Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
servitio. Quem Hugo dux non reverenter, ut solitus
erat, suscepit: sed in parilitate suorum tironum
negligenter tenuit. Herluinus vero, magnae necessitatis
indigentia repletus, prosequebatur quotidie
Hugonem Francorum ducem, ut succurreret sibi
deprecans crebris orationibus. Diffidens autem illius
solatii et cernens se destitutum ejus adjutorii patrocinio,
aggressus est Guillelmum Northmannorum
Britonumque ducem, causa praescripti negotii, et ut
adjuvaret se ad pedes ejus procidit. Quem Guillelmus
cum honorifico apparatu praecepit hospitari, et quae
necessaria erant, cum magno cultu dari. Sequenti
die veniens Herluinus ante ducem Guillelmum, multimodis
petitionibus requirebat suppliciter ejus adjutorium.
Quem consolans dux Guillelmus respondisse
fertur: « Cur Hugo dux Francorum senior
tuus te ut se non consolatur? et quare calamitosae
perditionis tuae non explet necessaria? Ad cum citius
regredere, et si te unquam adjuvare voluerit
multis deprecationibus experire; et si quispiam tibi
succurrerit, si animo ferat aegre. » Confestim Herluinus
ad Hugonem ducem reversus, inquirebat
supplex si se juvaret, multis prosecutionibus. Cui
obnixe petenti dux Hugo intulit: « Ego et Arnulphus
conjuratae amicitiae intricati copula nolumus concordiae
et dilectionis, atque competentiae nostrae
propter te scindere vincula. » Hujus desperatae responsionis
verbo, mente mutatus, Hugonis ducis
subintulit Herluinus: « Quoniam quidem necessitati
meae succurrere, ut decuisset, nullomodo
aestuas, decet te, ut si quis mihi auxilietur non moleste
feras. » Tum Hugo dux Francorum autumans
eum omnis solaminis tutela esse privatum, inquit:
« Quisquis tibi auxilium praebebit, non mihi injurius
erit. » Expleto igitur hujus desolationis verbo, Herluinus
ad Guillelmum ducem remeavit, et quidquid
hujus rei audierat, Guillelmo diligenter, proruens
pedibus ejus, intimavit. Illico Guillelmus omnem
Britanniae Normanniaeque exercitum ascivit, et pro
praejudicio Arnulphi Flandrensis ducis, ad adjuvandum
Herluinum festinavit. Cumque prope castrum Monasterioli
adesset, idque supervideret, vocavit ut venirent
ad se Constantinenses, quibus ait: « Si primi
gratia mea militiaeque palma, majoreque honore, et
praecellente, in domo mea frui vultis, palos de Vallo
Monasterioli castri afferre mihi non differatis,
obstantesque nobis, castrumque tenentes, captos
mihi adducatis. » Mox hujus exhortationis verbo
Constantinenses invaserunt castrum, ut lupi agnos
unanimes; diripiuntque et defecerunt castrum, ante
Guillelmum palos muri deportantes, captosque simul
adducentes. Castello vero Monasterioli capto, pestiferaeque
seditionis murmure sedato, prandium sibi
infra jussit Guillelmus praeparari, regalibusque gazis
sibi Herluino illatore, honorifice administrari. Epulans
dux Guillelmus in castro, dixit dapium illatori
comiti Herluino: « Ecce tibi reddo castrum, quod
tibi injuste abstulit dux Flandrensium. » Et Herluinus:
« Domine, non recipiam hoc castrum, quia
nequeo custodire, nec tueri illud contra ducem Arnulphum. »
Tunc pietate motus, dixit Herluino dux
Guillelmus: « Te auxiliando protegam, te adjuvando
et custodiendo defendam. Istud iterum reficiendo
construam, tibi castrum inexpugnabilium praesidio
turrium praemunitum, vallique firmitudine nec capiendum,
nec destruendum, frumenti vinique copia
pleno cornu replens, istud farciam, totumque reaedificando
tibi muniam. Quoscumque tibi elegeris meorum
principum, morabuntur tecum stipati frequentia
suorum fidelium. Si Arnulphi ingruerit contra te
bellum, ego succuram celerius tibi cum multitudine
mearum exercituum. Si autem sequestrae pacis inducias
petiverit, nostrorum consilio fidelium dabimus
ei; sin vero interim judicio et justitia legeque
usurus venire voluerit contra nos ad placitum, veniemus
propter te contra eum judicaturi censura
nostrorum. Si praedia tuae hereditatis obstinato corde
devastaverit, universa suae ditionis conglobato
exercitu cremabimus ei. Voluntarius tibi adjutor
benevolus, contra adversarios tibi defensor, docilis
tuarum quaerimoniarum auditor, attentus calamitatis
tuae solator, quin etiam bonorum tibi congruentium
verus largitor. » His auditis, mox Herluinus
procidit cum suis fidelibus ad pedes ejus. Castro vero
firmiter remunito frumenti, vinique, atque tergorum
suorum affluentia cumulatius repleto, quin
etiam militibus praemaximis sufficienter honestato,
Guillelmus celeri equitatu cum suis reversus ad maenia
urbis Rothomagensis. Erat autem idem dux in sermone
verus, in judicio promptus et justus, in colloquio
mansuetissimus, in conversatione humillimus.
Refulgebat insuper titulis omnium bonorum, reusque
adornabat strenue ecclesiarum. Cum autem eniteret
augmentatis studiis universae bonitatis, totamque
per Franciam, perque caetera regna crebresceret
propalata fama tanti hominis, legesque et decreta
diligenter exerceret orthodoxorum auctorum et sui
patris: Arnulphus dux Flandrensium supra memoratus,
veneno | null | c7a9e067-836d-4ac7-b8f6-d5b6f80b7049 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vipereae calliditatis nequiter repletus,
aestuque diabolicae fraudis exitialiter illectus, gentisque
Franciscae quorumdam principum subdolo
consilio et malignitate atrociter exhortatus, coepit
meditari et tractare lugubrem mortem ejus Guillelmi.
Hujus pestiferi veneni inflammatus livore,
misit legatos expeditionis fraudulentissimae duci
Guillelmo, qui dicerent in dolo fraudis nefandissimae,
fidelis famulatus choraeque amicitiae si recipere vellet
manus. Cumque ad essent ante Guillelmum, proclivo
vultu, submissaque voce suppliciter compellare
verbis pacificis coeperunt eum: « Noster senior Arnulphus,
fideles tibi in Christo famulatus. Nolens
contra te jurgium initiari, petit humillimis precibus
spatium pacis sequestrae. Interimque te ad placitum
contra se venire, et tuo amore Herluino,
quae offendit contra se vult dimittere, seque si
placet colligari tibi insolubilis amicitiae foedere.
Podagra caeteraque infirmitate nimirum afflictus,
non ambit litigare contra quemquam amplius.
Coerceri lege vel concordia suos desiderat, pacemque
quandiu superstes est, agere festinat monarchiae
tuae ditionis et suae; quoniam continuo et finitimo
limite sunt annexae, pacem et concordiam inter
nos et vestros decet esse, ut talibus principibus
gaudeant vestri incolae, et ut nemo vestrum ulli
nostrorum praejudicium faciat, nullusque nostri ulli
vestrorum aliquod damnum vi et potestate impellat.
Sint concordes et unanimes in lege, qui sunt vicini
in telluris affinitate. Dux tantae bonitatis, tantaeque
mansuetudinis, non debet abnuere necessariae et opportunae
petitioni; verum favere viribus cunctis, ne
res publica annullata tanta praedatione et incendiis,
labatur exitialiter pejoribus ruinis. Supra satis mala
urgente lite, concreverunt amodo in pejus plurimae
et nequitia cogente praevalebunt. Judica quod melius
est, aut bonum rimari et patrare, aut hoc quod
creatura non est, verum absentia bonitatis, adhaerere
obscoene, et perficere nefandissimo opere. »
Exsecrabilium hujus legatorum dolositatis fraude de
ceptus dux praepotens Guillelmus dixit Herluino comiti
secretius: « Quid tibi videtur sententia hujus
propositionis et legationis? » Respondit Herluinus:
« Horret animus ne decipiamur, neve humillimis precibus
horum illidamur, quorum perfidia toties decepti
sumus. » Et Guillelmus ascitis caeteris principibus:
« Quoniam labanti activae vitae cursu me irretitum
contemplativae vitae claustro velle coangustari non
ignoratis, citius quam potestis usquam terrarum
mecum pacem struatis, quia nullum holocaustum
neque sacrificium tam acceptabile apud Deum,
quam pacis incrementum. » Ad Herluinum autem
dixit: « Noli timere, neque turberis, quia nunquam
mei meorumque solaminis patrocinio privaberis. »
Consultu ergo Guillelmus dux suorum fidelium,
dedit Arnulpho comiti sequestram pacem trium
mensium, seque ad denominatum venire mandavit
placitum. Statuto imminentis placiti tempore Guillelmus
dux praepotentissimus omnium, convocavit
Northmannorum Britonumque exercitum, et profectus
est ad Ambianensem usque pagum.
APOSTROPHA.
Nominis effusi a Christo, dux, tutor et auctor,
Auxilii indignus nullius, ni quoque Christi;
Muneris aetherit praedignusque emolumento.
Amittes mortem lugubrem, pro qua properabis,
Pacis perpetuae dignam vitam inveniendo,
Palma martyrii diadema ferente trophaei.
Arnulphus vero nefariae dolositatis livore infectus,
venit super Corbeiae rivulum cum suis omnibus, misitque
internuntium ad ducem Guillelmum, deprecans
contra se venire illum, usque ad Pinchiniacum,
ut fluenta Somenae essent obstacula inter utrumque
exercitum, ne forte perpetrato quod decernebat infelix
dolo agere, impediretur a Northmannico exercitu
superveniente. Tunc vero dux Guillelmus, perversae
dolositatis legationi credens, precibusque
favens fraudulentis, suarum legionum exercitum
illic ire coegit. Ast Arnulphus super renuntiatis laetus
et hilaris, super ripam Somenae fluminis, hic martyrizandus
citra; ille dolosus et perfidus ultra uterque
resedit. Est namque ibi insula puteulano exaestuantis
Somenae gurgite hinc inde et altrinsecus circumdata,
quam petit navigio Arnulphus cum quatuor
perfidis, simulans se cum Guillelmo duce sanctissimo
concordari. Misitque ad ducem Guillelmum
in dolo verbis pacificis, ut veniret illuc cum duodecim
militibus suis. Transgredienti nave Guillelmo
cum duodecim suis, venit Arnulphus obvius claudicans,
et subnixus duobus suis; coepitque illi dicere
simulando et decipere eum propositionibus humillimis:
« Ad te venio supplex, ut meos tuosque concilies,
sicque mihi adjutor adversus meos infideles,
quia humilitate subactus nequeo dominari et opprimere
hujus terrae rebelles. Totius etenim Galliae
monarchiae salubri concilio dominaris, ideoque super
me meosque dux et marchio desidero ut habearis.
Esto mihi defensor et advocatus contra Ludovicum
regem, Heribertumque principem atque Hugonem
praepotentissimum ducem. Et quandiu superstes
fuero, ero tibi tributarius, meique servient tibi, ut
domino servus. Post meae resolutionis | null | de9e5591-d416-4827-b454-379adeb73bcf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
excessum,
possidebis meae ditionis regnum. Herluino tuo comiti
quae contra me offendit voluntarie dimittam, eique
pacificus et benevolus omni tempore existam. »
Dux vero Guillelmus putans quod corde benevolo
et perfecto, fideque integra, non perfidia loqueretur,
pacificavit Herluinum cum Arnulpho perfido et suis
omnibus. Tota die pene ducta morosis ambagibus,
pactaque pace ab utroque principe, Guillelmo scilicet
fide, atque ab Arnulpho perfido corde cum a caeteris
principibus, Guillelmus cum duodecim regreditur,
dato osculo Arnulpho, intratque cum remige classem
solus, duodecim comitibus altera antecedentibus.
Tunc Eiricus, Balzoque, et Rotbertus, atque Ridulfus
perfidi, coeperunt subdola reciprocaque voce
dicentes Guillelmo duci, dolose fari. « Domine,
Domine, melioris consilii obliti, torque parumper,
precamur, navim, quia volumus te paucis. Noster
senior nequit te amplius aggredi, quia podagrae infirmitate
scis eum detineri, sed mandat mirabile,
cujus oblitus est, tibi. » Tunc Guillelmus fide integerrimus,
perfidorum precatibus crebrius compulsus,
torquet navim celerius, venitque ad ripam fluminis
armorum securus sine suis, cum eis locuturus. At
illi sub pellium tegmine jam abconsis quatuor mucronibus
celeriter extractis, rabie immanissimi funium
nequissimo celeri classe transvecti, suoque
exercitui annexi, praepete equitatu potiuntur fuga
lapsi. Northmanni vero et Britones morte Guillelmi
sui senioris nimium lugubres, ulcisci praeoptantes,
nusquam repererunt vada, hac et illac celeriter discurrentes.
Sic pretiosus marchio Guillelmus testisque
Christi gloriosissimus, felici martyrio consecratur.
Taliterque regnum coelorum, quod diu concupivit,
adeptus, vivens in Christo feliciter coronatur.
Perfusum quippe sui cruoris rore beati viri corpus
jacuit exanime. Verum anima in coelum ab angelis
deducta, inter choros angelorum inaestimabiliter
est collocata. Quaedam illico phalanx decepti et
martyrisati Guillelmi cucurrit ad eum, et trans ripam
fluminis Somenae altrinsecus cum magno
ejulatu nave detulerunt. Inquirentes autem ingentibus
cordium suspiriis magnoque oculorum fletu
livores ejus, atque deflendo sanguinolenta revolventes
vestimenta illius, repererunt parvissimam clavium
argenteam dependentem in strophio lumborum ejus.
Sciscitantibus illis a domigenis quampluribus, cujus rei
gratia cinctorio clavis illa dependeretur ( #sic@# ), respondit
quidam camerarius, secretorum ejus conscius:
« Noster senior Guillelmus vovit se hoc labile saeculum
derelicturum, et se fieri post hoc flebile placitum
Gimegias monachum. Et haec clavis custodit
in quodam scrinio, et coarctat monachilem habitum,
scilicet cucullam et laneum supparum. » Statim vero
corpus sacrosanctum feretro velociter impositum et
Rothomagensi urbi cum magno ejulatu delatum in
ecclesiam B. Mariae genitricis Dei honorifice sepelierunt.
Convenit etiam omnis pene provincia lugens
ineffabili moestitia, et ad coelos usque alta emittens
suspiria, quin etiam adducens secum filium ejus
Richardum nomine luctuosa. Quem, antequam conderetur
corpus tumulo, videntes Berengerus et
Alannus, caeterique Britones, necnon Northmannorum
principes dixerunt nimium ejulantes: « Seniorem,
proh dolor! perdidimus, seniorem unanimes
faciamus. » Illico sanctae recordationis puerum nomine
Richardum inthronizantes, illiusque voluntarie
effecti fideles, fecerunt ex eo ducem sibi unanimes.
Complevit itaque sacratissimus dux Guillelmus et
martyr Christi gloriosissimus agonis sui cursum
anno ab Incarnatione Domini 943, XIII Kalendas
Januarii, rege Ludovico regnum Franciae tenente,
Deo vivo et vero regnante in Trinitatis plenitudine
et unitatis majestate.
APOSTROPHA.
Erutus aequorei crescente tumoris ab aestu,
Syrtibus et nocuis, pariter sorbente Charybde,
Multiplicis cumulo diffuso turbinis, atque
Ventis mixturaque simul volventis arenae.
Vasa ferens figulus fragilis, heu! materiei,
Ad portum latus sum tempestate privatum:
Quae via, vita, salus, meritum culmen, fidei spes,
Quoque corona datur merces sudoris honesta,
Coeli muneribus quod digni munificantur,
Octavae sortis natalia quoque novantur.
Vilis sed quia sunt figmenti vasa lutosa,
Ut reor aut cuiquam dare, nec licitare valebo.
Verum littoribus ponti contrita jacebunt.
Est alias portus diverso ( #sic@# ) merce repletus,
Quo vario digni mercantur fenore, sumptus.
Quo datur imperium certaminis emolumentum,
Exanimes artus Christo quo vivificantur,
Hunc pergam plena diverso merce carina.
Sit jam fortuita digesta diu, excipientur,
Ne patiar figulus sannam tam ridiculosum ( #sic@# ),
Atque operis, nostrique laboris detrimentum.
EXHORTATIO AD MUSAS, UT CANANT RICHARDUM.
Florida clarisonae solitae sat carmina Musae,
Tinnitus modulo psallere multifidi.
Clio, Melpomene, Polyhymnia, Erato, Thalia.
Terpsichore, Euterpe, Calliope | null | 26b52bfc-a451-49c3-9465-22ba1b747d8c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, Eurania ( #sic@# ),
Praecipuum lyrico munus resonante beatu
Dulcisoni cantus, vocis et altivolae.
Patricio celebri, comitique ducique verendo,
Qui studuit summo rite placere Deo.
Quaeque canat vestrum singillatim peto dulce,
Alterni metri syrmate dissimili.
CLIO I.
Ni nostra en stolida sensa silentium
Torpescens promeret et taciturnitas,
Interpresque foret historiae sacrae
Plano digereret qui ordine mystica:
Richardus comes et marchio strenuus,
Dux et patricius emeritus probus,
Quae gestit canere collibitum foret
Mortales curas disserui quia.
Juris namque mei credibili ordine,
Rerum historias reddere posteris
Factum nunc typicum carmine dissono
Dedam doctiloquis quippe sororibus.
II.
Delector lyrico boare metro,
Is qualis fuerit comes verendus
Et quanta viguit beatitate.
Adsit concelebris phalanx sororum,
Mecum ejus meritum recenseatque.
Turmis angelicis fatebor atque
Jungi pro meritis beatitatis
Hunc Christi famulum, probum, benignum;
Censor cum famulos remunerabit,
Perdens suppliciis reos malignis.
III.
Istum jam mediatum conciliarier
Turmis, archipatrum pro meritis suis,
Pro mirabilibus, proque vigentibus
Factis mirificis, proque monasticis,
Digne quae rutilant, quaeque manent adhuc.
Archos mellifluus corpore sospite.
Nam decreta patrum quae retinent sacra,
Mundo dum viguit, cuncta operatus est.
Dilexit Dominum corde pio Deum,
Digno ast ut quoque se foedere proximam.
IV.
Si efficax nostra et caperet voluntas,
Qualiter vixit, viguitque, fecit,
Scriberem, sensus licet improbus sit,
Vatibus quod condecet hunc notari
Marchionem, patriciumque justum,
Et ducem sanctum, comitem verendum.
Mysticis nam quod retulere verbis
Corde praesago typicoque vates,
Credidit solers, recitavit atque
Menteque audivit, meminitque sacra.
V.
Memorans vocer quanquam placet quae dicere,
Sororibus dicam, licet jam stultior,
Perenniter fruges salutis nostrae, quibus
Adolevit orbe isto et fides, spes et gloria,
Apostolorum coetibus splendentibus,
Magnum ducem, sanctum, pium, justum, probum,
Ausim Richardum marchionem jungere,
Numero licet si non, nec ullo compotu,
Merito tamen mirabili, sacer quia
Meritis Petrus non invidet aeque piis.
VI.
Inveniens similem comiti
Lector amice, mihi resera;
Ille quis est modo terrigena,
Ut populo bona qui tulerit,
Totque cruces, probra, tormina quot,
Numine pro fidei habili.
Rite coercuit indomitos,
Restitit acriter atque Dacis,
Martyribus socius meritis
Perpetua fruitur requie.
VII.
Instructus sapientia,
Delectans religionemque
Quanto pontificum sacras
Ornavit cathedras vide,
Hic dux, patricius, comes.
Quot sat namque vides adhuc.
Non fas dicere plurima,
Qui nullo inferior fuit,
Sed praestantior exstitit.
Confessoribus additus
Dux et marchio sanctus.
Quamvis jam pepigisset
Casti foedera lecti,
Sinceri, licitique,
Causa posteritatis,
Serto virgineo, quis
Nunc subducere tentet?
Non mens conscia recti,
Labem passa pudoris,
Verum casta remansit.
VIII.
Adducta, lector, nunc ratione,
Per cunctos animum ordine sanctos
Propenso sensu porrige solers:
Si nostro patri convenientem,
Factis, et meritis, et famulatu.
Divini obsequii orbe labenti,
Congruo cultu repereris jam,
Usquam et patricium conspice quemquam.
Nostro namque patri congrua cuncta
In cunctis constant actibus ista.
Cumque cogetur agmine magno
Censoris rutili mundus ad ora:
Cumque et apostolicus ille senatus
Sederit in sede judiciali;
Richardus rutilo ipse sedili
Subnixus meritis, moribus, atque
De magno orbe feret juraque leges.
Cumque martyribus fortia sacris
Praemia, prudenter judice Christo
Portabit roseam ille coronam
Pro qua pertulerit calle secundo.
Cumque sacerdotes merce calenti,
Pro carne edomita, fenore lucri
Ordine pro meriti jam penetrale
Intrarent regni jure superni,
Palma victrici ecce. . . . .
Optime, dicetur, excipe, serve,
Maxima pro parvis, euge, fidelis.
IX.
Terra ferax trimoda beat almum
Profuse ubertate colonum.
Sic verus docuit sator almi
Verbi mundo semina mittens.
Cum referent alii rutilantes
Jam nitidos super astra manipulos,
Praemia quisque sui repetendo
Certantes pro parte laboris,
Richardum cernes radiare
Ternis in sublime coronis.
Ipse in sexagena profectus
A ter denis numine divo
A laeva vestigia duxit
In dextram hinc semper luculento
Virgineo diademate felix;
Virginibus dabitur comes ille,
Agnum praepulchrumque sequatur,
Et perget gressum tulerit quo,
Psallet quod natale pudicis
Aetherea dulcedine carmen
In quinis resonum tetrachordis:
Tantus ut his fieret tua, Christe,
Exstant munia, | null | f2d6c980-2195-4b25-955f-70bf3b402335 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui super exstas
Et nil rectum quo fine constat,
Et cum quo sunt omnia recta.
PRAEFATIO AD PRAESULEM ROTBERTUM.
Licet imperita fandi
Habearis, et priveris,
Exsors scientiaeque
Maneas, moreris, exstes,
Rhetorico sapore,
Et hebes, secors, inersque;
Phaleras, o camoena, parvo
Nostro para libello.
Elinguis, atque stulta
Rationis universae.
Resera ducis sacri,
Patriciique justi,
Et marchionis almi
Luculenta gesta scripto.
Velut es potensque scitu,
Bona quae peregit ipse,
Operatus est superstes,
Memora calente vero.
Quoniam decet per omne
Comiti sacro Richardo,
Justo, pio, modesto,
Jubilos referre summos.
Exstet, precemur omnes,
Illi per omne saeculum
Requies, salus, decusque
Et gloriae incrementum.
Deitate Trinitatis
Moderantis omne quidquid
Exstat, valet, vigetque.
ITEM PRAEFATIO.
Ulla non canit camoena.
Cui loquendi copia
Blaterans stridet, vel desit
Pusioni, ut adsolet.
Inscius, socors, hebesque,
Omnibusque stultior,
Frivolusque quamvis exstem,
Impedite garriens:
Gesta digessi vides ut
Impolito famine
Inclyti, bonique justi
Marchionis strenui,
Parvus inter dicta vates.
Nunc feror dicendaque,
Haec movent rudem poetam,
Illa cogunt scribere.
Hic tamen subsiste mecum,
Quo locorum ivero.
Impolitus licet exstes,
I, precor, salubriter.
Me stupor percellit ecce,
Atque plura territant,
Et novis surgunt figuris
Quae taceri non fas est.
Mens fugit mirata multum;
Fasce pectus cogitur.
Christianorum peragrans
Circuivi exercitus,
Repperi nullumque talem,
Omnibus praecognitis,
Ut Richardo marchioni,
Cui tanta coaffluant.
Hunc feremus ter beatum,
Et quater hunc millies;
Hunc benignum, hunc modestum.
Concrepabit pagina.
Hunc pium, justumque sanctum,
Et probatum et maximum.
Almitatis hujus actus
Testis est Northmannia,
Largitatis atque hujus
Testis est et Francia:
Fortitudinemque ejus
Comprobat Burgundia.
Regna, facta, sancta dicta,
Quin stupent et caetera:
Cogitatu, facto, dicto
Nemo major splenduit.
In bono summo quies huic,
Sempiterna gloria.
ORATIO.
Dacorum olim themate vili
Ardua currenti mihi gesta.
Consurgit moles modo torva.
Pondere quippe suo, quia non est
Nostrum quoque tempore prisco
Exaudita, rudineque visa,
Propter hoc non cognita cunctis.
Credita nec, tentataque paucis
Spiritus alme, veni, peto supplex,
Nectare, septiflue radiando.
Ast id qua virtute dedisti
Jam fieri, da posse profari.
PRAEFATIO AD PRAESULEM ROTBERTUM.
Fomitis aetherei regimen, terrestris Averni,
Orbis totius ΝΟΥΣ, decus, imperium.
Sidereum columen, specimen, vigor atque supernus
Uranicum numen perpete cuncta tenens.
Causarum series, motus per condita rerum,
Compactor hominum gloria divicolum.
Quanquam cuncta tibi depromant munia laudis,
Concentu vario, syrmate dissimili:
Hac oda te cunctorum regem * cantavimus,
Continuis votis, supplicibus precibus.
Tu fecunda Trias, simplexque Monas vocitaris,
ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΑ * seu te quoque distribuant
ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ, ΟΥΣΙΑΝ solam ΜΙΑΝ ΕΙΣ ΤΡΕΙΣ,
Seu sic ut latius orbis in ore tenet.
Veram ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΜΙΑΝ, ΤΡΙΑ nempe ΠΡΟΣΩΠΑ,
Idem semper ades, idem is et ipse manes.
Tu Pater ingenitus, gignens tu crederis unus,
Sic Natum genitum Sophia plaudit ovans.
Flamen utroque fluens vere vivax paraclite.
In tribus his unam nos colimus * ΘΕΟΤΗΝ ( #sic@# ).
Quae sic dicta placet, quod cernens currat in omne,
Et nusquam extra se possit adesse aliquid.
Cum motus stabilis, status sit mobilis, atque
Catholicum hoc fidei veridici perhibent.
ΟΝ substantificum, rerum * ΤΥΠΟΣ, idea mundi
Per seipsum bonitas permanet atque viget.
Hoc non est, nec hoc est, exstat verum ΘΕΟΣ omne,
Non hic, non ibi, sed totus ad omne valet.
ΜΗΚΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΙΚΡΟΣ testatur ΑΝΑΡΧΟΣ,
ΜΗΚΟΣ dum jugiter intima quaque regit,
ΜΙΚΡΟΣ dum minimis largitur opem atque salutem,
In magnis ΜΕΓΑΛΟΣ maxima dum vegetat.
Sic magnis, mediis, parvis praeest quoque semper,
Ipse individuus totus ubique manens.
ΩΝ ΑΡΧΕΙ ΜΕΣΟΝ ΩΝ ΤΕΛΟΣ ΩΝ . . . , quoque ΠΑΝΤΩΝ,
Ex ipso quoniam omnia quaeque vigent.
Ipsum ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ nihilum proteantur * eumdem,
Ut stupeas, lector, catholicum hoc memorans.
Imcomprensibilis natura quod viget omni,
Exsuperans plane ΝΟΕΡΟΣ atque ΛΟΓΟΣ.
Qui dum non ullo capitur, nihil ipse vocatur.
At quotiens paret | null | 5c99418e-1834-444e-9078-b5cc10b3420e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, ecce . . . * ΘΕΟΦΑΝΗΣ.
Ex nihilo in quiddam semper succrescere fertur,
Scribunt hoc nihilo cuncta creata simul.
Hinc est, quod tenebrae vocitatur, dicitur atque:
ΨΑΛΜΙΣΤΗΣ etenim sic sacer intonuit.
Sicut sunt ejus tenebrae, sic lumen et ejus,
Est reprobis tenebrae lumen et ipse probis.
Cum se sic habeant veri digesta fluenta,
Ultro concipias ecce necesse subest.
Nullis nos aminis, nulloque lepore superbi,
Praefinire Deo judice quid proprium,
Nec promptum cuiquam, nec dignum pandere, nec fas,
Quis, qualis, quantus ΚΥΡΙΟΣ is maneat
Dignius oratu, meliusque, propinquius atque
Hunc nectes animo, purus et ipse manens.
Orari verbis devotis vult, placidisque,
Largiri facilis, cedere promptus adest.
His ergo modulis credendis veridicisque,
Amplector votis, continuis precibus.
Ingenitum Patrem vere, Sobolem genitamque,
Pneuma ab utroque fluens fomite sensifico.
Omnia cui quae sunt digne profitentur ovanter,
Et regit imperio omne quod est proprio.
Ter tria quem coelis conlaudant agmina semper,
Quem recolendo canunt, quem venerando colunt
Quem patriarcharum clangendo coetus in unum,
Exhilarans odas concinit haud modicas.
Veridici vates cui promunt syrmate laudes,
Alloquiis sacris quae cecinere vigent.
Quem duodena phalanx recolens . . . * veneratur,
Omnia contemnit, atque sequendo colit.
Quem testium innumerosa cohors aeternum concinit hymnis.
Ac jubilat gratans, verbera despiciens.
Virginitatis apex, ex quo sumendo decorem
Conspicue modulat, mirifice reboat.
Quem coelum supra, tellus quem laudat et infra.
Quaeque elementa serviunt, hunc venerando colunt.
Quod restat siquidem, quodque instat conditor almus,
Respice propitius, quaeso, favens precibus.
Praesentes operas miserans compone, precamur,
Et sensus cumules, oraque fructifices.
Richardo titulum celsae componere laudis,
Urget materies, atque coarcat amor.
Qui tibi mirificus viguit per saecula servus,
Omne malum calcans, omne bonum relevans.
Imitabilem enim vero meritis excellentium ducum
agoniam, benivolo sacrosanctae intentionis proposito
multiplici actu pridem exercitatam, eorumque insignia
bonis intentionibus sedulo insistentium opera
praecipue omnifariam praedigna, cassum est silentiare,
quin exarentur prout posse elucidata: quatenus
succedentium memoriae apicibus enucleata, informent
et instruant ad melius animos fruge salutifera,
et ex his solerti conamine metiantur vitam
honestam, atque hujus speculationis exemplo beatitudo
acquiratur feliciter aeterna. Quocirca benignissimi
ducis Richardi vitam aggrediamur, hebete licet
stylo, qui in sacrosantae Ecclesiae prato floruit praedignis
operibus, emicans ut sidus in coelo. Donetur
nobis etiam ejus meritis vitam illius reverenter propalare;
qui summa reverentia, summumque decus
Ecclesiae exstitit. Ut cujus tutelae et beneficii salubriter
fruebamur patrocinio in terris, ejus precibus
et meritis protegamur defensabiliter ab importunitatibus
cunctis.
Igitur venerabilis vitae Richardus dux insignis memoriae
praepotentissimus, sanctaeque recordationis
patricius nitidissimus, atque rememorandae benignitatis
marchio famosissimus, insignissimo luculentae
et nobilissimae prosapiae semine exortus, qua Belgicae
Franciae extimos exporrigit tractus maris affines
Calcensis pagus, Fiscanni castri moenia, ruraque genitalia
sacro nativitatis suae exordio beavit oriundus.
Cujus matrem pater dux Willelmus et martyr gloriosissimus
felicissimo pignore gravidam, ac adoptivo
illustratae sobolis partu expertus fecundam,
transvehi fecit decenti insigniter equitatu ad Fiscannicae
sedis aulam: ut si forte Riulfus omnium belluarum
crudelissimus Northmannicae regionis monarchiam
cum suis complicibus sibi vindicaret, ut
aestimabatur, ne eam raperet, ad Anglos citius transfretaretur.
Die namque quo inter Willelmum ducem
emeritum, Riulfumque multifariam blasphemum
et perjurum, ut recensitum est, exstitit praelium,
matrona venerabilis enixa divae memoriae puerum,
misit quemdam tironem nomine Fulcardum, ut
proderet duci Willelmo praeoptatum genitae prolis
negotium. Willelmo vero cum CCC potito victoria
de inimicis, et per praelii pratum tepido cruore infectum
equitanti, milliaque millium exanimum prostrata
intuenti, atque regum Regi grates praemaximas
gratanter referenti, legatus natae sobolis gaudium
denuntians adfuit.
APOSTROPHA.
O semper meritos tali de prole parentes,
Cujus in exortu superos ingentia cives,
Terrigenas pariter perflarunt gaudia plures.
Coelicus ordo hilaris tanto concive futuro,
Humanus meritus gratatur judice sacro.
Orbis sub cujus semper moderamine laetus,
Tranquillae pacis praedigna dote fruetur.
Tunc dux merito famosissimus, peracto mirabili
trophaeo hilaris et laetus, laetiorque nato haerede et
successore effectus, misit Henricum summae reverentiae
Bajocacensem episcopum, et Bothonem domus
suae militiae palma majorem et praecipuum, ut
salutiferae pacis puerum sacrosancti olei chrismatisque
liquore insigniter innovatum, typici lavacri
regenerationisque | null | 5d5db451-cddc-4244-a673-fd86ecaf1e16 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
fonte delutum susciperent, vocitando
Richardum. Qui hujus expeditionis mandato
hilaris, moeniaque Fiscanna praepete equitatu aggredientes,
a clero populoque suscepti sunt, monasticis
rebus praeparatis reverenter. Sequenti namque die
totius clero provinciae, populoque sexus utriusque
praenati pusionis baptismatis gratulatione undique
secus adveniente, mysticae ablutionis benedicto fonte
ab Henrico reverentissimo Bajocacensi praesule,
cum caeteris episcopis illius terrae, regeneratum salutifera
trinae immersionis inundatione, sacrique
chrismatis insignitum nectare, deificaeque Trinitatis
nomine, veterrimi hominis dempto squalore, praedictus
praesul cum Bothone comite suscepit puerum
Richardum nomine, de sancti lavacri purificatione.
His vero cum magna reverentia peractis, cleroque
Deum collaudante super duce nato, regredientibus
populorum turmis, praesul cum Bothone renuntiavit
de puero quae gesta sunt Willelmo duci.
APOSTROPHA.
Felix, o meritum fati
Insigni patre matreque,
Infantis celebre sacri,
Richardi quoque nomine.
Cujus purificatio,
Et cujus renovatio
In patris Domini Dei,
At hujus Sobolis Dei,
Sacri Flaminis et Dei:
Unius tamen et Dei,
Veri nomine perpeti.
Castro facta decentius
O Fiscanne tuo, maris
Prope littora quod viget.
Omnes undique clericos,
Plebes et populos sciat [ciat #vel@# ciet],
Sacros ut jubilos ferat
Patri, et verbigenae Deo
Partu virgineo edito,
. . . Flamine cum sacro.
Transacta denique duarum horarum intercapedine
mirabilibusque incrementis augmentato profusius
Richardo infante, coepit dux Willelmus de regni
commodo salubriter tractare, deque sui ducaminis
successore cupiens adimplere quod volvebatur in
ejus corde. Hujus itaque cogitationis diutissime et
acriter sollicitudinibus exagitatus, omnique desiderio
intueri diligenter gestiens cujus valetudinis,
cujusve sospitatis, quin etiam crescente aetate cujus
formae vel qualis staturae exoptatus filius fuerit suus
Richardus, misit domigenas secreti sui conscios,
ut ad villam quae dicitur Chevillei clam deportaretur.
Delato igitur infante ad praedictae villae locum,
assumptisque tribus fidis secretariis suis, Bernardo,
Bothone et Anslec, profectus est dux ad eum. Quem
ipse diligentius intuens, et compage membrorum
illius manibus attrectata, prout aetatis erat formosum
intelligens, aetatemque infantiae incrementabiliter
transcendere eum animadvertens, amplexatus eum
amabiliter, et osculatus dulciter, tribus comitibus
supra memoratis fari coepit, quod corde diu rimatus
est referens: « Vestro consilio, inquit, hoc regnum
strenue usque modo rexi; Britones contra me rebelles
hostiliter devici; paganos nostrorum finium pervasores
redargui; Flandrenses, caeterasque gentes
in affinitate nostrae potestatis commemorantes audacter
subegi: quin etiam si quid boni operatus
sum, vestra benignissima exhortatione coactus blande
leniterque peregi. Nunc vero ex hoc quod molior
agere, assensum praebete mihi; quia omne regnum
haereditario carens domino desolatur et dividitur,
et seditiones quamplurimae, rixaeque inanditae, implacabilis
querimonia multipliciter generantur. Ideoque
iste puerulus haeres mihi successorque in nostri
ducaminis ditione vobis faventibus constituatur.
Volo et obtestor ut, fide nostrae credulitatis sui fideles
effecti, securitatem istius regni isti infanti faciatis,
quia ignoramus quid futurum pariet tempus
erroris. » Tunc responderunt illi seniori tam affabiliter
loquenti: « Jussis tuis continuo vitae nostrae cursu
paruimus, et quandiu superstites fuerimus, iste erit
nobis congruus comes, duxque patricius haereditarius,
ejusque praecepto per omnia obtemperabimus.
Hoc namque consilium complacebit omnibus sub
tuae protectionis tutela commorantibus. » Tunc illi
adimplentes jussa marchionis nobilissimi, regni securitatem
Richardo puero elegantissimo facientes,
sacramento verae fidei manibus voluntarie datis,
commendaverunt se illi.
APOSTROPHA.
O Richarde potens, et probus, et pius,
Dux, martyrque future.
Pollens iste puer matre satus sacra,
Justae progeniei
Haeres, non importunus erit Deo,
Clero nec populoque.
Verum congruus et conveniens pater,
Justus, patriciusque.
Sanctus marchio, constans comes et bonus,
Dux et christicolarum.
Fulgens atque propagator erit sacer
Verae credulitatis
Ac legum. Populo distribuet pius
Justas rector habenas.
Et plebes soboles ut moderans pate
Juste pacificabit.
Illi sit puero gloria, pax, decus,
Jesu et gratia Christi.
Hujus namque consilii peracto negotio, quinimo
omnipotentis Dei disponente arbitrio, coepit pater
sagaci mente meditari quo loco quibusve posset
enutriri salubriter et educari. His incumbens rimationibus,
infit praenominatis tribus: « Quoniam quidem
Rothomagensis civitas Romana potius quam
Dacica utitur eloquentia, et Bajocacensis fruitur
frequentius Dacica lingua quam Romana; volo tua
custodia et enutriatur et educetur cum magna diligentia,
fervens loquacitate Dacica, tamque discens
tenaci memoria, ut queat sermocinari profusius olim
contra Dacigenas | null | 9b3ec952-487b-4b93-92c4-2a0c824d9cba | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. » Tunc Botho acquiescens senioris
voluntariae petitioni, et suscipiens praecipuum
infantem ad curam educandi, urbi eum detulit concite
Bajocacensi, eumque custodivit ut pupillam oculi
sui. Dux vero Willelmus ob amorem dilectissimi
filii sui, Pascha ipsius anni Bajocas celebravit,
coadunatis optimatibus Britannicae Northmannicaeque
regionis. Et illic moratus est donec essent
transacti sacrae solemnitatis Pentecostes dies festivi.
Cupiens autem infantem Richardum suorum fidelium
sacramento et juramento in regno confirmari
et sublimari, assumpsit septem optimates majoris
potentiae, et pandit illis cum tribus supra scriptis secretum
voluntatis suae: « Rerum fortuna casibus quia
innumeris semper rotatur, raroque ulli certus causarum
eventus; quocirca, vobis faventibus, volo ut
me superstite filius meus Richardus haeres meae
ditionis a vobis constituatur, manusque vestras vice
cordis ejus concedatis manibus, pactaque fidelitas
verae fidei vestrae juramine obnixe firmetur, atque
vestro consilio utilissimo ipsa tota patria prudenter
regatur. » His propositionibus hilares responderunt
septem optimates: « Si praerimari et praecogitare,
quinimo praedicere quod proposuisti animo non
aestuaris, congruum et consequens summopere nobis
esset, ut nostro precatu, nostraque sollicita exhortatione
admonitus hoc faceres, quia necessarium
hoc negotium, et peculiarius nobis est. » His dictis
Richardo infanti manibus suis datis, super sacrosanctas
reliquias fidem obsequentis famulatus et militationis
facientes, spoponderunt et voverunt illi se
per omnia esse fideles.
APOSTROPHA.
Sacri et ordinis, et graduumque,
Puer inclyte, et indolis almae
Patre de nitido sate, matris
Genere ex rutilo, ingenuoque.
Merito tibi subditur ista
Patria et regio, editus es qua.
Quia dux bonus, et comes almus
Eris indigenae morulanti hic,
Eris et decus Ecclesiarum
Sacra gloria, spes recolenda
Vagus, orphanus, exsul, inopsque,
Capiens opis auxilium a te
Hilaris saturatus obibit.
His namque sagaci, prudentique et salubri consilio
definitis, rebusque pluribus sacrae Ecclesiae reique
publicae salubriter adornatis, rediit quisque ad sua
laetus et hilaris. Interea infans bonae indolis, primique
gratia floris, Richardus scilicet celebris, formabatur
capsim ab annis. Gratia autem Spiritus sancti adaugens
illius antra pectoris, largifluo munere ardentis
studii, sagacisque ingenii, duobus quod est sufficiens
aggerabat propensius illi. Domum subnixam columnis
sapientia fabricabat in statu illius pectoris. Ipse
autem, secundum vires aetatis, quidquid boni poterat
adimplebat gestis optimis. Ut autem adolebat vegetabiliter
humanis incrementis, ita fecundabatur feliciter vitae
meritis. Quaeque boni audiebat memoriter retractans
retinebat; mala vero respuens floccipendebat. Quaecunque
legis tegebantur obscura, reserata enucleatius
solvebat omnia. Patre vero Willelmo, ut recensitum
est licet hebete stylo, perfidiae naevo martyrisato,
et in stellifero regno feliciter coronato, antequam
humaretur corpus ejus sepulcro, adduxerunt
Richardum puerum qui residui fuerunt in regno, et
qui non ierant ad luctuosum placitum cum eo. Tunc
Northmanni et Britones tantae pulchritudinis et dignitatis
puerum videntes, lugubri flebilique voce
singultientes, altaque diversorum ulutatu suspiria
emittentes, dixerunt unanimes: « Ecce cui servire,
ecce cui militare, ecce cui patre superstite fidem
fecimus. » Tunc Beringerus Britannicae regionis comes
praecipuus, infit flebilis et moestus prior pro
omnibus: « O seniores et domni, Arnulfi perfidia
dolose decepti, moerentes et tristes plorabili nece
piissimi marchionis, priusquam lamentabile corpus
tumulo condatur, seniorem faciamus nobis. Iste
puer, ut dux nobis sit et patricius, in sede patris est
subrogandus. Ne exterae gentes super nos irruentes,
hocque negotio hujus traditionis inaudito principari
super nos deliberantes, vindicent sibi Northmannicas
Britannicasque fines, iste puer constituatur istius
regni princeps. Scutumque perditum patris scuto
reformantes, restaurantesque ejus soboli, obstemus
repugnando volentibus dominari nobis. » His dictis
unanimiter collaudantes hoc consilium, aggrediuntur
comites cum magna frequentia principum commoto
impetu et murmure ululantium ingentis reverentiae
Richardum puerum. Tumultuantium autem
populorum murmure sedato, vix adepto silentio,
Beringerus et Alannus, caeterique Nothmanniae
Britanniaeque comites, datis manibus suis Richardo,
subdiderunt se libenter illi, ut promiserant olim
patri viventi. Pignoribusque pretiosorum sanctorum
delatis, sanciunt illi tenorem integerrimae fidelitatis
et militationis, morte christianae conjurationis. His
flebiliter expletis, pluribusque ad sua reversis, Richardus
puer exspectatae nobilitatis, fortitudineque
celebris, Rothomago remansit cum tironibus, patrisque
domigenis.
APOSTROPHA.
Rothomage super missa vage littora Sequanae,
Urbs fecunda bonis omnibus, et militibus feris
Semper feta laon, dives opum, plenaque munerum,
Venatu exhilaris, | null | 9a504010-916b-4f89-9c71-0659ceaec2fe | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sufficiens, et locupletior
Multarum specierum, generum, pisceque ditior.
Altis alitibusque, accipitrique ancipiti scio.
Omni quin melior, quin potior, urbe potentior,
Portus quam vegetat Belgicus, et Celticus, Anglicus.
Gaude tripudians, laetificans, exhilarans, quia
Perfectus senior, et dominus legifer est tibi,
Defuncto et patre dux, patricius, marchio habebitur,
Richardus celebris, justus et almus, pius, innocens,
Sanctus, religiosusque, benignus, sacer et probus,
Solemnis, celebris pro meritis, dignus, amabilis,
Dilectus, recolendus, reverendus, memorabilis,
Saecla jure valens, jure potens, jure per omnia.
Qui te olim moderans proteget, et auxiliabitur
Et cujus meritis continuis saecla per omnia
Praefulgens locupletaberis, et munificaberis.
Et cujus bonitas, et pietas, et reverentia,
Campos Elisios scandere te coget ad ultimum.
Audiens autem rex Franciae Ludovicus quod,
Arnulfi Flandrensis comitis versutia deceptus, pro
stabilitate sacrosanctae Ecclesiae, sanctaeque fidei et
pacis, proque fidelitate sui martyrizatus esset dux
Northmannorum Willelmus, multum condoluit, et
optimates regni exceptis mortis ejus tractatoribus
concite Rothomagum properavit cum suis comitibus,
super his quae nefario Arnulfi comitis astu acciderant
consulturus. Rothomagenses vero adventu regis
Ludovici hilares susceperunt eum volenter, putantes
ut equitaret super Flandrenses, acerbamque et pestiferam
ultionem pro inaudito piaculo quod fecerant,
illis reddere vellet. Rex autem Ludovicus ad se venire
fecit Richardum tantae pulchritudinis puerum,
lacrymansque affectu doloso et fraudulento suscepit
et osculatus est eum, retinensque coepit epulari et
recubare secum. Sequenti namque die nutritori
tanti honoris puerum volenti deducere ad alteram
domum, ut balnearet et custodiret eum, prohibuit
rex, et detinuit secum. Secundo et tertio die itidem
altori aestuanti facere, non sinit rex, verum prohibuit
obstinato corde. Animadvertens nutritor captum
esse tantae dulcedinis puerum, ad nullum conatus
est postea ducere locum. Hujus igitur rei fama tota
civitas tumultuosa excitatur, murmurque captionis
per totam urbem diffusum sparsim ventilatur. Tandem
vero suburbani conglobati cum civibus, plebeloque
more irruentes ad domum principum civitatis
illius, coeperunt blasphemare eos, emittentes
ingentes gemitus, et dicentes altis vocibus: « Nostra
negligentia Willelmum ducem praecipuum nostrum
advocatum amisimus: vestro tamen consilio perfido
non hic exsul exterminabitur. Nos omnes perjuros et
regem digne necabimus, et Richardum tantae ditionis
puerum ne exsulet liberabimus. » Plurimi autem
principes asperrimis civium verbis exagitati, ferroque
induti velociter et armis, miscent se armatae
plebi. Plurimi vero rusticorum animositatem metuentes
domibus suis remanserunt, ostia obnixe obfirmantes.
Illico vero plebs cum armatis militibus
ferventi animo et citatis gressibus festinant regem
invadere cum suis comitibus. Rex autem ut tumultuarii
strepitus murmur audivit, coepit inquirere
causam illius rei. Dictumque est ei: « Urbis istius
principes, quia Richardum tantae spei puerum in
captione tenes, gestiunt te invadere festinanter. Vix
evades imminens periculum, vix liberaberis a turbis
civium et armorum. » Tunc rex algido pavore praeoccupatus,
imminentisque ruinae casu tremulus et concussus,
tandem in semetipsum reversus, misit ad
Bernardum principem Northmannici exercitus, ut
succureret ei pro amore Dei velocius. Qui concite
remisit ad eum haec verba dicturum: « Non me, nec
illum liberabo; sed hac seditione oborta, ut autumo,
interibo. » Tunc iterum rex misit ad eum, ut quo
liberari posset daret ei consilium. Bernardus autem
timens ne occideretur ipse et rex, remandat ut accipiens
in ulnis Richardum praecelsi auxilii puerum,
veniret supplex ad misericordiam militum et civium.
Rex autem sui diffidens, suorumque interitum et
internecionem metuens, suscepit in brachiis suis
Richardum tantae liberationis puerum, et detulit
ante conspectum armatorum, se et suos, supplici
voce poscens misericordiam illorum, occidere volentium.
« Ecce ego et vester senior, quidquid de me
vultis facite cito, tantum ne me meosque occidatis
suppliciter imploro: quia vester dominus non moratus
est penes me ut captus teneretur, sed ut notitiis
regalibus, palatinisque facundiis instrueretur. » At
illi recipientes Richardum tantae virtutis puerum,
regem humillimae deprecationis plenum, ad aulam
suae habitationis et ad suos redire permiserunt. Rex
autem Ludovicus anxius super his importunitatibus,
superque venturis nutans et incertus, salubri suorum
episcoporum et comitum consultu, misit ut ad se
festinarent optimates civitatis illius, scilicet Rodulfus
et Anslec, atque Bernardus. Quibus accersitis | null | b7d53a75-169a-4b88-94c7-726682afe9f2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
coramque adductis, rex principibus infit tristis:
« Terrore mortis domini vestri acriter admonitus,
vosque super quod occidit solaturus, huc accessi;
sed acrioris tristitiae moerori tristior obviavi, quia
vestri suburbani cum civibus, et milites cum rusticorum
coetu, me meosque voluerunt conterere, et
dilacerare repentino interitu. Sed pestifero tantae
seditionis hoste, tuo consilio, Bernarde, liberatus, die
quid sum facturus. Et Bernardus: Nimis aegre tuus
fert animus quod fecerunt in te rustici cum civibus.
Oportet igitur salvum te reddi a propalatae nequitiae
fraude. Denique quia noster senior dux Willelmus,
felix per omnia exstitit tuus, decet quo terram haereditario
jure Richardo magnae posteritatis puero possidendam,
sacramento sacrae fidei, manibusque super
sacrosancta phylacteria positis sanciens auctorizes,
teque esse abhinc indemnem illi, et deinceps, atque
adjutorem et defensorem te esse contra terrigenas
omnes. Sic quiveris laetari nostro servitio et militatione,
nos tua tutela et gubernatione. Si quis vero
in te rixatus fuerit, conteremus eum, et si quispiam
insurrexerit in nos, virtute tuae potentiae prosterne
humo tenus eum. » Tunc rex in dolo respondit
Bernardo: « Quodcunque retulisti faciam, meosque
volenter aut nolenter facere ad praesens cogam. »
Illico Richardo praedignae innocentiae puero largitus
est terram haereditario avi patrisque jure possidendam:
delatisque sanctorum reliquiarum phylacteriis,
manibus super ipsa impositis, Deo nominato in primis
juravit se contra omnes illi auxiliari, suosque
praesules et comites idem facere coegit. His taliter
sedatis et expletis, rex fraudulenter principibus
Northmannicis infit: « Quoniam pollicitatione juramenti
veracis fidem integerrimi tenoris vestro seniori
vobisque peregi; perseverantem fiduciam vestri
adjutorii obnixe de me habeatis, et nullus vestrum
ullatenus nutet auxilio solaminis. Verum seniorem
sinite mecum morari, ut, facundae ubertatis colloquio
edoctus, discat definire, et detur minare verba scrupulosae
rei. Plurimarum vero rerum notitiam melius
discet in palatio meo, quam commorans in sua domo.
Quocunque proficiscar, mecum proficiscetur: quocunque
morabor, morabitur. Efficaci patris ejus
adminiculo regimen totius Franciae et Burgundiae
teneo: ideo adjutor et solator isti, quandiu superstes
fuero, ero. Quia pater istius pro me morte praeoccupatus
fuit, bellua crudelior ero, si non auxiliatus
fuero isti. » His igitur fraudulentis regis simulantis
alloquiis principes Northmannorum decepti, mancipaverunt
Richardum, desideratae spei puerum, Ludovico
regi ad educandum. Rex vero hinc cum puero
ad Ebroicacensis urbis profectus moenia, disponebat
reipublicae jura. Simulabat ore et opere bonae voluntatis
adjutorium, verum in corde gerebat malae intentionis
propositum. Diu morulans Ebroicas, cogensque
subdolo corde ad fidelitatem pueri civium
turmas, repetit Rothomagensis urbis palatia. Postera
die, principibus civitatis accersitis, fraudulenta et
dolosa verba retulit: « Super damni et doloris nostri
auctorem, properandi habeo intentionem. Revertar
ad Laudunum, deducens mecum Richardum fiduciae
vestrae puerum; hincque Burgundionibus ascitis,
Francigenisque conglobatis, obsidebo Attrabatum
donec capiam illum. Omnes vero subvertam munitiones
Flandrensium, et dissipabo hostiliter bona
illorum. Quocunque Arnulfum scivero, illuc mei
exercitus gressum festinanter protelabo. Ultionem
quam meretur ei reddam, si forte illum usquam inveniam.
Vos autem estote praeparati, ut vestrum
seniorem mecum vindicetis. » Talium sophismatum
simulationibus excaecati, siverunt futurae opis puerum
ab eo deduci.
APOSTROPHA.
Rothomage tuus modo puer,
Marchio jure potens tibi datus,
Captus adest quia, plange tremulans
Regeque, Francigenisque Satrapis
Ducitur, heu dolor! advena velut
Dacigenis stolidis proceribus.
Comes vero Arnulfus inaudita fraudulenti homicidii
lue foedatus, timensque futuros vindicaturi si
bene egisset regis adventus, misit ad eum legatos,
qui subsequentia dicerent, cum maximis muneribus:
« Domine rex piissime, noster senior plurima subactus
infirmitate, mandat tibi fideli servitium, si placet
recipere. Falsa propalatae famae opinione audisti,
indebitae Richardi ducis morti nostrum seniorem
Arnulfum favisse, qua se contra te vult expiare et
emendare, judicio tuorum, igne. Milites vero, quibus
Richardus plurima mala intulit, quique morti illum
applicuerunt, ex tunc minabit, si talibus factis gratiam
tuam poterit promereri. Quatenus annuendo
petitionibus ejus benevolus faveas, mittit tibi libras
auri purissimi bis quinas. Quin etiam universae regionis
suae tributa annuatim dum vixerit tibi ultro
solvet. Servitium tuum sui per omnia facient, et
quocunque perrexeris hostiliter pergent. Ipse accedere
ad te nequit, quia podagra scis eum irretiri. | null | a7dd6806-047a-4be8-9288-34d58659f7e8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Foveant preces nostrae indulgentiam tuae pietatis,
tali afflictum infirmitatis vulnere, talique sine re
culpatum crimine, miserantis. Miseratio condigna
praeoccupet furorem tuum, ut non deseras servum
tuum, sine causa a te exosum. Tua est potentia,
tuumque regnum: noli perdere quod tibi est commissum.
Facilius potes omnes Flandrenses perdere
quam vasa vitrea malleo conterere. » Tunc regis
consiliarii muneribus excaecati dixerunt ei: « Non
oportet te ulli praejudicium facere, qui se tibi satagit
justificare. Immunem se a doloso scelere mandat,
suosque justificare aut exterminare deliberat. Pro
non recuperando quo indiges, non debes perdere
quem tenes, neque te ullatenus illo frustrari. Omnes
qui occidentur non tibi est jus vindicare, residuos ob
mortem rixantes pacificare. Reminiscere malorum
et pudoris, quae in te Northmanni Rothomago exercuerunt,
et praecave ne pejora tibi impertientes,
Northmannicum auferant tibi regnum. » Tunc Flandrenses:
« Praeter haec mandat noster senior tibi
praemaximum consilium hujus rei. Tene Richardum
filium in sempiternum, et usus fructus regni in
aeternum. Opprime diro legis jugo et servitio terrae
illius habitatores, et coge illos servire tibi obedienter. »
Cujus pravi consilii exhortatione et
muneribus rex deceptus et excaecatus detinuit Richardum
tanti pretii puerum, et dimisit Arnulfo,
quae fraudulenter de Willelmo fuerat propter eum.
APOSTROPHA.
O Ludovice,
Si bene corde
Vota teneres,
Quaeque sacrasti,
Rex recolende,
Cum bene regnans
Imperitasti;
Auxiliante,
Praesidiumque
Dante salubre
Vindice tanto,
Patre Richardi
Religioso,
Innocuoque
Martyre Christi,
Simplicitate,
Et probitate
Munificato.
Belgica qua nunc,
Celtica necne
Ast Aquitana
Gallia porgit
Multiplicatos
Undique tractus
Cur abicis quod
Jam sacramento
Religionis
Christicolarum
Jure tulisti?
Cur resolutus
Lege ferina
Atque nefanda,
Muneribusque,
Proditus astu,
Linguis honestum,
Jamque revulsa
Pace tenorem
Credulitatis?
Cur sobolemque
Illius almi,
Lore ligatam
Impietatis,
Fomite pravo,
Heu! vegetandum
Atra cupido
Sorte cupita
Detinet exlex?
Desine pravum,
Sperne tenere
Quaeque nefanda
Mitte Richardum,
Postulo, ephebum,
Quo sua jura
Impleat alma.
Quo capis illum,
Tu capieris,
Et vice digna
Regredieris.
Erat autem quidam tiro nomine Hosmundus, Richardi
summae celebritatis pueri educator, et altor
sagacissimus. Qui quadam die absente rege immeritae
captionis puerum equitare fecit ad aucupium,
ut disceret alites capere suo accipitre. Cum vero
rex reverteretur, et reginae verbis Gerbergae sciret
quod puerilis delectationis studio memoralis scientiae
puer Richardus extra Laudunum proficisceretur,
rogavit ad se venire Hosmundum magistrum
ejus. Illo coram astanti furiis bacchatus acerbis,
demonstrans obtectum din nefariae captionis secretum
infit: « Nequior omnibus, quorsum deduxisti
seniorem tuum nudiustertius? Senioris tui poplitibus
coctis, privabo te oculis, si forsan eum quoquam
amplius duxeris. » Tunc aliis tironibus pariter cum
eo commendavit puerum, ut custodirent diligenter,
et ne posset fuga elabi praeviderent eum. Hosmundus
autem animadvertens captum esse Richardum
tantae dulcedinis puerum, misit ad Rothomagenses
qui nuntiaret blasphemum tantae deceptionis negotium.
Rothomagenses vero mutatum malefici regis
stupentes propositum, a Deo requirunt suppliciter
tanti consilii auxilium, Mittunt ergo ad omnem
Ecclesiam Northmannicae Britonicaeque regionis, ut
missas concelebrent devote pro eo presbyteri, clerus
psalmodiis vacet, populusque nudis pedibus,
saccoque indutus jejunet. Northmannici vero Britonicique
praesules hujus tristis legationis famam
audientes, triduanum jejunium in uno quoque mense
populo indicentes, deprecantur Dominum Deum
fusis precibus, eleemosynisque datis pauperibus
suppliciter, ut reddat eis Richardum tanti desiderii
puerum. Monachorum canonicorumque clerus pro
eo psalmos supplex concinit, populusque lustrans
devotus ecclesias, deprecativos gemitus emittit. Interea
Richardus tanti decoris puer, insignis prosapiae,
honestate celeber, instruebatur omnibus in
captura notitiis sufficienter. Ducebat solidam illius
aetatis partem robore cumulato, eratque commodus
et utilis omnibus quasi maturus aevo. Arguebat secundum
vires aetatis quidquid erat illicitum. Floccipendebat
quidquid erat animae incentivum. Vivaci
lepore affluenter armabat linguam, facundaeque
ubertatis colloquio insignibat eam. Peragrabat studio,
et retractabat quae ignorabat, nec abdebantur
ei quae sunt obscura. Pueritiae suae aetatulam Jesu
Christo consecrabat, seque totum divinis praeceptis,
tenerae adhuc licet aetatis esset, mancipabat. Divina
namque permissione hoc factum est, ut puer
conspicuae formae prae caeteris nitidus, nonnisi in
palatio regis nutriretur. Multimodis illum sermonibus
libenter insignibant; et mellifluo palatinae sermocinationis
dulcamine erudiebant. Processu vero
temporis, Northmannorum et Britonum precibus
continuis, jejuniisque singulis mensibus | null | c5ba614f-14fe-4f76-9f75-4fa6c9aeb3d4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
devotissime
exercitatis placatus regum Rex Dominus, eripuit
Richardum inaestimabilis incrementationis puerum
taliter de regis manibus. Praedictus namque tiro
Hosmundus, provisor illius honestissimus, videns
detineri suum seniorem diutius, et vallari vicissim
die noctuque ne posset subtrahi tironibus, coepit
meditari quomodo eriperet eum de tantis custodibus.
Quadam igitur die coegit hujus rei gratia simulata
imbecillitate recumbere tantae custodiae puerum,
et quasi dissimulata corporis sospitate, emisso
frequentius planctu aggravari eum. Cujus falsae
opinionis rumore civitas impletur, et haec simultas
pro veritate fama nuntiante propalatur. Custodes
vero tertia die aestimantes morte praeoccupari tantae
diligentiae puerum, huc illucque necessitate sua
euntes discesserunt. Hosmundus igitur coenante rege
et civibus, nudisque plateis ab hominibus, byrro et
tantae liberationis puer indutus, citatis equis, Lauduno
exivit citius, rapidoque cursu castrum appulit
Codiciacum. Illic affluentis probitatis commisit castellanis
puerum, et profectus est in ipsa nocte ad
comitem Bernardum ejus avunculum, qui morabatur
moeniis Silvanectensium.
APOSTROPHA.
Northmanniae nunc praesules,
Belloque in omni principes
Regni triumphales simul,
Et clerus omnis ordinis,
Populus simul plorabilis:
Pueri, senes, et virgines,
Juvenesque, cunctae feminae,
Vulgusque in vicum concitus,
Fletus lugubres mittite
Moestis modis et parcite.
Nam gaudium vobis datu
Vinclis solutus regiis,
Elapsus et custodibus
Richardus almus, innocens,
Prudens puer sanctissimus,
Pulchre decorus, splendidus,
Liber tenaci compede,
Vobis erit dux praepotens
Grates Deo nunc reddite
Pro liberato pignore.
Bernardus autem in obscurae noctis silentio videns
Hosmundum, admirans dixit ad eum: « Quid tibi,
Hosmunde? nihil boni de meo nepote? » At ille:
« Domine, si eruam eum de manu regis atrocis, quid facies
de eo? » Et Bernardus: « Te multis honoribus ditatum
sublimabo, te beneficiis locupletatum nimis exaltabo.
Nepotem vero meum in regno patris sui haereditario
restituam, Northmannorum, Britonumque principes
illi servire cogam. » Ad haec Hosmundus:
« Sero Lauduno tuum nepotem clam subtraxi, et Codiciacensibus
castellanis eum, ut custodirent, commendavi. »
Mox Bernardus solito laetior citius surrexit,
et ad Hugonem magnum ducem Parisius
praepete equitatu festinanter properavit. Hugo magnus
videns eum dixit: « Quid ad nos tam repentinus
et matutinus accelerasti? » At ille: « Rex quia Ludovicus
meum nepotem strictius et praevidentius
custodit, venio ad te ut des super eum aliquod consilium
mihi. Et si forte aliquis eum de manibus
regis eruerit, quale adjutorium ei tua clementia
impertietur? » Tunc Hugo magnus: « Mirum est omnibus
quod agit rex Ludovicus. Pater pueri illius
pro fidelitate regis deceptus est et interemptus, et
ipse tenet captum filium ejus. Utinam de vinculis
regis eum eruerit aliquis, et mihi adduxerit! » Et
Bernardus: « Domine, quid facies si quod retulisti
adimpletum fuerit? » Et Hugo magnus: « Ego quidem
Northmannos et Britones subjugans ei, possidere
faciam illum quaecunque pater tenuit. Contra
regem illi auxiliabor, contraque Arnulfum, omnesque
insidiatores viriliter juvabo. » Tunc comes Bernardus
precibus accumulans preces, ad pedes suppliciter
corruens dixit: « Domine dux praepotentissime,
ne irascaris si repetam quod volo a te. Ut
credulus tuarum promissionum confitenter existam,
pollicitationis verborum tuorum fac mihi tua petitione
fidem integerrimam. Habeo enim Codiciaco
tanti amoris puerum captione regis perfidi ab
Hosmundo liberatum. » Dux vero magnus gratulans
de puero eruto, dixit comiti Bernardo: « Ut [de] propositionis
meae proposito fiducialiter securior sis,
faciam tibi et illi quae supplex requiris. » Allatis vero
reliquiis, manibusque supra positis, sacramento
verae fidei spopondit se puero contra omnes auxiliari.
APOSTROPHA.
Mellifluae bonitatis ope,
Hugo potensque, valensque, vigens,
Magnus, et inclytus, ac meritus,
Magnanimus, bonus, almificus
Mirificus, probus, egregius.
Auxilii ecce memento tui,
Et reminiscere quam peragis
Eximiae probitatis opus.
Emeritumque juva puerum,
Protege, salvifica, refove;
Quod pater ut tenuit teneat,
Gaudeat et recidivus eo,
Possideat, habeat, faciens
Quod facere assidue ambierit.
His et hujuscemodi peractis, comes Bernardus
rapido equitatu Codiciacum expetiit, et osculatus
tantae diligentiae puerum, amplexibus fruens optatis,
eum cum magno exercitu ad Silvanectensem urbem
perduxit. Rex vero Ludovicus duplicis tristitiae,
scilicet eo quod ceperat puerum, et quod ipse elapsus
erat, expertus errorem | null | 36db001b-2cbf-417f-9e89-0ecb98626109 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, misit legatum ad ducem
magnum Hugonem, ut reddere puerum cogeret
Bernardum comitem. Hugo quidem magnus remandat
regi verba subsequentis orationis: « Silvanectensem,
et Codiciacum, Torotense non auferam
Bernardo, et Cretheltense castrum, nequeo
urgere ullis conaminibus illum ut reddat Richardum
dilectissimum nepotem suum. » Interea Bernardus
comes Silvanectensis misit ad Bernardum
Rothomagensem, caeterosque Northmannos, qui
nuntiaret concite eventus optatos. Northmanni quidem
et Britones desiderati pueri ereptione nimium
hilares, persolvunt Deo omnipotenti pro eo vota
et grates. Hujus rei gratia Silvanectensis comes
Bernardus profectus est contra Bernardum Rothomagensem
et Dacigenam, quid ageret de puero
consulturus. Cumque mutuis alternatim sermonibus
nimiumque secretis fruerentur, et de restitutione
pueri in regno diu tractarent, Bernardo Dacigenae
dixit comes Bernardus: « Ne forte rex Ludovicus
animadvertat nostrae intentionis propositum, non
veniam abhinc contra te amplius ad placitum. Verum
crede quod mandavero tibi signo inter me et
te facto ostenso per legatum, et rimare ingenioso
conamine regem Ludovicum fatuare, quia vult nos
et vos omnes crudeliter perdere. » Illico pluribus
rerum caute replicatis, quisque sua celerius revisit.
Interea rex Ludovicus de dignae ereptionis pueri
absolutione anxius, et de remandato diffidentiae
ab Hugone nimium tristis et moestus, misit ad Flandrensis
gentis comitem Arnulfum, qui ejus rei negotio
auxiliabitur nimium; quatenus venire contra se
acceleraret ad placitum. Qui festinanter occurrentes
sibi in pago Virmandensi, in villa quae dicitur
Restibulis, quid agerent coeperunt meditari. Arnulfus
vero digni interitus sui formidans ultionem,
vafro stomachatus astu, dixit ad Ludovicum regem:
« Ingentis formidinis pavore exterreor, et usque
ad intimum medullarum super venturis concutior,
ne forte Northmanni et Britones Hugoni duci contra
te rixanti vehementer nostrae confusionis interitu
cohaerentes, militari manu ascita insurgant in nos
unanimes. Verum super hoc dabo tibi consilium, ne
incurramus venturi damni periculum. Excaeca igitur
oculos Hugonis muneribus et beneficiis, ne
possit quae feceris jure refragari. Concede illi
Northmanniam a Sequana usque ad mare, ut valeas
quae citra sunt quiete tenere. Northmanni vero
taliter divisi desolabuntur, et non contra nos ad
certamina ultra excitabuntur. Sic minues et exarmaveris
potentiam illorum, non uno soli Domino
militantium.
APOSTROPHA.
Inventor sceleris, consilii et mali,
Prorsus quod vetitum est, fraudis et impiae.
Cur praescire Dei consilio tuo
Gestis conterere, et sistere perfido?
Heu! heu! occubuit perfidia tua,
Hujus jam sobolis praemeritus pater,
Pro visu Domini purior ut foret,
Fultus martyrio, testis et emicat.
Hanc non contaminans improbitas tua
Torquebit simili et dilanians modo,
Hic vere sederit dux luculentior,
Prudens, pacificus, promeritus comes,
Sanctus, religiosus, bonus et pius
Summus patricius, marchio providus,
Defensor patriae, at indigus opis,
Solator miseris, quin viduae et orphani.
Cunctis omne bonum, lucraque prospera.
Effectus populum regimine congruo,
Conducet moderans, legeque corrigens,
Campi siderei ad pascua coelica.
Rex vero Ludovicus pravo astutae dolositatis
ingenio usus, misit ingentis reverentiae praesules ad
Hugonem velocius, ut ea fide qua concatenantur
senior et miles venire festinaret ad se promptius.
Hugo igitur magnus creberrimis episcoporum petitionibus
suppliciter coactus, profectus est contra
regem ad villam in vico juxta Compendium, quae
dicitur Crux, dixitque ad regem: « Cujus rei negotio
huc me accelerare fide et legatis praecipuis
compulisti? » Rex autem: « Ut reddas mihi Richardum,
quem furatus est Hosmundus, et perduxit ad
comitem Bernardum. » Respondit Magnus Hugo:
« Nisi castra quibus praeest Bernardus illi vi abstulero,
nequeo favere ullatenus precibus tuis et voto. »
Tunc rex: « Ut meae necessitati non injurius, sed
solator existas, concedam tibi Ebroicacensem et
Bajocacensem comitatum, quin etiam a Sequana
ad mare usque ut possideas. Ego vero quae citra
Sequanam sunt tenebo, et quae meae voluntatis
sunt ex his explebo. Simus concordes in
omni negotio et unanimes, ut decet regem et
ducem perpetualiter. Ego cis Sequanam pergens,
Rothomagum obsidebo, tu vero militari manu Bajocas
vallans expugnato. Sic atteramus Northmannos
advenas et superbos, nostraeque ditioni subjiciamus
illos. Taliter autem mitescent et subjugabuntur,
aut exterminati Daciam celeres repedabunt. » Hugo
vero dux magnus, fidei, quam fecerat Bernardo pro
Richardi juvamine oblitus; quin etiam beneficiis ac
civitatibus exorbatus, pepigit cum rege hujus conventionis | null | 68cd302f-1733-43b2-ac3d-07dc17415c22 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
foedus. Quo, ut haec facerent, determinato
tempore, regreditur ad sua quisque. Bernardus igitur
comes hujus conventionis gnarus adiit Hugonem
ducem celerius, veniensque ante conspectum ejus,
dixit corde vultuque turbatus: « Dux magne et
fidissime, praecellis usque nunc omnibus meritis,
et fidei tenore, sed mirum mihi cur innocenti puero
mentitus es, quod ultroneus Christianae conjurationis
fide promisisti. Oporteret te quam promisisti servare
fidem illaesam, et nullorum donorum munere et
beneficio exsecrari eam. Northmanni et Britones
norunt quae spopondisti puero, Franciaeque principes
laetificarunt se super hoc consilio. Quid turpius hac
infamia? talique blasphemia quid obnoxius? Tantae
perfidiae rumor, tantique malefici ducis nequitia
promulgatur per tota penes Franciae civitatum
moenia, omnes susurrant de tanto duce et advocato,
quo modo deceptus est et mentitus muneribus et beneficio. »
Contra istius invectionis molimina Hugo
magnus respondit, ab imo cordis emittens suspiria:
« Veris purisque sermonibus quae exsecutus es retulisti,
quia oblitus sacramenti, quo me defensorem et
adjutorem pueri ultroneus promisi, terram a Sequana
usque ad mare haereditario jure ab eo possidendam,
dono regis recepi, eique integerrimae fidei
stabilitatem feci, meque adjutorem illius ex ea
terra, quae citra Sequanam est, perjurans repromisi,
si eam quam mihi dedit nunquam contradixerit.
Verum quia mirabilis ingenii, ingentisque
industriae et calliditatis comes es, et astutus in
omnibus negotiis, precor ut eruas me aliquo sophismate
a blasphemia hujus rumoris. Decurso
abhinc die sedecies, festinabimus adire Northmanniam
ego et rex. Ipse autem Rothomagensem urbem,
ego vero obsidebo ut juratum est Bajocensem.
Affligemus igitur Northmannos taliter et Britones,
et redigemus ut serviant humiles. Quisquis vero
contra nos contumax fuerit et rebellis, exterminabitur;
quisquis vero armis praesumpserit, occidetur.
Si quid prudentiae et ingenii habes, precor te ut ab
hujus perjurii noxa solvens me liberes. » Cernens
autem Bernardus quod aperuisset Hugo magnus cor
suum, dixit ad eum: « Idcirco quod tu senior benignissimus,
vel quia ille nepos meus dilectissimus,
melius quam potero argumentabor, si forte vestrum
cogitasse turbare quivero. » Illico comes Bernardus
consilia regis et senioris sui, denominataeque congressionis
super Northmannos tempus expertus,
recordataeque voluntatis sui senioris benevolentia
laetior, Silvanectis regressus, misit ad Bernardum
Rothomagensem et Dacigenam velocius, et quae audivit
ab Hugone duce magno, etiam voluntatem ejus
mandavit secretius. Quin etiam ne regi obnoxius
civitatem defenderet, verum choro canonicorum monachorumque
praeparato, eum quasi ejus adventui
congratulans hilariter reciperet, et ut Hugoni magno
duci terram, quam illi dedit, regem contradicere
multarum argumentationum prosecutionibus cogeret.
Bernardus vero Rothomagensis laetior legatione
hujus consilii, quae legato disserente secreta audivit,
Northmannis principibus ascitis intimavit. Northmanni
autem non quemquam illorum decipere
scientes unquam Bernardum, quin etiam quod Hugonis
magni ducis sciret secretum, ejus collaudaverunt
pariter consilium. Statuto vero tempore
conjuratae progressionis; ascita Francigena undecunque
potuit manu militari, venit rex in pagum
qui dicitur Calcis, coepitque infestare gentes et
praedia incendiis. Hugo autem dux magnus hujuscemodi
conjuratione illectus, profectus est ad Bajocacensem
comitatum cum magno exercitu. Bernardus
igitur Rothomagensis non immemor Bernardi
Silvanectensis comitis consilii, misit ad regem Ludovicum
in dolo verbis pacificis, quatenus properaret
ad civitatem Rothomagensem cum episcopis
principibusque suis, et ne amplius devastaret quae
sua erant ferocitate tantae gentis. Rex vero hujus
legationis mandato laetus, regiminisque sui et honoris
profectum congratulans adaugere, subacta urbe
et principibus, venit Rothomagensem civitatem cum
Francigenis optimatibus, prohibens reliquos exercitus
ne depopularentur terram suae ditionis amplius.
Bernardus vero, caeterique principes, atque clerus
totius urbis, occurrerunt contra portam Belvacensium,
et receperunt animosae calliditatis ingenio
eum. Crastinae vero diei diluculo venit Bernardus
ante conspectum regis Ludovici, et coepit in dolo
compellare eum verbis humillimis: « Domine rex
invictissime, ab olim usque nunc integer stabilisque
exstitisti fide, et collaudabilis in omni tuo opere.
Nos ducem et advocatum perfidia Arnulfi amisimus,
sed gratia Dei te regem advocatum nobis recuperavimus.
Non curamus de prole, quam tibi Hosmundus
furatus est et abstulit: nec unquam ejus servitio
incumbentes militabimus ei, quia melioris
consilii est nos esse regales et palatinos, quam talis
comitis satellites esse et servos. Verum, nobis mirum
quid audivimus, et ultra credibile, supraque
satis admirati sumus, quorum relatu didicimus
quod Hugoni duci | null | 4691b0a9-03ba-4082-bbe9-232ef5145c82 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
semper contra te rixanti contumacius
concessisti spatiosam terram a Sequana maris
fine tenus, et adhuc expugnat Bajocacensem tellurem,
et praeoccupat cum magno exercitu. Parvi
pretii, rex dulcissime, parvaeque militationis atque
servitii, quod tibi reservasti. Viginti millibus armatorum
augmentatus es inimicum tuum. Quis Constantinensibus
et Bajocacensibus vidit fortiores in
bello, prudentiores in consilio? Si militarem manum,
ut Willelmus, tenuisses, omnium quippe gentium
horum consilio et armis dominari quivisses. Nonne
Willelmus hujus exercitus medietate fretus, comitante
Hugone et Herberto seorsum conduxit se ad
regem Henricum securus? Quis tuebitur et defensabit,
proderit et praeerit huic quam retinuisti civitati?
Bajocacenses, Constantinensesque hanc custodiebant
urbem Francico Anglicoque in portu eminentem.
Omnium bonorum illius terrae affluentia
aderat nobis, et eramus locupletes opibus illius
telluris. Recipe ergo civitatem, quia non habemus
sumptus quibus in ea vivere possimus; daque Hugoni
eam quo queat rebellare contra te securius.
Nos Daciam cum omni genere nostro praepete navigationis
cursu repedabimus, et hanc majore collecta
multitudine militari, ut Rollo quondam, devastabimus,
nec tua, nec Hugonis erit posterius. » Rex
vero deceptricibus querimoniis instigatus, precatus
est Bernardum ut daret sibi consilium super his
rebus. Tunc Bernardus: « Mitte legatum ad Hugonem
ducem magnum, qui Bajocacensia rura illi
contradicat, et non possidere plus quam tribus noctibus,
et dicat non tenere se ea amplius, quia malo
es consilio usus. » Rex vero illico misit ad Hugonem,
qui diceret hujus rei sermonem. Cumque
legatus coram Hugone duce astaret, hujusque rei
verba illi intimaret, obstupuit, in unoque obtutu
defixus inquit: « Calliditas duorum principum coegit
regem mandare tale propositum. » Hujus igitur contradictionis
verbo Parisius Hugo dux regrediens,
misit ad regem Ludovicum dicens: « Cur quod mihi
spontaneus dedisti, ablatum est? » Respondit rex:
« Tellus Northmanniae non nisi unius senioris unquam
tuebitur advocatione. Nec debet esse divisum,
quod decet esse continuum. Rollo enim Daciae finibus
exterminatus, hanc sibi integre vindicavit, et non
dispertita ab ullo postea exstitit. » Gens Dacigena
nescit famulari nisi uni soli seniori. Legatus autem
quae rege narrante audivit, Hugoni duci diligenter
retulit. Interea Bernardus Silvanectensis autem audiens
inopinatum citissimumque regressum Hugonis
ducis sui senioris, venit ad eum citatis equis. Dixitque:
« Dux perseverantis fiduciae, quoniam noxialis
sacramenti solutus es compede, memor sis sacramenti,
quo te Richardi pueri adjutorem spopondisti. »
Et Hugo: « Nequibo illi auxiliari, quia omnis
Northmannica gens subdita est regi. » Contra Bernardus:
« Praestolare attentius eventum rei, et
quid futuri parient dies illi. »
APOSTROPHA.
O rex, cur memor haud tui
Istiusque patris, qui tibi profuit,
Cujus praesidio continuo regna tenes modo,
Et qui multa operatus est
Pro te, et qui occubuit hostia victima
Regis siderei, quaeque latent * sui.
Et quod jam genitor suus,
Pollens veridica perpete famine,
Armis exsuperans, et quod avus continuit sacris
Nunc praejudicium facis
Ex hoc innocuo adhuc probo puero
Richardo, celebri prosapia nobiliter sato.
Hujus flagitii lue
Casus innumeri praepedient, ob hoc
Olim te capient, te periment fine sub ultimo.
Interim rex Ludovicus morulans Rothomagensis
urbis moenibus, disponensque Nortmannicarum rerum
negotia ut dominus, fraudulenta falsae opinionis
intentione, putans se esse regem Northmannorum
et advocatum, labile deducebat illic otio tempus.
Quadam namque die quidam tiro Francicae gentis,
sufficientem omnium rerum opulentiam Dacigenae
Bernardi, quin etiam uxorem praepulchrae speciei ut
concederet sibi, regem rogavit. Caeteri namque tirones
hujus petitionis famam secretius audientes venerunt
ad regem dicentes: « Domine rex, tibi incessanter
semper servimus, et nullius rei sufficientia,
nisi cibi potusque ditamur. Hos advenas Northmannos
expelle abhinc et extermina, precamur, et largire
nobis illorum beneficia concessis uxoribus. Nos vero
hanc urbem regemus servitio tuae fidelitatis, nec de
cujuslibet nostrorum infidelitate nutare quiveris.
Consilium hujus rei nefandum enucleatur Bernardo
et Dacigenis; verumtamen vicissim consulti, commiserunt
illud taciturnitati. « Rege vero Ludovico
Laudunum regresso, novercalisque odii zelo a
Northmannis nimium pertaeso, turpis tironum petitionis
ambitione admodum tristes, meditabantur
interitum regis retractando unanimes. Ut autem
regem decipere aliquo subdolo conamine quivissent,
Northmannorum optimates miserunt ad Haigroldum
regem Daciae nobilioris et ditioris potentiae milites,
ut Richardo Willelmi magni ducis filio | null | 4bf1361c-aeba-4ab1-9553-154802c0cd2d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
consanguineo
succurrere festinaret; quia rex Francicae gentis totius
Northmanniae monarchiam vindicabat sibi, auferens
omnem honorem puero Richardo eruto ejus
avunculis. Haigroldus vero rex Daciae magnanimus
ob amorem Richardi sui propinqui, legatos Northmannorum
honorifice suscepit; constructisque navibus,
hisque cibariis et militibus repletis, ad littora
salinae Corbonis, qua Diva rapido meatu procelloso
mari se infundit, cum incredibili tironum multitudine,
citius quam quivit venit. Constantinenses autem
et Bajocacenses audientes adventum regis Haigroldi
propter amorem Richardi pueri, venerunt
servire illi. Fama illico per Franciae climata celeriter
penetravit, denuntians inaestimabilis multitudinis
paganos adesse littoribus Northmannicis. Bernardus
igitur, caeterique Rothomagenses, fidelitatem regis
Ludovici verbis simulantes, miserunt ad eum in
dolo, dicentes: « Quoniam innumerabilis copiosaeque
multitudinis pagani primaevae juventutis flore
nitidi, nostris finibus sunt advecti; precamur quatenus
ascita manu militari, subvenias velocius nobis,
si Northmannicae regionis principatu gaudere
mavis. » Rex autem legato: « Fama nuntiante audivi
verum esse quod dicis. » Quapropter rex Ludovicus
hujus pestiferae legationis relatu admonitus,
concitato Francigenae gentis exercitu, venit ad
Rothomagum repentinus, adducens secum Herluinum
comitem et Lantbertum fratrem ejus. Rex
autem Haigroldus regis Franciae audiens adventum,
fraudulento consilio Northmannorum mandavit venire
illum contra se ad placitum. Rege autem Ludovico
confidenti in multitudine exercituum et ire
disponenti suae damnationis ad placitum, dixit Bernardus
Rothomagensis se fidelem simulans Francorum:
« Gens contra quam proficisceris ad conciliandum,
internae dilectionis amore recolens, dilexit
nostrum comitem Willelmum, et pro quo martyrizatus
est intimo cordis affectu odit nimium. Lite
enim Herluini comitis, Northmanni tali duce privati,
congredientur intentione mortis in eum, si forte
eum viderint. Quapropter eum noli ducere tecum,
ne forte, eo cognito, nascatur utriusque exercitus
jurgium. » Tunc quidam ex tironibus Bernardo
respondisse fertur: « Num propter te caeterosque
advenas talis comes, ut est Herluinus, ullis latebris
repositus abscondetur? » Bernardus autem tacite
quae agebantur considerabat, illiusque invectionis
dolorem in corde pressabat. Ludovicus autem rex
Francigenum monens exercitum, Herluinum comitem
conduxit secum, castraque metatus est citra
Divae decursum. Constantinenses atque Bajocacenses
cum rege Haigroldo ultra Divae fluenta fixere tentoria.
Bernardus primo mane consurgens, venit ad
regem Ludovicum dicens: « Domine rex, velocius
surge, et quid agendum sit, secretius cum tuis rimare.
Alterius moris est gens haec quam Francigena,
argumentosae calliditatis nimis plena. » Tunc
quidam recubans intrinsecus, respondit Bernardo,
rege adnuente, stanti forinsecus: « Pete dormitum
citius, quia non curamus de talibus. » Bernardus
vero hujuscemodi verbis exasperatus, repetiit castra
Rothomagensia velocius. Aestuante vero sole hora
diei tertia, coeperunt Divae alveum Constantinensium
Bajocacensiumque transire agmina. Bernardus autem
hoc intuens, regem iterum expetiit, dicens:
« Supra satis rex dormitare adhuc stude, quia gens
Dacigena transgressa Divae flumen stat equestris in
littore, nescio cujus animositatis intentione. » Rex
vero minacibus verbis excitatus, surrexit ocius, comitumque
et militum frequentia constipatus festinabat
ire ad sui colloquium interitus. Convocansque
Bernardum dixit ad eum: « Nescio quid meus mihi
praesagit animus, placida non mihi est quiete contentus.
Aut pugnam, aut aliquid novum exagitat
mihi invadere sollicitus. » Ad haec Bernardus:
« Nonne prohibui multis prosecutionibus, ne comes
Herluinus huc conduceretur? » His dictis, venit ad
locum, quo placitum erat dispositum. Stabat autem
illic cum Constantinensibus et Bajocacensibus rex
Haigroldus, rege Ludovico propius stante cum
Francigenis altrinsecus. Stabat autem et illic Dacorum
delecta juventus, adnixa hastis, tenensque
scuta in manibus, quaerebant occasionem, qua possent
Francos occidere et regem. Mutuae igitur voluntatis
colloquio, rege Ludovico, et Daciae rege Haigroldo,
* contuentibus Francigenisque et Dacigenis,
necnon Constantigenis et Bajocacenis undique
secum armatis, circumstantibus; cuidam militi noto
quondam sibi dixit comes Herluinus: « Cujus sospitatis,
cujusque prosperitatis, vel cujus facultatis,
tu et origo tui generis? » Respondit ille: « Salubris
sum incolumitatis, locupletisque felicitatis, atque
sufficientis ubertatis. » Constantinenses vero et Bajocacenses
coeperunt ab interrogato inquirere quisnam
esset, qui de commodis suae prosperitatis tam
familiariter sciscitaretur. Respondit ille inquirentibus:
« Herluinus monasterioli castri comes praecipuus. »
Constantinenses autem dixerunt Bajocacensibus:
« Nonne hic, cujus jurgio vel pro quo deceptus
est et martyrisatus noster senior Willelmus, Marchio
duxque | null | cebde770-e725-404b-a6d6-e0b3f1bbd149 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
honestissimus? Erueturne hic infestus
nostris manibus? » His dictis, commoto murmure
incompescibili torqueunt arma omnes Dacigenae,
furiis stomachati; tantique domini morte felle
aestuante bacchati, occasione capta, invadunt Herluinum
comitem, et perimunt imperterriti; Francigenae
autem cupientes comitem Herluinum ulcisci
seque armis tueri, insurgunt super eos intrepidi.
Cujus occasionis dolo, praelii certamine atrociter
inito, Franci telis lanceisque pugnando confractis,
obluctabantur fortiter mucronibus extractis. Tandem
multifluo pestiferoque Constantinensium et
Bajocacensium, nec non paganorum coetu hinc inde
vallati, jugulabantur dilacerati sicut bidentes a lupis.
Sic mortifero per praelium impulsu congressi, bis
novem comites nobilissimi praeoccupantur morte,
saeviente Marte dilapsi, ex parte regis Ludovici,
nec erat ulla spes vitae, vel fugae residuis. Rex vero
Ludovicus praesidio Francorum cernens se desolatum,
expertusque praelii periculum, fugae tardantis
expetebat auxilium. Rex quippe Haigroldus prospiciens
abesse regem Ludovicum, volucri sonipede
agmen secans medium, citato cursu persequebatur
eum. Rex autem Ludovicus hac illacque fugitabat,
quia freni a capite equi delapsi habenas manibus
solummodo tenebat. Haigroldus autem rex Ludovicum
taliter impeditum mox expetiit, et per capulum
fulgentem ensem tenens, vagina cava a latere diripit,
militibusque suis ne elaberetur, neve occideretur,
eum commendavit. Ipse vero capto rege congratulans,
ad praelii campum concitus remeavit, et
adhuc armis Francos se tuentes ad internecionem
usque prostravit, atque Francicae gentis laceros
plagis Orco detrusit. Northmanni vero victoria, armisque
et spoliis potiti, praeliique campum lustrantes
securi, ad humandum detulerunt exanimes suae
gentis.
APOSTROPHA.
Digne pro meritis ducis futuri,
Richardi celebris, bonique justi,
Fulgentis pueri, indolisque sacrae:
Vestra proque fidelitate, qua nunc
Bellando patriam tenetis istam.
Northmanni o proceres satis potentes
In certamine praelii et triumpho,
Cauti et consilio probique cuncto,
Servantes stabili tenore pacem,
Et sacrae fidei petitionem.
Nunc salvete, valete, avete semper.
Et vos, et soboles, sacri et nepotes,
Omnis progenies sacratae stirpis,
Septenaeque locum quietis aptum.
Post artus lugubrem solutionem,
In summoque bono novi refecti
Sortis prospera, bis dualis, octavae ac bis,
Cum sanctis capiatis aggregati,
Regnum qui patriae tenetis hujus,
Vis virtute potentis et tenacis,
Richardi pueri in fidelitate.
Interea rex Ludovicus custodum spoliorum cupiditate
deceptorum manibus evasit, et hac illacque
fugitans alipedis equi cursu errabat inanis. Quem
quidam Rothomagensis miles inermem huc illucque
fluctuantem conspiciens aggreditur; et eum proprio
nomine compellans asperis verbis affatur: « Quorsum,
rex Ludovice, tendis? quove tenes desolatus iter?
Non nostris claberis finibus, quos injuste invadens
stulte irrepsisti. » His dictis torquens campitorem
equum, et irruens super regem Ludovicum per habenas
freni cepit eum, atque vi compellebat equitare
secum. Rex autem omnibus armis privatus, nec
erui potens a tenentis manibus, dixit ad illum moestissimus:
« Quis es, vel quo me iturum esse contorques? »
Respondit Rothomagensis. « Et illuc te
ducam, nec tuae potestatis ullatenus deinceps eris. »
Rex autem diffidens sui, moestusque necessitate
imminentis periculi, dixit ad violentum captorem
sui: « Miserere, precor, miserere mei, et erue me
per tuam pietatem de manibus quaerentium animam
meam, et insidiatorum mihi. Restitue me monti
Lauduno, ut queam gloriari et gaudere Francisco
imperio. Nulla gloria quaeretur sine te mihi; omnisque
facultas et honor, qui meus fuerit, tibi erit.
Regem te super me si volueris constituam; si non,
dimidium regni concedam. Rerum verborumque
fiat maxima fides inter me et te, sacramento colligationis
Christianae. » Haec repetens rex crebrius, et
exorans cum lacrymis, proruit de equo ad pedes se
ducentis. Tunc miles percussus lugubri gemitu regis,
coactusque petitionibus multimodis, lacrymis ita
fatur obortis: « Promissionum tuarum fac mihi
fidem, ego conducam te Lauduno salvum et incolumem. »
Voluntarie vero pacta factaque fide, coepit
miles regem conducere, relicto recti itineris calle.
Interea Rothomagensis Bernardus ereptione regis
moestissimus, misit concite legatos, ne transiret rex
Ludovicus ad omnes Sequanae portus. Ipse vero citius
quam potuit, tardum regem antevolans praecessit,
et Rothomagum praepetibus equis cum suis militibus
acceleravit, et qui regem perquirerent fidissimos
exploratores misit. Miles vero, qui regem liberare
conabatur, domi ne forte inveniretur retinere
illum noluit, sed noctu | null | 276afab4-fed4-4ef6-9a29-4315cb92a9dc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in Sequanae insula reposuit,
cupiens conducere eum ad Laudunum, exploratoribus
fatigatis et reversis. Exploratores igitur
scientes quod ab illo milite haberetur rex Ludovicus,
venerunt ad domum ejus; et accipientes uxorem,
filiosque et filias, equos et equas, oves et boves,
omnemque supellectilem ejus duxerunt ad Rothomagum
Bernardo citius. Miles autem sciens nullatenus
posse abscondi amplius regem, venit quantocius
ad Bernardum Rothomagensem, et provolutus
ad pedes ejus, deprecabatur ut recipiens regem redderet
suam sibi uxorem. Bernardus vero solito
laetior, recipiens moestum captumque regem, reddidit
ei suam uxorem. Misit igitur ad Silvanectensem
Bernardum, et mandavit ei optatum regis eventum.
Bernardus vero comes hilaris et laetus, consurgens
illico noctu, ad Hugonem venit ducem
magnum Parisius, qui dixit ei: « Audisti, domine,
ventilante fama alicujus rei novitatem? » Respondit:
« Nullius. » Et ille: « Pro certo comperias Haigroldum
regem Dacorum propter Richardum nepotem
meum, suumque propinquum, be lasse contra regem
Ludovicum, et in ipso certamine quater quaternos
comites peremptos, et monasterioli castri comitem
Herluinum, et fratrem ejus Lambertum, quin etiam
potestatis caede asperrima Francigenis, regem ipsorum
fugatum, et captum, et adhuc Rothomagensi
urbe sub custodia Dacigenae Bernardi mancipatum. »
Hugo autem dux magnus super quod dicebatur
stupens, dixit: « Modo regi quod meretur accidit,
atque comiti Herluino quod digne decuit, caeterisque
consiliariis quod oportebat pati. Willelmus
namque dux Northmannorum pro regis fidelitate, et
Francorum, proque quod Herluino pridem ablatum
reddidit monasterioli castrum, martyrisatus occubuit:
et rex, quem decuisset exsecrabile scelus et
inauditum ulcisci, consilio Herluini et Arnulfi perfidi
filium ejus sub custodia tenuit, et terram haereditariam
illi sibi injuste vindicavit. Superni regis
arbitrio condignam talionem patitur rex Ludovicus
pro Willelmi ducis filio nepote tuo, quem captum
tenuit, proque terra quam sibi usurpavit. Majoris
namque consilii quam caeterae gentes sunt Northmanni,
qui regem Ludovicum subegerunt astu tam
pervicaci. » Tunc Bernardus: « Domine, memento
quae mihi meoque nepoti spopondisti; et ut decet
te juva, et succurre illi. » Dux vero respondit: « Antequam
liber a custodiae impedimento reddatur, regnoque
Francici imperii sublimetur rex Ludovicus,
terra Northmannicae regionis quieta et solida, et ab
episcopis comitibusque et abbatibus sacramento
verae fidei Richardo tuo nepoti sancita, et inconvulse
auctorizata tenebitur. »
Interim luctuosa fama ad aures Gerbergae reginae
perlabitur, et quod captus esset rex, bisque novem
comites interempti, caeterique fugati, enucleatur.
Regina vero lugubres regis sui conjugis suorumque
incessanter casus deflens, animumque suum tanti
infortunii anxietate atrociter contorquens, nullumque
salubre sibi consilium inde in tota Francia reperiens,
misit ad patrem suum Transrhenanum
regem Henricum et ad Ottonem fratrem suum, flore
pubertatis nitidum, mandans plorabile sui detrimenti
negotium, ut adscito militaris manus exercitu
obsideret Rothomagum; redempturus vi et potestate
suum seniorem regem Ludovicum. Henricus
autem rex Gerbergae reginae filiae suae non se venturum
remandat ob obsidionem ad Rothomagum,
quia merito et digne atque ultione Dei rex Ludovicus
acquisitum praejudicio patiebatur hunc casum;
quia filium Willelmi ducis, qui pro fidelitate sua
Arnulfi perfidia occubuit, captum in custodia tenuit;
totamque regionem Northmannicam, quam
suus avus praeliis acquisivit, sibi injuste vindicavit.
Interea rex Haigroldus Northmannos Pagensesque
omnes ad fidelitatem Richardi pueri vicissim consolidabat;
jura, legesque, et statuta Rollonis ducis
tenere per omnia cogebat. Urbes et castella munire
firmiter satagebat, ne forte fortuna vices suas adversa
verteret.
APOSTROPHA.
O pius, prudens, bonus, et modestus;
Fortis, et constans, sapiensque, justus,
Dives, insignis, locuplesque, solers,
Rex Haigrolde.
Quamvis et non sis chrismate delibutus,
Et sacro baptismate non renatus:
En vale, salveque, et aveto semper
In deitate.
Qui Richardum percelebrem tuendo,
Rege capto, Francigenisque stratis.
Praelio certaminis et peracto
Vindice dextra,
Regni habenas nunc moderas potenter,
Et ligas cunctos fidei tenore;
Servientes ut famulentur omnes,
Ecce Richardo
Innocenti, prope te pusioni,
Nobili prosapiaque creto,
Atque florenti meritis, et aevo
Ubere, et almo.
Gerberga vero regina paterno fraternoque patrocinio
penitus desolata, tantaeque anxietatis detrimentum
perpessa, nulliusque solaminis spe subnixa,
quin etiam timens perdere regna, antistitum consilio
petiit Hugonis magni ducis suffragia. Quam
Hugo | null | fd225d4f-2e65-48cc-bda8-ee38aa26db15 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dux magnus, et episcopos cum illa comitatos
reverenter suscepit, et quae necessaria erant honorifice
distribuens, secum diebus multis detinuit.
Interim autem misit Silvanectensem comitem Bernardum
ad Rothomagensem militem Bernardum, ut
convocatis optimatibus Northmannici consilii properaret
contra se ad sanctum clerum. Qui jussa
citius dicto adimplentes, venerunt contra Hugonem
magnum ducem, praeeunte Bernardo, ad praedictum
locum festinanter. Tunc dux magnus et episcopi
dixerunt Northmannis: « Reddite nostrum nobis
seniorem Ludovicum regem. » At illi: « Non reddetur,
verum tenebitur. » Tunc magnus Hugo: « Vobis
autem dabimus filium ejus et duos episcopos, tironesque
domus suae quos quotque volueritis pro eo,
ut Francigenae praesules comitesque, et principes
atque abbates veniant contra vos ad praefiniti temporis
placitum; ut sacramento integrae veraeque
fidei terram Northmannicae regionis auctorizent et
corroborent atque sanciant omnes Richardo et posteris
suis in perpetuum. » Hoc namque consilium
Northmannorum principes collaudantes, et in Hugonis
magni ducis fide spem totius fiduciae habentes,
reddiderunt regem, filium ejus, duosque episcopos
Hildierum Belvacensem, et Guidonem Suessionensem,
et quamplurimos milites pro eo recipientes.
Hugo vero magnus deduxit regem ad sua, ut
congratularetur cum suis et uxore sua. Statuto vero
definiti termini tempore, ascita militari manu, cum
praesulibus Franciae, venit rex super fluvium Eptae
contra Northmannos, cum magno duce Hugone. Licetque
filius suus, quem pro se dederat, esset Rothomagensi
urbe mortuus, manibus supra phylacteria
reliquiarum positis, propriis verbis fecit securitatem
regni, quod suus avus Rollo vi ac potestate,
armis et praeliis sibi acquisivit. Ipse et
omnes episcopi, comites et abbates reverendi, principesque
Franciae regni Richardo puero innocenti,
ut teneat et possideat, et nullis nisi Deo servitium
ipse et successio ejus reddat; et si quis perversae
invasionis rixatione contra eum congredi, vel alicujus
rixationis congressione invadere regnum maluerit;
fidissimus adjutor in omni adversae inopportunitatis
necessitate per omnia exstiterit. His taliter
legitimae definitionis facundia determinatis, rege
Ludovico astante, Hugoneque magno duce et suis,
proceres Britonum et optimates Northmanni Richardo
puero ineffabilis probitatis vice cordis manibus
libentissime datis, sacramento fidissimae Christianae
securitatis fecerunt iterum fidem militationis,
auxiliique et servitii. Tunc Northmannici et
Britones Richardum tanti honoris, tantaeque dignitatis,
tantaeque speciei puerum adduxerunt nimium
gaudentes Rothomagum. Cum autem utriusque sexus
senes, juvenesque, pueri, et infantes, urbe territorioque
ipsius pagi commorantes, comperissent
quod Richardus desideratae visionis puer acceleraret,
frendente vulgo passim prae gaudio, irruenteque
profusius super plebem plebe, pro recuperatae salutis
solatio, comprimente feriter, turbis innumerabilibus
exaggeratis, populum populo, festinabant
currere; licet non valerent mutuae coacervataeque
oppressionis praepediti obstaculo, obviam ire almifluae
mellifluaeque innocentiae puero. Clerus totius
regionis, rebus monasticis praeparatis, vix propter
impetum tumultuosae multitudinis extra suburbana
Rothomagensis urbis exsiliit, collaudansque Deum
recidivae tripudio prolis, ferensque corpora sanctorum
in feretris, deduxit eum ad altare usque
sanctae Dei genitricis.
APOSTROPHA.
Urbs luculenta, micans milite sacro,
Cunctorumque bonorum ubere plena,
Tranquilla residens effera portus,
O Rothomage, cape perpete laeta
Divino reducem nectare plenum,
Patriciumque ducem jure potentem.
Mirificus quoniam hic almificusque,
Mellifluus pariter dux, comes, atque
Patricius tibi erit, marchio constans.
Et cujus famam olim redolentem
Augere propenso sat probitatum.
Quatuor agnoscent climata cosmi,
Sanctior exstiterit nemo quod ipso,
In facto, dicto, quin meditatu.
Exstat nam in tribus his summa negoti.
Illico satellitibus constipatus prudentissimis et
praeclaris, coepit praedignis bona operationis coruscare
divinitus factis. Aemula virtutum proponebat largiflue
praemia cunctis, monachosque et clericos, atque
laicos cogebat incumbere famulatibus divinis. Moribus
autem et meritis splendide fulgebat opimis,
istisque clerum ac populum strenue moderabat habenis.
Vindex autem erat severus scelerum, largifluusque
dispensator bonorum. Sylvestres namque
dapes ingens diversarum ferarum copia ministrabat
illi, quia post legitimam judicii justitiaeque discussionem,
tradebat se venatui. Meritis mactus successibus
crescebat adolescens, pullulantium virtutum
exaggeratione vitia abolens. Tendebat solers sequaxque
perfectionis ad summum bonitatis, ut quiret
gratulari futurae requiei tempore cum sanctis. Eo
namque tempore erat quidam Rodulphus, cujus
agnomen Torta vocabatur, qui totius Northmanniae
honorem post mortem Willelmi altius caeteris comparibus
sibi vindicabat, et res dominici juris indecenter
sibi usurpabat. Distribuebat unoquoque die
Richardo decenti puero cum suis tironibus diaria
propensa denariis bis ter tribus. Affligebanturque | null | c61e939d-3921-4e16-9caa-8b56eb4642ab | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ejus domigenae penuria constricti nequiter et fame.
Quapropter Richardus industris scientiae ephebus,
ascitis regionis Northmanniae principibus, quid de
inopia modicae distributionis ageret, ab eis sciscitatur.
Principes vero, quia illi sacramento verae fidei
colligati, et aliquanti beneficiis ejus munificati,
nuntiaverunt Rodulfo agnomine Tortae animositatem
irascentis senioris. Ille autem commilitones suos
remisit ad Richardum sagacissimae probitatis puerum,
deprecans ut liceret venire se ante illum, et
expiare se his quibus offenderat cum. Tunc memorialis
puer, expensis illorum petitionibus, respondisse
fertur: « Scitis meum avum hanc urbem praeliis
vindicasse sibi. » Responderunt: « Scimus. »
Et ille: « Meusne pater sorte haereditaria hanc urbem
tenuit? Nonne post avi patrisque necem possidere
jure haereditario debeo? Videte si pater ejus,
aut avus, aut proavus, hanc urbem ut tenet tenuit;
et rimamini cujus est praejudicium, meum an suum. »
Illis autem super talibus dictis stupendibus, subintulisse
caute dicitur: « Si nostram gratiam vult
promereri ullatenus, exeat a civitate quantocius
ipse et omnis familia ejus; et moretur in villa uno
milliario ab urbe segregatus, donec legatos suos
mihi mittat, et quid illi remandavero audiat. Quod
si floccipenderit nostrae praeceptionis consilium, nos
abdicamus omnimodis eum; et mittemus ad Francigenas,
ut super hoc negotio dent nobis salubre
consilium. » Illi vero quae audierant Rodulfo Tortae
renuntiaverunt. Ille vero egressione sua suorumque
putans placari seniorem suum; quin etiam formidans
superventurum Francicae gentis exercitum,
digrediens cum omni familia a civitate, moratus est
in pratis rusticorum. Interim Richardus tantae
industriae puer confirmat sibi sacramento verae fidei
devios milites, sanciens vinculo fidelitatis etiam
totius urbis concives. Insecuta namque die, Rodulfus
Torta plures commilitonum ad tantae misit modestiae
puerum, ut permitteret se ad judicandum et
ad justificandum venire ante illum, recipiendo pignus
offensionis debitum. Tunc puer praecautus argutae
mentis animositate commotus: « Scitis, inquit,
quia inauditum praejudicium mihi olim fecit? » Responderunt:
« Scimus. » -- « Nonne temeritate suae
audaciae adhuc facit? Prata rusticorum meorum falcibus
tondit, equis depascit, calcibus conterit, vaccas
et arietes, tauros et porcos occidit et comedit.
Si non discesserit a nostris finibus exterminatus,
incurret debitum periculum velocius. Quod suasistis
usque modo, illi et adhuc suadetis: sed nequaquam
illi proderit. » Illi autem super talibus dictis admirantes,
ceciderunt in faciem suam, dicentes:
« Domine, precamur ne irascatur, neve desaeviat
in nos furor tuus; quia tui per omnia fideles sumus,
nec illi unquam adhaerebimus. » Illi autem discedentes,
quae audierunt Rodulfo Tortae renuntiaverunt.
Ille vero diffidens sui, prata celeriter deseruit,
et cum omni familia concite Parisius venit.
Videns autem filius ejus, qui erat Parisiacae urbis
episcopus, repentinum adventum ejus, diriguit; imoque
trahens a pectore suspiria, dixit: « Cur, pater,
cum omni utriusque sexus familia huc accelerasti? »
Ille vero detrimenti sui episcopo casum, atque calamitosum
infortunii sui retulit periculum. Episcopus
et pater ejus misit et remisit legatos ad tantae fortitudinis
puerum, sed non profuit illis in prosperum.
Videntes autem seniores Northmanniae quod tam
prudenter exterminasset principem militiae, timuerunt
illum valde.
Cum autem insignibus tantisque refulgeret indiciis
praesentis futuraeque bonae operationis, Galliaque
commorantium mentes tantique sagacis percelleret
fama adolescentis; atque rutilans copiosis quaternarum
virtutum profusius incrementis, regnum
Northmanniae nulli subactus nisi Deo disponens ut
rex, moderaret judicio justi regiminis; Hugo dux
magnus cernens eum vigoratum et praecellentem in
omnibus factis, mandavit ad se venire comitem
Bernardum commorantem urbe Silvanectensi, ascito
pariter Bernardo Rothomagensi. Quibus ait: « Plurimorum
insidiatorum Richardi adolescentis comitis
legatos habui, qui retractant et conantur terram
Northmmanicae regionis invadere congressione hostili.
Richardus nec regi nec duci militat, nec ulli nisi
Deo obsequi praestat. Tenet sicuti rex monarchiam
Northmannicae regionis, et non habet amicos sibi
connexos inextricabili foedere adjutorii et societatis.
Arnulfi comitis perfidia pater illius occubuit, videte
ne perfido ejusdem calliditatis livore decipiatur. Rex
autem non immemor ante malorum, animositatem
sui detrimenti et captionis adhuc ruminat, et quaerens
interitum vestrae perditionis, illius rei dolo plurimos
sibi associat. Quaerite ergo salubre vobis consilium,
ut securi insidiarum et deceptionum, ne timeatis
fatalem mundanae varietatis eventum. » Hoc autem
dux Hugo magnus propinabat proposito | null | 9c57e69f-28e3-4f85-af8f-3449836c2cf5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cautae intentionis,
cupiens et desiderans filiam suam conjungere
Richardo duci copula foederis connubialis.
Tunc uterque Bernardus: « Nescimus, domine,
super hoc rimari consilium, sed tua pietate da
prosperum hujus invectionis solatium. Hucusque
tuo consilio prospero, recti itineris callem tenentes
gradimur, abhinc obliqui itineris ambages penitus
abdicantes; te duce advocato, quin etiam consiliario,
salva fide quam Richardo comiti fecimus, gradiemur. »
Hugo vero secreti sui benevolum coepit
pandere propositum. « Requisistis adhuc Richardo
duci Northmannorum uxorem voluptuosae humanitati
et dignitati ejus congruam et hahilem? » Responderunt:
« Nequaquam. » Et ille: « Quorsum intentionem
vestri consilii vertitis, vel cujuslibet
filiam illi vindicando subjugabitis? » Bernardus
vero Silvanectensis affectuosa talium propositionum
inductione, animadvertens intentionem sui senioris,
respondit proloquio argumentosae mentis: « Domine,
ignoramus cujus, nisi tuam. » Hugo vero
Magnus intelligens animadvertisse utrumque affectum
voluntatis suae, aperta cordis sui intentione dicitur
respondisse: « Non est quippe mos Franciae ut
quislibet princeps duxve constipatus abundantius
tanto milite perseveret cunctis diebus taliter in
dominio ditionis suae, ut non aut famulatu voluntatis
suae, aut coactus vi et potestate, incumbat acclivius
imperatori, vel regi, ducive: et si forte perseveraverit
in temeritate audaciae suae, ut non famularetur
alicui volenter praecopiosa ubertate sufficientiae
suae; solent ei rixae dissensionesque atque casus
innumerabilis detrimenti saepissime accidere. Quapropter
si placuisset Richardo duci tuo nepoti
seipsum flectere ut militaret mihi, vestro saluberrimo
consilio sponte filiam meam connubio illi jungerem
et terrae quam haereditario jure possidet,
continuus defensor et auditor contra omnes adessem. »
Tunc comes Silvanectensis Bernardus
dixisse fertur: « Quoniam quidem Richardum adolescentem
ducem, meum nepotem, captum pridem
tenuit, omnesque Northmannos per fidem rex Ludovicus
perdere voluit; melius opto si filiam tuam
dederis uxorem illi ut militet tibi, quam doloso
regi. » Dedit itaque Hugo dux magnus Richardo
nobilissimo adolescenti filiam suam firmamento
sacramenti; non tamen statuta lege fescenninae
coemptionis, verum denominato juratoque termino
connexionis connubialis. Cum autem hujus veridicae
relationis fama regis Ludovici aures cordis percelleret,
comitemque Arnulfum futurae ultionis interitum
penitus formidantem perturbaret; quod Richardus
Northmannorum dux filiae Hugonis magni
ducis maritali connubio, gratia posteritatis et successionis
se copularet, servitioque ejus pro ea,
proque universi solatii adjutorio incumbens, militansque
conjunctae amicitiae competentia, foederisque
insolubilis nexu se illi colligaret: nimii tremoris
timore perterriti, ne tantorum duorum ducum militum
frequentia contererentur subacti Virmandensi
pago, decursa renuntiataque utrorumque legatione,
occurrentes invicem sibi, quid agerent super pestifero
conjuratae conspirationis duorum ducum consortio,
coeperunt rimari. Dixit autem Ludovico regi
comes Arnulfus, desiderans annihilare ac perdere
primaevae floris adolescentem Richardum ducem
totis viribus: « Hugonis magni ducis pater Robertus
super patrem tuum Carolum, favente Rollone avo
Richardi ducis, sceptra hujus regiminis injuste
suscepit, et pene totam Franciam sibi prave subjugavit.
Cum autem tale severae altercationis divortium
immensum succresceret, Franciaque pestifero duorum
regum conflictu desolata exsecrabile casualis
detrimenti jurgium flebilis perpessa esset, Carolus
pater tuus Francini solatii spe omnino privatus,
opisque auxiliatricis sui per omnia indigus, Henricum
Transrhenanum regem expetiit velocius, et
ut contra Robertum regem super se exsecrabili
Francorum temeritate constitutum feritaret, exercituque
conglobato secum Franciam veniens contra
eum audacter debellaret, Lothariense regnum se
illi daturum spopondit ultroneus. Ut autem illius
temporis cursu se habuit res illius certaminis, non
inexpertum est nostrorum ulli. Robertus digne
praelio interiit, Carolusque rex pater tuus habenas
regni juste obtinuit. Hugo autem filius ejus ejusdem
praesumptivae temeritatis veneno infectus, sceptra
istius regni conatur super te invadere, teque atque
me tuum fidelem, utrumque penitus perdere, conciliato
sibi Northmannorum duce. Rimari igitur
condecet, rex praepotentissime, qualiter possis regnum
Franciae tueri et regere. Principes namque
hujus terrae adherent obedienter Hugoni, et famulantur
libenter ei. » Adversus hujusmodi verba
respondit rex Arnulfo comiti talia: « Da mihi consilium,
quo Hugonis contumacis arrogantiae queam
resistere, me meumque regnum tueri et protegere. »
Arnulfus vero comes dolosus, cupiens Richardum
ducem perdere et annihilare cum suis omnibus,
ne quiret immeritam necem patris sui ulcisci venturis
diebus, coepit regem confortare verbis fraudulentibus:
« Consilium dabo tibi salubre et prosperum,
quo quibis conterere et prosternere Hugonem
et Richardum. Da Othoni, uxoris tuae fratri, quod
pater tuus patri suo spopondit regi Transrhenano, | null | 68a06fb3-747b-49b0-80dc-e4afc2976ec1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Lothariense regnum, ut devastans terram Hugonis
tibi resistentis Parisius usque, et obsideat et capiat
tibi Rothomagum. Sufficientia igitur illius terrae
profusius locupletatus, frequentiaque optimatum
propensius constipatus, atque praesidiis tantarum
urbium mirabiliter adultus, quiveris contra ducem
Hugonem praeliari securus. Est namque tellus
Northmannica omnium rerum sufficientia prae
caeteris abundantius plena, aprorum cervorumque,
ursorum atque capreolorum venatu affluenter
repleta, omniumque volucrum silvestrium
et altilium multimodis pullis incrementata, pisciumque
diversarum specierum genere fecunda, quin etiam
omnium bonorum largitrix, quibus indiget
illius incola. Talium ubertatum tellurem oportet te
possidere, quia avi et proavi, caeterique antecessores
eam propter ea tenuere. Memor sis malorum
et injuriae quae tibi Northmanni fraudulenter intulere;
facile poteris eorum multitudinem ab illa terra
delere, quia sunt formidolosi et advenae, solentque
latrocinia in mari exercere. Majoris pretii valentiaeque
et affluentiae exstat tellus Northmannica quam
Lothariensis terra. » Rex igitur Ludovicus his et
hujuscemodi persuasus, respondisse comiti Arnulfo
fertur: « Tantae nobilitatis comes tantaeque astutiae
et prudentiae princeps oportet ut expleat fideliter
quod suo seniori suggerit consilians sagaciter. Igitur
quoniam omnibus meis notior et credibilior valentiorque
es, precor ut quod disposuisti relatu honesti
consilii, gratia expeditionis Othoni regi subministres;
ut strenuo interventu tuo, ascita universa
bellicosa manu sua ditionis, veniat; depopulans quae
sunt Hugonis ad moenia Parisiasae urbis, resipiscere
eum pestiferae subversionis interitu cogat, multisque
depraedationibus et incendiis eum dilanians penitus
conterat, pro regno Lothariensi Northmannicum
nobis acquirat, incolasque illius rebelles forinsecus
detrudat; Saxonicum robur experiatur Northmannica
tellus, et si forte quiverit contra colluctari,
probet suis viribus; Rothomagum nobis
obsideat et capiat, Richardumque tantae superbiae
adolescentem capiens floccipendat. »
Arnulfus vero comes praeoptans penitus perdere
divae memoriae Richardum, ne vindicet patris sui
sanguinem innocuum, festinat citius ad Othonem
regem Transrhenanum. Veniensque ante illius conspectum,
verbis humillimis dixit at eum: « Rex
Francorum Ludovicus charae inextricabilisque amicitiae
tibi munus. Pestiferam insolentiae et temeritatis
Hugonis ducis et Richardi Northmannorum comitis
non valens ferre contentionem, mittit me tibi, ut
aliquod illi gratia tuae pietatis praestes solamen.
Hugo filiam suam Richardo adolescenti maritali foedere
connubioque jungit. Ille vero suus miles effectus,
gratia illius amoris ut domino per omnia obedit.
Illius animatus milliari exercitu, ambit Franciae
regnum invadere, ejusque habenas et sceptra, ut
ejus pater pridem, accelerat possidere. Retunde
illorum, precamur, praesumptivae voluntatis arrogantiam
in virtute sua, et destrue illorum perversae
elationis jactantiam potentia tua. Si nostrae deprecationis
expleveris votum, sique obsidens Rothomagum,
Northmannicum acquisiveris nobis regnum,
dabimus tibi in perpetuum Lothariense regnum,
quod patri tuo fuit repromissum propter
praelium Suessonico campo mirabiliter peractum. »
Otho vero praeoptatae legationis sermone gavisus,
ascitaque et coadunata orientalium profusius manu,
conventione de regno facta, venit velociter, devastans
omnia, Parisius occurrente illi Ludovico rege cum
magno exercitu. Omnibus quae erant Hugonis consumptis
et devastatis, dixit comes Arnulfus Othoni
regi: « Haec urbs perenni Sequanae limbo undique
secus praecincta, viget inexpugnabilis ab omni
gente superventura. Precamur itaque, verte tantarum
legionum exercitum ad Rothomagensis urbis
pagum, quia antequam Northmannici ruris fines
attinges, deportabuntur tibi illius civitatis claves. »
APOSTROPHA AD ARNULFUM.
Posse sistere cur Dei,
Omnium quoque praescii,
Velle, cujus opus manet,
Et calor petit omnia,
Regibus cupis asperis,
Contumacibus, improbis,
Arrogantibus et malis?
Quamvis emeritum ducem
Heu! patrem tetigit, tuus,
Istius pueri sacri
Mucro, sanctior ut foret
Testis almifluus Dei:
Vota non tua frivola
Velle prospicient tuum;
Ecce sed comes almior,
Marchio locupletior,
Duxque sanctior omnibus,
Nobilis, celebris, pius,
Justus, almificus, probus,
Sanctus, innocuus, bonus,
Omne jam statuet bonum,
Omne conteret et malum.
Multimodarum namque petitionum persuasionibus
rex Otho compulsus, movit tantae multitudinis exercitum,
protectusque est cum rege Ludovico super
Eptae rivulum, qui termino diremptionis limitat
Franciae Northmanniaeque regnum. Tunc vocat Otho
Arnulfum, incentorem totius mali, et requirit claves
Rothomagensis urbis, ut sibi promiserat deportari.
Arnulfus vero intentione argutae mentis coepit regem
Othonem affari: « Domine rex, nemo Rothomagensium
audet te aggredi, quia abhinc Rothomagum
usque exstat tellus silvestris, commoranturque
latrocinia exercentes in ejus silvis et lucis. Est
alius decursus aquarum in proximo, quae vocatur
Andella | null | 7bb2a562-0481-4093-bd9d-711b1731ab18 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, pratis omnibusque rerum affluentiis propensius
referta. Ibi cras, petimus, figes tentoria,
venientque illuc optimates Rothomagensium, ferentes
tibi claves urbis et pretiosi honoris munera. »
Rex vero Otho deprecativis coactus verbis, abhinc
secedens in Andellae fluvioli resedit pratis.
Diluculo vero subdolae calliditatis comes stetit
ante Othonem regem, episcoporum coetu ducumque
et procerum frequentia constipatum et refulgentem.
Cupiens autem Richardi praefulgidae adolescentiae
multare pubem, regesque conducere ad Rothomagensem
urbem, dixit ad Othonem: « Rubore futurae
subsannationis Rothomagensesque confusi, verecundantur
claves mittere tibi, nisi oppressi fuerint immanitate
hostili. Duorum igitur regum tantorumque
ducum et procerum exercitu vallati, non different
civitatem reddere tibi. Quapropter precatur te obnixe
meus senior rex Lodovicus, ut proficiscaris ad
urbem Rothomagensem matutinus. Mitte ante conspectum
tuae majestatis robustissimam legionem,
quae invadens hostiliter praeoccupet civitatem; ut si
quos forinsecus stantes certaminis gratia invenerit,
ad civitatem ferociter retrudat, hincque tentoria tua
illorum securus ad portam Belvacensem figat.
Cum autem appropiaveris, tuus meique senioris
exercitus eos sollicitos reddat, sicque in primo certaminis
apparatu eoque praelii conflictu contemplari
quiverimus cujus valentiae et fortitudinis haec urbs
exstat. »
Tum quidam nepos regis Othonis dixit verbo elationis:
« Domine rex, si licet tibi, antecedens ibo,
castraque tua metabor. Si forte ingruerint contra
me bella, ego conteram gladio eorum millia. Experiar
cujus habitudinis cujusve valentiae vel fortitudinis
sunt in praelio, cujusve cautelae provisionisque
et prudentia in bello. Contra Dacos et Alanos Gothosque
et Hungros saepe dimicavi, verum contra
Northmannos numquam certamen inii. Aciebus praeparatis
lacescens eos, expugnabo civitatem et dissipabo
dispergens advenae gentis plebem. » Hoc autem
referebat jactantia juvenali, ignorans varium casualemque
eventum praelii. Extemplo rex Otho humillimis
regalium petitionum monitis coactus, citato
exercitu progreditur mittens ante se perversae elationis
nepotem adornatis legionibus.
APOSTROPHA.
Otho rex magnus recolendus atque,
Cur Richardum percelebrem sacrumque,
Nobilem, justumque, probum, modestum,
Marchionem patriciumque sanctum
Et ducem nunc, magnanimumque fortem,
Ambis infesto laniare coetu
Et maligno contaminare nisu,
Et honorem tollere principatus,
Quin potenti sistere cogitatu
Nutui Regis superique summi?
Posse nullus nam Supero resistet,
Velle nec jam sidereum reflectet.
Hic comes, dux, patriciusque summus,
Marchio sanctus, celebris, modestus
Legibus plebem moderabit almis
Torquet astutus laceros reosque,
Atque justis praemia digna dedet.
Moribus sanctis meritisque fulgens,
Sic poli splendentia scandet astra.
Tu potens rex atque vigens valensque,
Contereris numine sempiterno,
Incubabis ridiculaeque sannae;
Sicque Northmannis reprobatus ibis
Ad tuae sedis verecundus aulam.
Cum autem nepos regis Othonis appropinquaret portam
civitatis, quae nuncupatur Belvacensis, corusco
equitatu ferventis elationis hostilique bellicosi certaminis
congressione feritaret in Northmannos aciebus
adornatis, ipsi vero Northmanni talium colluctationum
gnari, simulantes fugam, quasi hostibus
convicti repetebant celerius praesidium urbis. Saxones
vero fictae fugae simulate hilares, taliumque
casuum eventu eos adamantes, persequebantur eos
hostiliter. Tandem vero nepos regis congressus super
pontem portae Belvacensis, putabat expugnare
moenia urbis. Northmanni vero hinc inde armati
congredientes, et super eos ut leones super pecudes
exsilientes, coeperunt eos lacerare prosternentes, et
occidere telis mucronibusque coruscis, atque discerpere
securibus, ut bidentes lupi. Multis vero Saxonibus
interfectis, pluribusque attritis et vulneratis,
defungitur super pontem mucronibus et lanceis nepos
regis. Tandem Northmanni victoria potiti, capiunt
multos principum in conflictu mortiferi certaminis.
Reliqui vero Saxones nepotem regis mortuum
super pontem jacere cernentes, eumque cum
magno impetu duroque conflictu rapientes, ducentibus
Northmannis plurimos illorum captos ad moenia
urbis, deportabant ad caeteras phalanges. Jurgio
duri prolixique praelii taliter sejuncto, stabant hinc
Saxones et Franci et altrinsecus Northmanni, nec
ambiebat gens Transrhenana amplius se commiscere
ipsis.
Interea mortiferae relationis fama regem Othonem,
crudelem nepotis mortem denuntians, perculit;
totumque exercitum rumor tanti detrimenti
conturbavit. Illico communis ratione consilii hostiliter
invaserunt civitatem, cupientes tantae reverentiae
juvenis vindicare sanguinem. Saxones vero et
Franci nihil circa urbem proficientes, sed pro plurimis
suorum exercituum occisis nimium ejulantes,
revertebantur ad castra, defunctorum cadavera deportantes.
Nepotis vero morte hisque inopportunitatibus
rex Otho moestus, vidensque venire pagenses
illius terrae ad urbem altrinsecus, dixit suis principibus:
« Potestne haec urbs vallari nostro exercitu,
ut qui transvehuntur navigio, non transgrediantur? »
Responderunt: « Nequaquam, quia Sequana
simplex et singularis | null | 85b67ea4-1705-4f42-9877-983ea6531a23 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
procellis suis qualit muros
civitatis, quin etiam incrementata et repugnata fluctibus
maris, determinato cursu lunae crescentis et
deficientis, incremento septenarii numeri, aestuante
fluctu, praeoccupat portas et moenia urbs. » Tunc rex
Otho misit ad Richardum, ut liceret ei oratu petere
sanctum Audoenum. Data vero orandi licentia, rex
cum episcopis et ducibus, depositis armis, venit ad
monasterium, quod est in suburbio civitatis, in honore
cultuque sancti Petri sanctique Audoeni dedicatum.
Multa vero donaria ibi largitus est ipse et
sui, residensque in eo, accersitis optimatibus dixit:
« Quid nobis agendum sit, animo decernite, et quid
hujus negotii sibi videtur rectum, intimet quisque.
Precatu regis Ludovici, comitisque Arnulfi subdolo
sophismate decepti, huc venimus, quo non honorem
recuperantes, sed damnum verecundiamque atque
confusionem nostri honoris turpiter patimur. Nihil
adversus Northmannos ullo hostili conamine praevalere
quiverimus, quia per Sequanae alveum cuncta
prospera illis subministrantur. Intolerabili itaque
crucior tristitia atque animositate pungor praenimia;
incertum namque est mihi praescire quid
agendum sit in tam pestifera tristium eventuum casuumque
contritione. Vos, qui natu sensuque majores
estis, quorumque consilio quae exsequenda sunt
delibero, cuncti sagaci internae meditationis cogitatu
rimamini, quid oporteat laudabiliter exsequi.
Maleficum, si vobis placet, sophistam capiam Arnulfum,
vinctumque catenis Richardo comiti mittam
eum; ut vindicet de eo patrem suum, quia fraudulenter
coegit nos huc properare et regem Ludovicum,
cupiens occidere ducem Richardum, ut olim
patrem suum. » Tunc praesules et optimates responderunt
regi Othoni, dicentes: « Exsecrabile cunctis
atque vituperabile omnibus erit si capietur, sique
Richardo ad puniendum mittetur. Verecundia dedecusque
obscenae confusionis et damni, quae condignae
mercedis retributione pateris, non delebitur; quia
tuus exercitus Richardum et suos indigna obsidione
opprimens, hic injuste moratur. Sed de nostrae regressionis
profectione salubri consilio stude, et ne
deterius turpiusque tibi contingat, cum omni intentione
animadverte. Nepotem tuosque comites satellitesque
et quamplurimos milites hujus obsidionis
jurgio juste perdidisti, quia civitatem hanc injuste
invadens obsedisti. Inconsultus etenim suggestione
vafri Arnulfi huc accelerasti; praecave ne inconsultus
regrediaris. A mari ad Sequanam usque conglobantur
omnes incolae, postque biennium gestiunt
te aciebus praeparatis invadere. Non est nostrae valitudinis
nostrique consilii et opis, diuturno temporis
intervallo hic morari. Regem Ludovicum poenitet
nimium huc venisse, quia in hujus obsidionis
dilatatione novit se nihil proficere. Arnulfus vero
plurimis sophismatum ambagibus intricatus, promulgato
sui mendacii ingenio, hic et hic latitando,
non ambit sermocinari tecum amplius. Et ideo internae
meditationis cogitatu retractans perpende
quid nobis Transrhenanis agendum sit in ista obsidione.
Urbs non capietur, obsides non dabuntur,
verum incluctabile nobis damnum accrescet velocius.
Utinam tuae jussionis praecepto esset quisque
nostrum, quo terram petiit exordio nativitatis suae!
Sed quia nobis adhuc minime sufficiunt vota, precamur,
torque prosperae regressionis vestigia, terram
nostrae nativitatis repetitura. » Hujus igitur
sermonis collocutionibus rex Otho submonitus, formidansque
pestiferos futuri periculi casus, quasi
infra statum suae mentis receptus, diutius meditans,
infit principibus: « Ne pejora prioribus infortunia
fortuitu patiamur, neve nostri inimici nostri
detrimenti successibus exsultent amplius, iter nostrae
regressionis, si vobis libet, cras repetamus. »
Hoc namque consilium Transrhenani collaudantes
per omnia, oratione fusa in sancti Petri sanctique
Audoeni basilica, repetunt hilares tentoria. Arnulfus
vero comes, relatu quorumdam, ut praevideret
ne caperetur, edoctus, obscurae noctis conticinio
expergefacto suo exercitu, castris tentoriisque complicatis
secretius atque ex omni suppellectili oneratis
equis et plaustris, noctu silenter cauteque
atque clanculum profectus, repetebat rura Flandrensia
velocissimus.
APOSTROPHA.
Otho, surge velocius, et fuge nunc citus,
Natalem pete glebam!
Vindex nam superus tua territat agmina.
Surgens nunc cito cede!
Ductor subdolus evanuit tuus; en fuga
Te nunc erue praepes!
Contra velle Dei quid adhuc recubas? Fuge
Nunc i, nunc fuge, nunc, nunc.
Cum Northmannica praepedient tibi et agmina,
Heu, heu! turpius ibis.
Gressum nunc pete, nunc fuge, nunc iter arripe
Fidos cedere coge!
Rex nunc, ne pereas, fuge, cede, liquesceque,
Septus labere coetu!
Richardus juvenis probus et pius et bonus
Agmen jam citat ingens,
Summus marchio, dux quoque, patricius, comes,
Et te cedere gestit.
Hujus rector humi | null | f1cf95da-3696-4496-8db3-6a2c3ff1ab04 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, locuples, bonus et sagax,
Aut non, aut velis, exstat.
Legum et distribuet populo moderaminum
Judex justus habenas.
Damni postque lugubria debita flebilis
Digne scandet Olympum.
APOSTROPHA AD LUTHDOVICUM REGEM.
Quem regale decus, sceptrum passimque coruscum
Jactitat eximium,
Stemmate regali quem exporgit sexu ab utroque
Regia progenies,
Quem decet attolli summo conamine, quae sunt
Regia si peragis,
Et cujus proavi bis ter tria regna feruntur
Conciliare sibi,
Cur vicibus tantis Richardum sternere gestis,
Percelebrem juvenem?
Perfidiae deditus casso conabere cuncta
Namque supra satis haec.
Nunc fugias potius, magis haec sententia praestat,
Praepete equo et volucri.
Contra Northmannos olim bellare cupisti,
Quid memor attigit es.
Nam captus belli certamine, succubuisti
Casibus innumeris.
Nunc fuge, cede, recede, itiner cape praepeti gressu,
Vivere si cupias!
Jurgia nec repetas contra, quem dextera sanxit
Judicis aetherei,
Quem censura Dei praedestinat omnipotentis
Moribus et meritis,
Ecclesias altis extollens culminibus, quo
Aedificet, statuat,
Protegat et populum, coelestis pneumatis auctus
Nectare septifido,
Muniat, exaltet, defendens adjuvet, atque
Hostibus eripiat,
Ordinis atque gradusque monastica suppleat, ornet,
Stringat et amplificet,
Legeque normali compellens vivere cogat
Servitio Altithroni,
Sicque corollarii superi commercia lucrans,
Vivet in arce poli.
APOSTROPHA AD RICHARDUM.
Richarde, bonus, recolendus,
Digne venerandus, amandus,
Et marchio, dux, comes almus--
Nam praetimidos faciendo,
Super hos timor irruit ecce
Regis domini omnipotentis--
Ne sollicitus timeas nunc,
Jaculoque Dei celeres jam
Perculsi animo fugiendo,
Plures manibus capientur,
Gladio plures morientur.
Sic vix patriam repedabunt.
Tu legibus et populorum
Judex animos redomabis.
Ast ecclesias statuendo,
Famulatu sollicitare
Practico theoricoque,
Triforme hoc ordinis agmen,
Deitate sacrae Trinitatis
Coges, urgebis et anges.
APOSTROPHA.
Insidiis remisque hiantibus
Cunctis malisque traditus,
Exosus nimium, ut putridum pecus,
Clades perosa, odibilis,
Pestifer et nocuus, quin perfidus,
Injurius, cunctis lues,
Et dicto et facto, meditamine,
Obnoxius cunctis, reus,
Amplius haud renoves jam jurgia
Nullos citabis litibus,
Desine Richardum juvenem, probum
Praedestinatum jam Deo.
Marchio, patricius, dux et comes,
Electus, almus, praepotens,
Egregius, justus, pius et probus,
Sanctus modestusque, innocens,
Religionis apexque sacrae cluens,
Et forma normae praecluis,
Ιδηα summa boni hujus lucidi
Plebem fovet Northmannicam.
Igitur plebeio hujus nocturnalis murmuris tumultu
sonipedumque strepitu reges exterriti, nimiaeque
formidinis tremore perculsi, in caligine obscurae
noctis putabant gratia certaminis Richardum adesse
cum suis. Repente conclamata est omnium salus
vitaeque fiducia spesque vivendi recessit ab omnibus.
Ignorabant enim quid agerent, fluctuantes quo
se fuga verterent. Mens siquidem illorum trepidis
rebus nutabat, corque praetrepidum indiguumque
veritatis huc illucque vacillabat. Alius enses amplexatus
ut amens fugitabat, alius scuta revellens
insano spiritu quasi per latebras errabat. Alii vero
tentoria castraque terra tenus prosternebant, alii
autem equos phaleris exornabant. Hic hac illacque
quo nesciebat cursitabat, hic stupefactus et tremulus
unoque obtutu defixus haerebat. Hic inter
fluctivagam tremulamque plebem quaeritabat suum
seniorem, hic inter commistum gregem inermis
palpabat clamitans suum militem. Hic pede celeri
gressu fugam petebat, hi equis calcaribus citatis
inermes fugitabant. Hi trilices loricas galeasque
auro comptas furtim abscondebant, hi ornamenta
regalia caeteraque sibi vindicabant. Pavidorum
exercituum murmur multus ( #sic@# ) alte resonabat, voque
inarticulatae tumultus clamorque ululatuum
confuse tinnibat. Quapropter tumultuario plebeioque
hujus confusae altivolaeque vociferationis tinnitu
Rothomagenses excitati, formidantes ne praeoccuparentur
repente futurae crepusculo die [ #sic, f.@# diei], munierunt
urbem custodibus armatis, ipsique pervigiles
praestolabantur tristes eventus praeoptati praelii. Cum
autem aurora tenebrosae noctis caliginem puniceo
amictu emicans desiccaret, rebusque color notionisque
imaginatio rediret, coeperunt Transrhenani
magalia succendere iterque desideratae regressionis
repetere, viarumque ignari hac illacque pavidi
fluctuare. Richardus vero dux magnanimus, florida
congruae pubertatis lanugine decorus, hujus rei
eventu hilaris et laetus voluit illos aggredi cum
suis omnibus praeparatis aciebus. Rothomagenses
vero praecupidae congressionis propositum a duce
tanto amovere conantes, dixerunt blande unanimes:
« Domine dux praepotentissime, tenera viges adhuc
aetate, esque spes nostrae salutis et fiduciae. Formidamus,
si iveris, ne praeoccuperis morte. Hac simultate
decipi, ut remur, nos autumant; nobisque | null | 6af0c01e-5518-44c1-9f1b-dbaed8b8a724 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sic urbe prosilientibus, capere eam praejudicant.
Non est nostri consilii te nobiscum ad hujus certaminis
praelium congredi. Verum qualicumque modo
hujus rei sors se habeat, viriliter cum pluribus urbem
custodi. Nos vero eos caute prosequemur et
armis eos lacessere conabimur. » Hujus blanditii
syrmate vix evictus Richardus, juvenis praecluis
nobilitatis, urbe cum pluribus remansit, caeterique
satellitum et tironum agmina regalia prosequentes,
prosternebant plurimos occidentes. Tandem quaedam
phalanx Rothomagensium commisit ad silvam, quae
dicitur Maliforaminis, cum eis praelium, atque opitulante
Deo devictis hostibus obtinuit triumphum. Altera
vero concio similiter Rothomagensium, praestolans
ad exitus silvarum duorum regum exercitum, prosternit
et occidit plurimos hostium, fugatque caeteros
usque ad Ambianensem pagum. Rotomagenses autem
potiti de inimicis victoriam, urbis remeantes ad
praesidia, quae acciderunt retulerunt Richardo omnia.
Tunc Richardus recolendae memoriae marchio,
duxque et patricius praecellentissimus, grates praemaximas
regi saeculorum cum omni clero et populo
reddidit mansuetissimus, multaque beneficia et donaria
sacrosanctae ecclesiae distribuit laetissimus.
His ita divino nutu expletis, coepit praecipuus in
omni terra Northmannorum, Britonumque, Francorum
et Burgundionum haberi. Nitebat enim pro
generum nobilitate, florebat bonitatum agalmate,
Moribus erat illustris, sublimiorque merito astris.
Effigie rutilabat, nullique pietate secundus erat.
Statum reipublicae Archos mellifluus adornabat,
omnisque probitatis fama super aethera notus erat.
Monstrabat solers jugibus factis, studiis, exemplis
et documentis, omnia commoda imitandae bonitatis.
Vultu clarus erat, omnique actu clarior cunctis
exstiterat, dulcis emicabat eloquio, habitu et incessu
omnibus suavior. Nitidus ore mellifluo, serenus
semper corde jucundissimo. Fervebat namque fide,
spe et charitate, duplicique Dei et proximi dilectione.
Prudenti simplicitate renidebat, simplicique prudentia
coruscabat, jurgia litesque et rixas strenue
sedabat, populumque, ut pater filios, amicabiliter
regebat. Exuberabat bonitatum commodis, informabat
plurimos probitatum exemplis. In domo quippe
ejus veritas et gloria, in operibus illius aequitas splendebat
et justitia: optimatum namque Francorum et
Burgundionum gesta dirigebantur ejus providentia,
reique publicae tractabantur utilia illius prudentia.
Ejus namque sanctitatis, dignitatis et affluentiae,
longe lateque diffundebatur experta opinio. Flandrenses
et Orientales obtemperabant ejus imperio.
Verum quoniam minime valet lucerna coelitus candelabro
imposita latitare sub modii umbra, coepit
praemaximus inter suos haberi, quem indiciis mirabilibus
Christus Dominus disposuit manifestari. Magnificabilis
clerus et populus, qui tanti ducis parebant
jussionibus. Omnipotentis namque Dei auxiliante
clementia, et sui ducis Richardi procurante solertia,
illis in diebus pulchra Christi ecclesia, et nimium
decora. Moribus quippe sacris ejus monitu componebatur,
ac insignibus virtutum illustrabatur, non
habens per crimen maculam nec per duplicitatem
rugam. Radiabat namque in sublimitate praelatorum
solari venustate, atque in humilitate subjectorum
lunari claritudine. Ipse vero vitae innocentis statum
benignissima mente retinebat, gubernaculumque
ecclesiasticae dispensationis, corde serenissimo, licet
laicali ordine adornabat: facto, dicto et cogitatu
prospero omnibus excellebat meritorum lumine,
moribusque coruscabat. Enimvero Spiritus sancti
gratia locupletius ditabatur, septifidique charismatis
sapientia propensius repletabatur. Quotidie meritorum,
omniumque bonorum affluentia dignius augebatur,
diligenti subtilique indagatione perscrutabatur
omnia quae laicali intellectu discere poterat.
Erat namque ditatus honoribus sanctimoniae, illustratus
commerciis magnificentiae, Spiritus sancti
gratia praeeunte. Coelestibus inhiabat, vitia parvipendebat,
incolasque Northmannicae telluris lege
augebat. Erat autem juvenis mansuetus, omni probitate
repletus, morum bonitate grandaevus, et a
Christo in humilitatis gradibus fundatus. Monstrabat
verbo et opere qua mentis intentione introductus
erat ad salutem regiminis totius patriae. Erat namque
melliflua dulcedo fortium, fortitudo debilium,
defensor orphanorum, solator miserorum, baculus
orborum, reparator ecclesiarum, lux sincera caecorum,
apex clericorum, salus agentium, culmen generum,
decus praesulum, salus viduarum, cacumen
sacerdotum, amator foederum, cultor virtutum, maxima
spes omnium: pietas moestorum, memorabile
pignus amicitiarum, palma desperantium, tutela
presbyterorum, sedes legum, rector populorum, pastor
pauperum, forma proborum, arma militum,
judicium accusantium et accusatorum, libra quaestionum,
mitigator rixarum, pater exsulum, receptor
profugorum, distributor bonorum, dulcis amor
vernularum, exemplum cunctorum; poena furum,
detrimentum latronum, emendator confessorum,
opus pietatum, murus regionum, lumen cunctorum,
specimen sanctitatum, dulce caput consulum, auxiliator
regum, protector omnium populorum.
APOSTROPHA AD RICHARDUM.
Censor ab occasu quem laus exporgit Eoo,
Fama recensitae laudis, | null | 4e3a7d24-e2b0-49ed-9823-22d945c2f085 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
septemque trioni,
Patrici Richarde, comes, dux, marchio, princeps.
Relligione calens, probitatum agalmate florens,
Alloquio mitis, bonitatum merce celebris,
Callem judicii servans moderamine legis.
Grandia causidicum superant tua facta pusillum,
Compressum nimium rerum aggere multimodarum.
Nec valet exsequier quod gestit scribere semper,
Actus impetus eximii nam vicit inertem,
Quamlibet immeritus poterit quod scribere certet.
Heu! atheta Dei vigeas in culmine divi.
Gaudia cum sanctis habeas per pascua pacis.
Cum autem Richardus marchio celebris videlicet
columba Christi, sine felle amaritudinis, eniteret
omnium bonorum titulis, quietumque et solidum ab
inimicis teneret regnum Northmannicae Britannicaeque
regionis, nullaque gens auderet feritare cum
Richardidis. Hugo, dux magnus et mirabilis, coactus
imbecillitate sui corporis, coadunatis pariter militibus
suis, antequam defungeretur, in extremis positus,
dixit: « Richardo Northmannorum duci praepotentissimo
filiam meam, licet tenerae aetatis sit,
futuris nuptiis connubio, sacramento vestro consilio
tradidi; quam, cum congrua habilisque viro fuerit,
largiri illi nullatenus differatis. Ipse vero uxoris
meae filiique mei, dum in id aetatis erit, advocatus
sit, vosque consiliis ejus saluberrimis et mandatis
ultronei inhaereatis. » Defuncto vero Hugone Francorum
duce, omnes unanimes ad Richardum, tantae
potestatis marchionem, convenere, seque commiserunt
sub patrocinio consilii ejus et tutelae. Incumbebant
autem omnes voluntarie ejus servitio, et famulabantur
libenter ut Domino ipsi. Ipse autem
muneribus praemaximis mirabilibusque donis eos
ditabat, beneficiisque largissimis eos augmentabat.
Ipsi autem toto mentis affectu diligebant eum, summoque
reverentiae cultu recolebant eum. Parebant
humiliter ejus jussionibus et dictis, et obtemperabant
obedientes ejus praeceptis. Ipse regebat eos blande,
ut paterfamilias servos, et alebat eos dulciter fomite
benignissimo, ut pater filios. Ejus consilio tractabantur
commoda secretioris ordinis sub palaestra
theoricae vitae desudantis, ejusque cultu adornabantur
utilia ordinis ampliorem vitam ducentis, scilicet
sub practicae vitae agone colluctantis rempublicam
strenue, blandeque et leniter praelatos regere cogebat,
et ne alicui ullum praejudicium facerent, minabatur
et postulabat. Richardo vero duce sagaci justoque
legum moderamine terram pene totius Galliae
salubriter regente, exsultabant coelorum cives, immensas
praeconiorum laudes individuae Trinitati referentes.
Gaudebat omnis terra, jubilans Domino in laetitia.
Plaudebant omnes in excelsis et referebant grates
Omnipotenti, qui illis patricium et ducem tantorum
bonorum incrementis largitus est cluentem. Northmanni
vero tanto censore tantoque advocato gratantes,
illoque praesente non tantum frui volentes, verum
etiam de posteritate cogitantes, ut gloria prolis
viro non deesset, utque viri germine non destituantur
per progenierum successiones, venerunt ad eum
dicentes: « Res cujusque negotii, quae sacramento
verae fidei determinantur ab orthodoxis, operae pretium
est quo expleantur indeterminato spatio praefiniti
temporis. Quocirca filiam Hugonis, magni
Francorum ducis, quam illo superstite sacramento
connectendam tibi connubio sanxisti, antequam
praefiniatur terminus statuti temporis, si congrua
habilisque et nubilis fuerit, lege maritali praedignum
est tibi copulari. Illa vero, ut audivimus, virgo elegantissimae
speciei et formae, apta genialis connubii
commistioni, congruentique delectabilis concubitus
amplexioni, masculini seminis viribus minime differt
succumbere. » Richardus vero virilis ubertatis
potestate, dicitur suis respondisse: Quod sancitum
est fide peractum iri, consequens est exsecutum
iri. Illico praeparantur nuptialis sumptus commoda,
adornanturque mirificae compositionis sponsalia.
Northmanniae igitur, Britonicaeque regionis
optimatum manu ascita, praeparatisque omnibus
fesceninno cultui quae erant necessaria, cum incompuputabili
principum congressione eam decenter et
honorifice deduxit ad Rothomagensis urbis palatia.
APOSTROPHA.
Prolis optatae prosperitatis,
O semper cupidi, indignique,
Northmanni proceres, belligerique,
Vivacis mentis igne calentes:
Non hac quae vehitur, virgine proles
Nascetur, populumque reget haeres.
Verum divino numine nutus
Coelestis virgo prodet olim
Stirpe Dacigena, nobilis, alma,
Pulchra, percelebris, et reverenda,
Digna, praeelecta, et recolenda,
Cauta consilio, provida, prudens:
Quam dux Richardus, marchio justus,
Pluribus sibimet eliget unam,
Jungens connubio, foedere, pacto,
Quaque vergente tempore dignus
Nascetur haeres germinis almi.
Cum autem tantae nobilitatis conjugis decenti
gratularetur consortio, Britonicaeque atque Northmannicae
patriae populos serenaret jure salutifero,
atque per totam pene Franciam Burgundiamque
salubri consilio repentinas insurgentium malorum
commotiones compesceret dignae potestatis dominio;
quidam satrapa nomine Tetboldus, dives opum,
militumque sufficientissimus, novercalibus furiis,
zeloque et odio succensus, coepit insidiari ei multis
subsannationibus, | null | 5a0fb2d4-abb8-420a-b838-f6619c6952c5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
rixarique contra cum, et oppugnare
incassum terram ejus. Decernens autem se
nihil contra cum proficere, profectus est ad Gerbergam
reginam, filiumque ejus Francorum regem
Lotharium commorantes Lauduno monte. Qui multis
prosecutionibus coepit eos urgere, ut decipiendo
deponerent eum tanto honore. Venenoque livoris
infectus, dicebat regi et matri ejus: « Mirum mihi
et omnibus cur tantae arrogantiae comes Richardus
Nortmannicum Britonumque tenens regnum quietus,
super Francos praesumptuosa temeritate elatus,
principatur contumax prae omnibus. Nec Deo, nec
ulli militat, famulatur et servit; verum in suae praesumptionis
jactantia, inreverenti animo cordeque
infrunito confidit. Nostrorum quemque parvipendit,
Francorumque ut rex ditione superba dominatur
et regit. Hujus consilio tractantur cuncta quae
Francigenis sunt incommoda. Non est tui nec nostri
honoris ut talis comes dominetur nostri. Dedecus
quippe est tui imperii quia Burgundionibus
imperat, Aquitanos arguit et increpat, Britones et
Northmannos regit et gubernat, Flandrenses minatur
et devastat, Dacos et Lotharienses, quinetiam
Saxones sibi connectit et conciliat. Angli quoque ei
obedienter subduntur, Scoti et Hibernes ejus patrocinio
reguntur. Omnium quippe regnorum omnes
gentes ei famulantur et obediunt, nec est nisi tu
qui queat resistere superbienti temeritati ejus militumque
suorum. Magis ac magis, supraque satis
ingruenter confortatur et praevalescit, nec multiflua
militum congerie confidens resipiscit. Vide ne regnum
tibi haereditarium conetur super te invadere,
teque ab illo exterminare et extrudere. Si quod injuste
tenet teneres, omnia regna tibi vindicare quires. »
Harum quippe fallacium ambagum alloquio
audito, subintulit Tetboldo regina tristis et commota:
« Tu nostri secreti conscius, secretiorisque
consilii fidus secretarius et consiliarius; da nobis
consilium super his rebus. Nullius juvaminis virtute
suffulti, nisi Dei, precamur ut motus pietate in hoc
negotio, clementer succurras nobis. Aversamur
undique secus, et comprimimur, et nusquam tuta
fides reperitur. » Tetboldus vero comes cupiens
perdere dolo penitus Richardum tantae probitatis
patricium, subintulit reginae hoc consilium.
APOSTROPHA.
« Heu. quid adhuc furis ardescens, o Arnulphe, odio perfidiaque,
Invidiae nimium afflictus taedis et laniatus?
Desine moliri contra superum velleque posse
Pervacuus nimium labor est, quem nunc corde retractas
Non capitur, quem dextra Dei sancit, protegit atque.
Nam justus, probus, innocuus, sanctus, percelebrisque
Marchio, patriciusque, comes, dux Richardus et almus,
Aggere quadrifidae mactus virtutis rutilanti,
Plebem commissam sibimet pater ut corriget augens
Proteget, auxiliabitur, et salvabit, refovebit. »
« Si universae Franciae et Burgundiae militari manu
ascita, profectus fuerit rex Lotharius tuus filius ad
ejus urbes munitissimas, ille si maluerit resistens
dimicabit contra eum. Si non, componet se in firmissimis
munitionibus tutissimarum civitatum. Denique
conglobato christicolarum paganorumque
exercitu, depopulans cuncta aggredietur urbes suas,
et si forte ceperit eas, Francorum Burgundionumque
tenebit securus regna. Prudentius congruentiusque
est cum dolo aliquatenus eum capere, quam
monarchiam ejus devastare, urbesque obsidere;
quia nihil proficiemus in hac expeditione. Animadvertet
enim propositum voluntatis nostrae sicque
cautius tuebitur se. Verum, mitte legatum ad Brunonem
Coloniensem archiepiscopum fratrem tuum,
Lothariensem scilicet ducem praecipuum, ut veniat
ad te propter hujus erroris negotium, decipiatque
alicujus calliditatis sophismate Richardum tantae
elationis virum. » Illico regina mittit ad Brunonem,
et omnem hujus deceptionis mandavit seriem. Bruno
vero petiit Franciam illico, veniensque Virmandensem
pagum, misit quemdam episcopum qui diceret
Richardo in dolo: « Bruno Coloniensis archipraesul,
licet indignus, tibi fidelium orationum munus.
Quoniam quidem noster senior bene norit
quod evangelicus sermo referendo dicit, #Beati pacifici,
quoniam filii Dei vocabuntur.@# Idcirco obnixe
precatur ut venias contra eum Ambianensi pago
velocius. Audivit enim errores insurgentium in te
rixarum, vultque ardenti animo ob amorem tuum
sedare tumores earum. Te et regem nepotem suum
inextricabili conciliabit foedere, te et Tetboldum,
caeterosque malivolos pacificabit dempta pestifera
voluntate. Omnia regna nepotis ditionis rectae ambit
lege coercere et serenare, omneque jurgium
discerpere et conculcare Desiderat enim omnes
connectere fidelitati sui nepotis, sicque sedatis
rixarum turbinibus, pactaque ab omnibus pace, ad
sua regredi. » Tunc Richardus marchio benignissimus
his dolosis affatibus deceptus, coepit ire contra
Brunonem cum suis fidelibus. Cumque adesset pago
Belvacensi, Brunoque Ambianensi, die qua denominatum
erat eos simul colloqui, venerunt ad eum
duo Tetboldidae dicentes divino nutu | null | f0b2d3cc-07de-421f-9991-2b03212a11de | latin_170m_raw | null | None | None | None |
inspirati: « Tibi,
dux, secretius fari volumus. » Richardo secedente,
intulerunt illi: « Majusne fore dux Northmannorum,
quam extra regionem tuam pastor ovium
et caprarum? » Richardo vero comite in uno obtutu
defixo, et mirabiliter haerente, nulliusque responsionis
verbum illis dante, illi admodum stupuere.
Illata vero propositio quid significaret scrutatus,
infraque semetipsum quasi receptus, dixit illis duobus:
« Unde, vel cujus fideles estis? » Responderunt:
« Quid tibi cujus? Nonne tui? » Richardus
animadvertens eos suos fideles esse, eosque propalari
cujus essent nolle, grates agens, et vale dicens,
honoravit secretius illos praecipue. Uni vero
ensem ex auro quatuor librarum in capulo fulgidum,
alteri vero dedit armillam totidem libris purissimi
auri fabricatam. Illis namque recedentibus,
quae retulerunt intimavit suis optimatibus. Tunc illi
retractata et interpretata propositione tantae invectionis
et comparationis, coegerunt illum redire
moenia Rothomagensis urbis, legatumque mittere
ad Brunonem, qui se non venturum ad placitum
nuntiaret illi. Legato vero Brunoni archiepiscopo
nuntiante Richardum ad placitum non venturum
esse, stupuit, autumatque tantae deceptionis consilium
illum animadvertisse; dixitque legato: « Vade
citius, dicque Richardo magno duci ut saltim veniat
super Eptae fluviolum, si requiem pacisque incrementum
cupit habere suorum inimicorum, et ego
pro ejus amore proficiscar illuc solaturus eum. »
Tunc legatus: « Non propter me, nec propter quemquam
tuorum ad praesens venerit contra te ad placitum. »
Hujus igitur responsionis obstaculo, tantaeque
traditionis dolo penitus detecto, revertitur ad
sua verecundus Bruno.
APOSTROPHA.
Moliuntur ecce plures,
O Richarde benigne,
Duxque patriciusque magnus,
Cunctis et comes almus.
Subjugare te potenter
Vafra calliditate,
Et retractat quisque dolo,
Quo te perdat inique.
Propter hoc stude valenter
Certa, speque, fideque
Enitere vi micante,
Meritis mercedeque justa,
Quo queas vigere semper
Solerti probitate,
Callis et justi tenere
Libram, rectum itinerque.
Frueris sorte tali,
Quo nunquam capieris:
Sed vigebis seculorum
Jam per saecula cuncta.
Tunc per totam quippe Franciam, Burgundiamque
et caetera regna, rumor tantae traditionis, tantique
doli propalatur et ab universis Bruno et Tetboldus,
caeterique factores talis consilii et calliditatis
vituperantur. Richardus vero dux sanctissimus,
tantae deceptionis et calliditatis insidiis erutus, referebat
quotidie grates Regi regum devotius, qui
eruit eum de periculo mortis et captivitatis propitius.
Erat itaque Christo Domino semper in omnibus
operibus subjectus, devotione et mansuetudine
omnibus viribus armatus. Moribus et meritis praecipuus,
sacrosanctae Ecclesiae Northmannicae advocatione
dignus, fide plenissimus, spe robustissimus,
charitate largissimus. Obediens Dei praeceptis, credulus
in divinis promissis. Affluentia rerum bonitatumque
locuples, divino cultu mundialique solers.
Docilis in opere, longanimis in spe; sapiens in colloquio,
prudens in consilio. In corrigendo constans
et vehemens, in dilectione Dei et proximi ardens.
Patiens in adversis, fortis in periculis. In divinis
saecularibusque disciplinis mansuetus in eleemosynis
largissimus.
Assiduus in studiis bonae operationis, sollicitus
metu mortis. Eximius in timore Dei, magnificus
ordine habituque laicali. In exsequiis cunctorum devotissimus,
in misericordia et pietate gloriosus.
Praecellenti ingenio praeditus, in omni opere strenuus.
Judicio justitiaque insignis, in reos severitate
terribilis, in probos lenitate mitis. Ad gratiam meritorum
promptus, ad ignoscendum offensoribus paratus.
Humilitatis gradibus summus, in omni hospitalitatis
famulatu praecipuus. Altor monachorum, canonicorumque,
atque gregum piissimus advocatus
suorum providus. Dispensator commissi talenti fidelis,
moderator rixarum insignis. Delictum proprium
canens, alterius severiter puniens. Plebem ut
pater filios fovens, Christi praecepta fideliter adimplens.
Propter vos interdum armis, interdum patientia
vincens; paganos jugo Christi levi et suavissimo
subdens. Defensor patriae robustissimus, solatorque
viduarum sanctissimus. Prudens, magnanimus, bonus
et modestus, augebat populos statutis legibus.
Praecellens pater exsulis et egentis, incomparabilisque
solator orphani et pupilli, largum pauperibus
cibum ministrabat, ecclesiarumque assiduus reparator
renitebat. Sacros ordines graduum Ecclesiarum
mirifice prae omnibus honorabat, atque monastica
quaeque adornabat. Attentus, benevolus et docilis
in omni opere existebat, accusantiumque et
accusatorum aequali lance querelas discutiens trutinabat.
Non personas pauperum vel potentium in
judicio ullo cultu reverentiae respiciebat; verum
expugnantium querimonias, dempta scrupulosae
rei ambiguitate, recensens, dijudicabat. Meritis et
factis praecellebat in omni negotio cunctis, eratque
omnibus | null | 9c617c37-26db-4d07-94bb-99e58a68a271 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mirabilis respectu bonitatis et honoris.
Floccipendebat arrogantes et improbos, puniebat
contumaces et reos, exaltabat humiles et benevolos,
conculcabat raptores et injustos. Tirones suae
domus praemiis et muneribus ad serviendum incitabat,
majores natu beneficiis affluenter ditabat. Vix
nemo audebat in regno suo praejudicium facere, nullusque
cu que quidquam subripere. Degebant omnes
in ejus ditione securi malorum et laborabant festinanter
accelerata exhibitione omnium operum.
APOSTROPHA.
Profusis precibus lector supplex tibi dico,
Artis septifluae gnare, capaxque bene.
Deficit eloquium: non hunc sustollere possum
Quantum opporteret laudibus innumeris.
Nec stringi numeris, nec possunt cedere verbis
Quae mala sedavit, quae bona distribuit.
Custos defensorque suae patriae luculentus,
Dux, comes iste bonus, marchio, patricius,
Archidicus rector rerum si quislibet esset,
Posset veridica scribere quae cuperet.
Ast ego stultus, hebes, cunctaeque rationis et expers,
Scribere non valeo dicere quae cupio.
Istius notae scriptaeque libro bonitates
Ejus stellifero qui sedet in solio.
His et aliis quampluribus probitatibus huc illucque
sparsim diffusis, copiosisque diversarum rerum
affluentiis propensius diffamatis, Tetboldus comes
incendebatur excruciatus invidia et furiis, livoris
et perfidiae suffusus veneno, suggerebat quotidie
regi Lothario ut deciperet Richardum tantae dignitatis
virum dolo, teneretque Northmanniam sub
suae ditionis jugo. Tandem vero rex Lotharius ipsius
comitis sophisticis suggestionibus excaecatus, misit
ad Richardum qui diceret ei dolosis affatibus:
« Usquequo praestolabor poenitentiae recordationisque
tuae respectum, ut frivolum cujusque gentis me
toties parvipendis? Nonne subnixus tuorum adminiculo
inimicorum, possum obsidere et capere, exceptis
amicis tuis, urbes munitionum tuarum? Non
umquam cuiquam te subjugabis? Norisne me esse
regem Francorum? Nonne tibi injurius esse potero,
si quae mei juris est, ascita manu, ad te obnixius
properavero? Si tuis invidis credidero, tuque vero
meis perjuris et infidelibus faveris mente et corde
tuo, nunquam pacificabimur foedere complacito.
Desine talia rimari, et libeat tibi mecum gaudere
et congratulari. Connectamur igitur adinvicem taliter
competentiis mutuae voluntatis, ut nemo nostrorum
suapte quidquam possideat facultatis. Si quispiam
in te vel in me rixatus exercuerit jurgium,
ego tuum, tu vero meum contere et dissipa adversarium.
Simus unius cordis, uniusque mentis et
voluntatis, et conteramus et dispergamus atque
subjiciamus Tetboldum cum suis. Flandrenses vero
caeterasque gentes in nos rebelles, dirae legis jugo
affligamus, easque nobis servire et potestate urgeamus.
Quapropter accelera venire contra me velocius
ad placitum, ut colligati indissolubili competentia
amicitiarum, gaudeamus unanimes securi
hostium et adversariorum. »
APOSTROPHA.
Lothari, rex clemens, pius, justus, sanctus,
Probus, modestus, nobilis, lux alma orbis:
Cur decipi moliris, infectus spurco livore,
Richardum ducem sanctum, justum?
Jamjam pudebit cogitasse noc perversum
Ingloriusque hoc, heu! velle.
Pravum tuum sed velle posse haud continget.
Igitur Richardus dux comesque praecellentissimus,
falsidicis harum blanditionum minarumque
legationibus deceptus, profectus est contra Lotharium
regem ad placitum, ascita militari manu. Rex
vero coadunatis ejus inimicis in dolo, Carnotensi
scilicet Tetboldo, Andegavensi Goizfrido, atque
Flandrensi comite Balduino; qui etiam exercitu
plurimorum ejus inimicorum clam conglobato, morabatur
super Helnae fluviolum fraudulenti animo.
Die vero indicti placiti, qua dolose statutum erat
eos foederari, misit dux magnus Richardus exploratores,
ut quae gerebantur apud regem renuntiarent
sibi, inquirerentque qui essent cum rege, et si quid
deceptionis latitaret in exsequendi negotiis placiti.
Illi autem illuc profecti, Tetboldum caeterosque inimicos
ducis Richardi ante regem repererunt. Hinc
quoque super mandatis regis haerentes, nimium
stupuerunt. Illis autem ante regem morantibus paululum,
ecce venerunt Tetboldi, Gozifroidi atque
Balduini comitum loricati et galeati exercitus, insurgentes
hinc inde celeri equitatu, cupientes ut
jussum erat aggredi Richardum et suos hostili congressu.
Videntes autem hoc illi, innuebat quisque
sibi, ut renuntiarent celerius quae viderant Richardo
comiti. Tunc unus illorum praepetis equi dorso residens,
veloci cursu repetiit Richardum praedignum
comitem, omnia agmina transiliens, vociferansque
cum nimio gemitu, et dicens: « Domine, domine
dux praepotentissime, erue te, ne intereas hostili immanitate;
quia omnes inimici tui congressi cum
rege, gestiunt te tuosque aut capere, aut interimere. »
His auditis Richardus dux imperterritus surrexit,
suisque fidelibus ascitis dixit: « Prandium
ecce paratum nobis, antequam devertamus, praelibemus
illud in nomine | null | 4f6354e5-4b28-49d2-9494-58070ef056c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Domini. Sicque sacrosanctae
crucis vexillo praemuniti, praestolemur hostium cuneos
intrepidi. Nequitia etenim illorum et perfidia
atteret digne illos; probitas vero purae fidei et spei
eruet nos. Impetus perversae multitudinis illorum
non vos exterreat, verum praedecessorum vestrorum
in omni adversitate robustorum monimentum fortes
faciat. » Cum autem, ad prandium residens, haec et
alia quamplurima suadendo proferret, suique quam
plurimi abessent fideles, venit alius nuntius referens
adesse hostium acies. Richardo vero sanctissimo
duci percunctanti quot millia hominum essent
regis, sique ipse esset rex in congressione hostili,
tertius affuit citatis calcaribus equis. Qui dixit ei:
« Domine dux, ecce rex et ejus exercitus festinat
ferro indutus congredi tibi praeparatis aciebus. »
Haec eo tremula voce narrante, apparuerunt acie
hinc inde armati exsilientes. Tunc ineffabilis dux comesque
Richardus intuens propius imminens periculum,
surrexit ocius deserens prandium, divertitque ab
eis et secessit trans Depae alveum, suique adjutorii
illuc praestolabatur exercitum. Sed regis exercitus
vada Depae praeoccupavit, ne veniret ad eum. Quidam
autem inimicorum persequentes ducem Richardum,
in medio vadi Depae armis invaserunt. Illis
vero simul praeliando illic colluctantibus, recognoscens
quemdam venatorem suum nomine Walterum,
dux Richardus cucurrit cum domigenis illuc
intrepidus, et eripuit illum caeteris fugatis et occisis
hostibus; restititque omni exercitui regis ad fluvioli
Depae exitus.
Confluente vero undique secus regis et inimicorum
exercitu, dixerunt ducem ad Richardum majores
natu defendentem severiter vadi aditus: « Domine
dux magnanime, fraus hujus perfidiae, dolusque
deceptionis nefandae detectus est Deo annuente. Ne
igitur praeoccuperis morte, aut capiaris, precamur,
diverte; urbemque Rothomagensem celeri equitatu
pete, ne forte inimici tui praeoccupent nos velociori
cursu, eamque vindicent sibi, reperientes vacuam
militibus. » Dux autem Richardus illorum respuens
consilia, cupiebat cum tironibus suis venientium
invadere agmina. Tunc majores natu videntes eum
in suae mentis proposito perseverare, salubrisque
consilii verbis non acquiescere, aggrediuntur eum
et per freni habenas arripientes, precabantur eum
secedere. Tandem vero majoris aetatis militum
precatibus vix coactus secessit et petiit Rotomum
festinanter ne caperetur. Illico propalante fama exsecrabile
conjuratae deceptionis placitum, omnis populus
regionis illius confluit celeriter ad ducem magnum
Richardum, crebris multimodisque monitis
incessanter urgens eum, ut regi et Tetboldo comiti
redderet retractatae deceptionis talionem, invadens
eorum regnum. Ipse vero grates referebat quotidie
devote Regi regum, qui de interitu mortis aut captionis
eripuit eum. Ecclesias palliis monasticisque
rebus ideo plenius honorabat, pauperibusque cibum
et potum largiflua manu abundantius ministrabat
divinaeque servitutis officio incumbens operam dabat.
Judicia justi examinis libramine rectius trutinabat,
rixas litesque atque discordias compescens,
plebem moderatius regebat. Cuncta bona opera
sagacius perficiebat, in omnibus operibus Deo subditus
perfectior erat. Orphanos pupillosque et exsules,
ut pater filios, lenius sustentabat viduasque
et profugos suavius refovebat. Monachos canonicosque
atque laicos famulari Deo strictius urgebat;
paganos sceleratosque refutans, populum suae
advocationis fomento securitatis prudentius nutriebat.
APOSTROPHA AD URBEM.
O civitas fecundior quampluribus,
Fertilitate boni, militibusque sacris!
Tuus ecce dux prudens, pius, sanctus, bonus,
Tantorum procerum erutus insidiis,
Peragit Dei quae sunt, tibique congrua
Recti per cuncta tramite judicii.
Sed quod colonus non fui quondam tuus,
Nescio digerere quae studuit facere.
Utinam, poetas possideres garrulos,
Quis bona quae studuit elucubrata forent.
Quod vatibus culpa est, cares rectoribus.
Instrue nunc pueros artibus innumeros,
Successio quidquid peraget magni patris,
Carmine multicano elucubrare sciant.
Interea longe lateque per totam Europam profisius
promulgata tanti patroni tantique ducis bonitate,
Tetboldus venefico perfidiae infectus livore,
iterum petit regem Lotharium, dixitque illi doloso
corde: « Paterisne convictus contumacis Richardi
jurgio praejudicium suae arrogantiae in tuo regno
persistere? Tenebitque regnum Northmannicum sine
tuae voluntatis largitione? Quomodo jure rex nuncupaberis,
si regere regnum Francorum non quiveris?
Caeterum fortassis ascita Dacigena gentilitate, ut
avus suus Rollo olim super avum tuum Carolum,
regnum ditionis tuae supercilio jactantiae suae deliberat
invadere. Contra istius praesumptivae calliditatis
molimina, dabo tibi prosperi saluberrimique
adjutorii consilia. Invade et obside, atque cape
mihi Ebroicam civitatem, ego vindicabo tibi totam
Northmannicam regionem. » Rex vero his promissis
hilaris et laetus, misit ad omnes suos fideles, quatenus
venirent ad se hostili congressu. Conglobatis
igitur totius Franciae et Burgundiae repente principibus,
occurrit, et obsedit | null | a7110ff9-8a7f-433a-b75a-47a7673102f4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
atque cepit Ebroicas repentino
conflictu, deditque eam Tetboldo gratia
conventionis ultroneus.
APOSTROPHA
Celebris, digne nobilis, atque
Marchio summus, duxque verendus,
Tutor cleri, plebis et auctor,
Rector populi, justus et almus,
Orphani et exsulis irrevocandus,
Viduae solatorque benignus,
Fortuitis nunc casibus istis
Velle modestum non minuetur.
Neve fastigeris dubitando,
Sibimet dnm infortunia crescunt,
Jamque quem colit hunc lacerat acre,
Pyrrius, aeternus, refovendo,
Pater ut sobolem recreans dulce.
Quae peragis nunc perage semper,
Quae operaris modo haec operare.
Urbs ablata tibi quoque furtim,
Tibi reddetur, judice summo.
Richardus igitur dux praepotentissimus, subitaneo
horum eventuum casu tristis et moestus, convocavit
robustissimas legiones Northmannici exercitus,
ivitque super Tetboldum, fretus innumerabili
militari manu, depopulans et incendens Carnotensem
Dunensemque regionem remeavit imperterritus.
Dispersis reversisque ad sua Richardi magni
ducis exercitibus, Tetboldus comes conglobato suo
clam exercitu, inrepsit Northmannicis finibus. Cum
autem relatu quorumdam Richardus dux magnus
didicisset quod Tetboldus Northmannicos fines aggrediens
adveniret, misit quemdam Richardum qui
cujus multitudinis exercitus esset, velociter renuntiaret.
Ille vero celeri equitatu, quo Tetboldus
morabatur, aggressus, quosdam illorum ab exercitu
sequestratos reperiens, interimit, Tetboldumque
comitem adesse Richardo duci occisorum infectus
cruore renuntiavit. Videns autem eum sanguinolentum,
ejusque arma cruore perfusa, dux
magnus Richardus dixit adstantibus: « Iste namque
cum suis interfuit certamini, dixitque illi: « Quot
ejus exercituum millia? quave parte Sequanae aggreditur
nostra confinia? » Respondit: « Tria, levaque
parte Sequanae, quae est Ebroicacensis, occurrit
hostiliter nobis. » Cui dux magnus: « Si praelium
contra nos, aut obsidionem urbis Rotomi agere
ambiret, altrinsecus, qua eminet urbs, feritare
contra nos acceleraret. Verum, quia altum Sequanae
pelagus nobis et illis obstaculum exstat, navesque
absunt illi, quibus transeat, nullatenus nos
bello lacessere tentat, sed patriam nostrae ditionis
depopulare atque cremare nostri ruboris confusione
atrociter deliberat. Nos vero, quibus adsunt naves,
ascitis principibus nostris ad illos transeamus,
quodque Deo placuerit inter nos experiamur. » His
dictis, sacrosanctae Genitricis Dei petens aulam,
superque altare ejus pretiosi muneris ponens pallium,
ad profuturum efficacis orationis confugit auxilium.
Sed Deus, qui superbis resistit, humilesque
sublimat et erigit, humillimum devotae ejus precis
votum exaudivit. Tetboldus vero comes malivolae
intentionis proposito malignabatur feriter in tellure
Northmannica: profectusque est constipatus ferrata
acie usque ad casas Hermentrudis villae, in portu
fluminis Sequanae altrinsecus contra Rotomum positae.
Richardus vero marchio robustissimus alterius
portus navigium expetiit, totaque nocte Sequanae
transmeans alveum, super Tetboldum diluculo
irruens, bellum contra eum cum paucis iniit. In
primo quidem congressu certaminis, praeliabantur
decurtatis telis et lanceis; secundo vero mucronibus
coruscis. Tunc robusta manus Northmannorum,
conjunctis complicatisque ad invicem clypeis, acie
corusca mucronum aggrediens, invadit armatos
obstantesque Francorum, et ante dextra et laeva
lacerans, prosternensque atque disrumpens cuneos
hostium secuit, equitans super cadavera occisorum,
condensum agmen obstantium, reflectitque
praelium in cuneos hinc inde remanentium. Hinc
hinc Francigenarum strages efficitur, multigenaque
manus multatur et interimitur. Northmannorum
namque gens belligera et effera discurrens permeat
praelii discrimina velut lupi per bidentium
ovilia, occidens et prosternens hostium severiter
agmina. Richardidis siquidem unanimiter vociferantibus,
quod Richardi magni ducis erat praelii
campus, fiducia praeliandi recessit a Tetboldidis
omnibus, vitaeque conclamata est salus. Quisque se
liberando quo divertat ignorat, quoque se latitans
abscondat. Alii lucis concretione fruticum condensis,
alii paludibus alnis populisque densius conradicatis
reponunt se, ne occiderentur a Northmannis.
APOSTROPHA.
Fervere caede nova silvas camposque patentes,
Corpora functorum pariter, lacerosque jacere,
Rustica gens quos induviis fera dispoliabat,
Atque rubere sacro spumantes sanguine rivos;
Fingere quemque sibi varii discrimina lethi,
Atque super gramen tepidum fumare cruorem,
Richardumque ducem gratari, strage peracta,
Militibus laetis, esses si forte, videres.
Tandem vero comes Tetboldus, fugatis prostratisque
atque occisis fidelibus suis privatus, fugae expetiit
auxilium cum paucis velocius, nec divertit ad
Ebroicam, quam sui tenebant, urbem, citatis equis
calcaribus. Merito namque beati marchionis Richardi
quadripartiti detrimento illo die infortunium
persensit; videlicet fideles suos praelio prostratos
conspexit: ipse fugatus et laceratus exstitit, quidam
filius ejus morte praeoccupatus occubuit: urbs Carnotensis
et praesidium ejus igne concremata | null | b39ff96b-14e3-46c7-80c5-43a5ddfc4423 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
funditus
ruit. Richardus vero marchio bonitate famosissimus,
certamine prolixaque prosecutione hostium fatigatus
Rotomum repetiit vespertinus. Diluculo autem consurgens,
campum praelii aggrediens, sexcentos quadraginta
mortuos reperiens, funere tantorum pietate
condoluit, sepeliri eos jussit, vivos adhuc feretro
leniter ad Rotomum deportari et sanari fecit. Praeterea
lucos paludesque exquirere fecit, multosque
mortuos et plagatos reperit, quibus eadem pietate
obsequium praestitit.
APOSTROPHA
Gurgite caeruleo Sequanae meat aestuantis amnis,
Et movet ingentes pelagos vaga cursitantis aestus,
Lambit odoriferas et gramine floridante ripas, ample,
Molliter herbarumque, comas lavat unda praepes
Ipsam cum refluum torquet mare detrimenti aluno,
Detrusam retrorsum fluctibus aequoris minantis,
Eptadus officio mutantia vel crementa passum.
Umbroso et vestiti palmite praenitente colles
Deliciosus ager vinetaque continens honesta.
Cursibus undarum irriguis satis emicantque prata,
Urbs qua percelebris nunc Rotome praenites decora,
Labentis jocundis usibus affluenter amnis,
Merce quibus varii componere foenoris queat se.
Sed munita nimis rutilas magis inclyti patricii
Richardi meritis et moribus undecunque justis,
Qui virtutis inexpugnabilis almitate plenus,
Protegit, exaltat, temet regit, et fovens tuetur.
Auro plus constans hostes fugat, obstat arguitque,
Marchio duxque, comes mirabilis et stupendus actis,
Praedignusque, probus, sanctus, pius et bonus, modestus
His et hujusmodi triumphaliter peractis, dux magnus
Richardus praecipuos suae domus legatos ad
Daciam celeriter misit, ut gens robustissima Dacorum
accelerato juvamine succurreret illi. Daci vero
his legationibus hilares, aptatis oneratisque navibus
celeriter, aggrediuntur Rotomum festinanter. Dux
vero constantissimus, tantae multitudinis principes
conspiciens, suaeque indignationis animositatisque
malivolentiam vindicare ambiens, petere Givoldi
fossam jussit, et devastare quae erant Tetboldi et
regis. Daci vero hinc abeuntes, superque regem et
Tetboldum congredientes, depopulabantur quae reperiebant
indifferenter. Villis rusticorum omnibus
devastatis, suburbana incendebant, atque castella
plurimahumo tenus prosternebant. Obstantes sibi
crudeliter occidebant, caeteramque manum flebiliter
ad naves vexabant. Desolatur regis et Tetboldi comitis
omnis terra talibus hostibus nequiter afflicta.
Fames oboritur, quia terra aratro nusquam scinditur.
Pervia, viaeque et semitae ignorantur, quia a
nomine calcibus atteruntur. Salus spesque et fiducia
a residuis conclamatur; quia universae pestilentiae
ignominia affliguntur. Richardi vero magni ducis
terra solida erat et quieta, nec ullius calamitatis
peste afflicta, sed liberi arbitrii labore ab omnibus
exercitata. Quisque colonus quod ambiebat libere
agebat, possibilitate suae voluntatis percepta. Tantae
altercationis tantaeque cladis Northmannicae et rapinae
nocte dicque innumeris casibus uno lustro
pene afflicta, nequibat amplius tanti infortunii ferre
discrimina. Tota igitur fere Francia Tetboldi regimini
subjecta ab incolis derelinquitur, ecclesiae his
casibus destitutae a nullo Christicola frequentantur.
Praesules igitur totius Franciae Northmannorum paganorum
saevitiam perpessi convocaverunt sanctam
synodum, quid agerent scrutaturi, quia casibus innumeris
quampluribusque incendiis, rapinisque et
depraedationibus permaximis vexati, agitabantur
Christicolae subjecti periculis. Tetboldus vero dolo
fraudulentae intentionis, suggerebat falso pontificibus
et palatinis quod pro statu reipublicae et fidelitate
regis agitans jurgia rixabatur cum Richardo et
paganis. Episcopi autem, cognita et audita bonitate
sanctissimi ducis Richardi, mirabantur super dictis
Tetboldi comitis. Hujus igitur rei gratia consulti
deprecantur Carnotensem praesulem, cujus voluntatis
esset dux magnus Richardus sciscitari super
pestiferae penuriae ignominia et calamitatis. Coactus
autem monitis coepiscoporum, misit quemdam monachum
ad ducem Richardum, qui dixit ei hujus legationis
mandatum: « Carnotensis episcopus tibi fidele
orationum munus. Ambit namque te aggredi, mutuisque
affatibus tibi sermocinari; ideo postulat
ducem et advocatum itineris sui, viatoremque sibi
dari, ne forte devorent manducentque se tui diaboli
et lupi. » His auditis Richardus dux serenissimus
subridens, misit qui conduceret ad se episcopum salvum
et incolumem. Adveniens namque ille infit duci
magno Richardo: « Metropolitani cum coepiscopis
Francicae gentis tibi indeficientis munera orationis.
Miramur namque stupidi, cum cultor Dei Christicolaque
praecipuus in toto orbe nomineris, cur paganos insanire
in Christianos severiter permittis? Transeunte
me tutela tuae advocationis formidolosam tyrannidem
hostilitatis colonos hujus telluris securos hostium reperi;
nec formidabant repentinum casum ullius adversitatis;
delubra ecclesiasque ab incolis veneranter perlustrari,
mysteriumque divini officii solemniter conspexi
celebrari; quidquid vero ad cultum verae fidei
attinet incessanter exsequi, christiani nominis fidem
augmentari. Nos atterimur rapinis et incendiis, quin
etiam repentinis nocturnalibusque casibus mortis;
et ignoramus cujus intentionis proposito hoc scelus
detestabile peragitur nobis. Quo circa precamur
obnixe, flexis corporis animique poplitibus, ut cujus
rei | null | 44a1f6ee-372e-4773-b873-492c4018db76 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
causa hoc exsecrabile detrimentum Francicae
gentis peragitur, nobis te ob hoc aggressis sermone
veritatis enucleetur. » Tunc dux Richardus verax et
justus: « Memoresne reminiscimini ante malorum
meorum peractorum et retractatorum? Nonne fraudulenta
Tetboldi comitis suggestione conatus est
Bruno dux Lothariensis me decipere? Numquid
non dolosis falsidicisque ejusdem comitis ambagibus
rex Lotharius deceptus molitus est me comprehendere
aut occidere, quem Deus eruit sua larga
miseratione? Nonne idem comes Lothario regi
spopondit Nortmannicam regionem, si illi daret
Ebroicam, quam modo tenet, civitatem? Caeterum,
nonne devastans et incendens lacessivit me ad portum
Rotomi, conglobata immani hostilitate? » Tunc
praesul: « Non ei talionem debetis de blasphematione
illius provocationis. Sed ille comes jactat se
repugnare et reluctari contra te ob statum sacrosanctae
Ecclesiae, reique publicae. Qualicumque modo
rex scelesti negotii se habeat, precamur impetrare
pacis incrementa, ut gloriari valeas cum episcopis
et rege Lothario, ipsique et ipse de te tali duce et
patrono christianissimo. » Richardus autem praepotentissimus
recognoscens nullum tam Deo acceptabile
holocaustum et sacrificium quam pacis incrementum,
diligensque ut vivere, pacificare Francicum
et Northmannicum regnum, verum nolens
demonstrare propter Tetboldum mentis affectum,
dixit praesuli internuntio coepiscoporum: « Si paganis,
huc propter me aggressis, pacis felicitatem
impetrare quivero ignoro, hujus rei causa nutans
titubo. Quapropter assumptis tecum aliquibus coepiscoporum
et palatinorum, aggredi me cum sol
mediaverit mensem Maium, interimque conabor
compescere blandiens contumaciam ferocem arrogantium
paganorum. » Eo autem quid audivit a
Richardo magno duce, regi et coepiscopis renuntiante,
statim animadvertit comperitque sine suo
consilio Tetboldus comes pacem requisitam esse.
Extemplo misit quemdam monachum ad ducem magnum
Richardum, subsequentia verba dicturam:
« Comes Tetboldus tibi fideles famulatus. Quorumdam
etenim Francorum pravo consilio deceptum,
jurgatum esse contra te sine re et rixatum poenitet
se et fecisse quod fecit malum, et profitetur se
quidquam mali amplius non facturum Ambit, si
libet, tibi secretius ut servus Domino fari, reddetque
tibi Ebroicas, quam rex tibi abstulit. ob gratiam
amoris tui. Terra suae ditionis subjecta tyrannicae
hostilitati, depopulatur rapinis et incendiis, nec
valet resistere saevitiae tantae multitudinis, neque
placare eam congesto pretio totius regni, nisi per
te qui imperator es hujus rei. Precatur flexis genibus
corporis et animi, ut indulgeas sacrosanctae
Ecclesiae et desolatae plebi, et habeas se fidelem
famulum tibi, compescens pestiferos incursus Dacigenae
ferocitatis. » Richardus vero dux his auditis,
tacito affectu mentis Deo grates egit, monacho quoque
subintulit: « Si quae loqueris verane esse possunt? »
Respondit: « Vera, et non gestit aliud beneficium
promereri, reddens Ebroicacensem urbem
tibi, nisi perseverans propositum tuae internae dilectionis;
ut pax et concordia indissolubilis foederis
maneat vobiscum cunctis diebus quibus vixeritis.
Venietque noctu cum secretariis suis, quando tibi
placuerit, causa hujus negotii, ad moenia Rothomagensis
urbis, firmaturus sacramento verae fidei quae
tibi suggessi. » Tunc Richardus: « Dei fide qua vivimus
et vegetamur, tenacique nostri tenoris firmamento
collaudamus ut veniat ad nos, si libitum
fuerit, bis tribus transactis diebus, et connectamus
foedera nullo casu solubilia; sed perpetuis et inextricabilibus
legibus conservanda. » Monachus namque
quae audivit Tetboldo comiti renuntiavit. Ipse
autem laetus et hilaris super hujuscemodi renuntiatis,
diebus ter duobus transactis, venit Rotomum
noctu cum suis secretariis. Uterque horum ut alterum
conspexit, obvius quisque cucurrit, amplexantesque
se invicem oscula libarunt, sessumque petiverunt.
Tunc prior Tetboldus: « Ad tuam ineffabilem
pietatem supplex venio, quia tua miseratione et
Dei propitiatione omnium indigeo. Ustulata sunt
ubicumque terrarum quae possideo, habeturque tellus
mei juris veluti quaedam solitudo. Idcirco quae tibi
suggessit monachus exsequi libenter sum paratus.
Praejudicium omne mei consilii et facti tibi emendabo;
hujusque rei gratia quasi pro beneficio tibi serviens
militabo; Ebroicacense castrum tibi voluntarie
reddo, veniamque et indulgentiam tuae miserationis
promereri supplex postulo, quod contra te illud
tenui. » Hujus humititatis devotione Richardus dux
magnus misericorditer mente subactus, respondit
Tetboldo comiti humillimus: « Sine obside et sacramento
fidei meae huc nihil titubans accessisti, quaecumque
requiris impetrabis. Continuae pacis felicitatem
habebis, nemo meorum tibi et tuis ultra
injurius et nocuus erit. Ego vero abhinc tuus, sicut
tu meus, mutuoque communis auxilii interventu,
fiducialiter vicissim solemur. Fiat pax opulenta,
requies | null | ff451f68-b29e-4bf3-ad00-0d37703b5080 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
jocunda, serenitas tranquilla, concordia
inter nos stabilis et perfecta, per decreta inextricabilia. »
Allatis igitur sanctorum pignoribus foederati
sunt. Similiter utriusque comitis consiliari haec
eadem verae fidei sacramento auctorizarunt. Tunc
Richardus marchio largissimus, muneribus et donis
praemaximis eum affluenter honoravit. Ipse autem
optato osculo et amplexu desiderato fruens discessit,
eademque nocte secretius Carnotum repetiit.
Ipso namque die Tetboldidae ab urbe Ebroicacensi
cum omni supellectili ut jussum erat egredientes,
miserunt ad ducem Richardum ut eam reciperet.
Ipse autem eam recipiens abundantius militibus
praemunivit, omniumque bonorum affluentia honestans
fecundavit.
APOSTROPHA.
Rusticus insciae [ #pro@# inscitiae] quamquam nostrae stylus ornet
Diversi variis generis metris opus istud,
Praevacuum nimis, indiguumque opis, artis inopsque,
Rhetoricique favi redolentis nectaris exsors,
Heroico potius metro pollere deceret;
Hoc lugubrata vigent quia fortia facta virorum.
Hic nam vir fortis, constans, robustus in armis.
Pacificus, bonus, atque probus, pius, ipse modestus.
Magnificus, meritus, praecelsus, nobilis, almus.
Inclytus, egregius, mirabilis, atque decorus.
Maximus, eximius, praecellens, magnanimusque.
Praecipuus, justus, sanctus, humilisque, venustus.
Propitius, lenis, mansuetus, mitis, acerbus.
Longanimis, celebris, solemnis, amabilis, atque
Clemens, indulgens, miserens, scelerum puniensque.
Protector, censor, tutor, largitor honorum.
Prudens et sapiens, industris, gnarus, enormis.
Linguarum, diversarumque sciens regionum.
Attentus, docilis, cupidus, sitiensque bonorum.
Mirificus, stabilis, suavis, fidusque, fidelis.
Tranquillus, placidus, laetus, sine nube, serenus.
Jocundus, dulcis, blandusque, affabilis omni.
Facetus, felix, frugalis, juridicusque.
Formosus, dives, locuples, et munificator.
Dulce caput populi, spes et fiducia plebi.
Procerus, pulcherque, elegans, forma speciosus.
Pes claudo, et oculus caeco, baculusque labanti,
Omni sufficiens potus large sitienti.
Escae praelargae et variae cibus esurienti.
Pauperis, exsulis, at inopis susceptor enormis.
Protector viduae, conjux velut atque maritus.
Solator regumque, ducum, procerum, comitumque.
Dum mundo viguit; sic omnibus omnia factus,
Offecit nullis, certavit profore cunctis.
His ita secrete cauteque expletis, marchio duxque
celebris scenam Richardus mirae amplitudinis atque
longitudinis super ripam Givoldi fossae jussit fieri,
in adventu palatinorum pontificumque Francicae
gentis. Determinato igitur tempore iduati maii,
inflammatis scilicet ab aestuante sole Geminis, venerunt
gratia impetrandae pacis ad Richardum ducem
magnum illuc palatini cum episcopis, eosque decenter
et veneranter recipi, scenisque juxta mirabilem
scenam factis, jussit hospitari. Crastina namque
die venientes ante ducem Richardum, intulerunt
ei ex parte Francorum munia fidelium famulatuum
et orationum, et dixerunt: « Dux inauditae potestatis,
sufficientiaeque et virtutis, optimates totius
Franciae regni precantur unanimiter flexis humo
tenus genibus cordis, ut indulgeatis sacrosanctae
ecclesiae et annulatae genti. Rex autem, nosque,
caeterique Francorum residui, omnisque clerus totius
regni, omne bonum praesens et futurum optant
tibi, si saevitiam paganorum compescueris, eorumque
pestifera incursione Franciam erueris. Fraudulentae
suggestionis Tetboldi comitis hortamine, quaecumque
rex contra te operatus est fecit; bonorumque quae pater
tuus patri suo intulit reminiscens taedet se facti. Quemadmodum
igitur rex Ludovicus pater suus, opitulante
patre tuo in regno subrogatus viguit, ita regna tenere,
superborumque dominari, magno tuae potestatis
juvamine concupiscit. Sitis communibus mutuae
competentiae precatibus concordes, alterque vestrum
alterius juvamine confidentes perseveretis unanimes.
Ipse autem rex, optimatesque totius Franciae regnum
Northmannicum tibi tuisque haeredibus jurando propriis
manibus sancient in perpetuum; postea nemo
illorum ullatenus tractabit tibi alicujus adversitatis
damnum. » Hujus legationis praecepta persolventibus
respondit marchio duxque praecellentissimus: « O
praesules reverendi omnium virtutum affluentia profusius
opimi, nec non proceres cunctorum bonorum
forensiumque rerum ubertate propensius fecundati,
propositum meae continuae intentionis et voluntatis
non differam fiducialiter confiteri vobis. Quapropter,
confidenter experiamini, [me] velle summopere melius
felicitate pacis stabilire et exsequi, quam ullius prosperitatis
et honoris opus aggredi. Hoc mihi summum
et peculiare semper exstitit. Verum, pro vestrorum
importunitatibus et rixis tenere illud, ne confunderer,
nequivi. Quia nihil est in aliquo suspectu aliquid
gravius quod cruciet, quam quemque aut non videre
quod cupiat, aut videre quod | null | b68c9aaa-89b3-4a4e-8364-6f1ba2a49190 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
perdat: cum in utroque
animus pondere sollicitudinis praemaximo pressus
titubat, ut et quod diuturne sollicitus spectat habeat,
et ut [quod] habere coeperit ne amittat. Recogitate
igitur et reminiscimini insidiarum et malorum quae
ab eo passus sum, et animadvertite et intuemini, cui
nostrorum vestrorumque exstiterit praejudicium. Vos
non ignoratis suggestione Tetboldi comitis, Brunonem
archipraesulem Coloniensem, et ducem pariter Lothariensem
me voluisse decipere. Vos non ignoratis
ejusdem falsidica provocatum versutia Lotharium
regem vestrum seniorem voluisse me capere aut occidere.
Quid refertis de Ebroicacensi quam reddidit
mihi urbe, Deus? His et talibus hujuscemodi, pluribusque
importunitatibus quas taedet recenseri,
motus, misi ad Dacos, quatenus mihi succurrerent
velocius. Quibus me festinanter aggredientibus, imperavi
in vos exercere tyrannidem cladis hujus;
quia nisi res ponderaretur, minime resipisceret stultus.
Si quod igitur retulisti mihi exstat verum, stabilite
necessariae pacis opportunitatem mecum. » Tunc
Richardus marchio famosissimus, ascitis communiter
Northmannis omnibus coepit blandiri et serenare
eos mansuetissimis allocutionibus: « O summae reverentiae
patres, grandaevo, mediocrique, atque juvenili
situ mirifice redolentes, gratias debeo referre
vobis incessanter, quin etiam munera largiri vobis
sufficienter; quia, tellurem vestrae nativitatis, pro
praejudicio mihi sine re illato, deserentes, jurgati
rixatique estis ob amorem meum usque modo contra
exteras gentes. Ipsarum autem gentium rex, duces et
comites afflicti vestris depopulationibus incessanter
et hostiliter, requirunt sequestrae pacis spatium dari
sibi suppliciter. Si libet vobis, consequens est dari;
si non, oportet abdicari. Decernite requisitae rei negotium
communi consilio, et super hoc respondere
rimaminor. » Tunc Northmanni, qui et Daci, unanimes
intulerunt Richardo duci, dicentes: « Nequaquam
pax continua, neque intercapedine temporum
discreta concedetur; verum omnis Francia, exterminatis
aut occisis principibus, vi et potestate tibi
acquiretur. Heu! heu! quid facient, vel quid dicent
caeteri Dacigenae et Northvegigenae, qui, praeparatis
et oneratis navibus hujus rei juvamine, aggredientur
nobiscum immani hostilitate? Quid de Hirensibus,
quid de Alanis, quid de caeteris quamplurimis
gentibus? Propositum vestrae voluntatis, quam
nobis aperuistis, non adimplebitur viventibus nobis.
Caeterum, si libitum est, quam invasimus Franciam,
vindicabimus tibi. Sin vero displicet, sortietur ea
nobis. Quo circa elige e duobus quod mavis, aut tibi,
aut nobis. » His auditis, dux praepotens Richardus
urgebat eos multarum prosecutionum interpellationibus,
et his duobus bis diebus octo obnixe eos
deprecabatur ut pacta pace cum Francigenis foederarentur.
Praesules igitur et optimates Francicae
gentis stabant quotidie illic stupefacti, et intuebantur
conflictum hujus pacificationis. Tandem vero dux
magnus Richardus non valens serenare tantorum
saevitiam ullorum precatuum conaminibus, dixit
seorsum suis fidis principibus: « Haec gens aspera et
fortis, dum simul interpellata fuerit, non acquiescet
precibus nostris. Convocentur majores natu et potentiores
secretius, futurae noctis conticinio, et excaecemus
eos muneribus praemaximis, et copioso beneficio,
si forte faverint precibus nostris et voto. »
Hoc namque consilium principes Francigenarum
referebant salubre et prosperum, et autumabant
sibimetipsis profuturum. Insecutae igitur noctis crepusculo,
convocatis clam majoris potentiae senibus
ex genere Northmannico, pandit corde quod volvebatur
ore mellifluo, et dixit: « O reverendi merito patres,
pro temporalibus nimium beneficiis agonizantes,
pro quibus carebitis vita aeterna, Phlegetonte digne
perfruentes; animadvertite mei sermonis proloquium
obedienter. Quamquam genus hominum omnium a
Domino exordio fineque carente sit procreatum, quo
resarciretur ruina angelorum, vario et diverso itineris
calle devius error illud abducit, ne revertatur
ad Creatorem suum. Vos animas vestras putatis cum
corporibus interire, ideo non abhorretis omne malum
facere. Est quippe praeter istam altera vita
quam ignoratis, et quidquid in hac feceretis, in illa
pro certo repraesentetur vobis. » Tunc illi: « Refer,
precamur, nobis hujus propositionis arcanum, et
enuclea quantocius nobis
nostrae conditionis figmentum. »
Tunc comes prudentissimus demulcens
eos blandis affatibus: « Ratiocinatio nostrae conditionis
haec vera dignoscitur esse ab orthodoxis. Bis
quino namque coelicolarum ordine creato, decimoque
lapso, contumaci arrogantiae jactantiaeque suae
jurgio cursuque totius mundanae molis, ejusdemque
mirifico ornatu perfecto, duo connectens elementa,
vivum scilicet et moribundum, in unum effigiavit
Deus hominem ita immortalem ex limo, ut gloria et
honore eum coronaret, superque opera manuum suarum
constitueret, et ad coelestem | null | 997b149a-c39e-43d0-ae66-d8f558ae54f5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
angelorum gloriam,
quam arrogans perdiderat, quandoque sine
carnis morte transiret; sic vero immortalem, ut, si
se ad Conditoris sui obedientiam vinculis charitatis
coartaret, legibus mortis non incubuisset. Verum,
heu dolor! perfido hostis antiqui astu fraudulenter
intricatus, cupiditatumque illecebris illectus, praeceptaque
Plasmatoris negligenter spernens indeque
neci obnixus, atque ab amoenitatibus paradisi pulsus,
mundialibus aerumnis est deputatus. Nec tamen sententiam
damnationis ipse solus excepit, sed totam
secum humani generis propaginem in facinus exsecrabile
et mortis acerbitatem invexit. Hinc hostis
antiquus super omnes homines principatum fraudulenter
tenuit, eosque sibi nequiter subdidit. Verum,
quia plasmationis et casus protoplasti executus sum
breviter seriem, cui corde et mente adhaeremus,
evangelizare vobis nostrae credulitatis gestio fidem.
Deum namque unum in substantia colimus, Trinitatem
in personis veneramur: et, licet sit Pater
Deus, Filius Deus, Spiritus Sanctus Deus, unus tamen
solummodo creditur Deus. Patrem genitorem
vocamus, Filium genitum confitemur, Spiritum sanctum
ex utroque manare credimus; et in tribus his
personis, scilicet Genitoris, et Unigeniti, atque ex
utroque Procedentis, divinitatem unam, aequalemque
gloriam et majestatem profitemur. Hic namque Deus
coelum subtilitate suspendit, terram mole fundavit,
maria calculis alligavit, et in his omnia quaecumque
voluit, verbo fecit, et spiritu suo ea firmavit. Hic
namque solus habet immortalitatem, et lucem habitat
inaccessibilem. Apud quem non est transmutatio, nec
vicissitudinis obumbratio. Cujus semper est esse, aeternum
et incommutabiliter. Qui sine mutatione sui habet
mutabilia disponere, sine diversitate sui diversa agere,
sine cogitationum vicissitudine dissimilia formare. Qui
et ubique est, et absque loco totus, quia et omnium creaturarum
ipse inferior, ipse interior, ipse exterior Deus,
superior est regendo, inferior portando, interior replendo,
exterior circumdando. Intra cujus judicii omnipotentiam
cuncta coarctantur, ejusque potentia ab ulla
creaturae natura non transcenditur; quia celsitudo ejus
divinitatis nec coepit esse nec desinit, et nec per initium
nascitur nec termino coangustatur. Hic namque Deus
Verbum quod erat in principio apud eum, et quod
sine tempore genuit, ob nostram redemptionem incarnari
disposuit. Ex sacrosanctae Virginis carne,
angelo nuntiante processit in carnem, humiliatus
usque ad humani exordii pudorem, et pannorum illuviem
et praesepii vilitatem: quam quidem nativitatera
possumus mirari, sed eam minime valemus intueri.
Quis etenim digne loqui potest quomodo de aeterno
natus est coaeternus? et quomodo ante saecula existens
aequalem sibi genuit? et quomodo natus gignente
posterior non est? quod est Pater hoc genuit: Deus
Deum, lux lucem, immensus immensum, incomprehensibilis
incomprehensibilem, omnipotens omnipotentem,
unum secum, et coaeternum, sibi coaequalem.
Qui natus ex Patre sine tempore, ex matre
nasci dignatus est in tempore, et ad electri similitudinem,
unus in utraque et ex utraque natura; et
Deus permansit cum Patre, et ad redemptionem nostram
factus est homo mortalis de matre, ut erueret
humanum genus suae similitudinis et imaginis figmentum
sua larga miseratione ab hostili lapsorum
angelorum immanitate. Temporumque labentium
cursus humaniter exsequens, diversaque miracula
mirabiliter peragens, scilicet gressum claudis, auditum
surdis, visum caecis, pristinam sanitatem
paralyticis; mundam gratamque et deliciosam cutem
et carnem leprosis largiens; marisque tumores
sibi et Petro calcabiles praebens, ipsique mari et
ventis praecipiens: mortuos, quin etiam Lazarum
in monumento quatriduanum, suscitavit, et omnia
quaecumque voluit in coelo, et in terra, et in mari,
et in omnibus abyssis fecit. Denique ad spontaneae
mortis spectaculum pervenit, quam et cruci affixus
sustinens, dum suo de latere aquam cruoremque
produxit, virginem immaculatamque ecclesiam sibi
exhibuit, sanguine redemptam, latice emundatam;
ne aut maculam haberet per crimen, aut rugam per
duplicitatem. Mortis namque celebrato mysterio,
infernoque exspoliato, die surrexit tertio, suisque fidelibus
se manifestum exhibens, cum eis conversando,
quadragesimo suae resurrectionis die carnem,
quam de Virgine sumpsit, apostolis videntibus sustulit
coelo. Hanc namque mortem, quam hostis antiquus
protoplasto generique ejus intulit, abolere
famulis suis paravit, iterque inviolabile, quo ascenderent
unde lapsi sunt, demonstravit, dum carnem
nostram secum ad astra vexit. Quocirca copula
duorum elementorum, scilicet homo, si dum vixerit
Deo famulatus fuerit, ejusque praeceptis totis virium
conaminibus obediverit, pars viva et potentior, quae
germen | null | e73b6ac5-1189-4960-9112-d7e83cde9668 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ab aethere traxit, hospita viscera sui corporis,
recusatis contagiis hostis, ad aethera secum reportabit.
Si forte terrestris voluntas luteum sapuerit,
et grave nefarium captaverit, animaeque virtutes,
coacervatis nimium vitiis, abdicatisque promissionibus
quas in baptismo spoponderit, pondere peccatorum
oppresserit, animam secum trahens ad
inferna torquebit. Propterea sepulcris impenditur a
Christicolis maxima cura, illisque creduntur corpora
non penitus mortua, sed summo [ #leg.,@# somno] data:
quia venient olim saecula in quibus socius animae
calor visitabit ossa, vivoque sanguine animata gestabit
pristina habitacula, videlicet cadavera tumulis
putrefacta, volucresque rapientur in auras priores
quas habuerunt animas comitata, quia interitus hujus
mortis reparatio est vitae melioris. Nam si cariosa
vetustas totum corpus dissolverit, ut in mensura
minimi pugilli ejus civisculus sit, illumque cinerem
vaga flamina et aurae per vacuum inane tulerint,
hominem perisse non licebit: verum aut cum
quo virtutes anima exercuerit, cum ipso remunerabitur;
aut cum quo peccaverit, cum ipso punietur:
et ita, judice Christo Dei filio, ibunt impii in ignem
aeternum, justi autem in vitam aeternam. Haec est
fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque
crediderit, salvus esse non poterit. Hoc firmamentum
salutiferae nostrae credulitatis, hoc symbolum
profuturae fidei et salutis. » Quae audientes Daci
obstupuerunt, imoque trahentes vocem ex pectore
dixerunt: « Heu nobis omnium bonorum ignaris,
scripturasque nescientibus, neque virtutem Dei, quia
nihil differimus belluis, neque avibus coeli! Illae quo
ad praesens vivant quaeritant, nihilque adquisitionis
sibi conservant. Nos vero quo similiter vivamus, rapinando
incessanter quaerimus, sed in eo ab illis distamus,
quia quod cibo potuique exuberat, in posterum
thezaurizando reservamus. Da nobis salubre
consilium, petimus quatenus ad praesens et in aeternum
vivere valeamus. » Tunc dux: « Si velle est vobis
inhaerere nostris consiliis, ego faciam vos primitus
baptizari in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti;
ampliorique deinde integerrimae fidei praedicatione
ab episcopis profusius erudiri, postea muneribus
largissimis, beneficiisque amplissimis ditari, quibus
vivere quiveritis, et in aeternum non peribitis. Sed
vitae praesentis solatio, futurae remunerationis bravio
sine fine fruemini, si integerrimae pacis, quam requiro,
felicitatem non abnueritis. » At illi: « Et securitatem
pacis, et tenorem sacrosanctae fidei spondemus
tibi, et nunquam devius error tuo consilio deviare
nos perurgebit. » Pacta quippe noctu fide, et
jurata pacis quiete, dixit Richardus demulcens eos
melliflua allocutione: « Revertimini, mearum virium
animaeque meae partes, furtivo gressu ad vestras naves,
ne videamini; neque sciat quisque huc vos venisse
praecaventes. Diluculo vero revocabo vos, pariterque
tumultuantem dirae cervicis plebem, et depostulabo
multimodis precatibus vestram et illorum
pietatem, pacis dari incrementa, et quietis affinitatem.
Abdicate et re istite objurgando cum illis verbis
meis, tandemque prolixa simultate vix finita votis
adquiescite meis. » His ita clanculum peroratis, ad sua
quisque vestigia torsit. Primo itaque mane dux magnus
festinanter consurgit, innumerabilibusque Dacorum
legionibus ascitis fiducialiter dixit: « Malivolas
pravae intentionis ambages usque modo praestolatus,
iterum iterumque repetam vestri obstinati cordis
excessum. Abnegatam multoties opportunitatem pacis
date, precamur, nobis. » Tunc Northmanni, voluntate
dispares, intulerunt Richardo una dicentes: « Frustra
laborat, qui supra petram semina jactat. Verborum
tuorum laborem inaniter fundis, otiosa dum supervacue
loqueris. Pax et concordia, cui nos acquiescere
superflue satagis, inter nos et Francos
nusquam et nunquam erit. Exterminabuntur autem,
perimentur, et omnis natio illorum penitus delebitur.
Si quis indignus fuerit inventus, nostrae ditioni
[ #al.,@# conditioni] subjacebit. Nonne avus tuus terram
cui praees, depopulato Franciae regno, vendicavit sibi
armis? » Tunc a minimo usque ad maximum reciproca
voce cuncti dixerunt: « Aut moriemur, aut vindicabitur. »
Richardus vero dux magnus preces precibus
jungebat, eosque dare pacem obnixe postulabat. Sed
mens illorum precibus ejus minime acquiescebat. Tunc
illi, qui noctu pacem spoponderant, caeteris intulerunt:
« Pro cujus adjutorio et defensione huc accessimus,
consequens est ut precibus ejus pareamus. Opportunum
est fieri quod ambiens concupiscit, satisfactionemque
concedere libenter ejus votis: cujus consilio adhaerebimus,
nisi istius? et cujus precatibus acquiescemus,
nisi cujus beneficio quotidie fruimur [haud]
parcius? » His | null | 7a064310-dced-4abb-919a-c4023827e214 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
auditis, qui nocturnum ignorabant consilium,
vehementer turbati, coeperunt vehementius
obortis contradictionum vociferationibus rixari, et
dixerunt: « Ut remur, fautores, quin adulatores hujus
consilii estis, ideo talia nefaria nobis impenditis.
Non erit secundum vestri propositi libitum, nec pax
quae requitur dabitur ab ullo nostrum. Consentaneam
vestrae voluntati intentionem hiulce nobis
aperuistis, quae refragabitur audacter superstitibus
nobis. Quod mandat precaturque dux, minime intercessoribus
vobis parebimus, verum Francia usque
ad internecionem armis ferocius depopulabitur. » Tunc
nocturnalis consilii conventione jam lucrati, dixerunt
acerrimis bacchati furiis: « Non intercessoribus
nobis pax dabitur, sed eam volentibus nolentibusve
vobis duci magno largiemur. Quid nobis vobisque?
Nonne vobis natu majores, prosapia nobiliores, armis
robustiores? Non intercessores, sed largitores
pacis nominari debuissemus. » Quo audito, dux Richardus,
hinc secedens ait ascitis suis principibus:
Sinite illos adinvicem feriter rixari, et videamus
qui illorum potentiores et fortiores exstiterint. Ter
tribus igitur diebus hujus conflicti litigatione ductis,
admirantibusque Francigenis cum Richardidis, dixerunt
refutatores pacis satrapis prudenti consilio
noctu acquisitis: « Natu, prosapiaque atque armis
potentiores estis, ideoque volenter nolenterque assentiemur
vobis. Si Richardus dux, magnae potestatis
largissimos nostri itineris sumptus nobis concesserit,
nosque conducere quo vivere regnumque expugnare
valeamus fecerit; Franciae regnum parcemus
ut petitis. Alioquin se agente, Franciam, quam
invasimus, contritam bellis incendioque et rapinis
applicabimus severius nobis. » Tunc optimates paganorum
his responsis laeti, quae audierunt retulerunt
Richardo duci. Expleta namque legatione, infit dux
praepotens laetus futura pace: « Et victus amplissimos,
et viatores quamplurimos et praecautos, insuper et
honores conferam largissimos, atque conducere ad
tellurem opimam faciam illos. » Renuntiato largissimae
promissionis negotio, sedenteque cum suis, Francigenis
adstantibus, duce Richardo, venerunt unanimiter,
pepigeruntque pacis fidem illi vultu submisso.
Richardus vero legatos regis ditatos muneribus
praemaximis, ad regem Lotharium remisit. Denominato
itaque die et loco pacifici placiti, datisque
optatae pacis induciis, paganos ne Franci contra se
recalcitrarent secum detinuit. Decurso igitur tempore
desiderati placiti, venit rex Lotharius super
Eptae fluviolum cum Francigenis, pepigitque duci
Richardo fidem inextricabilis pacis; juravitque ipse
et optimates regni northmannicum regnum ipsi
ejusque posteris, quatinus ipse et nemo, se hortante,
damnum illius regiminis minime faceret illi. Finito
namque impetratae pacis placito, foederatisque rege
et duce Richardo, muneribusque alternis utroque
largiflue ditato, regreditur ad sua quisque equitatu
prospero. Reversus dux magnificae pietatis
ad urbem largifluae ubertatis, Northmannos immanissimae
ferocitatis sibi adesse coegit. Quibus ait:
« Ne pollicitationis meae de confidentia titubetis,
quod olim vobis spopondi ecce paratus sum exsequi.
Vos beneficia largiens regenerari sacro fonte faciam,
vos oneratis farre tergisque suum navibus, viatica
navigationis concedam. Ex praeparato igitur sacrosanctae
regenerationis fonte hos suscepit marchio
magnus, delibutos oleo et chrismate; tribuens beneficia
amplissima, quibus morarentur in pace. Illos
vero qui oberrare cupiebant paganis ritibus, conduci
fecit ad Hispaniam, Constantinensibus viatoribus.
In progressione namque illius profectionis bis
novem civitates devicerunt, et quae in eis repererunt
sibi vindicarunt. Hac illacque rapinantes, Hispaniam
hostiliter adgredientes, coeperunt incendio et
rapinis affligere eam severiter. Tandem vero Hispani,
rusticanis gentibus digladiatis, conglobato
exercitu congrediuntur Northmannis. Saeviente namque
Marte Hispani exteris terga vertere, facta praemagna
internecione. Tertio namque die campum
praelii Northmanni repetentes, mortuosque ut induviis
eos privarent vertentes, repererunt partes corporum
nigellorum Aethiopumque terrae finitimas atque
incumbentes nive candidiores; reliquum vero
corpus pristinum colorem servans intuiti sunt. Sed
mirum mihi quid super hoc characterizabunt dialectici,
qui cum accidens Aethiopique categorizant
inseparabile esse, hic mutatum vident. Quod amplius
propalare non curamus, sed ad nostrae intentionis
propositum nostrae praesumptionis stilum vertamus.
Elucidabit enim libenter quae quiverit, sed quae relatui
necessaria sunt, digerere non valebit. Illi namque
sunt istius bonorum opera cognita, qui quae peraguntur
novit universa.
APOSTROPHA.
Hactenus aequorei per magna negotia fati,
Dispositum variosque vicissim turbine factum,
Fortunaeque vices bifidas felicis et acris,
Undisona vectus fluctu, surgente procella,
Sub tuae * cecini nostrae stridente cicuta.
Profectus portum stabilem, ventisque quietum,
Sulcavi profunda nimis parvo aequora remo.
Sunt octona sacrae passim felicia vitae,
Summum corde bonum sincero emitur quibus in quo.
Sed mea mens tenui meditans conatur | null | 506dd346-0de4-46c9-93f4-1fc546890389 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
avena,
Si poterit munus quoddam captare bonorum,
Exiguae modico mercis de fenore sumptum.
A pestiferae namque hostilitatis veneno Francia, ut
recensitum est, defaecata, abdicatisque ingruentium
malorum querimoniis et detrimentis, atque adornato
et statuto reipublicae ubicumque Franciae commodo,
praeeunte triumpho desideratae pacis, fama
beatissimi ducis Richardi propalatis illustrata meritis,
in immensum rutilans crescebat, divulgabaturque
per caetera regna meritum profusius beatitudinis
ejus. Illius vero temporis cursu, uxor ejus filia scilicet
Hugonis magni ducis defungitur, et hujus desolationis
moestus detrimento, misit ad Hugonem fratrem
defunctae uxoris suae, ut quosdam vernulas
domus suae mitteret sibi, qui, quae possederat soror
sua jure femineo, erogarent sacrosanctae Ecclesiae
et pauperibus. Hugo vero dux remisit ad Richardum
ducem et patricium, ut quidquid suppeditaret sibi
voluntas faceret libere ex omnibus. Tunc Richardus
affluentis largitatis dux praepotentissimus, tanti
thesauri munera per universas totius Franciae et
Northmanniae ecclesias dispertivit: quinetiam plurima
quae sui juris erant, pro ejus anima erogavit
affluenter pauperibus. Denique subscalpenti voluptuosae
humanitatis fragilitati subactus, genuit duos
filios, totidem et filias, ex concubinis: quorum unus
Godefredus, alter vero nuncupatur Willelmus. Denique
luculentae majestatis virgini ex famosissima
nobilium Dacorum prosapia exortae, omniumque
speciosissimae Northmannicarum virginum, permutantibusque
civilium forensiumque rerum eventibus
cautissimae, femineique artificii edoctae ingenio,
facundaeque ubertatis eloquio modeste pollenti, capacisque
memoriae et recordationis thesauro profusius
locupletatae, atque omnium bonorum praemunitae
affluentia se connexuit; eamque prohibitae copulationis
foedere sortitus est sibi amicabiliter. Northmannorum
vero optimates, nobilissimo diffamatae
stirpis eam noscentes exortam semine, et de successore,
deque haerede atque de posteritate salutifera
plebi nimium cogitantes, submissa voce, vultuque
proclivi, Richardo duci praepotentissimo subintulerunt:
« Cum sis, domine dux praepotentissime,
emnium Francigenarum, Northmannorumque, et
Burgundionum, omniumque regnorum sagacis meditationis
scrutinio prudentissimus: miramur admodum
quin comminisceris quis post flebilem debitumque
excessum tuae praesentiae reget populum
tuae ditioni potentissimae modo subjectum. Fortuitam
namque futuri detrimenti ruinam pertimescentes,
formidamus ne post lugubre depositionis tuae
damnum exterae gentes nos advocato et haerede
carentes conculcent. » Tunc Richardus: « Reipublicae
vestro saluberrimo consilio usque modo praefui,
et ut quivi profui. Nunc quid rei gratia corde
statuistis mihi enucleate. » At illi: « Providentia summae
divinitatis, ut remur, hanc tibi Dacigenam
quam modo refoves connexuit: ut patre matreque
Dacigena haeres hujus terrae nascatur, qui
defensor et advocatus robustissimus exstet hujus.
Est namque superba stirpe progenita, specie decora,
et formosa, consilio cauta et provida, mente devota,
corde subacta, alloquio modesta, conversatione
mansueta, in omni re industris et sagax. Hanc tibi
inextricabili maritalis foederis privilegio protinus
connecte, ut salutifera sobole ejus tellus tui ducaminis,
imminente extremae sortis tuae obitu, salubriter
et constanter regatur. » Huic igitur consilio libenter
dux sanctissimus Richardus favens, ascitis episcopis
cum clero satrapisque cum populo, eam lege
maritali desponsavit, et ex ea processu temporis
quinque masculinae prolis pignora, femineaeque genuit
tria. Per vias igitur operum rectas gradiebatur,
justisque legum habenis plebem strenue regebat.
Northmannicae regionis ecclesias sumptu reaedificans
proprio, monasticis rebus adornavit, plurimaque
Francicae telluris templa mirifice construxit proprii
muneris thesauro. Rhotgomagensi namque urbe
in honore Genitricis Dei ampliavit mirabile monasterium,
longitudinis, latitudinisque, atque altitudinis
honorifice exspatiatum incremento. In monte
namque maritimo, refluae lunari dispositione inundationis
gurgite undique secus circumdato, delubrum
mirae amplitudinis, spatiosaque monachilis habitationis
moenia construxit: ibique monachos sub
aerumnosa theoricae vitae palaestra, normalibus celebris
itineris decretis astrictos, Christo coegit famulari.
Cum autem innumerabilibus exuberantium bonitatum
polleret incrementis, quadam die Fiscanninae
sedis aggressus moenia, stonsque in introitus
domus suae suggestu, atque ipsam domum altiorem
capacioremque basilica in honore deificae Trinitatis
dedicata conspiciens; ascito petrarum fabro architectoria
arte perito, inquit: « Domum Dei et orationis
superlativo specialis pulchritudinis decoraeque altitudinis
culmine, supereminentiorem universis moenibus
civitatis decet et opertet esse, quia Plasmator
Redemptorque generis humani gratuita hanc sibi
delegit clementia, miraeque regenerationis mater
typicae ablutionis lavacro exstat, atque in hac divinae
eruditionis audire verba, nostraque deflere debemus
peccata. Haec namque aula porta coeli nuncupatur
et est, quam incolunt, cuique praesunt coelicolae.
Haec domus namque, Psalmographus ait, mons Dei,
mons pinguis, mons in quo bene placitum est Deo
habitare in eo: etenim Dominus habitabit in | null | 30797edd-e455-4aa8-9c48-ed41635cc7be | latin_170m_raw | null | None | None | None |
finem.
Hic namque mons est in quo meus avus se stantem,
seque ablui monte salutifero divinae visionis
oraculo conspicit, et a lepra vitiorum qua infectum
se sommo cernebat expiari. Quapropter quia altiore
amplioris culminis schemate, domum Dei domui nostrae
habitationis praecellere concedet; experire si forte
imminentium montium proclivis et collibus alicujus
petrae materiem reperire quiveris, qua templum Dei
nostrae conversationis domo altius fabricare valeas. »
At ille accepto ilico ligone mentium prius procliva adiit,
eorumque crepidinem divellit sarculis, atque nullam
petrae materiem usui materiae reperiens congruam,
petiit devexa montium inter duos fluviolos prope
Fiscanum jacentia, ibique massam gypsi invenit, et
unum lapidem gypseum in modum cudit, excidit et
ante Richardum ducem detulit. Tunc dux magnus
Richardus: « Satisne de talibus reperire poteris? »
Respondit: « Satis, Domine. » At ille: « Tuto hanc
petram repone loco, et mitte quamplurimos operarios
ad excidendos lapides, multasque calcis vivae
fornaces compone: quia, omnibus quae necessaria
sunt praeparatis, istam in initio fundamenti in titulo
erectionis domus Dei primam locabo. » Denique marchio
famosissimus, praeparata calce, petrisque excisis
et coacervatis, atque lateribus artificialiter
compositis, dictu visuque mirabile, miri schematis
forma construxit in honore sanctae Trinitatis delubrum,
turribus hinc inde et altrinsecus praebalteatum,
dupliciterque arcuatum mirabiliter, et de concatenatis
artificiose lateribus coopertum. Hinc forinsecus
dealbavit illud, intrinsecus autem depinxit
historialiter, auroque et gemmis magno munere
acquisitis altaria decoravit, crucesque mirae magnitudinis
ex auro mundissimo fabricavit, calicesque magni
ponderis auri et pretii annexuit, aureaque candelabra
humanam naturam superexcellentia ante
sanctuarium statuit: thuribulaque inauditae amplitudinis
et pretii auro confecta delegavit, atque indumenta
phrygio pectine polita, nec semel in Tyrios
rubores decocta: quin etiam crassiore auro smaragdinisque
superinsutas apposuit, byssosque niveas
purpureasque auro intextas, plumeoque mirabilis
artificii holoserica commisit; atque clerum numerosae
multitudinis propensa diaria quotidie recipientem,
subque practicae vitae palaestra desudantem
Christo deservire coegit. Illo namque templo
monasticarum facultatum ubertatis affluentia repleto
eoque benedictione episcopali officiosissime dedicato,
Northmannica Francicaque tellure sitas, proprio
sumptu reficiebat omnes disruptas ecclesias.
Mirabilibus coruscabat factis, justis et bonis; famaque
probitatis ejus longinquis regionibus profusius
diffundebatur. Species ejus redimita decore admirandae
pulchritudinis, fundebat jubar ab ore, quasi
solaris claritudinis. Erat ei summus honor, quo nomen
ejus audiebatur, totaque Gallia admirabatur
super largiflua bonitate ejus. Amore pietatis cultor
justitiae strenuus renitebat, cunctorumque causas
intra sua pectora sollicitus recondebat, atque pro
populi requie pia jura tenebat. Specie pulcherrimus,
canis praecandidis repletus, superciliis acieque oculorum
coruscus, naribus malisque splendidus, barba
canifera et prolixa honoratus, statura procerus,
lingua eruditus, virtute animi et corperis plenus,
bonitate diffusus, mente sagacissimus, gratia Dei
munitus, omnibusque erat una salus. Amicos namque
erigens, tumidos calcabat hostes, subjectosque
fovens, conterebat feros et rebelles, tempestas irae
vel discordiae nullo dissensionis tumultu penetrabat
corda ejus; quia in salutifera stabilitate justitiae et
judicii, charitatisque spei, et fidei anchora sagacissimae
mentis fixa aderat illi. Constantem ejus animum
aura illius adversitatis tumultu non ventilabat,
nec de multifluae copiosaeque prosperitatis ubertate
animum subtollebat. Cum autem in regno suo variato
murmure pullulabant aliquae seditionis causae,
sedabat eas decretis legum et salutifera potestate.
Illius namque fides tam valida veritatis radice tenebatur,
ut antea mons deficeret aut migraret, quam
sua verba caderent. Res ab eo promissae nullo mulctandae
actu, verae perseverabant; atque pollicitatae
semel, perpetuatae manebant.
APOSTROPHA.
Hujus patricii cumulum bonitatis enormen
Praesul amande vides.
Symbola qui merito crescit bonitatis in octo
Praesul amande vides.
Viduo bis scribit quae Evangelista beatis
Praesul amande vides.
Quaeque tuus genitor factis implevit opimis
Praesul amande vides.
In dicto melior quoniam nemo extitit ipso
Praesul amande vides.
In facto certe nullusque potentior ipso
Praesul amande vides.
Ullus nec hominum extat sanctior in meditatu,
Praesul amande vides.
Huc hebeti et vili scripto devenimus usque
Praesul amande vides.
Pulchra nimis ratio verborum, materiesque,
Praesul amande vides.
Thematis editio extat frivola, rustica, vilis,
Praesul amande vides.
Ditatu vili nunc nunc cape dulcia facta,
Praesul amande vale.
Merito igitur, justeque atque probabiliter Richardum
Northmannicae regionis ducem beatum
sanctumque, recensitis breviter operibus ejus, dicimus;
cui omnia evangelicarum beatitudinum dona
reperiuntur propensius | null | 4a55a104-0e76-4521-b11a-32cc7f2faa70 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
attributa. Quarum prima:
« Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum
coelorum. » Quae in hoc confessore clarius luce
apparet fuisse, qui Northmannicae regionis monarchiam,
non causa hujus praelabentis honoris,
sed ne sacrosanctae Ecclesiae status paganis irruentibus
periclitaretur, retinens, se ad imitabilem Christi
paupertatem totis cordis nisibus, totoque mentis
affectu conferebat. Quae mundialis hominum conditio
continet pretiosa, hic mente periculosa. Quae magna,
hic corde fugitiva. Quae delectabilia, hic non perpetua.
Haec veraciter mente deserens, et integriter
corde spernens, coelorum regnum, quod diu
concupivit, largiente Christo adeptus est. Quoniam
ex pauperibus spiritu delegit esse regnum coelorum,
credimus ei attributum. Sequentia Evangelii
depromit quod sequitur: « Beati mites, quoniam
ipsi possidebunt terram. » Quam suavis, quam mitis,
quam benivolus, quamque benignissimus fuerit qui
compendiosam vitae ejus seriem legerit, aliquid suavitatis
ejus pernoscere quiverit. Hic Tetboldum
comitem aliquando devotione, aliquando armis compescuit.
Hic Lotharium regem humilitate devicit.
Hic Dacos suavitate verborum et donis coercuit. Hic
Francos caeterasque gentes humillimis verbis et
muneribus sibi provocans ascivit. Hic incolas Northmannicae
regionis summa devotione protexit. Hic
domigenas, ut pater familias devotus, fovit. Benivolus
in omni negotio exstitit, suavia in omni re
verba et opere sonuit. Terram namque viventium
possidere meruit, qui corporis sui terram mansueta
benignitate custodivit. Sequitur tertia beatitudo,
qua dicitur: « Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. »
Quoniam quidem dives opum munerumque,
et militum atque familiarium exstiterat;
ideo se implicatum et irretitum saecularibus, negotiis
lugebat. Lugebat namque pravitates monachorum,
quos devius error, relicto stricto calle, abducebat
deceptricibus fallentis mundi rebus in exsecrabile
praecipitium. Lugebat errores canonicorum a monasticis
praeceptionibus decidentium. Lugebat ignorantiam
juventutis suae, et delicta; atque fletu oculorum
nimio terram prostratus humectabat. Sequitur:
« Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam
ipsi saturabuntur. » Hanc vero esuriem et sitim nemo
habuisse Richardum ducem dubitat, qui pacificos
actus ejus subtiliter pensat. Quia instantia justitiae
renitebat, callem judicii incessanter petebat. Opprimebat
diro legis jugo negligentes justitiam, corrigebat
verbo severitatis abdicantes eam. Eo namque
superstite, misericordia et veritas in regno ejus, ut
Psalmista refert, sibi obviaverunt; justitia et pax
osculatae sunt. Esuriebat, sitiens se suosque lucrari
Christo, ut posset participari in die judicii perenniter
Deo. Hoc instantissimum jugeque desiderium
ejus, haec esuries perseveranda ejus, atque sitis
indeficiens ejus erat, ut omnes lucri faceret. Sequitur:
« Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum
videbunt. « Cor tanti ducis patriciique et confessoris,
quis fuisse sanctuarium Domini, et aulam regis
aeterni dubitat? Munditia cordis illius longe lateque
emicabat, puritatemque mentis serenissimus vultus
ejus clarius indicabat. Praecepta divinae legis corde
mundo, ut laicus, gerebat: divites, mediocresque,
et pauperes benivola mente alebat. Cujus cordis
mentisque et voluntatis fuit, apparet in ecclesiis
Northmannicae regionis, rebus monasticis mirifice
adornatis. Sequitur: « Beati pacifici, quoniam filii
Dei vocabuntur. » Pacificorum autem merces est
ut filii Dei vocentur, et sint. Sint quidem perfecta
charitate, vocentur dignitate. Hujus beneficii munere
iste dux viguit, quia omnes ut potuit pacificavit.
Diebus namque Dominicis, Sanctorumque festivitatibus
hoc plenius exercebat; rebelles vero et
discordes blande leniterque conciliabat. Flandrensis
comes Arnulfus nomine sprevit Lothario Regi eo
tempore militare et servire. Lotharius igitur rex
hujus rei animositate, ascita hostili Francigenarum
Burgundionumqua manu Atrabatum obsedit et coepit,
caeterasque munitiones ad Leisc usque fluvium sibi
subjugavit. Hujus infortunii dolore moestus, comes
Arnulfus petiit Richardum ducem supplex et devotus,
ut pacificaret se cum rege et Francigenis principibus.
Richardus vero benivolo consuetae pacificationis
habitu pollens, hujusque damni negotio contra
Regem ad placitum pergens, pacificavit cum rege
comitem Arnulfum, coegitque reddi illi nimiae precationis
affectu Atrabatum. Nec illud praetereundum
quod, Lothario rege defuncto, Hugo dux intronizatus
in regno voluit super Albertum comitem
equitare, hostili exercitu conglobato. Albertus igitur
metuens venturum furibundi regis adventum,
misit quemdam clericum pretiosi martyris Christi
Quintini canonicum nomine Dudonem, dictum ad
Richardum summae patientiae patricium; ut ne hostili
immanitate devastaretur pagus Viromandensium,
interventu suo strenuo intercederet pro se apud
regem pestifera animositate plenum. Dux vero Richardus
cum summo reverentiae cultu | null | 57279dca-6220-41f8-8610-38ca0fed646d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suscepit clericum,
et profectus est contra regem volentem
equitare ascito hostili exercitu super Albertum, et
multimodarum prosecutionibus petitionum compescens
regem animosum, datis obsidibus pacificavit
cum rege Albertum. Hujus igitur beatitudinis praerogativa
iste dux profusius floruit, quia quos audiebat
discordes, aut per se aut per legatos pacificabat.
Pacificabat enim Francigenas et Lotharienses,
Burgundiones et Flandrenses, Anglos et Hibernenses,
Northmannos et Britones. Sciebat enim nullum
sacrificium et holocaustum tam acceptabile Deo,
quam pacis incrementum. Venerabiliter ergo iste dux
inter eos numeratur qui fide et imitatione filii Dei
vocantur, quia totis fidei nisibus implevit quod tantae
dignitati congruere praesensit, sciens non prohibere
Deum quamplurimos fieri deos participatione
deitatis. Videamus igitur Evangelii sequentiam, qua
dicitur: « Beati qui persecutionem patiuntur propter
justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. »
Si quaeritur causa persecutionis hujus ducis,
non alia procul dubio reperitur quam justitiae,
Christi videlicet, quem toto corde, tota anima, totis
viribus amabat: quem integra fide, summa devotione
colebat et adorabat: pro quo monachis et canonicis
ecclesias construebat, et quae necessaria erant
distribuebat. Cultum religionis tenere cogebat, paganos
in Christum credere urgebat, et illorum
impetum ne Franciam devastarent tolerabat. More
malefactorum persecutus a Lothario rege, Tetboldo
comite, monasticis rebus inhians non cessavit a
Christi laude. Multipliciter enim persecutus, coelorum
regnum, quod quaesivit, ut credimus intravit.
Confortatus Salvatoris nostri sententia, qua dicitur:
« Beati estis cum maledixerint vobis, et persecuti
vos fuerint, et dixerint omne malum adversum
vos, mentientes propter me. Gaudete et exsultate,
quoniam merces vestra copiosa est in coelis. » Quas
et quantas iste dux passus est maledictiones et blasphemias
pro regni coelestis adeptione, nullus nostrorum
valet enumerare. Sustinuit namque maledictiones
pro fide catholica, pro regni tutela, pro paganorum
attritione severissima, pro monachorum
negligentium regulam contritione sanctissima, pro
canonicorum inter se dissidentium concordia, pro
laicorum pace intermissa. Erat enim istius ducis
Christus in causa, ideo malefactorum adversus eum
non praevaluit mina. Gaudebat namque coelesti
mercede promissa, et exsultabat, inimicorum invidorumque
omnium prostrata nequitia.
APOSTROPHA.
Cum per mirificos magnificosque,
Cunctis Christicolis percelebresque
Richardi comitis patriciique,
Insignisque ducis, et recolendi,
Solvor thematibus vilibus actus:
Pars rerum melior tecta videtur,
Et torpet series nunc luculenta,
Quae jam perniciem conferet acrem,
Stulto, ha! mihimet non reserata
Permagni nimium munere fructus,
Tu fraudatus eris, optime lector,
Quod summum haud tetigit Musa laborem.
Heu! heu! funereos perlugubresque,
Mens praesaga necis, atque doloris,
Diffinire modos expaves horrens,
Res moestifera, digna taceri.
O res moestifera, plena doloris!
Quanquam dicere sit triste minaxque
Cunctis et querulum, et prodigiosum
Quanquam flebile sit scribere, scribam.
Scribam quod doleo, quod fleo moerens,
Ad vitam subiit qualiter iste
Dux, et patricius, et marchio summus.
Morti limina per debita carni,
Conjunctus Domino perpete Christo,
Et plus ut stupeas munificatus
Usus inque Deum estque ΘΕΩΣΙΣ.
Cum autem tantarum beatitudinum, ut compendiose
hebete stylo elucubratum est, redolens flagraret lampade,
jussit sibi excidi sarcophagum silicet, et infra ecclesiam
Fiscano nomine deificae Trinitati consecratam
ante locum stationis suae locare, et uno quoque die
sextae feriae, quantum frumenti capax erat et quinque
solidos pauperibus erogare. Denique multimodis innumerabilium
casuum adversitatibus, multiplicibusque
aequanimiter laboribus pro Dei amore toleratis, administrationibus
temporalis vitae bene transactis,
largifluae multiplicisque misericordiae operibus datis,
ducibus imitabilibusque vitae exemplis concessis,
innumerabilium captivorum agminibus redemptis,
monachorum canonicorumque coenobiis refectis,
immensa variae supellectilis mole distributa profuse
egenis, coepit anxiavi et aegrotare viribusque deficere,
et a Bajocacensi pago ad Aulam Fiscanninae
sedis secedere; ne eo defuncto fastidium translationis
esset in plebe. Cum autem Fiscanni palatio
adesset, dicit comes Rodulfus, scilicet frater ejus,
ad eum coram caeteris fidelibus humiliter: « Domine,
dux piissime, moeremus dolenter te aggravari infirmitate:
sed dic, precamur, nobis, quis filiorum tuorum
haeres erit in regno ditionis tuae? » Tunc ille:
« Qui fungitur meo nominc, vestri consilii auctoritate,
dux et comes, haeresque erit haereditatis
meae. » Tunc comes Rodulfus: « Quid de caeteris, domine? »
Respondit: « Illis mei filii Richardi sacramento
verae fidei fidelibus | null | 4e330c96-98a1-4862-94bb-e258ac000878 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
effectis, manibus illorum ejus
manibus vice cordis datis, largietur terram quam
demonstravero tibi, qua vivere honorifice possint. »
Hinc namque, morbo crudescente, coeperunt Northmannicae
urbes metu trepidare, incompescibilique
luctu coelum pulsare, diraque trepidatio per ancipites
Northmannorum, si forte occumberet, mentes
currere: petebantque nimio ululatu et ejulatu flentes
aulam sedis Fiscanninae. Dux vero magnus Richardus
infirmitatis aggravatus importunitate, cilicio indutus,
nudo pede, petiit delubrum Trinitatis deificae,
diversaque dona, variaque munera et pretiosa mittens
super altare, perfusus faciem lacrymarum imbre,
supplex et devotus flebilisque, excepit typicam
salutiferi viatici stipem, adjumenta scilicet viae. Tunc
comes Rodulfus dixit ad eum secretius: « Domine,
quo loco templi praeparabitur sepulcrum tuae requiei? »
Respondit: « Cadaver tanti scleris non requiescet
infra aditum hujus templi, sed ad istud
ostium in stillicidio Monasterii. » Sequente namque
nocte carpuntur sanctissima ejus membra facili
dolore, invaditque acrius tenues medullas penetrabilis
mortiferaque flamma. Jamque pedes, jamque
mollia crura torpent, et oculi moribundo corpore
languent, labant cuncta membra; sed mens Deum
cernit, cupitque saecula aeterna. Genae cunctorum et
facies complebantur lacrymis, vocemque omnium
occupabat singultus intolerabilis: haerentes linguae
quatiebantur visceribus commotis, vixque sermo
interrumpebatur quatientibus gemitibus immensis.
Ille vero supplicibus oculis ad coelum cum manibus
elevatis, tacitusque votis et precibus suppliciter fusis,
vix in vocem prorumpens ait: « In manus tuas,
Christe, commendo spiritum meum. » Illico inter hujuscemodi
votum efflavit sanctissimum spiritum.
Sancta namque ejus anima erepta carnis sarcina,
terrenisque pressuris liberata, laetaque ad suum
Auctorem migrata, luctus famulorum in coelo resonabat.
Illico tantus hujus lugubris damni rumor per
urbes Northmannicae regionis excrevit, omnisque
aetas utriusque sexus ad hujus funeris obsequium
ululans et deflens cucurrit. Ex more namque corpore
composito, et ad ecclesiam quam fundaverat
delato, omnis vulgus vicissim excubias peragit, clerus
in psalmodiis, populus in lamentatis noctem pervigilem
deducit. O quam immensus fletus, quantus
que luctus Northmannorum, quanta lamenta perstrepebant
per plateas omnium! Chorus namque singultibus
lacrymisque concussus Psalmos decantabat,
agmenque plebeium lugubres in aere voces resonabat,
Fiscanninae sedis oppidum immensus populorum
gemitus quatiebat, plangorque ululatuum culmen
Olympi tangebat. Antiphonarum namque concentus
commistus luctibus concrepabat in choro, planctusque
Northmannorum resonabat in coelo. Funereos
cantus clerus fundebat per tramites, ululatusque
intolerabilis erat per cunctas aedes. Northmannicae
regionis stabat in biviis ejulans populositas, vagasque
flebilibus vocibus implebat auras. Tali namque
constipatus caterva, talique vallatus pompa, corpus
ferebatur ad sepulcrum, chorique praecedebant psallentium.
Ejulatum continuabat agmen plebium, confusae
atque inarticulatae resonabant voces populorum.
Nemoque poterat discernere quid clerus, quidve
vulgus concrepabat pro vocibus ululatuum. Quis
vero tam ferreum stolidumque vel saxeum pectus
haberet, qui non in fletu prorumperet; cum feretrum
a populo tenebatur impulsu doloris, arcebatur
desiderio ardoris, retrahebatur retrorsum affectu
amoris? Comites flendo manibus plaudebant, praesides
moestiferos ejulando psalmos concinabant. Virgines,
viduaeque, et uxores, plorando crines disrumpebant.
Domigenae utriusque sexus moerendo pectus
pugnis tundebant. Milites militum plangendo seipsos
dilaniabant. Clerus lamenta nimii fletus cum psalmis
fundebant. Turba pagensium et rusticorum dentibus
terram mordebat. Concio pauperum tanti solatii
adjutorio viduata aegre ululabant: populusque populum
dire opprimens diversos doloris modos emittebat.
Diversus et varius tantorum vociferatus, quos
coelum urebat, vix tandem populo ab episcopis disrupto,
scisso, et praerepto, feretroque super sepulchrum
cum corpore posito, odore incensi cum aqua
benedicta superfuso, nimiis gemitibus fusis manciparunt
illud sarcophago, festinanterque operuerunt
saxo, servantes illud honore sub magno. Insecuta die
veniens comes Rodulfus cum episcopis ad tumulum,
revellens sarcofagi coopertorium, exinde manavit
odor suavior fragrantia terebenthinae et balsami, afflans
illorum olfactum. Denique super tumbam construxerunt
mirae pulchritudinis capellam, basilicae
protensae amplitudinis mirabiliter innexam. Illicque
colitur, vallatus columnis mirifice, et tumba; cum
Christo resurrecturus in gloria. Complens namque
cursum hujus fragilis vitae dux magnus Richardus
obiit anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu-Christi
millesimo secundo.
O Fiscane sacris semper fecunde favilis,
Sanctorum cineres meritorum flore micantes
In gremio terrae conservans jamque sacratae,
Trina resplendes profusa dote salutis.
Olim virgineo micuisti stemmate sacro,
Cum Leodegarium servasti luce privatum.
Elinguemque sacrum, multoque et verbere caesum
A duce Ebroino scelerum livore repleto.
Hinc mactum Christo | null | b58cd75c-fbba-4922-a40f-4e776ff1d459 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ubertate favente loquelae,
Sacratae plebi jugiter Christo famulanti
Lust Gildeberta * sacrae cedente rubricae,
Stemmate virgineo vario discrimine dempto,
In te succrevit virilis practicus ordo
Desudans Jesu longinquo tempore Christo,
Nunc rutilas merito praecelsa et nomine vita,
Strictis limitibus, quae arcta est, hinc inde coactis.
Nec per plana vehit, molitur ad ardua semper
Haec et Apostolica est eademque ΘΕΩΡΙΚΑ tantum,
Secessu gaudens secreto laeta perenni.
His tribus ordinibus digne suffulta beatis,
Σῶμα sacrosanctum Richardi praeducis almi,
Cujus tu precibus lue purificaberis omni,
Et cujus meritis migrabis ad aethera dignis,
Ecce decussa tenes; cujus nutu viguisti,
Et cujus patrocinio suffulta fuisti,
Munere largifluo et cujus suffulta vigebis.
APOSTROPHA.
O qui finitimo disponis regmine cuncta,
Jure elementa ligans foedere complacito.
Quatinus algori crepitans calor associatus,
Lege sub alterna cedit aquis et aer.
Grates et meritos tibi nunc sacramus honores,
Patri, cum Genito, Spiritui pariter.
Qui propriis cedis polyformia munera servis,
Fenore sub mercis quisque talenta ferat.
Iste talentorum retinens commercia quinque,
Graviter exercet quae data sunt sibimet.
Hic duo lucratus activis fenora causis
Se geminum gaudet jam retulisse quidem.
Debitor unius censebitur ille talenti,
Illud qui condit in luteis specubus.
Te quoque cunctorum discrimina discutiente,
Hic referet macti praemia jam pretii.
Quem furti et fraudis defossa pecunia damnat.
Hic luet, heu! Stygios trusus in ima rogos.
Deplorans meritis neglecta porismata poenis,
Aulae detrusus a moenibus placidae.
Hoc metuens ne me condemnet poena gehennae,
Anxius haerebam quid facerem titubans.
Urget consubito moenia * Northmannica tellus
Scribere, Christe, tui militis agoniam.
Talibus haerentem terrebant plurima contra,
Materiae gravitas, et species operis.
Cor stolidum, siccae nimium jejunia linguae,
Vilis persona artis et opis iners.
Quodque Dei laus est labiis incompta scelestis,
Et quod non possem edere quae cuperem.
Et quod carminibus hic inlaudatus abiret.
Qui mihimet stolido contulit omne bonum.
Sed tua, Christe, mihi venit fiducia praesens.
Quo posses facile os vegetare meum.
Inque opus hoc stolidum memet connixus adegi,
Te collatore, te duce, te artifice.
Corde, voce igitur te, Rex, nunc supplico supplex,
Viribus annexis, supplice mente simul.
Ut dare quod placuit placeat captare libenter,
Illabens votis criminibus refluis.
Multimoda scelerum variorum mole repressum
Affectum naevi sordibus astolidi ( #sic@# ),
Invitam miseram me quina decennia versant,
Et formido premit supplicii Stygii.
Me quoniam memini gessisse haud quid bonitatis,
Et tanti spatio temporis utile nil.
Haec me non stimulant, et mentis ad ima remordent,
Affligunt, cruciant, dilaniant, lacerant.
Sed tu, cunctipotens, nostrae spes vera salutis,
Ordo cluens rerum quaeque vigentque latent.
Me lapsum releva, vitii me sordeque purga,
Praesenti macula et exue praeterita.
Immunem culpae, regum Rex, redde futurae,
Ut mundus valeam te resonare Deum.
Quem tua connexis jubilat plasmatio lumbis,
Quaeque vehit tellus, quae polus atque tulit.
Quae fovet aequoreus diversos gurges in usus,
Ast aer volitans ** [ #f.@# alite] plumigera.
Cumque tui fueris judex in numine Patris,
Supplicium reprobis, praemia dansque probis.
Et me olidis vinctum cum spexeris eminus aedis,
Hic mihi nam spondent heu monimenta mei.
Candidulos memet quamprimum transfert in agnos
Coagnus dexter eam velleris almiflui,
Quintini meritis merito super aethera noti,
Cujus inutilis sum servulus et famulus.
. . . . . . . . . . . . . .
Vivas Fiscannis semper felicibus annis,
Fiscannis gaude quia tu dignissima laude.
Vos Fiscannenses virtutum cingitis enses,
Ecclesiae postes nebulosos sternitis hostes.
Felix Fiscannis stella rutilante Joannis,
Qui vigili cura mereris regna futura.
Seminat in luctus, metet in sua gaudia fructus.
Grex suus est tutus, Domini mandata secutus.
Nam sibi prodesse cupiens dat utrumque necesse,
Expedit ut duret, et ut ecclesiastica curet,
Sub quo Bernardus Christi dulcissima nardus
Hostis ad angorem qui sanctum spirat odorem.
ADMONITIO DUCHESNII.
Dudo, primum clericus, « pretiosi, ut ait, martyris
Christi Quintini canonicus, » et hoc nomine ab
Alberto Veromandensium comite ad Richardum
Normannorum ducem missus, ut interventu suo
regem Franciae Hugonem, ipsi comiti infensum, | null | b054b707-6b55-4580-9d4f-b212d90c1a06 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pacificaret. Postea vero super totam Sancti Quintini
congregationem decanus constitutus, ut idem
praenotat. Initium scribendi facit ab Hastingo Danorum
duce, qui Rollonem praecessit; finem in
morte Richardi I, Normanniae ducis, cujus avus
Rollo. Declaratque ( #epist. ad Adalb. Laundun. episc.@# )
se opus incoepisse non voluntate spontanea, sed ut
duci illi redderet suae servitutis officium, propter
innumera beneficia quae absque suo merito ei dignatus
erat impertiri. Operis autem necdum primas
partes attigerat, cum lacrymabilis fama Richardum
principem obiisse nuntiavit. Et tunc omnia
in illius dolore postponere voluit, ut ipse testatur,
propter nimium fletum intolerabilemque
planctum. Sed per filium ejus ducem Richardum,
et praecipuum comitem Rodolphum Ibreicensem,
res eadem illi repraesentata fuit. Institerunt ambo
precibus, ut quod Richardus pater praeceperat exsequeretur,
et ne propositum imperfectum relinqueret
contestati sunt. Acquievit ille praeceptis precibusque
eorum, exsecutus est, et absolutum opus
Adalberoni episcopo Laudunensi, auctoritate sua
confirmandum, dedicavit. Peritum virum appellat
Guillelmus Gemmeticensis monachus in epistola
sua ad Guillelmum I Anglorum regem. Et Ordericus,
monachus Uticensis, sive Sancti Ebrulfi, de
eodem sic paucis verbis loquitur in prologo libri III
Historiae suae: « Bellicos actus trium ducum Dudo
Veromandensis decanus eloquenter enarravit; affluensque
multiplicibus verbis et metris panegyricum
super illis edidit, et Richardo Gunnoridae, gratiam
ejus captans, transmisit. » Nec non libro VI
sub finem: « De adventu, inquit, Normannorum, et
crudeli barbarie illorum Dudo Veromandensis decanus
studiose scripsit, et Ricardo II, Gunnoridis filio,
duci Normannorum, destinavit. » In hujus editione
duobus codicibus usus sum, uno viri illustr. D.
Francisci Ambrosii, altero D. Jacobi Sirmundi, qui
et solus carmina varia rustico magis quam poetico
stylo intertexta exhibuit. Nec illa tamen praetermissa
volui, ne fidem historiae minuisse quibusdam
forte viderer.
EPISTOLA PANEGYRICA ATQUE APOLOGETICA RATIONE TRANSCURSA.
Inclyto et pie venerando, quem genus ornat, sapientia
decorat, ADALBERONI episcopo sanctae Dei
Laudunensis ecclesiae cathedra residenti, sibi commissarum
ovium ducamen ante divinae majestatis
conspectum, DUDO, super congregationem Sancti
Quintini decanus.
Gloriosissimi nominis tui divulgamen culmine superlativo
Libaninis altius, luce clarius sublimatum,
prolixa interpolatione prolixae longitudinis, atque exspatiata
intercapedine expansae latitudinis terrae, ut
palam eminet latius diffamatum; nemo, qui verba
Domini Nichodemo dicentis: #Spiritus ubi vult spirat,@#
intelligit, nescit. Quia ut colore indicativo humanis
visibus pacificatur, solamen effectus sufficiens omnibus,
omnibusque omnia factus, omnium praesulum
celsitudinem generis spermate, et meriti almitate
transcendis. Idcirco tu apex pontificalis, inclytum
specimen rectitudinis, incomparabilis forma perspicuae
vitae, decus sacerdotale, inenarrabilis lux universae
Ecclesiae, insigne culmen sanctitatis, totius
bonitatis columna inflexibilis, digne pro meritis assertione
veridica sanciris. Te etenim, quem talem
tantamque personam facta egregia concinunt, talis
tantaeque proceritatis honore Altithroni dextera extollere
disposuit, quia indempuis pectoris tui antra
cordisque insontis intima possidet divina charitas,
cum sua sobole multimoda. Quidquid multifariarum
virtutum ejusdem charitatis filiorum, uniuscujusque
famuli Dei jugi ac vigilante studio, prout aspirator
et inlustrator mentium, videlicet Flamen divinum,
adipiscitur; quidquid sanctissima eorum servitute
consequi potest, in te divinitus regnare videtur, atque
omnem earumdem virtutum congeriem fons
charitatis in pectoris tui sede locavit mirifice.
Omnibus siquidem rationis capacibus, mi Pater atque
domine, certum constat esse a puerilis aetatulae vagitibus
interna cordis contritione te totum aeterno
sacerdoti hostiam vivam mactasse, pectus tuum plenitudine
virtutum Pneumati superno thronum consecrasse,
coelos mente habitasse, quia jucundi tui
animi enorme propositum, et usque nunc temporis
patet, hactenus ulla proluvie, nec aliqua vitiorum
tortitudine inspicitur ab incoepto deviare. Tactus
itaque sancti Spiritus nectare, singulari mirabilitate
et mirabili singularitate videris coelitus: dum, velut
mystica lampas, solari lumine exardescis inter episcopos
saeculi. Quis vero tam saxeum pectus gereret,
tantaeque caliginis obductione cor obvolutum haberet,
mirabilibus inspectis actibus tuis, a sua pravitate
statim in caelibem non verteretur vitam? Quippe
omnibus, qui ab anfracto itinere illius amarissimi
callis, quo multi severiter ducuntur morti, sese nituntur
privare, et ad quem fallentis mundi sapientia
illorum viam dirigit, quorum corporeae delectationis
gaudia imitatur affectus unita intentio, fieri participes
religionis tuae: quia multis praeteritis et futuris
temporibus certe nec primum similem visus
es, nec habere | null | 152168d7-a6c6-46a7-9c81-38499d78d090 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sequentem. Nec mirum, antistes reverendissime,
si hoc tibi divinitus concessum est,
ut toto orbi praemaximum exemplar boni effectus
sis: quoniam ab ipsa cunabulari vita gradibus virtutum
sidereae patriae templa visus es scandere, atque
praemiorum magnitudine stelligeras sedes possidere.
Sed etiam talibus factis quoddam mirum inducitur,
o mirae admirationis pontifex, ne pravis iniquorum
sophistarum susurrationibus posses criminari. Illius
vitae praecepta amplexatus, quae semper ad ardua
molitur, talem tuis studiis curam adhibuisti, ut sicubi
terrarum quid regnaret religionis, et ab indigenis
alicujusve hominis relata aures tuas irrumperet,
nunquam unius horae spatium passus es transgredi,
quousque citius dicto adimplere laborasti. Tu quidem
gaudium Domini tui ingressurus per pauca, id est
per quinque talentorum dona fideliter dispensata, et
cibariam dispensationem prudenter distributam, super
multa locaberis servus bonus et fidelis, cum Dominus
venerit; quia supernarum virtutum junctus
consortio, gaudia sine fine mansura possidebis. Mna
quippe tibi credita tuis sacris nundinis ad thesaurum
summi Patris familias decem ninas reportabit, cum
Dominus redierit: quia videlicet per Decalogi mandata
temetipsum lucratus Deo, manipulos justitiae
in dextera ferens, centesimum fructum ad mensam
invisibilis atque immortalis Sponsi dignus conviva
reportabis, sicut mna centum ponderatur drachmis.
Tu merito apostolici meriti gradum sortitus, sorteque
divina in ejusdem gradus culmine, id est in
duodenario numero sublimatus; quia si secreta ejusdem
muneri pensentur, ubique celsitudini tuae deputatur.
Qui revera impariter par a mathematicis
vocatur, ex pariter pari, et pariter impari confectus.
Sicut namque iste numerus ipsam eamdem significationem
illorum, et aliam, quam illi non habent,
de quibus conficitur, possidet: ita tu omnium episcoporum,
qui eidem numero deputantur, quam habent
vim religionis, et aliam a Deo obtines. Et qualiter
ex una impar, ex altera parte par dicitur: sic
ipse tu aliis, qui altitudine ipsius numeri sublimantur,
inaequalis, et aequalis inveneris: inaequalis
sanctitate, aequalis vero nomine. Ipse recte superfluus
suis asseritur partibus, quia videlicet si in
unum redigantur ejus species, qualiter summam
pristinae quantitatis transgrediuntur; sic transgressione
meritorum, si tuae sanctitatis symbola colliguntur,
aliis in eodem numero Deo militantibus altior
reperiris. Quid vero in eodem musicis calculo
designatur modulis, nisi sublimitas tanti patroni?
Quid aliud ipse duodenarius, nisi concentum symphoniae
diapason augmento duplicitatis perficit ad
senarium, qui sui quadam demonstratione alicujus
rei perfectionem, sicut ipse perfectus est, assuescit
significare? Et quid per ascensum ordinis hujus numeri,
nisi immensa perfectio duplicis incrementi in
te cumulata augmentatione duplicitatis declaratur?
Respiciente siquidem eodem numero ad octonarium
sesquialtera, ad novenarium sesquitertia proportione
diapente, et diatessaron retinet symphonias: quia
tunc temporis, quo ipsius ejusdem provectio te in
pastorale regimen sustulit, octo beatitudines vitae
augmentavit, et nomen angelorum coetibus sociavit.
Qua vero ratione binarii multiplicatione ipse
duodenarius in vicesimam quartam cumulationem
transcendit: sic geminorum praeceptorum, scilicet
Dei et proximi amor, gemina observatio viginti quatuor
supernis senioribus te aggregavit, cum quibus
immarcessibili corona redimitus canticum novum
sedenti in throno cantabis. Inter quos, sicut isdem
sua medietate superposita, id est senario, qui, ut
dictum est, caret defectione et superfluitate, in octavum
decimum numerum crescit: similiter dulcisonis
consonantiis totius harmonicae modulationis
officium mellifluae cantilenae reddentibus, nihil defectivum,
nihil superfluum audiens, secundum quinque
tetracorda decem et octo disparibus innexa fidibus
efficaciter delectaberis. Quorsum tendunt ista?
Illud est in causa. Peragratis totius Galliae partibus,
circumspectis undique secus omnium Christianorum
finibus, neminem comperio, cui pari decore totius
honoris munera attribui debeant, sicut tibi. Quocirca,
memorande Pater, postquam inclyta fama ex
tuis miris actibus expressa aures meas irrupit, animis
meis indesinenter stimulos ad te divertendi ministravit:
quia velut ab ipsa divulgatione nominis
tui didici, satisfacturus ubique desideriis meis, ut
refrigerium fieres meae necessitatis. Hanc vero necessitatem
ab inchoatione usque nunc temporis
patior, quod cui tantilli operis despectivam atque
reprobabilem compositionem ad corrigendum repraesentarem,
minime reperiebam: praeter te cujus
laus coelos tangere videtur, et cui, ut supra dictum
est, totus honor debetur. Talem, et hujuscemodi
honorem corde revolvo, et mente delibero, decere
tantum patronum: ut quae in hoc codice suis tenebris
obscura videntur, per te ad lucem referantur,
quia non penuriosi et ingloriosi nomen compositoris,
sed egregii | null | cec700c2-4ec7-47d9-9325-8bd0b8b4b010 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
correctoris laus acquiretur.
Quanquam sit in me pro stultitia reputandum,
per istarum litterarum fiduciam audaciae animositatem
arripiens, majestatis tuae conspectum adgredior,
adgressusque cordis et corporis cervice submissa,
non solum semel, nec bis, nec ter, quin etiam crebrius
preces jungo precibus, ut omnis scrupulositas
injustae ambiguitatis tuis acutissimis bipennibus, ex
purissimo calibe totius sapientiae confectis, funditus
atque radicitus amputetur. Pene dimidia pars
hujus operis minime videtur respicere ad negotium
utilitatis, nisi te messore sarriatur carduis superfluitatis;
quia, dum premor corporis infirmitate,
dumque saecularium rerum impedior necessitate,
mentis meae oculus, sua sponte caecitatem potius
quam lucem amplectendo, suffocatur, et corporalium
desideriis gaudiorum orbatur, atque in immenso
gurgite tenebrarum demergitur. Illum siquidem oculum,
quem dico subsidiis recti luminis destitutum,
a te, qui versaris in sacrorum praeceptis eloquiorum,
exopto illustrari. Certum te reddere volo, ut non
rearis me huic operi haesisse voluntarie, nec illud
spontanea voluntate coepisse. Ante biennium mortis
ejus ut more frequentativo fui apud eximium ducem
Ricardum, Willelmi marchionis filium, volens ei
reddere meae servitutis officium, propter innumera
beneficia quae absque meo merito mihi dignatus
erat impartiri. Qui quadam die adgrediens coepit
brachiis piissimi amoris me amplecti, suisque dulcissimis
sermonibus trahere, atque precibus jocundis
mulcere, quin etiam detestari et jurare in charitate,
ut, si qua possem ratione, animis suis diu desideratis
mederer: scilicet ut mores actusque telluris
Normannicae, quin etiam proavi sui Rollonis
quae posuit in regno jura describerem. Stupui velut
amens, et per dies aliquot his petitionibus me negavi
abnuens. Tandem vero, tot precatibus motus
tantisque precibus fatigatus, vix flexi animum ad
tantae sarcinae pondus humeris meis imponendum.
Et, quanquam super virium mearum possibilitatem
hoc esse recensuissem quod indicebatur, jugum tanti
oneris collo meo imposui; illius mandati imitator
effectus, quod praecipit nos stare, viriliter agere et
confortari, insuper omnia nostra in charitate fieri (I Cor. XVI, 13).
Stylus nostrae imperitiae nedum
primas partes operis attigerat, heu proh dolor! cum
lacrymabilis fama Ricardum toto orbe principem
obiisse nuntiavit. Omnia haec in dolore hujus principis
postposuissem propter nimium fletum intolerabilemque
planctum, qui non solum cor meum, verum
etiam totius corporis membra quassans torquebat,
nisi per praecellentissimum filium ejus patritium
Ricardum adhuc superstitem et praecipuum comitem
Rodulfum res eadem repraesentaretur. Insistunt
ambo precibus, ut quod memorabilis vitae dux Ricardus
precando praeceperat exsequerer; et ne propositum,
quod illi spoponderam, in bilinguitatis
vitium versum, videretur ullo mendacii inquinamento
pollui, sed pollere totius medullis intellectus
intimis, contestantur. Acquiescens praeceptis precibusque
eorum, exsecutus sum, licet dialecticis syllogismis,
nec rhetoricis argumentis non glorietur.
Tuae majestati mittere disposui, ut falsa amputarentur,
et si quid veritatis in illo haberetur, tua
auctoritate confirmaretur, ut mirabilis mercedum
retributor, qui eximium marchionem Ricardum in
paradiso gloriae suae locavit, sicut te erexerat suae
sanctae Ecclesiae columnam, ita serto perenni ornatum
constituat inter omnium sanctorum choros
senatorem coelestis aulae.
ALLOCUTIO AD LIBRUM.
Themate pertenui quoniam digestus haberis,
Rhetorica ratione carens dulcaminis omni,
Liber, interno cum te perscrutor ocello;
Aegre fert animus quod vulgo ducere gestis
Quae digesta stylo nequidquam schemata nostro,
Et subsanneris tumido vafroque tumultu.
Si te conservent, studiisque sigilla pudicis
Pestiferum intentant secreti taedia nobis,
Auripluo quoniam Danaen vix texit ab imbri,
Ut promit mytho Fulgentius, aenea turris.
Aut pergas Northmannica nunc gymnasia praepes,
Aut scholis clausus Franciscis jam moruleris.
Ridiculam vereor nobis sat surgere sannam,
Si impatiens refutes clavem nunc obice dempto,
Et in ** proprias argutae plebis in ora.
Invitum quatient Nortmanni verbere vatem.
In vulgus venies audax nunc praepete gressu.
Pro quanto tanti spernunt jactabere fluctu.
Hic foedum spuet aggestis labris, labiisque,
Succinet infandum retracta nare aliusque,
Et plausum manibus nimium dabit hicce profanis:
Elatis terram pedibus ter succiet hic
Verrucas alius disquirens ore notabit,
Cordibus explosis, si nulla tamen patet usquam,
Integra, doctus erit certe praevertere falsis.
Ast ex hoc fuerit quo perditiorque profanus,
Acrius his furias amens baccetur in omnes,
Et nolensque volens sic * ἀντία et ὤντα subibis,
Ludibrio tandem sannae subtus * et omni,
Croco * narcissus frustra trudere taberna,
Gingiber, aut nardi modicum, | null | d2ec87d1-8743-4ea3-b737-318cbe421153 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
costumque piperque,
Ignavis si quidque feres cartis amicitur;
Obstiterit monitor longe, nec cura mederi
Tute consiliis motus, nostrisque querare
Fraudatum, hoc tecum jugiter memorando referto.
Qua frontem titubans titulus praefixerit acrem,
Suspicio primo subeat QUINTINUS enormis,
Panderet ut coelos itiner qui de nece fecit:
His dux, his meritisque suis primordia signet.
Hoc forsan poteris contemnere vulgus inerme,
Plebis virgantis seu jam discrimina mille:
Ne meritis fulgentis nominis obice tantis
Vix ausint tumidae temet sprevisse phalanges.
Nitescet rabies, parcentque sputis duce tali,
Febreque subtracta nudo incrudescere dente
Flamine septifluo felix liberi duce sacro
Protectus jugiter, munitusque auxiliatus,
Retondis * meritis Quintini martyris almi;
Nec te non monitum olim discessisse graveris,
Quod restat dubiis supplex comiteque * fatis,
Meque utinam affectu optato meliora sequantur
VERSUS AD RICHARDUM MAGNI RICHARDI FILIUM.
O te magnanimum, pium, modestum!
O te praecipuum, timentem Deum!
O te magnificum, probum, benignum!
O te mirificum, bonumque, justum!
O te pacificum, Deique prolem!
O te munificum, sacrum, modestum
O te praerutilum, RICARDE clemens!
O te longanimem, Ricarde prudens
O te percelebrem, Ricarde decens!
O te juridicum, Ricarde mitis!
O te promeritum, Ricarde dulcis!
Gentes omnigenae ferunt decenter.
Quae cernis memora libro modeste.
His depasce tuum cor, atque pectus,
Innecti ut valeas quibus recenses.
FUTURAE MATERIEI TREPIDATIO ET DISSUASIO.
Turbinibus variis cui casibus innumerisque
Ast inoportunis rerum vicibus volitantum,
Lapsibus atque volubilibus fati exagitantis
Anxia mens titubat, nimiis singultibus haerens,
Cor quoque praetrepidum fibris marcessit adustis.
Torpens ast animus planctu suspirat acerbo,
Linguaque raucidulos cursus jam gutturis inter,
Desipiens horret, balbutit, blaterat, haeret,
Squalentique situ vix verba sonantia garrit,
Ingeniumque socors, intellectusque pusillus,
Difficilis sensus, heu! stultitiaque repletus.
Quali quibo modo compto sermone referre
Quod mihi nutanti committitur accumulare
Numine divino gestum, nutuque superno?
Qui nec privatim casu, nec publice gesta
Elicere humanis possum digesta labellis.
Ultra posse suum pondus quisquis grave sumit,
Ludibrium passus praemagnum, ridiculumque
Impendit semet ludicrae garrulitati.
Saepe ferae sectatori incauto arte venandi,
Et sua pessumdat praesumptio et invia luci.
Sic tyro parmam gestat belli monimentum.
Usus lascivi facili conamine sudans,
Extorto sed non norit certare duello.
Ales nunquam vestra tatus spatulum sibi cessum,
Praevia cui mater dux non fuerit, resecabit.
Ingerit in pelagas parva qui lintre marinum
Nautarum semet doctrinae ignarus et artis,
Fluctuat aut illuc, aut huc, aut saepe voratur.
Qui solitus faleris onagro sine saepe sedere,
Praecipitatur eques jam factus praepete cursu.
Non opus ire forum librato foenore mercis,
Emere qui quod vult nescit caute, et licitare,
Totius artis inops, rationis, consiliique.
Sic in diversum prae lapsu scinditur omni,
Qui repetit quod diffinire nequit moderate
Doctorum nisi doctrinaque, favore juvetur.
Ergo meae nunc inscitiae squalore repungor,
Ignorans super hoc quid agam, faciamve, sinamve.
Quanquam sensus hebes genuinae garrulitatis,
Thematis intepidum quidquam, infacetum, inhonestum,
Digerat, auctoris nullius robore fretus.
Aggrediar potero quidquid, faciamque meapte,
Fidens in Domino mundum ditione regente,
Quidquid vult faciens coelo, terraque, marique.
Rudere consuetam plene edere verba coegit,
Sessorique suo alterius profarier orsis,
Postque sepulcralem Lazarum recreavit honorem,
Et voluit functum post funus currere vivum.
Post subiit vexilla crucis, mundumque redemit.
Suscipe gesta tui proavi, praesul recolende,
Et locupletis avi suscipe gesta tui.
Quin etiam meritis patris super aethera noti,
Participis Christo quin etiam meritis.
Illius atque bonis animum depasce benignis,
Instrue te exercens illius atque bonis.
Mirificos recolens actus sermone retracta,
Affatusque suos mirificos recolens.
Et memora, memora causas ejus memorandas,
Digne quae gessit nunc memora, memora.
Nisibus eximiis ejus reminiscere morum,
Atque recordare nisibus eximiis.
Legitimum hujus opus relegens imitare libenter,
Et rimare studens legitimum hujus opus.
Scis quia castra Dei semper recolendo adamavit,
Dilexit venerans scis quia castra Dei.
Ariete non fragilis patriae murus fuit ipse,
Portaque difficilis ariete, non fragilis.
Orphanus, exul, inops, capiebat opem viduaequo
Solamen cunctis, orphanus, exul, inops.
Ecclesias statuit, paganos credere | null | e9ab63e6-5f70-487a-8897-2dcd675fbe82 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
fecit,
Delubra construxit, ecclesias statuit.
Corde Deum Dominum dilexit viribus, atque
Ut se propinquum corde Deum Dominum.
Forte feros populos violento marte domabat,
Et conculcabat forte feros populos.
Legibus et ducibus verbo induperabat amico,
Gratior in regno regibus et ducibus.
Muneribus variis missos ditabat honores,
Ast humiles pariter muneribus variis.
Pallia distribuens, aurum, pelles, sonipesque,
Munere largifluus pallia distribuens.
Indomitas Dacos verbis blandibat amicis,
Austerisque premens indomitosque Dacos.
Ordinis atque gradus nostri decus omne per omne,
Ac firmamentum ordinis atque gradus.
Alloquio celebris, virtutum agalmate pinguis,
Mansuetus verbo, alloquio celebris.
Considicum superant ejus me nunc bonitates,
Atque facultates causidicum superant.
Permanet indicium illius verum probitatis,
Signa et adhuc rutilant, permanet indicium.
Amplius eloquar, an sileam quae gesta videntur,
Tempore venturo eloquar, aut sileam?
Garriet ecce meus poterit quaecunque relatus,
Tractatusque simul garriet ecce meus.
Voce boabo fremens, vehementi corde retractans,
Quae retulit vivens voce boabo fremens.
O venerande, pie, recolende, verende patrone,
Praesul Rotberte, o recolende pie.
Immemores patris et memores scrutare triumphos,
Actus perquire immemoresque patris.
Exhibeasque patris dictis temet reverendis,
Factis te speculans exhibeasque patri.
Subveniat jugiter praesens oratio patris
Votaque continua subveniant jugiter.
O utinam valeas, vigeas, per secla potenter,
Cum Christo regnans, o utinam vigeas!
Elisio maneas campo patre cum reverendo.
Empireae patriae Elisio maneas
VERSUS AD COMITEM RODULFUM HUJUS OPERIS RELATOREM.
Virtus et nomen vulgata potentia passim
Flammigero regni substractis crevit in orbe,
Cedant convicti comitis probitate Rodulfi.
Illis consulibus Romanus calluit orbis,
Nunc Northmannus apex RICARDI culmen honoris,
Totius regni virtus, decus atque potestas,
Moribus et meritis mactus RODULFE benignis,
Ritribuente viget, timet, atque superstite pollet,
Praepollens gravitate animi cordisque profundi.
Ore salem fundis tranquilli pectoris, almo
Ut salis unda cibos, sic sensus tu quoque condis.
Radix consilii fecundi nectaris urna,
Vivax ingenio, mitis rutilante loquela.
Sol velut hunc mundum, refoves sic sirmate cunctos.
Nilus ut Aegyptum, recreas sic corda tuorum.
Te tellus rutilum meruit Northmannica lumen.
Splendor ubique micas, qui cordis lampade fulges.
Archipatres prisci pariter, proceresque moderni,
Scipio, Pompeiusque, Cato quis gloria Romae,
Magnificum decus, imperium dominansque coruscum
O Felix animus, patriae qui consulis actus,
Auxilium regni, firmamentum, decus, atque
Cujus quae constant libro hoc conscripta relatu,
Digessi attonitus, tremulus, hebes, anxius, anceps
Sit tibi summus honor Christo regnante per aevum.
Vitaque sit praesens cum sanctis atque futura.
ITEM AD ROBERTUM ARCHIEPISCOPUM.
Praesul praecipue, atque venerande,
Culmen magnificum ecclesiarum,
Summus noster honor, noster et altor,
Luxque, insigne decus, digna salusque
Nostri sancte gradus, ordinis auctor:
Quae digesta meo, suscipe, sensu.
Sacra tange manu quae fero supplex,
Intemptata sciis * grammaticae artis:
Ac rimare legens quaeque peracta,
Quae nos dulcis amor, curaque summa
Patris praecipui, et dulcis, almi,
Magni Patricii, et reverendi
Ricardi celebris orbi labanti
Aeterna patria, jure potentis,
Quanquam sat breviter, scribere fecit.
Qui bonitate cluens et pietate,
Simplicitate valens et probitate,
Fulgens judicio justitiaque,
Regno splendidior floruit isto,
Magni Clotharii tempore regis
Hugonisque ducis, postea regis:
Cujus corde sagax, menteque prudens
Expensas memora, factaque, dicta.
Recte quo valeas aequiparari
Digne consimili jam bonitate
Tam digno comiti, tamque celebri,
Tam justoque, bono, tamque modesto,
Tam sancto, pio, tamque colendo,
Juste quo fruitur, atque potiri
In coetum superum ireque dexter,
Agnus candidulo vellere pulcher,
Junctus coelicolis pace perenni.
Pontificalis apex et honor,
Culmine praecipuo renitens,
Gloria pontificum merita,
Pastor opime gregis Domine,
Pacifica pietate calens,
Officiis generose piis,
Ecclesiae ordinis, atque gradus
Palma, decusque, fidesque, salus,
Christicolaeque caput populi,
Egregium auxilium patriae,
Vir venerande, sacer meritis,
Belligeri egregii proavi,
Martyrio micantis avi,
Praedulcis eximiique patris,
Ingenio reserata meo
Thematis ordine prosaici
Stultilogo, stolidoque, hebete,
Inscia, inepta videque, cape.
Materie fluitanda sua,
Dulcia, munifica, et stupida,
Famine, | null | 73a6b047-1f66-4157-8adf-415be0275888 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
veridico alloquio,
Gesta legens, replicando diu,
Quae bona repperies memora.
Fruge salutifera segetum
Pasce animumque tuum, his epulis
Talibus instrue corque tuum,
Actibus aequiparis valeas
Currere cum seniore viro,
Cum patre, cum genitore sacro.
Gloria, vita, salus, probitas,
Sospite corpore, quin animo
Longa per innumerum tibi sit.
Postque necis lugubre excidium
Elisia patria vigeas
Participans ΘΗΩΘΗΝ ΩΥΡΑΝΥΚΑΜ.
Praesul amande,
Et reverende
Et recolende,
Atque tremende;
Onoma cujus
Hoc quoque metrum
Non capit usquam,
Nisi redempta
Littera desit
Mirificarum
Prosapiarum.
Gesta tuorum
Suscipe patrum.
Patris, avique,
Sat bonitatis
Luce micantis,
Nunc proavique,
Jam memorando
Quae bona quisque
Fecit in orbe,
Vita superstes
Dum vegetavit
Fomite sacro,
Atque salubri
Somatis artus.
Namque verenda
Ecclesiarum
Mirificarum
Culmina fulgent:
Quas pater olim
Schemate pulchro
Aedificavit.
Quis valet ejus
Cuncta videre
Quae bona fecit,
Corde sagaci,
Menteque pura?
Martia quem nunc
Francia plorat,
Et gemit Elus,
Ejulat atque
Morte lugubri,
Atque merenda,
Heuque dolenda.
Munere cujus
Quae locupleta,
Se exhilaranda
Laetificabat.
A nece cujus
Ordo sacrarum
Ecclesiarum,
Quae refovebat,
Multimodarum
Congerierum
Munere sacro,
Fomite sancto,
Colloquioque.
Tristis habetur,
Quin viduarum
Turba vagantum,
Exul, inopsque,
Esuriensque,
Qui sitis, atque
Luce privati,
Consilioque,
Vesteque nudi
Frigore pressi,
Et lue pleni,
Dives in omni
Et locupletum
Turba bonorum
Atque malorum,
Pontificalis
Culmen honoris,
Rex, proceresque,
Graecus, et Indus,
Frisso, Britoque
Dacus, et Anglus,
Scotus, Hibernus,
Clerus herili
Sorte dicatus,
Ordo verendus,
Pulcher Eous,
Occiduusque,
Atque Sicamber
Belliger, acer,
Flevit amare.
Praesul opime,
Culmen, apexque,
Atque cacumen
Lux generisque,
Progenierum
Altus amorque
Pontificalis,
Nunc imitare:
Et prece prona,
Corde subacto,
Menteque pura,
Viribus almis,
Sedulus ora:
Quo requiescat,
Pace fruendo,
Axe superno,
Agnus eatque
Dexter, ovando,
Velleris albi,
Tu quoque cuncto
Tempore salva.
Longa per annos,
Innumerosque
Vita tibi sit.
Sospite sacro
Somate semper:
Postque lugubre,
Mortiferumque,
Flebile damnum;
Pace fruaris
Sede perenni.
O trinum specimen, tria summa *, virgo Deus unus,
Praecellens numen aethereum columen.
Causarum decus, et series, concordia mundi,
Exsors principii et sine fine manens.
ΝΩΥΣque ΛΩΓΩΣ, mundi altor, et actor enormis
Orbis terrestris, idea stelligeri.
Vota precum aspirans humili prece posco mearum,
Quo faveas coeptis inscitia tremulis.
Actus et casus rerum, infortunia, strictim
Pandam si potero themate prosaico,
Quae tulit Alstemo duce barbaries furiosa,
Et quae Rollone denique Christicola.
Qualiter et soboles ejus Guillelmus in omni
Lege serenato profuit imperio
Quin et Ricardi merito super aethera noti,
Patricii summi, Christicolaeque pii.
Terra ferax populi Nortmanni jure quievit
Annis fructiferis, tempore pacifico;
Te praestante, Deus, qui cernens omnia salus
Regnas, et vivis, et sine fine manes.
LIBER PRIMUS. #HASTINGUS.@#
Totius namque molis orbe descripto, ambituque
et superficie terrae sagaciter permenso, omnem terram
perpetuo Oceani limbo undique secus circumseptam,
aethereo quadripartiti coeli cardine intellectu
cosmographi dimensi, in tres partes diviserunt,
Asiam, Europam, Africamque reputantes. Quarum
Europa quam plurimis fluminum alveis interrivata,
variisque provinciis denominata, termino diremptionis
limitatur patriis. Harum quaedam spatiosissima
multiplici innumerabilium hominum frequentia
caeterarum copiosissima, nuncupatur Germania. In
qua Ister fluvius de cacumine montis Hatnoen [Atnoe]
ortus, in sexaginta omnibus augmentatus profusius,
et a meridie ad orientem means procellosus, Germaniam
et Scythiam usque eo, quo ponto recipitur,
discriminatus, vocitatur Danubius. In copiosa igitur
intercapedine a Danubio ad Scythici usque ponti
confinium, diffusae commorantur ferae gentes et barbarae,
quae ex Canza [Scanzia] insula Oceano hinc
inde circumsepta, velut examen apum ex canistro,
seu gladius e vagina, diversitate multimoda dicuntur
prosiluisse consuetudine barbarica. Est namque ibi
tractus quam plurimus Alaniae, situsque nimium
copiosus Daciae, atque meatus multum profusus
Getiae. Quarum Dacia exstat medioxima, in modum
coronae, instarque civitatis, praemagnis Alpibus emunita.
Quos portentae anfractus amplitudinis furentes
incolunt populi, praemonente Marte bellicosi, scilicet
Getae, qui et Gothi, Sarmatae et Amaxobii, Tragoditae
et Alani; | null | 7201c982-4e83-415e-86ab-35835b18612f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quamplurimaeque gentes Meotidibus
paludibus excolendo commorantes. Hae namque
gentes petulanti nimium luxu exardescentes, feminasque
quamplurimas singulari turpitudine stuprantes
commiscendo, illinc soboles innumeras
obscena illiciti connubii commistione patrando generant.
Hi, postquam adoleverint, rerum pro possessionibus
contra patres, avosque, aut saepius inter se
ferociter objurgati, fuerint exuberantes, atque terram
quam incolunt habitare non sufficientes, collecta
sorte multitudine pubescentium, veterrimo ritu in
externa regna extruduntur nationum, ut acquirant
sibi praeliando regna, quibus vivere possint pace
perpetua: quemadmodum fecerunt Getae, qui et
Gothi, totam pene Europam usque eo quomodo morantur,
depopulati. Caeterum in expletione suarum
expulsionum atque exituum, sacrificabant olim venerantes
Thur Deum suum. Cui non aliquod pecudum,
neque pecorum, nec Liberi Patris, nec Cereris
litantes donum, sed sanguinem mactabant hominum,
holocaustorum omnium putantes pretiotissimum;
eo quod, sacerdote sortilego praedestinante,
juga boum una vice diriter icebantur in capite,
collisoque unicuique singulari ictu sorte electo cerebro,
sternebatur in tellure, perquirebaturque
levorsum fibra cordis, scilicet vena, cujus exhausto
sanguine ex more suo, suorumque capita linientes, librabant
celeriter navium carbasa ventis: illosque
tali negotio putantes placare, velociter navium insurgebant
remis. Sin vero majori sorte equites egressi
essent, mavortia erigebant vexilla praelii. Sicque
suis a finibus elabentes, tenebant intentionem in
gentium mortiferam concussionem. Exsulant quippe
a patribus, ut arietent viriliter cum regibus. Dimittuntur
a suis inopes, ut mercentur ex extraneis
dapes. Privantur suorum fundis, ut locentur quiete
alienis. Pelluntur extorres, ut fenerentur praeliantes.
Truduntur a suis ut participent cum alienigenis.
Segregantur sua natione, ut gratulentur exterorum
possessione. Linquuntur a patribus, forsan
non videndi a matribus. Erigitur asperitas juvenum,
in demolitionem gentium. Liberatur patria suis incolis
defaecata. Caeterae condolent provinciae, plurimo
hoste nequiter toxicatae. Sic depopulantur cuncta
quae sibi sunt obstantia. Navigant prope maris littora,
ut vindicent sibi terrarum spolia. Uno regno
quae rapiunt, in aliud deducunt. Petunt sequestra
pace portus, causa mutuandi raptum fenus.
Igitur Daci nuncupantur a suis Danai, vel Dani,
glorianturque se ex Antenore progenitos; qui quae
Trojae fuerunt depopulatis, mediis elapsus Achivis,
Illyricos fines penetravit cum suis. Hi namque Daci
relato ritu olim a suis expulsi, qua suos tractus
Francia protense expargit, cum duce Anstinuo
[ #al.,@# Hastingo] ferociter appulsi.
Hic sacer atque ferox nimium crudelis et atrox.
Pestifer, infestus, torvus, trux, flagitiosus.
Pestifer inconstansque, procax, ventosus et exlex.
Lethifer, immitis, praecautus, ubique rebellis.
Proditor incentorque mali, duplex simulator.
Impius et tumidus, pellax, deceptor et audax.
Furcifer, incestus, infrenis, litigiosus.
Pestiferique mali augmentum, doli incrementum.
Non atramento, verum carbone notandus.
Et tanto scelere ante alios immanior omnes,
Quantus ad astrigerum tendit suspectus Olympum.
Huc illucque profugas contaminavit gentes, earumque
sibi et suis vindicavit facultates. Galliae potestatis
invasit dominium, Franciscum usurpavit sibi regnum.
Temeravit sacerdotium, conculcavit sanctuarium.
Verbis factisque lacescivit Francorum regem,
civitatibus cum suis triste commorantem. Fremit
circa muros praesidiorum, ceu lupus circa caulas
ovium. Floccipendit Francos, suis praesidiis metu receptos.
Persequitur cunctos, ceu leo cervos. Trucidat
inventos, quos reperit sepositos. Efficitur strages,
jugulantur cuspide tristes. Mulctatur clerus, crudeli
morte punitus. Casulas nefarii induunt, quas altaribus
sacris diripiunt. Vestitur alba, officio missae dedicata.
Quisquis in illos arma sumit, interimitur
crudeliter. Caetera gens armis frigida ducitur captiva.
Uxores a pluribus stupratae ducuntur flebiliter
advenae. Omnis puellarum sexus ab ipsis turpiter
devirginatur. Cum juvenibus senes longe lateque
trahuntur extorres. Quidquid est animalium redigunt
in pretium. Crescit rabies furiosa, multis malis
augmentata. Quintini testis meritis super aethera
noti incenditur delubrum monasticis rebus praebalteatum.
Caeteraeque omnes ecclesiae in finibus Vermandensium
locatae, agonothetae Christi Dionysii
monasterium, Vulcano superante, est favillatum.
Enno [ #al.,@# Emmo] Noviomacensis episcopus cum
suis diaconibus, IV Kal. Maii, heu proh dolor! est
peremptus. Omnisque gens desolata ad naves ducta
est captiva. Confessorum Christi Medardi et Eligii basilicae
ab ipsis nefariis sunt perustae. Sanctae Genovefae
virginis sacrae ecclesia Parisiis locata ab ipsis
nefandis est combusta. Caeteraeque ecclesiae extra | null | 403fea46-e5b2-4bff-9547-bf7069f6f638 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
munitionem locatae, per totam Franciam diffusae,
comburuntur pene universae. Grassante malo desolatur
Francia, penitus evacuata. Luget Liberi Cererisque
inops, quibus fuerat olim locupletissima.
Moeret suis se incolis destitui, agricolisque privari.
Ejulat vomere non exarata, cultroque inculta. Torpescit
quiescendo terra, labore boum non exercita.
Ignorantur pervia, vestigiis hominum non attrita.
Silvarum fruticumque atque nemorum genere densantur
campi volvente tempore. Conclamata est salus,
vitaeque fiducia recessit ab hominibus. Navigio
ipsas Daci petebant aquas, indeque exsilientes populabantur
finitimas terras. Nocte invadebant jacentium
corpora, lethei soporis quiete sepulta. Omnibus
vastatis quae fuerunt sibi visa, et non reperientes
praelii usquam certamina in tota Francia, remearunt
praedando omnia ad navium praesidia.
Omnibus igitur accersitis super suo negotio quid
agerent consulturis, omnium Alstignus unus pro omnibus
inquit nequissimus: « Optatae nobis crebrescunt
aurae, facilesque nobis viam spirant venti
secundi. Si vobis non displicet, Romam eamus,
eamque sicuti Franciam nostro dominatui subjugemus. »
Hoc consilium complacuit omnibus, velisque
lectis a praedatoribus, torquent proras Francicis
a littoribus. Altis namque longe lateque fluctibus
tactis, terrisque cis citraque littora sibi vindicatis,
Romam dominam gentium volentes clam adipisci
Lunxe urbem [Lux urbem], quae Luna dicitur, navigio
sunt congressi. Principes igitur civitatis formidoloso
tantorum impetu exterriti munierunt urbem
quampluribus armigeris. Decernens Adstignus [Alstignus]
blasphemus, ab omnibus non posse civitatem
capi armis, dolosum reperit consilium nefandissimae
fraudis. Misit itaque nuntium ad comitem
civitatis et ad episcopum, subsequentia verba illis
dicturum. Qui conspectui illorum assistens, talis
coram profudit dicens: Alstignus, dux Dacorum,
vobis fidele servitium et omnes pariter sui, sorte
Dacia cum ipso ejecti. Non vobis incognitum quod
sorte Dacia expulsi, per fluctivagum pelagus circum
omnia maria, turbine mirabilium maris elationum
traducti, Francigenae gentis regnum sumus advecti.
Hoc quoque regnum nobis sorte deorum concessum
invasimus, multumque praeliis contra gentes Francigenas
obnixe certavimus, totumque regionis locum
illius nostri senioris imperio prostravimus. Verum
omnibus nostris ditionibus subjugatis, reverti volentes
ad terram nostrae nativitatis, prius aquilonibus
adversis, postea Zephyro Nothoque nobis contrariis
obtriti, finibus inviti vix adnatavimus vestris.
Vestram urbem nec ferro depopulari, nec praedas
venimus pagi vestri ad naves deducere. Non nobis
ea vis tot periculis fatigatis. Sequestram nobis pacem,
precamur, date, quae necessaria sunt liceat
emere. Noster senior infirmatus, multisque doloribus
plenus, vult a vobis fonte salutifero redimi,
Christianumque sese fieri: et si morte hac in infirmitate
praeoccupatus fuerit, vestra misericordia vestraque
pietate hac civitate sepeliri. Hoc audientes
praesul et comes responderunt internuntio dicentes:
« Perpetui foederis pactum vobiscum agimus, vestrumque
seniorem Christianum facimus. Quaecunque vultis
emere, mutua voluntate nostrorum vestrorumque concedimus. »
Internuntius autem quaeque fraudulenter illis
dixit, et quaecunque ab eis dolosus audivit, nefandissimo
omnium seniori suo renuntiavit. Data igitur sequestra
pace, multisque competentiis, multis coemptionibus
atque mutuis conventionibus coutuntur perfidi
pagani vicissim et Christiani. Interim praeparatur ab
episcopo balneum, perfido non profuturum. Sanctificantur
aquae putei gurgite exhaustae. Illuminantur
cerci ad sacrum mysterium lavacri. Advehitur praestigiator
Alstignus, dolosi consilii repertor malevolus.
Intrat perfidus fontes, corpus tantum deluentes.
Suscepit nefarius baptismum, ad animae suae interitum.
Suscipitur de sacrosancto baptismate ab episcopo
et comite. Deducitur quasi infirmus, sacro
charismate oleoque delibutus. Non aegrotus, sed
aeger, negotio perfidiae miser. Deportatus quasi infirmus
ad navis contubernium, corpore dealbatus totum.
Convocat igitur illico omnium nequissimos, super
sua fraudulenta dolositate consulturos. Pandit illis
secretum exsecrabile quod conceperat furioso corde:
« Imminente nocte, me mortuum nuntiate praesuli
et comiti, et deposcite nimium flentes, ut faciant
me neophytum sua urbe sepeliri. Enses et armillas,
et quidquid est mei juris, dicite vos daturos
illis. » Illi autem, ut jussum fuerat, ante dominos
civitatis venientes, dixerunt ejulantes: « Noster
senior vesterque filiolus, proh dolor! est defunctus.
Precamur miseri ut in vestro monasterio
sepeliri eum faciatis, et munera quae vobis moriens
jussit permaxima dari, recipiatis. » Illi namque
tali sophismate decepti, dandis et accipiendis
muneribus quasi excaecati spoponderunt corpus
recipi et monasterio decenter humari. Internuntii
autem regressi renuntiaverunt quae fraudulenter
impetraverant funesti. Tunc contumax pestifer gaudens
super responsis eorum uniuscujusque tribus | null | 7bc0da96-30e9-49a5-8a8c-246fe6b2cf65 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mandat accersiri praecipuum. Congregatis autem
omnibus, nequissimorum nequior dixit Alstignus:
« Mihi modo facite feretrum, et superponite me
quasi mortuum, arma mecum in ipso collocate,
et vos in gyrum circa ipsa flebiliter state; vos per
plateas ululate, vestrosque me cogite plangere. Tumultuet
vox vestra per cuncta nostra tentoria.
Concrepet vox qui praesunt navibus cum caeteris cohortibus.
Armillas et balteos ferri ante feretrum
facite. Gemmis auroque politos secures ensesque
exponite. » Fit dicto citius quod mandarat funestus.
Auditur clamor ululatuum, tumultusque lugentium.
Resonant montes pro vocibus dolose moerentium
tinnientes. Convocat praesul campanis gentem diffusam
per totam civitatem. Venit clerus monasticis
vestimentis indutus. Similiter principes illius urbis
martyrio coronandi. Affluit femineus sexus in exsilium
deducendus. Pergunt unanimes contra monstrum
feretro impositum. Bajulant scolastici candelabra
et cruces, majoribus praecedentes. Advehitur
a paganis Alstignus, vivus super feretrum positus.
Atque in exitu civitatis obviant Christiani paganis.
Ab utroque populo comportatur ad monasterium,
quo sepulcrum ejus erat paratum. Praeparat se episcopus,
missam pro suo filiolo celebraturus. Choro
stat et clerus, officiosissime cantare suetus. Ignorant
trucidandi Christiani dolum mortiferae fraudis.
Decantatur missa solemniter celebrata. Participant
omnes Christiani mystico sacrificio Jesu Christi.
His missarum solemniis decenter expletis, paulatimque
paganis congregatis, jussit praesul corpus ad
sepulturam deferri. Pagani cum magno clamore petebant
feretrum, et dicebant alternatim non eum sepeliendum.
Stabant igitur Christiani super responsis
eorum stupefacti. Tunc Alstignus feretro desiluit,
ensemque fulgentem vagina deripuit. Invasit funestus
praesulem librum manu tenentem. Jugulat praesulem,
prostrato et comite, stantemque clerum in ecclesia
inermem. Obstruxerunt pagani ostia templi, ne posset
ullus elabi. Tunc paganorum rabies trucidat
Christianos inermes. Traduntur omnes neci, quos
furor reperit hostis. Saeviunt infra delubri septa, ut
lupi infra ovium caulas. Corde premunt gemitum
mulieres, lacrymasque effundunt inanes. Juvenes
cum virginibus loris concatenantur simul. Ultima
vitae dies accidit omnibus, breveque et irrecuperabile
vitae tempus. Prosternunt per moenia urbis praeliantes,
quoscunque reperiunt robustiores atteruntur
cives, saeviente Marte dolentes. Gens quae praeerat
navibus adest, portis vi patentibus. Stat mucrone
corusco acies ferri, strictim parata neci. Jungunt se
praeliantibus, hinc inde certantes altrinsecus. Crudeliter
perimunt omnes quos reperiunt armis obstantes.
Tandem finitur duellum, eheu! perempto
coetu Christianorum. Caetera namque manus flebilis
ducitur navibus. Conquiescit furentis Alstigni rabies,
prostratos propter urbis principes. Gloriabatur Alstignus
cum suis, ratus cepisse Romam caput mundi.
Gratulatur tenere se monarchiam totius imperii, per
urbem quam putabat Romam, quae est gentium dominatrix.
Hanc non esse Romam postquam didicit,
commotus ira sic inquit: « Praedamini omnem provinciam,
et incendite urbem istam. Captivos et spolia
conducite ad naves quam plurima. Sentiant coloni
istius terrae nos in finibus illorum versasse. » Quod
mandat teter, gaudet parare minister. Omnis provincia
invaditur, hosteque nequissimo superatur.
Strages quamplurima efficitur, captivi ad naves ducuntur.
Gladio et incendio devastant omnia quae
fuerant illis in praesentia. Onerant naves, his expletis,
captivis et spoliis. Jam vertunt proras ad Francigenae
gentis regnum ducendas. Permeant mare
Mediterraneum, revertentes ad Franciae regnum.
Francia tot gentes superans jam morte superbas,
Officiis intenta piis profuse, et honestis.
At crines in se populi dominata volentis
Spargere te, et vano conamine contaminare,
Imperio acquisita tuo bis ter trina regna
Fortis, dura, ferox, constans robustaque, cauta.
Legifera, insignis, mitis, lenis, luculenta,
Strenua, fida, comis, belli rebus studiosa,
In cunctis vincensque, potens solersque triumphis,
Pondere sed sceleris tanti nimium cumulato,
Regeque posthabita cuncta purgamine plena,
Mandatis Domini spretis super astra tonantis.
Nunc prostrata jaces, super arma sedens verecunda,
Attonita et stupefacta nimis, hebes, anxia, tristis.
Conculcata, lacessita et spreta, increpata,
Infestisque reis, spurcis, torvis, sceleratis,
Pestiferis, tumidis, ventosis, flagitiosis.
Nam recidiva armis cito surge, velocius insta,
Consilium tibimetque, tuis nunc quaere salubre.
Horrendi nefas multis erroribus acti
Poeniteat, pudeat te, taedeat, horreat atque.
Scribe Dei mandata tui, recitando per omne,
Altera progenies illa Dacia * dimittitur,
Remigio tumidas valido lapsura per undas.
Bellabit pugnas | null | f3364630-6572-4863-8798-72aee8c79002 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in te per tempora multas,
Praelia robustis exercens martia telis.
Effera Francorum contundet millia bellans,
Foedere complacito tandem jam pace quieta,
Imperiumque tuum, nomenque aequabit Olympo,
Gentes et tumidas tibi deservire negantes
Contundet gladio, mitescet, suppeditabit.
O felix, o terque quater et millies alma,
Salve tripudians, et aveto in saecula regnans.
Interea dum quasi solitudo Francia deserta haberetur,
dumque veluti tonitrualis mugitus rugientia
arcana, pavidi Northmannorum adventus formidarentur,
rexque Francorum unde audaciae paganorum
hostiliter resisteret non haberet, reperit consilium
valde sibi suisque saluberrimum, ut cum Alstigno
nequiore nequissimo foederaretur, paxque
totius regni, serenata ingruentium depopulationum
tempestate, inter utrumque haberetur. Quapropter
ducibus accersitis, cum episcopis comitibusque,
cum satellitum turmis, quod corde disponendo adinvenit,
eloquendo memoravit, atque pronuntiando
sic retulit: « O seniores et domini, imminentis querimoniae
causa huc provocati, consilio vos rimando
quaeritate regni. » Tunc vero Franci, regia allocutione
permoti, dixerunt unanimes contra illos debellando
praeliari. At rex dissuadens, talia exorsus
est, dicens: « Mihi non videtur consilium contra
illos initiari bellum. Si contra illos forte dimicaturi
exieritis, aut vos moriemini, aut illi fuga lapsi repetent
naves celerrimi. Ut requiescat terra temporibus
nostris, quaeratur pax diuturna ab impiis. » Hoc
namque consilium ab ore regis prolatum omnibus
est complacitum. Diriguntur legati ad atrocem Alstignum
pacifici. Dehinc vectigali pensorum tributorum
summa mitigatus, et a Francigenis exacti muneris
pondere sensim placatus, pacem quae postulabatur
non abdicat diutius, verum dat ultroneus
Inconvulsa igitur praesulum pace firmata, ducitur ad
regem, pepigitque inextricabili foedere olympiadis
cum eo munera pacis. Qui imperialibus competentiis
mutuaque voluntate vicissim foederati, concordes
unanimiter sunt effecti. Quievitque Francia multimoda
antehac depopulatione afflicta, cursuque illius
temporis hostili peste privata, intumescentium paganorum
vastatione est liberata. Ne quis lector ab
horreat monemus, ad adversorum ignominiam casuum,
qui non ad interitum, sed ad correptionem
propter exaggerationem scelerum Francigenis acciderunt.
Contrita est namque gens ultore Alstigno
Francigena, quae spurcaminum erat sorde nimium
plena. Perfidi perjurique merito sunt damnati, increduli
infidelesque juste puniti. Prolixum nobis
universos illius temporis labores narratione persequi
idcirco nostrae praesumptionis citius vertamus stylum
ad intentionis propositum. Elucidet itaque breviter
calamus, quamvis iners, quae nutu Dei gesta sunt
digeratque compendiose qualiter acciderunt. Exprimatque
rei veritatem, spernens sophismatis errorem.
Refutet erratus obscenorum casuum, deprimat venturae
salutis negotium.
EPILOGUS.
Ciclica torva tenens, et lubrica devia pergens,
Labilium anfractus nequicquam audiensque viarum,
Coeptum itiner nunc siste, Liber, deposco parumper,
Materiae fluitantis opus jam desine fessus.
Si duci valeas ultra jam conspice solers.
Nunc via longanimis, scabrosa, petrosa per omne,
Herbida, sylvestris, nemorosa, et lubrica, et aspra.
Farreque equos depasce tuos jam tam macilentos,
Velle bonum retinent quoniam, sed posse pusillum.
Saepius et tersi, lotique habeantur * per omne
Illorum pedibus ferrum clavis sue subtus,
Firmis et faleris illorum dorsa perorna;
Malas et frenis consutis stringeque habenis.
Sic poteris forsan peragrare viam luculentam,
Quin erresque, ruas, offendaris, pereasque,
Ni opitulante Deo, qui jure triumphat ab alto,
Testeque Quintino ni intercedente beato,
Atque ipso, cui nunc canimus quae gessit ovante.
LIBER SECUNDUS. #ROLLO.@#
PRAEFATIO HEROICO METRO DECURSA #Cui subjectum Eleiacum.@#
Priscis insula creata, vocata . . . . . . extat,
Pinguis, agrifelix, dives opumque, laum:
Gurgitis immensi limbo praecincta perenni,
Mercis munifica, foenore multiplicis.
Plures sunt portus hinc inde altrinsecus, atque
Muneris et varii navibus impliciti.
Quae genuit Dedalum multas ad laude peritum,
Supra quod satis est artibus atque scium.
Qui fugiens quondam Minoeia moenia cera
Nexuit actu alas mirifico sibime*
Praepetibus pennis vacuum aera posse meari
Ipse ratus, tuto consimilis volucri.
Adscivit levitas comitem temeraria natum,
Incautumque levis foederis atque operis.
Inque latus subiit pennis Icarus patris actis
Patrizare volens aliger intrepidus.
Dedalus ad gelidas pater impiger evolat Arctos,
Telluremque suis attigit hic pedibus.
Calcidicis tandem super adstitit arcibus ipse,
Dextris frigoribus gnarus habere modum.
Nobile delubrum Phoebo statuitque, dicavit,
Exuit hic alas moxque salutiferas.
Dedalea soboles minus integer arce pericli
Venturi incautus celsior atque means.
Climatis | null | 614d165d-6213-45a9-9d09-e754eb87a950 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
impuri subiit plus ardua justo,
Cera mox liquida penna soluta manet.
Cognomen pelago dedit obvius Icarus ipse,
Gurgite famosus obrutus undisono.
Haec te monstra petunt, et fabula contigit ista
Ludicris sannis ridiculisque tibi.
Praeducis incoepto Rollonis grandia facta
Dacorumque simul pubetenus juvenum.
Infima terrarum linquit, nimis ardua captans,
Dedalo quoniam ocior, aut Icaro.
Dum coelo stolidum temet protendere pennas
Contigit immensum ardua materies.
Viribus incrementatis si posse fuisset,
Cordis mente tui, ut tibi velle manet.
Multiplices species si scisses armonicales,
Servant discrimen quae tribus in gradibus
Dulcicano sonitu quivisses inter colores
Psallere praecipue cantibus armonicis.
Octomodos quivis haerentes in tetracordis,
Quos diatessaron et diapente favet,
Commistisque tonis quos dissona limate formant
Expensis artis disparibus numeris.
Sexqui octava tonum quoniam proportio claudit,
Et diatessaron pax epitrita ligat.
Et diapente melodia rite emiolia sancit,
Servata lege artis arithmeticae.
Et diatessaron, diapente, simul diapason
Sancito duplo perficiunt numero.
Triplicis et formae diapason et diapente,
Bisque diapason quadrupla consolidat.
Icor nunc nimiis rancoribus atque repungor,
Et stimulor pavitans, concutiorque tremens.
Ha! ne te subigant temeraria ludicra vulgi,
Ha! ne praecipitem fulmina concutiant.
Erutus insidiis quo possis jure tueri,
Ecce salubre tibi accipe consilium.
Propositum cordis Domino committe tonanti,
Ludicra disperdat, fulgura discutiat.
Munitum sensim pontum te provehat ultra
Flaminis almifluo alite septiflui.
Atque solo temet sistat pingui et cereali,
Evulso nemore fruticis et silicis.
Rhetoricoque tuum foecundet nectare sensum
Armorico pariter debriet et modulo.
Acquisita aliis plectro cum fidibus ita
Ymnizante melos psallere voce queas.
Patricio caecis oculo, claudis, baculoque,
Ecclesiae decori, pauperibusque cibo.
Orphani et exulis, ast inopis, viduaeque vagantis
Summo tutori ordinis atque sacri.
Huc pede arenoso quanquam devenimus usque,
Coeno et gressu difficilique via.
Ulterius nostrum conamur tendere gressum,
Sed nos dilaniat materiae novitas.
Non opis ire quidem, nostroque insistere coepto,
Nempe fatigatis pondere praevideo.
Praemagnus est nobis * dimittere fascem,
Garrulitas erit, et ridiculum nimium.
Formicare valens informia cuncta potenter,
Donaque distribuens nectaris uranici.
Spiritus alme, veni, nasci qui verba dedisti,
Sensus accende vivificans hebetes.
Huc precor aspira, fusas spes atque refunde,
Antra mei sensim pectoris irradians.
Tangere quo possim tantae ante cacumina molis,
Intemptata stylo surgere largiflue.
Prosaico referam breviter quaecunque relatu,
Te collatore, te duce, te artifice.
Cum superna Deificae Trinitatis providentia, cujus
nutu variata volventium temporum vicissitudine
alternantur omnia, cerneret clementer Ecclesiam
sancto sanguine redemptam, sacrique baptismatis
latice profusius emendatam, oleique et chrismatis
liquore insigniter delibutam, suprascriptis breviter
casibus immaniter afflictam: continuis Christianorum
precibus suppliciter pulsata, non desistit illi
salutifera praebere suffragia, ex ferocitate saevae
gentilitatis Dacigena: ut unde fuerat flebiliter afflicta,
inde esset viriliter vegetata; et quibus in praeceps
lapsa, his coelo tenus exultata: quorumque
actu floccipensa, horum munere refecta: quorum
frequentia conculcata, horum auro gemmisque ornata:
quorum praedatu pannosa, horum dono compte
palliata. Concretis igitur humana connubii stuprique
copula plurimis Dacigenarum pubium turmis,
illisque bellorum incendia inter se, et in patres,
et avunculos frequenter suggerentibus, omnes
Dacigenae majores natu et potestate ad regem convenientes,
dixerunt unanimes: Respublica hostili invasione
saeve opprimitur, filiorumque et nepotum
nostrorum contritione concutitur. Constitutum namque
nostrae antiquitatis ritum abdicavimus, ideo
Daciscae gentis populus quamplurima mala perpessus
annullatur. Consule igitur, Rex, regno ritu veterrimo,
quod regere pacifico debes imperio. Pestifera
nequissimorum hostium lue expurgetur Dacia, ut
residui vivere et requiescere possimus pace perpetua.
Quorum consiliis rex attentius acquiescens,
suaeque praeceptionis edictum per terram sui imperii
velociter dirigens, ut describerentur nepotes et
filii quos sors reperiret expulsionis, jussit satrapas
illius terrae adesse sibi praescripti diei tempore.
Hujuscemodi fama regalium legationum mox percutit
mentes pubescentium. Trepidis anxia sententiis
illorum corda nutant, incertisque futuris ignota
fluctuant. Haeret illorum stupefactus animus, cernens
incognita sensus. Quin illos indiga veri cura
fatigat, spesque incerta dubios dilaniat. Incertum
erat illis praescire quae sententia volvebatur in
regis corde.
Illis vero in diebus senex quidam erat in partibus
Daciae, omnium rerum affluentia locupletissimus,
innumerabiliumque militum frequentia undique secus
stipatus: qui nunquam colla suae cervicis cuipiam
regi subegit nec cujuslibet manibus | null | 1005ede0-7f6c-49f4-84f2-8ecccad24726 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
gratia
servitii manus suas commendando commisit. Qui
Daciae regnum pene universum possidens, affines
Daciae et Alaniae terras sibi vindicavit, populosque
sibi praeliis quamplurimis vi et potestate subjugavit.
Erat enim omnium Orientalium praestantiore
virtute praepotentissimus, cunctorumque exaggerato
omnium virtutum cumulo praecellentissimus. Defuncto
vero illo, superstiterunt duo filii ejus, armis
strenui, bellis edocti, corpore pulcherrimi, animositate
robustissimi. Quorum vero major natu ROLLO,
alter vero junior GURIM nuncupatur. Quos regali
jussione descripti juvenes ad exterminationem aggredientes,
genuque flexo, vultuque submisso, atque
humili voce obnixe poscentes, inquiunt unanimes:
« Ferte nobis auxilium, subvenite nobis in adjutorium:
sub tutela vestrae protectionis morabimur,
vestrumque servitium incessanter faciemus. Rex
autem noster vult a Dacia nos exterminare, fundisque
nostris atque beneficiis nos per omnia privare.
Miseremini, precamur, miseremini nobis omni
spe et salute destitutis. » Tunc duo illi fratres suppliciter
precantibus responderunt, dicentes: « Auxiliabimur
optime vobis, vosque regalium minarum
securos morari in Dacia, atque res vestrae proprietatis
faciemus quiete tenere. » Illi autem haec audientes,
Rollonis et Gurim osculo expetiverunt
pedes, atque illico super dictis principum remearunt
gratulantes. Interea veridica opinionis promulgatur
fama, regis Daciae aures pulsans, quod dux
praepotentissimus, pater scilicet Rollonis et Gurim
sorte frueretur suprema. Tunc rex ante malorum,
quae sibi ille dux intulit, reminiscens, cunctis
sui imperii accersitis principibus, inquit: « Vos
non latet patrem Rollonis et Gurim esse defunctum.
Aggrediar ergo fines illorum, et capiam
urbes et castra, atque munitissima loca, ul
ciscarque facta patris in filios, eosque conterendo
satiabor super malis illorum. Vos vestrosque precor
praeparate ad talia negotia adimplenda. »
Denominato igitur termino profectionis, undecunque
venerant repedarunt cum suis. Mox effera
Daciae juventus, nimio curarum inhians aestui, quae
commoda sunt praeparat nullo profectu. Hi leves
clypeos, lucidaque spicula, fabrili adulti arte componunt.
Hi tela, ensesque, atque secures cote exacuunt.
Alii tuta capitum tegmina, scilicet galeas;
alii ferro auroque trilices loricas, thoracas scilicet
faciunt. Quin etiam patria tela recoquunt fornacibus,
renovantque cudibus. Hujus rei inopinata
fama Rollonis et Gurim aures perlabitur, et talis
relationis sermone perturbantur. Qui convocata
copiosa manu congruentique pubertate florentium,
congregataque multitudine mediae aetatis, senum
atque ad exterminandum descriptorum, elatis dextris
mandant silentium.
Tumultuantis populi murmure penitus sedato, sedisque
decentis suggestu sublimiter Rollone suffecto,
infit ore mellifluo: « Vos, quibus incalescit juvenilis
ardor, quique flore praestantioris istis virtutis,
alloquor. Solerti proposito reverendos patres, avosque
et proavos imitaminor. Convalescite viriliter,
et confortaminor, et ne ut equiperis vicibus illis
valeatis congruenter convenire dedignaminor. Rex
siquidem hujus regni molitur nos supergredi, nostraeque
monarchiam ditionis invadere, nosque et
vos omnes perdere, et antequam haereditariam nostrae
dominationis terram mancipet, sui regiminis
terram anticipando praeoccupemus, hostiliterque resistendo
adventui ejus. » Illico omnes his dictis
hilares regiam terram conglobatis exercitibus invaserunt,
totamque saeviente vulcano depopularunt.
Haec autem rex audiens, contra Rollonem et fratrem
ejus peregit ad praelium, diuque dimicando terga vertit
fugiens ad praesidia urbium. Tunc Rollo sui
exercitus mortuos sepelivit, regis autem inhumatos
reliquit. Unius vero lustri spatio perseverante inter
regem et Rollonem duellio, misit rex pacificis verbis
ad eum hujusmodi in dolo: « Nihil mihi et tibi,
nisi gratia propinquitatis. Ut requiescat respublica,
precor permitte, ut quod mei juris est, meusque
pater, tenuit, liceat patienter me possidere: tibi
autem quod tui juris, quodque tuus. Sitque inter me
et te pax et concordia inextricabili foedere compacta. »
Tunc Rollo et Gurim, illorumque milites
atque descripti ad exterminandum, pacem collaudaverunt.
Determinato igitur conjurandae amicitiae
tempore, uterque venit ad placitum: mutuis muneribus
ditati foederati sunt. Denique perfidus rex dolositatem
conceptae fraudis infesto corde ruminans,
convocato quodam exercitu suo, noctu pergens
contra illos, invadensque fines illorum, abscondensque
insidias prope moenia civitatis, oppugnare
coepit. Tunc Rollo et Gurim, et qui cum eo erant,
exsilientes de civitate, persequebantur regem terga
vertentem, fugamque simulantem. Transgresso
igitur locum insidiarum Rollone, pars quaedam illarum
de latibulis egressa, petit urbem. Quam armigeris
vacuam invenient, incendit; omniumque supellectilium
spolia sibi detulit. Quaedam vero sequebatur
Rollonem, | null | bf2ebe3d-1b04-4552-a1e8-88b90d6c39bb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regem hostili immanitate
fugantem. Cernens autem rex incensam urbem,
insidiasque praevalere, retrogressus praeliabatur
contra illum. Caesis ergo ex parte Rollonis quampluribus,
cecidit Gurim frater ejus in praelio. Videns
autem Rollo se inter utrumque exercitum, unum
fugam simulantem, alterum latebris egressum,
fratremque mortuum; vix livoribus plurimis laceratus,
cum paucis divertit ab eis. Tunc rex obsidens,
et capiens urbes, populum contra se objurgantem
sibi subjugavit. Rollo vero morari non valens in
Dacia, propter regem diffidens sui, Scansam insulam
cum sex navibus aggressus est. Tunc Dacia
pio duce, patritioque atque robustissimo advocato
privata, magno ejulatu concussa coepit nimium
fiere.
APOSTROPHA.
Dacia, sorte tuos, quae Gallis mittis alumnos,
Indiga promissi veri, dabitur quod ab astris,
Praesagii et meriti, mercis non gnara futurae,
Exhilara temet, deprensans corde dolorem.
Casus non animae est, fortuna pulsus at acris.
Haec adversa vices converterit improba semper,
Suggeret omne bonum isti prospera divite censu,
Illum ditabit locupletans, munificabit;
Francia deque tuis genitis fecunda beatis,
Spermate nobilium concretis Christicolarum,
Dacigenis cum Francigenis tam pacificatis,
Gignet producens, expurget, proferet ingens
Reges, pontificesque, duces, comites, proceresque:
Sub quibus orbis ovans pollebit principe Christo,
Et quibus ecclesiae fecundabuntur ubique,
Atque novo quorum, gaudebunt, perpete Christo,
Ter, trinaeque quibus baptismate purificatis,
Jam superum turmae decimae vice perditae adactae.
Cumque diu Scanza insula moestus moraretur,
sollicitaque contorquentis animositatis cogitatione
aestuans moliretur ut vindicaret se de inimicis suis;
plurimique, quos fugarat de Dacia regalis immanitas,
ad eum reverterentur, fessos labore artus, sopore
oppressos, vox divina illi sonuit, dicens:
« Rollo, velociter surge, pontum festinanter navigio
transmeans, ad Anglos perge: ubi audies quod
ad patriam sospes reverteris, perpetuaque pace
in ea sine detrimento frueris. » Hoc somnium cum
cuidam sapienti viro et Christicolae retulisset, hujusmodi
sermone interpretatus est: « Tu vergente
venturi temporis cursu sacrosancto baptismate purificaberis,
praedignusque Christicola efficieris: et
ab errore fluctuantis saeculi ad Anglos, scilicet Angelos,
usque olim pervenies, pacemque perennis
gloriae cum illis habebis. » Illico vela navibus aptans,
remisque eas exornans, atque frumento, vino, tergisque
suum eas onerans, velivolum mare celeriter
permeans, Anglos aggreditur, ibique morari quiete
diu suspicatur. Audientes autem illius territorii
pagenses, quod Rollo Dacus adveniret, aciem maximam
contra illum construxerunt, eumque ab illis
finibus fugare conati sunt. Qui more solito ad praelium
indubitanter illis occurrit, plurimosque illorum
prostravit, atque caeterorum fuga vertentium dorsa
hasta fatigavit. Denique pagenses prioribus plures
coacervantes, contra Rollonem iterum aciem robustissimam
dirigunt, eumque occidere, aut fuga
labi conantur. Ille vero studiis belli edoctus, certaminisque
necessitate asperrimus, galea auro mirifice
compta, trilicique lorica indutus, contra objurgantium
et proficiscentium in se turmas armigeras,
velociter atque indubitanter perrexit, milliaque
illorum immaniter prostravit, victrice manu, celerique
cursu profugos persequens, multosque principum
capiens, locum praelii revertens, occisorum
corpora terra condit, caeterosque plagis infectos
deportavit, captosque navibus connexuit. Tunc
trimodo errore aestuans, si Daciam repeteret, an
Franciam pergeret, aut Anglicam terram praeliis
affligeret, et sibi vindicaret, coepit anxiari nimiumque
tristari.
APOSTROPHA AD EUMDEM.
Rollo, quid horrescis titubans, metuisque vacillans?
Quid torques animum meditatus peste repletum?
Quid cor comburis curarum sorde refectum?
Quid hiscens animo, quid volvis nunc meditando?
Cur haeres pater obtutu defixus in uno?
Ambigua et creperum memorans quid mente retractas?
Quidque stupes casum praesenti sorte malignum?
Ordine fatali post multa pericula belli,
Ferventis pelagi post aequoreosque tumores,
Perpes Christicola Francisca celsior aula,
Patritius meritis florescens jure valebis,
Emeritum et capies condigna merce coronam,
In summoque bono deitate mereberis uti.
Cum autem hujusmodi perturbationibus sollicitus
haereret, hominesque regionis illius ditioni suae fidelitatis
gratia vinculoque sese subjugarent, quadam
nocte soporifera lethei malis quiete per membra
leniter serpente, videre videbatur praecellentissimis
quondam praecelsiore Franciscae habitationis monte
sepositum: ejusque montis in cacumine fontem
liquidum et odoriferum, seque in eo ablui, et ab eo
expiari contagione leprae et prurigine contaminatum.
Denique illius montis cacumine adhuc superstes
circa basim illius hinc inde, et altrinsecus, multa
millia avium diversorum generum, varii | null | 1dadf8d9-df53-42bd-a017-66b47c08c909 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
coloris,
sinistras alas quin etiam rubicundas habentium.
Quarum diffusae longe lateque multitudinis inexhaustam
extremitatem perspicaci et angustato obtutu
non poterat comprehendere. Caeterum congruenti
incessu atque volatu eas sibi alternis vicibus invicem
cedentes, fontem montis petere, easque se
convenienti natatione sicuti solent tempore futurae
pluviae abluere. Omnibusque mira infusione delibutis,
congrua eas statione sine discretione generum
et specierum, sine ullo contentionis jurgio, mutuo
vicissim pastu quasi amicabiliter comedere; easque
deportatis ramusculis festinanti labore nidificare:
quin etiam suae visionis imperio voluntarie succumbere.
Mox expergefactus, et visionis quam viderat
reminiscens, accersitis majoribus principum, captisque
praelio principibus simul ascitis, omnem hujus
visionis seriem inconstanter disseruit, et quid hujus
visionis mysticum sentirent ab eis inquirit. Tunc
cunctis conticentibus, captorum unus Christianae
religionis fide imbutus, praesagioque divinae inspirationis
aspersus, mysticum illius visionis intellectum
explanavit, dicens: « Mons Franciae quo stare videbaris,
Ecclesia illius designatur. Fons, qui in summitate
montis erat, baptismus regenerationis interpretatur.
Per lepram et pruriginem, qua infectus
eras, commissionis tuae scelera et peccata animadvertas.
Te in eo ablui et ab eo leprae pruriginisque
morbo expurgari, te lavacro sacri baptismatis regenerari,
et ab omnibus peccatis emundari. Per volucres
diversorum generum laevas alas habentes puniceas,
quarum infinitissimam extremitatem exhaurire
visu non poteras, homines diversarum provinciarum
scutulata blacchia habentes, tuique effecti fideles,
quorum innumeram multitudinem coadunatam videbis,
animo deprehendas. Per alites fonte infusas,
et in eo alternatim ablutas, communique comestione
edentes, populum antiquae fraudis contagio pollutum,
typico baptismate abluendum, sacrosancti corporis
et sanguinis Christi alimonia saginandum. Per nidos,
quos circum montes faciebant, vastatarum urbium
moenia reaedificanda intelligas. Tibi aves diversarum
specierum obtemperabunt, tibi homines diversorum
regnorum serviendo accubitati obedient. »
His igitur mirabilium interpretationem sermonibus
Rollo exhilaratus, visionis suae interpretem,
caeterosque quos bello ceperat vinclis solvit, variisque
muneribus et donis diversis ditatos, ad sua
laetos remisit. Eo namque tempore rex Anglorum
Christianissimus, nomine Alstemus, omnium bonorum
titulis exornatus, sacrosanctae Ecclesiae praedignus
advocatus, habenas regni Anglorum moderabat
piissimus. Cui continuo Rollo legatos suos misit,
et quid dicerent auribus illorum prius intimavit.
Qui venientes ad eum pro vocis affectu, summissis
vultibus dixerunt: « Animum praepotentissimus patricius,
duxque Dacorum praecellentissimus, Rollo
noster senior et advocatus tibi fidele servitium,
tuisque amicitiae munus inconvulsum. Magnum,
domine Rex, Daciae regno infortunium perpessos, et
habeo, heu dolor! fraudulenter exterminatos, Eurus
obnoxius nobis penitus, intumescentiumque procellarum
elationibus afflictos, vestris finibus appulit,
omni spei et salutis praesidio privatos. Cum autem
conaremur Daciam repetere, et nos de inimicis nostris
vindicare, obstitit et interclusit nos glacialis
hiems, geluque crustante terram, et affligente flebiles
herbarum et arborum comas, densa glacialium
mole refrenata crustarum struxerunt nobis murum
flumina. Nec praebuit nobis prosperum iter unda.
Audientes quidam milites in confinio nostri adventus
commorantes, praemaximam aciem contra nos
struxerunt, nosque lacescentes invaserunt. Nos vero
nec sub glaciem, nec supra navigare valentes, illorum
audaciae restitimus, multosque illorum praelio
exarmatos cepimus. Non autem regnum tuum depopulabimus,
nec praedas usquam raptas ad naves
vertemus. Vendendi atque emendi sequestram pacem
petimus, quia imminentis veris tempore ad
Franciam proficiscemur. » Rex autem hilarem vultum
submissus, his auditis profatur: « Nulla tellus
effert viros magis quam Dacia praecipuos, armisque
strenue edoctos. Parentelam diffusae generositatis
vestri senioris, casusque et labores vestros, quin
etiam fraudulentam perfidiam Daciae regis nobis
retulerunt plurimi. Nemo seniore vestro justior in
factis, nemo major in armis. Hujus negotii curas
seducite, armorum securi, praeliorum impatientes,
atque omnium malorum immunes estote. Liceat
vobis ubicunque terrarum nostrae ditionis vendere
et emere. Vestrum seniorem, precamur, cogite, ut
nostrae fidei integritate dignetur ad nos venire,
quia eum desidero intueri, superque malis suis
solari. » Abeuntes autem missi, quaecunque audierant
renuntiaverunt Rolloni. Extemplo Rollo audacter
et incunctanter perrexit ad regem contra
se venientem. Qui mutuo amplexati et oscula libati,
cedentibus utriusque exercitus turmis sederunt
sepositi.
Tunc rex Alstemus prior est allocutus:
Prosapia pollens, gestorum lumine fulgens.
Moribus et meritis praecelsior omnibus, atque
Foedere complacito fidei nectamur in uno.
Sis peto pars animae semperque meae comes, atque
Finibus in nostris temet deposco | null | cf05b401-383c-4274-a45e-cd59dc92cad2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
morari.
Sicque salutifero baptismate sorde piari.
En quid gestis habe nostrae ditionis in orbe.
Sis memor ipse mei fuero ceu semper in omni,
Et si velle alias est nunc proficier horas.
Si gens torva, ferox jamjam feritaverit in me,
Improba, non servans fidei retinensque tenorem,
Ut potis es fer opem stabili conamine salvans.
Et tibi sucurram simili ratione juvando,
Te teget atque meum mutuo certamine scutum.
Tunc Rollo super regis dictis laetus dixisse fertur:
« Grates tibi, omnium regum praestantissime,
super voluntariis beneficiis rependo, et quidquid
inter me et te agenda retulisti, fac ut opto. Diutissime
in regno tuo non morabor, sed celerius quam
potero Franciam adibo. Ubicunque terrarum fuero,
tuus amicus insolubili dilectionis conjunctus foedere
permanebo. » His dictis admodum inextricabiliter
foederati, alternarum rerum competentiis mirabiliter
ditati, rediit quisque ad suam cum suis. Toto
namque hyemantis anni tempore, naves sumptusque,
qui necessarii erant itineri, praeparare Rollo dux
solertis curae fecit, Anglosque florentis juventutis
milites, qui erant sui effecti, et secum ituri ascivit.
Cum autem primae aestatis tempore, rutilantium
molliter florum arrideret copia, purpureisque blattis
lactea et odorifera alberent lilia, memor semper
visionis monentis ad Franciam proficisci, classibus
velis datis navem conscendit. Cum vero lenibus
ventis congressus navigii factus esset, usque ad
medium aequoris, nihilque viderent nisi coelum
complexum super faciem maris, invidi spiritus
scientes illos baptismate Christi nomine abluendos,
gloriamque quam perdiderant adepturos ingemiscentes,
occurrerunt excitantes pericula illis venti,
quin etiam a sedibus suis ruunt, et hi ante ponto
a sedibus imis in praecipitium fluctus nimios et ad
sidera tollunt. Coelum crebrescentibus fulguribus
intonuit, densarumque tenebrarum nox atra illis
incubuit. Remis confractis, ventorum rabiem vela
ferre non possunt. Itaque viribus exhausti, omnia
ventis permittunt. Huc illucque naves quasi per
montes et valles fluctuant, mortemque repentinam
omnibus intentant. Tunc Rollo protensis manibus
prostratus incubuit navi, humilique voce talia profudit:
ORATIO ROLLONIS.
O Deus omnipotens, coelestia lumine complens,
Qui coelum terramque tenes per secula, cujus
Numen et aeterno complectens omnia giro,
Infectum vitiis peccati et faece repletum,
Qui me Christicolam fieri vis munere visi
Temporis exiguo cursu volvente futuri:
Suscipe vota libens, precibusque faveto benignus,
Fluctus sedatisque feros compesce ruinis,
Casibus eripiens istis nos atque labore,
Comprime demulcens, mitescens, atque serena
Undantem nimium violento turbine pontum.
Harum vero orationum precibus finitis, mox mare
quiescit, serenatis procellis, immensosque aequoris
tractus optato flamine breviter explicuerunt; navesque
tempestate diruptas littoribus Uvalgorum vix
applicuerunt. Audientes autem Uvalgrenses quod
gens barbara tempestate maris ferociter quassata,
suis littoribus esset advecta, congregata multitudine
pagensium, Rollonem ducem tempestuoso mari
vix ereptum insperate assalierunt. Qui solito more
concitus contra illos debellando perrexit, atque
plures illorum nece prostratos orco transmisit,
residuosque illorum aut fugavit aut cepit. Cumque
diutissime morulans, Uvalgras depopularet,
reminiscens Alstemus rex Anglorum Christianissimus,
omnium regum probitate praecellentissimus,
amicitiae qua se et Rollonem colligarat in foedera
sempiterna, duodecim naves frumento, vino atque
lardo oneratas, quin etiam totidem armato milite
repletas, duci praecelso transmisit in Uvalgras. His
Rollo donis laetus, legatos muneribus praemaximis
ditatos cum gratiarum actione ad regem remisit,
seque per eos famulaturum regi mandavit. Aestimantes
autem Uvalgrenses, propter deportati frumenti
copiam omni tempore Rollonem Uvalgris moraturum,
convocaverunt Raginerum Longi colli Hasbacensem
et Hainaucensem ducem, et Radebodum
Frisiae regionis principem, et conglobato exercitu
aliorum pagorum invaserunt Rollonem. Qui, sicut
saepius, ad bellum indubitanter perrexit, et multa
millia illorum occidit, atque Raginerum Longi colli
et Radebodum Frisonem ad sua castra fugavit.
Deinde totam terram Uvalgrorum devastavit atque
incendio concremavit. Post hinc hujus rei causa
indignatus, Frisones celeriter expetivit, terramque
illorum devastare coepit. Tunc Frisones multorum
congeriem populorum concite coacervantes, sibique
multitudinem plebium in confinio Frisiae commorantium
accumulantes, fluvio Almerae commorantem
agminibus multis praeparatis, accelerata
incursione conantur invadere Rollonem. Rollo vero
et qui cum eo erant genu flexo, armorumque ingruente
horrore, scutorum tegmine cooperti, strictaeque
aciei mucronibus coruscis complicati, exspectabant
initium certaminis. Frisones ergo parvissimam
esse putantes multitudinem illorum, inierunt bellum
sibi non profuturum. Daci vero exsilientes in illos
intuentes usque ad internecionem prostraverunt,
pluresque principes ceperunt innumerabilemque
manum ad | null | 1ddd156d-5124-4c02-8efe-13b330434402 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
naves duxerunt. Frisones igitur residui,
diffidentes sui, exhinc tributarii effecti sunt, Rollonis
praeceptis per omnia obedientes. Congesto et
exaggerato, atque dato Frisiae tributo, illico librat
in altum carbasa navibus data, vertitque proras ad
Raineri prolixi juguli terras, ulcisci se cupiens de
ipso, qui affuit Uvalgris cum Fresonibus jam prostratis
in praelio. Pererrato ponto, intrat Scaldi
alveum cis citraque terram depopulans super Longi
colli Rainerum, venit ad quamdam abhatiam dictam
nomine Condatum. Rainerus vero multa praelia
contra eum fecit, sed ex omnibus Rollo victor
potens exstitit. Devastabatur terra utriusque exercitus
mala perpessa. Praevalida fames exoritur,
quia terra aratro non scinditur. Vulgus penuria
affligitur, fame bellisque atteritur. Diffidunt vivere
cuncti, salute victus privati. Quadam igitur die
Rainero loco insidiarum clam commorante, super
Dacos cupiente irruere, Dacicum hinc inde congressi
vallaverunt, eumque nimium debellantem
manciparunt, vinctumque ad Rollonem duxerunt.
Ipsa namque die Ragineridae, Dacorum ut caperent
aliquos latebris commorantes, invaserunt duodecim
milites praecipuos Rollonis, et constanti virtute
ceperunt. Tunc uxor Ragineri flens, et ejulans
super eo, convocatis principibus suis, misit ad
Rollonem, ut pro duodecim comitibus captis redderet
sibi suum seniorem. Illico Rollo, suscepta legatione,
remisit ad eam dicens: Non reddetur tibi
Raginerus, sed decollabitur, nisi reddideris prius
meos comites mihi, insuper dederis quidquid auri
est et argenti sui ducaminis, cum juramento Christianae
religionis, quin etiam tributum istius regionis.
Mox conjux Ragineri lugubri legatione afflicta
comites captos Rolloni remisit, aurumque et argentum
quod usquam invenire potuit. Quin etiam
illud quod erat sacris altaribus concessum, pariterque
vectigal illius ducaminis cum jurejurando, quod
plus metalli non haberet, nec exigere posset, supplicibus
verbis et deprecativis misit ad Rollonem,
ut redderet sibi suum virum. Ipse autem motus
pietate vocibusque suppliciter precantium, ad se
fecit venire Longi colli Raginerum, verbisque pacificis
affatur eum: « Raginere dux, milesque asperrime,
regumque et ducum atque comitum superbo
satus sanguine, quid tibi feceram olim injuriae?
Propter quid praeliatus es cum Uvalgris et Frisonibus
contra me? Si saevire modo vales, armorum
spicula desunt et satellites. Si velis a nobis fuga
labi, compedibus intricatus non potes evadere.
Talionem sicut Frisonibus tibi reddidi pro malis,
quae mihi sine re intulisti. Uxor tua et principes tui
quidquid auri et argenti recuperare potuerunt, pro
et miserunt mihi. Dimidium exagerati muneris
reddam tibi, teque tuae remittam uxori. Hinc mansuescens
requiesce, et nullatenus sit discordia, sed
sempiterna inter me et te pax et amicitia. » His
dictis Ragineri crura solvuntur compedibus. Statimque
Rollo foederatum muneribusque et donis praemaximis
ditatum, quin etiam reddita medietate
legatorum munerum, ad uxorem suam laetum remisit
Raginerum. His taliter pace sedatis, Rollo memor
visionis, semperque sperans affuturum sibi quod
viderat in somnis, quid debeat agere solers inquirit.
APOSTROPHA.
Rollo, quid in terris morulans versaris in istis,
Cum supra satis ultus ades cunctos inimicos?
Desine, parce tibi, magis haec sententia praestat,
Venturo quoniam proclivi temporis aevo
Praelia Franciscae gentis dire patieris,
Atque fatigeris nimium bellis Aquitanis.
Hinc fontis liquidi, et sacri rorem subiturus,
Chrismate perfusus, oleique liquore novatus,
Praemia perpetuae capies cum munere vitae.
Anno igitur octingentesimo septuagesimo sexto ab
incarnatione Domini, nobilis Rollo consultu fidelium
suorum libravit vela ventis navigeris, fluminis Scaldi
alveum deserens, atque permenso ponto qua Sequana
caeruleo gurgite, perspicuisque cursibus fluens,
odoriferasque excellentium riparum herbas lambens,
fluctuque inflatiore maris saepe reverberato secundum
discrimina Lunae, inundantis maris pelago se
immittit, aggrediens navibus Gimeias venit, vidensque
S. Petri monasterium monachilis habitationis domibus
adornatum, sanctumque reputans esse locum,
morari illic distulit; sed ultra flumen ad capellam
S. Vedasti naves applicuit; corpusque cujusdam
virginis nomine Hameltrudis, quod secum adportaverat,
super altare S. Vedasti posuit, huicque
capellae ex nomine virginis nomen sempiternum
inhaesit. Diciturque ille locus ad sanctum Hameltrudem
ab incolis. Audientes igitur pauperes homines,
inopesque mercatores Rotomo commorantes, illiusque
regionis habitatores, copiosam multitudinem
Normannorum adesse Gimegias, venerunt unanimes
ad Franconem episcopum Rothomagensem, consulturi
quid agerent. Franco vero statim misit ad
Rollonem, ut daret sibi pagoque manentibus securitatem.
Rollo vero comperiens quod in urbe nec in
finibus ejus moraretur | null | fd2f75e1-a369-4e91-82b9-eb921ecc3a9d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nisi inerme vulgus, dedit
episcopo suae fidei tenore securitatem. Hincque
gressum profuturae sibi navigationis agitans, Rotomo
venit, portaeque, cui innexa est ecclesia S. Martini,
naves plurimo milite fecundas adhaesit. Classe autem
descendens, celerique gressu lustrans urbem, vidit
disjectas moles ejus, avulsaque templorum saxa,
ecclesias fundamento emotas, murosque hinc inde
disruptos, parvamque manum et inermem, coepitque
animo haerere, inque unione intuitu visum defigere,
reminiscens visionis quam viderat ultra mare.
APOSTROPHA.
O dux Rollo, potens, et praestantissime princeps,
Haec urbs principe te Christo donante vigebit,
Pace serenato regno aedificabitur, olim
Bello consumptis Francis, populoque domato,
En mox ecclesiae, quo te gaudere videbas;
En lavacri quo te epra purgarier, hic fons,
Aedificanda tuis haec patria fonte novatis.
Urbe dabis populis leges et foedera in ista,
Juraque districtae pariter formidine poenae.
Tempore mirificum venturo jamque nepotum,
Aspera sepositis nitescent saecula bellis,
Et super arma sedens furor impius, impietatis
Viribus explicitis, non quemquam voce lacesset,
Quin lupus asper, ovis, simul pascentur in agro.
Inde ad naves reversus, convocatis principibus
quaerit sagaci mente consilio suorum quid sibi sit
faciendum. Tunc sui quasi futurorum praescii, divinaeque
inspirationis praesagio imbuti, dixerunt viva
voce Rolloni: « Haec terra copia frugum omnium
fecunda, arboribus nemorosa, fluminibus pisce
repletis discriminata, venatu diversarum ferarum
sufficienter copiosa, sed armigeris militibus vacua.
Nos hanc potestati nostrae subjiciemus, hancque
sorti nostrae vindicabimus. Finitimarum gentium
oppida, vicos, et castra atque urbes praeliis adquiremus,
ut requiescere possint turmae post terga
nostra sepositae. Forsan interpretatio tuae visionis
vertetur in finibus istis. » Rollo igitur super responsis
suorum laetus, a Rotomo divulsis navibus
subvehitur ad Archas usque, quae Asdans dicitur.
Illico fama quid rerum usquam agitur conscia, compita
Franciae aggressa, intimat adesse Normannos,
Sequanae alveo innumerabili multitudine coadunatos.
Franci vero illorum adventu, veluti repentino tonitru
sono stupefacti, convocato Alstigno pervasore
olim Franciae, congregato immensae multitudinis
exercitu, venerunt super Othurae fluminis decursum.
Tunc Ragnoldus princeps totius Franciae dixit Alstigno
incentori totius nequitiae: « Tu ista gente procreatus
da nobis consilium super his rebus: » Alstignus
respondens Ragnoldo comiti mox haec intulit:
« Si ante triduum requisisses a me consilium, cogitatione
deprehensum darem tibi. Tantum mitte legatos
ad illos, quid dicant sciscitaturos. » Tunc Ragnoldus:
« Perge celeriter precamur, cujus voluntatis
sint inquisiturus. » Alstignus respondit: « Non
ibo solus. » Miserunt autem duo milites cum eo,
Daciscae linguae peritos. Qui venientes super ripam
fluminis, steterunt dicentes: « Regiae potestatis comites
mandant vobis, ut dicatis qui estis, et unde
estis, et quid quaeritis. » Ipsi vero responderunt:
« Dani sumus, Dacia advecti huc. Franciam expugnare
venimus. » Illi autem: « Quo nomine vester
senior fungitur? » Responderunt: « Nullo, quia
aequalis potestatis sumus. » Tunc Alstignus scire
volens quid de se dicerent, dixit: « Cujus fama huc
advecti advenistis? Si unquam de quodam Alstigno
vestrae patriae nato, huc cum plurimo milite adnavigato
aliquid audistis? » Responderunt: « Audivimus.
Ille enim bono omine auspicatus est, bonoque
initio coepit; sed malum finem exitumque sortitus
est. » Iterum Alstignus: « Vultis Carolo Franciae
regi colla submittere, ejusque servitio incumbere,
atque ab eo quam plurima beneficia capere? » Responderunt:
« Nunquam cuilibet subjugabimus, nec
cujuspiam servituti unquam adhaerebimus, neque
beneficia a quoquam excipiemus. Illud beneficium
optime complacuerit nobis, quod armis et labore
praeliorum vindicabimus nobis. » Tunc Francigenae:
« Quid acturi estis? » Hinc Dacigenae: « Quantocius
abscedite et amplius nolite stare, quia vestris
ambagibus non curamus, nec quid acturi sumus
vobis indicabimus. » Illi vero abeuntes, quod audierunt
expedite exercitui renuntiarunt. Ragnoldus
vero vertens ad Alstignum dixit: « Quid vobis videtur:
Bellumne initiabitur? Vos ex illorum gente
estis, vos artem praeliandi more Dacorum non ignoratis.
Dicite quid sumus facturi? » Tunc Alstignus
veneni fera, vulpina arte suffultus, exercitum affatur:
« Haec gens juvenilis aetatis flore robustissima,
armis edocta, praeliaque quam plurima experta si
invadetur, magnum periculum nobis generabitur. »
Tunc quidam Francisci | null | ffc3679e-3cfd-42a7-85d9-95f9cd8440c3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
agminis signifer nomine
Rotlandus dixisse fertur: « Quid huic consulitis?
Nunquam lupo lupus nec vulpis vulpe capietur. »
His verbis incitatus dixit Alstignus: « Amodo a me
bellum non blasphemabitur. » Interim Rollo, et
qui cum eo erant, fecerunt sibi munimen, et obstaculum
in modum castri, munientes se per gyrum
avulsae terrae aggere, locoque portae relinquentes
spatium prolixae amplitudinis, quod apparet ad tempus
usque istius diei. Franci vero diluculo venerunt
ad ecclesiam S. Germani ibique missam audientes
participantur corpore et sanguine Christi. Abhinc
equitantes, in ripa fluminis naves, Dacosque in
munimine avulsae terrae videntes, amplum portae
aditum solum invaserunt. Daci vero intrinsecus hinc
et inde per planitiem castri accubitarunt, atque
scutis se cooperuerunt. Rotlandus signifer Ragnoldi,
cum acie quam praeibat exercituum, violenter per
aditum mirae prolixitatis amplum super eos irruit,
et debellare eos coepit. Daci vero exsurgentes Rotlandum
in momento interemerunt, et ejus sequaces.
Ragnoldus et Alstignus, caeterique comites illic cunctos
mortuos considerantes, terga vertentes, fugam
expetiverunt hilares. Extemplo Rollo, convocatis de
hostili fugatione reversis, dixit: « Quid mali egimus
contra Francos? Cur nos adsallierunt? Quamobrem
nos occidere maluerunt? Illorum est initium mali,
culpa invadentis, non obstantis: praesumptio occidere
volentis, non defendentis. Quidquid mali contra
illos hinc egerimus, offensione factorum suorum perpetrabimus.
Eia, occupemus castra, et oppida illorum.
Reddamus talionem cumulatis nimium malis
pro offensis illorum. » Haec exhortante duce Rollone,
dimisso munimine avulsae terrae, celeri cursu navigantes,
praeoccupaverunt Mellendis habitatores
Quam, interfectis principibus, cito subvertunt, totamque
provinciam devastarunt.
Ragnoldus vero comes, congregato majore exercitu
priore, iterum conatur eos invadere. Normanni autem
se conglobantes strictim accubitaverunt se, ut parvissima
putaretur summa eorum. Illico Ragnoldus
init bellum, suae sorti non profuturum. Daci vero
per aciem Ragnoldi inconvulse pergentes, prosternebant
duris verberibus plures. Videns autem Ragnoldus
suos deficere, coepit celeri cursu fugere.
Cui quidam piscator Sequanae attributus Rolloni,
obviavit ei, teloque transverberatum occidit. Ragnoldidae
suum seniorem videntes mortuum, fugam
torquentes nimium, equos expetiverunt. Tunc Rollo
persequens eos, multos occidit, pluresque captos
ad naves deduxit. Convocatisque fidelibus suis dixit:
Age, nunc navigemus Parisius, civesque qui
praelia fugerunt requiramus. Igitur Nortmanni ripa
Mellendis naves divellerunt, Parisiusque circumdantes
obsederunt, et praedam illius provinciae ad
obsidionem verterunt. Morante diu Rollone in Parisius
obsidione, deficiebat praeda longinquis regionibus
rapta. Illico Nortmanni Baiogacensem
pagum expetunt, totamque praedam rapientes, civitatem
oppugnare coeperunt. Cives autem ne morerentur
hostiliter eis restiterunt, Bothonem praecipuum
Northmannorum comitem ceperunt. Northmanni
de Bothone dolentes, miserunt qui dicerent
ad Baiocacenses: Si reddideritis nobis Bothonem,
dabimus vobis unius anni securitatem. Baiocacenses
consilio ducti dixerunt ad invicem: « Melius est
nobis spatio unius anni requiescere, quam pro uno
comite totum praeliis ducere. » Data igitur securitate,
reddiderunt Bothonem asperrimum militem.
Transacto vero anno, circumstante Parisius obsidione,
Rollo Baiocas petit, eamque violenter
cepit, totum funditus subvertit, captivosque et praedam
totius regionis sibi vindicavit. Quin etiam
quamdam Poppam virginem, specie decoram, superbo
sanguine concretam, praevalentis principis
Berengarii filiam secum laetus adduxit, eamque sibi
connubio ascivit, et ex ea filium nomine Guillelmum
gennit. Denique residens circum Parisius misit
Ebroicas exercitum, ut caperetur civitas et episcopus.
Qui veniens civitatem invasit, populorumque
plures et praedam coepit. Sed episcopus, Sebur
nomine, Deo annuente, evasit. Statimque illius pagi
praedam capientes, totam terram devastaverunt,
Parisiusque revenerunt. Talibus itaque exterritae
plurimae gentes Franciae, tributa solvebant Rolloni,
plurimae vero resistebant ei.
Angli vero audientes quod Rollo Parisiacam
urbem obsedisset, rebusque Franciscis impediretur,
atque aestimantes quod amico suo regi Alstemo in
adjutorium non subveniret, tenorem fidei respuentes,
coeperunt arroganter insolescere, contraque
regem importunis bellis feritantes dimicare. Terra
Anglisca exercitu regis et obstantium sibi devastabatur,
publica res malis afflicta annullabatur. Militesque
regis, et obstantium varii interitus morte
praeoccupabantur. Igitur Alstemus rex Christianissimus,
cum non haberet unde arrogantiae Anglorum
resisteret, misit quemdam comitem ad Rollonem
circa muros Parisiacae urbis debellantem. Qui ad
eum veniens, submisso vultu intulit dicens: Rex
Anglorum Alstemus carum inextricabilis amicitiae
tibi munus. Quondam, domine mi | null | c0048e6b-0bb8-4cd6-aca0-a7a76f904f8d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, tu et Alstemus
rex Anglorum pacificus, pepigisti mutui adjutorii
foedus, ut qui vestrum indigeret adjutorio, alterius
muniretur suffragio; et quem vestrum adversa fortuna
protereret, alter illi in adjutorium subveniret.
Quapropter inopinato jugo perfidorum Anglorum
pressus, excellentem super omnia potentiam tuam
precatur, ut succurras ei velocius, quia Angli te
praeoccupatum scientes negotio Francisci belli, non
putant te subventurum proprius meo seniori. Rollo
vero legato regis quod necesse erat tribuit, eique
triduum jussit exspectare. Principibusque advocatis,
quid acturus sit super hoc negotio, coepit inquirere.
Statimque misit ad principes civitatis, ut aut eam
illi redderent, aut obsides darent, aut se ad defensionem
praepararent. Cives autem noluerunt urbem ei
reddere, nec obsides dare; sed festinant se contra
diei venturi praelia praeparare. Diluculo vero Rollo
continui conflicti tempore consurgens, certamen
diurnum iniit, civesque tota die praeliis afflixit.
Videns autem quod urbem non caperet, crepusculo
noctis naves velis ornavit, Parisiusque dereliquit,
atque Anglorum terram citius quam potuit, cum
legato regis Alstemi pervenit. Tunc rex Alstemus
dictis legati laetior effectus, copiosae multitudinis
exercitum vocavit, atque contra Rollonem ducem
festinanter perrexit. Qui simul congressi, nimiumque
amplexati, atque amicabiliter sunt osculati.
Illico Rollo gratuita voce compellere coepit regem:
« Grates, domine Rex, tibi condignas persolvo, quia
duodecim naves honestis militibus plenas, totidemque
frumento, vino atque lardo onustas misisti mihi
in Uvalgras. » Tunc rex praesaga voce dixit: « Tibi
praemaximas debeo gratias, quia tibi a Deo datum
regnum propter me dimisisti, mihique in adjutorium
festinanter subvenisti. Non ignoras cujus rei causa
mihi succurrere tibi mandavi. Regnum cui praeesse
et prodesse debeo, devastatur, decusque regiminis
mei adnihilatur, quia Angli insolentia temeritatis
tumidi et perversi meis nolunt obedire praeceptis.
Recedentes a me, sibi invicem conspiraverunt,
meque meumque servitium abdicantes floccipendunt,
quin etiam ususfructus meorum oppidorum
sibi diripiunt. Precor igitur ut adjuves me eos elidere,
et dispergere, eorum contumacem virtutem
conterere et conculcare; quatenus ad servitium
licet inviti redigantur, et quod merentur poenis
acriter luant. Medietatem ergo regni mei tibi dabo,
dimidiamque facultatem supellectilium meorum tibi
sponte concedam. Sicque indissolubili conjunctae
amicitiae foedere colligati, teneamus regnum simul,
totiusque honoris ejus fungamur bonis, » Dedit itaque
rex Alstemus Rolloni regni dimidium, atque
medietatem bonorum suorum. Dux Rollo statim
regi respondit: « Tibi, domine rex, est imperare,
mihi obedire. Quos vis conteram; quos voluerit
disperdam. Subvertam urbes eorum, villasque et
oppida incendam ipsorum: proteram eos et dispergam,
subjiciam eos tibi et occidam. Uxores et semen
eorum captivabo, et armenta eorum devorabo. »
His ab invicem expletis, pergunt unanimes contra
Anglos regi obstantes. Rollo vero contra Anglos
multa praelia exercuit, urbesque eorum obsedit.
Quarum multa igne cremata depopulavit. Videntes
autem Angli quod non praevalerent contra regem,
sed deficientes affligebantur, venerunt ad Rollonem,
flexisque genibus dixerunt: « Dacorum potentissime,
nos regi Alstemo pacifica et concordare,
quia inconsulti contra regem praevaricati sumus,
fidelitatis vincula rumpentes quam ei promisimus.
Nos ei obsides conservandae fidei dabimus, hincque
ei sponte incumbentes fideliter serviemus. » Rollo
vero his auditis ad regem Alstemum ivit, et quod
Angli retulerunt regi intimavit. Tunc rex motus
pietate quondam suorum dixit: « Ne flagelletur respublica
diutius, si consulis, o amice, ad serviendum
nobis eos obsidibus datis recipiam. » Tunc Rollo:
« Tu, domine, obsides perseveraturae tibi fidei recipe.
Ego vero advena, non cognoscens mores Anglorum,
permansurae fidelitatis mihi obsides recipiam. » Illico
Anglorum quisque offensus comes, onera offensionis
et poenitentiae deportans, regi unum, et Rolloni alterum
obsidem dederunt. Sicque flagellati dudum, et
pacificati per Rollonem quieverunt. Rex autem aestimans
Rollonem esse moraturum omni cursu temporis
in Anglica terra, denominat ejus medietatem
regni, scilicet urbes et castra, villas et oppida, aulas
et palatia, et quae bonorum suorum supellectilia;
quin etiam deprecatur ut sinat se sacro fonte redimi,
seque a commissis piari. Rollo autem semper
memor visionis, precibus regis non acquievit, verum
quae suae sortis erant, obsidibus ante regem
conductis, vultuque sereno dixit: « Talionem modo,
domine rex, pro bonis quae mihi Walgris | null | 2095c1e2-4ea4-46d6-9c2f-2a31369a7cfc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
impendisti,
reddidi. Regnum quod mihi ultro dedisti, per hunc
mucronem duodecim libras auri capulo habentem,
reddo tibi. Quin etiam obsides, qui mei juris sunt,
et qui astant, jube recipi; praecavens ne patrum
suorum et avorum perfidia te iterum respuendo
decipiat. Ego Franciam celeriter repetam, meosque
inimicos affligam et conteram, disperdam et convincam.
Tantum te deprecor ut qui me sequi maluerint,
non prohibeas eis. » Rex autem admirans,
et gratias super his dictis agens, dixit: « Dux praepotentissime,
pars animae meae, ego tecum ibo. Regem,
duces, et comites tibi humiliabo. » Respondit
Rollo: « Nequaquam, domine, regnum dimittas, cui
praeesse et prodesse jugi juvamine debes. » Extemplo
Rollo, amicabiliter rege relicto, congregata inenarrabili
multitudine juvenum, transfretato portu Franciscum
advehitur regnum. Statim comites exercitus
sui dividens, alios alveo Sequanae, alios Ligeris
fluento, alios amne Gerundae interjacentes provincias
praedaturos, celeri navigatione misit. Ipse autem
Parisius iterum veniens, coepit urbem oppugnare,
et terram super inimicos suos devastare.
Carolus autem rex audiens quod Rollo inopportunis
bellis attritum subjugasset regi et sibi transmaritimum
regnum, consilio Francorum rogat ad se venire
Franconem Rotomagensem episcopum Rolloni
jam attributum. Coetu igitur Francorum congregato
super tantis importunitatibus paganorum consulturo,
jamque ascito Francone episcopo, condolens de egestate
regni sui, dixit: « Regnum, cui praeesse debeo,
desolatur. Terra aratro non scinditur. Respublica et
captivatur et occiditur. Obesse Rolloni nequeo, quia
quotidie meis privor. Quapropter paternitatem sanctitatis
tuae rogo, et deprecor, ut acquiras nobis apud
Rollonem sequestram pacem trium mensium: et si
forte his diebus Christianum fieri se voluerit, maxima
beneficia ei dabimus, magnisque donis eum remunerabimus. »
Franco vero, his auditis, Rotomo reversus,
Rolloni duci humillimis precibus dixit:
« Rex Francorum mandat ut des illis pacem trium
mensium, forsitan dabitur salubre consilium inter te
et illum. » Rollo autem, his auditis, consilio suorum
dedit regi pactum trium mensium. Spatio vero hujus
brevissimi temporis quievit terra a paganis. Audientes
autem Burgundiones, Richardus scilicet, vel
Ebalus Pictavensis comes, quod Franci imbelles,
armisque frigidi, quasi effeminati petissent securitatem
Rollonis, miserunt ad regem, et ad comites,
dicentes: « Terram quam tenetis cur sinitis vastari
a paganis? cur non auxiliamini quibus praeesse et
prodesse debetis, suisque finibus exterminatae cur
non resistitis genti? Nos vobis si volueritis auxiliabimur,
et si forte ingruerit contra nos bellum voluntarie
aderimus. » Franci vero his contumeliose sermonibus
exasperati, finito termino securitatis coeperunt
rebellare paganis. Illico Rollo putans se propter
securitatem quam dedit, a Francis vilem aestimatum,
ferociter et crudeliter devastando provincias, coepit
laniare, et affligere, atque delere populum. Sui autem
in Burgundiam pergentes, perque Jonam in
Sigonam navigantes, terrasque amnibus affines
usque Clarum montem undique secus devastantes,
Senonis provinciam invaserunt, atque cuncta
depopulantes ad Sanctum-Benedictum contra Rollonem
revenerunt. Videns autem Rollo monasterium
Sancti-Benedicti, illud contaminare noluit, nec praedari
illam provinciam propter sanctum Benedictum
permisit. Stampas equidem adiens totam terram
adjacentem perdidit, quamplurimos captivavit. Inde
ad Villemez veniens finitimas terras praedavit, hincque
Parisius remeare acceleravit. Rustici vero videntes
Francos robustissimos bellatores et Burgundiones
asperrimos pugnatores penitus adnihilatos,
congregantes incomprehensibilem numero multitudinem,
desueta arma nequicquam gerentem conantur
invadere Rollonem. Rollo autem respiciens vidit
aerem pulverulentum, creberrimoque concursu peditum
densius obnubilatum; convocatis principibus
suis dixit: « Populus peditum nescio an equitum
nos sequitur. Pedites nostri celeriter viam petant,
equites nobiscum remaneant; ut videamus cujus
fortitudinis sint qui nos perdere volunt. » Exspectante
autem Rollone cum equitibus, appropinquaverunt
rustici, equites cum peditibus. Illico Rollo irruit
super villanos, crudelique nece illos usque ad internecionem
prostravit, et contrivit eos, caedeque maxima
peracta, repedavit ad suos. Postea vero Rollo
nimio furoris aestu inhians, et flagrans super suos
inimicos civitatem Carnotis hostiliter expetiit, atque
Dunensem comitatum et Carnotensem vastans, cum
magno exercitu obsedit. Quidam vero episcopus
Guvaltelmus urbi praeerat religiosissimus. Is moerens
et ejulans, continuisque orationibus instans, misit
ad Burgundionum ducem Richardum, et ad Pictavensem
comitem Ebalum, ut subvenirent urbi
morte praeoccupatae pro amore Dei in auxilium.
DE CARNOTIS LIBERATIONE.
Misit | null | 6a2268bb-7921-4dab-bbe5-eb499bc2a3c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
autem et ad Francos hujus moestiferae legationis
nuntios. Qui celeriter Richardo comiti adhaerentes
invaserunt Rollonem circa muros Carnotis
praeliantem. Rollo vero, more solito, constanter irruit
super illos. Franci vero et Burgundiones vires resumentes,
ausumque iterum capientes, invadunt
Rollonem duriter illis obstantem. Caesis ergo Christianorum
ac paganorum pluribus stabat uterque
in praelio exercitus, mutuans vitam alternis ictibus;
cum subito Guvaltelmus episcopus quasi missam
celebraturus, infulatus bajulansque crucem atque
tunicam sacrosanctae Mariae virginis in manibus,
prosequente clero cum civibus, ferratisque aciebus
constipatus, exsiliens de civitate, paganorum terga
telis verberat et mucronibus. Cernens autem se
Rollo inter utrumque exercitum stare, seque non
praevalere, suosque decrescere, transiens per medium
illorum, coepit ab eis declinare, ne praeoccuparetur
morte.
APOSTROPHA.
Rollo potensque valensque asperrimus armis,
Ne verecunderis si jam fugitivus haberis,
Non te Franco fugat, te nec Burgundio caedit,
Concio multimodae gentisque utriusque phalangis:
Sed tunica alma Dei genitricis Virginis, atque
Reliquiaeque simul, philateria, cruxque verenda.
Quam velut in manibus meritis praesul reverendus,
Velle tuum semper tibi posse, velut fuit olim:
Et modo velleque posse tuum legaliter ibunt,
Posseque velle tuum humanum jamjamque renoscent.
Velle tuum modo posse suum * spectabit amicum,
Posseque velle suum sic praestabitur ipsum.
Conjunctis pariter his disjunctisque duobus,
Aut facies, aut non, quaecunque negotia rei,
Quis sine perficies nullius summa negotii.
Saepe adquirit uterque suum violenter amicum.
Saepe resistit uterque suo rapido obice amico.
Natura servante modum, quam propter amicum
Conditio humani figmenti tristis habetur.
ITEM APOSTROPHA AD ROLLONEM.
Multimodas perpesse minas, nimiosque labores,
Unde fatigavit temet fortuna querelis.
Inde tibi meliora dabit jam fruge perenni.
Aspera tot tolerata diu modo laeta sequentur.
Gaudia longa metes hinc hinc moerore subacto.
Te labor artificem belli hucusque peregit:
Post hos moerores sat dona quietis habebis.
Namque labore gravi concrescunt praemia multa.
Quaedam acies paganorum evadens forte praelii periculum
ad Leugas pervenit, et montis excelsa subiit.
Finito igitur tali et tam magno certamine belli,
Ebalus vespere advenit cum suis, Francosque et
Burgundiones imprecatur nimis: « Me pro nihilo
duxistis, quando praelium sine me inchoastis. Blasphemabor
a cunctis gentibus, quae auditurae sunt
hos eventus. Proh dolor! mallem mori cum isto populo
quam abesse praelio. » Tunc Franci et Burgundiones
dixerunt ad Ebalum sine re querulum.
« Adhuc exspectat te aliquid certaminis, quo potes
te tuosque experiri. Considera Northmannos praelio
fugatos, cacumen montis causa praesidii aggressos.
Praecipita ergo eos a monte, eorumque superbiam
elide. Vindica sanguinem Francorum et Burgundionum,
hoc campo, heu dolor! jacentium. Sentiant
te modo advenisse, qui gloriantur se periculum
mortis evasisse. » His igitur dictis, Ebalus invadit
Northmannos in monte nimium exterritos. Ebalus
autem ascendebat montem cum suis, Daci vero
resistebant ei jaculis. Ebalus jaciebat eo missilia,
Daci vero violabant eos jaculis. Ebalidae tentabant
ascendere cacumen montis, Rollonidae praecipitabant
eos usque ad basim montis. Ebalidae sepes et
parietes, quas Daci ad capiendam civitatem fecerunt,
ad montem deportaverunt. Daci vero eosdem
parietes et sepes illis abstulerunt et se ex illis circumdando
munierunt. Populus vero Francorum
exspectabat finem jurgiorum. Ebalus igitur videns
quod non proficeret ei initum certamen, venit ad
Richardum ducem in campo praelii castra metantem.
Tunc exercitus montem circumsepsit, ne
posset ullus elabi. Videntes autem Daci se circumseptos
plebe, dixerunt ad invicem: Si exspectetur
forte dies futurus, omnes gladio interimemur. Frisonum
quidam de gente natus, qui erat illis accreditus,
dixit mortem timentibus: « Dabo consilium
vobis profuturum. Intempestae noctis silentio quidam
nostrorum de cacumine montis clam descendant,
et forinsecus circa tentoriae buccina clangant.
Illi namque audito clangore tubarum, autumantes
adesse Rollonem nostrum ducem, formidolosi stupidique,
atque pavidi fugitabunt, huc illucque divisi.
Nos vero de monte descendentes irruamus super
castra principum, duriterque debellando eos, transeamus
per medium illorum, et festinemus aggredi
seniorem nostrum, et sic evademus mortis periculum. »
Responderunt: « Congruum nobis et salubre
secundum quod accidit, das consilium. Melius est
nobis ita agere, scilicet aut elabi, aut mori, quam
hic morari, nosque vivos comprehendi, et poenis
diversis affligi. » Idcirco obscurae noctis | null | 4fdf7d4f-46d3-4d36-bd57-19d75d14dc2e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conticinio
descenderunt quidam de monte, et per tentoria clam
transeuntes ultraque venientes, coeperunt forinsecus
tubis clangere, terroremque repentinum eis incutere.
Caeteri vero cum magno tumultu, magnoque
scutorum fragore elabentes velociter de monte, invaserunt
Richardum tentoriis soporatum. Sicque
ferociter praeliantes, et per medium exercitum transmeantes,
viam quam Rollo tenuit citatis gressibus
liberati pergunt; atque super Othuram venientes,
loco alto palude circumdato gressum fatigati figunt.
Exercitus vero nimium exterritus coepit hac illacque
fluctuare, putans Rollonem adesse. Ebalus vero
hujus rei terrore domum cujusdam fullonis expetiit,
atque diu in ea delituit. Exercitus autem, lucescente
aurora, montem videns hostibus vacuum, eos prosequitur
quousque morabantur. Nortmanni vero innumerabilia
animalia, quae secum adduxerant, statim
occiderunt; atque tergora dimidia animalium diripientes
et excoriantes, ex cadaveribus ipsis castrum
circa se fecerunt; ponentesque unum super alium,
coria sanguinolenta forinsecus avellerunt, ne equi
stupidi equitesque mirantes appropinquarent. Franci
vero et Burgundiones prosecuti eos cum adessent,
castellumque ex corporibus equorum, boum, asinarum,
caprarumque et bidentium conseptum, tergoraque
forinsecus pendentia vidissent, dixerunt ad
invicem: « Quis invadet istos? qui vult vitam perdere,
accedat ad carneum castrum et mirabile. »
His dictis, quique repedarunt sua, Daci vero navium
contubernia. Rollo autem videns milites suos, gratulanter
dixit ad illos: « O robustissimi, armisque
asperrimi! Quomodo praelia evasistis? » Tunc illi
cuncta quae acciderant retulerunt Rolloni. Rollo
vero ita exagitatus, furiis acerrimis bacchatus, coepit
totam terram vastare et delere, atque incendio concremare.
Illico omnis salus conclamatur fiduciaque
vivendi non reperitur, publica res adnihilatur, ecclesiaeque
desertae habentur.
Franci vero non valentes paganis resistere, totamque
Franciam videntes ad nihilum venire, unanimiter
ad regem venerunt, atque dixerunt: « Cur
non auxiliaris regno, cui praeesse et prodesse debes
sceptro? Cur non pax consilio acquiritur, quam nec
bellis nec ullo defensionis obstaculo adipisci possumus?
Honor et potestas regalis subjicitur, paganorum
insolentia erigitur. Franciscae regionis terra
quasi solitudo habetur, quia ejus populus aut fame
aut gladio moritur aut forte captivatur. Tuere regnum
si non armis, vel consilio. » Tunc rex Carolus
his dixit furibundus: « Date mihi consilium,
quod regno et nobis sit salubre et congruum. »
Tunc Franci: « Dabimus, si nobis credideris, consilium
tibi et regno condignum et salutiferum; ut requiescat
populus nimis penuria afflictus. Detur
terra a fluvio Andellae usque ad mare paganorum
gentibus; filiam quoque tuam Rolloni conjugio
junge. Et ex hoc potes multum contra gentes tibi
obstantes praevalescere; quia Rollo superbo regum
ducumque sanguine natus, corpore pulcherrimus,
armis fervidus, consilio providus, aspectu decorus, #contra suos mansuetus,@#
cui promittit fidus amicus,
cui adversatur atrox inimicus; sagaci mente Vasallus,
constans et lenis ut res expostulat in omnibus,
sermone instructus, docilis in rebus, actibus
benevolus, eloquio honestus, virtute virili repletus,
humilis conversationibus, rebusque forensibus prudentissimus,
in judicio justus, in secretis cautissicimus,
auro argentoque ditissimus, creberrima militum
frequentia assidue constipatus, quin etiam omni
bonitate est exaggeratus. » Confestim Carolus his
consultus misit Franconem archiepiscopum Rothomagensem
ad Rollonem paganorum ducem. Qui
veniens ad eum blandis sermonibus coepit alloqui:
« Omnium ducum praestantissime, cunctorumque
praecellentissime, litigabis vita comite semper contra
Francos, praeliaberis semper contra illos? Quid
de te si morte praeoccupatus fueris? Cujus figmenti
es? Deum te esse aestimas? Limo plasmatus, nonne
homo es? Nonne es esca vermium, cinisque et
pulvis? Memento qualis es et eris, et cujus judicio
damnaberis. Herebro, ut reor, frueris, nec
quemquam lacesses ultra praeliis. Si vis Christianus
fieri, praesenti futuraque pace poteris frui, ditissimusque
hac terra morari, Carolus rex patientissimus,
consilio suorum ductus, hanc terram maritimam
ab Anstigno et a te nimium devastatam vult
tibi dare. Quin etiam ut pax et concordia, atque
amicitia firma, et stabilis atque continua, omni
tempore inter te et illum permaneat, filiam suam,
Gislam nomine, uxorem in conjugio dabit tibi; qua
copula prole laetaberis, regnumque in perpetuum
tenebis. » Quo audito, convocat majores Dacorum,
et quae episcopus sibi retulit narrat in auribus
eorum. Daci vero, reminiscentes somnii interpretationum,
dixerunt | null | 439a2eb8-8f85-4bdd-b01a-ec710f69fca6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Rolloni: Terra haec penitus desolata
militibus privata, aratro non exercita, arboribus
bonis referta, fluviis genere diversorum piscium
plenis divisa, venatu opulenta, vineis non
ignara, glebis cultro elaboratis fecunda, mari affluentiam
diversarum rerum daturo ex una parte
circumdata, altera decursibus aquarum deportantium
navigio cuncta bona, quasi Franciae regno
discriminata, si fuerit frequentia hominum visitata,
valde erit fertilis et uberrima: nobisque ad habitandum
sufficiens et congrua. Filia quam tibi spondet,
utriusque progeniei semine regulariter exorta,
staturae proceritate congrua, forma, ut audivimus,
elegantissima, virgo integerrima, consilio provida,
forensium rerum negotio cauta, conversatione
facillima, colloquio affabilissima, manuum labore
peritissima, quin etiam virginibus cunctis praecellentissima,
decet ut copuletur tibi connubiali amicitiae.
Et ex hoc videtur salubrius nobis consilium,
in melius profuturum, et ab alicujus rixae errore
inconvulsum, quod filiam regis habebis in conjugio
foederum. Reminiscere somnii interpretationum,
mysticorumque ejus intellectuum. Ut remur, in
istis finibus vertetur nobis in prosperum. Satis praeliati
sumus, Francosque debellavimus; consequens
videtur nobis ut requiescamus, fructibusque terrae
patienter fruamur. Remitte regi episcopum, ut si
dederit tibi quod spopondit, te dicat suo servitio
esse promptum. Remanda ei securitatem pacis
trium mensium, et ut sequestrae pacis spatio veniat,
si vult, contra te ad placitum, faciatque
verborum suorum et promissionum te per omnia
securum. » Statim Rollo supra dicto episcopo
intimavit, regique ut haec diceret ad eum
remisit. Qui veniens ad regem, convocato episcoporum,
comitum, atque abbatum coetu, dixit: « Rollo
dux Northmannorum tibi amoris et amicitiae inextricabilis,
quin etiam servitii pactum, si dederis
filiam tuam, ut ei dixisti, conjugem, terramque
maritimam in sempiternam per progenies progenierum
possessionem, manus suas se subjugando tibi
dabit fidelitatis gratia, tuumque servitium incessanter
explebit. Poterisque per eum obstantium
et jurgantium tumores contra te retundere, nimiumque
confortatus convalescere. » His ab episcopo renuntiatis,
congratulantur Franci, suggeruntque unanimes
regi ut det filiam suam terramque Rolloni.
Rex vero Francorum, prece coactus, dedit filiam
suam vice Rollonis episcopo per pignus, in vinculo
sacramenti et conjurationis. His rerum opportunitatibus
factis, determinatis, et confirmatis tempore
locoque determinato, atque sequestra pace data,
redierunt quique ad sua. Franco Rothomagensis
archiepiscopus Rollonem adiit, et cuncta quae fecit
ordinatim illi narrando exposuit. Rollo igitur et sui,
his renuntiatis, nimium exhilarati, typicum intellectum
rememorant visionis.
Rotbertus autem dux cum audisset quod rex Carolus
filiam suam daret Rolloni, et pacificarentur
vicissim paxque fieret totius orbis, misit verbis
pacificis ad Rollonem nuncium subsequentia verba
dicturum. Cumque adesset, Rolloni verbis precativis
dixit: « Rotbertus dux Francorum tibi fidele servitium.
Audivit concordiam tui et regis, et inde
laetatur nimis. Congruum esse tibi dicit, te tuosque
requiescere, terramque datam reaedificare, urbes
et moenia restaurare, teque perpetua pace vivere.
Satis exercuisti praelia, satis demonstrati arma
virilia. Satis cujus virtutis esses declarasti, satis
plurimis periculis incubuisti, satis #vas@# emeritus,
satis toto orbe laudatus. Quin imo dux idem deprecans,
flexis animi genibus mandat tibi, ut testificatum
in Christi nomine et in fonte salutifero baptismate
lotum suscipi ab eo te sinas. Hinc eritis, si
tibi placuerit, inseparabiliter fidi amici, nullusque
contra vos stare poterit, facietque incessanter vestrum
servitium, regemque tibi omni tempore benevolum. »
His dictis, consilio Franconis episcopi,
suorumque comitum dixit: « Volo consentire regi
Francisque, ut veniat ad denominatum placitum,
meque redimat fonte immersum. Hic mihi sit paterno
amore pro patre, ego filiorum dilectione ero illi
pro filio. Succurrat mihi, si necesse fuerit, ut pater
filio; ego illi, ut filius patri. Gaudeat mea prosperitate,
tristetur mea adversitate. Quae meae potestatis
sunt, sui juris sint, et quae mei juris, suae potestatis
sint. » Internuntius igitur quae audivit,
Rotberto duci renuntiavit. Statuto idcirco tempore
venerunt ad determinatum locum, qui dicitur ad
Sanctum Clerum. Rollonis autem cis Eptae fluvium
sedit exercitus, regis vero et Rotberti altrinsecus.
Extemplo Rollo misit ad regem Francorum archiepiscopum
verba dicenda dicturum: « Rollo non
potest tecum pacificari, quia terra quam illi vis
dare inculta est vomere, pecudum et pecorum grege
omnino | null | 2d23fe1c-1a8a-454c-a8a4-352acfe35b28 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
privata, hominumque praesentia frustrata.
Non habetur in ea unde possit vivere, nisi rapina
et praedatione. Da illi aliquod regnum unde conducat
sibi cibum, et vestitum, donec impleatur terra
quam illi das opulentiarum congerie, reddatque
temporinos fructus victuum, hominum, et animalium.
Quin etiam non conciliabitur tibi, nisi terra,
quam daturus es, in sacramento Christianae religionis
juraveris, tu et archipraesules et episcopi, comites
et abbates totius regni, ut teneat ipse et
successores ejus ipsam terram ab Eptae fluviolo
ad mare usque quasi fundum et alodum in sempiternum. »
Tunc Rotbertus dux Francorum, et qui
aderant comites et episcopi, cum abbatibus, dixerunt
regi: « Non habebis ducem tanti honoris, nisi
quod concupiscit feceris. Si non propter servitium
quod reperit a te dederis, saltem da illi propter
cultum Christianae religiositatis, ut acquiratur tantus
populus Christo, qui interitus est errore diabolico.
Et ne culmen totius regni tui, Ecclesiae, quae
adnihiletur impetu infestantis exercitus, cujus advocationis
patrocinio vice Christi fungens, debes
esse rex et advocatus constantissimus. » Tunc
Flandrensem terram, ut ex ea viveret, voluit rex ei
dare; sed ille noluit prae paludium impeditione recipere.
Itaque spondet rex ei Britanniam dare, quae
erat in confinio promissae terrae. Illico Rotbertus
et Franco episcopus renuntiaverunt omnia Rolloni,
et adduxerunt illum integritate Christianae fidei,
obsidibus datis, Carolo regi. Franci vero intuentes
Rollonem totius Franciae invasorem, dixerunt ad
invicem: « Magnae potentiae iste dux, magnaeque
virtutis, atque magni consilii et prudentiae, quin
etiam laboris, qui tanta praelia exercuit contra
comites istius regni. » Statim Francorum coactus
verbis, manus suas misit inter manus regis, quod
nunquam pater ejus, et avus, atque proavus cuiquam
fecit. Dedit itaque filiam suam Gislam nomine
uxorem illi duci, terramque determinatum in
alodo, et in fundo, a flumine Eptae usque ad mare,
totamque Britanniam de qua posset vivere. Rolloni
pedem regis nolenti osculari dixerunt episcopi:
« Qui tale donum recipit, osculo debet expetere
pedem regis. » Et ille: « Nunquam curvabo genua
mea alicujus genibus, nec osculabor cujuspiam pedem. »
Francorum igitur precibus compulsus, jussit
cuidam militi pedem regis osculari. Qui statim pedem
regis arripiens, deportavit ad os suum, standoque
defixit osculum, regemque fecit resupinum.
Itaque magnus excitatur risus, magnusque in plebe
tumultus. Caeterum Carolus rex, duxque Rotbertus,
comitesque et proceres, praesules et abbates, juraverunt
sacramento catholicae fidei patricio Rolloni
vitam suam, et membra, et honorem totius regni,
insuper terram denominatam, quatenus ipsam teneret
et possideret, haeredibusque traderet, et per
curricula cunctorum annorum successio nepotum
in progenies progenierum haberet et excoleret. His,
ut dictum est, expletis, rex Carolus ad sua remeavit.
Rotbertus et Franco cum Rollone remansit.
APOSTROPHA AD ROLLONEM.
Rollo, tui visus capies ex mystico sensu.
Ecclesiae stabis praecelso vertice montis.
Fonte salutifero scelerum purgabere lepra.
Nunc homines, volucrumque loco scuta gerentes,
Se Ecclesiae montem scandentes fonte piabunt.
Extremum quorum capies nunquam quoque visu.
Immunes scelerum libabunt mystica sacra,
Nidorumque domos facient montis juga circa.
Ecclesiasque struent diverso munere fultas.
Dux bone, Dux pie, Patrici semperque verende,
Adsunt cuncta tibi, quae somno animus tuus hausit.
Serva baptismo quod jam promiseris almo.
Linque opus infandum Satanae, quin toxica sacra,
Quaere Deum verum vote et prece supplice semper,
Observa mandatorum praecepta suorum,
Da leges populo, doctis sancitaque jura.
Pace fruens populus gaudebit tempore cuncto,
Subque tua ditione morans semper, habitansque.
Latronumque furum insidiis frustrabitur omnis.
Ecclesiae summus tutor, inopumque juvator,
Pacificus regni protector, et auxiliator,
Defensorque gubernator, moderator, et auctor.
Perpetuo vigeas meritis vivacibus aevo.
Anno a Domini nostri Jesu Christi incarnatione
nongentesimo duodecimo, Franco archiepiscopus
catholica fide sacrosanctae Trinitatis imbutum Rollonem
baptizavit, duxque Francorum Rotbertus de
fonte Salvatoris eum suscepit, nomenque suum ei
imposuit, magnisque muneribus et donis honorifice
ditavit. Rotbertus autem, qui et Rollo, comites suos
et milites omnemque manum exercitus sui baptizari
fecit, atque Christianae religionis fidei per praedicationes
instrui. Hinc convocato Francone episcopo,
quae ecclesiae veneratiores in sua terra haberentur
sciscitatur, et quae potentiores merito et | null | b5f07261-54ab-4d37-a124-21ad4a032a4f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
patrocinio
sanctorum dicerentur. Tunc Franco: « Rothomagensis,
et Bajocacensis, atque Ebroicacensis ecclesia
sacrosanctae Mariae matris Domini nostri Jesu
Christi et Virginis in honore est dedicata. In periculo
maris ecclesia monte posita, Archangeli Michaelis
paradisi praepositi nomine praetitulata. In
suburbio civitatis istius est monasterium sancti
Petri apostolorum principis nomine consecratum;
in quo recubabat istius urbis venerabilis archiepiscopus
nomine Audenus, signis et virtutibus nimium
coruscans, ob metum tui adventus ad Franciam est
deportatus. Gimegias, quo prius accessisti, est templum
sancti Petri, regnum coelorum clavigeri meritis
suffragatum. Plures sunt ecclesiae in tua ditione
positae, sed hae sunt praecipuae. » Tunc
Rotbertus: « In confinio nostrae potestatis quis
sanctus potentior meritis habetur? » Franco: « Sanctus
Dionysius natione Graecus, per sanctum Paulum
ad fidem catholicam conversus, postea a beato
Clemente Petri apostoli successore Franciae ad praedicandum
transmissus, multa flagella paganorum
perpessus, diuque verberatus, ad ultimum pro
amore Dei hebetatis securibus capite plexus. » Tunc
Rotbertus: « Antequam dividatur terra meis principibus,
Deo et sanctae Mariae, sanctisque denominatis,
desidero partem istius terrae dare, ut dignentur
mihi in auxilium subvenire. » Franco: « Consilio
divinitus inspirato uteris, congruumque est tibi
his septem diebus, quibus albatis chrismatis et olei
vestibus es indutus, fieri. » Dedit itaque Rotbertus
prima die baptisterii Deo et sanctae Mariae Rothomagensis
ecclesiae terram praemaximam canonicis
in perpetuum possidendam. Secundo die, sanctae
Mariae Bojocacensis ecclesiae. Tertio die, sanctae
Mariae Ebroicacensis ecclesiae. Quarto, archangeli
Michaelis ecclesiae, vicibus inundatione procellarum
maris circumseptae, secundum cursum lunae incrementati
septenarii numeri dispositione. Quinto,
sancti Petri sanctique Audocni ecclesiae. Sexto,
sancto Petro sanctoque Aicardo Gemeticensis ecclesiae.
Septimo, Brenneval cum omnibus appenditiis
sancto Dionysio dedit. Octavo die expiationis ejus,
vestimentis chrismalibus vel baptismalibus indutus,
coepit metiri terram verbis suis comitibus, atque
largiri fidelibus. Denique praeparato magno nuptialium
cultu, Gislam filiam regis uxorem sibi duxit,
pro qua se Francis conciliando pacificavit. Securitatem
omnibus gentibus in sua terra manere cupientibus
fecit. Illam terram suis fidelibus funiculo
divisit, universamque diu desertam reaedificavit,
atque de suis militibus advenisque gentibus refertam
restruxit. Jura et leges sempiternas voluntate
principum sancitas et decretas plebi indixit, atque
pacifica conversatione morari simul coegit. Ecclesias
funditus fusas statuit, templa frequentia paganorum
destructa restauravit, muros civitatum et
propugnacula refecit et augmentavit. Britannos rebelles
sibi subjugavit, atque de cibariis Britonum
totum regnum sibi concessum sufficienter pavit.
Denique in terra suae ditionis bannum, id est interdictum,
misit, quod est prohibitio, ut nullus fur vel
latro esset, neque assensum malae voluntatis ei praeberet.
Denique interdixit ut nullus ferramenta
aratri domui deportaret; verum in campo cum aratro
relinqueret, et nullus post equum, asinumque,
atque bovem, ne perderet, custodem mitteret; hujus
interdicti pavore quidam agricola manens in Longapetentis
villa, aratri utensilia campo dimisit, atque
appropinquante meridie causa edendi domum suam
venit. Quem uxor duris verbis et obstinato corde
coepit increpitare, cur dimisisset aratri necessaria,
et adjacentia in suo labore. Diu molesta atque increpans
virum, dedit ei manducare. Interim volens
suum maritum facere hujus rei, ne dimitteret amplius,
sollicitum, citius quam potuit clam expetivit
campum, et sustulit sibi corrigias jugi pomeremque
et cultrum; atque ne videret maritus subducendo
ea, quasi aliunde veniens repetivit domum. Maritus
ejus saturatus surgens, suique laboris campum pergens,
necessaria aratri non invenit: inde tristis
domum revertens, querulae conjugi indicavit. Quae
coepit eum invective et invisorie increpans dicere:
« Nullius utilitatis homo, vade nunc ad Rotbertum
ducem, et ipse faciet cito te aratorem. » Ille citus
ad Rotbertum cucurrit, atque commoda aratri sibi
frustrata duci retulit. Illico Rotbertus convocans
quemdam praepositum, dixit ad eum: « Da quinque
solidos isti agricolae, quibus possit quae perdidit
emere. Tu quantocius villam pete, atque auctorem
furti ignifero judicio inquire. » Villicus vero habitatores
villae cunctos igne examinavit, nullumque
illorum furti reum reperiens, Rolloni duci renuntiavit.
Qui convocans Franconem archiepiscopum
dixit: « Deus christianorum, in cujus nomine
baptizatus sum, si est conscius rerum, mihi mirum
cur non innotuit suo nomine igne tentatum nobis
furti reum. » Franco: « Adhud ignis culpabilem
non tetigit. | null | 9e98645e-7593-489a-83ed-69630aced4ac | latin_170m_raw | null | None | None | None |
» Et Rotbertus ad praepositum: « Vade
iterum et ad habitatores affinium villarum, in nomine
Jesu Christi examina per ignis supplicium. »
Qui, jussa complens ducis, intimavit neminem se
invenisse culpabilem. Qui aratorem statim vocavit,
et ab eo inquirit, cui quod remansissent utensilia
aratri in campo, dixisset. Agricola respondit:
« Uxori. » Quae vocata venit, duxque ad eam dixit:
« Quid de vomere cultroque mariti tui fecisti? » Illa
se non habuisse negavit. Quae scopis diverberata
fidem furti omnibus fecit. Tunc Rotbertus ad maritum:
« Sciebas tuam uxorem esse furem? » Cui
ille: « Sciebam. » Et Robertus: « Duobus decretis
digne morieris, uno, quod caput mulieris es, et eam
castigare debuisti. Altero, quod assensor furti fuisti,
et indicare noluisti. » Statim utrumque laqueo fecit
suspendi, crudelique morte finiri. Hoc judicium exterruit
habitatores terrae. Nullusque ausus est postea
furari, vel latrocinari. Atque sic quievit terra vacua
furibus et latronibus, atque siluit privata cunctis
seditionibus.
Continua igitur pace, diuturnaque requie laetabantur
homines, sub Rotberti ditione securi morantes;
locupletesque erant omnibus bonis, non
timentes exercitum ullius hostilitatis. Carolus namque
rex quodam tempore misit duos milites Gislae
filiae suae, Rotberto duci connubio vinctae. Gisla
autem cum vidisset milites patris sui, quadam domo,
ne viderentur a Rotberto suo conjuge, seposuit;
cunctaque bona illis largiens, nimis diu morari fecit.
Rotbertidae comites admirantes quod milites Caroli
regis Rothomo morarentur, et presentia Rotberti
ducis non fruerentur, venerunt ad eum, et dixerunt:
« Cur nobis quod Carolidae tibi dixerunt non
innotuisti? » Rotbertus: « Ubi sunt soceri mei legati? »
Responderunt: « Uxorius es, et effeminatus;
quia tuam presentiam vitantes, uxori tuae adsunt. »
Dicebant igitur Rotbertum eam non cognovisse maritali
lege, statimque dux ira commotus, tirones suae
domus fecit absconsos comprehendi, et ad forum
venialium rerum duci, ibique concurrente plebe
jugulari. Audiens autem Rotbertus dux Francorum,
quod pro nece duorum militum, colligatae pacis inter
regem et Rotbertum Northmannorum ducem vincula
soluta diruptaque essent, coepit contra Carolum
stare, eumque adnihilare, et sua depopulari.
Misitque legatum ad Rotbertum Rothomagensem
dicens: « Tuo consilio, tuoque suffultus adjutorio
volo istud regnum super Carolum accipere, eumque
Francia fugare. » Tunc Rotberto Rothomagensis respondit
legato Francorum ducis: « Modo tuus senior
nimis vult equitare, ultraque legem agere. Quae
regis sunt tantum disperdat, regimen nolo ut accipiat. »
Erat autem conjux Gisla filia regis jam defuncta.
Quid accidit inter Carolum et Rotbertum
hic non memorabitur, quia alias legitur. Rotbertus
Northmannorum patricius grandaeva aetate, nimioque
labore praeliorum consultus, convocatis Dacorum
Britonumque principibus, dedit omnem terram
suae ditionis Guillelmo Popae filio, atque inter manus
Guillelmi adolescentis manus suas mittentes principes,
colligavit illi conjurationis sacramento.
Postea uno lustro vivens, aetatis suae defectu, effetoque
viribus corpore, equitare non valens, regnumque
pacificatum solidum et quietum tenens,
lugubris damni passus dispendium, inevitabilisque
mortis casum plenus dierum migravit ad Christum,
cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen.
EPILOGUS
Nauta rudis pelago commissus vela profundo,
Classe vehor parva, rimisque foramine plena,
Puppeque quassata, prora tumido aequore fracta,
Confractisque gubernaculis, remisque peremptis,
Omnibus et velis violento turbine scissis,
Naufragus, attonitus, stupidus, hebes, anxius, anceps.
Syrtibus implicitus, pro nescio nunc quid agetur.
Ah! misero mihimet nullus patet exitus usquam
Fluctibus incluso nimiis, septoque procellis.
Ah! mihimet coelum undique, et undique pontus habetur
Aequor permensus medium huc vix usque natavi
Non intrasse salum mallem, quam hic periisse.
Puppe sub exigua per confraga murmurat aequor,
Fluctibus infestis pelagi spumante procella,
Aequora jam lambunt inimica pace carinam,
Pestifero amplexu horrendis flabris nocitura.
Viribus iratis teneor maris ursa rapina,
Undaque curvatos sublata sinus quatit acre.
Haereo nunc tremulis temerarius arbiter undis
Sed tu, quem statum mobilem, motum stabilemque
Veridici perhibent, cum sit motus quoque status,
Fluctivagae aequoreos mentis compesce tumores
Syrtes pestiferas cordis disrumpe vagantis,
Atque procellosi ingenii sustolle carinam;
Ut gubernaculis, remisque, velisque refectis,
Ingenii, sensus, intellectusque pusilli,
Jamque hujus operis pelago fervente | null | 3b88beae-d912-4cc3-9af7-6c7fa0196c27 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
meato,
Tranquillum possim conscendere navita portum
Sanguine martyrii fluidum, palmaque decorum,
Profusum et nitidum cunctorum flore bonorum.
LIBER TERTIUS.
PRAEFATIO.
Olim discipulos omnipotens Deus,
Sacra Virgine matris editus et satus,
Vere nostra fides Sarcalogon quem ait,
Puppim scandere praecepit, abireque
Ultra velivolum et fluctivagum mare.
Plebes innumeras sedere mox jubet,
Et montis subiens alta cacumina,
Numen siderei postulat ad Patris.
Noctis caeruleae mox crepere obvio,
Dire ferbuerant aequora livida,
Laevo praetumido flamine gurgitis,
Conclamata salus, spesque fiducia,
Cunctis discipulis perstrepidis nimis
Aeris pestifera mortis imagine.
Quartae nam stationis tumido situ
Christus se pelago fluctivago intulit
Sicco vestigio, seque per aequora
Fert fluctu liquido passibilis maris,
Offert discipulis seque trementibus.
Tunc artus tremulos occupat et pavor,
Haerent discipulum corda stupentia.
Ignorant quid agant fine sub ultimo.
Terror pectora sat verberat algidus,
Clamor sidera pulsat nimius poli.
Postquam se innotuit discipulis Deus,
Praesiccis pedibus stans fluido mari
Petrus mox Domino verba sonantia
Sumptis viribus et robore praetulit.
O tu Christe potens aetheris et maris
Si nos sancta adiit nunc pietas tua,
Estque tuta fides omnibus, et proba,
Tecum pergere me praecipe per mare.
Praecepti imperio nunc vegetabilis
Indulgens favet his, et retulit: Veni.
Fidens in Domino, qui potis est maris
Petrus moxque ratem deserit ocius,
Et dat vestigium fluctibus aequoris.
Mentem perculerat res tremulam nova,
Cum discrimina pontus movit effera,
Quamdiu non dubitavit. *
Petrum sustulerant aequora turgida,
Diffidensque sui poenituit nimis,
Mersus corpore Petrus medio salo
Clamat: Deripere fluctibus his, Deus.
Christi dextera mox quem rapuit sacra,
Dixit: « Tu modicae cur fidei modo
Nutando titubas et dubitas freto? »
Conscendunt pariter mox Deus et Petrus
Navim, discipulis turbine tristibus.
Cedunt continuo noxia flamina.
Dudum nos pelagus praetumidum nimis
Summi numine Christi penetravimus.
Cursus jam medios contigimus fere.
Obpansum undique coelum undique cernitur
Hinc hinc, atque minax caeruleus liquor.
Haurit jamque pavor pectora tristius,
Tollunt aequora molem inscitiae meae:
Coepti poenitet, et taedet, et hoc piget.
Summus Christe Deus, nunc faciem tuam
Felix poplitibus pandeamini peto.
Lapsas respice spes fomite numinis.
Sanctam porrige manum nunc trepido mihi,
Possim scandere quo gesta micantia,
Summo te duce, sic te duce praevio,
Et quot sunt mihimet torva pericula.
Mentem septifidi nectare Spiritus,
Et cor rethorici fomite gurgitis,
Et linguam trimodo proloquio struens,
Asperges salubris fonte scientiae;
Narratus brevis ut sitque probabilis,
Atque hinc exstet apertus homini scio
Hujus historiae, quam reserabimus.
Partitus brevitas famine splendeat
In toto niteat quaeque solutio:
Nectatur generi sic quoque paucitas
Personae, exque datis, atque negotio
Sumatur ratio rhetoricabilis
Septem nunc elementis bene cognitis,
Decretisque simultatibus omnibus,
Te donante Deus Virgine qua satus,
Cum Patre ingenito, et Flamine cum sacro,
Regnans perpetuus cuncta videns Deus.
ORATIO.
Doxa superna,
Omnipotens columen,
Fomes sensificusque
Numen sidereum potens
Lucis origo.
Aethereum specimen,
Rerum principiumque,
Causarum series cluens,
Prima propago.
Ingenitique Patris,
Lumen lumine sacro,
Et vere Deus ex Deo.
O pater almus,
Ingenitusque Deus,
O fili genitusque,
His Flamen Deus exieus.
O Deus unus,
O Deitasque vigor.
Non sunt namque dii tres.
Unum te ferimus Deum,
Postulo supplex,
Quo faveas precibus.
Incepto tremefactu,
Moestis inscitia mea.
Martyris almi
Te duce te referam
Vitam nunc luculentam.
Exstet sensus hebes licet
Annuat ipse,
Cujus opus refero,
Possim quo enucleari,
Mundo qui bona gesserit:
Qualiter atque
Perfidia occiditur
Arnulfi ducis atri
Testis praecipuus Dei.
Gloria Patri,
Et Soboli pariter,
Sanctoque Spiritui,
Uno simpliciter Deo,
Amodo semper
Tempore perpetuo,
Junctis continuisque
Seclis secla per omnia.
ORATIO.
Doxa superna,
Omnipotens columen,
Fomes sensificusque
Numen sidereum potens
Lucis origo.
Aethereum specimen,
Rerum principiumque,
Causarum series cluens,
Prima propago.
Ingenitique Patris,
Lumen lumine sacro,
Et vere Deus ex Deo.
O pater almus,
Ingenitusque Deus,
O fili genitusque,
His Flamen Deus exieus.
O Deus unus,
O Deitasque vigor.
Non sunt namque dii tres.
Unum te ferimus Deum,
Postulo supplex,
Quo faveas precibus.
Incepto tremefactu,
Moestis | null | 886efbf9-8913-48b2-a29d-3ae22541d11d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
inscitia mea.
Martyris almi
Te duce te referam
Vitam nunc luculentam.
Exstet sensus hebes licet
Annuat ipse,
Cujus opus refero,
Possim quo enucleari,
Mundo qui bona gesserit:
Qualiter atque
Perfidia occiditur
Arnulfi ducis atri
Testis praecipuus Dei.
Gloria Patri,
Et Soboli pariter,
Sanctoque Spiritui,
Uno simpliciter Deo,
Amodo semper
Tempore perpetuo,
Junctis continuisque
Seclis secla per omnia.
DESCRIPTIO VITAE GUILLELMI DUCIS.
Quoniam quidem gloriosissimorum martyrum digerendo
luculenta praeconia, eorumque praepollentissima
propalando elucidare gesta, illius exstant
munia, qui illius bravium in praesenti saeculo contulit
victoriae, coelestisque in regno emolumentum praebuit
immarcessibilis gloriae: idcirco praepotentissimi
ducis Guillelmi vitam, actusque, atque triumphum
non fucis verborum, neque excellentis orationis
ornamento sublimiter praebaltea tum; verum simpliciter
tenuique naturalis prolationis sermone commentatum,
breviter praelibando texemus: Quatenus
historia gestorum ejus saepissime recitata excitet
animos omnium, quin etiam a linea progeniei ipsius
descendentium, ad coelestium praemia gaudiorum.
Eaque nostrae fidei fundamentum fortiter solidetur,
nostrae Religionis cultus solerter nutriatur, mundi
labentis decipientisque contemptus nascatur, desiderium
amorque supernorum fruge salutiferi operis
profusius generetur, incentivum sanctitatis augmentetur,
gradus provectionis erigatur, janua supernae
contemplationis salutifero itinere penetretur.
Igitur gloriosissimus dux praepotensque comes
Guillelmus, et aeterno regi athleta dilectissimus,
ex prosapia insigni, patre Daco, scilicet Rollone,
matre Francigena, videlicet Poppa, ut praecedenti libro
peroratum est, genitus, Rothomagensi urbe
exstitit oriundus. Quem genitor omnium suppellectilium
ubertate locuples, rerumque omnium emblemate
dives, Bothoni cuidam ditissimo comiti sacro
baptismate perfusum ad educandum commendavit,
eumque ad erudiendum ut decebat tradidit. Denique
pulcherrimus puer penes orthodoxos vitaeque honestissimae
viros familiariter degens, divaeque memoriae,
bonaeque indolis fore incipiens, suae juventutis
aetatem opimo quaternae virtutis commercio propensius
pollentem Jesu Christo consecravit, seque divinis
totis nisibus subactum mancipavit. Enimvero
divina profusius gratia replebatur, septifluique muneris
sapientia locupletius ditabatur; quotidieque
meritorum affluentia gratius augebatur, divinis dogmatibus
affluenter instruebatur, monasticis ubertim
sanctionibus vigorabatur, ecclesiasticae religionis
dispensatione libenter insignibatur, mellifluaeque
dulcedinis nectare abundanter infundebatur.
Erat quippe effigie conspicuus, statura procerus,
mente strenuus, morum probitate grandaevus, vir
fieri perfectus, totis nitens viribus. Hujus saeculi
aspernabatur jactantiam, vitabatque mundi viriliter
pompam. Laetissimus plane erat facie, serena paci
ficus mente, dulcissimus eloquio, mansuetissimus
conversationis negotio. Cupiebat labile linquere saeculum,
seque Gimegias fieri monachum. Saepius
animo id' replicabat, crebrisque cogitationibus mente
determinatis haerebat. Explorabat sedulus quid super
hoc vellit Christus. Judicium quaerebat hujus rei, si
forte venerit coelitus illi. Quapropter lacrymis sedulo
incumbebat, corpusque ab escis duriter suspendebat.
Pernox vigiliis insistebat, ciboque pauperes recreabat.
Hujus animositatis aestu inflammatus, novit se
fieri monachum mundum derelicturus.
APOSTROPHA AD GUILLELMUM.
O Guillelme sacer, juvenili macte salute,
Flore juventutis redolens primoque adolescens,
Quid celeras votum praesenti voce relatum?
Pergere cur celeri voto Christi vis asylum?
Cur servat teneros custodia pervigil annos?
Corporeos cur nunc innormat regula mores?
Arctus cur casti comites rubrica revincit?
Desine vota, necesse tibi nobisque frueris,
Semine namque tuo nascetur dux luculentus,
Ornandus donis coelestibus insuper haustis.
Francia mirifico cujus sub pollice vultum
Ducet, agetque, movet, flectetque, citabit ovanter,
Fretus martyrio postquam migrabis Olympo.
Arbiter egregias regni moderabit habenas,
Aequa librabit trutinans et lance querelas:
Judicio tormenta reis impellet et aequo,
Largiflui doni justis et praemia dedet.
Virtutum quaternarum passim aggere actus,
Distinctum nitidis rutilans diadema berillis
Emerito capitis gestans in vertice sancti,
Scandet ad Elyseum dignus, Christo duce, campum.
Cum autem, praeveniente gratia divinitatis, secundum
vires aetatis polleret titulis istius bonitatis eniteretque
affluenter studiis sanctitatis: Northmannorum
Britannorumque comites, principesque unanimiter
in unum convenerunt, quidque agerent decreturi
ad invicem dixerunt: Dux noster, scilicet
Rollo, qui et Rotbertus, nimio bellorum labore incessanter
attritus, plurimisque aestuantis maris
periculis fatigatus, aerumnaque crebrae navigationis
afflictus, innumerisque pernoctationibus defectus,
pluriumque plagarum livoribus infirmatus, viribus
infirmitate evacuatis exhaustus, quin etiam grandivi
situs diuturnitate consumptus, non valet regno
alterius auxiliari et defendere, sibique et nobis confidenter
praeesse et prodesse. Sciscitemur quem in
regno praeliis adepto haeredem sibi clegerit, quemque
nobis habilem praeposuerit. Est namque ei filius nobilissima
Francorum stirpe progenitus, qui et corpore
vegetabili sospitate vigorato elegantissimus, | null | 878680a4-2641-4abd-bfa8-647dee20c30e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sensuque
plurimarum studiis rerum informato peritissimus.
Favente patre, nobis ducem, eumque praeferamus
nobis patricium et comitem. Hujus igitur
consilii dispensatione reperta, quin imo omnipotentis
Dei dispensante clementia, venerunt unanimes
ad Rotbertum, Rothomagensi sede annosae aetatis,
senio fessum, lenique sermone, submissoque vultu
ad eum dixerunt: « Domine dux praepotentissime,
senilis aetatis aggravaris inoportunitate, tibique et
nobis non potes salubriter subvenire. Exterae gentes
idcirco jam nos affligunt, nostraque penitus sibi
diripiunt. Inter nos divortium atque duellum agitur,
consorsque ut sit regnum non stabilitur, ideoque
publica res annullata dissipatur; elige igitur qui
praesit et prosit nobis precamur, cuique diligenter
subjiciamur; ut et ipse sit nobis, advocationis gradu
dux et patricius, nosque obsequenter et personaliter
ei militemus. » Tunc Rollo humillimus suorum verbis
coactus, hujusmodi responsionibus est exorsus:
« Quoniam omnem valetudinem longaeva aetate auferri
non ignoratis, meque non praevalere amplius,
neque prodesse vobis cernitis, vestro consilio, vestroque
judicio, constituatur dux vobis, qui praesit
studiose et prosit, ut usquemodo ego vobis. Est
namque mihi filius Francigeno nobilissimae generositatis
semine exortus, quem Botho princeps militiae
nostrae ut filium educavit, moribusque et studiis
belli sufficienter instruxit. Illum, precor, eligite
ducem vobis et protectorem, patricium et comitem
Subveniat vobis sagaciter in consiliis, prositque
vobis constanter in praeliis. Ab adversariis vo
hostiliter protegat, pacemque inter vos continuam
legaliter faciat. Monasticis rebus, ut dictum est
mihi, vult se mancipari, theoricisque mutato habitu
subnecti. » Tunc comites hujus responsionis affamine
hilares, responderunt dicentes: « Ille nobis
erit dux haereditarius et opportunus, ejusque dignanter
obtemperabimus praecepto, gentisque Franciscae
regnum faciemus ei acclivium. » Dux autem
suorum militum verbis faventium suis voluntatibus
hilaris, praecepit Bothoni militiae principi, ut adduceret
spem populi, scilicet Guillelmum adolescentem
sibi. Botho vero ad patrem celeriter Guillelmum
adduxit, accersitis principibus totius regni.
Tunc charissimum pignus excepit amabiliter benignus
pater, utque fas erat amplexus est dulciter,
praesagitque spirituali mente annos pueritiae illum
non mediocriter transcendere.
Gaudebant ambo, Guillelmus honore paterno,
Et pater insignis Guillelmi ex actibus almis.
Cernuus hic senio probitatis prole gaudebat,
Et soboles luculenta aetatis patre vetustae.
Hic cito scansurus coelum de teste futuro.
Hic renaturus mundo genitore beato.
Amplexusque sacros amplexibus hi replicantes,
Oris melliflui libabant oscula semper.
Gratantes pariter genitor sobolesque resedit.
Tunc Rollo, principibus convocatis secretius, dixit
postulativis verbis omnibus: « Ecce quem requiritis,
ecce haeres nostrae possessionis, ecce qui praeerit
vobis. Isti, vobis faventibus, trado regnum, labore
certaminum, sudoreque praeliorum adeptum. Iste
vice mei dominabitur hujus gentis, haeresque erit
praedignus nostrae dominationis. Istius virtutem imitamini,
quantusque erit praesago spiritu intuemini.
Legibus et statutis nostris constanter auxiliabitur,
jusque et decretum nostrum, hoc superstite, non
delebitur: vos quoque terra, quam sorte dedi vobis
non frustrabit, insuper augendo ampliabit. Quapropter
manus vestras gratia servandae fidelitatis
manibus hujus date, nostraeque fidei sacramento fidem
continui insolubilisque servitii, et militationis
isti, precor, facite. » His dictis Berengerus comes, et
Alannus pariter, caeterique Britones, nec non Northmannorum
principes, subdiderunt se volentes Guillelmo
unanimes, juramento sacrae fidei illi se colligaverunt,
manusque suas manibus illius vice cordis
dederunt. Voveruntque se militaturos, contraque
finitimas gentes debellaturos. Ab hinc namque peracto
unius lustri spatio, Rollone defuncto, et in
coelesti solio feliciter, ut credimus, coronato, Northmanni
pariter et Britanni in unum convenerunt,
tenoremque fidei Guillelmo praecellentissimo duci et
patricio, firmamento suae fidei iterum sanxerunt.
Adeptus siquidem culmen tanti honoris. et dignitatatis,
constipatus dignissime comitibus militibusque
condignis, vovit Christo se regnum auxiliaturum,
nullique unquam facturum praejudicium ullum. Erat
namque ditatus honoribus sanctimoniae et magnificentiae,
illustratus commerciis prudentiae et cautelae,
sancti Spiritus clementia praeeunte. Terrena hujus
saeculi animo parvipendebat, sicuti in pueritia devoverat.
Legibus paternis populum strenue regebat,
hisque reos suppliciis damnabat. Vitae innocentis
regulam sedulus tenebat, ecclesiasticae dispensationis
gubernacula laicali ordine sagaciter administrabat.
Animi corporisque virtute omnibus praecellebat,
rerum forensium prudentia omnes exsuperabat.
Bonae voluntatis exemplo omnes informabat,
doctrina patientiae et religionis omnes cogebat.
Constans defensor erat in adversis, conciliator sagacissimus
in prosperis. Veritas et gloria in domo | null | 77dc870a-10ad-4ec2-8895-e560df118319 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ejus, aequitas et justitia in operibus ejus. Sermone
veritatis arguebat delinquentes, correptione severissima
increpabat desides. Cum autem talibus supernae
dispensationis muneribus abundantius polleret, bonaeque
actionis suae fama pene per universum orbem
largissime propalata crebresceret, tenorem fidei
quam promiserant penitus abdicantes, coeperunt
contra Guillelmum ducem esse rebelles. Hujus namque
inaestimatae opinionis veritas cum ad notitiam
ipsius praepotentissimi ducis pervenisset, misit legatis
suos ad Britones, ut resipiscerent celeriter, et
venirent famulari sibi Rothomo festinanter. Illi autem
in infidelitatis suae perseverantia stultitius commorantes,
legatos remiserunt ad ducem Guillelmum,
dicentes: « Non militabimus tibi ultra, nec famulabimus,
quia sub imperio Franciscae dominationis
semper viximus. Rollo vero tuus genitor, conglobatis
barbarorum advenarumque turmis Franciam
olim invasit, et terram, quam modo possides, ut
pacificus regno esset, tibi regis dono acquisivit.
Terra vero, quam tenemus, non ei data fuit in
haeredum suorum possessionem, sed attributa tandiu
ut ex ea viveret, donec reaedificaretur terra,
quam dono regis receperat vastatam. Nihil nobis et
tibi, nisi amicitia et concordia, paribus voluntatibus
aequalique consilio deliberato. Regem usquemodo
habuimus, duce et protectore non caruimus. Nullius
terrae nisi Franciae incubuit Britannia servitio, nec
subjugavit se cujusquam imperio. » Audiens autem
Guillelmus dux Dacorum hujus Britannicae legationis
mandatum, convocat principes Northmannorum
istius rei causa ad consulendum. Quibus coadunatis,
seriem istius mirandae legationis in auribus
eorum retulit. Tunc quidam Bernardus secretorum
Guillelmi ducis conscius, Bothoque princeps
domus, admirati super his legationibus, dixerunt
omnibus: « Mirum, et inauditum, atque nobis
stupendum hujus mandati responsum. Cum patre
tuo olim Rollone Dacia exterminati, finesque Anglorum
permenso maris pelago vix aggresi, ipsos in
nos insurgere volentes resistendo hostiliter deviximus,
eosque usque ad internecionem severiter prostravimus.
His rege Alstemo pacifice sedatis, nobisque
vi ventorum terram Walgrorum ingressis, ipsi
conglobatoque exercitu voluerunt resistere nobis.
Quos opportune invasimus, eosque nobis praeliis subjugavimus.
Denique Radebodum Frisonem, hincque
Rainerum Hasbacensem penetravimus; illos nobis
tributarios fecimus. His ita se habentibus, Franciam
venimus, eamque bellis praeoccupavimus, totamque
praeter munitiones urbium depopulavimus. Nobis
vero morantibus in obsidione circa Parisios, propter
amorem regis Alstemi Anglos iterum repedavimus,
injurios infidelesque ejus vi et potestate subjecimus.
Anglis vero nostrae ditionis arbitrio regi Alstemo
subactis, cum majore priore exercitu Franciam repedavimus,
bellisque eam plurimis contrivimus. Videns
autem rex Carolus, quod non praevaleret adversum
nos, pacem et concordiam a nobis requisivit,
filiamque suam Rolloni tuo patri in conjugio dedit.
Hancque terram pro pignore pacis in perpetuam
haeredum nostrorum possessionem nobis voluntarie
tradidit, Britonesque ad serviendum, terramque ipsorum
ad vivendum subjugavit. Patre tuo tibi superstite,
tibi sacramento verae fidei et servitio se
subdiderunt. Post lugubre damnum patris, fidem
renovantes tibi usque modo servierunt. Nunc et nos
quid facimus contra deservientes rebellesque Britannos,
qui tanta et talia praelia peregimus? effeminatos
viribusque exhaustos nos esse recognoscunt,
ideo talia remandare ausi sunt. Alimonia hujus terrae,
qua vegetamur corpore, putant nos inermes esse,
viribusque penitus deficere. Sentiant robur nostrum
hujus regni conversatione non tabidum, vigoremque
nostrum experiantur robustissimum. Comprehendantur
in consiliis, quibus cogitant, superque responsis
suis, ad interitum et ad correptionem sui
nequidquam resipiscant. Disperdamus arrogantiam
illorum in virtute nostra, eorumque supercilium conteramus
potentia nostra. »
APOSTROPHA.
O Jesu testis Christi Guillelme future,
Ecce valesce, vigesce, sacro conamine sudans.
Expergescitor et confortator violenter,
Et steriles ratione truces compesce Britones,
Atque supercilium feriter contunde nefandum.
Quorum concilium effatuans, hebetaque malignum.
Nam laceros bellis, contritos peste, fameque,
Indulgens, miserens, parcens, neglecta remittens.
Hos stabili sacramenti conamine flectes,
Et resipiscentes famulabuntur reverenter.
Hujus exhortationis alloquio Guillelmus atrociter
motus et instigatus, congregavit universi regni sui
concite exercitus, ivitque super fluvium Coysnon, Britonum
dominaturus. Hujus igitur adventu Britones
exterriti, nolentesque Guillelmo famulari, latuerunt
praesidiis urbium recepti. Tunc Guillelmus occupavit
exercitu suo omnem terram Britannorum, et
subvertit plurima loca munitionum. Guillelmo vero
a Britannia regresso Rothomagensem urbem, Britones
subsecuti et devastantes pagum invaserunt
bajocacensem. Igitur Guillelmus, revocato cuncto
exercitu, praeoccupavit regressum illorum, pugnavitque
fortiter contra illos, caesisque plurimis principibus
Britannorum, obtinuit de inimicis triumphum.
Hincque devastavit terram illorum | null | f9377465-00c4-4514-a503-12f9ca0df1aa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, affligens
illos fame et penuria, et opprimens caede praemaxima.
Videntes autem Berengerus et Alannus, caeterique
Britones, quod non sufficerent, nec praevalerent
adversus Guillelmum, miserunt ad eum verbis
deprecativis legatum: « Patri tuo obediente,
servivimus, tibique incumbentes famulari cupimus
Ne despicias nos quaesumus, neque abomineris servitium
nostrum ullatenus, sed respice nos, ut servos
offensos pius Dominus. Pravorum consiliis obcaecati,
negleximus mandata imperii tui. Avertatur furor
tuus a servis tuis, et concede nobis omnimodam felicitatem
pacis. Inclina benignam aurem tuae magnificae
pietatis ad nequam servos scandali et offensionis.
Quod enim sacramento Christianae religionis tibi
promisimus, male operando hactenus contra te
mentiti sumus. Poenitet nos contra te errasse, tuumque
servitium deseruisse. » Hujus namque neglectae
militationis et obedientiae, denominataeque humilitatis
legatione Guillelmus dux praepotens usus, consultis
Dacorum principibus super his rebus, Berengerum
ducem Britannorum offensionis, neglectique
servitii, atque impetrandae misericordiae pondere
onustum gratuita pietate recepit, cumque sacramento
perseverandae fidelitatis et servitii sibi connexuit.
Alannum vero, qui hujus rixae et jurgii
auctor et incentor fuit, aspernatus est et abdicavit,
eumque Britannica regione cum suis extrudit. Ipse
vero in Britannia, nec in tota Francia usquam morari
ob metum Guillelmi ducis nequivit; sed profugus
expetivit auxilium Alstemi Anglorum regis.
Tunc Guillelmus utriusque regni populum strenue
rexit, potentiaque et virtute vigere affluenter coepit.
Populabatur namque fama bonitatis per climata
mundi, promulgabatur profusius abstinentia castitatis,
nec incumbebat illecebris gignendae posteritatis.
Cogentibus igitur comitibus suis, non urgente
sexu humanae fragilitatis, sed ne deficeret, neque
abesset haeres tantae progeniei, tantique honoris et
ducaminis, connexuit se geniali jure conservandae
successionis, cuidam nobilissimae virgini elegantissimae
formae, consilio profusius providae, forensium
rerum negotiis affluentius cautissimae, conversatione
aptius congruentissimae, colloquio prudenter
facundissimae, muliebri exercitio compte et artificialiter
peritissimae.
APOSTROPHA.
Innocuis flagrans rebus, martyr Clionee,
Praesagio vernans luculento mercis opimae,
Divinae fulgens augmento prosperitatis,
Doxae resplendens compte probitate futurae,
Diffusaeque luens bonitatis luce perenne.
Quin meritis digne luculentior omnibus, atque
Ne paucas trepidans, formidans et verearis.
Jus liciti quo tu pepigisti foedera lecti,
Namque voluptatis hujus commixtio sacrae,
Nec intacta fides, labem non passa pudoris,
Neque libido sacri meritum cordis temeravit.
Semine namque tuo succedet dux luculentus
Munere virtutum mactus, meritisque coruscus.
More patris populum forti ditione subactum.
Qui reget imperitans, extollet rite gubernans,
Nisibus et faciens totis incumbere Christo,
Multifluam gentem justis moderabit habenis.
Subque manu cujus pax, pax, concordia, pax, pax.
His supra scriptis, et hujuscemodi talibus rutilans
athleta Christi beatissimus propalabatur praeeunte
bonitatis fama, in cunctis terrarum finibus;
locupletabatur sufficienter labilium rerum copia,
ditabatur profusius divinae augmentationis gratia.
Amabilis quippe erat cunctis terrigenis, amabilior
quinetiam Deo et coelicolis. Hugonis igitur eo tempore
ducis amicitiae mutua voluntate et competentia
connexuit se non permansuro foedere. Dehinc
atque Heriberto satrapae conjunctus est pacto labilis
amicitiae. Videns autem quidam Riulfus perfidiae
nequitia atrociter repletus Guillelmum ducem,
scilicet dominum suum amicorum praesidio confortari
valde et convalescere, convocatis plurimis
principum Northmannorum, fraudulenta retulit
voce: « Noster senior Guillelmus nobilissimo
Franciscae stirpis semine genitus, Francigenas amicos
acquirit sibi, nostro consilio privatus, nostraeque
afflictionis animositate investigatus. Nos vero conatur
regno penitus extrudere, remanentiumque colla
jugo servitutis duriter opprimere. Terram autem
quam possidemus parentibus suis in haeredum
suorum possessionem dabit, eosque muneribus nostris
affluenter ditabit. Contra igitur illius moliminis
cogitatum, quaeramus sagaciter salubre nobis
consilium, faciamusque inter nos foederis sempiterni
pactum, et teneamus illud tenacis voluntatis anchora
inconvulsum. Subveniat quisque nostrum, si
quem ex nostris viderit oppressum, protegatque eum
jugi juvamine ut semetipsum. Quin etiam si omnes
nos una voluerit perdere, ejus hostiliter resistamus
audaciae. Quod molitur subdolus vafra calliditate
incessanter nobis facere, faciamus ei citius quam
poterimus insperate. Mittamus ad eum quemdam
internuntium, ut si voluerit nos promptos habere
sibi ad serviendum, largiatur nobis terram usque
ad flumen Rislum. Nos frequentia militum, si dederit,
ditabimur. Ille frustratus milite annullabitur,
nec ultra viris indignationis suae in nos extendere
conabitur. Hincque potentiores eo erimus fortuna
et virtute, ille tantum nobis nomine. » Hujus fraudis
reperto consilio, miserunt ad Guillelmum, qui
dicerent nefanda adinventionum. Adstante | null | 7d3cb199-e0b9-4c5b-a43b-31c4572b7ac8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ante
Guillelmum internuntio, expletoque legationis officio,
ipse obstupuit super mirandae praesumptionis
verbo. Accersitis igitur principibus suis, consulturus
super talibus mandatis, remisit ad Riulfum
verbis pacificis legatum subsequentia dicturum:
« Terram quam a me requiris non possum largiri
vobis, omnem tantum supellectilem quam possideo
concedam libenter vobis: videlicet armillas, et balteos,
loricas, et galeas, atque cambitores, equos,
secures, ensesque praecipuos auro mirabiliter ornatos.
Gratia mea continua, militiaeque palma in domo
mea fruemini, si incumbentes meo servitio voluntarie
fueritis. Consilium meae ditionis mittam in
ore vestro, et quidquid volueritis vestro jussu
explebe. Quem opprimere volueritis, opprimam
acriter; quemque abjicere, penitus abjiciam. Quae
praeceperitis exaltare, potenter exaltabo; quemque
humiliari, atrociter humiliabo. Vestro consilio haec
patria regetur et dominabitur; et ideo vestra potestas
in omni excelletur. Meum vivere, meumque
sapere, sit abhinc in vestra potestate. » Cumque
nuntius hujus humilitatis pervenisset ad Riulfum
totius praesumptionis, narrassetque ei legationem
tantae humilitatis et mansuetudinis; illectus arrogantia
suae temeritatis, parvipendensque mandata
humillimae deprecationis Guillelmi ducis, convocatis
principibus sequacibus suae praesumptivae voluntatis,
retulit quae audierat perorante legato, ore fraudulentae
calliditatis. Tunc veneno perfidiae suffusus,
menteque contumaci turgidus, temerario ore garrit
haec in principum auribus: « Verbo tantae humilitatis,
quam audistis, praesagit nos acquiescere et soporari;
sicque prolixitate tantae dilatationis Francigenam
parentelam suae generositatis conjuratis principibus
et ascitis, super nos nititur coadunari.
Animadvertamus igitur, ne decipiamur, neve Franciscis
gentibus conteramur. Non nos proterat calliditate
suae argumentationis diutius, verum occurramus
ei conglobato ad Rothomagensem urbem exercitu
citius, ut ipse et consiliarii ejus Rothomo tradantur.
Hincque majori spe fiduciaque tuebimur,
securique seditionum sine respectu erimus. »
APOSTROPHA AD RIULFUM.
Viribus, ah! nocuis, meditatibus atque nefandis
Perfidiae invidiaeque lues quem foedat acerba?
Crimine jam vitii crassante, Riulfe superbe,
Cur nunc baccharis frustra, cur perfide saevis?
Infectus vitiis, mentis curru falerato,
Viribus exhaustum cur te jactas bonitatis?
Cur tumido fastu nimium pompante superbis?
Curque voluntati Domini super astra manentis
Sistere conaris vacuo conamine sudans?
Dic sodes, inimice Dei, quorsum properabis?
Quorsum castra feres, gressum quorsumque citabis?
Agmen seductum, vafroque sophismate totum
Ire mones quorsum furiis bacchatus acerbis?
Casus innumeros ast infortunia passus,
Judicioque Dei perculsus pestifer ingens,
Vereor exitii fluidi, praecepsque Carybdim
Incessu acceleras tumido gressus ruituros.
Nam proprium elatis sese praetollere valde,
Hincque repentino casu nimium cruciari.
Ardua frons teriturque supercilio vacuato.
Ast humilis nitidam gestat redimita coronam.
Hujus pestiferae exhortationis verbo exercitu conglobato,
transmeantes clam Sequanae alveum, juxta
Rothomagensem urbem in quodam prato castra metati
sunt. Tunc Guillelmus repentinum perversae
multitudinis metuens impetum, misit ad eos humillimis
verbis legatum quae modo audietis dicturum:
« Noster senior Guillelmus, juvenalis aetatis flore
nitidus, vult vobis esse per omnia pacificus et benevolus.
Mandat vero vobis ut honorem totius patriae
secum communicetis, suoque in consilio primi,
et praemaximi, cunctis praecellatis. Terram autem,
quam dari vobis petitis, non solum usque ad Riflum,
verum etiam usque ad Sequanam libenter concedet
vobis. Confidit enim se tueri vestro adjutorio: vos
autem non diffidatis foveri munirique suo patrocinio.
Quidquid concupiscitis habeatis, quidquid rerum
vultis incunctanter possideatis. Ut ad eum humiliter
precatur pacifice veniatis, ejusque amicabiliter colloquio
ruentes, secum habitetis. » Tunc Riulfus incentor
hujus mali nequissimus, fraudisque diabolicae
furiis bacchatus, inquit legato prae omnibus: « Revertere
celerius, dic Guillelmo et suis omnibus, ut
exeat a moenibus civitatis hujus, petatque Francos
suos parentes citius. Non enim erit haeres ultra terrae
hujus, nec nostri amplius dominabitur; quia nobis
est incongruus et obnoxius. Terra vero, quam repromittit
nobis, dono ejus non dabitur, quia dari
non potest quod non habetur. Si vero civitatem non
deserere maluerit, nos semper eam invademus, eaque
capta, Guillelmum et suos gladio conteremus. »
Cumque internuntius quae audisset Guillelmo duci
festinanter retulisset, novitate rei stupens diriguit,
convocatisque principibus, exercituque coadunato,
urbe exiit, montisque procliva civitati imminentioris
subiit: cupiens exercitum inimicorum suorum
intueri, si forte dimicare posset cum illis. Videns
autem exercitum inimicorum suorum majorem suo,
et copiosiorem, dixit ad Bernardum Dacigenam | null | d06da51e-d1d3-4af8-90f4-04c6d83145ae | latin_170m_raw | null | None | None | None |
militem:
« Ibo ad Bernardum Silvanectensem meum
avunculum, moraborque tamdiu apud illum, donec
praestet nobis aliquod auxilium. Ejus consilio et
adjutorio hanc revocabo terram, omnesque hos
exercitus Francorum hostiliter conteram. Delebo hos,
horumque cogitationem penitus a facie terrae, et non
remanebit harum progenierum ullus in toto orbe. »
Tunc Dacigena Bernardus respondisse fertur: « Tecum
usque ad Eptae fluviolum properabimus, verum
Franciam non penetrabimus; quia quondam cum
patre tuo eam saepe bellis repetivimus, multosque
incoepto praelio prostravimus. Quin etiam superstitem
adhuc avos et avunculos, patres et patruos,
materteras et amitas, consobrinos et consanguineos,
aut interemimus, aut captivavimus. Et quomodo
quiverimus tantorum inimicorum faciem subsistere?
Aliena mavis quadra vilis, nulliusque utilitatis vivere,
quam regnum regere et protegere? Ego et consortes
mei te non sequemur, neque quo vis proficiscemur.
Navigio erga Daciam nostrae nativitatis terram
repetemus, quia duce et advocato caremus.
Non vales nobis ultra viribus effeminatus praeesse,
quia mortem metuis his hostibus imminere. » His
asperrimis sermocinationibus Guillelmus instigatus,
dixit Bernardo Dacigenae coram caeteris principibus:
« Duris et obscoenis verbis me turpiter lacessisti,
cum me effeminatum, armisque frigidum, quin
etiam nihilum vocasti. Ecce praeibo signifer festinanter
ad praelium, et conteram constanter exercitum
inimicorum. Devorabit gladius meus carnes
perjurorum, disrumpamque et dissipabo castra
eorum. Non diutius segnes et timidi moramini, verum
me festinanter sequimini, et invadamus eos
ut agnos lupi. » Cernens autem Bernardus animositatem,
constantiamque virilem Guillelmi ducis, dixit
ad eum verbis humillimis: « Domine dux praepo
tentissime, noli irasci nostra allocutione, quia consequens
est et utile quod nobis jubes facere. Tantum
experiamur quis tecum ibit ad praelium, quique
subvenient tibi in auxilium. » Reperti sunt Bernardo
inquirente trecenti viri, parati cum Guillelmo praeliari
et mori. Qui unanimes ante illum venerunt,
judiciumque foederis, fideique, et adjutorium more
Dacorum facientes, tela mutuae voluntatis pacto una
concusserunt. Caetera vero gens armis frigida recessit
ad praesidium urbis celeri fuga.
APOSTROPHA.
Moribus et meritis celebris, Guillelme patrici,
Jurgia, dicta, minas, lites, divortia, rixas,
Bella, supercilium, fraudesque, duellia, telum.
Hujus perfidiae populi spurcamine pleni.
Ne timeas trepidans, formides ne verecundans.
Namque in te feritat dire gens haec sine causa,
Torva, ferox, ventosa, procax, incauta, rebellis,
Inconstans, disparque sibi novitatis amore:
Prodiga verborum, verum non prodiga facti,
Prava, superba, maligna, nefaria, flagitiosa,
Letifera, et rea, pestifera, et scelerata, profana,
Toxica viperei diffundens plurima viri,
Tranquillae pacis stabilem pertaesa tenorem.
Jeroboal Gedeum contrivit concutiendo,
Divino monitus jussu, nutuque superno,
Ter quater armigeris praeclaris quinque viginti
Judicis aetherii jussu sumendo probatis.
Haud secus auxiliante Deo annullabitur istis
Digne pro meritis te tripudiante trecentis.
Tunc Guillelmus cum trecentis ferro indutis, irruit
repente super inimica castra temerariae multitudinis,
conterens eos, et dilacerans mucronibus et lanceis.
Disrupit tentoria principum, incenditque magalia
militum suorum. Prosternit quos gladio reperit,
obstantesque sibi Orco transmisit. Obtinente igitur
Guillelmo de inimicis triumphum, Riulfus fugiendo
evanuit. Quem sequens pars exercitus comprehendere
nequivit, quia densitate silvae occuluit. Plurimos
autem illorum absorbuit Sequana, multosque laceratos
contegit et silva. Tunc Guillelmus lustrans
campum cadaverum, et non inveniens mortuum
ullum suorum, glorificavit cum suis Deum, qui subvenit
sperantibus in se in adjutorium. Locus autem,
in quo bellum mirabile fuit, dicitur usque in praesentem
diem ad Pratum-Belli. Revertenti igitur Guillelmo
de praelio, occurrit ei miles quidam ex fiscanno,
nuntians quod esset ei filius ex conjuge dilectissima
natus. Laetior itaque peracto praelio, laetissimusque
filio, misit Heiricum Bajocacensis ecclesiae
episcopum, omnium quippe praesulum sanctissimum,
et Bothonem cunctorum militum praecellentissimum,
sacri baptismatis rore oleo, et chrismate renasci,
et innovari filium.
APOSTROPHA.
Haeres ecce tibi dignus, Guillelme patrici.
Qui strenuus populum justis moderabit habenis.
Sanguinis ut dabitur merces tibi digna corona.
Occasus nomen digne laudabile cujus
Agnoscet, probitate promulgata, et Eous,
Et par sis pariter meritis septentrio, et auster.
Tunc Guillelmus tantorum caede atque ruina sublimiter
exaltatus obtinuit utrumque regnum Britannorum
Nortmannorumque bellorum securus, nec
ausus | null | adfe4562-6445-43bc-824f-655cae7947ec | latin_170m_raw | null | None | None | None |
est contra eum litigare ullus. Franciscae gentis
principes, Burgundionumque comites famulabantur
ei. Dacigenae et Flandrenses, Anglique, et Hibernenses
parebant ei. Caeteraeque gentes in affinitate regni
sui commorantes obediebant ejus imperio unanimes.
Tempore namque praedignae venationis, quo servi
petulanti luxu urgente congrediuntur, cervis geniali
jure foetos concepturis; scenas spatiosae amplitudinis
in loco qui dicitur Leons mandavit sibi praeparari.
Heribertus hoc audito comes, Hugoque totius regni
dux et princeps, necnon Guillelmus Pictavensis comes,
venerunt illuc ad eum festinanter. Quos Guillelmus,
adventui illorum congratulans, cum magno
apparatu reverenter suscepit, secumque diuturno
delectabilis venationis tempore morari, luxuque regali
epulari splendide fecit. Quadam namque die
Guillelmus Pictavensis dixit Guillelmo Rothomagensi:
« Domine dux, scisne quare huc venerimus? »
Respondit. « ignoro. » Et ille: « Nolentes mittere
legatos tibi tam digno comiti, ipse legationis negotio
fungi malui. Et ut des sororem tuam uxorem mihi,
veni; utque connectamur invicem foedere insolubilis
amicitiae et dilectionis. » Tunc Rothomagensis Guillelmus
respondisse ludendo fertur: « Pictavenses
semper sunt timidi frigidique armis, et avari. Non
decet talem puellam ab eis haberi. » Guillelmo Pictavensi
verbo exasperationis in uno obtutu haerenti,
intulit Guillelmus Rothomagensis: « Crastina die,
ne turberis, reddam tibi utriusque rei responsum,
consultu meorum fidelium. » Sequenti namque die
consilio Hugonis Magni, et Heriberti concitum, suorumque
fidelium, dedit sororem suam Guillelmo
duci Pictavensi. Quam vero nuptialium rerum copia
honorifice redimitam, equisque femineis phaleris onustis,
auro electroque artificialiter praebalteatis subvectam,
cum nimia innumerabilium utriusque sexus
manciporum frequentia, multisque scriniis, sericis
vestibus auro intextis repletis et oneratis, constipatam
deduxit reverenter ad Pictavensem aulam.
Videns autem Heribertus Guillelmum Rothomagensem
confortari et convalescere, animique virtute et
corporis, operibusque praemaximis sufficienter in
Christo enitere, consilio Hugonis Magni ducis dedit
filiam suam illi. Quam Guillelmus cum mirabilibus
fescenninis, apparatibus, inauditisque indicibilis honoris
et dignitatis ornatibus comptius suffultus,
inaestimabiliumque equitum multitudine undique
secus constipatus, conduxit magnifice Rothomagensis
urbis arcibus. Refulgebat in eo sanctitas et prudentia,
praenitebat incessanter aequitas et justitia.
Opprimebat superbos et malevolos severiter, exaltabat
humiles et benevolos reverenter. Paganos et
incredulos muneribus et verbis adducebat ad cultum
verae fidei, credentes urgebat ad laudem Christi. Non
solum monarchiam quam tenebat regebat, verum
etiam affinia regna strenuo consilio moderabat.
Angli parebant ejus mandatis Franci, et Burgundiones
ejus dictis. Ubicumque terrarum nomen ejus
audiebatur, ab omnibus magnificabiliter laudabatur.
Audiens autem Alstemus rex Anglorum pacificus
quod praecellebat Guillelmus virtute et potentia
Franciscae nationis omnibus, misit ad eum legatos
suos cum donis praemaximis et muneribus, deprecans
ut Ludovicum nepotem suum, Caroli capti
regis morte jam in captione praeoccupati filium,
revocaret ad Franciae regnum, illudque statueret illi,
cum consilio Francorum sublimando in perpetuum,
atque misericordia motus pro amore sui reciperet
Alannum Britanniae offensionis culpa ejectum, suique
amoris gratia privatum. Illico consultu Guillelmi ducis
Northmannorum. Hugo magnus dux praepotentissimus
Francorum atque Heribertus satrapa principum
ascitis episcopis cum consilio metropolitanorum
revocaverunt festinanter Ludovicum, eumque
unxerunt sibi regem populorum Francia Burgundiaque
morantium. Alannum vero cum Ludovico regressum,
Guillelmus pro amore regis Alstemi recepit,
et quidquid Britannicae regionis possidebat reddidit.
Ipseque Alannus postea Guillelmi mandatis
indesinenter inhaesit. Transacto vero post unctionem
regis unius lustri spatio, coeperunt Franci contra eum
litigare, multisque modis eum opprimere, quinetiam
conati sunt a regno extrudere. Videns autem rex se
destitui, et pro nihilo a Francigenis duci, misit legatos
ad Henricum regem Transrhenanum, requirens
ejus adjutorium, insuper et amicitia colligare illum
sibi in perpetuum. Quibus responsum est non se
foederari cum rege Francorum, nisi per Guillelmum
ducem Northmannorum. His igitur renuntiatis, rex
Ludovicus multarum tribulationum contumeliis attritus,
plurimarumque inopportunitatum calamitatibus
afflictus, venit ad Balonis montem contra Guillelmum
ducem Northmannorum, deprecans ut se adjuvaret
et defenderet contra Francos sibi rebellantes,
amicitiamque Henrici regis Transrhenani et adjutorium
sibi acquireret. Tunc Guillelmus, afflictione
regis pietate motus, conduxit eum Rothomagensis
urbis sedibus, illicque eum honorifice multoties detinuit
cum suis omnibus. Morabatur autem rex in
domo Guillelmi ducis ut domigena et vernula, ejusque
praestolabatur supplex suffragia.
APOSTROPHA.
Marchio jure potens meritis digneque refulgens,
Ultro natio quaeque tibi modo subdita cedit,
Diligit incumbens, servit, famulatur, inhaeret | null | 1eddae9f-9961-4988-be49-d928333f1629 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Quin prece rex humili supplex pronusque requirit
Suffragia semet virtute tuaque tueri.
Pontificesque, duces, comites, proceres reverentur,
Et clerus, vulgusque simul secus utriusque,
Ut gerulam pacis, praecursoremque salutis,
Armis et prece te sibi poscunt auxiliari.
Confestim Guillelmus quemdam Tetgerum, tyronem
domus suae principem misit ad Henricum
Transrhenanum regem, ut quod Ludovicus rex ab
eo requirebat, per manum suam facere non differret.
Erant enim Henricus rex, duxque Guillelmus,
indissolubilis amicitiae pacto conjuncti, competentiisque
mutuae voluntatis ad invicem olim foederati.
Henricus vero rex Tetgerum honorifice recepit, et
diuturni temporis spatio secum morari fecit. Postea
vero muneribus variis et donis diversis ditatum,
remisit illum ad ducem Guillelmum et cum eo Cononem
ducem, secretorum suorum conscium. Quem
Guillelmus cum mirifico inaestimabilis reverentiae
cultu suscepit, cujusque rei causa tantae dignitatis
tantique honoris dux ad se veniret, interrogavit. Cui
Cono: « Misisti enim ad Henricum nostrum regem,
tuae facultatis prosperitate hilarem, ut ipse et Ludovicus
rex Franciae vicissim per consilium prudentiae
tuae foederarentur, et quem horum necessitas urgueret,
alterius solatio muniretur. Decernens autem rex
hoc consilium sibi et suis salutiferum, et per manum
tuam insuper stabile et firmum, misit me tibi, ut
conducas regem ad placitum, praecepitque me morari
pro obside quo mavis positum, donec revertaris
reducasque regem ab omni adversitate securum. »
Audiens autem Guillelmus mirandae atque inaestimandae
legationis mandatum, misit ad regem Ludovicum,
et reddidit talis legationis negotio jucundum.
Statutae profectionis die congregata innumerabilium
multitudine legionum, dixit Guillelmus ad Cononem
ducem Saxonum, volens experiri si quid corde ejus
lateret obscurum: « Praepara te itineri, et instrue
te celeriter ocreis, quia mittam te urbi Bajocacensi,
donec ut dixisti revertamur illesi. Tunc Cono: Mitte
me quo vis, etiam Dacis tuae ditioni subditis. » Et
Guillelmus: « Mecum ad placitum ibis, quia non sum
diffidens tui. » Et Cono: « Si Bajocacensem civitatem
perrexero, tuus fidelis incunctanter existo. Sin
vero, quod non credo, tecum profectus fuero, tuus
armiger fidus custosque vitae tuae constans contra
hostium insidias permansero. »
His dictis, occurrunt unanimes cum exercitu magno
Ludovico regi, Laudunensi pago cum Hugone
Magno duce et Heriberto comite eos expectanti. Videntes
Hugo dux comesque Heribertus tam immensae
multitudinis legiones Britonum Northmannorumque
militibus praecellentes, stupuerunt ad invicem dicentes:
« Quid nostri exercitui et huic? Si forte
inter nos et illos jurgium venerit, devorabunt nos ut
agnos lupi. » Ab hinc Hugo Magnus et Heribertus
comes jusserunt seorsum equitare, atque interdixerunt
exercitui Guillelmi nullum suorum commiscere.
Erat vero cum innumerabilium frequentia exercituum
rex Heinricus in loco super Mosam qui dicitur Vensegus
( #Vouziers ad Axonam@# ). Appropinquante vero
rege Luthdovico ad praedictum placiti locum, antecessit
Guillelmus cum quingentis militibus, suo monitu
praecedente Conone duce et praenuntiante regi
his verbis adventum ejus: « Marchio duxque Northmannorum
et Britonum Guillelmus fideles tibi in
Christo famulatus. Nolens me retinere pro obside,
sacrosanctae fidei tuae tenore venit ad te, cupitque
quid agendum sit inter te et regem Ludovicum inquirere. »
Tunc rex Heinricus: « Cujus potestatis
cujusve dignitatis vel honoris atque bonitatis est iste
Guillelmus, qui mihi gratia amicitiae est connexus? »
Respondit: « Magnae patientiae et justitiae, magnaeque
potestatis et sufficientiae, magnique et inauditi
honoris et prudentiae. Nullusque rex, nisi tu, nullusque
dux comesve tam magnificus ut Guillelmus.
Principum tyronumque frequentia sedula constipatus,
aureis vasis poculisque splendide epulatur, vernarumque
nobilium atque servorum multimoda exaggeratione
circumseptus, exercet jura decretaque hortodoxorum
Patrum sedulus. Nemo justior in factis,
nemo sanctior in dictis, nemo potentior in armis.
Nullus audet alii in regno suo praejudicium facere,
nullus furtum et sacrilegium perpetrare. Vivunt
incolae terrae illius legibus afflicti concordes, decretisque
sanctorum Patrum coerciti morantur unanimes. »
Cumque alternis sermocinationibus vicissim
loquerentur, advenit Guillelmus cum quingentis militibus.
Cono dux ut audivit adventum ejus, citius
exsiliit, ensemque ejus fideliter, recepit, et ad Heinricum
regem reverenter conduxit. Heinricus autem
rex citius surrexit, et contra Guillelmum ducem obvius
perrexit, osculoque dato uterque resedit. Tunc
Guillelmus: « Internae dilectionis et amoris rex
Luthdovicus tibi fideliter munus. Misisti Cononem
ducem ad me, ut venirem ad te, quasi pro | null | c0097cb1-39cc-4baf-9c1c-1ad86978afd9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pignore et
obside. Sed non tui diffidens, cum eo ego ecce. Dixisti
non te amicitiae et adjutorii copula vinculoque
Luthdovico regi conjungi, nisi interessem factor
hujus negotii. Remanda regi quid hac re praescitum
est tibi. » Tunc rex Heinricus: « Rex Luthdovicus
te duce veniat crastina die, tuoque strenuo interventu
perficientur omnia, quaecumque sunt praeoptata,
nostris et vestris fidelibus salubriter decreta. »
Interim Lotharienses et Saxones coeperunt invective
et ironice alloqui Cononem, dicentes: « Quam
mirae sufficentiae et potestatis et dux Northmannicae
Britonicaeque regionis, qui huc advenit auro comptus
et ornatus cum militibus quingentis! » Guillelmus
vero per Daciscam linguam, quae dicebant subsannantes,
intelligendo subaudit, parumperque commotus
ira discedit, et quaecumque rege narrante audivit,
regi exposuit. Crastina vero die regis Ludovici,
pergentis ad placitum cum incredibili et innumerabili
exercitu, Guillelmus praeoccupavit adventum.
Willelmidae vero praecedentes hostia domus, qua rex
Heinricus residebat, coeperunt frangere parietes,
disrumpere et divellere, atque intus vi et potestate
residere. Rex vero Heinricus illorum metuens impetum,
divertit se profugus ad aliam domum, dixitque
ad Cononem conscium secretorum suorum: « Hoc,
ut reor, placitum non nobis efficax neque congruum,
verum vertetur nobis ad corruptionem et ad interitum,
quin etiam ad deducus inauditum. Vade, dic
Willelmo omnium ditissimo duci, ut fide, quam inter
nos tenemus, stomachato resistat exercitui, ne amplius
disrumpant parietes conterantque hostia tecti
nostri; ne forte nascatur jurgium inter dispares
variosque linguis habituque et armis. » Mox Cono
prosiliens, obviavit duci Guillelmo venienti ad placitum,
retulitque ei quae sui praecedentes fecerunt.
Tunc Guillelmus duci Cononi: « Ite et, ut meo jussu
discedant, eis dicite. » Illi autem advenientis
Cononis ducis, et precantis ut discederent, praeceptum
non solum respuerunt, verum etiam
foris qui astabant, caeteras domus cum magno
impetu et murmure dissipantes invaserunt. Quapropter
Cono statim rapido velocique cursu iterum
expetiit ducem Guillelmum, cum reliquis legionibus
adpropinquantem ad placitum, dixitque:
« Guillelme dux praepotentissime, noluerunt tui meo
jussu domos dimittere, verum festinant caeteras disrumpere.
Precor humotenus flexus, ne sinas talia
fieri, ne forte nascatur caedes inaudita in plebe. »
Tunc Guillelmus ensem ex auri sex libris in capulo
bratteolisque atque bullis artificialiter mirabiliterque
sculptum, dedit Cononi, ut indicio exeundi deferret
eum et ostenderet legioni domibus residenti domosque
adhuc dissipanti. Cum autem Cono iterum
festinans illis occurreret, ensemque Willelmi ducis
auro gemmisque praefulgidum illis demonstraret,
continuo non adquiescunt, verum summisso vultu
proclivi contra ensem, domos dimiserunt, seseque
nimium in exitu opprimentes, sine murmure ad suum
ducem reverterunt.
Guillelmus autem veniens ad regem Heinricum,
dixit adesse regem Ludovicum. Mox rex Heinricus,
cogente Guillelmo, obviam ei incessit, datoque osculo,
manibusque ad invicem complosis, domum ingressi,
uterque resedit. Multisque competentiis variisque
donis et muneribus vicissim ditati, inextricabili amicitae
solatiique et adjutorii vinculo per consilium
praecellentissimi omnium ducum ducis Guillelmi ad
invicem conexi sunt et foederati; praesente Hugone,
sed non conjuratae dilectionis factore, duce Francorum,
et Heriberto nolente interesse principe satraparum.
Regibus secretius colloquentibus, coepit affari
Dacisca lingua ducem Guillelmum Saxonum dux
Herimannus. Tunc dux Northmannorum duci Saxonum
Guillelmus: « Quis tibi Daciscae regionis linguam
Saxonibus inexpertem docuit? » Respondit:
« Bellicosum egregiumque genus tuae armipotentis
progeniei me nolentem Daciscam linguam docuit. »
Guillelmus: « Quomodo nolentem? » Herimannus:
« Quia invadens saepissime plurima castra mei ducaminis,
innumerabillia praelia in me exercuit, meque
praelio captum ad sua detraxit; et ideo nolenter eam
didici. » Interea dux Cono fatur Saxonibus subsannando:
« Quid vobis videtur de duce Northmannorum
Britannorumque Guillelmo? Nonne mirae potestatis
et facultatis innumerabilisque dux multitudinis?
Excepto rege nostro, quis potentior, quis ditior,
quis melior illo? » Responderunt Saxones: « Ignorabamus
rerum sufficientiam illius, ideoque illum
pridem falsae opinionis verbo indigne vituperavimus. »
Narrante Conone duce facta mirabilia sufficientiasque
locupletes Guillelmi ducis, coeperunt Saxones
caeterique astantes eum magnificare pariter
sermonibus Iternis.
His ita rationabiliter diffinitis et expletis, Ludovico
regi, cum Guillelmo duce caeterisque principibus ad
Laudunum revertenti, occurrit legatio dignae exultationis,
denuntians esse ei filium ex conjuge dilectissima
nomine Gerberga natum. Quo audito hilarior
effectus, dixit Guillelmo duci coram | null | ce9e17ca-3498-4b9b-80eb-719ae87dd565 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
memoratis principibus:
« Me usque modo multis contumeliis infectum
nequiter, affluenter juvasti, mihi plurimis
inopportunitatibus aggravato, convenienter succurristi.
Quin etiam largissimo facultatum tuarum dapibus
educando et a conventu malignantium protegendo
fovisti. Idcirco precor, ut filium meum hesterna
die natum, nuncupando et testificando nomine
Lhotarium, sacri baptismatis de fonte suscipias regeneratum,
quatenus majoris copula dilectionis ampliorisque
nexibus amoris colligati, quod meum est
tuapte, quod tuum est meapte, mutuis competentiis
fruamur unius mentis. » Dux vero Guillelmus regiae
sibi congruenti favens petitioni, respondisse fertur
regi: « Nunc vero, et quamdiu superstes fuero, quae
jusseris diligenter explebo. Franciae regni, caeterorumque
regnorum, quarum dominatus est pater tuus,
avus et proavus, etiam attavus, me duce, me juvante,
me in omnibus praeeunte, dominaberis, et arrogantium
colla subjiciemus in te rebellium, tibique servire
abdicantium, me astante, exarmaveris. Quos
sublimare praeoptaveris, extollam; quos detrudere,
terratenus proteram. Quin etiam quidquid velle tibi
fuerit, a me scito fieri. » His ita ab utroque peroratis,
ira corde, non vultu, commoti, stupuerunt principes
super hoc Franciscae gentis. Abhinc namque subdolo
corde fraudulentaque intentione atque sophistica
sermocinatione coeperunt Guillelmum, omen pestiferum,
nequiter tractare.
Guillelmus vero, rege exercituque suo Laudunensi
pago relicto, Laudunum Clavatum, qui et Bibrax dicitur,
petivit cito, antecedente episcoporum Franciscae
gentis choro. Quem omnis clerus Laudunensis
sedis omnisque populus cum ingenti apparatu monastico,
cum episcopis praepollentibus reverenter suscepit,
puerumque nuncupatum nomine Lhotarium,
sacrosancto rore oleoque et crismate innovatum et
purificatum, de fonte extraxit. Hincque illum muneribus
praemaximis et donis praecellentissimis ditatum,
Lauduno cum matre Gerberga nomine reliquit. Ipse
vero cum suis ad regem citius rediit, et quidquid
honestatis eo acciderat, regi retulit. Rex autem
Guillelmum pro omnibus beneficiis honorare decenter
voluit, sed ipse nihil horum recepit; verum cum
gratiarum actione regi omnia remisit.
APOSTROPHA.
Dux, genus egregium praecellens norma tuorum,
Foedere complacito reges stabilique ligatus,
Tranquillamque satus pacem per compita mundi,
Quin et adoptivam prolem susceptus ab alma,
Extollensque salutiferi baptismatis unda.
Gressus verte tuos, celeres torqueque caballos,
Et glebae remea citius natalis ad oras,
Qua sacra populus ditione tua moderatur,
Spectat praesidii jugiter solatia digni.
Omnis nam sine te rerum res forte vacillat.
His ita rite compositis, rege. . . . . . pariter osculatis,
nimiaque congratulatione ad invicem amplexatis,
rege Laudunum petente, Guillelmus ad regionem
suae ditionis coepit celerius proficisci.
APOSTROPHA.
O Rothome, tuus tibi dux venit en recolendus,
Regnaque Gallorum justis moderatus habenis.
Semina justitiae Northmannis sparget abunde
Callem et judicii meritis vivacibus ibit,
Donec martyrii redimitus munere digni,
Scandet ad Elisium donatus stemmate campum,
In summoque bono deitate merebitur uti.
Armorum te nunc passim virtute tuetur.
Tunc precibus dignis meritisque tuebitur almis.
Cum autem fama celer habitantium in finibus
Northmannicis mentes subito de optato Guillelmi
ducis reditu percelleret, ducemque suum tam magnificum
adesse praemoneret; commota nimio gaudio
tota Rothomagensium civitas subito processu
contra illum exsiliit, diversaque diverticula, ut eum
videre posset requirit. Femineoque sexu stante muri
in propugnaculis, senilis aetatis vulgo in biviis, juvenilis
mediaeque aetatis plebe currente obviam ei:
Clerus praestolatus illum in portam civitatis cum
reverentia monasticae institutionis ovantes suscepit.
Statimque coepit exercere leges et jura, paternaque
decreta, quae erant, illo absente, neglecta. Jurgia
et querelas lege definiens determinabat, omnesque
legibus aut concordia pacificabat. Tunc construxit
Gimegias, mirabile dictu, mirique schematis templum
monachilis religionis clero profusius suffultum.
Erat autem quidam Martinus sanctissimus abbas
illius monasterii custodiens monachos sub palaestra
praestrictae regulae theoricae contemplationis. Quadam
namque die causa orationis profectus Gimegias,
quod gratia primi floris corde conceperat
volvens in animo, Martino sanctissimo abbati dicens
sermocinabatur: « Cur Christiana religio tripertito
ordine ecclesiam frequentat? Eruntne unius
mercedis uniusque bravii, qui dispares sunt officiis
Christianae religiositatis? » Respondit abbas:
« Unusquisque suum mercedem accipiet secundum
suum laborem. Sed tibi nutanti de talibus, reserabo
haec enucleatius. Christianae religionis summa trimodo
constat ordine distincta: munifico laicorum,
canonicorumque, atque monachorum labore exercita,
Trinitatem in personis, Deum unum in substantia
articulis fide exsecuta. Quorum servitus
feliciter perfecta, ad coelum | null | 4d4b716e-04a8-4936-9a94-8f23facaf734 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tendit aequis incessibus.
Et quanquam tres ordines sint, ad excollendum
cultum verae fidei bicallis via est ambivii itineris,
certa spe verae credulitatis. Quarum una πρακτικὴς
nomine laxius vehit, et canonica dici meruit: sub
cujus ditione laicalis ordo moratur et vivit. Altera
vero nomine, θεοριτιχὴς limitibus hinc inde coactis
allata non vehit per plana, sed secessu confixa,
secretoque perenni laeta, molitur semper ad
ardua. Haec apostolica est denominata, quam nos
peccatores exsequi, et cum ea assiduis internae intentionis
nisibus conamur colluctari. » Haec autem
Guillelmus audiens, retulit abbati inquiens: « Flore
primaevae aetatis laxiorem viam et latiorem pacisci;
finibusque praestrictam et coangustatam volui summopere
imitari: verum pater meus, principesque
sui constituerunt me nolentem ducem sibi. Sed quia
nunc mei juris meaeque sum potestatis, palestram
theorici collis hinc inde strictius limitati mundum
relinquendo, mutatoque habitu volo adipisci. » Audiens
autem Martinus abbas merito praecellentissimus
hujus mirandae intentionis propositum, suspirans
subito dirigit, imoque vocem trahens a pectore,
inquit: « Defensor hujus patriae, cur talia rimatus
es facere? Quis fovebit clerum et populum? Quis
contra nos ingruentium paganorum exercitui obstabit?
Quis paternis legibus reget strenue populum?
Cui gregem committes et commendabis? Cui ducamen
Britanniae Northmannicaeque regionis largieris?
Sollicitudini tuae divinae voluntatis providentia
non concordabitur, nec quae moliris agere adimplebis,
nec me favente ullatenus tractabitur. Sed si vi
potestatis tuae professor esse hujus monasterii et
regulae ΘΗΩΡΙΚΗΣ viae, relinquens saeculum, incumbere
malueris; si me quaesieris, nusquam regionis
suae invenire me poteris. » Contra istiusmodo, excusationis
et contradictionis molimina, dux Guillelmus
respondisse fertur talia: « Richardus filius
meus dilectissimus, puerilis aetatis ignorantia adhuc
involutus, principibus meis libenter faventibus, dux
erit pro me potentissimus regionis hujus; et quod
Deo vovi citius quam potero explebitur. » Exeunte
autem Guillelmo de templi adito cum abbate Martino,
ad pedes ejus proruit monachorum phalangula,
deprecans ut acciperet in charitate Dei diaria, vitae
corporalis scilicet cibaria. Abbatis vero contradictionibus
animo motus, renuit illorum petitionibus,
nec acquievit charitati ad esum ullatenus, sed petivit
Rothomagensem urbem celerius.
APOSTROPHA.
Omne bonum praescit Deus et praedestinat unus,
Omne malum praescit Deus, ac non destinat unus.
Felix velle tuum praescit, praedestinat at non,
Qui tria summa manet, trinum specimen, vigor unus
Felix velle tuum nam scire Dei anticipante,
Palmam martyrii merito crescente subibis.
Eadem quippe nocte exaestuante rufo felle cum
caeteris humoribus, coepit gravibus nimium torreri
doloribus, reputans hoc malum ei accidisse propter
neglectam charitatem cibi et potus, quam abnuerat
monachis deprecantibus. Idcirco Northmannorum Britonumque
principibus ascitis, adductoque puero nomine
Richardo, specie elegantissimo, cum eis pandit
secretius mirabile arcanum suae mentis, quod
dudum retulerat Martino abbati. Cumque nobilissimi
principes Britonicae Northmannicaeque regionis experirentur
inauditum, et quasi monstruosum propositum
Guillelmi ducis, in stuporem et in exstasim
conversi, dixerunt nimium ejulantes illi: « Cur talia
mente cordis tui rimando proposuisti? et si cogitando
quod nunquam fiet statuisti, quare cui retulisti?
Quis nos defensabit ab incursu pestiferae ferocitatis
imminentium paganorum, quisve ab insidiis Franciscae
gentis nos tuebitur? Amplius quod nunquam
adimplebitur, non reputetur. » Tunc Guillelmus, refragationis
et dissuasionis obice commotus, respondisse
fertur: « Et reputabitur, et Deo favente
adimplebitur. Verum, quoniam omnipotentis Dei
voluntati non debetis resistere, et meum propositum
refutare; precor vos ut consiliis meis faveatis, et
quomodo humanarum rerum sors se forte habeat,
filium meum Richardum ducem vobis me superstite
eligatis, et intentione custodiendae fidelitatis et militationis,
manus vestras manibus ejus detis. « Extemplo
cum Northmannis Britones responderunt Guillelmo
dicentes: « Huic consilio annuimus, et quod
rogas fideliter faciemus. » Igitur continuo Northmanni
et Britones commendaverunt se Richardo
unanimes, sacramento verae fidei illi se connectentes.
Guillelmus vero serenatis humoribus, imbecillitatis
robore confortatus, coepit convalescere, et quid
boni poterat quotidie solerti cura agere. Franciae
autem principes invidiae pondus et odii ferebant
adversus Guillelmum, sed non audebant ostendere
malevolum suae cogitationis propositum. Attamen
hortator et incensor scelerum effudit virus suae
calliditatis per corda malorum hominum, gaudens
in pejus abire genus hominum, ne possit repetere
hortum deliciarum. Quocirca excitavit odia, commovens
jurgiorum incendia, pacisque Ecclesiae turbavit
foedera, firmamentum ejus | null | 2c0119ec-903d-45ca-8c13-b7de78788e59 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quoties formidine
impressa. Rabie siquidem cupiditatis, accendit plurimorum
corda, ne recordarentur judiciorum Dei,
neque mente cernerent ea. Disseminato itaque per
membra diaboli graviter hoc veneno, hostilique rabie
magis ac magis crudeliter grassante, atque iniquitate
pravorum nequiter praevalescente, aequitas
totius regni profanabatur, debitique honoris gradu
plures ejecti ab re privabantur. Quapropter princeps
quidam nomine Arnulphus, Flandrensis regionis
marchio famosissimus, hujus veneni squalore profusius
infectus, abstulit Herluino comiti castrum Mosterioli
qui dicitur. Ille vero tanti honoris privatus
castro, Hugonis Francorum ducis suffragium expetiit
cursu celerrimo, ut subveniret ei in adjutorium,
quia erat ejus comes atque miles promptus in omni
servitio. Quem Hugo dux non reverenter, ut solitus
erat, suscepit: sed in parilitate suorum tironum
negligenter tenuit. Herluinus vero, magnae necessitatis
indigentia repletus, prosequebatur quotidie
Hugonem Francorum ducem, ut succurreret sibi
deprecans crebris orationibus. Diffidens autem illius
solatii et cernens se destitutum ejus adjutorii patrocinio,
aggressus est Guillelmum Northmannorum
Britonumque ducem, causa praescripti negotii, et ut
adjuvaret se ad pedes ejus procidit. Quem Guillelmus
cum honorifico apparatu praecepit hospitari, et quae
necessaria erant, cum magno cultu dari. Sequenti
die veniens Herluinus ante ducem Guillelmum, multimodis
petitionibus requirebat suppliciter ejus adjutorium.
Quem consolans dux Guillelmus respondisse
fertur: « Cur Hugo dux Francorum senior
tuus te ut se non consolatur? et quare calamitosae
perditionis tuae non explet necessaria? Ad cum citius
regredere, et si te unquam adjuvare voluerit
multis deprecationibus experire; et si quispiam tibi
succurrerit, si animo ferat aegre. » Confestim Herluinus
ad Hugonem ducem reversus, inquirebat
supplex si se juvaret, multis prosecutionibus. Cui
obnixe petenti dux Hugo intulit: « Ego et Arnulphus
conjuratae amicitiae intricati copula nolumus concordiae
et dilectionis, atque competentiae nostrae
propter te scindere vincula. » Hujus desperatae responsionis
verbo, mente mutatus, Hugonis ducis
subintulit Herluinus: « Quoniam quidem necessitati
meae succurrere, ut decuisset, nullomodo
aestuas, decet te, ut si quis mihi auxilietur non moleste
feras. » Tum Hugo dux Francorum autumans
eum omnis solaminis tutela esse privatum, inquit:
« Quisquis tibi auxilium praebebit, non mihi injurius
erit. » Expleto igitur hujus desolationis verbo, Herluinus
ad Guillelmum ducem remeavit, et quidquid
hujus rei audierat, Guillelmo diligenter, proruens
pedibus ejus, intimavit. Illico Guillelmus omnem
Britanniae Normanniaeque exercitum ascivit, et pro
praejudicio Arnulphi Flandrensis ducis, ad adjuvandum
Herluinum festinavit. Cumque prope castrum Monasterioli
adesset, idque supervideret, vocavit ut venirent
ad se Constantinenses, quibus ait: « Si primi
gratia mea militiaeque palma, majoreque honore, et
praecellente, in domo mea frui vultis, palos de Vallo
Monasterioli castri afferre mihi non differatis,
obstantesque nobis, castrumque tenentes, captos
mihi adducatis. » Mox hujus exhortationis verbo
Constantinenses invaserunt castrum, ut lupi agnos
unanimes; diripiuntque et defecerunt castrum, ante
Guillelmum palos muri deportantes, captosque simul
adducentes. Castello vero Monasterioli capto, pestiferaeque
seditionis murmure sedato, prandium sibi
infra jussit Guillelmus praeparari, regalibusque gazis
sibi Herluino illatore, honorifice administrari. Epulans
dux Guillelmus in castro, dixit dapium illatori
comiti Herluino: « Ecce tibi reddo castrum, quod
tibi injuste abstulit dux Flandrensium. » Et Herluinus:
« Domine, non recipiam hoc castrum, quia
nequeo custodire, nec tueri illud contra ducem Arnulphum. »
Tunc pietate motus, dixit Herluino dux
Guillelmus: « Te auxiliando protegam, te adjuvando
et custodiendo defendam. Istud iterum reficiendo
construam, tibi castrum inexpugnabilium praesidio
turrium praemunitum, vallique firmitudine nec capiendum,
nec destruendum, frumenti vinique copia
pleno cornu replens, istud farciam, totumque reaedificando
tibi muniam. Quoscumque tibi elegeris meorum
principum, morabuntur tecum stipati frequentia
suorum fidelium. Si Arnulphi ingruerit contra te
bellum, ego succuram celerius tibi cum multitudine
mearum exercituum. Si autem sequestrae pacis inducias
petiverit, nostrorum consilio fidelium dabimus
ei; sin vero interim judicio et justitia legeque
usurus venire voluerit contra nos ad placitum, veniemus
propter te contra eum judicaturi censura
nostrorum. Si praedia tuae hereditatis obstinato corde
devastaverit, universa suae ditionis conglobato
exercitu cremabimus ei. Voluntarius tibi adjutor
benevolus, contra adversarios tibi defensor, docilis
tuarum quaerimoniarum auditor, attentus calamitatis
tuae solator, quin etiam bonorum tibi congruentium
verus largitor. » His auditis, mox | null | fb93039f-cab9-4356-9ac4-7f47a150d265 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Herluinus
procidit cum suis fidelibus ad pedes ejus. Castro vero
firmiter remunito frumenti, vinique, atque tergorum
suorum affluentia cumulatius repleto, quin
etiam militibus praemaximis sufficienter honestato,
Guillelmus celeri equitatu cum suis reversus ad maenia
urbis Rothomagensis. Erat autem idem dux in sermone
verus, in judicio promptus et justus, in colloquio
mansuetissimus, in conversatione humillimus.
Refulgebat insuper titulis omnium bonorum, reusque
adornabat strenue ecclesiarum. Cum autem eniteret
augmentatis studiis universae bonitatis, totamque
per Franciam, perque caetera regna crebresceret
propalata fama tanti hominis, legesque et decreta
diligenter exerceret orthodoxorum auctorum et sui
patris: Arnulphus dux Flandrensium supra memoratus,
veneno vipereae calliditatis nequiter repletus,
aestuque diabolicae fraudis exitialiter illectus, gentisque
Franciscae quorumdam principum subdolo
consilio et malignitate atrociter exhortatus, coepit
meditari et tractare lugubrem mortem ejus Guillelmi.
Hujus pestiferi veneni inflammatus livore,
misit legatos expeditionis fraudulentissimae duci
Guillelmo, qui dicerent in dolo fraudis nefandissimae,
fidelis famulatus choraeque amicitiae si recipere vellet
manus. Cumque ad essent ante Guillelmum, proclivo
vultu, submissaque voce suppliciter compellare
verbis pacificis coeperunt eum: « Noster senior Arnulphus,
fideles tibi in Christo famulatus. Nolens
contra te jurgium initiari, petit humillimis precibus
spatium pacis sequestrae. Interimque te ad placitum
contra se venire, et tuo amore Herluino,
quae offendit contra se vult dimittere, seque si
placet colligari tibi insolubilis amicitiae foedere.
Podagra caeteraque infirmitate nimirum afflictus,
non ambit litigare contra quemquam amplius.
Coerceri lege vel concordia suos desiderat, pacemque
quandiu superstes est, agere festinat monarchiae
tuae ditionis et suae; quoniam continuo et finitimo
limite sunt annexae, pacem et concordiam inter
nos et vestros decet esse, ut talibus principibus
gaudeant vestri incolae, et ut nemo vestrum ulli
nostrorum praejudicium faciat, nullusque nostri ulli
vestrorum aliquod damnum vi et potestate impellat.
Sint concordes et unanimes in lege, qui sunt vicini
in telluris affinitate. Dux tantae bonitatis, tantaeque
mansuetudinis, non debet abnuere necessariae et opportunae
petitioni; verum favere viribus cunctis, ne
res publica annullata tanta praedatione et incendiis,
labatur exitialiter pejoribus ruinis. Supra satis mala
urgente lite, concreverunt amodo in pejus plurimae
et nequitia cogente praevalebunt. Judica quod melius
est, aut bonum rimari et patrare, aut hoc quod
creatura non est, verum absentia bonitatis, adhaerere
obscoene, et perficere nefandissimo opere. »
Exsecrabilium hujus legatorum dolositatis fraude de
ceptus dux praepotens Guillelmus dixit Herluino comiti
secretius: « Quid tibi videtur sententia hujus
propositionis et legationis? » Respondit Herluinus:
« Horret animus ne decipiamur, neve humillimis precibus
horum illidamur, quorum perfidia toties decepti
sumus. » Et Guillelmus ascitis caeteris principibus:
« Quoniam labanti activae vitae cursu me irretitum
contemplativae vitae claustro velle coangustari non
ignoratis, citius quam potestis usquam terrarum
mecum pacem struatis, quia nullum holocaustum
neque sacrificium tam acceptabile apud Deum,
quam pacis incrementum. » Ad Herluinum autem
dixit: « Noli timere, neque turberis, quia nunquam
mei meorumque solaminis patrocinio privaberis. »
Consultu ergo Guillelmus dux suorum fidelium,
dedit Arnulpho comiti sequestram pacem trium
mensium, seque ad denominatum venire mandavit
placitum. Statuto imminentis placiti tempore Guillelmus
dux praepotentissimus omnium, convocavit
Northmannorum Britonumque exercitum, et profectus
est ad Ambianensem usque pagum.
APOSTROPHA.
Nominis effusi a Christo, dux, tutor et auctor,
Auxilii indignus nullius, ni quoque Christi;
Muneris aetherit praedignusque emolumento.
Amittes mortem lugubrem, pro qua properabis,
Pacis perpetuae dignam vitam inveniendo,
Palma martyrii diadema ferente trophaei.
Arnulphus vero nefariae dolositatis livore infectus,
venit super Corbeiae rivulum cum suis omnibus, misitque
internuntium ad ducem Guillelmum, deprecans
contra se venire illum, usque ad Pinchiniacum,
ut fluenta Somenae essent obstacula inter utrumque
exercitum, ne forte perpetrato quod decernebat infelix
dolo agere, impediretur a Northmannico exercitu
superveniente. Tunc vero dux Guillelmus, perversae
dolositatis legationi credens, precibusque
favens fraudulentis, suarum legionum exercitum
illic ire coegit. Ast Arnulphus super renuntiatis laetus
et hilaris, super ripam Somenae fluminis, hic martyrizandus
citra; ille dolosus et perfidus ultra uterque
resedit. Est namque ibi insula puteulano exaestuantis
Somenae gurgite hinc inde et altrinsecus circumdata,
quam petit navigio Arnulphus cum quatuor
perfidis, simulans se cum Guillelmo duce sanctissimo
concordari. Misitque ad ducem Guillelmum
in dolo verbis pacificis, ut veniret illuc cum duodecim | null | c1e516f5-b2ab-4388-b657-0501c8416cb9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
militibus suis. Transgredienti nave Guillelmo
cum duodecim suis, venit Arnulphus obvius claudicans,
et subnixus duobus suis; coepitque illi dicere
simulando et decipere eum propositionibus humillimis:
« Ad te venio supplex, ut meos tuosque concilies,
sicque mihi adjutor adversus meos infideles,
quia humilitate subactus nequeo dominari et opprimere
hujus terrae rebelles. Totius etenim Galliae
monarchiae salubri concilio dominaris, ideoque super
me meosque dux et marchio desidero ut habearis.
Esto mihi defensor et advocatus contra Ludovicum
regem, Heribertumque principem atque Hugonem
praepotentissimum ducem. Et quandiu superstes
fuero, ero tibi tributarius, meique servient tibi, ut
domino servus. Post meae resolutionis excessum,
possidebis meae ditionis regnum. Herluino tuo comiti
quae contra me offendit voluntarie dimittam, eique
pacificus et benevolus omni tempore existam. »
Dux vero Guillelmus putans quod corde benevolo
et perfecto, fideque integra, non perfidia loqueretur,
pacificavit Herluinum cum Arnulpho perfido et suis
omnibus. Tota die pene ducta morosis ambagibus,
pactaque pace ab utroque principe, Guillelmo scilicet
fide, atque ab Arnulpho perfido corde cum a caeteris
principibus, Guillelmus cum duodecim regreditur,
dato osculo Arnulpho, intratque cum remige classem
solus, duodecim comitibus altera antecedentibus.
Tunc Eiricus, Balzoque, et Rotbertus, atque Ridulfus
perfidi, coeperunt subdola reciprocaque voce
dicentes Guillelmo duci, dolose fari. « Domine,
Domine, melioris consilii obliti, torque parumper,
precamur, navim, quia volumus te paucis. Noster
senior nequit te amplius aggredi, quia podagrae infirmitate
scis eum detineri, sed mandat mirabile,
cujus oblitus est, tibi. » Tunc Guillelmus fide integerrimus,
perfidorum precatibus crebrius compulsus,
torquet navim celerius, venitque ad ripam fluminis
armorum securus sine suis, cum eis locuturus. At
illi sub pellium tegmine jam abconsis quatuor mucronibus
celeriter extractis, rabie immanissimi funium
nequissimo celeri classe transvecti, suoque
exercitui annexi, praepete equitatu potiuntur fuga
lapsi. Northmanni vero et Britones morte Guillelmi
sui senioris nimium lugubres, ulcisci praeoptantes,
nusquam repererunt vada, hac et illac celeriter discurrentes.
Sic pretiosus marchio Guillelmus testisque
Christi gloriosissimus, felici martyrio consecratur.
Taliterque regnum coelorum, quod diu concupivit,
adeptus, vivens in Christo feliciter coronatur.
Perfusum quippe sui cruoris rore beati viri corpus
jacuit exanime. Verum anima in coelum ab angelis
deducta, inter choros angelorum inaestimabiliter
est collocata. Quaedam illico phalanx decepti et
martyrisati Guillelmi cucurrit ad eum, et trans ripam
fluminis Somenae altrinsecus cum magno
ejulatu nave detulerunt. Inquirentes autem ingentibus
cordium suspiriis magnoque oculorum fletu
livores ejus, atque deflendo sanguinolenta revolventes
vestimenta illius, repererunt parvissimam clavium
argenteam dependentem in strophio lumborum ejus.
Sciscitantibus illis a domigenis quampluribus, cujus rei
gratia cinctorio clavis illa dependeretur ( #sic@# ), respondit
quidam camerarius, secretorum ejus conscius:
« Noster senior Guillelmus vovit se hoc labile saeculum
derelicturum, et se fieri post hoc flebile placitum
Gimegias monachum. Et haec clavis custodit
in quodam scrinio, et coarctat monachilem habitum,
scilicet cucullam et laneum supparum. » Statim vero
corpus sacrosanctum feretro velociter impositum et
Rothomagensi urbi cum magno ejulatu delatum in
ecclesiam B. Mariae genitricis Dei honorifice sepelierunt.
Convenit etiam omnis pene provincia lugens
ineffabili moestitia, et ad coelos usque alta emittens
suspiria, quin etiam adducens secum filium ejus
Richardum nomine luctuosa. Quem, antequam conderetur
corpus tumulo, videntes Berengerus et
Alannus, caeterique Britones, necnon Northmannorum
principes dixerunt nimium ejulantes: « Seniorem,
proh dolor! perdidimus, seniorem unanimes
faciamus. » Illico sanctae recordationis puerum nomine
Richardum inthronizantes, illiusque voluntarie
effecti fideles, fecerunt ex eo ducem sibi unanimes.
Complevit itaque sacratissimus dux Guillelmus et
martyr Christi gloriosissimus agonis sui cursum
anno ab Incarnatione Domini 943, XIII Kalendas
Januarii, rege Ludovico regnum Franciae tenente,
Deo vivo et vero regnante in Trinitatis plenitudine
et unitatis majestate.
APOSTROPHA.
Erutus aequorei crescente tumoris ab aestu,
Syrtibus et nocuis, pariter sorbente Charybde,
Multiplicis cumulo diffuso turbinis, atque
Ventis mixturaque simul volventis arenae.
Vasa ferens figulus fragilis, heu! materiei,
Ad portum latus sum tempestate privatum:
Quae via, vita, salus, meritum culmen, fidei spes,
Quoque corona datur merces sudoris honesta,
Coeli muneribus quod digni munificantur,
Octavae sortis natalia quoque novantur.
Vilis sed quia sunt figmenti vasa lutosa,
Ut reor | null | c8631c75-a9b6-454f-8fe4-bc850c231306 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
aut cuiquam dare, nec licitare valebo.
Verum littoribus ponti contrita jacebunt.
Est alias portus diverso ( #sic@# ) merce repletus,
Quo vario digni mercantur fenore, sumptus.
Quo datur imperium certaminis emolumentum,
Exanimes artus Christo quo vivificantur,
Hunc pergam plena diverso merce carina.
Sit jam fortuita digesta diu, excipientur,
Ne patiar figulus sannam tam ridiculosum ( #sic@# ),
Atque operis, nostrique laboris detrimentum.
EXHORTATIO AD MUSAS, UT CANANT RICHARDUM.
Florida clarisonae solitae sat carmina Musae,
Tinnitus modulo psallere multifidi.
Clio, Melpomene, Polyhymnia, Erato, Thalia.
Terpsichore, Euterpe, Calliope, Eurania ( #sic@# ),
Praecipuum lyrico munus resonante beatu
Dulcisoni cantus, vocis et altivolae.
Patricio celebri, comitique ducique verendo,
Qui studuit summo rite placere Deo.
Quaeque canat vestrum singillatim peto dulce,
Alterni metri syrmate dissimili.
CLIO I.
Ni nostra en stolida sensa silentium
Torpescens promeret et taciturnitas,
Interpresque foret historiae sacrae
Plano digereret qui ordine mystica:
Richardus comes et marchio strenuus,
Dux et patricius emeritus probus,
Quae gestit canere collibitum foret
Mortales curas disserui quia.
Juris namque mei credibili ordine,
Rerum historias reddere posteris
Factum nunc typicum carmine dissono
Dedam doctiloquis quippe sororibus.
II.
Delector lyrico boare metro,
Is qualis fuerit comes verendus
Et quanta viguit beatitate.
Adsit concelebris phalanx sororum,
Mecum ejus meritum recenseatque.
Turmis angelicis fatebor atque
Jungi pro meritis beatitatis
Hunc Christi famulum, probum, benignum;
Censor cum famulos remunerabit,
Perdens suppliciis reos malignis.
III.
Istum jam mediatum conciliarier
Turmis, archipatrum pro meritis suis,
Pro mirabilibus, proque vigentibus
Factis mirificis, proque monasticis,
Digne quae rutilant, quaeque manent adhuc.
Archos mellifluus corpore sospite.
Nam decreta patrum quae retinent sacra,
Mundo dum viguit, cuncta operatus est.
Dilexit Dominum corde pio Deum,
Digno ast ut quoque se foedere proximam.
IV.
Si efficax nostra et caperet voluntas,
Qualiter vixit, viguitque, fecit,
Scriberem, sensus licet improbus sit,
Vatibus quod condecet hunc notari
Marchionem, patriciumque justum,
Et ducem sanctum, comitem verendum.
Mysticis nam quod retulere verbis
Corde praesago typicoque vates,
Credidit solers, recitavit atque
Menteque audivit, meminitque sacra.
V.
Memorans vocer quanquam placet quae dicere,
Sororibus dicam, licet jam stultior,
Perenniter fruges salutis nostrae, quibus
Adolevit orbe isto et fides, spes et gloria,
Apostolorum coetibus splendentibus,
Magnum ducem, sanctum, pium, justum, probum,
Ausim Richardum marchionem jungere,
Numero licet si non, nec ullo compotu,
Merito tamen mirabili, sacer quia
Meritis Petrus non invidet aeque piis.
VI.
Inveniens similem comiti
Lector amice, mihi resera;
Ille quis est modo terrigena,
Ut populo bona qui tulerit,
Totque cruces, probra, tormina quot,
Numine pro fidei habili.
Rite coercuit indomitos,
Restitit acriter atque Dacis,
Martyribus socius meritis
Perpetua fruitur requie.
VII.
Instructus sapientia,
Delectans religionemque
Quanto pontificum sacras
Ornavit cathedras vide,
Hic dux, patricius, comes.
Quot sat namque vides adhuc.
Non fas dicere plurima,
Qui nullo inferior fuit,
Sed praestantior exstitit.
Confessoribus additus
Dux et marchio sanctus.
Quamvis jam pepigisset
Casti foedera lecti,
Sinceri, licitique,
Causa posteritatis,
Serto virgineo, quis
Nunc subducere tentet?
Non mens conscia recti,
Labem passa pudoris,
Verum casta remansit.
VIII.
Adducta, lector, nunc ratione,
Per cunctos animum ordine sanctos
Propenso sensu porrige solers:
Si nostro patri convenientem,
Factis, et meritis, et famulatu.
Divini obsequii orbe labenti,
Congruo cultu repereris jam,
Usquam et patricium conspice quemquam.
Nostro namque patri congrua cuncta
In cunctis constant actibus ista.
Cumque cogetur agmine magno
Censoris rutili mundus ad ora:
Cumque et apostolicus ille senatus
Sederit in sede judiciali;
Richardus rutilo ipse sedili
Subnixus meritis, moribus, atque
De magno orbe feret juraque leges.
Cumque martyribus fortia sacris
Praemia, prudenter judice Christo
Portabit roseam ille coronam
Pro qua pertulerit calle secundo.
Cumque sacerdotes merce calenti,
Pro carne edomita, fenore lucri
Ordine pro meriti jam penetrale
Intrarent regni jure superni,
Palma victrici ecce. . . . .
Optime, dicetur, excipe, serve,
Maxima pro | null | 89504999-4d40-4242-bfea-96a24757fe6d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
parvis, euge, fidelis.
IX.
Terra ferax trimoda beat almum
Profuse ubertate colonum.
Sic verus docuit sator almi
Verbi mundo semina mittens.
Cum referent alii rutilantes
Jam nitidos super astra manipulos,
Praemia quisque sui repetendo
Certantes pro parte laboris,
Richardum cernes radiare
Ternis in sublime coronis.
Ipse in sexagena profectus
A ter denis numine divo
A laeva vestigia duxit
In dextram hinc semper luculento
Virgineo diademate felix;
Virginibus dabitur comes ille,
Agnum praepulchrumque sequatur,
Et perget gressum tulerit quo,
Psallet quod natale pudicis
Aetherea dulcedine carmen
In quinis resonum tetrachordis:
Tantus ut his fieret tua, Christe,
Exstant munia, qui super exstas
Et nil rectum quo fine constat,
Et cum quo sunt omnia recta.
PRAEFATIO AD PRAESULEM ROTBERTUM.
Licet imperita fandi
Habearis, et priveris,
Exsors scientiaeque
Maneas, moreris, exstes,
Rhetorico sapore,
Et hebes, secors, inersque;
Phaleras, o camoena, parvo
Nostro para libello.
Elinguis, atque stulta
Rationis universae.
Resera ducis sacri,
Patriciique justi,
Et marchionis almi
Luculenta gesta scripto.
Velut es potensque scitu,
Bona quae peregit ipse,
Operatus est superstes,
Memora calente vero.
Quoniam decet per omne
Comiti sacro Richardo,
Justo, pio, modesto,
Jubilos referre summos.
Exstet, precemur omnes,
Illi per omne saeculum
Requies, salus, decusque
Et gloriae incrementum.
Deitate Trinitatis
Moderantis omne quidquid
Exstat, valet, vigetque.
ITEM PRAEFATIO.
Ulla non canit camoena.
Cui loquendi copia
Blaterans stridet, vel desit
Pusioni, ut adsolet.
Inscius, socors, hebesque,
Omnibusque stultior,
Frivolusque quamvis exstem,
Impedite garriens:
Gesta digessi vides ut
Impolito famine
Inclyti, bonique justi
Marchionis strenui,
Parvus inter dicta vates.
Nunc feror dicendaque,
Haec movent rudem poetam,
Illa cogunt scribere.
Hic tamen subsiste mecum,
Quo locorum ivero.
Impolitus licet exstes,
I, precor, salubriter.
Me stupor percellit ecce,
Atque plura territant,
Et novis surgunt figuris
Quae taceri non fas est.
Mens fugit mirata multum;
Fasce pectus cogitur.
Christianorum peragrans
Circuivi exercitus,
Repperi nullumque talem,
Omnibus praecognitis,
Ut Richardo marchioni,
Cui tanta coaffluant.
Hunc feremus ter beatum,
Et quater hunc millies;
Hunc benignum, hunc modestum.
Concrepabit pagina.
Hunc pium, justumque sanctum,
Et probatum et maximum.
Almitatis hujus actus
Testis est Northmannia,
Largitatis atque hujus
Testis est et Francia:
Fortitudinemque ejus
Comprobat Burgundia.
Regna, facta, sancta dicta,
Quin stupent et caetera:
Cogitatu, facto, dicto
Nemo major splenduit.
In bono summo quies huic,
Sempiterna gloria.
ORATIO.
Dacorum olim themate vili
Ardua currenti mihi gesta.
Consurgit moles modo torva.
Pondere quippe suo, quia non est
Nostrum quoque tempore prisco
Exaudita, rudineque visa,
Propter hoc non cognita cunctis.
Credita nec, tentataque paucis
Spiritus alme, veni, peto supplex,
Nectare, septiflue radiando.
Ast id qua virtute dedisti
Jam fieri, da posse profari.
PRAEFATIO AD PRAESULEM ROTBERTUM.
Fomitis aetherei regimen, terrestris Averni,
Orbis totius ΝΟΥΣ, decus, imperium.
Sidereum columen, specimen, vigor atque supernus
Uranicum numen perpete cuncta tenens.
Causarum series, motus per condita rerum,
Compactor hominum gloria divicolum.
Quanquam cuncta tibi depromant munia laudis,
Concentu vario, syrmate dissimili:
Hac oda te cunctorum regem * cantavimus,
Continuis votis, supplicibus precibus.
Tu fecunda Trias, simplexque Monas vocitaris,
ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΑ * seu te quoque distribuant
ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ, ΟΥΣΙΑΝ solam ΜΙΑΝ ΕΙΣ ΤΡΕΙΣ,
Seu sic ut latius orbis in ore tenet.
Veram ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΜΙΑΝ, ΤΡΙΑ nempe ΠΡΟΣΩΠΑ,
Idem semper ades, idem is et ipse manes.
Tu Pater ingenitus, gignens tu crederis unus,
Sic Natum genitum Sophia plaudit ovans.
Flamen utroque fluens vere vivax paraclite.
In tribus his unam nos colimus * ΘΕΟΤΗΝ ( #sic@# ).
Quae sic dicta placet, quod cernens currat in omne,
Et nusquam extra se possit adesse aliquid.
Cum motus stabilis, status sit mobilis, atque
Catholicum hoc fidei veridici perhibent.
ΟΝ substantificum, rerum * ΤΥΠΟΣ, idea mundi
Per seipsum bonitas permanet atque viget.
Hoc non est, nec hoc est, exstat verum ΘΕΟΣ omne,
Non hic, non | null | 6a213185-0b8a-4a0a-a9b8-77b14e0d3ba6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ibi, sed totus ad omne valet.
ΜΗΚΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΜΙΚΡΟΣ testatur ΑΝΑΡΧΟΣ,
ΜΗΚΟΣ dum jugiter intima quaque regit,
ΜΙΚΡΟΣ dum minimis largitur opem atque salutem,
In magnis ΜΕΓΑΛΟΣ maxima dum vegetat.
Sic magnis, mediis, parvis praeest quoque semper,
Ipse individuus totus ubique manens.
ΩΝ ΑΡΧΕΙ ΜΕΣΟΝ ΩΝ ΤΕΛΟΣ ΩΝ . . . , quoque ΠΑΝΤΩΝ,
Ex ipso quoniam omnia quaeque vigent.
Ipsum ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΝ nihilum proteantur * eumdem,
Ut stupeas, lector, catholicum hoc memorans.
Imcomprensibilis natura quod viget omni,
Exsuperans plane ΝΟΕΡΟΣ atque ΛΟΓΟΣ.
Qui dum non ullo capitur, nihil ipse vocatur.
At quotiens paret, ecce . . . * ΘΕΟΦΑΝΗΣ.
Ex nihilo in quiddam semper succrescere fertur,
Scribunt hoc nihilo cuncta creata simul.
Hinc est, quod tenebrae vocitatur, dicitur atque:
ΨΑΛΜΙΣΤΗΣ etenim sic sacer intonuit.
Sicut sunt ejus tenebrae, sic lumen et ejus,
Est reprobis tenebrae lumen et ipse probis.
Cum se sic habeant veri digesta fluenta,
Ultro concipias ecce necesse subest.
Nullis nos aminis, nulloque lepore superbi,
Praefinire Deo judice quid proprium,
Nec promptum cuiquam, nec dignum pandere, nec fas,
Quis, qualis, quantus ΚΥΡΙΟΣ is maneat
Dignius oratu, meliusque, propinquius atque
Hunc nectes animo, purus et ipse manens.
Orari verbis devotis vult, placidisque,
Largiri facilis, cedere promptus adest.
His ergo modulis credendis veridicisque,
Amplector votis, continuis precibus.
Ingenitum Patrem vere, Sobolem genitamque,
Pneuma ab utroque fluens fomite sensifico.
Omnia cui quae sunt digne profitentur ovanter,
Et regit imperio omne quod est proprio.
Ter tria quem coelis conlaudant agmina semper,
Quem recolendo canunt, quem venerando colunt
Quem patriarcharum clangendo coetus in unum,
Exhilarans odas concinit haud modicas.
Veridici vates cui promunt syrmate laudes,
Alloquiis sacris quae cecinere vigent.
Quem duodena phalanx recolens . . . * veneratur,
Omnia contemnit, atque sequendo colit.
Quem testium innumerosa cohors aeternum concinit hymnis.
Ac jubilat gratans, verbera despiciens.
Virginitatis apex, ex quo sumendo decorem
Conspicue modulat, mirifice reboat.
Quem coelum supra, tellus quem laudat et infra.
Quaeque elementa serviunt, hunc venerando colunt.
Quod restat siquidem, quodque instat conditor almus,
Respice propitius, quaeso, favens precibus.
Praesentes operas miserans compone, precamur,
Et sensus cumules, oraque fructifices.
Richardo titulum celsae componere laudis,
Urget materies, atque coarcat amor.
Qui tibi mirificus viguit per saecula servus,
Omne malum calcans, omne bonum relevans.
Imitabilem enim vero meritis excellentium ducum
agoniam, benivolo sacrosanctae intentionis proposito
multiplici actu pridem exercitatam, eorumque insignia
bonis intentionibus sedulo insistentium opera
praecipue omnifariam praedigna, cassum est silentiare,
quin exarentur prout posse elucidata: quatenus
succedentium memoriae apicibus enucleata, informent
et instruant ad melius animos fruge salutifera,
et ex his solerti conamine metiantur vitam
honestam, atque hujus speculationis exemplo beatitudo
acquiratur feliciter aeterna. Quocirca benignissimi
ducis Richardi vitam aggrediamur, hebete licet
stylo, qui in sacrosantae Ecclesiae prato floruit praedignis
operibus, emicans ut sidus in coelo. Donetur
nobis etiam ejus meritis vitam illius reverenter propalare;
qui summa reverentia, summumque decus
Ecclesiae exstitit. Ut cujus tutelae et beneficii salubriter
fruebamur patrocinio in terris, ejus precibus
et meritis protegamur defensabiliter ab importunitatibus
cunctis.
Igitur venerabilis vitae Richardus dux insignis memoriae
praepotentissimus, sanctaeque recordationis
patricius nitidissimus, atque rememorandae benignitatis
marchio famosissimus, insignissimo luculentae
et nobilissimae prosapiae semine exortus, qua Belgicae
Franciae extimos exporrigit tractus maris affines
Calcensis pagus, Fiscanni castri moenia, ruraque genitalia
sacro nativitatis suae exordio beavit oriundus.
Cujus matrem pater dux Willelmus et martyr gloriosissimus
felicissimo pignore gravidam, ac adoptivo
illustratae sobolis partu expertus fecundam,
transvehi fecit decenti insigniter equitatu ad Fiscannicae
sedis aulam: ut si forte Riulfus omnium belluarum
crudelissimus Northmannicae regionis monarchiam
cum suis complicibus sibi vindicaret, ut
aestimabatur, ne eam raperet, ad Anglos citius transfretaretur.
Die namque quo inter Willelmum ducem
emeritum, Riulfumque multifariam blasphemum
et perjurum, ut recensitum est, exstitit praelium,
matrona venerabilis enixa divae memoriae puerum,
misit quemdam tironem nomine Fulcardum, ut
proderet duci Willelmo praeoptatum genitae prolis
negotium. Willelmo vero cum CCC potito victoria
de inimicis, et per praelii pratum tepido cruore infectum
equitanti, milliaque millium exanimum prostrata
intuenti, | null | 5eb043a6-c2ba-478e-8d35-0215ae70cd8e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
atque regum Regi grates praemaximas
gratanter referenti, legatus natae sobolis gaudium
denuntians adfuit.
APOSTROPHA.
O semper meritos tali de prole parentes,
Cujus in exortu superos ingentia cives,
Terrigenas pariter perflarunt gaudia plures.
Coelicus ordo hilaris tanto concive futuro,
Humanus meritus gratatur judice sacro.
Orbis sub cujus semper moderamine laetus,
Tranquillae pacis praedigna dote fruetur.
Tunc dux merito famosissimus, peracto mirabili
trophaeo hilaris et laetus, laetiorque nato haerede et
successore effectus, misit Henricum summae reverentiae
Bajocacensem episcopum, et Bothonem domus
suae militiae palma majorem et praecipuum, ut
salutiferae pacis puerum sacrosancti olei chrismatisque
liquore insigniter innovatum, typici lavacri
regenerationisque fonte delutum susciperent, vocitando
Richardum. Qui hujus expeditionis mandato
hilaris, moeniaque Fiscanna praepete equitatu aggredientes,
a clero populoque suscepti sunt, monasticis
rebus praeparatis reverenter. Sequenti namque die
totius clero provinciae, populoque sexus utriusque
praenati pusionis baptismatis gratulatione undique
secus adveniente, mysticae ablutionis benedicto fonte
ab Henrico reverentissimo Bajocacensi praesule,
cum caeteris episcopis illius terrae, regeneratum salutifera
trinae immersionis inundatione, sacrique
chrismatis insignitum nectare, deificaeque Trinitatis
nomine, veterrimi hominis dempto squalore, praedictus
praesul cum Bothone comite suscepit puerum
Richardum nomine, de sancti lavacri purificatione.
His vero cum magna reverentia peractis, cleroque
Deum collaudante super duce nato, regredientibus
populorum turmis, praesul cum Bothone renuntiavit
de puero quae gesta sunt Willelmo duci.
APOSTROPHA.
Felix, o meritum fati
Insigni patre matreque,
Infantis celebre sacri,
Richardi quoque nomine.
Cujus purificatio,
Et cujus renovatio
In patris Domini Dei,
At hujus Sobolis Dei,
Sacri Flaminis et Dei:
Unius tamen et Dei,
Veri nomine perpeti.
Castro facta decentius
O Fiscanne tuo, maris
Prope littora quod viget.
Omnes undique clericos,
Plebes et populos sciat [ciat #vel@# ciet],
Sacros ut jubilos ferat
Patri, et verbigenae Deo
Partu virgineo edito,
. . . Flamine cum sacro.
Transacta denique duarum horarum intercapedine
mirabilibusque incrementis augmentato profusius
Richardo infante, coepit dux Willelmus de regni
commodo salubriter tractare, deque sui ducaminis
successore cupiens adimplere quod volvebatur in
ejus corde. Hujus itaque cogitationis diutissime et
acriter sollicitudinibus exagitatus, omnique desiderio
intueri diligenter gestiens cujus valetudinis,
cujusve sospitatis, quin etiam crescente aetate cujus
formae vel qualis staturae exoptatus filius fuerit suus
Richardus, misit domigenas secreti sui conscios,
ut ad villam quae dicitur Chevillei clam deportaretur.
Delato igitur infante ad praedictae villae locum,
assumptisque tribus fidis secretariis suis, Bernardo,
Bothone et Anslec, profectus est dux ad eum. Quem
ipse diligentius intuens, et compage membrorum
illius manibus attrectata, prout aetatis erat formosum
intelligens, aetatemque infantiae incrementabiliter
transcendere eum animadvertens, amplexatus eum
amabiliter, et osculatus dulciter, tribus comitibus
supra memoratis fari coepit, quod corde diu rimatus
est referens: « Vestro consilio, inquit, hoc regnum
strenue usque modo rexi; Britones contra me rebelles
hostiliter devici; paganos nostrorum finium pervasores
redargui; Flandrenses, caeterasque gentes
in affinitate nostrae potestatis commemorantes audacter
subegi: quin etiam si quid boni operatus
sum, vestra benignissima exhortatione coactus blande
leniterque peregi. Nunc vero ex hoc quod molior
agere, assensum praebete mihi; quia omne regnum
haereditario carens domino desolatur et dividitur,
et seditiones quamplurimae, rixaeque inanditae, implacabilis
querimonia multipliciter generantur. Ideoque
iste puerulus haeres mihi successorque in nostri
ducaminis ditione vobis faventibus constituatur.
Volo et obtestor ut, fide nostrae credulitatis sui fideles
effecti, securitatem istius regni isti infanti faciatis,
quia ignoramus quid futurum pariet tempus
erroris. » Tunc responderunt illi seniori tam affabiliter
loquenti: « Jussis tuis continuo vitae nostrae cursu
paruimus, et quandiu superstites fuerimus, iste erit
nobis congruus comes, duxque patricius haereditarius,
ejusque praecepto per omnia obtemperabimus.
Hoc namque consilium complacebit omnibus sub
tuae protectionis tutela commorantibus. » Tunc illi
adimplentes jussa marchionis nobilissimi, regni securitatem
Richardo puero elegantissimo facientes,
sacramento verae fidei manibus voluntarie datis,
commendaverunt se illi.
APOSTROPHA.
O Richarde potens, et probus, et pius,
Dux, martyrque future.
Pollens iste puer matre satus sacra,
Justae progeniei
Haeres, non importunus erit Deo,
Clero nec populoque.
Verum congruus et conveniens pater,
Justus, patriciusque.
Sanctus marchio, constans comes et bonus,
Dux et christicolarum.
Fulgens atque propagator erit sacer
Verae credulitatis
Ac | null | a5111bf1-bebe-41d0-b040-9e205064f773 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
legum. Populo distribuet pius
Justas rector habenas.
Et plebes soboles ut moderans pate
Juste pacificabit.
Illi sit puero gloria, pax, decus,
Jesu et gratia Christi.
Hujus namque consilii peracto negotio, quinimo
omnipotentis Dei disponente arbitrio, coepit pater
sagaci mente meditari quo loco quibusve posset
enutriri salubriter et educari. His incumbens rimationibus,
infit praenominatis tribus: « Quoniam quidem
Rothomagensis civitas Romana potius quam
Dacica utitur eloquentia, et Bajocacensis fruitur
frequentius Dacica lingua quam Romana; volo tua
custodia et enutriatur et educetur cum magna diligentia,
fervens loquacitate Dacica, tamque discens
tenaci memoria, ut queat sermocinari profusius olim
contra Dacigenas. » Tunc Botho acquiescens senioris
voluntariae petitioni, et suscipiens praecipuum
infantem ad curam educandi, urbi eum detulit concite
Bajocacensi, eumque custodivit ut pupillam oculi
sui. Dux vero Willelmus ob amorem dilectissimi
filii sui, Pascha ipsius anni Bajocas celebravit,
coadunatis optimatibus Britannicae Northmannicaeque
regionis. Et illic moratus est donec essent
transacti sacrae solemnitatis Pentecostes dies festivi.
Cupiens autem infantem Richardum suorum fidelium
sacramento et juramento in regno confirmari
et sublimari, assumpsit septem optimates majoris
potentiae, et pandit illis cum tribus supra scriptis secretum
voluntatis suae: « Rerum fortuna casibus quia
innumeris semper rotatur, raroque ulli certus causarum
eventus; quocirca, vobis faventibus, volo ut
me superstite filius meus Richardus haeres meae
ditionis a vobis constituatur, manusque vestras vice
cordis ejus concedatis manibus, pactaque fidelitas
verae fidei vestrae juramine obnixe firmetur, atque
vestro consilio utilissimo ipsa tota patria prudenter
regatur. » His propositionibus hilares responderunt
septem optimates: « Si praerimari et praecogitare,
quinimo praedicere quod proposuisti animo non
aestuaris, congruum et consequens summopere nobis
esset, ut nostro precatu, nostraque sollicita exhortatione
admonitus hoc faceres, quia necessarium
hoc negotium, et peculiarius nobis est. » His dictis
Richardo infanti manibus suis datis, super sacrosanctas
reliquias fidem obsequentis famulatus et militationis
facientes, spoponderunt et voverunt illi se
per omnia esse fideles.
APOSTROPHA.
Sacri et ordinis, et graduumque,
Puer inclyte, et indolis almae
Patre de nitido sate, matris
Genere ex rutilo, ingenuoque.
Merito tibi subditur ista
Patria et regio, editus es qua.
Quia dux bonus, et comes almus
Eris indigenae morulanti hic,
Eris et decus Ecclesiarum
Sacra gloria, spes recolenda
Vagus, orphanus, exsul, inopsque,
Capiens opis auxilium a te
Hilaris saturatus obibit.
His namque sagaci, prudentique et salubri consilio
definitis, rebusque pluribus sacrae Ecclesiae reique
publicae salubriter adornatis, rediit quisque ad sua
laetus et hilaris. Interea infans bonae indolis, primique
gratia floris, Richardus scilicet celebris, formabatur
capsim ab annis. Gratia autem Spiritus sancti adaugens
illius antra pectoris, largifluo munere ardentis
studii, sagacisque ingenii, duobus quod est sufficiens
aggerabat propensius illi. Domum subnixam columnis
sapientia fabricabat in statu illius pectoris. Ipse
autem, secundum vires aetatis, quidquid boni poterat
adimplebat gestis optimis. Ut autem adolebat vegetabiliter
humanis incrementis, ita fecundabatur feliciter vitae
meritis. Quaeque boni audiebat memoriter retractans
retinebat; mala vero respuens floccipendebat. Quaecunque
legis tegebantur obscura, reserata enucleatius
solvebat omnia. Patre vero Willelmo, ut recensitum
est licet hebete stylo, perfidiae naevo martyrisato,
et in stellifero regno feliciter coronato, antequam
humaretur corpus ejus sepulcro, adduxerunt
Richardum puerum qui residui fuerunt in regno, et
qui non ierant ad luctuosum placitum cum eo. Tunc
Northmanni et Britones tantae pulchritudinis et dignitatis
puerum videntes, lugubri flebilique voce
singultientes, altaque diversorum ulutatu suspiria
emittentes, dixerunt unanimes: « Ecce cui servire,
ecce cui militare, ecce cui patre superstite fidem
fecimus. » Tunc Beringerus Britannicae regionis comes
praecipuus, infit flebilis et moestus prior pro
omnibus: « O seniores et domni, Arnulfi perfidia
dolose decepti, moerentes et tristes plorabili nece
piissimi marchionis, priusquam lamentabile corpus
tumulo condatur, seniorem faciamus nobis. Iste
puer, ut dux nobis sit et patricius, in sede patris est
subrogandus. Ne exterae gentes super nos irruentes,
hocque negotio hujus traditionis inaudito principari
super nos deliberantes, vindicent sibi Northmannicas
Britannicasque fines, iste puer constituatur istius
regni princeps. Scutumque perditum patris scuto
reformantes, restaurantesque ejus soboli, obstemus
repugnando volentibus dominari nobis. » His dictis
unanimiter collaudantes hoc consilium, aggrediuntur
comites cum magna frequentia principum commoto
impetu et | null | f13c2303-f6a2-4eea-a127-85493d630b3b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
murmure ululantium ingentis reverentiae
Richardum puerum. Tumultuantium autem
populorum murmure sedato, vix adepto silentio,
Beringerus et Alannus, caeterique Nothmanniae
Britanniaeque comites, datis manibus suis Richardo,
subdiderunt se libenter illi, ut promiserant olim
patri viventi. Pignoribusque pretiosorum sanctorum
delatis, sanciunt illi tenorem integerrimae fidelitatis
et militationis, morte christianae conjurationis. His
flebiliter expletis, pluribusque ad sua reversis, Richardus
puer exspectatae nobilitatis, fortitudineque
celebris, Rothomago remansit cum tironibus, patrisque
domigenis.
APOSTROPHA.
Rothomage super missa vage littora Sequanae,
Urbs fecunda bonis omnibus, et militibus feris
Semper feta laon, dives opum, plenaque munerum,
Venatu exhilaris, sufficiens, et locupletior
Multarum specierum, generum, pisceque ditior.
Altis alitibusque, accipitrique ancipiti scio.
Omni quin melior, quin potior, urbe potentior,
Portus quam vegetat Belgicus, et Celticus, Anglicus.
Gaude tripudians, laetificans, exhilarans, quia
Perfectus senior, et dominus legifer est tibi,
Defuncto et patre dux, patricius, marchio habebitur,
Richardus celebris, justus et almus, pius, innocens,
Sanctus, religiosusque, benignus, sacer et probus,
Solemnis, celebris pro meritis, dignus, amabilis,
Dilectus, recolendus, reverendus, memorabilis,
Saecla jure valens, jure potens, jure per omnia.
Qui te olim moderans proteget, et auxiliabitur
Et cujus meritis continuis saecla per omnia
Praefulgens locupletaberis, et munificaberis.
Et cujus bonitas, et pietas, et reverentia,
Campos Elisios scandere te coget ad ultimum.
Audiens autem rex Franciae Ludovicus quod,
Arnulfi Flandrensis comitis versutia deceptus, pro
stabilitate sacrosanctae Ecclesiae, sanctaeque fidei et
pacis, proque fidelitate sui martyrizatus esset dux
Northmannorum Willelmus, multum condoluit, et
optimates regni exceptis mortis ejus tractatoribus
concite Rothomagum properavit cum suis comitibus,
super his quae nefario Arnulfi comitis astu acciderant
consulturus. Rothomagenses vero adventu regis
Ludovici hilares susceperunt eum volenter, putantes
ut equitaret super Flandrenses, acerbamque et pestiferam
ultionem pro inaudito piaculo quod fecerant,
illis reddere vellet. Rex autem Ludovicus ad se venire
fecit Richardum tantae pulchritudinis puerum,
lacrymansque affectu doloso et fraudulento suscepit
et osculatus est eum, retinensque coepit epulari et
recubare secum. Sequenti namque die nutritori
tanti honoris puerum volenti deducere ad alteram
domum, ut balnearet et custodiret eum, prohibuit
rex, et detinuit secum. Secundo et tertio die itidem
altori aestuanti facere, non sinit rex, verum prohibuit
obstinato corde. Animadvertens nutritor captum
esse tantae dulcedinis puerum, ad nullum conatus
est postea ducere locum. Hujus igitur rei fama tota
civitas tumultuosa excitatur, murmurque captionis
per totam urbem diffusum sparsim ventilatur. Tandem
vero suburbani conglobati cum civibus, plebeloque
more irruentes ad domum principum civitatis
illius, coeperunt blasphemare eos, emittentes
ingentes gemitus, et dicentes altis vocibus: « Nostra
negligentia Willelmum ducem praecipuum nostrum
advocatum amisimus: vestro tamen consilio perfido
non hic exsul exterminabitur. Nos omnes perjuros et
regem digne necabimus, et Richardum tantae ditionis
puerum ne exsulet liberabimus. » Plurimi autem
principes asperrimis civium verbis exagitati, ferroque
induti velociter et armis, miscent se armatae
plebi. Plurimi vero rusticorum animositatem metuentes
domibus suis remanserunt, ostia obnixe obfirmantes.
Illico vero plebs cum armatis militibus
ferventi animo et citatis gressibus festinant regem
invadere cum suis comitibus. Rex autem ut tumultuarii
strepitus murmur audivit, coepit inquirere
causam illius rei. Dictumque est ei: « Urbis istius
principes, quia Richardum tantae spei puerum in
captione tenes, gestiunt te invadere festinanter. Vix
evades imminens periculum, vix liberaberis a turbis
civium et armorum. » Tunc rex algido pavore praeoccupatus,
imminentisque ruinae casu tremulus et concussus,
tandem in semetipsum reversus, misit ad
Bernardum principem Northmannici exercitus, ut
succureret ei pro amore Dei velocius. Qui concite
remisit ad eum haec verba dicturum: « Non me, nec
illum liberabo; sed hac seditione oborta, ut autumo,
interibo. » Tunc iterum rex misit ad eum, ut quo
liberari posset daret ei consilium. Bernardus autem
timens ne occideretur ipse et rex, remandat ut accipiens
in ulnis Richardum praecelsi auxilii puerum,
veniret supplex ad misericordiam militum et civium.
Rex autem sui diffidens, suorumque interitum et
internecionem metuens, suscepit in brachiis suis
Richardum tantae liberationis puerum, et detulit
ante conspectum armatorum, se et suos, supplici
voce | null | 7dcd75fd-727e-4d7b-bccc-81a2aa95a840 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
poscens misericordiam illorum, occidere volentium.
« Ecce ego et vester senior, quidquid de me
vultis facite cito, tantum ne me meosque occidatis
suppliciter imploro: quia vester dominus non moratus
est penes me ut captus teneretur, sed ut notitiis
regalibus, palatinisque facundiis instrueretur. » At
illi recipientes Richardum tantae virtutis puerum,
regem humillimae deprecationis plenum, ad aulam
suae habitationis et ad suos redire permiserunt. Rex
autem Ludovicus anxius super his importunitatibus,
superque venturis nutans et incertus, salubri suorum
episcoporum et comitum consultu, misit ut ad se
festinarent optimates civitatis illius, scilicet Rodulfus
et Anslec, atque Bernardus. Quibus accersitis,
coramque adductis, rex principibus infit tristis:
« Terrore mortis domini vestri acriter admonitus,
vosque super quod occidit solaturus, huc accessi;
sed acrioris tristitiae moerori tristior obviavi, quia
vestri suburbani cum civibus, et milites cum rusticorum
coetu, me meosque voluerunt conterere, et
dilacerare repentino interitu. Sed pestifero tantae
seditionis hoste, tuo consilio, Bernarde, liberatus, die
quid sum facturus. Et Bernardus: Nimis aegre tuus
fert animus quod fecerunt in te rustici cum civibus.
Oportet igitur salvum te reddi a propalatae nequitiae
fraude. Denique quia noster senior dux Willelmus,
felix per omnia exstitit tuus, decet quo terram haereditario
jure Richardo magnae posteritatis puero possidendam,
sacramento sacrae fidei, manibusque super
sacrosancta phylacteria positis sanciens auctorizes,
teque esse abhinc indemnem illi, et deinceps, atque
adjutorem et defensorem te esse contra terrigenas
omnes. Sic quiveris laetari nostro servitio et militatione,
nos tua tutela et gubernatione. Si quis vero
in te rixatus fuerit, conteremus eum, et si quispiam
insurrexerit in nos, virtute tuae potentiae prosterne
humo tenus eum. » Tunc rex in dolo respondit
Bernardo: « Quodcunque retulisti faciam, meosque
volenter aut nolenter facere ad praesens cogam. »
Illico Richardo praedignae innocentiae puero largitus
est terram haereditario avi patrisque jure possidendam:
delatisque sanctorum reliquiarum phylacteriis,
manibus super ipsa impositis, Deo nominato in primis
juravit se contra omnes illi auxiliari, suosque
praesules et comites idem facere coegit. His taliter
sedatis et expletis, rex fraudulenter principibus
Northmannicis infit: « Quoniam pollicitatione juramenti
veracis fidem integerrimi tenoris vestro seniori
vobisque peregi; perseverantem fiduciam vestri
adjutorii obnixe de me habeatis, et nullus vestrum
ullatenus nutet auxilio solaminis. Verum seniorem
sinite mecum morari, ut, facundae ubertatis colloquio
edoctus, discat definire, et detur minare verba scrupulosae
rei. Plurimarum vero rerum notitiam melius
discet in palatio meo, quam commorans in sua domo.
Quocunque proficiscar, mecum proficiscetur: quocunque
morabor, morabitur. Efficaci patris ejus
adminiculo regimen totius Franciae et Burgundiae
teneo: ideo adjutor et solator isti, quandiu superstes
fuero, ero. Quia pater istius pro me morte praeoccupatus
fuit, bellua crudelior ero, si non auxiliatus
fuero isti. » His igitur fraudulentis regis simulantis
alloquiis principes Northmannorum decepti, mancipaverunt
Richardum, desideratae spei puerum, Ludovico
regi ad educandum. Rex vero hinc cum puero
ad Ebroicacensis urbis profectus moenia, disponebat
reipublicae jura. Simulabat ore et opere bonae voluntatis
adjutorium, verum in corde gerebat malae intentionis
propositum. Diu morulans Ebroicas, cogensque
subdolo corde ad fidelitatem pueri civium
turmas, repetit Rothomagensis urbis palatia. Postera
die, principibus civitatis accersitis, fraudulenta et
dolosa verba retulit: « Super damni et doloris nostri
auctorem, properandi habeo intentionem. Revertar
ad Laudunum, deducens mecum Richardum fiduciae
vestrae puerum; hincque Burgundionibus ascitis,
Francigenisque conglobatis, obsidebo Attrabatum
donec capiam illum. Omnes vero subvertam munitiones
Flandrensium, et dissipabo hostiliter bona
illorum. Quocunque Arnulfum scivero, illuc mei
exercitus gressum festinanter protelabo. Ultionem
quam meretur ei reddam, si forte illum usquam inveniam.
Vos autem estote praeparati, ut vestrum
seniorem mecum vindicetis. » Talium sophismatum
simulationibus excaecati, siverunt futurae opis puerum
ab eo deduci.
APOSTROPHA.
Rothomage tuus modo puer,
Marchio jure potens tibi datus,
Captus adest quia, plange tremulans
Regeque, Francigenisque Satrapis
Ducitur, heu dolor! advena velut
Dacigenis stolidis proceribus.
Comes vero Arnulfus inaudita fraudulenti homicidii
lue foedatus, timensque futuros vindicaturi si
bene egisset regis adventus, misit ad eum legatos,
qui subsequentia dicerent, cum maximis muneribus:
« Domine rex piissime, noster senior plurima subactus
infirmitate, mandat tibi fideli | null | 52a80661-5937-48c1-9447-a8508c41c10d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
servitium, si placet
recipere. Falsa propalatae famae opinione audisti,
indebitae Richardi ducis morti nostrum seniorem
Arnulfum favisse, qua se contra te vult expiare et
emendare, judicio tuorum, igne. Milites vero, quibus
Richardus plurima mala intulit, quique morti illum
applicuerunt, ex tunc minabit, si talibus factis gratiam
tuam poterit promereri. Quatenus annuendo
petitionibus ejus benevolus faveas, mittit tibi libras
auri purissimi bis quinas. Quin etiam universae regionis
suae tributa annuatim dum vixerit tibi ultro
solvet. Servitium tuum sui per omnia facient, et
quocunque perrexeris hostiliter pergent. Ipse accedere
ad te nequit, quia podagra scis eum irretiri.
Foveant preces nostrae indulgentiam tuae pietatis,
tali afflictum infirmitatis vulnere, talique sine re
culpatum crimine, miserantis. Miseratio condigna
praeoccupet furorem tuum, ut non deseras servum
tuum, sine causa a te exosum. Tua est potentia,
tuumque regnum: noli perdere quod tibi est commissum.
Facilius potes omnes Flandrenses perdere
quam vasa vitrea malleo conterere. » Tunc regis
consiliarii muneribus excaecati dixerunt ei: « Non
oportet te ulli praejudicium facere, qui se tibi satagit
justificare. Immunem se a doloso scelere mandat,
suosque justificare aut exterminare deliberat. Pro
non recuperando quo indiges, non debes perdere
quem tenes, neque te ullatenus illo frustrari. Omnes
qui occidentur non tibi est jus vindicare, residuos ob
mortem rixantes pacificare. Reminiscere malorum
et pudoris, quae in te Northmanni Rothomago exercuerunt,
et praecave ne pejora tibi impertientes,
Northmannicum auferant tibi regnum. » Tunc Flandrenses:
« Praeter haec mandat noster senior tibi
praemaximum consilium hujus rei. Tene Richardum
filium in sempiternum, et usus fructus regni in
aeternum. Opprime diro legis jugo et servitio terrae
illius habitatores, et coge illos servire tibi obedienter. »
Cujus pravi consilii exhortatione et
muneribus rex deceptus et excaecatus detinuit Richardum
tanti pretii puerum, et dimisit Arnulfo,
quae fraudulenter de Willelmo fuerat propter eum.
APOSTROPHA.
O Ludovice,
Si bene corde
Vota teneres,
Quaeque sacrasti,
Rex recolende,
Cum bene regnans
Imperitasti;
Auxiliante,
Praesidiumque
Dante salubre
Vindice tanto,
Patre Richardi
Religioso,
Innocuoque
Martyre Christi,
Simplicitate,
Et probitate
Munificato.
Belgica qua nunc,
Celtica necne
Ast Aquitana
Gallia porgit
Multiplicatos
Undique tractus
Cur abicis quod
Jam sacramento
Religionis
Christicolarum
Jure tulisti?
Cur resolutus
Lege ferina
Atque nefanda,
Muneribusque,
Proditus astu,
Linguis honestum,
Jamque revulsa
Pace tenorem
Credulitatis?
Cur sobolemque
Illius almi,
Lore ligatam
Impietatis,
Fomite pravo,
Heu! vegetandum
Atra cupido
Sorte cupita
Detinet exlex?
Desine pravum,
Sperne tenere
Quaeque nefanda
Mitte Richardum,
Postulo, ephebum,
Quo sua jura
Impleat alma.
Quo capis illum,
Tu capieris,
Et vice digna
Regredieris.
Erat autem quidam tiro nomine Hosmundus, Richardi
summae celebritatis pueri educator, et altor
sagacissimus. Qui quadam die absente rege immeritae
captionis puerum equitare fecit ad aucupium,
ut disceret alites capere suo accipitre. Cum vero
rex reverteretur, et reginae verbis Gerbergae sciret
quod puerilis delectationis studio memoralis scientiae
puer Richardus extra Laudunum proficisceretur,
rogavit ad se venire Hosmundum magistrum
ejus. Illo coram astanti furiis bacchatus acerbis,
demonstrans obtectum din nefariae captionis secretum
infit: « Nequior omnibus, quorsum deduxisti
seniorem tuum nudiustertius? Senioris tui poplitibus
coctis, privabo te oculis, si forsan eum quoquam
amplius duxeris. » Tunc aliis tironibus pariter cum
eo commendavit puerum, ut custodirent diligenter,
et ne posset fuga elabi praeviderent eum. Hosmundus
autem animadvertens captum esse Richardum
tantae dulcedinis puerum, misit ad Rothomagenses
qui nuntiaret blasphemum tantae deceptionis negotium.
Rothomagenses vero mutatum malefici regis
stupentes propositum, a Deo requirunt suppliciter
tanti consilii auxilium, Mittunt ergo ad omnem
Ecclesiam Northmannicae Britonicaeque regionis, ut
missas concelebrent devote pro eo presbyteri, clerus
psalmodiis vacet, populusque nudis pedibus,
saccoque indutus jejunet. Northmannici vero Britonicique
praesules hujus tristis legationis famam
audientes, triduanum jejunium in uno quoque mense
populo indicentes, deprecantur Dominum Deum
fusis precibus, eleemosynisque datis pauperibus
suppliciter, ut reddat eis Richardum tanti desiderii
puerum. Monachorum canonicorumque clerus pro
eo psalmos supplex concinit, populusque lustrans
devotus ecclesias, deprecativos gemitus emittit. Interea
Richardus tanti decoris puer, insignis prosapiae,
honestate celeber, instruebatur omnibus in
captura notitiis sufficienter. Ducebat solidam illius
aetatis partem robore cumulato, eratque commodus
et | null | 9c63a025-d130-4bf2-b7b9-c33bc7ceccb0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
utilis omnibus quasi maturus aevo. Arguebat secundum
vires aetatis quidquid erat illicitum. Floccipendebat
quidquid erat animae incentivum. Vivaci
lepore affluenter armabat linguam, facundaeque
ubertatis colloquio insignibat eam. Peragrabat studio,
et retractabat quae ignorabat, nec abdebantur
ei quae sunt obscura. Pueritiae suae aetatulam Jesu
Christo consecrabat, seque totum divinis praeceptis,
tenerae adhuc licet aetatis esset, mancipabat. Divina
namque permissione hoc factum est, ut puer
conspicuae formae prae caeteris nitidus, nonnisi in
palatio regis nutriretur. Multimodis illum sermonibus
libenter insignibant; et mellifluo palatinae sermocinationis
dulcamine erudiebant. Processu vero
temporis, Northmannorum et Britonum precibus
continuis, jejuniisque singulis mensibus devotissime
exercitatis placatus regum Rex Dominus, eripuit
Richardum inaestimabilis incrementationis puerum
taliter de regis manibus. Praedictus namque tiro
Hosmundus, provisor illius honestissimus, videns
detineri suum seniorem diutius, et vallari vicissim
die noctuque ne posset subtrahi tironibus, coepit
meditari quomodo eriperet eum de tantis custodibus.
Quadam igitur die coegit hujus rei gratia simulata
imbecillitate recumbere tantae custodiae puerum,
et quasi dissimulata corporis sospitate, emisso
frequentius planctu aggravari eum. Cujus falsae
opinionis rumore civitas impletur, et haec simultas
pro veritate fama nuntiante propalatur. Custodes
vero tertia die aestimantes morte praeoccupari tantae
diligentiae puerum, huc illucque necessitate sua
euntes discesserunt. Hosmundus igitur coenante rege
et civibus, nudisque plateis ab hominibus, byrro et
tantae liberationis puer indutus, citatis equis, Lauduno
exivit citius, rapidoque cursu castrum appulit
Codiciacum. Illic affluentis probitatis commisit castellanis
puerum, et profectus est in ipsa nocte ad
comitem Bernardum ejus avunculum, qui morabatur
moeniis Silvanectensium.
APOSTROPHA.
Northmanniae nunc praesules,
Belloque in omni principes
Regni triumphales simul,
Et clerus omnis ordinis,
Populus simul plorabilis:
Pueri, senes, et virgines,
Juvenesque, cunctae feminae,
Vulgusque in vicum concitus,
Fletus lugubres mittite
Moestis modis et parcite.
Nam gaudium vobis datu
Vinclis solutus regiis,
Elapsus et custodibus
Richardus almus, innocens,
Prudens puer sanctissimus,
Pulchre decorus, splendidus,
Liber tenaci compede,
Vobis erit dux praepotens
Grates Deo nunc reddite
Pro liberato pignore.
Bernardus autem in obscurae noctis silentio videns
Hosmundum, admirans dixit ad eum: « Quid tibi,
Hosmunde? nihil boni de meo nepote? » At ille:
« Domine, si eruam eum de manu regis atrocis, quid facies
de eo? » Et Bernardus: « Te multis honoribus ditatum
sublimabo, te beneficiis locupletatum nimis exaltabo.
Nepotem vero meum in regno patris sui haereditario
restituam, Northmannorum, Britonumque principes
illi servire cogam. » Ad haec Hosmundus:
« Sero Lauduno tuum nepotem clam subtraxi, et Codiciacensibus
castellanis eum, ut custodirent, commendavi. »
Mox Bernardus solito laetior citius surrexit,
et ad Hugonem magnum ducem Parisius
praepete equitatu festinanter properavit. Hugo magnus
videns eum dixit: « Quid ad nos tam repentinus
et matutinus accelerasti? » At ille: « Rex quia Ludovicus
meum nepotem strictius et praevidentius
custodit, venio ad te ut des super eum aliquod consilium
mihi. Et si forte aliquis eum de manibus
regis eruerit, quale adjutorium ei tua clementia
impertietur? » Tunc Hugo magnus: « Mirum est omnibus
quod agit rex Ludovicus. Pater pueri illius
pro fidelitate regis deceptus est et interemptus, et
ipse tenet captum filium ejus. Utinam de vinculis
regis eum eruerit aliquis, et mihi adduxerit! » Et
Bernardus: « Domine, quid facies si quod retulisti
adimpletum fuerit? » Et Hugo magnus: « Ego quidem
Northmannos et Britones subjugans ei, possidere
faciam illum quaecunque pater tenuit. Contra
regem illi auxiliabor, contraque Arnulfum, omnesque
insidiatores viriliter juvabo. » Tunc comes Bernardus
precibus accumulans preces, ad pedes suppliciter
corruens dixit: « Domine dux praepotentissime,
ne irascaris si repetam quod volo a te. Ut
credulus tuarum promissionum confitenter existam,
pollicitationis verborum tuorum fac mihi tua petitione
fidem integerrimam. Habeo enim Codiciaco
tanti amoris puerum captione regis perfidi ab
Hosmundo liberatum. » Dux vero magnus gratulans
de puero eruto, dixit comiti Bernardo: « Ut [de] propositionis
meae proposito fiducialiter securior sis,
faciam tibi et illi quae supplex requiris. » Allatis vero
reliquiis, manibusque supra positis, sacramento
verae fidei spopondit se puero contra omnes auxiliari.
APOSTROPHA.
Mellifluae bonitatis ope,
Hugo potensque, valensque, vigens, | null | 81a971e8-5b61-4c5c-9526-e03f9397854b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Magnus, et inclytus, ac meritus,
Magnanimus, bonus, almificus
Mirificus, probus, egregius.
Auxilii ecce memento tui,
Et reminiscere quam peragis
Eximiae probitatis opus.
Emeritumque juva puerum,
Protege, salvifica, refove;
Quod pater ut tenuit teneat,
Gaudeat et recidivus eo,
Possideat, habeat, faciens
Quod facere assidue ambierit.
His et hujuscemodi peractis, comes Bernardus
rapido equitatu Codiciacum expetiit, et osculatus
tantae diligentiae puerum, amplexibus fruens optatis,
eum cum magno exercitu ad Silvanectensem urbem
perduxit. Rex vero Ludovicus duplicis tristitiae,
scilicet eo quod ceperat puerum, et quod ipse elapsus
erat, expertus errorem, misit legatum ad ducem
magnum Hugonem, ut reddere puerum cogeret
Bernardum comitem. Hugo quidem magnus remandat
regi verba subsequentis orationis: « Silvanectensem,
et Codiciacum, Torotense non auferam
Bernardo, et Cretheltense castrum, nequeo
urgere ullis conaminibus illum ut reddat Richardum
dilectissimum nepotem suum. » Interea Bernardus
comes Silvanectensis misit ad Bernardum
Rothomagensem, caeterosque Northmannos, qui
nuntiaret concite eventus optatos. Northmanni quidem
et Britones desiderati pueri ereptione nimium
hilares, persolvunt Deo omnipotenti pro eo vota
et grates. Hujus rei gratia Silvanectensis comes
Bernardus profectus est contra Bernardum Rothomagensem
et Dacigenam, quid ageret de puero
consulturus. Cumque mutuis alternatim sermonibus
nimiumque secretis fruerentur, et de restitutione
pueri in regno diu tractarent, Bernardo Dacigenae
dixit comes Bernardus: « Ne forte rex Ludovicus
animadvertat nostrae intentionis propositum, non
veniam abhinc contra te amplius ad placitum. Verum
crede quod mandavero tibi signo inter me et
te facto ostenso per legatum, et rimare ingenioso
conamine regem Ludovicum fatuare, quia vult nos
et vos omnes crudeliter perdere. » Illico pluribus
rerum caute replicatis, quisque sua celerius revisit.
Interea rex Ludovicus de dignae ereptionis pueri
absolutione anxius, et de remandato diffidentiae
ab Hugone nimium tristis et moestus, misit ad Flandrensis
gentis comitem Arnulfum, qui ejus rei negotio
auxiliabitur nimium; quatenus venire contra se
acceleraret ad placitum. Qui festinanter occurrentes
sibi in pago Virmandensi, in villa quae dicitur
Restibulis, quid agerent coeperunt meditari. Arnulfus
vero digni interitus sui formidans ultionem,
vafro stomachatus astu, dixit ad Ludovicum regem:
« Ingentis formidinis pavore exterreor, et usque
ad intimum medullarum super venturis concutior,
ne forte Northmanni et Britones Hugoni duci contra
te rixanti vehementer nostrae confusionis interitu
cohaerentes, militari manu ascita insurgant in nos
unanimes. Verum super hoc dabo tibi consilium, ne
incurramus venturi damni periculum. Excaeca igitur
oculos Hugonis muneribus et beneficiis, ne
possit quae feceris jure refragari. Concede illi
Northmanniam a Sequana usque ad mare, ut valeas
quae citra sunt quiete tenere. Northmanni vero
taliter divisi desolabuntur, et non contra nos ad
certamina ultra excitabuntur. Sic minues et exarmaveris
potentiam illorum, non uno soli Domino
militantium.
APOSTROPHA.
Inventor sceleris, consilii et mali,
Prorsus quod vetitum est, fraudis et impiae.
Cur praescire Dei consilio tuo
Gestis conterere, et sistere perfido?
Heu! heu! occubuit perfidia tua,
Hujus jam sobolis praemeritus pater,
Pro visu Domini purior ut foret,
Fultus martyrio, testis et emicat.
Hanc non contaminans improbitas tua
Torquebit simili et dilanians modo,
Hic vere sederit dux luculentior,
Prudens, pacificus, promeritus comes,
Sanctus, religiosus, bonus et pius
Summus patricius, marchio providus,
Defensor patriae, at indigus opis,
Solator miseris, quin viduae et orphani.
Cunctis omne bonum, lucraque prospera.
Effectus populum regimine congruo,
Conducet moderans, legeque corrigens,
Campi siderei ad pascua coelica.
Rex vero Ludovicus pravo astutae dolositatis
ingenio usus, misit ingentis reverentiae praesules ad
Hugonem velocius, ut ea fide qua concatenantur
senior et miles venire festinaret ad se promptius.
Hugo igitur magnus creberrimis episcoporum petitionibus
suppliciter coactus, profectus est contra
regem ad villam in vico juxta Compendium, quae
dicitur Crux, dixitque ad regem: « Cujus rei negotio
huc me accelerare fide et legatis praecipuis
compulisti? » Rex autem: « Ut reddas mihi Richardum,
quem furatus est Hosmundus, et perduxit ad
comitem Bernardum. » Respondit Magnus Hugo:
« Nisi castra quibus praeest Bernardus illi vi abstulero,
nequeo favere ullatenus precibus tuis et voto. »
Tunc rex: « Ut meae necessitati non injurius, sed
solator existas, concedam tibi Ebroicacensem | null | acc5f3c0-2c4b-4a2f-9804-117e972ccf5d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et
Bajocacensem comitatum, quin etiam a Sequana
ad mare usque ut possideas. Ego vero quae citra
Sequanam sunt tenebo, et quae meae voluntatis
sunt ex his explebo. Simus concordes in
omni negotio et unanimes, ut decet regem et
ducem perpetualiter. Ego cis Sequanam pergens,
Rothomagum obsidebo, tu vero militari manu Bajocas
vallans expugnato. Sic atteramus Northmannos
advenas et superbos, nostraeque ditioni subjiciamus
illos. Taliter autem mitescent et subjugabuntur,
aut exterminati Daciam celeres repedabunt. » Hugo
vero dux magnus, fidei, quam fecerat Bernardo pro
Richardi juvamine oblitus; quin etiam beneficiis ac
civitatibus exorbatus, pepigit cum rege hujus conventionis
foedus. Quo, ut haec facerent, determinato
tempore, regreditur ad sua quisque. Bernardus igitur
comes hujus conventionis gnarus adiit Hugonem
ducem celerius, veniensque ante conspectum ejus,
dixit corde vultuque turbatus: « Dux magne et
fidissime, praecellis usque nunc omnibus meritis,
et fidei tenore, sed mirum mihi cur innocenti puero
mentitus es, quod ultroneus Christianae conjurationis
fide promisisti. Oporteret te quam promisisti servare
fidem illaesam, et nullorum donorum munere et
beneficio exsecrari eam. Northmanni et Britones
norunt quae spopondisti puero, Franciaeque principes
laetificarunt se super hoc consilio. Quid turpius hac
infamia? talique blasphemia quid obnoxius? Tantae
perfidiae rumor, tantique malefici ducis nequitia
promulgatur per tota penes Franciae civitatum
moenia, omnes susurrant de tanto duce et advocato,
quo modo deceptus est et mentitus muneribus et beneficio. »
Contra istius invectionis molimina Hugo
magnus respondit, ab imo cordis emittens suspiria:
« Veris purisque sermonibus quae exsecutus es retulisti,
quia oblitus sacramenti, quo me defensorem et
adjutorem pueri ultroneus promisi, terram a Sequana
usque ad mare haereditario jure ab eo possidendam,
dono regis recepi, eique integerrimae fidei
stabilitatem feci, meque adjutorem illius ex ea
terra, quae citra Sequanam est, perjurans repromisi,
si eam quam mihi dedit nunquam contradixerit.
Verum quia mirabilis ingenii, ingentisque
industriae et calliditatis comes es, et astutus in
omnibus negotiis, precor ut eruas me aliquo sophismate
a blasphemia hujus rumoris. Decurso
abhinc die sedecies, festinabimus adire Northmanniam
ego et rex. Ipse autem Rothomagensem urbem,
ego vero obsidebo ut juratum est Bajocensem.
Affligemus igitur Northmannos taliter et Britones,
et redigemus ut serviant humiles. Quisquis vero
contra nos contumax fuerit et rebellis, exterminabitur;
quisquis vero armis praesumpserit, occidetur.
Si quid prudentiae et ingenii habes, precor te ut ab
hujus perjurii noxa solvens me liberes. » Cernens
autem Bernardus quod aperuisset Hugo magnus cor
suum, dixit ad eum: « Idcirco quod tu senior benignissimus,
vel quia ille nepos meus dilectissimus,
melius quam potero argumentabor, si forte vestrum
cogitasse turbare quivero. » Illico comes Bernardus
consilia regis et senioris sui, denominataeque congressionis
super Northmannos tempus expertus,
recordataeque voluntatis sui senioris benevolentia
laetior, Silvanectis regressus, misit ad Bernardum
Rothomagensem et Dacigenam velocius, et quae audivit
ab Hugone duce magno, etiam voluntatem ejus
mandavit secretius. Quin etiam ne regi obnoxius
civitatem defenderet, verum choro canonicorum monachorumque
praeparato, eum quasi ejus adventui
congratulans hilariter reciperet, et ut Hugoni magno
duci terram, quam illi dedit, regem contradicere
multarum argumentationum prosecutionibus cogeret.
Bernardus vero Rothomagensis laetior legatione
hujus consilii, quae legato disserente secreta audivit,
Northmannis principibus ascitis intimavit. Northmanni
autem non quemquam illorum decipere
scientes unquam Bernardum, quin etiam quod Hugonis
magni ducis sciret secretum, ejus collaudaverunt
pariter consilium. Statuto vero tempore
conjuratae progressionis; ascita Francigena undecunque
potuit manu militari, venit rex in pagum
qui dicitur Calcis, coepitque infestare gentes et
praedia incendiis. Hugo autem dux magnus hujuscemodi
conjuratione illectus, profectus est ad Bajocacensem
comitatum cum magno exercitu. Bernardus
igitur Rothomagensis non immemor Bernardi
Silvanectensis comitis consilii, misit ad regem Ludovicum
in dolo verbis pacificis, quatenus properaret
ad civitatem Rothomagensem cum episcopis
principibusque suis, et ne amplius devastaret quae
sua erant ferocitate tantae gentis. Rex vero hujus
legationis mandato laetus, regiminisque sui et honoris
profectum congratulans adaugere, subacta urbe
et principibus, venit Rothomagensem civitatem cum
Francigenis optimatibus, prohibens reliquos exercitus
ne depopularentur terram suae ditionis amplius.
Bernardus vero, caeterique principes, atque clerus
totius urbis, occurrerunt contra portam Belvacensium,
et receperunt animosae calliditatis ingenio
eum. Crastinae vero diei diluculo venit | null | f9f3d173-875b-4c1d-ae05-821e1208e2c8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Bernardus
ante conspectum regis Ludovici, et coepit in dolo
compellare eum verbis humillimis: « Domine rex
invictissime, ab olim usque nunc integer stabilisque
exstitisti fide, et collaudabilis in omni tuo opere.
Nos ducem et advocatum perfidia Arnulfi amisimus,
sed gratia Dei te regem advocatum nobis recuperavimus.
Non curamus de prole, quam tibi Hosmundus
furatus est et abstulit: nec unquam ejus servitio
incumbentes militabimus ei, quia melioris
consilii est nos esse regales et palatinos, quam talis
comitis satellites esse et servos. Verum, nobis mirum
quid audivimus, et ultra credibile, supraque
satis admirati sumus, quorum relatu didicimus
quod Hugoni duci semper contra te rixanti contumacius
concessisti spatiosam terram a Sequana maris
fine tenus, et adhuc expugnat Bajocacensem tellurem,
et praeoccupat cum magno exercitu. Parvi
pretii, rex dulcissime, parvaeque militationis atque
servitii, quod tibi reservasti. Viginti millibus armatorum
augmentatus es inimicum tuum. Quis Constantinensibus
et Bajocacensibus vidit fortiores in
bello, prudentiores in consilio? Si militarem manum,
ut Willelmus, tenuisses, omnium quippe gentium
horum consilio et armis dominari quivisses. Nonne
Willelmus hujus exercitus medietate fretus, comitante
Hugone et Herberto seorsum conduxit se ad
regem Henricum securus? Quis tuebitur et defensabit,
proderit et praeerit huic quam retinuisti civitati?
Bajocacenses, Constantinensesque hanc custodiebant
urbem Francico Anglicoque in portu eminentem.
Omnium bonorum illius terrae affluentia
aderat nobis, et eramus locupletes opibus illius
telluris. Recipe ergo civitatem, quia non habemus
sumptus quibus in ea vivere possimus; daque Hugoni
eam quo queat rebellare contra te securius.
Nos Daciam cum omni genere nostro praepete navigationis
cursu repedabimus, et hanc majore collecta
multitudine militari, ut Rollo quondam, devastabimus,
nec tua, nec Hugonis erit posterius. » Rex
vero deceptricibus querimoniis instigatus, precatus
est Bernardum ut daret sibi consilium super his
rebus. Tunc Bernardus: « Mitte legatum ad Hugonem
ducem magnum, qui Bajocacensia rura illi
contradicat, et non possidere plus quam tribus noctibus,
et dicat non tenere se ea amplius, quia malo
es consilio usus. » Rex vero illico misit ad Hugonem,
qui diceret hujus rei sermonem. Cumque
legatus coram Hugone duce astaret, hujusque rei
verba illi intimaret, obstupuit, in unoque obtutu
defixus inquit: « Calliditas duorum principum coegit
regem mandare tale propositum. » Hujus igitur contradictionis
verbo Parisius Hugo dux regrediens,
misit ad regem Ludovicum dicens: « Cur quod mihi
spontaneus dedisti, ablatum est? » Respondit rex:
« Tellus Northmanniae non nisi unius senioris unquam
tuebitur advocatione. Nec debet esse divisum,
quod decet esse continuum. Rollo enim Daciae finibus
exterminatus, hanc sibi integre vindicavit, et non
dispertita ab ullo postea exstitit. » Gens Dacigena
nescit famulari nisi uni soli seniori. Legatus autem
quae rege narrante audivit, Hugoni duci diligenter
retulit. Interea Bernardus Silvanectensis autem audiens
inopinatum citissimumque regressum Hugonis
ducis sui senioris, venit ad eum citatis equis. Dixitque:
« Dux perseverantis fiduciae, quoniam noxialis
sacramenti solutus es compede, memor sis sacramenti,
quo te Richardi pueri adjutorem spopondisti. »
Et Hugo: « Nequibo illi auxiliari, quia omnis
Northmannica gens subdita est regi. » Contra Bernardus:
« Praestolare attentius eventum rei, et
quid futuri parient dies illi. »
APOSTROPHA.
O rex, cur memor haud tui
Istiusque patris, qui tibi profuit,
Cujus praesidio continuo regna tenes modo,
Et qui multa operatus est
Pro te, et qui occubuit hostia victima
Regis siderei, quaeque latent * sui.
Et quod jam genitor suus,
Pollens veridica perpete famine,
Armis exsuperans, et quod avus continuit sacris
Nunc praejudicium facis
Ex hoc innocuo adhuc probo puero
Richardo, celebri prosapia nobiliter sato.
Hujus flagitii lue
Casus innumeri praepedient, ob hoc
Olim te capient, te periment fine sub ultimo.
Interim rex Ludovicus morulans Rothomagensis
urbis moenibus, disponensque Nortmannicarum rerum
negotia ut dominus, fraudulenta falsae opinionis
intentione, putans se esse regem Northmannorum
et advocatum, labile deducebat illic otio tempus.
Quadam namque die quidam tiro Francicae gentis,
sufficientem omnium rerum opulentiam Dacigenae
Bernardi, quin etiam uxorem praepulchrae speciei ut
concederet sibi, regem rogavit. Caeteri namque tirones
hujus petitionis famam secretius audientes venerunt
ad regem dicentes: « Domine rex, tibi incessanter
semper servimus, et nullius rei sufficientia | null | 64a5d60e-479e-4c64-9847-50cda19ec591 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
nisi cibi potusque ditamur. Hos advenas Northmannos
expelle abhinc et extermina, precamur, et largire
nobis illorum beneficia concessis uxoribus. Nos vero
hanc urbem regemus servitio tuae fidelitatis, nec de
cujuslibet nostrorum infidelitate nutare quiveris.
Consilium hujus rei nefandum enucleatur Bernardo
et Dacigenis; verumtamen vicissim consulti, commiserunt
illud taciturnitati. « Rege vero Ludovico
Laudunum regresso, novercalisque odii zelo a
Northmannis nimium pertaeso, turpis tironum petitionis
ambitione admodum tristes, meditabantur
interitum regis retractando unanimes. Ut autem
regem decipere aliquo subdolo conamine quivissent,
Northmannorum optimates miserunt ad Haigroldum
regem Daciae nobilioris et ditioris potentiae milites,
ut Richardo Willelmi magni ducis filio consanguineo
succurrere festinaret; quia rex Francicae gentis totius
Northmanniae monarchiam vindicabat sibi, auferens
omnem honorem puero Richardo eruto ejus
avunculis. Haigroldus vero rex Daciae magnanimus
ob amorem Richardi sui propinqui, legatos Northmannorum
honorifice suscepit; constructisque navibus,
hisque cibariis et militibus repletis, ad littora
salinae Corbonis, qua Diva rapido meatu procelloso
mari se infundit, cum incredibili tironum multitudine,
citius quam quivit venit. Constantinenses autem
et Bajocacenses audientes adventum regis Haigroldi
propter amorem Richardi pueri, venerunt
servire illi. Fama illico per Franciae climata celeriter
penetravit, denuntians inaestimabilis multitudinis
paganos adesse littoribus Northmannicis. Bernardus
igitur, caeterique Rothomagenses, fidelitatem regis
Ludovici verbis simulantes, miserunt ad eum in
dolo, dicentes: « Quoniam innumerabilis copiosaeque
multitudinis pagani primaevae juventutis flore
nitidi, nostris finibus sunt advecti; precamur quatenus
ascita manu militari, subvenias velocius nobis,
si Northmannicae regionis principatu gaudere
mavis. » Rex autem legato: « Fama nuntiante audivi
verum esse quod dicis. » Quapropter rex Ludovicus
hujus pestiferae legationis relatu admonitus,
concitato Francigenae gentis exercitu, venit ad
Rothomagum repentinus, adducens secum Herluinum
comitem et Lantbertum fratrem ejus. Rex
autem Haigroldus regis Franciae audiens adventum,
fraudulento consilio Northmannorum mandavit venire
illum contra se ad placitum. Rege autem Ludovico
confidenti in multitudine exercituum et ire
disponenti suae damnationis ad placitum, dixit Bernardus
Rothomagensis se fidelem simulans Francorum:
« Gens contra quam proficisceris ad conciliandum,
internae dilectionis amore recolens, dilexit
nostrum comitem Willelmum, et pro quo martyrizatus
est intimo cordis affectu odit nimium. Lite
enim Herluini comitis, Northmanni tali duce privati,
congredientur intentione mortis in eum, si forte
eum viderint. Quapropter eum noli ducere tecum,
ne forte, eo cognito, nascatur utriusque exercitus
jurgium. » Tunc quidam ex tironibus Bernardo
respondisse fertur: « Num propter te caeterosque
advenas talis comes, ut est Herluinus, ullis latebris
repositus abscondetur? » Bernardus autem tacite
quae agebantur considerabat, illiusque invectionis
dolorem in corde pressabat. Ludovicus autem rex
Francigenum monens exercitum, Herluinum comitem
conduxit secum, castraque metatus est citra
Divae decursum. Constantinenses atque Bajocacenses
cum rege Haigroldo ultra Divae fluenta fixere tentoria.
Bernardus primo mane consurgens, venit ad
regem Ludovicum dicens: « Domine rex, velocius
surge, et quid agendum sit, secretius cum tuis rimare.
Alterius moris est gens haec quam Francigena,
argumentosae calliditatis nimis plena. » Tunc
quidam recubans intrinsecus, respondit Bernardo,
rege adnuente, stanti forinsecus: « Pete dormitum
citius, quia non curamus de talibus. » Bernardus
vero hujuscemodi verbis exasperatus, repetiit castra
Rothomagensia velocius. Aestuante vero sole hora
diei tertia, coeperunt Divae alveum Constantinensium
Bajocacensiumque transire agmina. Bernardus autem
hoc intuens, regem iterum expetiit, dicens:
« Supra satis rex dormitare adhuc stude, quia gens
Dacigena transgressa Divae flumen stat equestris in
littore, nescio cujus animositatis intentione. » Rex
vero minacibus verbis excitatus, surrexit ocius, comitumque
et militum frequentia constipatus festinabat
ire ad sui colloquium interitus. Convocansque
Bernardum dixit ad eum: « Nescio quid meus mihi
praesagit animus, placida non mihi est quiete contentus.
Aut pugnam, aut aliquid novum exagitat
mihi invadere sollicitus. » Ad haec Bernardus:
« Nonne prohibui multis prosecutionibus, ne comes
Herluinus huc conduceretur? » His dictis, venit ad
locum, quo placitum erat dispositum. Stabat autem
illic cum Constantinensibus et Bajocacensibus rex
Haigroldus, rege Ludovico propius stante cum
Francigenis altrinsecus. Stabat autem et illic Dacorum
delecta juventus, adnixa hastis, tenensque
scuta in manibus, quaerebant occasionem, qua possent
Francos occidere et regem. Mutuae igitur voluntatis
colloquio, rege Ludovico, et Daciae rege Haigroldo,
* | null | 19ea29c6-e0ae-49fb-b20c-8aa358a768a2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
contuentibus Francigenisque et Dacigenis,
necnon Constantigenis et Bajocacenis undique
secum armatis, circumstantibus; cuidam militi noto
quondam sibi dixit comes Herluinus: « Cujus sospitatis,
cujusque prosperitatis, vel cujus facultatis,
tu et origo tui generis? » Respondit ille: « Salubris
sum incolumitatis, locupletisque felicitatis, atque
sufficientis ubertatis. » Constantinenses vero et Bajocacenses
coeperunt ab interrogato inquirere quisnam
esset, qui de commodis suae prosperitatis tam
familiariter sciscitaretur. Respondit ille inquirentibus:
« Herluinus monasterioli castri comes praecipuus. »
Constantinenses autem dixerunt Bajocacensibus:
« Nonne hic, cujus jurgio vel pro quo deceptus
est et martyrisatus noster senior Willelmus, Marchio
duxque honestissimus? Erueturne hic infestus
nostris manibus? » His dictis, commoto murmure
incompescibili torqueunt arma omnes Dacigenae,
furiis stomachati; tantique domini morte felle
aestuante bacchati, occasione capta, invadunt Herluinum
comitem, et perimunt imperterriti; Francigenae
autem cupientes comitem Herluinum ulcisci
seque armis tueri, insurgunt super eos intrepidi.
Cujus occasionis dolo, praelii certamine atrociter
inito, Franci telis lanceisque pugnando confractis,
obluctabantur fortiter mucronibus extractis. Tandem
multifluo pestiferoque Constantinensium et
Bajocacensium, nec non paganorum coetu hinc inde
vallati, jugulabantur dilacerati sicut bidentes a lupis.
Sic mortifero per praelium impulsu congressi, bis
novem comites nobilissimi praeoccupantur morte,
saeviente Marte dilapsi, ex parte regis Ludovici,
nec erat ulla spes vitae, vel fugae residuis. Rex vero
Ludovicus praesidio Francorum cernens se desolatum,
expertusque praelii periculum, fugae tardantis
expetebat auxilium. Rex quippe Haigroldus prospiciens
abesse regem Ludovicum, volucri sonipede
agmen secans medium, citato cursu persequebatur
eum. Rex autem Ludovicus hac illacque fugitabat,
quia freni a capite equi delapsi habenas manibus
solummodo tenebat. Haigroldus autem rex Ludovicum
taliter impeditum mox expetiit, et per capulum
fulgentem ensem tenens, vagina cava a latere diripit,
militibusque suis ne elaberetur, neve occideretur,
eum commendavit. Ipse vero capto rege congratulans,
ad praelii campum concitus remeavit, et
adhuc armis Francos se tuentes ad internecionem
usque prostravit, atque Francicae gentis laceros
plagis Orco detrusit. Northmanni vero victoria, armisque
et spoliis potiti, praeliique campum lustrantes
securi, ad humandum detulerunt exanimes suae
gentis.
APOSTROPHA.
Digne pro meritis ducis futuri,
Richardi celebris, bonique justi,
Fulgentis pueri, indolisque sacrae:
Vestra proque fidelitate, qua nunc
Bellando patriam tenetis istam.
Northmanni o proceres satis potentes
In certamine praelii et triumpho,
Cauti et consilio probique cuncto,
Servantes stabili tenore pacem,
Et sacrae fidei petitionem.
Nunc salvete, valete, avete semper.
Et vos, et soboles, sacri et nepotes,
Omnis progenies sacratae stirpis,
Septenaeque locum quietis aptum.
Post artus lugubrem solutionem,
In summoque bono novi refecti
Sortis prospera, bis dualis, octavae ac bis,
Cum sanctis capiatis aggregati,
Regnum qui patriae tenetis hujus,
Vis virtute potentis et tenacis,
Richardi pueri in fidelitate.
Interea rex Ludovicus custodum spoliorum cupiditate
deceptorum manibus evasit, et hac illacque
fugitans alipedis equi cursu errabat inanis. Quem
quidam Rothomagensis miles inermem huc illucque
fluctuantem conspiciens aggreditur; et eum proprio
nomine compellans asperis verbis affatur: « Quorsum,
rex Ludovice, tendis? quove tenes desolatus iter?
Non nostris claberis finibus, quos injuste invadens
stulte irrepsisti. » His dictis torquens campitorem
equum, et irruens super regem Ludovicum per habenas
freni cepit eum, atque vi compellebat equitare
secum. Rex autem omnibus armis privatus, nec
erui potens a tenentis manibus, dixit ad illum moestissimus:
« Quis es, vel quo me iturum esse contorques? »
Respondit Rothomagensis. « Et illuc te
ducam, nec tuae potestatis ullatenus deinceps eris. »
Rex autem diffidens sui, moestusque necessitate
imminentis periculi, dixit ad violentum captorem
sui: « Miserere, precor, miserere mei, et erue me
per tuam pietatem de manibus quaerentium animam
meam, et insidiatorum mihi. Restitue me monti
Lauduno, ut queam gloriari et gaudere Francisco
imperio. Nulla gloria quaeretur sine te mihi; omnisque
facultas et honor, qui meus fuerit, tibi erit.
Regem te super me si volueris constituam; si non,
dimidium regni concedam. Rerum verborumque
fiat maxima fides inter me et te, sacramento colligationis
Christianae. » Haec repetens rex crebrius, et
exorans cum lacrymis, proruit de equo ad pedes se
ducentis. | null | 0e085d5b-a6c6-4461-a417-721ca4856b9e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.