Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
ac Bernhardo caeterisque principibus
juxta Mildam fluvium quatuordecim dies sedebant,
Bolizlavum per internuntios suimet ad Albim
venire rogantes ad colloquium a se diu desideratum.
Et hic tunc erat Sciciani, et ut legationem
audivit, se ob timorem hostium suimet illo venire
dixit nullatenus audere. Et nuntii: #Quid si,@# inquiunt, #seniores nostri ad nigram veniunt Elstram, quid facis?@#
Et ille: #Nec pontem hunc,@# infit, #preterire volo.@#
Talibus dictis reversi sunt, dominisque haec
omnia intimabant suis. Imperator autem purificationem
sanctae Dei genitricis nobiscum celebrat. Post
hanc episcopi et comites ob contemptum Bolizlavi se
fallentis tristes adveniebant, et imperatoris mentem
apertis legationibus incendunt. Ibi tunc de futura
expeditione tractatur, et fidelis quisque ad hanc
preparari monetur, et ut ullus intra nos et publicum
hostem deinceps mitteretur nuntius vel susciperetur,
firmiter ab augusto (f. 165) prohibetur,
et quis hoc hactenus agere presumeret, diligenter
inquiritur.
37.
Dehinc imperator a nobis proficiscens, ad Magadaburg
venit ( #an. 1017, Febr.@# 9), magno ibidem
susceptus honore. Postera luce, id est dominica die
( #Febr.@# 10), quia septuagesima tunc instabat, carnem
deposuit. Et in 2 feria ( #Febr.@# 12) archiepiscopus
capellam septemtrionalem benedixit, presente
imperatore. In proxima autem die oritur commocio
inter socios archiantistitis et Bernhardi marchionis,
quae sine periculo sedatur et episcopo honorifice finitur.
Conveniunt ibidem fures jussu imperatoris, et
a congredientibus devicti, laqueo traduntur. Multa
salutem patriae respicientia ibidem finiuntur. Inde
Gunterius conversus causa Liuticios predicandi
ivit . Sed cum ego multa sepe questus sim
imperatori de parte meimet parrochiae ab aecclesia
Misnensi injuste ablata et scriptis restituta, cumque
bona inde mihi profutura sperarem, aliter quam
ratus sim hoc evenire cognoscebam. Namque in
cathedra sancti Petri, quae est 8 Kalendas Marcii,
cum sederet imperator et presentes episcopi adessent
Gero, Meinwercus, Wigo et Ericus et Eilwardus,
surrexi et lamentationem meam feci. Tunc imperator
et archiantistes, a quibus sperabam auxilium, jusserunt
mihi, Deus scit invito, qui hiis resistere non
presumpsi, ut parrochiam in orientali parte Mildae
fluminis jacentem, id est in burgwardis Bichni
et Vurcin Eilwardo concederem, et quam ille in occidentali
ripa tunc teneret, (f. 165) mihi hoc
numquam desideranti relinqueret. Id concambium
baculis firmavimus mutuis. Testificor coram Deo et
omnibus sanctis ejus, id quod residuum fuit, tunc
nullo modo dereliqui. Jussit quoque imperator, ut
villas tres, quae sub praedicto erant episcopo
Hirimannus marchio aut Misnensi aecclesiae sacramento
retineret aut mihi redderet.
38.
Eodem die imperator et contectalis sua a Gerone
archiepiscopo magnis honorantur muneribus.
Crastinoque ( #Febr.@# 24) inde pergentes, tercia
die, id est dominica, ad Halverstidi pervenerunt;
quos ibi Arnulfus presul magnifice succepit, et duas
noctes secum habuit; 3 feria ad Quidilingeburg
profecti, ab Ethelhida venerabili abbatissa non minori
gloria ornantur. Quarta die monasterium in
occidentali monte situm, ubi sponso coelesti
sanctimoniales monachico habitu serviunt, ab
Arnulfo antistite presente augusto dedicatum est 3
Kalendas Marcii, auxiliante eum ad hoc Gerone
archiepiscopo caeterisque confratribus ( #Febr.@# 27).
Ibi tunc inperator talentum auri dedit ad altare.
Inde tunc percepta a nepte sua caritate magna ad
Goslerriam tendens villam, ibidem 4 sedebat
ebdomadas; hanc enim tunc multum excoluit.
Et quia tunc Quadragesima fuit, quae Christo
oportebant et seculo in multis necessaria erant, operari
studuit. Post haec Bertoldus, Liutharii filius, cum
suis fautoribus urbem Munnam Kalendis Aprilis
conducto custode diluculo ( #Apr.@# 1) intrans (f. 166),
Baldricum, Wigmanni comitis inclitum satellitem,
cum consociis diu repugnantem, occidit, victorque
insedit.
39.
Pridie ego ad Misni presidio veniebam. In hac
ebdomada principes nostri edictu cesaris ad
Gosleri conveniunt, ibique tunc avunculo
meimet Sigifrido comitatus fratris Heinrici commendatur,
et expedicio in nostris partibus ordinatur,
caeteraque patriae periclitantis proficua et admodum
necessaria disputantur. Imperator inde progressus,
hoc malum, quod predixi, primitus comperiens,
de futura perturbacione sollicitus fuit. In
illo vernali tempore et in Bernhardi marchionis
potestate nascitur ovis cum 5 cruribus. In mense
Aprili et 6. Idus ejusdem cum jam plenalunium esset,
luna a multis visa | null | 4ca5f100-4d70-462b-8961-bff08d2b8b1c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
est ut nova, hora diei
tercia diu rutilans. Palmas ( #Apr.@# 14) rex celebrat
Magoncia et in Ingilnenem pascha, et in his
partibus magis honorifice ac potestative numquam
fuit. Et quia ob tantam sollempnitatem ( #Apr.@#
21) maxima ibidem finiri non poterant, ad Aquasgrani
ponitur conventus, et tunc illic cum consilio
Heriberti archipresulis Thiedricum Metensem episcopum
et Heinricum fratrem ejus placavit. Regina
autem a Froncanavordi a cesare discedens, cum
ad locum, qui Capungun dicitur, veniret, infirmatur,
et ibi tunc Deo promisit, se ad laudem ejus unum
facturam monasterium. Sed quod inter haec accidit,
hiis adnecti haud incongruum est.
40.
In urbe Parthenopolitana duae consorores
fuere, quarum prior Alwred et junior Irmingerd
dicebatur. Ambae admodum (f. 166) laudabilis vitae,
non cum caeteris sanctimonialibus conversando, sed
singulariter in aecclesia, quae Rotunda dicebatur,
Christo ejusque dilectae genitrici sedulum exhibebant
obsequium. Junior autem exteriorum lumen oculorum
perdens, interiori aciae eterno fruitur splendore,
et non longe post ad patriam semper optatam 6
Idus Februarii transiit. Hujus senior germana nepti
suae innixa Fritherunae, et crebro amissae sororis
et assiduae infirmitatis dolore deficiens, nil nisi
14 ebdomadas et tres dies supervixit. Haec
pridie quam carnis debitum persolveret in excessu
mentis effecta, in presentiam sanctae Dei
genitricis delata est, ubi Taginonem et Walterdum
archiepiscopos et Aeidum presulem venerandum
magno lucentes honore sibi indulgere promeruit.
Cognovit quoque ibidem materteras Geronis archiepiscopi,
Mirisuidam ac Emnildam et Eddilam
nomine, quae abbaciam relinquens suam, Christi
amore juxta monasterium doctoris gentium Pauli
Romae includitur, et aliam, quae Odd dicebatur,
omnes illud spalmographi canentes: #Placebo Domino,
in regione vivorum (Psal. CXIV,)
@#. Interim
presentibus cunctis haec mortua videbatur; tandem
expergiscens et oculos elevans, quod vidit omnibus
innotuit: #Hactenus,@# inquiens, #vobiscum libenter
commorabar, nunc consideratis multo melioribus
hiis, piget in hac lutea me amplius manere casa.
Dicam vobis in veritate, quod cras vos relictura, locum
mihi preordinatum (f. 167) munere divino possidere
debeo.@# Sicque factum est. Transiit autem anima ejusdem
in Christo felix 11 Kalendas Junii. Hoc
verum esse, fratres in Christo, mihi credite, et has
aeclesiae adjutrices nostrae admodum utiles esse, pro
certo scitote. In suas orationes sanctas me peccatorem
heae succeperunt, et nil umquam boni ex mea
parte, pro dolor! receperunt.
41.
Inperator autem audiens contectalem suam
levius habere et votum Domino fecisse, grates
Christo persolvit ex animo, et pentecosten ( #Jun.@# 9)
in Wirthunu, quam primo sanctus Dei sacerdos
Liudigerus suis construxit inpensis, venerabiliter
celebravit, abbate Hethenrico sibi pleniter ibidem
servienti. Postera die, id est 4 Idus Junii,
Thieddegus, Pragensis antistes ac martiris
Christi successor Aethelberti, viam universae
carnis fideliter adiit. Hic in nova educatus Corbeia,
medicinali arte optime instructus est. Quem
Bolizlavus senior ob inobedientiam Christi preconis
paralisi percussus, licentia Thietmari abbatis vocavit,
ejusque magisterio levius habere cepit. Sed
lampas ardens Woitegus, cum ex hujus mundi
caligine, ut predixi subtraheretur, auxilio
prefati ducis sedem suam is a tertio Ottone ad regendum
suscepit; de qua post mortem Bolizlavi senioris
ab equivoco ejus et filio sepe expulsus, toties
a marchione Ekkihardo reducitur, et magnas patitur
injurias. Hic hospites, ut sanctus jubet Gregorius
non solum ad (f. 167) se invitavit, sed etiam traxit,
hoc maximum habens vitium, quod ob morbum sibi
innocentem bibebat supra modum. Paraliticus
enim erat, manuum tremore assiduo sine asstantium
auxilio presbiterorum missam canere
non potuit; sicque usque ad finem languescens,
bonis, ut spero, animam curabat medicaminibus.
42.
Interea Mararenses Bolizlavi milites magnam
Bawariorum catervam dolo circumvenientes
incautam occidunt, dampnum, sibi ab eis illatum
prius, ad partem haud exiguam ulciscentes.
Cesar vero ad orientem tendens, inperatricem ad se
in loco, qui Pathrebrunnun dicitur, venire jubet.
Inde ambo usque ad Magadaburg profecti, a
Gerone archiepiscopo honorifice suscepti sunt. In
sequenti vero nocte, id est dominica, et Nonas Julii,
tempestas ingruit horrida, homines cum pecoribus
simul et aedificiis ac frugibus late consumens. Inmensus
quoque fragor silvas concutiens vias omnes
nimis occupabat. Postera | null | e0a8479b-3303-47f5-bcf8-4fae7d9cc5ff | latin_170m_raw | null | None | None | None |
die inperator cum conjuge
et exercitu Albim transiens, ad Liesca,
curtem quondam Vigonis episcopi et tunc feris
innumerabilibus inhabitatam venit, duasque ibidem
noctes in castris sedens, tardantem turbam expectavit.
Et post haec regressa inperatrice caeterisque
compluribus, ipse turmatim processit. Ipsa vero
die Heinricus, quodam Bawariorum (f. 168) dux,
a Bolizlavo, quo pacis firmandae gratia perrexit,
cum nunciis ejusdem rediit; quem inperator
audita referentem, sua iterum legacione remisit, nilque
ibi proficientem, ad dominam et sororem suam
abire sinit.
43.
Interea in monte sancti Johannis baptistae,
qui juxta Parthenopolim positus eidem est cum appertinentibus
universis subditus, res admodum miserabilis
12 Kalendas Augusti et dominica nocte
accidit. Horum in dormitorio confratrum lucerna
quaedam ardens major solito illuxit, et proxima
occupans, hoc, ibidem quiescentibus id sero intelligentibus,
voraci flamma consumpsit. Et cum tale
periculum omnes evaderent, unum ex hiis causa
sacerdotalem eripiendi apparatum subito regressum,
et in medio ignis peccata suimet confitentem perdiderunt.
Hujus nomen erat Hemico . Dehinc
monasterium ab ejusdem loci abbate Sigifrido 8 annos
optime elaboratum ardens, presentium posteaque
advenientium corda turbavit. Insuper duas
ejusdem capellas cum refectorio caeterisque adherentibus
officinis ignis late flagrans absorbuit; de
cujus avaris faucibus divina pietas et confluentium
summa devotio omnes sanctorum reliquias et maximam
thesauri partem eripuit. Facto autem mane,
urbis predictae habitatores et qui ibidem presidio ab
imperatore relicti fuerant, conveniunt, (f. 168) detrimentum
tale nimio merore conquesti. Corporis
autem perusti tenues favillas mane confratres sumopere
colligentes, suis apposuere predecessoribus;
abbatique suo tunc absenti per internuntium suimet
eventum miserabilem indixere. Qui ut haec comperit,
suis specialiter accidisse peccatis cognoscens,
quia emendare nequivit, honesta gravitate tulit.
44.
Dum haec aguntur, Miseco, Bolizalvi filius,
Boemiam absencia Othelrici ducis sui minus solito
repugnantem cum 10 legionibus invadens, duos
dies predatur eandem, et cum innumerabili captivorum
multitudine reversus, patrem gaudiis replevit
inmensis. Cesar vero cum exercitu suo et
Boemiorum atque Liuticiorum comitatu immenso
obvia quaeque devastans, 5 Idus Augusti ad urbem
Gloguam, ubi Bolizlavus cum suis eos prestolatur,
sollicitus venit, et provocantem inter sagittarios
latitantes hostem nostros persequi prohibuit. Inde
electas ab exercitu valido 12 legiones ad urbem
Nemzi, eo quod a nostris olim sit condita,
dictam premisit, quae habitatoribus hiis
venturum preoccuparent auxilium. Quibus castra
metatis, hostes adventare rumor indixit; et in nocte
tenebrosa ac in magna imbrium effusione hos ledere
nequaquam valentes, quosdam effugarunt, nonnullosque
civitatem intrare inviti paciebantur. Posita
est autem haec in pago Silensi, vocabulo hoc a quodam
monte nimis excelso et grandi olim sibi indito
; (f. 169) et hic ob qualitatem suam
et quantitatem, cum execranda gentilitas ibi
veneraretur, ab incolis omnibus nimis honorabatur.
Imperator autem post tres dies ad eandem cum
exercitu valido veniens, castris eandem undiquessecus
circumdari jubet, sperans sic omnem hosti
suo claudere accessum. Sapiens ejusdem consilium
et in omnibus bona voluntas multum ibi prodesset,
si in efficiendis rebus auxiliantium sibi affectus hunc
adjuvaret. Nunc autem per omnes custodias presidium
urbi in noctis silentio advenerat magnum. Tunc
omnigenorum species instrumentorum a nostris
parari jubentur, et mox ex parte contraria hiis admodum
similia videntur. Numquam audivi aliquos,
qui meliori pacientia ac prudentiori consilio se umquam
defendere niterentur. Ex parte gentili crucem
sanctam erigebant, ejusdemque auxilio hos vinci
sperabant. Si quid hiis prosperi accidit, numquam
exclamabant, nec adversitatem aliquo gemitu
ingravescente aperiebant. Interim Mararenses Boemiam
ingressi, urbem quandam expugnant, et cum
preda ingenti incolumes exibant. Quod cum marchio
Heinricus hos petere cum exercitu conatus audiret,
festinus insequitur; et occisis ex eorum numero
plus quam mille viris, fugientibusque caeteris, captivitatem
hanc omnem solutam domum remisit. Neque
tacendum est quod alii milites Bolizlavi urbem
Belegori dictam 18 Kalendas Septembris aggressi,
et bello eam inpugnantes diutino, Deo gratia! nil
proficiebant. Liuticiorum autem magna multitudo,
quae domi fuerant, quandam civitatem profati ducis
petierunt. Ibique plus quam (f. 169' ) 100 socios
perdentes, cum ingenti tristicia remeabant, posteaque
ejusdem bona multum vastabant.
45.
Hiis quoque adjiciam mortiferum Godefridi
ducis et Gerardi comitis congressum. Illi namque
diu invicem discordes certum condixere diem, qua
cum suis fautoribus haec certo | null | ee044591-7942-4d5e-8499-17f62177a22e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
duelli judicio discernerent.
Mense Augusto ac 6 Kalendas Septembris
in quadam prati florentis condicta planicie confligebant.
Sed superbiam Gerardi humilitas
Christi molliens ac socios ejus in fugam subito vertens,
non minus ex hiis quam 300 prostravit viros,
ex quibus fuit unus Walteri Pulverel nomine, eo
quod in favillam sibi contraria redigisset vocatus,
habitu clericus, sed re latro eximius. Hic centurio
lacu cum suis clauditur uno, et tunc saciatus jacuit
in prelio, cui nunquam suffecit sanguinis effusio.
Nam perhibent populi, hunc dumtaxat cum laeticia
duxisse diem, quo hastam suimet humano
cruore aspersam, et domus Domini, quibus alii pepercere
maligni, incensas ruere vidit. Hic Burgundia
genitus, et a predicto comite quondam captus,
non prius ab eo potuit absolvi, quam se eodem
semper auxiliaturum ac loco devoti militis ei serviturum
sacramentis sanxivit. Ergo huc vocatus venit,
sed ad perpetrandum soliti facinoris aucmentum divina
tardatus miseracione, non rediit. Capti sunt
autem tunc ex parte senioris sui Sigifridus, ejusdem
filius, nepos autem imperatricis nostrae, cum Balderico
aliisque quam (f. 170) plurimis. Sauciatas est
ibi Cono, cui jam inlicite nupsit neptis sua,
Ernasti ducis vidua. Predictus vero dux nil nisi
30 milites perdidit, et hos elegantes.
46.
Interea perfectis omnibus instrumentis, cum jam
ibi tres sederet ebdomadas cesar, ad urbem
pugnare jussit, et haec omnia injecto a propugnaculis
igne celeriter ardere vidit. Post haec Othelricus cum
suis urbem ascendere temptans, nil profecit. Tunc
Liutici similia aggressi dejiciuntur. Cesar autem videns
exercitum infirmitate depressum, in urbe capienda
in vanum laborare, iter suum nimis arduum
ad Boemiam direxit; ibique ab ejusdem provinciae
injusto duce Othelrico susceptus, decenti munere
honoratur. Interim marchio Heinricus, amitae
meimet filius, longa egrotacione vexatus, 14 Kalendas
Octobris, orientalium decus Francorum, obiit,
et in septemtrionali parte monasterii in Suinvordi
civitate sua positus, ab episcopis tribus, Heinrico,
Evurhardo et venerabili Riculfo, extra
ecclesiam, ut ipse peciit, juxta januam sepultus
est. Hoc cesar in Misni comperiens, multum doluit.
47.
Bolizlavus vero in Wortizlava civitate
eventum rei sollicitus expectans, cum imperatorem
abisse urbemque suam incolomem stare audiret,
laetatur in Domino militibusque congaudet in
saeculo. Pedites autem illius plus quam sexcenti
Boemiam (f. 170) clanculum petentes, predamque
sibi more solito inde sperantes, quem hostibus
laqueum extendre, paucis excedentibus, incurrere.
Sed Liutici redeuntes irati, dedecus deae suimet
illatum queruntur. Nam haec, in vexillis formata,
a quodam Herimanni marchionis socio
lapide uno trajecta est; et dum hoc ministri ejus
imperatori dolenter retulissent, ad emendationem
12 talenta perceperunt. Et cum juxta Vurcin civitatem
Mildam nimis effusam transire voluissent, deam
cum egrejo 50 militum comitatu alteram perdidere.
Tam malo omine residui domum venientes, a servicio
caesaris se malorum instinctu abalienare nituntur;
sed habito post communi suimet placito, a
prioribus suis convertuntur. Laborem istius itineris
et commune detrimentum quis umquam valet explicare?
Inexsuperabilis Boemiae regionis introitus, sed
multo deterior ejusdem fuit exitus. Facta est haec
expedicio ad perniciem hostis; sed crimine nostro
multum lesit victoribus nostris. Quod enim tunc in
nobis non licuit inimicis, peractum est postea criminibus
nostris. Defleam quoque, quod Bolizlavi
satellites inter Albim et Mildam facinus perpetrabant.
Namque hii jussu senioris sui velociter egressi,
13 Kalendas Octobris (f. 171) plus quam mille mancipia
in hiis partibus sumpserunt, plurimaque incendio
late consumentes, prospero itinere revertuntur.
48.
Imperator autem Kalendis Octobris Mersburg
venit, ibique Ekkihardum, Novae civitatis abbatem,
et huic 23 annos et 5 menses presidentem, Pragensi
prefecit aecclesiae, eundem 2 Nonas Octobris ab
Erkaenbaldo archipresule consensu meo consecrari
precipiens. Ibi tunc Bolizlavi nuncius Liudulfum
juvenem diu captivum remitti promisit, suosque
milites apud nos firma detentos custodia pro ejus
liberatione relaxari peciit; et si aliquem imperatori
nuncium de acquirenda ejusdem gratia mittere licuisset,
diligenter inquirit. Assiduo principum suimet
interventu cesar hiis omnibus assensum prebuit,
et tunc primo comperit Ruszorum regem, ut
sibi per internuncium promisit suum, Bolizlavum
peciisse, nilque ibi ad urbem possessam
proficisse. Hujus regnum prefatus dux postea cum
exercitu invadens, generum suimet et fratrem ejus
diu expulsum inthronizavit et hilaris rediit. Imperator
a nobis exiens tria | null | 641059c9-329d-4df7-9eb8-fbcabe566499 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dedit dorsalia et urceum
argenteum. Inde ad Alstidi venit, ibique omnium
memoriam sanctorum digna veneratione celebravit,
et tunc in (f. 171) eodem die Herdingus, Novae civitatis
ab imperatore ibidem constitutus abbas, a
Gerone archiepiscopo consecratur. In sequenti dominica
die, id est tercia Nonas Novembris, cesar quoddam
predium Rogalici vocatum, quod tunc
ab Hatholdo milite sibi placito acquisivit concambio,
confratribus nostris in Merseburg Christo famulantibus
dedit, et lucum quendam, ab Hagero,
predicti senioris germano, 10 talentis argenti comparatum,
eorundem utilitatibus accommodavit, preceptisque
suimet firmari precepit. Tres quoque aecclesias
in Libzi et in Olscuizi ac in Gusua
positas mihi concessit. In hoc vernali tempore
idem aureum altare ad decus ecclesiae fabricari
jusserat nostrae, ad quod ego ex antiqui altaris
nostri sumptu auri 6 libras dedi. Sed cum in
predicta civitate cesar 5 ebdomadas et 4 dies sederet,
dilectum sibi locum Bavenberg visitat, ubi
tunc mense Decembri et in prima nocte, quae
cesaris adventum subsecuta est, Guncelinus in
custodia diu tentus solvitur, catena de pedibus
divina majestate constrictis leniter cadente integraque
permanente. Heinricum etiam, quondam
Bawuariorum ducem et tunc 8 annos et pene tot
menses sua depositum culpa, pristinis imperator
restituit honoribus die dominica; sicut ei
firmatum est prius a Poppone, Treverensi archiepiscopo.
(f. 172).
Sed antequam hujus conclusionem
anni faciam, quaedam in hoc dicenda interseram.
49.
Thietmarus, venerabilis sanctae Asenbrunensis
aecclesiae episcopus, servus sancti Mauricii in
Magadaburg et prius utilis Magonciae et Aquisgrani
prepositus, caligine quadam obfuscante lumen hoc
visibile in priori perdidit anno, ac interiori oculo
eo lucidius radiante, fomitem tocius lucis Christum
indefesso labore jam contemplatur. Hic a rege
Heinrico successit antecessori suo Nonnoni, qui
Othilulfus dicebatur. Obierunt in hoc anno
antistites praeclui Amulric ac Fermundus
et Becelinus, et paucas sedens ebdomadas Altmannus.
Hic monachus fuit sancti Johannis baptistae in
Magadaburg, indeque ab Haethelheida abbatissa,
eo quod de sua esset familia, Arnulfo, regis germano
et nunc archiepiscopo Ravennatis aecclesiae, ad servitium
ab ea datus est, a quo postea consecratus, a
suis tocxicata potione lesus est.
50.
In mea vicinitate et in oppido Silivellun
dicto miraculum quoddam accidit in secunda Decembris
ebdomada. Fuit ibi quedam mulier quae,
cum virum suimet domi non haberet, super se et
super filios hospicium obserabat suum, et ecce
ante gallicinium sonitus ab ea inmensus auditur.
Haec talibus obstupefacta, vicinos clamore continuo
evocans, necessitatem suam indicat. Qui volentes
eidem succurrere, (f. 172) crebra jactacione repelluntur.
Tandem januam frangentes, gladiisque intrantes
evaginatis, quid matrifamilias vel ipsis tantum rebellaverit,
diligenter inquirunt; et quia monstrum
erat, hostem non invenientes, egressi sunt tristes.
Mulier autem predicta diem exspectans sollicitum,
crastino proximum accersivit presbiterum; qui omnem
hanc domum reliquiis sanctorum et aqua lustravit
benedicta. In sequenti vero nocte parum
de supradicto terrore concutitur, et Deo gratias!
crebra presbiteri visitatione liberatur. Tale aliquid,
ubicumque evenit, novum aliquid pretendit. Unusquisque
fidelium non sibi timeat terrorem illum;
se peccatorem ex corde cognoscat, et signo sanctae
crucis jugiter se muniens, omnem adversariam potestatem
prorsus excludat. Hostis incautos quosque
sic inludit, et in se aliquid credentes ad ultimum
decipit. Ubi desolacio tunc est, aut facinus subsecuturum
est vel aliqua mutacio, talis rem precedit indicio.
Quia nobis adherere Deo et spem nostram
ponere in eo bonum est, preoccupemus sanctam
faciem ejus assiduis precibus, ut, sive aliquid nobis
presignetur sive celetur de misericordissima
pietate sua in nobis peccatoribus hoc compleatur.
Non est admirandum quod in hiis partibus tale
ostentatur (f. 173) prodigium. Nam habitatores illi
raro ad aecclesiam venientes, de suorum visitatione
custodum nil curant. Domesticos colunt deos, multumque
sibi prodesse eosdem sperantes, hiis inmolant.
Audivi de quodam baculo; in cujus sumitate
manus erat, unum in se ferreum tenens circulum,
quod cum pastore illius villae, in quo is
fuerat, per omnes domos has singulariter ductus, in
primo introitu suo a portitore sic salutaretur: #Vigila,
Hennil, vigila!@# --sic enim rustica vocabatur lingua--et
epulantes ibi delicate, de ejusdem se tueri custodia
stulti autumabant, ignorantes illud Daviticum: #Simulacra gentium opera hominum,@# | null | 05e75f98-771d-4ca8-8ebd-89ffc8f375ba | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et caetera.
#Similes illis fiant facientes ea et confidentes hiis (Psal. CXIII, 4, 8)
@#.
51.
Quia vero omne rarum est utique admirandum
ac persepe ut portenta stupendum, ideo
quandam rem, quae in nostris evenit temporibus,
explano. Serenissimo rege Heinrico tunc dominante,
ac Wigberto antecessore meo vigente, in
villa quadam Rotlizi dicta, quam a
matrona venerabili Ida, nuru primi Ottonis
nostrae traditam aecclesiae, Gezo prepositus tunc
in beneficium tenuit, sicut ab eo veraciter comperi,
accidit. In messe laboriosa, cum in una dierum
operarii ejusdem jam lassi se voluissent reficere,
panem primitus incisum sanguinem viderunt effundere;
idque admirantes, seniori suo concivibusque
ostendunt. (f. 173' ) Et, ut reor, hoc prodigium futuri
exitum belli ac in eo multorum cruorem hominum
presignavit emanaturum. Alteram quoque rem,
quamvis multo laudabiliorem, tamen mirabilem
memoriaeque dignam describo. In arce Romulea,
quae omnium est capud urbium ob diversarum qualitatem
causarum, in una aecclesia et in dextera parte
altaris, ab uno pavimenti foramine per integrum
diem, multis hoc cernentibus atque stupentibus,
oleum emanavit. Hujus partem Johannes Crecentii
filius in ampula quadam Heinrico seniori suo et
tunc regi nostro transmisit, et quia oleum nunc pro
misericordia ponitur, ut est illud: #Oleum de capite
tuo non deficiet (Eccle. IX, 8)
@#, nunc pro adulacione,
ut hoc est: #Oleum peccatoris non inpinguet caput
meum (Psal. CXL, 5)
@#; in hoc signo clementiam rectoris
nostri habundantem et illius patricii lasciviam
latentem perpendo. Namque is apostolicae sedis
destructor, muneribus suis et promissionibus
phaleratis regem a Deo constitutum in palam
sepe honorificavit, sed imperatoriae dignitatis fastigium
hunc ascendere multum timuit, omnimodisque
id prohibere clam temptavit; quia sicut beatus
asserit Gregorius: #Terrena altitudo confunditur, cum
celsitudo coelestis aperitur.@# Rex etenim noster, quamvis
homo esset, zelum Dei habuit et sanctarum
violentas predaciones aecclesiarum fortis armatus
vendicavit, hancque benignitatem nisi coelitus sibi
(f. 174) prestitam, non habuit; iste terrenus et
natura et actibus, voragine cenulenta traxit in predam,
quod multorum devota manus ad aram apostolorum
pro peccatis congessit in hostiam. Qui
cum non longe post obiret, duplici ulcione, ut vereor,
confunditur, et domno papae securitas regique
nostro amplior potestas aperitur.
52.
Amplius progrediar disputando, regisque Ruscorum
Wlodemiri accionem iniquam perstringendo.
Hic a Grecia ducens uxorem. Helenam nomine,
tercio Ottoni desponsatam, sed ei fraudulenta
calliditate subtractam, christianitatis sanctae
fidem ejus ortatu suscepit, quam justis operibus non
ornavit. Erat enim fornicator immensus et crudelis,
magnamque vim Danais mollibus ingessit. Hic tres
habens filios, uni eorum Bolizlavi ducis nostrique
persecutoris filiam in matrimonium duxit,
cum qua missus est a Polenis Reinbernus, presul
Salsae Cholbergiensis. Ille in pago Hassegun dicto
natus liberalique scientia a prudentibus magistris
educatus, gradum episcopalem ascendit, ut spero
dignus. Quantum autem in cura sibi commissa laboraverit
idem, non meae sufficit scienciae nec etiam
facundiae. Fana idolorum destruens incendit, et
mare demonibus cultum, inmissis quatuor lapidibus
sacro crismate perunctis, et aqua purgans benedicta,
novam (f. 174' ) Domino omnipotenti propaginem
in infructuosa arbore, id est in populo
nimis insulso, sanctae predicacionis plantacionem
eduxit. Vigiliarum et abstinenciae ac silencii assiduitate
corpus suum affligens, cor ad speculum divinae
contemplacionis infixit. Quem predictus rex
audiens, filium suimet, ortatu Bolizlavi tacito reluctaturum
sibi, cepit cum eodem et uxore, et in singulari
custodia claudit. In qua pater venerabilis,
quod in aperto fieri non potuit, in secreto studiosus
in divina laude peregit. Hic cum se lacrimis assiduaeque
oracionis ex corde contrito prolatae hostia
summo sacerdoti reconciliaret, ex arto corporis
carcere solutus ad libertatem perennis gloriae gaudens
transiit. Prefati vero regis nomen potestas
pacis injuste interpretatur; quia non illa, quam aut
impii invicem tenent vel habitatores hujus mundi
possident, quia semper nutat, pax vera dicitur,
sed ille solus ea specialiter utitur, qui omnem
animi suimet motum componens, regnum Dei pacienciae
vincentis angustia solacio promeretur. In
coelesti securitate sedens episcopus ille, ridet viri
minas injusti, et castitate gemina potitur,
ac fornicatoris illius ultrices flammas speculatur;
quia nostro doctore Paulo teste | null | 8343c0f3-598b-45ee-8fc8-31c58a964a33 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, adulteros judicat
Deus (Hebr. XIII, 4). Bolizlavus autem haec
omnia comperiens, in quantum potuit (f. 175) vindicare
non desistit. Post haec rex ille plenus dierum
obiit, integritatem hereditatis suae duobus relinquens
filiis, tercio adhuc in carcere posito, qui
postea elapsus, conjuge ibidem relicta, ad socerum
fugit. Rex predictus habuit lumbare venereum,
innatae fragilitatis majus augmentum. Sed magister
nostrae salutis Christus cum lumbos luxuriae
nocentis habundancia refertos precingi (Luc. XII, 35)
juberet nostros, continenciam et non aliquod provocamen
innotuit. Et quia de lucerna ardente a predicatoribus
suis rex prefatus audivit, peccati maculam
peracti assidua elemosinarum largitate detersit.
Scriptum est enim: #Facite elemosinam, ac omnia
sunt vobis munda.@# Hic cum jam decrepitae aetatis
esset, regnumque diu haberet predictum, obiit, sepultus
in Cujewa civitate magna, et in aecclesia
Christi martiris et papae Clementis juxta predictam
conjugem suam, sarcofagis eorundem in medio
templi palam stantibus. Cujus potestas inter filios
dividitur, Christique eloquium in omnibus affirmatur.
Namque vereor id subsequi, quod vox veritatis
pronunciat conpleri; dicit enim: #Omne regnum in
se ipsum divisum desolabitur (Luc. XI, 17)
@#, et caetera;
quam ut mutare in hiis partibus velit Deus sentenciam,
omnis christianitas oret (f. 175' ). Quia nunc
paululum declinavi, redeam, quae in predicto evenerint
anno, superius indiscussa, succincte aperiens.
53.
Curtis pars maxima inperialis in Palithi, et in
Trajectensi civitate major aecclesia cum omnibus
Ethelbaldi presulis mansionibus, ac cum Ilburg,
Thiedrici comitis urbe, casu accidente combusta est
( #an@# 1017). Inperator autem a Bavanberg discedens,
ad Wirciburg primo, deindeque ad Froncanawordi
venit, ibidemque nativitatem Dominicam
festivis peregit gaudiis. Sed ne hujus nominis auctoritas
te lectorem amplius lateat, sicut a credibilibus
viris audivi, sic adnunciare cupio tibi. Regnante
Karolo imperatore magno, Pippini regis filio,
bellum fit inter suos et predecessores nostros, in
quo certamine Franci a nostris devicti, cum flumen
Moin dictum sine aliqua vadi certitudine palantes
transire cogerentur, cervam precedentem et divina
miseracione quasi viam eis demonstrantem subsequuti,
optati littoris securitate pociuntur laeti. Inde
locus hic Francorum dictus est vadum. In illa expedicione
predictus cesar, cum se jam ab hostibus
superatum esse cognosceret, precessit talia fatus: #Karius mihi est ut populi exprobrantes
(f. 176) dicant
me hinc fugisse quam hic cecidisse; quia, dum
vivo, injuriae pondus inlatae vindicaturum me spero.@#
Anno Dominicae incarnationis 800 predictus
cesar ad suae virtutis et bonae operacionis deauracionem
in una die 8 episcopatus in Saxonia
Christo subdita dispositis singularibus parrochiis,
constituit.
54.
Quatuor naves Venetorum magne diversisque
pigmentis referte naufragium sunt in predicto
anno perpessae. Et, ut predixi, in occiduis partibus,
raro antea quiescentibus, pacifica, Deo gratias!
manebant cuncta. Et Ekkihardus, confrater
meus, sancti Johannis baptistae monachus, in Magadaburg
paralitico depressus morbo loquelam perdidit.
In Bawariorum confinio atque Mararensium
quidam peregrinus, nomine Colomannus, ab incolis,
quasi speculator esset, capitur; et ad professionem
culpae, quam non meruit, diris castigacionibus compellitur.
Ille cum se nimis excusaret, pauperemque
Christi se sic vagari affirmaret, in arbore diu arida
innocens suspensus est. Nam caro ejus a quodam
postea paululum incisa sanguinem fudit, ungues
ac capilli crescebant. Ipsa quoque arbor floruit,
et hunc Christi martirem esse monstravit. Hoc
marchio Heinricus ut comperit, corpus ejusdem in
Mezilecun sepelivit.
LIBER OCTAVUS. INCIPIT LIBELLUS II HEINRICI INPERATORIS SECUNDI.
1.
(f. 176' ) Anno Dominicae incarnationis 1018,
indiccione 2, anno autem domni Heinrici inperatoris
augusti 16, inperii autem 4. circumcisio Domini
et theophania in predicta civitate ab eodem venerabiliter
colebatur. Ecelinus Longobardus quadrienni
custodia 8 Kalendas Februarii solvitur
. Posteaque jussu suo et assidua Bolizlavi
ducis supplicacione in quadam urbe Budusin
dicta a Gerone et Arnulfo episcopis et a
comitibus Hirimanno atque Triedrico pax sacramentis
firmata est, et a Fritherico suimet camerario,
3 Kalendas Februarii, non ut decuit, set
sicut tunc fieri potuit; electisque obsidibus acceptis,
prefati seniores reversi sunt. Transactis autem 4
diebus, Oda, Ekkihardi marchionis filia, a Bolizlavo
diu jam desiderata, et | null | 010dbf55-17df-41ea-b4f4-551dc39f2e01 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
per filium suimet Ottonem
tunc vocata, Cziczani venit; et
quia tunc nox erat, multis luminaribus accensis, ab
inmensa utriusque sexus multitudine suscepta est,
ac nupsit duci predicto post septuagesimam absque
canonica auctoritate, quae vivebat hactenus sine
matronali consuetudine, admodum digna tanto foedere.
2.
In hujus sponsi regno sunt multae consuetudines
variae; et quamvis dirae, tamen sunt interdum
laudabiles. Populus enim suus more bovis est pascendus
et tardi ritu asini castigandus, et sine poena
gravi non potest cum salute principis tractari. Si
quis in hoc alienis abuti uxoribus vel sic fornicari
praesumit, hanc vindictae subsequentis poenam protinus
sentit. In pontem mercati is ductus, (f. 177)
per follem testiculi clavo affigitur, et novacula
prope posita, hic moriendi sive de hiis absolvendi
dura eleccio sibi datur. Et quicumque post septuagesimam
carnem manducasse invenitur, abcisis
dentibus graviter punitur. Lex namque divina in
hiis regionibus noviter exorta, potestate tali melius
quam jejunio ab episcopis instituto corroboratur.
Sunt etiam illi mores alii hiis multo inferiores,
qui nec Deo placent nec indigenis nil nisi ad terrorem
prosunt; quos in superioribus ex quadam
parte comprehendi. Nec opus esse autumo, de hoc
amplius disserere, cujus nomen et conversacio, si
Deus omnipotens vellet, sacius nobis lateret. Omne
hoc, quod pater suus et iste nobis in conjugio ac
familiaritate magna copulati sunt, plus damni subsequentis
quam boni precedentis attulit ac in futuro
infert; quia, etsi pace simulata nos ad tempus diligat,
tamen per secretas temptacionum varietates
nos a caritate mutua, a libertate innata deducere,
et si quando tempus ei ac locus contigit, in perniciem
apertam assurgere non desistit. In tempore
patris sui, cum his jam gentilis esset, unaquaeque
mulier post viri exequias sui igne cremati decollata
subsequitur. Et si qua meretrix inveniebatur, in
genitali suo, turpi et poena miserabili, circumcidebatur,
idque, si sic dici licet, preputium in foribus
supenditur, (f. 177' ). ut intrantis oculus in hoc offendens,
in futuris rebus eo magis sollicitus esset et
prudens. Lex dominica hujusmodi precepit lapidari,
et parentum nostrimet carnalium institutio tales
ortatur decollari. Apud modernos autem, quia libertas
peccandi plus justo atque solito ubique dominatur,
plus quam compressa ancillarum multitudo,
quaedam pars matronarum, cupidine veneria
pruritui noxio subscalpente, marito vivente nunc
mechatur. Et in hoc eis non sufficit, sed hunc per
adulterum morti furtiva consilii inspiracione tradit,
et post haec malum caeteris exemplum, eodem post
publice sumpto, pro dolor! potestative abutitur.
Legalis earundem senior abhominabilis repudiatur,
et miles ejusdem ab hiis, ut Abo dulcis
et Jason mitis preponitur. Hoc quia nunc poena
gravis non ulciscitur, de die in diem pro consuetudine
nova, ut vereor, a multis excolitur. O vos sacerdotes
Domini, viriliter assurgite, et hanc nuper
exortam filicem, nulla re id inpediente, sepius acuto
vomere radicitus extirpate. Vos quoque, laici,
nolite talibus auxiliari. Liceat Christo conjugatis
innocenter vivere, erutisque subplantatoribus
hiis, indeficienti pudore in perpetuum gemere.
Destruat illos adjutor noster Christus potenti
Spiritu sancti oris sui, nisi resipiscant, et disperget
magna illustracione secundi adventus sui.
Et nunc de hiis (f. 178) ista dixisse mihi sufficiat,
quia de prefati ducis infortunio res quedam narranda
restat.
3.
Habuit hic quandam urbem in confinio regni
suimet et Ungariorum sitam, cujus erat custos
Procui senior, avunculus regis Pannonici, a suis
sedibus ab eodem, ut modo, antea expulsus. Qui
cum uxorem suam a captivitate non posset absolvere,
gratuitu nepotis sui quamvis inimici, suscepit
eam ex munere. Numquam audivi aliquem, qui
tantum parceret victis; et ob hoc in civitate superius
memorata, sicut in caeteris, sedulam Deus eidem
concessit victoriam. Hujus pater erat, Dewix nomine,
admodum crudelis et multos ob subitum
furorem suum occidens. Qui cum christianus efficeretur,
ad corroborandam hanc fidem contra reluctantes
subditos sevit, et antiquum facinus zelo
Dei exestuans abluit. Hic Deo omnipotenti variisque
Deorum inlusionibus immolans, cum ab antistite
suo ob hoc accusaretur, divitem se et ad haec facienda
satis potentem affirmavit. Uxor autem ejus
Beleknegini, id est pulchra domina, sclavonice
dicta, supra modum bibebat, et in equo | null | f48cb4d8-f746-4ae1-9973-24e6f98a3759 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
more militis
iter agens, quendam virum iracundiae nimio
fervore occidit. Manus haec polluta fusum melius
tangeret et mentem vesanam pacientia refrenaret.
4.
(f. 178' ) In illo tempore Liutici in malo semper
unanimes Mistizlavum seniorem, sibi in priori anno
ad expedicionem inperatoriam nil auxiliantem,
turmatim petunt, plurimamque regni suimet
partem devastantes, uxorem suam et nurum
effugare, ac semet ipsum intra Zuarinae civitatis
municionem cum militibus electis colligere
cogunt. Deindeque malesuasa suimet calliditate,
per indigenas, Christo seniorique proprio rebelles,
a paterna hereditate vix evadere hunc compellunt.
Haec abominabilis presumptio fit mense
Februario, qui a gentilibus lustracione et muneris
debiti exhibicione venerandus, ab infernali deo
Plutone, qui Februus dicitur, hoc nomen accepit.
Tunc omnes aecclesiae ad honorem et famulatum
Christi in hiis partibus erectae, incendiis
et destruccionibus aliis cecidere, et quod miserabillimum
fuit, imago Crucifixi truncata est,
cultusque idolorum Deo prepositus erigitur, et
mens populi istius, qui Abotriti et Wari vocantur,
ut cor Faraonis ad haec induratur. Libertatem
sibi more Liuticio nota fraude vendicabant,
sed cervicem suam suavi jugo Christi excussam
oneroso diabolicae dominacionis ponderi sua
sponte subdiderant, meliori prius patre ac nobiliori
domino in omnibus usi. Hanc debilitatem
suam membra Christi defleant, et capiti conquerantur
suo, assidua voce mentis hoc in melius
(f. 179)
mutari poscentes, et ex parte sua, in
quantum fieri possit, haec perdurare non pacientes.
Bernardus confrater Parthenopolitanus, et
apostatae istius gentis tunc episcopus, id ut primo
comperit, non saecularis suimet dampni sed pocius
spiritualis inmenso dolore commotus, inperatori
nostro id nunciare non desistit. Hac legacione
audita, cesar graviter suspirat, sed de talibus respondere
ad pasca differt, ut cum prudenti
consilio hoc anulletur, quod infausta conspiracione
conglutinatur. Hoc votum et salutare secretum
Deus omnipotens secundet. Nullius fidelis cor ob
hanc infelicitatem in aliquam desperacionem veniat,
vel diem judicii appropinquare dicat, quia secundum
veredici ammonicionem Pauli ante dissensionem
et Antichristi execrabilem adventum (II Thess. II, 1)
non debet e talibus aliquis oriri
sermo, nec inter christicolas subita venire commocio,
cum eorundum unanimitas esse debeat in summis
stabilitas. Nutet, in quantum velit, mortalis
diversitas et morum ejusdem multiformis inequalitas.
Omnis homo, flos agri, debet a matre ecclesia
prius renasci in innocentiam salvatoris Christi; et
tunc timenda est inprovisa inportunitas, cum ubique
nunciatur pax firma ac tranquillitas. Et propter hoc
semper amonemur, ut simus solliciti ac pervigiles,
cum non valemus esse certi de futuris ac in nostra
fragilitate durabiles. Nemo ultimae diei adventum
aut venire diffidat aut celeriter (f. 179' ) contingere
exoptet, quia timendus est justis, ac multo
magis corrigibilibus cunctis.
5.
Jam declinam ab hiis, et loquar inperatoris
nostri prosperitatem nuper sibi exortam. Avunculus
namque suus et Burgundiorum rex Rothulfus
coronam suimet et sceptrum cum uxore sua et privignis
ac optimatibus universis sibi concessit, reiteraturque
sacramenti confirmacio; actumque est
illud Magoncia et in predicto mense. Prodigium fit
in Malacin 13 Kalendas Marcii. Mense autem eodem
et 17 Kalendas Aprilis magnus fit in Niumagun sinodus,
et nepos meus Oddo et uxor ejus Irmirgerd,
consanguinitate proxima injuste diu conjuncti,
obinobedienciam continuae vocacionis excommunicati
sunt; cooperatores vero eorum ab episcopis
vocantur suis ad satisfaccionem. Ibi constitutum est
antiquo exemplare perlecto, ut corpus Dominicum
[ad sinistram], ad dexteram partem calix poneretur.
In tempore illo Mediolanensis archiepiscopus
obiit, et prepositus ejusdem aecclesiae
Hiribertus successit. In Anglis triginta navium habitatores
piratae a rege eorum, Suenni regis filio,
Deo gratias! occisi sunt; et qui prius cum
patre hujus erat invasor et assiduus destructor provinciae,
nunc solus sedit defensor, ut in Libicis
basiliscus harenis (LUCAN. IX, 726) cultore vacuis.
In hac quadragesima et in episcopatu meo quidam
fratrem suum, pro dolor! occidit. Inperator autem
in predicto loco palmas et sanctum pascha celebravit
( #an. 1018, Mart. 30, et Apr.@# 6); quia Baldricum,
de nece Wigmanni comitis nil se excusantem legitime,
cum suis conspiratoribus recalcitrare comperit.
Wolcmarus, abbas Fuldensis et Larsemensis,
obiit. (f. 180) In diebus illis sol ante suimet
occasum nonnullis dimidius prodigiose apparuit.
6.
Interim | null | 4ccf0b2d-8eda-4f32-aad9-a8c873f14bb1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dum fama velox aliquid novi ad
scribendum deferat mihi, hominum vitam piorum,
quam ego culpabilis et obliviosus nimis superius
dicendam preterivi, explanare nunc ardeo. In
temporibus secundi regis Heinrici fuit quaedam
solitaria Sisu vocata, in loco Thrubizi dicto,
inmensae pietatis ac per hoc mihi ineffabilis. Quae
jam adulta cum a quodam desponsaretur tempore
maximi Ottonis, ad Christum, quem in primis fidei
speciale signaculum in corde pre omnibus infixit,
concito cursu properavit; ac in predictae secreto
civitatis annos sexaginta quatuor coelesti sponso
se virginem castam conatur offerre, ac inmaculatam
se, plus quam fragilitas humana permisit, custodire
studuit. In tanto namque spacio numquam foco durum
frigus resolvebat aliquo, sed hoc maximum
eidem erat temperamentum, quod lapide paululum
calido pedes vel manus pene tunc deficientes refocilaret.
Haec assiduis oracionibus et intermistis fletibus
cellam suimet interius ornavit, exterius autem
populo confluenti crebra institutione et necessaria
consolatione multum profuit. Vermes se jugiter comedentes
non abjecit, sed cadentes reposuit, vice
monachi Symeonis in columna diu stantis.
Quicquid illa de oblatione populi continua suscepit,
sibi subtrahens Christique pauperibus largiter inperciens,
peccata offerentium (f. 180' ) redemit. Pia fuit
haec matri meae, et memoriam sui firmiter promisit
proli subsequuturae. In agone hujus titubantis
seculi haec contendens, ab inlicitis omnibus abstinuit,
non pro recipienda corruptibili gloria, sed pro
florigera coelestis bravii corona, quam 13 Kalendas
Marcii promeruit divinitus indui. In nocte illa,
qua Christo amabilis lampas stelliferum locata est
in axem, dormivi peccator in dormitorio in Magadaburg,
et testis mihi sit Deus, quia non mentior, vidi
per somnium ante matutinam, quod duo pueri de
antiquo, quod adhuc ibidem stabat, erario procederent
cantantes antiphonam hanc: #Martinus
Habrahae sinu laetus recipitur,@# et caetera. Infantes
hii geminam ejusdem innocentiam et premium pronuntiabant;
in pietate sua et paupertate spiritus
ac humilitate hoc totum fuit, et quod sequitur, promeruit.
Et hoc tunc fratribus nuntiavi meis: #Pro certo,@#
inquiens, #scitote quod anima Deo cara de
hac luce est nunc separata.@# Post dies 6 intimatum
est nobis, quod, sicut visum est mihi, vere Dei
famula transiret e carcere carnis.
7.
Confratris mei memoriam Bernarii modo aggrediar,
qui familiaritate sua mihi exhibita apud
me caritatem bonam, et si aliquatenus ei
profuisset, mentionem promeruisset sedulam. Hic
carnis propinquitate consanguineus, et quod nunc
est maximum, amicicia fuit mihi conjunctus.
Tercio Ottoni (f. 181) valde carus erat, quia sibi et
amitae ejus venerabili Mahtildi abbatissae
fideliter serviebat; quicquid in Salbozi villa in
beneficium habuit, in predium ab hiis acquisivit.
Aethelberto archiantistiti suisque successoribus
usque in domnum Geronem servivit; et apud eosdem
dignam retributionem suscepit. Tandem infirmitate
gravatur, et Deo omnipotenti, quem semper pre
omnibus amavit, conjungitur. In cujus amore ac
venerando honore aecclesiam in acquisita proprietate
predicta construxit, et hanc ad benedicendam
me indignum vocavit. Ante cujus consecrationem
volumen longum facinoribus suis inscriptum, ac
prius caeteris confessoribus suis ostensum, mihi
aperuit, et coram me gemens legit, et a me supplex
indulgentiam postulavit. Hanc epistolam sumpsi, et
absolutionem commissi divina potestate huic feci,
cumque eodem die, id est 16 Kalendas Aprilis, quia
tunc erat annua dies sui patris, predictam consecrarem
aecclesiam, supra buxidem reliquiis sanctorum
refertam prenominatum posui breviarium,
ut eorum assiduo interventu vera flebiliter confitenti
remissio fieret et diu optata abolicio. Hoc numquam
vidi aliquem fecisse vel audivi; set quia infirmitatem
meam huic nil prodesse timui, (f. 181' ) ad sanctos
intercessores confugi. Post hec vixit pater venerabilis
tredecim ebdomadas, 16 Kalendas Junii, exoptans
resolvi.
8.
Insuper pii abbatis Alfkeri quandam accionem
egreiam in exemplum imitabile profero.
Hic preter caeteras virtutes suas hoc in usu habuit,
quod nomen suum super altare quodlibet scripsit;
et dum ipse missam caneret, in tantum flevit, ut
maxima corporalis pars humectaretur, nil hesitans,
quod, sicut scriptum est: #Lacrimae pro peccatis cordetenus
effusae divinam non modo poscunt veniam sed
etiam inpetrant (Judith VIII, 12)
@#; et ut eo liberius
coeleste suffragium inplorare sibi valuisset, cunctis
debitoribus suis misericors fuit. Heu mihi indigno
sacerdoti, hos predictos fratres qui in nullo umquam | null | 0b06af69-aff5-4910-a7e0-4c4759d1b6ed | latin_170m_raw | null | None | None | None |
assecutus fui! Bonorum exempla multorum legi ac
persepe vidi, sed menti meae haec non apposui; temptationibus
variis, quibus resistere debui, voluntarie
ac non fortiter reluctando succubui; quibus prodesse
debui, pro dolor! plus nocui, et ut optimi
archanum thesauri crimen meum semper celavi.
Non est opus, lector vel mihi care successor, ut varii
favore vulgi de mea proficuitate credas; sed assiduo
oraminis ac elemosinarum medicamine (f. 182) mihi
diu fetenti succurrens, de faucibus voracis lupi me
dilaniatum eripias. Ego conscius mihi multo credibiliora
tibi quam alius indico. Sunt namque nonnulli,
quos leniter injuste tractavi; cumque hii pro
meritis a te corripiuntur, quid mirum, si ex
mea parte aliquid fraudulenter sonant. Sis inter
detractores meos ac laudatores varios medius, et
aput Deum suffragator assiduus. Scio quod,
sicut mos communis est, multum tibi ex me displicet,
quod ut in melius vertatur, Deo et hominibus
placet. Quicquid in permisso contraxi vel feci
in tempore, scriptis affirmavi. Nec sis magni
honoris tui elacior, cum sis in inposito pondere
eo gravior. Rem commissi gregis cautus operator
inspicias, et ut divina secularibus a te proponantur,
multum studeas. Quae confratribus dedi meis spiritualibus,
in quantum possis, auge, ac sub Christi
testimonio rogatus nil minue. Hii sunt cooperatores
sacri ordinis tui et futurae adjutores spei. De laicis
huc atque illuc titubare ac transferri valentibus
pro possibilitate tua rogo in tantum sis sollicitus,
ut non disperdatur clerus. Si diligenter tua
custodis, Deum hominesque pios fautores habebis;
sin autem, et subditos (f. 182' ) tibi perdis, et contrarietatem
in hoc presentem ac futuram contrahis.
Audi me magistrum nimis indisciplinatum et absque
utili exemplo antecessorem tuum, libenter sustineas
paupertatem in te ut grex tuus dives fiat per
te; sic fecit Christus nobis, ut ita faceremus ovibus
suis. Noli erubescere de hac coram populo, ut
fiducialiter stare possis coram Deo. Satis ingenuus
erga hunc mundum fui, sed sepe propter meos; hiis,
quibus ignotus eram, despectus apparui. Si quis nititur
exaltari supra se, turpi casu ac sero dolenti
cadit infra se. Divites tuos cum honore, pauperes
autem cum gratia tractes et bona caritate. Antiquum
enim affirmat proverbium, quod haec cum
magna semper incedant multitudine. Tuam pauperem
familiam a summo pastore tibi commissam et
a me vix congregatam custodi, et iniquis susurronibus
de hac male persuadentibus piam non accommodes
aurem. Tua res est parva, et vice majorum
nequaquam tractanda, ac multo sacius
est paulatim crescendo de die in diem ascendere,
quam cum dampno multorum te ad ultimum
deficere. Tempora haec, prioribus cunctis inferiora,
plus demunt quam alicui addunt (f. 183). Culpa
gravi et paupertate dira innatus honor et datus
vilescit. Non rogo te ut sis parcus, quia dedecus
est; sed hoc ingemino ne nimium largus, quia hoc
nec consilium est nec bene convenit. Cures
etiam de peregrini anima Godeberti, multum nostrae
utilis aecclesiae et de caeteris quam pluribus. Habes
satis de libris, quos hic ab antecessoribus
nostris collectos inveni, et insuper quos contraxi.
In his magisterium salubre reperies, ac hos exaudi,
et tunc potes salvari. Sanctorum reliquias et munda
eorum receptacula cum aliis utilitatibus plurimis,
tam in prediis quam in mancipiis, ego acquisivi,
et ne te forsitan laterent, martirologio
inscripsi meo. Oportet autem tuam scire pietatem
regis nostri et imperatoris Heinrici multiformem
benivolentiam aecclesiae exhibitam nostrae, de qua
partem quandam superius conprehendi, majorem
vero quia indiscussam reliqui, nunc scribere tibi
optimum duxi. Vide ut in assidua recordacione tui
sit renovator et indeficiens auxiliator nostri. Ve temporibus
illis, in quibus deest haec spes miseris et
aecclesiae Merseburgensi! (f. 183' ) Nunc est maxime
orandum, cui tunc est maxime plorandum. Haec
etenim quae sequuntur ab eo percepit, et eo
vivente, multo his majori gratuita aucmentacione
gaudebit. Jam enim disposuit in alta mente sua, qualiter
eam sublimet dote varia. De antecedenti nunc
dico, et perfectionem subsequuturam omnipotenti
Deo, cui cuncta sunt presentia, supplex committo.
Et quia tipus non est, singulariter enarrare,
quae preceptis ejusdem confirmata poteris videre,
haec sola assigno, quae auctoritate | null | 871a8845-ac28-4c6b-b81c-e7744ef47572 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, carentia in
posterum forsitan peritura timeo. Sanctae ac
victorisissimae crucis partem cum caeteris sanctorum
reliquiis, et altare aureum gemmis honorifice
distinctum et buxidem auream, lapidibus
preciosis ornatam, collectariumque cum inpensis
propriis et eciam nostris decoratum, cum duobus
turribulis ac argenteo bicario, larga manu cesar
nostrae dedit aecclesiae, quod a nobis non modo est
observandum, verum eciam aucmentandum. Sed
quia de melliflua ejusdem pietate satis dicere nequaquam
sufficio, de sua conversacione, sicut proposui,
ordinatim explicare studiosus anhelo.
8.
(f. 184' ) Iste annus (1018), quo hunc attitulavi
librum, nativitatis meae quadragesimus est primus,
vel paulo amplius; in mense vero Aprili et 5
Kalendas Mai decimus ordinationis meae introivit
annus. Et pridie in suburbio Gnezni archiepiscopi
illius aecclesia cum mansionibus caeteris
comburitur. Et quia humana res omnis semper
in dubio est, libet evomere antidotum illud periculosum,
quod miser dudum absorbui, et nimis
mihi hactenus id nocere persensi. In quadam curte
mea Heslinge vocata, nocte una cum requiescerem,
per somnum vidi turbam astare magnam, tunc de
apposita mihi testa aliquid manducare cogentem; et
ego hos persentiens esse inimicos, primitus contempsi,
ad ultimum vero in nomine Dei patris me
istud percipere respondi. Quod cum eis multum displiceret,
et haec invisa congregatio id aliter fieri
non posse videret, quasi gemens laudabat, quia me
prorsus perdere conveniebat; et nisi tunc dominicum
nomen invocarem, sine perpetua salute manerem.
Ex hac perceptione, ut mihi visum est, omnigenarum
specie herbarum mixta, pessimarum varietates
cogitationum sumpsi, quae etsi me in divinis
laudibus maxime turbent, tamen auxiliante Deo,
quem hiis preposui, ad opus infaustum raro aut
numquam me perduxerunt. Sufficit autem iniquae
eorum voluntati, quod aliquam putant in me portionem
habere. Sic enim alio tempore (f. 185) iterum
me signatum eminus hii vallantes: #Custodisti te,@#
inquiunt, #bene?@# Et ego, me ita sperare, respondi;
et subsequuntur: #Sed non sic erit in fine.@# Illorum
minas nec timeo, nec blandiciis credo, quia haec
cum auctoribus suis vanitas est. Commissi quantitatem
mei admodum vereor, et veraciter id scio,
quod talis fantasia, quamvis corporaliter appareat,
per se hominibus non noceat, sed cum
peccando faciem divinam a nobis avertimus, illorum
vesanas manus nemini parcentes miseri incidimus,
et ab hiis protinus absolvimur, cum aut
ipsi convertimur, vel ab electis Dei visitatione crebra
fovemur. Si quis vero compos sui meditatur in
lege Dei, non hic a talibus appetitur, sed potius timetur,
non a se, sed ex ejus, quem is diligit, sancta
potestate; quia custos est Deus omnium semet ex
toto corde semper amancium. Ego peccator et fragilitati
meae per omnia conscius, quia summis consolationibus
non innitor, quid mirum, si ab infimis
quacior? Et haec idcirco dixi ut tu, lector, mortalitate
ac innata humanitate mihi consimilis, in hoc
consensu me graviter peccasse scias, et amminiculis
indeficientibus succurras. Heu mihi misero qui in
hoc seculo multos spiritualiter adjuvare debui, nec
hiis prosum, nec me tueri possum! Unde autem
predicta temptatio (f. 185' ) mihi evenerit, fidelibus
tuis auribus infundo. Multis hominibus a predictorum
vexacione hostium laborantibus subvenire studui,
et propter hoc ad insidiandum mihi eosdem
accendi vehementer, quamvis in malum proni sint
semper. Spero autem in Deum omnipotentem ut non
ad consumendum me hiis tradat, sed post purgationem
diram clementer eripiat.
9.
Mense predicto et 18 Kalendas Mai Gero archiepiscopus
et Bernhardus marchio in Wonclava
reconciliati sunt; et Liudherdus presbiter
obiit . Godefridus quoque dux et Gerhardus
comes inperatoria potestate pacificati sunt. Bertoldus
autem, Munnae civitatis invasor, imperatoriae
potestati sponte sua cum suis fautoribus traditur,
et eadem multorum poena protinus concrematur; et
faciat Deus rex pacificus, ut numquam haec amplius
elevetur. Quam bene esset, ut habitatores regni illius,
semper unanimes in malo, ad expletionem ejus
non haberent munimentum in aliquo! Nunc autem
sunt, pro dolor! horum situs locorum, ut exposcunt
mentes indigenarum. Inperator vero post longam
inhabitacionem a Niumagun discedens, sollempnes
rogacionum dies in Aquisgrani studiose celebrat;
quibus transactis, Lanbertus, sanctae Constanciensis
(f. 186) aecclesiae | null | 5d581868-e350-4b12-8979-970d896cab8c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
episcopus, 17 Kalendas
Junii obiit. Hoc cesar, cum pentecosten in
Ingilenhem sumopere peregisset, comperiens, Rotherdum
suimet capellanum prefate sedi prefecit.
Quibus expletis, fit magna in Birgilum principum
confluentia, ut ibi corrigeretur per judicia, quod
diu viciatum est populi istius neglegentia, et temeritas
magna. Post haec Oddo comes predictus in presentiam
inperatoris et Ercanbaldi archipresulis supplex
veniens, injustam uxorem suam tribus sacramentis
amisit. Baldericus reconciliatur, et promissio
divina obliviscitur. Et transactis diebus paucis.
Heinricus, qui marcam inter Ungarios et Bawarios
positam tenuit, 8 Kalendas Julii fortis armatus
obiit. Interea cesar ad Basulensem veniens civitatem,
exercitu collecto in Burgundiam properat.
Imperatrix autem ad dilectam sibi Capungam veniens,
manachicam ibi vitam ordinavit; indeque per
orientalem Franciam profecta, Bawariam peciit
fratremque suum ducem Heinricum Ratisbonae inthronizavit.
Mense Junio inaequalitas aeris hominibus
multis eorumque utilitatibus diversis admodum
nocuit.
10.
Eadem tempestate aecclesia mihi indigno commissa
multum, mea id exigente culpa, sustinuit (f. 186' )
dampnum. Namque misericors et paciens
Deus noluit amplius inultum relinqui, quod crebra sui
castigacione nequivit prohiberi, percuciens eam in
mansuetudine et non in furoris sui digna retributione:
ministros utiles sibi haec perdidit, et facinus meum
cotidie ingemiscit. In predicto et enim mense dedecus
magnum eidem ac mihi inlatum est ab ibrida
Aethelberto, qui curtem meam invadere eamque
frangere servili collectione presumpsit. Quod
vero hos ad haec agenda inflammaverit, veraciter
explicabo. Secundi Ottonis larga benignitas, cunctis
pleniter arridens, quendam forestum, inter Salam
et Mildam fluvios et Siusili ac Plisni pagos jacentem,
nostrae concessit aecclesiae, temporibus Gisileri antistitis
et Gunterii marchionis. Post lugubrem
vero nostrae sedis destruccionem, regnante tunc
tercio Ottone, Ekkihardus marchio forestum ad
locum Sumeringi dictum acquisivit, et cum eodem
nostrum commutavit. Renovator autem nostrae tunc
dignitatis, rex Heinricus, cum maxima parte appertinentium,
presentibus cunctis optimatibus suis, et
confratribus hiis Herimanno et Ekkihardo id
defendere non valentibus, judiciaria lege hunc restituit.
Cumque hic in nostrae dominio aecclesiae plus
quam duodecim annos (f. 187) staret, et hunc Hirimannus
comes 60 mansis redimere ex mea potestate
nullatenus valuisset, visum est ei ut eum sibi et
confratri super duorum proprietatem burgwardorum,
Rochelinti ac Titibutziem, imperatoriis
vendicarent preceptis, sperans antiquiorem nostram
confirmacionem diu esse abolitam. Quod cum mihi
is aperiret, id nil proficere sensit. Namque in Magadaburg
et in presentia imperatoris nostri precepta
utrisque ostenduntur, et munera nostrimet in omnibus
priora esse convincuntur. Tandem predictus
comes, presente suimet fratre ac id audiente, haec
futur: #Quicquid hactenus in hiis fecimus, non ob
temeritatem aliquam, sed quam habuisse speravimus
justiciam. Nunc autem id omittamus.@# Non longe post
Ekkihardus juvenis, ac ideo inmaturis, in burgwardo
suimet Rochelenzi dicto arduas munitiones ad capiendas
ibidem feras instinctu Budizlavi militis sui
parat. Hoc ego postea comperiens, pacienter tuli, et
ne sic agere vellet, per internuncium meimet, fratrem
ejus postulavi. Herimanno quoque fratri
suo haec cito questus, nil in hiis omnibus profeci,
sicque stetit (f. 187' ) usque post pascha. Et quia
tunc aeris serenitas et viae oportunitas conveniebant,
et in has episcopatus mei partes numquam veni,
placuit mihi illuc pergere, hactenusque ignota
diligenter inquirere. Mense Maio ( #an.@# 1018), 6 Nonas
ejusdem ac 6 feria ad Chorum veni, ibidemque
populum confluentem confirmavi. Dehinc cum in
ipso itinere predictum opus laqueis et retibus magnis
firmatum viderem, obstupui ac quid inde fa erem
cogitavi. Tandem, quia haec instrumenta nullatenus
mecum vehere potui, ex hiis partem incidi protinus
jussi, rectoque itinere ad Rochelinzi tendens,
paucos illic confirmavi, et decimacionem, injuste
mihi abstractam et forestum banno omnibus interdicens,
haec nostrae assignavi aecclesiae, facta pace.
Tunc redii ad curtem supramemoratam, ibidemque 7
dies cum manerem, audivi, quod milites Ekkihardi
meis minarentur sociis. Ibi tunc cancellarius
pernoctavit mecum, et a me haec comperiens, bene
respondit. Postea congregationes multae mihi ad
nocendum a predictis satellitibus factae, a nostris
custodibus ad tempus bonum preoccupatae sunt.
Interim ( #an. 1018, Mai@# ) nuncium meimet ad imperatorem
Magontiam misi, pacemque ejus supplex
(f. 188)
pecii. Quam cum Ekkihardus | null | f0df3496-9010-4125-99a5-bb54d6649678 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ex sua parte
promitteret, et frater suus diu a me desideratus a
Polenia veniens, dextera manu sua pacifica promitteret,
uterque hanc non bene servavit. Namque
homines 6 flagellati ac depilati cum edificiis turpiter
mutilatis approbant, qualiter tanti seniores ab aliis
precaveri debeant. Satellites eorum more solito in
me non modo exarsere, verum etiam aliis melioribus
nocuere. Archiepiscopum etenim Geronem in Wirbini
et Sifridum comitem in Nicici pecierunt,
et in quantum eis placuit, abstulerunt.
11.
Superbia seniorum instigat furorem satellitum,
et quia hiis sufficit, equales sibi alios
in hiis partibus esse non permittit. Si aliquis vicinus
non sponte sua erga eos ex improviso delinquit, non
est eis emendacio condigna acceptabilis, et post
recompensacio invincibilis. Et per hoc flagellum
vicini graviter concuciuntur, ut non contra se, alii
sive rectum habeant sive non, nequaquam eleventur.
Episcopatus in hiis partibus constituti ab eorum
potentia sunt nimium depressi; et nos eorum procuratores,
si contra Deum et justiciam ejus voluntati
eorum in cunctis satisfacimus, honorem et aliquam
utilitatem habemus, sin. autem, contempnimur, et
sic, ut nobis nullus aut (f. 188' ) regnet aut
imperat dominus, depredamur. Novus cornupeta
antiquam legem bonamque consuetudinem hactenus
florentem jam disrumpit, seque caeteris elatiorem
esse, valenter ostendit; qui coelitus ni cito deprimitur,
nimis insolentia intolerabilis solidatur.
Daviticam is ignorat sententiam, eunden sic dulciter
amonentem: #Nolite extollere in altum cornu vestrum (Psal. LXXIV, 6)
@#,
et caetera. Orat pro talibus idem
psalmista sanctus: #Auferes spiritum eorum, Domine,
et defitient, et in pulverem suum revertentur; et emittes
spiritum tuum et creabuntur (Psal. CIII, 29)
@#, et reliqua.
Multum indiget memoriae, qui nullatenus
cognoscit se, cum is qui se jugiter considerat, sine
famine bono nil valeat. Ergo peccatores quique
resipiscant, et ut se custodiant pauperibusque
misereantur, sumopere studeant. Ego in flagiciis
miser et in facultatibus pauper, quamvis in utroque
ejusdem ordinis viros precellam cunctos, tamen
contumeliam superius memoratam non solus pacior
sine illis. De coepiscopis in diversa hujus mundi
parte constitutis ineffabileque detrimentum perpessis,
nil ad haec exemplaria introduco, quia absque
omni honore, sola benediccione excepta, eos esse,
graviter ingemisco, et de hiis dundaxat disputare
mihi nunc tempus est, quid (f. 189) apud modernos
a concivibus suis similem vel, pro dolor!
deteriorem subiere vindictam.
12.
Bernwardus, sanctae Hillinessemensis
aecclesiae venerabilis pastor, in tantum a Brunone
exosus est comite, ut militem suum Rim
nomine videret crine et tergo depravatum, postque
eundem secum iterantem ab Altmanno juvene interfectum
jacere. Swithgerus autem, almae Mirmingerdensis
aecclesiae antistes egregius, in sua curte a
quodam tirone ingenuo appetitur, et villici
suimet cruore coram se occisi maculatur. Quid tales
personae umquam promeruere? Hii patres ambo pii
fuerunt, et tamen dedecus hoc immeriti pertulerunt.
Sed quia in superioribus de Suithgero presule nil
sum, id peste letargica impediente, locutus, nunc
hoc emendare congruum est. Hic Saxonia genitus,
et in Halverstidi ac in Magadaburg a puero educatus,
a tercio Ottone civitati praedictae prepositus
est; quam cum omni diligentia rexisset, divino
munere fultus, polluit in diversis virtutibus. E quibus
duas tantum res profero, quas testimoniis veracibus
approbare valeo. Camerarius suimet cum
pilleum quendam furtive subtractum celare voluisset,
diligenterque a pio seniore rogatus nil profiteretur,
cultellum supra mensa positum et ex animo benedictum
sumere coactus (f. 189' ) quasi ignitum
celeriter projecit, reumque se nimis esse coram profitetur.
Alio tempore quidam maligno arreptus
spiritu, vi magna captus est, et in presentia predicti
patris adductus; quem solvi protinus jubens, baculoque
solum se acriter inrumpentem viriliter amovens,
facto sanctae crucis signo, divina potestate
securum exire fecit. Talis vir haec non sibi, sed
illi, qui per eum tanta est operatus, asscribens,
vixit in Christo dies huic vitae concessos, ministrans
illo fidelis servus omni studio. Sedebat ille 16 an
nos, magna semper, quae virtutem omnigenam perficit,
infirmitate gravatus, et tunc obiit, in quo
genuit, 13. Kalendas Decembris, Heinrico inperatore
nostro tunc regnante 10 annos. Hujus successor
Thiedricus, materterae meimet filius, | null | 5961303f-4cad-46ca-b3f8-609ba98124e0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
magnum
dedecus ab Heinrico, Hirimanni comitis filio, ut
predixi. perpessus est. Sed in hoc anno eadem
commotio ad tempus sedata elevatur. Heribertus,
Coloniensis archiepiscopus, a predicto comite multa
diu sustinuit incommoda, nec mirum, cum is matrem
suam diutina teneret custodia. Insuper Meinwercus
presul a Thietmaro nepote meo, Bernardi ducis fratre,
despoliatus est.
13.
Sed cur hoc totum explico, cum in nullo
horum nec exemplar bonum nec levamen meum
ullatenus agnosco? Sacius est mihi, inceptis, (f. 190)
insistere meis; et dum hoc tracto, illam
beati Johannis visionem in mente habeo: #Primum
ve abiit, et ecce duo post haec! (Apoc. IX, 12.)
@# Nimis
enim est miserabile, quod in superioribus sepe locis
revolvi. Sic in temporibus nostri lectoris ac
invicti defensoris Heinrici nil umquam tale accidit,
quale modo detrimentum e nostro facinore emersit.
Namque in Julio mense ac 4 Kalendas Augusti
et in feria ( #Jul.@# 29) Mars sevit in viscera, quod
in perpetuum plangit mater aecclesia. Peciit enim
Aethelboldus, Trajectensis episcopus, cum Godefritho
duce, auxilioque suimet sociorum atque
amicorum imperatricis nostrae nepotem Thiedricum
sepius in occisis militibus suis multum nocentem:
et in insula quadam fit conventus collecti exercitus.
Hic velociter ad pugnam preparatus, mortem quam
hosti minatur, pro dolor! patitur. Namque a Fresonibus
ex insidiis undique erumpentibus et a
predicti juvenis satellitibus ex inproviso is circumventus,
dictu terribile! gladio et aqua sine resistentium
dampno vitam hanc finit. Episcopus
autem in navicula quadam vix fugit, ac dux ab hoste
salvatus est, et ut veraces affirmant, plus quam
tres legiones interfectorum sunt. Omnis haec
regio, defensore forti carens, piratas advenientes
timet, cottidie merens. Godefridus comes occiditur,
Johannes autem optimus miles jacet, quem
semper patria deflet. Horum consocii nobiles (f. 190)
et incliti hactenusque pugnantes dextra
victrici, nunc pausant sorte infelici. Luit corpus
eorum, quod promeruit macula nostrorum; sed, ut
spero, gaudebit eorum anima, tam gravi exacerbacione
purgata. Sed ne stupeas, lector, talem casum,
perpendas etiam ortum. Thiedricus ille infaustus
predicti antistitis satelles fuit; hic in quadam silva
Mirwidu vocata magnum habuit predium,
quod sibi ex ejusdem parte injuste ablatum fore,
cuncti comprovinciales cesari in Niumagum queruntur.
Unde cum consilio optimorum imperator episcopo
Trajectensi haec loca precepit incendi et conclamantibus
reddi; cumque seniorem suum juvenis
nefandus a mandatis talibus compescere nequivisset,
licentiam abeundi peciit, et se id prohibiturum esse
promisit. Nec mora, factum est quod dixi plus causa
nostri facinoris, quam pro merito victoris. Hanc
ineffabilem ac nimis invincibilem erumnam avium
undiquessecus huc congregatarum et semet ipsas
invicem ungulis interficientium multitudo longe
presignavit, eumdemque locum, quo isti postea
oppetiere, preoccupavit. Quod David sanctus monti
Gelboe imprecatus est (II Reg. I, 21), huic insulae
ego nullius meriti semper exopto. Baldericus Leodicensis
episcopus obiit in Tiele eodem die
.
14.
(f. 191.) In diebus illis in episcopatu meo
septem mancipia fungos manducavere non rectos,
et acri ardore succensi, celeriter mortui sunt. Et
in mense Augusto ( #an.@# 1018) stella quaedam juxta
plaustrum noviter apparens, radiis eminus emissis
cunctos cernentes terruit. Numquam enim
nostri memoria talis exoritur, et ideo unusquisque
hoc admiratur, prodigium hoc esse,
timet vulgus, sed cum misericordia id finiri, fidelis
sperat popellus. De hiis similibus clamat Jeremias
veredicus: #Qui scit universa, novit illa; et adinvenit
ea suimet sua prudentia (Baruch III, 32)
@#. Stella
haec quae effulsit plus quam 14 dies visa est. In provincia
Northuringun dicta tres lupi semper congressi,
nec antea ex habitatoribus hiis visi, hominibus
multis atque pecoribus ineffabiliter nocuerunt.
Hoc quoque indigena omnis vehementer expavescens,
majoribus curat inpleri detrimentis.
Beatus namque loquitur Gregorius: #Multa debent
mala precurrere, ut illa valeant sine omni fine ventura
nunciare.@# In supradictis omnibus desuper nobis
ira coelestis revelatur, sed circumspeccione vigili
haec ab humana fragilitate non attenditur.
15.
#(f 191)@# Iste annus nova nuncupacione
terrae mocio vel magna contricio ex rei veritate
appellari potest. Ineffabilis enim tribulacio
mundo instabili exorta habitatores ejus undique
turbavit | null | c5692b21-58e2-4e4f-869b-d0df38831b74 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, cujus partem predixi, et tunc quae preterieram
alte gemitu tracto explicam. Balderici presulis
et Cameracensis episcopi milites poene omnes
predicta oppecierunt in insula, et in proximis tribus
provinciis non supererat una domus, ubi saltem
non deesset habitator unus. Post tempora Caroli
in una die vel anno aliquid in hiis regionibus
tale non accidit, sicut vetustas asserit. Quomodo
umquam ceciderunt tales viri absque dampno hostili?
Sed nullus id miratur, qui hoc rite meditatur,
quia is nil potest pugnare, quem culpa sui gravis
vindicta Dei nititur deprimere. Hic inexuperabilis
casus postea cito obliviscatur; quia Godefridi
ducis auxilio Athelboldus antistes cum Thiedrico
hoste reconciliatur; et hoc venit non ex voluntate
sua, sed ex necessitate summa. Non erat enim
istius regionis ullus prepotens defensor, si amplius
insurgeret inimicus acrior. Si damnum hoc ex consensu
divino factum est, quis potest ulcisci? sin
autem, quis vindicatore insanabilior illo? Nunc
ut sanctus abba Columbanus in morte magni
inperatoris Caroli fecit, ita nos stringamus lacrimas
precesque fundamus proficuas.
16.
Nec tacendum est, quod in Ruscia contigit
lugubre damnum. Belizlavus namque eam grandi
exercitu peciit, multumque ei nostro famine nocuit.
Mense etenim Julio et 11. Kalendas Augusti predictus
dux ad (f. 192) quendam fluvium
veniens, ibidem exercitum suimet castrametari pontesque
necessarios parare jubet. Juxta quem rex
Ruscorum cum suis sedens, futurum duelli
invicem condicti eventum sollicitus expectabat. Interim
Poleniorum provocacione hostis presens
ad bellum excitatur et ab amne, quem tuebatur,
exinopinata prosperitate fugatur. Ex hoc rumore
Bolizlavus extollitur, et consocios parari et accelerare
rogans, fluvium, etsi laboriose, velociter
transcendit. Inimica autem acies contra turmatim
ordinata patriam defendere suam frustra
nititur. Namque in primo conflictu cedit, ac numquam
postea fortiter resistit. Ibi tum cesa est innumera
multitudo fugiencium et parva victorum. Hericus
miles inclitus ex nostris oppetiit, quem inperator
noster in vinculis diu retinuit. Ex illa
die Bolizlavus optata prosperitate inimicos palantes
insequitur, et ab incolis omnibus suscipitur multisque
muneribus honoratur. Interea quedam civitas,
fratri suo tunc obediens, a Jarizlavo vi capitur,
et habitator ejusdem abducitur. Urbs autem
Kitava nimis valida ab hostibus Pedeneis
ortatu Bolizlavi crebra inpugnacione concutitur et
incendio gravi minoratur. Defensa est autem ab
suis habitatoribus, sed celeriter patuit extraneis
viribus; namque a rege suo in fugam verso
relicta, 19. Kalendas Septembris Bolizlavum, et
quem diu amiserat, Zentepulcum seniorem suum,
cujus gratia et nostrorum timore omnis hec regio
conversa est, suscepit. Archiepiscopus (f. 192) civitatis
illius cum reliquiis sanctorum et caeteris ornatibus
diversis hos advenientes honoravit in sancte
monasterio Sofhiae, quod in priori anno miserabiliter
casu accidente combustum est [ #an. 1018,
Aug.@# ]. Ibi fuit noverca regis predicti, uxor, et 9 sorores
ejusdem, quarum unam prius ab eo desideratam
antiquus fornicator Bolizlavus, oblita contectali
sua, injuste duxerat. Ineffabilis ibi pecunia
ei ostenditur, cujus magna pars hospitibus suis ac
fautoribus distribuitur, quedam vero ad patriam
mittitur. Fuerant in auxilio predicti ducis ex parte
nostra trecenti, et ex Ungariis quingenti, ex Petineis
autem mille viri. Omnes hii tunc domum
remittebantur, cum indigenas adventare, fideles sibi
apparere, senior prefatus letabatur. In magna hac
civitate, que istius regni caput est, plus quam quadringente
habentur ecclesiae et mercatus 8, populi
autem ignota manus, quae sicut omnis haec provincia
ex fugitivorum robore servorum huc undique confluencium,
et maxime ex velocibus Danis, multum
se nocentibus Pecinegis hactenus resistebat et alios
vincebat. Hac elatus prosperitate Bolizlavus, archiepiscopum
predictae ad Jarizlavum misit,
qui ab eo filiam suimet reduci peteret, et uxorem
suam cum noverca et consororibus reddi promitteret.
Post haec dilectum abbatem suum Tum
ad nostrum inperatorem cum magnis muneribus
misit, ut suam amplius gratiam et auxilium acquireret,
et se cuncta sibi placencia facturum
indicaret. Ad Greciam quoque sibi proximam
nuncios misit, qui ejusdem imperatori bona,
si vellet (f. 193) fidelis amicus haberi, promitterent;
sin autem, hostem firmissimum ac invincibilem
fieri intimarent. Inter haec omnia omnipotens
Deus assistat medius, et quid sibi sit placitum et
nobis proficuum, clementer ostendat. In diebus illis
Udo comes, nepos meus, Hirimanum, coequalem
sibi tam in nobilitate | null | 11cd03d7-6651-4668-8e72-88adb56509c0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quam in potestate, cepit, et
invitum in suam municionem duxit. Ob hoc vereor
aliquam filicem periculosam oriri, quae vix aut
nullatenus possit eradicari
17.
De imperatore nostro nunc sermo mihi oriatur,
qui de invisa expedicione reversus ( #an.
1018, Sept.@# ), nil de promissis percepit, sed parum
sibi renitentibus nocuit. Hujus miles egreius atque
fidelis, dux Thiedricus, cum ab eo separatus
domum pergere voluisset, a quodam seniore, Stephano
nomine, cesaris atque suimet, ut patuit,
inimico, locis impugnatur abditis; et cum jam
victor existeret, milite in predam cadente, iterum
initur, et pro dolor! superatus, cum paucis
effugit. Haec fuit ei in talibus secunda temptacio;
et faciat Deus ut non eveniat illi tercia periclitacio.
Imperator noster cum de his omnibus efficeretur
certus, unum in Suevia regione colloquium
de re publica habuit, et mox per Renum sollicitus
descendit. Namque cooperatores ejus et regni suimet
columne maxima parte pro dolor! cecidere, sibique
grave pondus occultum fidei simulatores occultis
resistere insidiis per extraneos nituntur, ut non
liceat ei libertate congruenti inperare, eorumque
injustam temeritatem in aliquo minorare.
1.
(f. 176' ) Anno Dominicae incarnationis 1018,
indiccione 2, anno autem domni Heinrici inperatoris
augusti 16, inperii autem 4. circumcisio Domini
et theophania in predicta civitate ab eodem venerabiliter
colebatur. Ecelinus Longobardus quadrienni
custodia 8 Kalendas Februarii solvitur
. Posteaque jussu suo et assidua Bolizlavi
ducis supplicacione in quadam urbe Budusin
dicta a Gerone et Arnulfo episcopis et a
comitibus Hirimanno atque Triedrico pax sacramentis
firmata est, et a Fritherico suimet camerario,
3 Kalendas Februarii, non ut decuit, set
sicut tunc fieri potuit; electisque obsidibus acceptis,
prefati seniores reversi sunt. Transactis autem 4
diebus, Oda, Ekkihardi marchionis filia, a Bolizlavo
diu jam desiderata, et per filium suimet Ottonem
tunc vocata, Cziczani venit; et
quia tunc nox erat, multis luminaribus accensis, ab
inmensa utriusque sexus multitudine suscepta est,
ac nupsit duci predicto post septuagesimam absque
canonica auctoritate, quae vivebat hactenus sine
matronali consuetudine, admodum digna tanto foedere.
2.
In hujus sponsi regno sunt multae consuetudines
variae; et quamvis dirae, tamen sunt interdum
laudabiles. Populus enim suus more bovis est pascendus
et tardi ritu asini castigandus, et sine poena
gravi non potest cum salute principis tractari. Si
quis in hoc alienis abuti uxoribus vel sic fornicari
praesumit, hanc vindictae subsequentis poenam protinus
sentit. In pontem mercati is ductus, (f. 177)
per follem testiculi clavo affigitur, et novacula
prope posita, hic moriendi sive de hiis absolvendi
dura eleccio sibi datur. Et quicumque post septuagesimam
carnem manducasse invenitur, abcisis
dentibus graviter punitur. Lex namque divina in
hiis regionibus noviter exorta, potestate tali melius
quam jejunio ab episcopis instituto corroboratur.
Sunt etiam illi mores alii hiis multo inferiores,
qui nec Deo placent nec indigenis nil nisi ad terrorem
prosunt; quos in superioribus ex quadam
parte comprehendi. Nec opus esse autumo, de hoc
amplius disserere, cujus nomen et conversacio, si
Deus omnipotens vellet, sacius nobis lateret. Omne
hoc, quod pater suus et iste nobis in conjugio ac
familiaritate magna copulati sunt, plus damni subsequentis
quam boni precedentis attulit ac in futuro
infert; quia, etsi pace simulata nos ad tempus diligat,
tamen per secretas temptacionum varietates
nos a caritate mutua, a libertate innata deducere,
et si quando tempus ei ac locus contigit, in perniciem
apertam assurgere non desistit. In tempore
patris sui, cum his jam gentilis esset, unaquaeque
mulier post viri exequias sui igne cremati decollata
subsequitur. Et si qua meretrix inveniebatur, in
genitali suo, turpi et poena miserabili, circumcidebatur,
idque, si sic dici licet, preputium in foribus
supenditur, (f. 177' ). ut intrantis oculus in hoc offendens,
in futuris rebus eo magis sollicitus esset et
prudens. Lex dominica hujusmodi precepit lapidari,
et parentum nostrimet carnalium institutio tales
ortatur decollari. Apud modernos autem, quia libertas
peccandi plus justo atque solito ubique dominatur,
plus quam compressa ancillarum multitudo,
quaedam pars matronarum, cupidine veneria
pruritui noxio subscalpente, marito vivente nunc
mechatur. Et in hoc eis non sufficit, sed hunc | null | 034f1b3b-f780-457b-9df2-99a8882844a3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
per
adulterum morti furtiva consilii inspiracione tradit,
et post haec malum caeteris exemplum, eodem post
publice sumpto, pro dolor! potestative abutitur.
Legalis earundem senior abhominabilis repudiatur,
et miles ejusdem ab hiis, ut Abo dulcis
et Jason mitis preponitur. Hoc quia nunc poena
gravis non ulciscitur, de die in diem pro consuetudine
nova, ut vereor, a multis excolitur. O vos sacerdotes
Domini, viriliter assurgite, et hanc nuper
exortam filicem, nulla re id inpediente, sepius acuto
vomere radicitus extirpate. Vos quoque, laici,
nolite talibus auxiliari. Liceat Christo conjugatis
innocenter vivere, erutisque subplantatoribus
hiis, indeficienti pudore in perpetuum gemere.
Destruat illos adjutor noster Christus potenti
Spiritu sancti oris sui, nisi resipiscant, et disperget
magna illustracione secundi adventus sui.
Et nunc de hiis (f. 178) ista dixisse mihi sufficiat,
quia de prefati ducis infortunio res quedam narranda
restat.
3.
Habuit hic quandam urbem in confinio regni
suimet et Ungariorum sitam, cujus erat custos
Procui senior, avunculus regis Pannonici, a suis
sedibus ab eodem, ut modo, antea expulsus. Qui
cum uxorem suam a captivitate non posset absolvere,
gratuitu nepotis sui quamvis inimici, suscepit
eam ex munere. Numquam audivi aliquem, qui
tantum parceret victis; et ob hoc in civitate superius
memorata, sicut in caeteris, sedulam Deus eidem
concessit victoriam. Hujus pater erat, Dewix nomine,
admodum crudelis et multos ob subitum
furorem suum occidens. Qui cum christianus efficeretur,
ad corroborandam hanc fidem contra reluctantes
subditos sevit, et antiquum facinus zelo
Dei exestuans abluit. Hic Deo omnipotenti variisque
Deorum inlusionibus immolans, cum ab antistite
suo ob hoc accusaretur, divitem se et ad haec facienda
satis potentem affirmavit. Uxor autem ejus
Beleknegini, id est pulchra domina, sclavonice
dicta, supra modum bibebat, et in equo more militis
iter agens, quendam virum iracundiae nimio
fervore occidit. Manus haec polluta fusum melius
tangeret et mentem vesanam pacientia refrenaret.
4.
(f. 178' ) In illo tempore Liutici in malo semper
unanimes Mistizlavum seniorem, sibi in priori anno
ad expedicionem inperatoriam nil auxiliantem,
turmatim petunt, plurimamque regni suimet
partem devastantes, uxorem suam et nurum
effugare, ac semet ipsum intra Zuarinae civitatis
municionem cum militibus electis colligere
cogunt. Deindeque malesuasa suimet calliditate,
per indigenas, Christo seniorique proprio rebelles,
a paterna hereditate vix evadere hunc compellunt.
Haec abominabilis presumptio fit mense
Februario, qui a gentilibus lustracione et muneris
debiti exhibicione venerandus, ab infernali deo
Plutone, qui Februus dicitur, hoc nomen accepit.
Tunc omnes aecclesiae ad honorem et famulatum
Christi in hiis partibus erectae, incendiis
et destruccionibus aliis cecidere, et quod miserabillimum
fuit, imago Crucifixi truncata est,
cultusque idolorum Deo prepositus erigitur, et
mens populi istius, qui Abotriti et Wari vocantur,
ut cor Faraonis ad haec induratur. Libertatem
sibi more Liuticio nota fraude vendicabant,
sed cervicem suam suavi jugo Christi excussam
oneroso diabolicae dominacionis ponderi sua
sponte subdiderant, meliori prius patre ac nobiliori
domino in omnibus usi. Hanc debilitatem
suam membra Christi defleant, et capiti conquerantur
suo, assidua voce mentis hoc in melius
(f. 179)
mutari poscentes, et ex parte sua, in
quantum fieri possit, haec perdurare non pacientes.
Bernardus confrater Parthenopolitanus, et
apostatae istius gentis tunc episcopus, id ut primo
comperit, non saecularis suimet dampni sed pocius
spiritualis inmenso dolore commotus, inperatori
nostro id nunciare non desistit. Hac legacione
audita, cesar graviter suspirat, sed de talibus respondere
ad pasca differt, ut cum prudenti
consilio hoc anulletur, quod infausta conspiracione
conglutinatur. Hoc votum et salutare secretum
Deus omnipotens secundet. Nullius fidelis cor ob
hanc infelicitatem in aliquam desperacionem veniat,
vel diem judicii appropinquare dicat, quia secundum
veredici ammonicionem Pauli ante dissensionem
et Antichristi execrabilem adventum (II Thess. II, 1)
non debet e talibus aliquis oriri
sermo, nec inter christicolas subita venire commocio,
cum eorundum unanimitas esse debeat in summis
stabilitas. Nutet, in quantum velit, mortalis
diversitas et morum ejusdem multiformis inequalitas.
Omnis homo, flos agri, debet a matre ecclesia
prius renasci in innocentiam salvatoris Christi; et
tunc timenda est inprovisa inportunitas, cum ubique
nunciatur pax firma ac | null | c52a62f3-e967-472d-8699-09740f68ba75 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tranquillitas. Et propter hoc
semper amonemur, ut simus solliciti ac pervigiles,
cum non valemus esse certi de futuris ac in nostra
fragilitate durabiles. Nemo ultimae diei adventum
aut venire diffidat aut celeriter (f. 179' ) contingere
exoptet, quia timendus est justis, ac multo
magis corrigibilibus cunctis.
5.
Jam declinam ab hiis, et loquar inperatoris
nostri prosperitatem nuper sibi exortam. Avunculus
namque suus et Burgundiorum rex Rothulfus
coronam suimet et sceptrum cum uxore sua et privignis
ac optimatibus universis sibi concessit, reiteraturque
sacramenti confirmacio; actumque est
illud Magoncia et in predicto mense. Prodigium fit
in Malacin 13 Kalendas Marcii. Mense autem eodem
et 17 Kalendas Aprilis magnus fit in Niumagun sinodus,
et nepos meus Oddo et uxor ejus Irmirgerd,
consanguinitate proxima injuste diu conjuncti,
obinobedienciam continuae vocacionis excommunicati
sunt; cooperatores vero eorum ab episcopis
vocantur suis ad satisfaccionem. Ibi constitutum est
antiquo exemplare perlecto, ut corpus Dominicum
[ad sinistram], ad dexteram partem calix poneretur.
In tempore illo Mediolanensis archiepiscopus
obiit, et prepositus ejusdem aecclesiae
Hiribertus successit. In Anglis triginta navium habitatores
piratae a rege eorum, Suenni regis filio,
Deo gratias! occisi sunt; et qui prius cum
patre hujus erat invasor et assiduus destructor provinciae,
nunc solus sedit defensor, ut in Libicis
basiliscus harenis (LUCAN. IX, 726) cultore vacuis.
In hac quadragesima et in episcopatu meo quidam
fratrem suum, pro dolor! occidit. Inperator autem
in predicto loco palmas et sanctum pascha celebravit
( #an. 1018, Mart. 30, et Apr.@# 6); quia Baldricum,
de nece Wigmanni comitis nil se excusantem legitime,
cum suis conspiratoribus recalcitrare comperit.
Wolcmarus, abbas Fuldensis et Larsemensis,
obiit. (f. 180) In diebus illis sol ante suimet
occasum nonnullis dimidius prodigiose apparuit.
6.
Interim dum fama velox aliquid novi ad
scribendum deferat mihi, hominum vitam piorum,
quam ego culpabilis et obliviosus nimis superius
dicendam preterivi, explanare nunc ardeo. In
temporibus secundi regis Heinrici fuit quaedam
solitaria Sisu vocata, in loco Thrubizi dicto,
inmensae pietatis ac per hoc mihi ineffabilis. Quae
jam adulta cum a quodam desponsaretur tempore
maximi Ottonis, ad Christum, quem in primis fidei
speciale signaculum in corde pre omnibus infixit,
concito cursu properavit; ac in predictae secreto
civitatis annos sexaginta quatuor coelesti sponso
se virginem castam conatur offerre, ac inmaculatam
se, plus quam fragilitas humana permisit, custodire
studuit. In tanto namque spacio numquam foco durum
frigus resolvebat aliquo, sed hoc maximum
eidem erat temperamentum, quod lapide paululum
calido pedes vel manus pene tunc deficientes refocilaret.
Haec assiduis oracionibus et intermistis fletibus
cellam suimet interius ornavit, exterius autem
populo confluenti crebra institutione et necessaria
consolatione multum profuit. Vermes se jugiter comedentes
non abjecit, sed cadentes reposuit, vice
monachi Symeonis in columna diu stantis.
Quicquid illa de oblatione populi continua suscepit,
sibi subtrahens Christique pauperibus largiter inperciens,
peccata offerentium (f. 180' ) redemit. Pia fuit
haec matri meae, et memoriam sui firmiter promisit
proli subsequuturae. In agone hujus titubantis
seculi haec contendens, ab inlicitis omnibus abstinuit,
non pro recipienda corruptibili gloria, sed pro
florigera coelestis bravii corona, quam 13 Kalendas
Marcii promeruit divinitus indui. In nocte illa,
qua Christo amabilis lampas stelliferum locata est
in axem, dormivi peccator in dormitorio in Magadaburg,
et testis mihi sit Deus, quia non mentior, vidi
per somnium ante matutinam, quod duo pueri de
antiquo, quod adhuc ibidem stabat, erario procederent
cantantes antiphonam hanc: #Martinus
Habrahae sinu laetus recipitur,@# et caetera. Infantes
hii geminam ejusdem innocentiam et premium pronuntiabant;
in pietate sua et paupertate spiritus
ac humilitate hoc totum fuit, et quod sequitur, promeruit.
Et hoc tunc fratribus nuntiavi meis: #Pro certo,@#
inquiens, #scitote quod anima Deo cara de
hac luce est nunc separata.@# Post dies 6 intimatum
est nobis, quod, sicut visum est mihi, vere Dei
famula transiret e carcere carnis.
7.
Confratris mei memoriam Bernarii modo aggrediar,
qui familiaritate sua mihi exhibita apud
me caritatem bonam, et si aliquatenus ei
profuisset, mentionem promeruisset sedulam. Hic
carnis propinquitate consanguineus, et quod nunc
est maximum | null | cfc8b8a5-b7fb-42e5-860a-a0a28704e4a9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, amicicia fuit mihi conjunctus.
Tercio Ottoni (f. 181) valde carus erat, quia sibi et
amitae ejus venerabili Mahtildi abbatissae
fideliter serviebat; quicquid in Salbozi villa in
beneficium habuit, in predium ab hiis acquisivit.
Aethelberto archiantistiti suisque successoribus
usque in domnum Geronem servivit; et apud eosdem
dignam retributionem suscepit. Tandem infirmitate
gravatur, et Deo omnipotenti, quem semper pre
omnibus amavit, conjungitur. In cujus amore ac
venerando honore aecclesiam in acquisita proprietate
predicta construxit, et hanc ad benedicendam
me indignum vocavit. Ante cujus consecrationem
volumen longum facinoribus suis inscriptum, ac
prius caeteris confessoribus suis ostensum, mihi
aperuit, et coram me gemens legit, et a me supplex
indulgentiam postulavit. Hanc epistolam sumpsi, et
absolutionem commissi divina potestate huic feci,
cumque eodem die, id est 16 Kalendas Aprilis, quia
tunc erat annua dies sui patris, predictam consecrarem
aecclesiam, supra buxidem reliquiis sanctorum
refertam prenominatum posui breviarium,
ut eorum assiduo interventu vera flebiliter confitenti
remissio fieret et diu optata abolicio. Hoc numquam
vidi aliquem fecisse vel audivi; set quia infirmitatem
meam huic nil prodesse timui, (f. 181' ) ad sanctos
intercessores confugi. Post hec vixit pater venerabilis
tredecim ebdomadas, 16 Kalendas Junii, exoptans
resolvi.
8.
Insuper pii abbatis Alfkeri quandam accionem
egreiam in exemplum imitabile profero.
Hic preter caeteras virtutes suas hoc in usu habuit,
quod nomen suum super altare quodlibet scripsit;
et dum ipse missam caneret, in tantum flevit, ut
maxima corporalis pars humectaretur, nil hesitans,
quod, sicut scriptum est: #Lacrimae pro peccatis cordetenus
effusae divinam non modo poscunt veniam sed
etiam inpetrant (Judith VIII, 12)
@#; et ut eo liberius
coeleste suffragium inplorare sibi valuisset, cunctis
debitoribus suis misericors fuit. Heu mihi indigno
sacerdoti, hos predictos fratres qui in nullo umquam
assecutus fui! Bonorum exempla multorum legi ac
persepe vidi, sed menti meae haec non apposui; temptationibus
variis, quibus resistere debui, voluntarie
ac non fortiter reluctando succubui; quibus prodesse
debui, pro dolor! plus nocui, et ut optimi
archanum thesauri crimen meum semper celavi.
Non est opus, lector vel mihi care successor, ut varii
favore vulgi de mea proficuitate credas; sed assiduo
oraminis ac elemosinarum medicamine (f. 182) mihi
diu fetenti succurrens, de faucibus voracis lupi me
dilaniatum eripias. Ego conscius mihi multo credibiliora
tibi quam alius indico. Sunt namque nonnulli,
quos leniter injuste tractavi; cumque hii pro
meritis a te corripiuntur, quid mirum, si ex
mea parte aliquid fraudulenter sonant. Sis inter
detractores meos ac laudatores varios medius, et
aput Deum suffragator assiduus. Scio quod,
sicut mos communis est, multum tibi ex me displicet,
quod ut in melius vertatur, Deo et hominibus
placet. Quicquid in permisso contraxi vel feci
in tempore, scriptis affirmavi. Nec sis magni
honoris tui elacior, cum sis in inposito pondere
eo gravior. Rem commissi gregis cautus operator
inspicias, et ut divina secularibus a te proponantur,
multum studeas. Quae confratribus dedi meis spiritualibus,
in quantum possis, auge, ac sub Christi
testimonio rogatus nil minue. Hii sunt cooperatores
sacri ordinis tui et futurae adjutores spei. De laicis
huc atque illuc titubare ac transferri valentibus
pro possibilitate tua rogo in tantum sis sollicitus,
ut non disperdatur clerus. Si diligenter tua
custodis, Deum hominesque pios fautores habebis;
sin autem, et subditos (f. 182' ) tibi perdis, et contrarietatem
in hoc presentem ac futuram contrahis.
Audi me magistrum nimis indisciplinatum et absque
utili exemplo antecessorem tuum, libenter sustineas
paupertatem in te ut grex tuus dives fiat per
te; sic fecit Christus nobis, ut ita faceremus ovibus
suis. Noli erubescere de hac coram populo, ut
fiducialiter stare possis coram Deo. Satis ingenuus
erga hunc mundum fui, sed sepe propter meos; hiis,
quibus ignotus eram, despectus apparui. Si quis nititur
exaltari supra se, turpi casu ac sero dolenti
cadit infra se. Divites tuos cum honore, pauperes
autem cum gratia tractes et bona caritate. Antiquum
enim affirmat proverbium, quod haec cum
magna semper incedant multitudine. Tuam pauperem
familiam a summo pastore tibi commissam et
a me vix congregatam custodi | null | 8f08a2c8-258e-450c-9bde-ab09226f8286 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et iniquis susurronibus
de hac male persuadentibus piam non accommodes
aurem. Tua res est parva, et vice majorum
nequaquam tractanda, ac multo sacius
est paulatim crescendo de die in diem ascendere,
quam cum dampno multorum te ad ultimum
deficere. Tempora haec, prioribus cunctis inferiora,
plus demunt quam alicui addunt (f. 183). Culpa
gravi et paupertate dira innatus honor et datus
vilescit. Non rogo te ut sis parcus, quia dedecus
est; sed hoc ingemino ne nimium largus, quia hoc
nec consilium est nec bene convenit. Cures
etiam de peregrini anima Godeberti, multum nostrae
utilis aecclesiae et de caeteris quam pluribus. Habes
satis de libris, quos hic ab antecessoribus
nostris collectos inveni, et insuper quos contraxi.
In his magisterium salubre reperies, ac hos exaudi,
et tunc potes salvari. Sanctorum reliquias et munda
eorum receptacula cum aliis utilitatibus plurimis,
tam in prediis quam in mancipiis, ego acquisivi,
et ne te forsitan laterent, martirologio
inscripsi meo. Oportet autem tuam scire pietatem
regis nostri et imperatoris Heinrici multiformem
benivolentiam aecclesiae exhibitam nostrae, de qua
partem quandam superius conprehendi, majorem
vero quia indiscussam reliqui, nunc scribere tibi
optimum duxi. Vide ut in assidua recordacione tui
sit renovator et indeficiens auxiliator nostri. Ve temporibus
illis, in quibus deest haec spes miseris et
aecclesiae Merseburgensi! (f. 183' ) Nunc est maxime
orandum, cui tunc est maxime plorandum. Haec
etenim quae sequuntur ab eo percepit, et eo
vivente, multo his majori gratuita aucmentacione
gaudebit. Jam enim disposuit in alta mente sua, qualiter
eam sublimet dote varia. De antecedenti nunc
dico, et perfectionem subsequuturam omnipotenti
Deo, cui cuncta sunt presentia, supplex committo.
Et quia tipus non est, singulariter enarrare,
quae preceptis ejusdem confirmata poteris videre,
haec sola assigno, quae auctoritate, carentia in
posterum forsitan peritura timeo. Sanctae ac
victorisissimae crucis partem cum caeteris sanctorum
reliquiis, et altare aureum gemmis honorifice
distinctum et buxidem auream, lapidibus
preciosis ornatam, collectariumque cum inpensis
propriis et eciam nostris decoratum, cum duobus
turribulis ac argenteo bicario, larga manu cesar
nostrae dedit aecclesiae, quod a nobis non modo est
observandum, verum eciam aucmentandum. Sed
quia de melliflua ejusdem pietate satis dicere nequaquam
sufficio, de sua conversacione, sicut proposui,
ordinatim explicare studiosus anhelo.
8.
(f. 184' ) Iste annus (1018), quo hunc attitulavi
librum, nativitatis meae quadragesimus est primus,
vel paulo amplius; in mense vero Aprili et 5
Kalendas Mai decimus ordinationis meae introivit
annus. Et pridie in suburbio Gnezni archiepiscopi
illius aecclesia cum mansionibus caeteris
comburitur. Et quia humana res omnis semper
in dubio est, libet evomere antidotum illud periculosum,
quod miser dudum absorbui, et nimis
mihi hactenus id nocere persensi. In quadam curte
mea Heslinge vocata, nocte una cum requiescerem,
per somnum vidi turbam astare magnam, tunc de
apposita mihi testa aliquid manducare cogentem; et
ego hos persentiens esse inimicos, primitus contempsi,
ad ultimum vero in nomine Dei patris me
istud percipere respondi. Quod cum eis multum displiceret,
et haec invisa congregatio id aliter fieri
non posse videret, quasi gemens laudabat, quia me
prorsus perdere conveniebat; et nisi tunc dominicum
nomen invocarem, sine perpetua salute manerem.
Ex hac perceptione, ut mihi visum est, omnigenarum
specie herbarum mixta, pessimarum varietates
cogitationum sumpsi, quae etsi me in divinis
laudibus maxime turbent, tamen auxiliante Deo,
quem hiis preposui, ad opus infaustum raro aut
numquam me perduxerunt. Sufficit autem iniquae
eorum voluntati, quod aliquam putant in me portionem
habere. Sic enim alio tempore (f. 185) iterum
me signatum eminus hii vallantes: #Custodisti te,@#
inquiunt, #bene?@# Et ego, me ita sperare, respondi;
et subsequuntur: #Sed non sic erit in fine.@# Illorum
minas nec timeo, nec blandiciis credo, quia haec
cum auctoribus suis vanitas est. Commissi quantitatem
mei admodum vereor, et veraciter id scio,
quod talis fantasia, quamvis corporaliter appareat,
per se hominibus non noceat, sed cum
peccando faciem divinam a nobis avertimus, illorum
vesanas manus nemini parcentes miseri incidimus,
et ab hiis protinus absolvimur, cum aut | null | 0e204c9b-974a-4840-ac6b-0f84d3f92634 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ipsi convertimur, vel ab electis Dei visitatione crebra
fovemur. Si quis vero compos sui meditatur in
lege Dei, non hic a talibus appetitur, sed potius timetur,
non a se, sed ex ejus, quem is diligit, sancta
potestate; quia custos est Deus omnium semet ex
toto corde semper amancium. Ego peccator et fragilitati
meae per omnia conscius, quia summis consolationibus
non innitor, quid mirum, si ab infimis
quacior? Et haec idcirco dixi ut tu, lector, mortalitate
ac innata humanitate mihi consimilis, in hoc
consensu me graviter peccasse scias, et amminiculis
indeficientibus succurras. Heu mihi misero qui in
hoc seculo multos spiritualiter adjuvare debui, nec
hiis prosum, nec me tueri possum! Unde autem
predicta temptatio (f. 185' ) mihi evenerit, fidelibus
tuis auribus infundo. Multis hominibus a predictorum
vexacione hostium laborantibus subvenire studui,
et propter hoc ad insidiandum mihi eosdem
accendi vehementer, quamvis in malum proni sint
semper. Spero autem in Deum omnipotentem ut non
ad consumendum me hiis tradat, sed post purgationem
diram clementer eripiat.
9.
Mense predicto et 18 Kalendas Mai Gero archiepiscopus
et Bernhardus marchio in Wonclava
reconciliati sunt; et Liudherdus presbiter
obiit . Godefridus quoque dux et Gerhardus
comes inperatoria potestate pacificati sunt. Bertoldus
autem, Munnae civitatis invasor, imperatoriae
potestati sponte sua cum suis fautoribus traditur,
et eadem multorum poena protinus concrematur; et
faciat Deus rex pacificus, ut numquam haec amplius
elevetur. Quam bene esset, ut habitatores regni illius,
semper unanimes in malo, ad expletionem ejus
non haberent munimentum in aliquo! Nunc autem
sunt, pro dolor! horum situs locorum, ut exposcunt
mentes indigenarum. Inperator vero post longam
inhabitacionem a Niumagun discedens, sollempnes
rogacionum dies in Aquisgrani studiose celebrat;
quibus transactis, Lanbertus, sanctae Constanciensis
(f. 186) aecclesiae episcopus, 17 Kalendas
Junii obiit. Hoc cesar, cum pentecosten in
Ingilenhem sumopere peregisset, comperiens, Rotherdum
suimet capellanum prefate sedi prefecit.
Quibus expletis, fit magna in Birgilum principum
confluentia, ut ibi corrigeretur per judicia, quod
diu viciatum est populi istius neglegentia, et temeritas
magna. Post haec Oddo comes predictus in presentiam
inperatoris et Ercanbaldi archipresulis supplex
veniens, injustam uxorem suam tribus sacramentis
amisit. Baldericus reconciliatur, et promissio
divina obliviscitur. Et transactis diebus paucis.
Heinricus, qui marcam inter Ungarios et Bawarios
positam tenuit, 8 Kalendas Julii fortis armatus
obiit. Interea cesar ad Basulensem veniens civitatem,
exercitu collecto in Burgundiam properat.
Imperatrix autem ad dilectam sibi Capungam veniens,
manachicam ibi vitam ordinavit; indeque per
orientalem Franciam profecta, Bawariam peciit
fratremque suum ducem Heinricum Ratisbonae inthronizavit.
Mense Junio inaequalitas aeris hominibus
multis eorumque utilitatibus diversis admodum
nocuit.
10.
Eadem tempestate aecclesia mihi indigno commissa
multum, mea id exigente culpa, sustinuit (f. 186' )
dampnum. Namque misericors et paciens
Deus noluit amplius inultum relinqui, quod crebra sui
castigacione nequivit prohiberi, percuciens eam in
mansuetudine et non in furoris sui digna retributione:
ministros utiles sibi haec perdidit, et facinus meum
cotidie ingemiscit. In predicto et enim mense dedecus
magnum eidem ac mihi inlatum est ab ibrida
Aethelberto, qui curtem meam invadere eamque
frangere servili collectione presumpsit. Quod
vero hos ad haec agenda inflammaverit, veraciter
explicabo. Secundi Ottonis larga benignitas, cunctis
pleniter arridens, quendam forestum, inter Salam
et Mildam fluvios et Siusili ac Plisni pagos jacentem,
nostrae concessit aecclesiae, temporibus Gisileri antistitis
et Gunterii marchionis. Post lugubrem
vero nostrae sedis destruccionem, regnante tunc
tercio Ottone, Ekkihardus marchio forestum ad
locum Sumeringi dictum acquisivit, et cum eodem
nostrum commutavit. Renovator autem nostrae tunc
dignitatis, rex Heinricus, cum maxima parte appertinentium,
presentibus cunctis optimatibus suis, et
confratribus hiis Herimanno et Ekkihardo id
defendere non valentibus, judiciaria lege hunc restituit.
Cumque hic in nostrae dominio aecclesiae plus
quam duodecim annos (f. 187) staret, et hunc Hirimannus
comes 60 mansis redimere ex mea potestate
nullatenus valuisset, visum est ei ut eum sibi et
confratri super duorum proprietatem burgwardorum,
Rochelinti ac Titibutziem, imperatoriis
vendicarent preceptis, sperans antiquiorem nostram
confirmacionem diu esse abolitam. Quod cum mihi
is aperiret, id nil proficere sensit. Namque in Magadaburg
et in presentia | null | f8717a1a-5ebf-42e1-864a-145284b40031 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
imperatoris nostri precepta
utrisque ostenduntur, et munera nostrimet in omnibus
priora esse convincuntur. Tandem predictus
comes, presente suimet fratre ac id audiente, haec
futur: #Quicquid hactenus in hiis fecimus, non ob
temeritatem aliquam, sed quam habuisse speravimus
justiciam. Nunc autem id omittamus.@# Non longe post
Ekkihardus juvenis, ac ideo inmaturis, in burgwardo
suimet Rochelenzi dicto arduas munitiones ad capiendas
ibidem feras instinctu Budizlavi militis sui
parat. Hoc ego postea comperiens, pacienter tuli, et
ne sic agere vellet, per internuncium meimet, fratrem
ejus postulavi. Herimanno quoque fratri
suo haec cito questus, nil in hiis omnibus profeci,
sicque stetit (f. 187' ) usque post pascha. Et quia
tunc aeris serenitas et viae oportunitas conveniebant,
et in has episcopatus mei partes numquam veni,
placuit mihi illuc pergere, hactenusque ignota
diligenter inquirere. Mense Maio ( #an.@# 1018), 6 Nonas
ejusdem ac 6 feria ad Chorum veni, ibidemque
populum confluentem confirmavi. Dehinc cum in
ipso itinere predictum opus laqueis et retibus magnis
firmatum viderem, obstupui ac quid inde fa erem
cogitavi. Tandem, quia haec instrumenta nullatenus
mecum vehere potui, ex hiis partem incidi protinus
jussi, rectoque itinere ad Rochelinzi tendens,
paucos illic confirmavi, et decimacionem, injuste
mihi abstractam et forestum banno omnibus interdicens,
haec nostrae assignavi aecclesiae, facta pace.
Tunc redii ad curtem supramemoratam, ibidemque 7
dies cum manerem, audivi, quod milites Ekkihardi
meis minarentur sociis. Ibi tunc cancellarius
pernoctavit mecum, et a me haec comperiens, bene
respondit. Postea congregationes multae mihi ad
nocendum a predictis satellitibus factae, a nostris
custodibus ad tempus bonum preoccupatae sunt.
Interim ( #an. 1018, Mai@# ) nuncium meimet ad imperatorem
Magontiam misi, pacemque ejus supplex
(f. 188)
pecii. Quam cum Ekkihardus ex sua parte
promitteret, et frater suus diu a me desideratus a
Polenia veniens, dextera manu sua pacifica promitteret,
uterque hanc non bene servavit. Namque
homines 6 flagellati ac depilati cum edificiis turpiter
mutilatis approbant, qualiter tanti seniores ab aliis
precaveri debeant. Satellites eorum more solito in
me non modo exarsere, verum etiam aliis melioribus
nocuere. Archiepiscopum etenim Geronem in Wirbini
et Sifridum comitem in Nicici pecierunt,
et in quantum eis placuit, abstulerunt.
11.
Superbia seniorum instigat furorem satellitum,
et quia hiis sufficit, equales sibi alios
in hiis partibus esse non permittit. Si aliquis vicinus
non sponte sua erga eos ex improviso delinquit, non
est eis emendacio condigna acceptabilis, et post
recompensacio invincibilis. Et per hoc flagellum
vicini graviter concuciuntur, ut non contra se, alii
sive rectum habeant sive non, nequaquam eleventur.
Episcopatus in hiis partibus constituti ab eorum
potentia sunt nimium depressi; et nos eorum procuratores,
si contra Deum et justiciam ejus voluntati
eorum in cunctis satisfacimus, honorem et aliquam
utilitatem habemus, sin. autem, contempnimur, et
sic, ut nobis nullus aut (f. 188' ) regnet aut
imperat dominus, depredamur. Novus cornupeta
antiquam legem bonamque consuetudinem hactenus
florentem jam disrumpit, seque caeteris elatiorem
esse, valenter ostendit; qui coelitus ni cito deprimitur,
nimis insolentia intolerabilis solidatur.
Daviticam is ignorat sententiam, eunden sic dulciter
amonentem: #Nolite extollere in altum cornu vestrum (Psal. LXXIV, 6)
@#,
et caetera. Orat pro talibus idem
psalmista sanctus: #Auferes spiritum eorum, Domine,
et defitient, et in pulverem suum revertentur; et emittes
spiritum tuum et creabuntur (Psal. CIII, 29)
@#, et reliqua.
Multum indiget memoriae, qui nullatenus
cognoscit se, cum is qui se jugiter considerat, sine
famine bono nil valeat. Ergo peccatores quique
resipiscant, et ut se custodiant pauperibusque
misereantur, sumopere studeant. Ego in flagiciis
miser et in facultatibus pauper, quamvis in utroque
ejusdem ordinis viros precellam cunctos, tamen
contumeliam superius memoratam non solus pacior
sine illis. De coepiscopis in diversa hujus mundi
parte constitutis ineffabileque detrimentum perpessis,
nil ad haec exemplaria introduco, quia absque
omni honore, sola benediccione excepta, eos esse,
graviter ingemisco, et de hiis dundaxat disputare
mihi nunc tempus est, quid (f. 189) apud modernos
a concivibus suis similem vel | null | e2f0c164-bf4d-43b5-9923-4357a29183a3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, pro dolor!
deteriorem subiere vindictam.
12.
Bernwardus, sanctae Hillinessemensis
aecclesiae venerabilis pastor, in tantum a Brunone
exosus est comite, ut militem suum Rim
nomine videret crine et tergo depravatum, postque
eundem secum iterantem ab Altmanno juvene interfectum
jacere. Swithgerus autem, almae Mirmingerdensis
aecclesiae antistes egregius, in sua curte a
quodam tirone ingenuo appetitur, et villici
suimet cruore coram se occisi maculatur. Quid tales
personae umquam promeruere? Hii patres ambo pii
fuerunt, et tamen dedecus hoc immeriti pertulerunt.
Sed quia in superioribus de Suithgero presule nil
sum, id peste letargica impediente, locutus, nunc
hoc emendare congruum est. Hic Saxonia genitus,
et in Halverstidi ac in Magadaburg a puero educatus,
a tercio Ottone civitati praedictae prepositus
est; quam cum omni diligentia rexisset, divino
munere fultus, polluit in diversis virtutibus. E quibus
duas tantum res profero, quas testimoniis veracibus
approbare valeo. Camerarius suimet cum
pilleum quendam furtive subtractum celare voluisset,
diligenterque a pio seniore rogatus nil profiteretur,
cultellum supra mensa positum et ex animo benedictum
sumere coactus (f. 189' ) quasi ignitum
celeriter projecit, reumque se nimis esse coram profitetur.
Alio tempore quidam maligno arreptus
spiritu, vi magna captus est, et in presentia predicti
patris adductus; quem solvi protinus jubens, baculoque
solum se acriter inrumpentem viriliter amovens,
facto sanctae crucis signo, divina potestate
securum exire fecit. Talis vir haec non sibi, sed
illi, qui per eum tanta est operatus, asscribens,
vixit in Christo dies huic vitae concessos, ministrans
illo fidelis servus omni studio. Sedebat ille 16 an
nos, magna semper, quae virtutem omnigenam perficit,
infirmitate gravatus, et tunc obiit, in quo
genuit, 13. Kalendas Decembris, Heinrico inperatore
nostro tunc regnante 10 annos. Hujus successor
Thiedricus, materterae meimet filius, magnum
dedecus ab Heinrico, Hirimanni comitis filio, ut
predixi. perpessus est. Sed in hoc anno eadem
commotio ad tempus sedata elevatur. Heribertus,
Coloniensis archiepiscopus, a predicto comite multa
diu sustinuit incommoda, nec mirum, cum is matrem
suam diutina teneret custodia. Insuper Meinwercus
presul a Thietmaro nepote meo, Bernardi ducis fratre,
despoliatus est.
13.
Sed cur hoc totum explico, cum in nullo
horum nec exemplar bonum nec levamen meum
ullatenus agnosco? Sacius est mihi, inceptis, (f. 190)
insistere meis; et dum hoc tracto, illam
beati Johannis visionem in mente habeo: #Primum
ve abiit, et ecce duo post haec! (Apoc. IX, 12.)
@# Nimis
enim est miserabile, quod in superioribus sepe locis
revolvi. Sic in temporibus nostri lectoris ac
invicti defensoris Heinrici nil umquam tale accidit,
quale modo detrimentum e nostro facinore emersit.
Namque in Julio mense ac 4 Kalendas Augusti
et in feria ( #Jul.@# 29) Mars sevit in viscera, quod
in perpetuum plangit mater aecclesia. Peciit enim
Aethelboldus, Trajectensis episcopus, cum Godefritho
duce, auxilioque suimet sociorum atque
amicorum imperatricis nostrae nepotem Thiedricum
sepius in occisis militibus suis multum nocentem:
et in insula quadam fit conventus collecti exercitus.
Hic velociter ad pugnam preparatus, mortem quam
hosti minatur, pro dolor! patitur. Namque a Fresonibus
ex insidiis undique erumpentibus et a
predicti juvenis satellitibus ex inproviso is circumventus,
dictu terribile! gladio et aqua sine resistentium
dampno vitam hanc finit. Episcopus
autem in navicula quadam vix fugit, ac dux ab hoste
salvatus est, et ut veraces affirmant, plus quam
tres legiones interfectorum sunt. Omnis haec
regio, defensore forti carens, piratas advenientes
timet, cottidie merens. Godefridus comes occiditur,
Johannes autem optimus miles jacet, quem
semper patria deflet. Horum consocii nobiles (f. 190)
et incliti hactenusque pugnantes dextra
victrici, nunc pausant sorte infelici. Luit corpus
eorum, quod promeruit macula nostrorum; sed, ut
spero, gaudebit eorum anima, tam gravi exacerbacione
purgata. Sed ne stupeas, lector, talem casum,
perpendas etiam ortum. Thiedricus ille infaustus
predicti antistitis satelles fuit; hic in quadam silva
Mirwidu vocata magnum habuit predium,
quod sibi ex ejusdem parte injuste ablatum fore,
cuncti comprovinciales cesari in Niumagum queruntur.
Unde cum consilio optimorum imperator episcopo
Trajectensi haec loca | null | 03bfd64d-23c1-4165-8271-3a6f9ab162aa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
precepit incendi et conclamantibus
reddi; cumque seniorem suum juvenis
nefandus a mandatis talibus compescere nequivisset,
licentiam abeundi peciit, et se id prohibiturum esse
promisit. Nec mora, factum est quod dixi plus causa
nostri facinoris, quam pro merito victoris. Hanc
ineffabilem ac nimis invincibilem erumnam avium
undiquessecus huc congregatarum et semet ipsas
invicem ungulis interficientium multitudo longe
presignavit, eumdemque locum, quo isti postea
oppetiere, preoccupavit. Quod David sanctus monti
Gelboe imprecatus est (II Reg. I, 21), huic insulae
ego nullius meriti semper exopto. Baldericus Leodicensis
episcopus obiit in Tiele eodem die
.
14.
(f. 191.) In diebus illis in episcopatu meo
septem mancipia fungos manducavere non rectos,
et acri ardore succensi, celeriter mortui sunt. Et
in mense Augusto ( #an.@# 1018) stella quaedam juxta
plaustrum noviter apparens, radiis eminus emissis
cunctos cernentes terruit. Numquam enim
nostri memoria talis exoritur, et ideo unusquisque
hoc admiratur, prodigium hoc esse,
timet vulgus, sed cum misericordia id finiri, fidelis
sperat popellus. De hiis similibus clamat Jeremias
veredicus: #Qui scit universa, novit illa; et adinvenit
ea suimet sua prudentia (Baruch III, 32)
@#. Stella
haec quae effulsit plus quam 14 dies visa est. In provincia
Northuringun dicta tres lupi semper congressi,
nec antea ex habitatoribus hiis visi, hominibus
multis atque pecoribus ineffabiliter nocuerunt.
Hoc quoque indigena omnis vehementer expavescens,
majoribus curat inpleri detrimentis.
Beatus namque loquitur Gregorius: #Multa debent
mala precurrere, ut illa valeant sine omni fine ventura
nunciare.@# In supradictis omnibus desuper nobis
ira coelestis revelatur, sed circumspeccione vigili
haec ab humana fragilitate non attenditur.
15.
#(f 191)@# Iste annus nova nuncupacione
terrae mocio vel magna contricio ex rei veritate
appellari potest. Ineffabilis enim tribulacio
mundo instabili exorta habitatores ejus undique
turbavit, cujus partem predixi, et tunc quae preterieram
alte gemitu tracto explicam. Balderici presulis
et Cameracensis episcopi milites poene omnes
predicta oppecierunt in insula, et in proximis tribus
provinciis non supererat una domus, ubi saltem
non deesset habitator unus. Post tempora Caroli
in una die vel anno aliquid in hiis regionibus
tale non accidit, sicut vetustas asserit. Quomodo
umquam ceciderunt tales viri absque dampno hostili?
Sed nullus id miratur, qui hoc rite meditatur,
quia is nil potest pugnare, quem culpa sui gravis
vindicta Dei nititur deprimere. Hic inexuperabilis
casus postea cito obliviscatur; quia Godefridi
ducis auxilio Athelboldus antistes cum Thiedrico
hoste reconciliatur; et hoc venit non ex voluntate
sua, sed ex necessitate summa. Non erat enim
istius regionis ullus prepotens defensor, si amplius
insurgeret inimicus acrior. Si damnum hoc ex consensu
divino factum est, quis potest ulcisci? sin
autem, quis vindicatore insanabilior illo? Nunc
ut sanctus abba Columbanus in morte magni
inperatoris Caroli fecit, ita nos stringamus lacrimas
precesque fundamus proficuas.
16.
Nec tacendum est, quod in Ruscia contigit
lugubre damnum. Belizlavus namque eam grandi
exercitu peciit, multumque ei nostro famine nocuit.
Mense etenim Julio et 11. Kalendas Augusti predictus
dux ad (f. 192) quendam fluvium
veniens, ibidem exercitum suimet castrametari pontesque
necessarios parare jubet. Juxta quem rex
Ruscorum cum suis sedens, futurum duelli
invicem condicti eventum sollicitus expectabat. Interim
Poleniorum provocacione hostis presens
ad bellum excitatur et ab amne, quem tuebatur,
exinopinata prosperitate fugatur. Ex hoc rumore
Bolizlavus extollitur, et consocios parari et accelerare
rogans, fluvium, etsi laboriose, velociter
transcendit. Inimica autem acies contra turmatim
ordinata patriam defendere suam frustra
nititur. Namque in primo conflictu cedit, ac numquam
postea fortiter resistit. Ibi tum cesa est innumera
multitudo fugiencium et parva victorum. Hericus
miles inclitus ex nostris oppetiit, quem inperator
noster in vinculis diu retinuit. Ex illa
die Bolizlavus optata prosperitate inimicos palantes
insequitur, et ab incolis omnibus suscipitur multisque
muneribus honoratur. Interea quedam civitas,
fratri suo tunc obediens, a Jarizlavo vi capitur,
et habitator ejusdem abducitur. Urbs autem
Kitava nimis valida ab hostibus Pedeneis
ortatu Bolizlavi crebra inpugnacione concutitur et
incendio gravi minoratur. Defensa est autem ab
suis habitatoribus, sed celeriter patuit extraneis
viribus; namque a rege suo in fugam verso
relicta, 19. Kalendas Septembris Bolizlavum, et
quem diu amiserat | null | d1dddf73-b4f3-49ed-b016-303bc8ffd5bc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, Zentepulcum seniorem suum,
cujus gratia et nostrorum timore omnis hec regio
conversa est, suscepit. Archiepiscopus (f. 192) civitatis
illius cum reliquiis sanctorum et caeteris ornatibus
diversis hos advenientes honoravit in sancte
monasterio Sofhiae, quod in priori anno miserabiliter
casu accidente combustum est [ #an. 1018,
Aug.@# ]. Ibi fuit noverca regis predicti, uxor, et 9 sorores
ejusdem, quarum unam prius ab eo desideratam
antiquus fornicator Bolizlavus, oblita contectali
sua, injuste duxerat. Ineffabilis ibi pecunia
ei ostenditur, cujus magna pars hospitibus suis ac
fautoribus distribuitur, quedam vero ad patriam
mittitur. Fuerant in auxilio predicti ducis ex parte
nostra trecenti, et ex Ungariis quingenti, ex Petineis
autem mille viri. Omnes hii tunc domum
remittebantur, cum indigenas adventare, fideles sibi
apparere, senior prefatus letabatur. In magna hac
civitate, que istius regni caput est, plus quam quadringente
habentur ecclesiae et mercatus 8, populi
autem ignota manus, quae sicut omnis haec provincia
ex fugitivorum robore servorum huc undique confluencium,
et maxime ex velocibus Danis, multum
se nocentibus Pecinegis hactenus resistebat et alios
vincebat. Hac elatus prosperitate Bolizlavus, archiepiscopum
predictae ad Jarizlavum misit,
qui ab eo filiam suimet reduci peteret, et uxorem
suam cum noverca et consororibus reddi promitteret.
Post haec dilectum abbatem suum Tum
ad nostrum inperatorem cum magnis muneribus
misit, ut suam amplius gratiam et auxilium acquireret,
et se cuncta sibi placencia facturum
indicaret. Ad Greciam quoque sibi proximam
nuncios misit, qui ejusdem imperatori bona,
si vellet (f. 193) fidelis amicus haberi, promitterent;
sin autem, hostem firmissimum ac invincibilem
fieri intimarent. Inter haec omnia omnipotens
Deus assistat medius, et quid sibi sit placitum et
nobis proficuum, clementer ostendat. In diebus illis
Udo comes, nepos meus, Hirimanum, coequalem
sibi tam in nobilitate quam in potestate, cepit, et
invitum in suam municionem duxit. Ob hoc vereor
aliquam filicem periculosam oriri, quae vix aut
nullatenus possit eradicari
17.
De imperatore nostro nunc sermo mihi oriatur,
qui de invisa expedicione reversus ( #an.
1018, Sept.@# ), nil de promissis percepit, sed parum
sibi renitentibus nocuit. Hujus miles egreius atque
fidelis, dux Thiedricus, cum ab eo separatus
domum pergere voluisset, a quodam seniore, Stephano
nomine, cesaris atque suimet, ut patuit,
inimico, locis impugnatur abditis; et cum jam
victor existeret, milite in predam cadente, iterum
initur, et pro dolor! superatus, cum paucis
effugit. Haec fuit ei in talibus secunda temptacio;
et faciat Deus ut non eveniat illi tercia periclitacio.
Imperator noster cum de his omnibus efficeretur
certus, unum in Suevia regione colloquium
de re publica habuit, et mox per Renum sollicitus
descendit. Namque cooperatores ejus et regni suimet
columne maxima parte pro dolor! cecidere, sibique
grave pondus occultum fidei simulatores occultis
resistere insidiis per extraneos nituntur, ut non
liceat ei libertate congruenti inperare, eorumque
injustam temeritatem in aliquo minorare. | null | 8bc54f8d-1fda-44c8-becd-dccfb44ffb1c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola ad S. Adelbertum
Divini fluoris rore madenti, sanctae Prussiensis
ecclesiae cathedrae praesidenti ADALPERTO, unicae
tibi dilectionis episcopo, THIETPALDUS, spiritu pauperum
etsi extimus, aspersionem sanguinis Christi,
et quidquid illud est quod egregius praedicator cum
Christo in Deo absconditum esse testatur.
Novi, praesul verende, nihil sanctitatem vestram
philosophicae compilationis a mei pauxillitate exigere;
sed si qua in re sunt, simplici potius veritate
cudere velle, minime recordans quia stultam fecit
Deus sapientiam mundi hujus, postquam exsiccavit
fluvios Ethan. Prae dulcitudine enim decem chordarum
Davidis, intromittentisque Dei, quantum ex
me, suis, pene oblitus sum totidem Categoriarum
Aristotelis. Quocirca elegi abjecta quasi et mediocria,
cui ad unguem labra non maduere Pegaseo
fonte, Domino meo praesentare, magis quam in quibus
tantum inhonestius caderem, scrupulosius insudare.
Si fatuus dicor remordens circuitum, gratias
ago: et id quidem merito, dummodo refocillatum
me fatear furfure Platonis, et te Patrem cognoscam
satiatum super ferculum Salomonis. Quid
plura? In primis vos valere et in omnibus prospere
agere, meum pro certo sciatis gaudere: quia, ut
decet in Domino, ex vestrae commoditatis, vel, quod
absit! ineptiae, utcunque se habeat, cumulo meum
commodum vel infortunium specto. De voluntaria
vero servitutis meae in vos qualitate quid opus est
verbis, cum ultra omnem vestrae subjectionis clericum
vel clientem juxta majorem rerum mearum
facultatem me in omni loco [non] possitis habere
promptiorem simul et devotiorem?
Epistola ad S. Adelbertum
Divini fluoris rore madenti, sanctae Prussiensis
ecclesiae cathedrae praesidenti ADALPERTO, unicae
tibi dilectionis episcopo, THIETPALDUS, spiritu pauperum
etsi extimus, aspersionem sanguinis Christi,
et quidquid illud est quod egregius praedicator cum
Christo in Deo absconditum esse testatur.
Novi, praesul verende, nihil sanctitatem vestram
philosophicae compilationis a mei pauxillitate exigere;
sed si qua in re sunt, simplici potius veritate
cudere velle, minime recordans quia stultam fecit
Deus sapientiam mundi hujus, postquam exsiccavit
fluvios Ethan. Prae dulcitudine enim decem chordarum
Davidis, intromittentisque Dei, quantum ex
me, suis, pene oblitus sum totidem Categoriarum
Aristotelis. Quocirca elegi abjecta quasi et mediocria,
cui ad unguem labra non maduere Pegaseo
fonte, Domino meo praesentare, magis quam in quibus
tantum inhonestius caderem, scrupulosius insudare.
Si fatuus dicor remordens circuitum, gratias
ago: et id quidem merito, dummodo refocillatum
me fatear furfure Platonis, et te Patrem cognoscam
satiatum super ferculum Salomonis. Quid
plura? In primis vos valere et in omnibus prospere
agere, meum pro certo sciatis gaudere: quia, ut
decet in Domino, ex vestrae commoditatis, vel, quod
absit! ineptiae, utcunque se habeat, cumulo meum
commodum vel infortunium specto. De voluntaria
vero servitutis meae in vos qualitate quid opus est
verbis, cum ultra omnem vestrae subjectionis clericum
vel clientem juxta majorem rerum mearum
facultatem me in omni loco [non] possitis habere
promptiorem simul et devotiorem?
| null | 74562a1e-b697-4d59-ae2d-4a27b3833637 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Charta de vassis
In nomine Dei amen. Operae pretium duxi ea quae
sequuntur scriptis inserere, ne posteris lateret quod
praesens aetas faceret. Quapropter desidero notum
esse cunctis sanctae Dei Ecclesiae fidelibus, tam praesentibus
quam futuris, quod ego Adelboldus, Dei
solummodo gratia, sanctae Trajectensis Ecclesiae
praesul indignus, cum feudales liberi sanctae Trajectensis
Ecclesiae a me feudum suum requirerent,
praedecessorum meorum episcoporum Trajectensium
mihi litteras ostenderunt, continentes quae et qualia
bona ipsi et eorum progenitores ab Ecclesia Trajectensi
tenuerunt; quibus visis, in scriptis feci redigi
quae sequuntur.
Dux Brabantiae est liber feudalis Ecclesiae Trajectensis,
et tenet in feudum civitatem lapideam in
Tiele, cum praediis, familiis, mancipiis, silvis, aquis,
piscationibus, pascuis, pratis, et salictum juxta praedictam
civitatem Tiele situm, et omnibus ad civitatem
pertinentibus eamdem.
Item totam Campiniam usque Tournoutervoerde,
cum mancipiis, silvis, campis, officiumque ejus est
quod vocatur et est dapifer episcopi Trajectensis.
Item comes Gelriae est etiam liber feudalis Ecclesiae
Trajectensis, et tenet in feudum comitatum
Zutphaniae, cum multis praediis, mancipiis, pratis,
silvis, aquis aquarumve decursibus et justitiis. Item
Embricum cum suis attinentiis pro parte media,
et alia pars est episcopi Trajectensis. Item in
pago Batua magnam partem, cum mancipiis utriusque
sexus et justitiis. Item Tielrewert et Bombrewert,
cum multis mancipiis, mansis, terris,
casis, domibus, campis, pratis, aquis, aquarum
decursibus, et justitia; et dicti comitis officium est
quod vocatur et est venator episcopi Trajectensis.
Item comes Hollandiae est liber feudalis episcopi
Trajectensis, et tenet in feudum comitatum Hollandiae,
et terram Kenemariae, cum terris, mansis, silvis,
campis, pratis, pascuis, mancipiis, aquis, aquarum
decursibus, et justitia, exceptis dictarum terrarum
decimis, et terra Waterlandiae et West-Frisiae, quae
totaliter pertinet ad episcopum et Ecclesiam Trajectensem,
et dictus comes Hollandiae vocatur et est
mareschalcus episcopi Trajectensis.
Item comes Clivensis est liber feudalis Ecclesiae
[Trajectensis] et tenet in feudum in pago Batua in
superiori parte supra Rhenum magnam partem terrarum
et mansorum, cum casis, domibus, mancipiis,
campis, pratis, pascuis; et ex alio latere Rheni, et
in aliis quibusdam locis, terras, mansos, casas, domos,
silvas, campos. Item Woudrichem cum agris
et campis, cum aquis, aquarumve decursibus, et
justitiis, est et vocatur camerarius episcopi Trajectensis.
Item comes de Benthem est liber feudalis Ecclesiae,
et tenet in feudum Burchgraviatum sive praefecturam
Trajectensem cum plurimis mansis, terris,
insulis, campis, mancipiis, silvis, pratis, pascuis,
aquis aquarumve decursibus, et justitia, in pluribus
locis civitatis et dioecesis Trajectensis, qui vocatur
et est janitor episcopi Trajectensis.
Item dominus de Cuke est liber feudalis Ecclesiae,
et tenet in feudum multas terras, insulas, et decimas,
cum casis, domibus, et silvis, campis, pratis
et pascuis, aquis aquarumve decursibus, et justitia
in diversis locis dioecesis Trajectensis, qui vocatur
et est pincerna episcopi Trajectensis.
Item dominus de Ghoer est liber feudalis Ecclesiae
Trajectensis, et tenet in feudum castrum Goher, et
terram dictam Ameide, cum multis terris, mansis, casis,
domibus, silvis, campis, mancipiis, pratis, pascuis,
aquis, aquarum decursibus, mobilibus et immobilibus,
et omnibus ad dictos districtus de Goher et Meyde
pertinentibus, qui vocatur et est signifer episcopi
Trajectensis.
Praenominati omnes feudales Ecclesiae in generali
synodo episcopi Trajectensis tenentur, et debent
personaliter interesse, qui feudum suum a me receperunt
in homagium, ac fidelitatem praestiterunt coram
domino Henrico II Rom. imperatoris invictiss.
Augusto, praesentibus Aribone archiepiscopo et archicapellano,
Annone Coloniensi, Everhardo Treverensi,
Adelberto Hammelburgensi archiepiscopis,
Udalrico vice cancellario et pluribus aliis episcopis,
comitibus et regni fidelibus.
Actum in Tulpiaco castro, anno Domini 1021, IV
Non. Januarii feliciter. Amen.
Charta de vassis
In nomine Dei amen. Operae pretium duxi ea quae
sequuntur scriptis inserere, ne posteris lateret quod
praesens aetas faceret. Quapropter desidero notum
esse cunctis sanctae Dei Ecclesiae fidelibus, tam praesentibus
quam futuris, quod ego Adelboldus, Dei
solummodo gratia, sanctae Trajectensis Ecclesiae
praesul indignus, cum feudales liberi sanctae Trajectensis
Ecclesiae | null | 0a218ba2-a5f7-4a70-8457-d0d961b094bf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
a me feudum suum requirerent,
praedecessorum meorum episcoporum Trajectensium
mihi litteras ostenderunt, continentes quae et qualia
bona ipsi et eorum progenitores ab Ecclesia Trajectensi
tenuerunt; quibus visis, in scriptis feci redigi
quae sequuntur.
Dux Brabantiae est liber feudalis Ecclesiae Trajectensis,
et tenet in feudum civitatem lapideam in
Tiele, cum praediis, familiis, mancipiis, silvis, aquis,
piscationibus, pascuis, pratis, et salictum juxta praedictam
civitatem Tiele situm, et omnibus ad civitatem
pertinentibus eamdem.
Item totam Campiniam usque Tournoutervoerde,
cum mancipiis, silvis, campis, officiumque ejus est
quod vocatur et est dapifer episcopi Trajectensis.
Item comes Gelriae est etiam liber feudalis Ecclesiae
Trajectensis, et tenet in feudum comitatum
Zutphaniae, cum multis praediis, mancipiis, pratis,
silvis, aquis aquarumve decursibus et justitiis. Item
Embricum cum suis attinentiis pro parte media,
et alia pars est episcopi Trajectensis. Item in
pago Batua magnam partem, cum mancipiis utriusque
sexus et justitiis. Item Tielrewert et Bombrewert,
cum multis mancipiis, mansis, terris,
casis, domibus, campis, pratis, aquis, aquarum
decursibus, et justitia; et dicti comitis officium est
quod vocatur et est venator episcopi Trajectensis.
Item comes Hollandiae est liber feudalis episcopi
Trajectensis, et tenet in feudum comitatum Hollandiae,
et terram Kenemariae, cum terris, mansis, silvis,
campis, pratis, pascuis, mancipiis, aquis, aquarum
decursibus, et justitia, exceptis dictarum terrarum
decimis, et terra Waterlandiae et West-Frisiae, quae
totaliter pertinet ad episcopum et Ecclesiam Trajectensem,
et dictus comes Hollandiae vocatur et est
mareschalcus episcopi Trajectensis.
Item comes Clivensis est liber feudalis Ecclesiae
[Trajectensis] et tenet in feudum in pago Batua in
superiori parte supra Rhenum magnam partem terrarum
et mansorum, cum casis, domibus, mancipiis,
campis, pratis, pascuis; et ex alio latere Rheni, et
in aliis quibusdam locis, terras, mansos, casas, domos,
silvas, campos. Item Woudrichem cum agris
et campis, cum aquis, aquarumve decursibus, et
justitiis, est et vocatur camerarius episcopi Trajectensis.
Item comes de Benthem est liber feudalis Ecclesiae,
et tenet in feudum Burchgraviatum sive praefecturam
Trajectensem cum plurimis mansis, terris,
insulis, campis, mancipiis, silvis, pratis, pascuis,
aquis aquarumve decursibus, et justitia, in pluribus
locis civitatis et dioecesis Trajectensis, qui vocatur
et est janitor episcopi Trajectensis.
Item dominus de Cuke est liber feudalis Ecclesiae,
et tenet in feudum multas terras, insulas, et decimas,
cum casis, domibus, et silvis, campis, pratis
et pascuis, aquis aquarumve decursibus, et justitia
in diversis locis dioecesis Trajectensis, qui vocatur
et est pincerna episcopi Trajectensis.
Item dominus de Ghoer est liber feudalis Ecclesiae
Trajectensis, et tenet in feudum castrum Goher, et
terram dictam Ameide, cum multis terris, mansis, casis,
domibus, silvis, campis, mancipiis, pratis, pascuis,
aquis, aquarum decursibus, mobilibus et immobilibus,
et omnibus ad dictos districtus de Goher et Meyde
pertinentibus, qui vocatur et est signifer episcopi
Trajectensis.
Praenominati omnes feudales Ecclesiae in generali
synodo episcopi Trajectensis tenentur, et debent
personaliter interesse, qui feudum suum a me receperunt
in homagium, ac fidelitatem praestiterunt coram
domino Henrico II Rom. imperatoris invictiss.
Augusto, praesentibus Aribone archiepiscopo et archicapellano,
Annone Coloniensi, Everhardo Treverensi,
Adelberto Hammelburgensi archiepiscopis,
Udalrico vice cancellario et pluribus aliis episcopis,
comitibus et regni fidelibus.
Actum in Tulpiaco castro, anno Domini 1021, IV
Non. Januarii feliciter. Amen. | null | 7f75e487-7ae1-4dd5-b370-0ca58cfa4126 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
MONITUM.
Codicem Tegernseensem saec. XI vel XII, ex quo Bern. Pezius edidit Adelboldi libellum De crassitudine
seu circulo sphaerae, inscriptum reperi recentiori quidem manu #Musica Adelboldi ad Silvestrum papam,@#
qui Romae sedit ab an. 999 usque 1003. Nempe #Domino Silvestro summo et pontifici et philosopho Adelboldus
scholasticus@# dedicat ipsum laudatum libellum, cui non interrupto stylo mox ea subduntur, quae nunc nos
sub ejus nomine edimus ad nostrum spectantia argumentum.
DE MUSICA.
QUEMADMODUM INDUBITANTER MUSICAE CONSONANTIAE JUDICARI POSSINT.
Ut vero indubitanter consonantiarum ratio colligatur,
tali brevissimo ac simplici effici poterit instrumento.
Sit regula diligenter extensa
Cui duo semisphaeria, quas magadas Graeci vocant,
insuper apponantur, ita ut ab ea quae E est,
curvatura ad id quod est B diducta linea rectos circum
se angulos efficiat. Item ab ea quae est F curvatura
ad id quod est C. punctum diducta linea rectos
circum se angulos reddat. Sint vero hae aequaliter
undique perpolitae, et ad eosdem usus sint eisdem
aliae aequales paratae. Super has intendatur nervus
aequalis undique is qui est E. A. F. D. Si igitur
diatessaron consonantiam, qualis sit, reperire voluero,
hoc modo faciam. Ab E puncto, quo nervus
semisphaerium tangit, usque ad F punctum, quo
rursus ab alia parte altero rursus nervus semisphaerio
jungitur, divido spatium F E. partibus VII. Et
ad partem IIII. septimarum appono punctum quod
est k. Est igitur k. ab ea quae est K. F. sesquitertia.
Si igitur ad k. aequum superioribus semisphaeriis
apposuero, atque alterutra vicissim E. K. et K. F.
plectro adhibito pellantur, diatessaron distantia
consonabit, sin vero simul utrasque percussero,
diatessaron consonantiam nosco. Quod si diapente
efficere volumus, quinque partibus totam divido,
ac tres uni portioni, duas vero reliquae dabo, atque
posito ita semisphaerio secundum superius dictum
modum consonantias dissonantiasque perpendo. Item
si diapason consonantiam tentare voluero, totam
tribus partibus seco, atque in unam duasque distribuens,
easdem simul vel alterutram pulsans, quid
consonet vel quid dissonet utraque cognosco. Tripla
vero quae ex mistis consonantiis nascitur, ita redditur
ut, si totam IIII partium divisionibus partiamur,
atque in tres et unam tota nervi prolixitas dividatur;
itaque semisphaerium tribus appositum, triplae proportionis
dissonantiam et consonantiam reddet.
MONOCHORDI NETARUM PER TRIA GENERA PARTITIO.
Ut vero per tria genera currat mista descriptio,
et omnibus propria nervorum pluralitas apponatur,
ad conservandas scilicet proportiones vel tonorum
atque dieseon, excogitatus est numerus qui haec omnia
posset explere: et proslambanomenon quidem
describatur qui sit VIIII. CC. XVI. minimus vero II.
CCC. IIII. reliquorum vero sonorum proportiones in
horum medietate texentur. Sane ab inferiore procedimus
omniumque nomina chordarum non solum nominibus,
verum etiam appositis litteris, demonstramus.
Sed ita ut, quoniam trium generum est facienda
partitio, nervorumque modus litterarum
numerum excedit, ubi defecerint litterae, easdem
rursus geminamus hoc modo, ut quando ad Z. fuerit
usque perventum, ita describimus reliquos nervos.
bis a. aa. bis b. bb. et bis c. cc. Sit igitur primus
quidem numerus maximusque, qui proslambanomeni
obtineat locum VIIII. CC. XVI. Sitque totius chordae
modus ab eo, quod est A. usque ad id, quod est
LL. Hanc id est A. proslambanomenon. VIIII. CC. XVI.
divido dimidiam ad O. ut sit tota. A. dupla ab ea quae
est. O. item O. sit dupla ab ea quae est bis II. nete hyperboleon.
Habe igitur quidem. A. VIIII. CC. XVI. O. vero
horum dimidium. IIII. D C. VIII. ad mese ut proslambanomenon
diapason consonantia conveniat. Ea vero quae
est bis II. dimidium meses, ut sit proslambanomenos ab
ea quae est nete hyperboleon quadrupla, et bis diapason
ad eam consonet symphoniam. Sitque II. II. CCCIIII.
Si igitur ex II. CCC. IIII. octavam abstulero partem,
id est, CC. LXXX. VIII. eisdemque adjecero,
fient mihi II. D. XC. II. eritque HH. II. D. XC. II. quae
sit paranete | null | 0298820c-e9ae-4777-b907-44e83127f7bf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hyperboleon ad nete hyperboleon obtinens
distantiam toni. Rursus ejus quae est HH. id est
II. D. XCII. aufero octavam, quae est CCC. XX. IIII. eamdemque
eis, quorum est octava, subjungo, eruntque
II. DCCCC. XVI. fietque mihi FF. trite hyperboleon diatonos,
in diatonico scilicet genere II, DCCCC. XVI. tono
quidem distans ab ea, quae est paranete hyperboleon
diatonos, ditono vero ab ea quae est nete hyperboleon.
Eadem vero FF. erit in chromatico genere
trite hyperboleon chromatica; in enarmonio vero
paranete hyperboleon enarmonios. Quod facilius
agnoscitur cur veniat, cum trium generum tria
prima tetrachorda a nete hyperboleon inchoantia
descripserimus. Quoniam vero si a sesquitertia
proportione duas sesquioctavas abstulero, relinquetur
mihi semitonium minus, sumo tertiam ejus
quae est II. partem, id est nete hyperboleon: sunt
D CC. LXVIII. hos eisdem adjicio, fient mihi, III. LXXII.
quod est nete diezeugmenon, DD. ad triten hyperboleon
semitonium minus. Quoniam nete diezeugmenon
ad nete hyperboleon diatessaron continet
consonantiam; trite autem hyperboleon diatonos a
nete hyperboleon ditonum distat, relinquitur spatium,
quod est inter neten diezeugmenon et triten hyperboleon,
semitonii minoris.
Quoniam igitur tetrachordum hyperboleon diatonici
generis explevimus, nunc chromatici et
enarmonii tetrachorda supplenda sunt hoc modo.
Quoniam enim paranete hyperboleon a nete hyperboleon
tono distat in diatonico genere, in chromatico
tribus vero semitoniis, in enarmonio quidem
duobus tonis: si distantiam paranetes hyperboleon,
et netes hyperboleon diatonici generis sumpserimus,
ejusque dimidium paranete hyperboleon, quae est
diatonici generis, apponamus, habebimus numerum
tribus semitoniis ab nete hyperboleon distantem, et
erit haec in chromatico genere paranete hyperboleon.
Aufero igitur de II. D. XCII. id est paranete
hyperboleon diatonici generis II. CCCIIII. id est nete
hyperboleon, relinquuntur CC. LXXX. VIII. hos divido,
erunt C. XX. VIII eosdem II. CCC. X. adjungo, fient
II, CCCC. XXX. VIII. haec erit hyperboleon paranete chromatica.
Rursus quoniam trite hyperboleon vel
diatonica vel chromatica duos tonos distat a nete hyperboleon,
et in enarmonio genere paranete hyperboleon
duobus tonis distat ab ea quae est nete hyperboleon,
eadem erit et in enarmonio genere paranete
hyperboleon, quae est in diatonico vel chromatico
trite hyperboleon. Sed quoniam trite hyperboleon
diatonici generis et chromatici ad nete diezeugmenon
minus semitonium servant, constat autem
tetrachordum enarmonii generis ex duobus integris
tonis et diesi ac diesi, quae sunt dimidia spatia semitonii
minoris: distantiam eam, quae est inter
neten diezeugmenon et paraneten hyperboleon
enarmonium sumo. Sed quoniam nete diezeugmenon
est II. DCC. XXX. VIII. paranete autem hyperboleon
II. CCC. X. horum distantia erit CCCC. XX. VIII.
horum sumo dimidiam partem qui sunt CC. X. IIII.
hos adjicio II CCC. X. fient II. D. XX. IIII. haec erit
EE. trite hyperboleon enarmonios. Descriptum
est igitur secundum tria genera tetrachordum, quod
est hyperboleon, cujus formam subter adjecimus.
SCHEMA N. I.
#Ratio superius digestae descriptionis.@#
Tria igitur tetrachorda tali nobis ratione descripta
sunt. Tetrachordum enim omne diatessaron resonat
consonantiam. Igitur nete hyperboleon et
nete diezeugmenon in tribus generibus, id est,
vel in diatono, vel in chromate, vel in enarmonio
diatessaron continet symphoniam: Diatessaron
autem consonantia constat duobus tonis et semitonio
minore. Idem hoc modo per tria genera in suprascriptis
tetrachordis divisum est. In diatono enim
genere quod primum paranete hyperboleon, id est II.
D. XC. II. ad nete hyperboleon, id est II. CCC. IIII.
distantiam obtinet toni, quod tali notula inscripsimus.
T. [o] Rursus trite hyperboleon diatonici generis,
quae est II. DCCCC. XVI. ad paranete hyperboleon
diatonici generis, quae est II. D. XC. II. obtinet differentiam
toni, quam simili notula T.[o] insignivimus.
Nete autem diezeugmenon ad triten hyperboleon,
id est, III. LXX. II. ad II. DCCCC. XVI. semitonium
refert, quod tali notula signavimus. T. [s] Et
est hoc totum spatium netes diezeugmenon et netes
hyperboleon, duorum tonorum ac semitonii. | null | cb54ab0a-d7bd-487e-9e97-f87d45ba18a7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Sed iidem duo toni ac semitonium in chromatico
genere hac ratione divisi sunt. Secundum
enim genus, quod est chromaticum, hoc modo
descriptum est. Paranete enim chromatice hyperboleon,
quae est II. DCC. XXX. VI. ad neten hyperboleon,
quae est II. CCC. IIII. comparata, continet spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon, qui est unus tonus, id est duo
semitonia majus ac minus: et divisum rursus spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon. Ita enim factum est qui est
tonus, sed non integre, dimidius; quia, ut supra
uberrime monstratum est (non) potest tonus in duo
aequa partiri. Consignavimus igitur hoc spatium
trium semitoniorum, id est toni ac semitonii, hoc
modo. T. [s] T.[s] T.[s] Rursus paranete hyperboleon chromatice
ad triten hyperboleon retinet partem toni,
id est semitonium, quod reliquum fuit ex duobus
tonis, qui continentur inter triten hyperboleon diatonicam
et neten hyperboleon. Subtractis vero IIII.
semitoniis, reliquum ex toto tetrachordo spatium
semitonii est, quod continetur inter neten diezeugmenon,
et triten hyperboleon. Constat igitur
hoc tetrachordum ex duobus tonis ac semitonio,
divisum semel quidem in uno spatio tribus semitoniis,
in duobus autem spatiis duobus semitoniis:
tria vero spatia nervis IIII. continentur. In enarmonio
vero genere summa est id pernoscendi
tonos integros distat, quos hoc modo notavimus.
T. [o] T.[o] Relinquitur igitur ex totius tetrachordi duobus
tonis ac semitonio unum semitonium, quod continetur
inter neten diezeugmenon, et paraneten hyperboleon
enarmonion, quod scilicet divisimus in
duas dieses trite hyperboleos media interjecta,
spatiumque dieseos hoc modo notavimus. Q. Igitur
nobis hyperboleon tetrachordum descriptum est,
quo peracto ad diezeugmenon veniamus. Nec inmorandum
est hisdem commemorationibus in caeteris,
cum ab hac descriptione etiam in aliis sumi
possit exemplum.
#Monochordi netarum per tria genera partitio diezeugmenon.@#
Netes igitur diezeugmenon, quae est III. LXX. II.
si dimidiam sumam, erunt I. D. XXX. VI. eisdem
additi, fiunt IIII. DC. VIII. quam. O. interea designavimus.
Quod si ejusdem netes diezeugmenon,
id est, DD. scilicet III. LXX. II. auferam tertiam
partem, erunt I. XX. IIII. qui eisdem conjuncti facient
IIII. XC. VI. quae vocabitur paramese. X. littera
subnotata. Nete igitur diezeugmenon, id est, III.
LXX. II. ad mesen, id est, III. DC. VIII. quoniam in
sesquialtera comparatione consistit, ideo diapente
consonabit symphoniam. Eadem vero nete diezeugmenon,
id est, III. LXXII. ad paramesen, id est, IIII.
XC. VI. quae ad eam etiam in sesquitertia proportione
composita est, diatessaron retinet consonantiam.
Si igitur ab ea quae est nete diezeugmenon,
III. LXX. II. octavam aufero partem, id est, CCC.
LXXX. IIII. eisque adjiciam, fient III. CCCC. L. VI.
eritque haec paranete diezeugmenon diatonos duobus
CC. litteris pernotata, ad neten diezeugmenon obtinens
tonum. Ab hac vero octavam auferam si partem,
id est, de III. CCCC. L. VI. quae est CCCC. XXX. II.
eosdem eidem adjungam, erunt III. DCCC. LXXX. VIII.
eritque ea. Y. trite diezeugmenon diatonos. Sed
quoniam nete diezeugmenon ad paramesen sesquitertiam
obtinebat proportionem, trite autem diezeugmenon
diatonos a nete diezeugmenon duos
tonos abest, continebitur inter triten diezeugmenon
et paramesen semitonium minus. Diatonicum igitur
genus in hoc quoque tetrachordo ac pentachordo ita
expletum est, ut tetrachordi quidem ejus, quod est
netes diezeugmenon ad paramesen, diatessaron
consonantia sit; pentachordi vero ejus, quod est
netes diezeugmenon ad mesen, diapente sit consonantia.
Enarmonium vero atque chromaticum genus hac
ratione texemus. Sumo differentiam netes et paranetes
diezeugmenon diatoni, id est, III. LXX. II. et
III. CCCC. L. VI. est eorum differentia CCC. LXXX. IIII.
hanc divido, erunt C. XC II. hanc si sumam, eique
quae est paranete diezeugmenon diatonos, adjungam,
id est, III. CCCC. | null | 685374be-2796-4f1e-b4c8-3648b9b90bcf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
L. VI. fient III. DC. XL. VIII. haec
erit paranete diezeugmenon chromatica, B. B. geminatis
litteris adnotata, distans a nete diezeugmenon
tono et semitonio, id est tribus semitoniis, continens
ad triten diezeugmenon dudum quidem diatonicam,
nunc vero chromaticam, id est, III. DCCC.
LXXX. VIII. semitonium reliquum ab eo tono, quod
divisum est inter paraneten diatonon diezeugmenon,
et trite diatonon diezeugmenon. Et aliud fit
reliquum ex tetrachordo semitonium inter triten
diezeugmenon chromaticam et paramesen, quod
scilicet ex diatessaron consonantia relinquitur ea
quae est inter neten diezeugmenon et paramesen,
subtractis duobus tonis quos, nete diezeugmenon
chromatica et trite diezeugmenon chromatica continebat.
Quae autem in diatonico genere trite diezeugmenon
diatonica est, in chromatico autem trite
diezeugmenon chromatica, ea in enarmonio genere
paranete diezeugmenon enarmonios dicitur: integros
enim duos tonos distat ab ea quae est nete diezeugmenon,
et notatur. AA. Et inter neten diezeugmenon,
et paraneten enarmonion diezeugmenon
nulla interest chorda, atque ideo paranetes vocabulo
nuncupatur. Semitonium vero, quod est inter paraneten
enarmonion diezeugmenon et paramesen,
id est inter AA. et X. hac ratione partimur, ut fiant
duae dieses. Sumo differentiam paranetes diezeugmenon
enarmonii, et parameses, id est III.
DCCC. LXXX. VIII. et IIII. XC. VI. ea est CC. VIII. hanc
divido, fient C. IIII. hos appono ad paraneten,
quae est III. DCCC. LXXX. VIII. fient. III. DCCCC. XC. II.
ea erit trite diezeugmenon enarmonios Z. pernotata.
Hujus igitur tetrachordi per tria genera
descriptionem subter adjeci, superiusque dispositum
hyperboleon tetrachordum aggregavi; uti esset
utrorumque una descriptio, ut paulatim juncta dispositionis
totius forma consurgat.
SCHEMA N. 2.
#Monochordi netarum per tria genera partitio.@#
Duo quidem tetrachorda, quae sibimet conjuncta
sunt, a mese vero disjuncta, trium generum superior
descriptio quemadmodum locarentur ostendit:
nunc ad illud tetrachordum veniendum, quod synemmenon
vocatur, quod junctum est ei, quae est mese.
Quoniam enim inter neten diezeugmenon et mesen,
diapente consonantiam esse praediximus (est autem
diapente consonantia trium tonorum ac semitonii),
tres vero toni sunt in hoc pentachordo, quorum
unus quidem netes diezeugmenon ad paraneten
diezeugmenon diatonon, alter vero parenetes diezeugmenon
diatoni ad triten diezeugmenon diatonon,
tertius autem parameses ad mesen, reliquumque semitonium
trites diezeugmenon diatoni ad paramesen;
quoniamque netes diezeugmenon et parameses tetrachordum
ab ea quae est mese, eo tono disjunctum
est, qui est inter paramesen ac mesen, si ex
eo pentachordo quod est a nete diezeugmenon ad
triten synemmenon, unum abstulerimus tonum,
eum scilicet qui continetur inter neten diezeugmenon
et paraneten diezeugmenon diatonon, poterimus
aliud tetrachordon ad mesen adjungere, ut fiat
synemmenon, quod est conjunctum, hoc modo.
Quoniam paranetes diezeugmenon diatoni, quae est
CC. numerus est III. CCCC. L. VI. horum tertia pars
addita facient mesen. Hic ergo numerus in diezeugmenon
tetrachordo CC. litteris adnotatus tono distabat
a nete, diezeugmenon in genere diatonico, et
paranete diezeugmenon diatonos vocabatur. In synemmenon
autem tetrachordo, id est conjunctarum,
sit nete synemmenon in tribus generibus constituta,
V. littera pernotata: et ab ea octava pars auferatur,
quae est. CCCC. XXX. II iisque apponatur, fient
III. DCCC. LXXX. VIII. Ea est paranete synemmenon
diatonos quae. T. littera insignitur. Rursus a paranete
synemmenon diatonon, id est, III. DCCC. LXXX.
VIII. octava pars quae est CCCC. LXXX. VI. si auferatur,
eisque apponatur, quorum octava est, fient
IIII. CCC. LXX. IIII. quae est trite synemmenon diatonos,
id est, Q. Sed quoniam nete synemmenon ad
mesen, id est, III. CCCC. L. VI. ad IIII. DC. VIII. sesquitertiam
obtinet proportionem, quae est diatessaron;
trite autem synemmenon ad neten synemmenon.
IIII. CC. LXX. IIII. ad III. CCCCC. L. VI. duorum
tonorum obtinet proportionem: relinquitur trites
synemmenon diatoni ad mesen proportio semitonii,
et conjunctum est hoc tetrachordum cum mese:
atque ideo synemmenon quasi continuum et conjunctum
vocatur.
Et | null | b1b2ee8b-9d06-491f-9f27-163027034584 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
diatonici quidem generis hoc modo facta est
proportio; chromatici vero talis est divisio. Nete
sumo synemmenon, et paranete synemmenon diatoni,
id est, III. CCC. L. VI. et III. DCCC. LXXX. VIII.
differentiam, ea est, CCCC, XXXII. hanc divido, ut
semitonium fiat, fiunt CC. XVI. hanc adjicio ad III.
DCCC. LXXX. VIII. ut tria semitonia fiant, erunt IIII.
C. IIII. quae est paranete synemmenon chromatica, cui
littera S. superapposita est. Ab hac igitur, id est,
paranete synemmenon chromatica ad triten synemmenon
prius quidem diatonicam nunc vero chromaticam
semitonium est: a qua trite synemmenon
chromatica usque ad mesen semitonium reperitur.
Sed quoniam a nete synemmenon usque ad triten
synemmenon #duo integri toni continentur, ea quae
est trite synemmenon@# diatonos vel chromatica, eadem
in genere enarmonio paranete synemmenon enarmonios
est, habens summam. IIII. CCC. LXX. IIII. et
sit R. a qua usque ad mesen semitonium. Hoc partior
in duas dieses hoc modo: sumo differentiam
paranete synemmenon enarmonii et meses, id est,
IIII. CCC. LXX. IIII. et IIII. DC. VIII. ea est CC. XXX.
IIII. hanc divido, fient C. XVII. hanc adjicio paranete
synemmenon enarmonio, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
fient IIII. CCCC. XC. I. quae P. littera pernotetur: et
sit ea trite synemmenon enarmonios, eritque semitonium,
quod continetur inter paraneten synemmenon
enarmonios et mesen, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
et IIII. DC. VIII. divisum per triten synemmenon
enarmonion, eam scilicet, quae est III. CCCCXCI. Quocirca
hujus quoque tetrachordi expedita ratio. Nunc
autem facienda descriptio est; juncta est tamen
cum caeteris, id est hyperboleon, ac diezeugmenon,
ut paulatim fiat dispositionis rata progressio.
SCHEMA N. 3.
Ex his igitur quae praedicta sunt, in caeteris non
arbitror diutius esse laborandum: ad horum enim
exemplar etiam reliqua tetrachorda meson atque
hypaton extendenda sunt. Ac primum quidem diatonici
generis meson tetrachordon hoc ordine describemus.
Meses enim, quae est. O. IIII. DC. VIII.
sumo tertiam partem, ea est I. D. XXX. VI. hanc eidem
copulo, fient VI. C. XL. IIII. ea sit H. hypate
meson diatessaron ad mesen continens consonantiam;
haec duobus tonis ac semitonio ita dividetur:
sumo enim meses, id est IIII. DC. VIII. octavam partem,
quae est D. LXX. VI. hanc eidem jungo, fient V.
C. LXXX. IIII. ea est lychanos meson diatonos, id
est. M. cujus iterum pars sumatur octava, ea est, DC.
XL. XIII. hanc eisdem adjungo, fient V. DCCC. XXXII.
ea est. I. parhypatemeson diatonos tonum obtinens
ad lychanos meson diatonon, duobus autem tonis
distans a mese. Relinquitur igitur semitonium inter
hypatemeson diatonum, et parhypatemeson diatono
constitutum, id est, inter VI. C. XL. IIII. et V.
DCCC. XXX. II.
Idem vero tetrachordum meses, atque hypatemeson
in chromatico genere tali ratione partimur.
Sumo meses differentiam ad lychanon meson diatonon,
id est, IIII. DC. VIII. ad V. C. LXXX. IIII. ea est
D. LXX. VI. hanc dimidiam partior, fiunt CC. LXXX.
VIII. eamdem adjicio numero majori, id est V. C.
LXXX. IIII. fiunt V. CCCC. LXX. II quae est. N. lychanos
meson chromatice. Relinquuntur igitur duo semitonia,
unum inter lychanon meson chromaticen, et
parhypatemeson chromaticen, id est, inter V. CCCC.
LXX. II. et V. DCCC. XXX. II. et aliud inter parhypatemeson
chromaticen, et hypatemeson, id est inter
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII.
Enarmonium vero genus hoc modo dividimus.
Quoniam ea, quae erat parhypate meson diatonos et
parypate meson chromatice duos tonos distabat a | null | fd1c3310-4a00-4c35-85c6-d2f5e2da93fc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mese obtinens numerum V. DCCC. XXX. II. ea in
enarmonio genere erit lychanos meson enarmonios,
L. littera pernotata, duos nihilonimus ad mesen
obtinens tonos. Reliquum igitur semitonium, quod
est inter lychanon meson enarmonion et hypaten
meson, id est, inter V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL.
IIII. in duas dieses hoc modo dividimus. Aufero differentiam
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII. ea est
CCC. XII. hanc dimidiam partior, fient C. L. VI. hos
ad V. DCCC. XXV. II. jungo, fient V. DCCCC. LXXX. VIII.
et haec sit K. parhypate meson enarmonios: duae
vero sunt dieses inter lychanon meson enarmonion,
et parhypate meson enarmonion, id est, inter V.
DCCC. XXX. II. et V. DCCCC. LXXX. VIII. et inter parhypate
meson enarmonion, et hypate meson, id est
inter V. DCCCC. LXXX. VIII. et VI. C. XL. IIII. Divisum
est igitur meson tetrachordum: quod ita in descriptione
ponatur, ut superius descriptis tetrachordis
aggregetur.
SCHEMA N. 4.
Nunc ergo hypaton tetrachordon per tria genera
dividendum est. Sumo hypaten meson, id est VI. C.
XL. IIII. dimidiam partem, quae fit III. LXX. II. hanc
eidem si adjecero, fient VIIII. CC. XVI. quae est proslambanomenos,
ad hypaten meson diapente consonantiam
servans. Ejusdem autem hypates meson,
id est VI. C. XL. IIII. si auferam partem, quae est II.
XL. VIII. eidemque adjecero, fient VIII. C. XC. II. et
haec est B. hypate hypaton. Igitur hypates meson
ad proslambanomenon diapente est consonantia, ad
hypaten hypaton vero diatessaron. Ab hac igitur
hypate meson, id est. VI. C. XL. IIII. pars auferatur
octava, erunt DCC. LX. VIII. hanc eisdem si quis
adjungat, fient VI. DCCCC. XII. quae est E. lychanos
hypaton diatonos ad hypaten meson toni proportionem
obtinens. Rursus de VI. DCCCC. XII. pars auferatur
octava, ea est DCCC. LX. IIII. haec si eisdem
copuletur (fient) VII. DCC. LXX. VI. quae est. C. parhypate
hypaton diatonos ad lychanon hypaton toni,
ad hypate meson diatonos duorum tonorum distantiam
servans. Relinquitur igitur semitonium inter
parhypaten hypaton diatonon, et hypaten hypaton,
id est inter VII. DCCC. LXX. VI. et VIII. C. XC. II. Et
diatonici quidem generis hypaton tale tetrachordum
est.
Chromaticum vero tali ratione dividimus. Sumo
differentiam hypates meson, et ejus quae est lychanos
hypaton diatonos, id est VI. C. XL. IIII. et VI.
DCCCC. XII. ea est DCC. LX. VIII. hanc dimidiam partior,
ut duo efficiam semitonia, fient CCC. LXXX. IIII.
hanc adjicio ad VI. DCCCC. XII. ut tria semitonia
fiant, erunt VII. CC. XC. VI. haec erit F. lychanos
hypaton chromatica, ab ea quae est hypate meson
tribus semitoniis distans. Relinquuntur ergo
duo semitonia, unum quidem inter lychanos hypaton
chromaticen, id est inter VII. CC. XC. VI. et
VII. DCC. LXX. VI. id est parhypaten hypaton.
Restat enarmonion genus, cujus ad superius exemplar
talis divisio est. Quoniam enim parhypate hypaton
diatonos vel parhypate hypaton chromatice,
quae VIII. DCC. LXX. VI. unitatibus insignita est, duobus
tonis distat ab ea quae est hypate meson, eadem
erit in genere enarmonion lychanos hypaton enarmonios,
quae ab hypate meson duobus tonis integris
differt. Restat igitur ex diatessaron consonantia semitonium,
quod est inter lychanos hypaton enarmonios,
et hypaten hypaton, id est inter VII. DCC.
LXX. VI. et VIII. C. XC. II. hoc in duas dieses ita dividimus.
Sumo differentiam ejus, quae est lychanos
hypaton enarmonios, et hypates hypaton, id est VII.
DCC. LXX | null | 3421818f-1aec-42ed-bc12-7938b2e59fe6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. VI. et VIII. C. XC. II. ea est CCCC. XVI.
hujus dimidiam sumo, sunt. CC. VIII. hanc adjicio
VII. DCC. LXX. VI. fient VII. DCCCC. LXXX. IIII. quae sit
D. parhypate hypaton enarmonios. Sunt igitur duae
dieses, una quidem, quae est inter lychanos hypaton
enarmonion, et parhypate hypaton enarmonion, id
est inter VII. DCC. LXX. VI. et VII. DCCCC. LXXX. IIII.
Altera vero, quae est inter parhypaten hypaton
enarmonios, et hypaten hypaton, id est inter VII.
DCCCC. LXXX. IIII. et VIII. C. XC. II. tonus vero ultimus
inter proslambanomenon et hypaten hypaton, id est
inter VIIII. CC. XVI. et VIII. C. XC. II. continetur. Divisum
est igitur hypaton tetrachordum secundum
tria genera diatonicum, chromaticum, enarmonium.
MONITUM.
Codicem Tegernseensem saec. XI vel XII, ex quo Bern. Pezius edidit Adelboldi libellum De crassitudine
seu circulo sphaerae, inscriptum reperi recentiori quidem manu #Musica Adelboldi ad Silvestrum papam,@#
qui Romae sedit ab an. 999 usque 1003. Nempe #Domino Silvestro summo et pontifici et philosopho Adelboldus
scholasticus@# dedicat ipsum laudatum libellum, cui non interrupto stylo mox ea subduntur, quae nunc nos
sub ejus nomine edimus ad nostrum spectantia argumentum.
DE MUSICA.
QUEMADMODUM INDUBITANTER MUSICAE CONSONANTIAE JUDICARI POSSINT.
Ut vero indubitanter consonantiarum ratio colligatur,
tali brevissimo ac simplici effici poterit instrumento.
Sit regula diligenter extensa
Cui duo semisphaeria, quas magadas Graeci vocant,
insuper apponantur, ita ut ab ea quae E est,
curvatura ad id quod est B diducta linea rectos circum
se angulos efficiat. Item ab ea quae est F curvatura
ad id quod est C. punctum diducta linea rectos
circum se angulos reddat. Sint vero hae aequaliter
undique perpolitae, et ad eosdem usus sint eisdem
aliae aequales paratae. Super has intendatur nervus
aequalis undique is qui est E. A. F. D. Si igitur
diatessaron consonantiam, qualis sit, reperire voluero,
hoc modo faciam. Ab E puncto, quo nervus
semisphaerium tangit, usque ad F punctum, quo
rursus ab alia parte altero rursus nervus semisphaerio
jungitur, divido spatium F E. partibus VII. Et
ad partem IIII. septimarum appono punctum quod
est k. Est igitur k. ab ea quae est K. F. sesquitertia.
Si igitur ad k. aequum superioribus semisphaeriis
apposuero, atque alterutra vicissim E. K. et K. F.
plectro adhibito pellantur, diatessaron distantia
consonabit, sin vero simul utrasque percussero,
diatessaron consonantiam nosco. Quod si diapente
efficere volumus, quinque partibus totam divido,
ac tres uni portioni, duas vero reliquae dabo, atque
posito ita semisphaerio secundum superius dictum
modum consonantias dissonantiasque perpendo. Item
si diapason consonantiam tentare voluero, totam
tribus partibus seco, atque in unam duasque distribuens,
easdem simul vel alterutram pulsans, quid
consonet vel quid dissonet utraque cognosco. Tripla
vero quae ex mistis consonantiis nascitur, ita redditur
ut, si totam IIII partium divisionibus partiamur,
atque in tres et unam tota nervi prolixitas dividatur;
itaque semisphaerium tribus appositum, triplae proportionis
dissonantiam et consonantiam reddet.
MONOCHORDI NETARUM PER TRIA GENERA PARTITIO.
Ut vero per tria genera currat mista descriptio,
et omnibus propria nervorum pluralitas apponatur,
ad conservandas scilicet proportiones vel tonorum
atque dieseon, excogitatus est numerus qui haec omnia
posset explere: et proslambanomenon quidem
describatur qui sit VIIII. CC. XVI. minimus vero II.
CCC. IIII. reliquorum vero sonorum proportiones in
horum medietate texentur. Sane ab inferiore procedimus
omniumque nomina chordarum non solum nominibus,
verum etiam appositis litteris, demonstramus.
Sed ita ut, quoniam trium generum est facienda
partitio, nervorumque modus litterarum
numerum excedit, ubi defecerint litterae, easdem
rursus geminamus hoc modo, ut quando ad Z. fuerit
usque perventum, ita describimus reliquos nervos.
bis a. aa. bis b. bb. et bis c. cc. Sit igitur primus
quidem numerus maximusque, qui proslambanomeni
obtineat locum VIIII. CC. XVI. Sitque totius chordae
modus ab eo, quod est A. usque | null | 9fa46edd-0039-4d23-96b8-4a5cee44a075 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad id, quod est
LL. Hanc id est A. proslambanomenon. VIIII. CC. XVI.
divido dimidiam ad O. ut sit tota. A. dupla ab ea quae
est. O. item O. sit dupla ab ea quae est bis II. nete hyperboleon.
Habe igitur quidem. A. VIIII. CC. XVI. O. vero
horum dimidium. IIII. D C. VIII. ad mese ut proslambanomenon
diapason consonantia conveniat. Ea vero quae
est bis II. dimidium meses, ut sit proslambanomenos ab
ea quae est nete hyperboleon quadrupla, et bis diapason
ad eam consonet symphoniam. Sitque II. II. CCCIIII.
Si igitur ex II. CCC. IIII. octavam abstulero partem,
id est, CC. LXXX. VIII. eisdemque adjecero,
fient mihi II. D. XC. II. eritque HH. II. D. XC. II. quae
sit paranete hyperboleon ad nete hyperboleon obtinens
distantiam toni. Rursus ejus quae est HH. id est
II. D. XCII. aufero octavam, quae est CCC. XX. IIII. eamdemque
eis, quorum est octava, subjungo, eruntque
II. DCCCC. XVI. fietque mihi FF. trite hyperboleon diatonos,
in diatonico scilicet genere II, DCCCC. XVI. tono
quidem distans ab ea, quae est paranete hyperboleon
diatonos, ditono vero ab ea quae est nete hyperboleon.
Eadem vero FF. erit in chromatico genere
trite hyperboleon chromatica; in enarmonio vero
paranete hyperboleon enarmonios. Quod facilius
agnoscitur cur veniat, cum trium generum tria
prima tetrachorda a nete hyperboleon inchoantia
descripserimus. Quoniam vero si a sesquitertia
proportione duas sesquioctavas abstulero, relinquetur
mihi semitonium minus, sumo tertiam ejus
quae est II. partem, id est nete hyperboleon: sunt
D CC. LXVIII. hos eisdem adjicio, fient mihi, III. LXXII.
quod est nete diezeugmenon, DD. ad triten hyperboleon
semitonium minus. Quoniam nete diezeugmenon
ad nete hyperboleon diatessaron continet
consonantiam; trite autem hyperboleon diatonos a
nete hyperboleon ditonum distat, relinquitur spatium,
quod est inter neten diezeugmenon et triten hyperboleon,
semitonii minoris.
Quoniam igitur tetrachordum hyperboleon diatonici
generis explevimus, nunc chromatici et
enarmonii tetrachorda supplenda sunt hoc modo.
Quoniam enim paranete hyperboleon a nete hyperboleon
tono distat in diatonico genere, in chromatico
tribus vero semitoniis, in enarmonio quidem
duobus tonis: si distantiam paranetes hyperboleon,
et netes hyperboleon diatonici generis sumpserimus,
ejusque dimidium paranete hyperboleon, quae est
diatonici generis, apponamus, habebimus numerum
tribus semitoniis ab nete hyperboleon distantem, et
erit haec in chromatico genere paranete hyperboleon.
Aufero igitur de II. D. XCII. id est paranete
hyperboleon diatonici generis II. CCCIIII. id est nete
hyperboleon, relinquuntur CC. LXXX. VIII. hos divido,
erunt C. XX. VIII eosdem II. CCC. X. adjungo, fient
II, CCCC. XXX. VIII. haec erit hyperboleon paranete chromatica.
Rursus quoniam trite hyperboleon vel
diatonica vel chromatica duos tonos distat a nete hyperboleon,
et in enarmonio genere paranete hyperboleon
duobus tonis distat ab ea quae est nete hyperboleon,
eadem erit et in enarmonio genere paranete
hyperboleon, quae est in diatonico vel chromatico
trite hyperboleon. Sed quoniam trite hyperboleon
diatonici generis et chromatici ad nete diezeugmenon
minus semitonium servant, constat autem
tetrachordum enarmonii generis ex duobus integris
tonis et diesi ac diesi, quae sunt dimidia spatia semitonii
minoris: distantiam eam, quae est inter
neten diezeugmenon et paraneten hyperboleon
enarmonium sumo. Sed quoniam nete diezeugmenon
est II. DCC. XXX. VIII. paranete autem hyperboleon
II. CCC. X. horum distantia erit CCCC. XX. VIII.
horum sumo dimidiam partem qui sunt CC. X. IIII.
hos adjicio II CCC. X. fient II. D. XX. IIII. haec erit
EE. trite hyperboleon enarmonios. Descriptum
est igitur secundum tria genera tetrachordum, quod
est hyperboleon, cujus formam subter adjecimus.
SCHEMA N. I.
#Ratio superius digestae descriptionis.@#
Tria igitur tetrachorda tali nobis ratione descripta
sunt. Tetrachordum enim omne diatessaron resonat
consonantiam. Igitur nete hyperboleon et
nete diezeugmenon in tribus generibus, id est,
vel in diatono, vel | null | ac26807c-38e1-4789-9856-b37f7687bdce | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in chromate, vel in enarmonio
diatessaron continet symphoniam: Diatessaron
autem consonantia constat duobus tonis et semitonio
minore. Idem hoc modo per tria genera in suprascriptis
tetrachordis divisum est. In diatono enim
genere quod primum paranete hyperboleon, id est II.
D. XC. II. ad nete hyperboleon, id est II. CCC. IIII.
distantiam obtinet toni, quod tali notula inscripsimus.
T. [o] Rursus trite hyperboleon diatonici generis,
quae est II. DCCCC. XVI. ad paranete hyperboleon
diatonici generis, quae est II. D. XC. II. obtinet differentiam
toni, quam simili notula T.[o] insignivimus.
Nete autem diezeugmenon ad triten hyperboleon,
id est, III. LXX. II. ad II. DCCCC. XVI. semitonium
refert, quod tali notula signavimus. T. [s] Et
est hoc totum spatium netes diezeugmenon et netes
hyperboleon, duorum tonorum ac semitonii.
Sed iidem duo toni ac semitonium in chromatico
genere hac ratione divisi sunt. Secundum
enim genus, quod est chromaticum, hoc modo
descriptum est. Paranete enim chromatice hyperboleon,
quae est II. DCC. XXX. VI. ad neten hyperboleon,
quae est II. CCC. IIII. comparata, continet spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon, qui est unus tonus, id est duo
semitonia majus ac minus: et divisum rursus spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon. Ita enim factum est qui est
tonus, sed non integre, dimidius; quia, ut supra
uberrime monstratum est (non) potest tonus in duo
aequa partiri. Consignavimus igitur hoc spatium
trium semitoniorum, id est toni ac semitonii, hoc
modo. T. [s] T.[s] T.[s] Rursus paranete hyperboleon chromatice
ad triten hyperboleon retinet partem toni,
id est semitonium, quod reliquum fuit ex duobus
tonis, qui continentur inter triten hyperboleon diatonicam
et neten hyperboleon. Subtractis vero IIII.
semitoniis, reliquum ex toto tetrachordo spatium
semitonii est, quod continetur inter neten diezeugmenon,
et triten hyperboleon. Constat igitur
hoc tetrachordum ex duobus tonis ac semitonio,
divisum semel quidem in uno spatio tribus semitoniis,
in duobus autem spatiis duobus semitoniis:
tria vero spatia nervis IIII. continentur. In enarmonio
vero genere summa est id pernoscendi
tonos integros distat, quos hoc modo notavimus.
T. [o] T.[o] Relinquitur igitur ex totius tetrachordi duobus
tonis ac semitonio unum semitonium, quod continetur
inter neten diezeugmenon, et paraneten hyperboleon
enarmonion, quod scilicet divisimus in
duas dieses trite hyperboleos media interjecta,
spatiumque dieseos hoc modo notavimus. Q. Igitur
nobis hyperboleon tetrachordum descriptum est,
quo peracto ad diezeugmenon veniamus. Nec inmorandum
est hisdem commemorationibus in caeteris,
cum ab hac descriptione etiam in aliis sumi
possit exemplum.
#Monochordi netarum per tria genera partitio diezeugmenon.@#
Netes igitur diezeugmenon, quae est III. LXX. II.
si dimidiam sumam, erunt I. D. XXX. VI. eisdem
additi, fiunt IIII. DC. VIII. quam. O. interea designavimus.
Quod si ejusdem netes diezeugmenon,
id est, DD. scilicet III. LXX. II. auferam tertiam
partem, erunt I. XX. IIII. qui eisdem conjuncti facient
IIII. XC. VI. quae vocabitur paramese. X. littera
subnotata. Nete igitur diezeugmenon, id est, III.
LXX. II. ad mesen, id est, III. DC. VIII. quoniam in
sesquialtera comparatione consistit, ideo diapente
consonabit symphoniam. Eadem vero nete diezeugmenon,
id est, III. LXXII. ad paramesen, id est, IIII.
XC. VI. quae ad eam etiam in sesquitertia proportione
composita est, diatessaron retinet consonantiam.
Si igitur ab ea quae est nete diezeugmenon,
III. LXX. II. octavam aufero partem, id est, CCC.
LXXX. IIII. eisque adjiciam, fient III. CCCC. L. VI.
eritque haec paranete diezeugmenon diatonos duobus
CC. litteris pernotata, ad neten diezeugmenon obtinens
tonum. Ab hac vero octavam auferam si partem,
id est, de III. CCCC. L. VI. quae est CCCC. XXX | null | 42186956-f267-4dbd-9101-c7b6e82112fe | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. II.
eosdem eidem adjungam, erunt III. DCCC. LXXX. VIII.
eritque ea. Y. trite diezeugmenon diatonos. Sed
quoniam nete diezeugmenon ad paramesen sesquitertiam
obtinebat proportionem, trite autem diezeugmenon
diatonos a nete diezeugmenon duos
tonos abest, continebitur inter triten diezeugmenon
et paramesen semitonium minus. Diatonicum igitur
genus in hoc quoque tetrachordo ac pentachordo ita
expletum est, ut tetrachordi quidem ejus, quod est
netes diezeugmenon ad paramesen, diatessaron
consonantia sit; pentachordi vero ejus, quod est
netes diezeugmenon ad mesen, diapente sit consonantia.
Enarmonium vero atque chromaticum genus hac
ratione texemus. Sumo differentiam netes et paranetes
diezeugmenon diatoni, id est, III. LXX. II. et
III. CCCC. L. VI. est eorum differentia CCC. LXXX. IIII.
hanc divido, erunt C. XC II. hanc si sumam, eique
quae est paranete diezeugmenon diatonos, adjungam,
id est, III. CCCC. L. VI. fient III. DC. XL. VIII. haec
erit paranete diezeugmenon chromatica, B. B. geminatis
litteris adnotata, distans a nete diezeugmenon
tono et semitonio, id est tribus semitoniis, continens
ad triten diezeugmenon dudum quidem diatonicam,
nunc vero chromaticam, id est, III. DCCC.
LXXX. VIII. semitonium reliquum ab eo tono, quod
divisum est inter paraneten diatonon diezeugmenon,
et trite diatonon diezeugmenon. Et aliud fit
reliquum ex tetrachordo semitonium inter triten
diezeugmenon chromaticam et paramesen, quod
scilicet ex diatessaron consonantia relinquitur ea
quae est inter neten diezeugmenon et paramesen,
subtractis duobus tonis quos, nete diezeugmenon
chromatica et trite diezeugmenon chromatica continebat.
Quae autem in diatonico genere trite diezeugmenon
diatonica est, in chromatico autem trite
diezeugmenon chromatica, ea in enarmonio genere
paranete diezeugmenon enarmonios dicitur: integros
enim duos tonos distat ab ea quae est nete diezeugmenon,
et notatur. AA. Et inter neten diezeugmenon,
et paraneten enarmonion diezeugmenon
nulla interest chorda, atque ideo paranetes vocabulo
nuncupatur. Semitonium vero, quod est inter paraneten
enarmonion diezeugmenon et paramesen,
id est inter AA. et X. hac ratione partimur, ut fiant
duae dieses. Sumo differentiam paranetes diezeugmenon
enarmonii, et parameses, id est III.
DCCC. LXXX. VIII. et IIII. XC. VI. ea est CC. VIII. hanc
divido, fient C. IIII. hos appono ad paraneten,
quae est III. DCCC. LXXX. VIII. fient. III. DCCCC. XC. II.
ea erit trite diezeugmenon enarmonios Z. pernotata.
Hujus igitur tetrachordi per tria genera
descriptionem subter adjeci, superiusque dispositum
hyperboleon tetrachordum aggregavi; uti esset
utrorumque una descriptio, ut paulatim juncta dispositionis
totius forma consurgat.
SCHEMA N. 2.
#Monochordi netarum per tria genera partitio.@#
Duo quidem tetrachorda, quae sibimet conjuncta
sunt, a mese vero disjuncta, trium generum superior
descriptio quemadmodum locarentur ostendit:
nunc ad illud tetrachordum veniendum, quod synemmenon
vocatur, quod junctum est ei, quae est mese.
Quoniam enim inter neten diezeugmenon et mesen,
diapente consonantiam esse praediximus (est autem
diapente consonantia trium tonorum ac semitonii),
tres vero toni sunt in hoc pentachordo, quorum
unus quidem netes diezeugmenon ad paraneten
diezeugmenon diatonon, alter vero parenetes diezeugmenon
diatoni ad triten diezeugmenon diatonon,
tertius autem parameses ad mesen, reliquumque semitonium
trites diezeugmenon diatoni ad paramesen;
quoniamque netes diezeugmenon et parameses tetrachordum
ab ea quae est mese, eo tono disjunctum
est, qui est inter paramesen ac mesen, si ex
eo pentachordo quod est a nete diezeugmenon ad
triten synemmenon, unum abstulerimus tonum,
eum scilicet qui continetur inter neten diezeugmenon
et paraneten diezeugmenon diatonon, poterimus
aliud tetrachordon ad mesen adjungere, ut fiat
synemmenon, quod est conjunctum, hoc modo.
Quoniam paranetes diezeugmenon diatoni, quae est
CC. numerus est III. CCCC. L. VI. horum tertia pars
addita facient mesen. Hic ergo numerus in diezeugmenon
tetrachordo CC. litteris adnotatus tono distabat
a nete, diezeugmenon in genere diatonico, et
paranete diezeugmenon diatonos vocabatur. In synemmenon
autem tetrachordo, id est conjunctarum,
sit nete synemmenon in tribus generibus constituta,
V. littera pernotata: et ab ea octava pars auferatur,
quae est. CCCC. XXX | null | a3df73f6-bf43-4e22-bde1-7fbdafb54ce5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. II iisque apponatur, fient
III. DCCC. LXXX. VIII. Ea est paranete synemmenon
diatonos quae. T. littera insignitur. Rursus a paranete
synemmenon diatonon, id est, III. DCCC. LXXX.
VIII. octava pars quae est CCCC. LXXX. VI. si auferatur,
eisque apponatur, quorum octava est, fient
IIII. CCC. LXX. IIII. quae est trite synemmenon diatonos,
id est, Q. Sed quoniam nete synemmenon ad
mesen, id est, III. CCCC. L. VI. ad IIII. DC. VIII. sesquitertiam
obtinet proportionem, quae est diatessaron;
trite autem synemmenon ad neten synemmenon.
IIII. CC. LXX. IIII. ad III. CCCCC. L. VI. duorum
tonorum obtinet proportionem: relinquitur trites
synemmenon diatoni ad mesen proportio semitonii,
et conjunctum est hoc tetrachordum cum mese:
atque ideo synemmenon quasi continuum et conjunctum
vocatur.
Et diatonici quidem generis hoc modo facta est
proportio; chromatici vero talis est divisio. Nete
sumo synemmenon, et paranete synemmenon diatoni,
id est, III. CCC. L. VI. et III. DCCC. LXXX. VIII.
differentiam, ea est, CCCC, XXXII. hanc divido, ut
semitonium fiat, fiunt CC. XVI. hanc adjicio ad III.
DCCC. LXXX. VIII. ut tria semitonia fiant, erunt IIII.
C. IIII. quae est paranete synemmenon chromatica, cui
littera S. superapposita est. Ab hac igitur, id est,
paranete synemmenon chromatica ad triten synemmenon
prius quidem diatonicam nunc vero chromaticam
semitonium est: a qua trite synemmenon
chromatica usque ad mesen semitonium reperitur.
Sed quoniam a nete synemmenon usque ad triten
synemmenon #duo integri toni continentur, ea quae
est trite synemmenon@# diatonos vel chromatica, eadem
in genere enarmonio paranete synemmenon enarmonios
est, habens summam. IIII. CCC. LXX. IIII. et
sit R. a qua usque ad mesen semitonium. Hoc partior
in duas dieses hoc modo: sumo differentiam
paranete synemmenon enarmonii et meses, id est,
IIII. CCC. LXX. IIII. et IIII. DC. VIII. ea est CC. XXX.
IIII. hanc divido, fient C. XVII. hanc adjicio paranete
synemmenon enarmonio, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
fient IIII. CCCC. XC. I. quae P. littera pernotetur: et
sit ea trite synemmenon enarmonios, eritque semitonium,
quod continetur inter paraneten synemmenon
enarmonios et mesen, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
et IIII. DC. VIII. divisum per triten synemmenon
enarmonion, eam scilicet, quae est III. CCCCXCI. Quocirca
hujus quoque tetrachordi expedita ratio. Nunc
autem facienda descriptio est; juncta est tamen
cum caeteris, id est hyperboleon, ac diezeugmenon,
ut paulatim fiat dispositionis rata progressio.
SCHEMA N. 3.
Ex his igitur quae praedicta sunt, in caeteris non
arbitror diutius esse laborandum: ad horum enim
exemplar etiam reliqua tetrachorda meson atque
hypaton extendenda sunt. Ac primum quidem diatonici
generis meson tetrachordon hoc ordine describemus.
Meses enim, quae est. O. IIII. DC. VIII.
sumo tertiam partem, ea est I. D. XXX. VI. hanc eidem
copulo, fient VI. C. XL. IIII. ea sit H. hypate
meson diatessaron ad mesen continens consonantiam;
haec duobus tonis ac semitonio ita dividetur:
sumo enim meses, id est IIII. DC. VIII. octavam partem,
quae est D. LXX. VI. hanc eidem jungo, fient V.
C. LXXX. IIII. ea est lychanos meson diatonos, id
est. M. cujus iterum pars sumatur octava, ea est, DC.
XL. XIII. hanc eisdem adjungo, fient V. DCCC. XXXII.
ea est. I. parhypatemeson diatonos tonum obtinens
ad lychanos meson diatonon, duobus autem tonis
distans a mese. Relinquitur igitur semitonium inter
hypatemeson diatonum, et parhypatemeson diatono
constitutum, id est, inter VI. C. XL. IIII. et V.
DCCC. XXX. II.
Idem vero tetrachordum meses, atque hypatemeson | null | 38437825-635b-4ba7-af04-56fee4cf1b2e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in chromatico genere tali ratione partimur.
Sumo meses differentiam ad lychanon meson diatonon,
id est, IIII. DC. VIII. ad V. C. LXXX. IIII. ea est
D. LXX. VI. hanc dimidiam partior, fiunt CC. LXXX.
VIII. eamdem adjicio numero majori, id est V. C.
LXXX. IIII. fiunt V. CCCC. LXX. II quae est. N. lychanos
meson chromatice. Relinquuntur igitur duo semitonia,
unum inter lychanon meson chromaticen, et
parhypatemeson chromaticen, id est, inter V. CCCC.
LXX. II. et V. DCCC. XXX. II. et aliud inter parhypatemeson
chromaticen, et hypatemeson, id est inter
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII.
Enarmonium vero genus hoc modo dividimus.
Quoniam ea, quae erat parhypate meson diatonos et
parypate meson chromatice duos tonos distabat a
mese obtinens numerum V. DCCC. XXX. II. ea in
enarmonio genere erit lychanos meson enarmonios,
L. littera pernotata, duos nihilonimus ad mesen
obtinens tonos. Reliquum igitur semitonium, quod
est inter lychanon meson enarmonion et hypaten
meson, id est, inter V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL.
IIII. in duas dieses hoc modo dividimus. Aufero differentiam
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII. ea est
CCC. XII. hanc dimidiam partior, fient C. L. VI. hos
ad V. DCCC. XXV. II. jungo, fient V. DCCCC. LXXX. VIII.
et haec sit K. parhypate meson enarmonios: duae
vero sunt dieses inter lychanon meson enarmonion,
et parhypate meson enarmonion, id est, inter V.
DCCC. XXX. II. et V. DCCCC. LXXX. VIII. et inter parhypate
meson enarmonion, et hypate meson, id est
inter V. DCCCC. LXXX. VIII. et VI. C. XL. IIII. Divisum
est igitur meson tetrachordum: quod ita in descriptione
ponatur, ut superius descriptis tetrachordis
aggregetur.
SCHEMA N. 4.
Nunc ergo hypaton tetrachordon per tria genera
dividendum est. Sumo hypaten meson, id est VI. C.
XL. IIII. dimidiam partem, quae fit III. LXX. II. hanc
eidem si adjecero, fient VIIII. CC. XVI. quae est proslambanomenos,
ad hypaten meson diapente consonantiam
servans. Ejusdem autem hypates meson,
id est VI. C. XL. IIII. si auferam partem, quae est II.
XL. VIII. eidemque adjecero, fient VIII. C. XC. II. et
haec est B. hypate hypaton. Igitur hypates meson
ad proslambanomenon diapente est consonantia, ad
hypaten hypaton vero diatessaron. Ab hac igitur
hypate meson, id est. VI. C. XL. IIII. pars auferatur
octava, erunt DCC. LX. VIII. hanc eisdem si quis
adjungat, fient VI. DCCCC. XII. quae est E. lychanos
hypaton diatonos ad hypaten meson toni proportionem
obtinens. Rursus de VI. DCCCC. XII. pars auferatur
octava, ea est DCCC. LX. IIII. haec si eisdem
copuletur (fient) VII. DCC. LXX. VI. quae est. C. parhypate
hypaton diatonos ad lychanon hypaton toni,
ad hypate meson diatonos duorum tonorum distantiam
servans. Relinquitur igitur semitonium inter
parhypaten hypaton diatonon, et hypaten hypaton,
id est inter VII. DCCC. LXX. VI. et VIII. C. XC. II. Et
diatonici quidem generis hypaton tale tetrachordum
est.
Chromaticum vero tali ratione dividimus. Sumo
differentiam hypates meson, et ejus quae est lychanos
hypaton diatonos, id est VI. C. XL. IIII. et VI.
DCCCC. XII. ea est DCC. LX. VIII. hanc dimidiam partior,
ut duo efficiam semitonia, fient CCC. LXXX. IIII.
hanc adjicio ad VI. DCCCC. XII. ut tria semitonia
fiant, erunt VII. CC. XC. VI. haec erit F. lychanos
hypaton chromatica, ab ea quae est | null | a45bcc12-4d70-474a-9797-9094392a6bba | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hypate meson
tribus semitoniis distans. Relinquuntur ergo
duo semitonia, unum quidem inter lychanos hypaton
chromaticen, id est inter VII. CC. XC. VI. et
VII. DCC. LXX. VI. id est parhypaten hypaton.
Restat enarmonion genus, cujus ad superius exemplar
talis divisio est. Quoniam enim parhypate hypaton
diatonos vel parhypate hypaton chromatice,
quae VIII. DCC. LXX. VI. unitatibus insignita est, duobus
tonis distat ab ea quae est hypate meson, eadem
erit in genere enarmonion lychanos hypaton enarmonios,
quae ab hypate meson duobus tonis integris
differt. Restat igitur ex diatessaron consonantia semitonium,
quod est inter lychanos hypaton enarmonios,
et hypaten hypaton, id est inter VII. DCC.
LXX. VI. et VIII. C. XC. II. hoc in duas dieses ita dividimus.
Sumo differentiam ejus, quae est lychanos
hypaton enarmonios, et hypates hypaton, id est VII.
DCC. LXX. VI. et VIII. C. XC. II. ea est CCCC. XVI.
hujus dimidiam sumo, sunt. CC. VIII. hanc adjicio
VII. DCC. LXX. VI. fient VII. DCCCC. LXXX. IIII. quae sit
D. parhypate hypaton enarmonios. Sunt igitur duae
dieses, una quidem, quae est inter lychanos hypaton
enarmonion, et parhypate hypaton enarmonion, id
est inter VII. DCC. LXX. VI. et VII. DCCCC. LXXX. IIII.
Altera vero, quae est inter parhypaten hypaton
enarmonios, et hypaten hypaton, id est inter VII.
DCCCC. LXXX. IIII. et VIII. C. XC. II. tonus vero ultimus
inter proslambanomenon et hypaten hypaton, id est
inter VIIII. CC. XVI. et VIII. C. XC. II. continetur. Divisum
est igitur hypaton tetrachordum secundum
tria genera diatonicum, chromaticum, enarmonium.
SCHEMA N. I.
#Ratio superius digestae descriptionis.@#
Tria igitur tetrachorda tali nobis ratione descripta
sunt. Tetrachordum enim omne diatessaron resonat
consonantiam. Igitur nete hyperboleon et
nete diezeugmenon in tribus generibus, id est,
vel in diatono, vel in chromate, vel in enarmonio
diatessaron continet symphoniam: Diatessaron
autem consonantia constat duobus tonis et semitonio
minore. Idem hoc modo per tria genera in suprascriptis
tetrachordis divisum est. In diatono enim
genere quod primum paranete hyperboleon, id est II.
D. XC. II. ad nete hyperboleon, id est II. CCC. IIII.
distantiam obtinet toni, quod tali notula inscripsimus.
T. [o] Rursus trite hyperboleon diatonici generis,
quae est II. DCCCC. XVI. ad paranete hyperboleon
diatonici generis, quae est II. D. XC. II. obtinet differentiam
toni, quam simili notula T.[o] insignivimus.
Nete autem diezeugmenon ad triten hyperboleon,
id est, III. LXX. II. ad II. DCCCC. XVI. semitonium
refert, quod tali notula signavimus. T. [s] Et
est hoc totum spatium netes diezeugmenon et netes
hyperboleon, duorum tonorum ac semitonii.
Sed iidem duo toni ac semitonium in chromatico
genere hac ratione divisi sunt. Secundum
enim genus, quod est chromaticum, hoc modo
descriptum est. Paranete enim chromatice hyperboleon,
quae est II. DCC. XXX. VI. ad neten hyperboleon,
quae est II. CCC. IIII. comparata, continet spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon, qui est unus tonus, id est duo
semitonia majus ac minus: et divisum rursus spatium
paranetes hyperboleon diatonici generis ad
neten hyperboleon. Ita enim factum est qui est
tonus, sed non integre, dimidius; quia, ut supra
uberrime monstratum est (non) potest tonus in duo
aequa partiri. Consignavimus igitur hoc spatium
trium semitoniorum, id est toni ac semitonii, hoc
modo. T. [s] T.[s] T.[s] Rursus paranete hyperboleon chromatice
ad triten hyperboleon retinet partem toni,
id est semitonium, quod reliquum fuit ex duobus
tonis, qui continentur inter triten hyperboleon diatonicam
et neten hyperboleon. Subtractis vero IIII.
semitoniis, reliquum ex toto tetrachordo spatium
semitonii est, quod continetur inter neten diezeugmenon,
et triten hyperboleon. | null | 1d270c9e-b361-4298-9e28-fb14d44687aa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Constat igitur
hoc tetrachordum ex duobus tonis ac semitonio,
divisum semel quidem in uno spatio tribus semitoniis,
in duobus autem spatiis duobus semitoniis:
tria vero spatia nervis IIII. continentur. In enarmonio
vero genere summa est id pernoscendi
tonos integros distat, quos hoc modo notavimus.
T. [o] T.[o] Relinquitur igitur ex totius tetrachordi duobus
tonis ac semitonio unum semitonium, quod continetur
inter neten diezeugmenon, et paraneten hyperboleon
enarmonion, quod scilicet divisimus in
duas dieses trite hyperboleos media interjecta,
spatiumque dieseos hoc modo notavimus. Q. Igitur
nobis hyperboleon tetrachordum descriptum est,
quo peracto ad diezeugmenon veniamus. Nec inmorandum
est hisdem commemorationibus in caeteris,
cum ab hac descriptione etiam in aliis sumi
possit exemplum.
#Monochordi netarum per tria genera partitio diezeugmenon.@#
Netes igitur diezeugmenon, quae est III. LXX. II.
si dimidiam sumam, erunt I. D. XXX. VI. eisdem
additi, fiunt IIII. DC. VIII. quam. O. interea designavimus.
Quod si ejusdem netes diezeugmenon,
id est, DD. scilicet III. LXX. II. auferam tertiam
partem, erunt I. XX. IIII. qui eisdem conjuncti facient
IIII. XC. VI. quae vocabitur paramese. X. littera
subnotata. Nete igitur diezeugmenon, id est, III.
LXX. II. ad mesen, id est, III. DC. VIII. quoniam in
sesquialtera comparatione consistit, ideo diapente
consonabit symphoniam. Eadem vero nete diezeugmenon,
id est, III. LXXII. ad paramesen, id est, IIII.
XC. VI. quae ad eam etiam in sesquitertia proportione
composita est, diatessaron retinet consonantiam.
Si igitur ab ea quae est nete diezeugmenon,
III. LXX. II. octavam aufero partem, id est, CCC.
LXXX. IIII. eisque adjiciam, fient III. CCCC. L. VI.
eritque haec paranete diezeugmenon diatonos duobus
CC. litteris pernotata, ad neten diezeugmenon obtinens
tonum. Ab hac vero octavam auferam si partem,
id est, de III. CCCC. L. VI. quae est CCCC. XXX. II.
eosdem eidem adjungam, erunt III. DCCC. LXXX. VIII.
eritque ea. Y. trite diezeugmenon diatonos. Sed
quoniam nete diezeugmenon ad paramesen sesquitertiam
obtinebat proportionem, trite autem diezeugmenon
diatonos a nete diezeugmenon duos
tonos abest, continebitur inter triten diezeugmenon
et paramesen semitonium minus. Diatonicum igitur
genus in hoc quoque tetrachordo ac pentachordo ita
expletum est, ut tetrachordi quidem ejus, quod est
netes diezeugmenon ad paramesen, diatessaron
consonantia sit; pentachordi vero ejus, quod est
netes diezeugmenon ad mesen, diapente sit consonantia.
Enarmonium vero atque chromaticum genus hac
ratione texemus. Sumo differentiam netes et paranetes
diezeugmenon diatoni, id est, III. LXX. II. et
III. CCCC. L. VI. est eorum differentia CCC. LXXX. IIII.
hanc divido, erunt C. XC II. hanc si sumam, eique
quae est paranete diezeugmenon diatonos, adjungam,
id est, III. CCCC. L. VI. fient III. DC. XL. VIII. haec
erit paranete diezeugmenon chromatica, B. B. geminatis
litteris adnotata, distans a nete diezeugmenon
tono et semitonio, id est tribus semitoniis, continens
ad triten diezeugmenon dudum quidem diatonicam,
nunc vero chromaticam, id est, III. DCCC.
LXXX. VIII. semitonium reliquum ab eo tono, quod
divisum est inter paraneten diatonon diezeugmenon,
et trite diatonon diezeugmenon. Et aliud fit
reliquum ex tetrachordo semitonium inter triten
diezeugmenon chromaticam et paramesen, quod
scilicet ex diatessaron consonantia relinquitur ea
quae est inter neten diezeugmenon et paramesen,
subtractis duobus tonis quos, nete diezeugmenon
chromatica et trite diezeugmenon chromatica continebat.
Quae autem in diatonico genere trite diezeugmenon
diatonica est, in chromatico autem trite
diezeugmenon chromatica, ea in enarmonio genere
paranete diezeugmenon enarmonios dicitur: integros
enim duos tonos distat ab ea quae est nete diezeugmenon,
et notatur. AA. Et inter neten diezeugmenon,
et paraneten enarmonion diezeugmenon
nulla interest chorda, atque ideo paranetes vocabulo
nuncupatur. Semitonium vero, quod est inter paraneten
enarmonion diezeugmenon et paramesen,
id est inter AA. et X. | null | ea04457a-fef8-4126-bef7-5e38cb2e2d5e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hac ratione partimur, ut fiant
duae dieses. Sumo differentiam paranetes diezeugmenon
enarmonii, et parameses, id est III.
DCCC. LXXX. VIII. et IIII. XC. VI. ea est CC. VIII. hanc
divido, fient C. IIII. hos appono ad paraneten,
quae est III. DCCC. LXXX. VIII. fient. III. DCCCC. XC. II.
ea erit trite diezeugmenon enarmonios Z. pernotata.
Hujus igitur tetrachordi per tria genera
descriptionem subter adjeci, superiusque dispositum
hyperboleon tetrachordum aggregavi; uti esset
utrorumque una descriptio, ut paulatim juncta dispositionis
totius forma consurgat.
SCHEMA N. 2.
#Monochordi netarum per tria genera partitio.@#
Duo quidem tetrachorda, quae sibimet conjuncta
sunt, a mese vero disjuncta, trium generum superior
descriptio quemadmodum locarentur ostendit:
nunc ad illud tetrachordum veniendum, quod synemmenon
vocatur, quod junctum est ei, quae est mese.
Quoniam enim inter neten diezeugmenon et mesen,
diapente consonantiam esse praediximus (est autem
diapente consonantia trium tonorum ac semitonii),
tres vero toni sunt in hoc pentachordo, quorum
unus quidem netes diezeugmenon ad paraneten
diezeugmenon diatonon, alter vero parenetes diezeugmenon
diatoni ad triten diezeugmenon diatonon,
tertius autem parameses ad mesen, reliquumque semitonium
trites diezeugmenon diatoni ad paramesen;
quoniamque netes diezeugmenon et parameses tetrachordum
ab ea quae est mese, eo tono disjunctum
est, qui est inter paramesen ac mesen, si ex
eo pentachordo quod est a nete diezeugmenon ad
triten synemmenon, unum abstulerimus tonum,
eum scilicet qui continetur inter neten diezeugmenon
et paraneten diezeugmenon diatonon, poterimus
aliud tetrachordon ad mesen adjungere, ut fiat
synemmenon, quod est conjunctum, hoc modo.
Quoniam paranetes diezeugmenon diatoni, quae est
CC. numerus est III. CCCC. L. VI. horum tertia pars
addita facient mesen. Hic ergo numerus in diezeugmenon
tetrachordo CC. litteris adnotatus tono distabat
a nete, diezeugmenon in genere diatonico, et
paranete diezeugmenon diatonos vocabatur. In synemmenon
autem tetrachordo, id est conjunctarum,
sit nete synemmenon in tribus generibus constituta,
V. littera pernotata: et ab ea octava pars auferatur,
quae est. CCCC. XXX. II iisque apponatur, fient
III. DCCC. LXXX. VIII. Ea est paranete synemmenon
diatonos quae. T. littera insignitur. Rursus a paranete
synemmenon diatonon, id est, III. DCCC. LXXX.
VIII. octava pars quae est CCCC. LXXX. VI. si auferatur,
eisque apponatur, quorum octava est, fient
IIII. CCC. LXX. IIII. quae est trite synemmenon diatonos,
id est, Q. Sed quoniam nete synemmenon ad
mesen, id est, III. CCCC. L. VI. ad IIII. DC. VIII. sesquitertiam
obtinet proportionem, quae est diatessaron;
trite autem synemmenon ad neten synemmenon.
IIII. CC. LXX. IIII. ad III. CCCCC. L. VI. duorum
tonorum obtinet proportionem: relinquitur trites
synemmenon diatoni ad mesen proportio semitonii,
et conjunctum est hoc tetrachordum cum mese:
atque ideo synemmenon quasi continuum et conjunctum
vocatur.
Et diatonici quidem generis hoc modo facta est
proportio; chromatici vero talis est divisio. Nete
sumo synemmenon, et paranete synemmenon diatoni,
id est, III. CCC. L. VI. et III. DCCC. LXXX. VIII.
differentiam, ea est, CCCC, XXXII. hanc divido, ut
semitonium fiat, fiunt CC. XVI. hanc adjicio ad III.
DCCC. LXXX. VIII. ut tria semitonia fiant, erunt IIII.
C. IIII. quae est paranete synemmenon chromatica, cui
littera S. superapposita est. Ab hac igitur, id est,
paranete synemmenon chromatica ad triten synemmenon
prius quidem diatonicam nunc vero chromaticam
semitonium est: a qua trite synemmenon
chromatica usque ad mesen semitonium reperitur.
Sed quoniam a nete synemmenon usque ad triten
synemmenon #duo integri toni continentur, ea quae
est trite synemmenon@# diatonos vel chromatica, eadem
in genere enarmonio paranete synemmenon enarmonios
est, habens summam. IIII. CCC. LXX. IIII. et
sit R. a qua usque ad mesen semitonium. Hoc partior
in duas dieses hoc modo: sumo differentiam
paranete synemmenon enarmonii et meses, id | null | ffb4f2b3-e573-46cb-936b-2780f2634f20 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
est,
IIII. CCC. LXX. IIII. et IIII. DC. VIII. ea est CC. XXX.
IIII. hanc divido, fient C. XVII. hanc adjicio paranete
synemmenon enarmonio, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
fient IIII. CCCC. XC. I. quae P. littera pernotetur: et
sit ea trite synemmenon enarmonios, eritque semitonium,
quod continetur inter paraneten synemmenon
enarmonios et mesen, id est, IIII. CCC. LXX. IIII.
et IIII. DC. VIII. divisum per triten synemmenon
enarmonion, eam scilicet, quae est III. CCCCXCI. Quocirca
hujus quoque tetrachordi expedita ratio. Nunc
autem facienda descriptio est; juncta est tamen
cum caeteris, id est hyperboleon, ac diezeugmenon,
ut paulatim fiat dispositionis rata progressio.
SCHEMA N. 3.
Ex his igitur quae praedicta sunt, in caeteris non
arbitror diutius esse laborandum: ad horum enim
exemplar etiam reliqua tetrachorda meson atque
hypaton extendenda sunt. Ac primum quidem diatonici
generis meson tetrachordon hoc ordine describemus.
Meses enim, quae est. O. IIII. DC. VIII.
sumo tertiam partem, ea est I. D. XXX. VI. hanc eidem
copulo, fient VI. C. XL. IIII. ea sit H. hypate
meson diatessaron ad mesen continens consonantiam;
haec duobus tonis ac semitonio ita dividetur:
sumo enim meses, id est IIII. DC. VIII. octavam partem,
quae est D. LXX. VI. hanc eidem jungo, fient V.
C. LXXX. IIII. ea est lychanos meson diatonos, id
est. M. cujus iterum pars sumatur octava, ea est, DC.
XL. XIII. hanc eisdem adjungo, fient V. DCCC. XXXII.
ea est. I. parhypatemeson diatonos tonum obtinens
ad lychanos meson diatonon, duobus autem tonis
distans a mese. Relinquitur igitur semitonium inter
hypatemeson diatonum, et parhypatemeson diatono
constitutum, id est, inter VI. C. XL. IIII. et V.
DCCC. XXX. II.
Idem vero tetrachordum meses, atque hypatemeson
in chromatico genere tali ratione partimur.
Sumo meses differentiam ad lychanon meson diatonon,
id est, IIII. DC. VIII. ad V. C. LXXX. IIII. ea est
D. LXX. VI. hanc dimidiam partior, fiunt CC. LXXX.
VIII. eamdem adjicio numero majori, id est V. C.
LXXX. IIII. fiunt V. CCCC. LXX. II quae est. N. lychanos
meson chromatice. Relinquuntur igitur duo semitonia,
unum inter lychanon meson chromaticen, et
parhypatemeson chromaticen, id est, inter V. CCCC.
LXX. II. et V. DCCC. XXX. II. et aliud inter parhypatemeson
chromaticen, et hypatemeson, id est inter
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII.
Enarmonium vero genus hoc modo dividimus.
Quoniam ea, quae erat parhypate meson diatonos et
parypate meson chromatice duos tonos distabat a
mese obtinens numerum V. DCCC. XXX. II. ea in
enarmonio genere erit lychanos meson enarmonios,
L. littera pernotata, duos nihilonimus ad mesen
obtinens tonos. Reliquum igitur semitonium, quod
est inter lychanon meson enarmonion et hypaten
meson, id est, inter V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL.
IIII. in duas dieses hoc modo dividimus. Aufero differentiam
V. DCCC. XXX. II. et VI. C. XL. IIII. ea est
CCC. XII. hanc dimidiam partior, fient C. L. VI. hos
ad V. DCCC. XXV. II. jungo, fient V. DCCCC. LXXX. VIII.
et haec sit K. parhypate meson enarmonios: duae
vero sunt dieses inter lychanon meson enarmonion,
et parhypate meson enarmonion, id est, inter V.
DCCC. XXX. II. et V. DCCCC. LXXX. VIII. et inter parhypate
meson enarmonion, et hypate meson, id est
inter V. DCCCC. LXXX. VIII. et VI. C. XL. IIII. Divisum
est | null | 0e89c664-480a-4bec-b382-48e9ac2a27a9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
igitur meson tetrachordum: quod ita in descriptione
ponatur, ut superius descriptis tetrachordis
aggregetur.
SCHEMA N. 4.
Nunc ergo hypaton tetrachordon per tria genera
dividendum est. Sumo hypaten meson, id est VI. C.
XL. IIII. dimidiam partem, quae fit III. LXX. II. hanc
eidem si adjecero, fient VIIII. CC. XVI. quae est proslambanomenos,
ad hypaten meson diapente consonantiam
servans. Ejusdem autem hypates meson,
id est VI. C. XL. IIII. si auferam partem, quae est II.
XL. VIII. eidemque adjecero, fient VIII. C. XC. II. et
haec est B. hypate hypaton. Igitur hypates meson
ad proslambanomenon diapente est consonantia, ad
hypaten hypaton vero diatessaron. Ab hac igitur
hypate meson, id est. VI. C. XL. IIII. pars auferatur
octava, erunt DCC. LX. VIII. hanc eisdem si quis
adjungat, fient VI. DCCCC. XII. quae est E. lychanos
hypaton diatonos ad hypaten meson toni proportionem
obtinens. Rursus de VI. DCCCC. XII. pars auferatur
octava, ea est DCCC. LX. IIII. haec si eisdem
copuletur (fient) VII. DCC. LXX. VI. quae est. C. parhypate
hypaton diatonos ad lychanon hypaton toni,
ad hypate meson diatonos duorum tonorum distantiam
servans. Relinquitur igitur semitonium inter
parhypaten hypaton diatonon, et hypaten hypaton,
id est inter VII. DCCC. LXX. VI. et VIII. C. XC. II. Et
diatonici quidem generis hypaton tale tetrachordum
est.
Chromaticum vero tali ratione dividimus. Sumo
differentiam hypates meson, et ejus quae est lychanos
hypaton diatonos, id est VI. C. XL. IIII. et VI.
DCCCC. XII. ea est DCC. LX. VIII. hanc dimidiam partior,
ut duo efficiam semitonia, fient CCC. LXXX. IIII.
hanc adjicio ad VI. DCCCC. XII. ut tria semitonia
fiant, erunt VII. CC. XC. VI. haec erit F. lychanos
hypaton chromatica, ab ea quae est hypate meson
tribus semitoniis distans. Relinquuntur ergo
duo semitonia, unum quidem inter lychanos hypaton
chromaticen, id est inter VII. CC. XC. VI. et
VII. DCC. LXX. VI. id est parhypaten hypaton.
Restat enarmonion genus, cujus ad superius exemplar
talis divisio est. Quoniam enim parhypate hypaton
diatonos vel parhypate hypaton chromatice,
quae VIII. DCC. LXX. VI. unitatibus insignita est, duobus
tonis distat ab ea quae est hypate meson, eadem
erit in genere enarmonion lychanos hypaton enarmonios,
quae ab hypate meson duobus tonis integris
differt. Restat igitur ex diatessaron consonantia semitonium,
quod est inter lychanos hypaton enarmonios,
et hypaten hypaton, id est inter VII. DCC.
LXX. VI. et VIII. C. XC. II. hoc in duas dieses ita dividimus.
Sumo differentiam ejus, quae est lychanos
hypaton enarmonios, et hypates hypaton, id est VII.
DCC. LXX. VI. et VIII. C. XC. II. ea est CCCC. XVI.
hujus dimidiam sumo, sunt. CC. VIII. hanc adjicio
VII. DCC. LXX. VI. fient VII. DCCCC. LXXX. IIII. quae sit
D. parhypate hypaton enarmonios. Sunt igitur duae
dieses, una quidem, quae est inter lychanos hypaton
enarmonion, et parhypate hypaton enarmonion, id
est inter VII. DCC. LXX. VI. et VII. DCCCC. LXXX. IIII.
Altera vero, quae est inter parhypaten hypaton
enarmonios, et hypaten hypaton, id est inter VII.
DCCCC. LXXX. IIII. et VIII. C. XC. II. tonus vero ultimus
inter proslambanomenon et hypaten hypaton, id est
inter VIIII. CC. XVI. et VIII. C. XC. II. continetur. Divisum
est igitur hypaton tetrachordum secundum
tria genera diatonicum, chromaticum, enarmonium. | null | 67707a54-ee3a-4689-8215-e8802a32180f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
PRAEFATIO.
Domino SILVESTRO summo et pontifici et philosopho
ADELBOLDUS scholasticus vitae et felicitatis perpetuitatem.
Valde peccare est publicis intentum utilitatibus
privatis inquietare conventionibus. Sed hoc ingenio
vestro confido, ut simul et reipublicae possit sufficere,
et mihi, ex hoc quod quaero, satisfacere. Et
tamen temere ago, et non ignoranter pecco, quod
tantum virum quasi conscholasticum juvenis convenio.
Sed confessio peccati veniam non tantum,
dico, quaerit, sed exigit. Fortasse cogitatis ut sic
peccem ut me peccasse poenitere nolim, ac ideo sine
fructu poenitentiae confessio nec veniam debeat quaerere,
nec remissionem aliquam exigere. Ad haec
respondebo quia, si benignitatem vestram in hac
conventione offendero, ultra quam credere possitis,
me vos convenisse dolebo: ac ideo dolenti et poenitenti,
simulque se peccasse fatenti, et deinceps ab
ejusmodi peccato se abstinere volenti veniam concedendam
esse censebo, ab eo maxime qui vicem
illius tenet, cui dictum est: « Non dico tibi usque
septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII,
22). »
Si autem non offendero, sed id quaesiero quod
cum benevolentia vestra adeptus fuero, utpote quia
in adeptione mea et mihi et multis prodesse gaudebo,
quaestiones, quas jam auctoritati vestrae transmisi,
quia non resolvuntur, me in eis aut vos offendisse
timeo, aut pro dilatione solutionis aliquid
grande futurum spero. Sed non aliud quoddam proponam,
ut aut ex hoc, quod timeo, magis doleam,
et doloris magnitudo vos flectat ad veniam: aut ex
hoc, quod spero, magis gaudeam, et gaudii mei plenitudo
remunerationem vobis imploret futuram. Et
hoc quidem quod nunc proponere volo, quibus rationibus
discuti et ad intellectum usque deduci
possit, videor videre; sed ad determinandum diligentiam
vestram exspecto, ut tanti viri auctoritas
praeceptionis meae fiat aut correctio aut integritas.
Quid ergo sit, quibusque imaginationibus circa
illud et delusus habear et certus tenear, jam nunc
aperiam, ut, vulnere aperto haesitationis, a vobis
praesto sit medicamentum certitudinis.
§ I.
Macrobius super Somnium Scipionis, ubi loquitur
de magnitudine coeli, terrae, solis et lunae, eorumque
rotunda globositate, compertum esse ait apud geometras
peritissimos, ut in duobus circulis, si diametrum
unius duplum sit diametro alterius, ejus
circuli crassitudo, cujus diametrum duplum sit,
octupla sit crassitudini illius circuli cujus subduplum
est diametrum.
De diametro circulum, de circulo diametrum, de
diametro et circulo aream invenire, ac ideo diametrum
ad diametrum, et circulum ad circulum, et
aream ad aream comparare illis facile est qui de
talibus consueverunt curare. Crassitudinem autem
ad crassitudinem quomodo potest comparare, qui
necdum quid sit crassitudo percepit? Duarum enim
rerum notitiam earumdem comparatio non praecedit,
sed subsequitur. Unde fit ut crassitudinem aliquam
crassitudini alterius octuplam esse comprehendere
nequeat, qui nescit unde cujusque circuli crassitudo
concrescat. Quid autem jam inde mihi percepissem,
aperiam, non, ut aiunt, #Minervam litteras,@# sed ut
monstrem quid sentiam; quatenus, si erro, ad viam
a sagacitate vestra reducar: si viam titubans teneo,
auctoritati vestri assensus innitar. Sed ut ad id
quod volo perveniam, ab his quae pluribus nota sunt
incipiam.
§ II.
Diametrum 7 pedum mihi facio. Ex hoc circulum
sic quaero. Triplico illud, et ejus septimam triplicationi
illi superaddo, et sic circulum in viginti duos
pedes habeo. Medietate autem diametri, quod est 3
et semis, et medietate circuli, quae est 11, invicem
multiplicatis, venit mihi area ejusdem circuli 38
pedes et semis. Ecce diametrum, ecce circulum,
ecce aream habeo! Sed ut crassitudinem inveniam,
diametrum idem cubico, et cubum mihi ejusmodi
facio, qui globositatem sphaerae lateribus contingat,
angulis autem et lineis ab angulo in angulum procedentibus
excedat. Ab hujusmodi cubo crassitudinem
illam, quae a globositate usque ad angulos et
lineas procedit, necesse est recidere, ut hac recisa
solius sphaerae soliditas remaneat.
Hanc recisionem hoc modo facio. Summam totius
cubi per vicesimas primas divido. Hinc tollo vicesimam
primam partem de cubo, quae est 16:
multiplico decies, et habeo recisiones cubi. Postea
undecies, et habeo globositatem sphaerae, id est, ex
his vigesimis primis excisionibus cubi deputo 10;
reliquas crassitudini [ #cod. Petr.@# crassitudines | null | ae4b6128-3d03-48d8-8961-7537ac5cb092 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
]
sphaerae relinquo. Quod idem esset, si totius cubi
summam undecies ducerem, et ex illa concretione
unam vicesimam primam subducerem [ #Petr.@# ducerem].
Haec enim vicesima prima tanta est [ #Tegern.@#
esset], quantae illae 11 quae vicesimae primae ex simplici
cubo tollebantur.
§ III.
Ut lucidius fiat quod dicimus, certis numeris crassitudines
duas assignabimus, ut assignatas invicem
comparare possimus: non ut haec aut veriora sint,
aut vos ignorare credamus, sed ut, viis nostris vestrae
diligentiae monstratis a vobis deinceps ducti
errare nesciamus.
Circuli, cujus diametrum est 7 pedum, crassitudinem
sic quaero. Cubico diametrum, et dico: septies
septem fiunt 49. Rursus septies 49 fiunt 343. Ecce
cubus ejus quadrati, cujus unumquodque latus 7 sit
pedum, et hic cubus globositatem sphaerae ex toto
concludit.
Ut autem supercedentia recidantur, sic facio.
Tollo vigesimam primam ex 343 quae est 16 et SS.
Hanc si decies duco, habeo 163 et SS, excessiones
scilicet cubi. Si undecies, habeo 179 et SS, sphaerae
scilicet crassitudinem.
Ut manifestius fiat quod dicimus, cum quadrato
circulum subpingamus [ #Tegern.@# subpingimus], ut
visa in planitie facilius intelligantur [ #Petr.@# intelligatur]
in crassitudine.
Ecce in hac sphaera diametrum est 7 pedum, circulus
22, area 38 et semis, soliditas 179 et SS. Non
est autem mirandum si cubus in excessionibus suis
fere medietatem crassitudinis obtineat, cum hic
quadratus in planitie in supergressionibus suis vix
[ #Petr.@# nec tert.] tertiam partem retineat. Hic quippe
in quadratura cum unumquodque latus 7 sit pedum,
secundum laterum dimensionem [ #Tegern.@# divisionem],
aream 49 habebit. Cumque circulus ex his
sibi 38 et acceperit, quadratura suis excisuris non
nisi 10 et S retinebit.
§ IV.
Quare autem mihi ita esse videatur, si vobis
non sit fastidiosum audire, mihi non erit onerosum
dicere. Hic namque id est: quadratus, si septies in
altum tollatur, 343 pedes reddit, excessiones scilicet
suas et aream circuli secum in altum deducens
[ #Petr.@# ducens]. Septies enim 10 et semis, id est
excessiones, fiunt 73 et semis; et septies 38 et semis,
id est area circuli, fiunt 269 et semis. Sed 73
et semis, et 269 et semis, reddunt 343. Quare quadratum
in altum tollere nihil est aliud nisi excessiones
suas et circuli aream secum deducere. Ab
illo igitur cubo, qui ex area 49 pedum consurrexerat,
si quis septies 10 et S., id est 73 et S. reciderit,
nondum sphaericam globositatem expolivit, sed secundum
formam modii ab aequali area in aequalem
aream deductam constituit, in pedes scilicet 269
et S.
Ex hac autem forma non medietatem, ne in modum
trochi ex utraque parte acueretur, sed tertiam
partem, quae est 89 et SSS, tollere debemus, ut
sphaeram expoliamus. Sed haec tertia non tamen
omnino rotundae formae, id est [ #cod. Petr.@# Sed haec
t. rotundae formae non tamem de numero id est, #etc.@# ]
89 et SSS et 7 excessiones, id est 73 et S., idem
reddunt quod 10 vicesimae primae, quae ob hoc integro
cubo tollebantur, ut sphaera undique rotundaretur;
et hae decem vigesimae primae ad medietatem
cubi fere pervenirent, nisi quadragesima secunda
ejusdem cubi impediret [ #Tegern.@# impedirentur].
§ V.
Jam facile est videre, cum quadratus nec tertia
[ #Petr.@# nec in tertia] sui circulum devincat, quare
cubus fere sui medietate sphaerae globositatem supervadat.
Sed haec forma modii, quae recisis undique
lateribus cubi rotundatur, quamvis ad plenum non
possit, aliquatenus tamen subscribatur, ut quod
inertia linguae occultat, veritas picturae aperiat
Ecce videri potest quantum post recisionem acuminum
de cubo recidendum sit de medio [ #Tegern.@#
modio] ut pura globositas sphaerae remaneat.
Ecce satis dictum esse videtur quomodo ex diametro
7 pedum crassitudo sphaerae concrescat. Jam
nunc aliam statuamus, quae ex [ #Petr.@# a] duplo diametro
proveniat. Sit 14 diametrum. Hoc cubico:
quaterdecies 14 quaterdecies fiunt 2744. Hic est
cubus sphaeram concludens. Hujus si vigesimam
primam partem accepero, quae est 130 et SS, | null | c9613342-627a-4429-bdc6-497febd8b904 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et eam
decies duxere, venient mihi 1306 et SS; et hic cubus
[ #Petr.@# et in his cubus] sphaeram excedit. Si autem
undecies, fiunt 1437 et SS; et haec est crassitudo
sphaerae. Quam si quis eisdem rationibus velit informare
quibus superiorem informavimus, scilicet ut
eam de cubo in formam modii, de modii forma in
suam globositatem velit deducere, non tantum istam,
sed et omnes, de quocunque diametro processerint,
simili modo rotundare poterit. Sed uterque circulus
depingatur, et is qui 7, et is qui 14 habet pedes in
diametro, ut numerus cuique suae soliditatis ascriptus
demonstret quantum minor a majore vincatur.
Diameter et circulus sphaerae majoris diametro
et circulo minoris dupla proportione junguntur;
area vero areae quadrupla; crassitudo autem crassitudini
octupla: bis enim 7 et bis 22, quod est
diameter et circulus minoris, fiunt 14. Et 14, qui
est diameter et circulus majoris, et quater 38 et S.
quod est area minoris, fiunt 154, quod est area majoris;
et octies 189 et SS quod est soliditas minoris,
reddunt 1347 et SS, quod est soliditas majoris.
§ VI.
Jam nunc quidem nihil dubitarem quin haec esset
ratio sphaericam crassitudinem inveniendi, si proprium
esset sphaericae tantum erassitudinis, ut, si
duplicitas in diametro constaret, octuplicitas in soliditate
reperiretur. Sed hanc eamdem causam et
rationem in omnibus cubis invenio. Si enim ex binario
unum fecero cubum, et quaternario alterum,
quia quaternarius duplus est binarius, cubus quaternario
octuplus erit cubo binarii, etiam areae binarii
quadrupla erit area quaternarii: et non tantum
in cubis, sed etiam invenitur idem in puteorum
profunditatibus. In his omnibus, si erro, oro ut ad
viam veritatis reducar. Si viam teneo, nihilominus
peto ut via quae me dubitantem tenet in tenebris,
vestri assensus auctoritate illustrata reluceat.
PRAEFATIO.
Domino SILVESTRO summo et pontifici et philosopho
ADELBOLDUS scholasticus vitae et felicitatis perpetuitatem.
Valde peccare est publicis intentum utilitatibus
privatis inquietare conventionibus. Sed hoc ingenio
vestro confido, ut simul et reipublicae possit sufficere,
et mihi, ex hoc quod quaero, satisfacere. Et
tamen temere ago, et non ignoranter pecco, quod
tantum virum quasi conscholasticum juvenis convenio.
Sed confessio peccati veniam non tantum,
dico, quaerit, sed exigit. Fortasse cogitatis ut sic
peccem ut me peccasse poenitere nolim, ac ideo sine
fructu poenitentiae confessio nec veniam debeat quaerere,
nec remissionem aliquam exigere. Ad haec
respondebo quia, si benignitatem vestram in hac
conventione offendero, ultra quam credere possitis,
me vos convenisse dolebo: ac ideo dolenti et poenitenti,
simulque se peccasse fatenti, et deinceps ab
ejusmodi peccato se abstinere volenti veniam concedendam
esse censebo, ab eo maxime qui vicem
illius tenet, cui dictum est: « Non dico tibi usque
septies, sed usque septuagies septies (Matth. XVIII,
22). »
Si autem non offendero, sed id quaesiero quod
cum benevolentia vestra adeptus fuero, utpote quia
in adeptione mea et mihi et multis prodesse gaudebo,
quaestiones, quas jam auctoritati vestrae transmisi,
quia non resolvuntur, me in eis aut vos offendisse
timeo, aut pro dilatione solutionis aliquid
grande futurum spero. Sed non aliud quoddam proponam,
ut aut ex hoc, quod timeo, magis doleam,
et doloris magnitudo vos flectat ad veniam: aut ex
hoc, quod spero, magis gaudeam, et gaudii mei plenitudo
remunerationem vobis imploret futuram. Et
hoc quidem quod nunc proponere volo, quibus rationibus
discuti et ad intellectum usque deduci
possit, videor videre; sed ad determinandum diligentiam
vestram exspecto, ut tanti viri auctoritas
praeceptionis meae fiat aut correctio aut integritas.
Quid ergo sit, quibusque imaginationibus circa
illud et delusus habear et certus tenear, jam nunc
aperiam, ut, vulnere aperto haesitationis, a vobis
praesto sit medicamentum certitudinis.
§ I.
Macrobius super Somnium Scipionis, ubi loquitur
de magnitudine coeli, terrae, solis et lunae, eorumque
rotunda globositate, compertum esse ait apud geometras
peritissimos, ut in duobus circulis, si diametrum
unius duplum sit diametro alterius, ejus
circuli crassitudo, cujus diametrum duplum sit,
octupla sit crassitudini illius circuli cujus subduplum
est diametrum.
De diametro circulum, de circulo diametrum, de | null | 551de144-ea6d-4723-9842-2cbd6a9580d4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
diametro et circulo aream invenire, ac ideo diametrum
ad diametrum, et circulum ad circulum, et
aream ad aream comparare illis facile est qui de
talibus consueverunt curare. Crassitudinem autem
ad crassitudinem quomodo potest comparare, qui
necdum quid sit crassitudo percepit? Duarum enim
rerum notitiam earumdem comparatio non praecedit,
sed subsequitur. Unde fit ut crassitudinem aliquam
crassitudini alterius octuplam esse comprehendere
nequeat, qui nescit unde cujusque circuli crassitudo
concrescat. Quid autem jam inde mihi percepissem,
aperiam, non, ut aiunt, #Minervam litteras,@# sed ut
monstrem quid sentiam; quatenus, si erro, ad viam
a sagacitate vestra reducar: si viam titubans teneo,
auctoritati vestri assensus innitar. Sed ut ad id
quod volo perveniam, ab his quae pluribus nota sunt
incipiam.
§ II.
Diametrum 7 pedum mihi facio. Ex hoc circulum
sic quaero. Triplico illud, et ejus septimam triplicationi
illi superaddo, et sic circulum in viginti duos
pedes habeo. Medietate autem diametri, quod est 3
et semis, et medietate circuli, quae est 11, invicem
multiplicatis, venit mihi area ejusdem circuli 38
pedes et semis. Ecce diametrum, ecce circulum,
ecce aream habeo! Sed ut crassitudinem inveniam,
diametrum idem cubico, et cubum mihi ejusmodi
facio, qui globositatem sphaerae lateribus contingat,
angulis autem et lineis ab angulo in angulum procedentibus
excedat. Ab hujusmodi cubo crassitudinem
illam, quae a globositate usque ad angulos et
lineas procedit, necesse est recidere, ut hac recisa
solius sphaerae soliditas remaneat.
Hanc recisionem hoc modo facio. Summam totius
cubi per vicesimas primas divido. Hinc tollo vicesimam
primam partem de cubo, quae est 16:
multiplico decies, et habeo recisiones cubi. Postea
undecies, et habeo globositatem sphaerae, id est, ex
his vigesimis primis excisionibus cubi deputo 10;
reliquas crassitudini [ #cod. Petr.@# crassitudines]
sphaerae relinquo. Quod idem esset, si totius cubi
summam undecies ducerem, et ex illa concretione
unam vicesimam primam subducerem [ #Petr.@# ducerem].
Haec enim vicesima prima tanta est [ #Tegern.@#
esset], quantae illae 11 quae vicesimae primae ex simplici
cubo tollebantur.
§ III.
Ut lucidius fiat quod dicimus, certis numeris crassitudines
duas assignabimus, ut assignatas invicem
comparare possimus: non ut haec aut veriora sint,
aut vos ignorare credamus, sed ut, viis nostris vestrae
diligentiae monstratis a vobis deinceps ducti
errare nesciamus.
Circuli, cujus diametrum est 7 pedum, crassitudinem
sic quaero. Cubico diametrum, et dico: septies
septem fiunt 49. Rursus septies 49 fiunt 343. Ecce
cubus ejus quadrati, cujus unumquodque latus 7 sit
pedum, et hic cubus globositatem sphaerae ex toto
concludit.
Ut autem supercedentia recidantur, sic facio.
Tollo vigesimam primam ex 343 quae est 16 et SS.
Hanc si decies duco, habeo 163 et SS, excessiones
scilicet cubi. Si undecies, habeo 179 et SS, sphaerae
scilicet crassitudinem.
Ut manifestius fiat quod dicimus, cum quadrato
circulum subpingamus [ #Tegern.@# subpingimus], ut
visa in planitie facilius intelligantur [ #Petr.@# intelligatur]
in crassitudine.
Ecce in hac sphaera diametrum est 7 pedum, circulus
22, area 38 et semis, soliditas 179 et SS. Non
est autem mirandum si cubus in excessionibus suis
fere medietatem crassitudinis obtineat, cum hic
quadratus in planitie in supergressionibus suis vix
[ #Petr.@# nec tert.] tertiam partem retineat. Hic quippe
in quadratura cum unumquodque latus 7 sit pedum,
secundum laterum dimensionem [ #Tegern.@# divisionem],
aream 49 habebit. Cumque circulus ex his
sibi 38 et acceperit, quadratura suis excisuris non
nisi 10 et S retinebit.
§ IV.
Quare autem mihi ita esse videatur, si vobis
non sit fastidiosum audire, mihi non erit onerosum
dicere. Hic namque id est: quadratus, si septies in
altum tollatur, 343 pedes reddit, excessiones scilicet
suas et aream circuli secum in altum deducens
[ #Petr.@# ducens]. Septies enim 10 et semis, id est
excessiones, fiunt 73 et semis; et septies 38 et semis,
id est area circuli, fiunt 269 et semis. Sed 73
et semis, et 269 et semis, reddunt 343. Quare quadratum
in altum tollere | null | 3295fef5-4ca7-4ebf-a2ac-e370638b9084 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nihil est aliud nisi excessiones
suas et circuli aream secum deducere. Ab
illo igitur cubo, qui ex area 49 pedum consurrexerat,
si quis septies 10 et S., id est 73 et S. reciderit,
nondum sphaericam globositatem expolivit, sed secundum
formam modii ab aequali area in aequalem
aream deductam constituit, in pedes scilicet 269
et S.
Ex hac autem forma non medietatem, ne in modum
trochi ex utraque parte acueretur, sed tertiam
partem, quae est 89 et SSS, tollere debemus, ut
sphaeram expoliamus. Sed haec tertia non tamen
omnino rotundae formae, id est [ #cod. Petr.@# Sed haec
t. rotundae formae non tamem de numero id est, #etc.@# ]
89 et SSS et 7 excessiones, id est 73 et S., idem
reddunt quod 10 vicesimae primae, quae ob hoc integro
cubo tollebantur, ut sphaera undique rotundaretur;
et hae decem vigesimae primae ad medietatem
cubi fere pervenirent, nisi quadragesima secunda
ejusdem cubi impediret [ #Tegern.@# impedirentur].
§ V.
Jam facile est videre, cum quadratus nec tertia
[ #Petr.@# nec in tertia] sui circulum devincat, quare
cubus fere sui medietate sphaerae globositatem supervadat.
Sed haec forma modii, quae recisis undique
lateribus cubi rotundatur, quamvis ad plenum non
possit, aliquatenus tamen subscribatur, ut quod
inertia linguae occultat, veritas picturae aperiat
Ecce videri potest quantum post recisionem acuminum
de cubo recidendum sit de medio [ #Tegern.@#
modio] ut pura globositas sphaerae remaneat.
Ecce satis dictum esse videtur quomodo ex diametro
7 pedum crassitudo sphaerae concrescat. Jam
nunc aliam statuamus, quae ex [ #Petr.@# a] duplo diametro
proveniat. Sit 14 diametrum. Hoc cubico:
quaterdecies 14 quaterdecies fiunt 2744. Hic est
cubus sphaeram concludens. Hujus si vigesimam
primam partem accepero, quae est 130 et SS, et eam
decies duxere, venient mihi 1306 et SS; et hic cubus
[ #Petr.@# et in his cubus] sphaeram excedit. Si autem
undecies, fiunt 1437 et SS; et haec est crassitudo
sphaerae. Quam si quis eisdem rationibus velit informare
quibus superiorem informavimus, scilicet ut
eam de cubo in formam modii, de modii forma in
suam globositatem velit deducere, non tantum istam,
sed et omnes, de quocunque diametro processerint,
simili modo rotundare poterit. Sed uterque circulus
depingatur, et is qui 7, et is qui 14 habet pedes in
diametro, ut numerus cuique suae soliditatis ascriptus
demonstret quantum minor a majore vincatur.
Diameter et circulus sphaerae majoris diametro
et circulo minoris dupla proportione junguntur;
area vero areae quadrupla; crassitudo autem crassitudini
octupla: bis enim 7 et bis 22, quod est
diameter et circulus minoris, fiunt 14. Et 14, qui
est diameter et circulus majoris, et quater 38 et S.
quod est area minoris, fiunt 154, quod est area majoris;
et octies 189 et SS quod est soliditas minoris,
reddunt 1347 et SS, quod est soliditas majoris.
§ VI.
Jam nunc quidem nihil dubitarem quin haec esset
ratio sphaericam crassitudinem inveniendi, si proprium
esset sphaericae tantum erassitudinis, ut, si
duplicitas in diametro constaret, octuplicitas in soliditate
reperiretur. Sed hanc eamdem causam et
rationem in omnibus cubis invenio. Si enim ex binario
unum fecero cubum, et quaternario alterum,
quia quaternarius duplus est binarius, cubus quaternario
octuplus erit cubo binarii, etiam areae binarii
quadrupla erit area quaternarii: et non tantum
in cubis, sed etiam invenitur idem in puteorum
profunditatibus. In his omnibus, si erro, oro ut ad
viam veritatis reducar. Si viam teneo, nihilominus
peto ut via quae me dubitantem tenet in tenebris,
vestri assensus auctoritate illustrata reluceat. | null | 37a91213-c93f-486a-8c0c-6165160d6d23 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
NOTA.
#Fragmentum appellamus quod vix binos integros regnantis seu imperantis S. Henrici annos complectatur,
at tale istud, ex quo scriptoris fidem, rei historicae versandae peritiam, et accuratam diligentiam ita perspicias,
ut reliqui operis jacturam satis deplorare non possis. Frustanea fuit omnis nostra investigatio ad
pretiosum thesaurum alicunde refodiendum, ut superius § 6 satis dictum est, ubi de auctore plura invenies.
Hic paucis indicatum volui, qua potissimum ratione praedictum fragmentum partiti simus; nimirum non in
capita, sed potius in annos, secundum quos opus suum distinxisse videtur auctor ipse, ut ex superstite contextu
manifeste patebit. Hanc vere partem Anonymi compilationi praemitto, tum quod vere historica sit, tum
quod cum Commentario nostro longe aptius concordet; adeo ut ferme dubitaverim utrum non expediret ab
ea chronologicam Vitae S. Henrici seriem inchoare: ceterum a Majorum institutis et placitis satius visum
fuit non recedere. Hinc porro principium facere cuivis licebit, qui gestorum ordini potius quam Legendistae
confusioni adhaerendum censuerit. Ex solo Adelboldi prologo, de ejus scribendi peritia et eruditione statuere
et pronum et promptum est.@#
DE REBUS GESTIS S. HENRICI.
AUCTORIS PROOEMIUM.
1.
In gestis scribendis duo sunt videnda: ut
et scriptor veritatem in prolatione teneat; et
lector fructum in lectione capiat. Sed scriptor
veritatem tenere nequit, nisi haec quatuor aut
potenter devitaverit, aut aliquatenus a mente deposuerit:
odium, et carnalem dilectionem, invidiam,
et infernalem adulationem. Odium enim, et invidiam
bene gesta aut omnino tacent, aut dicendo transcurrunt,
aut calumniose transmutant. E contra male
gesta dicunt, dilatant et amplificant. Carnalis autem
dilectio et infernalis adulatio, quae male gesta
sunt, scientes ignorant, et ignorantiam simulantes,
veritatem occultant; bene gesta autem placere quaerentes,
spatiose dicunt, et plus justo magnificant.
Sic per haec quatuor, aut in bene gestis, aut in
male gestis veritas evanescit, falsitas superducto
colore nitescit. Spiritualis autem dilectio veritatis
amica, nec male gesta celat, nec bene gesta pompose
dilatat; sciens quia et gesta saepe prosunt ad
correctionem; et bene gesta frequenter obsunt, dum
ducuntur in elationem. Melius est enim adversitate
mentem refraenare, quam prosperitate contumaciter
inflari. Lector autem fructum capere non poterit,
nisi aut diligenter attenderit, aut penitus intellexerit,
cur bona bonis, mala malis; bona malis, mala
bonis eveniant.
2.
Cur bona bonis concedantur, dupliciter intelligi
potest; aut enim sic boni sunt, ut per tentationes
hujus saeculi nec probatione nec purgatione
indigeant: aut eo modo boni, ut, si per tentationes
pulsarentur, fortassis pro modulo simplicitatis suae
deteriorarentur. Taliter ergo nec in luto hujus
mundi conversatione foedantur, ut per ea, quae patiuntur,
aut ad correctionem invitentur; aut, si resipiscere
nolunt, intelligant; quia et hic, et in
futurum mala sustinendo damnari debeant. Mala
autem bonis aliquando non ut mereantur, sed ut
per tormentum augeatur eis meritum, per meritum
amplificetur praemium. Aliquando vero levis culpa
subest, pro qua hic leviter castigantur, ne in futuro
deterius crucientur. Bona vero malis conceduntur,
ut aut sic pietatem Dei recognoscant, et a perversitate
sua resipiscant; aut reservetur eis in improperium,
quod recognoscere noluerunt largitorem bonorum.
3.
Haec, quae praescripsimus, in omnibus gestis
et scriptori et lectori non inutilia esse putamus.
Scimus insuper, et saepissime audimus, quia in
omnibus scriptis antiquitas delitiose veneratur;
novitas fastidiose repudiatur. Sed quae recipiuntur
ut antiqua, nisi primus essent nova, non essent antiqua.
Quare praecedit novitas, ut sequatur antiquitas.
Stultum est ergo quod praecedit, spernere; et
quod sequitur, quodque a praecedenti habet ut sit,
non recipere. Raro enim a sitiente rivus quaeritur,
dum fons habetur. Dicimus haec, non ut abjiciatur
antiquitas, sed ut recipiatur novitas. In omnibus
quippe scripturis, si est veritas, et utilitas, aeque
valet novitas et antiquitas. Fortassis est qui dicat:
Quae utilitas in gestis legendis esse valeat? Huic
respondemus, quia quisquis alterius gesta legit, si
bona sunt, invenit quod sequatur, si mala, habet
unde exterreatur. Gesta namque alterius legere, in
speculum est respicere. Si quid in eo vides, quod
tibi displiceat, | null | d227058a-6126-4c08-b6d0-fc2e77534f3c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in te corrige: si quid, quod placeat,
imitare. Cesset praelocutio; praelocutionis causa
sequatur.
ANNUS CHRISTI MII, S. HENRICI IMPERANTIS I.
4.
Millesimo secundo anno ab Incarnatione Domini,
Indictione duodecima, Otto tertius imperator
Augustus, Paternae, quod est castellum Romaniae,
moritur. Vir dum juxta corporis speciositate floridus,
morum probitate modestus, aetate quidem juvenis,
sed ingenua capacitate senilis, benignitate
mirabilis. In cujus gestis scribendis satis avidus
essem, si aut memoriter tenerem, aut relatorem
certum haberem. Hoc tantum scio, quia, quamvis
in primaeva aetate plurima pueriliter egisset, in
supremis irreprehensibiliter vivebat. Deum amabat,
amando timebat, omnibus placebat, nemini displicebat,
nisi forte infidelibus: quia innatum est bonis,
malis displicere, et bonis placere. Tandem qualis
ejus anteacta vita fuisset, in morte ipsius, qui affuerunt,
videre potuerunt. Quicunque enim interfuit,
in devotione ejus intelligere potuit, quia non
obiit, sed ad desiderium suum singulare migravit.
Ad creatorem creatura fidelis ex voto redire properavit.
Cujus non obitus, sed transitus omnium,
qui sanae mentis erant, luctus mirabilis, plantus
erat incredibilis.
5.
Dolor esset etiam insanabilis, nisi superstes
ei exstitisset Heinricus dux gloriosus, et vir ad regnum
suscipiendum strenuus. Is tunc temporis ducatum
in Bavariensi regno tenebat, populum pacifice
regebat, pacem amplificabat, ecclesiarum facultates
augebat, leges et religiones magnificabat. Tandem
sic in ducatu vixit, quod omnibus placuit, ut
de ducatu transduceretur ad regnum, de vexillo
extolleretur in solium hereditarium. Hereditarium
dicimus; quia, ut ab his, qui genealogias computare
noverant, audivimus, a Karolo magno ex parte
patris decimam septimam; ex parte matris, decimam
sextam lineam propagationis tenebat. Insuper
tertius Otto post obitum in Regem eligebatur, et
ipsi tertium ad invicem consanguinitatis gradum
tenebant. Mater autem sua Conradi regis fuit
filia.
6.
His antecessoribus exortus successor ingenuus
eligitur, et ut Rex fiat, ab omnibus desideratur. Sed
qualiter ad regnum ab his, qui sanae mentis erant,
invitatus fuerit; qualiter etiam invidia virorum bonorum
comitatrix per suos satellites [id] impedire
tentaverit, nec mihi fastidiosum est dicere, nec
ceteris superfluum audire. Invidiam bonorum comitatricem
me dixisse ne mireris: quia ubi abundant
strenue gesta, abundat et invidia. Unde quidam
Philosophus interrogatus a discipulo suo qualiter
vivere posset, ut invidiorum corrosiones devitare
valeret, respondit: Nil bene, nil strenue, nil prudenter
agas, et ita te posse detractiones invidorum
declinare scias. Aut igitur stultus esto, et invidiam
declinato; aut prudenter agito, et invidiam sustineto.
7.
Ottone ergo gloriosissimo Imperatore defuncto,
Cisalpini, qui cum eo erant, archiepiscopus Coloniensis,
episcopi Leodicensis, Augustensis et Constantiensis,
Otto filius Caroli, Henricus et Juncmannus
Comites, et ceteri quamplures fideliter agentes,
cum maxima difficultate et periculis pluribus per
Veronam, per Bavariam, cadaver ipsius reportabant.
Quibus Dux nobilissimus cum Bavaricis Episcopis
et Comitibus obviam venit, corpus senioris
et consanguinei sui, qua decuit, veneratione suscepit,
totum exercitum, qua debuit liberalitate recepit,
per terram suam, qua oportuit commoditate
conduxit. Tandem Muneborg perveniens, ipse suis
humeris corpus Imperatoris in civitatem subvexit,
pietatis exemplum et humanitatis exhibens debitum,
exercitum diurnare fecit, ut et ipsi de utilitate, et
consolatione regni colloquerentur, et equi itineris
longitudine fessi recrearentur. Ibi quibusque melioribus
regia dona faciens, junxit sibi per amicitiam
quos postmodum suscepturus erat in militiam.
8.
Deinde cum corpore usque Augustam veniens
in basilica S. Afrae, juxta sepulcrum S. Udalrici
decentissime sepeliri Imperatoris interiora fecit, et
pro anima ejus eidem ecclesiae centum mansos ex
propria hereditate concessit. Ibi valedicens ceteris,
ipse ad propria remeavit. Corpus vero Imperatoris,
Aquisgrani transvectum honorifice, ut adhuc videri
potest, in medio ecclesiae S. Mariae sepultum est.
Quam ecclesiam idem benignissimus Imperator et
unice dilexit, et plurima facultate ditavit.
9.
Tunc temporis post Heinricum Ducem magnificum,
majores erant in regno, Benno Dux in Saxonia,
Herimannus Dux in Alemannia, Theodoricus in
Lothariensi regno, Ekehardus marchio in Toringia.
Benno, ut sapiens, non animabatur ad regnum,
sciens Heinricum vigere prae ceteris ad obtinendum.
Sapientis enim est | null | 53da01dc-ab1a-4fa5-9984-1a62d47a235a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
spernere in his appetitionem
in quibus scit fieri non posse consecutionem.
Theodoricus quoque Heinricum Ducem in regno esse
sciens heredem, noluit incipere quod non posset
finire. Herimannus vero homo potens, et in ceteris
prudens; in hoc tamen non sapiens; se posse credidit
quod postmodum se non posse probavit.
Ekehardus autem nescio an in adipiscendo regno
spem tenens, an rebellionem meditans, in regia
curte, quae Poleda dicitur, per noctem ab inimicis
suis egreditur, viriliter pugnans interficitur. Remansit
contentio inter Heinricum Ducem glorisissimum
et Herimannum virum potentissimum, sed brevis et
cito finem habitura. Erat namque alter alteri dissimilis
nobilitate et sapientia, facultate et corporis
elegantia.
10.
Intrante igitur Junio Dux Heinricus, Rex cito
futurus, de Bavaria et Orientali Francia collecta
multitudine non modica, super Rhenum Wormatiae
venit, cupiens ibi transire, et Moguntiam ad regalem
benedictionem percipiendam venire. Sed Dux
Herimannus, adunatis Alemannis et quibusdam
Francis, et Alsatientibus, Wormatiam ad contradicendum
transitum festinavit, ibique transire nec
unum permisit. Et facile resistere poterat, qui Rhenum
adjutorem habebat. Erant autem cum Duce
Heinrico viri illustres et sapientissimi; Archiepiscopus
Moguntinus, archiepiscopus Salzburgensis, Episcopus
Brixiensis, Episcopus Wirzeburgensis, Episcopus
Regenesburgensis, Episcopus Strasburgensis,
Episcopus Bataviensis, Episcopus Frisiensis,
Abbas Fuldensis, ceteri Abbates et Comites plurimi.
11.
Cum his Dux, habito consilio, reditum in
Bavariam simulavit, et quasi transitum desperans,
Loresheim venit. Inde Moguntiam festinans, sine
impedimento transivit. Ibi octava Idus Junii in Regem
eligitur, acclamatur, benedicitur, coronatur.
Ibi Franci et Musellenses conveniunt, Regis efficiuntur,
et majestatem ejus ex debito venerantur.
Celebratis igitur diebus ordinationis suae, et quibusque
venientibus in militiam susceptis, Rex Rhenum
iterum transiit, cum maxima multitudine per Orientalem
Franciam in Alemanniam ire properavit, ut
Herimannus, audita devastatione terrae suae, a coepta
rebellione desisteret, et caput, ut ceteri, regiae majestati
subderet. In Alemanniis igitur Rex pluribus
diebus moratur, nolens et volens terram depopulatur.
12.
At Hermannus durae mentis, et protervae
cervicis, iratus super Episcopum Strasburgensem,
eo quod sapienter egerit, et partem meliorem elegerit,
juncto sibi Cunone genero suo, Argentinam
adivit, et militibus Episcopi non fideliter resistentibus
muros civitatis fregit, spolia non modica cepit,
ecclesiam violenter intravit, et impie violavit.
Interea Rex, qui erat in Alemannia, Augiae nativitatem
S. Joannis celebrabat, et neminem timens, se
potenter habebat: cum nunciatum esset ei quod
Herimannus obvius venire vellet, et pugnae termino
litem finire; sententia haec Regi placuit; ab Augia
discessit; in quaedam prata amplissima et ad decertandum
opportuna pervenit. Ibi adventum Ducis
expectans et pugnae judicio subire non refutans,
solennitatem Apostolorum celebravit. Sed
Herimannus, salubri consilio usus, occurrere Regi
renuit, et sibi suisque salubrius esse ut latitaret,
quam obviam veniret, credidit.
13.
Regi ergo sic praestolanti, quidam non providae
mentis dabant consilium, ut Constantiam iret,
et ibi Herimanno, quod in Argentina commeruerat,
recompensaret. Episcopi enim Curiensis et Constantiensis,
cum Herimanno erant, non tantum illum ex
corde ad regnum eligentes, quantum vicinitatem
ejus timentes, et de termino litigii dubitantes Sed
Rex, ut erat providus, et de dominio ejusdem civitatis
securus, illis leniter et blande respondit: Absit,
ut pro Herimanni insania in illum retorqueatur
vindicta, a quo mihi regni est concessa corona.
Fortassis etsi pro Argentina Constantiam vastarem,
non mihi damnum minuerem, sed duplicarem. Insuper
male comparat regnum, qui in ejus adeptione
animae postponit detrimentum. Coronavit me Deus
non ad violationes Ecclesiarum, sed ad puniendos
violatores earum. Diu igitur in pratis exspectans et
ad ultimum, sciens non venturum, inde discessit, et
per Alemanniam, curtes Ducis ubique vastando
ire coepit.
14.
Tandem pauperum clamor nimius excrevit,
et usque ad regis aures pervenit. Quem rex diu ferre
non potuit, sciens eos nihil in duritia Ducis deliquisse,
et ob hoc plus justo passos fuisse. Quapropter
pietate motus ab Alemannia recessit, et in
Franciam terram unice sibi dilectam venit, certus
de Duce quia, vellet nollet, cervicem flectere, et,
jugum pati quandoque deberet.
15.
Praetereundum non existimo, quod antequam
rex ab Alemannia | null | 5902b717-1a24-4ac8-b78b-172dfc11c344 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
exiret, Hezelo, Bertholdi filius,
quem tempore ducatus sui ultra omnes comites regni
hujus ditaverat, legatos quos in ipso exercitu
meliores eligere poterat, ad ipsum transmisit [et]
ut Bavariensem ducatum sibi concederet, inconsulte
rogavit. Sed inconsultae quaestioni consulta
paratur responsio, et festinanti petitioni, ponderata
monstratur deliberatio. Patienter enim audita legatione
ait: Quos semper praecipuos inter omnes
gentes habui, quosque semper toto mentis affectu
amavi, hos adepta benedictione regali, in lege sua
nec deteriorare volo, nec deteriorari patiar, dum
vixero. Legem habent, et ducem eligendi potestatem
ex lege tenent: hanc ne dum ego frangam; quicumque
frangere tentaverit me inimicum habebit.
In hac etiam expeditione male [nil] promeruerunt,
ut cuilibet eos, absque eorumdem electione, concedam.
Adhuc mecum sub ancipiti fine militant et
ego eos nolentes cuilibet mortalium traderem?
Exspectet ut in Bavariam redeam; ibi, si illum
elegerint, eligo et laudo; si renuerint, renuo. Nec
etiam existimo illum esse tantae insipientiae, ut ex
meo dedecore honorem suum quaerat amplificare.
Hezelo, accepto hujusmodi responso, fomitem rebellionis
concepit, quem post annum monstrando in
dolorem sui peperit.
16.
Rex igitur, non multis diebus in Francia moratus,
in Turingiam ivit. Ibi absque mora Guilhelmus
princeps Toringorum cum exteris occurrens,
regis efficitur. Inde rex procedens in Saxoniam,
pervenit Merseburg. Benno dux Saxonum, Bulizlaus
Dux Sclavorum, Liebzo archiepiscopus Bremensis.
Benno episcopus Hildenensis, Ratherius
episcopus Paderbonensis, Arnulphus Halberstetensis,
ceteri episcopi de Saxonia, et comites plurimi in
festivitate S. Jacobi Regi occurrunt, acclamatum
suscipiunt, collaudant, collaudato manus singuli per
ordinem reddunt, redditis manibus fidem suam per
sacramenta promittunt, fide promissa, regem coronant,
coronatum in solio regio locant, locatum debita
congratulatione venerantur.
17.
His strenue peractis, Bulizlaus inde discedens,
ab ipsa die qua fidem promiserat et promissam
sacramento firmaverat, perversa meditari, et meditata,
prout potuit, coepit machinari. Ipse enim et
Hezelo collocutione in invicem habita, alter alterius
venenatis consiliis tactus, uterque coepit quod
utrumque male finisse puduit. Interea regi a Saxonia
in regnum Lothariense properanti Gruonae occurrit
uxor sua Domina Cunigunda nomine jam
extans, sed re cito regina futura. Inde enim Paderbornam
veniens, in festo S. Laurentii, acclamatur,
benedicitur, coronatur, et fit Kunigunda Kuninga,
quod Latine interpretari potest, regina, regina.
18.
Sed ut numquam serenitas, quam non sequatur
nubilositas; sic raro jocunditas, quam non
comitetur adversitas. Nam in benedictione reginae
cunctis exsultantibus, Bavarii (quorum mos est in
aliena terra velle quod in sua volunt), circa civitatem
fruges colligere, et agricolas sua defendere
volentes, irrationabiliter coeperunt tractare. Quae
res indigenas commovit, et ad resistendum etiam
fortiter, animavit. Domestici igitur regis, et indigenae,
invalescente contentione, confluunt, concurrunt,
conveniunt. Pugna gravis oritur, ex domesticis
regis juvenis unus interficitur, frater scilicet Domini
Filberti, qui tunc temporis erat Cancellarius,
postmodum vero Frisiensis factus est episcopus.
Hujus interfectione omnes regis fideles commoti
graviter, cives coeperunt persequi, et eos persequendo,
insatiabiliter grassari. Et nisi regia potestate
retinerentur, omnes usque ad interniciem
persequerentur.
19.
Cum plurima igitur difficultate sedato tumultu,
castigatisque illis, quorum stultitia causa seditionis
extitit: inde rex Dinsberg properat, illic Lothariensium
adventum exspectat. Occurrunt primi
Leodicensis, et Cameracensis episcopi, nil de regis
prudentia dubitantes, nil de fide ejus haesitantes.
Occurrit etiam Coloniensis archiepiscopus, sed
quanto ditior, tanto morosius. Erat insuper causa
dilationis, Moguntiae accepta corona benedictionis.
Hi simul regis efficiuntur, fidem promittunt, promissam
sacramento concludunt. Cum his rex Aquasgrani
perveniens, ceteris Lothariensibus convenientibus
in nativitate, post partum Virginis eligitur,
collaudatur, in regiam sedem extollitur, glorificatur.
Sed sub ea glorificatione quidam palmas,
quidam lacrymas fundebant. Lacrymantes namque
Ottonem dolebant amissum, Heinricum non cognoscebant
susceptum.
20.
Sic igitur rex in regnis singulis antecessoris
sui, praeter Italiam et Alemanniam, receptus, et ab
omnibus unanimiter collaudatus, in Franciam revertitur,
ut ibi hiemis asperitate transacta, vere
amoenitatem reducente, in Alemanniam exercitum
duceret, et Herimannum, qui consiliis prudentium uti
nolebat, diversis vastationibus afflictum | null | 8740195b-60c8-4a1b-81b6-ca08caa81abb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, pati jugum
doceret. Sed Herimannus, qui consilia juvenum sequendo,
et spem vacuam tenendo extra se positus
erat, se in semetipsum recollegit, et in solennitate
S. Remigii Brusellae regi obviam venit, sciens melius
esse ante damnum non fecisse [ #f.,@# quam] poenitere.
Nudis igitur pedibus cum fidis intercessoribus regi
se repraesentat, pro male commissis veniam petit,
bonis suis per regium donum possidendis gratiam
quaerit, pro his impetrandis, humo tenus genua
flectit.
21.
Illico benigne recipitur, et ei, quod quaerebat
cum omni humilitate, conceditur. Tantum cujusdam
conditionis internectitur ratio; quae, quamvis ad
praesens gravis, in futuro tamen, ei erat salubris.
Eo enim tenore in gratiam recipitur, ut Argentinensis
ecclesia ad pristinum statum ex detrimentis
suis per illum reformetur. Quod ille non renuit, sed
jussu et consultu regis, dictae ecclesiae abbatiam
S. Stephani, in recompensationem detrimenti a se
illati, tradidit. Hac conditione firmata per manus
et sacramenta, regis efficitur, et sic se contentionem
male coeptam finisse laetatur. His expletis, in Bavariam,
nativam terram suam, rex redire decrevit,
nolens novos sic frequentare fideles, ut postponendo
demembraret veteres.
22.
Regensborg igitur S. Martini solennia celebrans,
Blademario cuidam Sclavo ducatum Boemicensem
largitur, et ut ceteris acceptabilior existat,
illum plus justo verbis et rebus honorat. Pluribus
igitur diebus in Bavaria moratur, quaerentibus
legem justitiam faciens, et visitandi gratia venientibus,
honorem, prout quisque dignus erat,
exhibens.
23.
Eodem tempore quidam episcopicida, Harduinus
nomine, non regnabat, sed vitiis in se regnantibus
subserviebat in Italia. Audita enim morte
imperatoris Ottonis, Longobardi surdi et caeci, et de
futuro non providi, hunc elegerunt, et ad poenitentiam
festinantes, in regem sibi coronaverunt. Is
tunc, ut dixi, subserviens dominabatur, et adventum
regis Heinrici semper exspectans, introitus
Longobardiae, quos Clusas indigenae vocant, cum
cautela satis provida tuebatur. Quod etiam verum
Dei erat judicium: Episcopos, qui in electione illius
prae ceteris omnibus aestuantes et sitientes fuerunt,
honorabat ut bulbucos, tractabat ut subulcos. Quadam
namque die episcopum Brixiensem ad se venientem,
et nescio quid ratiocinari volentem, ut
coepit ei ratiocinatio displicere, per capillos arripuit,
et humo tenus quasi bubulcum vilissimum dejecit.
Cum majoribus nihil tractabat, cum juvenibus omnia
disponebat. Quod etiam erat gravissimum, sub
eo praevaricatores, violatores, depopulatores dominabantur;
legum amatores, Dei cultores deprimebantur.
Cupiditas in eo erat consiliaria; avaritia
cameraria; pecunia, domina et regina. His pedissequis
adulterina sceptra tenebat.
24.
Quapropter quidam pro coronatione illius,
poenitentia ducti, regi Heinrico, alii legatos, alii literas
transmittunt, ut terrae oneri gravissimo subjacenti
subveniat, humillima prece deposcunt.
Mandant etiam, ut si ipse idem in aliquibus occupatus
teneretur, saltem eis suorum Principem aliquem
cum paucis transmitteret. In voluntate hujusmodi
aliqui manifesti, aliqui erant occulti. Tieboldus
namque marchio, et archiepiscopus Ravennas,
et episcopus Mutinensis, Veronensis, et Vercellensis,
aperte in regis Heinrici fidelitate manebant. Archiepiscopus
autem Mediolanensis, et episcopi Cremonensis,
Placentinus, Papiensis, Brixiensis, Comensis,
quod volebant, manifestabant. Omnes tamen in
commune regem Heinricum desiderabant, precibus
per legatos et litteras invitabant.
25.
Tandem a rege Otto dux Carentanorum, qui
etiam Veronensem comitatum tenebat, ad petitionem
Longobardorum explendam eligitur, et cum
paucis, propter fiduciam superius nominatorum, in
Italiam dirigitur. Cui etiam Otto filius Heriberti
cum Ernesto filio Tietboldi marchionis adjungitur.
His, inter montana quae Bavariam et Carinthiam
ab Italia sejungunt, super aquam, quae Brenta vocatur,
convenientibus, Carentani et Foro-Julienses,
cum paucis occurrunt, veluti de promissis Italicorum
fiduciam habentes, et de pugna nil cogitantes.
Interea archiepiscopus Ravennas, et Tieboldus
marchio cum ceteris manifestis fidelibus Heinrici
regis suos congregaverant, volentes occurrere Theutonicis,
et eos in Italiam cum securitate recipere.
Haec Harduinus praesciens, Veronam cum maxima
multitudine venire festinavit, ut et ibi Italicis, in
adjutorium Theutonicorum festinantibus, viam interciperet,
et Clusas, quae ab episcopo Veronensi servabantur,
expugnaret: quod et fecit.
26.
Clusis igitur expugnatis, audiens Theutonicos
in Tridentensem planitiem convenisse, illo cum
omnibus suis festinavit | null | 26222a4e-6920-4da3-b424-42416dfc3471 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Sed ibi Theutonicis non
inventis, se in campaniam Veronensem reduxit,
ibique in quodam Castellulo Nativitatem Domini
celebravit. Sed ab hujusmodi homine celebratio
rectius celebrationis dicetur abusio. Interim Theutonici
juxta montem quemdam, qui Ungarius (nescio
qua de causa) vocatur, praevenientes, et Harduinum
jam Clusas occupasse scientes, ipsi Harduino
legatos suos transmittunt, et ut aut eis cedat, donec
transeant, aut sibi cedentibus veniat, rogant.
Harduinus, audita legatione, sese in fraudem deceptionis
convertens, ait: Nobiscum nocte maneatis,
crastina die cum nostris fidelibus inito consilio,
vobis respondere poterimus.
27.
Legatis igitur insidias non intelligentibus,
ipse per totam noctem castra suorum circuit, ut in
crastino parati sint ad congrediendum Theutonicis,
monet. Die lucente, legati venientes ad accipiendum
responsum, Longobardos omnes loricatos et ad
praelium paratos vident; quid hoc significet, Harduinum
interrogant. Ille consilium iniquitatis evomens,
ait: Fortassis unius temporis erit renuntiatio
vestra. Inde promovens exercitum media die ad
Ungaricum montem pervenit. Exercitus autem ille
existimabatur MXV esse virorum. De Theutonicis vero
vix erant quingenti; et hi partim per fodrum
divisi; partim ad vias custodiendas transmissi. Qui,
Harduini adventum percipientes, repente armantur,
et, prout possunt, ad resistendum parantur: virtutis
eligentes famam, et postponentes vitam.
28.
Interea Harduinus cum Longobardis supervenit.
Otto cum Theutonicis obviam venit. Fit congressio,
fit pugna, fit caedes ex utraque parte gravissima;
et pene Theutonicorum, quamvis paucissimorum,
esset victoria, si non impediret Ottonis,
fratris Regensburgensis episcopi, fuga. Illo enim
fugiente, Theutonicorum acies minuitur, et iterum
a multis congressa, devincitur. Longobardorum tandem
extitit victoria, sed plurima suorum caede
comparata. Revertuntur Theutonici, et sic tunc confusi
quandoque tamen talionem reddituri. Interea
Rex a Bavaria in Franciam reversus, Frankenfort
Nativitatem Domini celebrat, multorum legationes
suscipit, legatos cum muneribus et responsis dignis
remittit. Herimannus etiam, jam ante jugum pati
nescius, eidem celebrationi interfuit, et, ut oportuit,
per omnia regiae majestati obediens fuit.
ANNUS CHRISTI MIII, HENRICI IMPERANTIS II.
29.
Anno ab Incarnat. Dom. MIII, Indictione prima,
Rex Heinricus in Mosellensem pagum, in quem nondum
intraverat, ire decrevit, sciens quod terra
quam Rex non frequentat, saepissime pauperum clamoribus
et gemitibus abundat. Theodonis-Villam
igitur venit, et ibi cum omnibus Mosellensibus generale
colloquium tenuit. In quo colloquio duces
Herimannus et Theodoricus, qui defensores et coadjutores
legum esse debebant, conscii sibi ipsi,
impugnatores erant, et expugnatores esse volebant.
Sed Rex ut hoc cognovit, quanto eos adversus justitiam
pertinaciores vidit, tanto ardentius institit,
et quibusque, super ipsos etiam duces clamantibus,
legem faciendo sategit. Tandem inter diversos
clamores castellum unum ducis, quod Mulsberg vocabatur,
in detrimentum pagensium esse comperiens,
diruere jubet, ut non restruatur communitione
potentissima monet.
30.
Colloquio potenter habito, Aquasgrani ire
decrevit, ut ibi et anniversarium Imperatoris debita
devotione recoleret; et Lotharienses ad se confluentes
ad fidelitatem sui et utilitatem regni corroborat.
Interim infirmitate gravissima tangitur, et
Rex cum sit, homo esse monetur. Iter tamen coeptum
finivit, et Aquas usque pervenit. Ibi commemoratione
consanguinei, et Senioris sui devotissime habita,
plurima de sanctitate S. Servatii audiens, Trajectum
ivit, ut et Sanctorum ibi quiescentium sibi intercessiones
imploraret, et ad servitium Dei locum et
vitam canonicorum ordinaret. Ibi primum de bello
inter Italicos et Theutonicos habito audivit; et,
quod sapientis est, aequanimiter tulit: sciens nec
coelum semper posse serenari, nec res humanas sine
intermissione prosperari.
31.
Inde S. Lamberti merita non parvipendens,
Leodium venit. Ibi cholicam infirmitatem, ab antecessoribus
suis ingenitam, gravissime patitur:
et, qui per regalem potentiam usu humanae fragilitatis
extollitur, per corporalem molestiam paterna
castigatione reprimitur. Aquasgrani iterum revertitur,
Purificationem S. Dei Genitricis celeberrima
devotione veneratur. Lothariensibus, data licentia,
inde discessis, Noviomagum venit. Ibi pluribus
diebus Quadragesimae moratur, Deo, quae Dei sunt,
reddens, et hominibus, quae sua sunt, faciens. Interea
Bladeimarius dux Boemensis moritur. et Bulizlaus
infidelitatis venenum, ex propriae iniquitatis fonte
potatum, in contrarietatem Regis evomere nititur. | null | 023342d3-b953-4d32-9eba-8f494ebdcc92 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Nam Pragam, quae caput est Boemiae, per pecuniae
deceptiones, per falsas promissiones, per astutissimas
fraudes invadit. Milzaviam quoque Saxoniae et
Poloniae interjacentem marchiam, insidiis, quibus
doctus erat, suae infelicitati subjicit.
32.
Quod cum Regi nuntiatum esset, non inflammabatur,
non stomachabatur, non ad vindictam
repentinis motibus animabatur; sciens quia ira et
festinatio semper inimicae sunt consilio. Sed notitiam
dictae invasionis dissimulans, mandavit ei per legatos
sapientes et eloquentes, ut terram suam, quae
Principe noviter erat viduata, non invaderet, quam,
si vellet, cum gratia sua et dono voluntario acquirere
posset. Hujusmodi legationem Bulizlaus audiens infelix
mandata sprevit dulcia, amara quandoque
passurus verbera. Erat enim Hezelo cum eo puteum
fodiens rebellionis, de quo infidae bibiturus erat
aquam confusionis; laqueos quoque connectens,
casurus in ipsos. Quadragesima finita, Rex, qui
Theleborg Pascha celebrat, et Bulizlai violentiam,
ut sapiens, scienter ignorat: Ottonem quoque, et
Ernestionem tunc sibi obviam ab Italico praelio
venientes, pro vulnerum susceptione, pro necessariae
fugae confusione, donis regiis honorat, et debita
consolatione relevat . . . . . . quoque tunc usque
Saxonibus infestos, ultro venientes suscipit, et
sub benignitatis discretione sibi fidelissimos reddidit.
33.
Post haec in diebus Rogationum Meresberg
moratur, ibique ei de Bulizlai et Hezelonis contumacia
renunciatur. Ipse, credere dissimulans, inde
discessit, et ad celebrandam Pentecosten Halberstete
venit. Deinde in Bavariam tendit, scire volens an
quae de Hezelone dicebantur vera essent. Quo cum
pervenisset, et Hezelonis furorem circa loca sibi finitima
irrationabiliter accensum comperisset, ac
Bulizlai adjutorio illum fretum esse novisset, Bulizlao
talionem in futura reservans, a sinu regni sui insitae
pestis radicem primum exstirpare decrevit, ut interioribus
quieti et paci restitutis, exteriores inquietationes
facilius postmodum extingueret; non ignorans,
quoniam insipientis est in vulnere repente
cutem sanare, et contusionem carnis sub sanatione
cutis occultare. Vulneris enim curatio, si ab interioribus
ad exteriora deducitur, firmior in superficie
concluditur.
34.
Interea et Ernesto eidem rebellioni adjungitur,
nulla laesione coactus, sed, vel juventutis
fervore, vel per eum commoda sua amplificare
quaerentium suggestione seductus. Dominus Bruno
etiam frater Regis Heinrici et episcopus associatur,
aetate juvenis, et per juventutem ad seducendum
facilis. Et hoc infidelium erat gloriatio, quod in
partibus suis fratrem Regis habebant. Haec ergo
conspiratio, quanto juniores et insipientiores colligit,
tanto turpius et enervius defecit. Dicitur enim:
Insipientium glomeratio consilii est dissipatio: et
consilii dissipatio actum est enervatio.
35.
Rex igitur quosdam Lotharienses et Francos
ac Bavarios colligens, intrante Augusto, in
Franciam exercitum super Hezelonem duxit; bona
ejus devastavit, ipsum cum domino et Brunone et
Ernestone per silvas latitare coegit. Tandem se ad
castellorum munimenta contulit, quae capi posse,
nec Hezelo timebat, nec aliorum quisquam credebat.
In primo igitur impetu Mertula diruitur, et
Hezelonis milites in ea capti, per intercessionem
Principum, sani et salvi permittuntur abire. Sclavi
autem [a] Bulizlao in adjutorium missi, in servitutem
exercitui distribuuntur.
36.
Post haec Rex Crucinam obsedit, ubi uxor
Hezelonis ac filii erant, et quaeque illi chariora esse
poterant. In qua obsessione in primis post annonam
incaute exeuntes, ab Hezelone, ceterisque suis coadjutoribus
vulnerabantur, capiebantur, occidebantur.
Rex, hoc cognito, quotidie quadringintos custodes
exeuntibus adhibuit, ut hos custodirent, et insidias
insidiantibus pararent. Hoc Hezelo cum sociis audiens,
se in vallem quamdam recepit, in quam nulli,
nisi per semitam unam patebat introitus: ibi tentoria
fixit: ibi noctibus, nescio, an tribus aut duabus,
quasi tutus de rapina pauperum vixit. Hoc custodes
per rusticum unum comperientes, circa horam
sextam, in qua illi se, pro aestu diei, remissius
habebant, in vallem latenter descenderant, loca
plurima circumeuntes, et diligenter Heinrici castra
quaerentes.
37.
Tandem unus eorum tentoria videns, nimis
festinus ad invitandum socios, Kyrie eleison coepit
clamare, et hoc, ut citius veniant, frequenter iterare.
Haec Hezelo percipiens, relictis tentoriis, armis
etiam, fugam inivit, et a manibus supervenientium
se vix liberavit. Dominus Bruno quoque parmula
non bene relicta, qua extra se positus utebatur, hos,
quibus imperare | null | 28b5a358-3937-410b-bd82-d8a58d49c60b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
posset, si cum fratre maneret,
turpiter fugit, et fit risus, qui honor esse debebat
et decus. Sed haec juventutis erant. Dicitur enim:
Qui sine fraeno scientiaea juventute ducitur, in dedecoris
angustias saepe praecipitatur. Et haec juventutis
fuisse aetas postmodum monstravit adulta; quae
illum reddidit et utiliorem sibi ipsi, et fideliorem
fratri. Ernesto capitur et ante Regis praesentiam
ducitur.
38.
Quidam illico Regi suggerebant, ut hunc
capitali sententia feriri juberet: quatenus per eum
posteri castigarentur, ne Regis offensam incurrere
sine causa niterentur. Sed Moguntinus archiepiscopus,
qui summum locum impetrandi quaelibet
apud Regem tenebat, intercessor accessit, et juvenem
legi surripuit, mortique subtraxit. Tandem a
Rege Crusina capitur, diruitur, incenditur. Uxor
Hezelonis cum suis abire permittitur, et hoc ei per
intercessionem fratris sui Ottonis conceditur. Hezelo
captam esse Crusinam audiens, ad quamdam suam
munitionem, quae Erana vocabatur, fugiendo pervenit;
et ibi Sigefridum quemdam Saxonem, perversae
conspirationis participem obvium habuit.
39.
Sed nec illi spem resistendi regiae irae habens,
eamdem munitionem idem ipse succendit, et
miseriam suam celare nesciens, quantae desperationis
esset monstravit. Haec Sigefridus Saxo perspiciens,
a spe coeptae rebellionis cecidit; et qui per
alienam fiduciam contra regiam majestatem intumuit,
alienae confusionis acredine tactus crepuit.
Illuc igitur eum venisse puduit, et quanto citius
potuit, ad propria remeavit. Hezelo vero cum
domino Brunone ad Bulizlaum, quasi refugium unicum,
fugit; et, quod cuique est gravissimum, quasi
mendicus alieno pane vivere discit. Interea Rex
Eranam perveniens, causam sui adventus per manus
vivere hostis invenit expletam. Venit enim, ut destrueret;
sed hos destruxit, ne ipse destruendum inveniret.
40.
Hezelone igitur fugato, castellis ejus dirutis,
Rex Baveberg locum unice sibi dilectum redit, ibique
exercitui data licencia, nativitatem S. Dei Genitricis
celebravit. Inde in silvam Speicheshart, quae
Bavariam a Francia dividit, veniens, post laborem
expeditionis, delectationem exercuit venationis. Ibi
autumnavit; ibi ad recreationem sibi, suisque
jocunditatem plenam exhibuit. Inde per Franciam
morose transiens, in Saxoniam venit, et Toringis
ac Saxonibus in Milzaviam, expeditionem futuram
indixit. Exinde Poledae Nativitatem Domini celebravit.
ANNUS CHRISTI MIV, HENRICI IMPERANTIS III.
41.
Anno ab Incarnatione Domini millesimo quarto,
Indictione secunda, ab Archiepiscopo Magdeburgensi,
Giselario nomine, qui pluribus annis paralysi
tactus a metropolitana civitate exire non poterat,
Rex invitatur. Ductus pietatis affectu obediens exstat,
et ad visitandum Archiepiscopum Magdeborg tendit.
Quo cum pervenisset, Archiepiscopus jam viam
universae carnis iniit; et, qui Regem exspectabat,
ad Regis Regum praecepta migravit. In cujus successionem
Tageno Regis capellanus illico eligitur,
et in sedem episcopalem clero et populo collaudante,
extollitur. Inde Rex Merseborg progreditur, et ibi
Purificationem S. Dei Genitricis debita reverentia
veneratur. Ibi etiam Tagenio Archiepiscopus a suis
suffraganeis consecratur.
42.
Posthaec, collectis Toringis et Saxonibus,
Rex in Milzaviam intrat, munitiones, quas Bulizlaus
occuparat, expugnare volens: sed hujusmodi dispositum
hiemis asperitas intercepit, et effectum, qui
expleri leviter in aestate posset, regiae voluntati
denegavit. Omissis igitur munitionibus, terram
devastat, hanc incolis deputans culpam, quod pecunia
corrupti, ex fide Bulizlao non restiterint. Inde
Meresborg revertitur, juxta decursum Albis marchiones
statuens, qui et Saxoniam, et Bulizlai
incursum latrocinandi custodiant, et ipsi Bulizlao
assi luae inquietationis molestias inferant.
43.
Interea Hezelonem coepti poenitet, et sub
alieno pane diutius vivere pudet, solivagum etiam
inter alienos exulare taedet. Eligit ergo potius periculum
mortis inire, quam sic vitam ducere. Tandem
revertitur, et fidis quaesitis intercessoribus, Meresborg
se majestati regiae reddit. Sic contra stimulum
calcitrans, bis aculeum sensit, quia et sua perdidit,
et semetipsum alienae potestati tradidit. Dominus
Bruno autem apud Bulizlaum consolationem non
inveniens, ad sororem suam Ungaricam reginam
confugit: et etiam semetipsum recognoscens, intercessionem
ejus imploravit.
44.
Rex interea injuriae, quam Theutonicis Itali
intulerant, non immemor, a Saxonia discedens in
Bavariam venit. Ibi Heinrico fratri Reginae in
festivitate S. Benedicti ducatum Bavariensem concessit.
Tandem illi Augustam venienti, quae in
confiniis Bavariae et Alemanniae sita est, Lotharienses,
Franci et Alemanni obviam veniunt, ad ulciscendam | null | d7f85a2e-98b3-48cd-a438-9142a28d54a8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
injuriam Theutonicis illatam voluntarii, et
regio honori per omnia deservire parati. Cum his
inde progrediens, ut congregaretur exercitus, in
loco, qui dicitur Omuga, substitit. Ibi ei dominus
Bruno cum legatis Ungaricis Regis, qui ad intercedendum
pro eo veniebant, ad se reversus, obviam
venit, et veniam pro commissis humiliter postulans,
fratris viscera movit, et celeriter ad ignoscendum
inflexit. Nam in proverbio dicitur: Cuique modesto
fratris lacryma cito movit viscera: et proximi
calamitas, propria fit anxietas. Qua decuit ergo
pietate recepit; et receptum, qua debuit, familiaritate
sibi colligavit. Inde promovens exercitum per
loca sterilia, per montana aspera, per silvas spatiosas,
per vias lubricas, ad Tridentinam civitatem
pervenit. Ibi, in die Palmarum, qua oportuit celebritate,
suos diurnare fecit. Hujus adventum Harduinus
rex adulterinus, praesentiens, ad Clusas,
quos sibi fidelissimos existimabat, custodes transmisit,
et quantumcumque potuit, exercitum coadunare
festinavit.
45.
Deinde in planitiem Veronensem venit, eventui
primo similem in futuris exitum sperans. Haec
Heinricus Rex percipiens ad alias vias se contulit;
non ut declinaret praelium, sed ut faciliorem sibi
quaereret introitum. Erat enim impossibile per
Clusas, juxta Athesin, quas Harduinus, plurima
multitudine tuebatur, transire. Interea capellanum
quemdam suum, Hemilgerum [Helingerum] nomine,
ad Carentanos praemittit; ut Clusas longe a via recta
sepositas, quae ab Harduino minus caute tuebantur,
praeoccuparet, mandat. Non enim quisquam credere
poterat, ut regalis exercitus per vias tam difficiles
et angustas transire vel vellet, vel posset. Carentani
regiis mandatis obediunt, et, Helingero suadente, in
duas turmas dividuntur. Una ante lucis ortum,
omissis equis, latenter Clusis superpositum [montem]
occupat: altera, lucescente jam die, signo ab his,
qui in monte erant, audito, ad Clusas expugnandas,
festinant. Custodes nihil de his, qui montem occupaverant,
scientes, ad resistendum Clusas impugnantibus
accedunt. Repente in monte latentes
exsiliunt, Clusasque defendentibus a dorso infeste
superveniunt. Custodes, se deceptos esse percipientes,
alii se in fugam miserunt; alii in praecipitium; alii
in Brentam aquam subcurrentem. Hac expugnatione
Carentani Clusas tenentes Regem exspectant.
46.
Haec Rex per capellanum suum, quem praemiserat,
resciens, festinavit ad Clusas: et impedimenta
relinquens, ac secum ad pugnam expeditos
sumens, cum maxima difficultate transivit. Deinde
in planitiem veniens, super aquam Brentam tentoria
figere jussit; ut ibi dies solemnes majoris hebdomadae
digna devotione veneraretur. Non enim ei
bonum esse videbatur, ut in illis diebus, in quibus
conditor pro conditis, creator pro creatis, Dominus
pro servis, capi, flagellari, crucifigi, sepeliri, in
agnitionem suae charitatis voluit, indiceretur aliqua
congressio, ex qua violenta Christiani sanguinis
fieret effusio. Ibi ergo ab Archiepiscopo Coloniensi
chrismatis fit consecratio, illis partibus tunc valde
necessaria. In duodecim enim episcopatibus circa
introitum Italiae, illo die pro confusione praesenti,
nec Episcopus erat, nec chrisma sacratum. Ibi a
toto exercitu Coena Domini devotissime ad memoriam
reducitur, ibi Parasceve, ibi Sabbatum sanctum
piis affectibus colitur. Insuper Pascha Domini
et digna veneratione celebratur, et pia celebratione
veneratur.
47.
Post haec Rex Palatino Comiti praecepit ut
per bannum regale exercitui toti fuga interminaretur:
adderet etiam, ut, si quis fugere praesumeret,
plectendum se capitali sententia sciret.
Hujusmodi banno per exercitum audito, Rex aquam
in tertia feria Paschalis hebdomadae transivit,
ibique tentoria iterum figere jussit, exspectans nuncios,
quos ad explorandum locum, in quo Harduinus
cum suis hospitabatur, praemiserat. Interea, qua
ratione nescio, Longobardorum unanimitas sejungitur;
et ad resistendum discordes, omnes ad propria
redire festinant. Sive hoc timor egisset, sive
amor Regis Heinrici, seu Harduini exsecratio;
illorum, qui interfuerunt, scientiae relinquo. Hoc
tantum scio; quia illius providentia non abfuit,
cujus benevolentia et cuique, quod vult, sine lite
concedit, et quod vult, occultis judicii causis, per
pugnam discerni consentit.
48.
Patet igitur Heinrico regi introitus; qui per
laborem sperabatur, per quietem a vera quiete
concessus. Venit ergo Veronam, recipitur a civibus,
acclamatur, collaudatur, coronatur. Occurrit ei
obviam Tietboldus marchio, occurrunt | null | 13aa5c75-8195-4cc5-b7eb-a06032d5558a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et ceteri
plures, a faucibus erepti furoris, et spei redditi
libertatis. Inde Brixiam progreditur, et ab Episcopo
civibusque cum omni alacritate recipitur. Ibi archiepiscopus
Ravennas, cum suis et sibi finitimis
ei obviam venit, et manus nondum dominio adulterino
pollutas, seniori diu exspectato reddit. Inde
Rex Bergomum venit, et Mediolanensem Archiepiscopum
per manus et sacramenta recepit. Inde
Papiam. Ibi a multitudine maxima nobilium Longobardorum,
qui ad suscipiendum eum congregati
erant, per dignos applausus recipitur, et cum exsultatione
totius civitatis ad S. Michaelis ecclesiam
ducitur. Ibi clerus, ibi nobilium coetus, ibi plebs
utriusque sexus omnes unanimes, uno ore Heinricum
Regem acclamant, collaudant, collaudatum per
manuum elationem designant.
49.
Collaudatus igitur coronatur, coronatus ex
debito ab omnibus honoratur. Ad palatium deinde
cum omni jocunditate reducitur. Tandem, declinante
jam die, diabolus pacis invidus, concordiae
inimicus, discordiae seminator fervidus; quo, post
mysterium corporis et sanguinis Dominici, Judas ad
perpetrandum nefas infandissimum suscepto intumuit,
eodemque suadente, in supplicium perpetuitatis
crepuit; is et cives post manuum redditionem,
post fidei promissionem, post sacramenti
securitatem; nulla, quae in rationem digne deduci
posset, laesione coactos, adversus regiam majestatem
(veneno ebrietatis immisso) commovit. Hoc
itaque suasore, armantur; hoc stimulatore, incitantur;
hoc ductore, ad palatium properant; hoc
ordinatore, moenia cingunt. Quidam etiam interrant
instigatores, qui per propriam conscientiam
turbidi, sub Harduino malebant per illicitas rapinas
vagari, quam sub Heinrico fraeno justitiae ac legis
adstringi. Fit strepitus, exsurgit sonitus; in palatio
statim auditur. Sed quia nemo talia, post fidem eodem
die promissam, credere poterat, non cito intelligitur.
Rex tamen, quid sit, explorari jubet. Renunciatur
civitatis furor, renunciatur plebeiae animositatis
insania. Hanc Coloniensis Archiepiscopus,
qui cum Rege erat, compescere se posse sperans,
per fenestram suspexit, causasque tanti furoris
inquirere coepit. Sed lapidibus et sagittis supervenientibus
vix eum coeptum finire sermonem licuit.
Animositas enim Longobardorum nimium fervebat,
et ex eventu bellico contra Ottonem Ducem, adhuc
contumaciae vires habebat.
50.
Instant ergo palatium perrumpere Longobardi:
resistunt Regis domestici, quamvis pauci. Erant
enim Theutonici partim cum equis, partim per
hospitia, partim per castella illi comitatui finitima.
Rex illico per indignationem in iram efferbuit, et
cum his, quos secum habebat, armatus exire voluit,
numerum militum suorum spe supernae gratiae supplens.
At Coloniensis Archiepiscopus toto, quo
poterat, nisu cum his, qui sanae mentis erant, Regem
retinebat; sciens, quia capite perdito, nulla spes
evasionis superesset in membris. Interea, invalescente
clamore, Theutonici congregantur, complicibus
junctis, ad palatium tendunt, Longobardos ab
effraenato furore paulisper compescunt. Tandem
noctis densantur tenebrae, et lapidum ac sagittarum
jacula Theutonicis fiunt infestissima. Necessitas
rapit consilium, et ad providenda jacula, citissime
facit incendium. Cum multo igitur sudore Theutonici
muros civitatis impugnant: cum multo timore
Longobardi pro vita repugnant.
51.
Tunc juvenis quidam frater Reginae, Gislebertus
nomine, a Longobardis vulneratur. Pro cujus
lethali vulnere Theutonici irritantur, et prae furore
contra jacula caeci, muros civitatis expugnant, ac
irrumpentes, sanguine juvenis, stimulum scilicet
furoris, vindicare festinant. Quorum quidam animo
ceteris ardentior, Voleramus nomine, se injecit in
media Longobardorum agmina, et gladium, quo
accinctus erat, extractum, uni eorum, prae ceteris
insanienti, ab acumine galeae usque in jugulum
viriliter infixit, ac dicto citius, inter suos se illaesum
recepit. Per totam igitur noctem pugna gravis
habetur, et ancipiti termino suspensa, modo hos,
modo illos, sub victoriae spe audaciores et expeditiores
reddit. Aliquando etiam Theutonici, testudine
ex clipeis composita, eorum irrumpebant
agmina, et quosdam vivos ex eis captos Regi repraesentabant.
52.
Interea palatium, quod Theutonicis aliquando
fessis, unicum erat refugium, accenditur et incenditur,
casumque minatur. Sed spe sublata refugii,
magis animus eorum accenditur, et ad congrediendum
iterum Italis ferventius incitatur. Clara
itaque jam die, Alamannis, qui tardius hujusmodi
negotia resciverant, longe a palatio muros civitatis
frangentibus, Lotharienses et Franci Longobardos
iterum ante palatium graviter persequi coeperunt,
et eos fugere usque in moenia propria compulerunt.
Sed | null | 98e77b58-c018-4c01-8e2f-961e67e87386 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
jaculorum a tectis venientium densitatem diutius
sustinere non valentes, ignem coacti domibus
immittunt; et ferro et flamma stragem civium miserabilem
faciunt. Tandem Theutonicorum ira facile
expleri nescia, satiatur caede plurima; et
postmodum, nullo jam resistente, se confert ad spolia.
Sed jam incendio nimium invalescente, rex a
rigiditate mentis suae flectitur, suisque ut a coepto
desistant, pietate motus imperat. Quos vix compescens,
diutiusque concremationis foetorem ferre non
valens, ad munitiunculam quamdam, quae sancti
Petri Cella aurea vocatur, se contulit. Cives autem
vix respirantes regem sequuntur, et ut indulgeat
ebrietati, obnixe precantur. Fit eis remissio, fit eis
indulgentia. Sed facilis est indulgentia, postquam
culpam excedit poena. Sic igitur quos bellum adversus
Ottonem effecit turgidos, noviter induta humilitas
supplices reddidit atque subjectos.
53.
Domita ergo Papia, tota concutitur Italia, ac
indigenae omnes ad Regem non invitati confluunt, et
per omnia praeceptis ejus obediunt. Civitates etiam,
ad quas Rex nondum venerat, obsides ultro transmittunt,
fidemque debitam per sacramenta promittunt.
His expletis Rex in quemdam locum, qui Pons
longus vocatur, venit; ibique Longobardorum innumerabilis
multitudo accessit, seseque ad obsequendum
per omnia regiae majestati subjecit. Ibi
habito colloquio, regnique depositis negotiis,
amore S. Ambrosii ductus, Mediolanum divertit,
cujus linguae libertatem, et morum eximietatem
amabat. Hujus, caeterorumque quiescentium intercessione
implorata, in prata Pontis longi revertitur,
ibique Longobardos de repentino discessu ejus
conquerentes, festini reditus solatur promissione.
Inde Chromo perveniens Pentecosten sanctam
pia animi devotione celebravit. Inde discedenti Tusci
ei occurrunt, et manus per ordinem singuli reddunt.
54.
Post haec Rex injuriam a Bulizlao sibi illatam
tenens mente repositam, repatriare festinat; et per
Montem celerem in Alamanniam properat; sciens
quia terra puerili subjecta regimini laxis persaepe
habenis utitur, et ex proprii arbitrii tumultuaria
diversitate, per diversa praecipitia rapitur. Jam
enim Dux Herimannus obierat, et filius suus ducatui
a Rege substitutus erat: qui, nimiae juventutis
adhuc, nec semetipsum regere sciebat. In loco ergo,
qui Turegum dicitur, Rex colloquium tenuit,
omnesque pro pace tuenda, pro latrociniis non consentiendis
a minimo usque ad maximum jurare
compulit. Sic tota Alamannia sub pacis quiete statuta,
in Alsatiam venit, et in Argentina civitate
dum in vigilia S. Joannis colloquium cum Alsatiensibus
haberet, domus, in qua ad legem et justitiam
faciendam sedebat, repente corruit, unique presbytero,
qui cum Domina una anathematizata manere
solitus erat, cruris ossa confregit. Ille solus obiit;
alii nihil, praeter timorem, passi sunt: sed in illius
interitu didicerunt, quod saepe per Psalmistam audierunt:
Cum electo electus eris, et cum perverso
perverteris.
55.
Post haec Rex Moguntiam venit, ibique solito
pietatis affectu, apostolorum solemnia celebriter peregit.
Tum per Orientalem Franciam transiens, in
Saxoniam festinat, cor suum indignationis pondere
gravatum super Bulizlaum, vindicta potenti relevare
disponens. Indicitur Saxonibus, Bavaris, Francis
Orientalibus expeditio, in medio Augusto terminus
datur promotionis, ut frugibus inde praecollectis,
abundantia comes exercitui esset. Mediante igitur Augusto
Meresborg Saxonum fit congregatio. Rex autem
nemini suorum familiarium fateri volebat, sive in Poloniam
sive in Boemiam vellet, cognoscens Bulizlai
flexuosas versutias, quibus per quosdam sibi occultos
amicos etiam secreta regia rescire solebat. Sed naves
a Magdeborg usque Citizam congregari jubens, quasi
in Poloniam velit, transitum futurum simulat. Id
omnibus sperantibus, repente in Boemiam exercitum
ducit, quaerens inprimis propria recipere; deinde,
pro vindicta, aliena invadere, non tamen penitus
aliena, quae regni sui pati juga debebant.
56.
Interserere libet quiddam, quo audito, datur
intelligi raro esse culpam, quam non sequatur
vindicta, nisi praemunierit eam poenitentia. Mortuo
Bulizlao seniore, Boemiensi scilicet duce, et istius
Bulizlai, de quo nunc agitur, avunculo, tres filii
superstites ei remanserunt. Quorum primogenitus
Bulizlaus nomine, adepto post patrem ducatu, crudelius
coepit vivere, quam terra illa pati vel vellet, vel
posset. Indigenis igitur illum pro nimia crudelitate
execrantibus, timere coepit ne a fratrum suorum
aliquo, Pragensibus id instigantibus, extruderetur.
Ex mala ergo conscientia concepta suspicio, instigavit
eum ad scelus nefandissimum, perduxit etiam
ad facinus execrandum. Nam fratrum suorum | null | a4578fb7-073c-4661-8d43-295ec3cff4a9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
unum
cunuchizavit, alterum in thermis suffocare tentavit.
At illi, unus eunuchus, alter semivivus in Bavariam,
a paterna hereditate exclusi, fugerunt.
57.
Rex Heinricus hac impietate commotus, Blademario,
de quo jam diximus, ducatum Boemiensem
dedit. Illo mortuo, Bulizlavus, Bulizlavi filius, Bulizlavo
Meseconis filio in societatem conspirationis
adscito, ducatum contra Regis voluntatem tenere
tentabat. Inter illos ergo duos Bulizlavos fit amicitia
ficta, fit societas subdola. Saepe alter ab altero invitatur,
saepe alterius sumptibus jocunde convivantur,
latente tamen igne sub cinere. Tandem Bulizlavus,
Meseconis filius, jocunditatem Pragae, et
amoenitatem Boemiae, promissae praeponit amicitiae;
et, ut nepote suo, qualibet ratione, ejectio, tantae
terrae principatu potiri possit, fraudum suarum intima
scrutatur. Invitat eum ad convivia, et diversa
praebet ciborum genera, amara demum propinaturus
pocula. Satiatum enim illum militibus suis commisit,
et, ut eductus excaecaretur, oculorum nutibus
ad similia edoctis, innuit.
58.
Implentur impietatis jussa, et committuntur
iniquitatis opera. Sic, qui fratrem eunuchizavit, a
consanguineo et socio suo deductus periit: quique
fratrem in consortio principatus parem habere noluit,
per supplicium passionis factus est suppar et
inutilior. Hoc ergo excaecato, Bulizlavus Meseconis
filius, ut superius dixi, per fraudes flexuosas, perversutias
sibi semper pedissequas, per promissiones
infinitas, Pragam et totam Boemiam invadit; ac
dominio taliter adepto, turgidus per loca, regio
exercitui pervia, castella firmissima munit.
59.
Interea Rex cum Saxonibus veniens per montem
quemdam, in quo jam Bulizlavus munitionem
quamdam ad contradicendum introitum firmaverat,
praemissis in nocte marchionibus, cum maxima difficultate
in Boemiam intrat. Cujus introitum, ut
Boemienses senserunt, quidam pavore regiae praesentiae
exanimati, castellum unum cum semetipsis
Regi reddiderunt. Illud illico Rex Larameri eunucho,
fratri caeci Bulizlavi, quem secum nativam in
terram pro pietate reducebat, cum summa benevolentia
concessit. Deinde, iter suum protelando, per
terram illam progreditur, exspectans Bavarios,
quibus non idem, qui et Saxonibus in Boemiam erat
introitus.
60.
Sed cum illi adventum suum protraherent,
Rex ad quamdam civitatem, quae Satiza vocatur;
cum Saxonibus tantum pervenit. Cujus potentia
visa, cives non mediocriter turbantur, et statim de
pace quaerenda ac Regis gratia impetranda meditantur:
portas illico civitatis aperiunt, et conditione
adipiscendae gratiae intersita. Polonos, quos Bulizlavus
eis ad tuitionem ejusdem loci adjecerat ejiciunt
et ejiciendo quosdam membrorum abscissione deturpant;
quosdam ab locis altissimis praecipitant;
quosdam etiam interimunt, ut et injurias ab eis sibi
illatas ulciscantur, et honori regio per omnia satisfaciant.
Tandem hujus crudelitatis fervor Regis
animum perculit, et ad contradicendas ejusmodi insanias
insita pietas inclinavit. Jam vivi ducuntur,
et Regi repraesentati in Ecclesia. Post haec civitas
tota se Regi reddidit. Et quia debuit, fidei promissione
per sacramenta, per obsides obligavit. Interea
fama volitat, Bulizlavum a Pragensibus conspirationis
vinculo colligatis interemptum, et quamvis
mendax, fideles tamen Bulizlavi exterritat.
NOTA.
#Fragmentum appellamus quod vix binos integros regnantis seu imperantis S. Henrici annos complectatur,
at tale istud, ex quo scriptoris fidem, rei historicae versandae peritiam, et accuratam diligentiam ita perspicias,
ut reliqui operis jacturam satis deplorare non possis. Frustanea fuit omnis nostra investigatio ad
pretiosum thesaurum alicunde refodiendum, ut superius § 6 satis dictum est, ubi de auctore plura invenies.
Hic paucis indicatum volui, qua potissimum ratione praedictum fragmentum partiti simus; nimirum non in
capita, sed potius in annos, secundum quos opus suum distinxisse videtur auctor ipse, ut ex superstite contextu
manifeste patebit. Hanc vere partem Anonymi compilationi praemitto, tum quod vere historica sit, tum
quod cum Commentario nostro longe aptius concordet; adeo ut ferme dubitaverim utrum non expediret ab
ea chronologicam Vitae S. Henrici seriem inchoare: ceterum a Majorum institutis et placitis satius visum
fuit non recedere. Hinc porro principium facere cuivis licebit, qui gestorum ordini potius quam Legendistae
confusioni adhaerendum censuerit. Ex solo Adelboldi prologo, de ejus scribendi peritia et eruditione statuere
et pronum et promptum est.@#
DE REBUS GESTIS S. HENRICI.
AUCTORIS PROOEMIUM.
1.
In gestis scribendis duo sunt videnda: ut
et scriptor veritatem in prolatione teneat; et
lector fructum in lectione capiat | null | 28a39a7b-4a88-4620-9d20-0e6af938f572 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Sed scriptor
veritatem tenere nequit, nisi haec quatuor aut
potenter devitaverit, aut aliquatenus a mente deposuerit:
odium, et carnalem dilectionem, invidiam,
et infernalem adulationem. Odium enim, et invidiam
bene gesta aut omnino tacent, aut dicendo transcurrunt,
aut calumniose transmutant. E contra male
gesta dicunt, dilatant et amplificant. Carnalis autem
dilectio et infernalis adulatio, quae male gesta
sunt, scientes ignorant, et ignorantiam simulantes,
veritatem occultant; bene gesta autem placere quaerentes,
spatiose dicunt, et plus justo magnificant.
Sic per haec quatuor, aut in bene gestis, aut in
male gestis veritas evanescit, falsitas superducto
colore nitescit. Spiritualis autem dilectio veritatis
amica, nec male gesta celat, nec bene gesta pompose
dilatat; sciens quia et gesta saepe prosunt ad
correctionem; et bene gesta frequenter obsunt, dum
ducuntur in elationem. Melius est enim adversitate
mentem refraenare, quam prosperitate contumaciter
inflari. Lector autem fructum capere non poterit,
nisi aut diligenter attenderit, aut penitus intellexerit,
cur bona bonis, mala malis; bona malis, mala
bonis eveniant.
2.
Cur bona bonis concedantur, dupliciter intelligi
potest; aut enim sic boni sunt, ut per tentationes
hujus saeculi nec probatione nec purgatione
indigeant: aut eo modo boni, ut, si per tentationes
pulsarentur, fortassis pro modulo simplicitatis suae
deteriorarentur. Taliter ergo nec in luto hujus
mundi conversatione foedantur, ut per ea, quae patiuntur,
aut ad correctionem invitentur; aut, si resipiscere
nolunt, intelligant; quia et hic, et in
futurum mala sustinendo damnari debeant. Mala
autem bonis aliquando non ut mereantur, sed ut
per tormentum augeatur eis meritum, per meritum
amplificetur praemium. Aliquando vero levis culpa
subest, pro qua hic leviter castigantur, ne in futuro
deterius crucientur. Bona vero malis conceduntur,
ut aut sic pietatem Dei recognoscant, et a perversitate
sua resipiscant; aut reservetur eis in improperium,
quod recognoscere noluerunt largitorem bonorum.
3.
Haec, quae praescripsimus, in omnibus gestis
et scriptori et lectori non inutilia esse putamus.
Scimus insuper, et saepissime audimus, quia in
omnibus scriptis antiquitas delitiose veneratur;
novitas fastidiose repudiatur. Sed quae recipiuntur
ut antiqua, nisi primus essent nova, non essent antiqua.
Quare praecedit novitas, ut sequatur antiquitas.
Stultum est ergo quod praecedit, spernere; et
quod sequitur, quodque a praecedenti habet ut sit,
non recipere. Raro enim a sitiente rivus quaeritur,
dum fons habetur. Dicimus haec, non ut abjiciatur
antiquitas, sed ut recipiatur novitas. In omnibus
quippe scripturis, si est veritas, et utilitas, aeque
valet novitas et antiquitas. Fortassis est qui dicat:
Quae utilitas in gestis legendis esse valeat? Huic
respondemus, quia quisquis alterius gesta legit, si
bona sunt, invenit quod sequatur, si mala, habet
unde exterreatur. Gesta namque alterius legere, in
speculum est respicere. Si quid in eo vides, quod
tibi displiceat, in te corrige: si quid, quod placeat,
imitare. Cesset praelocutio; praelocutionis causa
sequatur.
1.
In gestis scribendis duo sunt videnda: ut
et scriptor veritatem in prolatione teneat; et
lector fructum in lectione capiat. Sed scriptor
veritatem tenere nequit, nisi haec quatuor aut
potenter devitaverit, aut aliquatenus a mente deposuerit:
odium, et carnalem dilectionem, invidiam,
et infernalem adulationem. Odium enim, et invidiam
bene gesta aut omnino tacent, aut dicendo transcurrunt,
aut calumniose transmutant. E contra male
gesta dicunt, dilatant et amplificant. Carnalis autem
dilectio et infernalis adulatio, quae male gesta
sunt, scientes ignorant, et ignorantiam simulantes,
veritatem occultant; bene gesta autem placere quaerentes,
spatiose dicunt, et plus justo magnificant.
Sic per haec quatuor, aut in bene gestis, aut in
male gestis veritas evanescit, falsitas superducto
colore nitescit. Spiritualis autem dilectio veritatis
amica, nec male gesta celat, nec bene gesta pompose
dilatat; sciens quia et gesta saepe prosunt ad
correctionem; et bene gesta frequenter obsunt, dum
ducuntur in elationem. Melius est enim adversitate
mentem refraenare, quam prosperitate contumaciter
inflari. Lector autem fructum capere non poterit,
nisi aut diligenter attenderit, aut penitus intellexerit,
cur bona bonis, | null | f35ca8af-a623-49de-91ef-60bb60ad936d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mala malis; bona malis, mala
bonis eveniant.
2.
Cur bona bonis concedantur, dupliciter intelligi
potest; aut enim sic boni sunt, ut per tentationes
hujus saeculi nec probatione nec purgatione
indigeant: aut eo modo boni, ut, si per tentationes
pulsarentur, fortassis pro modulo simplicitatis suae
deteriorarentur. Taliter ergo nec in luto hujus
mundi conversatione foedantur, ut per ea, quae patiuntur,
aut ad correctionem invitentur; aut, si resipiscere
nolunt, intelligant; quia et hic, et in
futurum mala sustinendo damnari debeant. Mala
autem bonis aliquando non ut mereantur, sed ut
per tormentum augeatur eis meritum, per meritum
amplificetur praemium. Aliquando vero levis culpa
subest, pro qua hic leviter castigantur, ne in futuro
deterius crucientur. Bona vero malis conceduntur,
ut aut sic pietatem Dei recognoscant, et a perversitate
sua resipiscant; aut reservetur eis in improperium,
quod recognoscere noluerunt largitorem bonorum.
3.
Haec, quae praescripsimus, in omnibus gestis
et scriptori et lectori non inutilia esse putamus.
Scimus insuper, et saepissime audimus, quia in
omnibus scriptis antiquitas delitiose veneratur;
novitas fastidiose repudiatur. Sed quae recipiuntur
ut antiqua, nisi primus essent nova, non essent antiqua.
Quare praecedit novitas, ut sequatur antiquitas.
Stultum est ergo quod praecedit, spernere; et
quod sequitur, quodque a praecedenti habet ut sit,
non recipere. Raro enim a sitiente rivus quaeritur,
dum fons habetur. Dicimus haec, non ut abjiciatur
antiquitas, sed ut recipiatur novitas. In omnibus
quippe scripturis, si est veritas, et utilitas, aeque
valet novitas et antiquitas. Fortassis est qui dicat:
Quae utilitas in gestis legendis esse valeat? Huic
respondemus, quia quisquis alterius gesta legit, si
bona sunt, invenit quod sequatur, si mala, habet
unde exterreatur. Gesta namque alterius legere, in
speculum est respicere. Si quid in eo vides, quod
tibi displiceat, in te corrige: si quid, quod placeat,
imitare. Cesset praelocutio; praelocutionis causa
sequatur.
ANNUS CHRISTI MII, S. HENRICI IMPERANTIS I.
4.
Millesimo secundo anno ab Incarnatione Domini,
Indictione duodecima, Otto tertius imperator
Augustus, Paternae, quod est castellum Romaniae,
moritur. Vir dum juxta corporis speciositate floridus,
morum probitate modestus, aetate quidem juvenis,
sed ingenua capacitate senilis, benignitate
mirabilis. In cujus gestis scribendis satis avidus
essem, si aut memoriter tenerem, aut relatorem
certum haberem. Hoc tantum scio, quia, quamvis
in primaeva aetate plurima pueriliter egisset, in
supremis irreprehensibiliter vivebat. Deum amabat,
amando timebat, omnibus placebat, nemini displicebat,
nisi forte infidelibus: quia innatum est bonis,
malis displicere, et bonis placere. Tandem qualis
ejus anteacta vita fuisset, in morte ipsius, qui affuerunt,
videre potuerunt. Quicunque enim interfuit,
in devotione ejus intelligere potuit, quia non
obiit, sed ad desiderium suum singulare migravit.
Ad creatorem creatura fidelis ex voto redire properavit.
Cujus non obitus, sed transitus omnium,
qui sanae mentis erant, luctus mirabilis, plantus
erat incredibilis.
5.
Dolor esset etiam insanabilis, nisi superstes
ei exstitisset Heinricus dux gloriosus, et vir ad regnum
suscipiendum strenuus. Is tunc temporis ducatum
in Bavariensi regno tenebat, populum pacifice
regebat, pacem amplificabat, ecclesiarum facultates
augebat, leges et religiones magnificabat. Tandem
sic in ducatu vixit, quod omnibus placuit, ut
de ducatu transduceretur ad regnum, de vexillo
extolleretur in solium hereditarium. Hereditarium
dicimus; quia, ut ab his, qui genealogias computare
noverant, audivimus, a Karolo magno ex parte
patris decimam septimam; ex parte matris, decimam
sextam lineam propagationis tenebat. Insuper
tertius Otto post obitum in Regem eligebatur, et
ipsi tertium ad invicem consanguinitatis gradum
tenebant. Mater autem sua Conradi regis fuit
filia.
6.
His antecessoribus exortus successor ingenuus
eligitur, et ut Rex fiat, ab omnibus desideratur. Sed
qualiter ad regnum ab his, qui sanae mentis erant,
invitatus fuerit; qualiter etiam invidia virorum bonorum
comitatrix per suos satellites [id] impedire
tentaverit, nec mihi fastidiosum est dicere, nec
ceteris superfluum audire. Invidiam bonorum comitatricem
me dixisse ne mireris: quia ubi abundant
strenue gesta, abundat et invidia | null | c808268b-defa-4368-a6f7-5abb8ee2ebfa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Unde quidam
Philosophus interrogatus a discipulo suo qualiter
vivere posset, ut invidiorum corrosiones devitare
valeret, respondit: Nil bene, nil strenue, nil prudenter
agas, et ita te posse detractiones invidorum
declinare scias. Aut igitur stultus esto, et invidiam
declinato; aut prudenter agito, et invidiam sustineto.
7.
Ottone ergo gloriosissimo Imperatore defuncto,
Cisalpini, qui cum eo erant, archiepiscopus Coloniensis,
episcopi Leodicensis, Augustensis et Constantiensis,
Otto filius Caroli, Henricus et Juncmannus
Comites, et ceteri quamplures fideliter agentes,
cum maxima difficultate et periculis pluribus per
Veronam, per Bavariam, cadaver ipsius reportabant.
Quibus Dux nobilissimus cum Bavaricis Episcopis
et Comitibus obviam venit, corpus senioris
et consanguinei sui, qua decuit, veneratione suscepit,
totum exercitum, qua debuit liberalitate recepit,
per terram suam, qua oportuit commoditate
conduxit. Tandem Muneborg perveniens, ipse suis
humeris corpus Imperatoris in civitatem subvexit,
pietatis exemplum et humanitatis exhibens debitum,
exercitum diurnare fecit, ut et ipsi de utilitate, et
consolatione regni colloquerentur, et equi itineris
longitudine fessi recrearentur. Ibi quibusque melioribus
regia dona faciens, junxit sibi per amicitiam
quos postmodum suscepturus erat in militiam.
8.
Deinde cum corpore usque Augustam veniens
in basilica S. Afrae, juxta sepulcrum S. Udalrici
decentissime sepeliri Imperatoris interiora fecit, et
pro anima ejus eidem ecclesiae centum mansos ex
propria hereditate concessit. Ibi valedicens ceteris,
ipse ad propria remeavit. Corpus vero Imperatoris,
Aquisgrani transvectum honorifice, ut adhuc videri
potest, in medio ecclesiae S. Mariae sepultum est.
Quam ecclesiam idem benignissimus Imperator et
unice dilexit, et plurima facultate ditavit.
9.
Tunc temporis post Heinricum Ducem magnificum,
majores erant in regno, Benno Dux in Saxonia,
Herimannus Dux in Alemannia, Theodoricus in
Lothariensi regno, Ekehardus marchio in Toringia.
Benno, ut sapiens, non animabatur ad regnum,
sciens Heinricum vigere prae ceteris ad obtinendum.
Sapientis enim est spernere in his appetitionem
in quibus scit fieri non posse consecutionem.
Theodoricus quoque Heinricum Ducem in regno esse
sciens heredem, noluit incipere quod non posset
finire. Herimannus vero homo potens, et in ceteris
prudens; in hoc tamen non sapiens; se posse credidit
quod postmodum se non posse probavit.
Ekehardus autem nescio an in adipiscendo regno
spem tenens, an rebellionem meditans, in regia
curte, quae Poleda dicitur, per noctem ab inimicis
suis egreditur, viriliter pugnans interficitur. Remansit
contentio inter Heinricum Ducem glorisissimum
et Herimannum virum potentissimum, sed brevis et
cito finem habitura. Erat namque alter alteri dissimilis
nobilitate et sapientia, facultate et corporis
elegantia.
10.
Intrante igitur Junio Dux Heinricus, Rex cito
futurus, de Bavaria et Orientali Francia collecta
multitudine non modica, super Rhenum Wormatiae
venit, cupiens ibi transire, et Moguntiam ad regalem
benedictionem percipiendam venire. Sed Dux
Herimannus, adunatis Alemannis et quibusdam
Francis, et Alsatientibus, Wormatiam ad contradicendum
transitum festinavit, ibique transire nec
unum permisit. Et facile resistere poterat, qui Rhenum
adjutorem habebat. Erant autem cum Duce
Heinrico viri illustres et sapientissimi; Archiepiscopus
Moguntinus, archiepiscopus Salzburgensis, Episcopus
Brixiensis, Episcopus Wirzeburgensis, Episcopus
Regenesburgensis, Episcopus Strasburgensis,
Episcopus Bataviensis, Episcopus Frisiensis,
Abbas Fuldensis, ceteri Abbates et Comites plurimi.
11.
Cum his Dux, habito consilio, reditum in
Bavariam simulavit, et quasi transitum desperans,
Loresheim venit. Inde Moguntiam festinans, sine
impedimento transivit. Ibi octava Idus Junii in Regem
eligitur, acclamatur, benedicitur, coronatur.
Ibi Franci et Musellenses conveniunt, Regis efficiuntur,
et majestatem ejus ex debito venerantur.
Celebratis igitur diebus ordinationis suae, et quibusque
venientibus in militiam susceptis, Rex Rhenum
iterum transiit, cum maxima multitudine per Orientalem
Franciam in Alemanniam ire properavit, ut
Herimannus, audita devastatione terrae suae, a coepta
rebellione desisteret, et caput, ut ceteri, regiae majestati
subderet. In Alemanniis igitur Rex pluribus
diebus moratur, nolens et volens terram depopulatur.
12.
At Hermannus durae mentis, et protervae
cervicis, iratus super Episcopum Strasburgensem,
eo quod sapienter egerit, et partem meliorem elegerit,
juncto sibi Cunone genero suo, Argentinam
adivit, et militibus Episcopi non fideliter resistentibus
muros civitatis fregit, spolia non modica cepit,
ecclesiam violenter intravit, et | null | ed61e0b2-2bc5-4a8b-9a54-47c490d7de37 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
impie violavit.
Interea Rex, qui erat in Alemannia, Augiae nativitatem
S. Joannis celebrabat, et neminem timens, se
potenter habebat: cum nunciatum esset ei quod
Herimannus obvius venire vellet, et pugnae termino
litem finire; sententia haec Regi placuit; ab Augia
discessit; in quaedam prata amplissima et ad decertandum
opportuna pervenit. Ibi adventum Ducis
expectans et pugnae judicio subire non refutans,
solennitatem Apostolorum celebravit. Sed
Herimannus, salubri consilio usus, occurrere Regi
renuit, et sibi suisque salubrius esse ut latitaret,
quam obviam veniret, credidit.
13.
Regi ergo sic praestolanti, quidam non providae
mentis dabant consilium, ut Constantiam iret,
et ibi Herimanno, quod in Argentina commeruerat,
recompensaret. Episcopi enim Curiensis et Constantiensis,
cum Herimanno erant, non tantum illum ex
corde ad regnum eligentes, quantum vicinitatem
ejus timentes, et de termino litigii dubitantes Sed
Rex, ut erat providus, et de dominio ejusdem civitatis
securus, illis leniter et blande respondit: Absit,
ut pro Herimanni insania in illum retorqueatur
vindicta, a quo mihi regni est concessa corona.
Fortassis etsi pro Argentina Constantiam vastarem,
non mihi damnum minuerem, sed duplicarem. Insuper
male comparat regnum, qui in ejus adeptione
animae postponit detrimentum. Coronavit me Deus
non ad violationes Ecclesiarum, sed ad puniendos
violatores earum. Diu igitur in pratis exspectans et
ad ultimum, sciens non venturum, inde discessit, et
per Alemanniam, curtes Ducis ubique vastando
ire coepit.
14.
Tandem pauperum clamor nimius excrevit,
et usque ad regis aures pervenit. Quem rex diu ferre
non potuit, sciens eos nihil in duritia Ducis deliquisse,
et ob hoc plus justo passos fuisse. Quapropter
pietate motus ab Alemannia recessit, et in
Franciam terram unice sibi dilectam venit, certus
de Duce quia, vellet nollet, cervicem flectere, et,
jugum pati quandoque deberet.
15.
Praetereundum non existimo, quod antequam
rex ab Alemannia exiret, Hezelo, Bertholdi filius,
quem tempore ducatus sui ultra omnes comites regni
hujus ditaverat, legatos quos in ipso exercitu
meliores eligere poterat, ad ipsum transmisit [et]
ut Bavariensem ducatum sibi concederet, inconsulte
rogavit. Sed inconsultae quaestioni consulta
paratur responsio, et festinanti petitioni, ponderata
monstratur deliberatio. Patienter enim audita legatione
ait: Quos semper praecipuos inter omnes
gentes habui, quosque semper toto mentis affectu
amavi, hos adepta benedictione regali, in lege sua
nec deteriorare volo, nec deteriorari patiar, dum
vixero. Legem habent, et ducem eligendi potestatem
ex lege tenent: hanc ne dum ego frangam; quicumque
frangere tentaverit me inimicum habebit.
In hac etiam expeditione male [nil] promeruerunt,
ut cuilibet eos, absque eorumdem electione, concedam.
Adhuc mecum sub ancipiti fine militant et
ego eos nolentes cuilibet mortalium traderem?
Exspectet ut in Bavariam redeam; ibi, si illum
elegerint, eligo et laudo; si renuerint, renuo. Nec
etiam existimo illum esse tantae insipientiae, ut ex
meo dedecore honorem suum quaerat amplificare.
Hezelo, accepto hujusmodi responso, fomitem rebellionis
concepit, quem post annum monstrando in
dolorem sui peperit.
16.
Rex igitur, non multis diebus in Francia moratus,
in Turingiam ivit. Ibi absque mora Guilhelmus
princeps Toringorum cum exteris occurrens,
regis efficitur. Inde rex procedens in Saxoniam,
pervenit Merseburg. Benno dux Saxonum, Bulizlaus
Dux Sclavorum, Liebzo archiepiscopus Bremensis.
Benno episcopus Hildenensis, Ratherius
episcopus Paderbonensis, Arnulphus Halberstetensis,
ceteri episcopi de Saxonia, et comites plurimi in
festivitate S. Jacobi Regi occurrunt, acclamatum
suscipiunt, collaudant, collaudato manus singuli per
ordinem reddunt, redditis manibus fidem suam per
sacramenta promittunt, fide promissa, regem coronant,
coronatum in solio regio locant, locatum debita
congratulatione venerantur.
17.
His strenue peractis, Bulizlaus inde discedens,
ab ipsa die qua fidem promiserat et promissam
sacramento firmaverat, perversa meditari, et meditata,
prout potuit, coepit machinari. Ipse enim et
Hezelo collocutione in invicem habita, alter alterius
venenatis consiliis tactus, uterque coepit quod
utrumque male finisse puduit. Interea regi a Saxonia
in regnum Lothariense properanti Gruonae occurrit
uxor sua Domina Cunigunda nomine jam
extans, sed re cito regina futura. Inde enim Paderbornam
veniens, in festo S. Laurentii, acclamatur | null | 57026a71-8d29-439a-ad0e-71f6a54a71f9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
benedicitur, coronatur, et fit Kunigunda Kuninga,
quod Latine interpretari potest, regina, regina.
18.
Sed ut numquam serenitas, quam non sequatur
nubilositas; sic raro jocunditas, quam non
comitetur adversitas. Nam in benedictione reginae
cunctis exsultantibus, Bavarii (quorum mos est in
aliena terra velle quod in sua volunt), circa civitatem
fruges colligere, et agricolas sua defendere
volentes, irrationabiliter coeperunt tractare. Quae
res indigenas commovit, et ad resistendum etiam
fortiter, animavit. Domestici igitur regis, et indigenae,
invalescente contentione, confluunt, concurrunt,
conveniunt. Pugna gravis oritur, ex domesticis
regis juvenis unus interficitur, frater scilicet Domini
Filberti, qui tunc temporis erat Cancellarius,
postmodum vero Frisiensis factus est episcopus.
Hujus interfectione omnes regis fideles commoti
graviter, cives coeperunt persequi, et eos persequendo,
insatiabiliter grassari. Et nisi regia potestate
retinerentur, omnes usque ad interniciem
persequerentur.
19.
Cum plurima igitur difficultate sedato tumultu,
castigatisque illis, quorum stultitia causa seditionis
extitit: inde rex Dinsberg properat, illic Lothariensium
adventum exspectat. Occurrunt primi
Leodicensis, et Cameracensis episcopi, nil de regis
prudentia dubitantes, nil de fide ejus haesitantes.
Occurrit etiam Coloniensis archiepiscopus, sed
quanto ditior, tanto morosius. Erat insuper causa
dilationis, Moguntiae accepta corona benedictionis.
Hi simul regis efficiuntur, fidem promittunt, promissam
sacramento concludunt. Cum his rex Aquasgrani
perveniens, ceteris Lothariensibus convenientibus
in nativitate, post partum Virginis eligitur,
collaudatur, in regiam sedem extollitur, glorificatur.
Sed sub ea glorificatione quidam palmas,
quidam lacrymas fundebant. Lacrymantes namque
Ottonem dolebant amissum, Heinricum non cognoscebant
susceptum.
20.
Sic igitur rex in regnis singulis antecessoris
sui, praeter Italiam et Alemanniam, receptus, et ab
omnibus unanimiter collaudatus, in Franciam revertitur,
ut ibi hiemis asperitate transacta, vere
amoenitatem reducente, in Alemanniam exercitum
duceret, et Herimannum, qui consiliis prudentium uti
nolebat, diversis vastationibus afflictum, pati jugum
doceret. Sed Herimannus, qui consilia juvenum sequendo,
et spem vacuam tenendo extra se positus
erat, se in semetipsum recollegit, et in solennitate
S. Remigii Brusellae regi obviam venit, sciens melius
esse ante damnum non fecisse [ #f.,@# quam] poenitere.
Nudis igitur pedibus cum fidis intercessoribus regi
se repraesentat, pro male commissis veniam petit,
bonis suis per regium donum possidendis gratiam
quaerit, pro his impetrandis, humo tenus genua
flectit.
21.
Illico benigne recipitur, et ei, quod quaerebat
cum omni humilitate, conceditur. Tantum cujusdam
conditionis internectitur ratio; quae, quamvis ad
praesens gravis, in futuro tamen, ei erat salubris.
Eo enim tenore in gratiam recipitur, ut Argentinensis
ecclesia ad pristinum statum ex detrimentis
suis per illum reformetur. Quod ille non renuit, sed
jussu et consultu regis, dictae ecclesiae abbatiam
S. Stephani, in recompensationem detrimenti a se
illati, tradidit. Hac conditione firmata per manus
et sacramenta, regis efficitur, et sic se contentionem
male coeptam finisse laetatur. His expletis, in Bavariam,
nativam terram suam, rex redire decrevit,
nolens novos sic frequentare fideles, ut postponendo
demembraret veteres.
22.
Regensborg igitur S. Martini solennia celebrans,
Blademario cuidam Sclavo ducatum Boemicensem
largitur, et ut ceteris acceptabilior existat,
illum plus justo verbis et rebus honorat. Pluribus
igitur diebus in Bavaria moratur, quaerentibus
legem justitiam faciens, et visitandi gratia venientibus,
honorem, prout quisque dignus erat,
exhibens.
23.
Eodem tempore quidam episcopicida, Harduinus
nomine, non regnabat, sed vitiis in se regnantibus
subserviebat in Italia. Audita enim morte
imperatoris Ottonis, Longobardi surdi et caeci, et de
futuro non providi, hunc elegerunt, et ad poenitentiam
festinantes, in regem sibi coronaverunt. Is
tunc, ut dixi, subserviens dominabatur, et adventum
regis Heinrici semper exspectans, introitus
Longobardiae, quos Clusas indigenae vocant, cum
cautela satis provida tuebatur. Quod etiam verum
Dei erat judicium: Episcopos, qui in electione illius
prae ceteris omnibus aestuantes et sitientes fuerunt,
honorabat ut bulbucos, tractabat ut subulcos. Quadam
namque die episcopum Brixiensem ad se venientem,
et nescio quid ratiocinari volentem, ut
coepit ei ratiocinatio displicere, per capillos arripuit,
et humo tenus quasi bubulcum vilissimum dejecit. | null | c34e1b45-f48a-48d7-ab80-34076426e873 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Cum majoribus nihil tractabat, cum juvenibus omnia
disponebat. Quod etiam erat gravissimum, sub
eo praevaricatores, violatores, depopulatores dominabantur;
legum amatores, Dei cultores deprimebantur.
Cupiditas in eo erat consiliaria; avaritia
cameraria; pecunia, domina et regina. His pedissequis
adulterina sceptra tenebat.
24.
Quapropter quidam pro coronatione illius,
poenitentia ducti, regi Heinrico, alii legatos, alii literas
transmittunt, ut terrae oneri gravissimo subjacenti
subveniat, humillima prece deposcunt.
Mandant etiam, ut si ipse idem in aliquibus occupatus
teneretur, saltem eis suorum Principem aliquem
cum paucis transmitteret. In voluntate hujusmodi
aliqui manifesti, aliqui erant occulti. Tieboldus
namque marchio, et archiepiscopus Ravennas,
et episcopus Mutinensis, Veronensis, et Vercellensis,
aperte in regis Heinrici fidelitate manebant. Archiepiscopus
autem Mediolanensis, et episcopi Cremonensis,
Placentinus, Papiensis, Brixiensis, Comensis,
quod volebant, manifestabant. Omnes tamen in
commune regem Heinricum desiderabant, precibus
per legatos et litteras invitabant.
25.
Tandem a rege Otto dux Carentanorum, qui
etiam Veronensem comitatum tenebat, ad petitionem
Longobardorum explendam eligitur, et cum
paucis, propter fiduciam superius nominatorum, in
Italiam dirigitur. Cui etiam Otto filius Heriberti
cum Ernesto filio Tietboldi marchionis adjungitur.
His, inter montana quae Bavariam et Carinthiam
ab Italia sejungunt, super aquam, quae Brenta vocatur,
convenientibus, Carentani et Foro-Julienses,
cum paucis occurrunt, veluti de promissis Italicorum
fiduciam habentes, et de pugna nil cogitantes.
Interea archiepiscopus Ravennas, et Tieboldus
marchio cum ceteris manifestis fidelibus Heinrici
regis suos congregaverant, volentes occurrere Theutonicis,
et eos in Italiam cum securitate recipere.
Haec Harduinus praesciens, Veronam cum maxima
multitudine venire festinavit, ut et ibi Italicis, in
adjutorium Theutonicorum festinantibus, viam interciperet,
et Clusas, quae ab episcopo Veronensi servabantur,
expugnaret: quod et fecit.
26.
Clusis igitur expugnatis, audiens Theutonicos
in Tridentensem planitiem convenisse, illo cum
omnibus suis festinavit. Sed ibi Theutonicis non
inventis, se in campaniam Veronensem reduxit,
ibique in quodam Castellulo Nativitatem Domini
celebravit. Sed ab hujusmodi homine celebratio
rectius celebrationis dicetur abusio. Interim Theutonici
juxta montem quemdam, qui Ungarius (nescio
qua de causa) vocatur, praevenientes, et Harduinum
jam Clusas occupasse scientes, ipsi Harduino
legatos suos transmittunt, et ut aut eis cedat, donec
transeant, aut sibi cedentibus veniat, rogant.
Harduinus, audita legatione, sese in fraudem deceptionis
convertens, ait: Nobiscum nocte maneatis,
crastina die cum nostris fidelibus inito consilio,
vobis respondere poterimus.
27.
Legatis igitur insidias non intelligentibus,
ipse per totam noctem castra suorum circuit, ut in
crastino parati sint ad congrediendum Theutonicis,
monet. Die lucente, legati venientes ad accipiendum
responsum, Longobardos omnes loricatos et ad
praelium paratos vident; quid hoc significet, Harduinum
interrogant. Ille consilium iniquitatis evomens,
ait: Fortassis unius temporis erit renuntiatio
vestra. Inde promovens exercitum media die ad
Ungaricum montem pervenit. Exercitus autem ille
existimabatur MXV esse virorum. De Theutonicis vero
vix erant quingenti; et hi partim per fodrum
divisi; partim ad vias custodiendas transmissi. Qui,
Harduini adventum percipientes, repente armantur,
et, prout possunt, ad resistendum parantur: virtutis
eligentes famam, et postponentes vitam.
28.
Interea Harduinus cum Longobardis supervenit.
Otto cum Theutonicis obviam venit. Fit congressio,
fit pugna, fit caedes ex utraque parte gravissima;
et pene Theutonicorum, quamvis paucissimorum,
esset victoria, si non impediret Ottonis,
fratris Regensburgensis episcopi, fuga. Illo enim
fugiente, Theutonicorum acies minuitur, et iterum
a multis congressa, devincitur. Longobardorum tandem
extitit victoria, sed plurima suorum caede
comparata. Revertuntur Theutonici, et sic tunc confusi
quandoque tamen talionem reddituri. Interea
Rex a Bavaria in Franciam reversus, Frankenfort
Nativitatem Domini celebrat, multorum legationes
suscipit, legatos cum muneribus et responsis dignis
remittit. Herimannus etiam, jam ante jugum pati
nescius, eidem celebrationi interfuit, et, ut oportuit,
per omnia regiae majestati obediens fuit.
4.
Millesimo secundo anno ab Incarnatione Domini,
Indictione duodecima, Otto tertius imperator
Augustus, Paternae, quod est castellum Romaniae,
moritur. Vir dum juxta corporis speciositate floridus,
morum probitate modestus, aetate quidem juvenis,
sed ingenua capacitate | null | b1e1743a-0483-4416-bc4f-c650590e8bc0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
senilis, benignitate
mirabilis. In cujus gestis scribendis satis avidus
essem, si aut memoriter tenerem, aut relatorem
certum haberem. Hoc tantum scio, quia, quamvis
in primaeva aetate plurima pueriliter egisset, in
supremis irreprehensibiliter vivebat. Deum amabat,
amando timebat, omnibus placebat, nemini displicebat,
nisi forte infidelibus: quia innatum est bonis,
malis displicere, et bonis placere. Tandem qualis
ejus anteacta vita fuisset, in morte ipsius, qui affuerunt,
videre potuerunt. Quicunque enim interfuit,
in devotione ejus intelligere potuit, quia non
obiit, sed ad desiderium suum singulare migravit.
Ad creatorem creatura fidelis ex voto redire properavit.
Cujus non obitus, sed transitus omnium,
qui sanae mentis erant, luctus mirabilis, plantus
erat incredibilis.
5.
Dolor esset etiam insanabilis, nisi superstes
ei exstitisset Heinricus dux gloriosus, et vir ad regnum
suscipiendum strenuus. Is tunc temporis ducatum
in Bavariensi regno tenebat, populum pacifice
regebat, pacem amplificabat, ecclesiarum facultates
augebat, leges et religiones magnificabat. Tandem
sic in ducatu vixit, quod omnibus placuit, ut
de ducatu transduceretur ad regnum, de vexillo
extolleretur in solium hereditarium. Hereditarium
dicimus; quia, ut ab his, qui genealogias computare
noverant, audivimus, a Karolo magno ex parte
patris decimam septimam; ex parte matris, decimam
sextam lineam propagationis tenebat. Insuper
tertius Otto post obitum in Regem eligebatur, et
ipsi tertium ad invicem consanguinitatis gradum
tenebant. Mater autem sua Conradi regis fuit
filia.
6.
His antecessoribus exortus successor ingenuus
eligitur, et ut Rex fiat, ab omnibus desideratur. Sed
qualiter ad regnum ab his, qui sanae mentis erant,
invitatus fuerit; qualiter etiam invidia virorum bonorum
comitatrix per suos satellites [id] impedire
tentaverit, nec mihi fastidiosum est dicere, nec
ceteris superfluum audire. Invidiam bonorum comitatricem
me dixisse ne mireris: quia ubi abundant
strenue gesta, abundat et invidia. Unde quidam
Philosophus interrogatus a discipulo suo qualiter
vivere posset, ut invidiorum corrosiones devitare
valeret, respondit: Nil bene, nil strenue, nil prudenter
agas, et ita te posse detractiones invidorum
declinare scias. Aut igitur stultus esto, et invidiam
declinato; aut prudenter agito, et invidiam sustineto.
7.
Ottone ergo gloriosissimo Imperatore defuncto,
Cisalpini, qui cum eo erant, archiepiscopus Coloniensis,
episcopi Leodicensis, Augustensis et Constantiensis,
Otto filius Caroli, Henricus et Juncmannus
Comites, et ceteri quamplures fideliter agentes,
cum maxima difficultate et periculis pluribus per
Veronam, per Bavariam, cadaver ipsius reportabant.
Quibus Dux nobilissimus cum Bavaricis Episcopis
et Comitibus obviam venit, corpus senioris
et consanguinei sui, qua decuit, veneratione suscepit,
totum exercitum, qua debuit liberalitate recepit,
per terram suam, qua oportuit commoditate
conduxit. Tandem Muneborg perveniens, ipse suis
humeris corpus Imperatoris in civitatem subvexit,
pietatis exemplum et humanitatis exhibens debitum,
exercitum diurnare fecit, ut et ipsi de utilitate, et
consolatione regni colloquerentur, et equi itineris
longitudine fessi recrearentur. Ibi quibusque melioribus
regia dona faciens, junxit sibi per amicitiam
quos postmodum suscepturus erat in militiam.
8.
Deinde cum corpore usque Augustam veniens
in basilica S. Afrae, juxta sepulcrum S. Udalrici
decentissime sepeliri Imperatoris interiora fecit, et
pro anima ejus eidem ecclesiae centum mansos ex
propria hereditate concessit. Ibi valedicens ceteris,
ipse ad propria remeavit. Corpus vero Imperatoris,
Aquisgrani transvectum honorifice, ut adhuc videri
potest, in medio ecclesiae S. Mariae sepultum est.
Quam ecclesiam idem benignissimus Imperator et
unice dilexit, et plurima facultate ditavit.
9.
Tunc temporis post Heinricum Ducem magnificum,
majores erant in regno, Benno Dux in Saxonia,
Herimannus Dux in Alemannia, Theodoricus in
Lothariensi regno, Ekehardus marchio in Toringia.
Benno, ut sapiens, non animabatur ad regnum,
sciens Heinricum vigere prae ceteris ad obtinendum.
Sapientis enim est spernere in his appetitionem
in quibus scit fieri non posse consecutionem.
Theodoricus quoque Heinricum Ducem in regno esse
sciens heredem, noluit incipere quod non posset
finire. Herimannus vero homo potens, et in ceteris
prudens; in hoc tamen non sapiens; se posse credidit
quod postmodum se non posse probavit.
Ekehardus autem nescio an in adipiscendo regno
spem tenens, an rebellionem meditans, in regia
curte, | null | 8ff43923-b03b-4127-a548-d697f56c8045 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quae Poleda dicitur, per noctem ab inimicis
suis egreditur, viriliter pugnans interficitur. Remansit
contentio inter Heinricum Ducem glorisissimum
et Herimannum virum potentissimum, sed brevis et
cito finem habitura. Erat namque alter alteri dissimilis
nobilitate et sapientia, facultate et corporis
elegantia.
10.
Intrante igitur Junio Dux Heinricus, Rex cito
futurus, de Bavaria et Orientali Francia collecta
multitudine non modica, super Rhenum Wormatiae
venit, cupiens ibi transire, et Moguntiam ad regalem
benedictionem percipiendam venire. Sed Dux
Herimannus, adunatis Alemannis et quibusdam
Francis, et Alsatientibus, Wormatiam ad contradicendum
transitum festinavit, ibique transire nec
unum permisit. Et facile resistere poterat, qui Rhenum
adjutorem habebat. Erant autem cum Duce
Heinrico viri illustres et sapientissimi; Archiepiscopus
Moguntinus, archiepiscopus Salzburgensis, Episcopus
Brixiensis, Episcopus Wirzeburgensis, Episcopus
Regenesburgensis, Episcopus Strasburgensis,
Episcopus Bataviensis, Episcopus Frisiensis,
Abbas Fuldensis, ceteri Abbates et Comites plurimi.
11.
Cum his Dux, habito consilio, reditum in
Bavariam simulavit, et quasi transitum desperans,
Loresheim venit. Inde Moguntiam festinans, sine
impedimento transivit. Ibi octava Idus Junii in Regem
eligitur, acclamatur, benedicitur, coronatur.
Ibi Franci et Musellenses conveniunt, Regis efficiuntur,
et majestatem ejus ex debito venerantur.
Celebratis igitur diebus ordinationis suae, et quibusque
venientibus in militiam susceptis, Rex Rhenum
iterum transiit, cum maxima multitudine per Orientalem
Franciam in Alemanniam ire properavit, ut
Herimannus, audita devastatione terrae suae, a coepta
rebellione desisteret, et caput, ut ceteri, regiae majestati
subderet. In Alemanniis igitur Rex pluribus
diebus moratur, nolens et volens terram depopulatur.
12.
At Hermannus durae mentis, et protervae
cervicis, iratus super Episcopum Strasburgensem,
eo quod sapienter egerit, et partem meliorem elegerit,
juncto sibi Cunone genero suo, Argentinam
adivit, et militibus Episcopi non fideliter resistentibus
muros civitatis fregit, spolia non modica cepit,
ecclesiam violenter intravit, et impie violavit.
Interea Rex, qui erat in Alemannia, Augiae nativitatem
S. Joannis celebrabat, et neminem timens, se
potenter habebat: cum nunciatum esset ei quod
Herimannus obvius venire vellet, et pugnae termino
litem finire; sententia haec Regi placuit; ab Augia
discessit; in quaedam prata amplissima et ad decertandum
opportuna pervenit. Ibi adventum Ducis
expectans et pugnae judicio subire non refutans,
solennitatem Apostolorum celebravit. Sed
Herimannus, salubri consilio usus, occurrere Regi
renuit, et sibi suisque salubrius esse ut latitaret,
quam obviam veniret, credidit.
13.
Regi ergo sic praestolanti, quidam non providae
mentis dabant consilium, ut Constantiam iret,
et ibi Herimanno, quod in Argentina commeruerat,
recompensaret. Episcopi enim Curiensis et Constantiensis,
cum Herimanno erant, non tantum illum ex
corde ad regnum eligentes, quantum vicinitatem
ejus timentes, et de termino litigii dubitantes Sed
Rex, ut erat providus, et de dominio ejusdem civitatis
securus, illis leniter et blande respondit: Absit,
ut pro Herimanni insania in illum retorqueatur
vindicta, a quo mihi regni est concessa corona.
Fortassis etsi pro Argentina Constantiam vastarem,
non mihi damnum minuerem, sed duplicarem. Insuper
male comparat regnum, qui in ejus adeptione
animae postponit detrimentum. Coronavit me Deus
non ad violationes Ecclesiarum, sed ad puniendos
violatores earum. Diu igitur in pratis exspectans et
ad ultimum, sciens non venturum, inde discessit, et
per Alemanniam, curtes Ducis ubique vastando
ire coepit.
14.
Tandem pauperum clamor nimius excrevit,
et usque ad regis aures pervenit. Quem rex diu ferre
non potuit, sciens eos nihil in duritia Ducis deliquisse,
et ob hoc plus justo passos fuisse. Quapropter
pietate motus ab Alemannia recessit, et in
Franciam terram unice sibi dilectam venit, certus
de Duce quia, vellet nollet, cervicem flectere, et,
jugum pati quandoque deberet.
15.
Praetereundum non existimo, quod antequam
rex ab Alemannia exiret, Hezelo, Bertholdi filius,
quem tempore ducatus sui ultra omnes comites regni
hujus ditaverat, legatos quos in ipso exercitu
meliores eligere poterat, ad ipsum transmisit [et]
ut Bavariensem ducatum sibi concederet, inconsulte
rogavit. Sed inconsultae quaestioni consulta
paratur responsio, et festinanti petitioni, ponderata
monstratur deliberatio. Patienter enim audita legatione
ait: Quos semper praecipuos inter omnes
gentes habui, quosque semper | null | 656fd523-93a8-4aec-a5aa-5f736f0b7099 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
toto mentis affectu
amavi, hos adepta benedictione regali, in lege sua
nec deteriorare volo, nec deteriorari patiar, dum
vixero. Legem habent, et ducem eligendi potestatem
ex lege tenent: hanc ne dum ego frangam; quicumque
frangere tentaverit me inimicum habebit.
In hac etiam expeditione male [nil] promeruerunt,
ut cuilibet eos, absque eorumdem electione, concedam.
Adhuc mecum sub ancipiti fine militant et
ego eos nolentes cuilibet mortalium traderem?
Exspectet ut in Bavariam redeam; ibi, si illum
elegerint, eligo et laudo; si renuerint, renuo. Nec
etiam existimo illum esse tantae insipientiae, ut ex
meo dedecore honorem suum quaerat amplificare.
Hezelo, accepto hujusmodi responso, fomitem rebellionis
concepit, quem post annum monstrando in
dolorem sui peperit.
16.
Rex igitur, non multis diebus in Francia moratus,
in Turingiam ivit. Ibi absque mora Guilhelmus
princeps Toringorum cum exteris occurrens,
regis efficitur. Inde rex procedens in Saxoniam,
pervenit Merseburg. Benno dux Saxonum, Bulizlaus
Dux Sclavorum, Liebzo archiepiscopus Bremensis.
Benno episcopus Hildenensis, Ratherius
episcopus Paderbonensis, Arnulphus Halberstetensis,
ceteri episcopi de Saxonia, et comites plurimi in
festivitate S. Jacobi Regi occurrunt, acclamatum
suscipiunt, collaudant, collaudato manus singuli per
ordinem reddunt, redditis manibus fidem suam per
sacramenta promittunt, fide promissa, regem coronant,
coronatum in solio regio locant, locatum debita
congratulatione venerantur.
17.
His strenue peractis, Bulizlaus inde discedens,
ab ipsa die qua fidem promiserat et promissam
sacramento firmaverat, perversa meditari, et meditata,
prout potuit, coepit machinari. Ipse enim et
Hezelo collocutione in invicem habita, alter alterius
venenatis consiliis tactus, uterque coepit quod
utrumque male finisse puduit. Interea regi a Saxonia
in regnum Lothariense properanti Gruonae occurrit
uxor sua Domina Cunigunda nomine jam
extans, sed re cito regina futura. Inde enim Paderbornam
veniens, in festo S. Laurentii, acclamatur,
benedicitur, coronatur, et fit Kunigunda Kuninga,
quod Latine interpretari potest, regina, regina.
18.
Sed ut numquam serenitas, quam non sequatur
nubilositas; sic raro jocunditas, quam non
comitetur adversitas. Nam in benedictione reginae
cunctis exsultantibus, Bavarii (quorum mos est in
aliena terra velle quod in sua volunt), circa civitatem
fruges colligere, et agricolas sua defendere
volentes, irrationabiliter coeperunt tractare. Quae
res indigenas commovit, et ad resistendum etiam
fortiter, animavit. Domestici igitur regis, et indigenae,
invalescente contentione, confluunt, concurrunt,
conveniunt. Pugna gravis oritur, ex domesticis
regis juvenis unus interficitur, frater scilicet Domini
Filberti, qui tunc temporis erat Cancellarius,
postmodum vero Frisiensis factus est episcopus.
Hujus interfectione omnes regis fideles commoti
graviter, cives coeperunt persequi, et eos persequendo,
insatiabiliter grassari. Et nisi regia potestate
retinerentur, omnes usque ad interniciem
persequerentur.
19.
Cum plurima igitur difficultate sedato tumultu,
castigatisque illis, quorum stultitia causa seditionis
extitit: inde rex Dinsberg properat, illic Lothariensium
adventum exspectat. Occurrunt primi
Leodicensis, et Cameracensis episcopi, nil de regis
prudentia dubitantes, nil de fide ejus haesitantes.
Occurrit etiam Coloniensis archiepiscopus, sed
quanto ditior, tanto morosius. Erat insuper causa
dilationis, Moguntiae accepta corona benedictionis.
Hi simul regis efficiuntur, fidem promittunt, promissam
sacramento concludunt. Cum his rex Aquasgrani
perveniens, ceteris Lothariensibus convenientibus
in nativitate, post partum Virginis eligitur,
collaudatur, in regiam sedem extollitur, glorificatur.
Sed sub ea glorificatione quidam palmas,
quidam lacrymas fundebant. Lacrymantes namque
Ottonem dolebant amissum, Heinricum non cognoscebant
susceptum.
20.
Sic igitur rex in regnis singulis antecessoris
sui, praeter Italiam et Alemanniam, receptus, et ab
omnibus unanimiter collaudatus, in Franciam revertitur,
ut ibi hiemis asperitate transacta, vere
amoenitatem reducente, in Alemanniam exercitum
duceret, et Herimannum, qui consiliis prudentium uti
nolebat, diversis vastationibus afflictum, pati jugum
doceret. Sed Herimannus, qui consilia juvenum sequendo,
et spem vacuam tenendo extra se positus
erat, se in semetipsum recollegit, et in solennitate
S. Remigii Brusellae regi obviam venit, sciens melius
esse ante damnum non fecisse [ #f.,@# quam] poenitere.
Nudis igitur pedibus cum fidis intercessoribus regi
se repraesentat, pro male commissis veniam petit,
bonis suis per regium | null | 8a8a7c90-3b78-44b4-8276-0dae11810735 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
donum possidendis gratiam
quaerit, pro his impetrandis, humo tenus genua
flectit.
21.
Illico benigne recipitur, et ei, quod quaerebat
cum omni humilitate, conceditur. Tantum cujusdam
conditionis internectitur ratio; quae, quamvis ad
praesens gravis, in futuro tamen, ei erat salubris.
Eo enim tenore in gratiam recipitur, ut Argentinensis
ecclesia ad pristinum statum ex detrimentis
suis per illum reformetur. Quod ille non renuit, sed
jussu et consultu regis, dictae ecclesiae abbatiam
S. Stephani, in recompensationem detrimenti a se
illati, tradidit. Hac conditione firmata per manus
et sacramenta, regis efficitur, et sic se contentionem
male coeptam finisse laetatur. His expletis, in Bavariam,
nativam terram suam, rex redire decrevit,
nolens novos sic frequentare fideles, ut postponendo
demembraret veteres.
22.
Regensborg igitur S. Martini solennia celebrans,
Blademario cuidam Sclavo ducatum Boemicensem
largitur, et ut ceteris acceptabilior existat,
illum plus justo verbis et rebus honorat. Pluribus
igitur diebus in Bavaria moratur, quaerentibus
legem justitiam faciens, et visitandi gratia venientibus,
honorem, prout quisque dignus erat,
exhibens.
23.
Eodem tempore quidam episcopicida, Harduinus
nomine, non regnabat, sed vitiis in se regnantibus
subserviebat in Italia. Audita enim morte
imperatoris Ottonis, Longobardi surdi et caeci, et de
futuro non providi, hunc elegerunt, et ad poenitentiam
festinantes, in regem sibi coronaverunt. Is
tunc, ut dixi, subserviens dominabatur, et adventum
regis Heinrici semper exspectans, introitus
Longobardiae, quos Clusas indigenae vocant, cum
cautela satis provida tuebatur. Quod etiam verum
Dei erat judicium: Episcopos, qui in electione illius
prae ceteris omnibus aestuantes et sitientes fuerunt,
honorabat ut bulbucos, tractabat ut subulcos. Quadam
namque die episcopum Brixiensem ad se venientem,
et nescio quid ratiocinari volentem, ut
coepit ei ratiocinatio displicere, per capillos arripuit,
et humo tenus quasi bubulcum vilissimum dejecit.
Cum majoribus nihil tractabat, cum juvenibus omnia
disponebat. Quod etiam erat gravissimum, sub
eo praevaricatores, violatores, depopulatores dominabantur;
legum amatores, Dei cultores deprimebantur.
Cupiditas in eo erat consiliaria; avaritia
cameraria; pecunia, domina et regina. His pedissequis
adulterina sceptra tenebat.
24.
Quapropter quidam pro coronatione illius,
poenitentia ducti, regi Heinrico, alii legatos, alii literas
transmittunt, ut terrae oneri gravissimo subjacenti
subveniat, humillima prece deposcunt.
Mandant etiam, ut si ipse idem in aliquibus occupatus
teneretur, saltem eis suorum Principem aliquem
cum paucis transmitteret. In voluntate hujusmodi
aliqui manifesti, aliqui erant occulti. Tieboldus
namque marchio, et archiepiscopus Ravennas,
et episcopus Mutinensis, Veronensis, et Vercellensis,
aperte in regis Heinrici fidelitate manebant. Archiepiscopus
autem Mediolanensis, et episcopi Cremonensis,
Placentinus, Papiensis, Brixiensis, Comensis,
quod volebant, manifestabant. Omnes tamen in
commune regem Heinricum desiderabant, precibus
per legatos et litteras invitabant.
25.
Tandem a rege Otto dux Carentanorum, qui
etiam Veronensem comitatum tenebat, ad petitionem
Longobardorum explendam eligitur, et cum
paucis, propter fiduciam superius nominatorum, in
Italiam dirigitur. Cui etiam Otto filius Heriberti
cum Ernesto filio Tietboldi marchionis adjungitur.
His, inter montana quae Bavariam et Carinthiam
ab Italia sejungunt, super aquam, quae Brenta vocatur,
convenientibus, Carentani et Foro-Julienses,
cum paucis occurrunt, veluti de promissis Italicorum
fiduciam habentes, et de pugna nil cogitantes.
Interea archiepiscopus Ravennas, et Tieboldus
marchio cum ceteris manifestis fidelibus Heinrici
regis suos congregaverant, volentes occurrere Theutonicis,
et eos in Italiam cum securitate recipere.
Haec Harduinus praesciens, Veronam cum maxima
multitudine venire festinavit, ut et ibi Italicis, in
adjutorium Theutonicorum festinantibus, viam interciperet,
et Clusas, quae ab episcopo Veronensi servabantur,
expugnaret: quod et fecit.
26.
Clusis igitur expugnatis, audiens Theutonicos
in Tridentensem planitiem convenisse, illo cum
omnibus suis festinavit. Sed ibi Theutonicis non
inventis, se in campaniam Veronensem reduxit,
ibique in quodam Castellulo Nativitatem Domini
celebravit. Sed ab hujusmodi homine celebratio
rectius celebrationis dicetur abusio. Interim Theutonici
juxta montem quemdam, qui Ungarius (nescio
qua de causa) vocatur, praevenientes, et Harduinum
jam Clusas occupasse scientes, ipsi Harduino
legatos suos transmittunt, et ut aut eis cedat, donec
transeant, aut sibi | null | 23d5ebab-106e-4d46-8a63-6ba303e6bb53 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cedentibus veniat, rogant.
Harduinus, audita legatione, sese in fraudem deceptionis
convertens, ait: Nobiscum nocte maneatis,
crastina die cum nostris fidelibus inito consilio,
vobis respondere poterimus.
27.
Legatis igitur insidias non intelligentibus,
ipse per totam noctem castra suorum circuit, ut in
crastino parati sint ad congrediendum Theutonicis,
monet. Die lucente, legati venientes ad accipiendum
responsum, Longobardos omnes loricatos et ad
praelium paratos vident; quid hoc significet, Harduinum
interrogant. Ille consilium iniquitatis evomens,
ait: Fortassis unius temporis erit renuntiatio
vestra. Inde promovens exercitum media die ad
Ungaricum montem pervenit. Exercitus autem ille
existimabatur MXV esse virorum. De Theutonicis vero
vix erant quingenti; et hi partim per fodrum
divisi; partim ad vias custodiendas transmissi. Qui,
Harduini adventum percipientes, repente armantur,
et, prout possunt, ad resistendum parantur: virtutis
eligentes famam, et postponentes vitam.
28.
Interea Harduinus cum Longobardis supervenit.
Otto cum Theutonicis obviam venit. Fit congressio,
fit pugna, fit caedes ex utraque parte gravissima;
et pene Theutonicorum, quamvis paucissimorum,
esset victoria, si non impediret Ottonis,
fratris Regensburgensis episcopi, fuga. Illo enim
fugiente, Theutonicorum acies minuitur, et iterum
a multis congressa, devincitur. Longobardorum tandem
extitit victoria, sed plurima suorum caede
comparata. Revertuntur Theutonici, et sic tunc confusi
quandoque tamen talionem reddituri. Interea
Rex a Bavaria in Franciam reversus, Frankenfort
Nativitatem Domini celebrat, multorum legationes
suscipit, legatos cum muneribus et responsis dignis
remittit. Herimannus etiam, jam ante jugum pati
nescius, eidem celebrationi interfuit, et, ut oportuit,
per omnia regiae majestati obediens fuit.
ANNUS CHRISTI MIII, HENRICI IMPERANTIS II.
29.
Anno ab Incarnat. Dom. MIII, Indictione prima,
Rex Heinricus in Mosellensem pagum, in quem nondum
intraverat, ire decrevit, sciens quod terra
quam Rex non frequentat, saepissime pauperum clamoribus
et gemitibus abundat. Theodonis-Villam
igitur venit, et ibi cum omnibus Mosellensibus generale
colloquium tenuit. In quo colloquio duces
Herimannus et Theodoricus, qui defensores et coadjutores
legum esse debebant, conscii sibi ipsi,
impugnatores erant, et expugnatores esse volebant.
Sed Rex ut hoc cognovit, quanto eos adversus justitiam
pertinaciores vidit, tanto ardentius institit,
et quibusque, super ipsos etiam duces clamantibus,
legem faciendo sategit. Tandem inter diversos
clamores castellum unum ducis, quod Mulsberg vocabatur,
in detrimentum pagensium esse comperiens,
diruere jubet, ut non restruatur communitione
potentissima monet.
30.
Colloquio potenter habito, Aquasgrani ire
decrevit, ut ibi et anniversarium Imperatoris debita
devotione recoleret; et Lotharienses ad se confluentes
ad fidelitatem sui et utilitatem regni corroborat.
Interim infirmitate gravissima tangitur, et
Rex cum sit, homo esse monetur. Iter tamen coeptum
finivit, et Aquas usque pervenit. Ibi commemoratione
consanguinei, et Senioris sui devotissime habita,
plurima de sanctitate S. Servatii audiens, Trajectum
ivit, ut et Sanctorum ibi quiescentium sibi intercessiones
imploraret, et ad servitium Dei locum et
vitam canonicorum ordinaret. Ibi primum de bello
inter Italicos et Theutonicos habito audivit; et,
quod sapientis est, aequanimiter tulit: sciens nec
coelum semper posse serenari, nec res humanas sine
intermissione prosperari.
31.
Inde S. Lamberti merita non parvipendens,
Leodium venit. Ibi cholicam infirmitatem, ab antecessoribus
suis ingenitam, gravissime patitur:
et, qui per regalem potentiam usu humanae fragilitatis
extollitur, per corporalem molestiam paterna
castigatione reprimitur. Aquasgrani iterum revertitur,
Purificationem S. Dei Genitricis celeberrima
devotione veneratur. Lothariensibus, data licentia,
inde discessis, Noviomagum venit. Ibi pluribus
diebus Quadragesimae moratur, Deo, quae Dei sunt,
reddens, et hominibus, quae sua sunt, faciens. Interea
Bladeimarius dux Boemensis moritur. et Bulizlaus
infidelitatis venenum, ex propriae iniquitatis fonte
potatum, in contrarietatem Regis evomere nititur.
Nam Pragam, quae caput est Boemiae, per pecuniae
deceptiones, per falsas promissiones, per astutissimas
fraudes invadit. Milzaviam quoque Saxoniae et
Poloniae interjacentem marchiam, insidiis, quibus
doctus erat, suae infelicitati subjicit.
32.
Quod cum Regi nuntiatum esset, non inflammabatur,
non stomachabatur, non ad vindictam
repentinis motibus animabatur; sciens quia ira et
festinatio semper inimicae sunt consilio. Sed notitiam
dictae | null | 56b5f06d-7141-457f-80cd-fc11f3ebbb86 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
invasionis dissimulans, mandavit ei per legatos
sapientes et eloquentes, ut terram suam, quae
Principe noviter erat viduata, non invaderet, quam,
si vellet, cum gratia sua et dono voluntario acquirere
posset. Hujusmodi legationem Bulizlaus audiens infelix
mandata sprevit dulcia, amara quandoque
passurus verbera. Erat enim Hezelo cum eo puteum
fodiens rebellionis, de quo infidae bibiturus erat
aquam confusionis; laqueos quoque connectens,
casurus in ipsos. Quadragesima finita, Rex, qui
Theleborg Pascha celebrat, et Bulizlai violentiam,
ut sapiens, scienter ignorat: Ottonem quoque, et
Ernestionem tunc sibi obviam ab Italico praelio
venientes, pro vulnerum susceptione, pro necessariae
fugae confusione, donis regiis honorat, et debita
consolatione relevat . . . . . . quoque tunc usque
Saxonibus infestos, ultro venientes suscipit, et
sub benignitatis discretione sibi fidelissimos reddidit.
33.
Post haec in diebus Rogationum Meresberg
moratur, ibique ei de Bulizlai et Hezelonis contumacia
renunciatur. Ipse, credere dissimulans, inde
discessit, et ad celebrandam Pentecosten Halberstete
venit. Deinde in Bavariam tendit, scire volens an
quae de Hezelone dicebantur vera essent. Quo cum
pervenisset, et Hezelonis furorem circa loca sibi finitima
irrationabiliter accensum comperisset, ac
Bulizlai adjutorio illum fretum esse novisset, Bulizlao
talionem in futura reservans, a sinu regni sui insitae
pestis radicem primum exstirpare decrevit, ut interioribus
quieti et paci restitutis, exteriores inquietationes
facilius postmodum extingueret; non ignorans,
quoniam insipientis est in vulnere repente
cutem sanare, et contusionem carnis sub sanatione
cutis occultare. Vulneris enim curatio, si ab interioribus
ad exteriora deducitur, firmior in superficie
concluditur.
34.
Interea et Ernesto eidem rebellioni adjungitur,
nulla laesione coactus, sed, vel juventutis
fervore, vel per eum commoda sua amplificare
quaerentium suggestione seductus. Dominus Bruno
etiam frater Regis Heinrici et episcopus associatur,
aetate juvenis, et per juventutem ad seducendum
facilis. Et hoc infidelium erat gloriatio, quod in
partibus suis fratrem Regis habebant. Haec ergo
conspiratio, quanto juniores et insipientiores colligit,
tanto turpius et enervius defecit. Dicitur enim:
Insipientium glomeratio consilii est dissipatio: et
consilii dissipatio actum est enervatio.
35.
Rex igitur quosdam Lotharienses et Francos
ac Bavarios colligens, intrante Augusto, in
Franciam exercitum super Hezelonem duxit; bona
ejus devastavit, ipsum cum domino et Brunone et
Ernestone per silvas latitare coegit. Tandem se ad
castellorum munimenta contulit, quae capi posse,
nec Hezelo timebat, nec aliorum quisquam credebat.
In primo igitur impetu Mertula diruitur, et
Hezelonis milites in ea capti, per intercessionem
Principum, sani et salvi permittuntur abire. Sclavi
autem [a] Bulizlao in adjutorium missi, in servitutem
exercitui distribuuntur.
36.
Post haec Rex Crucinam obsedit, ubi uxor
Hezelonis ac filii erant, et quaeque illi chariora esse
poterant. In qua obsessione in primis post annonam
incaute exeuntes, ab Hezelone, ceterisque suis coadjutoribus
vulnerabantur, capiebantur, occidebantur.
Rex, hoc cognito, quotidie quadringintos custodes
exeuntibus adhibuit, ut hos custodirent, et insidias
insidiantibus pararent. Hoc Hezelo cum sociis audiens,
se in vallem quamdam recepit, in quam nulli,
nisi per semitam unam patebat introitus: ibi tentoria
fixit: ibi noctibus, nescio, an tribus aut duabus,
quasi tutus de rapina pauperum vixit. Hoc custodes
per rusticum unum comperientes, circa horam
sextam, in qua illi se, pro aestu diei, remissius
habebant, in vallem latenter descenderant, loca
plurima circumeuntes, et diligenter Heinrici castra
quaerentes.
37.
Tandem unus eorum tentoria videns, nimis
festinus ad invitandum socios, Kyrie eleison coepit
clamare, et hoc, ut citius veniant, frequenter iterare.
Haec Hezelo percipiens, relictis tentoriis, armis
etiam, fugam inivit, et a manibus supervenientium
se vix liberavit. Dominus Bruno quoque parmula
non bene relicta, qua extra se positus utebatur, hos,
quibus imperare posset, si cum fratre maneret,
turpiter fugit, et fit risus, qui honor esse debebat
et decus. Sed haec juventutis erant. Dicitur enim:
Qui sine fraeno scientiaea juventute ducitur, in dedecoris
angustias saepe praecipitatur. Et haec juventutis
fuisse aetas postmodum monstravit adulta; quae
illum reddidit et utiliorem sibi ipsi, et fideliorem
fratri. Ernesto capitur et ante Regis praesentiam
ducitur.
38. | null | ee801c2e-7a71-4e54-9f35-9c805358a79d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Quidam illico Regi suggerebant, ut hunc
capitali sententia feriri juberet: quatenus per eum
posteri castigarentur, ne Regis offensam incurrere
sine causa niterentur. Sed Moguntinus archiepiscopus,
qui summum locum impetrandi quaelibet
apud Regem tenebat, intercessor accessit, et juvenem
legi surripuit, mortique subtraxit. Tandem a
Rege Crusina capitur, diruitur, incenditur. Uxor
Hezelonis cum suis abire permittitur, et hoc ei per
intercessionem fratris sui Ottonis conceditur. Hezelo
captam esse Crusinam audiens, ad quamdam suam
munitionem, quae Erana vocabatur, fugiendo pervenit;
et ibi Sigefridum quemdam Saxonem, perversae
conspirationis participem obvium habuit.
39.
Sed nec illi spem resistendi regiae irae habens,
eamdem munitionem idem ipse succendit, et
miseriam suam celare nesciens, quantae desperationis
esset monstravit. Haec Sigefridus Saxo perspiciens,
a spe coeptae rebellionis cecidit; et qui per
alienam fiduciam contra regiam majestatem intumuit,
alienae confusionis acredine tactus crepuit.
Illuc igitur eum venisse puduit, et quanto citius
potuit, ad propria remeavit. Hezelo vero cum
domino Brunone ad Bulizlaum, quasi refugium unicum,
fugit; et, quod cuique est gravissimum, quasi
mendicus alieno pane vivere discit. Interea Rex
Eranam perveniens, causam sui adventus per manus
vivere hostis invenit expletam. Venit enim, ut destrueret;
sed hos destruxit, ne ipse destruendum inveniret.
40.
Hezelone igitur fugato, castellis ejus dirutis,
Rex Baveberg locum unice sibi dilectum redit, ibique
exercitui data licencia, nativitatem S. Dei Genitricis
celebravit. Inde in silvam Speicheshart, quae
Bavariam a Francia dividit, veniens, post laborem
expeditionis, delectationem exercuit venationis. Ibi
autumnavit; ibi ad recreationem sibi, suisque
jocunditatem plenam exhibuit. Inde per Franciam
morose transiens, in Saxoniam venit, et Toringis
ac Saxonibus in Milzaviam, expeditionem futuram
indixit. Exinde Poledae Nativitatem Domini celebravit.
29.
Anno ab Incarnat. Dom. MIII, Indictione prima,
Rex Heinricus in Mosellensem pagum, in quem nondum
intraverat, ire decrevit, sciens quod terra
quam Rex non frequentat, saepissime pauperum clamoribus
et gemitibus abundat. Theodonis-Villam
igitur venit, et ibi cum omnibus Mosellensibus generale
colloquium tenuit. In quo colloquio duces
Herimannus et Theodoricus, qui defensores et coadjutores
legum esse debebant, conscii sibi ipsi,
impugnatores erant, et expugnatores esse volebant.
Sed Rex ut hoc cognovit, quanto eos adversus justitiam
pertinaciores vidit, tanto ardentius institit,
et quibusque, super ipsos etiam duces clamantibus,
legem faciendo sategit. Tandem inter diversos
clamores castellum unum ducis, quod Mulsberg vocabatur,
in detrimentum pagensium esse comperiens,
diruere jubet, ut non restruatur communitione
potentissima monet.
30.
Colloquio potenter habito, Aquasgrani ire
decrevit, ut ibi et anniversarium Imperatoris debita
devotione recoleret; et Lotharienses ad se confluentes
ad fidelitatem sui et utilitatem regni corroborat.
Interim infirmitate gravissima tangitur, et
Rex cum sit, homo esse monetur. Iter tamen coeptum
finivit, et Aquas usque pervenit. Ibi commemoratione
consanguinei, et Senioris sui devotissime habita,
plurima de sanctitate S. Servatii audiens, Trajectum
ivit, ut et Sanctorum ibi quiescentium sibi intercessiones
imploraret, et ad servitium Dei locum et
vitam canonicorum ordinaret. Ibi primum de bello
inter Italicos et Theutonicos habito audivit; et,
quod sapientis est, aequanimiter tulit: sciens nec
coelum semper posse serenari, nec res humanas sine
intermissione prosperari.
31.
Inde S. Lamberti merita non parvipendens,
Leodium venit. Ibi cholicam infirmitatem, ab antecessoribus
suis ingenitam, gravissime patitur:
et, qui per regalem potentiam usu humanae fragilitatis
extollitur, per corporalem molestiam paterna
castigatione reprimitur. Aquasgrani iterum revertitur,
Purificationem S. Dei Genitricis celeberrima
devotione veneratur. Lothariensibus, data licentia,
inde discessis, Noviomagum venit. Ibi pluribus
diebus Quadragesimae moratur, Deo, quae Dei sunt,
reddens, et hominibus, quae sua sunt, faciens. Interea
Bladeimarius dux Boemensis moritur. et Bulizlaus
infidelitatis venenum, ex propriae iniquitatis fonte
potatum, in contrarietatem Regis evomere nititur.
Nam Pragam, quae caput est Boemiae, per pecuniae
deceptiones, per falsas promissiones, per astutissimas
fraudes invadit. Milzaviam quoque Saxoniae et
Poloniae interjacentem marchiam, insidiis, quibus
doctus erat, suae infelicitati subjicit.
32.
Quod cum Regi nuntiatum esset, non inflammabatur,
non stomachabatur, non ad vindictam | null | 09105318-2a99-4751-8dec-167afbb5c377 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
repentinis motibus animabatur; sciens quia ira et
festinatio semper inimicae sunt consilio. Sed notitiam
dictae invasionis dissimulans, mandavit ei per legatos
sapientes et eloquentes, ut terram suam, quae
Principe noviter erat viduata, non invaderet, quam,
si vellet, cum gratia sua et dono voluntario acquirere
posset. Hujusmodi legationem Bulizlaus audiens infelix
mandata sprevit dulcia, amara quandoque
passurus verbera. Erat enim Hezelo cum eo puteum
fodiens rebellionis, de quo infidae bibiturus erat
aquam confusionis; laqueos quoque connectens,
casurus in ipsos. Quadragesima finita, Rex, qui
Theleborg Pascha celebrat, et Bulizlai violentiam,
ut sapiens, scienter ignorat: Ottonem quoque, et
Ernestionem tunc sibi obviam ab Italico praelio
venientes, pro vulnerum susceptione, pro necessariae
fugae confusione, donis regiis honorat, et debita
consolatione relevat . . . . . . quoque tunc usque
Saxonibus infestos, ultro venientes suscipit, et
sub benignitatis discretione sibi fidelissimos reddidit.
33.
Post haec in diebus Rogationum Meresberg
moratur, ibique ei de Bulizlai et Hezelonis contumacia
renunciatur. Ipse, credere dissimulans, inde
discessit, et ad celebrandam Pentecosten Halberstete
venit. Deinde in Bavariam tendit, scire volens an
quae de Hezelone dicebantur vera essent. Quo cum
pervenisset, et Hezelonis furorem circa loca sibi finitima
irrationabiliter accensum comperisset, ac
Bulizlai adjutorio illum fretum esse novisset, Bulizlao
talionem in futura reservans, a sinu regni sui insitae
pestis radicem primum exstirpare decrevit, ut interioribus
quieti et paci restitutis, exteriores inquietationes
facilius postmodum extingueret; non ignorans,
quoniam insipientis est in vulnere repente
cutem sanare, et contusionem carnis sub sanatione
cutis occultare. Vulneris enim curatio, si ab interioribus
ad exteriora deducitur, firmior in superficie
concluditur.
34.
Interea et Ernesto eidem rebellioni adjungitur,
nulla laesione coactus, sed, vel juventutis
fervore, vel per eum commoda sua amplificare
quaerentium suggestione seductus. Dominus Bruno
etiam frater Regis Heinrici et episcopus associatur,
aetate juvenis, et per juventutem ad seducendum
facilis. Et hoc infidelium erat gloriatio, quod in
partibus suis fratrem Regis habebant. Haec ergo
conspiratio, quanto juniores et insipientiores colligit,
tanto turpius et enervius defecit. Dicitur enim:
Insipientium glomeratio consilii est dissipatio: et
consilii dissipatio actum est enervatio.
35.
Rex igitur quosdam Lotharienses et Francos
ac Bavarios colligens, intrante Augusto, in
Franciam exercitum super Hezelonem duxit; bona
ejus devastavit, ipsum cum domino et Brunone et
Ernestone per silvas latitare coegit. Tandem se ad
castellorum munimenta contulit, quae capi posse,
nec Hezelo timebat, nec aliorum quisquam credebat.
In primo igitur impetu Mertula diruitur, et
Hezelonis milites in ea capti, per intercessionem
Principum, sani et salvi permittuntur abire. Sclavi
autem [a] Bulizlao in adjutorium missi, in servitutem
exercitui distribuuntur.
36.
Post haec Rex Crucinam obsedit, ubi uxor
Hezelonis ac filii erant, et quaeque illi chariora esse
poterant. In qua obsessione in primis post annonam
incaute exeuntes, ab Hezelone, ceterisque suis coadjutoribus
vulnerabantur, capiebantur, occidebantur.
Rex, hoc cognito, quotidie quadringintos custodes
exeuntibus adhibuit, ut hos custodirent, et insidias
insidiantibus pararent. Hoc Hezelo cum sociis audiens,
se in vallem quamdam recepit, in quam nulli,
nisi per semitam unam patebat introitus: ibi tentoria
fixit: ibi noctibus, nescio, an tribus aut duabus,
quasi tutus de rapina pauperum vixit. Hoc custodes
per rusticum unum comperientes, circa horam
sextam, in qua illi se, pro aestu diei, remissius
habebant, in vallem latenter descenderant, loca
plurima circumeuntes, et diligenter Heinrici castra
quaerentes.
37.
Tandem unus eorum tentoria videns, nimis
festinus ad invitandum socios, Kyrie eleison coepit
clamare, et hoc, ut citius veniant, frequenter iterare.
Haec Hezelo percipiens, relictis tentoriis, armis
etiam, fugam inivit, et a manibus supervenientium
se vix liberavit. Dominus Bruno quoque parmula
non bene relicta, qua extra se positus utebatur, hos,
quibus imperare posset, si cum fratre maneret,
turpiter fugit, et fit risus, qui honor esse debebat
et decus. Sed haec juventutis erant. Dicitur enim:
Qui sine fraeno scientiaea juventute ducitur, in dedecoris
angustias saepe praecipitatur. Et haec juventutis
fuisse aetas postmodum monstravit adulta; quae
illum reddidit et utiliorem | null | dd645218-f046-4f63-839b-2eff5d08f90a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sibi ipsi, et fideliorem
fratri. Ernesto capitur et ante Regis praesentiam
ducitur.
38.
Quidam illico Regi suggerebant, ut hunc
capitali sententia feriri juberet: quatenus per eum
posteri castigarentur, ne Regis offensam incurrere
sine causa niterentur. Sed Moguntinus archiepiscopus,
qui summum locum impetrandi quaelibet
apud Regem tenebat, intercessor accessit, et juvenem
legi surripuit, mortique subtraxit. Tandem a
Rege Crusina capitur, diruitur, incenditur. Uxor
Hezelonis cum suis abire permittitur, et hoc ei per
intercessionem fratris sui Ottonis conceditur. Hezelo
captam esse Crusinam audiens, ad quamdam suam
munitionem, quae Erana vocabatur, fugiendo pervenit;
et ibi Sigefridum quemdam Saxonem, perversae
conspirationis participem obvium habuit.
39.
Sed nec illi spem resistendi regiae irae habens,
eamdem munitionem idem ipse succendit, et
miseriam suam celare nesciens, quantae desperationis
esset monstravit. Haec Sigefridus Saxo perspiciens,
a spe coeptae rebellionis cecidit; et qui per
alienam fiduciam contra regiam majestatem intumuit,
alienae confusionis acredine tactus crepuit.
Illuc igitur eum venisse puduit, et quanto citius
potuit, ad propria remeavit. Hezelo vero cum
domino Brunone ad Bulizlaum, quasi refugium unicum,
fugit; et, quod cuique est gravissimum, quasi
mendicus alieno pane vivere discit. Interea Rex
Eranam perveniens, causam sui adventus per manus
vivere hostis invenit expletam. Venit enim, ut destrueret;
sed hos destruxit, ne ipse destruendum inveniret.
40.
Hezelone igitur fugato, castellis ejus dirutis,
Rex Baveberg locum unice sibi dilectum redit, ibique
exercitui data licencia, nativitatem S. Dei Genitricis
celebravit. Inde in silvam Speicheshart, quae
Bavariam a Francia dividit, veniens, post laborem
expeditionis, delectationem exercuit venationis. Ibi
autumnavit; ibi ad recreationem sibi, suisque
jocunditatem plenam exhibuit. Inde per Franciam
morose transiens, in Saxoniam venit, et Toringis
ac Saxonibus in Milzaviam, expeditionem futuram
indixit. Exinde Poledae Nativitatem Domini celebravit.
ANNUS CHRISTI MIV, HENRICI IMPERANTIS III.
41.
Anno ab Incarnatione Domini millesimo quarto,
Indictione secunda, ab Archiepiscopo Magdeburgensi,
Giselario nomine, qui pluribus annis paralysi
tactus a metropolitana civitate exire non poterat,
Rex invitatur. Ductus pietatis affectu obediens exstat,
et ad visitandum Archiepiscopum Magdeborg tendit.
Quo cum pervenisset, Archiepiscopus jam viam
universae carnis iniit; et, qui Regem exspectabat,
ad Regis Regum praecepta migravit. In cujus successionem
Tageno Regis capellanus illico eligitur,
et in sedem episcopalem clero et populo collaudante,
extollitur. Inde Rex Merseborg progreditur, et ibi
Purificationem S. Dei Genitricis debita reverentia
veneratur. Ibi etiam Tagenio Archiepiscopus a suis
suffraganeis consecratur.
42.
Posthaec, collectis Toringis et Saxonibus,
Rex in Milzaviam intrat, munitiones, quas Bulizlaus
occuparat, expugnare volens: sed hujusmodi dispositum
hiemis asperitas intercepit, et effectum, qui
expleri leviter in aestate posset, regiae voluntati
denegavit. Omissis igitur munitionibus, terram
devastat, hanc incolis deputans culpam, quod pecunia
corrupti, ex fide Bulizlao non restiterint. Inde
Meresborg revertitur, juxta decursum Albis marchiones
statuens, qui et Saxoniam, et Bulizlai
incursum latrocinandi custodiant, et ipsi Bulizlao
assi luae inquietationis molestias inferant.
43.
Interea Hezelonem coepti poenitet, et sub
alieno pane diutius vivere pudet, solivagum etiam
inter alienos exulare taedet. Eligit ergo potius periculum
mortis inire, quam sic vitam ducere. Tandem
revertitur, et fidis quaesitis intercessoribus, Meresborg
se majestati regiae reddit. Sic contra stimulum
calcitrans, bis aculeum sensit, quia et sua perdidit,
et semetipsum alienae potestati tradidit. Dominus
Bruno autem apud Bulizlaum consolationem non
inveniens, ad sororem suam Ungaricam reginam
confugit: et etiam semetipsum recognoscens, intercessionem
ejus imploravit.
44.
Rex interea injuriae, quam Theutonicis Itali
intulerant, non immemor, a Saxonia discedens in
Bavariam venit. Ibi Heinrico fratri Reginae in
festivitate S. Benedicti ducatum Bavariensem concessit.
Tandem illi Augustam venienti, quae in
confiniis Bavariae et Alemanniae sita est, Lotharienses,
Franci et Alemanni obviam veniunt, ad ulciscendam
injuriam Theutonicis illatam voluntarii, et
regio honori per omnia deservire parati. Cum his
inde progrediens, ut congregaretur exercitus, in
loco, qui dicitur Omuga, substitit. Ibi ei dominus
Bruno cum legatis Ungaricis Regis, qui ad intercedendum
pro eo veniebant, ad se reversus, obviam
venit, et veniam | null | 55406208-b613-4218-9334-d5c6eb9063e1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pro commissis humiliter postulans,
fratris viscera movit, et celeriter ad ignoscendum
inflexit. Nam in proverbio dicitur: Cuique modesto
fratris lacryma cito movit viscera: et proximi
calamitas, propria fit anxietas. Qua decuit ergo
pietate recepit; et receptum, qua debuit, familiaritate
sibi colligavit. Inde promovens exercitum per
loca sterilia, per montana aspera, per silvas spatiosas,
per vias lubricas, ad Tridentinam civitatem
pervenit. Ibi, in die Palmarum, qua oportuit celebritate,
suos diurnare fecit. Hujus adventum Harduinus
rex adulterinus, praesentiens, ad Clusas,
quos sibi fidelissimos existimabat, custodes transmisit,
et quantumcumque potuit, exercitum coadunare
festinavit.
45.
Deinde in planitiem Veronensem venit, eventui
primo similem in futuris exitum sperans. Haec
Heinricus Rex percipiens ad alias vias se contulit;
non ut declinaret praelium, sed ut faciliorem sibi
quaereret introitum. Erat enim impossibile per
Clusas, juxta Athesin, quas Harduinus, plurima
multitudine tuebatur, transire. Interea capellanum
quemdam suum, Hemilgerum [Helingerum] nomine,
ad Carentanos praemittit; ut Clusas longe a via recta
sepositas, quae ab Harduino minus caute tuebantur,
praeoccuparet, mandat. Non enim quisquam credere
poterat, ut regalis exercitus per vias tam difficiles
et angustas transire vel vellet, vel posset. Carentani
regiis mandatis obediunt, et, Helingero suadente, in
duas turmas dividuntur. Una ante lucis ortum,
omissis equis, latenter Clusis superpositum [montem]
occupat: altera, lucescente jam die, signo ab his,
qui in monte erant, audito, ad Clusas expugnandas,
festinant. Custodes nihil de his, qui montem occupaverant,
scientes, ad resistendum Clusas impugnantibus
accedunt. Repente in monte latentes
exsiliunt, Clusasque defendentibus a dorso infeste
superveniunt. Custodes, se deceptos esse percipientes,
alii se in fugam miserunt; alii in praecipitium; alii
in Brentam aquam subcurrentem. Hac expugnatione
Carentani Clusas tenentes Regem exspectant.
46.
Haec Rex per capellanum suum, quem praemiserat,
resciens, festinavit ad Clusas: et impedimenta
relinquens, ac secum ad pugnam expeditos
sumens, cum maxima difficultate transivit. Deinde
in planitiem veniens, super aquam Brentam tentoria
figere jussit; ut ibi dies solemnes majoris hebdomadae
digna devotione veneraretur. Non enim ei
bonum esse videbatur, ut in illis diebus, in quibus
conditor pro conditis, creator pro creatis, Dominus
pro servis, capi, flagellari, crucifigi, sepeliri, in
agnitionem suae charitatis voluit, indiceretur aliqua
congressio, ex qua violenta Christiani sanguinis
fieret effusio. Ibi ergo ab Archiepiscopo Coloniensi
chrismatis fit consecratio, illis partibus tunc valde
necessaria. In duodecim enim episcopatibus circa
introitum Italiae, illo die pro confusione praesenti,
nec Episcopus erat, nec chrisma sacratum. Ibi a
toto exercitu Coena Domini devotissime ad memoriam
reducitur, ibi Parasceve, ibi Sabbatum sanctum
piis affectibus colitur. Insuper Pascha Domini
et digna veneratione celebratur, et pia celebratione
veneratur.
47.
Post haec Rex Palatino Comiti praecepit ut
per bannum regale exercitui toti fuga interminaretur:
adderet etiam, ut, si quis fugere praesumeret,
plectendum se capitali sententia sciret.
Hujusmodi banno per exercitum audito, Rex aquam
in tertia feria Paschalis hebdomadae transivit,
ibique tentoria iterum figere jussit, exspectans nuncios,
quos ad explorandum locum, in quo Harduinus
cum suis hospitabatur, praemiserat. Interea, qua
ratione nescio, Longobardorum unanimitas sejungitur;
et ad resistendum discordes, omnes ad propria
redire festinant. Sive hoc timor egisset, sive
amor Regis Heinrici, seu Harduini exsecratio;
illorum, qui interfuerunt, scientiae relinquo. Hoc
tantum scio; quia illius providentia non abfuit,
cujus benevolentia et cuique, quod vult, sine lite
concedit, et quod vult, occultis judicii causis, per
pugnam discerni consentit.
48.
Patet igitur Heinrico regi introitus; qui per
laborem sperabatur, per quietem a vera quiete
concessus. Venit ergo Veronam, recipitur a civibus,
acclamatur, collaudatur, coronatur. Occurrit ei
obviam Tietboldus marchio, occurrunt et ceteri
plures, a faucibus erepti furoris, et spei redditi
libertatis. Inde Brixiam progreditur, et ab Episcopo
civibusque cum omni alacritate recipitur. Ibi archiepiscopus
Ravennas, cum suis et sibi finitimis
ei obviam venit, et manus nondum dominio adulterino
pollutas, seniori diu exspectato reddit. Inde
Rex Bergomum venit | null | 811b31cc-c15b-447e-8dd8-21660252c7e5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et Mediolanensem Archiepiscopum
per manus et sacramenta recepit. Inde
Papiam. Ibi a multitudine maxima nobilium Longobardorum,
qui ad suscipiendum eum congregati
erant, per dignos applausus recipitur, et cum exsultatione
totius civitatis ad S. Michaelis ecclesiam
ducitur. Ibi clerus, ibi nobilium coetus, ibi plebs
utriusque sexus omnes unanimes, uno ore Heinricum
Regem acclamant, collaudant, collaudatum per
manuum elationem designant.
49.
Collaudatus igitur coronatur, coronatus ex
debito ab omnibus honoratur. Ad palatium deinde
cum omni jocunditate reducitur. Tandem, declinante
jam die, diabolus pacis invidus, concordiae
inimicus, discordiae seminator fervidus; quo, post
mysterium corporis et sanguinis Dominici, Judas ad
perpetrandum nefas infandissimum suscepto intumuit,
eodemque suadente, in supplicium perpetuitatis
crepuit; is et cives post manuum redditionem,
post fidei promissionem, post sacramenti
securitatem; nulla, quae in rationem digne deduci
posset, laesione coactos, adversus regiam majestatem
(veneno ebrietatis immisso) commovit. Hoc
itaque suasore, armantur; hoc stimulatore, incitantur;
hoc ductore, ad palatium properant; hoc
ordinatore, moenia cingunt. Quidam etiam interrant
instigatores, qui per propriam conscientiam
turbidi, sub Harduino malebant per illicitas rapinas
vagari, quam sub Heinrico fraeno justitiae ac legis
adstringi. Fit strepitus, exsurgit sonitus; in palatio
statim auditur. Sed quia nemo talia, post fidem eodem
die promissam, credere poterat, non cito intelligitur.
Rex tamen, quid sit, explorari jubet. Renunciatur
civitatis furor, renunciatur plebeiae animositatis
insania. Hanc Coloniensis Archiepiscopus,
qui cum Rege erat, compescere se posse sperans,
per fenestram suspexit, causasque tanti furoris
inquirere coepit. Sed lapidibus et sagittis supervenientibus
vix eum coeptum finire sermonem licuit.
Animositas enim Longobardorum nimium fervebat,
et ex eventu bellico contra Ottonem Ducem, adhuc
contumaciae vires habebat.
50.
Instant ergo palatium perrumpere Longobardi:
resistunt Regis domestici, quamvis pauci. Erant
enim Theutonici partim cum equis, partim per
hospitia, partim per castella illi comitatui finitima.
Rex illico per indignationem in iram efferbuit, et
cum his, quos secum habebat, armatus exire voluit,
numerum militum suorum spe supernae gratiae supplens.
At Coloniensis Archiepiscopus toto, quo
poterat, nisu cum his, qui sanae mentis erant, Regem
retinebat; sciens, quia capite perdito, nulla spes
evasionis superesset in membris. Interea, invalescente
clamore, Theutonici congregantur, complicibus
junctis, ad palatium tendunt, Longobardos ab
effraenato furore paulisper compescunt. Tandem
noctis densantur tenebrae, et lapidum ac sagittarum
jacula Theutonicis fiunt infestissima. Necessitas
rapit consilium, et ad providenda jacula, citissime
facit incendium. Cum multo igitur sudore Theutonici
muros civitatis impugnant: cum multo timore
Longobardi pro vita repugnant.
51.
Tunc juvenis quidam frater Reginae, Gislebertus
nomine, a Longobardis vulneratur. Pro cujus
lethali vulnere Theutonici irritantur, et prae furore
contra jacula caeci, muros civitatis expugnant, ac
irrumpentes, sanguine juvenis, stimulum scilicet
furoris, vindicare festinant. Quorum quidam animo
ceteris ardentior, Voleramus nomine, se injecit in
media Longobardorum agmina, et gladium, quo
accinctus erat, extractum, uni eorum, prae ceteris
insanienti, ab acumine galeae usque in jugulum
viriliter infixit, ac dicto citius, inter suos se illaesum
recepit. Per totam igitur noctem pugna gravis
habetur, et ancipiti termino suspensa, modo hos,
modo illos, sub victoriae spe audaciores et expeditiores
reddit. Aliquando etiam Theutonici, testudine
ex clipeis composita, eorum irrumpebant
agmina, et quosdam vivos ex eis captos Regi repraesentabant.
52.
Interea palatium, quod Theutonicis aliquando
fessis, unicum erat refugium, accenditur et incenditur,
casumque minatur. Sed spe sublata refugii,
magis animus eorum accenditur, et ad congrediendum
iterum Italis ferventius incitatur. Clara
itaque jam die, Alamannis, qui tardius hujusmodi
negotia resciverant, longe a palatio muros civitatis
frangentibus, Lotharienses et Franci Longobardos
iterum ante palatium graviter persequi coeperunt,
et eos fugere usque in moenia propria compulerunt.
Sed jaculorum a tectis venientium densitatem diutius
sustinere non valentes, ignem coacti domibus
immittunt; et ferro et flamma stragem civium miserabilem
faciunt. Tandem Theutonicorum ira facile
expleri nescia, satiatur caede plurima; et
postmodum, nullo jam resistente, se confert ad spolia.
Sed jam incendio nimium invalescente, rex a
rigiditate | null | 494ac33b-84ed-424d-a108-5ec4e94a60d7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mentis suae flectitur, suisque ut a coepto
desistant, pietate motus imperat. Quos vix compescens,
diutiusque concremationis foetorem ferre non
valens, ad munitiunculam quamdam, quae sancti
Petri Cella aurea vocatur, se contulit. Cives autem
vix respirantes regem sequuntur, et ut indulgeat
ebrietati, obnixe precantur. Fit eis remissio, fit eis
indulgentia. Sed facilis est indulgentia, postquam
culpam excedit poena. Sic igitur quos bellum adversus
Ottonem effecit turgidos, noviter induta humilitas
supplices reddidit atque subjectos.
53.
Domita ergo Papia, tota concutitur Italia, ac
indigenae omnes ad Regem non invitati confluunt, et
per omnia praeceptis ejus obediunt. Civitates etiam,
ad quas Rex nondum venerat, obsides ultro transmittunt,
fidemque debitam per sacramenta promittunt.
His expletis Rex in quemdam locum, qui Pons
longus vocatur, venit; ibique Longobardorum innumerabilis
multitudo accessit, seseque ad obsequendum
per omnia regiae majestati subjecit. Ibi
habito colloquio, regnique depositis negotiis,
amore S. Ambrosii ductus, Mediolanum divertit,
cujus linguae libertatem, et morum eximietatem
amabat. Hujus, caeterorumque quiescentium intercessione
implorata, in prata Pontis longi revertitur,
ibique Longobardos de repentino discessu ejus
conquerentes, festini reditus solatur promissione.
Inde Chromo perveniens Pentecosten sanctam
pia animi devotione celebravit. Inde discedenti Tusci
ei occurrunt, et manus per ordinem singuli reddunt.
54.
Post haec Rex injuriam a Bulizlao sibi illatam
tenens mente repositam, repatriare festinat; et per
Montem celerem in Alamanniam properat; sciens
quia terra puerili subjecta regimini laxis persaepe
habenis utitur, et ex proprii arbitrii tumultuaria
diversitate, per diversa praecipitia rapitur. Jam
enim Dux Herimannus obierat, et filius suus ducatui
a Rege substitutus erat: qui, nimiae juventutis
adhuc, nec semetipsum regere sciebat. In loco ergo,
qui Turegum dicitur, Rex colloquium tenuit,
omnesque pro pace tuenda, pro latrociniis non consentiendis
a minimo usque ad maximum jurare
compulit. Sic tota Alamannia sub pacis quiete statuta,
in Alsatiam venit, et in Argentina civitate
dum in vigilia S. Joannis colloquium cum Alsatiensibus
haberet, domus, in qua ad legem et justitiam
faciendam sedebat, repente corruit, unique presbytero,
qui cum Domina una anathematizata manere
solitus erat, cruris ossa confregit. Ille solus obiit;
alii nihil, praeter timorem, passi sunt: sed in illius
interitu didicerunt, quod saepe per Psalmistam audierunt:
Cum electo electus eris, et cum perverso
perverteris.
55.
Post haec Rex Moguntiam venit, ibique solito
pietatis affectu, apostolorum solemnia celebriter peregit.
Tum per Orientalem Franciam transiens, in
Saxoniam festinat, cor suum indignationis pondere
gravatum super Bulizlaum, vindicta potenti relevare
disponens. Indicitur Saxonibus, Bavaris, Francis
Orientalibus expeditio, in medio Augusto terminus
datur promotionis, ut frugibus inde praecollectis,
abundantia comes exercitui esset. Mediante igitur Augusto
Meresborg Saxonum fit congregatio. Rex autem
nemini suorum familiarium fateri volebat, sive in Poloniam
sive in Boemiam vellet, cognoscens Bulizlai
flexuosas versutias, quibus per quosdam sibi occultos
amicos etiam secreta regia rescire solebat. Sed naves
a Magdeborg usque Citizam congregari jubens, quasi
in Poloniam velit, transitum futurum simulat. Id
omnibus sperantibus, repente in Boemiam exercitum
ducit, quaerens inprimis propria recipere; deinde,
pro vindicta, aliena invadere, non tamen penitus
aliena, quae regni sui pati juga debebant.
56.
Interserere libet quiddam, quo audito, datur
intelligi raro esse culpam, quam non sequatur
vindicta, nisi praemunierit eam poenitentia. Mortuo
Bulizlao seniore, Boemiensi scilicet duce, et istius
Bulizlai, de quo nunc agitur, avunculo, tres filii
superstites ei remanserunt. Quorum primogenitus
Bulizlaus nomine, adepto post patrem ducatu, crudelius
coepit vivere, quam terra illa pati vel vellet, vel
posset. Indigenis igitur illum pro nimia crudelitate
execrantibus, timere coepit ne a fratrum suorum
aliquo, Pragensibus id instigantibus, extruderetur.
Ex mala ergo conscientia concepta suspicio, instigavit
eum ad scelus nefandissimum, perduxit etiam
ad facinus execrandum. Nam fratrum suorum unum
cunuchizavit, alterum in thermis suffocare tentavit.
At illi, unus eunuchus, alter semivivus in Bavariam,
a paterna hereditate exclusi, fugerunt.
57.
Rex Heinricus hac impietate commotus, Blademario,
de quo jam diximus, ducatum Boemiensem
dedit. Illo mortuo, Bulizlavus, Bulizlavi filius, Bulizlavo
Meseconis | null | 9508089b-bf5f-417b-85ac-fa2ffec764f3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
filio in societatem conspirationis
adscito, ducatum contra Regis voluntatem tenere
tentabat. Inter illos ergo duos Bulizlavos fit amicitia
ficta, fit societas subdola. Saepe alter ab altero invitatur,
saepe alterius sumptibus jocunde convivantur,
latente tamen igne sub cinere. Tandem Bulizlavus,
Meseconis filius, jocunditatem Pragae, et
amoenitatem Boemiae, promissae praeponit amicitiae;
et, ut nepote suo, qualibet ratione, ejectio, tantae
terrae principatu potiri possit, fraudum suarum intima
scrutatur. Invitat eum ad convivia, et diversa
praebet ciborum genera, amara demum propinaturus
pocula. Satiatum enim illum militibus suis commisit,
et, ut eductus excaecaretur, oculorum nutibus
ad similia edoctis, innuit.
58.
Implentur impietatis jussa, et committuntur
iniquitatis opera. Sic, qui fratrem eunuchizavit, a
consanguineo et socio suo deductus periit: quique
fratrem in consortio principatus parem habere noluit,
per supplicium passionis factus est suppar et
inutilior. Hoc ergo excaecato, Bulizlavus Meseconis
filius, ut superius dixi, per fraudes flexuosas, perversutias
sibi semper pedissequas, per promissiones
infinitas, Pragam et totam Boemiam invadit; ac
dominio taliter adepto, turgidus per loca, regio
exercitui pervia, castella firmissima munit.
59.
Interea Rex cum Saxonibus veniens per montem
quemdam, in quo jam Bulizlavus munitionem
quamdam ad contradicendum introitum firmaverat,
praemissis in nocte marchionibus, cum maxima difficultate
in Boemiam intrat. Cujus introitum, ut
Boemienses senserunt, quidam pavore regiae praesentiae
exanimati, castellum unum cum semetipsis
Regi reddiderunt. Illud illico Rex Larameri eunucho,
fratri caeci Bulizlavi, quem secum nativam in
terram pro pietate reducebat, cum summa benevolentia
concessit. Deinde, iter suum protelando, per
terram illam progreditur, exspectans Bavarios,
quibus non idem, qui et Saxonibus in Boemiam erat
introitus.
60.
Sed cum illi adventum suum protraherent,
Rex ad quamdam civitatem, quae Satiza vocatur;
cum Saxonibus tantum pervenit. Cujus potentia
visa, cives non mediocriter turbantur, et statim de
pace quaerenda ac Regis gratia impetranda meditantur:
portas illico civitatis aperiunt, et conditione
adipiscendae gratiae intersita. Polonos, quos Bulizlavus
eis ad tuitionem ejusdem loci adjecerat ejiciunt
et ejiciendo quosdam membrorum abscissione deturpant;
quosdam ab locis altissimis praecipitant;
quosdam etiam interimunt, ut et injurias ab eis sibi
illatas ulciscantur, et honori regio per omnia satisfaciant.
Tandem hujus crudelitatis fervor Regis
animum perculit, et ad contradicendas ejusmodi insanias
insita pietas inclinavit. Jam vivi ducuntur,
et Regi repraesentati in Ecclesia. Post haec civitas
tota se Regi reddidit. Et quia debuit, fidei promissione
per sacramenta, per obsides obligavit. Interea
fama volitat, Bulizlavum a Pragensibus conspirationis
vinculo colligatis interemptum, et quamvis
mendax, fideles tamen Bulizlavi exterritat.
41.
Anno ab Incarnatione Domini millesimo quarto,
Indictione secunda, ab Archiepiscopo Magdeburgensi,
Giselario nomine, qui pluribus annis paralysi
tactus a metropolitana civitate exire non poterat,
Rex invitatur. Ductus pietatis affectu obediens exstat,
et ad visitandum Archiepiscopum Magdeborg tendit.
Quo cum pervenisset, Archiepiscopus jam viam
universae carnis iniit; et, qui Regem exspectabat,
ad Regis Regum praecepta migravit. In cujus successionem
Tageno Regis capellanus illico eligitur,
et in sedem episcopalem clero et populo collaudante,
extollitur. Inde Rex Merseborg progreditur, et ibi
Purificationem S. Dei Genitricis debita reverentia
veneratur. Ibi etiam Tagenio Archiepiscopus a suis
suffraganeis consecratur.
42.
Posthaec, collectis Toringis et Saxonibus,
Rex in Milzaviam intrat, munitiones, quas Bulizlaus
occuparat, expugnare volens: sed hujusmodi dispositum
hiemis asperitas intercepit, et effectum, qui
expleri leviter in aestate posset, regiae voluntati
denegavit. Omissis igitur munitionibus, terram
devastat, hanc incolis deputans culpam, quod pecunia
corrupti, ex fide Bulizlao non restiterint. Inde
Meresborg revertitur, juxta decursum Albis marchiones
statuens, qui et Saxoniam, et Bulizlai
incursum latrocinandi custodiant, et ipsi Bulizlao
assi luae inquietationis molestias inferant.
43.
Interea Hezelonem coepti poenitet, et sub
alieno pane diutius vivere pudet, solivagum etiam
inter alienos exulare taedet. Eligit ergo potius periculum
mortis inire, quam sic vitam ducere. Tandem
revertitur, et fidis quaesitis intercessoribus, Meresborg
se majestati regiae reddit. Sic contra stimulum
calcitrans, bis aculeum sensit, quia et sua perdidit,
et semetipsum alienae potestati tradidit. Dominus
Bruno autem apud Bulizlaum consolationem non
inveniens | null | 412462e3-f388-4db1-968a-64e1ca4f43a9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, ad sororem suam Ungaricam reginam
confugit: et etiam semetipsum recognoscens, intercessionem
ejus imploravit.
44.
Rex interea injuriae, quam Theutonicis Itali
intulerant, non immemor, a Saxonia discedens in
Bavariam venit. Ibi Heinrico fratri Reginae in
festivitate S. Benedicti ducatum Bavariensem concessit.
Tandem illi Augustam venienti, quae in
confiniis Bavariae et Alemanniae sita est, Lotharienses,
Franci et Alemanni obviam veniunt, ad ulciscendam
injuriam Theutonicis illatam voluntarii, et
regio honori per omnia deservire parati. Cum his
inde progrediens, ut congregaretur exercitus, in
loco, qui dicitur Omuga, substitit. Ibi ei dominus
Bruno cum legatis Ungaricis Regis, qui ad intercedendum
pro eo veniebant, ad se reversus, obviam
venit, et veniam pro commissis humiliter postulans,
fratris viscera movit, et celeriter ad ignoscendum
inflexit. Nam in proverbio dicitur: Cuique modesto
fratris lacryma cito movit viscera: et proximi
calamitas, propria fit anxietas. Qua decuit ergo
pietate recepit; et receptum, qua debuit, familiaritate
sibi colligavit. Inde promovens exercitum per
loca sterilia, per montana aspera, per silvas spatiosas,
per vias lubricas, ad Tridentinam civitatem
pervenit. Ibi, in die Palmarum, qua oportuit celebritate,
suos diurnare fecit. Hujus adventum Harduinus
rex adulterinus, praesentiens, ad Clusas,
quos sibi fidelissimos existimabat, custodes transmisit,
et quantumcumque potuit, exercitum coadunare
festinavit.
45.
Deinde in planitiem Veronensem venit, eventui
primo similem in futuris exitum sperans. Haec
Heinricus Rex percipiens ad alias vias se contulit;
non ut declinaret praelium, sed ut faciliorem sibi
quaereret introitum. Erat enim impossibile per
Clusas, juxta Athesin, quas Harduinus, plurima
multitudine tuebatur, transire. Interea capellanum
quemdam suum, Hemilgerum [Helingerum] nomine,
ad Carentanos praemittit; ut Clusas longe a via recta
sepositas, quae ab Harduino minus caute tuebantur,
praeoccuparet, mandat. Non enim quisquam credere
poterat, ut regalis exercitus per vias tam difficiles
et angustas transire vel vellet, vel posset. Carentani
regiis mandatis obediunt, et, Helingero suadente, in
duas turmas dividuntur. Una ante lucis ortum,
omissis equis, latenter Clusis superpositum [montem]
occupat: altera, lucescente jam die, signo ab his,
qui in monte erant, audito, ad Clusas expugnandas,
festinant. Custodes nihil de his, qui montem occupaverant,
scientes, ad resistendum Clusas impugnantibus
accedunt. Repente in monte latentes
exsiliunt, Clusasque defendentibus a dorso infeste
superveniunt. Custodes, se deceptos esse percipientes,
alii se in fugam miserunt; alii in praecipitium; alii
in Brentam aquam subcurrentem. Hac expugnatione
Carentani Clusas tenentes Regem exspectant.
46.
Haec Rex per capellanum suum, quem praemiserat,
resciens, festinavit ad Clusas: et impedimenta
relinquens, ac secum ad pugnam expeditos
sumens, cum maxima difficultate transivit. Deinde
in planitiem veniens, super aquam Brentam tentoria
figere jussit; ut ibi dies solemnes majoris hebdomadae
digna devotione veneraretur. Non enim ei
bonum esse videbatur, ut in illis diebus, in quibus
conditor pro conditis, creator pro creatis, Dominus
pro servis, capi, flagellari, crucifigi, sepeliri, in
agnitionem suae charitatis voluit, indiceretur aliqua
congressio, ex qua violenta Christiani sanguinis
fieret effusio. Ibi ergo ab Archiepiscopo Coloniensi
chrismatis fit consecratio, illis partibus tunc valde
necessaria. In duodecim enim episcopatibus circa
introitum Italiae, illo die pro confusione praesenti,
nec Episcopus erat, nec chrisma sacratum. Ibi a
toto exercitu Coena Domini devotissime ad memoriam
reducitur, ibi Parasceve, ibi Sabbatum sanctum
piis affectibus colitur. Insuper Pascha Domini
et digna veneratione celebratur, et pia celebratione
veneratur.
47.
Post haec Rex Palatino Comiti praecepit ut
per bannum regale exercitui toti fuga interminaretur:
adderet etiam, ut, si quis fugere praesumeret,
plectendum se capitali sententia sciret.
Hujusmodi banno per exercitum audito, Rex aquam
in tertia feria Paschalis hebdomadae transivit,
ibique tentoria iterum figere jussit, exspectans nuncios,
quos ad explorandum locum, in quo Harduinus
cum suis hospitabatur, praemiserat. Interea, qua
ratione nescio, Longobardorum unanimitas sejungitur;
et ad resistendum discordes, omnes ad propria
redire festinant. Sive hoc timor egisset, sive
amor Regis Heinrici, seu Harduini exsecratio;
illorum, qui interfuerunt, scientiae relinquo. Hoc | null | d6c990ff-f000-4ce9-820b-7586587551b4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tantum scio; quia illius providentia non abfuit,
cujus benevolentia et cuique, quod vult, sine lite
concedit, et quod vult, occultis judicii causis, per
pugnam discerni consentit.
48.
Patet igitur Heinrico regi introitus; qui per
laborem sperabatur, per quietem a vera quiete
concessus. Venit ergo Veronam, recipitur a civibus,
acclamatur, collaudatur, coronatur. Occurrit ei
obviam Tietboldus marchio, occurrunt et ceteri
plures, a faucibus erepti furoris, et spei redditi
libertatis. Inde Brixiam progreditur, et ab Episcopo
civibusque cum omni alacritate recipitur. Ibi archiepiscopus
Ravennas, cum suis et sibi finitimis
ei obviam venit, et manus nondum dominio adulterino
pollutas, seniori diu exspectato reddit. Inde
Rex Bergomum venit, et Mediolanensem Archiepiscopum
per manus et sacramenta recepit. Inde
Papiam. Ibi a multitudine maxima nobilium Longobardorum,
qui ad suscipiendum eum congregati
erant, per dignos applausus recipitur, et cum exsultatione
totius civitatis ad S. Michaelis ecclesiam
ducitur. Ibi clerus, ibi nobilium coetus, ibi plebs
utriusque sexus omnes unanimes, uno ore Heinricum
Regem acclamant, collaudant, collaudatum per
manuum elationem designant.
49.
Collaudatus igitur coronatur, coronatus ex
debito ab omnibus honoratur. Ad palatium deinde
cum omni jocunditate reducitur. Tandem, declinante
jam die, diabolus pacis invidus, concordiae
inimicus, discordiae seminator fervidus; quo, post
mysterium corporis et sanguinis Dominici, Judas ad
perpetrandum nefas infandissimum suscepto intumuit,
eodemque suadente, in supplicium perpetuitatis
crepuit; is et cives post manuum redditionem,
post fidei promissionem, post sacramenti
securitatem; nulla, quae in rationem digne deduci
posset, laesione coactos, adversus regiam majestatem
(veneno ebrietatis immisso) commovit. Hoc
itaque suasore, armantur; hoc stimulatore, incitantur;
hoc ductore, ad palatium properant; hoc
ordinatore, moenia cingunt. Quidam etiam interrant
instigatores, qui per propriam conscientiam
turbidi, sub Harduino malebant per illicitas rapinas
vagari, quam sub Heinrico fraeno justitiae ac legis
adstringi. Fit strepitus, exsurgit sonitus; in palatio
statim auditur. Sed quia nemo talia, post fidem eodem
die promissam, credere poterat, non cito intelligitur.
Rex tamen, quid sit, explorari jubet. Renunciatur
civitatis furor, renunciatur plebeiae animositatis
insania. Hanc Coloniensis Archiepiscopus,
qui cum Rege erat, compescere se posse sperans,
per fenestram suspexit, causasque tanti furoris
inquirere coepit. Sed lapidibus et sagittis supervenientibus
vix eum coeptum finire sermonem licuit.
Animositas enim Longobardorum nimium fervebat,
et ex eventu bellico contra Ottonem Ducem, adhuc
contumaciae vires habebat.
50.
Instant ergo palatium perrumpere Longobardi:
resistunt Regis domestici, quamvis pauci. Erant
enim Theutonici partim cum equis, partim per
hospitia, partim per castella illi comitatui finitima.
Rex illico per indignationem in iram efferbuit, et
cum his, quos secum habebat, armatus exire voluit,
numerum militum suorum spe supernae gratiae supplens.
At Coloniensis Archiepiscopus toto, quo
poterat, nisu cum his, qui sanae mentis erant, Regem
retinebat; sciens, quia capite perdito, nulla spes
evasionis superesset in membris. Interea, invalescente
clamore, Theutonici congregantur, complicibus
junctis, ad palatium tendunt, Longobardos ab
effraenato furore paulisper compescunt. Tandem
noctis densantur tenebrae, et lapidum ac sagittarum
jacula Theutonicis fiunt infestissima. Necessitas
rapit consilium, et ad providenda jacula, citissime
facit incendium. Cum multo igitur sudore Theutonici
muros civitatis impugnant: cum multo timore
Longobardi pro vita repugnant.
51.
Tunc juvenis quidam frater Reginae, Gislebertus
nomine, a Longobardis vulneratur. Pro cujus
lethali vulnere Theutonici irritantur, et prae furore
contra jacula caeci, muros civitatis expugnant, ac
irrumpentes, sanguine juvenis, stimulum scilicet
furoris, vindicare festinant. Quorum quidam animo
ceteris ardentior, Voleramus nomine, se injecit in
media Longobardorum agmina, et gladium, quo
accinctus erat, extractum, uni eorum, prae ceteris
insanienti, ab acumine galeae usque in jugulum
viriliter infixit, ac dicto citius, inter suos se illaesum
recepit. Per totam igitur noctem pugna gravis
habetur, et ancipiti termino suspensa, modo hos,
modo illos, sub victoriae spe audaciores et expeditiores
reddit. Aliquando etiam Theutonici, testudine
ex clipeis composita, eorum irrumpebant
agmina, et quosdam vivos ex eis captos Regi repraesentabant.
52.
Interea palatium, | null | 301335b0-9f03-4a08-9a45-59b0b42e56b8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quod Theutonicis aliquando
fessis, unicum erat refugium, accenditur et incenditur,
casumque minatur. Sed spe sublata refugii,
magis animus eorum accenditur, et ad congrediendum
iterum Italis ferventius incitatur. Clara
itaque jam die, Alamannis, qui tardius hujusmodi
negotia resciverant, longe a palatio muros civitatis
frangentibus, Lotharienses et Franci Longobardos
iterum ante palatium graviter persequi coeperunt,
et eos fugere usque in moenia propria compulerunt.
Sed jaculorum a tectis venientium densitatem diutius
sustinere non valentes, ignem coacti domibus
immittunt; et ferro et flamma stragem civium miserabilem
faciunt. Tandem Theutonicorum ira facile
expleri nescia, satiatur caede plurima; et
postmodum, nullo jam resistente, se confert ad spolia.
Sed jam incendio nimium invalescente, rex a
rigiditate mentis suae flectitur, suisque ut a coepto
desistant, pietate motus imperat. Quos vix compescens,
diutiusque concremationis foetorem ferre non
valens, ad munitiunculam quamdam, quae sancti
Petri Cella aurea vocatur, se contulit. Cives autem
vix respirantes regem sequuntur, et ut indulgeat
ebrietati, obnixe precantur. Fit eis remissio, fit eis
indulgentia. Sed facilis est indulgentia, postquam
culpam excedit poena. Sic igitur quos bellum adversus
Ottonem effecit turgidos, noviter induta humilitas
supplices reddidit atque subjectos.
53.
Domita ergo Papia, tota concutitur Italia, ac
indigenae omnes ad Regem non invitati confluunt, et
per omnia praeceptis ejus obediunt. Civitates etiam,
ad quas Rex nondum venerat, obsides ultro transmittunt,
fidemque debitam per sacramenta promittunt.
His expletis Rex in quemdam locum, qui Pons
longus vocatur, venit; ibique Longobardorum innumerabilis
multitudo accessit, seseque ad obsequendum
per omnia regiae majestati subjecit. Ibi
habito colloquio, regnique depositis negotiis,
amore S. Ambrosii ductus, Mediolanum divertit,
cujus linguae libertatem, et morum eximietatem
amabat. Hujus, caeterorumque quiescentium intercessione
implorata, in prata Pontis longi revertitur,
ibique Longobardos de repentino discessu ejus
conquerentes, festini reditus solatur promissione.
Inde Chromo perveniens Pentecosten sanctam
pia animi devotione celebravit. Inde discedenti Tusci
ei occurrunt, et manus per ordinem singuli reddunt.
54.
Post haec Rex injuriam a Bulizlao sibi illatam
tenens mente repositam, repatriare festinat; et per
Montem celerem in Alamanniam properat; sciens
quia terra puerili subjecta regimini laxis persaepe
habenis utitur, et ex proprii arbitrii tumultuaria
diversitate, per diversa praecipitia rapitur. Jam
enim Dux Herimannus obierat, et filius suus ducatui
a Rege substitutus erat: qui, nimiae juventutis
adhuc, nec semetipsum regere sciebat. In loco ergo,
qui Turegum dicitur, Rex colloquium tenuit,
omnesque pro pace tuenda, pro latrociniis non consentiendis
a minimo usque ad maximum jurare
compulit. Sic tota Alamannia sub pacis quiete statuta,
in Alsatiam venit, et in Argentina civitate
dum in vigilia S. Joannis colloquium cum Alsatiensibus
haberet, domus, in qua ad legem et justitiam
faciendam sedebat, repente corruit, unique presbytero,
qui cum Domina una anathematizata manere
solitus erat, cruris ossa confregit. Ille solus obiit;
alii nihil, praeter timorem, passi sunt: sed in illius
interitu didicerunt, quod saepe per Psalmistam audierunt:
Cum electo electus eris, et cum perverso
perverteris.
55.
Post haec Rex Moguntiam venit, ibique solito
pietatis affectu, apostolorum solemnia celebriter peregit.
Tum per Orientalem Franciam transiens, in
Saxoniam festinat, cor suum indignationis pondere
gravatum super Bulizlaum, vindicta potenti relevare
disponens. Indicitur Saxonibus, Bavaris, Francis
Orientalibus expeditio, in medio Augusto terminus
datur promotionis, ut frugibus inde praecollectis,
abundantia comes exercitui esset. Mediante igitur Augusto
Meresborg Saxonum fit congregatio. Rex autem
nemini suorum familiarium fateri volebat, sive in Poloniam
sive in Boemiam vellet, cognoscens Bulizlai
flexuosas versutias, quibus per quosdam sibi occultos
amicos etiam secreta regia rescire solebat. Sed naves
a Magdeborg usque Citizam congregari jubens, quasi
in Poloniam velit, transitum futurum simulat. Id
omnibus sperantibus, repente in Boemiam exercitum
ducit, quaerens inprimis propria recipere; deinde,
pro vindicta, aliena invadere, non tamen penitus
aliena, quae regni sui pati juga debebant.
56.
Interserere libet quiddam, quo audito, datur
intelligi raro esse culpam, quam non sequatur
vindicta, nisi praemunierit eam poenitentia. Mortuo
Bulizlao seniore, Boemiensi scilicet duce, et istius
Bulizlai, de quo nunc agitur, avunculo | null | c552853a-0ff0-43db-a7cd-7a19aef1b6a8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, tres filii
superstites ei remanserunt. Quorum primogenitus
Bulizlaus nomine, adepto post patrem ducatu, crudelius
coepit vivere, quam terra illa pati vel vellet, vel
posset. Indigenis igitur illum pro nimia crudelitate
execrantibus, timere coepit ne a fratrum suorum
aliquo, Pragensibus id instigantibus, extruderetur.
Ex mala ergo conscientia concepta suspicio, instigavit
eum ad scelus nefandissimum, perduxit etiam
ad facinus execrandum. Nam fratrum suorum unum
cunuchizavit, alterum in thermis suffocare tentavit.
At illi, unus eunuchus, alter semivivus in Bavariam,
a paterna hereditate exclusi, fugerunt.
57.
Rex Heinricus hac impietate commotus, Blademario,
de quo jam diximus, ducatum Boemiensem
dedit. Illo mortuo, Bulizlavus, Bulizlavi filius, Bulizlavo
Meseconis filio in societatem conspirationis
adscito, ducatum contra Regis voluntatem tenere
tentabat. Inter illos ergo duos Bulizlavos fit amicitia
ficta, fit societas subdola. Saepe alter ab altero invitatur,
saepe alterius sumptibus jocunde convivantur,
latente tamen igne sub cinere. Tandem Bulizlavus,
Meseconis filius, jocunditatem Pragae, et
amoenitatem Boemiae, promissae praeponit amicitiae;
et, ut nepote suo, qualibet ratione, ejectio, tantae
terrae principatu potiri possit, fraudum suarum intima
scrutatur. Invitat eum ad convivia, et diversa
praebet ciborum genera, amara demum propinaturus
pocula. Satiatum enim illum militibus suis commisit,
et, ut eductus excaecaretur, oculorum nutibus
ad similia edoctis, innuit.
58.
Implentur impietatis jussa, et committuntur
iniquitatis opera. Sic, qui fratrem eunuchizavit, a
consanguineo et socio suo deductus periit: quique
fratrem in consortio principatus parem habere noluit,
per supplicium passionis factus est suppar et
inutilior. Hoc ergo excaecato, Bulizlavus Meseconis
filius, ut superius dixi, per fraudes flexuosas, perversutias
sibi semper pedissequas, per promissiones
infinitas, Pragam et totam Boemiam invadit; ac
dominio taliter adepto, turgidus per loca, regio
exercitui pervia, castella firmissima munit.
59.
Interea Rex cum Saxonibus veniens per montem
quemdam, in quo jam Bulizlavus munitionem
quamdam ad contradicendum introitum firmaverat,
praemissis in nocte marchionibus, cum maxima difficultate
in Boemiam intrat. Cujus introitum, ut
Boemienses senserunt, quidam pavore regiae praesentiae
exanimati, castellum unum cum semetipsis
Regi reddiderunt. Illud illico Rex Larameri eunucho,
fratri caeci Bulizlavi, quem secum nativam in
terram pro pietate reducebat, cum summa benevolentia
concessit. Deinde, iter suum protelando, per
terram illam progreditur, exspectans Bavarios,
quibus non idem, qui et Saxonibus in Boemiam erat
introitus.
60.
Sed cum illi adventum suum protraherent,
Rex ad quamdam civitatem, quae Satiza vocatur;
cum Saxonibus tantum pervenit. Cujus potentia
visa, cives non mediocriter turbantur, et statim de
pace quaerenda ac Regis gratia impetranda meditantur:
portas illico civitatis aperiunt, et conditione
adipiscendae gratiae intersita. Polonos, quos Bulizlavus
eis ad tuitionem ejusdem loci adjecerat ejiciunt
et ejiciendo quosdam membrorum abscissione deturpant;
quosdam ab locis altissimis praecipitant;
quosdam etiam interimunt, ut et injurias ab eis sibi
illatas ulciscantur, et honori regio per omnia satisfaciant.
Tandem hujus crudelitatis fervor Regis
animum perculit, et ad contradicendas ejusmodi insanias
insita pietas inclinavit. Jam vivi ducuntur,
et Regi repraesentati in Ecclesia. Post haec civitas
tota se Regi reddidit. Et quia debuit, fidei promissione
per sacramenta, per obsides obligavit. Interea
fama volitat, Bulizlavum a Pragensibus conspirationis
vinculo colligatis interemptum, et quamvis
mendax, fideles tamen Bulizlavi exterritat. | null | cf10bd50-a1f2-40fc-9c2e-cca5f1f1fd9d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
CAPUT PRIMUM. #Gesta S. Walburgis, obitus, corporis translatio.@#
1.
Postquam Deo chara Anglorum natio per memorandi
Gregorii papae apostolatum a gentilitatis errore
ad Christianitatis veritatem conversa est, multi ob
coelestis spei remunerationem ex eorum numero ultra
maritimam patriam usque ad Francorum pervenerunt
imperium. Ex quibus Bonifacius sanctus, dum
huc in peregrinam pervenisset provinciam, quasi
nativam adeptus est sibi patriam, dum Moguntiacensis
praesulatus ob sua merita adeptus est cathedram.
Ex ejusdem quoque Angliensis insulae silva
proruperunt huc ad nos tres fecundissimae arbores, duo
videlicet uterini fratres Williboldus et Winniboldus,
cum Deo et hominibus sorore charissima Walburga:
quorum prior, Williboldus scilicet, ordinante illum
praescripto Bonifacio, ad Heystatensis Ecclesiae promotus
est pontificium: ibique angelicam vitam perducens,
tandem beatissime abiit, non obiit. Alter
vero totum se Christi servitio mancipans, mundanaque
omnia funditus respuens, locum, qui dicitur
Heydanhem, sibi ad incolendum elegit. Ibique continuis
orationibus munitus, spe roboratus, fide armatus,
eamdem, quam cum fratre, monachicam susceperat
conversationem, strenuissime usque ad exitum
animae finiens multos post se ad bene vivendi
regulam praevius exhortatus est.
2.
Post horum vero discessum soror eorumdem,
totius feminei sexus decus post S. Mariam,
Waldburga, quibuscunque potuit se imitabile praebens
exemplum, eidem puellaris catervae monasterio
in praefato loco Heydanhem praestituta est materfamilias,
ad omnia quae a Christo posceret semper efficacissima.
Contigit ibidem quondam vespertina hora
peracta, revertente hac ipsa de ecclesia ad suum
habitaculum, ut quidam ecclesiae ejusdem custos,
Guomerandus nomine, ingruentibus noctis tenebris
petenti Walburgae lumen sibi praevium stultus denegaret.
Ad quam injuriam insuperabilem retinens
patientiam, coenata sanctimonialium catervula, peractisque
divinis laudibus, dormitorium adiit. Tunc
mox mirum in modum ibidem tanta luminis flagrantia
enituit, ut ejusdem domicilii pavimentum penetrare
videretur, et sic usque ad matutina permansit
praeconia. Stupentibus hinc omnibus Deo sacratis
virginibus, et exsultantibus ad religiosissimae matrisfamilias
lectulum concurrentibus, illique coelestis
fulgoris immensitatem insinuantibus, illa prorumpens
in lacrymas, sublevatis ad Deum oculis et manibus
dixit: Tibi, Domine Jesu Christe, cui humilis
ancilla a cunabulis servire decrevi, de hoc collato
munere gratias ago, qui ad exercendas ancillarum
tuarum mihi cohaerentium mentes me indignam luminis
tui adjuvamine consolari dignatus es, tetrique
horroris caliginem clementiae tuae radiis evacuasti:
et id nequaquam meis, sed fratrum meorum, tuorum
videlicet famulorum, ascribo meritis.
3.
Post obitum beatissimi episcopi Williboldi
fratris S. Walburgae, contigit illam, sicut feminei
sexus natura esse cognoscitur, intolerabilis
exinde fuisse impatientiae. Tunc quodam vespertino
tempore, nullo ex illa cognoscente familia, de monasterio
egressa, venit ad cujusdam domum divitis:
et ante fores ejusdem quasi quaedam peregrina et
ignota, sola constitit. Quam videns dominus domus,
ignarus quae esset, cum universis domesticis suis
aestuabat, ne rapida suorum canum audacia eam
laniando decerperet: jussit ut, quae esset, ocius
indicaret. Tum illa: « Nequaquam, inquit, metuo,
quod tu vereris canes me posse crudeli dente contingere,
nec Walburgam (sic enim nuncupor) mordere
valebunt. Ipse enim qui me huc ad tuam domum
perducit incolumem, ad locum unde veni illaesam
poterit me perducere; et ipse domui tuae conferet
medicinae solamen, si tota fide eumdem credideris
esse medicum medicorum. » Quo audito, vir illustris
a loco quo sederat illico prosiluit, animoque
consternatus, quare tam nobilis puella et omnipotentis
Dei famula ad ostium constiterit, requisivit.
Tunc illam cum omni veneratione suscipiens, omnem
illi debitae servitutis famularum exhibuit. Hora vero
nocturnae requietionis interrogata ubi vellet requiescere,
respondit se nusquam alibi velle pausare nisi
in cubiculo, in quo filia ejus usque ad mortem valida
aegritudine perducta jaceret, cujus funebria jam a
patre et matre praebarabantur. Quibus prae nimio
dolore ejulantibus, intravit cubiculum, et totam
noctem educens insomnem, orationibus ad Dominum
per transactam noctem profusis, in crastino puella
incolumitate integerrima convaluit. Quo viso parentes
miraculo, Deo omnipotenti qui occidit et vivere
facit, percutit et sanat, multimodas persolventes
gratias, amantissimae Deo et hominibus virgini plurima
protulerunt xenia, seseque ejus sacratissimis
precibus commendaverunt. Illa autem donorum pretiositatem
refutans, Christumque solum ante omnia
diligens, ad monasterium regressa est; et quanto
magis in se divinam comperta est vigere clementiam,
tanto ad | null | ff4e0c33-cd92-4840-99d7-f2e65fda6cd5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
arctioris vitae excellentiam semetipsam
de die in diem coaptavit.
4.
His duobus miraculis inter alia nobis cognitis
in sua vita peractis, beatissima virgo cum in Deo
corroborata, mundum cum suis concupiscentiis penitus
superasset, omnibus se sequentibus ad omnem
religionem imitabilis facta, tandem ex hoc mundo
triumphans obiit, et ad paradisum sui triumphi bravium
susceptura beatissime abiit et in eodem,
quo semper Christo ancillabatur monasterio, cum
maxima sepulta est honorificentia.
5.
Parvo ex hinc tempore decedentibus ejusdem
Ecclesiae pastoribus, in qua S. Walburga condebatur,
contigit Otgarium venerabilem virum Heystatensis
Ecclesiae cathedram obtinuisse, qui cum minori,
quam ratio deposceret, honestate idem monasterium,
in quo beatae virginis corpusculum humabatur,
excoluisset, quadam nocte per visionem fertur
sacra virgo hujusmodi verbis illum compellasse:
« Cur, inquit, Otgari praesul Deo digne, monasterium
quo corpore sum recondita sic negligenter
hactenus habere voluisti? Nam servorum illuc convenientium
temulentis quotidie calcor pedibus, vulgaribusque
vestigiis comprimor. Cito enim cognosces
quoniam tale aliquod tibi indicium pandam,
quo non recte te erga me et domum Dei egisse comperias,
ut, si te reum exinde cognoveris, veniam
merearis. » Quod non falsum esse visum post non
multum temporis, rei comprobavit eventus. Nam
statim in proximo dum erecti essent parietes ejusdem
fabricae, et prominens trabium compago sequenti
die super muros deberet apponi, noctu aquilonaris
paries subito usque ad terram corruit terroremque
haud minimum tam domesticis quam cunctis
circumquaque conversantibus incussit. Facto autem
mane, cum ad hujusmodi spectaculum omnes pavidi
convenissent, custos ejusdem ecclesiae, nomine
Reginfridus, praescripto praesuli Otgario per velocissimum
hoc intimavit nuntium. Qui hoc audito
mox visionem quam viderat esse completam
intelligens, illuc acceleravit, atque cum omni festinantia
ecclesiam cum devotissimis restauravit comprovincialibus
atque dedicavit. Transacto igitur anno,
memoratus episcopus suos archipresbyteros
Walconem atque Adhalungum cum quadam sanctimoniali,
Liubila nuncupata, illuc transire praecepit,
quatenus corpusculum S. Walburgae cum summa
diligentia effodientes et cum nolarum clangoribus
hymnorumque concentibus, omnique reverentia ad
Heystatense deportarent coenobium: quod cum omni
populari exsultatione undecimo Kalendas Octobris
perfecerunt. Sed et ejusdem antistitis jussu fratris
S. Walburgae Winniboldi membra post tres dies
octavo Kalendas Octobris ex eadem ecclesia
tollentes, ad eumdem locum transtulerunt.
CAPUT II. #Pars reliquiarum S. Walburgis donata Liubila abbatissae. Ingluvies aliique morbi sublati.@#
6.
Sed postquam beatissima Walburga Heystatenses
fines per semetipsam visitare dignata est,
contigit postea ut memorata sanctimonialis Liubula
a suis propinquis multum sibi invidentibus ita coarctaretur,
ut tam violenter quam ingeniose a sua
eadem materna prope expelleretur haereditate. Sed
saluberrime anxia, inito consilio petiit ab Heystatensis
Ecclesiae Ercenbaldo antistite, ut sibi concederentur
S. Walburgae reliquiae, quatenus si illa in
obtinenda sua materna praevaleret haereditate,
hanc Christo suaeque virgini Walburgae jure perpetuo
condonaret. Quod quia a Deo sumpsit initium,
ab ipso etiam terminum habere felicissimum meruit.
Anno igitur ab Incarnatione Domini octingentesimo
nonagesimo tertio, regnante Arnulpho, apertum est
sepulcrum Walburgae beatissimae virginis, in quo
tempore Otgarii episcopi fuerat collocata, atque ob
sepulturam ab eodem episcopo minus procuratam
in visione, ut jam praescriptum est, multum austeriter
increpabatur.
7.
Contigit miraculum a saeculo inauditum,
multiplicibus atque manifestissimis compertum testimoniis.
Quaedam cujusdam familiae ancilla, nomine
Fritherada, dum familiarius caeteris in obsequio
sui domini suaeque uxoris assidue ancillaretur, subitaneae
aegritudinis molestia carpebatur: in qua dum
miserabiliter biduo vexaretur, paulisper convaluit;
sed tanta deinde succrevit sibi ingluvies, ut non
saturari ullatenus, sed vix refocillari potuisset. Cui
dum plurimam ejus propinqui victus copiam imprimis
administrassent, illaque de die in diem majora
semper subsidia concupisceret, quid de ea facerent
sollicite tractare coeperunt. Nondum enim incessu
fruebatur, sed scabellulis flebiliter reptabat. Tunc
suo suorumque consilio parentum, dominam petiit,
ut praefatae virginis oratorium adire mereretur. Quo
permisso, dum veniens instanter supplicaret, die tertio
debilium pedum adepta est sanitatem. Quod audiens
praedictae familiae dominus videlicet, ejusque domina,
nimis gaudentes acceleraverunt illuc pervenire, eamdemque
ancillam S. Walburgae in proprietatem ibidem
jugiter ad serviendum dederunt. Sed abbatissa
praefata Liubila hoc tenuit, ibique illam aliquandiu
manere permittens, post paucos dies dominis suis
incolumem remisit.
8.
Sed mox ut regressa est, pristino languore
correpta est. Videns autem praedicta domina non
bonum consilium fuisse, | null | abbc14d9-8c55-402f-a849-6f763e032bc9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quod ullo modo a monasterio
post sanitatem abduceretur, cum festinatione
eam reducens ecclesiae in proprium tradidit famulatum,
statimque convaluit; sed intolerabili
gulae appetitu fatigabatur. Sed dum nimis inde laborans
verecundaretur, inito consilio prudenter confessa
est hoc cuidam Thiedildi ejusdem monasterii
procuratrici, quatenus ejus orationibus ab hac insatiabili
ingluvie sublevaretur. Quae ejus afflictioni
compassa, salubre excogitans consilium, fecit eam
accipere benedicti panis portionem a quodam venerabili
presbytero, nomine Reimundo. Ut ergo
ex eo gustavit, ita paulatim miro modo decrescere
coepit et annihilari, ut antea consuevit augmentari,
ut tandem nihil aliud edere nisi caseum et bibere
nisi lactis valde modicum circa fere dimidium annum
potuisset. Postea vero ita illi penitus corporalis nutrimenti
defecit desiderium, ut si aliquando tentaret
de aliquo gustare statim evomuisset. Cum vero
sibi omnino sine celeri vomitu nihil posse gustare
credula exstitisset, rogavit praedictam Dei famulam
Thiedildem ut nihil vitalis stipendii illi impenderet,
cum omne quod impenderet perdidisset. Tunc rem
a saeculo inauditam stupefacta, ullum quippe corpus
posse absque alimento tandiu vivere, quod de ea
ageret, nimis aestuabat. Tandem ad alteram illius
monasterii ecclesiam ibi prope positam eam direxit,
commendans eam cuidam ex consoribus ejus, quae
ibidem procuratrix constituta erat. Quam suscipiens
cum omni diligentia observavit, sexque hebdomadis
fere secum detinuit; in quibus eam nihil manducasse
vel bibisse certissimum fuit.
9.
Quibus expletis, venit praefata Thiedildis hanc
visitare, quod factum fuisset comperit. Tunc Dei
ancilla Thiedildis diversis modis et blanditiis coepit
eam exhortari, dicens: « Noli, charissima filia, noli
hujusmodi obstinatione te seducere, sed potius ad
mentem accelera redire, et alimoniae aliquid, tibimetipsi
consulens, percipe; si vero quolibet falleris
phantasmate, fatere filia, et noli erubescere; credo
pro certo si feceris, quod mox dominae nostrae precibus
adjuveris. His auditis ob nimiam objurgationem
erubescens, coacta tentabat aliquid gustare, nec
poterat. Sed ne exhortantis Dei ancillae suasoria
verba contemnere videretur, petiit sibi de deteriori
sicera porrigere. Ex qua dum permodicum invita
degustasset, mox per nares et per oculos id parum,
quod degustavit, erupit, ita ut mox caeca efficeretur.
Tunc ad monasterium reducta non post multum
temporis visum recuperavit; sed in eadem, qua prius
cunctis obstupenda detinebatur abstinentia, perduravit.
Cumque praedicta materfamilias totaque illa
puellaris congregatio de hujusmodi inaudita unquam
causa nimis obstupescerent, inito consilio, praesulem
venerandum, ad cujus dioecesim id monasterium
subjiciebatur, adierunt; remque per ordinem ab initio
gestam narraverunt, quod ejus prudentiae super
hoc incredibili signo videretur esse discernendum
et statuendum. Ille vero hoc audito obstupescens,
nullo modo credulus, verebatur ne aliqua milleformis
diaboli astutia delusa visus hominum falleret, eique
alimoniae refocillatio in secretioribus positae qualicunque
arte administraretur. Tunc cum suis inito
consilio, vocatoque de monasterio S. Walburgae valde
religioso presbytero, auctoritate pontificiali iterum
iterumque mandavit ut eamdem ancillam, de qua
loquimur, in suam susceptam custodiam, ne aliqua
astutia humanos falleret obtutus, cautissime observaret.
Quod et fecit, et, ut prius narratum fuerat, a
se diligentissime compertum episcopo nuntiavit.
Tunc praesul omni dubitatione detersa quasi jam
compulsus credidit. Sic denique adhuc triennio a
S. Martini missa usque ad illum consistebat diem.
Operabatur tamen juxta facultatis modulum quidquid
illi fuerat injunctum. Eucharistiam vero quoties
sumere nitebatur, nisi cum omni festinatione
dormitum iret, mox vomitabunda constitit. Quidquid
ergo nunc humanae videtur impossibile imbecillitati,
omnimodis divinae facillimum esse credatur
majestati.
10.
Postea igitur prudentissimus in omnibus
Ercamboldus missus illuc cum suis aliis boni meriti
viris archipresbyteris corpusculum beatae virginis
jussit effodi, inventumque diligenter contrectari.
Quod nimia trepidatione cum divinis laudibus adimplentes
effodiendo invenerunt reliquias sanctissimae
virginis, nimium adamandas, quasi tenui humore
madefactas. Quae quamvis tantum essent roscidae,
nullo tamen pacto saltem unus pulviculus valuit
manibus attrectantium adhaerere. Sublata tunc ex
Heystatensi monasterio corpusculi sacrae virginis
portione, prout episcopus dictatum habuit, turbulentissimus
moeror et ejulatus Heystatensibus, quasi
totam matronam sibi ablatam deflentibus, exortus
est. Interea dum tanta optati muneris patrocinia
cum magna exsultantium gloria ad locum qui dicitur
Movenhem ducerentur, quidam forte epilepticus
puer sacri ponderis feretro obvians, sub eodem
se incurvans, ipsam quam quaesivit sanitatem recepit.
Tunc subito, ut omnes commeantes testati
sunt, tanta in eodem loco odoris redolentia conflagravit | null | 28cb016e-4638-4830-90ed-75c2e8a938dc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
ut nares praetereuntium vel subsequentium
feretrum ferre vix potuissent.
CAPUT III. #Varia miracula ope S. Walburgis patrata.@#
11.
Postquam ergo sanctissimae virginis pignora
supra sanctum praedicti monasterii altare locata
sunt, sequenti nocte contigit abbatissam Liubulam
ibidem adfuisse; dumque illic tribus detenta noctibus,
gravi podagrae morbo laborans se sopori dedisset,
astitit ei quidam veneranda canitie clericus, Williboldus,
ut creditur episcopus, S. Walburgae frater
(qui in eodem loco suam proprietatem haereditario
jure longe ante donatam habuit) eamque compellans
ita ait: « Liubula, cur dormis? quare non surgens
ad ecclesiam pergis? » Ad quem illa: « Ut quid
nunc ad ecclesiam eundum est, cum necdum pulsata
matutinalia signa sonuerunt? Ego quippe nec
illuc incessu pedum ullo modo pergere valeo, nisi
aliorum manibus deducta fuero. » Qui ait: « Vade
celerius, ne moreris, quoniam Williboldus eamdem
cum magno agmine intravit ecclesiam, qualiter sanctam
sororem suam reconditam habeas, a te curiose
perquirere volens. » Quae statim, ac si nihil incommodi
perferens, surrexit, et de loco ad locum exsiliens,
basilicam, ad quam tetendit, ingressa est,
divinae clementiae atque beatae virgini gratiarum
actiones pro adepta sospitate rependit.
12.
Quidam autem pauper a nativitate contractus,
quasi quoddam cerneretur monstrum, dum inter
plures ad S. Walburgae patrocinia confugientes, victus
pariter et remedii solatium quaereret, nocte
quadam sibi dormienti apparuit beatissima virgo, et
ut ad ecclesiam pergeret, imperavit. Quo respondente
se algoris asperitatem perhorrescere, ideoque
nec a loco quietis audere se saltem erigere. Ad
quem illa blandis respondit verbis: « Vade, miselle,
celeriter, quoniam ego te ab hujus frigoris asperitate
qua nunc affligeris protegens, calida membra
administrabo; mihique pro redditae sanitatis
mercedula scabellula, quibus adhuc uteris incurvatis
artubus, ad ecclesiam suspendere debebis. » Qui
quamvis pigerrime ad ecclesiam pergens, ibique
paululum commoratus, ad suum anxius rediit hospitium.
Mane autem facto iterum regressus illuc et
ante beatae virginis feretrum se projiciens, circa
tertiam horam subito palpitando se coepit volutare
in pavimento et protendere, et scabellula, sine
quibus nunquam se de loco transferre potuit, ac
si divinitus e manibus evulsa, ante altare projecta
sunt. Sicque membris omnibus consolidatis erectus
ambulavit, et convalescens in eadem ecclesia ad
dies vitae suae validus et incolumis postmodum administravit.
13.
Allata est ad idem monasterium quaedam muner,
nomine Reginsundis, ita membris omnibus debilitata,
ut nisi aut vehiculo aut duobus eam inflexis
inter se brachiis portantibus nullo modo transferri
uspiam potuisset. Quae ante altare, super quo
virginis feretrum continebatur, a suis exposita, celerrimam
adepta est sanitatem, ita ut sine alterius
ductu per se efficacissime, quocunque vellet, pergeret,
Jesum Christum et sacrae virginis glorificans
merita.
14.
Quaedam etiam mulier de villa nuncupata
Stofohem, vocabulo Geyla, cum advenisset festus
dedicationis illius ecclesiae annuus dies, omnibus
in illa regione solemnizantibus, illa sola procaci
animo parvipendens, suam ingressa est hiemalem
zetam et curciboldum, quem ad texendum prius
erectum habuit, flexis coepit texere digitulis dexterae;
sed cum duabus vicibus ex glomite sive tramea
quam manu tenebat in tetam transponeret, inhaesit
illi miserrime insertus manui glomex, intumescente
toto lacerto; sed quae adfuerant mulierculae tentaverunt
inclusum glomitem singillatim dissuere
filis.
15.
Quidam vir nomine Ercamboldus expletis jam
triginta septem hebdomadibus, dum nullius generis
cibo vel potu aliquatenus vesci potuisset, nec
tamen pedum incessu fraudaretur, nisi languidus
pergeret quo vellet. Tantum ovorum raris meditulliis,
modicissimoque leguminis suffragio vix pendulam
refocillabat anxius vitam, gerens macilentissimum
et imbecillimum cum vita sibi ingrata corpusculum,
nec vini vel sicerae gustum ore ullatenus
contingere delectabatur. Tunc sibi aegre dormienti
vox blanda eum ita affatur: « Cur, inquit, desidia
languescens, neglecto tuae valetudinis remedio, de
tua vita sic omnino desperas? Age ergo, quod moneo
jam, de tui status recuperatione securus, et ad monasterium
Mouvenhem vade festinus, ibique beatae
virginis meritis adjuvaberis. Cumque illuc celerius
veneris, inventurus es ibidem tres sanctimoniales
secus altare stantes quae tibi consecratum sanguinem
Domini de calice propinabunt; quem dum
ab illis acceperis, mox edendi bibendique absque
ulla dubitatione delectatio tibi associabitur et prosperabitur. »
Hoc igitur saluberrimae vocis impulsu
expergefactus, summa cum celeritate ad | null | 59e13300-7a9f-45ed-aab8-7c8e4592e638 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
jam dictum
monasterium adductus est, qui illic ab oratione se
erigens compertis juxta altare tribus matronis astantibus,
visionem quem viderat exsolvit; moxque, ut
de sancto calice degustavit, adfuit ei magnum edendi
et bibendi desiderium, sicque comestionis et bibitionis
totiusque corporeae valetudinis remedio acquisito,
cum nimia exsultatione domum incolumis rediit,
et in eadem incolumitate usque ad finem vitae
perseveravit.
16.
Contigit nimium mirabile, et, nisi plurimorum
approbaretur cognitione, valde incredibile (sed divinae
Majestati nihil constat impossibile), inauditum
nuper a saeculo signum. Dum igitur maxima undique
confluentium populorum ad S. Walburgae basilicam
turba conveniret, adfuit inter illos quidam incognitus
exsul, peregrini habitu stans vel jacens, qui
inter caeteros attentius et instantius oravit, quem
abbatissa Liubula intuens inter caeteros flebilius
perseverantiusque orasse admirata, eumdem ad se
vocari praecepit; et quis vel unde esset nimium curiose
interrogavit. Ad quam ille: « Gratias, inquit,
Deo omnipotenti ago, qui me sanctissimae virginis
Walburgae meritis de maximae confusionis scandalo,
indignissimum peccatorem liberare dignatus est.
Quod tam vos hic modo praesentes, quam omnes a
me potius quam ab aliis, quam mirificum sit, audire
oportet: et, ne me aliquis divinam fallere conscientiam
velle suspicetur, testor Deum, quem nihil latere
potest, ante cujus assisto, licet indignus, altare, et
S. Walburgam, cujus nimium compulsus suffragia
requisivi, me nihil ficta sed veridica, in hoc miraculo,
narratione relaturum, prout possibile est humanae
fragilitati. »
17.
Anno quoque priori, quo famis atrocitas
multos afflixerat, contigit duos pauperes eamdem
famis acerbitatem de loco ad locum, de regione ad
regionem confugere; tunc contigit quemdam tertium
de longinqua regione pauperem illis associari: quem
ubi vel unde pergeret vellet interrogantibus respondit
se, sicut plures velle cognitum est, S. Walburgae
patrocinia quaesiturum. Tunc illi: « Si illuc
inquiunt, eundi desiderium est, habeto nos ejusdem
itineris et consolationis consocios, ut simul multae
longinquitatis pericula transeuntes, mutuis confortemur
auxiliis. Nam et nos ad eumdem locum ire
disponentes, victus inopia nimium constricti, et
adhuc jejuni gradientes, vix vacillando gressu ambulare
valemus. » Quibus simplex conviator: « Eia,
confratres, inquit, prolixi itineris longinquitatem
Domino Jesu Christo commendantes, angustias deponamus.
Et quoniam meridianae requietionis imminet
tempus, quaeramus ubi disjejunandi modicumque
pausandi aptus inveniri possit locellus. » Quo invento,
cum discumberent, et cum priores consocii
nihil commeatus secum habere conquererentur, ait
qui supervenit conviator tertius: « Jam nunc
lassi conquiescentes de meis pransuri cibusculis;
postmodum ea ratione dormiamus, ut nimirum tertius
securam vigiliam exhibeat duobus, ut sic gemina
refocillationis et pausationis recreatione relevati
coeptam in Domino profectionem perficiamus. »
Quibus hoc bonum consilium insidiose approbantibus,
sumpsit alter de duobus consociis somnum imaginarium;
sed tertius qui supervenit, mortiferum
atque novissimum. Nam protinus contra innocentem
consurgentes nefandissime interemerunt.
18.
Quo perpetrato, quid de mortificati cadavere
impiissimi agerent, coangustati, tandem eorum alter
horribilem sarcinam propriis coaptavit humeris,
coepitque perscrutari, ubi in quolibet devio vel abdito
mortificatum exposuisset loco. Tandem hoc
invento, dum amplexum a se corpus conaretur deponere,
coepit a mortuo vivus arctius constringi, ut
nullo conamine funeris pondus a se potuisset disjungere.
Quid faceret infelicissimus? Anxius quocunque
pergere studuisset, indeclinabilem sui facinoris proditricem
ad se tenacissime conglutinatam, horrorem
cunctis incutiens, comportavit. Cui interea fatigabiliter
de loco ad locum vaganti quidam sibi cognitus
obviavit; sed conspecto tantae horribilitatis onere
pene exanimis expallescens, tandem animo recuperato,
cur tam horrificae molis bajulus exstitisset
percunctatus est. At ille, ut sibi familiari amico credulus
cunctum hujus commachinationis ordinem
referebat, et ut suae calamitatis commisertus gravedinem
qua miserrime comprimebatur, a se excludere
quodam modo comprobaret. Tunc ille facile
suo amico posse succurrere arbitrans, arrepto gladio
quem secum ferebat, mortificati corporis brachia,
gestantis amici cervicem vivaciter complexantia,
articulatim, nisi aliter nequisset, abscindere volens,
quatenus suum ab hujus inauditi ludibrii violentia
erueret amicum. Sed, res mira et stupenda, et in
Domino Jesu Christo laudanda! mox ut manus illius
mortui cohaerentes lacertos attigerant abscindendos,
abscissoris corpus quasi tenacissimo bitumine conglutinabatur
illis duobus. Sed statim divina miseratione
compunctus suorum scelerum collacrymando
reminiscens, precabatur quatenus immensa Dei
clementia per | null | 901887e4-28a7-4c17-ab55-34fd567de258 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
B. Walburgae suffragia sibi miserrimo
nimiumque facinoroso misereri dignaretur.
Cui hujusmodi supplicanti, suaque ad S. Walburgam
vota multifarie pollicitanti, multumque ejulanti
disnexum est corpus, et nimium libero consolatus
utebatur incessu, erectis oculis ac manibus Deum
semper et ubique, sanctamque glorificans virginem.
19.
Tunc pariter terrifico sarcinarum pondere
usque ad littus Rheni comitabatur, ibique dum aliquantulum
constitisset, praescriptus miser tanti oneris
gravitate et dedecoris confusione afflictus, malens
mortis subire interitum, quam detestabilis et ingratae
vitae fastidium diutius sustinere, Rheni alveum conscendens,
quatenus sic sibi suoque cadaveris coagulati
ponderi ignotam acquireret sepulturam, cum
omni impetu se praecipitavit in illius abyssi voraginem.
Sed Rhenus tanti criminis immunditiam,
suam praedam non esse praesumens, absque ulla morula
parricidam cum suo morticinio vivum ad littus
revomuit. Stupefactus autem nimiumque exterritus
ejusdem conviator, et de ejus direptione nimis congratulans,
sicut de alterius calamitate collacrymans,
tandem miserabilem cum miserabili onere derelinquens,
ad S. Walburgae monasterium concito cursu
advenit, reique gestae seriem per ordinem veridico
ore ibidem cunctis narravit, summique juramenti
approbatione affirmare, si permitteretur, libentissime
voluit. Fertur namque praefatus funeris captivitate
detentus, B. Walburgae virginis praesidia saepe
voluisse adire, sed nunquam illius ecclesiae confinia
posse contingere, ut liquido monstraretur quanti
reatus existeret vinculo colligatus, qui sic procul,
ne ad S. Walburgae monasterium ullo modo pertingere
posset, coerceretur. Hunc multi cum jam saepe
dicti oneris mole, qui tunc temporis exstiterunt,
viderunt: unde constat nequaquam esse falsum,
quod tam plurimorum attestatione esse verum corroborabatur.
20.
Haec itaque signa et prodigia hic nunc scripto
comprehensa, quae divina majestas in illa novitate
sublevationis ex monumento corpusculi, Deo et hominibus
adamandae virginis peregit, multum laudanda
et admiranda sunt. Sed adhuc in diversis per
totum Francorum regnum provinciis, quae ejusdem
virginis reliquiarum pignoribus illustratae consistunt,
quotidie plura excellentioraque praeconio
digna efficiuntur per Jesum Christum Dominum nostrum,
cui est cum Patre et Spiritu sancto perennis
gloria in saecula saeculorum. Amen.
CAPUT PRIMUM. #Gesta S. Walburgis, obitus, corporis translatio.@#
1.
Postquam Deo chara Anglorum natio per memorandi
Gregorii papae apostolatum a gentilitatis errore
ad Christianitatis veritatem conversa est, multi ob
coelestis spei remunerationem ex eorum numero ultra
maritimam patriam usque ad Francorum pervenerunt
imperium. Ex quibus Bonifacius sanctus, dum
huc in peregrinam pervenisset provinciam, quasi
nativam adeptus est sibi patriam, dum Moguntiacensis
praesulatus ob sua merita adeptus est cathedram.
Ex ejusdem quoque Angliensis insulae silva
proruperunt huc ad nos tres fecundissimae arbores, duo
videlicet uterini fratres Williboldus et Winniboldus,
cum Deo et hominibus sorore charissima Walburga:
quorum prior, Williboldus scilicet, ordinante illum
praescripto Bonifacio, ad Heystatensis Ecclesiae promotus
est pontificium: ibique angelicam vitam perducens,
tandem beatissime abiit, non obiit. Alter
vero totum se Christi servitio mancipans, mundanaque
omnia funditus respuens, locum, qui dicitur
Heydanhem, sibi ad incolendum elegit. Ibique continuis
orationibus munitus, spe roboratus, fide armatus,
eamdem, quam cum fratre, monachicam susceperat
conversationem, strenuissime usque ad exitum
animae finiens multos post se ad bene vivendi
regulam praevius exhortatus est.
2.
Post horum vero discessum soror eorumdem,
totius feminei sexus decus post S. Mariam,
Waldburga, quibuscunque potuit se imitabile praebens
exemplum, eidem puellaris catervae monasterio
in praefato loco Heydanhem praestituta est materfamilias,
ad omnia quae a Christo posceret semper efficacissima.
Contigit ibidem quondam vespertina hora
peracta, revertente hac ipsa de ecclesia ad suum
habitaculum, ut quidam ecclesiae ejusdem custos,
Guomerandus nomine, ingruentibus noctis tenebris
petenti Walburgae lumen sibi praevium stultus denegaret.
Ad quam injuriam insuperabilem retinens
patientiam, coenata sanctimonialium catervula, peractisque
divinis laudibus, dormitorium adiit. Tunc
mox mirum in modum ibidem tanta luminis flagrantia
enituit, ut ejusdem domicilii pavimentum penetrare
videretur, et sic usque ad matutina permansit
praeconia. Stupentibus hinc omnibus Deo sacratis
virginibus, et exsultantibus ad religiosissimae matrisfamilias
lectulum concurrentibus, illique coelestis
fulgoris immensitatem insinuantibus, illa prorumpens
in lacrymas, sublevatis ad Deum oculis et manibus
dixit: Tibi, Domine Jesu Christe, cui humilis
ancilla a cunabulis servire decrevi, de hoc collato
munere gratias ago, qui ad exercendas ancillarum
tuarum mihi cohaerentium mentes me indignam luminis
tui adjuvamine consolari dignatus es, tetrique
horroris caliginem clementiae tuae | null | a6c56673-63c8-4e64-aa8f-15807c5af565 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
radiis evacuasti:
et id nequaquam meis, sed fratrum meorum, tuorum
videlicet famulorum, ascribo meritis.
3.
Post obitum beatissimi episcopi Williboldi
fratris S. Walburgae, contigit illam, sicut feminei
sexus natura esse cognoscitur, intolerabilis
exinde fuisse impatientiae. Tunc quodam vespertino
tempore, nullo ex illa cognoscente familia, de monasterio
egressa, venit ad cujusdam domum divitis:
et ante fores ejusdem quasi quaedam peregrina et
ignota, sola constitit. Quam videns dominus domus,
ignarus quae esset, cum universis domesticis suis
aestuabat, ne rapida suorum canum audacia eam
laniando decerperet: jussit ut, quae esset, ocius
indicaret. Tum illa: « Nequaquam, inquit, metuo,
quod tu vereris canes me posse crudeli dente contingere,
nec Walburgam (sic enim nuncupor) mordere
valebunt. Ipse enim qui me huc ad tuam domum
perducit incolumem, ad locum unde veni illaesam
poterit me perducere; et ipse domui tuae conferet
medicinae solamen, si tota fide eumdem credideris
esse medicum medicorum. » Quo audito, vir illustris
a loco quo sederat illico prosiluit, animoque
consternatus, quare tam nobilis puella et omnipotentis
Dei famula ad ostium constiterit, requisivit.
Tunc illam cum omni veneratione suscipiens, omnem
illi debitae servitutis famularum exhibuit. Hora vero
nocturnae requietionis interrogata ubi vellet requiescere,
respondit se nusquam alibi velle pausare nisi
in cubiculo, in quo filia ejus usque ad mortem valida
aegritudine perducta jaceret, cujus funebria jam a
patre et matre praebarabantur. Quibus prae nimio
dolore ejulantibus, intravit cubiculum, et totam
noctem educens insomnem, orationibus ad Dominum
per transactam noctem profusis, in crastino puella
incolumitate integerrima convaluit. Quo viso parentes
miraculo, Deo omnipotenti qui occidit et vivere
facit, percutit et sanat, multimodas persolventes
gratias, amantissimae Deo et hominibus virgini plurima
protulerunt xenia, seseque ejus sacratissimis
precibus commendaverunt. Illa autem donorum pretiositatem
refutans, Christumque solum ante omnia
diligens, ad monasterium regressa est; et quanto
magis in se divinam comperta est vigere clementiam,
tanto ad arctioris vitae excellentiam semetipsam
de die in diem coaptavit.
4.
His duobus miraculis inter alia nobis cognitis
in sua vita peractis, beatissima virgo cum in Deo
corroborata, mundum cum suis concupiscentiis penitus
superasset, omnibus se sequentibus ad omnem
religionem imitabilis facta, tandem ex hoc mundo
triumphans obiit, et ad paradisum sui triumphi bravium
susceptura beatissime abiit et in eodem,
quo semper Christo ancillabatur monasterio, cum
maxima sepulta est honorificentia.
5.
Parvo ex hinc tempore decedentibus ejusdem
Ecclesiae pastoribus, in qua S. Walburga condebatur,
contigit Otgarium venerabilem virum Heystatensis
Ecclesiae cathedram obtinuisse, qui cum minori,
quam ratio deposceret, honestate idem monasterium,
in quo beatae virginis corpusculum humabatur,
excoluisset, quadam nocte per visionem fertur
sacra virgo hujusmodi verbis illum compellasse:
« Cur, inquit, Otgari praesul Deo digne, monasterium
quo corpore sum recondita sic negligenter
hactenus habere voluisti? Nam servorum illuc convenientium
temulentis quotidie calcor pedibus, vulgaribusque
vestigiis comprimor. Cito enim cognosces
quoniam tale aliquod tibi indicium pandam,
quo non recte te erga me et domum Dei egisse comperias,
ut, si te reum exinde cognoveris, veniam
merearis. » Quod non falsum esse visum post non
multum temporis, rei comprobavit eventus. Nam
statim in proximo dum erecti essent parietes ejusdem
fabricae, et prominens trabium compago sequenti
die super muros deberet apponi, noctu aquilonaris
paries subito usque ad terram corruit terroremque
haud minimum tam domesticis quam cunctis
circumquaque conversantibus incussit. Facto autem
mane, cum ad hujusmodi spectaculum omnes pavidi
convenissent, custos ejusdem ecclesiae, nomine
Reginfridus, praescripto praesuli Otgario per velocissimum
hoc intimavit nuntium. Qui hoc audito
mox visionem quam viderat esse completam
intelligens, illuc acceleravit, atque cum omni festinantia
ecclesiam cum devotissimis restauravit comprovincialibus
atque dedicavit. Transacto igitur anno,
memoratus episcopus suos archipresbyteros
Walconem atque Adhalungum cum quadam sanctimoniali,
Liubila nuncupata, illuc transire praecepit,
quatenus corpusculum S. Walburgae cum summa
diligentia effodientes et cum nolarum clangoribus
hymnorumque concentibus, omnique reverentia ad
Heystatense deportarent coenobium: quod cum omni
populari exsultatione undecimo Kalendas Octobris
perfecerunt. Sed et ejusdem antistitis jussu fratris
S. Walburgae Winniboldi membra post tres dies
octavo Kalendas Octobris ex eadem ecclesia
tollentes, ad eumdem locum transtulerunt.
1.
Postquam Deo chara Anglorum natio per memorandi
Gregorii | null | 6fbb799f-9617-4042-900f-7791daa75a6b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
papae apostolatum a gentilitatis errore
ad Christianitatis veritatem conversa est, multi ob
coelestis spei remunerationem ex eorum numero ultra
maritimam patriam usque ad Francorum pervenerunt
imperium. Ex quibus Bonifacius sanctus, dum
huc in peregrinam pervenisset provinciam, quasi
nativam adeptus est sibi patriam, dum Moguntiacensis
praesulatus ob sua merita adeptus est cathedram.
Ex ejusdem quoque Angliensis insulae silva
proruperunt huc ad nos tres fecundissimae arbores, duo
videlicet uterini fratres Williboldus et Winniboldus,
cum Deo et hominibus sorore charissima Walburga:
quorum prior, Williboldus scilicet, ordinante illum
praescripto Bonifacio, ad Heystatensis Ecclesiae promotus
est pontificium: ibique angelicam vitam perducens,
tandem beatissime abiit, non obiit. Alter
vero totum se Christi servitio mancipans, mundanaque
omnia funditus respuens, locum, qui dicitur
Heydanhem, sibi ad incolendum elegit. Ibique continuis
orationibus munitus, spe roboratus, fide armatus,
eamdem, quam cum fratre, monachicam susceperat
conversationem, strenuissime usque ad exitum
animae finiens multos post se ad bene vivendi
regulam praevius exhortatus est.
2.
Post horum vero discessum soror eorumdem,
totius feminei sexus decus post S. Mariam,
Waldburga, quibuscunque potuit se imitabile praebens
exemplum, eidem puellaris catervae monasterio
in praefato loco Heydanhem praestituta est materfamilias,
ad omnia quae a Christo posceret semper efficacissima.
Contigit ibidem quondam vespertina hora
peracta, revertente hac ipsa de ecclesia ad suum
habitaculum, ut quidam ecclesiae ejusdem custos,
Guomerandus nomine, ingruentibus noctis tenebris
petenti Walburgae lumen sibi praevium stultus denegaret.
Ad quam injuriam insuperabilem retinens
patientiam, coenata sanctimonialium catervula, peractisque
divinis laudibus, dormitorium adiit. Tunc
mox mirum in modum ibidem tanta luminis flagrantia
enituit, ut ejusdem domicilii pavimentum penetrare
videretur, et sic usque ad matutina permansit
praeconia. Stupentibus hinc omnibus Deo sacratis
virginibus, et exsultantibus ad religiosissimae matrisfamilias
lectulum concurrentibus, illique coelestis
fulgoris immensitatem insinuantibus, illa prorumpens
in lacrymas, sublevatis ad Deum oculis et manibus
dixit: Tibi, Domine Jesu Christe, cui humilis
ancilla a cunabulis servire decrevi, de hoc collato
munere gratias ago, qui ad exercendas ancillarum
tuarum mihi cohaerentium mentes me indignam luminis
tui adjuvamine consolari dignatus es, tetrique
horroris caliginem clementiae tuae radiis evacuasti:
et id nequaquam meis, sed fratrum meorum, tuorum
videlicet famulorum, ascribo meritis.
3.
Post obitum beatissimi episcopi Williboldi
fratris S. Walburgae, contigit illam, sicut feminei
sexus natura esse cognoscitur, intolerabilis
exinde fuisse impatientiae. Tunc quodam vespertino
tempore, nullo ex illa cognoscente familia, de monasterio
egressa, venit ad cujusdam domum divitis:
et ante fores ejusdem quasi quaedam peregrina et
ignota, sola constitit. Quam videns dominus domus,
ignarus quae esset, cum universis domesticis suis
aestuabat, ne rapida suorum canum audacia eam
laniando decerperet: jussit ut, quae esset, ocius
indicaret. Tum illa: « Nequaquam, inquit, metuo,
quod tu vereris canes me posse crudeli dente contingere,
nec Walburgam (sic enim nuncupor) mordere
valebunt. Ipse enim qui me huc ad tuam domum
perducit incolumem, ad locum unde veni illaesam
poterit me perducere; et ipse domui tuae conferet
medicinae solamen, si tota fide eumdem credideris
esse medicum medicorum. » Quo audito, vir illustris
a loco quo sederat illico prosiluit, animoque
consternatus, quare tam nobilis puella et omnipotentis
Dei famula ad ostium constiterit, requisivit.
Tunc illam cum omni veneratione suscipiens, omnem
illi debitae servitutis famularum exhibuit. Hora vero
nocturnae requietionis interrogata ubi vellet requiescere,
respondit se nusquam alibi velle pausare nisi
in cubiculo, in quo filia ejus usque ad mortem valida
aegritudine perducta jaceret, cujus funebria jam a
patre et matre praebarabantur. Quibus prae nimio
dolore ejulantibus, intravit cubiculum, et totam
noctem educens insomnem, orationibus ad Dominum
per transactam noctem profusis, in crastino puella
incolumitate integerrima convaluit. Quo viso parentes
miraculo, Deo omnipotenti qui occidit et vivere
facit, percutit et sanat, multimodas persolventes
gratias, amantissimae Deo et hominibus virgini plurima
protulerunt xenia, seseque ejus sacratissimis
precibus commendaverunt. Illa autem donorum pretiositatem
refutans, Christumque solum ante omnia
diligens, ad monasterium regressa est; et quanto
magis in se divinam comperta est vigere clementiam,
tanto ad arctioris vitae excellentiam semetipsam
de die in diem coaptavit.
4.
His duobus miraculis inter alia nobis cognitis
in sua vita peractis, | null | 2e53c5ee-9820-4a93-aca8-c7ab089f5ea7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
beatissima virgo cum in Deo
corroborata, mundum cum suis concupiscentiis penitus
superasset, omnibus se sequentibus ad omnem
religionem imitabilis facta, tandem ex hoc mundo
triumphans obiit, et ad paradisum sui triumphi bravium
susceptura beatissime abiit et in eodem,
quo semper Christo ancillabatur monasterio, cum
maxima sepulta est honorificentia.
5.
Parvo ex hinc tempore decedentibus ejusdem
Ecclesiae pastoribus, in qua S. Walburga condebatur,
contigit Otgarium venerabilem virum Heystatensis
Ecclesiae cathedram obtinuisse, qui cum minori,
quam ratio deposceret, honestate idem monasterium,
in quo beatae virginis corpusculum humabatur,
excoluisset, quadam nocte per visionem fertur
sacra virgo hujusmodi verbis illum compellasse:
« Cur, inquit, Otgari praesul Deo digne, monasterium
quo corpore sum recondita sic negligenter
hactenus habere voluisti? Nam servorum illuc convenientium
temulentis quotidie calcor pedibus, vulgaribusque
vestigiis comprimor. Cito enim cognosces
quoniam tale aliquod tibi indicium pandam,
quo non recte te erga me et domum Dei egisse comperias,
ut, si te reum exinde cognoveris, veniam
merearis. » Quod non falsum esse visum post non
multum temporis, rei comprobavit eventus. Nam
statim in proximo dum erecti essent parietes ejusdem
fabricae, et prominens trabium compago sequenti
die super muros deberet apponi, noctu aquilonaris
paries subito usque ad terram corruit terroremque
haud minimum tam domesticis quam cunctis
circumquaque conversantibus incussit. Facto autem
mane, cum ad hujusmodi spectaculum omnes pavidi
convenissent, custos ejusdem ecclesiae, nomine
Reginfridus, praescripto praesuli Otgario per velocissimum
hoc intimavit nuntium. Qui hoc audito
mox visionem quam viderat esse completam
intelligens, illuc acceleravit, atque cum omni festinantia
ecclesiam cum devotissimis restauravit comprovincialibus
atque dedicavit. Transacto igitur anno,
memoratus episcopus suos archipresbyteros
Walconem atque Adhalungum cum quadam sanctimoniali,
Liubila nuncupata, illuc transire praecepit,
quatenus corpusculum S. Walburgae cum summa
diligentia effodientes et cum nolarum clangoribus
hymnorumque concentibus, omnique reverentia ad
Heystatense deportarent coenobium: quod cum omni
populari exsultatione undecimo Kalendas Octobris
perfecerunt. Sed et ejusdem antistitis jussu fratris
S. Walburgae Winniboldi membra post tres dies
octavo Kalendas Octobris ex eadem ecclesia
tollentes, ad eumdem locum transtulerunt.
CAPUT II. #Pars reliquiarum S. Walburgis donata Liubila abbatissae. Ingluvies aliique morbi sublati.@#
6.
Sed postquam beatissima Walburga Heystatenses
fines per semetipsam visitare dignata est,
contigit postea ut memorata sanctimonialis Liubula
a suis propinquis multum sibi invidentibus ita coarctaretur,
ut tam violenter quam ingeniose a sua
eadem materna prope expelleretur haereditate. Sed
saluberrime anxia, inito consilio petiit ab Heystatensis
Ecclesiae Ercenbaldo antistite, ut sibi concederentur
S. Walburgae reliquiae, quatenus si illa in
obtinenda sua materna praevaleret haereditate,
hanc Christo suaeque virgini Walburgae jure perpetuo
condonaret. Quod quia a Deo sumpsit initium,
ab ipso etiam terminum habere felicissimum meruit.
Anno igitur ab Incarnatione Domini octingentesimo
nonagesimo tertio, regnante Arnulpho, apertum est
sepulcrum Walburgae beatissimae virginis, in quo
tempore Otgarii episcopi fuerat collocata, atque ob
sepulturam ab eodem episcopo minus procuratam
in visione, ut jam praescriptum est, multum austeriter
increpabatur.
7.
Contigit miraculum a saeculo inauditum,
multiplicibus atque manifestissimis compertum testimoniis.
Quaedam cujusdam familiae ancilla, nomine
Fritherada, dum familiarius caeteris in obsequio
sui domini suaeque uxoris assidue ancillaretur, subitaneae
aegritudinis molestia carpebatur: in qua dum
miserabiliter biduo vexaretur, paulisper convaluit;
sed tanta deinde succrevit sibi ingluvies, ut non
saturari ullatenus, sed vix refocillari potuisset. Cui
dum plurimam ejus propinqui victus copiam imprimis
administrassent, illaque de die in diem majora
semper subsidia concupisceret, quid de ea facerent
sollicite tractare coeperunt. Nondum enim incessu
fruebatur, sed scabellulis flebiliter reptabat. Tunc
suo suorumque consilio parentum, dominam petiit,
ut praefatae virginis oratorium adire mereretur. Quo
permisso, dum veniens instanter supplicaret, die tertio
debilium pedum adepta est sanitatem. Quod audiens
praedictae familiae dominus videlicet, ejusque domina,
nimis gaudentes acceleraverunt illuc pervenire, eamdemque
ancillam S. Walburgae in proprietatem ibidem
jugiter ad serviendum dederunt. Sed abbatissa
praefata Liubila hoc tenuit, ibique illam aliquandiu
manere permittens, post paucos dies dominis suis
incolumem remisit.
8.
Sed mox ut regressa est, pristino languore
correpta est. Videns autem praedicta domina non
bonum consilium fuisse, quod ullo modo a monasterio
post sanitatem abduceretur, cum festinatione
eam reducens ecclesiae in proprium tradidit famulatum,
statimque convaluit; sed intolerabili | null | 248fbb3b-ce83-412e-98dd-395817f9f0af | latin_170m_raw | null | None | None | None |
gulae appetitu fatigabatur. Sed dum nimis inde laborans
verecundaretur, inito consilio prudenter confessa
est hoc cuidam Thiedildi ejusdem monasterii
procuratrici, quatenus ejus orationibus ab hac insatiabili
ingluvie sublevaretur. Quae ejus afflictioni
compassa, salubre excogitans consilium, fecit eam
accipere benedicti panis portionem a quodam venerabili
presbytero, nomine Reimundo. Ut ergo
ex eo gustavit, ita paulatim miro modo decrescere
coepit et annihilari, ut antea consuevit augmentari,
ut tandem nihil aliud edere nisi caseum et bibere
nisi lactis valde modicum circa fere dimidium annum
potuisset. Postea vero ita illi penitus corporalis nutrimenti
defecit desiderium, ut si aliquando tentaret
de aliquo gustare statim evomuisset. Cum vero
sibi omnino sine celeri vomitu nihil posse gustare
credula exstitisset, rogavit praedictam Dei famulam
Thiedildem ut nihil vitalis stipendii illi impenderet,
cum omne quod impenderet perdidisset. Tunc rem
a saeculo inauditam stupefacta, ullum quippe corpus
posse absque alimento tandiu vivere, quod de ea
ageret, nimis aestuabat. Tandem ad alteram illius
monasterii ecclesiam ibi prope positam eam direxit,
commendans eam cuidam ex consoribus ejus, quae
ibidem procuratrix constituta erat. Quam suscipiens
cum omni diligentia observavit, sexque hebdomadis
fere secum detinuit; in quibus eam nihil manducasse
vel bibisse certissimum fuit.
9.
Quibus expletis, venit praefata Thiedildis hanc
visitare, quod factum fuisset comperit. Tunc Dei
ancilla Thiedildis diversis modis et blanditiis coepit
eam exhortari, dicens: « Noli, charissima filia, noli
hujusmodi obstinatione te seducere, sed potius ad
mentem accelera redire, et alimoniae aliquid, tibimetipsi
consulens, percipe; si vero quolibet falleris
phantasmate, fatere filia, et noli erubescere; credo
pro certo si feceris, quod mox dominae nostrae precibus
adjuveris. His auditis ob nimiam objurgationem
erubescens, coacta tentabat aliquid gustare, nec
poterat. Sed ne exhortantis Dei ancillae suasoria
verba contemnere videretur, petiit sibi de deteriori
sicera porrigere. Ex qua dum permodicum invita
degustasset, mox per nares et per oculos id parum,
quod degustavit, erupit, ita ut mox caeca efficeretur.
Tunc ad monasterium reducta non post multum
temporis visum recuperavit; sed in eadem, qua prius
cunctis obstupenda detinebatur abstinentia, perduravit.
Cumque praedicta materfamilias totaque illa
puellaris congregatio de hujusmodi inaudita unquam
causa nimis obstupescerent, inito consilio, praesulem
venerandum, ad cujus dioecesim id monasterium
subjiciebatur, adierunt; remque per ordinem ab initio
gestam narraverunt, quod ejus prudentiae super
hoc incredibili signo videretur esse discernendum
et statuendum. Ille vero hoc audito obstupescens,
nullo modo credulus, verebatur ne aliqua milleformis
diaboli astutia delusa visus hominum falleret, eique
alimoniae refocillatio in secretioribus positae qualicunque
arte administraretur. Tunc cum suis inito
consilio, vocatoque de monasterio S. Walburgae valde
religioso presbytero, auctoritate pontificiali iterum
iterumque mandavit ut eamdem ancillam, de qua
loquimur, in suam susceptam custodiam, ne aliqua
astutia humanos falleret obtutus, cautissime observaret.
Quod et fecit, et, ut prius narratum fuerat, a
se diligentissime compertum episcopo nuntiavit.
Tunc praesul omni dubitatione detersa quasi jam
compulsus credidit. Sic denique adhuc triennio a
S. Martini missa usque ad illum consistebat diem.
Operabatur tamen juxta facultatis modulum quidquid
illi fuerat injunctum. Eucharistiam vero quoties
sumere nitebatur, nisi cum omni festinatione
dormitum iret, mox vomitabunda constitit. Quidquid
ergo nunc humanae videtur impossibile imbecillitati,
omnimodis divinae facillimum esse credatur
majestati.
10.
Postea igitur prudentissimus in omnibus
Ercamboldus missus illuc cum suis aliis boni meriti
viris archipresbyteris corpusculum beatae virginis
jussit effodi, inventumque diligenter contrectari.
Quod nimia trepidatione cum divinis laudibus adimplentes
effodiendo invenerunt reliquias sanctissimae
virginis, nimium adamandas, quasi tenui humore
madefactas. Quae quamvis tantum essent roscidae,
nullo tamen pacto saltem unus pulviculus valuit
manibus attrectantium adhaerere. Sublata tunc ex
Heystatensi monasterio corpusculi sacrae virginis
portione, prout episcopus dictatum habuit, turbulentissimus
moeror et ejulatus Heystatensibus, quasi
totam matronam sibi ablatam deflentibus, exortus
est. Interea dum tanta optati muneris patrocinia
cum magna exsultantium gloria ad locum qui dicitur
Movenhem ducerentur, quidam forte epilepticus
puer sacri ponderis feretro obvians, sub eodem
se incurvans, ipsam quam quaesivit sanitatem recepit.
Tunc subito, ut omnes commeantes testati
sunt, tanta in eodem loco odoris redolentia conflagravit,
ut nares praetereuntium vel subsequentium
feretrum ferre vix potuissent.
6.
Sed postquam beatissima Walburga Heystatenses
fines per semetipsam visitare dignata est | null | 12633760-a468-40ed-b20f-6dde612f14fc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
contigit postea ut memorata sanctimonialis Liubula
a suis propinquis multum sibi invidentibus ita coarctaretur,
ut tam violenter quam ingeniose a sua
eadem materna prope expelleretur haereditate. Sed
saluberrime anxia, inito consilio petiit ab Heystatensis
Ecclesiae Ercenbaldo antistite, ut sibi concederentur
S. Walburgae reliquiae, quatenus si illa in
obtinenda sua materna praevaleret haereditate,
hanc Christo suaeque virgini Walburgae jure perpetuo
condonaret. Quod quia a Deo sumpsit initium,
ab ipso etiam terminum habere felicissimum meruit.
Anno igitur ab Incarnatione Domini octingentesimo
nonagesimo tertio, regnante Arnulpho, apertum est
sepulcrum Walburgae beatissimae virginis, in quo
tempore Otgarii episcopi fuerat collocata, atque ob
sepulturam ab eodem episcopo minus procuratam
in visione, ut jam praescriptum est, multum austeriter
increpabatur.
7.
Contigit miraculum a saeculo inauditum,
multiplicibus atque manifestissimis compertum testimoniis.
Quaedam cujusdam familiae ancilla, nomine
Fritherada, dum familiarius caeteris in obsequio
sui domini suaeque uxoris assidue ancillaretur, subitaneae
aegritudinis molestia carpebatur: in qua dum
miserabiliter biduo vexaretur, paulisper convaluit;
sed tanta deinde succrevit sibi ingluvies, ut non
saturari ullatenus, sed vix refocillari potuisset. Cui
dum plurimam ejus propinqui victus copiam imprimis
administrassent, illaque de die in diem majora
semper subsidia concupisceret, quid de ea facerent
sollicite tractare coeperunt. Nondum enim incessu
fruebatur, sed scabellulis flebiliter reptabat. Tunc
suo suorumque consilio parentum, dominam petiit,
ut praefatae virginis oratorium adire mereretur. Quo
permisso, dum veniens instanter supplicaret, die tertio
debilium pedum adepta est sanitatem. Quod audiens
praedictae familiae dominus videlicet, ejusque domina,
nimis gaudentes acceleraverunt illuc pervenire, eamdemque
ancillam S. Walburgae in proprietatem ibidem
jugiter ad serviendum dederunt. Sed abbatissa
praefata Liubila hoc tenuit, ibique illam aliquandiu
manere permittens, post paucos dies dominis suis
incolumem remisit.
8.
Sed mox ut regressa est, pristino languore
correpta est. Videns autem praedicta domina non
bonum consilium fuisse, quod ullo modo a monasterio
post sanitatem abduceretur, cum festinatione
eam reducens ecclesiae in proprium tradidit famulatum,
statimque convaluit; sed intolerabili
gulae appetitu fatigabatur. Sed dum nimis inde laborans
verecundaretur, inito consilio prudenter confessa
est hoc cuidam Thiedildi ejusdem monasterii
procuratrici, quatenus ejus orationibus ab hac insatiabili
ingluvie sublevaretur. Quae ejus afflictioni
compassa, salubre excogitans consilium, fecit eam
accipere benedicti panis portionem a quodam venerabili
presbytero, nomine Reimundo. Ut ergo
ex eo gustavit, ita paulatim miro modo decrescere
coepit et annihilari, ut antea consuevit augmentari,
ut tandem nihil aliud edere nisi caseum et bibere
nisi lactis valde modicum circa fere dimidium annum
potuisset. Postea vero ita illi penitus corporalis nutrimenti
defecit desiderium, ut si aliquando tentaret
de aliquo gustare statim evomuisset. Cum vero
sibi omnino sine celeri vomitu nihil posse gustare
credula exstitisset, rogavit praedictam Dei famulam
Thiedildem ut nihil vitalis stipendii illi impenderet,
cum omne quod impenderet perdidisset. Tunc rem
a saeculo inauditam stupefacta, ullum quippe corpus
posse absque alimento tandiu vivere, quod de ea
ageret, nimis aestuabat. Tandem ad alteram illius
monasterii ecclesiam ibi prope positam eam direxit,
commendans eam cuidam ex consoribus ejus, quae
ibidem procuratrix constituta erat. Quam suscipiens
cum omni diligentia observavit, sexque hebdomadis
fere secum detinuit; in quibus eam nihil manducasse
vel bibisse certissimum fuit.
9.
Quibus expletis, venit praefata Thiedildis hanc
visitare, quod factum fuisset comperit. Tunc Dei
ancilla Thiedildis diversis modis et blanditiis coepit
eam exhortari, dicens: « Noli, charissima filia, noli
hujusmodi obstinatione te seducere, sed potius ad
mentem accelera redire, et alimoniae aliquid, tibimetipsi
consulens, percipe; si vero quolibet falleris
phantasmate, fatere filia, et noli erubescere; credo
pro certo si feceris, quod mox dominae nostrae precibus
adjuveris. His auditis ob nimiam objurgationem
erubescens, coacta tentabat aliquid gustare, nec
poterat. Sed ne exhortantis Dei ancillae suasoria
verba contemnere videretur, petiit sibi de deteriori
sicera porrigere. Ex qua dum permodicum invita
degustasset, mox per nares et per oculos id parum,
quod degustavit, erupit, ita ut mox caeca efficeretur.
Tunc ad monasterium reducta non post multum
temporis visum recuperavit; sed in eadem, qua prius
cunctis obstupenda detinebatur abstinentia, perduravit.
Cumque praedicta materfamilias totaque illa
puellaris congregatio de hujusmodi inaudita unquam
causa nimis obstupescerent, inito consilio, praesulem
venerandum, | null | a3874418-988b-47bd-8b0e-79d28893da08 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad cujus dioecesim id monasterium
subjiciebatur, adierunt; remque per ordinem ab initio
gestam narraverunt, quod ejus prudentiae super
hoc incredibili signo videretur esse discernendum
et statuendum. Ille vero hoc audito obstupescens,
nullo modo credulus, verebatur ne aliqua milleformis
diaboli astutia delusa visus hominum falleret, eique
alimoniae refocillatio in secretioribus positae qualicunque
arte administraretur. Tunc cum suis inito
consilio, vocatoque de monasterio S. Walburgae valde
religioso presbytero, auctoritate pontificiali iterum
iterumque mandavit ut eamdem ancillam, de qua
loquimur, in suam susceptam custodiam, ne aliqua
astutia humanos falleret obtutus, cautissime observaret.
Quod et fecit, et, ut prius narratum fuerat, a
se diligentissime compertum episcopo nuntiavit.
Tunc praesul omni dubitatione detersa quasi jam
compulsus credidit. Sic denique adhuc triennio a
S. Martini missa usque ad illum consistebat diem.
Operabatur tamen juxta facultatis modulum quidquid
illi fuerat injunctum. Eucharistiam vero quoties
sumere nitebatur, nisi cum omni festinatione
dormitum iret, mox vomitabunda constitit. Quidquid
ergo nunc humanae videtur impossibile imbecillitati,
omnimodis divinae facillimum esse credatur
majestati.
10.
Postea igitur prudentissimus in omnibus
Ercamboldus missus illuc cum suis aliis boni meriti
viris archipresbyteris corpusculum beatae virginis
jussit effodi, inventumque diligenter contrectari.
Quod nimia trepidatione cum divinis laudibus adimplentes
effodiendo invenerunt reliquias sanctissimae
virginis, nimium adamandas, quasi tenui humore
madefactas. Quae quamvis tantum essent roscidae,
nullo tamen pacto saltem unus pulviculus valuit
manibus attrectantium adhaerere. Sublata tunc ex
Heystatensi monasterio corpusculi sacrae virginis
portione, prout episcopus dictatum habuit, turbulentissimus
moeror et ejulatus Heystatensibus, quasi
totam matronam sibi ablatam deflentibus, exortus
est. Interea dum tanta optati muneris patrocinia
cum magna exsultantium gloria ad locum qui dicitur
Movenhem ducerentur, quidam forte epilepticus
puer sacri ponderis feretro obvians, sub eodem
se incurvans, ipsam quam quaesivit sanitatem recepit.
Tunc subito, ut omnes commeantes testati
sunt, tanta in eodem loco odoris redolentia conflagravit,
ut nares praetereuntium vel subsequentium
feretrum ferre vix potuissent.
CAPUT III. #Varia miracula ope S. Walburgis patrata.@#
11.
Postquam ergo sanctissimae virginis pignora
supra sanctum praedicti monasterii altare locata
sunt, sequenti nocte contigit abbatissam Liubulam
ibidem adfuisse; dumque illic tribus detenta noctibus,
gravi podagrae morbo laborans se sopori dedisset,
astitit ei quidam veneranda canitie clericus, Williboldus,
ut creditur episcopus, S. Walburgae frater
(qui in eodem loco suam proprietatem haereditario
jure longe ante donatam habuit) eamque compellans
ita ait: « Liubula, cur dormis? quare non surgens
ad ecclesiam pergis? » Ad quem illa: « Ut quid
nunc ad ecclesiam eundum est, cum necdum pulsata
matutinalia signa sonuerunt? Ego quippe nec
illuc incessu pedum ullo modo pergere valeo, nisi
aliorum manibus deducta fuero. » Qui ait: « Vade
celerius, ne moreris, quoniam Williboldus eamdem
cum magno agmine intravit ecclesiam, qualiter sanctam
sororem suam reconditam habeas, a te curiose
perquirere volens. » Quae statim, ac si nihil incommodi
perferens, surrexit, et de loco ad locum exsiliens,
basilicam, ad quam tetendit, ingressa est,
divinae clementiae atque beatae virgini gratiarum
actiones pro adepta sospitate rependit.
12.
Quidam autem pauper a nativitate contractus,
quasi quoddam cerneretur monstrum, dum inter
plures ad S. Walburgae patrocinia confugientes, victus
pariter et remedii solatium quaereret, nocte
quadam sibi dormienti apparuit beatissima virgo, et
ut ad ecclesiam pergeret, imperavit. Quo respondente
se algoris asperitatem perhorrescere, ideoque
nec a loco quietis audere se saltem erigere. Ad
quem illa blandis respondit verbis: « Vade, miselle,
celeriter, quoniam ego te ab hujus frigoris asperitate
qua nunc affligeris protegens, calida membra
administrabo; mihique pro redditae sanitatis
mercedula scabellula, quibus adhuc uteris incurvatis
artubus, ad ecclesiam suspendere debebis. » Qui
quamvis pigerrime ad ecclesiam pergens, ibique
paululum commoratus, ad suum anxius rediit hospitium.
Mane autem facto iterum regressus illuc et
ante beatae virginis feretrum se projiciens, circa
tertiam horam subito palpitando se coepit volutare
in pavimento et protendere, et scabellula, sine
quibus nunquam se de loco transferre potuit, ac
si divinitus e manibus evulsa, ante altare projecta
sunt. Sicque membris omnibus consolidatis erectus
ambulavit, et convalescens in eadem ecclesia ad
dies vitae suae validus et incolumis postmodum administravit.
13.
Allata est ad idem | null | 4c5dc604-052d-4051-9dbf-4af659f0d569 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
monasterium quaedam muner,
nomine Reginsundis, ita membris omnibus debilitata,
ut nisi aut vehiculo aut duobus eam inflexis
inter se brachiis portantibus nullo modo transferri
uspiam potuisset. Quae ante altare, super quo
virginis feretrum continebatur, a suis exposita, celerrimam
adepta est sanitatem, ita ut sine alterius
ductu per se efficacissime, quocunque vellet, pergeret,
Jesum Christum et sacrae virginis glorificans
merita.
14.
Quaedam etiam mulier de villa nuncupata
Stofohem, vocabulo Geyla, cum advenisset festus
dedicationis illius ecclesiae annuus dies, omnibus
in illa regione solemnizantibus, illa sola procaci
animo parvipendens, suam ingressa est hiemalem
zetam et curciboldum, quem ad texendum prius
erectum habuit, flexis coepit texere digitulis dexterae;
sed cum duabus vicibus ex glomite sive tramea
quam manu tenebat in tetam transponeret, inhaesit
illi miserrime insertus manui glomex, intumescente
toto lacerto; sed quae adfuerant mulierculae tentaverunt
inclusum glomitem singillatim dissuere
filis.
15.
Quidam vir nomine Ercamboldus expletis jam
triginta septem hebdomadibus, dum nullius generis
cibo vel potu aliquatenus vesci potuisset, nec
tamen pedum incessu fraudaretur, nisi languidus
pergeret quo vellet. Tantum ovorum raris meditulliis,
modicissimoque leguminis suffragio vix pendulam
refocillabat anxius vitam, gerens macilentissimum
et imbecillimum cum vita sibi ingrata corpusculum,
nec vini vel sicerae gustum ore ullatenus
contingere delectabatur. Tunc sibi aegre dormienti
vox blanda eum ita affatur: « Cur, inquit, desidia
languescens, neglecto tuae valetudinis remedio, de
tua vita sic omnino desperas? Age ergo, quod moneo
jam, de tui status recuperatione securus, et ad monasterium
Mouvenhem vade festinus, ibique beatae
virginis meritis adjuvaberis. Cumque illuc celerius
veneris, inventurus es ibidem tres sanctimoniales
secus altare stantes quae tibi consecratum sanguinem
Domini de calice propinabunt; quem dum
ab illis acceperis, mox edendi bibendique absque
ulla dubitatione delectatio tibi associabitur et prosperabitur. »
Hoc igitur saluberrimae vocis impulsu
expergefactus, summa cum celeritate ad jam dictum
monasterium adductus est, qui illic ab oratione se
erigens compertis juxta altare tribus matronis astantibus,
visionem quem viderat exsolvit; moxque, ut
de sancto calice degustavit, adfuit ei magnum edendi
et bibendi desiderium, sicque comestionis et bibitionis
totiusque corporeae valetudinis remedio acquisito,
cum nimia exsultatione domum incolumis rediit,
et in eadem incolumitate usque ad finem vitae
perseveravit.
16.
Contigit nimium mirabile, et, nisi plurimorum
approbaretur cognitione, valde incredibile (sed divinae
Majestati nihil constat impossibile), inauditum
nuper a saeculo signum. Dum igitur maxima undique
confluentium populorum ad S. Walburgae basilicam
turba conveniret, adfuit inter illos quidam incognitus
exsul, peregrini habitu stans vel jacens, qui
inter caeteros attentius et instantius oravit, quem
abbatissa Liubula intuens inter caeteros flebilius
perseverantiusque orasse admirata, eumdem ad se
vocari praecepit; et quis vel unde esset nimium curiose
interrogavit. Ad quam ille: « Gratias, inquit,
Deo omnipotenti ago, qui me sanctissimae virginis
Walburgae meritis de maximae confusionis scandalo,
indignissimum peccatorem liberare dignatus est.
Quod tam vos hic modo praesentes, quam omnes a
me potius quam ab aliis, quam mirificum sit, audire
oportet: et, ne me aliquis divinam fallere conscientiam
velle suspicetur, testor Deum, quem nihil latere
potest, ante cujus assisto, licet indignus, altare, et
S. Walburgam, cujus nimium compulsus suffragia
requisivi, me nihil ficta sed veridica, in hoc miraculo,
narratione relaturum, prout possibile est humanae
fragilitati. »
17.
Anno quoque priori, quo famis atrocitas
multos afflixerat, contigit duos pauperes eamdem
famis acerbitatem de loco ad locum, de regione ad
regionem confugere; tunc contigit quemdam tertium
de longinqua regione pauperem illis associari: quem
ubi vel unde pergeret vellet interrogantibus respondit
se, sicut plures velle cognitum est, S. Walburgae
patrocinia quaesiturum. Tunc illi: « Si illuc
inquiunt, eundi desiderium est, habeto nos ejusdem
itineris et consolationis consocios, ut simul multae
longinquitatis pericula transeuntes, mutuis confortemur
auxiliis. Nam et nos ad eumdem locum ire
disponentes, victus inopia nimium constricti, et
adhuc jejuni gradientes, vix vacillando gressu ambulare
valemus. » Quibus simplex conviator: « Eia,
confratres, inquit, prolixi itineris longinquitatem
Domino Jesu Christo commendantes, angustias deponamus.
Et quoniam meridianae requietionis imminet
tempus, quaeramus ubi disjejunandi modicumque
pausandi aptus inveniri possit locellus. » Quo | null | a85b15c9-3413-4aeb-9d21-aa2e7197009c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
invento,
cum discumberent, et cum priores consocii
nihil commeatus secum habere conquererentur, ait
qui supervenit conviator tertius: « Jam nunc
lassi conquiescentes de meis pransuri cibusculis;
postmodum ea ratione dormiamus, ut nimirum tertius
securam vigiliam exhibeat duobus, ut sic gemina
refocillationis et pausationis recreatione relevati
coeptam in Domino profectionem perficiamus. »
Quibus hoc bonum consilium insidiose approbantibus,
sumpsit alter de duobus consociis somnum imaginarium;
sed tertius qui supervenit, mortiferum
atque novissimum. Nam protinus contra innocentem
consurgentes nefandissime interemerunt.
18.
Quo perpetrato, quid de mortificati cadavere
impiissimi agerent, coangustati, tandem eorum alter
horribilem sarcinam propriis coaptavit humeris,
coepitque perscrutari, ubi in quolibet devio vel abdito
mortificatum exposuisset loco. Tandem hoc
invento, dum amplexum a se corpus conaretur deponere,
coepit a mortuo vivus arctius constringi, ut
nullo conamine funeris pondus a se potuisset disjungere.
Quid faceret infelicissimus? Anxius quocunque
pergere studuisset, indeclinabilem sui facinoris proditricem
ad se tenacissime conglutinatam, horrorem
cunctis incutiens, comportavit. Cui interea fatigabiliter
de loco ad locum vaganti quidam sibi cognitus
obviavit; sed conspecto tantae horribilitatis onere
pene exanimis expallescens, tandem animo recuperato,
cur tam horrificae molis bajulus exstitisset
percunctatus est. At ille, ut sibi familiari amico credulus
cunctum hujus commachinationis ordinem
referebat, et ut suae calamitatis commisertus gravedinem
qua miserrime comprimebatur, a se excludere
quodam modo comprobaret. Tunc ille facile
suo amico posse succurrere arbitrans, arrepto gladio
quem secum ferebat, mortificati corporis brachia,
gestantis amici cervicem vivaciter complexantia,
articulatim, nisi aliter nequisset, abscindere volens,
quatenus suum ab hujus inauditi ludibrii violentia
erueret amicum. Sed, res mira et stupenda, et in
Domino Jesu Christo laudanda! mox ut manus illius
mortui cohaerentes lacertos attigerant abscindendos,
abscissoris corpus quasi tenacissimo bitumine conglutinabatur
illis duobus. Sed statim divina miseratione
compunctus suorum scelerum collacrymando
reminiscens, precabatur quatenus immensa Dei
clementia per B. Walburgae suffragia sibi miserrimo
nimiumque facinoroso misereri dignaretur.
Cui hujusmodi supplicanti, suaque ad S. Walburgam
vota multifarie pollicitanti, multumque ejulanti
disnexum est corpus, et nimium libero consolatus
utebatur incessu, erectis oculis ac manibus Deum
semper et ubique, sanctamque glorificans virginem.
19.
Tunc pariter terrifico sarcinarum pondere
usque ad littus Rheni comitabatur, ibique dum aliquantulum
constitisset, praescriptus miser tanti oneris
gravitate et dedecoris confusione afflictus, malens
mortis subire interitum, quam detestabilis et ingratae
vitae fastidium diutius sustinere, Rheni alveum conscendens,
quatenus sic sibi suoque cadaveris coagulati
ponderi ignotam acquireret sepulturam, cum
omni impetu se praecipitavit in illius abyssi voraginem.
Sed Rhenus tanti criminis immunditiam,
suam praedam non esse praesumens, absque ulla morula
parricidam cum suo morticinio vivum ad littus
revomuit. Stupefactus autem nimiumque exterritus
ejusdem conviator, et de ejus direptione nimis congratulans,
sicut de alterius calamitate collacrymans,
tandem miserabilem cum miserabili onere derelinquens,
ad S. Walburgae monasterium concito cursu
advenit, reique gestae seriem per ordinem veridico
ore ibidem cunctis narravit, summique juramenti
approbatione affirmare, si permitteretur, libentissime
voluit. Fertur namque praefatus funeris captivitate
detentus, B. Walburgae virginis praesidia saepe
voluisse adire, sed nunquam illius ecclesiae confinia
posse contingere, ut liquido monstraretur quanti
reatus existeret vinculo colligatus, qui sic procul,
ne ad S. Walburgae monasterium ullo modo pertingere
posset, coerceretur. Hunc multi cum jam saepe
dicti oneris mole, qui tunc temporis exstiterunt,
viderunt: unde constat nequaquam esse falsum,
quod tam plurimorum attestatione esse verum corroborabatur.
20.
Haec itaque signa et prodigia hic nunc scripto
comprehensa, quae divina majestas in illa novitate
sublevationis ex monumento corpusculi, Deo et hominibus
adamandae virginis peregit, multum laudanda
et admiranda sunt. Sed adhuc in diversis per
totum Francorum regnum provinciis, quae ejusdem
virginis reliquiarum pignoribus illustratae consistunt,
quotidie plura excellentioraque praeconio
digna efficiuntur per Jesum Christum Dominum nostrum,
cui est cum Patre et Spiritu sancto perennis
gloria in saecula saeculorum. Amen.
11.
Postquam ergo sanctissimae virginis pignora
supra sanctum praedicti monasterii altare locata
sunt, sequenti nocte contigit abbatissam Liubulam
ibidem adfuisse; dumque illic tribus detenta noctibus,
gravi podagrae morbo laborans se sopori dedisset,
astitit ei quidam veneranda canitie clericus, Williboldus,
ut creditur episcopus, S. Walburgae frater
(qui in eodem loco suam proprietatem haereditario
jure longe ante donatam habuit) eamque | null | befe4984-dac8-4a09-8b7a-38c5f1800450 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.