi; in reliquo
reposita est mihi corona justitiae.@#
Securi ergo de spe retributionis insistamus operi
tantae utilitatis; et quia post multas tempestates
rediit diu optata serenitas, navigandum est feliciter.
Sed quia diffidit tua de libertate captivitas, rei
ordinem pandam. Summae sedis apostolicae Johannes,
qui modo Romanam gubernat Ecclesiam, audiens
famam nostrae scholae, et quomodo per nostra
antiphonaria inauditos pueri cognoscerent cantus,
valde miratus, tribus nuntiis me ad se invitavit.
Adii igitur Romam cum domno Grunvaldo, reverentissimo
abbate, et domno Petro Aretinae ecclesiae
canonicorum praeposito, viro pro nostri temporis
qualitate scientissimo. Multum itaque pontifex meo
gratulatus est adventu, multa colloquens et diversa
perquirens: nostrumque velut quoddam prodigium
saepe revolvens antiphonarium, praefixasque ruminans
regulas, non prius destitit, aut de loco, in quo
sedebat, abscessit, donec unum versiculum inauditum
sui voti compos edisceret, ut quod vix credebat
in aliis, tam subito in se recognosceret. Quid plura?
Infirmitate cogente Romae morari non poteram vel
modicum, aestivo fervore in locis maritimis ac palustribus
nobis minante excidium. Tandem condiximus,
mox hyeme redeunte me illuc debere reverti,
quatenus hoc opus praelibato pontifici suoque clero
debeam propalare.
Post paucos dehinc dies Patrem vestrum atque
meum D. Guidonem Pomposiae abbatem, virum Deo
et hominibus merito virtutis et sapientiae charissimum
et animae meae partem videre cupiens visitavi,
qui et ipse vir perspicacis ingenii nostrum antiphonarium
ut vidit, extemplo probavit et credidit, nostrisque
aemulis se quondam consensisse poenituit,
et ut Pomposiam veniam, postulavit; suadens mihi
monacho esse praeferenda monasteria episcopatibus,
maxime Pomposiam, propter studium, quod modo
est per Dei gratiam et reverentissimi Guidonis industriam
nunc primum in Italia repertum.
Tanti itaque Patris orationibus flexus, et praeceptis
obediens, prius auxiliante Deo volo hoc opere
tantum et tale monasterium illustrare, meque monachum
monachis praestare; cum praesertim Simoniaca
haeresi modo prope cunctis damnatis episcopis,
timeam in aliquo communicari.
Sed quia ad praesens venire non possum, interim
tibi de inveniendo ignoto cantu optimum dirigo argumentum | null | 930d8a8d-bc00-4408-a66f-34f31780387c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
nuper nobis a Deo datum, et utillimum
comprobatum. De reliquo D. Martinum priorem
sacrae congregationis, nostrumque maximum adjutorem
plurimum saluto, ejusque orationi me miserum
plurima prece commendo, fratrem quoque
Petrum memorem memoris esse commoneo, qui
nostro lacte nutritus non sine labore maximo agresti
vescitur hordeo, et post aurea pocula vini confusum
bibit acetum.
Ad inveniendum igitur ignotum cantum, beatissime
frater, prima et vulgaris regula haec est: si
litteras, quas quaelibet neuma habuerit, in monochordo
sonaveris, atque ab ipso audiens tanquam
ab homine magistro discere poteris. Sed puerulis
ista est regula, et bona quidem incipientibus, pessima
autem perseverantibus. Vidi enim multos acutissimos
philosophos, qui pro studio hujus artis non
solum Italos, sed etiam Gallos atque Germanos,
ipsosque etiam Graecos quaesivere magistros; sed
quia in hac sola regula confisi sunt, non dico musici,
sed neque cantores unquam fieri, vel nostros
psalmistas puerulos imitari potuerunt. Non ergo
debemus semper pro ignoto cantu vocem hominis
vel alicujus instrumenti quaerere, ut quasi caeci videamur
nunquam sine ductore procedere; sed singulorum
sonorum, omniumque depositionum et elevationum
diversitates proprietatesque altae memoriae
commendare. Habebis ergo argumentum ad inveniendum
inauditum cantum facillimum et probatissimum,
si sit, qui non modo scripto, sed potius
familiari collocutione secundum morem nostrum
noverit aliquem edocere. Namque postquam hoc
argumentum cepi pueris tradere, ante triduum quidam
eorum potuerunt ignotos cantus leviter canere,
quod aliis argumentis nec multis hebdomadibus
poterat evenire.
Si quam ergo vocem vel neumam vis ita memoriae
commendare, ut ubicunque velis, in quocunque
cantu, quem scias vel nescias, tibi mox possit occurrere,
quatenus mox illum indubitanter possis
enuntiare, debes ipsam vocem vel neumam in capite
alicujus notissimae symphoniae notare, et pro
unaquaque voce memoriae retinenda hujusmodi symphoniam
in promptu habere, quae ab eadem voce incipiat:
utpote sit haec symphonia, qua ego docendis
pueris in primis atque etiam in ultimis utor:
Ut [C] queant [D F] laxis [DED] resonare [D D C D] fibris [E E] mira [EFGE] gestorum [D E C D]
famuli [F G a] tuorum, [G F E D D] solve [GaGFE] polluti [F G D] labii [a G a] reatum, [FG a a] sancte [GF ED]
Joannes. [C E D.]
Vides itaque, ut haec symphonia senis particulis
suis a sex diversis incipiat vocibus? Si quis itaque
uniuscujusque particulae caput ita exercitatus noverit,
ut confestim quamcunque particulam voluerit,
indubitanter incipiat, easdem sex voces ubicunque
viderit, secundum suas proprietates facile
pronuntiare poterit. Audiens quoque aliquam neumam
sine descriptione, perpende, quae harum particularum
ejus fini melius aptetur, ita ut finalis vox
neumae et principalis particulae aequisonae sint. Certusque
esto, quia in eam vocem neuma finita est,
in qua conveniens sibi particula incipit. Si vero
descriptam aliquam svmphoniam incognitam cantare
coeperis, multum cavendum est, ut ita proprie
unamquamque finias neumam, ut eodem modo finis
neumae bene jungatur cum principio ejus particulae,
quae ab eadem incipit voce, in qua neuma finita est.
Ergo ut inauditos cantus, mox ut descriptos videris,
competenter enunties, aut indescriptos audiens cito
describendos bene possis discernere, optime te juvabit
haec regula.
Deinde per singulos sonos brevissimas subposui
symphonias, quarum particulas cum diligenter inspexeris,
uniuscujusque vocis omnes depositiones
et elevationes per ordinem in principiis ipsarum
particularum gaudebis te invenire. Si autem hoc
attentare potueris, ut unius et alterius symphoniae
quaslibet volueris particulas moduleris, omnium
neumarum difficiles valde atque multiplices varietates
brevissima et facili regula didicisti. Quae omnia
cum vix litteris utcunque significemus, facili
tantum colloquio denudamus.
Sicut in omni scriptura XX et IV litteras, ita in
omni cantu septem tantum habemus voces. Nam
sicut septem dies in hebdomada, ita septem sunt
voces in musica. Aliae vero, quae super septem adjunguntur,
eaedem sunt, et per omnia similiter canunt
in nullo dissimiles, nisi quod altius dupliciter
sonant. Ideoque septem dicimus graves, septem vero
vocamus acutas. Septem autem litterae non dupliciter,
sed dissimiliter designantur hoc modo: Γ.
A B C D E F G a c d e f g a [a | null | 1316f60a-5a79-4668-98ea-86c8d4557bf3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
] b [b] c [c] d [d].
Qui vero monochordum desiderat facere, et qualitates
et quantitates, similitudines et dissimilitudines
sonorum tonorumve discernere, paucissimas,
quas subjecimus, regulas summopere studeat intelligere.
In monochordo autem istis litteris vel mensuris
disponuntur. Γ graecum, hoc est G Latinum
pone in capite. Et inde incipiens totam lineam, quae
sonanti chordae subjacet, per novem partes studiosissime
divide, et ubi prima pars fecerit finem juxta
Gamma primam litteram pone A. Ab ipsa prima similiter
usque ad finem partire per novem, et ubi
prima pars finem fecerit, secundam B litteram junge.
Post haec ad Γ revertens, ab ipsa usque ad finem
divide per quatuor partes, et in primae partis finem
tertiam C pone: similiter a prima A divide per
quatuor, et similiter signabis quartam D. Eodem
modo sicut cum prima inventa est quarta, ita cum
secunda invenies E quintam, et cum tertia F sextam,
et cum quarta G. septimam. Deinde rediens ad
primam A ab ipsa usque ad finem in medio spatio
invenies alteram primam a, et similiter cum secunda
inveniens alteram secundam b, et cum tertia
tertiam c, sic et de reliquis ad eumdem modum per
diapason. Et ut de divisione monochordi in paucis
multa constringam, omnes toni novem ad finem
passibus currunt. Diatessaron vero semper quatuor
passus facit, diapente tres, et diapason duos, quia
his tantum quatuor dividimus modis. Deinde nota,
quod inter secundam et tertiam vel inter quintam
et sextam parvissima spatia fiant, quae semitonia
vocantur; inter alias vero voces majora intervalla
fiunt, et dicuntur toni A t. B s. C t. D t. E s. F. t.
G t.
Junguntur ad se invicem voces sex modis, tono,
semitonio, ditono, semiditono, diatessaron, diapente.
De tono autem et semitonio supra diximus. Ditonus
autem est, dum inter duas voces duo sunt toni,
ut inter tertiam et quintam, et reliquas.
Semiditonus autem dicitur, quia minor est ditono,
cum inter duas aliquas voces est unus tonus et unum
semitonium, D t. E s. F. Diatessaron autem dicitur #de quatuor,@#
cum inter aliquam vocem et quartam a
se duo sunt toni, et unum semitonium D t. E s. F t.
G. Diapente dicitur #de quinque,@# cum inter aliquam
vocem et quintam a se tres sunt toni, et unum semitonium.
D t. E s. F t. G t. a. Non aliter, quam
his sex modis, voces junctae concordant vel moventur;
atque hi dicuntur sex motus vocum, quibus ad
se invicem voces concordant vel moventur. Ea vero
concordia, quae est inter gravem aliquam litteram
et eamdem acutam, sicut a prima in primam, vel a
secunda in secundam, diapason dicitur, id est #de
omnibus:@# habet enim omnes voces, et tonos quinque
cum duobus semitoniis, hoc est, diatessaron
et diapente. Haec diapason in tantum concordes
facit voces, ut non eas dicamus similes, sed easdem.
Omnes autem voces in tantum sunt similes, et faciunt
similes sonos et concordes neumas, in quantum
similiter elevantum vel deponuntur secundum depositionem
tonorum et semitoniorum: utputa prima
vox A et quarta D similes et unius modi dicuntur,
quia utraque in depositione tonum, in elevatione
vero habent tonum et semitonium et duos tonos.
Atque haec est prima similitudo in vocibus, hoc est,
primus modus.
Secundus modus est in secunda B et in quinta E.
Habent enim utraque in depositione duos tonos, in
elevatione semitonium et duos tonos. Tertius modus
est in tertia C et in sexta F; ambae enim semitonio
et duobus tonis descendunt, duobus vero tonis ascendunt.
Sola vero septima G quartum modum facit,
quae in depositione unum tonum et semitonium
et duos tonos, in elevatione vero duos habet tonos
et semitonium.
Et qui plene exercitati sunt in hac arte, possunt
unamquamlibet symphoniam secundum hos quatuor
variare modos, utputa, si quis unam symphoniam
primum in voce prima A, et postea eamdem incipiat
in voce secunda, dehinc in tertia. Et secundum quod
ipsae voces diversam habent tonorum et semitoniorum | null | f2418bd4-a094-4585-ba03-e221a6bf14b3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
positionem, sic variis modis secundum uniuscujusque
proprietatem eam pronuntiet. Quod quidem
facere valde est utile, et valde facile, hoc
modo:
Tu [D] Patris [F G] sempiternus [G G G G] es [a] Filius [F E D.]
Tu [E] Patris [G a] sempiternus [a a a a] es [ ] Filius. [G F E]
Tu [F] Patris [a ] sempiternus [ ] es [c] Filius. [a G F]
Tu [G] Patris [ c] sempiternus [c c c c] es [d] Filius. [b aG]
Igitur curiose est intendendum de omni melo,
secundum cujusmodi proprietatem sonet, sive in
principio sive in fine, quamvis de solo fine dicere
soleamus. Quaedam autem neumae repertae sunt,
quarum aptitudine hoc solemus advertere, utpote:
Cum enim finito aliquo cantu hanc neumam ejus
in fine bene videris convenire, statim cognosces,
quia cantus ille finitus sit in primo modo, et primo
vel quarto sono, quia in his duobus sonis primus
est modus.
Sola autem hac neuma solemus primum tonum
discernere, quamvis cum alia qualicunque symphonia,
quae in eodem sono incipit, haec possit similiter,
et aliquando melius fieri. Cujus enim modi
symphoniis quaelibet symphonia aptatur, ejus modi
esse cognoscitur; sicque intelligis, an bene aliquam
neumam pronunties, cum eam ejusmodi symphoniis,
in quo modo notata fuerit, competenter aptari conspexeris.
Nota autem, quomodo modos dicimus eos,
qui in formulis tonorum non proprie sed abusive
nominantur toni, cum modi vel tropi proprie dicantur.
Illud quoque debes agnoscere, quomodo in omnibus
modis, cum grave fuerit melum, gravibus aptatur
modulis vel melis. Cum vero alta fuerint mela,
altis melius conveniunt melis vel modulis. Ideoque
habes in formulis modorum duas formulas in unoquoque
modo. Prima namque et secunda formula
primi est modi, tertia et quarta secundi, quinta et
sexta tertii, septima et octava quarti. Ideo enim
octo toni dicuntur, quia octo habent formulas.
Prima autem et tertia, quinta et septima formula
quatuor modorum altos continent cantus; secunda
vero et quarta, et sexta et octava eorumdem modorum
gravia vel minus alta continent cantica.
Unde Graeci multo melius pro primo et secundo tono
dicunt authentum protum et plagis proti; pro tertio
et quarto authentum deuterum et plagis deuteri;
pro quinto et sexto authentum tritum et plagis triti;
pro septimo et octavo authentum tetrardum et plagis
tetrardi. Quod enim illi dicunt protum, deuterum,
tritum, tetrardum, nos dicimus primum, secundum,
tertium, quartum. Et quod illi dicunt
authentum, nos majorem et altum vel acutum nominamus.
Plagin vero Latine subjugalem vel minorem
vel gravem possumus appellare.
Has itaque modorum octo formulas praecipue debet
scire, quisquis canendi peritiam vult habere, ut
qualiter in singulis modorum cantibus quaelibet
neuma vel vox resonet, possit advertere. Praeterea
quamvis primam et secundam et tertiam vocem cum
quarta, quinta et sexta concordare dixerim, in eo
tamen differunt, neque omnes neumas similiter faciunt,
quomodo a c habent post se in depositione
tres tonos, ante se in elevatione duos tonos:
at vero D E F unum tantum in depositione habent,
tres vero tonos in elevatione. Ideoque multi cantus
ejusdem sunt modi, sed non ejusdem soni. Quidam
autem minus plene pervidentes istam differentiam,
adjungunt unam vocem in acutis inter primam et
secundam, ut sint duae secundae, et veniant duo toni
et unum semitonium post D E F sicut post a
c in elevatione; et rursus d e f acutae possunt
deponi duobus tonis, sicut a b c quatenus nulla
sit differentia inter D E F et inter a c, cum
id, quod cantatur in a c et in D E F possit cantari.
Ut autem singulis vocibus sua proprietas permaneat,
melius est, ut cantuum inspiciatur natura; et
cum cantus hos tres tonos videatur admittere, fiat
hoc in F G a . Cum vero post duos tonos non
nisi semitonium sumit, fiat hoc in c d e f praesertim
cum pro hujus vocis additamento maxima confusio
nascatur simplicibus. Nam si duae sunt secundae
post primam, cum ad alteram semitonio, | null | 29a542b6-b39d-429b-af90-6a7a2c4b18da | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad alteram
vero tono prima ipsa jungatur, facile est videre,
quod ipsa prima, ac per hoc et aliae contiguae voces
duos habeant tonos; utpote prima, si eam semitonium
sequitur, de proto transit in deuterum; si autem
duorum vel plurimorum modorum unam vocem
esse liceat, videbitur haec ars nullo fine concludi,
nullis certis terminis coarctari. Quod quam sit
absurdum, nullus ignorat, cum semper sapientia
confusa quaeque et infinita sponte repudiet. Quod si
quis dicat, hanc vocem ideo esse addendam, ut
gravis F sexta usque ad super quartam supra lineam
ad a, per diapente possit ascendere, aut eadem
sexta ad sub quintam descendere, illud quoque debebit
recipere, ut inter sextam F et septimam G
alia vox addatur, ut naturalis secunda gravis B
elevetur ad quintam, et eadem acuta deponatur ad
quartam. Quod quia a nemine est factum, hoc quoque
a nemine est faciendum.
Igitur, sicut ex ipsa monstratur natura, et per beatum
Gregorium divina protestatur auctoritas, septem
sunt voces, sicut et septem dies; unde et prudentissimus
poetarum #septem@# cecinit #discrimina vocum;@#
quam sententiam et ipsi philosophi pari concordia
firmaverunt. Interea curandum est, ut sciatur de
qualibet neuma, in quantis et qualibus sonis es e
possit, vel non possit.
Potest enim fieri in tertio, et in sexto, et in septimo
sono, quia hi tres soni duobus pariter tonis
ascendunt, et ipsa symphonia duobus tantum fit
modis.
Praeterea septima vox cum tertia in elevatione
concordat; utraque enim duobus tonis et semitonio,
et item duobus tonis elevantur. Eadem quoque septima
cum quarta concordat uno tono in elevatione,
et in depositione tono et semitonio, et duobus tonis
in utroque cantatur similiter.
Prima quoque cum quinta omnes depositivas
neumas communiter facit; deponitur enim duobus
tonis et semitonio. Itaque hae voces similes faciunt
neumas, prima cum quarta; secunda cum quinta;
tertia cum sexta; septima cum prima vel cum tertia.
Nulla autem vox ultra quatuor elevationes vel
depositiones habet, quia non potest gravari vel acui,
nisi ad secundam vel tertiam, vel quartam vel quintam
secundum sex species, quas supra dixi, id est,
tono, semitonio, ditono, semiditono, diatessaron et
diapente. Nam cum vox aliqua ad secundam movetur,
aut fit tono, aut semitonio; cum vero ad tertiam,
ditono vel semiditono. Ad quartam vel quintam
non fit nisi per diatessaron et diapente. Intellige
praeterea, quod in authentis ad octavas cantus a sua
finali voce ascendit; descendit autem nonnisi uno
tono sub finali, excepto trito, qui a suo fine non deponitur,
quia non habet sub se tonum, sed semitonium.
In plagis autem a finali voce ad quintam descendimus
et ascendimus, nisi sit, prolixior cantus,
qui plagalem depositionem et authenticam elevationem
habeat, quod tamen rarissime fit.
Principia quoque cantuum in omnibus illis vocibus
esse possunt, quae secundam praedictas sex consonantias
cum finali voce conveniunt. Si qua aliter
inveneris, ex ipsa raritate cognosces, quod sint
auctoritate praesumpta; non autem sunt regulae firmitate
distincta. Illud autem quis non intelligat, quod
de vocibus quasi syllabae et partes et distinctiones
vel versus fiunt? quae omnia inter se invicem mira
suavitate concordant, tantum saepe concordiores,
quantum similiores.
Haec pauca quasi in prologum Antiphonarii de
modorum et neumarum formula rhythmice et prosaice
dicta musicae artis ostium breviter, forsitan et
sufficienter aperiunt. Qui autem curiosus fuerit, libellum
nostrum, cui nomen Micrologus est, quaerat;
librum quoque Enchiridion, quem reverentissimus
Oddo abbas luculentissime composuit, perlegat, cujus
exemplum in solis figuris sonorum dimisi, quia
parvulis condescendi, Boetium in hoc non sequens,
cujus liber non cantoribus, sed solis philosophis
utilis est.
#Explicit epistola.@#
Epistola ad Michaelem monachum de ignoto cantu
Beatissimo atque dulcissimo fratri Michaeli Guido,
per anfractus multos dejectus et auctus. Aut dura
sunt tempora, aut divinae dispositionis obscura discrimina,
dum et veritatem fallacia, et charitatem
saepe conculcet invidia, quae nostri ordinis vix deserit
societatem, quo Philistinorum concio Israeliticam
puniat pravitatem, ne si mox fiat quidquid, ut
volumus, adeo in se confidens periturus decidat
animus. Tunc enim est vere bonum id quod facimus,
cum nostro factori adscribimus omne | null | 2052f660-4e5e-4661-b81b-e71f2b20ca49 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quod
possumus.
Inde est, quod me vides prolixis finibus exulatum,
ac teipsum, ne vel respirare quidem possis,
invidorum laqueis suffocatum. Qua in re simillimos
nos cuidam dico artifici, qui cum Augusto Caesari
incomparabilem et cunctis inauditum saeculis thesaurum,
flexibile videlicet vitrum, offerret, quia
aliquid super omnes homines potuit, ideoque aliquid
super omnes promereri se credidit, pessima sorte
jussus est occidi; ne si, ut est mirabile vitrum,
posset esse durabile, regius omni thesaurus, qui de
diversis erat metallis, fieret extemplo vitabilis.
Sicque ex illo tempore maledicta semper invidia,
sicut quondam paradisum, et hoc quoque mortalibus
abstulit commodum. Nam quia invidia artificis
nullum voluit edocere, potuit regis invidia artificem
cum arte perimere.
Unde ego inspirante Deo charitatem, non solum
tibi, sed et aliis, quibuscumque potui, summa cum
festinatione ac sollicitudine a Deo mihi indignissimo
datam contuli gratiam: ut quos ego et omnes ante
me summa cum difficultate ecclesiasticos cantus
didicimus, ipsos posteri cum summa facilitate discentes,
mihi et tibi ac reliquis adjutoribus meis
aeternam optent salutem, fiatque per misericordiam
Dei peccatorum nostrorum remissio, vel modica
tantorum ex charitate oratio. Nam si illi pro suis
apud Deum devotissime intercedunt magistris, qui
hactenus ab eis vix decennio cantandi imperfectam
scientiam consequi potuerunt, quid putas pro nobis
nostrisque adjutoribus fiet, qui annali spatio, aut si
multum, biennio perfectum cantorem efficimus?
Aut si hominum consueta miseria beneficiis tantis
ingrata exstiterit, numquid justus Deus laborem
nostrum non remunerabit? An quia Deus totum
hoc facit, et nos sine illo nihil possumus, nihil habebimus?
absit. Nam et Apostolus, cum gratia Dei
sit id, quod sit, cantat tamen: #Bonum certamen
certavi, cursum consummavi, fidem servavi; in reliquo
reposita est mihi corona justitiae.@#
Securi ergo de spe retributionis insistamus operi
tantae utilitatis; et quia post multas tempestates
rediit diu optata serenitas, navigandum est feliciter.
Sed quia diffidit tua de libertate captivitas, rei
ordinem pandam. Summae sedis apostolicae Johannes,
qui modo Romanam gubernat Ecclesiam, audiens
famam nostrae scholae, et quomodo per nostra
antiphonaria inauditos pueri cognoscerent cantus,
valde miratus, tribus nuntiis me ad se invitavit.
Adii igitur Romam cum domno Grunvaldo, reverentissimo
abbate, et domno Petro Aretinae ecclesiae
canonicorum praeposito, viro pro nostri temporis
qualitate scientissimo. Multum itaque pontifex meo
gratulatus est adventu, multa colloquens et diversa
perquirens: nostrumque velut quoddam prodigium
saepe revolvens antiphonarium, praefixasque ruminans
regulas, non prius destitit, aut de loco, in quo
sedebat, abscessit, donec unum versiculum inauditum
sui voti compos edisceret, ut quod vix credebat
in aliis, tam subito in se recognosceret. Quid plura?
Infirmitate cogente Romae morari non poteram vel
modicum, aestivo fervore in locis maritimis ac palustribus
nobis minante excidium. Tandem condiximus,
mox hyeme redeunte me illuc debere reverti,
quatenus hoc opus praelibato pontifici suoque clero
debeam propalare.
Post paucos dehinc dies Patrem vestrum atque
meum D. Guidonem Pomposiae abbatem, virum Deo
et hominibus merito virtutis et sapientiae charissimum
et animae meae partem videre cupiens visitavi,
qui et ipse vir perspicacis ingenii nostrum antiphonarium
ut vidit, extemplo probavit et credidit, nostrisque
aemulis se quondam consensisse poenituit,
et ut Pomposiam veniam, postulavit; suadens mihi
monacho esse praeferenda monasteria episcopatibus,
maxime Pomposiam, propter studium, quod modo
est per Dei gratiam et reverentissimi Guidonis industriam
nunc primum in Italia repertum.
Tanti itaque Patris orationibus flexus, et praeceptis
obediens, prius auxiliante Deo volo hoc opere
tantum et tale monasterium illustrare, meque monachum
monachis praestare; cum praesertim Simoniaca
haeresi modo prope cunctis damnatis episcopis,
timeam in aliquo communicari.
Sed quia ad praesens venire non possum, interim
tibi de inveniendo ignoto cantu optimum dirigo argumentum,
nuper nobis a Deo datum, et utillimum
comprobatum. De reliquo D. Martinum priorem
sacrae congregationis, nostrumque maximum adjutorem
plurimum saluto, ejusque orationi me miserum
plurima prece commendo, fratrem quoque
Petrum memorem memoris esse commoneo, qui
nostro lacte nutritus non sine labore maximo agresti
vescitur hordeo, et post aurea pocula vini confusum
bibit acetum.
Ad inveniendum igitur ignotum cantum, beatissime
frater, prima et vulgaris regula haec est: si
litteras, quas quaelibet neuma habuerit, in | null | 2d7c7f3b-4966-4d6d-ba88-9f41e37b5952 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
monochordo
sonaveris, atque ab ipso audiens tanquam
ab homine magistro discere poteris. Sed puerulis
ista est regula, et bona quidem incipientibus, pessima
autem perseverantibus. Vidi enim multos acutissimos
philosophos, qui pro studio hujus artis non
solum Italos, sed etiam Gallos atque Germanos,
ipsosque etiam Graecos quaesivere magistros; sed
quia in hac sola regula confisi sunt, non dico musici,
sed neque cantores unquam fieri, vel nostros
psalmistas puerulos imitari potuerunt. Non ergo
debemus semper pro ignoto cantu vocem hominis
vel alicujus instrumenti quaerere, ut quasi caeci videamur
nunquam sine ductore procedere; sed singulorum
sonorum, omniumque depositionum et elevationum
diversitates proprietatesque altae memoriae
commendare. Habebis ergo argumentum ad inveniendum
inauditum cantum facillimum et probatissimum,
si sit, qui non modo scripto, sed potius
familiari collocutione secundum morem nostrum
noverit aliquem edocere. Namque postquam hoc
argumentum cepi pueris tradere, ante triduum quidam
eorum potuerunt ignotos cantus leviter canere,
quod aliis argumentis nec multis hebdomadibus
poterat evenire.
Si quam ergo vocem vel neumam vis ita memoriae
commendare, ut ubicunque velis, in quocunque
cantu, quem scias vel nescias, tibi mox possit occurrere,
quatenus mox illum indubitanter possis
enuntiare, debes ipsam vocem vel neumam in capite
alicujus notissimae symphoniae notare, et pro
unaquaque voce memoriae retinenda hujusmodi symphoniam
in promptu habere, quae ab eadem voce incipiat:
utpote sit haec symphonia, qua ego docendis
pueris in primis atque etiam in ultimis utor:
Ut [C] queant [D F] laxis [DED] resonare [D D C D] fibris [E E] mira [EFGE] gestorum [D E C D]
famuli [F G a] tuorum, [G F E D D] solve [GaGFE] polluti [F G D] labii [a G a] reatum, [FG a a] sancte [GF ED]
Joannes. [C E D.]
Vides itaque, ut haec symphonia senis particulis
suis a sex diversis incipiat vocibus? Si quis itaque
uniuscujusque particulae caput ita exercitatus noverit,
ut confestim quamcunque particulam voluerit,
indubitanter incipiat, easdem sex voces ubicunque
viderit, secundum suas proprietates facile
pronuntiare poterit. Audiens quoque aliquam neumam
sine descriptione, perpende, quae harum particularum
ejus fini melius aptetur, ita ut finalis vox
neumae et principalis particulae aequisonae sint. Certusque
esto, quia in eam vocem neuma finita est,
in qua conveniens sibi particula incipit. Si vero
descriptam aliquam svmphoniam incognitam cantare
coeperis, multum cavendum est, ut ita proprie
unamquamque finias neumam, ut eodem modo finis
neumae bene jungatur cum principio ejus particulae,
quae ab eadem incipit voce, in qua neuma finita est.
Ergo ut inauditos cantus, mox ut descriptos videris,
competenter enunties, aut indescriptos audiens cito
describendos bene possis discernere, optime te juvabit
haec regula.
Deinde per singulos sonos brevissimas subposui
symphonias, quarum particulas cum diligenter inspexeris,
uniuscujusque vocis omnes depositiones
et elevationes per ordinem in principiis ipsarum
particularum gaudebis te invenire. Si autem hoc
attentare potueris, ut unius et alterius symphoniae
quaslibet volueris particulas moduleris, omnium
neumarum difficiles valde atque multiplices varietates
brevissima et facili regula didicisti. Quae omnia
cum vix litteris utcunque significemus, facili
tantum colloquio denudamus.
Sicut in omni scriptura XX et IV litteras, ita in
omni cantu septem tantum habemus voces. Nam
sicut septem dies in hebdomada, ita septem sunt
voces in musica. Aliae vero, quae super septem adjunguntur,
eaedem sunt, et per omnia similiter canunt
in nullo dissimiles, nisi quod altius dupliciter
sonant. Ideoque septem dicimus graves, septem vero
vocamus acutas. Septem autem litterae non dupliciter,
sed dissimiliter designantur hoc modo: Γ.
A B C D E F G a c d e f g a [a] b [b] c [c] d [d].
Qui vero monochordum desiderat facere, et qualitates
et quantitates, similitudines et dissimilitudines
sonorum tonorumve discernere, paucissimas,
quas subjecimus, regulas summopere studeat intelligere.
In monochordo autem istis litteris vel mensuris
disponuntur. Γ graecum, hoc est G Latinum
pone in capite. Et inde incipiens totam lineam, quae
sonanti chordae subjacet, per novem partes studiosissime
divide, et ubi prima pars fecerit finem juxta
Gamma primam litteram | null | b0580f6b-f42a-46de-a836-f31e2690a75e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pone A. Ab ipsa prima similiter
usque ad finem partire per novem, et ubi
prima pars finem fecerit, secundam B litteram junge.
Post haec ad Γ revertens, ab ipsa usque ad finem
divide per quatuor partes, et in primae partis finem
tertiam C pone: similiter a prima A divide per
quatuor, et similiter signabis quartam D. Eodem
modo sicut cum prima inventa est quarta, ita cum
secunda invenies E quintam, et cum tertia F sextam,
et cum quarta G. septimam. Deinde rediens ad
primam A ab ipsa usque ad finem in medio spatio
invenies alteram primam a, et similiter cum secunda
inveniens alteram secundam b, et cum tertia
tertiam c, sic et de reliquis ad eumdem modum per
diapason. Et ut de divisione monochordi in paucis
multa constringam, omnes toni novem ad finem
passibus currunt. Diatessaron vero semper quatuor
passus facit, diapente tres, et diapason duos, quia
his tantum quatuor dividimus modis. Deinde nota,
quod inter secundam et tertiam vel inter quintam
et sextam parvissima spatia fiant, quae semitonia
vocantur; inter alias vero voces majora intervalla
fiunt, et dicuntur toni A t. B s. C t. D t. E s. F. t.
G t.
Junguntur ad se invicem voces sex modis, tono,
semitonio, ditono, semiditono, diatessaron, diapente.
De tono autem et semitonio supra diximus. Ditonus
autem est, dum inter duas voces duo sunt toni,
ut inter tertiam et quintam, et reliquas.
Semiditonus autem dicitur, quia minor est ditono,
cum inter duas aliquas voces est unus tonus et unum
semitonium, D t. E s. F. Diatessaron autem dicitur #de quatuor,@#
cum inter aliquam vocem et quartam a
se duo sunt toni, et unum semitonium D t. E s. F t.
G. Diapente dicitur #de quinque,@# cum inter aliquam
vocem et quintam a se tres sunt toni, et unum semitonium.
D t. E s. F t. G t. a. Non aliter, quam
his sex modis, voces junctae concordant vel moventur;
atque hi dicuntur sex motus vocum, quibus ad
se invicem voces concordant vel moventur. Ea vero
concordia, quae est inter gravem aliquam litteram
et eamdem acutam, sicut a prima in primam, vel a
secunda in secundam, diapason dicitur, id est #de
omnibus:@# habet enim omnes voces, et tonos quinque
cum duobus semitoniis, hoc est, diatessaron
et diapente. Haec diapason in tantum concordes
facit voces, ut non eas dicamus similes, sed easdem.
Omnes autem voces in tantum sunt similes, et faciunt
similes sonos et concordes neumas, in quantum
similiter elevantum vel deponuntur secundum depositionem
tonorum et semitoniorum: utputa prima
vox A et quarta D similes et unius modi dicuntur,
quia utraque in depositione tonum, in elevatione
vero habent tonum et semitonium et duos tonos.
Atque haec est prima similitudo in vocibus, hoc est,
primus modus.
Secundus modus est in secunda B et in quinta E.
Habent enim utraque in depositione duos tonos, in
elevatione semitonium et duos tonos. Tertius modus
est in tertia C et in sexta F; ambae enim semitonio
et duobus tonis descendunt, duobus vero tonis ascendunt.
Sola vero septima G quartum modum facit,
quae in depositione unum tonum et semitonium
et duos tonos, in elevatione vero duos habet tonos
et semitonium.
Et qui plene exercitati sunt in hac arte, possunt
unamquamlibet symphoniam secundum hos quatuor
variare modos, utputa, si quis unam symphoniam
primum in voce prima A, et postea eamdem incipiat
in voce secunda, dehinc in tertia. Et secundum quod
ipsae voces diversam habent tonorum et semitoniorum
positionem, sic variis modis secundum uniuscujusque
proprietatem eam pronuntiet. Quod quidem
facere valde est utile, et valde facile, hoc
modo:
Tu [D] Patris [F G] sempiternus [G G G G] es [a] Filius [F E D.]
Tu [E] Patris [G a] sempiternus [a a a a] es [ ] Filius. [G F E]
Tu [F] Patris [a ] sempiternus [ ] | null | 24f1efe3-92aa-4991-b81c-a6f0190d168c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
es [c] Filius. [a G F]
Tu [G] Patris [ c] sempiternus [c c c c] es [d] Filius. [b aG]
Igitur curiose est intendendum de omni melo,
secundum cujusmodi proprietatem sonet, sive in
principio sive in fine, quamvis de solo fine dicere
soleamus. Quaedam autem neumae repertae sunt,
quarum aptitudine hoc solemus advertere, utpote:
Cum enim finito aliquo cantu hanc neumam ejus
in fine bene videris convenire, statim cognosces,
quia cantus ille finitus sit in primo modo, et primo
vel quarto sono, quia in his duobus sonis primus
est modus.
Sola autem hac neuma solemus primum tonum
discernere, quamvis cum alia qualicunque symphonia,
quae in eodem sono incipit, haec possit similiter,
et aliquando melius fieri. Cujus enim modi
symphoniis quaelibet symphonia aptatur, ejus modi
esse cognoscitur; sicque intelligis, an bene aliquam
neumam pronunties, cum eam ejusmodi symphoniis,
in quo modo notata fuerit, competenter aptari conspexeris.
Nota autem, quomodo modos dicimus eos,
qui in formulis tonorum non proprie sed abusive
nominantur toni, cum modi vel tropi proprie dicantur.
Illud quoque debes agnoscere, quomodo in omnibus
modis, cum grave fuerit melum, gravibus aptatur
modulis vel melis. Cum vero alta fuerint mela,
altis melius conveniunt melis vel modulis. Ideoque
habes in formulis modorum duas formulas in unoquoque
modo. Prima namque et secunda formula
primi est modi, tertia et quarta secundi, quinta et
sexta tertii, septima et octava quarti. Ideo enim
octo toni dicuntur, quia octo habent formulas.
Prima autem et tertia, quinta et septima formula
quatuor modorum altos continent cantus; secunda
vero et quarta, et sexta et octava eorumdem modorum
gravia vel minus alta continent cantica.
Unde Graeci multo melius pro primo et secundo tono
dicunt authentum protum et plagis proti; pro tertio
et quarto authentum deuterum et plagis deuteri;
pro quinto et sexto authentum tritum et plagis triti;
pro septimo et octavo authentum tetrardum et plagis
tetrardi. Quod enim illi dicunt protum, deuterum,
tritum, tetrardum, nos dicimus primum, secundum,
tertium, quartum. Et quod illi dicunt
authentum, nos majorem et altum vel acutum nominamus.
Plagin vero Latine subjugalem vel minorem
vel gravem possumus appellare.
Has itaque modorum octo formulas praecipue debet
scire, quisquis canendi peritiam vult habere, ut
qualiter in singulis modorum cantibus quaelibet
neuma vel vox resonet, possit advertere. Praeterea
quamvis primam et secundam et tertiam vocem cum
quarta, quinta et sexta concordare dixerim, in eo
tamen differunt, neque omnes neumas similiter faciunt,
quomodo a c habent post se in depositione
tres tonos, ante se in elevatione duos tonos:
at vero D E F unum tantum in depositione habent,
tres vero tonos in elevatione. Ideoque multi cantus
ejusdem sunt modi, sed non ejusdem soni. Quidam
autem minus plene pervidentes istam differentiam,
adjungunt unam vocem in acutis inter primam et
secundam, ut sint duae secundae, et veniant duo toni
et unum semitonium post D E F sicut post a
c in elevatione; et rursus d e f acutae possunt
deponi duobus tonis, sicut a b c quatenus nulla
sit differentia inter D E F et inter a c, cum
id, quod cantatur in a c et in D E F possit cantari.
Ut autem singulis vocibus sua proprietas permaneat,
melius est, ut cantuum inspiciatur natura; et
cum cantus hos tres tonos videatur admittere, fiat
hoc in F G a . Cum vero post duos tonos non
nisi semitonium sumit, fiat hoc in c d e f praesertim
cum pro hujus vocis additamento maxima confusio
nascatur simplicibus. Nam si duae sunt secundae
post primam, cum ad alteram semitonio, ad alteram
vero tono prima ipsa jungatur, facile est videre,
quod ipsa prima, ac per hoc et aliae contiguae voces
duos habeant tonos; utpote prima, si eam semitonium
sequitur, de proto transit in deuterum; si autem
duorum vel plurimorum modorum unam vocem
esse liceat, videbitur haec ars nullo fine concludi,
nullis certis terminis coarctari. Quod quam sit
absurdum, nullus ignorat, cum semper sapientia
confusa quaeque et infinita sponte repudiet. Quod si
quis dicat, hanc | null | c1e6db5f-3d76-4657-bb1b-f12fa81783f8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vocem ideo esse addendam, ut
gravis F sexta usque ad super quartam supra lineam
ad a, per diapente possit ascendere, aut eadem
sexta ad sub quintam descendere, illud quoque debebit
recipere, ut inter sextam F et septimam G
alia vox addatur, ut naturalis secunda gravis B
elevetur ad quintam, et eadem acuta deponatur ad
quartam. Quod quia a nemine est factum, hoc quoque
a nemine est faciendum.
Igitur, sicut ex ipsa monstratur natura, et per beatum
Gregorium divina protestatur auctoritas, septem
sunt voces, sicut et septem dies; unde et prudentissimus
poetarum #septem@# cecinit #discrimina vocum;@#
quam sententiam et ipsi philosophi pari concordia
firmaverunt. Interea curandum est, ut sciatur de
qualibet neuma, in quantis et qualibus sonis es e
possit, vel non possit.
Potest enim fieri in tertio, et in sexto, et in septimo
sono, quia hi tres soni duobus pariter tonis
ascendunt, et ipsa symphonia duobus tantum fit
modis.
Praeterea septima vox cum tertia in elevatione
concordat; utraque enim duobus tonis et semitonio,
et item duobus tonis elevantur. Eadem quoque septima
cum quarta concordat uno tono in elevatione,
et in depositione tono et semitonio, et duobus tonis
in utroque cantatur similiter.
Prima quoque cum quinta omnes depositivas
neumas communiter facit; deponitur enim duobus
tonis et semitonio. Itaque hae voces similes faciunt
neumas, prima cum quarta; secunda cum quinta;
tertia cum sexta; septima cum prima vel cum tertia.
Nulla autem vox ultra quatuor elevationes vel
depositiones habet, quia non potest gravari vel acui,
nisi ad secundam vel tertiam, vel quartam vel quintam
secundum sex species, quas supra dixi, id est,
tono, semitonio, ditono, semiditono, diatessaron et
diapente. Nam cum vox aliqua ad secundam movetur,
aut fit tono, aut semitonio; cum vero ad tertiam,
ditono vel semiditono. Ad quartam vel quintam
non fit nisi per diatessaron et diapente. Intellige
praeterea, quod in authentis ad octavas cantus a sua
finali voce ascendit; descendit autem nonnisi uno
tono sub finali, excepto trito, qui a suo fine non deponitur,
quia non habet sub se tonum, sed semitonium.
In plagis autem a finali voce ad quintam descendimus
et ascendimus, nisi sit, prolixior cantus,
qui plagalem depositionem et authenticam elevationem
habeat, quod tamen rarissime fit.
Principia quoque cantuum in omnibus illis vocibus
esse possunt, quae secundam praedictas sex consonantias
cum finali voce conveniunt. Si qua aliter
inveneris, ex ipsa raritate cognosces, quod sint
auctoritate praesumpta; non autem sunt regulae firmitate
distincta. Illud autem quis non intelligat, quod
de vocibus quasi syllabae et partes et distinctiones
vel versus fiunt? quae omnia inter se invicem mira
suavitate concordant, tantum saepe concordiores,
quantum similiores.
Haec pauca quasi in prologum Antiphonarii de
modorum et neumarum formula rhythmice et prosaice
dicta musicae artis ostium breviter, forsitan et
sufficienter aperiunt. Qui autem curiosus fuerit, libellum
nostrum, cui nomen Micrologus est, quaerat;
librum quoque Enchiridion, quem reverentissimus
Oddo abbas luculentissime composuit, perlegat, cujus
exemplum in solis figuris sonorum dimisi, quia
parvulis condescendi, Boetium in hoc non sequens,
cujus liber non cantoribus, sed solis philosophis
utilis est.
#Explicit epistola.@# | null | 6fcf9413-e1cd-469d-8da1-8678e823ae4f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA GUIDONIS MONACHI AC MUSICI AD TEUDALDUM EPISCOPUM SUUM, DE DISCIPLINA ARTIS MUSICAE.
Divini timoris, totiusque prudentiae fulgore clarissimo
ac dulcissimo Patri et reverendissimo domino
THEODALDO sacerdotum ac praesulum dignissimo,
GUIDO, suorum monachorum utinam minimus, quidquid
servus et filius.
Dum solitariae vitae saltem modicam exsequi cupio
quantitatem, vestrae benignitatis dignatio ad sacri
verbi studium meam sibi sociari voluit parvitatem;
non quod desint vestrae excellentiae multi maximi
spiritales viri, et virtutum effectibus abundantissime
roborati, et sapientiae studiis plenissime adornati,
qui et commissam plebem una vobiscum competenter
erudiant, et Divinae contemplationi assidue et
frequenter inhaereant: sed ut meae parvitatis et
mentis et corporis imbecillitas miserata vobis vestrae
pietatis et paternitatis fulciatur munita praesidio:
ut si quid mihi divinitus utilitatis accesserit, vestro
Deus imputet merito. Qua de re cum de ecclesiasticis
utilitatibus ageretur, exercitium musicae artis, pro
quo favente Deo non incassum desudasse me memini,
vestra jussit auctoritas proferre in publicum:
ut sicut Ecclesiam beatissimi Donati episcopi et
martyris, cui Deo auctore jure vicario praesidetis,
mirabili nimium schemate peregistis, ita ejusdem
ministros ecclesiae honestissimo decentissimoque
quodam privilegio cunctis pene per orbem clericis
spectabiles redderetis. Et revera satis habet miraculi
et optionis, cum vestrae Ecclesiae etiam pueri in
modulandi studio perfectos aliorum usquequaque
locorum superent senes, vestrique honoris ac meriti
perplurimum cumulabitur celsitudo, cum post priores
Patres tanta ac talis Ecclesiae per vos studiorum
provenerit claritudo. Itaque quia vestro tam commodo
praecepto nec volui contraire, nec valui, offero
solertissimae paternitati vestrae Musicae artis
regulas, quanto lucidius et brevius potui, a philosophis
explicatas; nec tamen eadem via ad plenum,
neque eisdem insistendo vestigiis: id solum procurans
quod ecclesiasticae prosit utilitati, nostrisque
subveniat parvulis. Ideo enim hoc studium hactenus
latuit occultatum, quia, cum revera esset arduum,
non est a quolibet humiliter explanatum. Quod qua
occasione olim aggressus sim, quave utilitate et intentione,
perpaucis absolvam.
#Explicit epistola.@#
INCIPIT PROLOGUS EJUSDEM IN MUSICAM.
Cum me et naturalis conditio et bonorum imitatio
communis utilitatis diligentem faceret, coepi inter
alia studia musicam tradere pueris. Tandem adfuit
mihi divina gratia, et quidam eorum imitatione
chordae, nostrarum notarum usu exercitati, ante
unius mensis spatium invisos et inauditos cantus ita
primo intuitu indubitanter cantabant, ut maximum
spectaculum plurimis praeberetur; quod tamen qui
non potest facere, nescio qua fronte se musicum
vel cantorem audeat dicere. Maxime itaque dolui de
nostris cantoribus, qui, etsi centum annis in canendi
studio perseverent, nunquam tamen vel minimam
antiphonam per se valent efferre, semper discentes,
ut ait Apostolus, et nunquam ad perfectam hujus
artis scientiam pervenientes. Cupiens itaque tam
utile nostrum studium in communem utilitatem expendere,
de multis musicis argumentis, quae adjutore
Deo per varia tempora conquisivi, quaedam, quae
cantoribus proficere credidi, quanta potui brevitate
perstrinxi; quae enim de musica ad canendum minus
prosunt, aut si quae ex his quae dicuntur non valent
intelligi, nec memoratu digna judicavi; non
curans de his si quorumdam animus livescat invidia,
dum quorumdam proficiat disciplina.
#Explicit prologus.@#
INCIPIUNT CAPITULA.
CAPITULUM I. Quid faciat qui se ad disciplinam musicae
parat?
CAP. II. Quae vel quales sint notae, vel quot?
CAP. III. De dispositione earum in monochordo.
CAP. IV. Quibus sex modis sibi invicem voces jungantur?
CAP. V. De diapason, et cur tantum septem sint notae?
CAP. VI. Item de divisionibus, et interpretatione earum.
CAP. VII. De affinitate vocum per quatuor modos.
CAP. VIII. De aliis affinitatibus, et b et .
CAP. IX. Item de similitudine vocum, quarum diapason
sola perfecta est.
CAP. X. Item de modis et falsi meli agnitione et correctione.
CAP. XI. Quae vox, et cur in cantu obtineat principatum?
CAP. XII. De divisione quatuor modorum in octo.
CAP. XIII. De octo modorum agnitione, acumine et
gravitate.
CAP. XIV. Item de tropis et virtute musicae.
CAP. XV. De commoda vel componenda modulatione.
CAP. XVI. De multiplici varietate sonorum et neumarum.
CAP. XVII. Quod ad cantum redigitur omne quod
dicitur.
CAP. XVIII. De diaphonia, | null | b5d6bb3c-03f4-4201-b061-05105a6442fa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
id est, organi praecepto.
CAP. XIX. Dictae diaphoniae per exempla probatio.
CAP. XX. Quomodo musica ex malleorum sonitu
sit inventa.
CAPUT PRIMUM. #Quid faciat qui se ad disciplinam musicae artis parat?@#
Igitur qui nostram disciplinam petit, aliquantos
cantus nostris notis descriptos addiscat, in monochordi
usu manum exerceat, hasque regulas saepe
meditetur, donec, vi et natura vocum cognita, ignotos
ut notos cantus suaviter canat. Sed quia voces,
quae hujus artis prima sunt fundamenta, in monochordo
melius intuemur, quomodo eas ibidem ars
naturam imitata discrevit, primitus videamus.
CAPUT II. #Quae vel quales sint notae, vel quot@# ?
Notae autem in monochordo hae sunt. In primis
ponatur Γ. graecum a modernis adjunctum. Sequuntur
septem alphabeti litterae graves, ideoque majoribus
litteris insignitae hoc modo. A B C D E F G. Post
has hae eaedem septem litterae acutae repetuntur,
sed minoribus litteris describuntur, in quibus tamen
inter a. et aliam b. ponimus, quam rotundam
facimus; alteram vero quadravimus. Ita a. b. .
c. d. e. f. g. Addimus his eisdem litteris, sed variis
figuris tetrachordum superacutarum, in quo b. similiter
duplicamus, ita a [a] b [b] [ ] c [c] d. [d] Hae litterae a
multis dicuntur superfluae; nos autem maluimus
abundare, quam deficere. Fiunt itaque simul omnes
XXI. hoc modo Γ A B C D E F G. a b c d e f g a [a] b [b] [ ] c [c] d [d]
Quarum dispositio cum a doctoribus aut fuisset tacita,
aut nimia obscuritate perplexa, adest nunc
etiam pueris breviter ac plenissime explicata.
CAPUT III. #De dispositione earum in monochordo.@#
Γ. itaque in primis affixa ab ea usque ad finem
subjectum chordae spatium per novem partire, et in
termino primae nonae partis A litteram pone, a qua
omnes antiqui fecere principium. Item ab A. ad finem
nona collecta parte, eodem modo B. litteram junge,
Post haec ad Γ. revertens ad finem usque metire per
IIII. et in primae partis termino invenies C. Eademque
divisione per IIII. sicut cum Γ. inventum est C.
simili modo per ordinem cum A. invenies D; cum
B. invenies E; et cum C. invenies F; et cum D.
invenies G; et cum E. invenies A acutum, et cum
F. invenies b. rotundam. Quae vero sequuntur, similium
et earumdem omnes per ordinem medietates
facile colliguntur, ut puta ab B. usque ad finem in
medio spatio pone aliam Similiterque C. signabit
aliam c. et D. aliam d. et E. aliam e. et F. aliam f.
et G. aliam g. et a. aliam a. [a] et b. aliam b. [b] et aliam .
[ ] et c. aliam c. [c] et d. aliam d. [d] Eodem modo posses
in infinitum ita progredi sursum vel deorsum, nisi
artis praeceptum sua te auctoritate compesceret.
De multiplicibus diversisque divisionibus monochordi
unam apposui, ut cum a multis ad unam intenderetur,
sine scrupulo caperetur. Praesertim cum
sit tantae utilitatis, ut et facile intelligatur, et ut intellecta
vix obliviscatur. Alius dividendi modus sequitur,
qui etsi minus memoriae adjungitur, eo tamen
monochordum velociore celeritate componitur,
hoc modo: cum primum a Γ. ad finem passus
novem, id est, particulas facies, primus passus terminabitur
in A. secundus vacat: tertius in D. quartus
vacat: quintus in a. sextus in d. septimus in a. [a]
reliqui vacant. Item cum ab A. usque ad finem
novenis passibus partiris, primus passus terminabitur
in B. secundus vacat: tertius in E. quartus vacat:
quintus in sextus in e. septimus in [ ] reliqui
vacant. Item cum a Γ ad finem quaternis dividis,
primus passus terminabitur in C. secundus in G.
tertius in g. quartus finit. Ab C. vero | null | cf5e329e-2cd0-454a-86db-30848b384a84 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad finem similiter
quatuor passuum, primus terminabitur in E.
secundus in c. tertius in c. [c] quartus finit. Ab F. vero
quaternorum passuum primus terminabitur in b.
rotundum, secundus in f. tertius in c. A b. vero
rotunda quatuor passuum in secundo invenies [ ] reliqui
vacant. Ab a. [a] vero superacuta quatuor passuum,
in primo invenies d. [d] reliqui vacant. Et de
dispositionibus hi duo regularum modi sufficiant,
quorum superior quidem modus ad memorandum
facillimus. Hic vero exstat ad faciendum celerrimus.
In sequentibus vero omnes divisionum modi in brevi
patebunt.
CAPUT IV. #Quibus sex modis sibi invicem voces jungantur.@#
Dispositis itaque vocibus inter vocem et vocem
alias majus spatium cernitur, ut inter Γ. et A. et
inter A. et B. alias minus, ut inter B. et C. et
reliq. Et majus quidem spatium tonus dicitur: minus
vero semitonium, semis videlicet, id est, non
plenus tonus. Item inter aliquam vocem et tertiam
a se tum ditonus est, id est, duo toni, ut a C. ad E.
tum semiditonus, qui habet tantum tonum et semitonium,
ut a D. in F. et reliq. Diatessaron autem
est, cum inter duas voces quocunque modo duo
sunt toni, et unum semitonium, ut ab A. ad D. et a
B. in E. et reliq. Diapente vero uno tono major
est, cum inter quaslibet voces tres sunt toni, et
unum semitonium, ut ab A. in E. et a C. in G. et
reliq. Habes itaque sex vocum consonantias, id
est, tonum, semitonium, ditonum, semiditonum,
diatessaron, et diapente. [ Quibus
adhuc consonantiis duae aliae modorum species a
nonnullis cantoribus superadduntur, hoc est, diapente
cum semitonio: ut ab E. ad c. Itemque diapente
cum tono: ut a C. ad a. Adjungitur etiam et
diapason. Quae quia raro inveniuntur, a nobis minus
inter VI. annumerantur. Sed origo quidem diapason
quae et qualis sit, qui studiosus perscrutatur,
in sequentibus reperiet.] In nullo enim cantu aliis
modis vox voci rite conjungitur, vel intendendo, vel
remittendo. His adjunguntur septem, (i. e.) diapason;
quae quia raro inveniuntur, minus inter alias
annumerantur. Cumque tam paucis clausulis, teste
Boetio, tota harmonia formetur, utillimum est, altae
eas memoriae commendare, et donec plene in canendo
sentiantur et cognoscantur, ab exercitio
nunquam cessare, ut his clausulis veluti quibusdam
clavibus canendi possis peritiam sagaciter faciliusque
possidere.
CAPUT V. #De diapason et cur tantum septem sint notae.@#
Diapason autem est, in qua diatessaron et diapente
junguntur; cum enim ab A. in D. sit diatessaron,
et ab eadem D. in a. acutum sit diapente,
ab A. in alteram a. diapason existit: cujus vis est
eamdem litteram in utroque habere latere, ut a B.
in . a. C. in c. a D. in d. et reliq. Sicut enim utraque
vox eadem littera notatur, ita per omnia ejusdem
qualitatis, perfectissimaeque similitudinis utraque
habetur et creditur. Nam sicut finitis septem
diebus eosdem repetimus, ut semper primum et
octavum eumdem diem dicamus, ita primas et octavas
semper voces eodem charactere figuramus et dicimus,
quia eas naturali concordia consonare sentimus,
ut D. et d. Utraque enim tono et semitonio, et
duobus tonis remittitur, et item tono et semitonio
et duobus tonis, intenditur Unde et in canendo duo
aut tres, aut plures cantores, prout possibile fuerit,
si per hanc speciem differentibus vocibus eamdem
quamlibet symphoniam incipient et decantent, miraberis,
te easdem voces diversis locis, sed minime diversas
habere, eumdemque cantum gravem et acutum
et superacutum tamen univoce resonare hoc modo.
Item si eamdem antiphonam partim gravibus
partim acutis sonis cantaveris, aut quantumlibet per
hanc speciem variaveris, eadem vocum unitas apparebit.
Unde poeta verissime dixit: #septem discrimina
vocum:@# quia etsi plures sint vel fiant, non est
aliarum adjectio, sed renovatio earumdem et repetitio.
Hac nos de | null | fd5bdb2c-adf5-45d4-b9a3-f099861995d2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
causa omnes sonos secundum
Boetium et antiquos musicos septem litteris figuravimus,
cum moderni quidam nimis incaute quatuor
tantum signa posuerunt, quintum videlicet sonum
eodem ubique charactere figurantes; cum indubitanter
verum sit, quod quidam soni a suis quintis,
ut B. et F. omnino discordent, nullusque sonus cum
suo quinto perfecte concordet. Nulla enim vox cum
altera praeter octavam perfecte concordat.
CAPUT VI. #De divisionibus vocum, et interpretationibus earum.@#
Ut autem de divisione monochordi in paucis multa
perstringam, semper Diapason duobus ad finem
aequis currit passibus, Diapente tribus, Diatessaron
quatuor, tonus vero novem, qui quanto sunt passibus
numerosiores, tanto sunt spatio breviores.
Alias vero divisiones praeter has quatuor invenire
non poteris. Diapason autem interpretatur #de omnibus,@#
sive quod omnes habeat voces sub se, sive
quia antiquitus citharae octo per eam fiebant chordis.
In hac quidem specie prima et gravior vox duo
habet spatia, acuta vox unum, ut ab A. ad a. Diapente
dicitur #de quinque;@# sunt enim in ejus spatio
voces quinque, ut a D. in a. Sed gravis ejus vox
tria habet spatia, acuta duo. Diatessaron sonat #de
quatuor;@# nam et habet quatuor voces, et gravior
ejus vox quatuor habet spatia, acuta vero tria, ut a
D. in G. Has tres species symphonias, id est, suaves
vocum copulationes memineris esse vocatas, quia in
diapason diversae voces unum sonant. Diapente vero
et Diatessaron diaphoniae, id est, organi jura possident,
et voces utcumque similes reddunt. Tonus
autem ab intonando, id est, a sonando nomen accepit,
qui majori voci novem, minori vero octo
passus constituit: semitonium autem et ditonus,
etsi voces in canendo conjungunt, divisionem tamen
nullam in monochordo recipiunt.
CAPUT VII. #De modis quatuor et affinitatibus vocum.@#
Cum autem septem sint voces, quia, ut diximus,
aliae, id est, octavae voces sunt eaedem, septenas
sufficit explicare, quae diversorum modorum, et diversarum
sunt qualitatum. Primus modus vocum
est, cum vox tono deponitur, et tono et semitonio, et
duobus tonis intenditur, ut A. et D. Secundus modus
est, cum vox duobus tonis remissa, semitonio et
duobus tonis intenditur, ut B. et E. Tertius est modus,
qui semitonio et duobus tonis descendit, duobus
vero tonis et semitonio ascendit, ut C. et F. Quartus
vero tono deponitur, surgit autem per duos tonos
et semitonium, ut G. Et nota, quod se per ordinem
sequuntur, ut primus in A. secundus in B.
tertius in C. Item primus in D. secundus in E. tertius
in F. quartus in G. Itemque nota has vocum
affinitates per diatessaron et diapente constructas:
A. enim ad D, et B. ad E, et C. ad F, et D. ad G, a
gravibus diatessaron, ab acutis vero diapente conjungitur
hoc modo:
CAPUT VIII. #De aliis affinitatibus vocum, et@# b. #et@# .
Si quae aliae sunt affinitates, eas quoque similiter
diatessaron et diapente fecerunt. Nam cum diapason
in se diatessaron et diapente habeat, et easdem
litteras in utroque latere contineat, semper in medio
ejus spatio aliqua est littera, quae ad utrumque
diapason latus ita convenit, ut cui litterae a gravibus
diatessaron reddit, eidem in acutis per diapente
conveniat, ut in superiori figura notatur, et cui a
gravibus diapente contulit, eidem a superioribus
diatessaron dabit, ut A. E. a. A. enim et E. in depositione
concordant, quae utraque duobus tonis
semitonioque conficitur. Itemque G. cum ad C. et
D. per easdem species resonet, unius depositionem
alteriusque elevationem sumpsit. Nam et C. et G.
duobus tonis pariter et semitonio surgunt, et D. et
G. tono et semitonio pariter inflectuntur. b. vero
rotundum, quia minus est regulare, quod adjunctum
vel molle dicunt, cum F. habet concordiam,
et ideo additum est, quia F. cum quarta a se .
tritono differente nequibat habere concordiam:
utramque autem b. . in eadem neuma non jungas. | null | 5a18cb6b-25e3-479a-92e8-614b24ffcec6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
In eodem vero cantu maxime b. molli utimur,
in quo F. f. amplius continuatur gravis vel acuta,
ubi et quamdam confusionem et transformationem
videtur facere, ut G. sonet protum, a. deuterum,
cum ipsa b. mollis sonet tritum; unde ejus a multis
nec mentio facta est. Alterum vero . in commune
placuit habere. Quod si ipsam b. mollem vis
omnino non habere, neumas, in quibus ipsa est,
ita tempera, ut pro F. G. a. et ipsa b. habeas G.
a. . c. aut si talis est neuma, quae post D. E. F. in
elevatione vult duos tonos et semitonium, quod ipsa
b. mollis facit, aut quae post D. E. F. in depositione
vult duos tonos; pro D. E. F. assume a.
c. quae ejusdem sunt modi, et praedictas elevationes
et depositiones regulariter habent. Hujusmodi
enim elevationes et depositiones inter D. E. F. et
a. . c. clare discernens confusionem maxime contrariam
tollit.
De similitudine vocum pauca perstrinximus, quia
quantum similitudo in diversis rebus conquiritur,
tantum ipsa diversitas, per quam mens confusa diutius
potuit laborare, minuitur; semper enim adunata
divisis facilius capiuntur. Omnes itaque modi distinctionesque
modorum his tribus aptantur vocibus
C. D. E. Distinctiones autem dico eas quae a plerisque
differentiae vocantur, hoc est, #saeculorum
amen.@# Differentia autem idcirco dicitur, eo quod
discernat seu separet plagas ab autentis; caeterum
abusive dicitur. Ergo omnes voces aliae cum his aliquam
habent concordiam, seu in depositione seu in
elevatione; nullae vero in utroque se exhibent similes
cum aliis, nisi in diapason. Sed horum similitudinem
omnium in hac figura, quam subjecimus,
quisquis requisierit, reperire poterit
CAPUT IX. #De similitudine vocum in cantu, quarum diapason sola perfecta est.@#
Supradictae voces, prout similes sunt, utpote aliae
in elevatione, ut C. et G. D. et a. aliae in depositione,
ut a. et E. G. et D. aliae in utroque, ut C. et
G. E. et ita similes faciunt neumas, adeo ut unius
cognitio pandat tibi alteram, in quibus vero nulla
similitudo monstrata est, vel quae diversorum modorum
sunt, altera alterius neumam cantumque non
recipit: quod si compellas recipere, transformabis;
ut puta si quis vellet antiphonam, cujus principium
est in D. in E. vel in F. quae sunt alterius modi voces,
incipere, mox auditu perciperet quanta diversitatis
transformatio fieret. In D. vero et a. quae
unius sunt modi, saepissime possumus eumdem cantum
incipere vel finire: saepissime autem dixi, et
non semper, quia similitudo, nisi in diapason, perfecta
non est. Ubi enim diversa est tonorum semitoniorumque
positio, fiat necesse est et neumarum.
In praedictis namque vocibus, et quae unius modi
dicuntur, dissimilitudines inveniuntur; D. enim
deponitur tono, a. vero ditono; sic et in reliquis.
CAPUT X. #De Modis et falsi meli agnitione et correctione.@#
Hi sunt quatuor modi vel tropi, quos abusive tonos
nominant, qui sic sunt naturali ab invicem diversitate
disjuncti, ut alter alteri in sua sede locum
non tribuat, alterque alterius neumam aut transformet
aut recipiat nunquam; dissonantia quoque per
falsitatem ita in canendo subrepit, cum aut de bene
dimensis vocibus parum quid gravantes demunt, vel
adjiciunt intendentes; quod pravae voces hominum
faciunt, cum aut praedictam rationem plus justo
intendentes vel remittentes, neumam cujuslibet modi
aut in alium modum pervertunt, aut in loco, qui
vocem non recipit, inchoant, vel quasdam faciunt
subductiones in trito, quae dieses appellantur, eum
non operteat eas in usum admittere, nisi supervenientibus
certis locis. Quod ut facile pateat, proponimus
exemplum:
In nullo enim sono valet fieri, excepto tertio et
sexto; nam etsi reperiatur in alio, penitus emendanda
est; non solum autem ipsa, sed et radix, ex
qua inutiliter processit, eradicanda est.
Notandum, quod, quia #a@# a quibusdam semitonii
loco admittitur, ideo harmoniam in modum plaustri
vergentis per petrosam semitam conficiunt | null | 26c7798d-359b-4c1d-b92b-64c3e0ff54f6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Ideo autem
plus quam omnium artium musicae sunt regulae
dissolutae, quia, dum nusquam aliqui potuerunt se
ad semitam admittere, imo dum pleni fluminis ( #f.@#
instar) cui dum non sufficit proprius alveus, per
compita diffunditur; ita ipsi omni loco, quo semitonia
accreverunt, aliam semitam elegerunt, scilicet
metuentes arctum ingredi specum, ne magnitudo,
qua praecellunt, corporis arctetur, aut minori latitudine
aut breviori altitudine tegminis. Ubi autem
non quaerunt ( #f.@# queunt) penitus effugere, diesi usi
sunt, imitantes nimirum illos qui, dum metuunt
vim algoris, vim faciunt impingentes semel ante os
camini.
Igitur haec diesis, quae, sicut supra diximus,
locum semitonii sumit, nusquam sumenda est, nisi
isto modo, cum tritus canitur, et tetrardus producendus
est in proto, iterumque deponendus est in
semetipso, vel in eodem trito, vel etiam magis
infimo. Tunc tritus, qui praeest tetrardo, protove,
subducendus est modicum; quae subductio appellatur
diesis, et medietas sequentis semitonii, sicut
semitonium est medietas sequentis toni. Metitur
autem hoc modo. Cum a G. ad finem feceris novem
passus, reperisque a. tunc ab a. ad finem partire
per septem, et in termino primae partis reperies primam
diesim, inter et c. Mox secundus et tertius
passus erunt vacui, quartus vero tertii diesis obtinebit
locum, qui similiter erit inter [ ] et c. [c] Mode
simili a d. passus fiant totidem ad finem, moxque
secundae patebit locus, supradicto ordine, quae erit
inter e. et f. Tunc revertens ad primam diesin, divide
ad finem per quatuor, et primus item passus
terminabit inter e. et f. secundus inter [ ] et c [c] c.
reliqui vacant. Admonemus vero lectorem ne
existimet nos desipere, eo quod primo omisimus
ista scribere. Nos enim paratos habebit, post finem
operis ex istis respondere sibi; nunc ad coepta revertamur.
Sunt etiam nonnulli, qui, ubi debuerant semiditonum
admittere, apponunt tonum. Quod ut exemplo
pateat, in Communione, #diffusa est gratia,@# multi
propterea, quod erat incipiendum in F. uno tono
deponunt, cum ante F. tonus non sit: sicque fit,
ut ubicunque occurrit semitonium, ponant illum
sub F, quod nullo modo fieri potest, et ideo finis
Communionis ejusdem ibidem veniat, ubi nulla vox
est. Cantoris itaque peritiae esse debet, quo loco vel
modo quamlibet neumam incipiat, ut eam vel suo
modo restituat, vel, si motione opus est, ad affines
voces inquirat. Hos autem modos vel tropos
graece nominamus protum, deuterum, tritum, tetrartum.
CAPUT XI. #Quae vox, et quare in cantu obtineat principatum.@#
Cum autem quilibet cantus omnibus vocibus et
modis fiat, vox tamen quae cantum terminat, obtinet
principatum; ea enim et diutius et morosius sonat.
Et praemissae voces, quae tantum exercitatis patent,
ita ad eam adaptantur, ut mirum in modum quamdam
ab ea coloris faciem ducere videantur. Per
supradictas nempe sex consonantias, voci quae neumam
terminat reliquae voces concordare debent.
Voci vero quae cantum terminat, principatum ejus,
cunctarumque distinctionum fines vel etiam principia,
opus est adhaerere. Excipitur #Tribus miraculis;@#
quia, cum cantus in E. terminat saepe in c. qui ab
ea diapente et semitonium distat, principium facit in
hac antiphona:
#Tertia dies est, quod haec facta sunt.@#
Praeterea cum aliquem cantare audimus, primam
ejus vocem, cujusmodi sit, ignoramus; quia utrum
toni vel semitonia reliquaeve species sequantur,
nescimus. Finito vero cantu ultimae vocis modum
ex praeteritis aperte agnoscimus. Incepto enim
cantu, quid sequatur, ignoras, finito autem, quid
praecesserit, vides. Itaque finalis vox est, quam
melius intuemur. Deinde si eidem cantui versum aut
psalmum, aut aliquid velis subjungere, ad finalem
vocem permaxime opus est coaptare, non ad primae
vel aliarum adeo inspectionem redire.
Additur quoque et illud, quod accurati cantus in
finalem vocem maxime distinctiones mittant. Nec
mirum est regulas musicam sumere a finali voce,
cum et in Grammaticae partibus artis pene ubique
vim sensus in ultimis litteris vel syllabis per casus,
numeros, | null | 2cdadfe5-03d3-4a71-9e07-35b095c7fd85 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
personas, temporaque discernimus. Igitur
quia et omnis laus in fine canitur, jure dicimus
quod omnis cantus ei sit modo subjectus, et ab eo
modo regulam sumat, qui ultimus sonat. A finali
itaque voce ad quintam in quolibet cantu justa est
depositio, et usque ad octavas elevatio, licet contra
hanc regulam saepe fiat, cum ad nonam, decimamve
vel undecimam progrediamur. Unde et finales voces
statuerunt D. E. F. G. quia his primum praedictam
elevationem vel depositionem monochordi positio
commodaverit; habent enim haec deorsum unum
tetrachordum gravium, sursum vero duo acutarum.
CAPUT XII. #De divisione quatuor modorum in octo.@#
Interea cum cantus unius modi, utpote proti, ad
comparationem finis tum sint graves et plani, tum
acuti et alti, versus et psalmi, et si quid, ut diximus,
fini aptandum erat, uno eodemque modo prolatum,
diversis aptari non poterat. Quod enim subjungebatur,
si erat grave, cum acutis non conveniebat, si
erat acutum, a gravibus discordabat. Consilium
itaque fuit, ut quisque modus partiretur in duos, id
est, acutum et gravem, distributisque regulis acuta
cum acutis, et gravia convenirent gravibus, et
acutus quisque modus diceretur autenticus, id est,
auctoralis et princeps; gravis autem plaga vocaretur,
id est, lateralis et minor. Qui enim dicitur
stare ad latus meum, minor me est, caeterum si
esset major, ego aptius dicerer stare ad latus ejus.
Cum ergo dicatur autentus protus et plagis proti,
similiter de reliquis, qui naturaliter in vocibus
erant quator divisi, in cantibus facti sunt octo.
Abusio autem tradidit latinis dicere: pro autento
proto et plagis proti, primus et secundus; pro autento
deutero et plagis deuteri, tertius et quartus; pro
autento trito et plagis triti, quintus et sextus;
pro autento tetrardo et plagis tetrardi, septimus et
octavus.
CAPUT XIII. #De octo modorum agnitione, acumine et gravitate.@#
Igitur octo sunt modi, ut octo partes orationis, et
octo formae beatitudinis, per quos omnis cantilena
discurrens octo dissimilibus vocibus et qualitatibus
variatur. Ad quos in cantibus discernendos etiam
quaedam neumae inventae sunt, ex quarum aptitudine
ita modum cantionis agnoscimus, sicut saepe ex aptitudine
corporis, quae cujus sit tunica, reperimus,
ut:
#Pri@# [Dac] #mum@# [a] #quae@# [a] #ri@# [G] #te@# [FE] #re@# [G] #gnum@# [FE] #Dei@# [DD] [C F G a G a G F E F G a G F E F D.]
Mox enim ut cum fine alicujus antiphonae hanc
neumam bene viderimus convenire, quod autenti
proti sit, non est opus dubitare; sic et de reliquis.
Ad hoc etiam cognoscendum plurimum valent et
versus nocturnalium responsoriorum, et psalmi officiorum,
et omnia quae in modorum formulis praescribuntur,
quas qui non novit, mirum est si quam
partem horum quae dicuntur intelligit. Ibi enim in
formis praevidetur, quibus in vocibus singulorum
modorum cantus rarius saepiusve incipiatur, et in
quibus minime id fiat: ut in plagis quidem minime
licet vel principia vel fines distinctionum ad quintas
intendere, cum et ad quartas perraro soleat
evenire. In autentis vero, praeter deuterum,
eadem principia et fines distinctionum minime licet
ad sextas intendere, plagae vero proti vel triti ad
tertias intendunt; et plagae deuteri et tetrardi ad
quartas intendunt.
Memineris praeterea, quod sicut usualium cantuum
attestatione perhibetur, autenti vix a suo fine plus
una voce descendunt. Ex quibus autentus tritus
rarissime id facere propter subjectam semitonii
imperfectionem videtur. Ascendunt autem autenti
usque ad octavam et nonam, vel etiam decimam.
Plagae vero ad quintas remittuntur et intenduntur.
Sed intensioni sexta vel septima auctoritate tribuitur,
sicut in autentis nona et decima. Plagae vero
proti, deuteri, et triti aliquando in a. . c. acutas
necessario finiuntur.
Supradictae autem regulae permaxime caventur in
antiphonis et responsoriis, quorum cantus ut psalmis
et versibus coaptentur, oportet, communibus
regulis fulciantur. Alioquin plures cantus invenies,
in quibus adeo confunditur gravitas et acumen, ut
non possit adverti, cui magis, id est | null | dd6205ba-80a4-4858-b4bc-69051acd955f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, autento an
plagae conferantur. Praeterea et in ignotorum cantuum
inquisitione, praedictarum neumatum et subjunctionum
appositione plurimum adjuvamur, cum
talium aptitudine soni cujusque proprietatem per
vim tropicam intuemur. Est autem tropus species
cantionis, qui et modus dictus est, et adhuc dicendum
est de eo.
CAPUT XIV. #De tropis, et virtute musicae.@#
Horum quidam troporum exercitati usu ita proprietates
et discretas facies, ut ita dicam, extemplo
ut audierint, recognoscunt, sicut peritus gentium
coram positis multis habitus eorum intueri potest
et dicere: hic Graecus est, ille Hispanus, hic Latinus
et ille Teutonicus, iste vero Gallus: atque ita diversitas
troporum diversitati mentium coaptatur, ut
unus autenti deuteri fractis saltibus delectetur; alius
plagae triti eligat voluptatem; uni garrulitas tetrardi
autenti magis placet; alter ejusdem plagae suavitatem
probat; sic et de reliquis.
Nec mirum, si varietate sonorum delectatur auditus,
cum varietate colorum gratuletur visus, varietate
odorum foveatur olfactus, mutatisque saporibus
lingua congaudeat. Sic enim per fenestram
corporis delectabilium rerum suavitas intrat mirabiliter
penetralia cordis. Inde est, quod sicut quibusdam
saporibus, coloribus et odoribus, vel etiam
colorum intuitu salus tam cordis quam coporis vel
minuitur vel augetur. Ita quondam, ut legitur, quidam
phreneticus, canente Asclepiade medico, ab
insania revocatus. Et item alius quidam citharae
suavitate in tantam libidinem incitatus, ut cubiculum
puellae quaereret effringere dementatus: moxque
citharoedo mutante modum voluptatis poenitentia
ductum recessisse confusum. Item et David
Saul daemonium cithara mitigabat, et daemonicam
feritatem hujus artis potenti vi ac suavitate frangebat.
Quae tamem vis solum divinae sapientiae ad plenum
patet. Nos vero quae in aenigmate ab inde percepimus,
in divinis laudibus utamur. Sed quia de
hujus artis virtute vix pauca libavimus, quibus ad
bene modulandum rebus opus sit, videamus.
CAPUT XV. #De commoda componenda modulatione.@#
Igitur quemadmodum in metris sunt litterae et
syllabae, partes et pedes, ac versus: ita et in harmonia
sunt phthongi, id est soni, quorum unus,
duo, vel tres aptantur in syllabas, ipsaeque solae vel
duplicatae neumam, id est, partem constituunt cantilenae;
sed pars una vel plures distinctionem faciunt,
id est, congruum respirationis locum. De
quibus illud est notandum, quod tota pars compresse
et notanda et exprimenda est, syllaba vero
compressius, tenor vero, id est, mora ultimae vocis,
qui in syllaba quantuluscumque est amplior in parte,
diutissimus vero in distinctione, signum in his divisionibus
existit, sicque opus est, ut quasi metricis
pedibus cantilena plaudatur, et aliae voces ab aliis
morulam duplo longiorem, vel duplo breviorem, aut
tremulam habeant, id est, varium tenorem, quem
longum aliquotiens litterae virgula plana apposita
significat: ac summopere caveatur talis neumarum
distributio, ut cum neumae tum ejusdem soni repercussione,
tum duorum aut plurium connexione
fiant, semper tamen aut in numero vocum aut in
ratione tonorum neumae alterutrum conferantur,
atque respondeant, nunc aequae aequis, nunc duplae
vel triplae simplicibus, atque alias collatione sesquialtera
vel sesquitertia.
Proponatque sibi Musicus, quibus ex his divisionibus
incedentem faciat cantum, sicut Metricus, quibus
pedibus faciat versum; nisi quod Musicus non se
tanta legis necessitate constringit, quia in omnibus
se haec ars in vocum dispositione rationabili varietate
permutat. Quam rationabilitatem etsi saepe
non comprehendamus, rationale tamen creditur id, quo
mens, in qua est ratio, delectatur. Sed haec et hujusmodi
melius colloquendo quam conscribendo monstrantur.
Oportet ergo ut more versuum distinctiones
aequales sint, et aliquotiens eaedem repetitae, aut aliqua
vel parva mutatione variatae, et cum plures
fuerint duplicatae, habentes partes non nimis diversas,
et quae aliquotiens eaedem transformentur per
modos, aut similes intensae et remissae inveniantur.
Item ut reciprocata neuma eadem via, qua venerat,
redeat, ac per eadem vestigia recurrat. Item ut
qualem ambitum vel lineam una facit saliendo ab
acutis, talem inclinatam altera e regione opponat
respondendo a gravibus, sicut fit, cum in puteo
nos cum imagine nostra contra speculamur. Item
aliquando una syllaba unam vel plures habeat neumas,
aliquando una neuma plures dividatur in syllabas.
Variabuntur hae vel omnes neumae, cum alias
ab eadem voce incipiant, alias de dissimilibus secundum
laxationis et acuminis varias qualitates. Item
ut | null | 6fcfa476-efbc-4832-816b-c985f732e0d5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad principalem vocem, id est finalem, vel si quam
affinem ejus pro ipsa elegerint, pene omnes distinctiones
currant, et eadem aliquando vox, quae terminat
neumas omnes, vel plures distinctiones finiat,
aliquando et incipiat; sicut apud Ambrosium curiosus
invenire poterit. Sunt vero quasi prosaici cantus,
qui haec minus observant, in quibus non est curae, si
aliae majores, aliae minores partes et distinctiones per
loca sine discretione inveniantur more prosarum.
Metricos autem cantus dico, quia saepe ita canimus,
ut quasi versus pedibus scandere videamur,
sicut fit, cum ipsa metra canimus, in quibus cavendum
est, ne superfluae continuentur neumae dissyllabae
sine admixtione trisyllabarum ac tetrasyllabarum.
Sicut enim Lirici poetae nunc hos nunc alios
adjunxere pedes, ita et qui cantum faciunt, rationabiliter
discretas ac diversas componunt neumas;
rationabilis vero discretio est, si ita fit neumarum
et distinctionum moderata varietas, ut tamen neumae
neumis et distinctiones distinctionibus quadam
semper similitudine sibi consonanter respondeant,
id est, ut sit similitudo dissimilis, more perdulcis
Ambrosii. Non autem parva similitudo est metris et
cantibus, cum et neumae loco sint pedum, et distinctiones
loco versuum: utpote ista neuma dactylico,
illa vero spondaico, illa iambico metro decurreret;
et distinctionem nunc tetrametram nunc pentametram,
alias quasi hexametram cernes, et multa alia,
ut elevatio et positio tum ipsa sibi, tum altera alteri
similis vel dissimilis praeponatur, supponatur, apponatur,
interponatur, alias conjunctim, alias divise,
alias commixtim ad hunc modum. Item ut in unum
terminentur partes et distinctiones neumarum atque
verborum, nec tenor longus in quibusdam brevibus
syllabis, aut brevis in longis sit, quia obcoenitatem
parit, quod tamen raro opus erit curare.
Item ut rerum eventus sic cantionis imitetur
effectus, ut in tristibus rebus graves sint
neumae, in tranquillis rebus jucundae, in prosperis
exsultantes, et reliquae. Item saepe vocibus
gravem et acutum accentum superponimus,
quia saepe ut majori impulsu quasdam, ita
etiam minori efferimus: adeo ut ejusdem saepe vocis
repetitio elevatio vel depositio esse videatur. Item
ut in modum currentis equi semper in fine distinctionum
rarius voces ad locum respirationis accedant,
ut quasi gravi more ad repausandum lassae perveniant.
Spissim autem et rare, prout oportet, notae
compositae hujus saepe rei poterunt indicium dare.
Liquescunt vero in multis voces more litterarum, ita
ut inceptus modus unius ad alteram limpide transiens
nec finiri videatur. Porro liquescenti voci
punctum quasi maculando superponimus hoc modo:
#Ad@# [G] #te@# [DE] #le@# [Ga] #va@# [a] #vi.@# [G.]
Si autem eam vis plenius proferre non liquefaciens,
nihil nocet, saepe autem magis placet. Et
omnia, quae diximus, nec nimis raro, nec nimis
continue facias, sed cum discretione.
CAPUT XVI. #De multiplici varietate sonorum et neumarum.@#
Illud vero non debet mirum videri, cur tanta copia
tam diversorum cantuum tam paucis formata sit vocibus,
quae voces non nisi sex modis, ut diximus,
sibi jungantur tam per elevationem quam per depositionem;
cum et de paucis litteris, etsi non perplures,
conficiantur syllabae, poterit enim colligi
numerus syllabarum; infinita tamen partium pluralitas
concrevit ex syllabis, et in metris de paucis
pedibus quam plura fiunt genera metrorum, et unius
generis metrum plurimis varietatibus invenitur diversum,
ut hexametrum; quod quomodo fiat, videant
grammatici, quoniam illud dicere alterius est negotii.
Nos, si possumus, videamus, quibus modis
distantes ab invicem neumas constituere valeamus.
Igitur motus vocum, qui sex modis consonanter
fieri dictus est, fit arsi et thesi, id est, elevatione et
depositione: quorum gemino motu, id est, arsis et
thesis, omnis neuma formatur, praeter repercussas
aut simplices. Deinde arsis et thesis tum sibimet
junguntur, ut arsis arsi, thesis thesi, tum altera
alteri, ut arsis thesi, et thesis arsi conjungitur,
ipsaque conjunctio tum fit ex similibus, tum ex
dissimilibus. Dissimilitudo autem erit, si ex praedictis
motibus, id est, tonis, semitoniis, ditonis et caeteris
alius alio plures paucioresve habeat voces, aut
magis conjunctas vel disjunctas dissimiliter; deinde
vel similiter facta conjunctione motus motui tum
erit praepositus, | null | 621a3a33-46c3-49ac-bf5c-c6ef44a61b45 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
id est in superioribus positus, tum suppositus,
tum appositus, id est, cum in eadem voce unius
motus finis erit, alteriusque principium; tum interpositus,
id est, quando unus motus infra alium positus et
minus est gravis et minus acutus; tum id commixtus,
est, partim interpositus partimque suppositus, aut prae
positus, aut appositus, rursusque hae positiones dirimi
possunt secundum laxationis et acuminis, augmenti
et detrimenti, modorum quoque varias qualitates. Neu
mae quoque per eosdem modos arsis et thesis poterunt
variari, et distinctiones aliquando. Qua de re et descriptionem
subjecimus, quo facilior per oculos via sit.
CAPUT XVII. #Quod ad cantum redigitur omne, quod scribitur.@#
His breviter intimatis aliud tibi planissimum dabimus
hic argumentum, utillimum usui, licet hactenus
inauditum. Quo cum omnium omnino melorum
causa claruerit, poteris tuo usui adhibere, quae probaveris
commoda, et nihilominus respuere, quae videbuntur
obscoena. Perpende igitur, quia sicut
omne, quod dicitur, scribitur, ita ad cantum redigitur
omne, quod scribitur. Canitur ergo omne, quod
dicitur, scriptura autem litteris figuratur. Sed ne in
longum regula nostra producatur, #sex his de@#
litteris quinque tantum vocales sumamus, sine quibus
nulla alia littera, sed nec syllaba sonare probatur,
earumque permaxime causa conficitur, quotienscumque
suavis concordia in diversis partibus invenitur,
sicut persaepe videmus consonos et sibimet
alterutrum respondentes versus in metris, ut quamdam
quasi symphoniam grammaticae admireris. Cui
si musica responsione simili jungatur, duplici modulatione
delecteris.
Has itaque quinque vocales sumamus, forsitan
cum tantum concordiae tribuunt verbis, non minus
cantilenae praestabunt et neumis. Supponantur itaque
per ordinem litteris monochordi, et quia quinque
tantum sunt, tamdiu repetantur, donec unicuique
sono sua subscribatur vocalis, hoc modo:
In qua descriptione id modo perpende, quia cum
his quinque litteris omnis locutio moveatur, moveri
quoque et quinque voces ad se invicem, ut diximus,
non negetur. Quod cum ita sit, sumamus modo aliquam
locutionem, ejusque syllabas illis sonis adhibitis
decantemus, quas earumdem syllabarum vocales
subscriptae monstraverint, hoc modo:
#Sancte@# [C D] #Joannes@# [F C D] #meritorum@# [D E F G] #tuorum@# [G F G] #copias@# [F E C] #neque@# [D D F] #digne@# [E D] #canere.@# [C D D]
Quod itaque de hac oratione factum est, et de omnibus posse fieri nulli dubium est. Sed ne gravis
tibi imponatur necessitas, quia ad hunc modum vix
cuilibet symphoniae quinque accidunt voces, et ipsas
quinque transgredi saepe ad votum non suppetat, ut
tibi paulo liberius liceat evagari, alium item versum
subjungo vocalium, sed ita sit diversus, ut a
tertio loco prioris incipiat hoc modo:
Ubi cum duobus ubique subsonis, in quibus quinque
habeantur vocales, cum videlicet cuique sono
et una subsit, et altera satis tibi liberior facultas
accedit, et productiori et contractiori pro libitu motu
variare et incedere. Unde et hoc nunc videamus,
qualem symphoniam huic rhythmo suae vocales attulerint.
#Linguam@# [G G] #refrenans@# [F a G] #temperet,@# [a a a] #ne@# [a] #litis@# [ G] #horror@# [ c] #insonet,@# [ c d] #visum@#
[e d] #fovendo@# [c d c] #contegat,@# [c a G] #ne@# [a] #vanitates@# [c c a] #hauriat:@# [F G G]
In sola enim ultima parte hoc argumentum reliquimus,
ut melum suo tetrardo conveniens redderemus.
Cum itaque suis tantum vocalibus quidam
cantus quamdam aptam sibi vendicet adeo cantilenam,
non est dubium, quin fiat aptissima,
si in multis exercitatus de pluribus potiora tantum,
sibique aptius respondentia eligas, hiantia
suppleas, compressa resolvas, producta nimium contrahas,
ac nimis contracta distendas, ut unum quod
accuratum opus efficias.
Illud praeterea scire te volo, quod in morem puri
argenti omnis cantus quo magis usitatur, eo magis
coloratur, et quod modo displicet, per usum quasi
lima politum postea collaudatur | null | 6cc9ac3a-8dd5-4bda-95d6-981d505adf81 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, ac pro diversitate
gentium ac mentium, quod huic displicet, ab alio
amplectitur, et hunc oblectat consona, ille magis
probat diversa; iste continuationem et mollitiem
secundum suae mentis lasciviam quaerit; ille, utpote
gravis, sobriis cantibus demulcetur. Alius vero ut
amens in compositis et in anfractis vexationibus
pascitur, et unusquisque eum cantum sonorius
multo pronuntiat, quem secundum suae mentis insitam
qualitatem probat. Quae omnia si dictis argumentis
assiduo exercitio inhaeseris, ignorare non
poteris. Immo et argumentis utendum est, donec
ex parte cognoscimus, ut ad plenitudinem scientiae
perveniamus. Sed quia haec in longum prosequi
proposita brevitas non exposcit, praesertim cum ex
his perplura valeant colligi, de canendo ista sufficiant.
Jam nunc diaphoniae praecepta exequamur
breviter.
CAPUT XVIII. #De diaphonia, id est, organi praecepto.@#
Diaphonia vocum disjunctio sonat, quam nos organum
vocamus, cum disjunctae ab invicem voces
et concorditer dissonant, et dissonantes concordant.
Qua quidem ita utuntur, ut canenti semper chorda
quarta succedat, ut A. ad D. ubi si organum per acutum
a duplices, ut sit D. a resonabit A. ad D. diatessaron,
ad a diapasoa, D. vero ad utramque A. a diatessaron
et diapente, a. acutum ad graviores diapente
et diapason. Et quia hae tres species ad tantam organi
societatem se permiscent ac suavitate, ut similitudinem
vocum fecisse superius sunt monstratae
symphoniae, ideo apte vocum copulationes dicuntur,
cum symphonia de cantu omni dicatur. Dictae autem
diaphoniae hoc est exemplum:
Diapason c d e c d e d c c c a g c d e d dc.
Diapente FGa FGa GFFF EDCFG aGGF.
#Miserere mei, Deus.@#
Diatessaron C D E C D E D C C C B A Γ C DEDDC.
Haec autem figura aperte emendata continet praecedentes
voces hujus antiphonae #Miserere mei, Deus,@#
subsequentes organizando per diatessaron, quod
vulgariter dicitur organum supra voce, id est, sub
his, praecedentes acutas voces retinet organizantes
per diapente, quod organum dicitur supra vocem.
Haec autem antiphona de trito tono, id est sexto
est, et deponitur in ea organum usque ad C. gravem,
ad quam organum nonnumquam descendit. Sicut
enim graves descendunt voces, sic ascendunt acutae.
Potes et cantum cum organo et organum cum cantu,
quantum libuerit, duplicare per diapason; ubicumque
enim ejus concordia fuerit, dicta symphoniarum
aptatio non cessabit.
Cum itaque jam satis vocum patefacta sit duplicatio,
gravem a canente succentum, more, quo nos
utimur, explicemus. Superior nempe diaphoniae modus
durus est, noster vero mollis, ad quem semitonium
et diapente non admittimus; tonum vero et
ditonum et semiditonum cum diatessaron recipimus,
sed semiditonum in his infimatum, diatessaron
vero obtinet principatum.
His itaque quatuor concordiis diaphoniae cantum
subsequitur; troporum vero alii apti, alii aptiores,
alii aptissimi existunt. Apti sunt, qui per solam
diatessaron quartis a se vocibus organum reddunt,
ut deuterus in B. et E: aptiores sunt, qui non solum
quartis, sed tertiis et secundis per tonum et
semiditonum, licet raro, respondent, ut protus in A.
et D: aptissimi vero, qui saepissime suaviusque id
faciunt, ut tetrardus et tritus in C. F. G. Hae enim
tono et ditono et diatessaron obsequuntur; quorum
a trito, in quem vel finis distinctionum advenerit,
vel qui proximus ipsi finalitati suberit, subsecutor
tamen numquam debet descendere, nisi illo inferiores
voces cantor admiserit. A trito enim infimo aut
infimis proxime substituto deponi organum nunquam
licet. Cum vero cantor inferiores voces admiserit
congruo loco, et per diatessaron organum deponatur,
moxque ut illa distinctionum gravitas ita deseritur,
ut repeti non speretur, quem prius habuerat locum
subsecutor repetat, ut finali voci, si in se devenerit,
commaneat, et si super se est, vicino decenter occurrat,
qui occursus tono melius fit, ditono non adeo,
semiditonoque numquam. Ad diatessaron vero vix
fit occursus, cum gravis magis placet illo loco succentus.
Quod tamen ne in ultima distinctione symphoniae
eveniat, est cavendum. Saepe autem cum
inferiores trito voces cantor admiserit, organum
suspensum tenemus in trito; tunc vero opus est ut
in inferioribus distinctionem | null | 0719ad5a-3237-4efa-bb81-56a229267682 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cantor non faciat, sed
discurrentibus cum celeritate vocibus praestolanti
trito redeundo subveniat, et suum et illius facta in
superioribus distinctione repellat. Item cum occursus
fit tono, diutinus fit tenor finis, ut ei partim subsequatur,
et partim concinatur. Cum vero ditonus
diuturnior, ut saepe per intermissam vocem, dum
vel parva sit obsecutio, etiam toni non desit occursio.
Quod quia fit, tunc harmonia finitur deutero:
etsi cantus non speratur ultra ad tritum descendere,
utile tunc erit proto vim organi occupare, subsequentibus
subsequi, finique per tonum decenter occurrere.
item cum plus diatessaron sejungi non liceat, opus est,
cum plus se cantor intenderit, subsecutor ascendat,
ut videlicet C. sequatur F: et D. sequatur G: et E
sequatur a. et reliqua. Denique praeter quadratam
singulis vocibus diatessaron subest, unde in quibus
distinctionibus illa fuerit, G. vim organi possidebit.
Quod tum fit, si aut cantus ad F. descendat, aut
subsequitur, aut in G. distinctionem faciat, ad G. et
a. congruis locis F. subsequitur, si in G. vero cantus
non terminet, F. cum cantu vim organi admittit.
Cum vero. b. mollis versatur in cantu, F. organalis
erit. Cum ergo tritus adeo diaphoniae obtineat principatum,
ut aptissimum supra caeteros obtineat locum,
videmus a Gregorio non immerito plus caeteris
vocibus adamatum. Etenim multa melorum principia,
et plurimas repercussiones dedit, ut saepe, si de
ejus cantu triti E. et c. subtrahatur, prope medietatem
tulisse videaris. Diaphoniae praecepta data
sunt, quae si exemplis probes, perfecte cognosces.
CAPUT XIX. #Dictae Diaphoniae per exempla probatio.@#
Igitur a trito non deponimus organum, sive in eo,
sive in sequentibus finiatur, hoc modo:
Ecce finis distinctionis in trito C. a quo non deponimus
organum, quia non habet sub se tonum vel
ditonum, quibus fit occursus, sed habet semiditonum,
per quem non fit occursus.
servo fidem
Ecce alia distinctio in trito F. in quo et quartis a se
vocibus per diatessaron subsequimur, et diatessaron
succentus plusquam occursus placet:
Ipsi me tota
Ecce alia ejusdem modi triti in F.
De votione committo.
Ecce alia distinctio in proto D. in qua et toni occursus
ad finem patet.
Item: Homo erat in Iherusalem, aut ita:
Hierusalem.
Ecce distinctio in deutero E. in qua ditoni occursus
vel simplex vel intermissus placet.
Veni ad docendum vos viam prudentiae.
Distinctio in proto A. In hac distinctione in inferiore
trito C, qui fini proxime subest D, voces admissae
sunt, et locus prior finita gravitate repetitus est,
ubi diximus #viam prudentiae.@# Et in hac similiter:
Sexta hora sedit super puteum.
Ecce ut ascendit organum, ne in ultima distinctione
succineret cavens.
Sexta hora se dit super puteum.
Ecce quomodo, admittente cantore graviores voces,
organum suspensum tenemus in trito.
Victor ascendit coelos unde descendet.
Ecce ut ad G. et a in fine subsequitur F. Idem in
plagali trito invenies usurpatum, ut ad C et d ita
subsequatur, sicut ad G et ad a sequitur F. hoc
modo:
Ve ni te Ad ore mus.
CAPUT XX. #Quomodo musica ex malleorum sonitu sit inventa.@#
De origine autem musicae artis, quia rudem lectorem
vidimus, in primis tacuimus, quam jam
exercitato, magisque scienti tribuimus. Erant antiquitus
instrumenta incerta, et canentium multitudo,
sed caeca: nullus enim hominum vocum differentias
et symphoniae discretionem poterat aliqua argumentatione
colligere; neque posset unquam certum aliquid
de hac arte cognoscere, nisi tandem bonitas
divina, quod sequitur, suo nutu disponerat.
Cum Pythagoras quidam magnus philosophus forte
iter ageret, ventum est ad fabricam, in qua super
unam incudem quinque mallei feriebant: quorum
suavem concordiam miratus philosophus accessit,
primumque in manuum varietate sperans vim soni
ac modulationis existere, mutavit malleos; quo facto
sua vis quemque secuta est. Subtracto itaque, qui
dissonus erat a caeteris, alios ponderavit, mirumque
in modum divino nutu primus XII. secundus IX.
tertius VIII. quartus VI. nescio quibus ponderibus
appendebat. Cognovit itaque in numerorum proportione
et collatione musicae versari scientiam. | null | a07cd3ee-015f-4d66-9998-c42a193c3dc9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Erat
enim ea constitutio in quatuor malleis, quae est
modo in quatuor litteris A D E a. Denique si A.
gravis habet XII. et a. acuta VI. tenet se acuta a.
cum A. gravi proportione, quae est in Arithmetica
dupla, in musica autem diapason consonantia. D
vero gravis, quae est VIIII. cum E. gravi, quod est
VIII. tenet se proportione, quae est in arithmetica
sesquioctava, id est, epogdous, in musica autem tonus
consonantia. Item a. acuta cum E gravi, sicut
D. gravis cum A. gravi, tenet se proportione, quae
est in arithmetica sesquitertia, in musica vero diatessaron
consonantia. Item a. acuta cum D. gravi,
sicut E. gravis cum A. gravi tenet se proportione,
quae est in arithmetica sesquialtera, in musica vero
diapente consonantia. Et si A. habet XII. et D. IX.
ternarii propassus, habebit A. in XII. ternarios quatuor,
et D. in VIIII ternarios tres. Rursus cum habeat
A. XII. et #D. teneat VIIII.@# quaternarios
passus tres habebit A. E. vero duos, et diapente
patet. Sint iterum XII. in A. et VI. in altera a. senarius
medietas est duodenarii, sicut a. acuta alterius
A. medietate colligitur. Adest ergo diapason.
Ita ipsa A. ad D. diatessaron, ad E. diapente, alteri
vero a. diapason reddit. D. quoque ad E. tonum,
ad utrumque A. a. diatessaron aut diapente sonat.
Et E. etiam ad D. tonum, utrique A. a. diapente vel
diatessaron mandat: a. vero acuta cum A. diapason,
cum D. diapente, cum E. diatessaron sonat. Quae
cuncta in supradictis numeris curiosus perscrutator
inveniet. Hinc enim incipiens Boetius panditor hujus
artis, multam miramque et difficillimam hujus artis
concordiam cum numerorum proportione demonstravit.
Quid plura? Per supradictas species monochordum
primus ille Pythagoras composuit, in quo
quia non est lasciva, sed diligenter aperta artis
notitia, sapientibus in commune placuit, atque usque
in hunc diem ars paulatim crescendo invaluit, ipso
doctore semper humanas tenebras illustrante, cujus
summa sapientia per cuncta viget saecula. Amen
#Explicit Micrologus,
id est, brevis sermo in musica editus a D.
Guidone musico peritissimo, et
venerabili monacho.@#
EPISTOLA GUIDONIS MONACHI AC MUSICI AD TEUDALDUM EPISCOPUM SUUM, DE DISCIPLINA ARTIS MUSICAE.
Divini timoris, totiusque prudentiae fulgore clarissimo
ac dulcissimo Patri et reverendissimo domino
THEODALDO sacerdotum ac praesulum dignissimo,
GUIDO, suorum monachorum utinam minimus, quidquid
servus et filius.
Dum solitariae vitae saltem modicam exsequi cupio
quantitatem, vestrae benignitatis dignatio ad sacri
verbi studium meam sibi sociari voluit parvitatem;
non quod desint vestrae excellentiae multi maximi
spiritales viri, et virtutum effectibus abundantissime
roborati, et sapientiae studiis plenissime adornati,
qui et commissam plebem una vobiscum competenter
erudiant, et Divinae contemplationi assidue et
frequenter inhaereant: sed ut meae parvitatis et
mentis et corporis imbecillitas miserata vobis vestrae
pietatis et paternitatis fulciatur munita praesidio:
ut si quid mihi divinitus utilitatis accesserit, vestro
Deus imputet merito. Qua de re cum de ecclesiasticis
utilitatibus ageretur, exercitium musicae artis, pro
quo favente Deo non incassum desudasse me memini,
vestra jussit auctoritas proferre in publicum:
ut sicut Ecclesiam beatissimi Donati episcopi et
martyris, cui Deo auctore jure vicario praesidetis,
mirabili nimium schemate peregistis, ita ejusdem
ministros ecclesiae honestissimo decentissimoque
quodam privilegio cunctis pene per orbem clericis
spectabiles redderetis. Et revera satis habet miraculi
et optionis, cum vestrae Ecclesiae etiam pueri in
modulandi studio perfectos aliorum usquequaque
locorum superent senes, vestrique honoris ac meriti
perplurimum cumulabitur celsitudo, cum post priores
Patres tanta ac talis Ecclesiae per vos studiorum
provenerit claritudo. Itaque quia vestro tam commodo
praecepto nec volui contraire, nec valui, offero
solertissimae paternitati vestrae Musicae artis
regulas, quanto lucidius et brevius potui, a philosophis
explicatas; nec tamen eadem via ad plenum,
neque eisdem insistendo vestigiis: id solum procurans
quod ecclesiasticae prosit utilitati, nostrisque
subveniat parvulis. Ideo enim hoc studium hactenus
latuit occultatum, quia, cum revera esset arduum,
non est a quolibet humiliter explanatum | null | 8cb3e859-72d6-4261-ba00-d46b267daf89 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Quod qua
occasione olim aggressus sim, quave utilitate et intentione,
perpaucis absolvam.
#Explicit epistola.@#
INCIPIT PROLOGUS EJUSDEM IN MUSICAM.
Cum me et naturalis conditio et bonorum imitatio
communis utilitatis diligentem faceret, coepi inter
alia studia musicam tradere pueris. Tandem adfuit
mihi divina gratia, et quidam eorum imitatione
chordae, nostrarum notarum usu exercitati, ante
unius mensis spatium invisos et inauditos cantus ita
primo intuitu indubitanter cantabant, ut maximum
spectaculum plurimis praeberetur; quod tamen qui
non potest facere, nescio qua fronte se musicum
vel cantorem audeat dicere. Maxime itaque dolui de
nostris cantoribus, qui, etsi centum annis in canendi
studio perseverent, nunquam tamen vel minimam
antiphonam per se valent efferre, semper discentes,
ut ait Apostolus, et nunquam ad perfectam hujus
artis scientiam pervenientes. Cupiens itaque tam
utile nostrum studium in communem utilitatem expendere,
de multis musicis argumentis, quae adjutore
Deo per varia tempora conquisivi, quaedam, quae
cantoribus proficere credidi, quanta potui brevitate
perstrinxi; quae enim de musica ad canendum minus
prosunt, aut si quae ex his quae dicuntur non valent
intelligi, nec memoratu digna judicavi; non
curans de his si quorumdam animus livescat invidia,
dum quorumdam proficiat disciplina.
#Explicit prologus.@#
INCIPIUNT CAPITULA.
CAPITULUM I. Quid faciat qui se ad disciplinam musicae
parat?
CAP. II. Quae vel quales sint notae, vel quot?
CAP. III. De dispositione earum in monochordo.
CAP. IV. Quibus sex modis sibi invicem voces jungantur?
CAP. V. De diapason, et cur tantum septem sint notae?
CAP. VI. Item de divisionibus, et interpretatione earum.
CAP. VII. De affinitate vocum per quatuor modos.
CAP. VIII. De aliis affinitatibus, et b et .
CAP. IX. Item de similitudine vocum, quarum diapason
sola perfecta est.
CAP. X. Item de modis et falsi meli agnitione et correctione.
CAP. XI. Quae vox, et cur in cantu obtineat principatum?
CAP. XII. De divisione quatuor modorum in octo.
CAP. XIII. De octo modorum agnitione, acumine et
gravitate.
CAP. XIV. Item de tropis et virtute musicae.
CAP. XV. De commoda vel componenda modulatione.
CAP. XVI. De multiplici varietate sonorum et neumarum.
CAP. XVII. Quod ad cantum redigitur omne quod
dicitur.
CAP. XVIII. De diaphonia, id est, organi praecepto.
CAP. XIX. Dictae diaphoniae per exempla probatio.
CAP. XX. Quomodo musica ex malleorum sonitu
sit inventa.
CAPUT PRIMUM. #Quid faciat qui se ad disciplinam musicae artis parat?@#
Igitur qui nostram disciplinam petit, aliquantos
cantus nostris notis descriptos addiscat, in monochordi
usu manum exerceat, hasque regulas saepe
meditetur, donec, vi et natura vocum cognita, ignotos
ut notos cantus suaviter canat. Sed quia voces,
quae hujus artis prima sunt fundamenta, in monochordo
melius intuemur, quomodo eas ibidem ars
naturam imitata discrevit, primitus videamus.
CAPUT II. #Quae vel quales sint notae, vel quot@# ?
Notae autem in monochordo hae sunt. In primis
ponatur Γ. graecum a modernis adjunctum. Sequuntur
septem alphabeti litterae graves, ideoque majoribus
litteris insignitae hoc modo. A B C D E F G. Post
has hae eaedem septem litterae acutae repetuntur,
sed minoribus litteris describuntur, in quibus tamen
inter a. et aliam b. ponimus, quam rotundam
facimus; alteram vero quadravimus. Ita a. b. .
c. d. e. f. g. Addimus his eisdem litteris, sed variis
figuris tetrachordum superacutarum, in quo b. similiter
duplicamus, ita a [a] b [b] [ ] c [c] d. [d] Hae litterae a
multis dicuntur superfluae; nos autem maluimus
abundare, quam deficere. Fiunt itaque simul omnes
XXI. hoc modo Γ A B C D E F G. a b c d e f g a [a] b [b] [ ] c [c] d [d]
Quarum dispositio cum a doctoribus aut fuisset tacita,
aut nimia obscuritate perplexa, adest nunc
etiam pueris breviter ac plenissime explicata | null | f3938137-eac1-4bcc-a2fb-5508b01fed7c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
CAPUT III. #De dispositione earum in monochordo.@#
Γ. itaque in primis affixa ab ea usque ad finem
subjectum chordae spatium per novem partire, et in
termino primae nonae partis A litteram pone, a qua
omnes antiqui fecere principium. Item ab A. ad finem
nona collecta parte, eodem modo B. litteram junge,
Post haec ad Γ. revertens ad finem usque metire per
IIII. et in primae partis termino invenies C. Eademque
divisione per IIII. sicut cum Γ. inventum est C.
simili modo per ordinem cum A. invenies D; cum
B. invenies E; et cum C. invenies F; et cum D.
invenies G; et cum E. invenies A acutum, et cum
F. invenies b. rotundam. Quae vero sequuntur, similium
et earumdem omnes per ordinem medietates
facile colliguntur, ut puta ab B. usque ad finem in
medio spatio pone aliam Similiterque C. signabit
aliam c. et D. aliam d. et E. aliam e. et F. aliam f.
et G. aliam g. et a. aliam a. [a] et b. aliam b. [b] et aliam .
[ ] et c. aliam c. [c] et d. aliam d. [d] Eodem modo posses
in infinitum ita progredi sursum vel deorsum, nisi
artis praeceptum sua te auctoritate compesceret.
De multiplicibus diversisque divisionibus monochordi
unam apposui, ut cum a multis ad unam intenderetur,
sine scrupulo caperetur. Praesertim cum
sit tantae utilitatis, ut et facile intelligatur, et ut intellecta
vix obliviscatur. Alius dividendi modus sequitur,
qui etsi minus memoriae adjungitur, eo tamen
monochordum velociore celeritate componitur,
hoc modo: cum primum a Γ. ad finem passus
novem, id est, particulas facies, primus passus terminabitur
in A. secundus vacat: tertius in D. quartus
vacat: quintus in a. sextus in d. septimus in a. [a]
reliqui vacant. Item cum ab A. usque ad finem
novenis passibus partiris, primus passus terminabitur
in B. secundus vacat: tertius in E. quartus vacat:
quintus in sextus in e. septimus in [ ] reliqui
vacant. Item cum a Γ ad finem quaternis dividis,
primus passus terminabitur in C. secundus in G.
tertius in g. quartus finit. Ab C. vero ad finem similiter
quatuor passuum, primus terminabitur in E.
secundus in c. tertius in c. [c] quartus finit. Ab F. vero
quaternorum passuum primus terminabitur in b.
rotundum, secundus in f. tertius in c. A b. vero
rotunda quatuor passuum in secundo invenies [ ] reliqui
vacant. Ab a. [a] vero superacuta quatuor passuum,
in primo invenies d. [d] reliqui vacant. Et de
dispositionibus hi duo regularum modi sufficiant,
quorum superior quidem modus ad memorandum
facillimus. Hic vero exstat ad faciendum celerrimus.
In sequentibus vero omnes divisionum modi in brevi
patebunt.
CAPUT IV. #Quibus sex modis sibi invicem voces jungantur.@#
Dispositis itaque vocibus inter vocem et vocem
alias majus spatium cernitur, ut inter Γ. et A. et
inter A. et B. alias minus, ut inter B. et C. et
reliq. Et majus quidem spatium tonus dicitur: minus
vero semitonium, semis videlicet, id est, non
plenus tonus. Item inter aliquam vocem et tertiam
a se tum ditonus est, id est, duo toni, ut a C. ad E.
tum semiditonus, qui habet tantum tonum et semitonium,
ut a D. in F. et reliq. Diatessaron autem
est, cum inter duas voces quocunque modo duo
sunt toni, et unum semitonium, ut ab A. ad D. et a
B. in E. et reliq. Diapente vero uno tono major
est, cum inter quaslibet voces tres sunt toni, et
unum semitonium, ut ab A. in E. et a C. in G. et
reliq. Habes itaque sex vocum consonantias, id
est, tonum, semitonium, ditonum, semiditonum,
diatessaron, et diapente. | null | b2573f58-24d6-4014-98e6-60339814cf61 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
[ Quibus
adhuc consonantiis duae aliae modorum species a
nonnullis cantoribus superadduntur, hoc est, diapente
cum semitonio: ut ab E. ad c. Itemque diapente
cum tono: ut a C. ad a. Adjungitur etiam et
diapason. Quae quia raro inveniuntur, a nobis minus
inter VI. annumerantur. Sed origo quidem diapason
quae et qualis sit, qui studiosus perscrutatur,
in sequentibus reperiet.] In nullo enim cantu aliis
modis vox voci rite conjungitur, vel intendendo, vel
remittendo. His adjunguntur septem, (i. e.) diapason;
quae quia raro inveniuntur, minus inter alias
annumerantur. Cumque tam paucis clausulis, teste
Boetio, tota harmonia formetur, utillimum est, altae
eas memoriae commendare, et donec plene in canendo
sentiantur et cognoscantur, ab exercitio
nunquam cessare, ut his clausulis veluti quibusdam
clavibus canendi possis peritiam sagaciter faciliusque
possidere.
CAPUT V. #De diapason et cur tantum septem sint notae.@#
Diapason autem est, in qua diatessaron et diapente
junguntur; cum enim ab A. in D. sit diatessaron,
et ab eadem D. in a. acutum sit diapente,
ab A. in alteram a. diapason existit: cujus vis est
eamdem litteram in utroque habere latere, ut a B.
in . a. C. in c. a D. in d. et reliq. Sicut enim utraque
vox eadem littera notatur, ita per omnia ejusdem
qualitatis, perfectissimaeque similitudinis utraque
habetur et creditur. Nam sicut finitis septem
diebus eosdem repetimus, ut semper primum et
octavum eumdem diem dicamus, ita primas et octavas
semper voces eodem charactere figuramus et dicimus,
quia eas naturali concordia consonare sentimus,
ut D. et d. Utraque enim tono et semitonio, et
duobus tonis remittitur, et item tono et semitonio
et duobus tonis, intenditur Unde et in canendo duo
aut tres, aut plures cantores, prout possibile fuerit,
si per hanc speciem differentibus vocibus eamdem
quamlibet symphoniam incipient et decantent, miraberis,
te easdem voces diversis locis, sed minime diversas
habere, eumdemque cantum gravem et acutum
et superacutum tamen univoce resonare hoc modo.
Item si eamdem antiphonam partim gravibus
partim acutis sonis cantaveris, aut quantumlibet per
hanc speciem variaveris, eadem vocum unitas apparebit.
Unde poeta verissime dixit: #septem discrimina
vocum:@# quia etsi plures sint vel fiant, non est
aliarum adjectio, sed renovatio earumdem et repetitio.
Hac nos de causa omnes sonos secundum
Boetium et antiquos musicos septem litteris figuravimus,
cum moderni quidam nimis incaute quatuor
tantum signa posuerunt, quintum videlicet sonum
eodem ubique charactere figurantes; cum indubitanter
verum sit, quod quidam soni a suis quintis,
ut B. et F. omnino discordent, nullusque sonus cum
suo quinto perfecte concordet. Nulla enim vox cum
altera praeter octavam perfecte concordat.
CAPUT VI. #De divisionibus vocum, et interpretationibus earum.@#
Ut autem de divisione monochordi in paucis multa
perstringam, semper Diapason duobus ad finem
aequis currit passibus, Diapente tribus, Diatessaron
quatuor, tonus vero novem, qui quanto sunt passibus
numerosiores, tanto sunt spatio breviores.
Alias vero divisiones praeter has quatuor invenire
non poteris. Diapason autem interpretatur #de omnibus,@#
sive quod omnes habeat voces sub se, sive
quia antiquitus citharae octo per eam fiebant chordis.
In hac quidem specie prima et gravior vox duo
habet spatia, acuta vox unum, ut ab A. ad a. Diapente
dicitur #de quinque;@# sunt enim in ejus spatio
voces quinque, ut a D. in a. Sed gravis ejus vox
tria habet spatia, acuta duo. Diatessaron sonat #de
quatuor;@# nam et habet quatuor voces, et gravior
ejus vox quatuor habet spatia, acuta vero tria, ut a
D. in G. Has tres species symphonias, id est, suaves
vocum copulationes memineris esse vocatas, quia in
diapason diversae voces unum sonant. Diapente vero
et Diatessaron diaphoniae, id est, organi jura possident,
et voces utcumque similes reddunt. Tonus
autem ab intonando, id est, a sonando nomen accepit,
qui majori voci novem, minori vero octo
passus constituit: semitonium autem et ditonus,
etsi voces in canendo conjungunt, divisionem tamen
nullam in monochordo recipiunt.
CAPUT | null | e2dd85e5-6e2b-4984-b54a-5095bca5a8e3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
VII. #De modis quatuor et affinitatibus vocum.@#
Cum autem septem sint voces, quia, ut diximus,
aliae, id est, octavae voces sunt eaedem, septenas
sufficit explicare, quae diversorum modorum, et diversarum
sunt qualitatum. Primus modus vocum
est, cum vox tono deponitur, et tono et semitonio, et
duobus tonis intenditur, ut A. et D. Secundus modus
est, cum vox duobus tonis remissa, semitonio et
duobus tonis intenditur, ut B. et E. Tertius est modus,
qui semitonio et duobus tonis descendit, duobus
vero tonis et semitonio ascendit, ut C. et F. Quartus
vero tono deponitur, surgit autem per duos tonos
et semitonium, ut G. Et nota, quod se per ordinem
sequuntur, ut primus in A. secundus in B.
tertius in C. Item primus in D. secundus in E. tertius
in F. quartus in G. Itemque nota has vocum
affinitates per diatessaron et diapente constructas:
A. enim ad D, et B. ad E, et C. ad F, et D. ad G, a
gravibus diatessaron, ab acutis vero diapente conjungitur
hoc modo:
CAPUT VIII. #De aliis affinitatibus vocum, et@# b. #et@# .
Si quae aliae sunt affinitates, eas quoque similiter
diatessaron et diapente fecerunt. Nam cum diapason
in se diatessaron et diapente habeat, et easdem
litteras in utroque latere contineat, semper in medio
ejus spatio aliqua est littera, quae ad utrumque
diapason latus ita convenit, ut cui litterae a gravibus
diatessaron reddit, eidem in acutis per diapente
conveniat, ut in superiori figura notatur, et cui a
gravibus diapente contulit, eidem a superioribus
diatessaron dabit, ut A. E. a. A. enim et E. in depositione
concordant, quae utraque duobus tonis
semitonioque conficitur. Itemque G. cum ad C. et
D. per easdem species resonet, unius depositionem
alteriusque elevationem sumpsit. Nam et C. et G.
duobus tonis pariter et semitonio surgunt, et D. et
G. tono et semitonio pariter inflectuntur. b. vero
rotundum, quia minus est regulare, quod adjunctum
vel molle dicunt, cum F. habet concordiam,
et ideo additum est, quia F. cum quarta a se .
tritono differente nequibat habere concordiam:
utramque autem b. . in eadem neuma non jungas.
In eodem vero cantu maxime b. molli utimur,
in quo F. f. amplius continuatur gravis vel acuta,
ubi et quamdam confusionem et transformationem
videtur facere, ut G. sonet protum, a. deuterum,
cum ipsa b. mollis sonet tritum; unde ejus a multis
nec mentio facta est. Alterum vero . in commune
placuit habere. Quod si ipsam b. mollem vis
omnino non habere, neumas, in quibus ipsa est,
ita tempera, ut pro F. G. a. et ipsa b. habeas G.
a. . c. aut si talis est neuma, quae post D. E. F. in
elevatione vult duos tonos et semitonium, quod ipsa
b. mollis facit, aut quae post D. E. F. in depositione
vult duos tonos; pro D. E. F. assume a.
c. quae ejusdem sunt modi, et praedictas elevationes
et depositiones regulariter habent. Hujusmodi
enim elevationes et depositiones inter D. E. F. et
a. . c. clare discernens confusionem maxime contrariam
tollit.
De similitudine vocum pauca perstrinximus, quia
quantum similitudo in diversis rebus conquiritur,
tantum ipsa diversitas, per quam mens confusa diutius
potuit laborare, minuitur; semper enim adunata
divisis facilius capiuntur. Omnes itaque modi distinctionesque
modorum his tribus aptantur vocibus
C. D. E. Distinctiones autem dico eas quae a plerisque
differentiae vocantur, hoc est, #saeculorum
amen.@# Differentia autem idcirco dicitur, eo quod
discernat seu separet plagas ab autentis; caeterum
abusive dicitur. Ergo omnes voces aliae cum his aliquam
habent concordiam, seu in depositione seu in
elevatione; nullae vero in utroque se exhibent similes
cum aliis, nisi in diapason. Sed horum similitudinem
omnium in hac figura, quam subjecimus | null | bfa0395d-ef6b-4048-b80a-946c7968d139 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
quisquis requisierit, reperire poterit
CAPUT IX. #De similitudine vocum in cantu, quarum diapason sola perfecta est.@#
Supradictae voces, prout similes sunt, utpote aliae
in elevatione, ut C. et G. D. et a. aliae in depositione,
ut a. et E. G. et D. aliae in utroque, ut C. et
G. E. et ita similes faciunt neumas, adeo ut unius
cognitio pandat tibi alteram, in quibus vero nulla
similitudo monstrata est, vel quae diversorum modorum
sunt, altera alterius neumam cantumque non
recipit: quod si compellas recipere, transformabis;
ut puta si quis vellet antiphonam, cujus principium
est in D. in E. vel in F. quae sunt alterius modi voces,
incipere, mox auditu perciperet quanta diversitatis
transformatio fieret. In D. vero et a. quae
unius sunt modi, saepissime possumus eumdem cantum
incipere vel finire: saepissime autem dixi, et
non semper, quia similitudo, nisi in diapason, perfecta
non est. Ubi enim diversa est tonorum semitoniorumque
positio, fiat necesse est et neumarum.
In praedictis namque vocibus, et quae unius modi
dicuntur, dissimilitudines inveniuntur; D. enim
deponitur tono, a. vero ditono; sic et in reliquis.
CAPUT X. #De Modis et falsi meli agnitione et correctione.@#
Hi sunt quatuor modi vel tropi, quos abusive tonos
nominant, qui sic sunt naturali ab invicem diversitate
disjuncti, ut alter alteri in sua sede locum
non tribuat, alterque alterius neumam aut transformet
aut recipiat nunquam; dissonantia quoque per
falsitatem ita in canendo subrepit, cum aut de bene
dimensis vocibus parum quid gravantes demunt, vel
adjiciunt intendentes; quod pravae voces hominum
faciunt, cum aut praedictam rationem plus justo
intendentes vel remittentes, neumam cujuslibet modi
aut in alium modum pervertunt, aut in loco, qui
vocem non recipit, inchoant, vel quasdam faciunt
subductiones in trito, quae dieses appellantur, eum
non operteat eas in usum admittere, nisi supervenientibus
certis locis. Quod ut facile pateat, proponimus
exemplum:
In nullo enim sono valet fieri, excepto tertio et
sexto; nam etsi reperiatur in alio, penitus emendanda
est; non solum autem ipsa, sed et radix, ex
qua inutiliter processit, eradicanda est.
Notandum, quod, quia #a@# a quibusdam semitonii
loco admittitur, ideo harmoniam in modum plaustri
vergentis per petrosam semitam conficiunt. Ideo autem
plus quam omnium artium musicae sunt regulae
dissolutae, quia, dum nusquam aliqui potuerunt se
ad semitam admittere, imo dum pleni fluminis ( #f.@#
instar) cui dum non sufficit proprius alveus, per
compita diffunditur; ita ipsi omni loco, quo semitonia
accreverunt, aliam semitam elegerunt, scilicet
metuentes arctum ingredi specum, ne magnitudo,
qua praecellunt, corporis arctetur, aut minori latitudine
aut breviori altitudine tegminis. Ubi autem
non quaerunt ( #f.@# queunt) penitus effugere, diesi usi
sunt, imitantes nimirum illos qui, dum metuunt
vim algoris, vim faciunt impingentes semel ante os
camini.
Igitur haec diesis, quae, sicut supra diximus,
locum semitonii sumit, nusquam sumenda est, nisi
isto modo, cum tritus canitur, et tetrardus producendus
est in proto, iterumque deponendus est in
semetipso, vel in eodem trito, vel etiam magis
infimo. Tunc tritus, qui praeest tetrardo, protove,
subducendus est modicum; quae subductio appellatur
diesis, et medietas sequentis semitonii, sicut
semitonium est medietas sequentis toni. Metitur
autem hoc modo. Cum a G. ad finem feceris novem
passus, reperisque a. tunc ab a. ad finem partire
per septem, et in termino primae partis reperies primam
diesim, inter et c. Mox secundus et tertius
passus erunt vacui, quartus vero tertii diesis obtinebit
locum, qui similiter erit inter [ ] et c. [c] Mode
simili a d. passus fiant totidem ad finem, moxque
secundae patebit locus, supradicto ordine, quae erit
inter e. et f. Tunc revertens ad primam diesin, divide
ad finem per quatuor, et primus item passus
terminabit inter e. et f. secundus inter [ ] et c [c] c.
reliqui vacant. Admonemus | null | 69557131-b985-4db4-902e-93179b090140 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vero lectorem ne
existimet nos desipere, eo quod primo omisimus
ista scribere. Nos enim paratos habebit, post finem
operis ex istis respondere sibi; nunc ad coepta revertamur.
Sunt etiam nonnulli, qui, ubi debuerant semiditonum
admittere, apponunt tonum. Quod ut exemplo
pateat, in Communione, #diffusa est gratia,@# multi
propterea, quod erat incipiendum in F. uno tono
deponunt, cum ante F. tonus non sit: sicque fit,
ut ubicunque occurrit semitonium, ponant illum
sub F, quod nullo modo fieri potest, et ideo finis
Communionis ejusdem ibidem veniat, ubi nulla vox
est. Cantoris itaque peritiae esse debet, quo loco vel
modo quamlibet neumam incipiat, ut eam vel suo
modo restituat, vel, si motione opus est, ad affines
voces inquirat. Hos autem modos vel tropos
graece nominamus protum, deuterum, tritum, tetrartum.
CAPUT XI. #Quae vox, et quare in cantu obtineat principatum.@#
Cum autem quilibet cantus omnibus vocibus et
modis fiat, vox tamen quae cantum terminat, obtinet
principatum; ea enim et diutius et morosius sonat.
Et praemissae voces, quae tantum exercitatis patent,
ita ad eam adaptantur, ut mirum in modum quamdam
ab ea coloris faciem ducere videantur. Per
supradictas nempe sex consonantias, voci quae neumam
terminat reliquae voces concordare debent.
Voci vero quae cantum terminat, principatum ejus,
cunctarumque distinctionum fines vel etiam principia,
opus est adhaerere. Excipitur #Tribus miraculis;@#
quia, cum cantus in E. terminat saepe in c. qui ab
ea diapente et semitonium distat, principium facit in
hac antiphona:
#Tertia dies est, quod haec facta sunt.@#
Praeterea cum aliquem cantare audimus, primam
ejus vocem, cujusmodi sit, ignoramus; quia utrum
toni vel semitonia reliquaeve species sequantur,
nescimus. Finito vero cantu ultimae vocis modum
ex praeteritis aperte agnoscimus. Incepto enim
cantu, quid sequatur, ignoras, finito autem, quid
praecesserit, vides. Itaque finalis vox est, quam
melius intuemur. Deinde si eidem cantui versum aut
psalmum, aut aliquid velis subjungere, ad finalem
vocem permaxime opus est coaptare, non ad primae
vel aliarum adeo inspectionem redire.
Additur quoque et illud, quod accurati cantus in
finalem vocem maxime distinctiones mittant. Nec
mirum est regulas musicam sumere a finali voce,
cum et in Grammaticae partibus artis pene ubique
vim sensus in ultimis litteris vel syllabis per casus,
numeros, personas, temporaque discernimus. Igitur
quia et omnis laus in fine canitur, jure dicimus
quod omnis cantus ei sit modo subjectus, et ab eo
modo regulam sumat, qui ultimus sonat. A finali
itaque voce ad quintam in quolibet cantu justa est
depositio, et usque ad octavas elevatio, licet contra
hanc regulam saepe fiat, cum ad nonam, decimamve
vel undecimam progrediamur. Unde et finales voces
statuerunt D. E. F. G. quia his primum praedictam
elevationem vel depositionem monochordi positio
commodaverit; habent enim haec deorsum unum
tetrachordum gravium, sursum vero duo acutarum.
CAPUT XII. #De divisione quatuor modorum in octo.@#
Interea cum cantus unius modi, utpote proti, ad
comparationem finis tum sint graves et plani, tum
acuti et alti, versus et psalmi, et si quid, ut diximus,
fini aptandum erat, uno eodemque modo prolatum,
diversis aptari non poterat. Quod enim subjungebatur,
si erat grave, cum acutis non conveniebat, si
erat acutum, a gravibus discordabat. Consilium
itaque fuit, ut quisque modus partiretur in duos, id
est, acutum et gravem, distributisque regulis acuta
cum acutis, et gravia convenirent gravibus, et
acutus quisque modus diceretur autenticus, id est,
auctoralis et princeps; gravis autem plaga vocaretur,
id est, lateralis et minor. Qui enim dicitur
stare ad latus meum, minor me est, caeterum si
esset major, ego aptius dicerer stare ad latus ejus.
Cum ergo dicatur autentus protus et plagis proti,
similiter de reliquis, qui naturaliter in vocibus
erant quator divisi, in cantibus facti sunt octo.
Abusio autem tradidit latinis dicere: pro autento
proto et plagis proti, primus et secundus; pro autento
deutero et plagis deuteri, tertius et quartus; pro
autento trito et plagis | null | 4d1c090c-83a6-4450-8b9a-533bc94e4d9b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
triti, quintus et sextus;
pro autento tetrardo et plagis tetrardi, septimus et
octavus.
CAPUT XIII. #De octo modorum agnitione, acumine et gravitate.@#
Igitur octo sunt modi, ut octo partes orationis, et
octo formae beatitudinis, per quos omnis cantilena
discurrens octo dissimilibus vocibus et qualitatibus
variatur. Ad quos in cantibus discernendos etiam
quaedam neumae inventae sunt, ex quarum aptitudine
ita modum cantionis agnoscimus, sicut saepe ex aptitudine
corporis, quae cujus sit tunica, reperimus,
ut:
#Pri@# [Dac] #mum@# [a] #quae@# [a] #ri@# [G] #te@# [FE] #re@# [G] #gnum@# [FE] #Dei@# [DD] [C F G a G a G F E F G a G F E F D.]
Mox enim ut cum fine alicujus antiphonae hanc
neumam bene viderimus convenire, quod autenti
proti sit, non est opus dubitare; sic et de reliquis.
Ad hoc etiam cognoscendum plurimum valent et
versus nocturnalium responsoriorum, et psalmi officiorum,
et omnia quae in modorum formulis praescribuntur,
quas qui non novit, mirum est si quam
partem horum quae dicuntur intelligit. Ibi enim in
formis praevidetur, quibus in vocibus singulorum
modorum cantus rarius saepiusve incipiatur, et in
quibus minime id fiat: ut in plagis quidem minime
licet vel principia vel fines distinctionum ad quintas
intendere, cum et ad quartas perraro soleat
evenire. In autentis vero, praeter deuterum,
eadem principia et fines distinctionum minime licet
ad sextas intendere, plagae vero proti vel triti ad
tertias intendunt; et plagae deuteri et tetrardi ad
quartas intendunt.
Memineris praeterea, quod sicut usualium cantuum
attestatione perhibetur, autenti vix a suo fine plus
una voce descendunt. Ex quibus autentus tritus
rarissime id facere propter subjectam semitonii
imperfectionem videtur. Ascendunt autem autenti
usque ad octavam et nonam, vel etiam decimam.
Plagae vero ad quintas remittuntur et intenduntur.
Sed intensioni sexta vel septima auctoritate tribuitur,
sicut in autentis nona et decima. Plagae vero
proti, deuteri, et triti aliquando in a. . c. acutas
necessario finiuntur.
Supradictae autem regulae permaxime caventur in
antiphonis et responsoriis, quorum cantus ut psalmis
et versibus coaptentur, oportet, communibus
regulis fulciantur. Alioquin plures cantus invenies,
in quibus adeo confunditur gravitas et acumen, ut
non possit adverti, cui magis, id est, autento an
plagae conferantur. Praeterea et in ignotorum cantuum
inquisitione, praedictarum neumatum et subjunctionum
appositione plurimum adjuvamur, cum
talium aptitudine soni cujusque proprietatem per
vim tropicam intuemur. Est autem tropus species
cantionis, qui et modus dictus est, et adhuc dicendum
est de eo.
CAPUT XIV. #De tropis, et virtute musicae.@#
Horum quidam troporum exercitati usu ita proprietates
et discretas facies, ut ita dicam, extemplo
ut audierint, recognoscunt, sicut peritus gentium
coram positis multis habitus eorum intueri potest
et dicere: hic Graecus est, ille Hispanus, hic Latinus
et ille Teutonicus, iste vero Gallus: atque ita diversitas
troporum diversitati mentium coaptatur, ut
unus autenti deuteri fractis saltibus delectetur; alius
plagae triti eligat voluptatem; uni garrulitas tetrardi
autenti magis placet; alter ejusdem plagae suavitatem
probat; sic et de reliquis.
Nec mirum, si varietate sonorum delectatur auditus,
cum varietate colorum gratuletur visus, varietate
odorum foveatur olfactus, mutatisque saporibus
lingua congaudeat. Sic enim per fenestram
corporis delectabilium rerum suavitas intrat mirabiliter
penetralia cordis. Inde est, quod sicut quibusdam
saporibus, coloribus et odoribus, vel etiam
colorum intuitu salus tam cordis quam coporis vel
minuitur vel augetur. Ita quondam, ut legitur, quidam
phreneticus, canente Asclepiade medico, ab
insania revocatus. Et item alius quidam citharae
suavitate in tantam libidinem incitatus, ut cubiculum
puellae quaereret effringere dementatus: moxque
citharoedo mutante modum voluptatis poenitentia
ductum recessisse confusum. Item et David
Saul daemonium cithara mitigabat, et daemonicam
feritatem hujus artis potenti vi ac suavitate frangebat.
Quae tamem vis solum divinae sapientiae ad plenum
patet. Nos vero quae in aenigmate ab inde percepimus,
in divinis laudibus utamur. Sed quia de
hujus artis virtute vix pauca libavimus, quibus ad
bene modulandum rebus opus sit, videamus.
CAPUT XV | null | d6b25f93-6231-4af3-8ccf-258275f6a120 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. #De commoda componenda modulatione.@#
Igitur quemadmodum in metris sunt litterae et
syllabae, partes et pedes, ac versus: ita et in harmonia
sunt phthongi, id est soni, quorum unus,
duo, vel tres aptantur in syllabas, ipsaeque solae vel
duplicatae neumam, id est, partem constituunt cantilenae;
sed pars una vel plures distinctionem faciunt,
id est, congruum respirationis locum. De
quibus illud est notandum, quod tota pars compresse
et notanda et exprimenda est, syllaba vero
compressius, tenor vero, id est, mora ultimae vocis,
qui in syllaba quantuluscumque est amplior in parte,
diutissimus vero in distinctione, signum in his divisionibus
existit, sicque opus est, ut quasi metricis
pedibus cantilena plaudatur, et aliae voces ab aliis
morulam duplo longiorem, vel duplo breviorem, aut
tremulam habeant, id est, varium tenorem, quem
longum aliquotiens litterae virgula plana apposita
significat: ac summopere caveatur talis neumarum
distributio, ut cum neumae tum ejusdem soni repercussione,
tum duorum aut plurium connexione
fiant, semper tamen aut in numero vocum aut in
ratione tonorum neumae alterutrum conferantur,
atque respondeant, nunc aequae aequis, nunc duplae
vel triplae simplicibus, atque alias collatione sesquialtera
vel sesquitertia.
Proponatque sibi Musicus, quibus ex his divisionibus
incedentem faciat cantum, sicut Metricus, quibus
pedibus faciat versum; nisi quod Musicus non se
tanta legis necessitate constringit, quia in omnibus
se haec ars in vocum dispositione rationabili varietate
permutat. Quam rationabilitatem etsi saepe
non comprehendamus, rationale tamen creditur id, quo
mens, in qua est ratio, delectatur. Sed haec et hujusmodi
melius colloquendo quam conscribendo monstrantur.
Oportet ergo ut more versuum distinctiones
aequales sint, et aliquotiens eaedem repetitae, aut aliqua
vel parva mutatione variatae, et cum plures
fuerint duplicatae, habentes partes non nimis diversas,
et quae aliquotiens eaedem transformentur per
modos, aut similes intensae et remissae inveniantur.
Item ut reciprocata neuma eadem via, qua venerat,
redeat, ac per eadem vestigia recurrat. Item ut
qualem ambitum vel lineam una facit saliendo ab
acutis, talem inclinatam altera e regione opponat
respondendo a gravibus, sicut fit, cum in puteo
nos cum imagine nostra contra speculamur. Item
aliquando una syllaba unam vel plures habeat neumas,
aliquando una neuma plures dividatur in syllabas.
Variabuntur hae vel omnes neumae, cum alias
ab eadem voce incipiant, alias de dissimilibus secundum
laxationis et acuminis varias qualitates. Item
ut ad principalem vocem, id est finalem, vel si quam
affinem ejus pro ipsa elegerint, pene omnes distinctiones
currant, et eadem aliquando vox, quae terminat
neumas omnes, vel plures distinctiones finiat,
aliquando et incipiat; sicut apud Ambrosium curiosus
invenire poterit. Sunt vero quasi prosaici cantus,
qui haec minus observant, in quibus non est curae, si
aliae majores, aliae minores partes et distinctiones per
loca sine discretione inveniantur more prosarum.
Metricos autem cantus dico, quia saepe ita canimus,
ut quasi versus pedibus scandere videamur,
sicut fit, cum ipsa metra canimus, in quibus cavendum
est, ne superfluae continuentur neumae dissyllabae
sine admixtione trisyllabarum ac tetrasyllabarum.
Sicut enim Lirici poetae nunc hos nunc alios
adjunxere pedes, ita et qui cantum faciunt, rationabiliter
discretas ac diversas componunt neumas;
rationabilis vero discretio est, si ita fit neumarum
et distinctionum moderata varietas, ut tamen neumae
neumis et distinctiones distinctionibus quadam
semper similitudine sibi consonanter respondeant,
id est, ut sit similitudo dissimilis, more perdulcis
Ambrosii. Non autem parva similitudo est metris et
cantibus, cum et neumae loco sint pedum, et distinctiones
loco versuum: utpote ista neuma dactylico,
illa vero spondaico, illa iambico metro decurreret;
et distinctionem nunc tetrametram nunc pentametram,
alias quasi hexametram cernes, et multa alia,
ut elevatio et positio tum ipsa sibi, tum altera alteri
similis vel dissimilis praeponatur, supponatur, apponatur,
interponatur, alias conjunctim, alias divise,
alias commixtim ad hunc modum. Item ut in unum
terminentur partes et distinctiones neumarum atque
verborum, nec tenor longus in quibusdam brevibus
syllabis, aut brevis in longis sit, quia obcoenitatem
parit, quod tamen raro opus erit curare.
Item ut rerum eventus sic cantionis imitetur
effectus, ut in tristibus rebus graves sint
neumae, in | null | fd9811d9-15d4-45e6-8905-404eebab74b0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tranquillis rebus jucundae, in prosperis
exsultantes, et reliquae. Item saepe vocibus
gravem et acutum accentum superponimus,
quia saepe ut majori impulsu quasdam, ita
etiam minori efferimus: adeo ut ejusdem saepe vocis
repetitio elevatio vel depositio esse videatur. Item
ut in modum currentis equi semper in fine distinctionum
rarius voces ad locum respirationis accedant,
ut quasi gravi more ad repausandum lassae perveniant.
Spissim autem et rare, prout oportet, notae
compositae hujus saepe rei poterunt indicium dare.
Liquescunt vero in multis voces more litterarum, ita
ut inceptus modus unius ad alteram limpide transiens
nec finiri videatur. Porro liquescenti voci
punctum quasi maculando superponimus hoc modo:
#Ad@# [G] #te@# [DE] #le@# [Ga] #va@# [a] #vi.@# [G.]
Si autem eam vis plenius proferre non liquefaciens,
nihil nocet, saepe autem magis placet. Et
omnia, quae diximus, nec nimis raro, nec nimis
continue facias, sed cum discretione.
CAPUT XVI. #De multiplici varietate sonorum et neumarum.@#
Illud vero non debet mirum videri, cur tanta copia
tam diversorum cantuum tam paucis formata sit vocibus,
quae voces non nisi sex modis, ut diximus,
sibi jungantur tam per elevationem quam per depositionem;
cum et de paucis litteris, etsi non perplures,
conficiantur syllabae, poterit enim colligi
numerus syllabarum; infinita tamen partium pluralitas
concrevit ex syllabis, et in metris de paucis
pedibus quam plura fiunt genera metrorum, et unius
generis metrum plurimis varietatibus invenitur diversum,
ut hexametrum; quod quomodo fiat, videant
grammatici, quoniam illud dicere alterius est negotii.
Nos, si possumus, videamus, quibus modis
distantes ab invicem neumas constituere valeamus.
Igitur motus vocum, qui sex modis consonanter
fieri dictus est, fit arsi et thesi, id est, elevatione et
depositione: quorum gemino motu, id est, arsis et
thesis, omnis neuma formatur, praeter repercussas
aut simplices. Deinde arsis et thesis tum sibimet
junguntur, ut arsis arsi, thesis thesi, tum altera
alteri, ut arsis thesi, et thesis arsi conjungitur,
ipsaque conjunctio tum fit ex similibus, tum ex
dissimilibus. Dissimilitudo autem erit, si ex praedictis
motibus, id est, tonis, semitoniis, ditonis et caeteris
alius alio plures paucioresve habeat voces, aut
magis conjunctas vel disjunctas dissimiliter; deinde
vel similiter facta conjunctione motus motui tum
erit praepositus, id est in superioribus positus, tum suppositus,
tum appositus, id est, cum in eadem voce unius
motus finis erit, alteriusque principium; tum interpositus,
id est, quando unus motus infra alium positus et
minus est gravis et minus acutus; tum id commixtus,
est, partim interpositus partimque suppositus, aut prae
positus, aut appositus, rursusque hae positiones dirimi
possunt secundum laxationis et acuminis, augmenti
et detrimenti, modorum quoque varias qualitates. Neu
mae quoque per eosdem modos arsis et thesis poterunt
variari, et distinctiones aliquando. Qua de re et descriptionem
subjecimus, quo facilior per oculos via sit.
CAPUT XVII. #Quod ad cantum redigitur omne, quod scribitur.@#
His breviter intimatis aliud tibi planissimum dabimus
hic argumentum, utillimum usui, licet hactenus
inauditum. Quo cum omnium omnino melorum
causa claruerit, poteris tuo usui adhibere, quae probaveris
commoda, et nihilominus respuere, quae videbuntur
obscoena. Perpende igitur, quia sicut
omne, quod dicitur, scribitur, ita ad cantum redigitur
omne, quod scribitur. Canitur ergo omne, quod
dicitur, scriptura autem litteris figuratur. Sed ne in
longum regula nostra producatur, #sex his de@#
litteris quinque tantum vocales sumamus, sine quibus
nulla alia littera, sed nec syllaba sonare probatur,
earumque permaxime causa conficitur, quotienscumque
suavis concordia in diversis partibus invenitur,
sicut persaepe videmus consonos et sibimet
alterutrum respondentes versus in metris, ut quamdam
quasi symphoniam grammaticae admireris. Cui
si musica responsione simili jungatur, duplici modulatione
delecteris.
Has itaque quinque vocales sumamus, forsitan
cum tantum concordiae tribuunt verbis, non minus
cantilenae praestabunt et neumis. Supponantur itaque
per ordinem litteris monochordi, et quia quinque
tantum sunt, tamdiu repetantur, donec unicuique
sono sua subscribatur vocalis, hoc modo:
In qua descriptione id modo | null | 95f4a83d-b733-44c4-ab49-2d46d1cf67ca | latin_170m_raw | null | None | None | None |
perpende, quia cum
his quinque litteris omnis locutio moveatur, moveri
quoque et quinque voces ad se invicem, ut diximus,
non negetur. Quod cum ita sit, sumamus modo aliquam
locutionem, ejusque syllabas illis sonis adhibitis
decantemus, quas earumdem syllabarum vocales
subscriptae monstraverint, hoc modo:
#Sancte@# [C D] #Joannes@# [F C D] #meritorum@# [D E F G] #tuorum@# [G F G] #copias@# [F E C] #neque@# [D D F] #digne@# [E D] #canere.@# [C D D]
Quod itaque de hac oratione factum est, et de omnibus posse fieri nulli dubium est. Sed ne gravis
tibi imponatur necessitas, quia ad hunc modum vix
cuilibet symphoniae quinque accidunt voces, et ipsas
quinque transgredi saepe ad votum non suppetat, ut
tibi paulo liberius liceat evagari, alium item versum
subjungo vocalium, sed ita sit diversus, ut a
tertio loco prioris incipiat hoc modo:
Ubi cum duobus ubique subsonis, in quibus quinque
habeantur vocales, cum videlicet cuique sono
et una subsit, et altera satis tibi liberior facultas
accedit, et productiori et contractiori pro libitu motu
variare et incedere. Unde et hoc nunc videamus,
qualem symphoniam huic rhythmo suae vocales attulerint.
#Linguam@# [G G] #refrenans@# [F a G] #temperet,@# [a a a] #ne@# [a] #litis@# [ G] #horror@# [ c] #insonet,@# [ c d] #visum@#
[e d] #fovendo@# [c d c] #contegat,@# [c a G] #ne@# [a] #vanitates@# [c c a] #hauriat:@# [F G G]
In sola enim ultima parte hoc argumentum reliquimus,
ut melum suo tetrardo conveniens redderemus.
Cum itaque suis tantum vocalibus quidam
cantus quamdam aptam sibi vendicet adeo cantilenam,
non est dubium, quin fiat aptissima,
si in multis exercitatus de pluribus potiora tantum,
sibique aptius respondentia eligas, hiantia
suppleas, compressa resolvas, producta nimium contrahas,
ac nimis contracta distendas, ut unum quod
accuratum opus efficias.
Illud praeterea scire te volo, quod in morem puri
argenti omnis cantus quo magis usitatur, eo magis
coloratur, et quod modo displicet, per usum quasi
lima politum postea collaudatur, ac pro diversitate
gentium ac mentium, quod huic displicet, ab alio
amplectitur, et hunc oblectat consona, ille magis
probat diversa; iste continuationem et mollitiem
secundum suae mentis lasciviam quaerit; ille, utpote
gravis, sobriis cantibus demulcetur. Alius vero ut
amens in compositis et in anfractis vexationibus
pascitur, et unusquisque eum cantum sonorius
multo pronuntiat, quem secundum suae mentis insitam
qualitatem probat. Quae omnia si dictis argumentis
assiduo exercitio inhaeseris, ignorare non
poteris. Immo et argumentis utendum est, donec
ex parte cognoscimus, ut ad plenitudinem scientiae
perveniamus. Sed quia haec in longum prosequi
proposita brevitas non exposcit, praesertim cum ex
his perplura valeant colligi, de canendo ista sufficiant.
Jam nunc diaphoniae praecepta exequamur
breviter.
CAPUT XVIII. #De diaphonia, id est, organi praecepto.@#
Diaphonia vocum disjunctio sonat, quam nos organum
vocamus, cum disjunctae ab invicem voces
et concorditer dissonant, et dissonantes concordant.
Qua quidem ita utuntur, ut canenti semper chorda
quarta succedat, ut A. ad D. ubi si organum per acutum
a duplices, ut sit D. a resonabit A. ad D. diatessaron,
ad a diapasoa, D. vero ad utramque A. a diatessaron
et diapente, a. acutum ad graviores diapente
et diapason. Et quia hae tres species ad tantam organi
societatem se permiscent ac suavitate, ut similitudinem
vocum fecisse superius sunt monstratae
symphoniae, ideo apte vocum copulationes dicuntur,
cum symphonia de cantu omni dicatur. Dictae autem
diaphoniae hoc est exemplum:
Diapason c d e c d e d c c c a g c d e d dc.
Diapente FGa FGa GFFF EDCFG aGGF.
#Miserere mei, Deus.@#
Diatessaron C D E C D E D C C C B A Γ C DEDDC.
Haec | null | 7affa5b3-b10c-4bce-a9fe-58e94783b89c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
autem figura aperte emendata continet praecedentes
voces hujus antiphonae #Miserere mei, Deus,@#
subsequentes organizando per diatessaron, quod
vulgariter dicitur organum supra voce, id est, sub
his, praecedentes acutas voces retinet organizantes
per diapente, quod organum dicitur supra vocem.
Haec autem antiphona de trito tono, id est sexto
est, et deponitur in ea organum usque ad C. gravem,
ad quam organum nonnumquam descendit. Sicut
enim graves descendunt voces, sic ascendunt acutae.
Potes et cantum cum organo et organum cum cantu,
quantum libuerit, duplicare per diapason; ubicumque
enim ejus concordia fuerit, dicta symphoniarum
aptatio non cessabit.
Cum itaque jam satis vocum patefacta sit duplicatio,
gravem a canente succentum, more, quo nos
utimur, explicemus. Superior nempe diaphoniae modus
durus est, noster vero mollis, ad quem semitonium
et diapente non admittimus; tonum vero et
ditonum et semiditonum cum diatessaron recipimus,
sed semiditonum in his infimatum, diatessaron
vero obtinet principatum.
His itaque quatuor concordiis diaphoniae cantum
subsequitur; troporum vero alii apti, alii aptiores,
alii aptissimi existunt. Apti sunt, qui per solam
diatessaron quartis a se vocibus organum reddunt,
ut deuterus in B. et E: aptiores sunt, qui non solum
quartis, sed tertiis et secundis per tonum et
semiditonum, licet raro, respondent, ut protus in A.
et D: aptissimi vero, qui saepissime suaviusque id
faciunt, ut tetrardus et tritus in C. F. G. Hae enim
tono et ditono et diatessaron obsequuntur; quorum
a trito, in quem vel finis distinctionum advenerit,
vel qui proximus ipsi finalitati suberit, subsecutor
tamen numquam debet descendere, nisi illo inferiores
voces cantor admiserit. A trito enim infimo aut
infimis proxime substituto deponi organum nunquam
licet. Cum vero cantor inferiores voces admiserit
congruo loco, et per diatessaron organum deponatur,
moxque ut illa distinctionum gravitas ita deseritur,
ut repeti non speretur, quem prius habuerat locum
subsecutor repetat, ut finali voci, si in se devenerit,
commaneat, et si super se est, vicino decenter occurrat,
qui occursus tono melius fit, ditono non adeo,
semiditonoque numquam. Ad diatessaron vero vix
fit occursus, cum gravis magis placet illo loco succentus.
Quod tamen ne in ultima distinctione symphoniae
eveniat, est cavendum. Saepe autem cum
inferiores trito voces cantor admiserit, organum
suspensum tenemus in trito; tunc vero opus est ut
in inferioribus distinctionem cantor non faciat, sed
discurrentibus cum celeritate vocibus praestolanti
trito redeundo subveniat, et suum et illius facta in
superioribus distinctione repellat. Item cum occursus
fit tono, diutinus fit tenor finis, ut ei partim subsequatur,
et partim concinatur. Cum vero ditonus
diuturnior, ut saepe per intermissam vocem, dum
vel parva sit obsecutio, etiam toni non desit occursio.
Quod quia fit, tunc harmonia finitur deutero:
etsi cantus non speratur ultra ad tritum descendere,
utile tunc erit proto vim organi occupare, subsequentibus
subsequi, finique per tonum decenter occurrere.
item cum plus diatessaron sejungi non liceat, opus est,
cum plus se cantor intenderit, subsecutor ascendat,
ut videlicet C. sequatur F: et D. sequatur G: et E
sequatur a. et reliqua. Denique praeter quadratam
singulis vocibus diatessaron subest, unde in quibus
distinctionibus illa fuerit, G. vim organi possidebit.
Quod tum fit, si aut cantus ad F. descendat, aut
subsequitur, aut in G. distinctionem faciat, ad G. et
a. congruis locis F. subsequitur, si in G. vero cantus
non terminet, F. cum cantu vim organi admittit.
Cum vero. b. mollis versatur in cantu, F. organalis
erit. Cum ergo tritus adeo diaphoniae obtineat principatum,
ut aptissimum supra caeteros obtineat locum,
videmus a Gregorio non immerito plus caeteris
vocibus adamatum. Etenim multa melorum principia,
et plurimas repercussiones dedit, ut saepe, si de
ejus cantu triti E. et c. subtrahatur, prope medietatem
tulisse videaris. Diaphoniae praecepta data
sunt, quae si exemplis probes, perfecte cognosces.
CAPUT XIX. #Dictae Diaphoniae per exempla probatio.@#
Igitur a trito non deponimus organum, sive in eo,
sive in sequentibus finiatur, hoc modo: | null | 7da7498d-752c-4ebf-983b-d4fa8c6349b4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Ecce finis distinctionis in trito C. a quo non deponimus
organum, quia non habet sub se tonum vel
ditonum, quibus fit occursus, sed habet semiditonum,
per quem non fit occursus.
servo fidem
Ecce alia distinctio in trito F. in quo et quartis a se
vocibus per diatessaron subsequimur, et diatessaron
succentus plusquam occursus placet:
Ipsi me tota
Ecce alia ejusdem modi triti in F.
De votione committo.
Ecce alia distinctio in proto D. in qua et toni occursus
ad finem patet.
Item: Homo erat in Iherusalem, aut ita:
Hierusalem.
Ecce distinctio in deutero E. in qua ditoni occursus
vel simplex vel intermissus placet.
Veni ad docendum vos viam prudentiae.
Distinctio in proto A. In hac distinctione in inferiore
trito C, qui fini proxime subest D, voces admissae
sunt, et locus prior finita gravitate repetitus est,
ubi diximus #viam prudentiae.@# Et in hac similiter:
Sexta hora sedit super puteum.
Ecce ut ascendit organum, ne in ultima distinctione
succineret cavens.
Sexta hora se dit super puteum.
Ecce quomodo, admittente cantore graviores voces,
organum suspensum tenemus in trito.
Victor ascendit coelos unde descendet.
Ecce ut ad G. et a in fine subsequitur F. Idem in
plagali trito invenies usurpatum, ut ad C et d ita
subsequatur, sicut ad G et ad a sequitur F. hoc
modo:
Ve ni te Ad ore mus.
CAPUT XX. #Quomodo musica ex malleorum sonitu sit inventa.@#
De origine autem musicae artis, quia rudem lectorem
vidimus, in primis tacuimus, quam jam
exercitato, magisque scienti tribuimus. Erant antiquitus
instrumenta incerta, et canentium multitudo,
sed caeca: nullus enim hominum vocum differentias
et symphoniae discretionem poterat aliqua argumentatione
colligere; neque posset unquam certum aliquid
de hac arte cognoscere, nisi tandem bonitas
divina, quod sequitur, suo nutu disponerat.
Cum Pythagoras quidam magnus philosophus forte
iter ageret, ventum est ad fabricam, in qua super
unam incudem quinque mallei feriebant: quorum
suavem concordiam miratus philosophus accessit,
primumque in manuum varietate sperans vim soni
ac modulationis existere, mutavit malleos; quo facto
sua vis quemque secuta est. Subtracto itaque, qui
dissonus erat a caeteris, alios ponderavit, mirumque
in modum divino nutu primus XII. secundus IX.
tertius VIII. quartus VI. nescio quibus ponderibus
appendebat. Cognovit itaque in numerorum proportione
et collatione musicae versari scientiam. Erat
enim ea constitutio in quatuor malleis, quae est
modo in quatuor litteris A D E a. Denique si A.
gravis habet XII. et a. acuta VI. tenet se acuta a.
cum A. gravi proportione, quae est in Arithmetica
dupla, in musica autem diapason consonantia. D
vero gravis, quae est VIIII. cum E. gravi, quod est
VIII. tenet se proportione, quae est in arithmetica
sesquioctava, id est, epogdous, in musica autem tonus
consonantia. Item a. acuta cum E gravi, sicut
D. gravis cum A. gravi, tenet se proportione, quae
est in arithmetica sesquitertia, in musica vero diatessaron
consonantia. Item a. acuta cum D. gravi,
sicut E. gravis cum A. gravi tenet se proportione,
quae est in arithmetica sesquialtera, in musica vero
diapente consonantia. Et si A. habet XII. et D. IX.
ternarii propassus, habebit A. in XII. ternarios quatuor,
et D. in VIIII ternarios tres. Rursus cum habeat
A. XII. et #D. teneat VIIII.@# quaternarios
passus tres habebit A. E. vero duos, et diapente
patet. Sint iterum XII. in A. et VI. in altera a. senarius
medietas est duodenarii, sicut a. acuta alterius
A. medietate colligitur. Adest ergo diapason.
Ita ipsa A. ad D. diatessaron, ad E. diapente, alteri
vero a. diapason reddit. D. quoque ad E. tonum,
ad utrumque A. a. diatessaron aut diapente sonat.
Et E. etiam ad D. tonum, utrique A. a. diapente vel
diatessaron mandat: a. vero acuta cum A. diapason,
cum D. diapente, | null | 8a4505f4-991f-4689-ae8d-528afe77c350 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cum E. diatessaron sonat. Quae
cuncta in supradictis numeris curiosus perscrutator
inveniet. Hinc enim incipiens Boetius panditor hujus
artis, multam miramque et difficillimam hujus artis
concordiam cum numerorum proportione demonstravit.
Quid plura? Per supradictas species monochordum
primus ille Pythagoras composuit, in quo
quia non est lasciva, sed diligenter aperta artis
notitia, sapientibus in commune placuit, atque usque
in hunc diem ars paulatim crescendo invaluit, ipso
doctore semper humanas tenebras illustrante, cujus
summa sapientia per cuncta viget saecula. Amen
#Explicit Micrologus,
id est, brevis sermo in musica editus a D.
Guidone musico peritissimo, et
venerabili monacho.@#
CAPUT PRIMUM. #Quid faciat qui se ad disciplinam musicae artis parat?@#
Igitur qui nostram disciplinam petit, aliquantos
cantus nostris notis descriptos addiscat, in monochordi
usu manum exerceat, hasque regulas saepe
meditetur, donec, vi et natura vocum cognita, ignotos
ut notos cantus suaviter canat. Sed quia voces,
quae hujus artis prima sunt fundamenta, in monochordo
melius intuemur, quomodo eas ibidem ars
naturam imitata discrevit, primitus videamus.
CAPUT II. #Quae vel quales sint notae, vel quot@# ?
Notae autem in monochordo hae sunt. In primis
ponatur Γ. graecum a modernis adjunctum. Sequuntur
septem alphabeti litterae graves, ideoque majoribus
litteris insignitae hoc modo. A B C D E F G. Post
has hae eaedem septem litterae acutae repetuntur,
sed minoribus litteris describuntur, in quibus tamen
inter a. et aliam b. ponimus, quam rotundam
facimus; alteram vero quadravimus. Ita a. b. .
c. d. e. f. g. Addimus his eisdem litteris, sed variis
figuris tetrachordum superacutarum, in quo b. similiter
duplicamus, ita a [a] b [b] [ ] c [c] d. [d] Hae litterae a
multis dicuntur superfluae; nos autem maluimus
abundare, quam deficere. Fiunt itaque simul omnes
XXI. hoc modo Γ A B C D E F G. a b c d e f g a [a] b [b] [ ] c [c] d [d]
Quarum dispositio cum a doctoribus aut fuisset tacita,
aut nimia obscuritate perplexa, adest nunc
etiam pueris breviter ac plenissime explicata.
CAPUT III. #De dispositione earum in monochordo.@#
Γ. itaque in primis affixa ab ea usque ad finem
subjectum chordae spatium per novem partire, et in
termino primae nonae partis A litteram pone, a qua
omnes antiqui fecere principium. Item ab A. ad finem
nona collecta parte, eodem modo B. litteram junge,
Post haec ad Γ. revertens ad finem usque metire per
IIII. et in primae partis termino invenies C. Eademque
divisione per IIII. sicut cum Γ. inventum est C.
simili modo per ordinem cum A. invenies D; cum
B. invenies E; et cum C. invenies F; et cum D.
invenies G; et cum E. invenies A acutum, et cum
F. invenies b. rotundam. Quae vero sequuntur, similium
et earumdem omnes per ordinem medietates
facile colliguntur, ut puta ab B. usque ad finem in
medio spatio pone aliam Similiterque C. signabit
aliam c. et D. aliam d. et E. aliam e. et F. aliam f.
et G. aliam g. et a. aliam a. [a] et b. aliam b. [b] et aliam .
[ ] et c. aliam c. [c] et d. aliam d. [d] Eodem modo posses
in infinitum ita progredi sursum vel deorsum, nisi
artis praeceptum sua te auctoritate compesceret.
De multiplicibus diversisque divisionibus monochordi
unam apposui, ut cum a multis ad unam intenderetur,
sine scrupulo caperetur. Praesertim cum
sit tantae utilitatis, ut et facile intelligatur, et ut intellecta
vix obliviscatur. Alius dividendi modus sequitur,
qui etsi minus memoriae adjungitur, eo tamen
monochordum velociore celeritate componitur,
hoc modo: cum primum a Γ. ad finem passus
novem, id est, particulas facies, primus passus terminabitur
in A. secundus vacat: tertius in D. quartus
vacat: quintus in a | null | 9159e543-e1de-43de-a3ca-98ee0236787d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. sextus in d. septimus in a. [a]
reliqui vacant. Item cum ab A. usque ad finem
novenis passibus partiris, primus passus terminabitur
in B. secundus vacat: tertius in E. quartus vacat:
quintus in sextus in e. septimus in [ ] reliqui
vacant. Item cum a Γ ad finem quaternis dividis,
primus passus terminabitur in C. secundus in G.
tertius in g. quartus finit. Ab C. vero ad finem similiter
quatuor passuum, primus terminabitur in E.
secundus in c. tertius in c. [c] quartus finit. Ab F. vero
quaternorum passuum primus terminabitur in b.
rotundum, secundus in f. tertius in c. A b. vero
rotunda quatuor passuum in secundo invenies [ ] reliqui
vacant. Ab a. [a] vero superacuta quatuor passuum,
in primo invenies d. [d] reliqui vacant. Et de
dispositionibus hi duo regularum modi sufficiant,
quorum superior quidem modus ad memorandum
facillimus. Hic vero exstat ad faciendum celerrimus.
In sequentibus vero omnes divisionum modi in brevi
patebunt.
CAPUT IV. #Quibus sex modis sibi invicem voces jungantur.@#
Dispositis itaque vocibus inter vocem et vocem
alias majus spatium cernitur, ut inter Γ. et A. et
inter A. et B. alias minus, ut inter B. et C. et
reliq. Et majus quidem spatium tonus dicitur: minus
vero semitonium, semis videlicet, id est, non
plenus tonus. Item inter aliquam vocem et tertiam
a se tum ditonus est, id est, duo toni, ut a C. ad E.
tum semiditonus, qui habet tantum tonum et semitonium,
ut a D. in F. et reliq. Diatessaron autem
est, cum inter duas voces quocunque modo duo
sunt toni, et unum semitonium, ut ab A. ad D. et a
B. in E. et reliq. Diapente vero uno tono major
est, cum inter quaslibet voces tres sunt toni, et
unum semitonium, ut ab A. in E. et a C. in G. et
reliq. Habes itaque sex vocum consonantias, id
est, tonum, semitonium, ditonum, semiditonum,
diatessaron, et diapente. [ Quibus
adhuc consonantiis duae aliae modorum species a
nonnullis cantoribus superadduntur, hoc est, diapente
cum semitonio: ut ab E. ad c. Itemque diapente
cum tono: ut a C. ad a. Adjungitur etiam et
diapason. Quae quia raro inveniuntur, a nobis minus
inter VI. annumerantur. Sed origo quidem diapason
quae et qualis sit, qui studiosus perscrutatur,
in sequentibus reperiet.] In nullo enim cantu aliis
modis vox voci rite conjungitur, vel intendendo, vel
remittendo. His adjunguntur septem, (i. e.) diapason;
quae quia raro inveniuntur, minus inter alias
annumerantur. Cumque tam paucis clausulis, teste
Boetio, tota harmonia formetur, utillimum est, altae
eas memoriae commendare, et donec plene in canendo
sentiantur et cognoscantur, ab exercitio
nunquam cessare, ut his clausulis veluti quibusdam
clavibus canendi possis peritiam sagaciter faciliusque
possidere.
CAPUT V. #De diapason et cur tantum septem sint notae.@#
Diapason autem est, in qua diatessaron et diapente
junguntur; cum enim ab A. in D. sit diatessaron,
et ab eadem D. in a. acutum sit diapente,
ab A. in alteram a. diapason existit: cujus vis est
eamdem litteram in utroque habere latere, ut a B.
in . a. C. in c. a D. in d. et reliq. Sicut enim utraque
vox eadem littera notatur, ita per omnia ejusdem
qualitatis, perfectissimaeque similitudinis utraque
habetur et creditur. Nam sicut finitis septem
diebus eosdem repetimus, ut semper primum et
octavum eumdem diem dicamus, ita primas et octavas
semper voces eodem charactere figuramus et dicimus,
quia eas naturali concordia consonare sentimus,
ut D. et d. Utraque enim tono et semitonio, et
duobus tonis remittitur, et item tono et semitonio
et duobus tonis, intenditur Unde et in canendo duo
aut tres, aut plures cantores, prout possibile fuerit,
si per hanc speciem differentibus vocibus eamdem | null | 5f3d4931-d389-448e-ac40-245afffd693a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quamlibet symphoniam incipient et decantent, miraberis,
te easdem voces diversis locis, sed minime diversas
habere, eumdemque cantum gravem et acutum
et superacutum tamen univoce resonare hoc modo.
Item si eamdem antiphonam partim gravibus
partim acutis sonis cantaveris, aut quantumlibet per
hanc speciem variaveris, eadem vocum unitas apparebit.
Unde poeta verissime dixit: #septem discrimina
vocum:@# quia etsi plures sint vel fiant, non est
aliarum adjectio, sed renovatio earumdem et repetitio.
Hac nos de causa omnes sonos secundum
Boetium et antiquos musicos septem litteris figuravimus,
cum moderni quidam nimis incaute quatuor
tantum signa posuerunt, quintum videlicet sonum
eodem ubique charactere figurantes; cum indubitanter
verum sit, quod quidam soni a suis quintis,
ut B. et F. omnino discordent, nullusque sonus cum
suo quinto perfecte concordet. Nulla enim vox cum
altera praeter octavam perfecte concordat.
CAPUT VI. #De divisionibus vocum, et interpretationibus earum.@#
Ut autem de divisione monochordi in paucis multa
perstringam, semper Diapason duobus ad finem
aequis currit passibus, Diapente tribus, Diatessaron
quatuor, tonus vero novem, qui quanto sunt passibus
numerosiores, tanto sunt spatio breviores.
Alias vero divisiones praeter has quatuor invenire
non poteris. Diapason autem interpretatur #de omnibus,@#
sive quod omnes habeat voces sub se, sive
quia antiquitus citharae octo per eam fiebant chordis.
In hac quidem specie prima et gravior vox duo
habet spatia, acuta vox unum, ut ab A. ad a. Diapente
dicitur #de quinque;@# sunt enim in ejus spatio
voces quinque, ut a D. in a. Sed gravis ejus vox
tria habet spatia, acuta duo. Diatessaron sonat #de
quatuor;@# nam et habet quatuor voces, et gravior
ejus vox quatuor habet spatia, acuta vero tria, ut a
D. in G. Has tres species symphonias, id est, suaves
vocum copulationes memineris esse vocatas, quia in
diapason diversae voces unum sonant. Diapente vero
et Diatessaron diaphoniae, id est, organi jura possident,
et voces utcumque similes reddunt. Tonus
autem ab intonando, id est, a sonando nomen accepit,
qui majori voci novem, minori vero octo
passus constituit: semitonium autem et ditonus,
etsi voces in canendo conjungunt, divisionem tamen
nullam in monochordo recipiunt.
CAPUT VII. #De modis quatuor et affinitatibus vocum.@#
Cum autem septem sint voces, quia, ut diximus,
aliae, id est, octavae voces sunt eaedem, septenas
sufficit explicare, quae diversorum modorum, et diversarum
sunt qualitatum. Primus modus vocum
est, cum vox tono deponitur, et tono et semitonio, et
duobus tonis intenditur, ut A. et D. Secundus modus
est, cum vox duobus tonis remissa, semitonio et
duobus tonis intenditur, ut B. et E. Tertius est modus,
qui semitonio et duobus tonis descendit, duobus
vero tonis et semitonio ascendit, ut C. et F. Quartus
vero tono deponitur, surgit autem per duos tonos
et semitonium, ut G. Et nota, quod se per ordinem
sequuntur, ut primus in A. secundus in B.
tertius in C. Item primus in D. secundus in E. tertius
in F. quartus in G. Itemque nota has vocum
affinitates per diatessaron et diapente constructas:
A. enim ad D, et B. ad E, et C. ad F, et D. ad G, a
gravibus diatessaron, ab acutis vero diapente conjungitur
hoc modo:
CAPUT VIII. #De aliis affinitatibus vocum, et@# b. #et@# .
Si quae aliae sunt affinitates, eas quoque similiter
diatessaron et diapente fecerunt. Nam cum diapason
in se diatessaron et diapente habeat, et easdem
litteras in utroque latere contineat, semper in medio
ejus spatio aliqua est littera, quae ad utrumque
diapason latus ita convenit, ut cui litterae a gravibus
diatessaron reddit, eidem in acutis per diapente
conveniat, ut in superiori figura notatur, et cui a
gravibus diapente contulit, eidem a superioribus
diatessaron dabit, ut A. E. a. A. enim et E. in depositione
concordant, quae utraque duobus tonis
semitonioque conficitur. Itemque G. cum ad C. et
D. per easdem species | null | 2dbd97f0-575b-4924-a6ab-64f816da0c20 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
resonet, unius depositionem
alteriusque elevationem sumpsit. Nam et C. et G.
duobus tonis pariter et semitonio surgunt, et D. et
G. tono et semitonio pariter inflectuntur. b. vero
rotundum, quia minus est regulare, quod adjunctum
vel molle dicunt, cum F. habet concordiam,
et ideo additum est, quia F. cum quarta a se .
tritono differente nequibat habere concordiam:
utramque autem b. . in eadem neuma non jungas.
In eodem vero cantu maxime b. molli utimur,
in quo F. f. amplius continuatur gravis vel acuta,
ubi et quamdam confusionem et transformationem
videtur facere, ut G. sonet protum, a. deuterum,
cum ipsa b. mollis sonet tritum; unde ejus a multis
nec mentio facta est. Alterum vero . in commune
placuit habere. Quod si ipsam b. mollem vis
omnino non habere, neumas, in quibus ipsa est,
ita tempera, ut pro F. G. a. et ipsa b. habeas G.
a. . c. aut si talis est neuma, quae post D. E. F. in
elevatione vult duos tonos et semitonium, quod ipsa
b. mollis facit, aut quae post D. E. F. in depositione
vult duos tonos; pro D. E. F. assume a.
c. quae ejusdem sunt modi, et praedictas elevationes
et depositiones regulariter habent. Hujusmodi
enim elevationes et depositiones inter D. E. F. et
a. . c. clare discernens confusionem maxime contrariam
tollit.
De similitudine vocum pauca perstrinximus, quia
quantum similitudo in diversis rebus conquiritur,
tantum ipsa diversitas, per quam mens confusa diutius
potuit laborare, minuitur; semper enim adunata
divisis facilius capiuntur. Omnes itaque modi distinctionesque
modorum his tribus aptantur vocibus
C. D. E. Distinctiones autem dico eas quae a plerisque
differentiae vocantur, hoc est, #saeculorum
amen.@# Differentia autem idcirco dicitur, eo quod
discernat seu separet plagas ab autentis; caeterum
abusive dicitur. Ergo omnes voces aliae cum his aliquam
habent concordiam, seu in depositione seu in
elevatione; nullae vero in utroque se exhibent similes
cum aliis, nisi in diapason. Sed horum similitudinem
omnium in hac figura, quam subjecimus,
quisquis requisierit, reperire poterit
CAPUT IX. #De similitudine vocum in cantu, quarum diapason sola perfecta est.@#
Supradictae voces, prout similes sunt, utpote aliae
in elevatione, ut C. et G. D. et a. aliae in depositione,
ut a. et E. G. et D. aliae in utroque, ut C. et
G. E. et ita similes faciunt neumas, adeo ut unius
cognitio pandat tibi alteram, in quibus vero nulla
similitudo monstrata est, vel quae diversorum modorum
sunt, altera alterius neumam cantumque non
recipit: quod si compellas recipere, transformabis;
ut puta si quis vellet antiphonam, cujus principium
est in D. in E. vel in F. quae sunt alterius modi voces,
incipere, mox auditu perciperet quanta diversitatis
transformatio fieret. In D. vero et a. quae
unius sunt modi, saepissime possumus eumdem cantum
incipere vel finire: saepissime autem dixi, et
non semper, quia similitudo, nisi in diapason, perfecta
non est. Ubi enim diversa est tonorum semitoniorumque
positio, fiat necesse est et neumarum.
In praedictis namque vocibus, et quae unius modi
dicuntur, dissimilitudines inveniuntur; D. enim
deponitur tono, a. vero ditono; sic et in reliquis.
CAPUT X. #De Modis et falsi meli agnitione et correctione.@#
Hi sunt quatuor modi vel tropi, quos abusive tonos
nominant, qui sic sunt naturali ab invicem diversitate
disjuncti, ut alter alteri in sua sede locum
non tribuat, alterque alterius neumam aut transformet
aut recipiat nunquam; dissonantia quoque per
falsitatem ita in canendo subrepit, cum aut de bene
dimensis vocibus parum quid gravantes demunt, vel
adjiciunt intendentes; quod pravae voces hominum
faciunt, cum aut praedictam rationem plus justo
intendentes vel remittentes, neumam cujuslibet modi
aut in alium modum pervertunt, aut in loco, qui
vocem non recipit, inchoant, vel quasdam faciunt
subductiones in trito, quae dieses | null | c206c364-6753-4bdf-966a-6600af5a2faf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
appellantur, eum
non operteat eas in usum admittere, nisi supervenientibus
certis locis. Quod ut facile pateat, proponimus
exemplum:
In nullo enim sono valet fieri, excepto tertio et
sexto; nam etsi reperiatur in alio, penitus emendanda
est; non solum autem ipsa, sed et radix, ex
qua inutiliter processit, eradicanda est.
Notandum, quod, quia #a@# a quibusdam semitonii
loco admittitur, ideo harmoniam in modum plaustri
vergentis per petrosam semitam conficiunt. Ideo autem
plus quam omnium artium musicae sunt regulae
dissolutae, quia, dum nusquam aliqui potuerunt se
ad semitam admittere, imo dum pleni fluminis ( #f.@#
instar) cui dum non sufficit proprius alveus, per
compita diffunditur; ita ipsi omni loco, quo semitonia
accreverunt, aliam semitam elegerunt, scilicet
metuentes arctum ingredi specum, ne magnitudo,
qua praecellunt, corporis arctetur, aut minori latitudine
aut breviori altitudine tegminis. Ubi autem
non quaerunt ( #f.@# queunt) penitus effugere, diesi usi
sunt, imitantes nimirum illos qui, dum metuunt
vim algoris, vim faciunt impingentes semel ante os
camini.
Igitur haec diesis, quae, sicut supra diximus,
locum semitonii sumit, nusquam sumenda est, nisi
isto modo, cum tritus canitur, et tetrardus producendus
est in proto, iterumque deponendus est in
semetipso, vel in eodem trito, vel etiam magis
infimo. Tunc tritus, qui praeest tetrardo, protove,
subducendus est modicum; quae subductio appellatur
diesis, et medietas sequentis semitonii, sicut
semitonium est medietas sequentis toni. Metitur
autem hoc modo. Cum a G. ad finem feceris novem
passus, reperisque a. tunc ab a. ad finem partire
per septem, et in termino primae partis reperies primam
diesim, inter et c. Mox secundus et tertius
passus erunt vacui, quartus vero tertii diesis obtinebit
locum, qui similiter erit inter [ ] et c. [c] Mode
simili a d. passus fiant totidem ad finem, moxque
secundae patebit locus, supradicto ordine, quae erit
inter e. et f. Tunc revertens ad primam diesin, divide
ad finem per quatuor, et primus item passus
terminabit inter e. et f. secundus inter [ ] et c [c] c.
reliqui vacant. Admonemus vero lectorem ne
existimet nos desipere, eo quod primo omisimus
ista scribere. Nos enim paratos habebit, post finem
operis ex istis respondere sibi; nunc ad coepta revertamur.
Sunt etiam nonnulli, qui, ubi debuerant semiditonum
admittere, apponunt tonum. Quod ut exemplo
pateat, in Communione, #diffusa est gratia,@# multi
propterea, quod erat incipiendum in F. uno tono
deponunt, cum ante F. tonus non sit: sicque fit,
ut ubicunque occurrit semitonium, ponant illum
sub F, quod nullo modo fieri potest, et ideo finis
Communionis ejusdem ibidem veniat, ubi nulla vox
est. Cantoris itaque peritiae esse debet, quo loco vel
modo quamlibet neumam incipiat, ut eam vel suo
modo restituat, vel, si motione opus est, ad affines
voces inquirat. Hos autem modos vel tropos
graece nominamus protum, deuterum, tritum, tetrartum.
CAPUT XI. #Quae vox, et quare in cantu obtineat principatum.@#
Cum autem quilibet cantus omnibus vocibus et
modis fiat, vox tamen quae cantum terminat, obtinet
principatum; ea enim et diutius et morosius sonat.
Et praemissae voces, quae tantum exercitatis patent,
ita ad eam adaptantur, ut mirum in modum quamdam
ab ea coloris faciem ducere videantur. Per
supradictas nempe sex consonantias, voci quae neumam
terminat reliquae voces concordare debent.
Voci vero quae cantum terminat, principatum ejus,
cunctarumque distinctionum fines vel etiam principia,
opus est adhaerere. Excipitur #Tribus miraculis;@#
quia, cum cantus in E. terminat saepe in c. qui ab
ea diapente et semitonium distat, principium facit in
hac antiphona:
#Tertia dies est, quod haec facta sunt.@#
Praeterea cum aliquem cantare audimus, primam
ejus vocem, cujusmodi sit, ignoramus; quia utrum
toni vel semitonia reliquaeve species sequantur,
nescimus. Finito vero cantu ultimae vocis modum
ex praeteritis aperte agnoscimus. Incepto enim
cantu, quid sequatur, ignoras, finito autem, quid
praecesserit, | null | eb8e8832-8413-4057-9910-55eb63692c16 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vides. Itaque finalis vox est, quam
melius intuemur. Deinde si eidem cantui versum aut
psalmum, aut aliquid velis subjungere, ad finalem
vocem permaxime opus est coaptare, non ad primae
vel aliarum adeo inspectionem redire.
Additur quoque et illud, quod accurati cantus in
finalem vocem maxime distinctiones mittant. Nec
mirum est regulas musicam sumere a finali voce,
cum et in Grammaticae partibus artis pene ubique
vim sensus in ultimis litteris vel syllabis per casus,
numeros, personas, temporaque discernimus. Igitur
quia et omnis laus in fine canitur, jure dicimus
quod omnis cantus ei sit modo subjectus, et ab eo
modo regulam sumat, qui ultimus sonat. A finali
itaque voce ad quintam in quolibet cantu justa est
depositio, et usque ad octavas elevatio, licet contra
hanc regulam saepe fiat, cum ad nonam, decimamve
vel undecimam progrediamur. Unde et finales voces
statuerunt D. E. F. G. quia his primum praedictam
elevationem vel depositionem monochordi positio
commodaverit; habent enim haec deorsum unum
tetrachordum gravium, sursum vero duo acutarum.
CAPUT XII. #De divisione quatuor modorum in octo.@#
Interea cum cantus unius modi, utpote proti, ad
comparationem finis tum sint graves et plani, tum
acuti et alti, versus et psalmi, et si quid, ut diximus,
fini aptandum erat, uno eodemque modo prolatum,
diversis aptari non poterat. Quod enim subjungebatur,
si erat grave, cum acutis non conveniebat, si
erat acutum, a gravibus discordabat. Consilium
itaque fuit, ut quisque modus partiretur in duos, id
est, acutum et gravem, distributisque regulis acuta
cum acutis, et gravia convenirent gravibus, et
acutus quisque modus diceretur autenticus, id est,
auctoralis et princeps; gravis autem plaga vocaretur,
id est, lateralis et minor. Qui enim dicitur
stare ad latus meum, minor me est, caeterum si
esset major, ego aptius dicerer stare ad latus ejus.
Cum ergo dicatur autentus protus et plagis proti,
similiter de reliquis, qui naturaliter in vocibus
erant quator divisi, in cantibus facti sunt octo.
Abusio autem tradidit latinis dicere: pro autento
proto et plagis proti, primus et secundus; pro autento
deutero et plagis deuteri, tertius et quartus; pro
autento trito et plagis triti, quintus et sextus;
pro autento tetrardo et plagis tetrardi, septimus et
octavus.
CAPUT XIII. #De octo modorum agnitione, acumine et gravitate.@#
Igitur octo sunt modi, ut octo partes orationis, et
octo formae beatitudinis, per quos omnis cantilena
discurrens octo dissimilibus vocibus et qualitatibus
variatur. Ad quos in cantibus discernendos etiam
quaedam neumae inventae sunt, ex quarum aptitudine
ita modum cantionis agnoscimus, sicut saepe ex aptitudine
corporis, quae cujus sit tunica, reperimus,
ut:
#Pri@# [Dac] #mum@# [a] #quae@# [a] #ri@# [G] #te@# [FE] #re@# [G] #gnum@# [FE] #Dei@# [DD] [C F G a G a G F E F G a G F E F D.]
Mox enim ut cum fine alicujus antiphonae hanc
neumam bene viderimus convenire, quod autenti
proti sit, non est opus dubitare; sic et de reliquis.
Ad hoc etiam cognoscendum plurimum valent et
versus nocturnalium responsoriorum, et psalmi officiorum,
et omnia quae in modorum formulis praescribuntur,
quas qui non novit, mirum est si quam
partem horum quae dicuntur intelligit. Ibi enim in
formis praevidetur, quibus in vocibus singulorum
modorum cantus rarius saepiusve incipiatur, et in
quibus minime id fiat: ut in plagis quidem minime
licet vel principia vel fines distinctionum ad quintas
intendere, cum et ad quartas perraro soleat
evenire. In autentis vero, praeter deuterum,
eadem principia et fines distinctionum minime licet
ad sextas intendere, plagae vero proti vel triti ad
tertias intendunt; et plagae deuteri et tetrardi ad
quartas intendunt.
Memineris praeterea, quod sicut usualium cantuum
attestatione perhibetur, autenti vix a suo fine plus
una voce descendunt. Ex quibus autentus tritus
rarissime id facere propter subjectam semitonii
imperfectionem videtur. Ascendunt autem autenti
usque ad octavam et nonam, vel etiam decimam.
Plagae vero ad | null | 6f67d91e-48f9-47a3-92c2-e7bf20f66b0c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quintas remittuntur et intenduntur.
Sed intensioni sexta vel septima auctoritate tribuitur,
sicut in autentis nona et decima. Plagae vero
proti, deuteri, et triti aliquando in a. . c. acutas
necessario finiuntur.
Supradictae autem regulae permaxime caventur in
antiphonis et responsoriis, quorum cantus ut psalmis
et versibus coaptentur, oportet, communibus
regulis fulciantur. Alioquin plures cantus invenies,
in quibus adeo confunditur gravitas et acumen, ut
non possit adverti, cui magis, id est, autento an
plagae conferantur. Praeterea et in ignotorum cantuum
inquisitione, praedictarum neumatum et subjunctionum
appositione plurimum adjuvamur, cum
talium aptitudine soni cujusque proprietatem per
vim tropicam intuemur. Est autem tropus species
cantionis, qui et modus dictus est, et adhuc dicendum
est de eo.
CAPUT XIV. #De tropis, et virtute musicae.@#
Horum quidam troporum exercitati usu ita proprietates
et discretas facies, ut ita dicam, extemplo
ut audierint, recognoscunt, sicut peritus gentium
coram positis multis habitus eorum intueri potest
et dicere: hic Graecus est, ille Hispanus, hic Latinus
et ille Teutonicus, iste vero Gallus: atque ita diversitas
troporum diversitati mentium coaptatur, ut
unus autenti deuteri fractis saltibus delectetur; alius
plagae triti eligat voluptatem; uni garrulitas tetrardi
autenti magis placet; alter ejusdem plagae suavitatem
probat; sic et de reliquis.
Nec mirum, si varietate sonorum delectatur auditus,
cum varietate colorum gratuletur visus, varietate
odorum foveatur olfactus, mutatisque saporibus
lingua congaudeat. Sic enim per fenestram
corporis delectabilium rerum suavitas intrat mirabiliter
penetralia cordis. Inde est, quod sicut quibusdam
saporibus, coloribus et odoribus, vel etiam
colorum intuitu salus tam cordis quam coporis vel
minuitur vel augetur. Ita quondam, ut legitur, quidam
phreneticus, canente Asclepiade medico, ab
insania revocatus. Et item alius quidam citharae
suavitate in tantam libidinem incitatus, ut cubiculum
puellae quaereret effringere dementatus: moxque
citharoedo mutante modum voluptatis poenitentia
ductum recessisse confusum. Item et David
Saul daemonium cithara mitigabat, et daemonicam
feritatem hujus artis potenti vi ac suavitate frangebat.
Quae tamem vis solum divinae sapientiae ad plenum
patet. Nos vero quae in aenigmate ab inde percepimus,
in divinis laudibus utamur. Sed quia de
hujus artis virtute vix pauca libavimus, quibus ad
bene modulandum rebus opus sit, videamus.
CAPUT XV. #De commoda componenda modulatione.@#
Igitur quemadmodum in metris sunt litterae et
syllabae, partes et pedes, ac versus: ita et in harmonia
sunt phthongi, id est soni, quorum unus,
duo, vel tres aptantur in syllabas, ipsaeque solae vel
duplicatae neumam, id est, partem constituunt cantilenae;
sed pars una vel plures distinctionem faciunt,
id est, congruum respirationis locum. De
quibus illud est notandum, quod tota pars compresse
et notanda et exprimenda est, syllaba vero
compressius, tenor vero, id est, mora ultimae vocis,
qui in syllaba quantuluscumque est amplior in parte,
diutissimus vero in distinctione, signum in his divisionibus
existit, sicque opus est, ut quasi metricis
pedibus cantilena plaudatur, et aliae voces ab aliis
morulam duplo longiorem, vel duplo breviorem, aut
tremulam habeant, id est, varium tenorem, quem
longum aliquotiens litterae virgula plana apposita
significat: ac summopere caveatur talis neumarum
distributio, ut cum neumae tum ejusdem soni repercussione,
tum duorum aut plurium connexione
fiant, semper tamen aut in numero vocum aut in
ratione tonorum neumae alterutrum conferantur,
atque respondeant, nunc aequae aequis, nunc duplae
vel triplae simplicibus, atque alias collatione sesquialtera
vel sesquitertia.
Proponatque sibi Musicus, quibus ex his divisionibus
incedentem faciat cantum, sicut Metricus, quibus
pedibus faciat versum; nisi quod Musicus non se
tanta legis necessitate constringit, quia in omnibus
se haec ars in vocum dispositione rationabili varietate
permutat. Quam rationabilitatem etsi saepe
non comprehendamus, rationale tamen creditur id, quo
mens, in qua est ratio, delectatur. Sed haec et hujusmodi
melius colloquendo quam conscribendo monstrantur.
Oportet ergo ut more versuum distinctiones
aequales sint, et aliquotiens eaedem repetitae, aut aliqua
vel parva mutatione variatae, et cum plures
fuerint duplicatae, habentes partes non nimis diversas,
et quae aliquotiens eaedem transformentur per
modos, aut similes intensae et remissae inveniantur.
Item ut reciprocata neuma eadem via, qua venerat, | null | 8beae27b-52c5-4f01-854f-30de25d69a95 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
redeat, ac per eadem vestigia recurrat. Item ut
qualem ambitum vel lineam una facit saliendo ab
acutis, talem inclinatam altera e regione opponat
respondendo a gravibus, sicut fit, cum in puteo
nos cum imagine nostra contra speculamur. Item
aliquando una syllaba unam vel plures habeat neumas,
aliquando una neuma plures dividatur in syllabas.
Variabuntur hae vel omnes neumae, cum alias
ab eadem voce incipiant, alias de dissimilibus secundum
laxationis et acuminis varias qualitates. Item
ut ad principalem vocem, id est finalem, vel si quam
affinem ejus pro ipsa elegerint, pene omnes distinctiones
currant, et eadem aliquando vox, quae terminat
neumas omnes, vel plures distinctiones finiat,
aliquando et incipiat; sicut apud Ambrosium curiosus
invenire poterit. Sunt vero quasi prosaici cantus,
qui haec minus observant, in quibus non est curae, si
aliae majores, aliae minores partes et distinctiones per
loca sine discretione inveniantur more prosarum.
Metricos autem cantus dico, quia saepe ita canimus,
ut quasi versus pedibus scandere videamur,
sicut fit, cum ipsa metra canimus, in quibus cavendum
est, ne superfluae continuentur neumae dissyllabae
sine admixtione trisyllabarum ac tetrasyllabarum.
Sicut enim Lirici poetae nunc hos nunc alios
adjunxere pedes, ita et qui cantum faciunt, rationabiliter
discretas ac diversas componunt neumas;
rationabilis vero discretio est, si ita fit neumarum
et distinctionum moderata varietas, ut tamen neumae
neumis et distinctiones distinctionibus quadam
semper similitudine sibi consonanter respondeant,
id est, ut sit similitudo dissimilis, more perdulcis
Ambrosii. Non autem parva similitudo est metris et
cantibus, cum et neumae loco sint pedum, et distinctiones
loco versuum: utpote ista neuma dactylico,
illa vero spondaico, illa iambico metro decurreret;
et distinctionem nunc tetrametram nunc pentametram,
alias quasi hexametram cernes, et multa alia,
ut elevatio et positio tum ipsa sibi, tum altera alteri
similis vel dissimilis praeponatur, supponatur, apponatur,
interponatur, alias conjunctim, alias divise,
alias commixtim ad hunc modum. Item ut in unum
terminentur partes et distinctiones neumarum atque
verborum, nec tenor longus in quibusdam brevibus
syllabis, aut brevis in longis sit, quia obcoenitatem
parit, quod tamen raro opus erit curare.
Item ut rerum eventus sic cantionis imitetur
effectus, ut in tristibus rebus graves sint
neumae, in tranquillis rebus jucundae, in prosperis
exsultantes, et reliquae. Item saepe vocibus
gravem et acutum accentum superponimus,
quia saepe ut majori impulsu quasdam, ita
etiam minori efferimus: adeo ut ejusdem saepe vocis
repetitio elevatio vel depositio esse videatur. Item
ut in modum currentis equi semper in fine distinctionum
rarius voces ad locum respirationis accedant,
ut quasi gravi more ad repausandum lassae perveniant.
Spissim autem et rare, prout oportet, notae
compositae hujus saepe rei poterunt indicium dare.
Liquescunt vero in multis voces more litterarum, ita
ut inceptus modus unius ad alteram limpide transiens
nec finiri videatur. Porro liquescenti voci
punctum quasi maculando superponimus hoc modo:
#Ad@# [G] #te@# [DE] #le@# [Ga] #va@# [a] #vi.@# [G.]
Si autem eam vis plenius proferre non liquefaciens,
nihil nocet, saepe autem magis placet. Et
omnia, quae diximus, nec nimis raro, nec nimis
continue facias, sed cum discretione.
CAPUT XVI. #De multiplici varietate sonorum et neumarum.@#
Illud vero non debet mirum videri, cur tanta copia
tam diversorum cantuum tam paucis formata sit vocibus,
quae voces non nisi sex modis, ut diximus,
sibi jungantur tam per elevationem quam per depositionem;
cum et de paucis litteris, etsi non perplures,
conficiantur syllabae, poterit enim colligi
numerus syllabarum; infinita tamen partium pluralitas
concrevit ex syllabis, et in metris de paucis
pedibus quam plura fiunt genera metrorum, et unius
generis metrum plurimis varietatibus invenitur diversum,
ut hexametrum; quod quomodo fiat, videant
grammatici, quoniam illud dicere alterius est negotii.
Nos, si possumus, videamus, quibus modis
distantes ab invicem neumas constituere valeamus.
Igitur motus vocum, qui sex modis consonanter
fieri dictus est, fit arsi et thesi, id est, elevatione et
depositione: quorum gemino motu, id est, arsis et
thesis, omnis neuma formatur, praeter repercussas | null | 124d282f-9718-41c5-b38b-d5818f1ca1ba | latin_170m_raw | null | None | None | None |
aut simplices. Deinde arsis et thesis tum sibimet
junguntur, ut arsis arsi, thesis thesi, tum altera
alteri, ut arsis thesi, et thesis arsi conjungitur,
ipsaque conjunctio tum fit ex similibus, tum ex
dissimilibus. Dissimilitudo autem erit, si ex praedictis
motibus, id est, tonis, semitoniis, ditonis et caeteris
alius alio plures paucioresve habeat voces, aut
magis conjunctas vel disjunctas dissimiliter; deinde
vel similiter facta conjunctione motus motui tum
erit praepositus, id est in superioribus positus, tum suppositus,
tum appositus, id est, cum in eadem voce unius
motus finis erit, alteriusque principium; tum interpositus,
id est, quando unus motus infra alium positus et
minus est gravis et minus acutus; tum id commixtus,
est, partim interpositus partimque suppositus, aut prae
positus, aut appositus, rursusque hae positiones dirimi
possunt secundum laxationis et acuminis, augmenti
et detrimenti, modorum quoque varias qualitates. Neu
mae quoque per eosdem modos arsis et thesis poterunt
variari, et distinctiones aliquando. Qua de re et descriptionem
subjecimus, quo facilior per oculos via sit.
CAPUT XVII. #Quod ad cantum redigitur omne, quod scribitur.@#
His breviter intimatis aliud tibi planissimum dabimus
hic argumentum, utillimum usui, licet hactenus
inauditum. Quo cum omnium omnino melorum
causa claruerit, poteris tuo usui adhibere, quae probaveris
commoda, et nihilominus respuere, quae videbuntur
obscoena. Perpende igitur, quia sicut
omne, quod dicitur, scribitur, ita ad cantum redigitur
omne, quod scribitur. Canitur ergo omne, quod
dicitur, scriptura autem litteris figuratur. Sed ne in
longum regula nostra producatur, #sex his de@#
litteris quinque tantum vocales sumamus, sine quibus
nulla alia littera, sed nec syllaba sonare probatur,
earumque permaxime causa conficitur, quotienscumque
suavis concordia in diversis partibus invenitur,
sicut persaepe videmus consonos et sibimet
alterutrum respondentes versus in metris, ut quamdam
quasi symphoniam grammaticae admireris. Cui
si musica responsione simili jungatur, duplici modulatione
delecteris.
Has itaque quinque vocales sumamus, forsitan
cum tantum concordiae tribuunt verbis, non minus
cantilenae praestabunt et neumis. Supponantur itaque
per ordinem litteris monochordi, et quia quinque
tantum sunt, tamdiu repetantur, donec unicuique
sono sua subscribatur vocalis, hoc modo:
In qua descriptione id modo perpende, quia cum
his quinque litteris omnis locutio moveatur, moveri
quoque et quinque voces ad se invicem, ut diximus,
non negetur. Quod cum ita sit, sumamus modo aliquam
locutionem, ejusque syllabas illis sonis adhibitis
decantemus, quas earumdem syllabarum vocales
subscriptae monstraverint, hoc modo:
#Sancte@# [C D] #Joannes@# [F C D] #meritorum@# [D E F G] #tuorum@# [G F G] #copias@# [F E C] #neque@# [D D F] #digne@# [E D] #canere.@# [C D D]
Quod itaque de hac oratione factum est, et de omnibus posse fieri nulli dubium est. Sed ne gravis
tibi imponatur necessitas, quia ad hunc modum vix
cuilibet symphoniae quinque accidunt voces, et ipsas
quinque transgredi saepe ad votum non suppetat, ut
tibi paulo liberius liceat evagari, alium item versum
subjungo vocalium, sed ita sit diversus, ut a
tertio loco prioris incipiat hoc modo:
Ubi cum duobus ubique subsonis, in quibus quinque
habeantur vocales, cum videlicet cuique sono
et una subsit, et altera satis tibi liberior facultas
accedit, et productiori et contractiori pro libitu motu
variare et incedere. Unde et hoc nunc videamus,
qualem symphoniam huic rhythmo suae vocales attulerint.
#Linguam@# [G G] #refrenans@# [F a G] #temperet,@# [a a a] #ne@# [a] #litis@# [ G] #horror@# [ c] #insonet,@# [ c d] #visum@#
[e d] #fovendo@# [c d c] #contegat,@# [c a G] #ne@# [a] #vanitates@# [c c a] #hauriat:@# [F G G]
In sola enim ultima parte hoc argumentum reliquimus,
ut melum suo tetrardo conveniens redderemus.
Cum itaque suis tantum vocalibus | null | dc695c0f-721b-4c80-b887-13a4ed66e71e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quidam
cantus quamdam aptam sibi vendicet adeo cantilenam,
non est dubium, quin fiat aptissima,
si in multis exercitatus de pluribus potiora tantum,
sibique aptius respondentia eligas, hiantia
suppleas, compressa resolvas, producta nimium contrahas,
ac nimis contracta distendas, ut unum quod
accuratum opus efficias.
Illud praeterea scire te volo, quod in morem puri
argenti omnis cantus quo magis usitatur, eo magis
coloratur, et quod modo displicet, per usum quasi
lima politum postea collaudatur, ac pro diversitate
gentium ac mentium, quod huic displicet, ab alio
amplectitur, et hunc oblectat consona, ille magis
probat diversa; iste continuationem et mollitiem
secundum suae mentis lasciviam quaerit; ille, utpote
gravis, sobriis cantibus demulcetur. Alius vero ut
amens in compositis et in anfractis vexationibus
pascitur, et unusquisque eum cantum sonorius
multo pronuntiat, quem secundum suae mentis insitam
qualitatem probat. Quae omnia si dictis argumentis
assiduo exercitio inhaeseris, ignorare non
poteris. Immo et argumentis utendum est, donec
ex parte cognoscimus, ut ad plenitudinem scientiae
perveniamus. Sed quia haec in longum prosequi
proposita brevitas non exposcit, praesertim cum ex
his perplura valeant colligi, de canendo ista sufficiant.
Jam nunc diaphoniae praecepta exequamur
breviter.
CAPUT XVIII. #De diaphonia, id est, organi praecepto.@#
Diaphonia vocum disjunctio sonat, quam nos organum
vocamus, cum disjunctae ab invicem voces
et concorditer dissonant, et dissonantes concordant.
Qua quidem ita utuntur, ut canenti semper chorda
quarta succedat, ut A. ad D. ubi si organum per acutum
a duplices, ut sit D. a resonabit A. ad D. diatessaron,
ad a diapasoa, D. vero ad utramque A. a diatessaron
et diapente, a. acutum ad graviores diapente
et diapason. Et quia hae tres species ad tantam organi
societatem se permiscent ac suavitate, ut similitudinem
vocum fecisse superius sunt monstratae
symphoniae, ideo apte vocum copulationes dicuntur,
cum symphonia de cantu omni dicatur. Dictae autem
diaphoniae hoc est exemplum:
Diapason c d e c d e d c c c a g c d e d dc.
Diapente FGa FGa GFFF EDCFG aGGF.
#Miserere mei, Deus.@#
Diatessaron C D E C D E D C C C B A Γ C DEDDC.
Haec autem figura aperte emendata continet praecedentes
voces hujus antiphonae #Miserere mei, Deus,@#
subsequentes organizando per diatessaron, quod
vulgariter dicitur organum supra voce, id est, sub
his, praecedentes acutas voces retinet organizantes
per diapente, quod organum dicitur supra vocem.
Haec autem antiphona de trito tono, id est sexto
est, et deponitur in ea organum usque ad C. gravem,
ad quam organum nonnumquam descendit. Sicut
enim graves descendunt voces, sic ascendunt acutae.
Potes et cantum cum organo et organum cum cantu,
quantum libuerit, duplicare per diapason; ubicumque
enim ejus concordia fuerit, dicta symphoniarum
aptatio non cessabit.
Cum itaque jam satis vocum patefacta sit duplicatio,
gravem a canente succentum, more, quo nos
utimur, explicemus. Superior nempe diaphoniae modus
durus est, noster vero mollis, ad quem semitonium
et diapente non admittimus; tonum vero et
ditonum et semiditonum cum diatessaron recipimus,
sed semiditonum in his infimatum, diatessaron
vero obtinet principatum.
His itaque quatuor concordiis diaphoniae cantum
subsequitur; troporum vero alii apti, alii aptiores,
alii aptissimi existunt. Apti sunt, qui per solam
diatessaron quartis a se vocibus organum reddunt,
ut deuterus in B. et E: aptiores sunt, qui non solum
quartis, sed tertiis et secundis per tonum et
semiditonum, licet raro, respondent, ut protus in A.
et D: aptissimi vero, qui saepissime suaviusque id
faciunt, ut tetrardus et tritus in C. F. G. Hae enim
tono et ditono et diatessaron obsequuntur; quorum
a trito, in quem vel finis distinctionum advenerit,
vel qui proximus ipsi finalitati suberit, subsecutor
tamen numquam debet descendere, nisi illo inferiores
voces cantor admiserit. A trito enim infimo aut
infimis proxime substituto deponi organum nunquam
licet. Cum vero cantor inferiores voces admiserit
congruo loco, et per diatessaron organum deponatur,
moxque ut illa distinctionum gravitas ita deseritur,
ut repeti non speretur, quem prius habuerat locum
subsecutor | null | 47a53bbc-1af8-48b6-9df7-fd3959c67b05 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
repetat, ut finali voci, si in se devenerit,
commaneat, et si super se est, vicino decenter occurrat,
qui occursus tono melius fit, ditono non adeo,
semiditonoque numquam. Ad diatessaron vero vix
fit occursus, cum gravis magis placet illo loco succentus.
Quod tamen ne in ultima distinctione symphoniae
eveniat, est cavendum. Saepe autem cum
inferiores trito voces cantor admiserit, organum
suspensum tenemus in trito; tunc vero opus est ut
in inferioribus distinctionem cantor non faciat, sed
discurrentibus cum celeritate vocibus praestolanti
trito redeundo subveniat, et suum et illius facta in
superioribus distinctione repellat. Item cum occursus
fit tono, diutinus fit tenor finis, ut ei partim subsequatur,
et partim concinatur. Cum vero ditonus
diuturnior, ut saepe per intermissam vocem, dum
vel parva sit obsecutio, etiam toni non desit occursio.
Quod quia fit, tunc harmonia finitur deutero:
etsi cantus non speratur ultra ad tritum descendere,
utile tunc erit proto vim organi occupare, subsequentibus
subsequi, finique per tonum decenter occurrere.
item cum plus diatessaron sejungi non liceat, opus est,
cum plus se cantor intenderit, subsecutor ascendat,
ut videlicet C. sequatur F: et D. sequatur G: et E
sequatur a. et reliqua. Denique praeter quadratam
singulis vocibus diatessaron subest, unde in quibus
distinctionibus illa fuerit, G. vim organi possidebit.
Quod tum fit, si aut cantus ad F. descendat, aut
subsequitur, aut in G. distinctionem faciat, ad G. et
a. congruis locis F. subsequitur, si in G. vero cantus
non terminet, F. cum cantu vim organi admittit.
Cum vero. b. mollis versatur in cantu, F. organalis
erit. Cum ergo tritus adeo diaphoniae obtineat principatum,
ut aptissimum supra caeteros obtineat locum,
videmus a Gregorio non immerito plus caeteris
vocibus adamatum. Etenim multa melorum principia,
et plurimas repercussiones dedit, ut saepe, si de
ejus cantu triti E. et c. subtrahatur, prope medietatem
tulisse videaris. Diaphoniae praecepta data
sunt, quae si exemplis probes, perfecte cognosces.
CAPUT XIX. #Dictae Diaphoniae per exempla probatio.@#
Igitur a trito non deponimus organum, sive in eo,
sive in sequentibus finiatur, hoc modo:
Ecce finis distinctionis in trito C. a quo non deponimus
organum, quia non habet sub se tonum vel
ditonum, quibus fit occursus, sed habet semiditonum,
per quem non fit occursus.
servo fidem
Ecce alia distinctio in trito F. in quo et quartis a se
vocibus per diatessaron subsequimur, et diatessaron
succentus plusquam occursus placet:
Ipsi me tota
Ecce alia ejusdem modi triti in F.
De votione committo.
Ecce alia distinctio in proto D. in qua et toni occursus
ad finem patet.
Item: Homo erat in Iherusalem, aut ita:
Hierusalem.
Ecce distinctio in deutero E. in qua ditoni occursus
vel simplex vel intermissus placet.
Veni ad docendum vos viam prudentiae.
Distinctio in proto A. In hac distinctione in inferiore
trito C, qui fini proxime subest D, voces admissae
sunt, et locus prior finita gravitate repetitus est,
ubi diximus #viam prudentiae.@# Et in hac similiter:
Sexta hora sedit super puteum.
Ecce ut ascendit organum, ne in ultima distinctione
succineret cavens.
Sexta hora se dit super puteum.
Ecce quomodo, admittente cantore graviores voces,
organum suspensum tenemus in trito.
Victor ascendit coelos unde descendet.
Ecce ut ad G. et a in fine subsequitur F. Idem in
plagali trito invenies usurpatum, ut ad C et d ita
subsequatur, sicut ad G et ad a sequitur F. hoc
modo:
Ve ni te Ad ore mus.
CAPUT XX. #Quomodo musica ex malleorum sonitu sit inventa.@#
De origine autem musicae artis, quia rudem lectorem
vidimus, in primis tacuimus, quam jam
exercitato, magisque scienti tribuimus. Erant antiquitus
instrumenta incerta, et canentium multitudo,
sed caeca: nullus enim hominum vocum differentias
et symphoniae discretionem poterat aliqua argumentatione
colligere; neque posset unquam certum aliquid
de hac arte cognoscere, nisi tandem bonitas
divina, quod sequitur, suo nutu disponerat.
Cum Pythagoras quidam magnus philosophus forte
iter ageret, ventum est | null | 31627788-37f6-4e6d-9c0e-b3f552fb1c04 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad fabricam, in qua super
unam incudem quinque mallei feriebant: quorum
suavem concordiam miratus philosophus accessit,
primumque in manuum varietate sperans vim soni
ac modulationis existere, mutavit malleos; quo facto
sua vis quemque secuta est. Subtracto itaque, qui
dissonus erat a caeteris, alios ponderavit, mirumque
in modum divino nutu primus XII. secundus IX.
tertius VIII. quartus VI. nescio quibus ponderibus
appendebat. Cognovit itaque in numerorum proportione
et collatione musicae versari scientiam. Erat
enim ea constitutio in quatuor malleis, quae est
modo in quatuor litteris A D E a. Denique si A.
gravis habet XII. et a. acuta VI. tenet se acuta a.
cum A. gravi proportione, quae est in Arithmetica
dupla, in musica autem diapason consonantia. D
vero gravis, quae est VIIII. cum E. gravi, quod est
VIII. tenet se proportione, quae est in arithmetica
sesquioctava, id est, epogdous, in musica autem tonus
consonantia. Item a. acuta cum E gravi, sicut
D. gravis cum A. gravi, tenet se proportione, quae
est in arithmetica sesquitertia, in musica vero diatessaron
consonantia. Item a. acuta cum D. gravi,
sicut E. gravis cum A. gravi tenet se proportione,
quae est in arithmetica sesquialtera, in musica vero
diapente consonantia. Et si A. habet XII. et D. IX.
ternarii propassus, habebit A. in XII. ternarios quatuor,
et D. in VIIII ternarios tres. Rursus cum habeat
A. XII. et #D. teneat VIIII.@# quaternarios
passus tres habebit A. E. vero duos, et diapente
patet. Sint iterum XII. in A. et VI. in altera a. senarius
medietas est duodenarii, sicut a. acuta alterius
A. medietate colligitur. Adest ergo diapason.
Ita ipsa A. ad D. diatessaron, ad E. diapente, alteri
vero a. diapason reddit. D. quoque ad E. tonum,
ad utrumque A. a. diatessaron aut diapente sonat.
Et E. etiam ad D. tonum, utrique A. a. diapente vel
diatessaron mandat: a. vero acuta cum A. diapason,
cum D. diapente, cum E. diatessaron sonat. Quae
cuncta in supradictis numeris curiosus perscrutator
inveniet. Hinc enim incipiens Boetius panditor hujus
artis, multam miramque et difficillimam hujus artis
concordiam cum numerorum proportione demonstravit.
Quid plura? Per supradictas species monochordum
primus ille Pythagoras composuit, in quo
quia non est lasciva, sed diligenter aperta artis
notitia, sapientibus in commune placuit, atque usque
in hunc diem ars paulatim crescendo invaluit, ipso
doctore semper humanas tenebras illustrante, cujus
summa sapientia per cuncta viget saecula. Amen
#Explicit Micrologus,
id est, brevis sermo in musica editus a D.
Guidone musico peritissimo, et
venerabili monacho.@# | null | 98c3e0af-9370-43b6-bb36-1596c71e5bcc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.