Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
---|---|---|---|---|---|---|---|
pertinere noscuntur, nostri apostolatus auctoritas
ad roborandum piam devotionem sancta
loca construentium in praestandis privilegiis debet
minime abnegare. Igitur innuendum in Dei charitate
tuae petitionis votum, quia per venerabilem Valterium
Aeduorum pontificem a nobis postulare studuit
quatenus monasterium quod ad laudem et gloriam
Christi Domini nostri, et ejus gloriosissimae genitricis
Mariae, et S. martyris Benigni honore, construere
jam summo coepisti desiderio in comitatu Hiporiensi,
inter duos fluvios Orgum videlicet atque Ancolim,
situm in loco qui dicitur Fructuaria, privilegiis
sanctae Romanae et apostolicae sedis omnimodo decoretur
firmissimae stabilitatis corroboratione, ut
sub tuitione ac patrocinio sanctae universalis cui Deo
auctore deservimus Ecclesiae, jam ex hoc constitutum,
alterius nunquam juri et ditioni submittatur
Ecclesiae. Ideoque tam justis faventes desideriis
hac nostra decernimus auctoritate apostolica idipsum
praefatum Christi genitricis, ac S. Benigni
quod construere niteris monasterium, amodo et
usque in finem saeculi, sub patrocinio et tuitione sanctae
Romanae et apostolicae matris Ecclesiae, cum
omnibus quae ad illum pertinent, permanendum.
Statuimus namque sub divini judicii obtestatione,
et B. Petri apostolorum principis, nostraeque humilitatis
interdictione, ut nullus unquam imperatorum,
regum, episcoporum, ducum, marchionum, comitum,
nullusque hominum in quolibet ordine et ministerio
constitutus, audeat moleste, causis, vel ordinationibus
ejusdem monasterii violenter incumbere, aut in
possessionibus vel ornamentis quae ibi a fidelibus
collata vel conferenda abbati, fratribusque inibi secundum
regularem institutionem, ut modo Deo servientibus,
temeraria praesumptione, post hujus nostri
privilegii notitiam, praesumat auferre, aut decimae
reditum ab eis exigere, seu de dominicatis terrenis
hactenus exsulatis, in agris, pratis, vineis, seu quibuslibet
rebus vel animalibus, sive de omnibus incultis,
quae ipsorum industria sunt vel fuerint exculta,
sive in ipso loco Fructuariae, ubi situm ipsum
videtur monasterium, vel ubicunque ipsi aliquid ex
jam dicti monasterii jure possidere visi fuerint;
contestamus, etc. Statuimus et nos ut, post obitum
decedentis abbatis, nemo unquam ibi, nisi quem
consensus communis et voluntas fratrum ejusdem
monasterii secundum Deum elegerint, construere
praesumat abbatem; electo vero abbati sit facultas
omni tempore praesulem eligendi, qui tam sibi quam
caeteris fratribus ad sacros ordines promovendis,
cum timore Dei, totiusque congregationis cohibentia
ubicunque voluerint, consecrationis insignia hujus
nostrae auctoritatis privilegio, absque ullo terreni
pretii conferat munere. Quod similiter de oratoriis
in praedicto loco Fructuaria aedificatis, vel aedificandis,
omnibusque necessariae consecrationis ordinatione,
sancientes tam praefati Guntardi judicatum,
quam episcopale decretum, plurimorum jam pontificum
ad corroboranda quae in ejusdem judicatus chartula
continentur, subscriptione, firmatum, ex auctoritate
omnipotentis Dei, qui beato Petro apostolorum
primo claves regni coelorum tradidit, et ejusdem
primi pastoris ac nostra ipsius vice quamvis indigne
gerentibus, praesentis privilegii pagina confirmamus
atque corroboramus, etc. Si quis autem etc. Joannes
sanctae Ecclesiae apostolicus praesul, Leoni, Gessoni,
Constantino, Sigefredo venerabilibus episcopis,
mandamus eis ut cum summa diligentia consecrent
abbatiam quae Fructuariensis vocatur.
Datum IV Non. Decembris per manus Ingilonis
scriniarii sacrae apostolicae sedis, anno III pontificatus
domni Joannis octavi decimi pontificis summi,
et universalis papae in sacratissima sede B. Petri
apostoli, indict. V.
IX. #Joannes@# XVIII #Ecclesiae Pisanae canonicorum possessiones confirmat.@# (Anno 1007.)[UGHELLI, #Italia sacra,@# III, 356.]
JOANNES episcopus, servus servorum Dei, dilectissimis
filiis nostris spiritualibus canonicis sanctae
Dei Genitricis semperque virginis Mariae, vobis vestrisque
successoribus in perpetuum.
Nostro quidem ordini congruit ut maximam curam
exhibeamus erga omnipotentis Dei Ecclesias, et
semper nostra mens pervigil existat in illos quos
agnoscimus esse Jesu Christi Domini cultores. Igitur
notum sit omnibus hominibus, tam praesentibus quam
futuris, quia canonici Pisanensis Ecclesiae devote
supplicarunt nostrum apostolatum per Joannem praefatae
Ecclesiae diaconum, ut confirmaremus illis et
omnibus eorum successoribus omnia quae nunc retinent
ex parte canonicae ubi constituti sunt propter
divinum opus perficiendum. Nos autem, divino spiramine
compuncti, inclinavimus mentes nostras ad
peragendam voluntatem praenominati diaconi, et
caeterorum Deo servientium canonicorum. Confirmamus
itaque illis quidquid nunc ad praesens retinent,
sive quae per subsequentia tempora in praedicta
canonica acquirere possunt, id est decimationem,
vineas et terras, necnon et reliqua praedia. Quicunque
autem ex his omnibus a jam dictis canonicis
auferre tentaverit, sciat se incurrere in laqueum
aeternae gehennae. Insuper ex | null | 81c8cf76-5acc-482b-af64-f8385ae78e74 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
auctoritate omnipotentis
Dei, et beati Petri apostoli, et nostra, sciat se esse
excomunicatum et maledictum, et a communione
et ab Ecclesia separatum, atque cum Juda et diabolo
condemnatum. Similiter, sicut superius missum est,
per nostram apostolicam auctoritatem confirmamus
eis praedium quod vocatur Pedianum, et reliqua omnia
quae sibi absque tenimento canonice acquisiverunt,
seu quae in antea acquirere possunt. Si quis
autem praefatum praedium a canonica Sanctae Mariae
auferre voluerit, anathematis vinculo perpetualiter
se sciat esse condemnatum. Placitum quoque quod
peregerunt praedicti canonici cum archipresbytero
Bonizone, jubemus per apostolicam auctoritatem ut
nullus dux sive marchio, episcopus, comes, vicecomes,
vel magna parvaque hominis persona audeat
illud requirere, vel recapitare; quia tamen ad nostri
apostolatus praesentiam relatum est in conspectu
Bonizonis archipresbyteri quidquid ipse per studium
suae malignitatis in eos deliquit; qui autem illud placitum
requirere praesumpserit, perpetuae maledictioni
subjaceat.
Constitutum et peractum est hoc praeceptum a nobis
in persona canonicorum S. Mariae, qui sunt:
Petrus Domini gratia archipresbyter.
Petrus decanus et cantor.
Joannes archidiaconus.
Joannes presb. et primicerius.
Andreas presbyter.
Albizo presb. et custos.
Dominicus presbyter.
Amalfredus presbyter.
Ursus presbyter.
Bonizo presbyter.
Joannes presbyter.
Leo presbyter.
Theudo presbyter.
Uvinizo presbyter.
Albertus presbyter.
Joannes diaconus.
Petrus diaconus.
Albericus diaconus.
Dominicus diaconus.
Leo clericus.
Bonus filius clericus.
Orbertus clericus.
Ut autem verius credatur, et ab omnibus conservetur,
perpetualiter nostris propriis articulis confirmavimus
hoc privilegium, insuper nostram papalem
bullam subter imponi jussimus.
Joannes, divina praeeunte clementia, sanctae
catholicae Ecclesiae apostolicus praesul.
Datum et scriptum per manus Petri cancellarii
sacri Lateranensis palatii in mense Madio, ind. V.
X. #Diploma Joannis XVIII, quo confirmat episcopatum Bambergensem.@# (Anno 1007.)[MANSI, #concil.@# XIX, 286.]
JOANNES episcopus, servus servorum Dei.
Officii nostri est omnium sanctarum Dei Ecclesiarum
commoda generaliter considerare, et maxime
earum quae specialiter sub jure ac dominio nostrae
Romanae Ecclesiae consistunt; si quod est incommodum,
abolere, ne pro gravi incommoditate sua neglectae
vilescant, vel qualibet nacta occasione, debita
solemnitate careant. Propterea omnibus sanctae
Dei Ecclesiae fidelibus, praesentibus scilicet et futuris,
notum esse volumus quia dilectus et spiritualis noster
filius Heinricus, gloriosissimus atque invictissimus
rex, divina inspirante clementia, de propriis
haereditariis rebus, pro sua suorumque parentum
anima, episcopatum in loco qui dicitur Babenberk,
perfectae fidei et charitatis devotione, in honorem
beatissimi Petri apostolorum principis esse constituit,
commutatione facta jure ac legaliter cum Heinrico
Wirzeburgensi episcopo de aliqua parte parochiae
sui episcopatus. Unde etiam praedictus episcopus
nobis suas litteras misit, ut, suo consensu, privilegio
nostrae apostolicae auctoritatis episcopatus
noviter factus fundaretur.
Pro qua ratione Heinricus secundus gloriosissimus
rex nuntios suos ad nos direxit, qui nobis haec
omnia dicerent, et nos pro hac sede confirmanda
interpellarent. Cujus sanctissimam imitationem [intimationem?]
paterna et praecordiali dilectione intuentes,
omnes res quas B. Petro apostolorum principi, in
loco praenominato, legitima ratione collectas contulit,
nostrae auctoritatis privilegio confirmare decernimus,
ea videlicet ratione ut episcopus ejus loci, et qui in
perpetuum sui fuerint successores, ea secura tranquillitate
possideant, et liberam habeant potestatem
res et proprietates ejusdem ecclesiae ordinare atque
componere, vel etiam augmentare; dissipare
vero atque confundere nullam habeant potestatem.
Nostra quoque auctoritate sancimus uti in terminis
et in rebus ejusdem ecclesiae nulla sit infestatio
tyrannorum, vel aliorum quorumlibet pravorum
hominum, sive sint in civitate ipsa Babenberk, sive
in castellis et villis, servis et ancillis, tributariis,
decimis, forestibus, silvis, piscationibus, venationibus,
molendinis, campis, pratis, pascuis, terris
cultis et incultis, et quidquid modo illuc pertinet,
vel in futurum acquiri possit, per nostrae auctoritatis
privilegium corroboratum, in secura quiete
permaneat. Nullus ibi comes aut judex legem facere
praesumat, nisi quam per concessionem gloriosissimi
regis Heinrici vel successorum ejus episcopus loci
ejusdem deligeret. Nulla aliena potestas ibi per violentiam
irruat. Sit ille episcopatus liber et ab omni
potestate extranea securus, Romano tantummodo
mundiburdio subditus: quatenus episcopus eo
melius cum canonicis suis servitio Dei possit insistere,
et primi constructoris ejusdem loci et recuperatoris
jugiter memoriam habere. Sit tamen idem
suo | null | 968c2a9c-63e0-4753-a2be-c4af322b22c8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
metropolitano [ #in cod Vienn. additur,@# archiepiscopo
Moguntino] subjectus atque obediens. Quicunque
haec praecepta servaverit, divinam remunerationem
et apostolicam benedictionem accipiat. Qui
autem contemptor et violator exstiterit, perpetui
anathematis damnationi subjaceat, nisi resipiscens
ad satisfactionem perveniat.
Scriptum per manus Petri notarii et scriniarii S.
R. E. in mense Junio indict. V.
XI. #Confirmatio privilegiorum et metropolici juris Sanctae Tolosanae Ecclesiae.@# (Anno 1007.)[COCQUELINES, #Bullar. ampliss. Collect.@# I, 243.]
JOANNES episcopus, servus servorum Dei, dilectissimo
in Domino Jesu Christo filio RAYMUNDO venerabili
episcopo sedis Tolosae, tuisque successoribus
in perpetuum.
Convenit apostolico moderamini pia religione
pollentibus benevola compassione succurrere, et
poscentium animis alacri devotione impertiri consensum:
ex hoc enim lucri potissimum praemium
apud conditorem omnium reponitur Dominum,
quando venerabilia loca opportune ordinata ad meliorem
fuerint sine dubio statum perducta. Igitur
quia vestra dilectio nostro apostolatui humiliter
postulat a nobis quatenus concedamus et confirmemus
tibi jam dicto episcopo ecclesiam protomartyris
Stephani, et Sancti Saturnini, et Sanctae
Mariae, quod vocatur sedis Tolosae cum omnibus
fundis et casalibus vel adjacentiis eorum, hoc est,
casis, vineis, terris et silvis, atque villis, campis,
pratis, pascuis, salictis, arboribus pomiferis, fructiferis
vel infructiferis diversi generis, puteis, fontibus,
rivis, aquis aquarumque decursibus, molendinis,
piscationibus, necnon et salinarum filas, cultum
vel incultum; una cum servis et ancillis, colonis
et colonabus ibidem pertinentibus, et cum omnibus
supra scripto episcopo ( #leg.@# episcopatui, vel
episcopio) generaliter et in integro pertinentibus
situm in comitatu Tolosano, tibi atque successoribus
tuis detinendum, emissa praeceptione concedere,
et confirmare deberemus. Inclinati precibus tuis
per hujus privilegii seriem supra scriptum episcopum
( #leg.@# episcopatum, #vel@# episcopum) cum omnibus
fundis et casalibus suis, vel cum omnibus pertinentiis
et adjacentiis, ut superius legitur, a praesenti
quinta indictione, et usque in perpetuum, tibi
tuisque successoribus concedimus et confirmamus
detinendum. Insuper decernimus ut nullus episcopus
in illis partibus habeat licentiam in toto fine
episcopii tui quamlibet ordinationem facere, nisi
fuerit tuo consensu. Quapropter statuentes apostolica
censura, sub divini judicii obtestatione anathematis
interdictum, ut nulli unquam nostrorum
successorum pontificum, vel aliae cuilibet magnae
personae contra te successoresve tuos aliquam molestiam
aut damnum facere liceat, sed potius autem
in usu et utilitate tui episcopii in perpetuum maneat.
Si quis autem temerario ausu contra hujus
nostrae apostolicae praeceptionis paginam a nobis
promulgatam agere praesumpserit, aut in supra
scripto episcopio consecrationem fecerit, nisi tuo
fuerit consensu, aut aliquam rem ipsius episcopii
minuere voluerit, sciat se judicio humilitatis
nostrae per auctoritatem Dei omnipotentis, et
beatorum apostolorum Petri et Pauli anathematis
vinculo ligatum, et cum diabolo et omnibus impiis,
quorum ignis non exstinguetur, et vermis
non morietur, sine fine damnatum, nisi ad plenam
emendationem festinare studuerit. Qui vero custos
et observator exstiterit hujus nostri apostolici privilegii
in omnibus benedictionis gratiam et misericordiam,
vitamque aeternam a misericordissimo
Domino nostro, consequi mereatur in saecula saeculorum.
Amen.
Scriptum per manus Stephani notarii et scriniarii
sacri Lateranensis palatii in mense Junio, et
indictione quinta.
Bene valete.
XII. #Joannes XVIII privilegia monasterii Floriacensis propugnat.@# (Circa annum 1008.)[ #Gall. Christ.@# t. VIII, p. 18, ex biblioth. Vatic.]
JOANNES, servus servorum Dei, praecellentissimo
Francorum regi ROBERTO ecclesiastici honoris vigorem . . . . . . . .
Olim fama vulgante vestram, praecellentissime
regum, ecclesiasticum honorem comperimus diligere
atque tenere excellentiam; ex qua re necesse est
ut, si aliarum ecclesiarum honor a vobis excolitur
eam quae omnium caput est tanto amplius honoretis,
quanto constat reliquas ab ipsa exordium sumpsisse.
Comperimus autem quosdam episcopos vestri regni
auctoritatem sedis apostolicae, quam in Romana
urbe beatus Petrus suis tribuit successoribus, adeo
contemptui habere ut nullatenus se observaturos
dicant. Quam contumaciam in Transalpinis nos
audientes fore episcopis, et minime credentes,
misimus fratrem et coepiscopum nostrum Bip. antistitem,
ut rei veritatem agnosceret, qui se quidem
a vobis honorifice susceptum, et diu humanissime
tractatum asseruit, dum in sui praesentia auctoritatem
sanctae Romanae Ecclesiae despici audivit. Nos
ergo pro susceptione fratris vestrae excellentiae gratias | null | c133b82f-1eb3-44fe-a38c-83e011f825ba | latin_170m_raw | null | None | None | None |
agimus. Miramur autem vestram magnificentiam
hoc potuisse perpeti, ut in vestra praesentia,
nam ibi, sicuti comperimus, praesens eratis, sancta
Romana despiceretur Ecclesia. Sed quia hoc vobis
displicuisse nunc usque dissimulastis, hortamur
vestram excellentiam ut de caetero non taceatis,
quinimo regia potestate decreta apostolicae sedis inconvulsa
manere faciatis. Nam, ut nobis relatum
est, memorati episcopi privilegia, quae sancti praedecessores
nostri regno concesserunt, destruere conantur:
quae res nos graviter constristat; quia si nos
statuta antecessorum nostrorum non servamus, nec
nostra servari confidimus. Proinde per omnipotentiam
Domini, auctoritate quoque B. Petri principis
apostolorum et nostra, hortamur atque praecipimus
ut auctores hujus praesumptionis in proximo
Pascha ad nos venire faciatis. Sunt autem Leterius
pseudoarchiepiscopus Senonum, et ejus Aurelianensis
suffraganeus Fulcho, qui in tantam prorupit
proterviam, ut Gauzlino abbati monasterii S. Benedicti
praeciperet privilegia a sede apostolica suo
monasterio collata igne cremare. Volumus autem
ipsum abbatem pariter advenire, ut apud sanctam,
cui Deo licet concedenti indignus praesum, sedem
coram finiatur controversia, et contemptor S. Petri
digna plectatur poena. Qui vero tua amantissima
admonitione spreta, vel imperio spreto, ad sanctum
Petrum et ad nos venire despexerit nisi
corporis infirmitas eum gravaverit, a divinis se
alienum mysteriis ex Dei et nostra sciat existere
sententia. Cujus aegritudinis modum tuae excellentiae
litterae regali sigillo signatae nostrae indicare
curabunt sollicitudini. Vestri itaque honoris magnitudo
nostra studeat adimplere monita, et eos
qui sedem apostolicam appellaverunt, nulla sinat
ab adversariis rerum suarum pati dispendia, ne, si,
quod absit! aliter quam mandamus actum fuerit,
non solum contumacibus, verum omni vestro regno
anathematis invehatur censura. Sempiternus Deus sua
vos protectione custodiat, et post longa temporalis
regni curricula ad regna perducat aeterna. Amen.
XIII. #Joannis XVIII papae privilegium pro monasterio Bellilocensi.@# (Anno 1004-1009.)[ #Gall. Christ.,@# ed. 1, t. IV, p. 151.]
JOANNES episcopus, servus servorum Dei, omnibus
regibus, episcopis, ducibus, comitibus atque
nobilibus populis Francorum, praesentibus et futuris,
sanctae fidei in Christo pacem et apostolicam
benedictionem.
Sancta apostolica sedes, Romana scilicet Ecclesia,
quia a beatissimo principe apostolorum capite Petro
obtinet Ecclesiarum sua sanctae auctoritatis robore
ligandi solvendique potestate, membra supposita
pie studet fulcire, et loca sacri cultus ubi videt
nutantia solidare, solidata confirmare, quatenus
ecclesiasticus status dispensante Deo sanctae fidei et
religionis morem cum pace exsequatur, et ab ejus
laceratione pravi homines terreantur. Quapropter
notum sit vestrae sublimitati, quia nobilissimus atque
strenuissimus comes Fulco innotuit nobis, se
quoddam monasterium in nomine et honore sanctae
et individuae Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus
sancti, atque similiter in honore coelestium agminum
super quae Deus assidet, hoc est Cherubim et
Seraphim, a fundamentis construxisse pro suae animae
redemptione. Cui monasterio privilegium sanctae
apostolicae auctoritatis contra improbitates malorum
perenne munimen exposcit. Ita quae ipse pro
amore Dei eidem loco contulit, atque confirmando
delegavit, nullus temerator, nulla nobilis seu ignobilis
persona minuere praesumat. Est autem monasterium
praedictum situm in pago Turonico, juxta
flumen qui vocatur Andria, in prospectu castelli qui
dicitur Locas, ipsum denique locum sub tuitione et
defensione sanctorum apostolorum Petri et Pauli,
successorumque nostrorum hujus sanctae sedis pontificum
humiliter deprecando et commendando posuit,
ut nullius dominatio regis et principis seu archiepiscopi
et episcopi, aut cujuscunque dignitatis
personae praefatum monasterium inquietare, vel
disturbare, seu minuere audeat, neque de terris,
aquis, vineis, pratis, silvis, molendinis, villis, villarumque
redditibus, servis et ancillis, ecclesiis, vel
de iis omnibus quae ad praesens ipse comes concessit,
seu quae concedere debet, aut a fidelibus ipsi
loco dabuntur, quisquam cupiditate impulsus auferre
praesumat; quod ista sancta apostolica nostraque
auctoritate statuimus, et in perpetuum confirmatum
esse volumus, ut quicunque de his quae supradicta
sunt in aliquo temerator exstiterit, et
contra hanc nostram sanctionem, nostrique juris
defensionem venire tentaverit, ex auctoritate Patris,
et Filii, et Spiritus sancti, simulque beati Petri apostolorum
principis, et Pauli gentium doctoris, quibus
ligandi et solvendi in coelo et in terra potestas concessa
est, nostra etiam pastorali sententia excommunicatus,
atque perpetuo vinculo anathematis innodatus,
et cum Juda Domini nostri traditore | null | e1645d34-5adb-48d1-a8a4-6d7810045d7f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et
diabolo, infernalibus poenis damnatus permaneat,
nisi ad satisfactionem et congruam emendationem
venerit. Statuimus autem eidem monasterio apostolicae
auctoritatis privilegium, ut nullo modo ab ullo
archiepiscopo vel episcopo sententiam excommunicationis
sustineat, neque pro aliquo jure, nec ordinatione
quamcunque molestiam ab eisdem episcopis
cogatur sustinere, ut sit quietus idem locus, sub
jure et defensione beatorum apostolorum Petri et
Pauli, et pontificum suae sedis hujus in perpetuum.
Quod si aliquis rebellis contra hanc nostram auctoritatem,
scilicet archiepiscopus vel episcopus quicunque,
ipsum locum excommunicare voluerit, ipse
sit excommunicatus, et locus iste absolutus, in
aeternum et in saeculum saeculi. Amen.
XIV. #Joannis XVIII privilegium pro monasterio S. Victoris Massiliensis.@# (Circa annum 1009.)MARINI, #Papiri diplom.,@# I, 64.]
JOANNES episcopus, servus servorum Dei, GIFREDO
venerabili abbati et omnibus fratribus de
monasterio S. Victoris dilectissimis filiis nostris
spiritualibus salutem et gratiam, insuper et benedictionem
apostolicam.
Consuetudo fuit nostrorum antecessorum pontificum
subvenire omnibus ad se propter bonum
opus convenientibus: illam quoque bonam consuetudinem,
quam in illis audiendo, videndo cognovimus;
cum omni devotionis studio conservare debemus,
ut agnoscens nos Dominus suum velle perficere,
reddat nobis vicissitudinem cum ab hac
praesenti vita nos subtraxerit. Voluimus itaque ut
monasterium S. Victoris cum omnibus monachis,
et reliquis Deo servientibus ibidem permanentibus,
semper honorabiliter permaneat, ita ut omnia sua,
quae eidem monasterio pertinent, quiete et pacifice
teneat. Cellas quoque sibi subjectas, cortes et villas,
et reliqua loca sibi pertinentia per apostolicam
auctoritatem ei confirmamus, amodo et usque in
perpetuum, ita ut nulla magna parvaque persona
audeat unquam aliquam molestiam inferre ex omnibus
quae pertinent praedicto monasterio; et qui
inferre praesumpserit, ex auctoritate omnipotentis
Dei, et beati Petri apostoli, et nostra sciat se esse
excommunicatum et maledictum, et insuper a
communione et ab Ecclesia separatum, et cum Juda
et diabolo in atrocissimis poenis perpetualiter damnatum.
Joannes sanctae catholicae et apostolicae
Ecclesiae apostolicus praesul hoc dedit privilegium,
ut nullus metropolitanorum, nullus episcoporum,
nullus comes, nec vicecomes, nec ulla magna
parvaque persona aliquid audeat auferre de rebus
monasterii S. Victoris, nec ullum judicium nec
placitum audeat facere nec tenere, nec infra monasterium,
nec in totam terram S. Victoris, quae
hodie habet et in antea habebit, nec ullus abbas
jam introeat in monasterio, nisi quem omnis congregatio
elegerit. Et qui hoc privilegium infringere
voluerit, non valeat, sed componat in vinculo auri
optimi libras centum. Insuper iram omnipotentis
Dei incurrat, et sit excommunicatus ex auctoritate
sancti Petri apostoli, et nostra, et sanctorum trecentorum
Patrum, et hoc privilegium firmum et
stabile permaneat.
+ Bene valete.
+ Petrus scriniarius scripsit. | null | de36c490-4dc0-4d34-9d7d-a201e2f81336 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola ad Hugonem et Robertum reges
L.
Postquam vestrae caritati legatum nostrum a
Mosomo direximus, ut causam Arnulfi et Gerberti
kanonice cum timore Dei ac regulariter intra vestrum
regnum finiretur, die sancto pentecosten ablatus
est nobis libellus, in quo vestra synodus contra
Arnulfum facta continebatur, immo adversus Romanam
ecclesiam, tota injuriis et blasphemiis plena.
Quo viso, admiratione et stupore attoniti, cogitavimus
statim ad domnum apostolicum reverti, et
ipsum ei apostaticum libellum portare. Sed ubi michi
renuntiastis, quod omnia kanonice velitis diffinire,
compulsi venimus ad cognoscendam hujus rei rationem.
Nam, ut verius fateor caritati vestrae, in vobis
evenit prophetia beati apostoli et evangelistae Johannis,
qui dicit: #Multi antichristi facti sunt; unde
scimus, quoniam novissima hora est (I Joan. II, 18)
@#. Et
quid est antichristus, nisi contrarius Christo? Ecce
Christus dixit, qui veritas est et mentiri non potuit
quod ecclesia beati Petri apostoli fundamentum sit
omnium ecclesiarum. Et ubi ecclesiae sperare debemus
fastigium, nisi ubi locatum est fundamentum?
ibi procul dubio et cacumen et tota aecclesia permanet.
Econtra anticristi vestri dicunt, quod ibi sit
statua marmorea, et ut templum sit idolorum. Absit,
absit, ut hanc injuriam Petri, immo Christi,
aliquis Christianus libenter audiat, et zelo Dei cor
ejus contra talem heresim non accendatur! Et quia
vicarii Petri et ejus discipuli nolunt habere magistrum
Platonem, neque Virgilium, neque Terentium, neque
ceteros pecudes philosophorum, qui volando
superbe, ut avis aerem, et emergentes in profundum,
ut pisces mare, et ut peccora gradientes terram
descripserunt: dicitis eos nec hostiarios debere
esse, quia tali carmine imbuti non sunt. Pro qua re
sciatis eos esse mentitos qui talia dixerunt. Nam
Petrus non novit talia, et hostiarius caeli effectus
est, ipso Domino ei dicente: #Tibi dabo claves regni
caelorum (Matth. XVI, 19)
@#. Unde ejus vicarii et ejus
discipuli apostolicis et evangelicis sunt instituti doctrinis,
et non ornatu sermonum, sed ratione et
sensu verborum; quia scriptum est: #Stulta mundi
elegit Deus, ut confundat fortia (I Cor. I, 27)
@#. Et
ab initio mundi non elegit Deus oratores et philosophos,
sed illitteratos et rusticos. Sed non est mirum, si
vicarii Petri a pseudoepiscopis audiunt quod ipse a
scribis et Phariseis audivit, qui ad ejus injuriam dicebant
cum idiota et sine litteris esse, et deridendo
dicebant: #Musto pleni sunt isti (Act. II, 13)
@#.
Unde Johel propheta caecitatem illorum redarguit;
qui inter cetera sic ait: #Et quidem super
servos meos et super ancillas meas effundam de spiritu
meo (Joel. II, 28)
@#; non super scribas et Phariseos
aut falsos sacerdotes, qui dicunt se nosse
Deum, factis autem negant. Et quoniam calumniatis
Romanum pontificem, qui munera sibi
oblata recepit: in hoc non solum illi, sed omnibus
apostolis eorumque successoribus detraxistis, immo
ipsi Domino, qui capud omnium est ecclesiarum,
quia magis oblata sibi munera non respuit. Etenim
quia in vestro concilio vobis cura fuit, de pontificibus
jam defunctis mentionem facere, quod quam
sit contrarium omni Christiano, temere judicare de
his qui ad Deum migraverunt, in secundo capitulo
Anastasii papae ad Anastasium imperatorem directum
invenire poteritis, et quomodo contra ordinem
vestrum fecistis, facilius cognoscetis. Unde
liquidius patet, quod Romanam ecclesiam, matrem
vestram, a vobis separastis, cum de ea tantam injuriam
scribere non timuistis. Non ergo ex pio
corde vel ore aliquando tam prophana tamque perversa
contra Romanam ecclesiam processerunt.
Verumtamen si vestra fuerunt verba, quae in despectu
beati Petri apostolorum principis, immo Dei,
cujus ordinationi resistitis, scripta, et quasi detrahentia
sacratissimam ecclesiam composita sunt,
fateor, non vos studiose sacras regulas, non venerandarum
sinodorum actiones, non veraces probabilium
virorum canones lectitasse, quando tanta
conati estis in derogatione Romanae ecclesiae inutiliter
atque incompetenter memorare. Denique si
Cham, filius Noe, videns verenda patris irrisit, nec
operuit, maledictionem perpetuam percepisse legitur:
quanto potius hi, qui patres spirituales non
solum minime cooperiunt, sed et deridendo et falso
ad subsannationem sui moris homines provocant?
Scriptum quippe est: #Qui subsannat patrem et
matrem;@# et | null | 3c255534-02d5-4a20-b1b0-a5f0e4555e0e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
reliqua (Prov. XXX, 17). Hoc itaque
scientes Athanasius archiepiscopus et universi
Aegiptiorum et Thebaidorum et Libiarum episcopi,
quando a sancto Felice pontifice, nunc martyre,
eodem tempore apud vestri similes homines invasorem
aestimatum, consilium adversum hereticos petiverunt,
quod Deo volente acceperunt. Sed quod ad
eos pertinebat, quaesiverunt; quod ad illos non
pertinebat, Deo dimiserunt; et in derogatione
Romanae ecclesiae siluerunt. Fuit namque quidam
Dioscorus Alexandrinus archiepiscopus, cujus vos
exemplum imitati estis, qui presumpsit contra Leonem
pontificem et contra Romanam ecclesiam scribere;
sed in tantum illius presumptionem sancti
Patres apud Calcedoniam detestati sunt, ut sine ulla
restitutione eum dampnarent. Et nullam inquisitionem
fecerunt, utrum juste an injuste vel quoquo
modo jam fatum Dioscorum contra Romanam ecclesiam
dictasset; sed absque omni controversia hoc
in eo ulti sunt, quia, cum esset inferior, suo priore
et magistrum conatus est lacessere contumeliis.
Voluerunt nempe, in domo Dei nichil fieri confusum,
nichil inordinatum. Verumtamen haec parvipendebat
pater Arnulfus, cum suo nescimus quo apostata filio,
quando tanta contra Romanam ecclesiam ausi
sunt scribere, quod nec Arriani heretici aliquando
presumpserunt (supra, conc. Basol. num. 28).
Certe scriptum est, quia venenatis filiis venenati
parentes nascuntur. Contra quem beatissimus papa
Bonifatius ait: #Nemo umquam apostolico culmini,
de cujus juditio non licet retractari, manus obvias
audacter intulit; nemo in hoc rebellis extitit, nisi
qui de se voluit judicari.@# Nam etsi aliquando in aliquo
Romana ecclesia titubavit, cum adjutorio Petri
apostoli ipsa se erexit, et omnibus aecclesiis semper
adjutorium prebuit; ipsa tamen ab aliqua adjutorium
minime quaesivit, non suis viribus, sed Dei adjutorio,
qui ait ad Petrum: #Et tu aliquando conversus
confirma fratres tuos (Luc. XXII, 32)
@#. Ista igitur privilegia
teste beato papa Nicolao Romanae ecclesiae a
Christo donata, a synodis non donata, sed tantummodo
celebrata et venerata, quae nullatenus possunt
minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari;
quoniam fundamentum quod Deus posuit, humanus
non valet amovere conatus, et quod Deus statuit,
firmum validumque consistit. Verum ille potissimum
peccat, qui Dei ordinationi resistere temptat.
Ipsa namque privilegia Romanae aecclesiae impingi
possunt, transferri non possunt; trahi possunt, evelli
non possunt: quae permanet illibata. Quousque
Christianum nomen praedicatum fuerit, illa subsistere
non cessabit inmutilata. Et quoniam contra Romanam
ecclesiam canones opposuistis, audite quid
vobis Gelasius, multarum hereseon destructor, in
commonitorio, Fausto magistro, fingenti legationem
Constantinopolym, dato, inter cetera sic ait: #Nobis,@#
inquit, #apponunt kanones, dum nesciunt quid loquantur,
contra quos ipsi venire se produnt, quod primae
sedi sana rectaque suadenti parere refugiunt.@# Ipsi
sunt kanones, qui appellationes totius ecclesiae ad
hujus sedis examen voluere deferri, ab ipsis vero
nusquam prorsus appellari debere sanxerunt, ac
per hoc illam de tota ecclesia judicare, ipsam ad
nullum commeare juditium, nec de ejus umquam
preceperunt juditio judicari, sententiamque illius
non oporteret dissolvi. Et quoniam quae in detractione
Romanae ecclesiae evomere potuisti, scripsisti;
quod autem honor et decus illius est, latenter
subtraxisti: verumtamen medicamentum animae
abscondisti, et venenum unde incautos et simplices
interficere possis, ostendisti. Enimvero quicquid interrogando,
ut filii ad patres, Aurelius et Augustinus
et Alippius et ceteri episcopi in Affrica constituti
Bonifatio papae miserunt, vos proterve et arroganter
posuistis; quod vero propter tribulationem
et angustiam, quae ei imminebat ab Eulalio, qui in
intentione uno die cum predicto Bonifatio ordinatus
fuerat, et semper in dissensione fuit, quo vixit annos
3 et menses 5, et propterea illis scribere minime
potuit teste Celestino papa, dicere noluisti. Epistolam
vero ostendere predicti Celestini papae, quae
laudans eos et amplectens eorum sententiam, quae
de libero arbitrio diffinierunt, et arguens quod
orientales ecclesiae de Niceno concilio consuluerunt,
cum per triginta et eo amplius annos in tantum
heretici orientales ecclesias devastabant, ut poene
nullum librum de fide catholica dimittentes quem
non falsaverunt aut non incenderunt. Insuper ipsum
simbolum Niceni concilii conscriptum pauci abscondere
potuerunt, unde plurimae memoratae orientales
ecclesiae a Romana ecclesia ipsum simbolum sibi
conscribi petiverunt; et Athanasius archiepiscopus
Alexandrinus, qui in diaconatu positus ipso Niceno
interfuit, Marco pontifice, ut ei dignaretur conscribi, | null | 6481fa4e-49cc-4e01-ba8b-231a368bbe9d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
supplicando mandavit. Et quoniam postea
temporibus Constantii et Juliani ipse pestifer morbus
usque ad Romanam ecclesiam, quae est capud
omnium aecclesiarum, pervenit, ideoque per
diversas Romanas ecclesias dispersas tam predictam
sinodum quam etiam decreta pontificum
predictus Caelestinus in unum congregans maxime
a Melchiade papa, sicut ei Damasus pontifex repromiserat,
ipsi Aurelio remandavit eadem quaeque
Isidorus asserit. Sed vos haec omnimodo
reticendo celastis. De Antioceno vero
concilio quod scripsistis, si cum ligatis Romanae
aecclesiae factum est, et ipsi ibidem primatum
habuerunt, ut judices, et sicut in omnibus
sinodis subscripserunt, et epistola Leonis
papae illis directa sicut evangelium confirmaverunt.
Si vero ultionem, ut audistis, Dioscorum
Antioceni patriarcham fecerunt, obscero per Deum,
nolite occultare, quia Deus veritas est, et qui veritatem
occultat, pro certo Deum negat. Nam quia
beato Gregorio derogastis, ut de depositione episcoporum
non requireret, considerate rationabiliter
et probate, quod illius temporibus aut suum defensorem,
aut notarium, aut subdiaconum, aut suum
vicarium habebat, sicut in illius vita invenire poteritis,
qui omnia sua vice ordinabat et disponebat,
et quod rectum fatiebant, laudabat et confirmabat,
quando inordinate, corrigebat et emendabat.
Unde etiam Menne episcopo in sua praesentia se
purificante, et dignitatem honoris et gratiam communionis
reddidit. Similiter Januarium episcopum,
et Stephanum, per defensorem suum Johannem
audire et restitui fecit in ordine. Verum etiam non
solum episcopis, sed etiam presbyteris, qui inordinate
depositi fuerant, ordini pariter et in dignitate
restituit. Haec etiam partim in vita illius, partim
in regesto ejus invenire poteritis. Itaque Nicolaum
papam ad vestrum testimonium deduxisti, eo
quod adversum Romanam ecclesiam in depositione
episcoporum siluisset. Qualiter contra Fotium
invasorem Constantinopolitanae ecclesiae asterius
fuit, quousque Ignatium in sede propria revocaret,
in epistolis illius invenire poteritis. Etiam et in
Mettensi synodo contra reges et episcopos in
excommunicando et non reconciliando quam asterus
fuit, diligentius previdete. Semper hoc proprium
habuit Romana ecclesia, ut justos justificet,
et impios condempnet, hostes expellat, filios recreet.
Et quoniam improperasti, quod orientales et Affricanas
seu Hispanienses ecclesias ab ea se separarent,
et in hoc vos falsa dixisse cognoscite, quoniam
nunc Theodorus archiepiscopus Aegypti, et Horestus
Hierosolimitanus, legatos suos ad domnum apostolicum
preterito anno direxerunt, et de heresi
Jacobitarum conversos, utrum ad clericatum venire
debeant, consilium petiverunt, et quoniam pro metu
Sarracenorum in omni ecclesia altare minime consecrare
poterant, ut eis pannum consecrare liceret
postulaverunt. Similiter de Africa Cartaginense
clerus et populus temporibus domni Benedicti septimi
papae unum sacerdotem, Jacobum nomine,
elegerunt et eum Romam, ut ubi consecraretur,
mandaverunt. Epistola, quam secum detulit, inter
cetera ita continebat: « Domno beatissimo et
apostolico papae Romanae a Deo protectae civitatis
clerus et populus Cartaginensis. Postulamus beatitudinem
vestram, ut succurratis miserae et desolatae
Africanae civitati, quae ita ad nichilum redacta
est, ut ubi olym metropolis fuit, vix ibi modo sacerdotes
habeantur: et sicut nostri anteriores ad
vestros anteriores confugerunt, ita nunc quamvis
parvi et indigni ad vos confugium facimus; et ideo
et sacerdotem Jacobum ad vos misimus, ut eum
nobis ordinando solatium praebeatis. » Quem predictus
pontifex in nostro monasterio, quousque de
fide catholica probaretur, misit; at ubi eum
orthodoxum repperit, consecrans archiepiscopum,
eum cum privilegio ad propria remisit. Simulque
de Hispania temporibus Johannis papae, filii Alberici,
quem vos incongrue derogastis, Julianus Cordubensis
archiepiscopus de multis et de difficilioribus
causis epistolam cum legatis mittens, consilium
petens, non interrogans, quis aut qualis
fuisset, sed venerationem praebens apostolicae sedi,
quod sibi utile erat quaesivit. Ex qua re cognoscite,
Romanam ecclesiam adhuc ab omnibus ecclesiis
honorari et venerari, solummodo a vobis detrahi et
dehonestari. Dicitis quod Deo, non apostolico
mandaretis, et vobis responsum non dedisset. Notum
est omnibus, quia in tanta tribulatione et
oppressione a Crescentio. . . . nunc positus fuit,
ut quando voluit et qualiter voluit, nec vobis nec aliis
responsum dare potuit; sed tamen citius quam potuit,
nos ad investigandam et inquirendam vestram causam
direxit. At ubi Aquis venimus, jam eum depositum
invenimus, et neque aliquod responsum a vobis
habere potuimus. Nobis vero reversis domum. apostolicus
vos Romam invitavit; nec tamen | null | c5687904-6ae5-4e3c-93e1-fc2e99618d0a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad eum
venire voluistis. Et quia in itinere positus, non ut
voluimus, sed ut potuimus, scripsimus, nunc ad
vestram sinodum revertimur, quae a vobis est venerata
et laudata, a cunctis vero, qui audiunt, depravata
et vituperata. Quis fidelium aequis auribus
audire potest, archiepiscopum per fidem deceptum
et in carcere diu maceratum, et sic nudum vinctum,
cum multitudine strepentium militum ad synodum
ductum, uno teste dampnatum? Quis talia audiens
vestram synodum non maledicit? Neque ut in
vestro libello habetur, ter quaterque se culpabilem
negantem esse, nullus vestrum eum audire
voluit, sed cum uno presbitero cum dampnastis;
quod omni auctoritate prohibetur. Quod nullius
honoris, nullius dignitatis sit contra quemlibet
laicum, unum testimonium credere debere: quanto
magis adversus archiepiscopum! Quia vero dicitis,
ipsum se accusasse et confessum fuisse, considerate,
si fuit recipienda talis confessio? Nam ut in vestro
libello habetur, dicebatis ei: #Pete veniam ut vita
tibi concedatur.@# O inutilis confessio! Acsi ei diceretur: #Nisi dixeris quae volumus, vivere non poteris.@#
Ecce Arnulfus archiepiscopus ut patriarcha Joseph
captus et in lacum missus, timens mori negavit.
Epistola ad Hugonem et Robertum reges
L.
Postquam vestrae caritati legatum nostrum a
Mosomo direximus, ut causam Arnulfi et Gerberti
kanonice cum timore Dei ac regulariter intra vestrum
regnum finiretur, die sancto pentecosten ablatus
est nobis libellus, in quo vestra synodus contra
Arnulfum facta continebatur, immo adversus Romanam
ecclesiam, tota injuriis et blasphemiis plena.
Quo viso, admiratione et stupore attoniti, cogitavimus
statim ad domnum apostolicum reverti, et
ipsum ei apostaticum libellum portare. Sed ubi michi
renuntiastis, quod omnia kanonice velitis diffinire,
compulsi venimus ad cognoscendam hujus rei rationem.
Nam, ut verius fateor caritati vestrae, in vobis
evenit prophetia beati apostoli et evangelistae Johannis,
qui dicit: #Multi antichristi facti sunt; unde
scimus, quoniam novissima hora est (I Joan. II, 18)
@#. Et
quid est antichristus, nisi contrarius Christo? Ecce
Christus dixit, qui veritas est et mentiri non potuit
quod ecclesia beati Petri apostoli fundamentum sit
omnium ecclesiarum. Et ubi ecclesiae sperare debemus
fastigium, nisi ubi locatum est fundamentum?
ibi procul dubio et cacumen et tota aecclesia permanet.
Econtra anticristi vestri dicunt, quod ibi sit
statua marmorea, et ut templum sit idolorum. Absit,
absit, ut hanc injuriam Petri, immo Christi,
aliquis Christianus libenter audiat, et zelo Dei cor
ejus contra talem heresim non accendatur! Et quia
vicarii Petri et ejus discipuli nolunt habere magistrum
Platonem, neque Virgilium, neque Terentium, neque
ceteros pecudes philosophorum, qui volando
superbe, ut avis aerem, et emergentes in profundum,
ut pisces mare, et ut peccora gradientes terram
descripserunt: dicitis eos nec hostiarios debere
esse, quia tali carmine imbuti non sunt. Pro qua re
sciatis eos esse mentitos qui talia dixerunt. Nam
Petrus non novit talia, et hostiarius caeli effectus
est, ipso Domino ei dicente: #Tibi dabo claves regni
caelorum (Matth. XVI, 19)
@#. Unde ejus vicarii et ejus
discipuli apostolicis et evangelicis sunt instituti doctrinis,
et non ornatu sermonum, sed ratione et
sensu verborum; quia scriptum est: #Stulta mundi
elegit Deus, ut confundat fortia (I Cor. I, 27)
@#. Et
ab initio mundi non elegit Deus oratores et philosophos,
sed illitteratos et rusticos. Sed non est mirum, si
vicarii Petri a pseudoepiscopis audiunt quod ipse a
scribis et Phariseis audivit, qui ad ejus injuriam dicebant
cum idiota et sine litteris esse, et deridendo
dicebant: #Musto pleni sunt isti (Act. II, 13)
@#.
Unde Johel propheta caecitatem illorum redarguit;
qui inter cetera sic ait: #Et quidem super
servos meos et super ancillas meas effundam de spiritu
meo (Joel. II, 28)
@#; non super scribas et Phariseos
aut falsos sacerdotes, qui dicunt se nosse
Deum, factis autem negant. Et quoniam calumniatis
Romanum pontificem, qui munera sibi
oblata recepit: in hoc non solum illi, sed omnibus
apostolis eorumque successoribus detraxistis, immo
ipsi Domino, qui capud omnium est ecclesiarum,
quia magis oblata sibi munera non respuit. Etenim
quia in | null | 19ebd649-808f-4a46-b11c-16aed861b031 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vestro concilio vobis cura fuit, de pontificibus
jam defunctis mentionem facere, quod quam
sit contrarium omni Christiano, temere judicare de
his qui ad Deum migraverunt, in secundo capitulo
Anastasii papae ad Anastasium imperatorem directum
invenire poteritis, et quomodo contra ordinem
vestrum fecistis, facilius cognoscetis. Unde
liquidius patet, quod Romanam ecclesiam, matrem
vestram, a vobis separastis, cum de ea tantam injuriam
scribere non timuistis. Non ergo ex pio
corde vel ore aliquando tam prophana tamque perversa
contra Romanam ecclesiam processerunt.
Verumtamen si vestra fuerunt verba, quae in despectu
beati Petri apostolorum principis, immo Dei,
cujus ordinationi resistitis, scripta, et quasi detrahentia
sacratissimam ecclesiam composita sunt,
fateor, non vos studiose sacras regulas, non venerandarum
sinodorum actiones, non veraces probabilium
virorum canones lectitasse, quando tanta
conati estis in derogatione Romanae ecclesiae inutiliter
atque incompetenter memorare. Denique si
Cham, filius Noe, videns verenda patris irrisit, nec
operuit, maledictionem perpetuam percepisse legitur:
quanto potius hi, qui patres spirituales non
solum minime cooperiunt, sed et deridendo et falso
ad subsannationem sui moris homines provocant?
Scriptum quippe est: #Qui subsannat patrem et
matrem;@# et reliqua (Prov. XXX, 17). Hoc itaque
scientes Athanasius archiepiscopus et universi
Aegiptiorum et Thebaidorum et Libiarum episcopi,
quando a sancto Felice pontifice, nunc martyre,
eodem tempore apud vestri similes homines invasorem
aestimatum, consilium adversum hereticos petiverunt,
quod Deo volente acceperunt. Sed quod ad
eos pertinebat, quaesiverunt; quod ad illos non
pertinebat, Deo dimiserunt; et in derogatione
Romanae ecclesiae siluerunt. Fuit namque quidam
Dioscorus Alexandrinus archiepiscopus, cujus vos
exemplum imitati estis, qui presumpsit contra Leonem
pontificem et contra Romanam ecclesiam scribere;
sed in tantum illius presumptionem sancti
Patres apud Calcedoniam detestati sunt, ut sine ulla
restitutione eum dampnarent. Et nullam inquisitionem
fecerunt, utrum juste an injuste vel quoquo
modo jam fatum Dioscorum contra Romanam ecclesiam
dictasset; sed absque omni controversia hoc
in eo ulti sunt, quia, cum esset inferior, suo priore
et magistrum conatus est lacessere contumeliis.
Voluerunt nempe, in domo Dei nichil fieri confusum,
nichil inordinatum. Verumtamen haec parvipendebat
pater Arnulfus, cum suo nescimus quo apostata filio,
quando tanta contra Romanam ecclesiam ausi
sunt scribere, quod nec Arriani heretici aliquando
presumpserunt (supra, conc. Basol. num. 28).
Certe scriptum est, quia venenatis filiis venenati
parentes nascuntur. Contra quem beatissimus papa
Bonifatius ait: #Nemo umquam apostolico culmini,
de cujus juditio non licet retractari, manus obvias
audacter intulit; nemo in hoc rebellis extitit, nisi
qui de se voluit judicari.@# Nam etsi aliquando in aliquo
Romana ecclesia titubavit, cum adjutorio Petri
apostoli ipsa se erexit, et omnibus aecclesiis semper
adjutorium prebuit; ipsa tamen ab aliqua adjutorium
minime quaesivit, non suis viribus, sed Dei adjutorio,
qui ait ad Petrum: #Et tu aliquando conversus
confirma fratres tuos (Luc. XXII, 32)
@#. Ista igitur privilegia
teste beato papa Nicolao Romanae ecclesiae a
Christo donata, a synodis non donata, sed tantummodo
celebrata et venerata, quae nullatenus possunt
minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari;
quoniam fundamentum quod Deus posuit, humanus
non valet amovere conatus, et quod Deus statuit,
firmum validumque consistit. Verum ille potissimum
peccat, qui Dei ordinationi resistere temptat.
Ipsa namque privilegia Romanae aecclesiae impingi
possunt, transferri non possunt; trahi possunt, evelli
non possunt: quae permanet illibata. Quousque
Christianum nomen praedicatum fuerit, illa subsistere
non cessabit inmutilata. Et quoniam contra Romanam
ecclesiam canones opposuistis, audite quid
vobis Gelasius, multarum hereseon destructor, in
commonitorio, Fausto magistro, fingenti legationem
Constantinopolym, dato, inter cetera sic ait: #Nobis,@#
inquit, #apponunt kanones, dum nesciunt quid loquantur,
contra quos ipsi venire se produnt, quod primae
sedi sana rectaque suadenti parere refugiunt.@# Ipsi
sunt kanones, qui appellationes totius ecclesiae ad
hujus sedis examen voluere deferri, ab ipsis vero
nusquam prorsus appellari debere sanxerunt, ac
per hoc illam de tota ecclesia judicare, ipsam ad
nullum commeare juditium, nec de ejus umquam
preceperunt juditio judicari, sententiamque illius
non oporteret dissolvi. Et quoniam quae in detractione
Romanae ecclesiae evomere potuisti, scripsisti;
quod | null | 7974d8e3-9b8b-4eff-9545-ef22d28f8096 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
autem honor et decus illius est, latenter
subtraxisti: verumtamen medicamentum animae
abscondisti, et venenum unde incautos et simplices
interficere possis, ostendisti. Enimvero quicquid interrogando,
ut filii ad patres, Aurelius et Augustinus
et Alippius et ceteri episcopi in Affrica constituti
Bonifatio papae miserunt, vos proterve et arroganter
posuistis; quod vero propter tribulationem
et angustiam, quae ei imminebat ab Eulalio, qui in
intentione uno die cum predicto Bonifatio ordinatus
fuerat, et semper in dissensione fuit, quo vixit annos
3 et menses 5, et propterea illis scribere minime
potuit teste Celestino papa, dicere noluisti. Epistolam
vero ostendere predicti Celestini papae, quae
laudans eos et amplectens eorum sententiam, quae
de libero arbitrio diffinierunt, et arguens quod
orientales ecclesiae de Niceno concilio consuluerunt,
cum per triginta et eo amplius annos in tantum
heretici orientales ecclesias devastabant, ut poene
nullum librum de fide catholica dimittentes quem
non falsaverunt aut non incenderunt. Insuper ipsum
simbolum Niceni concilii conscriptum pauci abscondere
potuerunt, unde plurimae memoratae orientales
ecclesiae a Romana ecclesia ipsum simbolum sibi
conscribi petiverunt; et Athanasius archiepiscopus
Alexandrinus, qui in diaconatu positus ipso Niceno
interfuit, Marco pontifice, ut ei dignaretur conscribi,
supplicando mandavit. Et quoniam postea
temporibus Constantii et Juliani ipse pestifer morbus
usque ad Romanam ecclesiam, quae est capud
omnium aecclesiarum, pervenit, ideoque per
diversas Romanas ecclesias dispersas tam predictam
sinodum quam etiam decreta pontificum
predictus Caelestinus in unum congregans maxime
a Melchiade papa, sicut ei Damasus pontifex repromiserat,
ipsi Aurelio remandavit eadem quaeque
Isidorus asserit. Sed vos haec omnimodo
reticendo celastis. De Antioceno vero
concilio quod scripsistis, si cum ligatis Romanae
aecclesiae factum est, et ipsi ibidem primatum
habuerunt, ut judices, et sicut in omnibus
sinodis subscripserunt, et epistola Leonis
papae illis directa sicut evangelium confirmaverunt.
Si vero ultionem, ut audistis, Dioscorum
Antioceni patriarcham fecerunt, obscero per Deum,
nolite occultare, quia Deus veritas est, et qui veritatem
occultat, pro certo Deum negat. Nam quia
beato Gregorio derogastis, ut de depositione episcoporum
non requireret, considerate rationabiliter
et probate, quod illius temporibus aut suum defensorem,
aut notarium, aut subdiaconum, aut suum
vicarium habebat, sicut in illius vita invenire poteritis,
qui omnia sua vice ordinabat et disponebat,
et quod rectum fatiebant, laudabat et confirmabat,
quando inordinate, corrigebat et emendabat.
Unde etiam Menne episcopo in sua praesentia se
purificante, et dignitatem honoris et gratiam communionis
reddidit. Similiter Januarium episcopum,
et Stephanum, per defensorem suum Johannem
audire et restitui fecit in ordine. Verum etiam non
solum episcopis, sed etiam presbyteris, qui inordinate
depositi fuerant, ordini pariter et in dignitate
restituit. Haec etiam partim in vita illius, partim
in regesto ejus invenire poteritis. Itaque Nicolaum
papam ad vestrum testimonium deduxisti, eo
quod adversum Romanam ecclesiam in depositione
episcoporum siluisset. Qualiter contra Fotium
invasorem Constantinopolitanae ecclesiae asterius
fuit, quousque Ignatium in sede propria revocaret,
in epistolis illius invenire poteritis. Etiam et in
Mettensi synodo contra reges et episcopos in
excommunicando et non reconciliando quam asterus
fuit, diligentius previdete. Semper hoc proprium
habuit Romana ecclesia, ut justos justificet,
et impios condempnet, hostes expellat, filios recreet.
Et quoniam improperasti, quod orientales et Affricanas
seu Hispanienses ecclesias ab ea se separarent,
et in hoc vos falsa dixisse cognoscite, quoniam
nunc Theodorus archiepiscopus Aegypti, et Horestus
Hierosolimitanus, legatos suos ad domnum apostolicum
preterito anno direxerunt, et de heresi
Jacobitarum conversos, utrum ad clericatum venire
debeant, consilium petiverunt, et quoniam pro metu
Sarracenorum in omni ecclesia altare minime consecrare
poterant, ut eis pannum consecrare liceret
postulaverunt. Similiter de Africa Cartaginense
clerus et populus temporibus domni Benedicti septimi
papae unum sacerdotem, Jacobum nomine,
elegerunt et eum Romam, ut ubi consecraretur,
mandaverunt. Epistola, quam secum detulit, inter
cetera ita continebat: « Domno beatissimo et
apostolico papae Romanae a Deo protectae civitatis
clerus et populus Cartaginensis. Postulamus beatitudinem
vestram, ut succurratis miserae et desolatae
Africanae civitati, quae ita ad nichilum redacta
est, ut ubi olym metropolis fuit, vix ibi modo sacerdotes
habeantur: et sicut nostri anteriores ad
vestros anteriores confugerunt, ita nunc quamvis
parvi et indigni ad vos confugium facimus; et ideo
et sacerdotem Jacobum | null | f1df7ae8-ae77-4221-9c9b-48f649cbb765 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad vos misimus, ut eum
nobis ordinando solatium praebeatis. » Quem predictus
pontifex in nostro monasterio, quousque de
fide catholica probaretur, misit; at ubi eum
orthodoxum repperit, consecrans archiepiscopum,
eum cum privilegio ad propria remisit. Simulque
de Hispania temporibus Johannis papae, filii Alberici,
quem vos incongrue derogastis, Julianus Cordubensis
archiepiscopus de multis et de difficilioribus
causis epistolam cum legatis mittens, consilium
petens, non interrogans, quis aut qualis
fuisset, sed venerationem praebens apostolicae sedi,
quod sibi utile erat quaesivit. Ex qua re cognoscite,
Romanam ecclesiam adhuc ab omnibus ecclesiis
honorari et venerari, solummodo a vobis detrahi et
dehonestari. Dicitis quod Deo, non apostolico
mandaretis, et vobis responsum non dedisset. Notum
est omnibus, quia in tanta tribulatione et
oppressione a Crescentio. . . . nunc positus fuit,
ut quando voluit et qualiter voluit, nec vobis nec aliis
responsum dare potuit; sed tamen citius quam potuit,
nos ad investigandam et inquirendam vestram causam
direxit. At ubi Aquis venimus, jam eum depositum
invenimus, et neque aliquod responsum a vobis
habere potuimus. Nobis vero reversis domum. apostolicus
vos Romam invitavit; nec tamen ad eum
venire voluistis. Et quia in itinere positus, non ut
voluimus, sed ut potuimus, scripsimus, nunc ad
vestram sinodum revertimur, quae a vobis est venerata
et laudata, a cunctis vero, qui audiunt, depravata
et vituperata. Quis fidelium aequis auribus
audire potest, archiepiscopum per fidem deceptum
et in carcere diu maceratum, et sic nudum vinctum,
cum multitudine strepentium militum ad synodum
ductum, uno teste dampnatum? Quis talia audiens
vestram synodum non maledicit? Neque ut in
vestro libello habetur, ter quaterque se culpabilem
negantem esse, nullus vestrum eum audire
voluit, sed cum uno presbitero cum dampnastis;
quod omni auctoritate prohibetur. Quod nullius
honoris, nullius dignitatis sit contra quemlibet
laicum, unum testimonium credere debere: quanto
magis adversus archiepiscopum! Quia vero dicitis,
ipsum se accusasse et confessum fuisse, considerate,
si fuit recipienda talis confessio? Nam ut in vestro
libello habetur, dicebatis ei: #Pete veniam ut vita
tibi concedatur.@# O inutilis confessio! Acsi ei diceretur: #Nisi dixeris quae volumus, vivere non poteris.@#
Ecce Arnulfus archiepiscopus ut patriarcha Joseph
captus et in lacum missus, timens mori negavit.
L.
Postquam vestrae caritati legatum nostrum a
Mosomo direximus, ut causam Arnulfi et Gerberti
kanonice cum timore Dei ac regulariter intra vestrum
regnum finiretur, die sancto pentecosten ablatus
est nobis libellus, in quo vestra synodus contra
Arnulfum facta continebatur, immo adversus Romanam
ecclesiam, tota injuriis et blasphemiis plena.
Quo viso, admiratione et stupore attoniti, cogitavimus
statim ad domnum apostolicum reverti, et
ipsum ei apostaticum libellum portare. Sed ubi michi
renuntiastis, quod omnia kanonice velitis diffinire,
compulsi venimus ad cognoscendam hujus rei rationem.
Nam, ut verius fateor caritati vestrae, in vobis
evenit prophetia beati apostoli et evangelistae Johannis,
qui dicit: #Multi antichristi facti sunt; unde
scimus, quoniam novissima hora est (I Joan. II, 18)
@#. Et
quid est antichristus, nisi contrarius Christo? Ecce
Christus dixit, qui veritas est et mentiri non potuit
quod ecclesia beati Petri apostoli fundamentum sit
omnium ecclesiarum. Et ubi ecclesiae sperare debemus
fastigium, nisi ubi locatum est fundamentum?
ibi procul dubio et cacumen et tota aecclesia permanet.
Econtra anticristi vestri dicunt, quod ibi sit
statua marmorea, et ut templum sit idolorum. Absit,
absit, ut hanc injuriam Petri, immo Christi,
aliquis Christianus libenter audiat, et zelo Dei cor
ejus contra talem heresim non accendatur! Et quia
vicarii Petri et ejus discipuli nolunt habere magistrum
Platonem, neque Virgilium, neque Terentium, neque
ceteros pecudes philosophorum, qui volando
superbe, ut avis aerem, et emergentes in profundum,
ut pisces mare, et ut peccora gradientes terram
descripserunt: dicitis eos nec hostiarios debere
esse, quia tali carmine imbuti non sunt. Pro qua re
sciatis eos esse mentitos qui talia dixerunt. Nam
Petrus non novit talia, et hostiarius caeli effectus
est, ipso Domino ei dicente: #Tibi dabo claves regni
caelorum (Matth. XVI, 19)
@#. Unde ejus vicarii et | null | de56f53e-d38a-4179-93b4-9ca8c9113d65 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ejus
discipuli apostolicis et evangelicis sunt instituti doctrinis,
et non ornatu sermonum, sed ratione et
sensu verborum; quia scriptum est: #Stulta mundi
elegit Deus, ut confundat fortia (I Cor. I, 27)
@#. Et
ab initio mundi non elegit Deus oratores et philosophos,
sed illitteratos et rusticos. Sed non est mirum, si
vicarii Petri a pseudoepiscopis audiunt quod ipse a
scribis et Phariseis audivit, qui ad ejus injuriam dicebant
cum idiota et sine litteris esse, et deridendo
dicebant: #Musto pleni sunt isti (Act. II, 13)
@#.
Unde Johel propheta caecitatem illorum redarguit;
qui inter cetera sic ait: #Et quidem super
servos meos et super ancillas meas effundam de spiritu
meo (Joel. II, 28)
@#; non super scribas et Phariseos
aut falsos sacerdotes, qui dicunt se nosse
Deum, factis autem negant. Et quoniam calumniatis
Romanum pontificem, qui munera sibi
oblata recepit: in hoc non solum illi, sed omnibus
apostolis eorumque successoribus detraxistis, immo
ipsi Domino, qui capud omnium est ecclesiarum,
quia magis oblata sibi munera non respuit. Etenim
quia in vestro concilio vobis cura fuit, de pontificibus
jam defunctis mentionem facere, quod quam
sit contrarium omni Christiano, temere judicare de
his qui ad Deum migraverunt, in secundo capitulo
Anastasii papae ad Anastasium imperatorem directum
invenire poteritis, et quomodo contra ordinem
vestrum fecistis, facilius cognoscetis. Unde
liquidius patet, quod Romanam ecclesiam, matrem
vestram, a vobis separastis, cum de ea tantam injuriam
scribere non timuistis. Non ergo ex pio
corde vel ore aliquando tam prophana tamque perversa
contra Romanam ecclesiam processerunt.
Verumtamen si vestra fuerunt verba, quae in despectu
beati Petri apostolorum principis, immo Dei,
cujus ordinationi resistitis, scripta, et quasi detrahentia
sacratissimam ecclesiam composita sunt,
fateor, non vos studiose sacras regulas, non venerandarum
sinodorum actiones, non veraces probabilium
virorum canones lectitasse, quando tanta
conati estis in derogatione Romanae ecclesiae inutiliter
atque incompetenter memorare. Denique si
Cham, filius Noe, videns verenda patris irrisit, nec
operuit, maledictionem perpetuam percepisse legitur:
quanto potius hi, qui patres spirituales non
solum minime cooperiunt, sed et deridendo et falso
ad subsannationem sui moris homines provocant?
Scriptum quippe est: #Qui subsannat patrem et
matrem;@# et reliqua (Prov. XXX, 17). Hoc itaque
scientes Athanasius archiepiscopus et universi
Aegiptiorum et Thebaidorum et Libiarum episcopi,
quando a sancto Felice pontifice, nunc martyre,
eodem tempore apud vestri similes homines invasorem
aestimatum, consilium adversum hereticos petiverunt,
quod Deo volente acceperunt. Sed quod ad
eos pertinebat, quaesiverunt; quod ad illos non
pertinebat, Deo dimiserunt; et in derogatione
Romanae ecclesiae siluerunt. Fuit namque quidam
Dioscorus Alexandrinus archiepiscopus, cujus vos
exemplum imitati estis, qui presumpsit contra Leonem
pontificem et contra Romanam ecclesiam scribere;
sed in tantum illius presumptionem sancti
Patres apud Calcedoniam detestati sunt, ut sine ulla
restitutione eum dampnarent. Et nullam inquisitionem
fecerunt, utrum juste an injuste vel quoquo
modo jam fatum Dioscorum contra Romanam ecclesiam
dictasset; sed absque omni controversia hoc
in eo ulti sunt, quia, cum esset inferior, suo priore
et magistrum conatus est lacessere contumeliis.
Voluerunt nempe, in domo Dei nichil fieri confusum,
nichil inordinatum. Verumtamen haec parvipendebat
pater Arnulfus, cum suo nescimus quo apostata filio,
quando tanta contra Romanam ecclesiam ausi
sunt scribere, quod nec Arriani heretici aliquando
presumpserunt (supra, conc. Basol. num. 28).
Certe scriptum est, quia venenatis filiis venenati
parentes nascuntur. Contra quem beatissimus papa
Bonifatius ait: #Nemo umquam apostolico culmini,
de cujus juditio non licet retractari, manus obvias
audacter intulit; nemo in hoc rebellis extitit, nisi
qui de se voluit judicari.@# Nam etsi aliquando in aliquo
Romana ecclesia titubavit, cum adjutorio Petri
apostoli ipsa se erexit, et omnibus aecclesiis semper
adjutorium prebuit; ipsa tamen ab aliqua adjutorium
minime quaesivit, non suis viribus, sed Dei adjutorio,
qui ait ad Petrum: #Et tu aliquando conversus
confirma fratres tuos (Luc. XXII, 32)
@#. Ista igitur privilegia
teste beato papa Nicolao Romanae ecclesiae a
Christo donata, a synodis non donata, sed tantummodo
celebrata et venerata, quae nullatenus | null | bd06c434-d97d-47d5-9740-cc4a8765c654 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
possunt
minui, nullatenus infringi, nullatenus commutari;
quoniam fundamentum quod Deus posuit, humanus
non valet amovere conatus, et quod Deus statuit,
firmum validumque consistit. Verum ille potissimum
peccat, qui Dei ordinationi resistere temptat.
Ipsa namque privilegia Romanae aecclesiae impingi
possunt, transferri non possunt; trahi possunt, evelli
non possunt: quae permanet illibata. Quousque
Christianum nomen praedicatum fuerit, illa subsistere
non cessabit inmutilata. Et quoniam contra Romanam
ecclesiam canones opposuistis, audite quid
vobis Gelasius, multarum hereseon destructor, in
commonitorio, Fausto magistro, fingenti legationem
Constantinopolym, dato, inter cetera sic ait: #Nobis,@#
inquit, #apponunt kanones, dum nesciunt quid loquantur,
contra quos ipsi venire se produnt, quod primae
sedi sana rectaque suadenti parere refugiunt.@# Ipsi
sunt kanones, qui appellationes totius ecclesiae ad
hujus sedis examen voluere deferri, ab ipsis vero
nusquam prorsus appellari debere sanxerunt, ac
per hoc illam de tota ecclesia judicare, ipsam ad
nullum commeare juditium, nec de ejus umquam
preceperunt juditio judicari, sententiamque illius
non oporteret dissolvi. Et quoniam quae in detractione
Romanae ecclesiae evomere potuisti, scripsisti;
quod autem honor et decus illius est, latenter
subtraxisti: verumtamen medicamentum animae
abscondisti, et venenum unde incautos et simplices
interficere possis, ostendisti. Enimvero quicquid interrogando,
ut filii ad patres, Aurelius et Augustinus
et Alippius et ceteri episcopi in Affrica constituti
Bonifatio papae miserunt, vos proterve et arroganter
posuistis; quod vero propter tribulationem
et angustiam, quae ei imminebat ab Eulalio, qui in
intentione uno die cum predicto Bonifatio ordinatus
fuerat, et semper in dissensione fuit, quo vixit annos
3 et menses 5, et propterea illis scribere minime
potuit teste Celestino papa, dicere noluisti. Epistolam
vero ostendere predicti Celestini papae, quae
laudans eos et amplectens eorum sententiam, quae
de libero arbitrio diffinierunt, et arguens quod
orientales ecclesiae de Niceno concilio consuluerunt,
cum per triginta et eo amplius annos in tantum
heretici orientales ecclesias devastabant, ut poene
nullum librum de fide catholica dimittentes quem
non falsaverunt aut non incenderunt. Insuper ipsum
simbolum Niceni concilii conscriptum pauci abscondere
potuerunt, unde plurimae memoratae orientales
ecclesiae a Romana ecclesia ipsum simbolum sibi
conscribi petiverunt; et Athanasius archiepiscopus
Alexandrinus, qui in diaconatu positus ipso Niceno
interfuit, Marco pontifice, ut ei dignaretur conscribi,
supplicando mandavit. Et quoniam postea
temporibus Constantii et Juliani ipse pestifer morbus
usque ad Romanam ecclesiam, quae est capud
omnium aecclesiarum, pervenit, ideoque per
diversas Romanas ecclesias dispersas tam predictam
sinodum quam etiam decreta pontificum
predictus Caelestinus in unum congregans maxime
a Melchiade papa, sicut ei Damasus pontifex repromiserat,
ipsi Aurelio remandavit eadem quaeque
Isidorus asserit. Sed vos haec omnimodo
reticendo celastis. De Antioceno vero
concilio quod scripsistis, si cum ligatis Romanae
aecclesiae factum est, et ipsi ibidem primatum
habuerunt, ut judices, et sicut in omnibus
sinodis subscripserunt, et epistola Leonis
papae illis directa sicut evangelium confirmaverunt.
Si vero ultionem, ut audistis, Dioscorum
Antioceni patriarcham fecerunt, obscero per Deum,
nolite occultare, quia Deus veritas est, et qui veritatem
occultat, pro certo Deum negat. Nam quia
beato Gregorio derogastis, ut de depositione episcoporum
non requireret, considerate rationabiliter
et probate, quod illius temporibus aut suum defensorem,
aut notarium, aut subdiaconum, aut suum
vicarium habebat, sicut in illius vita invenire poteritis,
qui omnia sua vice ordinabat et disponebat,
et quod rectum fatiebant, laudabat et confirmabat,
quando inordinate, corrigebat et emendabat.
Unde etiam Menne episcopo in sua praesentia se
purificante, et dignitatem honoris et gratiam communionis
reddidit. Similiter Januarium episcopum,
et Stephanum, per defensorem suum Johannem
audire et restitui fecit in ordine. Verum etiam non
solum episcopis, sed etiam presbyteris, qui inordinate
depositi fuerant, ordini pariter et in dignitate
restituit. Haec etiam partim in vita illius, partim
in regesto ejus invenire poteritis. Itaque Nicolaum
papam ad vestrum testimonium deduxisti, eo
quod adversum Romanam ecclesiam in depositione
episcoporum siluisset. Qualiter contra Fotium
invasorem Constantinopolitanae ecclesiae asterius
fuit, quousque Ignatium in sede propria revocaret,
in epistolis illius invenire poteritis. Etiam et in
Mettensi synodo contra reges et episcopos in
excommunicando et non reconciliando quam asterus
fuit, diligentius previdete. Semper hoc proprium
habuit Romana | null | bf2d26e1-0987-4341-b004-994a84142b3c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ecclesia, ut justos justificet,
et impios condempnet, hostes expellat, filios recreet.
Et quoniam improperasti, quod orientales et Affricanas
seu Hispanienses ecclesias ab ea se separarent,
et in hoc vos falsa dixisse cognoscite, quoniam
nunc Theodorus archiepiscopus Aegypti, et Horestus
Hierosolimitanus, legatos suos ad domnum apostolicum
preterito anno direxerunt, et de heresi
Jacobitarum conversos, utrum ad clericatum venire
debeant, consilium petiverunt, et quoniam pro metu
Sarracenorum in omni ecclesia altare minime consecrare
poterant, ut eis pannum consecrare liceret
postulaverunt. Similiter de Africa Cartaginense
clerus et populus temporibus domni Benedicti septimi
papae unum sacerdotem, Jacobum nomine,
elegerunt et eum Romam, ut ubi consecraretur,
mandaverunt. Epistola, quam secum detulit, inter
cetera ita continebat: « Domno beatissimo et
apostolico papae Romanae a Deo protectae civitatis
clerus et populus Cartaginensis. Postulamus beatitudinem
vestram, ut succurratis miserae et desolatae
Africanae civitati, quae ita ad nichilum redacta
est, ut ubi olym metropolis fuit, vix ibi modo sacerdotes
habeantur: et sicut nostri anteriores ad
vestros anteriores confugerunt, ita nunc quamvis
parvi et indigni ad vos confugium facimus; et ideo
et sacerdotem Jacobum ad vos misimus, ut eum
nobis ordinando solatium praebeatis. » Quem predictus
pontifex in nostro monasterio, quousque de
fide catholica probaretur, misit; at ubi eum
orthodoxum repperit, consecrans archiepiscopum,
eum cum privilegio ad propria remisit. Simulque
de Hispania temporibus Johannis papae, filii Alberici,
quem vos incongrue derogastis, Julianus Cordubensis
archiepiscopus de multis et de difficilioribus
causis epistolam cum legatis mittens, consilium
petens, non interrogans, quis aut qualis
fuisset, sed venerationem praebens apostolicae sedi,
quod sibi utile erat quaesivit. Ex qua re cognoscite,
Romanam ecclesiam adhuc ab omnibus ecclesiis
honorari et venerari, solummodo a vobis detrahi et
dehonestari. Dicitis quod Deo, non apostolico
mandaretis, et vobis responsum non dedisset. Notum
est omnibus, quia in tanta tribulatione et
oppressione a Crescentio. . . . nunc positus fuit,
ut quando voluit et qualiter voluit, nec vobis nec aliis
responsum dare potuit; sed tamen citius quam potuit,
nos ad investigandam et inquirendam vestram causam
direxit. At ubi Aquis venimus, jam eum depositum
invenimus, et neque aliquod responsum a vobis
habere potuimus. Nobis vero reversis domum. apostolicus
vos Romam invitavit; nec tamen ad eum
venire voluistis. Et quia in itinere positus, non ut
voluimus, sed ut potuimus, scripsimus, nunc ad
vestram sinodum revertimur, quae a vobis est venerata
et laudata, a cunctis vero, qui audiunt, depravata
et vituperata. Quis fidelium aequis auribus
audire potest, archiepiscopum per fidem deceptum
et in carcere diu maceratum, et sic nudum vinctum,
cum multitudine strepentium militum ad synodum
ductum, uno teste dampnatum? Quis talia audiens
vestram synodum non maledicit? Neque ut in
vestro libello habetur, ter quaterque se culpabilem
negantem esse, nullus vestrum eum audire
voluit, sed cum uno presbitero cum dampnastis;
quod omni auctoritate prohibetur. Quod nullius
honoris, nullius dignitatis sit contra quemlibet
laicum, unum testimonium credere debere: quanto
magis adversus archiepiscopum! Quia vero dicitis,
ipsum se accusasse et confessum fuisse, considerate,
si fuit recipienda talis confessio? Nam ut in vestro
libello habetur, dicebatis ei: #Pete veniam ut vita
tibi concedatur.@# O inutilis confessio! Acsi ei diceretur: #Nisi dixeris quae volumus, vivere non poteris.@#
Ecce Arnulfus archiepiscopus ut patriarcha Joseph
captus et in lacum missus, timens mori negavit. | null | fc4afa1c-3302-4477-84f9-de35006f48c5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Epistola encyclica de caede Abbonis
Universis abbatibus Christique fidelibus quoquo
locorum habitantibus, Floriacensis conciola dejecta et
Patre viduata.
Fletu pene absorptis, dolore contritis, manum porrigite
spiritalis auxilii, Patres sanctissimi, per affectum
fraternae charitatis. Pane moeroris potuque
amaritudinis cibati, vestris orationibus mereamur
recreari, quorum cithara laetitiae versa est in luctum
moestitiae, quorum organum luctuose sonat lamentum,
et jucunditas vocem tantummodo flentium.
Pervenit gladius doloris usque ad animam, dum deploramus
pro sanctae religionis studio domnum et
abbatem nostrum Abbonem excessisse a saeculo coronatum
martyrio, qui Wasconum gladiis felix promeruit
feliciter beatorum martyrum socius fieri;
cujus animae contagia vestra oratio abstergat, qui
vestri amator omniumque Christi servientium verus
semper exstitit dilector. Nobis quoque, quos orphanos
reliquit, fraternis succurrite votis, et Deum omnipotentem
placate orationum hostiis, ut dignetur
sua gratia gregem decapitatum et pio Patre orbatum
consolari. Obiit Idibus Novembris, die natali sancti
Bricii.
Epistola encyclica de caede Abbonis
Universis abbatibus Christique fidelibus quoquo
locorum habitantibus, Floriacensis conciola dejecta et
Patre viduata.
Fletu pene absorptis, dolore contritis, manum porrigite
spiritalis auxilii, Patres sanctissimi, per affectum
fraternae charitatis. Pane moeroris potuque
amaritudinis cibati, vestris orationibus mereamur
recreari, quorum cithara laetitiae versa est in luctum
moestitiae, quorum organum luctuose sonat lamentum,
et jucunditas vocem tantummodo flentium.
Pervenit gladius doloris usque ad animam, dum deploramus
pro sanctae religionis studio domnum et
abbatem nostrum Abbonem excessisse a saeculo coronatum
martyrio, qui Wasconum gladiis felix promeruit
feliciter beatorum martyrum socius fieri;
cujus animae contagia vestra oratio abstergat, qui
vestri amator omniumque Christi servientium verus
semper exstitit dilector. Nobis quoque, quos orphanos
reliquit, fraternis succurrite votis, et Deum omnipotentem
placate orationum hostiis, ut dignetur
sua gratia gregem decapitatum et pio Patre orbatum
consolari. Obiit Idibus Novembris, die natali sancti
Bricii.
| null | 05db05d6-4657-46c0-88d9-ae5f0154fa0c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Vita S. Hadalini
1.
Fuit B. Hadalinus Aquitaniae territorio cretus,
nobili propagine ortus, in tenera aetate morum probitate
grandaevus, pueritiae annos excedens, consortio
senum Salomonis semper inesse cupiens, et
dum sese quotidie ad majora niteretur extendere,
etiam illius famosi patriarchae exempla conatus est
pertentare, cui ait Dominus: #Exi de terra tua (Gen. XII, 1)
@#,
etc. Quod etiam jamdudum plures hoc
ipsum audierat actitare, et pro viribus suis illorum
impar nolebat apparere, sanctus scilicet Agricius,
Maximinus, Paulinus, ejusdem patriae exsules, ad nostram,
id est Francorum devenerant terram. Qui
etiam postea Trevericae sedis archiepiscopali infula
sublimati, ibique mortem obientes, cum Domino
miraculis attestantibus se vivere manifestant. Sic
quoque B. Remaclus Tungrensium praesul almifluus
et Deo dignus, Goar Rhenum fluvium circa monasterium
suum transeuntium consolator, caeterique ex
eadem regione felici fines noscuntur nostros adiisse
perplures.
2.
Cernens B. Hadalinus quem nimio diligebat
amore a Deo et hominibus exaltatum et pontificali
cathedra sublimatum, non est nostrae facultatis
evolvere quanta cor ejus et lingua repletum fuerit
exsultatione. Porro cujus meriti religionisque
integrae in eodem exstiterit regimine, qualiterve
Stabulaus et Malmundarium monasteria construxerit
pio labore, in ejus Vitae libro quicunque velit poterit
reperire. At vero postquam cultum servorum
Dei in eisdem coenobiis aggregaverat, habitacula
quoque religionis usui apta magna ex parte disposuerat;
quod semper habuit in voto, remotioris scilicet
vitae solitudinem, sic, Deo annuente, nactus est
occasionem. Tandem, licet difficillime, impetravit
tamen a rege ut alius sibi succederet, et sibi diu
desideratum eremum adire liceret, ubi remotus a
curis saecularibus, liberius inhiaret coelestibus.
S. Theodardi vitam satis probabilem regi et optimatibus
ostentavit, eumque vicem suam supplere
post se cathedrae suae subrogandum ex nomine designavit.
Plebe itaque suis sacris benedictionibus
insignita, B. Hadalino secum comitante, diu destinatum
accipiunt callem.
3.
Sed cum Dominus ipsius benedicti Hadalini sanctitatis
jubar super candelabrum ponere (Matth. V, 15)
popularis disponeret notionis, contigit, dum iter
agerent, ut accumberent quietis gratia ambo, dormientique
de quo agitur sancto, alter vigilans, benignus
scilicet Remaclus, solis radium qui oberat
vultui imminens soporantis, angelico velari cerneret
obumbramine. Evigilans autem ait ad eum
beatus pontifex: Frater dulcissime, si quam nunc
visionem in somnis agnoscis tibi ostensam fore,
mihi indicare ne differas, charissime. At ille vultu
submisso primo renitens, sed post jubentis voci
obtemperans, ait: « Decreveram tibi, Pater beatissime,
quae videram in praesenti occulere, verum
evolutis aliquot diebus humili pronus devotione
patefacere. Sed cum tuae jussioni quidquam negare
fas non sit: Vidi, inquam, columbam, cum blando
sopore quiescerem, de coelo super me indignum alis
expansis descendere (Joan. I, 32), oculosque meos
aliquantulum circumvolitare; sicque caput meum
supersedere, meque hoc omen quid boni portenderit
fateor ignorare. » At B. pontifex Remaclus hilari etiam
intuens vultu: « Excellit, inquit, o Hadaline, dignitas
tua modicitatem meam, indignumque me tali
fateor socio, quem famulatu obumbrari conspexi
angelico. Te per diem sol non uret, neque luna per
noctem, ait Psalmista (Psal. CXX, 6), quia nec in
Christo, nec in illustrata per eum excedes Ecclesia.
Columba quippe Spiritum sanctum qui super Dominum
in Jordanis fluminis baptismate requievit, et
eum oleo exsultationis prae participibus suis unxit (Psal. XLIV, 8),
ostendit; ipse gratia mitissimae pietatis
tuum cor illustravit, teque in sui servitio perenniter
delegavit. » Haec et his similia sa rae eruditionis
verba Hadalinus a Deo electus cordis aure
audiebat, et ad majora se virtutum opera deinceps
accingere cogitabat.
4.
Rursus benignus pontifex Remaclus futurorum
praescius ait ad illum: Accelera ergo, fili mi, alio
quanto ius profectionem Christum consectans praeducem.
Vallem contiguam saltui qui adjacet fluvio
quem Letiam dicunt vicini, adiens locum qui
Inter quatuor-montes vocatur inquire, et illic, Deo
cohospite, tibi habitaculum atque oratorium construe,
angelis ubi praesulibus Domino Christo digne
valeas militare. Ille haec praesagia hilari mente suscipiens,
vestigiis pontificis provolvere nisus est. At
ille benigno hortatu illum elevans, ut locum cum
aliquantis comitibus adiret, et procedente tempore
ad se saepe | null | bde84708-cda5-4276-b6be-66645f7cc5c5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
visitationis gratia rediret, suadebat.
Exorata itaque et impetrata benedictione progressus
indagandi cupidine, viri cujusdam qui vocabatur
Beo devenit domum, aegreque, uxoris scilicet juvamine,
hospitio impetrato, inter versandum inquirere.
Sanctus jamdictum coepit locum, obtentoque
sub dulci ducamine locum invenit, Deo gratias egit,
Adjutorium nostrum in nomine Domini (Psal.
CXXIII, 8) cecinit. Deinceps habitaculum construit,
oratoriolum, ut tunc temporis posse fuit, perfecit,
seseque Christi famulatui angelorumque praesidio
totum illic devotus contradit. In fame igitur et siti,
in frigore et nuditate, in laboribus et diversis angoribus,
aerumnis atque pressuris, Dei athleta sobrie et
quiete et pie Domino, non saeculo, vivens, exspectabat
illic beatam spem et adventum gloriae magni Dei et
Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. II, 12), castigansque
et servituti animi subjiciens proprium quotidie
corpus, ipsam animam coelestibus deputabat indesinenter
excubiis, regem in accubitu suo sedentem
nardum mirifici odoris (Cant. I, 11) priorum actuum
quotidie in ara cordis sacrificium delectabile mactando
munificans.
5.
Audiens autem famam sanctitatis sanctaeque
conversationis monitoris sui, beati scilicet Remacli
in coenobio praedicto Stabulaus, quod studebant undique
ad eum velut apes ad alvearia confluere, nonnulli
se omnipotentis servituti addere et leni jugo
Christi colla subnectere; alii vero liberos suos liberalibus,
imo monasticis instruendos disciplinis, et
illic perpetuo inservituros contradere; multi etiam
de facultatibus suis et reditibus suis sanctorum necessitatibus
communicare; studebat et ipse ad eum
visitationis et nimio charitatis ardore saepe venire,
et de pomis paradisi Dei conversando illic convivari,
sicuti in catalogo vivorum illustrium qui
ibidem super altare apparet assidue habetur insertum.
Haec sunt, inquit, nomina eorum qui cum
B. Remaclo monasterium Stabulaus prius inhabitare
coeperunt: S. Remaclus, S. Hadalinus, S. Theodardus,
S. Lambertus, ejus spiritualis procul dubio in
baptismate filius, S. Hubertus, Christianus quoque
sapientissimus, et caeteri multi.
6.
Sed ut ad ea unde paulo momento divertimus
redeamus, coepit beatus locum habitationis suae Hadalinus
excolere, sanctae conversationis opere adornare,
de die in diem Christi bonus odor Deo in omni
loco esse (II Cor. II, 15). Sane quod coelestis lucerna
diu latere sub modii nequiverat umbra #(Matth. V.
15)@#, nec civitas abscondi supra montem posita (Matth.
V, 14), pervenit fama sanctitatis ejus ad aures Pippini
gloriosissimi tunc temporis regis: qui ut regina
Saba ad veteris temporis Salomonem, ita ad istius
pacifici ac sapientissimi Dei ministri accurrit humilis
mansionem, consiliisque saluberrimis ab eo de
subjiciendo sese Regi regum Christo et gubernando
secundum ejus imperium regno ab ipsius mellifluo
susceptis eloquio, suffragioque quarumdam quae adhuc
a provisoribus loci tenentur villarum concesso,
gaudens de beati viri colloquio sese reddidit palatio.
Et quia nil deest timentibus Deum, multi de facultatibus
et redditibus suis ejus voluntariam paupertatem
suppeditare volebant, ut conversionis ejus in eodem
loco augmentaretur affectus. Nam fuere in ejus
vicinio tres germani, Beo scilicet jam dictus, Triclinus
alter, tertius Balduinus, quorum quisque quod
illic possederat concessit devotus.
7.
Nomen itaque ejus per vicina loca cunctis innotuit,
factumque est ut ex illo tempore a multis
frequentari coepisset: ipse enim caelibem dignamque
Deo inibi vitam ducebat. Omnes supervenientes non
modo dulcedine verborum animaequiores reddebat,
verum et charitatis officia eis pro modulo suo libentissime
impendebat. Et quia eumdem locum sua sacra
consecraverat conversione, voluit pius Dominus
verba quae ante dixerat: #Qui me,@# inquit, #honorificaverit
honorificabo eum (I Reg. II, 30)
@#, in hoc famulo
suo ostendere. Cumque locelli jam dilatari coepisset
angustia, duo equites cum duobus assuetis venatibus
Umbris forte fortuna ignari cujus dignitatis esset
vallicula venientes, experti sunt in semetipsis
quid advenientibus agere competeret caeteris. Nam
mane surgentes, exanimes quibus advecti fuerant
invenerunt sonipedes, superque mortua cadavera
canes. Hoc comperto qui tunc temporis aderat praesul,
cujus nunc, Deo annuente, nomine, non proh
nefas! merito famulamur sedi, auctoritate interminavit
episcopali, ne quis posthaec eques oratorii
illius attingeret fines: delegavit illic quoque ex reditibus,
ut rem Ecclesiae nostrae, villam quae Mons
Francheri vocatur, ubi miraculum quod accidit
et memoriae nunc intervenit, nefas silere putamus.
8.
Cum casu messores | null | 81b36366-fd64-40ad-9fc0-b9ecd2d257fa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sibi laborarent heriles, dirigunt
sancto conquerentes ex suis legatum, humiliter
exorantes remedium adhibere opportunum. Ille
vero se misisse illis jam retulit potum, verum segnitie
delatoris dilatum. Ne vero siti laborantes periclitarentur
diutina, sanctus ad locum adveniens,
messores bacillum quo iverat figit, et affectu intimo
cordis oravit. Cujus orationis verba cordis scrutator
audivit, et fons largiflue scaturiens continuo
erupit, sitibundos exsatiat, meritum viri declarat.
9.
Emporium per idem tempus quod dicitur #Dionant@#
dum praeteriret, ecce quaedam mulier accurrens,
mugitumque vocis emittens, vestigia ejus
osculabatur; sed quae anhelabat corde, voce implere
nequibat. Substitit ergo, et populum circa se astantem
quaenam esset, qualiterve id ei accidisset interrogavit.
At illi ut multum temporis jam fluxerat
quod muta effecta sit intimavit, et ut ei infortunii et
infelicitatis misereri dignetur supplices omnes offerunt
preces. Et ille: « Non haec, inquit, nostra sunt,
sed sanctorum Patrum, quorum nos suppares esse
meriti utinam contingeret vel extremi. » Populus autem
magnis clamoribus suggerebat, ut qui pietatem
et clementiam semper docuerat, ipse quoque in
miseria illius mulierculae dignaretur ostendere. Qui
stat pietate motus, et de verbis Domini quae discipulis
suis promiserat: #Quaecunque orantes petitis,
credentes accipietis (Marc. XI, 24)
@#, confisus, totum
se ad Dominum contulit devotus, prostratusque
humo lacrymis orabat. Oratione expleta, signum
sanctae crucis ori ejus impressit: mox illa Deo gratias
cunctis audientibus egit, vocem laudationis attollit,
et posthaec Deo devota permansit.
10.
Cujus rei admiratione permota quaedam, ut
fertur, potens matrona, nomine Aquila, cujus tunc
erat Anthegia villa notissima, dedit Deo ad sancti
sustentaculum Russina, quod dicitur #Mansum.@#
Hoc exemplo et altera quaedam Guiza vocata, cum
tradere Deo per manum ejusdem beatissimi videlicet
Hadalini praedium quod #Veltz@# dicebatur vellet,
cognomen a vocabulo deducens sancti, Montem S.
Hadalini in posterum vocari disposuit: didicerat
namque quod redemptio animae viri divitiae ejus.
Quibus ita gestis, infirmitate ultima praeventa est.
Cumque lectulum illius plurimorum circumstiparet
fidelium turma, de absentia viri sancti flebili cum
eis est voce conquesta: et cum interrogaretur a
nostris cui illud delegare vellet, iterata saepius voce
respondit: Hadafino, Hadalino, Hadalino, inquam,
beato. Cumque wantum in manu (ut moris est)
legaliter tradenda teneret, et viri differretur adventus,
exspiravit. Currens autem nuntius ad beatum
qui tunc forte aberat Hadalinum, indicavit ei et dolorem
morientis et causam tradendae sibi possessionis.
Veniente itaque sancto, et cordis ejus pulsum
manu rimante, si jam exstincta funditus esset, rigentes
occiduo casu articulos (mirum dictu) ac si
vivens aperuit, et cunctis videntibus qui aderant locum
cum beato contradidit. Hujus rei tot ac tanti existunt
testes, quot regionis illius constant inhabitatores.
Patet etiam clarius luce, dum incolae cumdem
locum videntur possidere, qui dictis fidem faciunt
usque hodie.
11.
Procedente rursus tempore taurus casu petulcus
ostium cujusdam effregerat. Cumque ejus inhabitatrix
muliercula ejulatu flebilissimo cuncta compleret,
heros benignus adfuit, eamque quid sibi acciderit
ut his eos clamoribus congregaret inquisivit:
cognitaque rei notione, eam solatus est dicens: « Ne
perturberis misera in tugurioli tuisruina, sed magis
bonis operibus elabora, ut in illa qua mansiones
multae sunt merearis fieri incola. » Et haec dicens
ostium signavit, integritati pristinae verbo reddidit,
admiratione cuncta replevit, seque jactantiam fugitans
concitus abdidit.
12.
Pauper igitur spiritu, quia casu nequibat,
affectu regnum coelorum emere contendebat, mitissimaque
mente terram viventium possidere sedulus
affectabat, cumque esuriret et sitiret justitiam, satiari
cum Christi manifestaretur gloria ambiens, famam
saeculi pro nihilo ducebat. Et, ut Deum mente
conciperet, limpidissimum cordis oculum a malivolentia
et saecularium curarum pulvere conservare
studebat. Et licet caro adversus spiritum, spiritus
autem adversus carnem (Gal. V, 17), dum terrena
inhabitatio sensum deprimit, multa cogitantem semper
concupiscere soleat, pacem iste mirificam faciens,
spiritum carni, Deum spiritui dominari vigori
compellebat herili, ut Deum coelorum in Sion videre
ejusque excubiis mereretur indeficue adhaerere,
et filius Dei non quidem natura, verum gratia vocari
et esse. Sane internorum bonorum suorum formas
et species sicut nemo ad plenum potuit inspicere,
ita nemo | null | 9cb37bf5-8fc5-423b-8239-c985260fda13 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sufficit explicare: quas sicut illa
studuit excolere ita et laboravit occulere, et, cum haec
vellet augeri, nolebat agnosci neglector quietis, refuga
voluptatis, appetitor laboris; patiens abjectionis,
impatiens honoris; pauper in pecunia, dives in conscientia,
humilis ad merita, superbus ad vitia: nulla
illi ex omnibus propensior cura, nisi aut de Deo in
lectione atque sermone, aut cum Deo in oratione
loqueretur.
13.
Per plura ergo annorum curricula illic
commorans, sanctissima conversatione post hujus
vitae multimodos laborum excursus, per plura beneficiorum
et miraculorum commoda, hominibus
Deoque charus ostensus, diem sibi vocationis intelligens
imminere, quo recompensaret honor in coelis
quod labor triverat in terris; morem gerere decrevit
subjectis. Quos accersitos fideles quosque non
parvi numeri ante se positos et de abscessu suo
moestos his ultimis solatus est verbis: « Ecce, charissimi
Patres atque amantissimi fratres, tempus
resolutionis meae instat, quo haec torpentia membra
spiritus relinquat, judicique suo praesentandus occurrat.
Non me terret proventus conditionis omni
mortali communis, cum tota sapientium vita commentatio
debeat esse mortis; vobis magis timeo,
quos salvandos omnimodis volo. En ego viam universae
carnis sum ingressurus, et ad vos deinceps
non reversurus; vos quoque morituros, charissimi,
scitote, ideoque poenitentiae tempus indultum non
patiamini, quaeso, transire incassum. Quisquis ergo
vestrum cujuscunque criminis se sentit perpetratione
maculatum, atque fovea majoris peccati absorptum,
cito salubre suo supponat vulneri medicamentum.
Dum judex porrigit poenitenti misericordiae manum,
en patet dum advivitis janua misericordiae, quae post
mortem obstruitur, sola patente quae contemptores
praeceptorum Dominicorum desertoresque puniendos
suscipiat porta gehennae. Obsecro itaque vos per
Christum, ut in quo vos nostis hactenus deviasse a
vero, reconciliari satagite Deo. Orate, ut vos evangelica
admonet lectio, ne fiat fuga vestra hieme vel
Sabbato (Matth. XXIV, 20). Quo loco nostrae res sitae
sint, in commune videtis; et quia hic mundus in
maligno positus sit (I Joan. V, 19), juxta mecum
omnes attenditis. » Post has dulces paternae pietatis
admonitiones et extrema charitatis verba modica
febre pulsatus, et sacrosancti corporis et sanguinis
Domini viatico confirmatus, illis dolentibus et flentibus,
ipse autem exsultans tertio Nonas Februarii
pervenit ad eum quem semper desideraverat, Christum.
Corpus ejus honorifice curatum cum melodia
psalmorum et hymnorum in loco quo ipse decreverat
est sepultum: ubi per ejus merita Dominus usque
in praesens operatur miraculorum beneficia ad
laudem et gloriam nominis sui, quod est benedictum
in saecula.
Vita S. Hadalini
1.
Fuit B. Hadalinus Aquitaniae territorio cretus,
nobili propagine ortus, in tenera aetate morum probitate
grandaevus, pueritiae annos excedens, consortio
senum Salomonis semper inesse cupiens, et
dum sese quotidie ad majora niteretur extendere,
etiam illius famosi patriarchae exempla conatus est
pertentare, cui ait Dominus: #Exi de terra tua (Gen. XII, 1)
@#,
etc. Quod etiam jamdudum plures hoc
ipsum audierat actitare, et pro viribus suis illorum
impar nolebat apparere, sanctus scilicet Agricius,
Maximinus, Paulinus, ejusdem patriae exsules, ad nostram,
id est Francorum devenerant terram. Qui
etiam postea Trevericae sedis archiepiscopali infula
sublimati, ibique mortem obientes, cum Domino
miraculis attestantibus se vivere manifestant. Sic
quoque B. Remaclus Tungrensium praesul almifluus
et Deo dignus, Goar Rhenum fluvium circa monasterium
suum transeuntium consolator, caeterique ex
eadem regione felici fines noscuntur nostros adiisse
perplures.
2.
Cernens B. Hadalinus quem nimio diligebat
amore a Deo et hominibus exaltatum et pontificali
cathedra sublimatum, non est nostrae facultatis
evolvere quanta cor ejus et lingua repletum fuerit
exsultatione. Porro cujus meriti religionisque
integrae in eodem exstiterit regimine, qualiterve
Stabulaus et Malmundarium monasteria construxerit
pio labore, in ejus Vitae libro quicunque velit poterit
reperire. At vero postquam cultum servorum
Dei in eisdem coenobiis aggregaverat, habitacula
quoque religionis usui apta magna ex parte disposuerat;
quod semper habuit in voto, remotioris scilicet
vitae solitudinem, sic, Deo annuente, nactus est
occasionem. Tandem, licet difficillime, impetravit
tamen a rege ut alius sibi succederet, et sibi diu
desideratum eremum adire liceret, ubi remotus a
curis saecularibus, liberius inhiaret coelestibus.
S. Theodardi vitam satis probabilem regi et optimatibus
ostentavit, eumque vicem suam supplere
post se | null | 2114de0b-44e7-4b86-b847-7ee4bed65329 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cathedrae suae subrogandum ex nomine designavit.
Plebe itaque suis sacris benedictionibus
insignita, B. Hadalino secum comitante, diu destinatum
accipiunt callem.
3.
Sed cum Dominus ipsius benedicti Hadalini sanctitatis
jubar super candelabrum ponere (Matth. V, 15)
popularis disponeret notionis, contigit, dum iter
agerent, ut accumberent quietis gratia ambo, dormientique
de quo agitur sancto, alter vigilans, benignus
scilicet Remaclus, solis radium qui oberat
vultui imminens soporantis, angelico velari cerneret
obumbramine. Evigilans autem ait ad eum
beatus pontifex: Frater dulcissime, si quam nunc
visionem in somnis agnoscis tibi ostensam fore,
mihi indicare ne differas, charissime. At ille vultu
submisso primo renitens, sed post jubentis voci
obtemperans, ait: « Decreveram tibi, Pater beatissime,
quae videram in praesenti occulere, verum
evolutis aliquot diebus humili pronus devotione
patefacere. Sed cum tuae jussioni quidquam negare
fas non sit: Vidi, inquam, columbam, cum blando
sopore quiescerem, de coelo super me indignum alis
expansis descendere (Joan. I, 32), oculosque meos
aliquantulum circumvolitare; sicque caput meum
supersedere, meque hoc omen quid boni portenderit
fateor ignorare. » At B. pontifex Remaclus hilari etiam
intuens vultu: « Excellit, inquit, o Hadaline, dignitas
tua modicitatem meam, indignumque me tali
fateor socio, quem famulatu obumbrari conspexi
angelico. Te per diem sol non uret, neque luna per
noctem, ait Psalmista (Psal. CXX, 6), quia nec in
Christo, nec in illustrata per eum excedes Ecclesia.
Columba quippe Spiritum sanctum qui super Dominum
in Jordanis fluminis baptismate requievit, et
eum oleo exsultationis prae participibus suis unxit (Psal. XLIV, 8),
ostendit; ipse gratia mitissimae pietatis
tuum cor illustravit, teque in sui servitio perenniter
delegavit. » Haec et his similia sa rae eruditionis
verba Hadalinus a Deo electus cordis aure
audiebat, et ad majora se virtutum opera deinceps
accingere cogitabat.
4.
Rursus benignus pontifex Remaclus futurorum
praescius ait ad illum: Accelera ergo, fili mi, alio
quanto ius profectionem Christum consectans praeducem.
Vallem contiguam saltui qui adjacet fluvio
quem Letiam dicunt vicini, adiens locum qui
Inter quatuor-montes vocatur inquire, et illic, Deo
cohospite, tibi habitaculum atque oratorium construe,
angelis ubi praesulibus Domino Christo digne
valeas militare. Ille haec praesagia hilari mente suscipiens,
vestigiis pontificis provolvere nisus est. At
ille benigno hortatu illum elevans, ut locum cum
aliquantis comitibus adiret, et procedente tempore
ad se saepe visitationis gratia rediret, suadebat.
Exorata itaque et impetrata benedictione progressus
indagandi cupidine, viri cujusdam qui vocabatur
Beo devenit domum, aegreque, uxoris scilicet juvamine,
hospitio impetrato, inter versandum inquirere.
Sanctus jamdictum coepit locum, obtentoque
sub dulci ducamine locum invenit, Deo gratias egit,
Adjutorium nostrum in nomine Domini (Psal.
CXXIII, 8) cecinit. Deinceps habitaculum construit,
oratoriolum, ut tunc temporis posse fuit, perfecit,
seseque Christi famulatui angelorumque praesidio
totum illic devotus contradit. In fame igitur et siti,
in frigore et nuditate, in laboribus et diversis angoribus,
aerumnis atque pressuris, Dei athleta sobrie et
quiete et pie Domino, non saeculo, vivens, exspectabat
illic beatam spem et adventum gloriae magni Dei et
Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. II, 12), castigansque
et servituti animi subjiciens proprium quotidie
corpus, ipsam animam coelestibus deputabat indesinenter
excubiis, regem in accubitu suo sedentem
nardum mirifici odoris (Cant. I, 11) priorum actuum
quotidie in ara cordis sacrificium delectabile mactando
munificans.
5.
Audiens autem famam sanctitatis sanctaeque
conversationis monitoris sui, beati scilicet Remacli
in coenobio praedicto Stabulaus, quod studebant undique
ad eum velut apes ad alvearia confluere, nonnulli
se omnipotentis servituti addere et leni jugo
Christi colla subnectere; alii vero liberos suos liberalibus,
imo monasticis instruendos disciplinis, et
illic perpetuo inservituros contradere; multi etiam
de facultatibus suis et reditibus suis sanctorum necessitatibus
communicare; studebat et ipse ad eum
visitationis et nimio charitatis ardore saepe venire,
et de pomis paradisi Dei conversando illic convivari,
sicuti in catalogo vivorum illustrium qui
ibidem super altare apparet assidue habetur insertum.
Haec sunt, inquit, nomina eorum qui cum
B. Remaclo monasterium Stabulaus prius inhabitare
coeperunt: S. Remaclus, | null | be3e92bf-a5f5-4d14-b7cf-12b9dad9bf3e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
S. Hadalinus, S. Theodardus,
S. Lambertus, ejus spiritualis procul dubio in
baptismate filius, S. Hubertus, Christianus quoque
sapientissimus, et caeteri multi.
6.
Sed ut ad ea unde paulo momento divertimus
redeamus, coepit beatus locum habitationis suae Hadalinus
excolere, sanctae conversationis opere adornare,
de die in diem Christi bonus odor Deo in omni
loco esse (II Cor. II, 15). Sane quod coelestis lucerna
diu latere sub modii nequiverat umbra #(Matth. V.
15)@#, nec civitas abscondi supra montem posita (Matth.
V, 14), pervenit fama sanctitatis ejus ad aures Pippini
gloriosissimi tunc temporis regis: qui ut regina
Saba ad veteris temporis Salomonem, ita ad istius
pacifici ac sapientissimi Dei ministri accurrit humilis
mansionem, consiliisque saluberrimis ab eo de
subjiciendo sese Regi regum Christo et gubernando
secundum ejus imperium regno ab ipsius mellifluo
susceptis eloquio, suffragioque quarumdam quae adhuc
a provisoribus loci tenentur villarum concesso,
gaudens de beati viri colloquio sese reddidit palatio.
Et quia nil deest timentibus Deum, multi de facultatibus
et redditibus suis ejus voluntariam paupertatem
suppeditare volebant, ut conversionis ejus in eodem
loco augmentaretur affectus. Nam fuere in ejus
vicinio tres germani, Beo scilicet jam dictus, Triclinus
alter, tertius Balduinus, quorum quisque quod
illic possederat concessit devotus.
7.
Nomen itaque ejus per vicina loca cunctis innotuit,
factumque est ut ex illo tempore a multis
frequentari coepisset: ipse enim caelibem dignamque
Deo inibi vitam ducebat. Omnes supervenientes non
modo dulcedine verborum animaequiores reddebat,
verum et charitatis officia eis pro modulo suo libentissime
impendebat. Et quia eumdem locum sua sacra
consecraverat conversione, voluit pius Dominus
verba quae ante dixerat: #Qui me,@# inquit, #honorificaverit
honorificabo eum (I Reg. II, 30)
@#, in hoc famulo
suo ostendere. Cumque locelli jam dilatari coepisset
angustia, duo equites cum duobus assuetis venatibus
Umbris forte fortuna ignari cujus dignitatis esset
vallicula venientes, experti sunt in semetipsis
quid advenientibus agere competeret caeteris. Nam
mane surgentes, exanimes quibus advecti fuerant
invenerunt sonipedes, superque mortua cadavera
canes. Hoc comperto qui tunc temporis aderat praesul,
cujus nunc, Deo annuente, nomine, non proh
nefas! merito famulamur sedi, auctoritate interminavit
episcopali, ne quis posthaec eques oratorii
illius attingeret fines: delegavit illic quoque ex reditibus,
ut rem Ecclesiae nostrae, villam quae Mons
Francheri vocatur, ubi miraculum quod accidit
et memoriae nunc intervenit, nefas silere putamus.
8.
Cum casu messores sibi laborarent heriles, dirigunt
sancto conquerentes ex suis legatum, humiliter
exorantes remedium adhibere opportunum. Ille
vero se misisse illis jam retulit potum, verum segnitie
delatoris dilatum. Ne vero siti laborantes periclitarentur
diutina, sanctus ad locum adveniens,
messores bacillum quo iverat figit, et affectu intimo
cordis oravit. Cujus orationis verba cordis scrutator
audivit, et fons largiflue scaturiens continuo
erupit, sitibundos exsatiat, meritum viri declarat.
9.
Emporium per idem tempus quod dicitur #Dionant@#
dum praeteriret, ecce quaedam mulier accurrens,
mugitumque vocis emittens, vestigia ejus
osculabatur; sed quae anhelabat corde, voce implere
nequibat. Substitit ergo, et populum circa se astantem
quaenam esset, qualiterve id ei accidisset interrogavit.
At illi ut multum temporis jam fluxerat
quod muta effecta sit intimavit, et ut ei infortunii et
infelicitatis misereri dignetur supplices omnes offerunt
preces. Et ille: « Non haec, inquit, nostra sunt,
sed sanctorum Patrum, quorum nos suppares esse
meriti utinam contingeret vel extremi. » Populus autem
magnis clamoribus suggerebat, ut qui pietatem
et clementiam semper docuerat, ipse quoque in
miseria illius mulierculae dignaretur ostendere. Qui
stat pietate motus, et de verbis Domini quae discipulis
suis promiserat: #Quaecunque orantes petitis,
credentes accipietis (Marc. XI, 24)
@#, confisus, totum
se ad Dominum contulit devotus, prostratusque
humo lacrymis orabat. Oratione expleta, signum
sanctae crucis ori ejus impressit: mox illa Deo gratias
cunctis audientibus egit, vocem laudationis attollit,
et posthaec Deo devota permansit.
10.
Cujus rei admiratione permota quaedam, ut
fertur, potens matrona, nomine Aquila, cujus tunc
erat Anthegia villa notissima, dedit Deo ad sancti
sustentaculum Russina, quod dicitur #Mansum.@#
Hoc exemplo et altera quaedam | null | 43b7aeec-77e4-44fb-9b2b-823b0cca485a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Guiza vocata, cum
tradere Deo per manum ejusdem beatissimi videlicet
Hadalini praedium quod #Veltz@# dicebatur vellet,
cognomen a vocabulo deducens sancti, Montem S.
Hadalini in posterum vocari disposuit: didicerat
namque quod redemptio animae viri divitiae ejus.
Quibus ita gestis, infirmitate ultima praeventa est.
Cumque lectulum illius plurimorum circumstiparet
fidelium turma, de absentia viri sancti flebili cum
eis est voce conquesta: et cum interrogaretur a
nostris cui illud delegare vellet, iterata saepius voce
respondit: Hadafino, Hadalino, Hadalino, inquam,
beato. Cumque wantum in manu (ut moris est)
legaliter tradenda teneret, et viri differretur adventus,
exspiravit. Currens autem nuntius ad beatum
qui tunc forte aberat Hadalinum, indicavit ei et dolorem
morientis et causam tradendae sibi possessionis.
Veniente itaque sancto, et cordis ejus pulsum
manu rimante, si jam exstincta funditus esset, rigentes
occiduo casu articulos (mirum dictu) ac si
vivens aperuit, et cunctis videntibus qui aderant locum
cum beato contradidit. Hujus rei tot ac tanti existunt
testes, quot regionis illius constant inhabitatores.
Patet etiam clarius luce, dum incolae cumdem
locum videntur possidere, qui dictis fidem faciunt
usque hodie.
11.
Procedente rursus tempore taurus casu petulcus
ostium cujusdam effregerat. Cumque ejus inhabitatrix
muliercula ejulatu flebilissimo cuncta compleret,
heros benignus adfuit, eamque quid sibi acciderit
ut his eos clamoribus congregaret inquisivit:
cognitaque rei notione, eam solatus est dicens: « Ne
perturberis misera in tugurioli tuisruina, sed magis
bonis operibus elabora, ut in illa qua mansiones
multae sunt merearis fieri incola. » Et haec dicens
ostium signavit, integritati pristinae verbo reddidit,
admiratione cuncta replevit, seque jactantiam fugitans
concitus abdidit.
12.
Pauper igitur spiritu, quia casu nequibat,
affectu regnum coelorum emere contendebat, mitissimaque
mente terram viventium possidere sedulus
affectabat, cumque esuriret et sitiret justitiam, satiari
cum Christi manifestaretur gloria ambiens, famam
saeculi pro nihilo ducebat. Et, ut Deum mente
conciperet, limpidissimum cordis oculum a malivolentia
et saecularium curarum pulvere conservare
studebat. Et licet caro adversus spiritum, spiritus
autem adversus carnem (Gal. V, 17), dum terrena
inhabitatio sensum deprimit, multa cogitantem semper
concupiscere soleat, pacem iste mirificam faciens,
spiritum carni, Deum spiritui dominari vigori
compellebat herili, ut Deum coelorum in Sion videre
ejusque excubiis mereretur indeficue adhaerere,
et filius Dei non quidem natura, verum gratia vocari
et esse. Sane internorum bonorum suorum formas
et species sicut nemo ad plenum potuit inspicere,
ita nemo sufficit explicare: quas sicut illa
studuit excolere ita et laboravit occulere, et, cum haec
vellet augeri, nolebat agnosci neglector quietis, refuga
voluptatis, appetitor laboris; patiens abjectionis,
impatiens honoris; pauper in pecunia, dives in conscientia,
humilis ad merita, superbus ad vitia: nulla
illi ex omnibus propensior cura, nisi aut de Deo in
lectione atque sermone, aut cum Deo in oratione
loqueretur.
13.
Per plura ergo annorum curricula illic
commorans, sanctissima conversatione post hujus
vitae multimodos laborum excursus, per plura beneficiorum
et miraculorum commoda, hominibus
Deoque charus ostensus, diem sibi vocationis intelligens
imminere, quo recompensaret honor in coelis
quod labor triverat in terris; morem gerere decrevit
subjectis. Quos accersitos fideles quosque non
parvi numeri ante se positos et de abscessu suo
moestos his ultimis solatus est verbis: « Ecce, charissimi
Patres atque amantissimi fratres, tempus
resolutionis meae instat, quo haec torpentia membra
spiritus relinquat, judicique suo praesentandus occurrat.
Non me terret proventus conditionis omni
mortali communis, cum tota sapientium vita commentatio
debeat esse mortis; vobis magis timeo,
quos salvandos omnimodis volo. En ego viam universae
carnis sum ingressurus, et ad vos deinceps
non reversurus; vos quoque morituros, charissimi,
scitote, ideoque poenitentiae tempus indultum non
patiamini, quaeso, transire incassum. Quisquis ergo
vestrum cujuscunque criminis se sentit perpetratione
maculatum, atque fovea majoris peccati absorptum,
cito salubre suo supponat vulneri medicamentum.
Dum judex porrigit poenitenti misericordiae manum,
en patet dum advivitis janua misericordiae, quae post
mortem obstruitur, sola patente quae contemptores
praeceptorum Dominicorum desertoresque puniendos
suscipiat porta gehennae. Obsecro itaque vos per
Christum, ut in quo vos nostis hactenus deviasse a
vero, reconciliari satagite Deo. Orate, ut vos evangelica | null | 0fa5416b-0188-4fcf-906a-fee48ceeac22 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
admonet lectio, ne fiat fuga vestra hieme vel
Sabbato (Matth. XXIV, 20). Quo loco nostrae res sitae
sint, in commune videtis; et quia hic mundus in
maligno positus sit (I Joan. V, 19), juxta mecum
omnes attenditis. » Post has dulces paternae pietatis
admonitiones et extrema charitatis verba modica
febre pulsatus, et sacrosancti corporis et sanguinis
Domini viatico confirmatus, illis dolentibus et flentibus,
ipse autem exsultans tertio Nonas Februarii
pervenit ad eum quem semper desideraverat, Christum.
Corpus ejus honorifice curatum cum melodia
psalmorum et hymnorum in loco quo ipse decreverat
est sepultum: ubi per ejus merita Dominus usque
in praesens operatur miraculorum beneficia ad
laudem et gloriam nominis sui, quod est benedictum
in saecula.
1.
Fuit B. Hadalinus Aquitaniae territorio cretus,
nobili propagine ortus, in tenera aetate morum probitate
grandaevus, pueritiae annos excedens, consortio
senum Salomonis semper inesse cupiens, et
dum sese quotidie ad majora niteretur extendere,
etiam illius famosi patriarchae exempla conatus est
pertentare, cui ait Dominus: #Exi de terra tua (Gen. XII, 1)
@#,
etc. Quod etiam jamdudum plures hoc
ipsum audierat actitare, et pro viribus suis illorum
impar nolebat apparere, sanctus scilicet Agricius,
Maximinus, Paulinus, ejusdem patriae exsules, ad nostram,
id est Francorum devenerant terram. Qui
etiam postea Trevericae sedis archiepiscopali infula
sublimati, ibique mortem obientes, cum Domino
miraculis attestantibus se vivere manifestant. Sic
quoque B. Remaclus Tungrensium praesul almifluus
et Deo dignus, Goar Rhenum fluvium circa monasterium
suum transeuntium consolator, caeterique ex
eadem regione felici fines noscuntur nostros adiisse
perplures.
2.
Cernens B. Hadalinus quem nimio diligebat
amore a Deo et hominibus exaltatum et pontificali
cathedra sublimatum, non est nostrae facultatis
evolvere quanta cor ejus et lingua repletum fuerit
exsultatione. Porro cujus meriti religionisque
integrae in eodem exstiterit regimine, qualiterve
Stabulaus et Malmundarium monasteria construxerit
pio labore, in ejus Vitae libro quicunque velit poterit
reperire. At vero postquam cultum servorum
Dei in eisdem coenobiis aggregaverat, habitacula
quoque religionis usui apta magna ex parte disposuerat;
quod semper habuit in voto, remotioris scilicet
vitae solitudinem, sic, Deo annuente, nactus est
occasionem. Tandem, licet difficillime, impetravit
tamen a rege ut alius sibi succederet, et sibi diu
desideratum eremum adire liceret, ubi remotus a
curis saecularibus, liberius inhiaret coelestibus.
S. Theodardi vitam satis probabilem regi et optimatibus
ostentavit, eumque vicem suam supplere
post se cathedrae suae subrogandum ex nomine designavit.
Plebe itaque suis sacris benedictionibus
insignita, B. Hadalino secum comitante, diu destinatum
accipiunt callem.
3.
Sed cum Dominus ipsius benedicti Hadalini sanctitatis
jubar super candelabrum ponere (Matth. V, 15)
popularis disponeret notionis, contigit, dum iter
agerent, ut accumberent quietis gratia ambo, dormientique
de quo agitur sancto, alter vigilans, benignus
scilicet Remaclus, solis radium qui oberat
vultui imminens soporantis, angelico velari cerneret
obumbramine. Evigilans autem ait ad eum
beatus pontifex: Frater dulcissime, si quam nunc
visionem in somnis agnoscis tibi ostensam fore,
mihi indicare ne differas, charissime. At ille vultu
submisso primo renitens, sed post jubentis voci
obtemperans, ait: « Decreveram tibi, Pater beatissime,
quae videram in praesenti occulere, verum
evolutis aliquot diebus humili pronus devotione
patefacere. Sed cum tuae jussioni quidquam negare
fas non sit: Vidi, inquam, columbam, cum blando
sopore quiescerem, de coelo super me indignum alis
expansis descendere (Joan. I, 32), oculosque meos
aliquantulum circumvolitare; sicque caput meum
supersedere, meque hoc omen quid boni portenderit
fateor ignorare. » At B. pontifex Remaclus hilari etiam
intuens vultu: « Excellit, inquit, o Hadaline, dignitas
tua modicitatem meam, indignumque me tali
fateor socio, quem famulatu obumbrari conspexi
angelico. Te per diem sol non uret, neque luna per
noctem, ait Psalmista (Psal. CXX, 6), quia nec in
Christo, nec in illustrata per eum excedes Ecclesia.
Columba quippe Spiritum sanctum qui super Dominum
in Jordanis fluminis baptismate requievit, et
eum oleo exsultationis prae participibus suis unxit (Psal. XLIV, 8),
ostendit; ipse gratia mitissimae pietatis
tuum cor illustravit, teque in sui servitio perenniter | null | 2b171c27-bfe4-46c0-bbbc-c0279da03dd2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
delegavit. » Haec et his similia sa rae eruditionis
verba Hadalinus a Deo electus cordis aure
audiebat, et ad majora se virtutum opera deinceps
accingere cogitabat.
4.
Rursus benignus pontifex Remaclus futurorum
praescius ait ad illum: Accelera ergo, fili mi, alio
quanto ius profectionem Christum consectans praeducem.
Vallem contiguam saltui qui adjacet fluvio
quem Letiam dicunt vicini, adiens locum qui
Inter quatuor-montes vocatur inquire, et illic, Deo
cohospite, tibi habitaculum atque oratorium construe,
angelis ubi praesulibus Domino Christo digne
valeas militare. Ille haec praesagia hilari mente suscipiens,
vestigiis pontificis provolvere nisus est. At
ille benigno hortatu illum elevans, ut locum cum
aliquantis comitibus adiret, et procedente tempore
ad se saepe visitationis gratia rediret, suadebat.
Exorata itaque et impetrata benedictione progressus
indagandi cupidine, viri cujusdam qui vocabatur
Beo devenit domum, aegreque, uxoris scilicet juvamine,
hospitio impetrato, inter versandum inquirere.
Sanctus jamdictum coepit locum, obtentoque
sub dulci ducamine locum invenit, Deo gratias egit,
Adjutorium nostrum in nomine Domini (Psal.
CXXIII, 8) cecinit. Deinceps habitaculum construit,
oratoriolum, ut tunc temporis posse fuit, perfecit,
seseque Christi famulatui angelorumque praesidio
totum illic devotus contradit. In fame igitur et siti,
in frigore et nuditate, in laboribus et diversis angoribus,
aerumnis atque pressuris, Dei athleta sobrie et
quiete et pie Domino, non saeculo, vivens, exspectabat
illic beatam spem et adventum gloriae magni Dei et
Salvatoris nostri Jesu Christi (Tit. II, 12), castigansque
et servituti animi subjiciens proprium quotidie
corpus, ipsam animam coelestibus deputabat indesinenter
excubiis, regem in accubitu suo sedentem
nardum mirifici odoris (Cant. I, 11) priorum actuum
quotidie in ara cordis sacrificium delectabile mactando
munificans.
5.
Audiens autem famam sanctitatis sanctaeque
conversationis monitoris sui, beati scilicet Remacli
in coenobio praedicto Stabulaus, quod studebant undique
ad eum velut apes ad alvearia confluere, nonnulli
se omnipotentis servituti addere et leni jugo
Christi colla subnectere; alii vero liberos suos liberalibus,
imo monasticis instruendos disciplinis, et
illic perpetuo inservituros contradere; multi etiam
de facultatibus suis et reditibus suis sanctorum necessitatibus
communicare; studebat et ipse ad eum
visitationis et nimio charitatis ardore saepe venire,
et de pomis paradisi Dei conversando illic convivari,
sicuti in catalogo vivorum illustrium qui
ibidem super altare apparet assidue habetur insertum.
Haec sunt, inquit, nomina eorum qui cum
B. Remaclo monasterium Stabulaus prius inhabitare
coeperunt: S. Remaclus, S. Hadalinus, S. Theodardus,
S. Lambertus, ejus spiritualis procul dubio in
baptismate filius, S. Hubertus, Christianus quoque
sapientissimus, et caeteri multi.
6.
Sed ut ad ea unde paulo momento divertimus
redeamus, coepit beatus locum habitationis suae Hadalinus
excolere, sanctae conversationis opere adornare,
de die in diem Christi bonus odor Deo in omni
loco esse (II Cor. II, 15). Sane quod coelestis lucerna
diu latere sub modii nequiverat umbra #(Matth. V.
15)@#, nec civitas abscondi supra montem posita (Matth.
V, 14), pervenit fama sanctitatis ejus ad aures Pippini
gloriosissimi tunc temporis regis: qui ut regina
Saba ad veteris temporis Salomonem, ita ad istius
pacifici ac sapientissimi Dei ministri accurrit humilis
mansionem, consiliisque saluberrimis ab eo de
subjiciendo sese Regi regum Christo et gubernando
secundum ejus imperium regno ab ipsius mellifluo
susceptis eloquio, suffragioque quarumdam quae adhuc
a provisoribus loci tenentur villarum concesso,
gaudens de beati viri colloquio sese reddidit palatio.
Et quia nil deest timentibus Deum, multi de facultatibus
et redditibus suis ejus voluntariam paupertatem
suppeditare volebant, ut conversionis ejus in eodem
loco augmentaretur affectus. Nam fuere in ejus
vicinio tres germani, Beo scilicet jam dictus, Triclinus
alter, tertius Balduinus, quorum quisque quod
illic possederat concessit devotus.
7.
Nomen itaque ejus per vicina loca cunctis innotuit,
factumque est ut ex illo tempore a multis
frequentari coepisset: ipse enim caelibem dignamque
Deo inibi vitam ducebat. Omnes supervenientes non
modo dulcedine verborum animaequiores reddebat,
verum et charitatis officia eis pro modulo suo libentissime
impendebat. Et quia eumdem locum sua sacra
consecraverat conversione, voluit pius Dominus
verba quae ante dixerat: #Qui me,@# inquit, #honorificaverit
honorificabo eum (I Reg. II, | null | f72f3882-dddb-401d-9f71-bbde0671255a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
30)
@#, in hoc famulo
suo ostendere. Cumque locelli jam dilatari coepisset
angustia, duo equites cum duobus assuetis venatibus
Umbris forte fortuna ignari cujus dignitatis esset
vallicula venientes, experti sunt in semetipsis
quid advenientibus agere competeret caeteris. Nam
mane surgentes, exanimes quibus advecti fuerant
invenerunt sonipedes, superque mortua cadavera
canes. Hoc comperto qui tunc temporis aderat praesul,
cujus nunc, Deo annuente, nomine, non proh
nefas! merito famulamur sedi, auctoritate interminavit
episcopali, ne quis posthaec eques oratorii
illius attingeret fines: delegavit illic quoque ex reditibus,
ut rem Ecclesiae nostrae, villam quae Mons
Francheri vocatur, ubi miraculum quod accidit
et memoriae nunc intervenit, nefas silere putamus.
8.
Cum casu messores sibi laborarent heriles, dirigunt
sancto conquerentes ex suis legatum, humiliter
exorantes remedium adhibere opportunum. Ille
vero se misisse illis jam retulit potum, verum segnitie
delatoris dilatum. Ne vero siti laborantes periclitarentur
diutina, sanctus ad locum adveniens,
messores bacillum quo iverat figit, et affectu intimo
cordis oravit. Cujus orationis verba cordis scrutator
audivit, et fons largiflue scaturiens continuo
erupit, sitibundos exsatiat, meritum viri declarat.
9.
Emporium per idem tempus quod dicitur #Dionant@#
dum praeteriret, ecce quaedam mulier accurrens,
mugitumque vocis emittens, vestigia ejus
osculabatur; sed quae anhelabat corde, voce implere
nequibat. Substitit ergo, et populum circa se astantem
quaenam esset, qualiterve id ei accidisset interrogavit.
At illi ut multum temporis jam fluxerat
quod muta effecta sit intimavit, et ut ei infortunii et
infelicitatis misereri dignetur supplices omnes offerunt
preces. Et ille: « Non haec, inquit, nostra sunt,
sed sanctorum Patrum, quorum nos suppares esse
meriti utinam contingeret vel extremi. » Populus autem
magnis clamoribus suggerebat, ut qui pietatem
et clementiam semper docuerat, ipse quoque in
miseria illius mulierculae dignaretur ostendere. Qui
stat pietate motus, et de verbis Domini quae discipulis
suis promiserat: #Quaecunque orantes petitis,
credentes accipietis (Marc. XI, 24)
@#, confisus, totum
se ad Dominum contulit devotus, prostratusque
humo lacrymis orabat. Oratione expleta, signum
sanctae crucis ori ejus impressit: mox illa Deo gratias
cunctis audientibus egit, vocem laudationis attollit,
et posthaec Deo devota permansit.
10.
Cujus rei admiratione permota quaedam, ut
fertur, potens matrona, nomine Aquila, cujus tunc
erat Anthegia villa notissima, dedit Deo ad sancti
sustentaculum Russina, quod dicitur #Mansum.@#
Hoc exemplo et altera quaedam Guiza vocata, cum
tradere Deo per manum ejusdem beatissimi videlicet
Hadalini praedium quod #Veltz@# dicebatur vellet,
cognomen a vocabulo deducens sancti, Montem S.
Hadalini in posterum vocari disposuit: didicerat
namque quod redemptio animae viri divitiae ejus.
Quibus ita gestis, infirmitate ultima praeventa est.
Cumque lectulum illius plurimorum circumstiparet
fidelium turma, de absentia viri sancti flebili cum
eis est voce conquesta: et cum interrogaretur a
nostris cui illud delegare vellet, iterata saepius voce
respondit: Hadafino, Hadalino, Hadalino, inquam,
beato. Cumque wantum in manu (ut moris est)
legaliter tradenda teneret, et viri differretur adventus,
exspiravit. Currens autem nuntius ad beatum
qui tunc forte aberat Hadalinum, indicavit ei et dolorem
morientis et causam tradendae sibi possessionis.
Veniente itaque sancto, et cordis ejus pulsum
manu rimante, si jam exstincta funditus esset, rigentes
occiduo casu articulos (mirum dictu) ac si
vivens aperuit, et cunctis videntibus qui aderant locum
cum beato contradidit. Hujus rei tot ac tanti existunt
testes, quot regionis illius constant inhabitatores.
Patet etiam clarius luce, dum incolae cumdem
locum videntur possidere, qui dictis fidem faciunt
usque hodie.
11.
Procedente rursus tempore taurus casu petulcus
ostium cujusdam effregerat. Cumque ejus inhabitatrix
muliercula ejulatu flebilissimo cuncta compleret,
heros benignus adfuit, eamque quid sibi acciderit
ut his eos clamoribus congregaret inquisivit:
cognitaque rei notione, eam solatus est dicens: « Ne
perturberis misera in tugurioli tuisruina, sed magis
bonis operibus elabora, ut in illa qua mansiones
multae sunt merearis fieri incola. » Et haec dicens
ostium signavit, integritati pristinae verbo reddidit,
admiratione cuncta replevit, seque jactantiam fugitans
concitus abdidit.
12.
Pauper igitur spiritu, quia casu nequibat,
affectu regnum coelorum emere contendebat, mitissimaque | null | afdfc14f-df00-43ca-b01b-ef96cfaa94a9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mente terram viventium possidere sedulus
affectabat, cumque esuriret et sitiret justitiam, satiari
cum Christi manifestaretur gloria ambiens, famam
saeculi pro nihilo ducebat. Et, ut Deum mente
conciperet, limpidissimum cordis oculum a malivolentia
et saecularium curarum pulvere conservare
studebat. Et licet caro adversus spiritum, spiritus
autem adversus carnem (Gal. V, 17), dum terrena
inhabitatio sensum deprimit, multa cogitantem semper
concupiscere soleat, pacem iste mirificam faciens,
spiritum carni, Deum spiritui dominari vigori
compellebat herili, ut Deum coelorum in Sion videre
ejusque excubiis mereretur indeficue adhaerere,
et filius Dei non quidem natura, verum gratia vocari
et esse. Sane internorum bonorum suorum formas
et species sicut nemo ad plenum potuit inspicere,
ita nemo sufficit explicare: quas sicut illa
studuit excolere ita et laboravit occulere, et, cum haec
vellet augeri, nolebat agnosci neglector quietis, refuga
voluptatis, appetitor laboris; patiens abjectionis,
impatiens honoris; pauper in pecunia, dives in conscientia,
humilis ad merita, superbus ad vitia: nulla
illi ex omnibus propensior cura, nisi aut de Deo in
lectione atque sermone, aut cum Deo in oratione
loqueretur.
13.
Per plura ergo annorum curricula illic
commorans, sanctissima conversatione post hujus
vitae multimodos laborum excursus, per plura beneficiorum
et miraculorum commoda, hominibus
Deoque charus ostensus, diem sibi vocationis intelligens
imminere, quo recompensaret honor in coelis
quod labor triverat in terris; morem gerere decrevit
subjectis. Quos accersitos fideles quosque non
parvi numeri ante se positos et de abscessu suo
moestos his ultimis solatus est verbis: « Ecce, charissimi
Patres atque amantissimi fratres, tempus
resolutionis meae instat, quo haec torpentia membra
spiritus relinquat, judicique suo praesentandus occurrat.
Non me terret proventus conditionis omni
mortali communis, cum tota sapientium vita commentatio
debeat esse mortis; vobis magis timeo,
quos salvandos omnimodis volo. En ego viam universae
carnis sum ingressurus, et ad vos deinceps
non reversurus; vos quoque morituros, charissimi,
scitote, ideoque poenitentiae tempus indultum non
patiamini, quaeso, transire incassum. Quisquis ergo
vestrum cujuscunque criminis se sentit perpetratione
maculatum, atque fovea majoris peccati absorptum,
cito salubre suo supponat vulneri medicamentum.
Dum judex porrigit poenitenti misericordiae manum,
en patet dum advivitis janua misericordiae, quae post
mortem obstruitur, sola patente quae contemptores
praeceptorum Dominicorum desertoresque puniendos
suscipiat porta gehennae. Obsecro itaque vos per
Christum, ut in quo vos nostis hactenus deviasse a
vero, reconciliari satagite Deo. Orate, ut vos evangelica
admonet lectio, ne fiat fuga vestra hieme vel
Sabbato (Matth. XXIV, 20). Quo loco nostrae res sitae
sint, in commune videtis; et quia hic mundus in
maligno positus sit (I Joan. V, 19), juxta mecum
omnes attenditis. » Post has dulces paternae pietatis
admonitiones et extrema charitatis verba modica
febre pulsatus, et sacrosancti corporis et sanguinis
Domini viatico confirmatus, illis dolentibus et flentibus,
ipse autem exsultans tertio Nonas Februarii
pervenit ad eum quem semper desideraverat, Christum.
Corpus ejus honorifice curatum cum melodia
psalmorum et hymnorum in loco quo ipse decreverat
est sepultum: ubi per ejus merita Dominus usque
in praesens operatur miraculorum beneficia ad
laudem et gloriam nominis sui, quod est benedictum
in saecula. | null | fe75c294-958f-443e-b0b8-6d2e597b0784 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
NOTGERI EPISCOPI LEODIENSIS AD VERINFRIDUM ABBATEM EPISTOLA NUNCUPATORIA.
NOTGERUS, quem, etsi indignum, Sanctae Mariae
Sanctique Lamberti mancipium praedicant tamen
episcopum, WERINFRIDO venerabili in Christo patri
et consacerdoti salutis aeternae subsidium.
Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus, quo
propius aberat ab ortu et divina progenie, hoc melius
ea fortasse, quae erant vera, cernebat. Verum,
angelo Danieli narrante, novimus quia pertransibunt
plurimi, et multiplex erit scientia: in antiquis
utique vigente ratione, veritatis indagatrice, et perspicacia
futurorum: in modernis vero fide credulitatis
quamprimum pollente, cum plurima scientia
praeteritorum. Illis diuturnitas vitae vetustatis obducens
callum, cognitionem praestitit omnium rerum:
nobis contra, quos calidus sanguis, quos rerum inscitia
versat, utinam non avolet ob brevem vitam et
curam sollicitudinum, antiquorum memorare inventa
virorum! Vixere fortes ante Agamemnona multi:
sed omnes illacrymabiles ignotique urgentur longa
nocte, carent quia vate sacro. Haec, ut credo, perpendens,
abbatum reverendissime, et quia necesse
est quanto juniores tanto esse perspicaciores: obtulisti
libellum de vita tam nostri quam vestri specialis
patroni, domini scilicet Remacli, conquestus,
propter incuriam tamen praedecessorum vestrorum,
brevius quam ut res postularet, pro magnitudine
gestorum ejus, esse eruditam [ #fort.@# editam]. Simulque
visus es, ut ne dicam precari, sed potius exhortari,
ut eam non modo exemplari, verum aliquanto
lepidius mandarem poliri: tum quod gestorum illius
aliunde sumptorum suppetat copia; tum quod temporum,
quorum diversitas nunc maxime scitu opus
est, ex chartulario vestro non desit notitia. Sed ad
haec dum te cum tuis omnium artium praesulem esse
constaret, illudque Pierium animo occurreret: « In silvam
ne ligna feras! » et in mare,: « Quid aquas in flumina
mittis? » suspensam inter ea librare silentia
mentem coeperant, cum ecce memoriam offendebat,
quia vires, quas imperitia denegat, charitas ministrat,
et quia incoepto tantum opus est, caetera res
expediet. Igitur adorsus sum, et ut verbis cujusdam
sapientis utar, et ex illo, quantum res poscit, acervo
tollam, exhortatione tua, quae et praesentis honestate
propositi, et futurae aetatis utilitate conjuncta est,
nihil antiquius existimavi, et ne auctoritatem diffugere
viderer, ei muneri libenter acquievi. Praesumenti
enim auctoritatis datur, cum credit praestari
posse quod petitur; et parere scire, est aequalis
gloria cum imperante.
Fecerant hoc idem jamdudum aetate venerabiles
viri, Hilduinus abbas in Passione S. Dionysii, Hincmarus
archiepiscopus in Vita S. Remigii: et alii
quamplurimi in non paucorum compilandis gestis
sanctorum, quibus auctoribus obtinere possumus
optimis, quod in omnibus causis, et solet, et debet
valere plurimum. Nam nunquam ita quisquam
bene subducta ratione ad vitam fuit, quin res,
aetas, usus, semper aliquid apportet novi. Et ne
hic labor, qui te adhortante susceptus est, inferaciter
fiat, non ejus modo cujus meminimus, sancti
scilicet Remacli, verum caeterorum nostrae sedis
pontificum tempora et gesta, quae undecunque potuere
corradi, ad nostra usque tempora collegi,
et cujus potissimum anhelabas desiderio, Vitam
inde excerptam votis tuis porrexi. Longe quidem
mea sententia ab oratoris primi excellentia me
ratus differre, qui plurima paucis absolvere, pauca
plurimis protelare, vel magna extenuare, maxima
e minimis efficere, lata anguste, angusta late, vulgata
decenter, decentia intellectualiter, nova usitate,
usitata nove, et id genus plurima valeat delibare.
Cui et a poeta praecipitur: « Aut famam sequere,
aut sibi convenientia finge. » Nec ut scholares
posito themate, quibus verbis uti potuit, qui injuriam
passus est: vel ille, qui intulit, aliquid finximus
frivolum, imo nec #creperum.@# Quod etsi
eloquentissimum quemdam dicentem: Quod si haec,
inquit, uterque non dixit, tamen in voto habuit,
et in actu ostendit, sectari contenderem, nullius
utique judicium extimescerem, verum haec alias.
Misi, inquam, charitati tuae munus, quod minus
quidem efficentiae securitate, maxime autem susceptum
est amicitiae praesumptione. Magnas etenim
in difficillimi operis cursu vires, amicitiae contemplatio
supplet, et placere cupientibus multa saepe
rerum copia suppeditat. Unde licet verear ne, dum
imperato muneri par esse nequeam, deficientis
culpa in adhortantis cedat injuriam, tamen cum
tuam specto benevolentiam, fit | null | fe187d0c-d27e-44c1-a00e-d28c90b5fd45 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omne pronum et
facile, et (ut ita dicam) voluntarium, quod in tuae
jucunditatis impenditur praescriptum. Hoc autem
munere impenso, sollicitum te reddere cupio: quia
si quid operum tuorum quandoque expostulavero,
injurius mihi fueris, si negabis. Quisquis magna dedit,
voluit sibi magna remitti. Sed non arroganter
magna, quippe tuis meritis et nostris votis imparia.
Quapropter oblatrantis morsus timeo invidiae,
quia difficili re solet livor praejudicium importare.
Denique non omnes eadem mirantur amantque.
Ergo non istic obliquo oculo mea famina quisquam
limet, non odio obscuro morsuque venenet. Sed tu,
pater beatissime, mei laboris tuaeque adhortationis
assertor, caveas securum me peractum reddat officium,
cum tibi pudor amici dignius possit convenire,
si displicet. Vale.
Quod nec vota pati, nec fingere somnia possunt,
Gaudens semper habe: gaudent pro nomine molles
Auriculae: tibi me virtus tua fecit amicum.
Iterum vale.
PRAEFATIO AUCTORIS.
Omnipotens Dominus, qui dives est in misericordia,
cujus natura bonitas, cujus voluntas potentia, cujus
opus misericordia est, sustinuit vasa irae, apta in
interitum, in multa patientia; tandem vero, sicut
a reatu primae praevaricationis nullum liberum reperit,
ita liberandis omnibus venit, divitias bonitatis
et longanimitatis omnibus praerogavit, voluntatis
omnipotentiam in ingratos, et ejus gratiae respectu
indignos, efficacissime exercuit, quando opus salvatricis
misericordiae, ut reparari posset, clementissime
ante procuravit. Forti illi armato arma, in
quibus confidebat, abstulit: vasa quae possidebat,
distribuit: ut sicut prius propter peccata irae vasa,
ita per ejus gratiam fierent vasa misericordiae.
Ut enim non est credendum, ad salutem aliquem
pertingere, nisi Deo invitante; sic nec invitatum
quidem operari salutem suam, nisi Deo auxiliante:
nullum voluntate Dei perire, sed permissu, pro arbitrii
electione: ne facultatis libertas, et ingenuitas
semel homini attributa, ad servilem quamdam necessitatem
redigatur. Ita ergo initium salutis nostrae,
Deo miserante, habemus. Ut autem salutiferae inspirationi
acquiescamus, nostri est arbitrii. Porro ut
adipiscamur id quod monitioni divinae acquiescentes
appetimus, divini est muneris; ut labamur, nostrae
est potestatis et ignaviae. Ut non labamur, salutis
munere adepto, nostrae quidem quodammodo est
sollicitudinis, sed omni modo adjutorii coelestis.
Atque ei spei fortiter innitentes, beatos esse reipsa
comperimus, qui cum Christum in carne tanta
efficientem non viderint, audita constanter credere
non dubitarunt, e quibus etiam multos fecisse opera
quae ille fecit, et juxta ejus promissionem (Joan. XIV)
majora quoque fecisse, non solum vicini confitentur,
sed illi etiam praedicant, qui sunt ultra Sauromatas,
et Glaciale attingunt mare, et insulas habitant Fortunatas.
Libenter igitur tanto bono subditi sumus,
delectatque tanto servire Domino, qui non modo
fautor et adjutor est eorum qui proficiunt, sed
etiam remedia providet lapsis: dum et angelica
nobis praestat suffragia non deesse, et sanctorum
confert patrocinia, quos pro nostris culpis intercessores
implorare non dubitemus. Quos, licet passim
diversis largitus sit provinciis, generatim et communiter
honorandos; attamen singulis quibusque
locis quosdam attribuit, etiam specialiter amplectendos
et propensius exorandos: e quibus nobis
beatum Remaclum adhibuit: cujus ut suffragiis plurimum
innitimur, ita ejus vitam et gesta pro captu
virium narrare aggredimur.
INCIPIT VITA.
I.
Francorum regnum ab ipso suo exordio semper
invictum, tum vel maxime prae caeteris ei vicinis
regnis florere visum est, cum jugo Dominicae fidei
colla supposuit, et quod prius adorabat exussit,
quod exusserat adoravit. Ingens autem accepit
incrementum, et sub eo firmum Ecclesiae Dei statum,
cum Clotarius rex, legitima successione quartus,
trium regnorum factus est monarcha, et eum principatus
sui annum agebat quadragesimum, quem Heraclius
sanctae Crucis recuperator imperii decimum
quartum. Is Clotarius nullum ex vicinis regibus passus
est suae ditioni arma inferre, sed omnes Hispaniae,
Galliae et Germaniae reges et populos, suis habenis
studuit coercere. Porro inclytum filium suum Dagobertum
Austrasianis praefecit, eique etiam Germaniae
ditiones voluit esse subjectas. Eorum temporibus
felicissimis usque adeo Christianismus excrevit, ut
pene nulla hodie aut rara intra limites regni ipsorum
ecclesia inveniatur, quae non alicujus ejus tempestatis
sancti patrociniis illustretur. Atque ut innumeros
praetermittamus, Eligius et Audoenus viri
sancti palatii ministeriis fungebantur; beatus Arnulphus
et Romaricus regiis consiliis adhibebantur | null | 4a1c77ee-79fa-49fb-ba62-f0c57424c728 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
sanctus Amandus et beatissimus Remaclus, sanctusque
Goar Aquitaniam ortu suo illustrabant. Eam
Aquitaniam quidam volunt fere tertiam esse Galliarum
partem, et ab obliquis Ligeris aquis, qui
maxima ex parte eum alluit, ac pene in orbem circumdat,
ita nuncupatam. A Circio habet Oceanum,
qui Aquitanicus sinus dicitur: ab occasu Hispanias:
a Septentrione et Oriente Lugdunensem Provinciam:
ab Euro et meridie Narbonensem. Rivulis et fluminibus
piscosis, solo foecundissimo, pascuis pecorum
uberrimis, vinetis nectareis, nemoribus copiosis,
magna fructuum abundantia celebris, auri, argenti,
aliorumque metallorum ferax, vectigalium proventu
opulenta, sed prae aliis provinciis voluptatum omnium
luxuriae dedita, denique viris fortibus, bellicosis,
et ferocibus instructa. Habet ea, praeter castra
et loca munita, urbes quatuordecim praegrandes,
easque populosas et celeberrimas: e quibus duae
sunt metropoles, una Burdegalensis, magnis semper
viris conspicua: altera Bituricensis, cujus tum
archiepiscopus fuit sanctus Austregisilus, et beatus
Sulpitius archidiaconus, Austregisili in episcopatu
successor. In quorum paroecia per id tempus Remaclus
in hanc lucem editus est, patre Albutio, Matrinea
[Matrinia] matre: qui ambo pro saeculi dignitate,
et opibus et generis nobilitate pollebant. Testantur
id magnae possessiones ejus, tam nostrae Ecclesiae,
quam vestro monasterio, sive ab ipso, sive a
majoribus ejus, vel etiam a regia sublimitate
datae: quemadmodum doceri potest ex litteris,
quae etiamnum in utriusque Ecclesiae archivis asservantur.
II.
Educatus vero est bonae indolis puer Remaclus
sub beato Sulpitio, in cujus honorem constat ab
eodem sancto viro permultas in nostra dioecesi
ecclesias dicatas. Ubi autem adolevit, et prout ea
ferebat aetas, totius integritatis et probitatis fructus
protulit, beato Eligio commendatus est, viro inter
ejus aetatis homines meritorum gratia facile primo.
Is vero in Sollemniacensi ( #Solemniapcensi@# ) monasterio,
quod ipse in suo fundo construebat, eum sacris
monasticae disciplinae institutionibus exacte imbuit.
In tantum autem pius adolescens ejus monitis obtemperavit,
ut, divina in eo gratia exuberante, omnibus
in eo monasterio Christo militantibus, religiosae
conversationis de se exempla praeberet. Erat in Vigiliis
assiduus, in precibus pernox, in abstinentia
praecipuus, in universa morum integritate praeclarus.
Cernens beatus Eligius, cui traditus erat
a parentibus, ejus profectui animi quadam alacritate
congratulans, curam gregis sibi commissi
in eum transtulit, suas ei vices demandans,
eumque sibi substituens. Compellebatur
enim redire ad palatium regis, et suam ei operam
navare. Postea vero longe lateque sparsa est
fama sanctitatis vitae ejus, et ad ipsos etiam aulae
proceres pervenit. Itaque, divina id agente providentia,
non potuit lucerna, divinae gratiae accensa
ignibus, sub propriae considerationis modio latere:
sed ut desides in fidei proposito ab ea lumen acciperent,
candelabro imposita est. In aula regis promulgatur,
tantum virum regis praesentiae deesse non
debere, ut ejus prudentia regni negotia disponantur,
cujus tam illustria meritorum insignia cernerentur.
Evocatur ergo, ut par erat, honorifice, atque
in regis palatium introducitur, magno deinceps,
ut rei post eventus docuit, omnibus solatio futurus.
III.
Per idem ferme tempus beatus Joannes, Tungrensium
vel Trajectensium Ecclesiam feliciter gubernans,
hominem exuit. Porro inclytus rex Dagobertus,
qui patri Clotario in monarchia successit,
beatum Amandum qui ad praedicandum, ut tum
moris erat, factus fuerat episcopus, ad se accersierat,
et quia cum injuria eum expulerat, ab illo ob
quaedam facinora reprehensus, nitebatur arctius
illum devincere sibi per Sigeberti filii sui baptismum,
atque in Trajectensi eum cathedra collocare.
Et ille vir quidem sanctus per triennium vicos
et castella perlustrans, verbum vitae disseminavit:
sed nihil se proficere cernens, imo vero
etiam ipsos sacerdotes et levitas sibi insultare animadvertens,
pulverem pedum, quemadmodum Dominus
jubet, in illos excussit, atque ad loca alia,
ut prius fecerat, sese praedicandi causa contulit.
Incompertum vero est quanto tempore plebs Trajectensis
tum sine pastore permanserit, donec Sigebertum
pater regem Austrasianis dedit, et in
Mediomatricum urbe sedem habere voluit. Ei vero
Trajectenses ex communi sacerdotum electione,
magnatum multa frequentia, et omnium ordinum
postulatione, ejusmodi preces offerunt, neminem
ipsis nisi beatum Remaclum episcopum praefeci debere:
qui sit et Deo et hominibus charus, nulli
ejus aetatis sanctitate secundus, angelicis spiritibus
gratus, cunctis | null | 85b171f6-69fe-4cb1-8c4d-6bef63d42633 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mortalibus suscipiendus et reverendus.
Ejus se multa expertos beneficia, crebro et
apud regem et proceres multum ipsis ejus profuisse
suffragia commemorant. Nec ejus obscuram esse
prudentiam, qui non raro regiis consiliis adhibitus
sit. Suppetere ei scientiam Scripturarum, unde possit
et vetera et nova proferre. Denique nihil ei earum
rerum deesse quibus Apostolus episcopum instructum
esse velit. Iis sermonibus rex comiter et propenso
animi favore assentiens, eorumque studiis
obsecundans, statuit praestare quod rogabatur.
Accersit igitur ad se beatum Remaclum, et ea de
re cum eo confert sermonem, et certe dici vix
queat quanta orationis suavitate ad ei persuadendum
usus sit, quamque illi modis omnibus vir sanctus
obluctatus sit. At rex, sacerdotum et procerum
fretus consilio, ab intentione sua non destitit.
Tandem vir Dei, veritus ne divinae resisteret voluntati,
invitus quidem septimus et vicesimus Tungrensi
vel Trajectensi Ecclesiae antistes datur: ut
verbi divini semina, quae hactenus apud se celaverat,
pluribus impertiret.
IV.
Qua vero religione, qua integritate illud
munus exsecutus sit, nos explicare nequimus, cum
mox in ipso ordinationis ejus initio tantam ei verbi
gratiam Christus largitus sit, ut omnes promptissimos
sese ad obtemperandum exhiberent, nemo
esset qui non ex animo eum diligeret: unusquisque
ad ejus se doctrinam conformare pro viribus niteretur.
Nulla in ejus moribus arrogantia, sed totum
illum sibi sancta humilitas vindicabat. Superbi eum
reverebantur ut superiorem: humiles amplectebantur
ut fratrem. Erga omnes communierat animi
benevolentia et amore. In terris degens corpore,
habitu et moribus coelestem se declarabat. Aspectu
angelicus, incessu compositus, actione sanctus,
integerrimus corpore, solertissimus animo, in opere
circumspectus, ingenio excellens, magnus consilio,
fide catholicus, spe patientissimus, charitate diffusus.
Cujus apud Deum meriti esset facta ejus testabantur.
Mira in eo cernebatur morum suavitas et
facilitas, atque inter divites et pauperes ea noverat
moderatione se gerere, ut pauperes eum suae sortis,
locupletes vero sui ordinis arbitrarentur. Non ille
personas potentum, sed morum elegantiam pensitabat,
tanto quemque propensius honorans quanto
eum didicisset sanctius vivere. Quod ore dicebat, et
astruebat, nunquam actione vel opere destruxit; sed
factis ostendit quid voce doceri oporteret. Quod ei
divina gratia contulit, id in posteros derivavit. Unde
illud consecutum est, ut non ejus modo gesta nobis
hodieque proficiant; sed etiam discipulorum ejus,
et qui ab eo fideliter educati sunt; quorum actus et
opera nobis exemplo sunt, et ad imitandum nos
invitant.
V.
Multorum ille coenobiorum et fundator et rector
fuit, in quibus usque in hunc diem Christo servientium
agmina increscunt. Discipulorum plurium pater
fuit et institutor, quorum ut ille Christo lucratus
est animas, sic et ipsi, et eorum successores, multorum
animas ad Christum adduxere; quorum sane
merita in illum redundant. In iis fuit beatus Theodardus,
ab eo procul dubio disciplinis ecclesiasticis
informatus, quippe quem sibi successorem designavit:
qui ad extremum martyr abcessit e vita. Itemque
sanctus Lambertus, qui itidem sua tempestate
martyrem egregium se exhibuit. Beatus quoque
Adelinus, in Aquitania natus, et peregrinationis
ejus, ut fertur, comes: qui ei quandoque in loco
secreto digna Deo studia et opera exercenti per visum
apparuit, vultu venustus, capillis reverendus,
statura reliqua praestantissimus, futuraeque conversationis
et perpetuae quietis locum, fontemque humanis
usibus opportunum indicavit. Quae res hodieque
omnibus minime obscura est quando in eodem
loco corpore quiescit, et spiritu praesens, innumera
illic quotidie credentibus beneficia praestare non
cessat.
VI.
Porro autem in sancti Trudonis electione
non difficulter potest animadverti qua intentione
sanctus vir causis et custodiae Dominici
gregis invigilaverit, quam ei non defuerit prophetiae
spiritus, quam denique in illo, magno
Christi amore flagrante, cupiditates omnes exstinctae
fuerint. Pastorali ille sollicitudine parochiam suam
pro more visitabat, et quos poterat, e luporum faucibus
extrahebat, summoque pastori lucri facere
conabatur. Bonis adminiculo erat, ut fierent meliores:
desides atque torpentes, ut ad meliorem se
frugem reciperent, hortabatur. Interea sanctus
Trudo, etiamnum puer, primos jam virtutis fructus
proferebat. Cumque is superbi sanguinis multa generositate
polleret, major tamen ei divini amoris et
virtutum ardor atque studium inerat adeo ut quandoque
voto se obligaret, si Christo opitulante sacras
didicisset litteras, se in fundo suo ecclesiam | null | e07f817f-0383-4c46-a247-0eb5e45c9c98 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
aedificaturum,
illic perpetuo Domino serviturum, et
quos posset, ad Dei cultum et ministerium sibi
socios aggregaturum. Atque eo flagrans desiderio,
nocturna visione afficitur, et angelica consolatione
hunc in modum confirmatur: « Noveris, frater,
inquit angelus, ea vota quae Christo puer nuncupastis
illi esse grata, precesque illum admisisse tuas:
nec dubites quia quod praeveniens tibi aspiravit,
etiam adjuvando sit pro secuturus, et affectum perducturus
in effectum. Ille inquam, sapientia sua
imbuet cor tuum; et erudiet te praeceptis suis, et
legem hanc inscribet pectori tuo. Porro autem etiam
ad ecclesiasticae dignitatis munia eveheris, multosque
Christo et Ecclesiae ejus filios tuis verbis et
exemplo generabis. Atque ut de his certior officiaris,
beatum Remachum adito, qui non procul hinc
abest. Illi Deus revelavit quid tibi faciendum sit.
Ille diriget gressus tuos, quo tu tantopere aspiras. »
VII.
Surgit ocius beatus Trudo, nil de angelica
visione haesitans eoque quo jussus fuerat ire contendit.
Sanctus Remaclus tum occupatus erat pascendis
et curandis ovibus suis; et cum propius
beatus Trudo accederet, ille divina revelatione
edoctus: « Surgite, inquit, propere, et viro Dei, qui
nos invisere venit, obviam itote: reverenter illum
excipite, et cum honore ad me introducite. En
prope est, occurrite illi celeriter. » Faciunt illi ut
erant jussi, et sanctum Trudonem ad beatum Remaclum,
domi cum suis manentem, adducunt. Cernens
illum pius pater surgit, et prae gaudio flens, in
ejus oscula ruit; volentem ad ipsius pedes se abjicere
retinet, moxque erigit, et ab intimo pectore
gratias agens Deo: « Sit tibi, inquit, Jesu bone per
Spiritum sanctum cum aeterno Patre visitator animarum,
gloria, laus, et jubilatio, qui voluisse nos
hac die consolari adventu hujus famuli tui, in quo
tu habitas. » Addiditque: « Et tu, fili mi, sis benedictus
a Domino, qui te dignatus est mittere ad nos, et
desiderium animi tui occulta inspiratione nobis
significare. Scito igitur deinceps te mihi charitatis
jure filium fore, meque semper tibi patris spiritalis
officia praestiturum. Mihi enim servo suo revelavit
Dominus quid pro animae tuae salute
faciendum tibi sit: et ex me disces quemadmodum
possis compos effici voti tui. Cognovi, Domino
me docente, in pueritia te vovisse, si tibi
sacrarum litterarum cognitio quandoque obtingeret,
ecclesiam in fundo tuo te constructurum, atque illic
Domino, dum vixeris, famulaturum. Isthuc autem
hoc ordine te noveris completurum. Sancto protomartyri
Stephano apud urbem Metensem tuas possessiones
offeres, et ab ejus loci habitatoribus scripta
divina doceberis. Id ubi consecutus fueris, ad
me redibis, et ecclesiam quo voles loco, ut es pollicitus,
aedificabis. »
VIII.
Deinde cum ei bene precatus esset, dedit ei
litteras suas ad Metensis urbis episcopum, qui
eum, ut divinitus ipsi revelatum erat, institueret ac
erudiret. Praeerat tunc Metensi Ecclesiae Clodulphus,
beati Arnulphi, ut carne filius, ita virtutum
meritis in pontificatu successor dignissimus. Is humanissime
beatum Trudonem excipiens, non solum
ejus ipsius causa, sed etiam propter sancti Remacli
egregiam commendationem, causis adventus ejus
cognitis, sacris eum litteris et divina lege erudiendum
curavit, et quas obtulit sancto Stephano possessiones
suscepit. Multis vero annis illic moras
trahentem bene habuit, diligenterque instructum et
sacerdotio initiatum, sancto patri Remaclo remisit.
Is percontans ex eo quid Dominus ipsi praestitisset,
et num prospero itinere ultro citroque usus esset,
ubi comperit eum in sacris litteris bene eruditum,
immensas Deo gratias agit, ita dicens: « Laus tibi,
Pater, Domine coeli et terrae, quod complere dignatus
es ea quae mihi de tuo famulo revelaveras, eumque
ad me, tuis praeceptis tuaeque legis eruditione
instructum et ornatum, incolumem revocasti. Permisit
autem beato Trudoni in sua dioecesi praedicare
verbum Dei, missas in quibus vellet ecclesiis
celebrare, denique oratorium, ut promiserat, in
proprio fundo exstruere. Permansit igitur aliquandiu
apud eum, vivens sanctissime, ac tandem, episcopali
percepta benedictione, natale revisit solum, et
quod jam pridem animo conceperat, re ipsa effecit,
oratorium exstruens in praedio suo, ubi multos Deo
servituros collegit, atque ad extremum a beato Remaclo
ejus oratorii consecrationem et petiit et
impetravit | null | 0d2505f4-185d-429a-9968-cc02fdb1f6c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
; in quo etiam post multifarios hujus
vitae labores tumulatus est, et permulta illic perpetrans
miracula, usque in hodiernum diem commoda
illic efficit habitacula monachorum.
IX.
Libet hic paucis considerare quam in beato
Remaclo, ut diximus, cupiditatum omnium ignis
consopitus fuerit, quam ille omnium nostrae aetatis
sacerdotum merita excesserit, omnes nostri temporis
episcopos sui comparatione damnarit; quibus si
forte is casus offeretur, qui beatissimo viro oblatus
fuit, secus procul dubio facturi videntur: non solum
non hortaturi homines pios, ut facultates suas
non suae, sed alteri ecclesiae donent; sed etiam,
si qui ultro id facere velint eos dehortaturi potius,
atque ut sibi eas largiantur persuasuri, non sine
fraude aliorum, quod pace eorum dixerim. Quod sane
quanto in nobis est culpandum magis, tanto meritum
beati Remacli, id plane recusantis, majori est laude et
praedicatione efferendum. Et haec quidem de sancto
Trudone aliquanto fusius commemorare voluimus,
ut etiam prophetiae donum beato Remaclo non defuisse
ostenderemus. Cum enim Trudo ab ipso primum
recederet, Metim petiturus, propter viliorem
habitum ejus domestici beati Remacli illum contemnentes,
moleste ferebant, quod hominem tam male
vestitum apud se collegisset episcopus. Id vero ille,
ex divina revelatione cognoscens, severissime eos
objurgavit: sed cum eos poeniteret id fecisse, in
gratiam illos recepit, admonens ut deinceps cautiores
essent. Sed de his alias.
X.
Quam vero post haec sancte et religiose Remaclus
vixerit, quis satis commemorare queat? Quis
ejus erga commissum sibi gregem sollicitudinem
explicet? Monebat omnes, ut a blandientis mundi
lenociniis sibi carerent, a curis mundi hujus se
subducerent, fraternae paci et concordiae studerent,
viam mandatorum Dei inoffenso pede tererent,
mundum et ejus cupiditates fastidirent, et ceu feni
florem brevi exarescentem promptis animis calcarent,
coelestia mente et actione consectarentur et
appeterent. Cumque in his versaretur, majori coepit
ardere desiderio liberius vacandi Deo, ut posset
quam suavis sit Dominus gustare. Optabat vero aliquam
sibi rationem ostendi, quo facilius id obtineret.
Per id tempus Sigebertus rex loca divino cultui
mancipanda in quibus non erant locis, cum
ingenti animi devotione condebat; condita vel a se
vel superiorum temporum regibus, benignissima largitate
et opibus sustentabat, atque ne debitus Deo
cultus illic negligeretur, tam beati Remacli quam
caeterorum sacerdotum vigilantia curabat.
XI.
In eo loco quem Coesecongidunum vocant,
ad Sesmarum fluvium, idem rex, procerum consilio,
in honorem apostolorum Petri et Pauli atque Joannis
coenobium condidit, quod aptus videretur is locus
monachorum habitationi et instituto: idque sua
liberalitate ditavit, egregios Dei servos in illud adduxit
quorum beatum Remaclum voluit esse provisorem,
atque etiam magistrum et institutorem, ut
ex eo discerent convenienter sanctorum Patrum traditioni
vivere. Exstat hodieque locus orationis, ejus
opera in rupe excisus, in quo etiamnum male habentibus
praestantur beneficia curationum. Illic enim
vir sanctissimus Deo sese hostiam, jejuniis et vigiliis
maceratam, aliquandiu obtulerat, et Christo familiarius
conjunctus, divinae contemplationi se dediderat,
atque salutaris doctrinae pluviis subditorum
pectora irrigarat. Ad ejus tandem loci pertaesum,
incertum quam ob causam, nisi quod fama sparsit,
locum illum multas persensisse molestias a potentioribus,
qui circum circa morabantur: cumque
non haberet rex in propinquo, unde posset is locus
dilatari, beatum virum accessisse regem eique dixisse:
« Celsitudinem tuam, inclyte princeps, admonendam
censui, quod cum multa passim tua munificentia,
Dei et sanctorum ejus cultui dicata sint monasteria,
sola Arduenna, in arduis sita montibus, nulla adhuc
coenobia obtinet. Jubeat igitur serenitas tua etiam
illic nonnulla aedificari: aderit volenti ex Dei benignitate
facultas, et nostrae sedis vicinitas non deerit.
Nec vero difficile erit ea augere, et instruere rebus
necessariis, cum loca omnia illic adjacentia tuae
ditioni subesse dubium non sit. » Ad haec ita rex respondit:
« Tuum est, Pater beatissime, nobis in hac re
consilium dare: nostrum erit, tuo consilio accommodare
consensum, et mature illud exsequi. Tu igitur
hujus rei curam suscipe, et in opus incumbe: nos
loca opportuna, quae tu elegeris, et impensas tibi
non negabimus. » Deinde convocavit rex fideles viros
sanctum Cunibertum episcopum, Atetlanum, Theodefridum,
et Gislochardum episcopos: optimates
quoque suos Grimoaldum Majoremdomus, Folcouldum,
Bobonem: itemque domesticos | null | c227c9e7-19bc-4ed8-a9ad-fbc9e6ed649e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suos Clodulphum,
Ansigisilum et Berselonem: iisque dixit: « Ex
voluntate Dei, et vestro caeterorumque nobis fidelium
consensu, duo statuimus condere monasteria intra
fines Arduennae, in quibus degant viri religiosi, monasticae
vitae cultores, qui pro nostra et successorum
nostrorum incolumitate, et totius regni stabilitate
et tranquilitate, atque eorum, qui curis regni
destinentur, conservatione, Deum omnipotentem deprecentur.
Ejus vero ei procuratorem et hortatorem
Remaclum episcopum ipsi operi praeesse volumus. »
XII.
Itaque regia auctoritate et necessariis comitibus
munitus sanctus episcopus, Arduennam silvam,
paludibus et montibus impeditam, petit: Vuarchinnam
rivulum accedit: invenit illic certa indicia
loca illa quondam idololatriae fuisse mancipata, erant
illic lapides Dianae, et id genus portentosis nominibus
inscripti, vel effigies eorum habentes: fontes
etiam, hominum quidem usibus apti, sed gentilismi
erroribus polluti, atque ob id etiamnum daemonum
infestationi obnoxii. Igitur adhibita adjuratione per
Christi nomen, et S. Crucis signo expresso, locum
illum a daemonum incursatione vindicavit et expiavit,
moxque aqua ab ipso suo meatu guttatim dilapsa
evanuit. Videns autem vir sanctus locum illum tum
piscosis aquis, tum pascuis uberrimis commodam
praebere habitationem, prolixe super fontem precatus,
eum benedixit, lapidi signum Crucis insculpsit,
plumbum in foramina infundens. Et ecce subito
erumpunt aquae largissimae, quae usque in praesens
dictis nostris fidem faciunt eas cernentibus. Et quia
locum illum a malorum spirituum infestatione mundaverat,
Malmundarium, quasi a malo mundatum,
placuit eum appellare. Exstruxit autem illic oratorium,
itemque habitacula in usus servorum Dei,
auxitque ea, quae ad Dei cultum spectarent.
XIII.
Sed cum is locus in Agrippinensi parochia
situs esset, coenobium suscepit constituendum, quod
suae dioecesis limitibus contineretur. Procedens igitur
inde quasi ad duo millia versus Occidentem,
Callam rivulum, qui parochiis conterminus est, transiit,
et ad Amblavam fluvium in cujusdam montis
confinio substitit. Atque ibi aliquandiu commoratus,
multa de se sanctae conversationis exempla dedit,
quemadmodum possunt qui volunt nosse ab incolis
id referentibus. Etsi autem locus ille multos haberet
fontes, tamen quod angustus esset, nec officinis
necessariis sufficeret, ad Orientem reflectit gressus;
parumperque procedens, videt locum spatiosiorem,
futuroque operi accommodatiorem. Ibi ergo labori
coepit instare attentius, aderatque illi, ut in talibus
solet, divina virtus, qua factum est ut voluntatem
effectus sequeretur. Porro quod ferae eo undique seu
ad stabulum, vel potus vel pastus causa, confluerent,
antiquitus ille locus Stabulaus dictus fuit. Quod nomen
vir sanctus minime censuit immutandum, sed
et dici et esse voluit stabulum fidelium animarum,
eo tanquam ad aeternae vita pascua deinceps properaturarum.
Porro fratribus quos illic vir Dei
Dei ad praesens congregaverat, non parvum saepe
terrorem attulit strepitus ferarum eo catervatim
accurentium; ita ut cum horrore quodam ad beatum
Remaclum illi operi insistentem confugerent, quidque
sibi adversum eas diaboli machinas praesidii
capiendum esset inquirerent. Quos ille benigne considerans
et confirmans: « Credite inquit, in Domino,
filioli, fideliter: ejus mandata sectamini inviolabiliter:
mentem a cogitationibus, quae sunt sine intellectu,
servate liberam; animas vestras castificantes,
Domino puram impendite servitutem: sine intermissione
orate; vespere, mane, et meridie psallite:
lectioni saepissime vacate, frontes vestras crucis
communite signo, ejus virtutem vestris imprimite
animis; et confestim insidiae et machinamenta
tetri hostis in nihilum redigentur, et ferarum per
quas putat se ad vos oppugnandos invenisse aditum,
horror omnis facesset. His enim modis etiam ante
nos infestabat Aegypti, Thebaidis et Nitriae eremos
incolentes, quorum utinam nos vel qualescunque
possimus inveniri sectatores. Habet ille mille nocendi
artes, nec desunt ei innumerae fallendi viae. Sed
nos non ignoramus dolos et fraudes ejus, qui etiam
per muscas quandoque nos impugnat. Nos vero
Christi servi, quo illius incursatione crebrius premimur,
eo magis assurgimus, fortiter illi resistentes.
Expertus Satanas pertimescit initia recte vivere
instituentium, vigilias, orationes, jejunia, mansuetudinem,
patientiam, voluntariam paupertatem, vanae
gloriae contemptum, humilitatem, misericordiam, et,
praecipue, purum erga Christum amorem. Quamobrem
ut leo in spelunca, insidiatur ab occulto
vos ut a proposito deterreat. » His et ejus generis
aliis verbis eorum animos ad Dei cultum promptiores
effecit et adversus tentationes omnes confirmavit.
XIV.
Postea, institutis | null | 9306a8be-a51d-446e-85e2-2bfe634066ee | latin_170m_raw | null | None | None | None |
operum perfectis, quid agerent
exposuit, atque ita Tungros vel Trajectum se
recipiens, ad pastoralis officii curas animum intendit.
Non multo post rex ea didicit constructa monasteria
et immensas omnipotenti Deo gratias
egit; et quia ecclesiae recens aedificatae, episcopali
benedictione indigebant, beatum Remaclum accersiens,
tam eam quae erat Coloniensis paroechiae,
annuente venerabili Cuniberto episcopo, quam illam
quae nostrae dioecesis est, ab eo voluit solemniter
consecrari, ut cujus dispositione et ingenti studio
conditae erant, ejus etiam opera pontificali benedictione
afficerentur. Nec vero ad has res vir sanctus
ullas moras attulit; qui sane et regi et proceribus
adeo charus erat, tantaeque apud eos existimationis,
ut nihil quod magni esset momenti, absque ejus
consilio fieret. Atque ea causa, missarum peractis
solemniis, utrumque monasterium Grimoaldus majordomus,
illius tradidit solertiae et industriae gubernandum:
simul indicans ei, si qua essent monachis
necessaria, ea regem suppeditaturum, ubi
per ipsum de iis certior esset factus. Ita nimirum
sanctus sacerdos remotioris vitae sectandae et
captandae soll citudinis, uti semper optarat, Deo
annuente occasionem adeptus est: et licet summa
cum difficultate, impetravit tamen tandem a rege,
ut alius ipsi successor daretur, ipse vero diu expetitam
posset eremum adire, ubi remotus a curis
saecularibus, liberius rebus divinis et coelestibus
inhiaret. Proposuit regi et optimatibus S. Theodardum.
cujus erat vita probata, oravitque ut is suas
expleret vices, et sibi subrogaretur antistes. Tum
vero dici vix queat quantus ob ejus recessum luctus
exstiterit, quam moestos et afflictos reliquerit, quibus
vitae semina praebuerat: cum viderent illi se tali
patre, tantoque doctore orbari. Omnis aetas, uterque
sexus dolorem animae testabatur lacrymis, et
eum abeuntem deducentes, magnis vocibus dicebant;
Heu! miseros nos, quidnam acturi sumus,
qui tanto pastore destituimur? Unde nobis suppetet
consolatio illo amisso, qui miseriarum nostrarum
fuit praecipuum levamentum? Quis porro nobis
medebitur, quando ille nos deserit, qui nostris
doloribus praecipue novit facere medicinam? quae
nobis salutis spes reliqua est, tanti patris praesentia
carituris?
XV.
Eorum vero lacrymis et querimoniis permotus
vir Dei, his fere verbis eos consolabatur: Nolite,
quaeso, filioli, animi mei propositum vestris lamentis
retardare. Habetis Deum pastorem et patrem intra
vos, qui benignissime consolabitur vos in rebus duris
et adversis. Ne quid autem etiam extrinsecus desideretis,
providimus vobis filium nostrum Theodardum,
in omnibus probatum, qui diligentissime saluti
vestrae invigilabit, et tritici mensuram vobis summa
fide dispensabit. Cujus prudentiam cum vobis non
dubitem sufficere, cupio optatae me dare solitudinis
et in praesentia illius Majestatis omnia contemplantis
habitare mecum. Ad haec responderunt, qui inter
eos erant prudentiores: Vide etiam atque etiam,
beatissime Pater, quid agas; attende qua nos ignominia
afficias? Gregem quem semel pascendum
susceperas, ut habent sanctorum Patrum statuta,
nisi infirmitate cogente, et nisi sponte tua id facias,
relinquere tibi non licet. Nam dum episcopus vivit,
quem ab officio suo valetudinis imbecillitas, non
crimen, revocat, alium illi subrogari, nisi ipse prius
recuset, et petitionem scripto probet, nulla ratio
permittit. Etiam mente capto, si aegritudo suam habeat
per intervallum remissionem, non debet alius
substitui, nisi ipse annuat. Quod si nunquam fit
mentis compos, persona fidelis ac probatae vitae
eligenda est, quae dumille vix erit vices ejus impleat,
et defuncto tandem succedat. Hanc Patrum viam
si quis tenere nolit, is et uxorem dimissam moechari
facit, et ei qui sic dimissam duxerit, adulterii notam
inuret. Hac igitur ratione vide, Pater sanctissime,
quantum gravetur judicium tuum, quidve nostra
fama accipiat detrimenti. Crimen tibi nullum intenditur,
ob quod si convictus sis deponaris. Morbus
te non premit, cujus causa tanquam repudium
exhibens a tuo ministerio suspendaris. Itaque petitionem
tuam, qua cupis tibi fonctionem hanc abrogari,
licet scripto confirmes, rejicimus: alium,
qui tuasgerat vices, prorsus non admittimus; tantum
abest ut alium tibi viventi succedere patiamur:
Pater, tu nobis datus es legitima successione; nos
non adulterini sed legitimi filii et dici et esse percupimus.
XVI.
Advertisti jam ubi praegravetur judicium
tuum: accipe, quaesumus, unde existimatione nostrae
ignominiae nota inuratur. Ut nos recte atque
ordine deseras, nullae | null | 6c2647d1-1113-4b91-999d-4799a79c680c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tibi causae suppetunt. Primum
quod minime sumus adulterini, ut jure nos relinquas.
In catholicae Matris gremio a te sumus excepti:
nunquam credulas aures perverso dogmati adhibuimus.
Et si fortassis etiam ea in parte peccassemus,
tu nobis mederi debueras. Deinde ut alio te
conferas, nulla te nostra persecutio compellit. Quod
si vero Dominus permittit fugere, dum saevit persecutor
certe infirmorum, nec satis perfectorum
est ea consolatio, multi sancti patienter
tolerarunt malorum improbitatem, et sua patientia
illos curarunt. Postremo tum fugiendi, non aequo
animo ferendi sunt mali, cum nulli adsunt boni,
quibus prodesse queas. Sed heu! miseros nos qui
dum tua hominis perfectissimi praesentia destituimur,
in eam infamiae suspicionem vocamur, te non
modo studiorum nostrorum pertaesum esse, sed
etiam pravis actionibus nostris expelli; tuo tanti
viri recessu haud obscure significante nullum apud
nos bonum superesse. Nihil jam reliquum est, nisi
ut calumnientur obtrectatores, augurentur maledici,
successores tuos non modo ejiciendos, sed etiam
morte afficiendos, quando et tu te a nobis subducis,
et beatus Amandus, decessor tuus, pulverem pedum
in nos excutiens, a nobis recessit. Verum Deus
omnipotens, facilis ad ignoscendum, cum objurgavit
prophetam, ob hederam subito arescentem male
contentum (Jonae IV), satis declaravit se longe aegrius
laturum si pereat creatura ipsius, seque malle
poenitentiam malorum quam mortem (Ezech. XVIII).
XVII.
His verbis commotus vir Dei, tacitus
apud se cogitans aliquandiu, tandem in haec verba
prorupit: Nolite, fratres mei, id genus verbis me
perstringere. Equidem non moleste fero deplorare vos
apud me dispendia vestra; sed ferre non possum quod,
tanquam injuria affecti, mecum expostulare vultis.
Non ego vos adulterinos haberi volo, et quod ea causa
discesserim a vobis: nec tam male sentio de vobis ut
existimem me nullum fructum posse apud vos proferre
atque idcirco alio me transferam, ubi fructus major
spes affulgeat. Sed neque mihi id tribuo; perfectum
me esse tantum abest, ut perfectissimus videri
velim. Nec meo judicio perfectorum est, a coeptis
non discedere, et se extendere in anteriora; actuosae
vitae cum Martha insistere, ad contemplativam
vero cum Maria ferventer non aspirare; et si se
offerat occasio, actuosae vitae potius renuntiare,
quam contemplationi non cupidissime incumbere.
Domino me adjuvante vos mihi commissos, ut potui
gubernavi, ut labor meus vobis fructuosus esset,
magna instantia rogavi. Nec me taedio afficiunt studia
vestra, nec offendit pravitas, quae nulla est,
actionum vestrarum. Hoc unum superest, ut talentum
quod in vobis gaudeo cumulatum, alio conferam
magis magisque cumulandum, ut vestra
abundantia illorum inopiam suppleat. Fecerunt
hoc ante nos etiam sancti homines, quorum
utinam nos vel extrema merita aequare possimus:
e quibus plerique majoris utilitatis causa
ad alias Ecclesias se transferri passi sunt; nonnulli
spe uberioris meriti ultro commigrarunt. Postea
vero, si se sentirent vel parum proficere, vel suam
operam non admodum necessariam, sese subduxero
et ad majores labores suscipiendos obtulere; quippe
qui, ut fortissimi pugiles Christi, intra quietis claustra
teneri nollent, sed in apertum certaminis campum
ultro prosilirent; non desertores pugnae spiritalis
effecti, nec instar mercenariorum ad luporum
conspectum fugientes, sed fortiter congressuri; eo
sponte se ingerentes, ubi aut rarior esset adversus
hostes certantium numerus, aut ipsi hostes acrius
et propius imminerent. Nec tamen ego, filioli, horum
mihi virtutem arrogo, non me illorum meritis
parem temere assero. Quod si vero successoris nomen
ferre non potestis, sit sane cooperator meus.
Neque me putetis [a] vobis absentem fore, qui, tametsi
ad alios instituendos proficiscor, non tamen extra
hanc dioecesim excessurus sum. Non longe a vobis
abero: si quis casus evenerit, licebit consilii causa
ad me accedere; ubi et pro peccatis vestris intercessorem,
et omnium quae vobis necessaria sint,
quaeque vos angant, tanto sollicitius memorem habebitis,
quanto ero a curis popularibus remotior, et
propterea ad divina contemplanda expeditior et
studiosior. Olim Moyses in monte stabat, et, Israel
cum Amalechitis pugnante, non armis sed precibus
certabat, efficiebatque ut tanto esset in conflictu
Israeliticus populus superior, quanto ipse Deo in
oratione propinquior, et a strepitu praeliantium remotior.
Et mihi, charissimi, | null | 19f62d93-4b50-4682-b525-fb28d2175f51 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
deliberatum est illic
divinae contemplationi attentius inhaerere, ubi me
saeculares tumultus minime interturbent. Ad hanc
rem me incitat beatus Joannes Baptista, qui etiam
in tenera aetate maluit inter feras degere, et earum
cibo vesci, quam apud suos manere cives, ne vel
otioso sermone se contaminaret. Habeo etiam ad
hanc vitam egregium ducem Moysen, cui optatus
fuit in vasta eremo divinis frui colloquiis, quam
Aegyptiorum opibus et deliciis enervari. Elias quoque
et Eliseus caeterique prophetae, studio contemplationis
insignes, etiam reges domuerunt. Abraham,
omnium pater credentium fide effectus, huc me invitat,
cujus jam antea secutus exemplum, contempto
natali solo, res facultatesque omnes abjeci.
Denique ipsius Domini Salvatoris exemplo provocor,
qui, cum teterrimo hoste conflicturus, solitarius
ad eremum abscessit. Cujus misericordia et benignitate
utinam fiat ut et ego illic improbi hostis fraudes
proterere, de illic instituendis lucra cumulare,
et vestrae saluti meis precibus aliquid utilitatis adferre
queam! Ita beatus Remaclus dolores suorum
lenivit, et querimonias sedavit, ac deinde suo perrexit
itinere.
XVIII.
Postquam autem ea res innotuit tum prope
tum procul degentibus religiosis viris, quorum
Deus animos permovit, coeperunt undique ad eum
seu apes ad alvearia confluere, nonnulli se omnipotentis
Dei servituti addicere, et levi Salvatoris jugo
colla supponere, quidam liberos suos liberalibus,
imo vero monasticis imbuendos disciplinis atque illic
Christo perpetim servituros offerre; multi de suis facultatibus
et reditibus sanctis necessaria ministrare.
Inter quos etiam Dominus et Pater Papolenus [ #al.,@#
Babolenus] ad eum, invisendi quidem causa, venit,
sed ejus inhaerere magisterio. quam domum redire,
maluit. Susceptus est a beato Remaclo officiocissime,
et vixit apud eum sine offensione, quique instruendus
eo venerat, complures suis exemplis ad virtutis
studium incitavit. Cernens id beatus Remaclus, secumque
cogitans ea causa missum eum fortassis a
Domino, rogavit eum ne ab ipso discederet: tum
propterea ob fratres in disciplina continendos, Malmundariensi
coenobio, cujus monachi S. Benedicti
instituto vivebant, salva in omnibus auctoritate sua,
eum praefecit. Atque inde Stabulaus reversus, ad
majora virtutum opera se accinxit, suisque exemplis
permultos ad sui imitationem pertraxit.
XIX.
Quis apud illum tristitiam non mutavit in
gaudium? Quis iram animi tranquillitate et pace
non depulit? Quis orbitatis luctum ad ejus conspectum
non cohibuit? Quis non, paupertate pressus,
ejus sermonibus ita sublevatus est, ut et divum
opes despiceret, et sua inopia laetaretur? Quis,
laborum onere praegravatus, ejus non est adhortatione
erectus? Quis adolescens, saevientis libidinis
igne succensus, non confestim, ad ejus admonitionem
saluberrimam, pudicitiae cultor exstitit? Curabat
vexatos a daemonio: illicitis cogitationibus
aestuantes ab opere malo retrahebat, docens eos
ad petram Christum allidere. Noverat quo quisque
laboraret morbo, et, ex vitae meritis singulos existimans,
pro ratione morborum adhibebat reprehensiones.
Interea crescebat illi divini amoris studium
et ardor, monasticaeque disciplinae rigor inflexibilis.
Quam vero in caeteris ejus monasterii officinis
omnis fuerit peccandi interdicta facultas, testis est
vel solus dormitorii locus; testis est et sanctus
Lambertus, qui, e sua pulsus sede, eo potissimum
confugit, quod non esset nescius illic vel maxime
sanctae religionis vigere cultum; testis quoque est
crux lapidea, ad quam ob strepitum labentis calcei,
quo fratrum quies fuit interrupta, ire jussus nocte
media, usque in crepusculum sub illa stetit, psalmodiaeque
et precibus vacans, atque frigus contemnens,
et nives calcans, sanctitatis suae certa indicia
dedit. Sed de his alias.
XX.
Porro autem crescente religione crevere
etiam Ecclesiae illius proventus. Ubi enim rex Sigebertus
eum audivit fratrum fervorem erga Christi
cultum, beatum Remaclum evocans, praeter ea
quae prius dederat, et vir illustrissimus Grimoaldus
obtinuerat, unde etiam hactenus fratres vixerant,
ex consensu fidelium suorum, tam episcoporum
quam procerum supra dictorum, in honorem Dei et
cultum sanctorum Petri et Pauli apostolorum et
beati Martini: quibus ea loca dicata erant, permisit
beato Remaclo ut in usus servorum Dei, quo deinceps
quietius viverent et absque vicinorum impressione
soli Deo liberius vacarent, per utriusque monasterii
circuitum duodecim leucae designarentur,
intra quorum limites quidquid haberetur, ab solis
utriusque coenobii colonis excoleretur. Dicitur
autem leuca apud Gallos spatium mille quingentorum
passuum, id est, duodecim stadiorum. Eam | null | 4fd91c16-407e-42b2-a042-667b5e5e860e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
donationem testamento confirmatam, et annuli
regii impressione consignatam, sanctus vir libenter
accepit, et reverenter conservavit. Deinde
anno decimo quarto regni sui idem rex
legavit testamento beato Remaclo quaedam in Aquitania,
puta telonium in portu Vetraria ad fluvios
Taunacum et Ittam; itemque portum Sellis et Vogatium
ad flumen Ligerim, cum omnibus ad eum
attinentibus. Quod quidem testatur scriptum, ejus
manu subsignatum: « Sancta, inquit, ac venerabilia
monasteria, Stabulaus sive Malmundarium cognominata,
ubi vir venerabilis Remaclus episcopus et
abba, Christo auspice, praeesse videtur; quae vir
illustris Grimoaldus majordomus in honore sancti
Petri ac sancti Pauli, vel sancti Martini, seu caeterorum
sanctorum, suo opere in vasta eremi Ardennensis
construxit; quemadmodum nos loca ipsa ad
ipsa monasteria aedificanda pro nostra praeceptione ex
foreste nostra concessimus; quae, licet gratia Christi
sint ditata, mundanam substantiam cernuntur parumper
habere: ideo, divina inspiratione commoniti,
decrevimus aliquantulum de fisco nostro ad ipsa
monasteria respicere et consolari; » et caetera quae
in eodem scripto (auctor vocat praeceptum) sequuntur.
Denique in fiscis, quae monasteriis illis adjacent,
decimas illis dedit, quas etiamnum ea monasteria
obtinent.
XXI.
Post haec rex ille, cum Austrasiae regnum
praeclare rexisset, diem clausit extremum. Porro
Grimoaldus majordomus, sive praefectus palatii, vel
ut alii volunt magister equitum, sub praetextu munerum
accipiendorum, a Clodoveo fratre Sigeberti
Parisios evocatus illic retentus est quod filium
domini sui Sigeberti, quem in suam fidem susceperat,
ut eum patri regno substitueret, clericum
effecisset sive totondisset, suum filium regem
volens constituere. Clodoveo quoque defuncto,
Clotarius filius ejus in Occidente, frater Clotarii
Childericus in Austrasia regnarunt. Hunc ergo
beatus Remaclus adiit, et, quod patruus ipsi donasset,
ut confirmaret petiit. Rex libens annuit, et, ut
vir Dei petierat, ejus successorem Theodardum et
Odonem domesticum jussit ejusdem mensurae solum
remetiri: cujus partem dimidiam sibi rex servavit,
reliquam usibus servorum Dei testamento
addixit et confirmavit. Quod quidem virum Dei prudenter
admodum fecisse constat, ut, si fortassis successores
ejus aliquando minus possent, minori negotio,
quod minus esset, sine invidia et infestatione
vicinorum liberius sibi vindicarent. Obiit vero
etiam Clotarius rex, et ad Childericum monarchia
devoluta erat. At ille postea, propter morum insolentiam
interfectus, fratrem Theodoricum habuit in
Occiduis regni partibus successorem, cui magister
equitum fuit Ebroinus. Horum tyrannidem aversati,
Austrasiani Pipino principi studebant et parebant. Is
ubi didicit in supradictis monasteriis cultum religionis
augeri, duas ex fiscis suis villas in usus mensae servorum
Dei, unam in Harbanio, alteram in Arduenna,
pro Dei et S. Remacli, [reverentia. ED. PATROL.]
attribuit. Sub horum tempore ferunt eum Romam
profectum, sancti Petri aliorumque sanctorum suffragia
imploraturum, atque illi tandiu in preces et
jejunia incubuisse donec, divina et angelica consolatione
fretus, quamdam reliquiarum ejusdem
beatissimi apostoli partem meruit obtinere; quae
quidem apud nos auro gemmisque ornatae praecipuo
cum honore asservantur. Quod licet quibusdam fortasse
incredibile videatur, nos, qui incomparabilem
illum veneramur thesaurum, multa in earum praesentia
divinitus vidimus beneficia praestari: quae
poterit qui volet in libro virtutum sive miraculorum
ejus lectitare.
Jam vero senior beatus Remaclus, sed moribus
tamen quam annis maturior, diem vocationis suae
sentiens imminere, tempusque adventare quo
compensaret honor in coelis quod labor trivisset
in terris, subditos suos ad se accersit, et tum
ipsius obitu tum sua desolatione moerentes ita
consolatus est: Ecce Patres sanctissimi, ecce fratres
charissimi, quos habeo affixos intimis visceribus
meis, pars dimidia animae meae: ego viam
universae carnis ingredior, nec ad vos deinceps rediturus
sum. Vestra itaque, quos desero, solitudo me
habet sollicitum, non mea abitio, qui Deo me consolante
confirmor. Non me terret conditio communis
mortalium omnium, quando etiam tota sapientis
vita, quaedam [mortis] debet esse commentatio.
Non potest foeda mors accidere viro forti, non immatura
sapienti, non misera eam providenti. Vestra
me teneritudo, quos adhuc expediret solidioribus
informari disciplinis, non parum movet: vobis
prorsus timeo, ne, si lupi rapaces incurrant, nemo
sit qui eos repellat. Equidem haec monasteria
Deo et sanctis ejus dicavi, vestrisque usibus accommodavi,
vestra in hoc usus opera forti et fideli | null | f6a3c70c-1c46-42a7-8a7e-e37a183265cc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Quid autem in posterum eventurum sit, incompertum
est mihi. Videtis sane quo loco res nostrae
sint, et quam sit hic mundus in maligno positus.
Si quid igitur potest apud vos oratio mea, curate,
obsecro, ne ab ea integritate, quam in vobis efficere
volui, ullo unquam errore abducamini: sed sitis
semper in Christo conjuncti et unanimes, quemadmodum
et Patrum traditione, et Scripturarum sanctarum
lectione, et mea sollicita adhortatione
accepistis. Ex vestris manibus nunquam deponatur
sacra lectio, sed in ea sit vobis jugis meditatio.
Ut enim ager, quamvis fertilis, sine cultura non
potest esse fructuosus: ita nec sine doctrina animus.
Nostis illud, docto et erudito homini vivere,
esse cogitare. Orationi frequenter incumbite:
pro culpis humana fragilitate admissis Deum deprecamini;
ne alias deinceps admittatis, sed etiam
accurate, ne id fiat invigilate. Si quis enim socordiae
et ignaviae se dederit, frustra ille Deum imploraverit.
Vobis virtus sit, vitium fugere, et sapientia
prima, stultitia caruisse. Pudor, justitiaeque
soror incorrupta fides, nudaque veritas, vestris
in cordibus sibi domicilium vindicent, ut qui facta
vestra conspiciunt, ad imitationem provocentur.
Veram peccatorum confessionem faciatis Deo et
praelatis vestris: tentationum impressiones in ipso
primo aditu detegatis. Stultorum enim praeposterus
pudor dum celat ulcera, illis majores subministrat
vires. Obedientiam majoribus exhibete, coram
institutionibus animos accommodate. Tunc
enim quique recte vivit, si curat id esse quod audit.
Ab omnibus, quae ira suggerit, vobis temperate;
solus enim est triumphus innocentiae, non peccare
cum possis. In optimis quoque temperantiam
quamdam adhibete. Est enim modus in rebus,
sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit
consistere rectum; et metiri se quisque
suo pede, suoque modulo debet. Nemo alteri injurius
sit: accipere enim, quam facere, praestat
injuriam. Patientiam, quae miseriarum portus est,
amplectimini, nemo enim adeo barbarus est ut
non possit mitescere, modo culturae patientem
commodet aurem. A nullo labore, qui sit a praefectis
vestris vobis impositus, absterreamini:
quia omnes etiam duri labores, contentione fiunt
tolerabiles, et usus sive consuetudo laborum, etiam
dolores facit magis patibiles. Segnitiem prorsus fugite:
non enim ignavas mentes facile comitatur virtus.
Superbiam vel maxime respuite, ut vera possitis
libertate potiri. Non enim ille liber censendus est,
cujus animum superbia occupat. Castitatem sectamini,
omnis namque ponderatio, ut ait Scriptura
divina, non est digna continentis animae. Prosperi
successus, qui etiam sapientium animos fatigant,
non vos delectent; nam qui plus nimio delectatur,
rebus secundis in diversa mutatis quatietur. Ante
omnia pacem et concordiam servandam admoneo,
ut sicut in duobus estis monasteriis congregati, ita
gemina vobis ferveat dilectio, Dei et proximi; cumque
sit unus vobis pastor praefectus, nullo unquam
scandalo aut schismate vos dividi patiamini (Eccli.
XXVI). Non vos ossa consumens vastet invidia, namque
invidus alterius rebus macrescit opimis, et invidia
Siculi non invenere tyranni majus tormentum.
Si minores fortasse adsint facultates, nolite
conqueri. Pauper enim non est, cui rerum suppetit
usus: et ipsa nos natura quotidie admonet, quam
paucis, quam vilibus, quam parvis egeat. Non opibus
mentes hominum curaeque levantur.
Haec sunt charissimi, quorum vos admonitos volui,
tanquam ultimum vale vobis dicens, jam jamque
e vita abiturus. Vos curate, et tanto arctius vestris
inhaereant pectoribus, quanto majorem ex meo recessu
molestiam capitis. Quae si apud vos fructum
aliquem offecerint, maximo me gaudio officietis.
Simul autem cogitetis, vos quoque morituros, et
ita tempus poenitentiae agendae collatum, ne, quaeso,
inaniter labi patiamini. Veniet, veniet ille dies, cum
frustra desiderabitis horae usuram. Dum ergo tempus
est, operamini bonum ad omnes (Gal. VI). Mors ultima
linea rerum est. Perpetuus nulli datur usus,
et haeres haeredem alterius velut unda supervenit
undam. Pulvis et umbra sumus: omnes una
manet mors, et calcanda semel via lethi. In bonis
autem operibus et recte factis si hinc decesserimus,
beati erimus, una cum corporibus etiam omni cupiditate
et aemulatione absoluti.
His suavissimis iisque extremis sermonibus moerorem
illorum lenivit. Deinde modica correptus febre,
cum se sacrosancti corporis et sanguinis | null | 7eb07e7b-22fd-48e0-8269-32bb2807ebe9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Domini
viatico confirmasset, inter charissimorum
filiorum manus animam reddidit Creatori, post
diuturnam Christo exhibitam servitutem. Vetus Israelita,
egressus ex Aegypto, spoliato vicino, aucta talenta
reportavit. Corpus ejus, honorifice curatum, cum multa
psalmorum et hymnorum melodia in beati Martini
oratorio quod ipse extruxerat humatum est; ubi
etiam aliquandiu jacuit, miraculis interim testatum
efficiens se apud Dominum vivere. Successit illi
dominus Papolenus, vir apostolicus, cujus supra
fecimus mentionem: Papoleno Sigolinus, beati patris
judicio aeque approbatus: Sigolino Goduinus annis
et morum maturitate grandaevus, qui sancti viri
corpus transtulit, et in Ecclesia B. Petri reposuit,
lectumque illius auro et argento ornandum curavit.
Ubi, per ejus merita, multa usque in praesens Dominus
miraculorum signa efficit, quae illic conscripta habentur
in laudem et gloriam praepotentis Dei, qui est
benedictus in saecula. Amen.
NOTGERI EPISCOPI LEODIENSIS AD VERINFRIDUM ABBATEM EPISTOLA NUNCUPATORIA.
NOTGERUS, quem, etsi indignum, Sanctae Mariae
Sanctique Lamberti mancipium praedicant tamen
episcopum, WERINFRIDO venerabili in Christo patri
et consacerdoti salutis aeternae subsidium.
Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus, quo
propius aberat ab ortu et divina progenie, hoc melius
ea fortasse, quae erant vera, cernebat. Verum,
angelo Danieli narrante, novimus quia pertransibunt
plurimi, et multiplex erit scientia: in antiquis
utique vigente ratione, veritatis indagatrice, et perspicacia
futurorum: in modernis vero fide credulitatis
quamprimum pollente, cum plurima scientia
praeteritorum. Illis diuturnitas vitae vetustatis obducens
callum, cognitionem praestitit omnium rerum:
nobis contra, quos calidus sanguis, quos rerum inscitia
versat, utinam non avolet ob brevem vitam et
curam sollicitudinum, antiquorum memorare inventa
virorum! Vixere fortes ante Agamemnona multi:
sed omnes illacrymabiles ignotique urgentur longa
nocte, carent quia vate sacro. Haec, ut credo, perpendens,
abbatum reverendissime, et quia necesse
est quanto juniores tanto esse perspicaciores: obtulisti
libellum de vita tam nostri quam vestri specialis
patroni, domini scilicet Remacli, conquestus,
propter incuriam tamen praedecessorum vestrorum,
brevius quam ut res postularet, pro magnitudine
gestorum ejus, esse eruditam [ #fort.@# editam]. Simulque
visus es, ut ne dicam precari, sed potius exhortari,
ut eam non modo exemplari, verum aliquanto
lepidius mandarem poliri: tum quod gestorum illius
aliunde sumptorum suppetat copia; tum quod temporum,
quorum diversitas nunc maxime scitu opus
est, ex chartulario vestro non desit notitia. Sed ad
haec dum te cum tuis omnium artium praesulem esse
constaret, illudque Pierium animo occurreret: « In silvam
ne ligna feras! » et in mare,: « Quid aquas in flumina
mittis? » suspensam inter ea librare silentia
mentem coeperant, cum ecce memoriam offendebat,
quia vires, quas imperitia denegat, charitas ministrat,
et quia incoepto tantum opus est, caetera res
expediet. Igitur adorsus sum, et ut verbis cujusdam
sapientis utar, et ex illo, quantum res poscit, acervo
tollam, exhortatione tua, quae et praesentis honestate
propositi, et futurae aetatis utilitate conjuncta est,
nihil antiquius existimavi, et ne auctoritatem diffugere
viderer, ei muneri libenter acquievi. Praesumenti
enim auctoritatis datur, cum credit praestari
posse quod petitur; et parere scire, est aequalis
gloria cum imperante.
Fecerant hoc idem jamdudum aetate venerabiles
viri, Hilduinus abbas in Passione S. Dionysii, Hincmarus
archiepiscopus in Vita S. Remigii: et alii
quamplurimi in non paucorum compilandis gestis
sanctorum, quibus auctoribus obtinere possumus
optimis, quod in omnibus causis, et solet, et debet
valere plurimum. Nam nunquam ita quisquam
bene subducta ratione ad vitam fuit, quin res,
aetas, usus, semper aliquid apportet novi. Et ne
hic labor, qui te adhortante susceptus est, inferaciter
fiat, non ejus modo cujus meminimus, sancti
scilicet Remacli, verum caeterorum nostrae sedis
pontificum tempora et gesta, quae undecunque potuere
corradi, ad nostra usque tempora collegi,
et cujus potissimum anhelabas desiderio, Vitam
inde excerptam votis tuis porrexi. Longe quidem
mea sententia ab oratoris primi excellentia me
ratus differre, qui plurima paucis absolvere, pauca
plurimis protelare, vel magna extenuare, maxima
e minimis efficere, lata anguste, angusta late, vulgata
decenter, decentia intellectualiter, nova usitate,
usitata nove, et id genus plurima valeat delibare. | null | 85151e07-5eb7-4fd0-b281-f06065710ae5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Cui et a poeta praecipitur: « Aut famam sequere,
aut sibi convenientia finge. » Nec ut scholares
posito themate, quibus verbis uti potuit, qui injuriam
passus est: vel ille, qui intulit, aliquid finximus
frivolum, imo nec #creperum.@# Quod etsi
eloquentissimum quemdam dicentem: Quod si haec,
inquit, uterque non dixit, tamen in voto habuit,
et in actu ostendit, sectari contenderem, nullius
utique judicium extimescerem, verum haec alias.
Misi, inquam, charitati tuae munus, quod minus
quidem efficentiae securitate, maxime autem susceptum
est amicitiae praesumptione. Magnas etenim
in difficillimi operis cursu vires, amicitiae contemplatio
supplet, et placere cupientibus multa saepe
rerum copia suppeditat. Unde licet verear ne, dum
imperato muneri par esse nequeam, deficientis
culpa in adhortantis cedat injuriam, tamen cum
tuam specto benevolentiam, fit omne pronum et
facile, et (ut ita dicam) voluntarium, quod in tuae
jucunditatis impenditur praescriptum. Hoc autem
munere impenso, sollicitum te reddere cupio: quia
si quid operum tuorum quandoque expostulavero,
injurius mihi fueris, si negabis. Quisquis magna dedit,
voluit sibi magna remitti. Sed non arroganter
magna, quippe tuis meritis et nostris votis imparia.
Quapropter oblatrantis morsus timeo invidiae,
quia difficili re solet livor praejudicium importare.
Denique non omnes eadem mirantur amantque.
Ergo non istic obliquo oculo mea famina quisquam
limet, non odio obscuro morsuque venenet. Sed tu,
pater beatissime, mei laboris tuaeque adhortationis
assertor, caveas securum me peractum reddat officium,
cum tibi pudor amici dignius possit convenire,
si displicet. Vale.
Quod nec vota pati, nec fingere somnia possunt,
Gaudens semper habe: gaudent pro nomine molles
Auriculae: tibi me virtus tua fecit amicum.
Iterum vale.
PRAEFATIO AUCTORIS.
Omnipotens Dominus, qui dives est in misericordia,
cujus natura bonitas, cujus voluntas potentia, cujus
opus misericordia est, sustinuit vasa irae, apta in
interitum, in multa patientia; tandem vero, sicut
a reatu primae praevaricationis nullum liberum reperit,
ita liberandis omnibus venit, divitias bonitatis
et longanimitatis omnibus praerogavit, voluntatis
omnipotentiam in ingratos, et ejus gratiae respectu
indignos, efficacissime exercuit, quando opus salvatricis
misericordiae, ut reparari posset, clementissime
ante procuravit. Forti illi armato arma, in
quibus confidebat, abstulit: vasa quae possidebat,
distribuit: ut sicut prius propter peccata irae vasa,
ita per ejus gratiam fierent vasa misericordiae.
Ut enim non est credendum, ad salutem aliquem
pertingere, nisi Deo invitante; sic nec invitatum
quidem operari salutem suam, nisi Deo auxiliante:
nullum voluntate Dei perire, sed permissu, pro arbitrii
electione: ne facultatis libertas, et ingenuitas
semel homini attributa, ad servilem quamdam necessitatem
redigatur. Ita ergo initium salutis nostrae,
Deo miserante, habemus. Ut autem salutiferae inspirationi
acquiescamus, nostri est arbitrii. Porro ut
adipiscamur id quod monitioni divinae acquiescentes
appetimus, divini est muneris; ut labamur, nostrae
est potestatis et ignaviae. Ut non labamur, salutis
munere adepto, nostrae quidem quodammodo est
sollicitudinis, sed omni modo adjutorii coelestis.
Atque ei spei fortiter innitentes, beatos esse reipsa
comperimus, qui cum Christum in carne tanta
efficientem non viderint, audita constanter credere
non dubitarunt, e quibus etiam multos fecisse opera
quae ille fecit, et juxta ejus promissionem (Joan. XIV)
majora quoque fecisse, non solum vicini confitentur,
sed illi etiam praedicant, qui sunt ultra Sauromatas,
et Glaciale attingunt mare, et insulas habitant Fortunatas.
Libenter igitur tanto bono subditi sumus,
delectatque tanto servire Domino, qui non modo
fautor et adjutor est eorum qui proficiunt, sed
etiam remedia providet lapsis: dum et angelica
nobis praestat suffragia non deesse, et sanctorum
confert patrocinia, quos pro nostris culpis intercessores
implorare non dubitemus. Quos, licet passim
diversis largitus sit provinciis, generatim et communiter
honorandos; attamen singulis quibusque
locis quosdam attribuit, etiam specialiter amplectendos
et propensius exorandos: e quibus nobis
beatum Remaclum adhibuit: cujus ut suffragiis plurimum
innitimur, ita ejus vitam et gesta pro captu
virium narrare aggredimur.
INCIPIT VITA.
I.
Francorum regnum ab ipso suo exordio semper
invictum, tum vel maxime prae caeteris ei vicinis
regnis florere visum est, cum jugo Dominicae | null | 45afc72c-32d3-49b9-9f13-3e335f889dbc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
fidei
colla supposuit, et quod prius adorabat exussit,
quod exusserat adoravit. Ingens autem accepit
incrementum, et sub eo firmum Ecclesiae Dei statum,
cum Clotarius rex, legitima successione quartus,
trium regnorum factus est monarcha, et eum principatus
sui annum agebat quadragesimum, quem Heraclius
sanctae Crucis recuperator imperii decimum
quartum. Is Clotarius nullum ex vicinis regibus passus
est suae ditioni arma inferre, sed omnes Hispaniae,
Galliae et Germaniae reges et populos, suis habenis
studuit coercere. Porro inclytum filium suum Dagobertum
Austrasianis praefecit, eique etiam Germaniae
ditiones voluit esse subjectas. Eorum temporibus
felicissimis usque adeo Christianismus excrevit, ut
pene nulla hodie aut rara intra limites regni ipsorum
ecclesia inveniatur, quae non alicujus ejus tempestatis
sancti patrociniis illustretur. Atque ut innumeros
praetermittamus, Eligius et Audoenus viri
sancti palatii ministeriis fungebantur; beatus Arnulphus
et Romaricus regiis consiliis adhibebantur,
sanctus Amandus et beatissimus Remaclus, sanctusque
Goar Aquitaniam ortu suo illustrabant. Eam
Aquitaniam quidam volunt fere tertiam esse Galliarum
partem, et ab obliquis Ligeris aquis, qui
maxima ex parte eum alluit, ac pene in orbem circumdat,
ita nuncupatam. A Circio habet Oceanum,
qui Aquitanicus sinus dicitur: ab occasu Hispanias:
a Septentrione et Oriente Lugdunensem Provinciam:
ab Euro et meridie Narbonensem. Rivulis et fluminibus
piscosis, solo foecundissimo, pascuis pecorum
uberrimis, vinetis nectareis, nemoribus copiosis,
magna fructuum abundantia celebris, auri, argenti,
aliorumque metallorum ferax, vectigalium proventu
opulenta, sed prae aliis provinciis voluptatum omnium
luxuriae dedita, denique viris fortibus, bellicosis,
et ferocibus instructa. Habet ea, praeter castra
et loca munita, urbes quatuordecim praegrandes,
easque populosas et celeberrimas: e quibus duae
sunt metropoles, una Burdegalensis, magnis semper
viris conspicua: altera Bituricensis, cujus tum
archiepiscopus fuit sanctus Austregisilus, et beatus
Sulpitius archidiaconus, Austregisili in episcopatu
successor. In quorum paroecia per id tempus Remaclus
in hanc lucem editus est, patre Albutio, Matrinea
[Matrinia] matre: qui ambo pro saeculi dignitate,
et opibus et generis nobilitate pollebant. Testantur
id magnae possessiones ejus, tam nostrae Ecclesiae,
quam vestro monasterio, sive ab ipso, sive a
majoribus ejus, vel etiam a regia sublimitate
datae: quemadmodum doceri potest ex litteris,
quae etiamnum in utriusque Ecclesiae archivis asservantur.
II.
Educatus vero est bonae indolis puer Remaclus
sub beato Sulpitio, in cujus honorem constat ab
eodem sancto viro permultas in nostra dioecesi
ecclesias dicatas. Ubi autem adolevit, et prout ea
ferebat aetas, totius integritatis et probitatis fructus
protulit, beato Eligio commendatus est, viro inter
ejus aetatis homines meritorum gratia facile primo.
Is vero in Sollemniacensi ( #Solemniapcensi@# ) monasterio,
quod ipse in suo fundo construebat, eum sacris
monasticae disciplinae institutionibus exacte imbuit.
In tantum autem pius adolescens ejus monitis obtemperavit,
ut, divina in eo gratia exuberante, omnibus
in eo monasterio Christo militantibus, religiosae
conversationis de se exempla praeberet. Erat in Vigiliis
assiduus, in precibus pernox, in abstinentia
praecipuus, in universa morum integritate praeclarus.
Cernens beatus Eligius, cui traditus erat
a parentibus, ejus profectui animi quadam alacritate
congratulans, curam gregis sibi commissi
in eum transtulit, suas ei vices demandans,
eumque sibi substituens. Compellebatur
enim redire ad palatium regis, et suam ei operam
navare. Postea vero longe lateque sparsa est
fama sanctitatis vitae ejus, et ad ipsos etiam aulae
proceres pervenit. Itaque, divina id agente providentia,
non potuit lucerna, divinae gratiae accensa
ignibus, sub propriae considerationis modio latere:
sed ut desides in fidei proposito ab ea lumen acciperent,
candelabro imposita est. In aula regis promulgatur,
tantum virum regis praesentiae deesse non
debere, ut ejus prudentia regni negotia disponantur,
cujus tam illustria meritorum insignia cernerentur.
Evocatur ergo, ut par erat, honorifice, atque
in regis palatium introducitur, magno deinceps,
ut rei post eventus docuit, omnibus solatio futurus.
III.
Per idem ferme tempus beatus Joannes, Tungrensium
vel Trajectensium Ecclesiam feliciter gubernans,
hominem exuit. Porro inclytus rex Dagobertus,
qui patri Clotario in monarchia successit,
beatum Amandum qui ad praedicandum, ut tum
moris erat, factus fuerat episcopus, ad se accersierat,
et quia cum injuria eum expulerat, ab illo ob
quaedam facinora | null | 0f24dbbe-471b-44d6-8956-74d35dfc0cb9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
reprehensus, nitebatur arctius
illum devincere sibi per Sigeberti filii sui baptismum,
atque in Trajectensi eum cathedra collocare.
Et ille vir quidem sanctus per triennium vicos
et castella perlustrans, verbum vitae disseminavit:
sed nihil se proficere cernens, imo vero
etiam ipsos sacerdotes et levitas sibi insultare animadvertens,
pulverem pedum, quemadmodum Dominus
jubet, in illos excussit, atque ad loca alia,
ut prius fecerat, sese praedicandi causa contulit.
Incompertum vero est quanto tempore plebs Trajectensis
tum sine pastore permanserit, donec Sigebertum
pater regem Austrasianis dedit, et in
Mediomatricum urbe sedem habere voluit. Ei vero
Trajectenses ex communi sacerdotum electione,
magnatum multa frequentia, et omnium ordinum
postulatione, ejusmodi preces offerunt, neminem
ipsis nisi beatum Remaclum episcopum praefeci debere:
qui sit et Deo et hominibus charus, nulli
ejus aetatis sanctitate secundus, angelicis spiritibus
gratus, cunctis mortalibus suscipiendus et reverendus.
Ejus se multa expertos beneficia, crebro et
apud regem et proceres multum ipsis ejus profuisse
suffragia commemorant. Nec ejus obscuram esse
prudentiam, qui non raro regiis consiliis adhibitus
sit. Suppetere ei scientiam Scripturarum, unde possit
et vetera et nova proferre. Denique nihil ei earum
rerum deesse quibus Apostolus episcopum instructum
esse velit. Iis sermonibus rex comiter et propenso
animi favore assentiens, eorumque studiis
obsecundans, statuit praestare quod rogabatur.
Accersit igitur ad se beatum Remaclum, et ea de
re cum eo confert sermonem, et certe dici vix
queat quanta orationis suavitate ad ei persuadendum
usus sit, quamque illi modis omnibus vir sanctus
obluctatus sit. At rex, sacerdotum et procerum
fretus consilio, ab intentione sua non destitit.
Tandem vir Dei, veritus ne divinae resisteret voluntati,
invitus quidem septimus et vicesimus Tungrensi
vel Trajectensi Ecclesiae antistes datur: ut
verbi divini semina, quae hactenus apud se celaverat,
pluribus impertiret.
IV.
Qua vero religione, qua integritate illud
munus exsecutus sit, nos explicare nequimus, cum
mox in ipso ordinationis ejus initio tantam ei verbi
gratiam Christus largitus sit, ut omnes promptissimos
sese ad obtemperandum exhiberent, nemo
esset qui non ex animo eum diligeret: unusquisque
ad ejus se doctrinam conformare pro viribus niteretur.
Nulla in ejus moribus arrogantia, sed totum
illum sibi sancta humilitas vindicabat. Superbi eum
reverebantur ut superiorem: humiles amplectebantur
ut fratrem. Erga omnes communierat animi
benevolentia et amore. In terris degens corpore,
habitu et moribus coelestem se declarabat. Aspectu
angelicus, incessu compositus, actione sanctus,
integerrimus corpore, solertissimus animo, in opere
circumspectus, ingenio excellens, magnus consilio,
fide catholicus, spe patientissimus, charitate diffusus.
Cujus apud Deum meriti esset facta ejus testabantur.
Mira in eo cernebatur morum suavitas et
facilitas, atque inter divites et pauperes ea noverat
moderatione se gerere, ut pauperes eum suae sortis,
locupletes vero sui ordinis arbitrarentur. Non ille
personas potentum, sed morum elegantiam pensitabat,
tanto quemque propensius honorans quanto
eum didicisset sanctius vivere. Quod ore dicebat, et
astruebat, nunquam actione vel opere destruxit; sed
factis ostendit quid voce doceri oporteret. Quod ei
divina gratia contulit, id in posteros derivavit. Unde
illud consecutum est, ut non ejus modo gesta nobis
hodieque proficiant; sed etiam discipulorum ejus,
et qui ab eo fideliter educati sunt; quorum actus et
opera nobis exemplo sunt, et ad imitandum nos
invitant.
V.
Multorum ille coenobiorum et fundator et rector
fuit, in quibus usque in hunc diem Christo servientium
agmina increscunt. Discipulorum plurium pater
fuit et institutor, quorum ut ille Christo lucratus
est animas, sic et ipsi, et eorum successores, multorum
animas ad Christum adduxere; quorum sane
merita in illum redundant. In iis fuit beatus Theodardus,
ab eo procul dubio disciplinis ecclesiasticis
informatus, quippe quem sibi successorem designavit:
qui ad extremum martyr abcessit e vita. Itemque
sanctus Lambertus, qui itidem sua tempestate
martyrem egregium se exhibuit. Beatus quoque
Adelinus, in Aquitania natus, et peregrinationis
ejus, ut fertur, comes: qui ei quandoque in loco
secreto digna Deo studia et opera exercenti per visum
apparuit, vultu venustus, capillis reverendus,
statura reliqua praestantissimus, futuraeque conversationis
et perpetuae quietis locum, fontemque humanis
usibus opportunum indicavit. Quae res hodieque
omnibus minime obscura est quando in eodem
loco corpore quiescit, | null | 80c3bb28-fb4d-4597-b275-82e845375af1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et spiritu praesens, innumera
illic quotidie credentibus beneficia praestare non
cessat.
VI.
Porro autem in sancti Trudonis electione
non difficulter potest animadverti qua intentione
sanctus vir causis et custodiae Dominici
gregis invigilaverit, quam ei non defuerit prophetiae
spiritus, quam denique in illo, magno
Christi amore flagrante, cupiditates omnes exstinctae
fuerint. Pastorali ille sollicitudine parochiam suam
pro more visitabat, et quos poterat, e luporum faucibus
extrahebat, summoque pastori lucri facere
conabatur. Bonis adminiculo erat, ut fierent meliores:
desides atque torpentes, ut ad meliorem se
frugem reciperent, hortabatur. Interea sanctus
Trudo, etiamnum puer, primos jam virtutis fructus
proferebat. Cumque is superbi sanguinis multa generositate
polleret, major tamen ei divini amoris et
virtutum ardor atque studium inerat adeo ut quandoque
voto se obligaret, si Christo opitulante sacras
didicisset litteras, se in fundo suo ecclesiam aedificaturum,
illic perpetuo Domino serviturum, et
quos posset, ad Dei cultum et ministerium sibi
socios aggregaturum. Atque eo flagrans desiderio,
nocturna visione afficitur, et angelica consolatione
hunc in modum confirmatur: « Noveris, frater,
inquit angelus, ea vota quae Christo puer nuncupastis
illi esse grata, precesque illum admisisse tuas:
nec dubites quia quod praeveniens tibi aspiravit,
etiam adjuvando sit pro secuturus, et affectum perducturus
in effectum. Ille inquam, sapientia sua
imbuet cor tuum; et erudiet te praeceptis suis, et
legem hanc inscribet pectori tuo. Porro autem etiam
ad ecclesiasticae dignitatis munia eveheris, multosque
Christo et Ecclesiae ejus filios tuis verbis et
exemplo generabis. Atque ut de his certior officiaris,
beatum Remachum adito, qui non procul hinc
abest. Illi Deus revelavit quid tibi faciendum sit.
Ille diriget gressus tuos, quo tu tantopere aspiras. »
VII.
Surgit ocius beatus Trudo, nil de angelica
visione haesitans eoque quo jussus fuerat ire contendit.
Sanctus Remaclus tum occupatus erat pascendis
et curandis ovibus suis; et cum propius
beatus Trudo accederet, ille divina revelatione
edoctus: « Surgite, inquit, propere, et viro Dei, qui
nos invisere venit, obviam itote: reverenter illum
excipite, et cum honore ad me introducite. En
prope est, occurrite illi celeriter. » Faciunt illi ut
erant jussi, et sanctum Trudonem ad beatum Remaclum,
domi cum suis manentem, adducunt. Cernens
illum pius pater surgit, et prae gaudio flens, in
ejus oscula ruit; volentem ad ipsius pedes se abjicere
retinet, moxque erigit, et ab intimo pectore
gratias agens Deo: « Sit tibi, inquit, Jesu bone per
Spiritum sanctum cum aeterno Patre visitator animarum,
gloria, laus, et jubilatio, qui voluisse nos
hac die consolari adventu hujus famuli tui, in quo
tu habitas. » Addiditque: « Et tu, fili mi, sis benedictus
a Domino, qui te dignatus est mittere ad nos, et
desiderium animi tui occulta inspiratione nobis
significare. Scito igitur deinceps te mihi charitatis
jure filium fore, meque semper tibi patris spiritalis
officia praestiturum. Mihi enim servo suo revelavit
Dominus quid pro animae tuae salute
faciendum tibi sit: et ex me disces quemadmodum
possis compos effici voti tui. Cognovi, Domino
me docente, in pueritia te vovisse, si tibi
sacrarum litterarum cognitio quandoque obtingeret,
ecclesiam in fundo tuo te constructurum, atque illic
Domino, dum vixeris, famulaturum. Isthuc autem
hoc ordine te noveris completurum. Sancto protomartyri
Stephano apud urbem Metensem tuas possessiones
offeres, et ab ejus loci habitatoribus scripta
divina doceberis. Id ubi consecutus fueris, ad
me redibis, et ecclesiam quo voles loco, ut es pollicitus,
aedificabis. »
VIII.
Deinde cum ei bene precatus esset, dedit ei
litteras suas ad Metensis urbis episcopum, qui
eum, ut divinitus ipsi revelatum erat, institueret ac
erudiret. Praeerat tunc Metensi Ecclesiae Clodulphus,
beati Arnulphi, ut carne filius, ita virtutum
meritis in pontificatu successor dignissimus. Is humanissime
beatum Trudonem excipiens, non solum
ejus ipsius causa, sed etiam propter sancti Remacli
egregiam commendationem, causis adventus ejus
cognitis, sacris eum litteris et divina lege erudiendum
curavit, et quas obtulit sancto Stephano possessiones
suscepit. Multis vero annis illic moras
trahentem bene habuit, diligenterque instructum et
sacerdotio initiatum, sancto patri Remaclo remisit.
Is percontans ex eo quid | null | 08caa2b9-9eb2-4620-838a-8f52a4d14681 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Dominus ipsi praestitisset,
et num prospero itinere ultro citroque usus esset,
ubi comperit eum in sacris litteris bene eruditum,
immensas Deo gratias agit, ita dicens: « Laus tibi,
Pater, Domine coeli et terrae, quod complere dignatus
es ea quae mihi de tuo famulo revelaveras, eumque
ad me, tuis praeceptis tuaeque legis eruditione
instructum et ornatum, incolumem revocasti. Permisit
autem beato Trudoni in sua dioecesi praedicare
verbum Dei, missas in quibus vellet ecclesiis
celebrare, denique oratorium, ut promiserat, in
proprio fundo exstruere. Permansit igitur aliquandiu
apud eum, vivens sanctissime, ac tandem, episcopali
percepta benedictione, natale revisit solum, et
quod jam pridem animo conceperat, re ipsa effecit,
oratorium exstruens in praedio suo, ubi multos Deo
servituros collegit, atque ad extremum a beato Remaclo
ejus oratorii consecrationem et petiit et
impetravit; in quo etiam post multifarios hujus
vitae labores tumulatus est, et permulta illic perpetrans
miracula, usque in hodiernum diem commoda
illic efficit habitacula monachorum.
IX.
Libet hic paucis considerare quam in beato
Remaclo, ut diximus, cupiditatum omnium ignis
consopitus fuerit, quam ille omnium nostrae aetatis
sacerdotum merita excesserit, omnes nostri temporis
episcopos sui comparatione damnarit; quibus si
forte is casus offeretur, qui beatissimo viro oblatus
fuit, secus procul dubio facturi videntur: non solum
non hortaturi homines pios, ut facultates suas
non suae, sed alteri ecclesiae donent; sed etiam,
si qui ultro id facere velint eos dehortaturi potius,
atque ut sibi eas largiantur persuasuri, non sine
fraude aliorum, quod pace eorum dixerim. Quod sane
quanto in nobis est culpandum magis, tanto meritum
beati Remacli, id plane recusantis, majori est laude et
praedicatione efferendum. Et haec quidem de sancto
Trudone aliquanto fusius commemorare voluimus,
ut etiam prophetiae donum beato Remaclo non defuisse
ostenderemus. Cum enim Trudo ab ipso primum
recederet, Metim petiturus, propter viliorem
habitum ejus domestici beati Remacli illum contemnentes,
moleste ferebant, quod hominem tam male
vestitum apud se collegisset episcopus. Id vero ille,
ex divina revelatione cognoscens, severissime eos
objurgavit: sed cum eos poeniteret id fecisse, in
gratiam illos recepit, admonens ut deinceps cautiores
essent. Sed de his alias.
X.
Quam vero post haec sancte et religiose Remaclus
vixerit, quis satis commemorare queat? Quis
ejus erga commissum sibi gregem sollicitudinem
explicet? Monebat omnes, ut a blandientis mundi
lenociniis sibi carerent, a curis mundi hujus se
subducerent, fraternae paci et concordiae studerent,
viam mandatorum Dei inoffenso pede tererent,
mundum et ejus cupiditates fastidirent, et ceu feni
florem brevi exarescentem promptis animis calcarent,
coelestia mente et actione consectarentur et
appeterent. Cumque in his versaretur, majori coepit
ardere desiderio liberius vacandi Deo, ut posset
quam suavis sit Dominus gustare. Optabat vero aliquam
sibi rationem ostendi, quo facilius id obtineret.
Per id tempus Sigebertus rex loca divino cultui
mancipanda in quibus non erant locis, cum
ingenti animi devotione condebat; condita vel a se
vel superiorum temporum regibus, benignissima largitate
et opibus sustentabat, atque ne debitus Deo
cultus illic negligeretur, tam beati Remacli quam
caeterorum sacerdotum vigilantia curabat.
XI.
In eo loco quem Coesecongidunum vocant,
ad Sesmarum fluvium, idem rex, procerum consilio,
in honorem apostolorum Petri et Pauli atque Joannis
coenobium condidit, quod aptus videretur is locus
monachorum habitationi et instituto: idque sua
liberalitate ditavit, egregios Dei servos in illud adduxit
quorum beatum Remaclum voluit esse provisorem,
atque etiam magistrum et institutorem, ut
ex eo discerent convenienter sanctorum Patrum traditioni
vivere. Exstat hodieque locus orationis, ejus
opera in rupe excisus, in quo etiamnum male habentibus
praestantur beneficia curationum. Illic enim
vir sanctissimus Deo sese hostiam, jejuniis et vigiliis
maceratam, aliquandiu obtulerat, et Christo familiarius
conjunctus, divinae contemplationi se dediderat,
atque salutaris doctrinae pluviis subditorum
pectora irrigarat. Ad ejus tandem loci pertaesum,
incertum quam ob causam, nisi quod fama sparsit,
locum illum multas persensisse molestias a potentioribus,
qui circum circa morabantur: cumque
non haberet rex in propinquo, unde posset is locus
dilatari, beatum virum accessisse regem eique dixisse:
« Celsitudinem tuam, inclyte princeps, admonendam
censui, quod cum multa passim tua munificentia,
Dei et sanctorum ejus cultui | null | 007b0ff1-a8c9-463c-89a5-96500325dc96 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dicata sint monasteria,
sola Arduenna, in arduis sita montibus, nulla adhuc
coenobia obtinet. Jubeat igitur serenitas tua etiam
illic nonnulla aedificari: aderit volenti ex Dei benignitate
facultas, et nostrae sedis vicinitas non deerit.
Nec vero difficile erit ea augere, et instruere rebus
necessariis, cum loca omnia illic adjacentia tuae
ditioni subesse dubium non sit. » Ad haec ita rex respondit:
« Tuum est, Pater beatissime, nobis in hac re
consilium dare: nostrum erit, tuo consilio accommodare
consensum, et mature illud exsequi. Tu igitur
hujus rei curam suscipe, et in opus incumbe: nos
loca opportuna, quae tu elegeris, et impensas tibi
non negabimus. » Deinde convocavit rex fideles viros
sanctum Cunibertum episcopum, Atetlanum, Theodefridum,
et Gislochardum episcopos: optimates
quoque suos Grimoaldum Majoremdomus, Folcouldum,
Bobonem: itemque domesticos suos Clodulphum,
Ansigisilum et Berselonem: iisque dixit: « Ex
voluntate Dei, et vestro caeterorumque nobis fidelium
consensu, duo statuimus condere monasteria intra
fines Arduennae, in quibus degant viri religiosi, monasticae
vitae cultores, qui pro nostra et successorum
nostrorum incolumitate, et totius regni stabilitate
et tranquilitate, atque eorum, qui curis regni
destinentur, conservatione, Deum omnipotentem deprecentur.
Ejus vero ei procuratorem et hortatorem
Remaclum episcopum ipsi operi praeesse volumus. »
XII.
Itaque regia auctoritate et necessariis comitibus
munitus sanctus episcopus, Arduennam silvam,
paludibus et montibus impeditam, petit: Vuarchinnam
rivulum accedit: invenit illic certa indicia
loca illa quondam idololatriae fuisse mancipata, erant
illic lapides Dianae, et id genus portentosis nominibus
inscripti, vel effigies eorum habentes: fontes
etiam, hominum quidem usibus apti, sed gentilismi
erroribus polluti, atque ob id etiamnum daemonum
infestationi obnoxii. Igitur adhibita adjuratione per
Christi nomen, et S. Crucis signo expresso, locum
illum a daemonum incursatione vindicavit et expiavit,
moxque aqua ab ipso suo meatu guttatim dilapsa
evanuit. Videns autem vir sanctus locum illum tum
piscosis aquis, tum pascuis uberrimis commodam
praebere habitationem, prolixe super fontem precatus,
eum benedixit, lapidi signum Crucis insculpsit,
plumbum in foramina infundens. Et ecce subito
erumpunt aquae largissimae, quae usque in praesens
dictis nostris fidem faciunt eas cernentibus. Et quia
locum illum a malorum spirituum infestatione mundaverat,
Malmundarium, quasi a malo mundatum,
placuit eum appellare. Exstruxit autem illic oratorium,
itemque habitacula in usus servorum Dei,
auxitque ea, quae ad Dei cultum spectarent.
XIII.
Sed cum is locus in Agrippinensi parochia
situs esset, coenobium suscepit constituendum, quod
suae dioecesis limitibus contineretur. Procedens igitur
inde quasi ad duo millia versus Occidentem,
Callam rivulum, qui parochiis conterminus est, transiit,
et ad Amblavam fluvium in cujusdam montis
confinio substitit. Atque ibi aliquandiu commoratus,
multa de se sanctae conversationis exempla dedit,
quemadmodum possunt qui volunt nosse ab incolis
id referentibus. Etsi autem locus ille multos haberet
fontes, tamen quod angustus esset, nec officinis
necessariis sufficeret, ad Orientem reflectit gressus;
parumperque procedens, videt locum spatiosiorem,
futuroque operi accommodatiorem. Ibi ergo labori
coepit instare attentius, aderatque illi, ut in talibus
solet, divina virtus, qua factum est ut voluntatem
effectus sequeretur. Porro quod ferae eo undique seu
ad stabulum, vel potus vel pastus causa, confluerent,
antiquitus ille locus Stabulaus dictus fuit. Quod nomen
vir sanctus minime censuit immutandum, sed
et dici et esse voluit stabulum fidelium animarum,
eo tanquam ad aeternae vita pascua deinceps properaturarum.
Porro fratribus quos illic vir Dei
Dei ad praesens congregaverat, non parvum saepe
terrorem attulit strepitus ferarum eo catervatim
accurentium; ita ut cum horrore quodam ad beatum
Remaclum illi operi insistentem confugerent, quidque
sibi adversum eas diaboli machinas praesidii
capiendum esset inquirerent. Quos ille benigne considerans
et confirmans: « Credite inquit, in Domino,
filioli, fideliter: ejus mandata sectamini inviolabiliter:
mentem a cogitationibus, quae sunt sine intellectu,
servate liberam; animas vestras castificantes,
Domino puram impendite servitutem: sine intermissione
orate; vespere, mane, et meridie psallite:
lectioni saepissime vacate, frontes vestras crucis
communite signo, ejus virtutem vestris imprimite
animis; et confestim insidiae et machinamenta
tetri hostis in nihilum redigentur, et ferarum per
quas putat se ad vos oppugnandos invenisse aditum,
horror | null | 36fb6560-6227-4f74-adf9-c6fa250b3bd9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omnis facesset. His enim modis etiam ante
nos infestabat Aegypti, Thebaidis et Nitriae eremos
incolentes, quorum utinam nos vel qualescunque
possimus inveniri sectatores. Habet ille mille nocendi
artes, nec desunt ei innumerae fallendi viae. Sed
nos non ignoramus dolos et fraudes ejus, qui etiam
per muscas quandoque nos impugnat. Nos vero
Christi servi, quo illius incursatione crebrius premimur,
eo magis assurgimus, fortiter illi resistentes.
Expertus Satanas pertimescit initia recte vivere
instituentium, vigilias, orationes, jejunia, mansuetudinem,
patientiam, voluntariam paupertatem, vanae
gloriae contemptum, humilitatem, misericordiam, et,
praecipue, purum erga Christum amorem. Quamobrem
ut leo in spelunca, insidiatur ab occulto
vos ut a proposito deterreat. » His et ejus generis
aliis verbis eorum animos ad Dei cultum promptiores
effecit et adversus tentationes omnes confirmavit.
XIV.
Postea, institutis operum perfectis, quid agerent
exposuit, atque ita Tungros vel Trajectum se
recipiens, ad pastoralis officii curas animum intendit.
Non multo post rex ea didicit constructa monasteria
et immensas omnipotenti Deo gratias
egit; et quia ecclesiae recens aedificatae, episcopali
benedictione indigebant, beatum Remaclum accersiens,
tam eam quae erat Coloniensis paroechiae,
annuente venerabili Cuniberto episcopo, quam illam
quae nostrae dioecesis est, ab eo voluit solemniter
consecrari, ut cujus dispositione et ingenti studio
conditae erant, ejus etiam opera pontificali benedictione
afficerentur. Nec vero ad has res vir sanctus
ullas moras attulit; qui sane et regi et proceribus
adeo charus erat, tantaeque apud eos existimationis,
ut nihil quod magni esset momenti, absque ejus
consilio fieret. Atque ea causa, missarum peractis
solemniis, utrumque monasterium Grimoaldus majordomus,
illius tradidit solertiae et industriae gubernandum:
simul indicans ei, si qua essent monachis
necessaria, ea regem suppeditaturum, ubi
per ipsum de iis certior esset factus. Ita nimirum
sanctus sacerdos remotioris vitae sectandae et
captandae soll citudinis, uti semper optarat, Deo
annuente occasionem adeptus est: et licet summa
cum difficultate, impetravit tamen tandem a rege,
ut alius ipsi successor daretur, ipse vero diu expetitam
posset eremum adire, ubi remotus a curis
saecularibus, liberius rebus divinis et coelestibus
inhiaret. Proposuit regi et optimatibus S. Theodardum.
cujus erat vita probata, oravitque ut is suas
expleret vices, et sibi subrogaretur antistes. Tum
vero dici vix queat quantus ob ejus recessum luctus
exstiterit, quam moestos et afflictos reliquerit, quibus
vitae semina praebuerat: cum viderent illi se tali
patre, tantoque doctore orbari. Omnis aetas, uterque
sexus dolorem animae testabatur lacrymis, et
eum abeuntem deducentes, magnis vocibus dicebant;
Heu! miseros nos, quidnam acturi sumus,
qui tanto pastore destituimur? Unde nobis suppetet
consolatio illo amisso, qui miseriarum nostrarum
fuit praecipuum levamentum? Quis porro nobis
medebitur, quando ille nos deserit, qui nostris
doloribus praecipue novit facere medicinam? quae
nobis salutis spes reliqua est, tanti patris praesentia
carituris?
XV.
Eorum vero lacrymis et querimoniis permotus
vir Dei, his fere verbis eos consolabatur: Nolite,
quaeso, filioli, animi mei propositum vestris lamentis
retardare. Habetis Deum pastorem et patrem intra
vos, qui benignissime consolabitur vos in rebus duris
et adversis. Ne quid autem etiam extrinsecus desideretis,
providimus vobis filium nostrum Theodardum,
in omnibus probatum, qui diligentissime saluti
vestrae invigilabit, et tritici mensuram vobis summa
fide dispensabit. Cujus prudentiam cum vobis non
dubitem sufficere, cupio optatae me dare solitudinis
et in praesentia illius Majestatis omnia contemplantis
habitare mecum. Ad haec responderunt, qui inter
eos erant prudentiores: Vide etiam atque etiam,
beatissime Pater, quid agas; attende qua nos ignominia
afficias? Gregem quem semel pascendum
susceperas, ut habent sanctorum Patrum statuta,
nisi infirmitate cogente, et nisi sponte tua id facias,
relinquere tibi non licet. Nam dum episcopus vivit,
quem ab officio suo valetudinis imbecillitas, non
crimen, revocat, alium illi subrogari, nisi ipse prius
recuset, et petitionem scripto probet, nulla ratio
permittit. Etiam mente capto, si aegritudo suam habeat
per intervallum remissionem, non debet alius
substitui, nisi ipse annuat. Quod si nunquam fit
mentis compos, persona fidelis ac probatae vitae
eligenda est, quae dumille vix erit vices ejus impleat,
et defuncto tandem succedat. Hanc Patrum viam | null | ded1153a-9fb8-4a6b-b660-6bbbefb5e381 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
si quis tenere nolit, is et uxorem dimissam moechari
facit, et ei qui sic dimissam duxerit, adulterii notam
inuret. Hac igitur ratione vide, Pater sanctissime,
quantum gravetur judicium tuum, quidve nostra
fama accipiat detrimenti. Crimen tibi nullum intenditur,
ob quod si convictus sis deponaris. Morbus
te non premit, cujus causa tanquam repudium
exhibens a tuo ministerio suspendaris. Itaque petitionem
tuam, qua cupis tibi fonctionem hanc abrogari,
licet scripto confirmes, rejicimus: alium,
qui tuasgerat vices, prorsus non admittimus; tantum
abest ut alium tibi viventi succedere patiamur:
Pater, tu nobis datus es legitima successione; nos
non adulterini sed legitimi filii et dici et esse percupimus.
XVI.
Advertisti jam ubi praegravetur judicium
tuum: accipe, quaesumus, unde existimatione nostrae
ignominiae nota inuratur. Ut nos recte atque
ordine deseras, nullae tibi causae suppetunt. Primum
quod minime sumus adulterini, ut jure nos relinquas.
In catholicae Matris gremio a te sumus excepti:
nunquam credulas aures perverso dogmati adhibuimus.
Et si fortassis etiam ea in parte peccassemus,
tu nobis mederi debueras. Deinde ut alio te
conferas, nulla te nostra persecutio compellit. Quod
si vero Dominus permittit fugere, dum saevit persecutor
certe infirmorum, nec satis perfectorum
est ea consolatio, multi sancti patienter
tolerarunt malorum improbitatem, et sua patientia
illos curarunt. Postremo tum fugiendi, non aequo
animo ferendi sunt mali, cum nulli adsunt boni,
quibus prodesse queas. Sed heu! miseros nos qui
dum tua hominis perfectissimi praesentia destituimur,
in eam infamiae suspicionem vocamur, te non
modo studiorum nostrorum pertaesum esse, sed
etiam pravis actionibus nostris expelli; tuo tanti
viri recessu haud obscure significante nullum apud
nos bonum superesse. Nihil jam reliquum est, nisi
ut calumnientur obtrectatores, augurentur maledici,
successores tuos non modo ejiciendos, sed etiam
morte afficiendos, quando et tu te a nobis subducis,
et beatus Amandus, decessor tuus, pulverem pedum
in nos excutiens, a nobis recessit. Verum Deus
omnipotens, facilis ad ignoscendum, cum objurgavit
prophetam, ob hederam subito arescentem male
contentum (Jonae IV), satis declaravit se longe aegrius
laturum si pereat creatura ipsius, seque malle
poenitentiam malorum quam mortem (Ezech. XVIII).
XVII.
His verbis commotus vir Dei, tacitus
apud se cogitans aliquandiu, tandem in haec verba
prorupit: Nolite, fratres mei, id genus verbis me
perstringere. Equidem non moleste fero deplorare vos
apud me dispendia vestra; sed ferre non possum quod,
tanquam injuria affecti, mecum expostulare vultis.
Non ego vos adulterinos haberi volo, et quod ea causa
discesserim a vobis: nec tam male sentio de vobis ut
existimem me nullum fructum posse apud vos proferre
atque idcirco alio me transferam, ubi fructus major
spes affulgeat. Sed neque mihi id tribuo; perfectum
me esse tantum abest, ut perfectissimus videri
velim. Nec meo judicio perfectorum est, a coeptis
non discedere, et se extendere in anteriora; actuosae
vitae cum Martha insistere, ad contemplativam
vero cum Maria ferventer non aspirare; et si se
offerat occasio, actuosae vitae potius renuntiare,
quam contemplationi non cupidissime incumbere.
Domino me adjuvante vos mihi commissos, ut potui
gubernavi, ut labor meus vobis fructuosus esset,
magna instantia rogavi. Nec me taedio afficiunt studia
vestra, nec offendit pravitas, quae nulla est,
actionum vestrarum. Hoc unum superest, ut talentum
quod in vobis gaudeo cumulatum, alio conferam
magis magisque cumulandum, ut vestra
abundantia illorum inopiam suppleat. Fecerunt
hoc ante nos etiam sancti homines, quorum
utinam nos vel extrema merita aequare possimus:
e quibus plerique majoris utilitatis causa
ad alias Ecclesias se transferri passi sunt; nonnulli
spe uberioris meriti ultro commigrarunt. Postea
vero, si se sentirent vel parum proficere, vel suam
operam non admodum necessariam, sese subduxero
et ad majores labores suscipiendos obtulere; quippe
qui, ut fortissimi pugiles Christi, intra quietis claustra
teneri nollent, sed in apertum certaminis campum
ultro prosilirent; non desertores pugnae spiritalis
effecti, nec instar mercenariorum ad luporum
conspectum fugientes, sed fortiter congressuri; eo
sponte se ingerentes, ubi aut rarior esset adversus
hostes certantium numerus, aut ipsi hostes acrius
et propius imminerent. Nec tamen ego, filioli, horum
mihi virtutem | null | f5457605-42c9-4365-8615-06adb3daec4b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
arrogo, non me illorum meritis
parem temere assero. Quod si vero successoris nomen
ferre non potestis, sit sane cooperator meus.
Neque me putetis [a] vobis absentem fore, qui, tametsi
ad alios instituendos proficiscor, non tamen extra
hanc dioecesim excessurus sum. Non longe a vobis
abero: si quis casus evenerit, licebit consilii causa
ad me accedere; ubi et pro peccatis vestris intercessorem,
et omnium quae vobis necessaria sint,
quaeque vos angant, tanto sollicitius memorem habebitis,
quanto ero a curis popularibus remotior, et
propterea ad divina contemplanda expeditior et
studiosior. Olim Moyses in monte stabat, et, Israel
cum Amalechitis pugnante, non armis sed precibus
certabat, efficiebatque ut tanto esset in conflictu
Israeliticus populus superior, quanto ipse Deo in
oratione propinquior, et a strepitu praeliantium remotior.
Et mihi, charissimi, deliberatum est illic
divinae contemplationi attentius inhaerere, ubi me
saeculares tumultus minime interturbent. Ad hanc
rem me incitat beatus Joannes Baptista, qui etiam
in tenera aetate maluit inter feras degere, et earum
cibo vesci, quam apud suos manere cives, ne vel
otioso sermone se contaminaret. Habeo etiam ad
hanc vitam egregium ducem Moysen, cui optatus
fuit in vasta eremo divinis frui colloquiis, quam
Aegyptiorum opibus et deliciis enervari. Elias quoque
et Eliseus caeterique prophetae, studio contemplationis
insignes, etiam reges domuerunt. Abraham,
omnium pater credentium fide effectus, huc me invitat,
cujus jam antea secutus exemplum, contempto
natali solo, res facultatesque omnes abjeci.
Denique ipsius Domini Salvatoris exemplo provocor,
qui, cum teterrimo hoste conflicturus, solitarius
ad eremum abscessit. Cujus misericordia et benignitate
utinam fiat ut et ego illic improbi hostis fraudes
proterere, de illic instituendis lucra cumulare,
et vestrae saluti meis precibus aliquid utilitatis adferre
queam! Ita beatus Remaclus dolores suorum
lenivit, et querimonias sedavit, ac deinde suo perrexit
itinere.
XVIII.
Postquam autem ea res innotuit tum prope
tum procul degentibus religiosis viris, quorum
Deus animos permovit, coeperunt undique ad eum
seu apes ad alvearia confluere, nonnulli se omnipotentis
Dei servituti addicere, et levi Salvatoris jugo
colla supponere, quidam liberos suos liberalibus,
imo vero monasticis imbuendos disciplinis atque illic
Christo perpetim servituros offerre; multi de suis facultatibus
et reditibus sanctis necessaria ministrare.
Inter quos etiam Dominus et Pater Papolenus [ #al.,@#
Babolenus] ad eum, invisendi quidem causa, venit,
sed ejus inhaerere magisterio. quam domum redire,
maluit. Susceptus est a beato Remaclo officiocissime,
et vixit apud eum sine offensione, quique instruendus
eo venerat, complures suis exemplis ad virtutis
studium incitavit. Cernens id beatus Remaclus, secumque
cogitans ea causa missum eum fortassis a
Domino, rogavit eum ne ab ipso discederet: tum
propterea ob fratres in disciplina continendos, Malmundariensi
coenobio, cujus monachi S. Benedicti
instituto vivebant, salva in omnibus auctoritate sua,
eum praefecit. Atque inde Stabulaus reversus, ad
majora virtutum opera se accinxit, suisque exemplis
permultos ad sui imitationem pertraxit.
XIX.
Quis apud illum tristitiam non mutavit in
gaudium? Quis iram animi tranquillitate et pace
non depulit? Quis orbitatis luctum ad ejus conspectum
non cohibuit? Quis non, paupertate pressus,
ejus sermonibus ita sublevatus est, ut et divum
opes despiceret, et sua inopia laetaretur? Quis,
laborum onere praegravatus, ejus non est adhortatione
erectus? Quis adolescens, saevientis libidinis
igne succensus, non confestim, ad ejus admonitionem
saluberrimam, pudicitiae cultor exstitit? Curabat
vexatos a daemonio: illicitis cogitationibus
aestuantes ab opere malo retrahebat, docens eos
ad petram Christum allidere. Noverat quo quisque
laboraret morbo, et, ex vitae meritis singulos existimans,
pro ratione morborum adhibebat reprehensiones.
Interea crescebat illi divini amoris studium
et ardor, monasticaeque disciplinae rigor inflexibilis.
Quam vero in caeteris ejus monasterii officinis
omnis fuerit peccandi interdicta facultas, testis est
vel solus dormitorii locus; testis est et sanctus
Lambertus, qui, e sua pulsus sede, eo potissimum
confugit, quod non esset nescius illic vel maxime
sanctae religionis vigere cultum; testis quoque est
crux lapidea, ad quam ob strepitum labentis calcei,
quo fratrum quies fuit interrupta, ire jussus nocte
media, usque in crepusculum sub illa stetit, psalmodiaeque
et precibus vacans, atque frigus contemnens | null | ba354288-e8e9-46cc-95c6-c9723af4bbf2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
et nives calcans, sanctitatis suae certa indicia
dedit. Sed de his alias.
XX.
Porro autem crescente religione crevere
etiam Ecclesiae illius proventus. Ubi enim rex Sigebertus
eum audivit fratrum fervorem erga Christi
cultum, beatum Remaclum evocans, praeter ea
quae prius dederat, et vir illustrissimus Grimoaldus
obtinuerat, unde etiam hactenus fratres vixerant,
ex consensu fidelium suorum, tam episcoporum
quam procerum supra dictorum, in honorem Dei et
cultum sanctorum Petri et Pauli apostolorum et
beati Martini: quibus ea loca dicata erant, permisit
beato Remaclo ut in usus servorum Dei, quo deinceps
quietius viverent et absque vicinorum impressione
soli Deo liberius vacarent, per utriusque monasterii
circuitum duodecim leucae designarentur,
intra quorum limites quidquid haberetur, ab solis
utriusque coenobii colonis excoleretur. Dicitur
autem leuca apud Gallos spatium mille quingentorum
passuum, id est, duodecim stadiorum. Eam
donationem testamento confirmatam, et annuli
regii impressione consignatam, sanctus vir libenter
accepit, et reverenter conservavit. Deinde
anno decimo quarto regni sui idem rex
legavit testamento beato Remaclo quaedam in Aquitania,
puta telonium in portu Vetraria ad fluvios
Taunacum et Ittam; itemque portum Sellis et Vogatium
ad flumen Ligerim, cum omnibus ad eum
attinentibus. Quod quidem testatur scriptum, ejus
manu subsignatum: « Sancta, inquit, ac venerabilia
monasteria, Stabulaus sive Malmundarium cognominata,
ubi vir venerabilis Remaclus episcopus et
abba, Christo auspice, praeesse videtur; quae vir
illustris Grimoaldus majordomus in honore sancti
Petri ac sancti Pauli, vel sancti Martini, seu caeterorum
sanctorum, suo opere in vasta eremi Ardennensis
construxit; quemadmodum nos loca ipsa ad
ipsa monasteria aedificanda pro nostra praeceptione ex
foreste nostra concessimus; quae, licet gratia Christi
sint ditata, mundanam substantiam cernuntur parumper
habere: ideo, divina inspiratione commoniti,
decrevimus aliquantulum de fisco nostro ad ipsa
monasteria respicere et consolari; » et caetera quae
in eodem scripto (auctor vocat praeceptum) sequuntur.
Denique in fiscis, quae monasteriis illis adjacent,
decimas illis dedit, quas etiamnum ea monasteria
obtinent.
XXI.
Post haec rex ille, cum Austrasiae regnum
praeclare rexisset, diem clausit extremum. Porro
Grimoaldus majordomus, sive praefectus palatii, vel
ut alii volunt magister equitum, sub praetextu munerum
accipiendorum, a Clodoveo fratre Sigeberti
Parisios evocatus illic retentus est quod filium
domini sui Sigeberti, quem in suam fidem susceperat,
ut eum patri regno substitueret, clericum
effecisset sive totondisset, suum filium regem
volens constituere. Clodoveo quoque defuncto,
Clotarius filius ejus in Occidente, frater Clotarii
Childericus in Austrasia regnarunt. Hunc ergo
beatus Remaclus adiit, et, quod patruus ipsi donasset,
ut confirmaret petiit. Rex libens annuit, et, ut
vir Dei petierat, ejus successorem Theodardum et
Odonem domesticum jussit ejusdem mensurae solum
remetiri: cujus partem dimidiam sibi rex servavit,
reliquam usibus servorum Dei testamento
addixit et confirmavit. Quod quidem virum Dei prudenter
admodum fecisse constat, ut, si fortassis successores
ejus aliquando minus possent, minori negotio,
quod minus esset, sine invidia et infestatione
vicinorum liberius sibi vindicarent. Obiit vero
etiam Clotarius rex, et ad Childericum monarchia
devoluta erat. At ille postea, propter morum insolentiam
interfectus, fratrem Theodoricum habuit in
Occiduis regni partibus successorem, cui magister
equitum fuit Ebroinus. Horum tyrannidem aversati,
Austrasiani Pipino principi studebant et parebant. Is
ubi didicit in supradictis monasteriis cultum religionis
augeri, duas ex fiscis suis villas in usus mensae servorum
Dei, unam in Harbanio, alteram in Arduenna,
pro Dei et S. Remacli, [reverentia. ED. PATROL.]
attribuit. Sub horum tempore ferunt eum Romam
profectum, sancti Petri aliorumque sanctorum suffragia
imploraturum, atque illi tandiu in preces et
jejunia incubuisse donec, divina et angelica consolatione
fretus, quamdam reliquiarum ejusdem
beatissimi apostoli partem meruit obtinere; quae
quidem apud nos auro gemmisque ornatae praecipuo
cum honore asservantur. Quod licet quibusdam fortasse
incredibile videatur, nos, qui incomparabilem
illum veneramur thesaurum, multa in earum praesentia
divinitus vidimus beneficia praestari: quae
poterit qui volet in libro virtutum sive miraculorum
ejus lectitare.
Jam vero senior beatus Remaclus, sed moribus
tamen quam annis maturior, diem vocationis suae
sentiens imminere, tempusque adventare quo
compensaret honor in coelis quod labor trivisset
in terris, subditos suos ad se accersit, et tum
ipsius obitu | null | 26dbc4cc-cf12-43e5-943d-6c4f907361f5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tum sua desolatione moerentes ita
consolatus est: Ecce Patres sanctissimi, ecce fratres
charissimi, quos habeo affixos intimis visceribus
meis, pars dimidia animae meae: ego viam
universae carnis ingredior, nec ad vos deinceps rediturus
sum. Vestra itaque, quos desero, solitudo me
habet sollicitum, non mea abitio, qui Deo me consolante
confirmor. Non me terret conditio communis
mortalium omnium, quando etiam tota sapientis
vita, quaedam [mortis] debet esse commentatio.
Non potest foeda mors accidere viro forti, non immatura
sapienti, non misera eam providenti. Vestra
me teneritudo, quos adhuc expediret solidioribus
informari disciplinis, non parum movet: vobis
prorsus timeo, ne, si lupi rapaces incurrant, nemo
sit qui eos repellat. Equidem haec monasteria
Deo et sanctis ejus dicavi, vestrisque usibus accommodavi,
vestra in hoc usus opera forti et fideli.
Quid autem in posterum eventurum sit, incompertum
est mihi. Videtis sane quo loco res nostrae
sint, et quam sit hic mundus in maligno positus.
Si quid igitur potest apud vos oratio mea, curate,
obsecro, ne ab ea integritate, quam in vobis efficere
volui, ullo unquam errore abducamini: sed sitis
semper in Christo conjuncti et unanimes, quemadmodum
et Patrum traditione, et Scripturarum sanctarum
lectione, et mea sollicita adhortatione
accepistis. Ex vestris manibus nunquam deponatur
sacra lectio, sed in ea sit vobis jugis meditatio.
Ut enim ager, quamvis fertilis, sine cultura non
potest esse fructuosus: ita nec sine doctrina animus.
Nostis illud, docto et erudito homini vivere,
esse cogitare. Orationi frequenter incumbite:
pro culpis humana fragilitate admissis Deum deprecamini;
ne alias deinceps admittatis, sed etiam
accurate, ne id fiat invigilate. Si quis enim socordiae
et ignaviae se dederit, frustra ille Deum imploraverit.
Vobis virtus sit, vitium fugere, et sapientia
prima, stultitia caruisse. Pudor, justitiaeque
soror incorrupta fides, nudaque veritas, vestris
in cordibus sibi domicilium vindicent, ut qui facta
vestra conspiciunt, ad imitationem provocentur.
Veram peccatorum confessionem faciatis Deo et
praelatis vestris: tentationum impressiones in ipso
primo aditu detegatis. Stultorum enim praeposterus
pudor dum celat ulcera, illis majores subministrat
vires. Obedientiam majoribus exhibete, coram
institutionibus animos accommodate. Tunc
enim quique recte vivit, si curat id esse quod audit.
Ab omnibus, quae ira suggerit, vobis temperate;
solus enim est triumphus innocentiae, non peccare
cum possis. In optimis quoque temperantiam
quamdam adhibete. Est enim modus in rebus,
sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit
consistere rectum; et metiri se quisque
suo pede, suoque modulo debet. Nemo alteri injurius
sit: accipere enim, quam facere, praestat
injuriam. Patientiam, quae miseriarum portus est,
amplectimini, nemo enim adeo barbarus est ut
non possit mitescere, modo culturae patientem
commodet aurem. A nullo labore, qui sit a praefectis
vestris vobis impositus, absterreamini:
quia omnes etiam duri labores, contentione fiunt
tolerabiles, et usus sive consuetudo laborum, etiam
dolores facit magis patibiles. Segnitiem prorsus fugite:
non enim ignavas mentes facile comitatur virtus.
Superbiam vel maxime respuite, ut vera possitis
libertate potiri. Non enim ille liber censendus est,
cujus animum superbia occupat. Castitatem sectamini,
omnis namque ponderatio, ut ait Scriptura
divina, non est digna continentis animae. Prosperi
successus, qui etiam sapientium animos fatigant,
non vos delectent; nam qui plus nimio delectatur,
rebus secundis in diversa mutatis quatietur. Ante
omnia pacem et concordiam servandam admoneo,
ut sicut in duobus estis monasteriis congregati, ita
gemina vobis ferveat dilectio, Dei et proximi; cumque
sit unus vobis pastor praefectus, nullo unquam
scandalo aut schismate vos dividi patiamini (Eccli.
XXVI). Non vos ossa consumens vastet invidia, namque
invidus alterius rebus macrescit opimis, et invidia
Siculi non invenere tyranni majus tormentum.
Si minores fortasse adsint facultates, nolite
conqueri. Pauper enim non est, cui rerum suppetit
usus: et ipsa nos natura quotidie admonet, quam
paucis, quam vilibus, quam parvis egeat. Non opibus
mentes hominum curaeque levantur.
Haec sunt charissimi, quorum vos admonitos volui,
tanquam ultimum vale vobis dicens, jam jamque
e vita abiturus. Vos curate, et tanto arctius | null | 6732c8bd-4275-4522-bf49-75c3a7aa99a5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vestris
inhaereant pectoribus, quanto majorem ex meo recessu
molestiam capitis. Quae si apud vos fructum
aliquem offecerint, maximo me gaudio officietis.
Simul autem cogitetis, vos quoque morituros, et
ita tempus poenitentiae agendae collatum, ne, quaeso,
inaniter labi patiamini. Veniet, veniet ille dies, cum
frustra desiderabitis horae usuram. Dum ergo tempus
est, operamini bonum ad omnes (Gal. VI). Mors ultima
linea rerum est. Perpetuus nulli datur usus,
et haeres haeredem alterius velut unda supervenit
undam. Pulvis et umbra sumus: omnes una
manet mors, et calcanda semel via lethi. In bonis
autem operibus et recte factis si hinc decesserimus,
beati erimus, una cum corporibus etiam omni cupiditate
et aemulatione absoluti.
His suavissimis iisque extremis sermonibus moerorem
illorum lenivit. Deinde modica correptus febre,
cum se sacrosancti corporis et sanguinis Domini
viatico confirmasset, inter charissimorum
filiorum manus animam reddidit Creatori, post
diuturnam Christo exhibitam servitutem. Vetus Israelita,
egressus ex Aegypto, spoliato vicino, aucta talenta
reportavit. Corpus ejus, honorifice curatum, cum multa
psalmorum et hymnorum melodia in beati Martini
oratorio quod ipse extruxerat humatum est; ubi
etiam aliquandiu jacuit, miraculis interim testatum
efficiens se apud Dominum vivere. Successit illi
dominus Papolenus, vir apostolicus, cujus supra
fecimus mentionem: Papoleno Sigolinus, beati patris
judicio aeque approbatus: Sigolino Goduinus annis
et morum maturitate grandaevus, qui sancti viri
corpus transtulit, et in Ecclesia B. Petri reposuit,
lectumque illius auro et argento ornandum curavit.
Ubi, per ejus merita, multa usque in praesens Dominus
miraculorum signa efficit, quae illic conscripta habentur
in laudem et gloriam praepotentis Dei, qui est
benedictus in saecula. Amen.
I.
Francorum regnum ab ipso suo exordio semper
invictum, tum vel maxime prae caeteris ei vicinis
regnis florere visum est, cum jugo Dominicae fidei
colla supposuit, et quod prius adorabat exussit,
quod exusserat adoravit. Ingens autem accepit
incrementum, et sub eo firmum Ecclesiae Dei statum,
cum Clotarius rex, legitima successione quartus,
trium regnorum factus est monarcha, et eum principatus
sui annum agebat quadragesimum, quem Heraclius
sanctae Crucis recuperator imperii decimum
quartum. Is Clotarius nullum ex vicinis regibus passus
est suae ditioni arma inferre, sed omnes Hispaniae,
Galliae et Germaniae reges et populos, suis habenis
studuit coercere. Porro inclytum filium suum Dagobertum
Austrasianis praefecit, eique etiam Germaniae
ditiones voluit esse subjectas. Eorum temporibus
felicissimis usque adeo Christianismus excrevit, ut
pene nulla hodie aut rara intra limites regni ipsorum
ecclesia inveniatur, quae non alicujus ejus tempestatis
sancti patrociniis illustretur. Atque ut innumeros
praetermittamus, Eligius et Audoenus viri
sancti palatii ministeriis fungebantur; beatus Arnulphus
et Romaricus regiis consiliis adhibebantur,
sanctus Amandus et beatissimus Remaclus, sanctusque
Goar Aquitaniam ortu suo illustrabant. Eam
Aquitaniam quidam volunt fere tertiam esse Galliarum
partem, et ab obliquis Ligeris aquis, qui
maxima ex parte eum alluit, ac pene in orbem circumdat,
ita nuncupatam. A Circio habet Oceanum,
qui Aquitanicus sinus dicitur: ab occasu Hispanias:
a Septentrione et Oriente Lugdunensem Provinciam:
ab Euro et meridie Narbonensem. Rivulis et fluminibus
piscosis, solo foecundissimo, pascuis pecorum
uberrimis, vinetis nectareis, nemoribus copiosis,
magna fructuum abundantia celebris, auri, argenti,
aliorumque metallorum ferax, vectigalium proventu
opulenta, sed prae aliis provinciis voluptatum omnium
luxuriae dedita, denique viris fortibus, bellicosis,
et ferocibus instructa. Habet ea, praeter castra
et loca munita, urbes quatuordecim praegrandes,
easque populosas et celeberrimas: e quibus duae
sunt metropoles, una Burdegalensis, magnis semper
viris conspicua: altera Bituricensis, cujus tum
archiepiscopus fuit sanctus Austregisilus, et beatus
Sulpitius archidiaconus, Austregisili in episcopatu
successor. In quorum paroecia per id tempus Remaclus
in hanc lucem editus est, patre Albutio, Matrinea
[Matrinia] matre: qui ambo pro saeculi dignitate,
et opibus et generis nobilitate pollebant. Testantur
id magnae possessiones ejus, tam nostrae Ecclesiae,
quam vestro monasterio, sive ab ipso, sive a
majoribus ejus, vel etiam a regia sublimitate
datae: quemadmodum doceri potest ex litteris,
quae etiamnum in utriusque Ecclesiae archivis asservantur.
II.
Educatus vero est bonae indolis puer Remaclus
sub beato Sulpitio, in cujus honorem constat ab
eodem sancto viro permultas | null | 24efaac8-3686-4227-a74a-b2d00e41d21b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in nostra dioecesi
ecclesias dicatas. Ubi autem adolevit, et prout ea
ferebat aetas, totius integritatis et probitatis fructus
protulit, beato Eligio commendatus est, viro inter
ejus aetatis homines meritorum gratia facile primo.
Is vero in Sollemniacensi ( #Solemniapcensi@# ) monasterio,
quod ipse in suo fundo construebat, eum sacris
monasticae disciplinae institutionibus exacte imbuit.
In tantum autem pius adolescens ejus monitis obtemperavit,
ut, divina in eo gratia exuberante, omnibus
in eo monasterio Christo militantibus, religiosae
conversationis de se exempla praeberet. Erat in Vigiliis
assiduus, in precibus pernox, in abstinentia
praecipuus, in universa morum integritate praeclarus.
Cernens beatus Eligius, cui traditus erat
a parentibus, ejus profectui animi quadam alacritate
congratulans, curam gregis sibi commissi
in eum transtulit, suas ei vices demandans,
eumque sibi substituens. Compellebatur
enim redire ad palatium regis, et suam ei operam
navare. Postea vero longe lateque sparsa est
fama sanctitatis vitae ejus, et ad ipsos etiam aulae
proceres pervenit. Itaque, divina id agente providentia,
non potuit lucerna, divinae gratiae accensa
ignibus, sub propriae considerationis modio latere:
sed ut desides in fidei proposito ab ea lumen acciperent,
candelabro imposita est. In aula regis promulgatur,
tantum virum regis praesentiae deesse non
debere, ut ejus prudentia regni negotia disponantur,
cujus tam illustria meritorum insignia cernerentur.
Evocatur ergo, ut par erat, honorifice, atque
in regis palatium introducitur, magno deinceps,
ut rei post eventus docuit, omnibus solatio futurus.
III.
Per idem ferme tempus beatus Joannes, Tungrensium
vel Trajectensium Ecclesiam feliciter gubernans,
hominem exuit. Porro inclytus rex Dagobertus,
qui patri Clotario in monarchia successit,
beatum Amandum qui ad praedicandum, ut tum
moris erat, factus fuerat episcopus, ad se accersierat,
et quia cum injuria eum expulerat, ab illo ob
quaedam facinora reprehensus, nitebatur arctius
illum devincere sibi per Sigeberti filii sui baptismum,
atque in Trajectensi eum cathedra collocare.
Et ille vir quidem sanctus per triennium vicos
et castella perlustrans, verbum vitae disseminavit:
sed nihil se proficere cernens, imo vero
etiam ipsos sacerdotes et levitas sibi insultare animadvertens,
pulverem pedum, quemadmodum Dominus
jubet, in illos excussit, atque ad loca alia,
ut prius fecerat, sese praedicandi causa contulit.
Incompertum vero est quanto tempore plebs Trajectensis
tum sine pastore permanserit, donec Sigebertum
pater regem Austrasianis dedit, et in
Mediomatricum urbe sedem habere voluit. Ei vero
Trajectenses ex communi sacerdotum electione,
magnatum multa frequentia, et omnium ordinum
postulatione, ejusmodi preces offerunt, neminem
ipsis nisi beatum Remaclum episcopum praefeci debere:
qui sit et Deo et hominibus charus, nulli
ejus aetatis sanctitate secundus, angelicis spiritibus
gratus, cunctis mortalibus suscipiendus et reverendus.
Ejus se multa expertos beneficia, crebro et
apud regem et proceres multum ipsis ejus profuisse
suffragia commemorant. Nec ejus obscuram esse
prudentiam, qui non raro regiis consiliis adhibitus
sit. Suppetere ei scientiam Scripturarum, unde possit
et vetera et nova proferre. Denique nihil ei earum
rerum deesse quibus Apostolus episcopum instructum
esse velit. Iis sermonibus rex comiter et propenso
animi favore assentiens, eorumque studiis
obsecundans, statuit praestare quod rogabatur.
Accersit igitur ad se beatum Remaclum, et ea de
re cum eo confert sermonem, et certe dici vix
queat quanta orationis suavitate ad ei persuadendum
usus sit, quamque illi modis omnibus vir sanctus
obluctatus sit. At rex, sacerdotum et procerum
fretus consilio, ab intentione sua non destitit.
Tandem vir Dei, veritus ne divinae resisteret voluntati,
invitus quidem septimus et vicesimus Tungrensi
vel Trajectensi Ecclesiae antistes datur: ut
verbi divini semina, quae hactenus apud se celaverat,
pluribus impertiret.
IV.
Qua vero religione, qua integritate illud
munus exsecutus sit, nos explicare nequimus, cum
mox in ipso ordinationis ejus initio tantam ei verbi
gratiam Christus largitus sit, ut omnes promptissimos
sese ad obtemperandum exhiberent, nemo
esset qui non ex animo eum diligeret: unusquisque
ad ejus se doctrinam conformare pro viribus niteretur.
Nulla in ejus moribus arrogantia, sed totum
illum sibi sancta humilitas vindicabat. Superbi eum
reverebantur ut superiorem: humiles amplectebantur
ut fratrem. Erga omnes communierat animi
benevolentia et amore. In terris degens corpore,
habitu et moribus coelestem se declarabat. Aspectu
angelicus, | null | e41fcd1e-c607-4ee2-9d01-fe74d4548168 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
incessu compositus, actione sanctus,
integerrimus corpore, solertissimus animo, in opere
circumspectus, ingenio excellens, magnus consilio,
fide catholicus, spe patientissimus, charitate diffusus.
Cujus apud Deum meriti esset facta ejus testabantur.
Mira in eo cernebatur morum suavitas et
facilitas, atque inter divites et pauperes ea noverat
moderatione se gerere, ut pauperes eum suae sortis,
locupletes vero sui ordinis arbitrarentur. Non ille
personas potentum, sed morum elegantiam pensitabat,
tanto quemque propensius honorans quanto
eum didicisset sanctius vivere. Quod ore dicebat, et
astruebat, nunquam actione vel opere destruxit; sed
factis ostendit quid voce doceri oporteret. Quod ei
divina gratia contulit, id in posteros derivavit. Unde
illud consecutum est, ut non ejus modo gesta nobis
hodieque proficiant; sed etiam discipulorum ejus,
et qui ab eo fideliter educati sunt; quorum actus et
opera nobis exemplo sunt, et ad imitandum nos
invitant.
V.
Multorum ille coenobiorum et fundator et rector
fuit, in quibus usque in hunc diem Christo servientium
agmina increscunt. Discipulorum plurium pater
fuit et institutor, quorum ut ille Christo lucratus
est animas, sic et ipsi, et eorum successores, multorum
animas ad Christum adduxere; quorum sane
merita in illum redundant. In iis fuit beatus Theodardus,
ab eo procul dubio disciplinis ecclesiasticis
informatus, quippe quem sibi successorem designavit:
qui ad extremum martyr abcessit e vita. Itemque
sanctus Lambertus, qui itidem sua tempestate
martyrem egregium se exhibuit. Beatus quoque
Adelinus, in Aquitania natus, et peregrinationis
ejus, ut fertur, comes: qui ei quandoque in loco
secreto digna Deo studia et opera exercenti per visum
apparuit, vultu venustus, capillis reverendus,
statura reliqua praestantissimus, futuraeque conversationis
et perpetuae quietis locum, fontemque humanis
usibus opportunum indicavit. Quae res hodieque
omnibus minime obscura est quando in eodem
loco corpore quiescit, et spiritu praesens, innumera
illic quotidie credentibus beneficia praestare non
cessat.
VI.
Porro autem in sancti Trudonis electione
non difficulter potest animadverti qua intentione
sanctus vir causis et custodiae Dominici
gregis invigilaverit, quam ei non defuerit prophetiae
spiritus, quam denique in illo, magno
Christi amore flagrante, cupiditates omnes exstinctae
fuerint. Pastorali ille sollicitudine parochiam suam
pro more visitabat, et quos poterat, e luporum faucibus
extrahebat, summoque pastori lucri facere
conabatur. Bonis adminiculo erat, ut fierent meliores:
desides atque torpentes, ut ad meliorem se
frugem reciperent, hortabatur. Interea sanctus
Trudo, etiamnum puer, primos jam virtutis fructus
proferebat. Cumque is superbi sanguinis multa generositate
polleret, major tamen ei divini amoris et
virtutum ardor atque studium inerat adeo ut quandoque
voto se obligaret, si Christo opitulante sacras
didicisset litteras, se in fundo suo ecclesiam aedificaturum,
illic perpetuo Domino serviturum, et
quos posset, ad Dei cultum et ministerium sibi
socios aggregaturum. Atque eo flagrans desiderio,
nocturna visione afficitur, et angelica consolatione
hunc in modum confirmatur: « Noveris, frater,
inquit angelus, ea vota quae Christo puer nuncupastis
illi esse grata, precesque illum admisisse tuas:
nec dubites quia quod praeveniens tibi aspiravit,
etiam adjuvando sit pro secuturus, et affectum perducturus
in effectum. Ille inquam, sapientia sua
imbuet cor tuum; et erudiet te praeceptis suis, et
legem hanc inscribet pectori tuo. Porro autem etiam
ad ecclesiasticae dignitatis munia eveheris, multosque
Christo et Ecclesiae ejus filios tuis verbis et
exemplo generabis. Atque ut de his certior officiaris,
beatum Remachum adito, qui non procul hinc
abest. Illi Deus revelavit quid tibi faciendum sit.
Ille diriget gressus tuos, quo tu tantopere aspiras. »
VII.
Surgit ocius beatus Trudo, nil de angelica
visione haesitans eoque quo jussus fuerat ire contendit.
Sanctus Remaclus tum occupatus erat pascendis
et curandis ovibus suis; et cum propius
beatus Trudo accederet, ille divina revelatione
edoctus: « Surgite, inquit, propere, et viro Dei, qui
nos invisere venit, obviam itote: reverenter illum
excipite, et cum honore ad me introducite. En
prope est, occurrite illi celeriter. » Faciunt illi ut
erant jussi, et sanctum Trudonem ad beatum Remaclum,
domi cum suis manentem, adducunt. Cernens
illum pius pater surgit, et prae gaudio flens, in
ejus oscula ruit; volentem ad ipsius pedes | null | 9bfba210-9986-467b-b91e-3c4c4a6c4eb5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
se abjicere
retinet, moxque erigit, et ab intimo pectore
gratias agens Deo: « Sit tibi, inquit, Jesu bone per
Spiritum sanctum cum aeterno Patre visitator animarum,
gloria, laus, et jubilatio, qui voluisse nos
hac die consolari adventu hujus famuli tui, in quo
tu habitas. » Addiditque: « Et tu, fili mi, sis benedictus
a Domino, qui te dignatus est mittere ad nos, et
desiderium animi tui occulta inspiratione nobis
significare. Scito igitur deinceps te mihi charitatis
jure filium fore, meque semper tibi patris spiritalis
officia praestiturum. Mihi enim servo suo revelavit
Dominus quid pro animae tuae salute
faciendum tibi sit: et ex me disces quemadmodum
possis compos effici voti tui. Cognovi, Domino
me docente, in pueritia te vovisse, si tibi
sacrarum litterarum cognitio quandoque obtingeret,
ecclesiam in fundo tuo te constructurum, atque illic
Domino, dum vixeris, famulaturum. Isthuc autem
hoc ordine te noveris completurum. Sancto protomartyri
Stephano apud urbem Metensem tuas possessiones
offeres, et ab ejus loci habitatoribus scripta
divina doceberis. Id ubi consecutus fueris, ad
me redibis, et ecclesiam quo voles loco, ut es pollicitus,
aedificabis. »
VIII.
Deinde cum ei bene precatus esset, dedit ei
litteras suas ad Metensis urbis episcopum, qui
eum, ut divinitus ipsi revelatum erat, institueret ac
erudiret. Praeerat tunc Metensi Ecclesiae Clodulphus,
beati Arnulphi, ut carne filius, ita virtutum
meritis in pontificatu successor dignissimus. Is humanissime
beatum Trudonem excipiens, non solum
ejus ipsius causa, sed etiam propter sancti Remacli
egregiam commendationem, causis adventus ejus
cognitis, sacris eum litteris et divina lege erudiendum
curavit, et quas obtulit sancto Stephano possessiones
suscepit. Multis vero annis illic moras
trahentem bene habuit, diligenterque instructum et
sacerdotio initiatum, sancto patri Remaclo remisit.
Is percontans ex eo quid Dominus ipsi praestitisset,
et num prospero itinere ultro citroque usus esset,
ubi comperit eum in sacris litteris bene eruditum,
immensas Deo gratias agit, ita dicens: « Laus tibi,
Pater, Domine coeli et terrae, quod complere dignatus
es ea quae mihi de tuo famulo revelaveras, eumque
ad me, tuis praeceptis tuaeque legis eruditione
instructum et ornatum, incolumem revocasti. Permisit
autem beato Trudoni in sua dioecesi praedicare
verbum Dei, missas in quibus vellet ecclesiis
celebrare, denique oratorium, ut promiserat, in
proprio fundo exstruere. Permansit igitur aliquandiu
apud eum, vivens sanctissime, ac tandem, episcopali
percepta benedictione, natale revisit solum, et
quod jam pridem animo conceperat, re ipsa effecit,
oratorium exstruens in praedio suo, ubi multos Deo
servituros collegit, atque ad extremum a beato Remaclo
ejus oratorii consecrationem et petiit et
impetravit; in quo etiam post multifarios hujus
vitae labores tumulatus est, et permulta illic perpetrans
miracula, usque in hodiernum diem commoda
illic efficit habitacula monachorum.
IX.
Libet hic paucis considerare quam in beato
Remaclo, ut diximus, cupiditatum omnium ignis
consopitus fuerit, quam ille omnium nostrae aetatis
sacerdotum merita excesserit, omnes nostri temporis
episcopos sui comparatione damnarit; quibus si
forte is casus offeretur, qui beatissimo viro oblatus
fuit, secus procul dubio facturi videntur: non solum
non hortaturi homines pios, ut facultates suas
non suae, sed alteri ecclesiae donent; sed etiam,
si qui ultro id facere velint eos dehortaturi potius,
atque ut sibi eas largiantur persuasuri, non sine
fraude aliorum, quod pace eorum dixerim. Quod sane
quanto in nobis est culpandum magis, tanto meritum
beati Remacli, id plane recusantis, majori est laude et
praedicatione efferendum. Et haec quidem de sancto
Trudone aliquanto fusius commemorare voluimus,
ut etiam prophetiae donum beato Remaclo non defuisse
ostenderemus. Cum enim Trudo ab ipso primum
recederet, Metim petiturus, propter viliorem
habitum ejus domestici beati Remacli illum contemnentes,
moleste ferebant, quod hominem tam male
vestitum apud se collegisset episcopus. Id vero ille,
ex divina revelatione cognoscens, severissime eos
objurgavit: sed cum eos poeniteret id fecisse, in
gratiam illos recepit, admonens ut deinceps cautiores
essent. Sed de his alias.
X.
Quam vero post haec sancte et religiose Remaclus
vixerit, quis satis commemorare queat? Quis
ejus erga commissum sibi gregem sollicitudinem
explicet? Monebat omnes, ut a blandientis | null | 47a4c870-9ce4-4f36-95fc-34bb9a8fa36b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mundi
lenociniis sibi carerent, a curis mundi hujus se
subducerent, fraternae paci et concordiae studerent,
viam mandatorum Dei inoffenso pede tererent,
mundum et ejus cupiditates fastidirent, et ceu feni
florem brevi exarescentem promptis animis calcarent,
coelestia mente et actione consectarentur et
appeterent. Cumque in his versaretur, majori coepit
ardere desiderio liberius vacandi Deo, ut posset
quam suavis sit Dominus gustare. Optabat vero aliquam
sibi rationem ostendi, quo facilius id obtineret.
Per id tempus Sigebertus rex loca divino cultui
mancipanda in quibus non erant locis, cum
ingenti animi devotione condebat; condita vel a se
vel superiorum temporum regibus, benignissima largitate
et opibus sustentabat, atque ne debitus Deo
cultus illic negligeretur, tam beati Remacli quam
caeterorum sacerdotum vigilantia curabat.
XI.
In eo loco quem Coesecongidunum vocant,
ad Sesmarum fluvium, idem rex, procerum consilio,
in honorem apostolorum Petri et Pauli atque Joannis
coenobium condidit, quod aptus videretur is locus
monachorum habitationi et instituto: idque sua
liberalitate ditavit, egregios Dei servos in illud adduxit
quorum beatum Remaclum voluit esse provisorem,
atque etiam magistrum et institutorem, ut
ex eo discerent convenienter sanctorum Patrum traditioni
vivere. Exstat hodieque locus orationis, ejus
opera in rupe excisus, in quo etiamnum male habentibus
praestantur beneficia curationum. Illic enim
vir sanctissimus Deo sese hostiam, jejuniis et vigiliis
maceratam, aliquandiu obtulerat, et Christo familiarius
conjunctus, divinae contemplationi se dediderat,
atque salutaris doctrinae pluviis subditorum
pectora irrigarat. Ad ejus tandem loci pertaesum,
incertum quam ob causam, nisi quod fama sparsit,
locum illum multas persensisse molestias a potentioribus,
qui circum circa morabantur: cumque
non haberet rex in propinquo, unde posset is locus
dilatari, beatum virum accessisse regem eique dixisse:
« Celsitudinem tuam, inclyte princeps, admonendam
censui, quod cum multa passim tua munificentia,
Dei et sanctorum ejus cultui dicata sint monasteria,
sola Arduenna, in arduis sita montibus, nulla adhuc
coenobia obtinet. Jubeat igitur serenitas tua etiam
illic nonnulla aedificari: aderit volenti ex Dei benignitate
facultas, et nostrae sedis vicinitas non deerit.
Nec vero difficile erit ea augere, et instruere rebus
necessariis, cum loca omnia illic adjacentia tuae
ditioni subesse dubium non sit. » Ad haec ita rex respondit:
« Tuum est, Pater beatissime, nobis in hac re
consilium dare: nostrum erit, tuo consilio accommodare
consensum, et mature illud exsequi. Tu igitur
hujus rei curam suscipe, et in opus incumbe: nos
loca opportuna, quae tu elegeris, et impensas tibi
non negabimus. » Deinde convocavit rex fideles viros
sanctum Cunibertum episcopum, Atetlanum, Theodefridum,
et Gislochardum episcopos: optimates
quoque suos Grimoaldum Majoremdomus, Folcouldum,
Bobonem: itemque domesticos suos Clodulphum,
Ansigisilum et Berselonem: iisque dixit: « Ex
voluntate Dei, et vestro caeterorumque nobis fidelium
consensu, duo statuimus condere monasteria intra
fines Arduennae, in quibus degant viri religiosi, monasticae
vitae cultores, qui pro nostra et successorum
nostrorum incolumitate, et totius regni stabilitate
et tranquilitate, atque eorum, qui curis regni
destinentur, conservatione, Deum omnipotentem deprecentur.
Ejus vero ei procuratorem et hortatorem
Remaclum episcopum ipsi operi praeesse volumus. »
XII.
Itaque regia auctoritate et necessariis comitibus
munitus sanctus episcopus, Arduennam silvam,
paludibus et montibus impeditam, petit: Vuarchinnam
rivulum accedit: invenit illic certa indicia
loca illa quondam idololatriae fuisse mancipata, erant
illic lapides Dianae, et id genus portentosis nominibus
inscripti, vel effigies eorum habentes: fontes
etiam, hominum quidem usibus apti, sed gentilismi
erroribus polluti, atque ob id etiamnum daemonum
infestationi obnoxii. Igitur adhibita adjuratione per
Christi nomen, et S. Crucis signo expresso, locum
illum a daemonum incursatione vindicavit et expiavit,
moxque aqua ab ipso suo meatu guttatim dilapsa
evanuit. Videns autem vir sanctus locum illum tum
piscosis aquis, tum pascuis uberrimis commodam
praebere habitationem, prolixe super fontem precatus,
eum benedixit, lapidi signum Crucis insculpsit,
plumbum in foramina infundens. Et ecce subito
erumpunt aquae largissimae, quae usque in praesens
dictis nostris fidem faciunt eas cernentibus. Et quia
locum illum a malorum spirituum infestatione mundaverat,
Malmundarium, quasi a malo mundatum,
placuit eum appellare. Exstruxit autem illic oratorium,
itemque habitacula in usus servorum Dei,
auxitque ea, | null | dc42b8f8-6b48-48fb-a3a7-2077e839d16a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quae ad Dei cultum spectarent.
XIII.
Sed cum is locus in Agrippinensi parochia
situs esset, coenobium suscepit constituendum, quod
suae dioecesis limitibus contineretur. Procedens igitur
inde quasi ad duo millia versus Occidentem,
Callam rivulum, qui parochiis conterminus est, transiit,
et ad Amblavam fluvium in cujusdam montis
confinio substitit. Atque ibi aliquandiu commoratus,
multa de se sanctae conversationis exempla dedit,
quemadmodum possunt qui volunt nosse ab incolis
id referentibus. Etsi autem locus ille multos haberet
fontes, tamen quod angustus esset, nec officinis
necessariis sufficeret, ad Orientem reflectit gressus;
parumperque procedens, videt locum spatiosiorem,
futuroque operi accommodatiorem. Ibi ergo labori
coepit instare attentius, aderatque illi, ut in talibus
solet, divina virtus, qua factum est ut voluntatem
effectus sequeretur. Porro quod ferae eo undique seu
ad stabulum, vel potus vel pastus causa, confluerent,
antiquitus ille locus Stabulaus dictus fuit. Quod nomen
vir sanctus minime censuit immutandum, sed
et dici et esse voluit stabulum fidelium animarum,
eo tanquam ad aeternae vita pascua deinceps properaturarum.
Porro fratribus quos illic vir Dei
Dei ad praesens congregaverat, non parvum saepe
terrorem attulit strepitus ferarum eo catervatim
accurentium; ita ut cum horrore quodam ad beatum
Remaclum illi operi insistentem confugerent, quidque
sibi adversum eas diaboli machinas praesidii
capiendum esset inquirerent. Quos ille benigne considerans
et confirmans: « Credite inquit, in Domino,
filioli, fideliter: ejus mandata sectamini inviolabiliter:
mentem a cogitationibus, quae sunt sine intellectu,
servate liberam; animas vestras castificantes,
Domino puram impendite servitutem: sine intermissione
orate; vespere, mane, et meridie psallite:
lectioni saepissime vacate, frontes vestras crucis
communite signo, ejus virtutem vestris imprimite
animis; et confestim insidiae et machinamenta
tetri hostis in nihilum redigentur, et ferarum per
quas putat se ad vos oppugnandos invenisse aditum,
horror omnis facesset. His enim modis etiam ante
nos infestabat Aegypti, Thebaidis et Nitriae eremos
incolentes, quorum utinam nos vel qualescunque
possimus inveniri sectatores. Habet ille mille nocendi
artes, nec desunt ei innumerae fallendi viae. Sed
nos non ignoramus dolos et fraudes ejus, qui etiam
per muscas quandoque nos impugnat. Nos vero
Christi servi, quo illius incursatione crebrius premimur,
eo magis assurgimus, fortiter illi resistentes.
Expertus Satanas pertimescit initia recte vivere
instituentium, vigilias, orationes, jejunia, mansuetudinem,
patientiam, voluntariam paupertatem, vanae
gloriae contemptum, humilitatem, misericordiam, et,
praecipue, purum erga Christum amorem. Quamobrem
ut leo in spelunca, insidiatur ab occulto
vos ut a proposito deterreat. » His et ejus generis
aliis verbis eorum animos ad Dei cultum promptiores
effecit et adversus tentationes omnes confirmavit.
XIV.
Postea, institutis operum perfectis, quid agerent
exposuit, atque ita Tungros vel Trajectum se
recipiens, ad pastoralis officii curas animum intendit.
Non multo post rex ea didicit constructa monasteria
et immensas omnipotenti Deo gratias
egit; et quia ecclesiae recens aedificatae, episcopali
benedictione indigebant, beatum Remaclum accersiens,
tam eam quae erat Coloniensis paroechiae,
annuente venerabili Cuniberto episcopo, quam illam
quae nostrae dioecesis est, ab eo voluit solemniter
consecrari, ut cujus dispositione et ingenti studio
conditae erant, ejus etiam opera pontificali benedictione
afficerentur. Nec vero ad has res vir sanctus
ullas moras attulit; qui sane et regi et proceribus
adeo charus erat, tantaeque apud eos existimationis,
ut nihil quod magni esset momenti, absque ejus
consilio fieret. Atque ea causa, missarum peractis
solemniis, utrumque monasterium Grimoaldus majordomus,
illius tradidit solertiae et industriae gubernandum:
simul indicans ei, si qua essent monachis
necessaria, ea regem suppeditaturum, ubi
per ipsum de iis certior esset factus. Ita nimirum
sanctus sacerdos remotioris vitae sectandae et
captandae soll citudinis, uti semper optarat, Deo
annuente occasionem adeptus est: et licet summa
cum difficultate, impetravit tamen tandem a rege,
ut alius ipsi successor daretur, ipse vero diu expetitam
posset eremum adire, ubi remotus a curis
saecularibus, liberius rebus divinis et coelestibus
inhiaret. Proposuit regi et optimatibus S. Theodardum.
cujus erat vita probata, oravitque ut is suas
expleret vices, et sibi subrogaretur antistes. Tum
vero dici vix queat quantus ob ejus recessum luctus
exstiterit, quam moestos et afflictos reliquerit, quibus
vitae semina | null | 9d0aaaad-8640-43c5-8fc8-c1ed519cd3af | latin_170m_raw | null | None | None | None |
praebuerat: cum viderent illi se tali
patre, tantoque doctore orbari. Omnis aetas, uterque
sexus dolorem animae testabatur lacrymis, et
eum abeuntem deducentes, magnis vocibus dicebant;
Heu! miseros nos, quidnam acturi sumus,
qui tanto pastore destituimur? Unde nobis suppetet
consolatio illo amisso, qui miseriarum nostrarum
fuit praecipuum levamentum? Quis porro nobis
medebitur, quando ille nos deserit, qui nostris
doloribus praecipue novit facere medicinam? quae
nobis salutis spes reliqua est, tanti patris praesentia
carituris?
XV.
Eorum vero lacrymis et querimoniis permotus
vir Dei, his fere verbis eos consolabatur: Nolite,
quaeso, filioli, animi mei propositum vestris lamentis
retardare. Habetis Deum pastorem et patrem intra
vos, qui benignissime consolabitur vos in rebus duris
et adversis. Ne quid autem etiam extrinsecus desideretis,
providimus vobis filium nostrum Theodardum,
in omnibus probatum, qui diligentissime saluti
vestrae invigilabit, et tritici mensuram vobis summa
fide dispensabit. Cujus prudentiam cum vobis non
dubitem sufficere, cupio optatae me dare solitudinis
et in praesentia illius Majestatis omnia contemplantis
habitare mecum. Ad haec responderunt, qui inter
eos erant prudentiores: Vide etiam atque etiam,
beatissime Pater, quid agas; attende qua nos ignominia
afficias? Gregem quem semel pascendum
susceperas, ut habent sanctorum Patrum statuta,
nisi infirmitate cogente, et nisi sponte tua id facias,
relinquere tibi non licet. Nam dum episcopus vivit,
quem ab officio suo valetudinis imbecillitas, non
crimen, revocat, alium illi subrogari, nisi ipse prius
recuset, et petitionem scripto probet, nulla ratio
permittit. Etiam mente capto, si aegritudo suam habeat
per intervallum remissionem, non debet alius
substitui, nisi ipse annuat. Quod si nunquam fit
mentis compos, persona fidelis ac probatae vitae
eligenda est, quae dumille vix erit vices ejus impleat,
et defuncto tandem succedat. Hanc Patrum viam
si quis tenere nolit, is et uxorem dimissam moechari
facit, et ei qui sic dimissam duxerit, adulterii notam
inuret. Hac igitur ratione vide, Pater sanctissime,
quantum gravetur judicium tuum, quidve nostra
fama accipiat detrimenti. Crimen tibi nullum intenditur,
ob quod si convictus sis deponaris. Morbus
te non premit, cujus causa tanquam repudium
exhibens a tuo ministerio suspendaris. Itaque petitionem
tuam, qua cupis tibi fonctionem hanc abrogari,
licet scripto confirmes, rejicimus: alium,
qui tuasgerat vices, prorsus non admittimus; tantum
abest ut alium tibi viventi succedere patiamur:
Pater, tu nobis datus es legitima successione; nos
non adulterini sed legitimi filii et dici et esse percupimus.
XVI.
Advertisti jam ubi praegravetur judicium
tuum: accipe, quaesumus, unde existimatione nostrae
ignominiae nota inuratur. Ut nos recte atque
ordine deseras, nullae tibi causae suppetunt. Primum
quod minime sumus adulterini, ut jure nos relinquas.
In catholicae Matris gremio a te sumus excepti:
nunquam credulas aures perverso dogmati adhibuimus.
Et si fortassis etiam ea in parte peccassemus,
tu nobis mederi debueras. Deinde ut alio te
conferas, nulla te nostra persecutio compellit. Quod
si vero Dominus permittit fugere, dum saevit persecutor
certe infirmorum, nec satis perfectorum
est ea consolatio, multi sancti patienter
tolerarunt malorum improbitatem, et sua patientia
illos curarunt. Postremo tum fugiendi, non aequo
animo ferendi sunt mali, cum nulli adsunt boni,
quibus prodesse queas. Sed heu! miseros nos qui
dum tua hominis perfectissimi praesentia destituimur,
in eam infamiae suspicionem vocamur, te non
modo studiorum nostrorum pertaesum esse, sed
etiam pravis actionibus nostris expelli; tuo tanti
viri recessu haud obscure significante nullum apud
nos bonum superesse. Nihil jam reliquum est, nisi
ut calumnientur obtrectatores, augurentur maledici,
successores tuos non modo ejiciendos, sed etiam
morte afficiendos, quando et tu te a nobis subducis,
et beatus Amandus, decessor tuus, pulverem pedum
in nos excutiens, a nobis recessit. Verum Deus
omnipotens, facilis ad ignoscendum, cum objurgavit
prophetam, ob hederam subito arescentem male
contentum (Jonae IV), satis declaravit se longe aegrius
laturum si pereat creatura ipsius, seque malle
poenitentiam malorum quam mortem (Ezech. XVIII).
XVII.
His verbis commotus vir Dei, tacitus
apud se cogitans aliquandiu, tandem in haec verba
prorupit: Nolite, fratres mei, id genus verbis me
perstringere | null | 1d37c811-5690-4d6e-b163-eb599d996324 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Equidem non moleste fero deplorare vos
apud me dispendia vestra; sed ferre non possum quod,
tanquam injuria affecti, mecum expostulare vultis.
Non ego vos adulterinos haberi volo, et quod ea causa
discesserim a vobis: nec tam male sentio de vobis ut
existimem me nullum fructum posse apud vos proferre
atque idcirco alio me transferam, ubi fructus major
spes affulgeat. Sed neque mihi id tribuo; perfectum
me esse tantum abest, ut perfectissimus videri
velim. Nec meo judicio perfectorum est, a coeptis
non discedere, et se extendere in anteriora; actuosae
vitae cum Martha insistere, ad contemplativam
vero cum Maria ferventer non aspirare; et si se
offerat occasio, actuosae vitae potius renuntiare,
quam contemplationi non cupidissime incumbere.
Domino me adjuvante vos mihi commissos, ut potui
gubernavi, ut labor meus vobis fructuosus esset,
magna instantia rogavi. Nec me taedio afficiunt studia
vestra, nec offendit pravitas, quae nulla est,
actionum vestrarum. Hoc unum superest, ut talentum
quod in vobis gaudeo cumulatum, alio conferam
magis magisque cumulandum, ut vestra
abundantia illorum inopiam suppleat. Fecerunt
hoc ante nos etiam sancti homines, quorum
utinam nos vel extrema merita aequare possimus:
e quibus plerique majoris utilitatis causa
ad alias Ecclesias se transferri passi sunt; nonnulli
spe uberioris meriti ultro commigrarunt. Postea
vero, si se sentirent vel parum proficere, vel suam
operam non admodum necessariam, sese subduxero
et ad majores labores suscipiendos obtulere; quippe
qui, ut fortissimi pugiles Christi, intra quietis claustra
teneri nollent, sed in apertum certaminis campum
ultro prosilirent; non desertores pugnae spiritalis
effecti, nec instar mercenariorum ad luporum
conspectum fugientes, sed fortiter congressuri; eo
sponte se ingerentes, ubi aut rarior esset adversus
hostes certantium numerus, aut ipsi hostes acrius
et propius imminerent. Nec tamen ego, filioli, horum
mihi virtutem arrogo, non me illorum meritis
parem temere assero. Quod si vero successoris nomen
ferre non potestis, sit sane cooperator meus.
Neque me putetis [a] vobis absentem fore, qui, tametsi
ad alios instituendos proficiscor, non tamen extra
hanc dioecesim excessurus sum. Non longe a vobis
abero: si quis casus evenerit, licebit consilii causa
ad me accedere; ubi et pro peccatis vestris intercessorem,
et omnium quae vobis necessaria sint,
quaeque vos angant, tanto sollicitius memorem habebitis,
quanto ero a curis popularibus remotior, et
propterea ad divina contemplanda expeditior et
studiosior. Olim Moyses in monte stabat, et, Israel
cum Amalechitis pugnante, non armis sed precibus
certabat, efficiebatque ut tanto esset in conflictu
Israeliticus populus superior, quanto ipse Deo in
oratione propinquior, et a strepitu praeliantium remotior.
Et mihi, charissimi, deliberatum est illic
divinae contemplationi attentius inhaerere, ubi me
saeculares tumultus minime interturbent. Ad hanc
rem me incitat beatus Joannes Baptista, qui etiam
in tenera aetate maluit inter feras degere, et earum
cibo vesci, quam apud suos manere cives, ne vel
otioso sermone se contaminaret. Habeo etiam ad
hanc vitam egregium ducem Moysen, cui optatus
fuit in vasta eremo divinis frui colloquiis, quam
Aegyptiorum opibus et deliciis enervari. Elias quoque
et Eliseus caeterique prophetae, studio contemplationis
insignes, etiam reges domuerunt. Abraham,
omnium pater credentium fide effectus, huc me invitat,
cujus jam antea secutus exemplum, contempto
natali solo, res facultatesque omnes abjeci.
Denique ipsius Domini Salvatoris exemplo provocor,
qui, cum teterrimo hoste conflicturus, solitarius
ad eremum abscessit. Cujus misericordia et benignitate
utinam fiat ut et ego illic improbi hostis fraudes
proterere, de illic instituendis lucra cumulare,
et vestrae saluti meis precibus aliquid utilitatis adferre
queam! Ita beatus Remaclus dolores suorum
lenivit, et querimonias sedavit, ac deinde suo perrexit
itinere.
XVIII.
Postquam autem ea res innotuit tum prope
tum procul degentibus religiosis viris, quorum
Deus animos permovit, coeperunt undique ad eum
seu apes ad alvearia confluere, nonnulli se omnipotentis
Dei servituti addicere, et levi Salvatoris jugo
colla supponere, quidam liberos suos liberalibus,
imo vero monasticis imbuendos disciplinis atque illic
Christo perpetim servituros offerre; multi de suis facultatibus
et reditibus sanctis necessaria ministrare.
Inter quos etiam Dominus et Pater Papolenus [ #al.,@#
Babolenus] ad eum, invisendi quidem causa, venit, | null | 67f0cfc8-871d-45f8-9e05-b89347fb43a1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sed ejus inhaerere magisterio. quam domum redire,
maluit. Susceptus est a beato Remaclo officiocissime,
et vixit apud eum sine offensione, quique instruendus
eo venerat, complures suis exemplis ad virtutis
studium incitavit. Cernens id beatus Remaclus, secumque
cogitans ea causa missum eum fortassis a
Domino, rogavit eum ne ab ipso discederet: tum
propterea ob fratres in disciplina continendos, Malmundariensi
coenobio, cujus monachi S. Benedicti
instituto vivebant, salva in omnibus auctoritate sua,
eum praefecit. Atque inde Stabulaus reversus, ad
majora virtutum opera se accinxit, suisque exemplis
permultos ad sui imitationem pertraxit.
XIX.
Quis apud illum tristitiam non mutavit in
gaudium? Quis iram animi tranquillitate et pace
non depulit? Quis orbitatis luctum ad ejus conspectum
non cohibuit? Quis non, paupertate pressus,
ejus sermonibus ita sublevatus est, ut et divum
opes despiceret, et sua inopia laetaretur? Quis,
laborum onere praegravatus, ejus non est adhortatione
erectus? Quis adolescens, saevientis libidinis
igne succensus, non confestim, ad ejus admonitionem
saluberrimam, pudicitiae cultor exstitit? Curabat
vexatos a daemonio: illicitis cogitationibus
aestuantes ab opere malo retrahebat, docens eos
ad petram Christum allidere. Noverat quo quisque
laboraret morbo, et, ex vitae meritis singulos existimans,
pro ratione morborum adhibebat reprehensiones.
Interea crescebat illi divini amoris studium
et ardor, monasticaeque disciplinae rigor inflexibilis.
Quam vero in caeteris ejus monasterii officinis
omnis fuerit peccandi interdicta facultas, testis est
vel solus dormitorii locus; testis est et sanctus
Lambertus, qui, e sua pulsus sede, eo potissimum
confugit, quod non esset nescius illic vel maxime
sanctae religionis vigere cultum; testis quoque est
crux lapidea, ad quam ob strepitum labentis calcei,
quo fratrum quies fuit interrupta, ire jussus nocte
media, usque in crepusculum sub illa stetit, psalmodiaeque
et precibus vacans, atque frigus contemnens,
et nives calcans, sanctitatis suae certa indicia
dedit. Sed de his alias.
XX.
Porro autem crescente religione crevere
etiam Ecclesiae illius proventus. Ubi enim rex Sigebertus
eum audivit fratrum fervorem erga Christi
cultum, beatum Remaclum evocans, praeter ea
quae prius dederat, et vir illustrissimus Grimoaldus
obtinuerat, unde etiam hactenus fratres vixerant,
ex consensu fidelium suorum, tam episcoporum
quam procerum supra dictorum, in honorem Dei et
cultum sanctorum Petri et Pauli apostolorum et
beati Martini: quibus ea loca dicata erant, permisit
beato Remaclo ut in usus servorum Dei, quo deinceps
quietius viverent et absque vicinorum impressione
soli Deo liberius vacarent, per utriusque monasterii
circuitum duodecim leucae designarentur,
intra quorum limites quidquid haberetur, ab solis
utriusque coenobii colonis excoleretur. Dicitur
autem leuca apud Gallos spatium mille quingentorum
passuum, id est, duodecim stadiorum. Eam
donationem testamento confirmatam, et annuli
regii impressione consignatam, sanctus vir libenter
accepit, et reverenter conservavit. Deinde
anno decimo quarto regni sui idem rex
legavit testamento beato Remaclo quaedam in Aquitania,
puta telonium in portu Vetraria ad fluvios
Taunacum et Ittam; itemque portum Sellis et Vogatium
ad flumen Ligerim, cum omnibus ad eum
attinentibus. Quod quidem testatur scriptum, ejus
manu subsignatum: « Sancta, inquit, ac venerabilia
monasteria, Stabulaus sive Malmundarium cognominata,
ubi vir venerabilis Remaclus episcopus et
abba, Christo auspice, praeesse videtur; quae vir
illustris Grimoaldus majordomus in honore sancti
Petri ac sancti Pauli, vel sancti Martini, seu caeterorum
sanctorum, suo opere in vasta eremi Ardennensis
construxit; quemadmodum nos loca ipsa ad
ipsa monasteria aedificanda pro nostra praeceptione ex
foreste nostra concessimus; quae, licet gratia Christi
sint ditata, mundanam substantiam cernuntur parumper
habere: ideo, divina inspiratione commoniti,
decrevimus aliquantulum de fisco nostro ad ipsa
monasteria respicere et consolari; » et caetera quae
in eodem scripto (auctor vocat praeceptum) sequuntur.
Denique in fiscis, quae monasteriis illis adjacent,
decimas illis dedit, quas etiamnum ea monasteria
obtinent.
XXI.
Post haec rex ille, cum Austrasiae regnum
praeclare rexisset, diem clausit extremum. Porro
Grimoaldus majordomus, sive praefectus palatii, vel
ut alii volunt magister equitum, sub praetextu munerum
accipiendorum, a Clodoveo fratre Sigeberti
Parisios evocatus illic retentus est quod filium
domini sui Sigeberti, quem in suam fidem susceperat,
ut eum patri regno substitueret, clericum
effecisset sive totondisset, suum filium regem | null | ea652e48-b2d0-4f12-a1d8-899220aa28d4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
volens constituere. Clodoveo quoque defuncto,
Clotarius filius ejus in Occidente, frater Clotarii
Childericus in Austrasia regnarunt. Hunc ergo
beatus Remaclus adiit, et, quod patruus ipsi donasset,
ut confirmaret petiit. Rex libens annuit, et, ut
vir Dei petierat, ejus successorem Theodardum et
Odonem domesticum jussit ejusdem mensurae solum
remetiri: cujus partem dimidiam sibi rex servavit,
reliquam usibus servorum Dei testamento
addixit et confirmavit. Quod quidem virum Dei prudenter
admodum fecisse constat, ut, si fortassis successores
ejus aliquando minus possent, minori negotio,
quod minus esset, sine invidia et infestatione
vicinorum liberius sibi vindicarent. Obiit vero
etiam Clotarius rex, et ad Childericum monarchia
devoluta erat. At ille postea, propter morum insolentiam
interfectus, fratrem Theodoricum habuit in
Occiduis regni partibus successorem, cui magister
equitum fuit Ebroinus. Horum tyrannidem aversati,
Austrasiani Pipino principi studebant et parebant. Is
ubi didicit in supradictis monasteriis cultum religionis
augeri, duas ex fiscis suis villas in usus mensae servorum
Dei, unam in Harbanio, alteram in Arduenna,
pro Dei et S. Remacli, [reverentia. ED. PATROL.]
attribuit. Sub horum tempore ferunt eum Romam
profectum, sancti Petri aliorumque sanctorum suffragia
imploraturum, atque illi tandiu in preces et
jejunia incubuisse donec, divina et angelica consolatione
fretus, quamdam reliquiarum ejusdem
beatissimi apostoli partem meruit obtinere; quae
quidem apud nos auro gemmisque ornatae praecipuo
cum honore asservantur. Quod licet quibusdam fortasse
incredibile videatur, nos, qui incomparabilem
illum veneramur thesaurum, multa in earum praesentia
divinitus vidimus beneficia praestari: quae
poterit qui volet in libro virtutum sive miraculorum
ejus lectitare.
Jam vero senior beatus Remaclus, sed moribus
tamen quam annis maturior, diem vocationis suae
sentiens imminere, tempusque adventare quo
compensaret honor in coelis quod labor trivisset
in terris, subditos suos ad se accersit, et tum
ipsius obitu tum sua desolatione moerentes ita
consolatus est: Ecce Patres sanctissimi, ecce fratres
charissimi, quos habeo affixos intimis visceribus
meis, pars dimidia animae meae: ego viam
universae carnis ingredior, nec ad vos deinceps rediturus
sum. Vestra itaque, quos desero, solitudo me
habet sollicitum, non mea abitio, qui Deo me consolante
confirmor. Non me terret conditio communis
mortalium omnium, quando etiam tota sapientis
vita, quaedam [mortis] debet esse commentatio.
Non potest foeda mors accidere viro forti, non immatura
sapienti, non misera eam providenti. Vestra
me teneritudo, quos adhuc expediret solidioribus
informari disciplinis, non parum movet: vobis
prorsus timeo, ne, si lupi rapaces incurrant, nemo
sit qui eos repellat. Equidem haec monasteria
Deo et sanctis ejus dicavi, vestrisque usibus accommodavi,
vestra in hoc usus opera forti et fideli.
Quid autem in posterum eventurum sit, incompertum
est mihi. Videtis sane quo loco res nostrae
sint, et quam sit hic mundus in maligno positus.
Si quid igitur potest apud vos oratio mea, curate,
obsecro, ne ab ea integritate, quam in vobis efficere
volui, ullo unquam errore abducamini: sed sitis
semper in Christo conjuncti et unanimes, quemadmodum
et Patrum traditione, et Scripturarum sanctarum
lectione, et mea sollicita adhortatione
accepistis. Ex vestris manibus nunquam deponatur
sacra lectio, sed in ea sit vobis jugis meditatio.
Ut enim ager, quamvis fertilis, sine cultura non
potest esse fructuosus: ita nec sine doctrina animus.
Nostis illud, docto et erudito homini vivere,
esse cogitare. Orationi frequenter incumbite:
pro culpis humana fragilitate admissis Deum deprecamini;
ne alias deinceps admittatis, sed etiam
accurate, ne id fiat invigilate. Si quis enim socordiae
et ignaviae se dederit, frustra ille Deum imploraverit.
Vobis virtus sit, vitium fugere, et sapientia
prima, stultitia caruisse. Pudor, justitiaeque
soror incorrupta fides, nudaque veritas, vestris
in cordibus sibi domicilium vindicent, ut qui facta
vestra conspiciunt, ad imitationem provocentur.
Veram peccatorum confessionem faciatis Deo et
praelatis vestris: tentationum impressiones in ipso
primo aditu detegatis. Stultorum enim praeposterus
pudor dum celat ulcera, illis majores subministrat
vires. Obedientiam majoribus exhibete, coram
institutionibus animos accommodate. Tunc
enim quique recte vivit, si curat id esse quod audit.
Ab omnibus, quae ira suggerit, vobis temperate;
solus enim est triumphus innocentiae, | null | 7cbee35f-0d65-439e-a600-39bcd29caac4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
non peccare
cum possis. In optimis quoque temperantiam
quamdam adhibete. Est enim modus in rebus,
sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit
consistere rectum; et metiri se quisque
suo pede, suoque modulo debet. Nemo alteri injurius
sit: accipere enim, quam facere, praestat
injuriam. Patientiam, quae miseriarum portus est,
amplectimini, nemo enim adeo barbarus est ut
non possit mitescere, modo culturae patientem
commodet aurem. A nullo labore, qui sit a praefectis
vestris vobis impositus, absterreamini:
quia omnes etiam duri labores, contentione fiunt
tolerabiles, et usus sive consuetudo laborum, etiam
dolores facit magis patibiles. Segnitiem prorsus fugite:
non enim ignavas mentes facile comitatur virtus.
Superbiam vel maxime respuite, ut vera possitis
libertate potiri. Non enim ille liber censendus est,
cujus animum superbia occupat. Castitatem sectamini,
omnis namque ponderatio, ut ait Scriptura
divina, non est digna continentis animae. Prosperi
successus, qui etiam sapientium animos fatigant,
non vos delectent; nam qui plus nimio delectatur,
rebus secundis in diversa mutatis quatietur. Ante
omnia pacem et concordiam servandam admoneo,
ut sicut in duobus estis monasteriis congregati, ita
gemina vobis ferveat dilectio, Dei et proximi; cumque
sit unus vobis pastor praefectus, nullo unquam
scandalo aut schismate vos dividi patiamini (Eccli.
XXVI). Non vos ossa consumens vastet invidia, namque
invidus alterius rebus macrescit opimis, et invidia
Siculi non invenere tyranni majus tormentum.
Si minores fortasse adsint facultates, nolite
conqueri. Pauper enim non est, cui rerum suppetit
usus: et ipsa nos natura quotidie admonet, quam
paucis, quam vilibus, quam parvis egeat. Non opibus
mentes hominum curaeque levantur.
Haec sunt charissimi, quorum vos admonitos volui,
tanquam ultimum vale vobis dicens, jam jamque
e vita abiturus. Vos curate, et tanto arctius vestris
inhaereant pectoribus, quanto majorem ex meo recessu
molestiam capitis. Quae si apud vos fructum
aliquem offecerint, maximo me gaudio officietis.
Simul autem cogitetis, vos quoque morituros, et
ita tempus poenitentiae agendae collatum, ne, quaeso,
inaniter labi patiamini. Veniet, veniet ille dies, cum
frustra desiderabitis horae usuram. Dum ergo tempus
est, operamini bonum ad omnes (Gal. VI). Mors ultima
linea rerum est. Perpetuus nulli datur usus,
et haeres haeredem alterius velut unda supervenit
undam. Pulvis et umbra sumus: omnes una
manet mors, et calcanda semel via lethi. In bonis
autem operibus et recte factis si hinc decesserimus,
beati erimus, una cum corporibus etiam omni cupiditate
et aemulatione absoluti.
His suavissimis iisque extremis sermonibus moerorem
illorum lenivit. Deinde modica correptus febre,
cum se sacrosancti corporis et sanguinis Domini
viatico confirmasset, inter charissimorum
filiorum manus animam reddidit Creatori, post
diuturnam Christo exhibitam servitutem. Vetus Israelita,
egressus ex Aegypto, spoliato vicino, aucta talenta
reportavit. Corpus ejus, honorifice curatum, cum multa
psalmorum et hymnorum melodia in beati Martini
oratorio quod ipse extruxerat humatum est; ubi
etiam aliquandiu jacuit, miraculis interim testatum
efficiens se apud Dominum vivere. Successit illi
dominus Papolenus, vir apostolicus, cujus supra
fecimus mentionem: Papoleno Sigolinus, beati patris
judicio aeque approbatus: Sigolino Goduinus annis
et morum maturitate grandaevus, qui sancti viri
corpus transtulit, et in Ecclesia B. Petri reposuit,
lectumque illius auro et argento ornandum curavit.
Ubi, per ejus merita, multa usque in praesens Dominus
miraculorum signa efficit, quae illic conscripta habentur
in laudem et gloriam praepotentis Dei, qui est
benedictus in saecula. Amen. | null | 873994f4-bce0-467f-ba47-cce9480c0074 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
#Exemplum instrumenti, cujus tenor talis est:@#
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, anno,
Deo propitio, pontificatus domni Gregorii quinti
et universalis papae in apostolica sacratissima beati
Petri apostoli sede tertio, atque imperante domno
Ottone tertio juniore anno tertio, die tricesimo
mensis Novembris, indictione decima, Ravennae.
Pastoralis ac pontificis domni et sanctissimi et beatissimi
Gerberti archiepiscopi sanctae Ravennatis Ecclesiae,
et investitor meo providentia atque respectio,
qui licet mihi indigno famulo tuo, nullis suffragantibus
meritis, suae laudis suaeque pietatis clementia,
sicut et omnibus subjectis suis, mihi largiflua suae
misericordiae viscera clementer impendere, respirante
illi divina virtute, dignatus est super me affluentem
suae pietatis misericordiae exhibere, et me licet
indignum et immerito et in coenobio sancti Apollinaris
Christi martyris ad conservandam sancti Benedicti
regulam, et ad custodiendam secundum meam
intelligentiam et possibilitatem gratia operante divina
constituere me abbatem dignatus est. Idcirco ego
presbyter et monachus, et electus a congregatione
monasterii Sancti Apollinaris, quod vocatur ad Classem,
promitto per hoc sanctum altare et sanctas
ibidem conditas reliquias, et haec sancta Dei quatuor
Evangelia, quia ab hac hora inantea fidelis sum
et ero omnibus diebus vitae meae sanctae dominae
meae Ravennati Ecclesiae, et tibi domno meo Gerberto
archiepiscopo Ecclesiae sanctae Ravennatis per rectam
fidem tuisque successoribus in perpetuum, et omnem
jussionem, voluntatem, seu consuetudinem sanctae
Ravennatis Ecclesiae polliceor secundum meum posse
completurum esse, et cum inimicis vestris nunquam
ad damnitatem sanctae Ravennatis Ecclesiae et vestram
infidelitatem me sociabo, sed totis viribus meis
contra illos stabo pro vestra fidelitate, et quidquid ab
illis scire potuero, aut per me, aut per meum missum
nuntiare vobis, aut vestris fidelibus, studebo
cito ut potuero; et bene polliceor ut nunquam
diebus vitae meae aut ad papam, aut ad majorem
vel coaequalem patriarcham, aut ad imperatorem, aut
regem vel aliquam personam majorem, vel minorem
vadam, aut missum mittam contra sanctam vestram
dominam meam Ravennatem Ecclesiam, aut contra
vestram vestrorumque voluntatem agens per nullum
ingenium sine vestra vel vestrorum successorum licentia.
In festivitatibus quoque sanctorum martyrum
Apollinaris et Vitalis omni anno ad synodum secundum
antiquam consuetudinem occurrere promitto,
excepta causa infirmitatis et itineris. Et de rebus
monasterii Sancti Apollinaris, in quo me ordinare
disponitis, ad nullam minorationem ab hac hora in
antea aliquam scripturam aut chartam facere praesumam,
nisi tantum per libellos aut emphyteusim
bona renovanda, sicut per nostros antecessores
firmiter sunt, seu prout melius posuero. Res ejusdem
monasterii et possessiones omnes ad meliorationem
renovabo, et ea loca quae ad pensionem data
sunt completa haereditate contrahentium in salario
jure, prout valuero, administrandas fruges recolligere
totis viribus repromitto, quod ut vere ab omnibus
credatur, et in futuro tempore a me observetur,
manu propria scripsi.
Ego Petrus monachus, et presbyter et abbas monasterii
Sancti Appollinaris in Classe, in hac promissione
manu propria scripsi.
Et ego Artusinus notarius exemplavi.
#Exemplum instrumenti, cujus tenor talis est:@#
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, anno,
Deo propitio, pontificatus domni Gregorii quinti
et universalis papae in apostolica sacratissima beati
Petri apostoli sede tertio, atque imperante domno
Ottone tertio juniore anno tertio, die tricesimo
mensis Novembris, indictione decima, Ravennae.
Pastoralis ac pontificis domni et sanctissimi et beatissimi
Gerberti archiepiscopi sanctae Ravennatis Ecclesiae,
et investitor meo providentia atque respectio,
qui licet mihi indigno famulo tuo, nullis suffragantibus
meritis, suae laudis suaeque pietatis clementia,
sicut et omnibus subjectis suis, mihi largiflua suae
misericordiae viscera clementer impendere, respirante
illi divina virtute, dignatus est super me affluentem
suae pietatis misericordiae exhibere, et me licet
indignum et immerito et in coenobio sancti Apollinaris
Christi martyris ad conservandam sancti Benedicti
regulam, et ad custodiendam secundum meam
intelligentiam et possibilitatem gratia operante divina
constituere me abbatem dignatus est. Idcirco ego
presbyter et monachus, et electus a congregatione
monasterii Sancti Apollinaris, quod vocatur ad Classem,
promitto per hoc sanctum altare et sanctas
ibidem conditas reliquias, et haec sancta Dei quatuor
Evangelia, quia ab hac hora inantea fidelis sum
et ero omnibus diebus vitae meae sanctae dominae
meae Ravennati Ecclesiae, et tibi domno meo Gerberto
archiepiscopo Ecclesiae sanctae Ravennatis per rectam
fidem tuisque successoribus in perpetuum, et omnem
jussionem, voluntatem, seu consuetudinem sanctae | null | c9680a43-a0fc-4c4d-8562-a244a21a4705 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Ravennatis Ecclesiae polliceor secundum meum posse
completurum esse, et cum inimicis vestris nunquam
ad damnitatem sanctae Ravennatis Ecclesiae et vestram
infidelitatem me sociabo, sed totis viribus meis
contra illos stabo pro vestra fidelitate, et quidquid ab
illis scire potuero, aut per me, aut per meum missum
nuntiare vobis, aut vestris fidelibus, studebo
cito ut potuero; et bene polliceor ut nunquam
diebus vitae meae aut ad papam, aut ad majorem
vel coaequalem patriarcham, aut ad imperatorem, aut
regem vel aliquam personam majorem, vel minorem
vadam, aut missum mittam contra sanctam vestram
dominam meam Ravennatem Ecclesiam, aut contra
vestram vestrorumque voluntatem agens per nullum
ingenium sine vestra vel vestrorum successorum licentia.
In festivitatibus quoque sanctorum martyrum
Apollinaris et Vitalis omni anno ad synodum secundum
antiquam consuetudinem occurrere promitto,
excepta causa infirmitatis et itineris. Et de rebus
monasterii Sancti Apollinaris, in quo me ordinare
disponitis, ad nullam minorationem ab hac hora in
antea aliquam scripturam aut chartam facere praesumam,
nisi tantum per libellos aut emphyteusim
bona renovanda, sicut per nostros antecessores
firmiter sunt, seu prout melius posuero. Res ejusdem
monasterii et possessiones omnes ad meliorationem
renovabo, et ea loca quae ad pensionem data
sunt completa haereditate contrahentium in salario
jure, prout valuero, administrandas fruges recolligere
totis viribus repromitto, quod ut vere ab omnibus
credatur, et in futuro tempore a me observetur,
manu propria scripsi.
Ego Petrus monachus, et presbyter et abbas monasterii
Sancti Appollinaris in Classe, in hac promissione
manu propria scripsi.
Et ego Artusinus notarius exemplavi. | null | 168ffe76-8cad-48c6-b0fb-1111b8a6ee3c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ADMONITIO PRAEVIA.
Witigowo abbas Augiae divitis post Ruodmannum,
Sangallensibus infestum, annis 985-997 praefuit.
Cujus domi forisque gesta Purchart monachus
ex decreto Patrum Augiensium scribenda
suscepit, et anno 993 aut 994, incepta atque ad
hoc tempus usque perducta anno demum 996,
continuatione auxit, qua iter Ottonis III Romanum
verbo attigit. Liber, sub forma dialogi inter Poetam
et Augiam versibus hexametris scriptus, curas abbatis
in colligendis bonis monasterii dispersis, in
construendis adornandisque ecclesiis, recenset,
itinera ejus in obsequio regis facta et iter Romanum
leviter perstringit, et privilegia inde reportata memorat.
Versus quisque, quemadmodum supra in
Hrotsuithae operibus vidimus, duabus partibus
constat, in eumdem fere sonum exeuntibus.
Codex unicus ex monasterio Augiae divitis bibliothecae
Carlsruhanae illatus, referente socio doctissimo
et de re nostra optime merito v. cl. Molter,
consiliario intimo et bibliothecae praefecto, nobis innotuit
,
et serenissimi principis, Leopoldi Magni
Ducis Badensis, jussu flagitanti mihi transmissus,
jam editione nostra exprimetur. Est membranaceus
in-4tº autographus, manu saeculi X exeuntis exaratus,
ab auctore ipso hinc inde correctus, et calamo
paulo graciliori ad finem perductus. Habetur carmen
in codice n. CCV, olim signato, foll. 71-84.
Post Alcuini quaestiones in Genesim et Capitula
propositionum ad acuendos juvenes, atque interpretationem
parabolarum Salomonis praecedit, cujus
primae paginae partem adversam explet; sed libro
pauca ante saecula denuo compacto, ordo paginarum
turbatus est, ita ut quae hodie numeris 71, 72, 73,
84, continuis male signantur, ut sententiarum ratio
indicat, numeris 71, 72, 79, 80, 81, 82, 77, 78,
73, 74, 75, 76, 83, 84, signandae sint; quarum qui
dem 71-78 quaternionem, 79-82 duernionem efficiunt,
83 dimidiata est, 84 parte aversa Parabolarum
initium exhibet. Jam, justo ordine restituto,
poetam nostrum audiamus.
DE GESTIS WITIGOWONIS ABBATIS.
Reverentissimo Augiensium Patrum senatui, spiritalem
vitam in Christi dilectione possidenti, Purchart,
juxta tantae sublimitatis velle se ut inferiorem
in omnibus obedire.
« Cum totius fons sapientiae videatur derivatim e
vestri cordium fluentis emanare, atque virentia
prata vestrorum secundum apostolicam regenerationem
filiorum indaganter irrigare, miror, cur me
horum omnium stolidissimum, qui nec flosculo exarescentis
feni ulla ratione possum comparari, ad
tam sublime opus scribendum sicut in sequentibus
apparet eligere dignaremini. Sed me ut existimo
scire, vestra paternitas, semper pietatis visceribus
redundans, doluit me somno pigritiae deditum imis
incumbere, ac numquam ad aliorum matura studia
me ipsum provocando erigere; ac ob id, ut credo,
non pro idoneae artis peritia, sed ut otio vacanti
alicujus operis preberentur medicamina, injuncta
est mihi a vobis sequentium rerum ad explicandam
seriem, licet herilis, mihi tamen minus diserto impossibilis
oboedientia. Scripsi enim, vestra coactus
jussione, quando cepit, vel quomodo dominus noster
venerabilis abbas Witigowo virtutum studiis in hac
floruit potestate, quomodo etiam in suae prelationis
initio praedia nostra, tempore Ruodmanni abbatis
captivata pace, ab invasoribus direpta penitusque
vastata, in integrum adquirendo restituit, et quanto
ardore in servitio Dei flagrans, ad ipsa divina officia
celebranda qualia vel quanta aecclesiarum templa
in quibusdam ad nos pertinentibus locis constituit,
suisque de rebus opulentissime dotavit. Quid
enim per decem annos hujus jam prelationis regimen
subeundo in hoc loco fecerit sub aecclesiarum
structuris, et in variis diversi operis arcuum columnarumque
celaturis, in altaribus quoque et in crucibus
auro atque argento fabrefactis, illis quippe
preciosis monilibus mira gemmarum textura insertis,
non pretermittit intactum stilus haec omnia
scribentis. Et quod per singulos annos fecisse probatur,
in uniuscujusque operis consummatione
singulariter declaratur. Igitur sub quadam apellatione
loci personam feci meis assertionibus occurrere;
scribensque sub exametris versibus in pronum
currentibus, omnia studui, Deo adjuvante,
vestrisque orationibus, fine tenus perficere.--Sed
quia vestro, Patres reverentissimi, alligatus imperio,
licet me per nullum utilitatis incrementum
sciam subsistere, et tamen conatus sim me ad ea
quasi audacter objicere, quae etiam alii fortioris
ingenii expavescendo neglexere, rogo, ut in tam
audacibus ceptis non superbam aestimationem meae
protervitatis, sed pocius intueri velitis mei humillimam
intentionem oboedientis. Si qua etiam
reprehensio, quam multam esse non nego, latitantis
vitii | null | a5c852d9-cf9a-446e-89dd-43dd7995e1ff | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in hoc opusculo a vobis possit videri, hanc, ne
offendiculo fiat vera cognoscere volentibus, latenter
emendare dignamini. »
INCIPIT HIC TEXTUS PER DICTA POETICA SCRIPTUS,
FLOREAT IN QUANTIS ORNATIBUS AUGIA FELIX
HAC IN STRUCTURA, QUAM FECIT NOBILIS ABBA
DANS STUDIUM CHRISTO, QUI NOMEN HABET WITIGOWO.
POETA.
Inquisita refer, quid plores, Augia mater,
Auctrix cunctorum, Domino donante, bonorum;
Vertice crispantes aut quid divellere crines
Tu conare, genas aut dilaniare tenellas?
Quidve rigans lacrimis malas residere videris,
Vultu summisso, veluti sub carceris antro?
Quid pia mater, habes, quod sic tua tempora defles,
Aureolae pacis semper vernantia ramis?
An donis Domini vis sic ingrata videri,
Anne recordaris niteas quo stemmate lucis?
Ipse tibi talem quoniam concessit honorem,
Semet in orbe locus de quo non jactitat ullus.
Nam pietate sua sic disponente, remota
Omnibus e terris, spetiali pace quiescis,
Libertate potens, terrena negotia spernens,
Solius Domini tantum sociaris amori,
Quod libertatis laus creditur esse perennis.
Servitioque sacrae fervens devota Mariae,
Dignius in terris ejus thorus ipsa vocaris;
Quod speciale decus tibi contulit ipse benignus,
Inspirata sacro genuit quem Pneumate Virgo.
Cur non exultas, opibus quae plena redundas?
Quod super astra volat, quicquid maris unda ministrat,
Si quid gignit humus, tis suppeditatur in usus.
AUGIA.
Fili, quid loqueris? puer es, puerilia dicis.
Quid me vexari luctu mentiris inani?
Cum me despiciat sponsus solamque relinquat,
Acsi captivam, nullo solamine fultam.
POETA.
Ut mos est puero si nunc puerilia dico,
Est mihi dicendum, nulla racione silendum,
Numquam femineis credi debere querelis;
Sed de quo sperni videaris prode roganti.
AUGIA.
Credo, tui cordis non est presumptio talis:
Nescio sed cujus solamine tutus alius,
Plasphemas audes me contra mittere voces.
Non tamen hoc miror, cum sponso spreta relinquor,
Me vilem precii retinent quo judice cuncti.
Sed non sum vanis mulier clamosa querelis,
Perfectae fidei volo qui succumbere legi,
Pulcher apostolico quam laudat dogmate sermo
Dicens: « Vir talis qui non datur esse fidelis,
Debet salvari fretus muliere fideli. »
Et veniet tempus quando devictus amicus
Languet amore meo; remeat, stabilisque manendo
Congaudendo suae sua tollit gaudia sponsae.
Tuque tui similes, post foedera tanta, calones,
Non estis ausi me voce lacessere turpi.
POETA.
Qui sub jure tuo servili compede vivo,
Debeo, si merui, te precipiente feriri;
Nam decet ut propriis dicionibus ipsa fruaris,
Atque regenda regas tu, non aliena potestas.
AUGIA.
Non aliena mihi possunt haec jura videri,
In quibus ipsa potens sum sponsi sceptra capescens,
Tantum si stabilem mecum retinere valerem
Hunc preceptorem, virtutum flore nitentem,
Qui mihi totus amor sacer et moderaminis auctor
Claret, propterea sine quo non est mihi vita;
Nam sitis igne pio magis uror cumque bibendo.
POETA.
Cum stulte fusis a me sis lesa loquelis,
Territus inde meus coepit decrescere sensus,
Ac ad quae loqueris mihi surdo non patet auris.
Fac, rogo, quapropter, tibi quod sapientia mater
Suadendo jubeat, sonti tua dextera parcat;
In veniae donis mihi sit correptio dulcis.
AUGIA.
Esto securus, quoniam patientia virtus
Me docuit verae convitia spernere queque;
Rebus in adversis nec abessent prospera mentis,
Si sponsus solum vellet sibi vivere mecum
Continuus, stabilis, nusquam pergendo localis.
POETA.
De pietate tua confidens, obtima domna,
Ex his quae dixi veniam me posse mereri,
Quae nunc ignoro de te perquirere tempto.
Dic mihi, Ruodmanni post funera, patris amandi,
Qui diversorum tibi dotes auxit honorum,
Sed pro morte sua viduatis vestibus usa,
Quid sit quod thalamis iterum sociata fruaris.
Quis vel quantus erit, quem sic tuus ignis adurit,
Aut quando taedas celebrasti dic, rogo, tantas?
Quae sic obscurae me tunc tenuere latebre,
Quod non me tantis licitum fuit adfore festis?
AUGIA.
Haec si nosse velis, penetrale revisere mentis
Te jubeo; pateat tibi quod mea dictio firmat.
Quod me conjugiis iterato foedere cernis
Innexam, vita postquam privabar amata
Ruodmanni patris, mihi qui largitor honoris
Augebat dotes sub gaza divite pollens,
Ut ne mireris per dicta | null | ade1c291-b823-4705-ac00-7b261d540eee | latin_170m_raw | null | None | None | None |
futura moneris.
Nam me cum solam, nullo custode, relictam
Sentirent homines sub iniqua peste latentes,
In me, nullus erat quia vindex, arma movebant,
Rebus me patriis, eversis funditus arvis,
Privantes, tractu sub predae, flebile dictu!
Aequabatque solo me sternens dira cupido
Illorum, quondam caeli super astra levatam.
Ambicione pari necnon in pectore capti,
Predia sub scripto mihi tradita tempore prisco.
Nil sibi justiciae servantes, obtinuere.
Talibus in furiis impune furentibus illis,
Sedi deplorans, pectus manibusque cruentans;
Nam fuit augmentum luctus geminata malorum
Sors, funus patris, funestaque preda latronis.
Sed tamen e tanto tractabam plurima damno.
Inter tot casus defensor cum mihi nullus
Staret, quo talem possem superare laborem.
Devenere mei turbato corde coloni
Acciti de me, mihi consiliumque dedere
Utile, quod signis ratio firmabat apertis.
Nostrum communem nam me replicante laborem,
Illorumque mei per casus damna videri:
#Mater consiliis,@# dicebant, #utere nostris.@#
#Exagitent lites si te bellique furores,@#
#Nec tibi nec nobis nullius summa salutis@#
#Adsit, fautoris nec spes solatia dantis,@#
#Te magis obtamus, quod honestius esse probamus,@#
#Huic desponsari, cujus dicione tueri@#
#Possis, raptori maneas quam pastus hianti:@#
#Res etiam nostrae cujus munimine salvae@#
#Tutentur nobis sub pacis flore prioris.@#
Hunc ego conquirens, has coepi promere voces:
#Dicite, filioli, si vir queat unus haberi@#
#Inventus, mundo qui conversetur in isto,@#
#Talis vel tantus, virtutibus undique septus,@#
#Ut pacem capiam, cui certo foedere nubam,@#
#Atque fugans hostes nobis hucusque nocentes,@#
#Robur virtutis sponsi gerat ipse prioris.@#
Tunc monstrabatur, qui nunc superesse videtur,
Vir magni meriti, laudamine congruus omni,
Christo dilectus, domnus Witigowo vocatus,
Utilis in lingua, cui sancta sophya magistra.
Fecerat hunc omni doctorem celitus orbi,
Et bona quae verbis docet, haec colit omnia factis.
Nullius plectrum linguae, non organa vocum,
Nec quae de factis resonat scriptura beatis,
Enarrare valet pietas quam maxima constet
Huic domino patri, qui templum Pneumatis almi
Factus, divinae sedes est atque sophiae.
Hinc quoque consilii capiens munimina tanti,
Per regale datum, per pontificumque senatum,
Talibus electo meritis sum tradita sponso,
Qui decus omne mihi retulit mox dote recenti;
Ejus quin totum sub dextro jure sinistrum
Deficiens, in me nullam vim posset habere,
Ipse domi mecum si vellet vivere tantum,
Ut jam precinui, cessans hinc inde vagari.
POETA.
Quae modo dicuntur de te, si firma probantur,
Tristibus abjectis decet ut magis ipsa fruaris
Laeticia, munitor cujus manet iste senator,
Tantas vel tales cujus fert actio laudes.
Sed quos flendo canis grandi gemituque revolvis
Motus instabiles ejus gressusque vagantes,
Ni fallor, credo, dubia nec mente recondo,
Ejus pergentis non se res ducit inanis;
Tu, tam continuus quo tendat transitus ejus
Dic inquirenti tantum ratione patenti,
Menteque qua vadit res protinus ipsa probabit.
AUGIA.
Pulsat sepe viam diverso tramite tritam
Circumquaque vagus meus hic per devia sponsus.
Sepius ad regem cursum tenet ecce frequentem;
Quo per multorum morulas tardando dierum
Congaudet regi, quia collaetatur et illi.
Nam cum doctiloquum sapientia conderet ipsum,
Dicitur os regis, populorum lingua salubris,
Inter catholicas primas rutilando columnas;
Regum rectores, comitum docet atque cohortes.
Rege jubente, suis parent simul omnia dictis.
Contra velle suum se vertit nemo retrorsum;
Esse manum regis nam plebs hunc predicat omnis.
Taliter hic tardans, sceptris regalibus astans,
Ecce domi sponsae non vult memor esse relictae.
Tandem sceptrigeram cum tardus deserit aulam,
Ad patriam rediens, demum venit alter ut hospes,
Mansitat atque meis exosa mente sub alis
Vix unam noctem, quod cogit transitus idem.
Hinc iterum votis capitur mens ire volentis,
Oret apostolicas ut prona mente lucernas;
Ad persolvendum Romam vult visere votum.
Nilque moratur iter, veluti per tristia semper
Me paciens solitis post se clamare querelis.
Cursu continuo tardans hic tempore longo,
Clauso multorum remeat sub fine dierum:
Et veniens ad me, dicit: « Carissima, salve! »
Hoc etiam dicto, dicit: « Celer | null | 9b0eb16e-50cf-4cb3-8781-aca8ae81816f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
inde valeto! »
Primo fitque Vale, quam signent oscula Salve.
Circuit hinc omnem variis discursibus orbem,
Caute prospiciens cujus sit cespitis haeres,
Invenit et de me se predia multa tenere.
Tunc faciendo moras, sedet illic rite gubernans
Omne quod est fractum dinoscitur atque solutum,
Sedes desertas destructaque tecta reformans.
Colligit et fructus generat quos herbida tellus,
Nolens incultae sine fructu rura jacere.
Dives possessis ita semper gaudet in arvis;
Ex quorum sumptu desudat divite cultu
Pervigil, aecclesias Domini sub honore dicatas
Gemmis ornari varium per stemma metalli,
Et per structuras studet has augere politas;
Cujus opus studii tibi paucis intimo, fili.
Purchardus ductor, summae probitatis amator,
Regalem fiscum, Sleitheim cognomine dictum,
Ad laudem matris nobis dedit Omnicreantis,
Sic tamen hunc tribuens, post ejus vivere presens
Conjugis atque suae post nostrum dixerat esse.
Tunc stetit hic multos sine nostris usibus annos;
Nam postquam vitae finem dux clauserat ipse,
Juxta condictum conjux possederat illum,
Quae post hunc multis in mundo vixerat annis.
At quando domini, superest qui, jura subivi,
Congruit ut donis promptus servivit in amplis
Matronae tali regali stirpe fluenti,
Quod gessit studio sperans de foenore tanto,
Quatinus haec eadem flaglando sic per amorem
Hunc sibi continuo sociaret foedere firmo.
Et devicta suis per dona monentia votis,
In sua jura locum propriae dedit ante notatum.
Plurima quid refero? Confestim venerat iilo,
Moenibus et cunctis noviter docteque paratis,
In partes varias quae solverat ipsa vetustas,
Aedibus aecclesiam gemuit censuque neglectam.
Quam circumcingens et fundum lacius augens,
Fecit opus clarum, Domino pernobile templum,
Adjungens omnem qui congruit, ecce decorem.
Rebus et ipsius nunc aecclesiasticus usus
Sufficit ecce loco; laudetur Christus in illo.
Est alterque pagus noster Funginga vocatus,
Pulcher in aspectu, sub cultus fertilis usu,
Quem dedit inprimis mihi certo foedere dotis
Me sed adhuc teneram cum primo flore puellam
Presul Pirminius cepisset amare beatus,
Norma justitiae sub sobrietatis amore;
Hunc Witigowo meus pro cujus amore maritus
Diligit in tantum, ni fallor protinus ipsum
Ut mihi preferret, si res fortunaque vellet;
Praecinui deflens nam me velut ante relinquens,
Perdurare loco non semper cessat in illo.
Ac ibi cum modicum spectaret stare sacellum,
Quod signum tituli vox clamat garrula vulgi
Presulis ob meritum venerandi, qui dedit illum,
Esset ut ad munus mihi dotis in ordine primus,
Has minimas aedes ex cunctis partibus augens
Alte constructum perfecit nobile templum.
Per girumque loci faciens habitacula claustri,
Adjunxit cellas Domino famulantibus aptas,
Hic ut securi vivant sine turbine mundi,
Addens ex opibus quaecumque poposcerat usus.
Tale monasterium Christi sub honore dicatum
Iste meus studio patravit vir Witigowo.
Est tamen hoc operum tenuis velut umbra suorum,
Nam graviora quidem perterrent quemque loquentem
Sit quamvis sapiens, his est tractatibus expers.
Finibus in multis, qua latus tenditur orbis,
Servitium Domini celebratur corde fideli
In sacris domibus, quas faecerat ipse benignus.
POETA.
Mater, mira refers muliebri pectore merens.
Gaudia laetitiae tibi tergant vivere triste;
Convenit hoc pocius sub patris laudibus hujus.
Id non contemptus, sed honor tibi dicitur auctus.
Intendit recte regum secreta tenere,
Ut sit principibus pariter perfectus amicus;
Inde potens vere tuus est defensor ubique.
Dic, si regificis umquam solamina donis
Ille tibi ferret, quando de rege rediret.
AUGIA.
Pre tulerat certe; non est mihi posse negare.
Nam testamentum quod per regale sigillum
Munitum fuerat, dudum redeundo ferebat,
In quo libertas mea firmaturque potestas.
POETA.
Per quae debet ei dare grates contio nostri;
Nam sunt communis liberrima scripta salutis.
Hoc ad gaudendum, non tristi more dolendum,
Te, rogo, commoveat quia sic tua sceptra coruscant.
Dic et, apostolicos cum viseret ille patronos
Romae, post reditum tibi ferret quale dativum.
AUGIA.
Quod dedit ipse mihi, licet essem pectore tristi,
Tale fuit donum, quo non preciosius ullum;
In quo ponendo spem, nulla pericla pavesco:
Vas cristallinum, Christi de sanguine plenum.
POETA.
Dico laetanter: Gaude nunc, Augia mater,
Munere pro tali, cum sis felicior omni
Mundo; quam felix est et tuus ille fidelis,
Subtilis talem tibi cui conjunxit honorem, | null | 34b0d1ec-56a2-4e7d-9eb4-f17f9bd5e97b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
In quo, domna, vales culparum tergere sordes,
Hostes ac gemini tibi non sunt, crede, timendi.
Et reliquis opibus si te pater ipse beatus
Non claram faceret, tamen haec data dona notarent,
Ut praecessores meritis precelleret omnes.
Tantorum laudes operum, Deus accipe clemens!
Nam quod in his canitur tua gloria lausque probatur,
Es qui per patrem dignatus mittere talem
Augensi matri, quo plaudant munere nati.
Nobis alternis est sermo sed quia dictis,
Horum templorum structuram, quaeso, tuorum
Ad laudem Domini quis fecerit, ede roganti.
Pingitur astrorum vario velut ordine coelum,
Sic redimita tuis stellaris et ipsa sacellis.
Hoc decus esse tibi nec prisco tempore vidi,
Cum pater in mundo Ruodmannus vixerat isto,
Quamvis et ipsius stares ditissima rebus.
Moenia tanta virum peragi sic posse per unum,
Miror, bis quinis tam parvi temporis annis,
Ex obitu numerus quos ordine continet ejus.
In meliora locum mutavit quis, rogo, totum
Hunc pulchre renovans gemmisque micantibus ornans?
AUGIA.
Pulchrius ut cernis quod fulget in aedibus istis,
Hoc totum fecit, modo qui proximus haesit.
Nam velut ipse canis, domini de morte prioris
Ascendit decimum nunc orbita solis in annum,
Quos me predoctae Witigowo rexerat iste.
Ac ut precinui, licet huc illucque vagari
Numquam cessaret, mihi rarus semper et esset,
Impigre nullum tamen intermiserat annum,
Hunc operis facto quin claudere vellet in uno;
Et quando cepit vel quando cepta peregit,
Nunc tibi colloquiis a me monstratur apertis.
Ceperat in primo mihi cum dominarier anno (985),
Est latus aecclesiae levum genitricis ad almae,
Fundans eximium devota mente sacellum,
Quod Januarii voluit sub honore dicari,
Caelestis patriae quem fecit amore subire
Palmam martyrii victrix confessio Christi
In quo dispositis divinis cultibus aris,
Una beate tibi protomartyr, Stephane, Christi
Est erecta, preces ut clemens ipse receptes,
Quas devotorum tibi fundit contio fratrum
Altera, Laurenti, tibi cernitur atque dicari,
Tu simul ut votis te rite precantibus adsis.
In medio quarum Witigowo, norma bonorum,
Erexit celsam studiis ferventibus aram,
Hanc ornans tabula gemmis auroque parata
Qua Januarii concluserat ossa beati.
In tali primum studio perduxerat annum.
Voces omnigenae dicant: Tibi gloria, Christe! (I)
Ut cursus anni tunc advenere secundi (986),
Divini cultus non immemor ille beatus,
Pulchre formatam cepit fundare capellam,
Porta monasterii qua pandit pervia claustri,
Omnibus aggressum demonstrans atque regressum
Quam sub Pirminii sacravit honore beati,
Qui pastor primo me rexit amore paterno.
Inde morans operi nil, junxit moenia claustri,
Hic ubi circuitus fuerat non rite peractus,
Hac Januarii supera de parte beati
Culminis aecclesiae, quem tum perfecerat ipse,
Atque gradus saxo fecit post ista polito,
Scanditur aecclesiae per quos ad limina portae.
Picta manet muro necnon Genitricis imago,
In gremio Christum gestantis, pignus amorum,
Quam graduum fratres proni super alta jacentes,
Orando tangunt, ac sancta per oscula lambunt.
At latus ad dextrum signat pictura beatum
Evangelistam Marcum, faciemque decoram
Fert Januarius levo sub margine pictus,
Orat quos ambos devotio nostra patronos;
Pingi quos ideo voluit domnus Witigowo,
Ut defensores defendant undique tales
Nos ex insidiis his adversantibus hostis.
Jusserat et totum pictores pingere claustrum;
Sunt illae tabulae quae per laquearia pictae,
Signantes patrum facti monimenta priorum;
Vivere quod bellis, quae conversatio pacis
Illis tunc fuerat, totum pictura figurat
Introitum claustri, quem verbis ante notavi,
Sub forma patrum jussit variare meorum,
Quos mihi prelatos fecit prelatio dignos,
In quocumque loco soliti sunt cernere primo
Qui veniunt templum Domino sit quale paratum:
« Tu quoque vilescis tanti privata decoris,
Un non una tibi domus est, quae possit haberi
Apta ministerio Christi, popularis et ordo.
Nec teneat spatium, sub quo glomeretur in unum.
Juxta quod possum, nunc est mihi velle benignum:
Structurae veteri, modo pars quae tota sacelli
Constat, adaequatos forma conjungere muros
Aequalis spatii junctura circiter omni;
Fiat obumbratum pariter tectumque per unum
Illud opus nostrum, superest et quod modo priscum,
Et sic aecclesiae firmemus culmina magnae. »
Gaudia tunc animo fateor me promere leto,
Ejus quod dulci verbo me contigit uti;
Mecum nam raro verbum permusitat ullum.-- | null | 265970f3-a800-47a0-a8f0-1222fd5e563f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
« Gratia, domne, tibi! tum flexo poplite dixi,
Miro qui cultu rerum varioque paratu
Me decus esse facis diversis partibus orbis.
Omnia quae placeant, tibi quod sapientia pandat,
Fac, rogo, fac gaudens, ex ipsis nulla relinquens. » --
Plurima quid refero nimium jam tarda loquendo?
Omnia quae dixit, tribus annis ipse peregit,
Aequali forma faciens compage venusta
Tale Deo templum, quo non spatiosius ullum.
Omni structura diverso stemmate fulta,
Ut domnus voluit, festinans ipse paravit
Huic arcus camyros et subdidit undique sculptos
Gipso, sub variis et verno flore figuris.
Fecerat hos sectas et sustentare columnas
Pulchrae de saxis distinctis atque politis.
Tunc opus omne quidem cum perduxisset ad unguem,
Laetitia grandi templum sollemne dicari
Fecerat in sanctae devotus honore Mariae,
Virgineique chori, pro nobis in prece proni,
Et sub apostolicis Petri Paulique coronis.
Largitor studii talis tibi, Christe, volenti
Jura potestatis sex taliter indidit annis. (VI.)
Mox ut septeni devenit circulus anni (991),
Altius arrectam sursum construxerat aulam,
Sancte, dicata tibi, Michahel archangele Christi,
Quae micat Otmaro pulchrae pariterque beato.
Quam per utrumque latus firmaverat ille benignus
Cum turri gemina, tereti sub imagine facta,
Fornicibus curvis per circuitumque reductis,
Ad quas ascensum monstrat gradus esse supinum.
Has inter, pretii mercatus pondere magni,
Cymbala signorum suspendit dulce sonantum.
Ante domus sanctae limen post ista Mariae
Excoluit pulchrum, parvi licet aequoris, hortum.
Quem cingens muris ac arcubus undique curvis,
Fecit terrestrem paradysum luce micantem,
Qua longe splendet templi decus atque relucet,
Huc adventanti nova dans spectacula plebi.
Hujus in aecclesiae medio, quam fecit et ipse,
In gradibus positam sublimem sustulit aram,
Fronte sub adversa quae respicit ostia contra,
Ut mos est, tabulam cui tunc prefecerat unam
Fulgentem solidis auri de mole talentis.
Per cujus medium speculum patet ecce serenum,
Quod pariter viridis vitrei manet atque coloris,
In quo quisque suum valet apte cernere vultum.
Si quis in aecclesiam graditur vel pervius ipsam
Coram se pronus, naturae poscit ut usus,
Ecce retro positum rutilat spectabile totum.
Talibus in studiis me sic senioris amantis
Hoc pergrande decus se clausit septimus annus. (VII.)
Auctor tantorum tibi sit laus, Christe, bonorum!
Ut sol octavi metam tunc volverat anni (992),
Hoc paradisyaco coram fundaverat horto
Aeclesiam sancti prepulcram Bartholomei,
Atque salutiferum juxta sacraria templum
Fecit, Herasme, tibi, simul et tibi, martyr Heracli.
Hoc statuit causam domnus Witigowo per istam.
Aedibus in sacris prefulgens ut locus omnis
Esset confugium, spes, tuta salusque precantum,
Illorum sordes ut Christus diluat omnes,
Sanctorum meritis intervenientibus ipsis,
Nomen per quorum micat unumquodque sacellum.
Sic ex octavo florens virtutibus anno #(VIII)@#,
Ascendit nonum (993), quem cepit ducere totum,
Ornans aureolis altaria singula gemmis.
Ante, Maria, tuam, virgo praenobilis, aram
Una sub ascensu graduum miranda paratu,
Gemmis ac auro vestita nitescit ab illo.
Fecit et argenti plectro tabulata parari,
Cum quibus est laterum precingens undique textum,
Arae quem lecti speciae circumtulit ipsi,
Voceque de nostra Confessio dicitur alma.
Hidria post ipsam Domini stans comminus aram,
Qua fieri vinum fluxum praecepit aquosum,
Orantum votis et adhuc fert dona salutis.
Hinc iterum Marco gaudens altare beato
Et simul in sanctae Crucis unum fecit honore,
Pulchrae quae cocto vestivit funditus auro
Et pinxit variae per gemmas atque monile.
POETA.
Hujus de cura cum sis de stercore fulta,
Dic pocius, vitae sibi sint ut tempora longae.
Talibus in votis appellans jura Tonantis.
Nam tibi cum patrem retinere licentia talem
Constat, reginae semper dominaris in arce;
At, quod non fiat! si te pius ille relinquat,
Turpis semper eris, velut est ancillula vilis.
AUGIA.
Cum quis tristatur, qui captus mente tenetur,
Per consolantem sibi quaerit habetque quietem;
Sic ego, crede mihi, tua per solamina, fili,
Tristibus abjectis extollo gaudia mentis;
Nam promissa tui firmat sententia veri.
Dum me norma regit senioris qui modo vivit,
Florent interea, stant firmiter et mea jura;
Post haec, ni fallor, capitis cum culmine privor
Tanti, continuo vulgaris fabula fio | null | 5e3e5e1a-37e7-4985-88de-be870cf22841 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
Errans sicut ovis tergo prolapsa regentis.
Mecum propterea tua, fili, fundere vota
Da studium Christo, ne nos fortuna sinistro
Cum pede prosternat, nobis et gaudia demat
Tanti pastoris, pleni caelestis amoris!
Sancta Dei mater, Virgo, da vota frequenter
Nato, pro nobis, pro vita nosque regentis!
Ac omnes sancti, quorum sub honore dicari
Templa Dei fecit, quae circumquaque paravit,
Ejus apud Dominum memores sine fine per evum,
Jura potestatis vernantia flore quietis
Adquirant illi, pro consolamine Christi;
Et post depositam mortalis corporis umbram
Fiat eis socius coelesti sede locatus!
Hoc velit ipse Deus, qui constat trinus et unus,
Ut Witigowo pater valeat jubeatque potenter,
Ac ipsius, Amen, vivat per secula nomen!
#Carminis hic finem dat clausula, fertque quietem@#
#Curae scribentis, quia labilis est labor omnis,@#
#Premia sed semper stabunt sine fine potenter@#.
+ Post, ut in undecimum venit feliciter annum,
Commissas animas aequo moderamine frenans,
Martyris aecclesiae Christi sub honore dicatae,
Est qui Pelagius, canit ut scriptura, vocatus,
Aedes inclusas ac arto limite septas,
Quas structura prius non congrua sustulit intus,
Lumine quam nemo sapientum viderat aequo,
Dicens, hanc studiis fultam minus esse peritis,
Nunc sic informem pater instauraverat idem,
Aequans pulvereae glomeratum pondus harenae
Fecit honorificum spacioso margine templum.
Haud procul hinc domus est, regali stemmate fulgens,
Rebus et arte sua satis augustissima facta,
Ipsius augusti quoniam construxit honori.
Est nec multorum series revoluta dierum,
Hic quod cum primis, quod nutrit Suevia dulcis (996),
Ad Latium regem primus perduxerat orbem.
Illius hunc juri frenans terrore minaci.
Romulidas arces audenter et inde petentes
Milite cum multo, quem secum contulit illo,
Accumulans acies latae fuit imperiales.
Dicebant Itali subita formidine laesi:
#Tantae virtutis quem vos hunc esse putatis?@#
#Isti sceptrigero non contradicere nemo@#
#Debet, qui tantas hominum veit@#, #ecce, columnas!@#
Hoc ut dixerunt, alii responsa dederunt:
#Quam docet atque regit, nobis hunc Augia misit;@#
#Suevorum primas erit hic simul aureus abbas,@#
#Utilitas nostri manet hoc, famulemur ut illi.@#
Romani proceres tunc se sua cunctaque dantes,
Regi caesaream mox imposuere coronam;
Caesar et augustus post hac est ille vocatus.
His ita transactis remeavit pastor herilis
Ad gremium sponsae, recreans sua membra quiete #(IX)@#
Quis vel quantus erit, pietas sua rite probabit;
Quam si scire velis nunc auribus ebibe cordis.
Vivit enim caste, gemino succensus amore,
Ac evangelico munitus corde sigillo.
Serpentem nivea fovet absque timore columba,
Omnis et invidiae fugit illum pallor ubique.
Jurgia semper odit, tranquilla silentia poscit;
Sed velut exemplis res est bene cognita multis,
Gloria justorum, furor est ac ira malorum!
Hunc ita temptari patitur permissio Christi
Rebus in adversis, minima sed parte nocivis.
Nam cum per damnum tulerit quid mente molestum,
Armatur telis quae dat patientia fortis,
Invocat atque Deum, redimit qui protinus illum.
Saepius hunc tanto vidi fluitare periclo,
Ut manus hostilis caneret cum voce jocantis:
#Qui sapias gaude! miser est jam perditus ille,@#
#Hostibus et laetis, fit luctus amarus amicis!@#
Interea Domino clamans de pectore prompto,
Omnia sustinuit, secum patienter et egit.
Post modicum Dominus venit, fit et iste redemptus;
Gloria venit ei, mox erubuere superbi.
Hic est de numero pacientum damna beato,
Cum Domino quorum sunt regna beata polorum.
ADMONITIO PRAEVIA.
Witigowo abbas Augiae divitis post Ruodmannum,
Sangallensibus infestum, annis 985-997 praefuit.
Cujus domi forisque gesta Purchart monachus
ex decreto Patrum Augiensium scribenda
suscepit, et anno 993 aut 994, incepta atque ad
hoc tempus usque perducta anno demum 996,
continuatione auxit, qua iter Ottonis III Romanum
verbo attigit. Liber, sub forma dialogi inter Poetam
et Augiam versibus hexametris scriptus, curas abbatis
in colligendis bonis monasterii dispersis, in
construendis adornandisque ecclesiis, recenset,
itinera ejus in obsequio regis facta et iter Romanum
leviter perstringit, et privilegia inde reportata memorat.
Versus quisque, quemadmodum supra in
Hrotsuithae operibus vidimus, duabus partibus
constat, in eumdem fere sonum exeuntibus.
Codex unicus ex monasterio Augiae | null | 4a1409e4-89b6-4be9-8688-e87c96c58e2a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
divitis bibliothecae
Carlsruhanae illatus, referente socio doctissimo
et de re nostra optime merito v. cl. Molter,
consiliario intimo et bibliothecae praefecto, nobis innotuit
,
et serenissimi principis, Leopoldi Magni
Ducis Badensis, jussu flagitanti mihi transmissus,
jam editione nostra exprimetur. Est membranaceus
in-4tº autographus, manu saeculi X exeuntis exaratus,
ab auctore ipso hinc inde correctus, et calamo
paulo graciliori ad finem perductus. Habetur carmen
in codice n. CCV, olim signato, foll. 71-84.
Post Alcuini quaestiones in Genesim et Capitula
propositionum ad acuendos juvenes, atque interpretationem
parabolarum Salomonis praecedit, cujus
primae paginae partem adversam explet; sed libro
pauca ante saecula denuo compacto, ordo paginarum
turbatus est, ita ut quae hodie numeris 71, 72, 73,
84, continuis male signantur, ut sententiarum ratio
indicat, numeris 71, 72, 79, 80, 81, 82, 77, 78,
73, 74, 75, 76, 83, 84, signandae sint; quarum qui
dem 71-78 quaternionem, 79-82 duernionem efficiunt,
83 dimidiata est, 84 parte aversa Parabolarum
initium exhibet. Jam, justo ordine restituto,
poetam nostrum audiamus.
DE GESTIS WITIGOWONIS ABBATIS.
Reverentissimo Augiensium Patrum senatui, spiritalem
vitam in Christi dilectione possidenti, Purchart,
juxta tantae sublimitatis velle se ut inferiorem
in omnibus obedire.
« Cum totius fons sapientiae videatur derivatim e
vestri cordium fluentis emanare, atque virentia
prata vestrorum secundum apostolicam regenerationem
filiorum indaganter irrigare, miror, cur me
horum omnium stolidissimum, qui nec flosculo exarescentis
feni ulla ratione possum comparari, ad
tam sublime opus scribendum sicut in sequentibus
apparet eligere dignaremini. Sed me ut existimo
scire, vestra paternitas, semper pietatis visceribus
redundans, doluit me somno pigritiae deditum imis
incumbere, ac numquam ad aliorum matura studia
me ipsum provocando erigere; ac ob id, ut credo,
non pro idoneae artis peritia, sed ut otio vacanti
alicujus operis preberentur medicamina, injuncta
est mihi a vobis sequentium rerum ad explicandam
seriem, licet herilis, mihi tamen minus diserto impossibilis
oboedientia. Scripsi enim, vestra coactus
jussione, quando cepit, vel quomodo dominus noster
venerabilis abbas Witigowo virtutum studiis in hac
floruit potestate, quomodo etiam in suae prelationis
initio praedia nostra, tempore Ruodmanni abbatis
captivata pace, ab invasoribus direpta penitusque
vastata, in integrum adquirendo restituit, et quanto
ardore in servitio Dei flagrans, ad ipsa divina officia
celebranda qualia vel quanta aecclesiarum templa
in quibusdam ad nos pertinentibus locis constituit,
suisque de rebus opulentissime dotavit. Quid
enim per decem annos hujus jam prelationis regimen
subeundo in hoc loco fecerit sub aecclesiarum
structuris, et in variis diversi operis arcuum columnarumque
celaturis, in altaribus quoque et in crucibus
auro atque argento fabrefactis, illis quippe
preciosis monilibus mira gemmarum textura insertis,
non pretermittit intactum stilus haec omnia
scribentis. Et quod per singulos annos fecisse probatur,
in uniuscujusque operis consummatione
singulariter declaratur. Igitur sub quadam apellatione
loci personam feci meis assertionibus occurrere;
scribensque sub exametris versibus in pronum
currentibus, omnia studui, Deo adjuvante,
vestrisque orationibus, fine tenus perficere.--Sed
quia vestro, Patres reverentissimi, alligatus imperio,
licet me per nullum utilitatis incrementum
sciam subsistere, et tamen conatus sim me ad ea
quasi audacter objicere, quae etiam alii fortioris
ingenii expavescendo neglexere, rogo, ut in tam
audacibus ceptis non superbam aestimationem meae
protervitatis, sed pocius intueri velitis mei humillimam
intentionem oboedientis. Si qua etiam
reprehensio, quam multam esse non nego, latitantis
vitii in hoc opusculo a vobis possit videri, hanc, ne
offendiculo fiat vera cognoscere volentibus, latenter
emendare dignamini. »
INCIPIT HIC TEXTUS PER DICTA POETICA SCRIPTUS,
FLOREAT IN QUANTIS ORNATIBUS AUGIA FELIX
HAC IN STRUCTURA, QUAM FECIT NOBILIS ABBA
DANS STUDIUM CHRISTO, QUI NOMEN HABET WITIGOWO.
POETA.
Inquisita refer, quid plores, Augia mater,
Auctrix cunctorum, Domino donante, bonorum;
Vertice crispantes aut quid divellere crines
Tu conare, genas aut dilaniare tenellas?
Quidve rigans lacrimis malas residere videris,
Vultu summisso, veluti sub carceris antro?
Quid pia mater, habes, quod sic tua tempora defles,
Aureolae pacis semper vernantia ramis?
An donis Domini vis sic ingrata videri,
Anne recordaris niteas quo | null | 88a19a53-ac1a-49c9-9f96-6a959c1990f3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
stemmate lucis?
Ipse tibi talem quoniam concessit honorem,
Semet in orbe locus de quo non jactitat ullus.
Nam pietate sua sic disponente, remota
Omnibus e terris, spetiali pace quiescis,
Libertate potens, terrena negotia spernens,
Solius Domini tantum sociaris amori,
Quod libertatis laus creditur esse perennis.
Servitioque sacrae fervens devota Mariae,
Dignius in terris ejus thorus ipsa vocaris;
Quod speciale decus tibi contulit ipse benignus,
Inspirata sacro genuit quem Pneumate Virgo.
Cur non exultas, opibus quae plena redundas?
Quod super astra volat, quicquid maris unda ministrat,
Si quid gignit humus, tis suppeditatur in usus.
AUGIA.
Fili, quid loqueris? puer es, puerilia dicis.
Quid me vexari luctu mentiris inani?
Cum me despiciat sponsus solamque relinquat,
Acsi captivam, nullo solamine fultam.
POETA.
Ut mos est puero si nunc puerilia dico,
Est mihi dicendum, nulla racione silendum,
Numquam femineis credi debere querelis;
Sed de quo sperni videaris prode roganti.
AUGIA.
Credo, tui cordis non est presumptio talis:
Nescio sed cujus solamine tutus alius,
Plasphemas audes me contra mittere voces.
Non tamen hoc miror, cum sponso spreta relinquor,
Me vilem precii retinent quo judice cuncti.
Sed non sum vanis mulier clamosa querelis,
Perfectae fidei volo qui succumbere legi,
Pulcher apostolico quam laudat dogmate sermo
Dicens: « Vir talis qui non datur esse fidelis,
Debet salvari fretus muliere fideli. »
Et veniet tempus quando devictus amicus
Languet amore meo; remeat, stabilisque manendo
Congaudendo suae sua tollit gaudia sponsae.
Tuque tui similes, post foedera tanta, calones,
Non estis ausi me voce lacessere turpi.
POETA.
Qui sub jure tuo servili compede vivo,
Debeo, si merui, te precipiente feriri;
Nam decet ut propriis dicionibus ipsa fruaris,
Atque regenda regas tu, non aliena potestas.
AUGIA.
Non aliena mihi possunt haec jura videri,
In quibus ipsa potens sum sponsi sceptra capescens,
Tantum si stabilem mecum retinere valerem
Hunc preceptorem, virtutum flore nitentem,
Qui mihi totus amor sacer et moderaminis auctor
Claret, propterea sine quo non est mihi vita;
Nam sitis igne pio magis uror cumque bibendo.
POETA.
Cum stulte fusis a me sis lesa loquelis,
Territus inde meus coepit decrescere sensus,
Ac ad quae loqueris mihi surdo non patet auris.
Fac, rogo, quapropter, tibi quod sapientia mater
Suadendo jubeat, sonti tua dextera parcat;
In veniae donis mihi sit correptio dulcis.
AUGIA.
Esto securus, quoniam patientia virtus
Me docuit verae convitia spernere queque;
Rebus in adversis nec abessent prospera mentis,
Si sponsus solum vellet sibi vivere mecum
Continuus, stabilis, nusquam pergendo localis.
POETA.
De pietate tua confidens, obtima domna,
Ex his quae dixi veniam me posse mereri,
Quae nunc ignoro de te perquirere tempto.
Dic mihi, Ruodmanni post funera, patris amandi,
Qui diversorum tibi dotes auxit honorum,
Sed pro morte sua viduatis vestibus usa,
Quid sit quod thalamis iterum sociata fruaris.
Quis vel quantus erit, quem sic tuus ignis adurit,
Aut quando taedas celebrasti dic, rogo, tantas?
Quae sic obscurae me tunc tenuere latebre,
Quod non me tantis licitum fuit adfore festis?
AUGIA.
Haec si nosse velis, penetrale revisere mentis
Te jubeo; pateat tibi quod mea dictio firmat.
Quod me conjugiis iterato foedere cernis
Innexam, vita postquam privabar amata
Ruodmanni patris, mihi qui largitor honoris
Augebat dotes sub gaza divite pollens,
Ut ne mireris per dicta futura moneris.
Nam me cum solam, nullo custode, relictam
Sentirent homines sub iniqua peste latentes,
In me, nullus erat quia vindex, arma movebant,
Rebus me patriis, eversis funditus arvis,
Privantes, tractu sub predae, flebile dictu!
Aequabatque solo me sternens dira cupido
Illorum, quondam caeli super astra levatam.
Ambicione pari necnon in pectore capti,
Predia sub scripto mihi tradita tempore prisco.
Nil sibi justiciae servantes, obtinuere.
Talibus in furiis impune furentibus illis,
Sedi deplorans, pectus manibusque cruentans;
Nam fuit augmentum luctus geminata malorum
Sors, funus patris, funestaque preda latronis.
Sed tamen e tanto tractabam plurima damno.
Inter tot casus defensor cum mihi nullus
Staret, quo talem | null | e02b4b63-61aa-412c-8c88-bd08e17f0fcc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
possem superare laborem.
Devenere mei turbato corde coloni
Acciti de me, mihi consiliumque dedere
Utile, quod signis ratio firmabat apertis.
Nostrum communem nam me replicante laborem,
Illorumque mei per casus damna videri:
#Mater consiliis,@# dicebant, #utere nostris.@#
#Exagitent lites si te bellique furores,@#
#Nec tibi nec nobis nullius summa salutis@#
#Adsit, fautoris nec spes solatia dantis,@#
#Te magis obtamus, quod honestius esse probamus,@#
#Huic desponsari, cujus dicione tueri@#
#Possis, raptori maneas quam pastus hianti:@#
#Res etiam nostrae cujus munimine salvae@#
#Tutentur nobis sub pacis flore prioris.@#
Hunc ego conquirens, has coepi promere voces:
#Dicite, filioli, si vir queat unus haberi@#
#Inventus, mundo qui conversetur in isto,@#
#Talis vel tantus, virtutibus undique septus,@#
#Ut pacem capiam, cui certo foedere nubam,@#
#Atque fugans hostes nobis hucusque nocentes,@#
#Robur virtutis sponsi gerat ipse prioris.@#
Tunc monstrabatur, qui nunc superesse videtur,
Vir magni meriti, laudamine congruus omni,
Christo dilectus, domnus Witigowo vocatus,
Utilis in lingua, cui sancta sophya magistra.
Fecerat hunc omni doctorem celitus orbi,
Et bona quae verbis docet, haec colit omnia factis.
Nullius plectrum linguae, non organa vocum,
Nec quae de factis resonat scriptura beatis,
Enarrare valet pietas quam maxima constet
Huic domino patri, qui templum Pneumatis almi
Factus, divinae sedes est atque sophiae.
Hinc quoque consilii capiens munimina tanti,
Per regale datum, per pontificumque senatum,
Talibus electo meritis sum tradita sponso,
Qui decus omne mihi retulit mox dote recenti;
Ejus quin totum sub dextro jure sinistrum
Deficiens, in me nullam vim posset habere,
Ipse domi mecum si vellet vivere tantum,
Ut jam precinui, cessans hinc inde vagari.
POETA.
Quae modo dicuntur de te, si firma probantur,
Tristibus abjectis decet ut magis ipsa fruaris
Laeticia, munitor cujus manet iste senator,
Tantas vel tales cujus fert actio laudes.
Sed quos flendo canis grandi gemituque revolvis
Motus instabiles ejus gressusque vagantes,
Ni fallor, credo, dubia nec mente recondo,
Ejus pergentis non se res ducit inanis;
Tu, tam continuus quo tendat transitus ejus
Dic inquirenti tantum ratione patenti,
Menteque qua vadit res protinus ipsa probabit.
AUGIA.
Pulsat sepe viam diverso tramite tritam
Circumquaque vagus meus hic per devia sponsus.
Sepius ad regem cursum tenet ecce frequentem;
Quo per multorum morulas tardando dierum
Congaudet regi, quia collaetatur et illi.
Nam cum doctiloquum sapientia conderet ipsum,
Dicitur os regis, populorum lingua salubris,
Inter catholicas primas rutilando columnas;
Regum rectores, comitum docet atque cohortes.
Rege jubente, suis parent simul omnia dictis.
Contra velle suum se vertit nemo retrorsum;
Esse manum regis nam plebs hunc predicat omnis.
Taliter hic tardans, sceptris regalibus astans,
Ecce domi sponsae non vult memor esse relictae.
Tandem sceptrigeram cum tardus deserit aulam,
Ad patriam rediens, demum venit alter ut hospes,
Mansitat atque meis exosa mente sub alis
Vix unam noctem, quod cogit transitus idem.
Hinc iterum votis capitur mens ire volentis,
Oret apostolicas ut prona mente lucernas;
Ad persolvendum Romam vult visere votum.
Nilque moratur iter, veluti per tristia semper
Me paciens solitis post se clamare querelis.
Cursu continuo tardans hic tempore longo,
Clauso multorum remeat sub fine dierum:
Et veniens ad me, dicit: « Carissima, salve! »
Hoc etiam dicto, dicit: « Celer inde valeto! »
Primo fitque Vale, quam signent oscula Salve.
Circuit hinc omnem variis discursibus orbem,
Caute prospiciens cujus sit cespitis haeres,
Invenit et de me se predia multa tenere.
Tunc faciendo moras, sedet illic rite gubernans
Omne quod est fractum dinoscitur atque solutum,
Sedes desertas destructaque tecta reformans.
Colligit et fructus generat quos herbida tellus,
Nolens incultae sine fructu rura jacere.
Dives possessis ita semper gaudet in arvis;
Ex quorum sumptu desudat divite cultu
Pervigil, aecclesias Domini sub honore dicatas
Gemmis ornari varium per stemma metalli,
Et per structuras studet has augere politas;
Cujus opus studii tibi paucis intimo, fili.
Purchardus ductor, summae probitatis amator,
Regalem fiscum, Sleitheim cognomine dictum | null | 8b5e9327-0d82-4765-a06d-3e02af16d827 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
Ad laudem matris nobis dedit Omnicreantis,
Sic tamen hunc tribuens, post ejus vivere presens
Conjugis atque suae post nostrum dixerat esse.
Tunc stetit hic multos sine nostris usibus annos;
Nam postquam vitae finem dux clauserat ipse,
Juxta condictum conjux possederat illum,
Quae post hunc multis in mundo vixerat annis.
At quando domini, superest qui, jura subivi,
Congruit ut donis promptus servivit in amplis
Matronae tali regali stirpe fluenti,
Quod gessit studio sperans de foenore tanto,
Quatinus haec eadem flaglando sic per amorem
Hunc sibi continuo sociaret foedere firmo.
Et devicta suis per dona monentia votis,
In sua jura locum propriae dedit ante notatum.
Plurima quid refero? Confestim venerat iilo,
Moenibus et cunctis noviter docteque paratis,
In partes varias quae solverat ipsa vetustas,
Aedibus aecclesiam gemuit censuque neglectam.
Quam circumcingens et fundum lacius augens,
Fecit opus clarum, Domino pernobile templum,
Adjungens omnem qui congruit, ecce decorem.
Rebus et ipsius nunc aecclesiasticus usus
Sufficit ecce loco; laudetur Christus in illo.
Est alterque pagus noster Funginga vocatus,
Pulcher in aspectu, sub cultus fertilis usu,
Quem dedit inprimis mihi certo foedere dotis
Me sed adhuc teneram cum primo flore puellam
Presul Pirminius cepisset amare beatus,
Norma justitiae sub sobrietatis amore;
Hunc Witigowo meus pro cujus amore maritus
Diligit in tantum, ni fallor protinus ipsum
Ut mihi preferret, si res fortunaque vellet;
Praecinui deflens nam me velut ante relinquens,
Perdurare loco non semper cessat in illo.
Ac ibi cum modicum spectaret stare sacellum,
Quod signum tituli vox clamat garrula vulgi
Presulis ob meritum venerandi, qui dedit illum,
Esset ut ad munus mihi dotis in ordine primus,
Has minimas aedes ex cunctis partibus augens
Alte constructum perfecit nobile templum.
Per girumque loci faciens habitacula claustri,
Adjunxit cellas Domino famulantibus aptas,
Hic ut securi vivant sine turbine mundi,
Addens ex opibus quaecumque poposcerat usus.
Tale monasterium Christi sub honore dicatum
Iste meus studio patravit vir Witigowo.
Est tamen hoc operum tenuis velut umbra suorum,
Nam graviora quidem perterrent quemque loquentem
Sit quamvis sapiens, his est tractatibus expers.
Finibus in multis, qua latus tenditur orbis,
Servitium Domini celebratur corde fideli
In sacris domibus, quas faecerat ipse benignus.
POETA.
Mater, mira refers muliebri pectore merens.
Gaudia laetitiae tibi tergant vivere triste;
Convenit hoc pocius sub patris laudibus hujus.
Id non contemptus, sed honor tibi dicitur auctus.
Intendit recte regum secreta tenere,
Ut sit principibus pariter perfectus amicus;
Inde potens vere tuus est defensor ubique.
Dic, si regificis umquam solamina donis
Ille tibi ferret, quando de rege rediret.
AUGIA.
Pre tulerat certe; non est mihi posse negare.
Nam testamentum quod per regale sigillum
Munitum fuerat, dudum redeundo ferebat,
In quo libertas mea firmaturque potestas.
POETA.
Per quae debet ei dare grates contio nostri;
Nam sunt communis liberrima scripta salutis.
Hoc ad gaudendum, non tristi more dolendum,
Te, rogo, commoveat quia sic tua sceptra coruscant.
Dic et, apostolicos cum viseret ille patronos
Romae, post reditum tibi ferret quale dativum.
AUGIA.
Quod dedit ipse mihi, licet essem pectore tristi,
Tale fuit donum, quo non preciosius ullum;
In quo ponendo spem, nulla pericla pavesco:
Vas cristallinum, Christi de sanguine plenum.
POETA.
Dico laetanter: Gaude nunc, Augia mater,
Munere pro tali, cum sis felicior omni
Mundo; quam felix est et tuus ille fidelis,
Subtilis talem tibi cui conjunxit honorem,
In quo, domna, vales culparum tergere sordes,
Hostes ac gemini tibi non sunt, crede, timendi.
Et reliquis opibus si te pater ipse beatus
Non claram faceret, tamen haec data dona notarent,
Ut praecessores meritis precelleret omnes.
Tantorum laudes operum, Deus accipe clemens!
Nam quod in his canitur tua gloria lausque probatur,
Es qui per patrem dignatus mittere talem
Augensi matri, quo plaudant munere nati.
Nobis alternis est sermo sed quia dictis,
Horum templorum structuram, quaeso, tuorum
Ad laudem Domini quis fecerit, ede roganti.
Pingitur astrorum vario velut ordine coelum,
Sic redimita tuis stellaris et ipsa sacellis.
Hoc decus esse tibi nec prisco tempore vidi,
Cum pater in mundo Ruodmannus | null | 7f83b8f5-13cd-466b-a083-42c899e0acf0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vixerat isto,
Quamvis et ipsius stares ditissima rebus.
Moenia tanta virum peragi sic posse per unum,
Miror, bis quinis tam parvi temporis annis,
Ex obitu numerus quos ordine continet ejus.
In meliora locum mutavit quis, rogo, totum
Hunc pulchre renovans gemmisque micantibus ornans?
AUGIA.
Pulchrius ut cernis quod fulget in aedibus istis,
Hoc totum fecit, modo qui proximus haesit.
Nam velut ipse canis, domini de morte prioris
Ascendit decimum nunc orbita solis in annum,
Quos me predoctae Witigowo rexerat iste.
Ac ut precinui, licet huc illucque vagari
Numquam cessaret, mihi rarus semper et esset,
Impigre nullum tamen intermiserat annum,
Hunc operis facto quin claudere vellet in uno;
Et quando cepit vel quando cepta peregit,
Nunc tibi colloquiis a me monstratur apertis.
Ceperat in primo mihi cum dominarier anno (985),
Est latus aecclesiae levum genitricis ad almae,
Fundans eximium devota mente sacellum,
Quod Januarii voluit sub honore dicari,
Caelestis patriae quem fecit amore subire
Palmam martyrii victrix confessio Christi
In quo dispositis divinis cultibus aris,
Una beate tibi protomartyr, Stephane, Christi
Est erecta, preces ut clemens ipse receptes,
Quas devotorum tibi fundit contio fratrum
Altera, Laurenti, tibi cernitur atque dicari,
Tu simul ut votis te rite precantibus adsis.
In medio quarum Witigowo, norma bonorum,
Erexit celsam studiis ferventibus aram,
Hanc ornans tabula gemmis auroque parata
Qua Januarii concluserat ossa beati.
In tali primum studio perduxerat annum.
Voces omnigenae dicant: Tibi gloria, Christe! (I)
Ut cursus anni tunc advenere secundi (986),
Divini cultus non immemor ille beatus,
Pulchre formatam cepit fundare capellam,
Porta monasterii qua pandit pervia claustri,
Omnibus aggressum demonstrans atque regressum
Quam sub Pirminii sacravit honore beati,
Qui pastor primo me rexit amore paterno.
Inde morans operi nil, junxit moenia claustri,
Hic ubi circuitus fuerat non rite peractus,
Hac Januarii supera de parte beati
Culminis aecclesiae, quem tum perfecerat ipse,
Atque gradus saxo fecit post ista polito,
Scanditur aecclesiae per quos ad limina portae.
Picta manet muro necnon Genitricis imago,
In gremio Christum gestantis, pignus amorum,
Quam graduum fratres proni super alta jacentes,
Orando tangunt, ac sancta per oscula lambunt.
At latus ad dextrum signat pictura beatum
Evangelistam Marcum, faciemque decoram
Fert Januarius levo sub margine pictus,
Orat quos ambos devotio nostra patronos;
Pingi quos ideo voluit domnus Witigowo,
Ut defensores defendant undique tales
Nos ex insidiis his adversantibus hostis.
Jusserat et totum pictores pingere claustrum;
Sunt illae tabulae quae per laquearia pictae,
Signantes patrum facti monimenta priorum;
Vivere quod bellis, quae conversatio pacis
Illis tunc fuerat, totum pictura figurat
Introitum claustri, quem verbis ante notavi,
Sub forma patrum jussit variare meorum,
Quos mihi prelatos fecit prelatio dignos,
In quocumque loco soliti sunt cernere primo
Qui veniunt templum Domino sit quale paratum:
« Tu quoque vilescis tanti privata decoris,
Un non una tibi domus est, quae possit haberi
Apta ministerio Christi, popularis et ordo.
Nec teneat spatium, sub quo glomeretur in unum.
Juxta quod possum, nunc est mihi velle benignum:
Structurae veteri, modo pars quae tota sacelli
Constat, adaequatos forma conjungere muros
Aequalis spatii junctura circiter omni;
Fiat obumbratum pariter tectumque per unum
Illud opus nostrum, superest et quod modo priscum,
Et sic aecclesiae firmemus culmina magnae. »
Gaudia tunc animo fateor me promere leto,
Ejus quod dulci verbo me contigit uti;
Mecum nam raro verbum permusitat ullum.--
« Gratia, domne, tibi! tum flexo poplite dixi,
Miro qui cultu rerum varioque paratu
Me decus esse facis diversis partibus orbis.
Omnia quae placeant, tibi quod sapientia pandat,
Fac, rogo, fac gaudens, ex ipsis nulla relinquens. » --
Plurima quid refero nimium jam tarda loquendo?
Omnia quae dixit, tribus annis ipse peregit,
Aequali forma faciens compage venusta
Tale Deo templum, quo non spatiosius ullum.
Omni structura diverso stemmate fulta,
Ut domnus voluit, festinans ipse paravit
Huic arcus camyros et subdidit undique sculptos
Gipso, sub variis et verno flore figuris.
Fecerat hos sectas et sustentare columnas
Pulchrae de saxis distinctis atque politis.
Tunc opus omne quidem cum perduxisset ad unguem, | null | 053948af-4a43-4a70-bd8e-638ca483f458 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Laetitia grandi templum sollemne dicari
Fecerat in sanctae devotus honore Mariae,
Virgineique chori, pro nobis in prece proni,
Et sub apostolicis Petri Paulique coronis.
Largitor studii talis tibi, Christe, volenti
Jura potestatis sex taliter indidit annis. (VI.)
Mox ut septeni devenit circulus anni (991),
Altius arrectam sursum construxerat aulam,
Sancte, dicata tibi, Michahel archangele Christi,
Quae micat Otmaro pulchrae pariterque beato.
Quam per utrumque latus firmaverat ille benignus
Cum turri gemina, tereti sub imagine facta,
Fornicibus curvis per circuitumque reductis,
Ad quas ascensum monstrat gradus esse supinum.
Has inter, pretii mercatus pondere magni,
Cymbala signorum suspendit dulce sonantum.
Ante domus sanctae limen post ista Mariae
Excoluit pulchrum, parvi licet aequoris, hortum.
Quem cingens muris ac arcubus undique curvis,
Fecit terrestrem paradysum luce micantem,
Qua longe splendet templi decus atque relucet,
Huc adventanti nova dans spectacula plebi.
Hujus in aecclesiae medio, quam fecit et ipse,
In gradibus positam sublimem sustulit aram,
Fronte sub adversa quae respicit ostia contra,
Ut mos est, tabulam cui tunc prefecerat unam
Fulgentem solidis auri de mole talentis.
Per cujus medium speculum patet ecce serenum,
Quod pariter viridis vitrei manet atque coloris,
In quo quisque suum valet apte cernere vultum.
Si quis in aecclesiam graditur vel pervius ipsam
Coram se pronus, naturae poscit ut usus,
Ecce retro positum rutilat spectabile totum.
Talibus in studiis me sic senioris amantis
Hoc pergrande decus se clausit septimus annus. (VII.)
Auctor tantorum tibi sit laus, Christe, bonorum!
Ut sol octavi metam tunc volverat anni (992),
Hoc paradisyaco coram fundaverat horto
Aeclesiam sancti prepulcram Bartholomei,
Atque salutiferum juxta sacraria templum
Fecit, Herasme, tibi, simul et tibi, martyr Heracli.
Hoc statuit causam domnus Witigowo per istam.
Aedibus in sacris prefulgens ut locus omnis
Esset confugium, spes, tuta salusque precantum,
Illorum sordes ut Christus diluat omnes,
Sanctorum meritis intervenientibus ipsis,
Nomen per quorum micat unumquodque sacellum.
Sic ex octavo florens virtutibus anno #(VIII)@#,
Ascendit nonum (993), quem cepit ducere totum,
Ornans aureolis altaria singula gemmis.
Ante, Maria, tuam, virgo praenobilis, aram
Una sub ascensu graduum miranda paratu,
Gemmis ac auro vestita nitescit ab illo.
Fecit et argenti plectro tabulata parari,
Cum quibus est laterum precingens undique textum,
Arae quem lecti speciae circumtulit ipsi,
Voceque de nostra Confessio dicitur alma.
Hidria post ipsam Domini stans comminus aram,
Qua fieri vinum fluxum praecepit aquosum,
Orantum votis et adhuc fert dona salutis.
Hinc iterum Marco gaudens altare beato
Et simul in sanctae Crucis unum fecit honore,
Pulchrae quae cocto vestivit funditus auro
Et pinxit variae per gemmas atque monile.
POETA.
Hujus de cura cum sis de stercore fulta,
Dic pocius, vitae sibi sint ut tempora longae.
Talibus in votis appellans jura Tonantis.
Nam tibi cum patrem retinere licentia talem
Constat, reginae semper dominaris in arce;
At, quod non fiat! si te pius ille relinquat,
Turpis semper eris, velut est ancillula vilis.
AUGIA.
Cum quis tristatur, qui captus mente tenetur,
Per consolantem sibi quaerit habetque quietem;
Sic ego, crede mihi, tua per solamina, fili,
Tristibus abjectis extollo gaudia mentis;
Nam promissa tui firmat sententia veri.
Dum me norma regit senioris qui modo vivit,
Florent interea, stant firmiter et mea jura;
Post haec, ni fallor, capitis cum culmine privor
Tanti, continuo vulgaris fabula fio,
Errans sicut ovis tergo prolapsa regentis.
Mecum propterea tua, fili, fundere vota
Da studium Christo, ne nos fortuna sinistro
Cum pede prosternat, nobis et gaudia demat
Tanti pastoris, pleni caelestis amoris!
Sancta Dei mater, Virgo, da vota frequenter
Nato, pro nobis, pro vita nosque regentis!
Ac omnes sancti, quorum sub honore dicari
Templa Dei fecit, quae circumquaque paravit,
Ejus apud Dominum memores sine fine per evum,
Jura potestatis vernantia flore quietis
Adquirant illi, pro consolamine Christi;
Et post depositam mortalis corporis umbram
Fiat eis socius coelesti sede locatus!
Hoc velit ipse Deus, qui constat trinus et unus,
Ut Witigowo pater valeat jubeatque potenter,
Ac ipsius, Amen, | null | 3a3e4a99-2673-4b97-bf31-7ea9cb3e73c1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vivat per secula nomen!
#Carminis hic finem dat clausula, fertque quietem@#
#Curae scribentis, quia labilis est labor omnis,@#
#Premia sed semper stabunt sine fine potenter@#.
+ Post, ut in undecimum venit feliciter annum,
Commissas animas aequo moderamine frenans,
Martyris aecclesiae Christi sub honore dicatae,
Est qui Pelagius, canit ut scriptura, vocatus,
Aedes inclusas ac arto limite septas,
Quas structura prius non congrua sustulit intus,
Lumine quam nemo sapientum viderat aequo,
Dicens, hanc studiis fultam minus esse peritis,
Nunc sic informem pater instauraverat idem,
Aequans pulvereae glomeratum pondus harenae
Fecit honorificum spacioso margine templum.
Haud procul hinc domus est, regali stemmate fulgens,
Rebus et arte sua satis augustissima facta,
Ipsius augusti quoniam construxit honori.
Est nec multorum series revoluta dierum,
Hic quod cum primis, quod nutrit Suevia dulcis (996),
Ad Latium regem primus perduxerat orbem.
Illius hunc juri frenans terrore minaci.
Romulidas arces audenter et inde petentes
Milite cum multo, quem secum contulit illo,
Accumulans acies latae fuit imperiales.
Dicebant Itali subita formidine laesi:
#Tantae virtutis quem vos hunc esse putatis?@#
#Isti sceptrigero non contradicere nemo@#
#Debet, qui tantas hominum veit@#, #ecce, columnas!@#
Hoc ut dixerunt, alii responsa dederunt:
#Quam docet atque regit, nobis hunc Augia misit;@#
#Suevorum primas erit hic simul aureus abbas,@#
#Utilitas nostri manet hoc, famulemur ut illi.@#
Romani proceres tunc se sua cunctaque dantes,
Regi caesaream mox imposuere coronam;
Caesar et augustus post hac est ille vocatus.
His ita transactis remeavit pastor herilis
Ad gremium sponsae, recreans sua membra quiete #(IX)@#
Quis vel quantus erit, pietas sua rite probabit;
Quam si scire velis nunc auribus ebibe cordis.
Vivit enim caste, gemino succensus amore,
Ac evangelico munitus corde sigillo.
Serpentem nivea fovet absque timore columba,
Omnis et invidiae fugit illum pallor ubique.
Jurgia semper odit, tranquilla silentia poscit;
Sed velut exemplis res est bene cognita multis,
Gloria justorum, furor est ac ira malorum!
Hunc ita temptari patitur permissio Christi
Rebus in adversis, minima sed parte nocivis.
Nam cum per damnum tulerit quid mente molestum,
Armatur telis quae dat patientia fortis,
Invocat atque Deum, redimit qui protinus illum.
Saepius hunc tanto vidi fluitare periclo,
Ut manus hostilis caneret cum voce jocantis:
#Qui sapias gaude! miser est jam perditus ille,@#
#Hostibus et laetis, fit luctus amarus amicis!@#
Interea Domino clamans de pectore prompto,
Omnia sustinuit, secum patienter et egit.
Post modicum Dominus venit, fit et iste redemptus;
Gloria venit ei, mox erubuere superbi.
Hic est de numero pacientum damna beato,
Cum Domino quorum sunt regna beata polorum. | null | 7537f2b3-ba13-4f33-828f-e3eccecb9a5e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
LIBER PRIMUS.
PROLOGUS.
Quia calami nostri acies quadam rubigine videtur
ambesa, quam boni totius inimica connexit otiositas,
ne plectrum linguae desidia pariter innectat aut quadam
tarditate rigescat, dum in custodiendis pecoribus
immoramur, dum capellae legunt cytisum, et adhuc
aliquantulum diei superesse videtur; memor patriae
quaedam meae gentis opuscula, sicut nostri priores
retulerunt, quoniam injungitis, modica relatione
narrabo. Nec imputetur garrulitati, si gesta parentum
praeconiis aliquibus extulero, quoniam ordini
debetur et naturae ut prudentium facta parentum
extollat devotio filiorum.
LIBER PRIMUS.
Quoniam id vestra deposcit intentio ut vobis insinuare
debeam, cur compatriotae mei Franci cognominentur,
quae res est digna relatu, si vos otium
praebueritis; quantum exinde ad nos veterum monimenta
transmiserunt, quantumve memoria retinere
potui, intimabo. Si vestrum aliquis facta Trojanorum
cognovit, si, Virgilio referente, eorum excidium Ulyssis
fraude compertum aure vel leviter tetigit, non opus
est hic enarrare per singula cur ad debellandam
ferocissimam gentem Agamemnonis exarsit insania,
quia nec nostrae facultati congruit et non historiam
texere, sed brevem narratiunculam referre proposui.
Mortuo igitur Hectore, Ilioque destructo, spes patriae
tota deperiit, omnium corda tremuerunt, ac viribus
defaecatis dulcia arva linquentes, alii pedestri itinere
lares incognitos expetunt, alii marinis fluctibus remigantes
fallacibus undis spem vitae committunt.
Utrique videlicet necessitati consulentes, non jam
vicinas, sed longe remotas et incognitas nationes
expetere decreverunt: quo tantae infamiae notam
vel paululum evitare quivissent. Ex his Priamus et
Antenor cum ingenti multitudine de exercitu Trojano
intrantes ripas Tanais fluminis, Pannoniorum terminos
secus Maeotidas paludes navigio petierunt.
Missisque per gyrum exploratoribus deprehenderunt
e vicino locum suae habitationi congruum, remotum
videlicet a communi habitatione hominum, terram
nullis cultam vomeribus, marinis fluctibus undique
circumseptam. Ibi itaque fixere tentoria, et resumptis
animis civitatem aedificaverunt, quam Sicambriam
appellavere. Viri igitur isti fortes et
validi consueta ferocitate suffulti contra vicinos arma
moventes, per gyrum finitima devastantes, famam
sui nominis vulgaverunt ubique. Et quoties de propriis
finibus Pannoniorum populus hos exturbare
voluisset, toties frustratis viribus eorum gladiis caedebatur,
nec ad debellandos eos aliqua poterat facultate
consurgere. Cumque eos nec armis, nec viribus,
nec suffragiis aliquibus de propriis agellis
extrudere potuissent, tandem ab insectationibus
eorum desistentes, quos ante persecuti sunt ut inimicos,
contra velle postmodum coeperunt colere ac
venerari quasi dominos ac vicinos. Creverunt itaque
in gentem magnam, et inhabitaverunt Sicambriam
usque ad tempora Valentiniani imperatoris. Habebant
duces et primarios, et universos ordines magnatorum:
et si non eamdem honoris amplitudinem,
tamen pristinae dignitatis fastum vel nomine tenus
retinere gestiebant. Si forte primates aliquos elegissent,
quasi haereditario jure priorum patrum nomina
conservantes, non alium sibi patiebantur imponi,
nisi quem nominis dignitas sublimasset.
Valentinianus ergo imperator arcem Romani regebat
imperii, vir strenuissimus et amator reipublicae, pauperum
ac humilium cultor munificus, et rebellium
exstirpator atrocissimus. Adversum hunc Alanorum
gens atrocissima servilia arma corripiens, rebelles
dexteras ad devastandum imperium, vel seditiones
excitandas, ausu temerario erigens, quaeque attrectare
poterat universa devastabat. Occurrit his imperator
cum exercitu maximo super fluvium Danubii,
et in eos aciem dirigens servilem insolentiam imperiali
repressit edicto: plures eorum bello superans,
alios in fugam praecipites abire compellens. Hi vero
qui fuga elapsi sunt, Maeotidas intravere paludes,
ibique se communientes ad defendendum vel potius
resistendum quaeque poterant adjumenta congerebant.
Perlustratis imperator importunitatibus loci,
nolens totum fatigari exercitum, sacramentis imperialibus
constrinxit, per annos 10 illis relaxari tributa,
qui gentem hanc rebellem exinde dolo armisve
ejicere potuissent. Audientes hoc Sicambri, quos a
Troja adventasse jam diximus, animi audaciam experiri
cupientes, per occulta latibula intra paludes
insidias collocant, et facto impetu super Alanos
irruunt; et eos nimia caede mactantes, tandem vinctos
ut inimicos imperatori repraesentant. Hac igitur
patrata victoria, et rebelles condigna ultione perdomuit,
et Trojanos nostros, Sicambros videlicet,
Francos appellari praecepit. Expletis itaque 10 annis,
idem imperator primarium quemdam cum exactoribus
de Romanorum populo misit, qui tributum a Francis
exigerent. Franci vero indigne ferentes quod qui
eadem sorte Graecorum saevitiam evitantes de propriis
finibus aufugerant, ad persolvenda tributa germanum
sanguinem provocassent, nil morati adversus
primarium insurgentes, eum vita privavere. Pariter
et legatos, quos direxerat imperator. Consilio etenim
juvenum depravati, haec inter se | null | 1ab47749-5d7a-4c0b-8e54-80a01cf0cba2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
verba tractabant:
Imperator cum exercitu Romanorum Alanorum gentem
rebellem de latibulo paludum ejicere non potuit,
et nos, qui eos devicimus, cur tributa persolvimus?
His auditis, imperator felle fervens contra Francos
movit exercitum, ducens secum Aristarchum
militiae suae principem. Qui videlicet Aristarchus
cum innumera multitudine super Francos irruens,
quemdam eorum ducem nomine Priamum gladio
trucidavit, et caeteros nimia caede comminuens,
licet cum multo dispendio Romani exercitus, tandem
eos superans, terga dare compulit. Sentientes
itaque Franci iram imperatoris diu sustinere non
posse, et libertatem quam armis acquisierant perdere
formidantes, elegerunt magis omnibus diebus
vitae suae exsulari, quam tanti nominis dignitatem
servili amplius maculari infamia. Et relicta Sicambria,
media pars ipsorum cum uxoribus et liberis
pervagantes Europam, huc et illuc vacillabant, non
habentes certos lares, nec propriae stationis aliquod
firmamentum. Per diversos igitur anfractus itineris
se suosque nepotes gladio defensabant, si forte
propter adipiscenda vitae stipendia progrederentur
alicubi, et inhumanos aliquos ad prohibenda necessaria
offendissent. Et quocunque progrediebantur,
eorum terror ubique diffusus compellebat in unum
convenire populos, gentes innumeras adunari, universas
patriae munitiones machinis omnibus armisve
muniri. Vulgus insuper universum, quasi spes patriae
deperisset, abdita quaeque lustrantes, se suosque
parvulos ad montium abdita conferebant, et
undique, buccinis concrepantibus, ita ex propugnaculis
oppidani quique transeuntem populum jactis
spiculis atque sagittis exturbabant, ac si debellandam
patriam eos adventasse cognovissent. Sed gens,
quae non ad pugnam, sed ad commeandum venerat,
recto gradiebatur itinere, nisi forte aliquem capiendi
cibarii necessitas alicubi pergere coegisset.
Communis vero exercitus citato calle gradientes,
absque nimio impedimento ripas Rheni fluminis
attigerunt. Ibique in Germanorum oppidis fixere
tentoria, habitaveruntque pacifice cum principibus
terrae illius. Hi vero, qui apud Sicambriam remanserunt,
incolentes videlicet ripas Danubii, elegerunt
super se regem nomine Torcat, unde et propterea
Torci appellati sunt.
Modico itaque tempore elapso, intrantes Franci
resumptis viribus, et a lassitudine recreati, qui, ut
diximus, ripas Rheni fluminis attigerant, ad instar
Trojae civitatem aedificare conati sunt. Sed imperfectum
opus relinquentes, pari consilio elegerunt
sibi regem, sicut et caeterae gentes, nomine Faramundum,
filium Marchomiris filii Priami, et eum
solio sublimantes debita reverentia excolere coeperunt.
Quo defuncto, filium ejus Clodionem in paterno
solio sublimaverunt. Hic in finibus Thoringorum
in Dispargo castello paucis diebus habitavit.
Suspecti semper erant Franci et dubii, et in incerto
vacillantes, dum explorarent sedulo, si forte inveniretur
alicubi locellus aliquis, qui eorum habitationi
videretur esse congruus. Et dum hoc taedio
aestuarent, relatum est illis ab exploratoribus, Galliam
esse omnium regionum nobiliorem, omni refertam
dignitate, consitam nemoribus pomiferis,
terram esse fecundam, aptam ad omnia quae humanis
possunt subvenire necessitatibus. Tali nuntio
animati animos et arma corripiunt, et ad vindicandas
injurias quas a Romanis pertulerant, corda
cum gladiis exacuunt non ut fugiant, sed ut eos
exterminent, et unumquemque suorum dictis asperioribus
accendunt. His ferme diebus Romani habitabant
a flumine Rheni usque ad fluvium Ligeris,
et a Ligere fluvio versus Hispanias Gothi dominabantur.
Burgundiones quoque Ariani erant, et habitabant
secus Rhodanum fluvium. Clodio igitur
rex missis praecursoribus suis usque ad urbem Camaracum,
ipse quoque cum exercitu maximo Rhenum
transiens eos subsecutus est, et ingressus
Carbonariam silvam, Turnacensem civitatem obtinuit,
et exinde Camaracum usque properavit. Ibique
modicum residens, Romanos omnes qui in eadem
reperti sunt gladio trucidari praecepit. Qua civitate
retenta, inde progreditur et usque ad Sumam fluvium
occupavit, et ingressus Ambianorum urbem,
ibidem et regni sedem statuit, et deinceps pacato
jure quievit. Regnavit igitur annis 22 et mortuus
est. Quo defuncto, Merovicus ad regendum populum
eligitur, et in eadem Ambianorum civitate regali
solio sublimatur. Merovicus itaque iste, a quo
et Franci prius Merovinci vocati sunt, propter utilitatem
videlicet et prudentiam illius, in tantam
venerationem apud Francos est habitus, ut quasi
communis pater ab omnibus coleretur. Hic genuit
Childericum, patrem Clodovei regis excellentissimi.
Erant autem Franci tunc fanatici, adorantes idola,
et non agnoscebant regem coeli, qui creavit omnia.
Mortuus igitur Merovicus, et regnavit Childericus
filius ejus pro eo. Childericus itaque rex cum esset
nimis luxuriosus, et regnaret super Francos, filias
eorum violenter opprimebat. Super hac re nimium | null | c484a6e0-b0ef-4a9c-82ad-ebb0d2b6aff1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
indignantes, pari consilio et aequalibus animis, aut
eum occidere aut de regno expellere decreverunt.
Sentiens Childericus adversum se Francorum animos
esse commotos, aureum unum divisit in partes,
vocans ad se Viomadum consiliarium suum, et ait
illi: « Sentio gentem istam adversum me consurgere
velle, et ego unanimitatem tuam peto, ut, in
quantum potueris, Francos mihi pacifices. Cumque
sedatos eos agnoveris, mandato tu ut redeam, et
aurei ista partitio erit signum inter me et te. Cum
autem videro quam tibi relinquo, revertar in pace.
Sin autem, manebo apud Sisinum [ #al.@# Bisinum #vocant@# ]
Thoringorum regem. »
His dictis clam fugit apud Thoringos, habitavitque
cum Sisino et Basina uxore sua. Quo expulso,
Aegidium Romanum militem Franci super se statuunt
consilio non bono atque inutili. Regnavitque
super eos annis 8, et junctus est ei Viomadus in
fictam amicitiam ob amorem Childerici domini sui.
Et hortabatur regem Viomadus ut Francos aliquos
male opprimeret; Franci vero Aegidii regis furore
attriti, consilium Viomadi expetunt, et quid agere
debeant inquirunt. Quibus ille ait: « Non reminiscitis,
qualiter Romani parentes vestros attriverunt?
quomodo eos a Sicambria expulerunt? Et vos regem
vestrum expulistis utilem ac strenuum, et elevatis
super vos militem hunc Romanum crudelem
atque superbum? Sine consilio hoc fecistis, et nunc
merito inebriamini poculo, quod propinastis. » Cui
aiunt illi: « Sine lege licet tunc filias nostras abuteretur,
nunc poenitet nos hoc fecisse, et utinam eum
invenire meruissemus, ut cum pace regnaret super
nos. » His Viomadus auditis, celeres nuntios ad
Childericum dirigit, ut cum pace redeat, aurei divisi
certa praemittens indicia. Sentiens Childericus
quod desideraretur a Francis, laetus reversus est
in regnum suum. Quem Franci cum gaudio recipientes,
cum dedecore expulerunt Aegidium. Basina
quoque Sisini regis uxor, apud quam latuisse praemonstravimus
Childericum, saepius relicto viri toro,
consortium nostri regis est experta. Quamobrem et
eum nec multo post in Franciam est secuta, cupiens
loco uxoris habitare cum eo. Quam Childericus
cum insperate conspexisset, et ad quos usus
de tam longinqua provincia ad eum properasset, inquireret:
illa postposito pudore muliebri, ut erat
nimis luxuriosa, tale fertur dedisse responsum:
« Quoniam novi utilitatem tuam et pulchritudinem,
et quod sis habilis et strenuus, e domo veni ut habitem
tecum. Nam si in extremis terrae finibus
utiliorem te cognovissem, et hunc nihilominus expetissem. »
Complacuit regi mulieris sermo facetus,
et eam gaudens sibi sociavit in uxorem. Quae concepit
et peperit filium, vocavitque eum Clodoveum.
Hic fuit rex potentissimus super omnes Francorum
reges, vir egregius ac strenuissimus, expugnator
bellicosissimus, imperii dilatator et totius aequitatis
amator. Childericus itaque rex hac tempestate, collecto
Francorum exercitu, Agrippinam civitatem
super Rhenum fluvium est aggressus. Quam omni
bellorum apparatu circumdans, tandem populum
eumdem nimia caede vastatum devicit, et munitiones
universas ejusdem civitatis sibi retinens, Coloniam
eam vocari instituit. Hanc regebat Romanus
Aegidius, cujus superius fecimus mentionem. Sed
tanto exercitui resistere non valens, urbe progressus
fugae consuluit, et sic furorem regis evasit. Inde
progredientes Franci, Treveris civitatem super
Mosellam fluvium vastantes ceperunt.
Eo tempore mortuus est Aegidius Romanorum
tyrannus, et ejus filius nomine Siagrius apud Suessionem
civitatem in paterno solio sublimatur. Recollecto
iterum Childericus rex Francorum exercitu,
Aurelianis usque pervenit, terras omnes quae sunt
in circuitu nimia feritate depopulans. Inde progreditur
Andegavis, occursurus Adovagrio duci Saxonum,
qui eamdem Andegavam debellaverat atque
protiverat, relicto Paulo comite ad custodiendam civitatem.
Cumque rex Childericus ex improviso civitatem
irrumperet, et Adovagrium ducem obtruncare
decerneret, nave subvectus Adovagrius aufugit
regisque mucrone Paulus obtruncatus est et principalis
domus ejusdem civitatis est igne cremata.
Hac igitur patrata victoria, cum ad solum proprium,
hoc est ad Ambianorum urbem remeare
cuperet, febre correptus spiritum exhalavit, et regendum
populum Clodoveo filio suo dereliquit.
Mortuus est autem Childericus rex XXIV imperii sui
anno, et regnavit Clodoveus filius ejus pro eo.
LIBER SECUNDUS.
PROLOGUS LIBRI SECUNDI.
Relatum est, ut opinor, compendiose satis, quantum
propositae brevitati congruit, cur ad has partes
Francorum populus sit delatus, cur et tali nomine
vocitetur. Sed quoniam vos intentos intueor, dum
adhuc | null | f1790c01-a9c2-4e82-9740-a5dd00cfbcc4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
solis exspectamus occasum, et dum saturos
greges ad ovile reducimus, paucis tantum sermonibus
intimabo, qualiter omnem Galliam hic populus
sit pervagatus, et qualiter eam a Romanis abstulerit.
Precor etenim ne vobis onerosum videatur, si
ad supplendam historiam vel ad depellendum fastidium
eorum, quibus displicet prolixa narratio et
nova semper audire delectat, si aliqua ex opusculis
vicinarum gentium elate [e latere] tetigero. Nam is,
qui propriis semper deliciis affluit, etiam cum externas
tetigerit, delectatur.
LIBER SECUNDUS.
Clodoveus igitur anno quinto imperii sui contra
Siagrium Aegidii filium arma corripuit, atque ad
exturbandum eum de paterno solio Francos omnes
in exercitum adunare praecepit. Siagrius pari modo
ex omni parte collectis viribus ad defendendum suorum
animos praeparat, Romanorum fortia facta commemorans,
et ad contemnendos inimicos eorum
enses acutissimos esse semper insinuans. Et cum
hinc et inde utraeque acies insisterent, et buccinis
concrepantibus undique spicula mitterentur, totis
viribus cum Romanis decertantes Franci, memores
prioris injuriae qualiter eos a Sicambria ejecerant,
nulli parcentes aetati, omnes pariter desectis cervicibus
gladiis obtruncabant; et quod dictu etiam est
horrendum, plures eorum laniandos bestiis objectabant.
Siagrius itaque caesum cernens exercitum
suum, solus e praelio fugit, et cum se morti conaretur
abstrahere, morti potius destinatur. Nam dum
Tolosam fugeret ad Alaricum Gothorum regem, et
Clodoveus victor detractis spoliis laetaretur, intercurrentibus
nuntiis perlatum est Clodoveo quod
apud Alaricum Siagrius occultaretur. Pervaso igitur
omni regno Siagrii, Clodoveus legatos suos ad
Alaricum dirigit, mandans ut ei Siagrius redderetur,
sin aliter, pararetur ad bellum. Metuens Alaricus
Francorum gladios experiri, per eosdem legatos
regi Clodoveo Siagrium mittit, mandans humiliter
ut juxta votum animi quod meruerat redderet
inimico suo. Qui cum regi praesentaretur,
misso spiculatore caput ejus amputari praecepit.
Dehinc jam sedato tumultu, et fugatis hostibus partimque
detruncatis, regnum Siagrii, et thesauros
ejus universos omnemque regiam supellectilem sibi
soli Clodoveus retinuit. Praedam vero et spolia occisorum
militibus universis aeque dividenda mandavit.
Non solum enim villas seu castella aliqua vastaverant,
verum etiam ecclesias plures cum tanta
aviditate depopulati sunt, ut cum aurea quaeque
vel argentea utensilia sibi quisque reconderet, ea
etiam quae nullis utilitatibus erant congrua vel unguibus
dissecarent, vel flammis injecta concremarent.
Inter caetera vero ecclesiarum ornamenta, urceum
mirae magnitudinis mirique decoris, de ecclesia
quadam abstulerant. Hos ecclesiae ejusdem
episcopus per legatos subsequitur, humili prece deposcens
ut ei Clodoveus rex urceum reddere dignaretur
ablatum. Quibus ita respondit: « Licet omnia
reddenda forent quae de Christianorum ecclesiis abstulimus,
tamen si aliud videtur non mereri episcopus,
urceum tamen, si nostrae parti obvenerit, non
negabo. » His dictis, concitus abiit quo totius praedae
summa dividenda erat, et sic universis militibus
infit: « Rogo, charissimi milites, ut Dei amoris gratia
urceum illum meae sorti deputetis, quatenus hunc
petenti episcopo reddere valeam, ne ex toto paupercula
ejus ecclesia nostra violentia desoletur. »
Placuit universis petitio regis, et gratanti animo
urceum reddere decernebant, cum unus e Francis
in sui perniciem elevata bipenne urceum percussit,
et ait: « Quod ei sors dederit, cuivis impertiatur a
rege, nostras nobis partes ipse relinquat. » Obstupefactis
omnibus ac rei istius novitate turbatis,
regis indignatio patientia interim opperitur, et urceum
reddere praecepit episcopo. Anno itaque expleto
congregato exercitu, dum secundum morem
giraret universos, et apparatum singulorum sedulo
perlustraret intuitu, ad ultimum eum qui percusserat
urceum oculis conspicatur. Et praefatam injuriam
mente revolvens, agrestia ejus arma miratus,
cum injuriare coepit cur videlicet conventum virorum
nobilium tam horrendo turpasset apparatu.
Accipiensque arma singula, cum indignatione maxima
elisit ad terram. Et cum ille ad colligenda
arma manum acclinis extenderet, rex elevata bipenne
caput ejus lethali vulnere percussit, et ait:
« Ita et tu anno praeterito Suessiones urceum percussisti. »
Quo mortuo, adversus Thoringos eumdem
duxit exercitum, et eos nimia caede prosternens,
post innumeras caedes, post populi totius diminutionem,
post patriae devastationem, residuos tandem,
qui vitam fuga protexerant, redire praecepit, et
eos Francorum tributarios fecit.
In diebus illis Gundobaldus et Godegisilus Burgundionum
reges, filii videlicet Gundevei, qui ex
genere Athanarici regis descenderat, nimia cupiditate
illecti, fratrem suum nomine Chilpericum gladio
peremerunt, et uxorem illius, ligato ad | null | c9f021c2-541e-4c79-9a1e-aae1ecc40e1f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
collum
saxo, fluctibus submerserunt. Chilpericus iste duas
filias habuit. Nomen uni Chronna, Crochildis altera
vocabatur; Chronnam vero, mutata veste, Gundebaldus
exsilio condemnavit, Chrochildem domi retinuit.
Praeceperat tunc Clodoveus rex legatario suo
Aureliano ut sibi puella nobilis quaereretur bonis
moribus adornata et habitu corporis decorata, quam
sibi conjugio copularet. Frequenter in Burgundiam
Aurelianus ierat, quamobrem et Chrochildis prudentiam
et elegantiam bene cognoverat. Hic accessit
ad regem, et puellae prudentiam nimiis praeceniis
attollere coepit. Exarsit in concupiscentia ejus
regis animositas, et per legatarium virginis aures
appellat, si forte Francorum regi puella nobilis et
orphana cuperet sociari. Regis mandata laturus arripit
iter Aurelianus, Burgundiam tendens, et quo
noverat esse puellam pedestri itinere properat, peram
ferens et baculum, resarcitis tunicis adopertus,
in sportella absconsa ferebat munera Clodovei. Quo
cum pervenisset, adveniente die Dominico inter reliquos
pauperes ad capiendam eleemosynam sese
Aurelianus immiscuit ut Chrochildi de ecclesia redeunti
paucos indicaret sermones. Erat enim Christiana.
Quae cum de ecclesia domum reverteretur et
solita munificentia singulis pauperibus eleemosynam
impertiret, pervenit ad Aurelianum et obtulit ei
aureum unum, totius ignara negotii. Quem cum
ille recepisset, caute subtraxit pallium puellae, innuens
sese loqui velle cum illa. Ventum est ad
palatium, et, subsequente Aureliano, ingreditur virgo
triclinium, et misit ancillam quae convocet peregrinum.
Detulit Aurelianus donaria regis, et annulum
Clodovei manu gestans porrexit eum puellae,
et ait: « Loquatur, obsecro, mi domina, quiddam
servus tuus secrete in auribus tuis ut licite possim
intimare mandata domini mei regis. » Cui et illa:
« Loquere, » inquit. Et educens e sportella sponsalia
ornamenta, obtulit puellae, dicens: « Haec mandat
dominus meus rex Clodoveus, ut si ei praebueris
tuae voluntatis assensum, absque dilatione te recipiet
in uxorem. » Tantam industriam viri miratur
puella, et cum nimia mentis alacritate donaria regis
amplexatur, et caetera sibi recondens, annulum
solum in thesauros avunculi sui reposuit, et talia
retulit portitori: « Salutem dicito Clodoveo, et
quamvis non sit licitum ut nubat Christiana pagano,
tamen si Domini Dei voluntas adfuerit cui servio,
quem confiteor, quem adoro, gratias divinae
referam majestati, et nutum subsequar imperantis.
Et tu nostri secreti fidus adjutor vade in pace. »
Perlata sunt ad Clodoveum verba puellae, et rursum
Clodoveus Aurelianum legatarium ad Gundebaldum
mandatque ut ei in conjugem neptem suam
tribuat, si Francos velit habere pacatos; alioquin
aut tributa persolvat, aut ad pugnandum cum eo
arma corripiat. Haec audiens Gundobaldus, mente
consternatus convocat amicos et consiliaros suos,
dicens illis: « Nostis omnes consiliarii et amici mei,
quod Francorum rex Clodoveus adversum nos quaerat
occasiones, petens per legatum neptem Chrochildem,
cum necdum eam facie noverit. Haec est
dissensionis origo, haec causa discordiae, haec nostrae
vastationis infinita perditio. Ad hoc tendit
omne negotium, ut nos omnes vita privet, deinde
gentem nostram spoliet libertate. Ideo enim vos
accersivi ut pari consilio saniorem exitum inquiratis,
et communi utilitati providentes, quid facto opus
sit vestra auctoritate decernatis. »
His ita peroratis, Burgundiones consiliarii ejus
metuentes iram incurrere Clodovei, pari consilio
decreverunt ut tanto regi tamque potenti puella donaretur,
ne hac occasione ad delendos eos tantae
gentis ferocitas acueretur. Metuebant enim Francos,
ut caeterae gentes quae cernebant eos undique
dilatari; nec esse aliquem, qui eorum gladiis
resistere posset. Mandant ergo accelerari negotium,
ne prolongata responsio verteretur in fastidium.
Et advocans Aurelianum Gundobaldus,
his eum coepit interpellare sermonibus: « Quoniam
occasione petendi uxorem domino tuo regi
domos nostras et patriam explorare venisti, haec
populi nostri responsa dicito Clodoveo. Inaniter suspicatus
est habere neptem meam conjugem, frustra
concupivit Chrochildis meae pulchritudinem. His
exasperatus Aurelianus, ita respondit: Quoniam
rusticani alicujus me putas mandata detulisse, non
hoc mandat alius nisi Clodoveus, tuus et meus dominus:
tuus, inquam, tuus, ut mittas ei sponsam
suam Chrochildem. Quod si distuleris, aut ei tributa
persolves, aut libertatem gladio defensabis. »
Substomachatus Gundolbadus haec tantum Aureliano
verba rependit: « Veniat, veniat dominus tuus Clodoveus,
quoniam ad defendendam libertatem Burgundionum
enses paratos inveniet, et, Domino Deo
nobis auxiliante, ad internecionem decidet audacia
ejus, et vindicabitur | null | 07ba2e71-f0e2-43d9-bfae-4f953b603073 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sanguis gentium plurimarum,
qui effusus est in manibus ejus. » Et plura locutus,
tandem consilio prudentum virorum mitigata est
insania, et sic Chrochildem Aureliano tradidit. Quam
cum ingenti gaudio Aurelianus suscipiens, Suessionis
civitatem secum usque duxit, et reddidit eam
Clodoveo. Cujus pulchritudine delectatus rex, convocatis
regni sui proceribus, secundum regiam consuetudinem
eam sibi sociavit in uxorem. Sero igitur
die illo, quando more nuptiali simul accumbere deberent,
sic illa prior allocuta est Clodoveum. « Audiat,
oro, dominus meus rex ancillam suam, et concedere
dignetur famulae suae petitiunculam, si inveni
gratiam in conspectu illius. » Cui Clodoveus:
« Pete, ait, quod vis, quoniam tua petitio consequetur
effectum. » Ad haec regina spiritu Dei repleta,
his regem coepit interpellare sermonibus. « Primum
postulat ancilla tua, domine mi rex, ut Dominum
coeli patrem omnipotentem credas, qui te creavit.
Deinde ut Dominum Jesum Christum, qui nos
redemit, a Patre de coelis missum ad salutem credentium
confitearis. Tertio Spiritum sanctum et illuminationem
omnium justorum agnoscas, et agnoscens
omnem simul venerare divinitatis unicae majestatem,
et in tribus personis Patris et Filii et Spiritus
sancti, nihil prius, nil posterius, nil minus
suspiceris, sed aeternitatem tota mente et coaequalitate
complectaris. Et idola quae non sunt dii, sed
muta simulacra succendas, ecclesiasque Dei mei
quas succendisti reaedifices, et baptismum recipias
in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Et hoc
ad ultimum peto ut requiras thesauros patris mei
et matris meae, quos Gundobaldus avunculus meus
nequiter interfecit, quorum sanguinem Dominus ulciscatur. »
Et ait rex: « Hoc ad praesens mihi videtur
haberi difficile ut deos meos relinquam et
Deum tuum colam; sed caetera, ut potero, faciam. »
Cui et illa: « Hoc est, inquit, maximum et singulare,
quod postulo, ut Dominum coeli colas, per quem
velis nolis regnas, in cujus nomine adversariorum
castra facile superabis. »
His ita peroratis, cubiculum introgressi pariter
accubuerunt, et nuptialiter solemnisantes in gaudio
et laetitia totius anni spatium expenderunt. Expleto
itaque anno, ad Gundobaldum iterum Clodoveus Aurelianum
dirigit, mandans ut Chrochildis uxoris suae
thesauros ei transmitteret. Ira fervens Gundobaldus
Aureliani verba vix sustinet, et in haec verba tandem
prorumpit: « Nunquid in manibus Clodovei regnum
meum tradetur, aut thesauri mei? nonne obtestatus
sum, et dixi tibi, Aureliane, ut non venires
amplius explorare substantiam regni nostri, vel
principum nostrorum felicitatem? Salutem populi
nostri testor, nisi cito reverteris et recesseris a me,
ego interficiam te. » Cui Aurelianus ita respondit,
dicens: « Vivit dominus meus Clodoveus rex et primates
regni ejus, quia non te timeo, dum dominus
meus advixerit. Et sic mandat proprius tuus et
meus dominus Clodoveus, quia tibi est occursurus
ut thesauros uxoris suae recipiat. » His auditis, Burgundionum
majores dederunt regi suo consilium ut
universa quae fuerant patris ejus vel matris Chrochildi
absque dilatione redderentur, dicentes regem
esse ferocem, populum sine Deo, pactum debere stabiliri
cum talibus, ne unanimiter irruentes in eos,
terram pariter delerent ac populum. Quid plura?
Reddit Gundobaldus legatario regis omnem Chrochildis
supellectilem, et ex thesauro suo auri purissimi
et argenti fabricaturas pretiosissimas, et ait ad
Aurelianum: « Quid restat amplius, nisi ut universum
regnum meum Clodoveo dare debeam? Revertere
cito ad dominum regem tuum, qui habes quod
ei deferas, munera multa. Metit messem quam non
seminavit, et colligit quod non sparsit. » Et ait Aurelianus:
« Filius tuus est dominus meus Clodoveus.
Non contristeris si modicum istud ei detulero;
ex hoc nunc omnia vestra communia erunt. »
Et dixerunt Burgundiones: « Vivat rex, qui tales legatos
habet. » Reversus est Aurelianus ad dominum suum,
et restituit ei omnia quae reddiderat Gundobaldus.
In diebus illis dilatavit Clodoveus Francorum regnum
usque ad Sequanam, et accipiens castrum
Miledunensem tradidit eum Aureliano legatario,
cumque ducem provinciae illius esse instituit. Dehinc
Aurelianis usque perveniens, Francorum terminos
usque ad fluvium Ligeris protelavit. Interim
regina dominum suum adhortabatur ut Deum coleret,
et muta simulacra ex omni regno suo deleret, si
victor adversus inimicorum omnium impietates esse
cuperet. Deludebat eam Clodoveus et subsannabat;
non tamen | null | 6f367bc9-bee8-48e5-9ce3-807b92b59bd9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
exprobrando, sed blandiendo potius vitae
monita refutabat. Ad hoc utique ventum est ut regina
conciperet et pareret filium, et juxta ritum Christianorum
ad abluendum sacro baptismate in ecclesiam
deferri praeciperet. Baptizatus, et signatus, et sacro
chrismate delibutus: quem Ingumerem vocaverunt
hi, qui eum de sacro baptismate susceperunt.
Nec mora defungitur infans, et res sicut evenerat
innuitur Clodoveo. Tristatur pater anxius, primam
sobolem cum insperate deferri videt ad tumulum,
et reginam increpat cur videlicet in nomine Domini
nostri Jesu Christi signasset infantulum. Affirmabat
enim insanus quod si diis suis dedicatus fuisset, non
tam cito privaretur hac luce. Regina vero gratias
Deo referebat quod ejus primogenita in coelesti gloria
sublimasset. Post autem hunc peperit et alterum,
et ablutum fonte baptismatis Clodomirem vocaverunt.
Et hic cum aegrotare coepisset, verbis reginam
asperioribus increpat Clodoveus, asserens istum
etiam nulla ratione vivere posse, nisi quo modo
vixerat et alius. Sed orante regina, et Domini misericordia
praecurrente, vitae pariter et sospitati restitutus
est infantulus. Rex itaque credere differebat,
nec monita salutis audire volebat, donec tandem aliquando
bellum contra Alemannos Suevosque moveret,
in quo compulsus est confiteri quod Deus solus
potest auxilium praestare credenti. Nam cum hinc
et inde utraeque acies insisterent, et perstrepentibus
buccinis cominus jacula mitterentur, nec Francorum
vires ad proterendos inimicos sufficerent, prospexit
ex alto Dominus, et miratus laborem mulieris
virum infidelem salvare cupientis, immisit timorem
suum super Francos. Et jam terga dare volebant,
cum Aurelianus nomen Domini ad adjutorium
interpellans, his regem verbis constanter alloquitur:
« Crede tantummodo, domine mi rex, Dominum
coeli, quem Chrochildis praedicat, et inclamato
ejus nomine tuos celeriter conteres inimicos. »
Hoc rex animatus alloquio, ad coelum oculos elevat,
et cum lacrymis hac Dominum voce precatur: « Jesu
bone, quem Chrochildis regina mea praedicat esse
Filium Dei vivi, qui subvenis in tribulatione, qui
das auxilium in te sperantibus, tuum auxilium devote
postulo, non abneges mihi soli quod plurimis
est collatum. Quod si mihi victoriam dederis, et in
hoc virtutem tuam expertus fuero, credam tibi, et
baptizabor Nam invocavi deos meos, et elongati
sunt a me, et nullam eos suspicor habere virtutem,
qui nec occurrunt, nec auxilium deferunt invocati.
Te invoco, te confiteor, te jubente, noster confortetur
exercitus, et adversariorum nostrorum audacia
conteratur, ut vel si victoriam non mereor, tantummodo
ab eis liberer. » Et cum haec ita perorasset,
ac nomen Domini cum interno rugitu cordis
inclamasset, defectis viribus terga dederunt Alamanni
vitae spem fugae credentes. Sed cum et regem
suum cernerent interfectum, retroversi Clodoveo
supplicant ut tantam stragem cessare praeciperet,
sua omnia seque dedentes. Qui cum imminentem
plagam cessare fecisset, terras eorum nimia populatione
vastavit, et eos sub tributo constituit.
Hac igitur patrata victoria, reversus in Franciam
narravit uxori qualiter per invocationem nominis
Jesu Christi victoriam meruerit obtinere. Laeta illico
Chrochildis efficitur, et lacrymis superfusa sanctum
Remigium Remorum archiepiscopum sub festinatione
convocat ut ipse videlicet suppleat quod in
marito Dominus per eam jam coeperat operari.
Pandit episcopus salutis januam, et torrente Scripturarum
sitientem animam reficit peccatoris. Mitigatur
amentia regis et ex lupo mutatur in ovem, et
vacuus ad Dominum venire formidans mille hostias
praeparat, quas secum offerat creatori. Necdum initiatus
in sacris fit suae genti apostolus, nomen Domini
gentibus praedicat, exercitui comminatur ne ultra simulacris
incurventur. Quid plura? fit subito concursus
populi, exercitus omnes dextras jungunt, pares animos
offerunt Creatori, et qui tardior currit ad lavacrum
quasi ignavior a caeteris incusatur. Et consertis
manibus videns acies ad ecclesiam convolare, et ob
amorem regis antea etiam baptizari cupiebant, quam
baptismatis jura cognovissent. Hac igitur frequentia
constipatus subintrat ecclesiam rex victurus. Cumque
persensisset, per thymiamatis redolentis thurisve
fragrantiam, et miraretur parietes cortinis palliisque
velatos, pavimentum omne diversis floribus fuisse
respersum, quaesivit a pontifice si esset hoc paradisus,
vel futura gloria quam ei in sua praedicatione
promiserat. Ad quem episcopus: « Non, inquit, hoc
est paradisus, quem pollicitus sum domino meo regi,
sed est Ecclesia Dei per quam et in qua bonis
operibus, acquiritur gloria illa indeficiens regni celestis,
quam ab origine mundi praeparavit Dominus
his qui diligunt eum. | null | e2e26744-8c2d-4940-a7e4-a64c9b274a53 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
» Tantam denique gratiam
subministravit Dominus in populo, ut non jam viceni
vel centeni ad locum baptisterii convenirent, sed
universam pene civitatem in unum convolasse crederes,
unam dedisse sententiam, pares animos obtulisse
Creatori. Interiori igitur gaudio conformati
applaudebant in unum, et regem suum his adhortabantur
alloquiis: « Dominus noster rex prosequatur
inceptum, quia et nos mortales deos abjicimus,
nugaces contemnimus, manufactos expellimus: et
Deum verum quem praedicat Remigius incontaminata
credulitate recipimus, et eum fidei veneratione
complectimur. Hunc Deum enim Christianitatis
credimus, et adoramus, et in hac religione usque ad
terminum vitae permanere parati sumus. » Quid
plura? venit ad baptismum quasi novus Constantinus
abnegatis diaboli pompis, et feroces animos humilians
Creatori. Huic devotioni congaudens episcopus,
protensis manibus in sublime Dei potentiam
collaudabat, et regem his hortabatur alloquiis: « Mitis
en, inquit, depone colla, Sicamber; idola varia crema,
cultum venerare divinum. Pristinos errores, et
fana priora relinque, et sanctas aedes vel nunc renovare
studeto. » Igitur rex omnipotentem Dominum
in Trinitate confessus baptizatus est a sancto Remigio
in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti,
et sacro chrismate delibutus cum signaculo crucis
videlicet Domini nostri Jesus Christi. Baptizati sunt
de exercitu illius amplius quam tria millia, baptizatae
sunt et sorores illius Alblofedis et Landechildis, insuper
totus Francorum populus. Nam Dominus noster
Jesus Christus abundanter his sanctam gratiam infundebat.
Hac occasione suae fidei gratiam Gallica
disseminabat in tellure. Ecce regem reddimus innovatum,
necesse est uti et paginam pariter innovemus.
Sed prius quieti modicum membra locantes
resumamus flatum, quo facilius die crastino materiae
nostrae valeamus referre sequentia.
LIBER TERTIUS.
PROLOGUS LIBRI TERTII.
Nondum noctis detersa caligine ad persolvendum
debitum, quia importuni feneratores insistitis et
pigritantes artus excutitis, e lectulo socordiam meam
verbis asperioribus increpantes, cur non jam adhuc
pene dormiens extenderim digitos ad scribendum,
cum noverit unusquisque vestrum qua conditione
gravetur, qui mercede conductus aliis servire compellitur.
Prius ad pastum reducemus oviculas, prius
agnisculos modico lacte potabimus, prius et tectulo
eos contutabimus, et cum sub frondosa arbore membra
locavero, si vos adfueritis, et jactis globis vel
lapidibus, ne modico gregi insidietur, lupum nobiscum
exturbaveritis, tunc forte liberius atque commodius
exsolvere potero quod repetitis. Et ne vobis
videar innectere moras, dum nocui aeris nebulas
formidantes Austri spiramina, qui eas submoveat
vel aranearum telas disrumpat, quibus herbae solent
infici, praestolamur: jam nunc in alteram partem
nos ducentes consistamus in unum, et taedium vestrum
hac modica relatione levabo.
LIBER TERTIUS.
Baptizato, ut diximus, rege nostro Clodoveo, et
universo exercitu ejus sacro chrismate delibuto,
tanto regina dicitur exsultasse tripudio, ut in conspectu
omnis populi solo procumbens, et lacrymis
superfusa Domini benediceret majestatem, quia in
ea dignatus fuerat adimplere quod scriptum esse in
Apostolo legerat qui dicit: #Salvabitur vir infidelis per
mulierem fidelem.@# Ex tunc Francorum virtus et
gloria ita Domino procurante magnificata fuisse
refertur, ut non solum vicinae gentes, verum etiam
longe remotae eorum amicitias expeterent, et eos
consanguinitatis gratia sibi foederari vel consortiari
cuperent. Unde contigit ut Theodericus Italiae rex,
qui in Italia Gothis imperabat et Romanis, Landechildem
Clodovei sororem ad conjugium expeteret
et acciperet. Is igitur Theodoricus quis fuerit vel
unde originem duxerit, si modicis verbis evolvero
non vobis onerosum habeatur, praesertim cum heri
promiserim me aliqua relaturum de opusculis vicinarum
gentium. Theodericus igitur iste, ut Idatius
refert, ex Macedonum descendit origine, illorum
videlicet, qui summa sorte de Troja cum nostris
aufugerant et Macedoniam armis domuerant, insuper
et pervaserant. Hanc insectantes Romani,
sicut et caeteras nationes, multis eam praeliis attriverunt,
captivos secum adducentes, et spolia multa
ferentes. Adductus est inter reliquos puer quidam
Theodericus nomine, et puella quaedam quae Lilia
vocabatur. Hi sorte militaris praedae devoluti sunt
in partem Idatii patricii, et fideliter serviendo domini
sui gratiam pleniter sunt adepti. Erat huic Idatio
uxor nomine Eugenia decora valde, sed sterilis. Ob
hanc causam adoptaverunt sibi in filium Theodericum,
Liliam in filiam, et singulari dilectione excolebant.
Quos cum arnandi lege consueta nutibus et
sibilis, jocis et amplexibus incubare conspicerent,
conjugio copulari permiserunt. Et advocans Eugenia
puellam dixit ei secretius, cum ad viri coitum | null | 8f2fd041-133f-4e40-981f-2ae9adf3cf98 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
accesseris, quaecunque tibi nocturna visione occurrerint
in crastino mihi referes universa. Putabant
enim insani et vecordes universa provenire, quae
prima nocte copulationis somniasset mulier desponsata.
Hanc consuetudinem ab insipientibus et rusticis
adhuc etiam conservari quasi veracem, cum ex
toto inanis sit et abjicienda, plurimi asseverant.
Abiit mulier, et obdormivit, et tamen ei in somnis
fictitia quasi praesentia demonstrata sunt. Vidit in
somnis quasi de umbilico ventris sui exire arborem
excelsam et sublimem, ita ut pene nubium altitudini
coaequari videretur: filium videlicet signans, qui ex
utero illius generandus erat. Et evigilata prae pavore
narravit viro suo somnium, insuper et secretum
dominae suae nil morata nudavit. Quae cum mane
surrexisset edocta a marito, non ut evenerat, sed
fallens dominam suam ei aliter est locuta. En,
inquit, domina mea, tua verba rememorans, juxta
virum hac nocte obdormivi, et vidi per somnium
quasi equum et equam omnium pulchriores ingredi
in domum dominorum meorum, quos subsequebatur
pullus habilis et lascivus sua pulchritudine superans
omnes greges equorum.
His auditis, Idatius et Eugenia putaverunt sibi
sobolem adfuturam, et ob hanc gratiam Theodericum
et Liliam libertate donaverunt, et multis muneribus
ditaverunt. Conceptum puerum Lilia peperit, et
vocavit eum nomine patris sui Theodericum. Crevit
puer, et ablactatus est, et adoptans eum Idatius in
filium, cum omni diligentia eum enutrire praecepit.
Fuit enim decorus aspectu, statura procerus, saeculari
prudentia et calliditate munitus, et corporis
nimia fortitudine circonspectus. Defuncto igitur
Idatio et Eugenia, jussus est militare Theodericus,
et sic Leonis imperatoris gratiam emeruit, et imperiali
palatio apud Constantinopolim ingenuitatis et
audaciae nomen sibi acquisivit et laudem. Ptolemaeus
quidam ex senatorio ordine huic in amicitiam
singularem ita devinctus esse refertur,
ut eum usque ad diem sui obitus suo consilio
et prudentia ab obviantibus periculis invidorum
tutare conatus sit. Et dum quibusdam Theoderici
prudentia placeret, dum et quibusdam invidiae
causa videretur onerosa, per internuntios communi
consilio ab imperatore Itali petiverunt ut eis Theodericus
patricius institueretur, quatenus ejus prudentia
singulari ab instantibus inimicis tueretur Romana
libertas. Placuit hoc imperatori, et eum
Romam dirigens, patriciatus honore sublimatus est,
et cum Herulis praelia multa commisit, et eos ad
internecionem usque delevit. Unde contigit ut cum
die quadam adversus eorum regem praelium concitassent,
et ex utroque exercitu plurima hominum
multitudo mutuis vulneribus sternerentur, sentiens
Theodericus suorum gladios defecisse, terga dedit,
et ita cum suis fugiens Ravennam est ingressus.
Quem cum insperate Lilia mater inspexisset, sic
eum exasperans et illudens increpare coepit et dicere:
« Quae, inquit, o mi nate, dementia ita te
compellit abire praecipitem? Non jam quo fugias,
nisi ut sublevatis vestibus meis ingrediaris uterum,
de quo parvulus oriendo prodiisti. » Quod ille audiens,
et nimia verecundia perfusus, recollectis
paucis militibus, optans magis mori quam amplius
vivere, cum jam dispersi essent ad praedandum,
quasi ex improviso inimicis occurrit, et eos imparatos
inveniens veluti vulgus ignobile superavit, et
eorum regem gladio trucidavit, uxorem insuper ac
liberos interfecit, regnumque et gentem Herulorum
et nominis dignitatem ad nihilum usque deduxit, et
eorum spoliis ditatus est, ita ut Chroesi opes superasse
se crederet. Hoc cum relatum fuisset imperatori,
extimuit protinus ne similiter adversus eum
aliquando arma corriperet, et eum vita privaret et
imperio. Tunc etiam et persuasum est imperatori a
quibusdam aemulis, quibus Theoderici liberalitas et
prudentia displicebat, qui eum quoque accusaverant
crimine pessimo, ut Theodericum sub festinatione
ad se venire praeciperet et eum vita privaret. Theodericus
igitur nihil doli suspicatus, cum 12 millibus
fortissimorum bellatorum Constantinopolim
usque properavit, et sic occurrit imperatori. Decretum
erat ab universo senatu ut cum Theodericus
solus ingrederetur palatium, membratim scinderetur
totus, et ita de medio viventium tolleretur. Sed
Ptolemaei amici sui consilio conservatus et astutia
liberatus est. Accessit enim ad imperatorem, et
eum his allocutus est verbis: « Indignum nimium
est majestati vestrae, domine mi imperator, ut sic
fraudulenter homo ille interficiatur sine lege, sine
judicio, sic separetur a suis, sic opprimatur a nostris.
Prius omnibus causa criminis exponatur;
prius ad suos senatores etiam de curia nostra nobiliores
dirigantur qui rem diligenter examinent, qui
offensionum culpas multiplicare didicerunt, ut cum
ab utrisque morte dignus fuerit judicatus | null | ec94f1cd-b26f-4ae9-85d6-35d64a3fcc5a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, tunc decentius
atque liberius aut bestiis subrigatur, aut
capite puniatur, vel suspendio pereat. Interim vivus
teneatur et vinctus. En et ego cum legatis vestris
abire paratus sum. » Eliguntur denique quinque viri
nobiliores de curia imperatoris qui, ut suggesserat
Ptolemaeus, ad Gothos Italosve imperatoris mandata
deferrent. Jussu imperatoris abiit cum eis Ptolemaeus,
et secretissime praemisit puerum qui Gothis
universa nuntiasset, et qui intimaret legatos omnes
esse vinciendos pariter et Ptolemaeum, et quarumdam
poenarum ostentatione perterrendos, nisi eis
velociter dominum suum Theodericum sanum et incolumem
redderet imperator, et cum prosperitate
eos omnes qui cum eo erant ad propria redire permitteret.
Quid plura? necdum verba finierant qui
missi fuerant senatores, et ecce undique vinciuntur,
ad suspendendum cruces aptantur, gladii
acuuntur et diversa mortium genera praeparantur:
eos pariter enecare comminantes, nisi dominus suus
eisdem redderetur, et sacramento firmaret imperator
ut eos omnes qui cum eo erant incolumes ad
propria redire permitteret.
His angustiis arctatus imperator, vellet nollet
Theodericum Gothis reddidit, et eos omnes cum
prosperitate repatriari permisit. Cum ergo Theodericus
cum sociis ad propria remeasset, comperit
Avares in Italiam introisse, populum et patriam
devastasse, urbes plurimas solo coaequasse et Romam
usque vestigium velle protendere. Tandem
resumptis armis et viribus eos omnes de patria expulit,
et usque ad Pannoniorum terminos insecutus,
et juxta eorum exercitum tentoria fixit. In die
igitur crastino, assumptis secum militibus sex,
septimus ipse castris est egressus ut Avarorum
castra per semetipsum exploraret. Simili modo
Avarorum quidam Xerxes nomine singulariter e
suorum castris est egressus, ut et ipse quasi potentissimus
praeliator potentiam persequentium exploraret.
Quem cum singulariter oberrantem Theodericus
inspexisset, tres e suis comitibus ad eum
capiendum ire mandavit, quos Avar solus fugam
fingens, et saepius loca reflectens, singulariter interfecit.
Alios tres iterum abire imperat, sed statim ut
primos fefellerat, fallere tentavit et alios, et in
oculis Theoderici eos hasta dejecit et gladio. Post
haec Theodericus cum eo singulariter decertans, in
brachio eum vulneravit, tandemque devictum secum
ad castra suorum ipse reduxit. Cujus prudentia et
fortitudine delectatus, verbis eum suavioribus est
hortatus ut cum eo pacifice remaneret, munera
plurima promittens et honores. Qui parvipendens
preces et munera, hoc solum quotidie precabatur ut
ad solum proprium Theodericus redire permitteret.
Et cum eum ullatenus retinere non posset, tandem
abire permisit, et ipse eum subsecutus est usque ad
Istriam fluvium. Quem cum Avar transnatasset,
respiciens retro sic ab altera ripa Theodericum est
allocutus: « Quoniam libero me arbitrio restituisti,
jam nunc ad te revertar, eroque tibi fidelissimus. »
Reduxit eum Theodericus secum, multisque dilatum
muneribus contra Wandalos et Suevos eum saepius
comitem habuit, quoniam omnia prospera illi provenire
cernebat.
His ita gestis, et fugatis Avaribus, Romam cum
prosperitate Theodericus reversus est victor. His
ferme diebus ad Clodoveum Theodericus legatos
suos misit, mandans ut ei sororem suam Landechildem
in matrimonium tribueret, et ex hoc pacis firmissimum
pactum inter se custodirent. Annuit ejus
petitionibus dominus noster Clodoveus, et cum
honore maximo suam sororem ei tradidit. Quam
Theodericus benigne suscipiens, eam sibi sociavit
in uxorem. Quae peperit ei filias duas, et cum eo
pariter et ipsa benignissime conversata est, donec
earum unam beato Sigismundo regi et martyri in
matrimonium copularet. Alia vero cum matre sua
domi residens post mortem Theoderici, cum viro
cuidam ignobili connubio illicito copulari cuperet,
a matre prohibita est. Sed conceptam saniem mente
revolvens, injuriam quam pertulerat refudit in
matrem, et eam quasi nefariam veneno interfecit.
Quod cum comperisset rex qui patri suo sucesserat,
tanti piaculi malum debita ultione decrevit esse
vindicandum, et eam balnei calore praefocari praecepit.
Sed de his satis dictum, et jam ad historiae
ordinem recurramus, praesertim cum adhuc Theoderici
istius historiam ad supplendum nostrae narrationis
ordinem nobis necessariam suspicemur.
Clodoveus igitur anno 2 sui baptismatis contra
Gundobaldum et Godegisilum arma corripuit, et in
eos aciem dirigens, ad ulciscendos veteres uxoris
suae injurias Francorum animos acuit, Burgundiones
universos aut gladio trucidare, aut tributo
gravi subjugare decernens. Contra quem Gundobaldus
et Godegisilus exercitum magnum praeparant, et
ad se defendendum, licet redarguente conscientia
poenam fratricidii mererentur, cum omni bellorum
apparatu aetatis utriusque viros conglomerare fecerunt.
Et sic collecta omni multitudine Divionem | null | 32cbeee7-62de-4cf3-a401-c12ac42263a6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
usque properarunt, et utrinque totis viribus concertantes
terga dederunt Burgundiones, et tanta
feritate depopulatus est eos Francorum exercitus ut
vix possit colligi numerus occisorum. Gundobaldus
itaque de praelio fugiens, in Avenionem civitatem se
reclusit atque communivit, ac si tanto regi resistere
posset. Sed manus ejus quandoque se effugere non
posse persentiens, et offensionis suae modum reformidans,
Aredium quemdam consiliarium suum, virum
sapientem atque modestum, ad Clodoveum
direxit qui furentes ejus animos suo moderatissimo
eloquio ( #deest aliquid@# ) . . . . . viri sapientis mitigata est
ira regis, et cum propositione fratricidii dedit Gundobaldus
domino nostro regi auri et argenti pondera
multa et immensa, pro perpetrato videlicet
scelere, ne regis animus amplius moveretur. Hanc
autem conditionem inter se statuerunt ut per singulos
annos saeculi superventuri tributum Burgundiones
Francis praesentibus ac futuris exsolverent.
Clodoveus igitur onustus praeda, his atque muneribus
honoratus, victor ad propria remeavit. Erant
autem Gundobaldo filii duo, Sigismundus et Godegisilus.
Eodem vero tempore apud Viennam urbem terraemotus
accidit maximus, et multae ecclesiae subversae
sunt. Domus insuper quamplurimae ita eodem
motu concussae referuntur, ut etiam fundamenta
ipsarum ab imis sedibus solverentur. Nec mora,
oberrantes lupi et aliae bestiae feroces terraemotum
subsequuntur, et per civitatis portas cum impetu
formidabili irrumpentes, si quem fortasse offendissent
hunc miserabiliter laniabant et puerorum aliquos
ad silvestria protrahebant, catulis utique dividendos.
Hac peste vastata est civitas pene per unius
anni spatium, et tota ejusdem civitatis regio.
Eodem vero anno, adveniente paschali solemnitate,
dum S. Mammertus, ejusdem civitatis episcopus,
Sabbato sancto more solemni offerret sacrificium
Creatori, regale palatium urbis ejusdem divino
igne crematum est. Videns igitur praefatus pontifex
super miseros accolas pagi illius divinum exarsisse
furorem, et feras irrationabiles ratione utentes homines
permissione Dei omnipotentis irrationabili
feritate vastantes, tanti infortunii remedium a Domino
monuit esse quaerendum. Praecepit namque
populo universo ut cum gemitu et contritione spiritus
per triduum more Ninivitarum ab alimentis abstinerent,
et operti ciliciis, et nudatis pedibus incedentes,
loca sacrata flendo et orando circuirent,
clamantes #Kyrie eleyson,@# si forte hac humiliatione
placatus Dominus tam terribilem exterminationis
sententiam in benevolentiam commutaret. Instituit
etiam ut per annos singulos in eadem ecclesia litaniae
per triduum agerentur, ad quas universus populus
conveniret, et ne amplius feraliter absumerentur,
preces supplices effunderet Creatori. Vidit Dominus
afflictionem populi sui, et pepercit creaturae
suae, ne vastaretur ad internecionem; hac plurimum
devotione delectatus est. Ita lupi saevientes repulsi
sunt; ita vindicta coelestis repropitiante Domino conquievit.
Ita generalis luctus in gaudium est mutatus,
dum cessavit tribulatio, dum in mansuetudinem bestiarum
feritas est conversa. Hac sancta consuetudine
delectata est sancta mater Ecclesia, et cum auctoritate
Romani pontificis per universum orbem institutum
est ut in his diebus tribus, id est secunda feria
ante Dominicam Ascensionem, tertia videlicet et
quarta, ad ecclesiam conveniat populus. Et sic litanias
celebrent, ut sicut eodem tempore ab insectantibus
lupis per Dei gratiam defensus est populus
Viennensis, ita et nunc Dei miseratio spiritales lupos,
id est, diabolos a nobis amoveat, et sanctam
Ecclesiam suam defensare dignetur, ne callidus hostis
sua feritate commaculet quod Domini sanguine
cognoscitur esse redemptum. Precatur ibi pro statu
Ecclesiae, pro incolumitate principum, pro serenitate
aurarum, pro terrae frugibus, et pro diversis populi
incommoditatibus, ut Deus et Dominus noster Jesus
Christus pro sua pietate et misericordia suae sanctae
Ecclesiae statum in omni prosperitate custodiat;
principes populi catholici ita protegat et conservet,
ut accincti fortitudine spiritali procul a nobis expellant
omnes barbaras nationes; aeris temperiem bonam
nobis tribuat, agrorum sterilitatem in opimam
fecunditatem ipse commutet, fruges custodiat atque
multiplicet, et ad maturitatem usque perducat; corporum
quoque nostrorum incommoditates medicabili
virtute depellat, et sanos atque incolumes in suo
sancto servitio nos conservare dignetur. Pepulit
Auster nebulam formidabilem aranearum, telae disruptae
sunt, nocivus aer submotus, ad pastum oviculae
sunt ducendae, ne procacis linguae flagello percutiar
et verberer. Vos vero nomine sciente caute
me sequimini, si quid amplius audire delectat, et
cavete ne hoc quoque Domini mei sentiant, quia
mihi plurimum irascentur, si me deprehenderint
otiantem vobiscum atque fabulantem.
LIBER QUARTUS.
PROLOGUS LIBRI QUARTI
Hora diei decursa jam tertia, quartum, juvante
Domino, hujus operis inchoabo libellum, | null | 09adccbc-7a70-4675-8e1b-d1855fe6a20c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quia et sub
frondosa arbore residentes aestum solis declinavimus,
et lupus qui insidiabatur ovibus territus abiit.
Constrinxerunt enim fauces illius, quibus pariter insidiabatur,
nec jam ut lupus ululat, sed ut vulpecula
gannit, humiliavit oculos, cervicem flexit, alteratur
in voce, incedit ut languidus, non ut feritatem ponat,
sed ut incautos decipiat. Utrum gallinas inspiciat,
an sitiat agnos, habetur incertum: et si pellem
mutasset Aethiops, in ovem pariter et hunc se
crederem immutasse. Quod si mentitum habitum
exuerit, et oves nostras amplius consueta feritate
pervaserit, peram pastoralem, quam prope cernitis,
lapidibus implevimus, fundam praeparavimus; non
nos segnes et imparatos inveniet, audacter eum exspectabimus,
funda dejicietur et lapide. Et quoniam
spectatis ad Austrum, et non verbis, sed nutibus
intuitis, ut sicut Romanos a Gallis attritos et expulsos
insinuasti, Gothos pariter tangam, et qualiter
eorum rabies sit compressa plano sermone demonstremus.
Faciam quod hortamini, si vos promiseritis
nulla nos amplius inquietudine pulsaturum, et si
rusticitatem meam mecum ipsi celaveritis, ne virorum
nobilium quam urbanas aures laedat sermo pauperior,
quia tanti regis historiam ausu temerario degustavi,
quam sensatus aliquis praeconiis innumerabilibus
extollere debuisset.
LIBER QUARTUS.
Clodoveus igitur, cujus religiosum animum divinus
fervor afflaverat, zelo fidei accensus, non solum de
propriis finibus exturbabat haereticos, verum etiam
si aliquos vicinarum gentium minus religiosos esse
comperisset, aut eos sedulis irruptionibus edomabat,
aut duris nexibus servitutis violenter opprimebat.
Unde contigit ut adversus Alaricum, Gothorum regem,
arma corriperet, quem Ariana pravitate foedatum
totius vulgi opinione compererat. Alaricus iste
audax et validus, et vir amplissimi animi exstitit,
prosperis eventibus semper clarus ac nimia feritate
praecinctus. Hunc saepius Clodoveus rex per legatos
admonuerat, ut ab Ariana pravitate desisteret, et
aequalem divinitatem in tribus personis Patris, et
Filii, et Spiritus sancti esse crederet, si eum sibi in
amicitiam retentare cuperet. Sed Alaricus consueta
feritate suffultus, propriis viribus confidere coepit, et
hoc etiam indigne ferens, cur talia auderet eum
saepius injuriabat, et pro gratiarum actione contumelias
inferebat. Quamobrem et adversus eum, ut
dictum est, multoties arma sustulit Clodoveus, et
eum multis bellorum incursionibus lacessivit, donec
tandem Paternus quidam legatarius Clodovei, vir
sapiens et modestus, efferos Alarici animos pene inflecteret
ad credendum, pacis et inimicitiae jura perpetuo
inter utrosque conserere cupiens, nisi caeterorum
infidelitas obstitisset. Petiverat enim vir modestus
ut in tondenda barba Clodovei patrinus ejus
efficeretur Alaricus, et deinceps in confessione verae
fidei perseverans, foedus alterutrae pacis tali observatione
firmarent, ut Franci pariter atque Gothi
arma deponerent quoties ad stabiliendum foedus,
vel ad colloquendum acies utraeque convenirent.
Gothi itaque assueta infidelitate pacis foedera perturbare
cupientes, et regem nostrum vita et imperio
spoliare meditantes, cultellos permaximos, quos
vulgariter #hantsaccos@# corrupto vocabulo nominamus,
palliis contexerunt, ut hoc habitu palliati sine impedimento
sternerent imparatum exercitum Clodovei.
Quod cum Paternus legatarius praesensisset, genus
factionis admiratus, Francos ad propria redire praetexit,
et ipse Alaricum his sermocinationibus est
aggressus: « Quoniam pacis et amicitiae jura nostris
ac vestris utilitatibus providendo inter utraque regna
stabilire meditarer, et ut ex facto patuit, consueto
mendacio et fraudulentia utimini, ut nostros palliatis
vulneribus sternere volueritis, ne tam subito et
insperate rejiciatur ista conditio, qualemcunque vicinorum
regum per internuntios super hac re pariter
consulamus, quidquid ipse decreverit absque frustratione
compleatur. » Quod Paternus oraverat mandat
compleri populis, et Theodericum Italiae regem super
hoc percunctandum insinuat, et quidquid ipse
decernat praecipit exsequendum. Quo cum pariter
perrexissent, Paternus videlicet et legatus Alarici,
istius patefacto negotio cogitavit Theodericus quod si
hos fortissimos reges separaret ab invicem et inter eos,
altercationis et odii affamina seminaret, dum se mutuis
bellorum eventibus impugnarent, dumque se uterque
exercitus mutuis vulneribus sternerent, horum
ipse medius pacato jure quiesceret. Hoc denique
statuit, hoc decrevit, quasi ex sententia prodiretur,
ut hinc et inde Francorum et Gothorum utraeque
acies convenirent atque circumstarent; in quorum
medio legatus Clodovei equo residens sursum hastam
erigeret, et tandiu in circuitu ejus aurum argentumque
pro compositione facinoris Gothi comportarent,
donec omne spiculum hujus gemini metalli
congerie operiretur. Hac conditione gravatus
Alaricus, odium quam pacem elegit potius, et alio
fraudis genere Paternum decipere conabatur | null | 8c971a0f-16f5-4efe-8f81-971068d5d008 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, si
forte casu aliquo laederetur ad mortem et ita finiretur
ista contentio, dum non esset qui renuntiaret
hujus negotii veritatem domino nostro Clodoveo. In
vetustissimo eum solario hospitari praecepit, per
quod dum incaute graditur, comminuto sub pedibus
ejus ligno, pronus ad terram cecidit, et fracto
brachio vitae reservatus est, Domino protegente.
Cumque vix convalesceret, nec dum sanato vulnere,
ad ostendendos thesauros suos eum quadam die
duxit Alaricus, et aperiens arcas demonstravit ei
divitiarum suarum innumerabilem quantitatem. Ad
hos Paternus exsiliens et alludens, prae gaudio manum
tetendit ad arcam et rapuit aurum quod pugillus
capere poterat; et respectans Alaricum, sic
eum audaciter alloquitur: « Nisi cito conduxeris
acies. exercitum innumerabilem adunaveris, dextras
eorum et animos armaveris, juratas legiones in
nostrum sanguinem acueris, absque dilatione factionis
tuae dignas poenas accipies, cum ad hoc aurum
dividendum Francos nostros adduxero, cum ad
hanc dignitatem possidendam nostros nepotes accendero,
cum ad dividendos hos terminos calamos
nostros vel funes extendere fecero. »
His ita peroratis, ascenso equo ad Francos concitus
abiens, universa sicut evenerant domino suo
Clodoveo nuntiavit, et ejus animos ad amplificandam
Francorum gloriam vehementer accendit, dum
ad videndos montes Pyrenaeos, vel ad collustrandum
mare Oceanum eum hortatur abire. Hoc fuit
scandalorum initium, inde concertationis causa
succrevit. Hoc origo discordiae, qua et Gothorum
feritas est attrita, et Alaricus vita pariter spoliatus
et dignitate. Et quoniam Theoderici regis quaedam
principia retulimus quae nostrae narrationi congruere
sperabamus, quis finis ejus fuerit pariter
intimemus, ut ejus formidabili exemplo pravos judices
corrigamus. Hic iniquorum quorumdam consilio
depravatus, Joannem papam et Symmachum
patricium, viros Christianos, ab insidiatoribus accusatos,
cum ex toto sine offensione viverent, iniquo
judicio condemnavit atque trucidare praecepit. Post
haec cum duceretur ad exitum, nec rem hujuscemodi
purgaret poenitudine, ultio in eum divina descendit
et iniquum ejus spiritum a corpore violenter
abstraxit, et sicut beato papa Gregorio referente
cognovimus, eodem die quo de hac luce migravit,
vir quidam in Sicilia habitans et angelorum vitam
inter homines gerens, dum juxta consuetudinem
orationi incumberet, et raptus in spiritu vota supplicia
porrigeret Creatori, vidit ipsum Theodericum
discinctum et discalceatum vinctis post tergum
manibus ad poenarum loca pertrahi. Et hi duo
viri, Joannes videlicet et Symmachus, turpiter
eum appellabant violenter atque pertrahebant. Et
sicut eos injusta morte damnaverat, ita ipsi eum
post mortem ad supplicium perduxerunt, et in barathrum
Vulcani sine miseratione projecerunt. Et de
his ista sufficiant. Verum ad historiae ordinem revertamur.
Clodoveus igitur Paterni legatarii sui consilio animatus
et prudentia confortatus, Francorum proceres
apud Parisios congregare praecepit, et astutiores his
verbis alloquitur: « Quoniam animi vestri vigor
et confidentia mihi bene comperta habetur,
ideo vos accersendo aestimavi ut quibus mecum est
una voluntas et amicitia singularis, animi mei secreta
patefaciam. Volo compertum habeatis animum
meum accendi vehementius, cum considero vitae
nostrae statum sine aliquo laudis titulo ad occasum
quotidie vergi, et feroces nostrorum militum animos
desidia mollescere, et metuo ne cum inertes
animos ex dissuetudine capiunt, cum necessitas
forte poposcerit, gladios eorum hebetatos ac rubigine
corruptos inveniamus. Arma jam resumenda
sunt, gladii acuendi, ad laborem militiae corpora
sunt reducenda. Non vos illiciant blandimenta mulierum,
non parvulorum vagitus exterreant. Licet
gentilitatis errore tenerentur nostri parentes, armis
et vicibus domuere superbos. Et nos, qui Christum
adorare jam coepimus, qui ejus laudibus delectamur
et amicitiis fruimur, condignum valde
ut inimicos ejus exosos habeamus. Ecce Galliarum
partem maximam, quam Aquitaniam nominant,
populus infidelis, Gothi videlicet insensati, cruentare
videntur. Qui per Arianam pravitatem Filium
a Patre separant, nec Spiritum sanctum cum Patre
et Filio aequalem divinitatem habere fatentur, et
per hoc inimici Dei esse comprobantur. Quod si
uno animo verbis nostris assensum dederitis et vos
ex nomine Christiano Dei amicos esse monstraveritis,
sursum dextras erigite, et ad conterendum
populum infelicem gladios felices exerite, minus
cautos armis et adhortationibus bonis instruite.
Dabit ipse pro certo victoriam, qui mentes
vestras suo cultui dedicavit. Felicem Romam
divitiis pariter et libertate nudaverunt, nec nobis
minor gloria parabitur, si regem eorum ferocissimum
bellando vicerimus, et regnum ejus atque fortunam
nostrae ditioni subjecerimus. » Regis prudentiam
omnes pariter amplectuntur, animositatem
admirantur, et fidem potius | null | 4d69271b-0126-4f41-9d04-c24537106af9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
venerantur. Dextras
omnes in sublime erigunt, mandatum regis accelerari
denuntiant, seseque votis stringunt, et ni superessent
infideles, barbas non amplius esse radendas
profitentur. Nec mora per populos volat edictum,
praeparari jubetur sexus uterque ad tale negotium.
Parvuli ducuntur et matres, et evulsis et eradicatis
aculeis hereticae pravitatis, inserantur virtutum
surculi, et novella plantatio fructum Domino centuplicet,
quem adinventio foeda fraudaverat. Ad
haec regina Crothildis nimium exhilarata gaudebat
in Domino, et plaudebat quod tam pretiosam sobolem
per baptismum obtulerat Creatori, quae etiam
infidelium mentes, quas vomer ecclesiasticus sulcare
non poterat, armis edomare decerneret. Accessit
igitur ad regem, et ait illi; « Audi, obsecro,
Domine mi rex, ancillam tuam, et jube construi
ecclesiam in honorem beati Petri principis apostolorum,
ut tibi sit auxiliator in bello, et profecto
faciet Dominus victoriam in manibus tuis. » Placuit
sermo reginae in oculis Clodovei, et elevata
bipenne quam manu gerebat, adnisu quo potuit
projecit eam a se, et ait: « In hoc loco, adjuvante
Domino, S. Petri stabilietur ecclesia, cum e praelio
victor reversus fuero. » Movit itaque exercitum,
et Pictavis usque properare decrevit. Alaricus
vero Gothorum rex tunc temporis morabatur
ibidem.
Cumque per pagum Turonicum transiret exercitus
Clodovei, pro reverentia S. Martini praecepit
rex ut nemini in eadem provincia aliqua violentia
inferretur. Sed nec omnino aliquid inde per vim
tollere praesumpsisset exercitus, nisi tantummodo
herbam quae equis eorum videbatur esse necessaria.
Munera etiam plurima et equum velocissimum,
quem amabat plurimum, transmisit rex per
legatos ad beati Martini basilicam, et ait illis:
« Cum ingressi fueritis beati viri oratorium, et
nostra munera praesentaveritis, quidquid ecclesiae
cantor primum ore pronuntiaverit, mandate memoriae,
ut mihi renuntiare sciatis. Forsitan aliquod
victoriae signum ex sancto sermone capietis. » His
dictis, oravit ad Dominum, et ait: « Si tu, Domine,
gentem hanc incredulam mihi tradideris, et victoriam
in manibus meis videris [ #f.,@# dederis], et adjutor et
protector in bello mihi exstiteris, in ingressu basilicae
Sancti Martini talia nostris pueris audire contingat
in quibus aliquod victoriae signum deprehendam,
et cognoscam quia tu propitius fueris mihi servo
tuo. » Dimisit itaque pueros, et abierunt. Cumque
pervenissent ad ingressum basilicae, emissa voce
cantor pronuntiabat, dicens: #Praecinxisti me, Domine,
virtute ad bellum; supplantasti insurgentes in me
subtus me, et inimicos meos dedisti mihi dorsum, et
odientes me disperdidisti.@# Oblatis itaque muneribus,
et oraculo divino confortati, cum laetitia et exsultatione
ad dominum suum sunt reversi, et eum tali
nuntio reficiunt. Inundaverant tunc aquae prae nimietate
pluviarum; et Vicenus fluvius in tantum excreverat
ut penitus inveniri non posset locus quo
sine navigio transmeari posset. Quo cum pervenisset
rex et ultra progredi non valeret, tentoria figere
praecepit ut vel pontem sterneret, vel navigium
praepararet quo illud aquae diluvium cum exercitu
pertransire deberet. Sustulit hunc laborem Dei
nostri miseratio, et in die crastina matutina jam
luce diffusa, ecce cervam mirae magnitudinis eminus
conspicantur quae lento gressu amnem est ingressa,
et quo transire debeat populus animal inscium
nutu divino demonstrat. Nec mora cunctus
exercitus amnem transiit, et cum animi tripudio
Dominum glorificant in excelsis, qui ut Israeliticum
populum per mare Rubrum, ita et Francorum
populum per inundationem tanti fluminis viam mirabiliter
ostendendo transire praecepit. Qui cum Pictavam
pervenissent ad urbem, longe ab ecclesia
Sancti Hilarii tentoria figere praecepit Clodoveus.
Et comminatus est omni populo, ne in ipso pago
spolium alicujus auferrent, neve diriperent domos,
non pecora praedarentur, nec stipendia etiam per
violentiam raperent. Eadem vero nocte pharus
igneus quasi de sepulcro S. Hilarii egredi visus est,
et super Clodovei tentorium per dimidiam fere horam
apparuit, missus, ut credimus, in Francorum
auxilium, ut hoc vexillo confortati ad conterendam
incredulam gentem magis ac magis accenderentur.
Alaricus forte tunc aberat, et ad congregandum
innumerabilem exercitum legatos ubique direxerat,
et ut ita dicam, non ad resistendum, sed potius ad
communiendum suorum animos accendit, eorum
fortia facta commemorans. Gentem nostram dicit
esse paucissimam, latum et spatiosum suum denuntiat
imperium. Sicut Romam attriverant, ita Francorum
gloriam insinuat conterendam. Non ad bellandum,
sed ad | null | 69cd8274-6bb5-45da-82e1-fddacdac4137 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
praedandum eos adventasse mentitur.
Mille convitiis nostros infamat, suos laudibus
extollit immensis. Ne parvulos suos latrunculi
spolient, arma denuntiat prehendenda. Sic substomachatus
occurrit nostris non ut feriat, sed ut deglutiat;
et vallatus militum suorum multitudine
nostrorum exuvias suspirabat, anhelus quod effuso
sanguine foedarentur. Ignorabat insanus, quod ipse
nostrum ductaret exercitum, qui non confidit in
millibus, qui tonat in nubibus, qui movet abyssum,
et sedet in coelo. Clodoveus igitur castris egressus
Christum gestabat in pectore, et totum lustrans
exercitum ordinabat acies electorum. Fortissimos
milites ut feriant adhortabatur, et mediocres ne paveant
dictis informabat alacribus. Ut egregius miles
ante ductabat exercitum, ut fidelissimus Christianus
saepius suspirabat ad coelum. Ne ante tempus prorumpant
ex acie, nobilium juvenum ardentes animos
comprimit, et cum in bello steterint, gladios
ne obliviscantur hortatur. Rudibus insinuat qualiter
hostem feriant, et designat pariter quomodo ictus
hostium incassum dissilire faciant. Petrum atque
Martinum invocat ut succurrant; et respectans Hilarium
ut vexillum capiat et ductet exercitum imprecatur.
Nec segnius feriat Arianos, quam ventrem
vacuum suis disputationibus ferire consueverat eorum
principem infelicem Arium. Et innixus hasta
Francos omnes intuetur, et signaculo nostrae fidei
fidelem signat exercitum, et ut in nomine Domini
feriant imprecatur. Ast hinc et inde conseritur praelium,
et buccinis undique sonantibus, coelum clamoribus
impletur, tela volant per aera, terra sanguine
cruentatur. Audires hinc gemitum morientium, illinc
vulneratorum stridores horresceres. Palpitabat
hinc exsanguis, et moriens vorabat terram aut lapides.
Alius calcitrans, dum ei mortis tarda molimina
viderentur, augustiatus prae dolore vulnerum, quiddam
effractis spiculis rapiebat quo tristia pectora
transverberaret, et tali mortis acceleratione finiebat
vulnerum cruciatus. Clodoveus igitur hastam vibrans
obvios quosque prosternebat, et nomen Domini
saepius inclamabat. Cumque Francorum animos
ad internecionem odiosae gentis sedulis inclamationibus
adhortaretur, et aliquos in bello minus
sollicitos confortaret, Alaricum eminus conspicatur,
et equo post eum emisso, eum lancea percutit, et
sic gladium evaginat. Ecce reges ferocissimos circumstans
populus mirabatur, et eis ita bellantibus
nullum solatium impendebat. Rimabatur uterque
locum vulneris, et plerumque non inveniens aversi
clypeum gladio decurtabat. Cumque hac vicissitudine
alter alteri fervens succederet, et utrarumque
galearum planities scinderetur in partes, ne res
luceretur ad effectum, antiquae feritatis fortia facta
rememorans Clodoveus, elevato brachio ensem librat
ad vulnus, et barbam mentumque pariter ac
laevam manum, qua clypeum gestabat, excussit Alarici,
et sic resiluit in partem; ita altera caput ejus
amputare deliberans.
His ita bellantibus, duo Gothi prosillunt ex adverso,
et regem nostrum lanceis suis forti conamine
percusserunt, eum ex improviso morti tradere meditantes.
Sed Dominus omnipotens hunc protexit,
et gloria triplici coopertus ictus tales pro nihilo reputavit,
et Alaricum laeva corripiens, adnisu valido
deduxit gladium, et sic caput ejus amputavit. Tolluntur
iterum voces ad sidera, et renovatis viribus
Franci iterum animantur ad caedes. Sed Gothi morte
sui regis inspecta, turbinum more hac illacque diffugiunt,
et projectis armis incassum abdita quaeque
collustrant. Et, ut in veterum Patrum historia legitur,
unus nostrum eorum mille persequebatur, et
duo fugabant decem millia. Cerneres illud impletum,
quod de peccatoribus Scriptura testatur, #quia sicut
fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie
Dei, et justi epulentur, et exsultent in conspectu Dei,
et delectentur in laetitia.@# Ita Clodoveus inimicum
superavit exercitum, et pene ad internecionem
usque deduxit. Hi vero, qui Francorum gladios
evaserunt, cum Amalarico Alarici filio ad Hispanias
profugerunt, et eumdem Amalaricum in paterno
solio sublimarunt. Maximus autem Arvernorum populus,
qui cum Apollinare duce in adjutorium Alarici
venerat, ita in eodem praelio cum multis senatoribus
est attritus, ut vix ex tanta multitudine
nuntius superesset, qui hoc uxoribus nuntiaret.
Factum est praelium istud in campo Vosaglinse super
Clinnum fluvium, decimo milliario ab urbe
Pictava.
Hac igitur patrata victoria, filium suum Theodericum,
quem ex concubina genuerat, Clodoveus rex
cum parte sui exercitus ad Arvernum dirigit, qui
ei civitates et municipia ad Rhodanum fluvium
usque subjiciat. Qui patris sui mandatis obtemperans
urbes universas a finibus Gothorum usque
Burgundiam sagaciter subjugavit et Francorum ditioni
substituit. Clodoveus igitur rex Burdegalem
civitatem ingrediens, per hiemem ibidem demoratus
est, et fatigatum in bello refecit exercitum | null | de583559-6e16-45cc-b4b8-436fd9e08379 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Unde
progrediens Tolosam invasit, et thesauros Alarici
his, qui eamdem provinciam possessuri erant, dividere
praecepit. Cumque Ecolesinam civitatem, quae
rebellionis audaciam assumpserat, expeteret, et eam
armis et obsidione expugnare decerneret, tantam
gratiam ei virtus divina concessit ut in ejus adventum
muri ejusdem civitatis ruerent. Quod videntes
oppidani, et rem divino nutu evenisse credentes,
sese suaque dedere Clodoveo, et urbis munitionem
machinis protriverunt, et Gothos milites munitionis
ejusdem regi pariter obtulerunt. Quos omnes capite
plexos morti tradidit, et Pyrenaeos montes usque
Perperaum subjiciens, urbes et castella subruens,
municipia quaeque depopulans, praedam innumerabilem
et spolia multa suis militibus aeque dispertiens.
His igitur ita patratis, cum ad solum proprium
redire deliberaret, electos milites atque fortissimos
cum parvulis atque mulieribus ad pervasas civitates
custodiendas et ad reprimendam Gothorum saevitiam
dereliquit, et immensis muneribus ampliavit.
Sic itaque exsultans in Domino et in laetitia delectatus,
Turonis est regressus, et multa munera
supplex obtulit confessori, centumque solidos ad
redimendum equum suum matriculariis dare praecepit.
Sed nec solvi, nec etiam moveri potuit loco.
Dedit iterum centum, et moveri potuit et absolvi.
Quem cum recepisset, ex abundanti laetitia resolutis
in risum, talia dicitur responsa dedisse: « Vere
beatus Martinus et auxilio promptus, et in negotio
charus habetur. » Et ascendens equum, purpura redimitus
et auro ac diadema regium in capite gestans,
pro exsultatione victoriae ob reverentiam
sancti Martini auri et argenti plurimum in atrio,
quod est inter ecclesiam S. Martini et civitatem
praesente populo sparsit, et regia munificentia dispensavit.
Ab ipso igitur die suscepit eum Anastasius
imperator in amicitiam singularem, et non solum
rex aut consul, sed et Augustus ab eodem imperatore
jussus est appellari. Et tali gloria sublimatus
ante sepulcrum beati Martini genua fixit et oravit.
Et sic urbe progressus, Parisios rediit, et eamdem
civitatem regni sui sedem esse constituit. Ecclesiam
vero Sancti Petri quam se facturum promiserat antequam
progrederetur ad bellum et decenti compositione
construere fecit, et constructam ornamentis
atque redditibus sufficienter ampliavit. Dehinc adversus
Ragnerium atque Richarium duxit exercitum,
qui apud Camaracum morabantur, et eos omni
dignitate saeculari et vita pariter confirmavit esse
nudandos. Erat iste Ragnerius effrenus in luxuriam,
et habebat consiliarium quemdam Pharonem
nomine simili spurcitia lutulentum. Oderat eos Dominus,
et ideo ab hominibus Dei amari non poterant.
Propterea et Franci superiores, quos dominatu
premebant iniquo, nimium indigne ferentes
talibus subdi, accesserunt ad Clodoveum, et petierunt
ab eo munera ut eum dolo ad certandum contra
nostros impellerent, et ita sine tumultu maximo
et vitae illius finis imponeretur et crimini. Dedit eis
itaque rex armillas, et balteos cuprinos, et electrinos
subdole compositos, et desuper auro tectos.
Quibus receptis muneribus, coeperunt adhortari
Ragnerium ut adversus Clodoveum arma corriperet
et egrederetur ad bellum, mentientes regem adventare
cum paucis, se multis militibus esse constipatum.
Quod cum audisset Ragnerius, audacter ad
pugnam iit, et adversus nostros acriter praeliatus
est. Sed favente Domino, cui nefaria ejus vita
displicuerat, correptus est et ligatus, et Clodoveo
praesentatus. Cum quo et Richarium atque Pharonem
comprehenderunt, et vinctos pariter regi obtulerunt.
Quos capitibus puniri praecepit, et ita nefando
crimini finem imposuit. Insuper et thesauros
eorum ac civitatem propriae ditioni restituit. Apud
Cenomanicam quoque civitatem Ragnerii propinquus
quidam morabatur Ragnimirus nomine, quem pariter
vita privavit et regno: ne scintilla videlicet
iniqui germinis remanere videretur, quae scelus
horrendum suscitaret in populos, et Sodomorum
Gomorrhaeorumve, quod absit, exterminio damnarentur.
Cumque proditores Ragnerii cognovissent
quod in pretio tanti facinoris aes vitiatum accepissent,
conquerentes nimium et sero poenitentes, accesserunt
ad regem, et qualiter ludificati fuerant
intimaverunt. Quibus Clodoveus ita respondens, ait:
« Tale aurum merito recepistis, qui dominum
vestrum morti tradidistis. Sit jam vobis satis
vestras animas reservasse, et non pro tanto crimine
condigna supplicia persolvisse. »
His igitur patratis, febre corripitur Clodoveus, et
de die in diem sentiens langorem ingravescere, convocatis
Francorum proceribus, regnum suum divisit
in partes, et filiis suis quatuor easdem partes distribuit.
Childeberto vero filio suo, quem unice diligebat,
Parisios tradidit, et Clodomirem apud Aureliam
residere praecepit. Clothario Suessiones dedit,
et Theoderico, quem ex concubina genuerat, Remis
civitatem | null | 0ff94dfa-449d-41af-90b7-b70ca68bdc76 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
atque Camaracum indulsit. Cumque per
Francorum proceres luctus ingens oriretur pro
tanti regis abscessu, suspirans ad coelum rex fidelis:
« En, inquit, Domine Deus, miserere mei, et
populum hunc, qui in tuo nomine sacri baptismatis
regeneratione purgatus est, ut ipse guberna; tu
nostros haeredes perpetua tuitione circumda. Crochildem
vero nostram, imo tuam, et quia tuam ideo
melius nostram, ita tibi commendo, ut eam tuearis
sicut propriam, sicut domesticam, sicut filiam, vel
sicut ancillam. Tu eam mihi providisti servo tuo
atque tradidisti; tibi eam reddo, per quam et tuae
legis decreta cognovi. » His dictis, reddidit spiritum
et sepultus est in basilica Sancti Petri, quam ipse
construxerat, anno tricesimo sui regni, Domino Jesu
Christo regnante in perpetuum, cui est honor et
gloria in saecula saeculorum. Amen.
#Explicit.@#
LIBER PRIMUS.
PROLOGUS.
Quia calami nostri acies quadam rubigine videtur
ambesa, quam boni totius inimica connexit otiositas,
ne plectrum linguae desidia pariter innectat aut quadam
tarditate rigescat, dum in custodiendis pecoribus
immoramur, dum capellae legunt cytisum, et adhuc
aliquantulum diei superesse videtur; memor patriae
quaedam meae gentis opuscula, sicut nostri priores
retulerunt, quoniam injungitis, modica relatione
narrabo. Nec imputetur garrulitati, si gesta parentum
praeconiis aliquibus extulero, quoniam ordini
debetur et naturae ut prudentium facta parentum
extollat devotio filiorum.
LIBER PRIMUS.
Quoniam id vestra deposcit intentio ut vobis insinuare
debeam, cur compatriotae mei Franci cognominentur,
quae res est digna relatu, si vos otium
praebueritis; quantum exinde ad nos veterum monimenta
transmiserunt, quantumve memoria retinere
potui, intimabo. Si vestrum aliquis facta Trojanorum
cognovit, si, Virgilio referente, eorum excidium Ulyssis
fraude compertum aure vel leviter tetigit, non opus
est hic enarrare per singula cur ad debellandam
ferocissimam gentem Agamemnonis exarsit insania,
quia nec nostrae facultati congruit et non historiam
texere, sed brevem narratiunculam referre proposui.
Mortuo igitur Hectore, Ilioque destructo, spes patriae
tota deperiit, omnium corda tremuerunt, ac viribus
defaecatis dulcia arva linquentes, alii pedestri itinere
lares incognitos expetunt, alii marinis fluctibus remigantes
fallacibus undis spem vitae committunt.
Utrique videlicet necessitati consulentes, non jam
vicinas, sed longe remotas et incognitas nationes
expetere decreverunt: quo tantae infamiae notam
vel paululum evitare quivissent. Ex his Priamus et
Antenor cum ingenti multitudine de exercitu Trojano
intrantes ripas Tanais fluminis, Pannoniorum terminos
secus Maeotidas paludes navigio petierunt.
Missisque per gyrum exploratoribus deprehenderunt
e vicino locum suae habitationi congruum, remotum
videlicet a communi habitatione hominum, terram
nullis cultam vomeribus, marinis fluctibus undique
circumseptam. Ibi itaque fixere tentoria, et resumptis
animis civitatem aedificaverunt, quam Sicambriam
appellavere. Viri igitur isti fortes et
validi consueta ferocitate suffulti contra vicinos arma
moventes, per gyrum finitima devastantes, famam
sui nominis vulgaverunt ubique. Et quoties de propriis
finibus Pannoniorum populus hos exturbare
voluisset, toties frustratis viribus eorum gladiis caedebatur,
nec ad debellandos eos aliqua poterat facultate
consurgere. Cumque eos nec armis, nec viribus,
nec suffragiis aliquibus de propriis agellis
extrudere potuissent, tandem ab insectationibus
eorum desistentes, quos ante persecuti sunt ut inimicos,
contra velle postmodum coeperunt colere ac
venerari quasi dominos ac vicinos. Creverunt itaque
in gentem magnam, et inhabitaverunt Sicambriam
usque ad tempora Valentiniani imperatoris. Habebant
duces et primarios, et universos ordines magnatorum:
et si non eamdem honoris amplitudinem,
tamen pristinae dignitatis fastum vel nomine tenus
retinere gestiebant. Si forte primates aliquos elegissent,
quasi haereditario jure priorum patrum nomina
conservantes, non alium sibi patiebantur imponi,
nisi quem nominis dignitas sublimasset.
Valentinianus ergo imperator arcem Romani regebat
imperii, vir strenuissimus et amator reipublicae, pauperum
ac humilium cultor munificus, et rebellium
exstirpator atrocissimus. Adversum hunc Alanorum
gens atrocissima servilia arma corripiens, rebelles
dexteras ad devastandum imperium, vel seditiones
excitandas, ausu temerario erigens, quaeque attrectare
poterat universa devastabat. Occurrit his imperator
cum exercitu maximo super fluvium Danubii,
et in eos aciem dirigens servilem insolentiam imperiali
repressit edicto: plures eorum bello superans,
alios in fugam praecipites abire compellens. Hi vero
qui fuga elapsi sunt, Maeotidas intravere paludes,
ibique se communientes ad defendendum vel potius
resistendum quaeque poterant adjumenta congerebant.
Perlustratis imperator importunitatibus loci,
nolens totum fatigari exercitum, sacramentis | null | 4c6361df-c619-4e4f-93dc-1a293ea11ef7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
imperialibus
constrinxit, per annos 10 illis relaxari tributa,
qui gentem hanc rebellem exinde dolo armisve
ejicere potuissent. Audientes hoc Sicambri, quos a
Troja adventasse jam diximus, animi audaciam experiri
cupientes, per occulta latibula intra paludes
insidias collocant, et facto impetu super Alanos
irruunt; et eos nimia caede mactantes, tandem vinctos
ut inimicos imperatori repraesentant. Hac igitur
patrata victoria, et rebelles condigna ultione perdomuit,
et Trojanos nostros, Sicambros videlicet,
Francos appellari praecepit. Expletis itaque 10 annis,
idem imperator primarium quemdam cum exactoribus
de Romanorum populo misit, qui tributum a Francis
exigerent. Franci vero indigne ferentes quod qui
eadem sorte Graecorum saevitiam evitantes de propriis
finibus aufugerant, ad persolvenda tributa germanum
sanguinem provocassent, nil morati adversus
primarium insurgentes, eum vita privavere. Pariter
et legatos, quos direxerat imperator. Consilio etenim
juvenum depravati, haec inter se verba tractabant:
Imperator cum exercitu Romanorum Alanorum gentem
rebellem de latibulo paludum ejicere non potuit,
et nos, qui eos devicimus, cur tributa persolvimus?
His auditis, imperator felle fervens contra Francos
movit exercitum, ducens secum Aristarchum
militiae suae principem. Qui videlicet Aristarchus
cum innumera multitudine super Francos irruens,
quemdam eorum ducem nomine Priamum gladio
trucidavit, et caeteros nimia caede comminuens,
licet cum multo dispendio Romani exercitus, tandem
eos superans, terga dare compulit. Sentientes
itaque Franci iram imperatoris diu sustinere non
posse, et libertatem quam armis acquisierant perdere
formidantes, elegerunt magis omnibus diebus
vitae suae exsulari, quam tanti nominis dignitatem
servili amplius maculari infamia. Et relicta Sicambria,
media pars ipsorum cum uxoribus et liberis
pervagantes Europam, huc et illuc vacillabant, non
habentes certos lares, nec propriae stationis aliquod
firmamentum. Per diversos igitur anfractus itineris
se suosque nepotes gladio defensabant, si forte
propter adipiscenda vitae stipendia progrederentur
alicubi, et inhumanos aliquos ad prohibenda necessaria
offendissent. Et quocunque progrediebantur,
eorum terror ubique diffusus compellebat in unum
convenire populos, gentes innumeras adunari, universas
patriae munitiones machinis omnibus armisve
muniri. Vulgus insuper universum, quasi spes patriae
deperisset, abdita quaeque lustrantes, se suosque
parvulos ad montium abdita conferebant, et
undique, buccinis concrepantibus, ita ex propugnaculis
oppidani quique transeuntem populum jactis
spiculis atque sagittis exturbabant, ac si debellandam
patriam eos adventasse cognovissent. Sed gens,
quae non ad pugnam, sed ad commeandum venerat,
recto gradiebatur itinere, nisi forte aliquem capiendi
cibarii necessitas alicubi pergere coegisset.
Communis vero exercitus citato calle gradientes,
absque nimio impedimento ripas Rheni fluminis
attigerunt. Ibique in Germanorum oppidis fixere
tentoria, habitaveruntque pacifice cum principibus
terrae illius. Hi vero, qui apud Sicambriam remanserunt,
incolentes videlicet ripas Danubii, elegerunt
super se regem nomine Torcat, unde et propterea
Torci appellati sunt.
Modico itaque tempore elapso, intrantes Franci
resumptis viribus, et a lassitudine recreati, qui, ut
diximus, ripas Rheni fluminis attigerant, ad instar
Trojae civitatem aedificare conati sunt. Sed imperfectum
opus relinquentes, pari consilio elegerunt
sibi regem, sicut et caeterae gentes, nomine Faramundum,
filium Marchomiris filii Priami, et eum
solio sublimantes debita reverentia excolere coeperunt.
Quo defuncto, filium ejus Clodionem in paterno
solio sublimaverunt. Hic in finibus Thoringorum
in Dispargo castello paucis diebus habitavit.
Suspecti semper erant Franci et dubii, et in incerto
vacillantes, dum explorarent sedulo, si forte inveniretur
alicubi locellus aliquis, qui eorum habitationi
videretur esse congruus. Et dum hoc taedio
aestuarent, relatum est illis ab exploratoribus, Galliam
esse omnium regionum nobiliorem, omni refertam
dignitate, consitam nemoribus pomiferis,
terram esse fecundam, aptam ad omnia quae humanis
possunt subvenire necessitatibus. Tali nuntio
animati animos et arma corripiunt, et ad vindicandas
injurias quas a Romanis pertulerant, corda
cum gladiis exacuunt non ut fugiant, sed ut eos
exterminent, et unumquemque suorum dictis asperioribus
accendunt. His ferme diebus Romani habitabant
a flumine Rheni usque ad fluvium Ligeris,
et a Ligere fluvio versus Hispanias Gothi dominabantur.
Burgundiones quoque Ariani erant, et habitabant
secus Rhodanum fluvium. Clodio igitur
rex missis praecursoribus suis usque ad urbem Camaracum,
ipse quoque cum exercitu maximo Rhenum
transiens eos subsecutus est, et ingressus
Carbonariam silvam, Turnacensem civitatem obtinuit,
et exinde Camaracum usque properavit. Ibique
modicum residens, Romanos omnes qui in eadem
reperti sunt gladio | null | 32ea9fda-f869-42ce-afaf-281974eb164d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
trucidari praecepit. Qua civitate
retenta, inde progreditur et usque ad Sumam fluvium
occupavit, et ingressus Ambianorum urbem,
ibidem et regni sedem statuit, et deinceps pacato
jure quievit. Regnavit igitur annis 22 et mortuus
est. Quo defuncto, Merovicus ad regendum populum
eligitur, et in eadem Ambianorum civitate regali
solio sublimatur. Merovicus itaque iste, a quo
et Franci prius Merovinci vocati sunt, propter utilitatem
videlicet et prudentiam illius, in tantam
venerationem apud Francos est habitus, ut quasi
communis pater ab omnibus coleretur. Hic genuit
Childericum, patrem Clodovei regis excellentissimi.
Erant autem Franci tunc fanatici, adorantes idola,
et non agnoscebant regem coeli, qui creavit omnia.
Mortuus igitur Merovicus, et regnavit Childericus
filius ejus pro eo. Childericus itaque rex cum esset
nimis luxuriosus, et regnaret super Francos, filias
eorum violenter opprimebat. Super hac re nimium
indignantes, pari consilio et aequalibus animis, aut
eum occidere aut de regno expellere decreverunt.
Sentiens Childericus adversum se Francorum animos
esse commotos, aureum unum divisit in partes,
vocans ad se Viomadum consiliarium suum, et ait
illi: « Sentio gentem istam adversum me consurgere
velle, et ego unanimitatem tuam peto, ut, in
quantum potueris, Francos mihi pacifices. Cumque
sedatos eos agnoveris, mandato tu ut redeam, et
aurei ista partitio erit signum inter me et te. Cum
autem videro quam tibi relinquo, revertar in pace.
Sin autem, manebo apud Sisinum [ #al.@# Bisinum #vocant@# ]
Thoringorum regem. »
His dictis clam fugit apud Thoringos, habitavitque
cum Sisino et Basina uxore sua. Quo expulso,
Aegidium Romanum militem Franci super se statuunt
consilio non bono atque inutili. Regnavitque
super eos annis 8, et junctus est ei Viomadus in
fictam amicitiam ob amorem Childerici domini sui.
Et hortabatur regem Viomadus ut Francos aliquos
male opprimeret; Franci vero Aegidii regis furore
attriti, consilium Viomadi expetunt, et quid agere
debeant inquirunt. Quibus ille ait: « Non reminiscitis,
qualiter Romani parentes vestros attriverunt?
quomodo eos a Sicambria expulerunt? Et vos regem
vestrum expulistis utilem ac strenuum, et elevatis
super vos militem hunc Romanum crudelem
atque superbum? Sine consilio hoc fecistis, et nunc
merito inebriamini poculo, quod propinastis. » Cui
aiunt illi: « Sine lege licet tunc filias nostras abuteretur,
nunc poenitet nos hoc fecisse, et utinam eum
invenire meruissemus, ut cum pace regnaret super
nos. » His Viomadus auditis, celeres nuntios ad
Childericum dirigit, ut cum pace redeat, aurei divisi
certa praemittens indicia. Sentiens Childericus
quod desideraretur a Francis, laetus reversus est
in regnum suum. Quem Franci cum gaudio recipientes,
cum dedecore expulerunt Aegidium. Basina
quoque Sisini regis uxor, apud quam latuisse praemonstravimus
Childericum, saepius relicto viri toro,
consortium nostri regis est experta. Quamobrem et
eum nec multo post in Franciam est secuta, cupiens
loco uxoris habitare cum eo. Quam Childericus
cum insperate conspexisset, et ad quos usus
de tam longinqua provincia ad eum properasset, inquireret:
illa postposito pudore muliebri, ut erat
nimis luxuriosa, tale fertur dedisse responsum:
« Quoniam novi utilitatem tuam et pulchritudinem,
et quod sis habilis et strenuus, e domo veni ut habitem
tecum. Nam si in extremis terrae finibus
utiliorem te cognovissem, et hunc nihilominus expetissem. »
Complacuit regi mulieris sermo facetus,
et eam gaudens sibi sociavit in uxorem. Quae concepit
et peperit filium, vocavitque eum Clodoveum.
Hic fuit rex potentissimus super omnes Francorum
reges, vir egregius ac strenuissimus, expugnator
bellicosissimus, imperii dilatator et totius aequitatis
amator. Childericus itaque rex hac tempestate, collecto
Francorum exercitu, Agrippinam civitatem
super Rhenum fluvium est aggressus. Quam omni
bellorum apparatu circumdans, tandem populum
eumdem nimia caede vastatum devicit, et munitiones
universas ejusdem civitatis sibi retinens, Coloniam
eam vocari instituit. Hanc regebat Romanus
Aegidius, cujus superius fecimus mentionem. Sed
tanto exercitui resistere non valens, urbe progressus
fugae consuluit, et sic furorem regis evasit. Inde
progredientes Franci, Treveris civitatem super
Mosellam fluvium vastantes ceperunt.
Eo tempore mortuus est Aegidius Romanorum
tyrannus, et ejus filius nomine Siagrius apud Suessionem
civitatem in paterno solio sublimatur. Recollecto
iterum Childericus rex Francorum exercitu,
Aurelianis usque pervenit, terras | null | e5e5a4a7-431f-4a4e-85a0-7db4ad636f0b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omnes quae sunt
in circuitu nimia feritate depopulans. Inde progreditur
Andegavis, occursurus Adovagrio duci Saxonum,
qui eamdem Andegavam debellaverat atque
protiverat, relicto Paulo comite ad custodiendam civitatem.
Cumque rex Childericus ex improviso civitatem
irrumperet, et Adovagrium ducem obtruncare
decerneret, nave subvectus Adovagrius aufugit
regisque mucrone Paulus obtruncatus est et principalis
domus ejusdem civitatis est igne cremata.
Hac igitur patrata victoria, cum ad solum proprium,
hoc est ad Ambianorum urbem remeare
cuperet, febre correptus spiritum exhalavit, et regendum
populum Clodoveo filio suo dereliquit.
Mortuus est autem Childericus rex XXIV imperii sui
anno, et regnavit Clodoveus filius ejus pro eo.
PROLOGUS.
Quia calami nostri acies quadam rubigine videtur
ambesa, quam boni totius inimica connexit otiositas,
ne plectrum linguae desidia pariter innectat aut quadam
tarditate rigescat, dum in custodiendis pecoribus
immoramur, dum capellae legunt cytisum, et adhuc
aliquantulum diei superesse videtur; memor patriae
quaedam meae gentis opuscula, sicut nostri priores
retulerunt, quoniam injungitis, modica relatione
narrabo. Nec imputetur garrulitati, si gesta parentum
praeconiis aliquibus extulero, quoniam ordini
debetur et naturae ut prudentium facta parentum
extollat devotio filiorum.
LIBER PRIMUS.
Quoniam id vestra deposcit intentio ut vobis insinuare
debeam, cur compatriotae mei Franci cognominentur,
quae res est digna relatu, si vos otium
praebueritis; quantum exinde ad nos veterum monimenta
transmiserunt, quantumve memoria retinere
potui, intimabo. Si vestrum aliquis facta Trojanorum
cognovit, si, Virgilio referente, eorum excidium Ulyssis
fraude compertum aure vel leviter tetigit, non opus
est hic enarrare per singula cur ad debellandam
ferocissimam gentem Agamemnonis exarsit insania,
quia nec nostrae facultati congruit et non historiam
texere, sed brevem narratiunculam referre proposui.
Mortuo igitur Hectore, Ilioque destructo, spes patriae
tota deperiit, omnium corda tremuerunt, ac viribus
defaecatis dulcia arva linquentes, alii pedestri itinere
lares incognitos expetunt, alii marinis fluctibus remigantes
fallacibus undis spem vitae committunt.
Utrique videlicet necessitati consulentes, non jam
vicinas, sed longe remotas et incognitas nationes
expetere decreverunt: quo tantae infamiae notam
vel paululum evitare quivissent. Ex his Priamus et
Antenor cum ingenti multitudine de exercitu Trojano
intrantes ripas Tanais fluminis, Pannoniorum terminos
secus Maeotidas paludes navigio petierunt.
Missisque per gyrum exploratoribus deprehenderunt
e vicino locum suae habitationi congruum, remotum
videlicet a communi habitatione hominum, terram
nullis cultam vomeribus, marinis fluctibus undique
circumseptam. Ibi itaque fixere tentoria, et resumptis
animis civitatem aedificaverunt, quam Sicambriam
appellavere. Viri igitur isti fortes et
validi consueta ferocitate suffulti contra vicinos arma
moventes, per gyrum finitima devastantes, famam
sui nominis vulgaverunt ubique. Et quoties de propriis
finibus Pannoniorum populus hos exturbare
voluisset, toties frustratis viribus eorum gladiis caedebatur,
nec ad debellandos eos aliqua poterat facultate
consurgere. Cumque eos nec armis, nec viribus,
nec suffragiis aliquibus de propriis agellis
extrudere potuissent, tandem ab insectationibus
eorum desistentes, quos ante persecuti sunt ut inimicos,
contra velle postmodum coeperunt colere ac
venerari quasi dominos ac vicinos. Creverunt itaque
in gentem magnam, et inhabitaverunt Sicambriam
usque ad tempora Valentiniani imperatoris. Habebant
duces et primarios, et universos ordines magnatorum:
et si non eamdem honoris amplitudinem,
tamen pristinae dignitatis fastum vel nomine tenus
retinere gestiebant. Si forte primates aliquos elegissent,
quasi haereditario jure priorum patrum nomina
conservantes, non alium sibi patiebantur imponi,
nisi quem nominis dignitas sublimasset.
Valentinianus ergo imperator arcem Romani regebat
imperii, vir strenuissimus et amator reipublicae, pauperum
ac humilium cultor munificus, et rebellium
exstirpator atrocissimus. Adversum hunc Alanorum
gens atrocissima servilia arma corripiens, rebelles
dexteras ad devastandum imperium, vel seditiones
excitandas, ausu temerario erigens, quaeque attrectare
poterat universa devastabat. Occurrit his imperator
cum exercitu maximo super fluvium Danubii,
et in eos aciem dirigens servilem insolentiam imperiali
repressit edicto: plures eorum bello superans,
alios in fugam praecipites abire compellens. Hi vero
qui fuga elapsi sunt, Maeotidas intravere paludes,
ibique se communientes ad defendendum vel potius
resistendum quaeque poterant adjumenta congerebant.
Perlustratis imperator importunitatibus loci,
nolens totum fatigari exercitum, sacramentis imperialibus
constrinxit, per annos 10 illis relaxari tributa,
qui gentem hanc rebellem exinde dolo armisve
ejicere potuissent. Audientes hoc Sicambri, quos a
Troja adventasse jam diximus, animi audaciam experiri
cupientes, per occulta latibula intra paludes
insidias collocant, et facto impetu | null | b1cbf4a7-11ee-49f2-8bfe-baef3425500c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
super Alanos
irruunt; et eos nimia caede mactantes, tandem vinctos
ut inimicos imperatori repraesentant. Hac igitur
patrata victoria, et rebelles condigna ultione perdomuit,
et Trojanos nostros, Sicambros videlicet,
Francos appellari praecepit. Expletis itaque 10 annis,
idem imperator primarium quemdam cum exactoribus
de Romanorum populo misit, qui tributum a Francis
exigerent. Franci vero indigne ferentes quod qui
eadem sorte Graecorum saevitiam evitantes de propriis
finibus aufugerant, ad persolvenda tributa germanum
sanguinem provocassent, nil morati adversus
primarium insurgentes, eum vita privavere. Pariter
et legatos, quos direxerat imperator. Consilio etenim
juvenum depravati, haec inter se verba tractabant:
Imperator cum exercitu Romanorum Alanorum gentem
rebellem de latibulo paludum ejicere non potuit,
et nos, qui eos devicimus, cur tributa persolvimus?
His auditis, imperator felle fervens contra Francos
movit exercitum, ducens secum Aristarchum
militiae suae principem. Qui videlicet Aristarchus
cum innumera multitudine super Francos irruens,
quemdam eorum ducem nomine Priamum gladio
trucidavit, et caeteros nimia caede comminuens,
licet cum multo dispendio Romani exercitus, tandem
eos superans, terga dare compulit. Sentientes
itaque Franci iram imperatoris diu sustinere non
posse, et libertatem quam armis acquisierant perdere
formidantes, elegerunt magis omnibus diebus
vitae suae exsulari, quam tanti nominis dignitatem
servili amplius maculari infamia. Et relicta Sicambria,
media pars ipsorum cum uxoribus et liberis
pervagantes Europam, huc et illuc vacillabant, non
habentes certos lares, nec propriae stationis aliquod
firmamentum. Per diversos igitur anfractus itineris
se suosque nepotes gladio defensabant, si forte
propter adipiscenda vitae stipendia progrederentur
alicubi, et inhumanos aliquos ad prohibenda necessaria
offendissent. Et quocunque progrediebantur,
eorum terror ubique diffusus compellebat in unum
convenire populos, gentes innumeras adunari, universas
patriae munitiones machinis omnibus armisve
muniri. Vulgus insuper universum, quasi spes patriae
deperisset, abdita quaeque lustrantes, se suosque
parvulos ad montium abdita conferebant, et
undique, buccinis concrepantibus, ita ex propugnaculis
oppidani quique transeuntem populum jactis
spiculis atque sagittis exturbabant, ac si debellandam
patriam eos adventasse cognovissent. Sed gens,
quae non ad pugnam, sed ad commeandum venerat,
recto gradiebatur itinere, nisi forte aliquem capiendi
cibarii necessitas alicubi pergere coegisset.
Communis vero exercitus citato calle gradientes,
absque nimio impedimento ripas Rheni fluminis
attigerunt. Ibique in Germanorum oppidis fixere
tentoria, habitaveruntque pacifice cum principibus
terrae illius. Hi vero, qui apud Sicambriam remanserunt,
incolentes videlicet ripas Danubii, elegerunt
super se regem nomine Torcat, unde et propterea
Torci appellati sunt.
Modico itaque tempore elapso, intrantes Franci
resumptis viribus, et a lassitudine recreati, qui, ut
diximus, ripas Rheni fluminis attigerant, ad instar
Trojae civitatem aedificare conati sunt. Sed imperfectum
opus relinquentes, pari consilio elegerunt
sibi regem, sicut et caeterae gentes, nomine Faramundum,
filium Marchomiris filii Priami, et eum
solio sublimantes debita reverentia excolere coeperunt.
Quo defuncto, filium ejus Clodionem in paterno
solio sublimaverunt. Hic in finibus Thoringorum
in Dispargo castello paucis diebus habitavit.
Suspecti semper erant Franci et dubii, et in incerto
vacillantes, dum explorarent sedulo, si forte inveniretur
alicubi locellus aliquis, qui eorum habitationi
videretur esse congruus. Et dum hoc taedio
aestuarent, relatum est illis ab exploratoribus, Galliam
esse omnium regionum nobiliorem, omni refertam
dignitate, consitam nemoribus pomiferis,
terram esse fecundam, aptam ad omnia quae humanis
possunt subvenire necessitatibus. Tali nuntio
animati animos et arma corripiunt, et ad vindicandas
injurias quas a Romanis pertulerant, corda
cum gladiis exacuunt non ut fugiant, sed ut eos
exterminent, et unumquemque suorum dictis asperioribus
accendunt. His ferme diebus Romani habitabant
a flumine Rheni usque ad fluvium Ligeris,
et a Ligere fluvio versus Hispanias Gothi dominabantur.
Burgundiones quoque Ariani erant, et habitabant
secus Rhodanum fluvium. Clodio igitur
rex missis praecursoribus suis usque ad urbem Camaracum,
ipse quoque cum exercitu maximo Rhenum
transiens eos subsecutus est, et ingressus
Carbonariam silvam, Turnacensem civitatem obtinuit,
et exinde Camaracum usque properavit. Ibique
modicum residens, Romanos omnes qui in eadem
reperti sunt gladio trucidari praecepit. Qua civitate
retenta, inde progreditur et usque ad Sumam fluvium
occupavit, et ingressus Ambianorum urbem,
ibidem et regni sedem statuit, et deinceps pacato
jure quievit. Regnavit igitur annis 22 et mortuus
est. Quo defuncto, Merovicus ad regendum | null | bd2f092d-d12c-4045-b587-b3b836ff7d26 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
populum
eligitur, et in eadem Ambianorum civitate regali
solio sublimatur. Merovicus itaque iste, a quo
et Franci prius Merovinci vocati sunt, propter utilitatem
videlicet et prudentiam illius, in tantam
venerationem apud Francos est habitus, ut quasi
communis pater ab omnibus coleretur. Hic genuit
Childericum, patrem Clodovei regis excellentissimi.
Erant autem Franci tunc fanatici, adorantes idola,
et non agnoscebant regem coeli, qui creavit omnia.
Mortuus igitur Merovicus, et regnavit Childericus
filius ejus pro eo. Childericus itaque rex cum esset
nimis luxuriosus, et regnaret super Francos, filias
eorum violenter opprimebat. Super hac re nimium
indignantes, pari consilio et aequalibus animis, aut
eum occidere aut de regno expellere decreverunt.
Sentiens Childericus adversum se Francorum animos
esse commotos, aureum unum divisit in partes,
vocans ad se Viomadum consiliarium suum, et ait
illi: « Sentio gentem istam adversum me consurgere
velle, et ego unanimitatem tuam peto, ut, in
quantum potueris, Francos mihi pacifices. Cumque
sedatos eos agnoveris, mandato tu ut redeam, et
aurei ista partitio erit signum inter me et te. Cum
autem videro quam tibi relinquo, revertar in pace.
Sin autem, manebo apud Sisinum [ #al.@# Bisinum #vocant@# ]
Thoringorum regem. »
His dictis clam fugit apud Thoringos, habitavitque
cum Sisino et Basina uxore sua. Quo expulso,
Aegidium Romanum militem Franci super se statuunt
consilio non bono atque inutili. Regnavitque
super eos annis 8, et junctus est ei Viomadus in
fictam amicitiam ob amorem Childerici domini sui.
Et hortabatur regem Viomadus ut Francos aliquos
male opprimeret; Franci vero Aegidii regis furore
attriti, consilium Viomadi expetunt, et quid agere
debeant inquirunt. Quibus ille ait: « Non reminiscitis,
qualiter Romani parentes vestros attriverunt?
quomodo eos a Sicambria expulerunt? Et vos regem
vestrum expulistis utilem ac strenuum, et elevatis
super vos militem hunc Romanum crudelem
atque superbum? Sine consilio hoc fecistis, et nunc
merito inebriamini poculo, quod propinastis. » Cui
aiunt illi: « Sine lege licet tunc filias nostras abuteretur,
nunc poenitet nos hoc fecisse, et utinam eum
invenire meruissemus, ut cum pace regnaret super
nos. » His Viomadus auditis, celeres nuntios ad
Childericum dirigit, ut cum pace redeat, aurei divisi
certa praemittens indicia. Sentiens Childericus
quod desideraretur a Francis, laetus reversus est
in regnum suum. Quem Franci cum gaudio recipientes,
cum dedecore expulerunt Aegidium. Basina
quoque Sisini regis uxor, apud quam latuisse praemonstravimus
Childericum, saepius relicto viri toro,
consortium nostri regis est experta. Quamobrem et
eum nec multo post in Franciam est secuta, cupiens
loco uxoris habitare cum eo. Quam Childericus
cum insperate conspexisset, et ad quos usus
de tam longinqua provincia ad eum properasset, inquireret:
illa postposito pudore muliebri, ut erat
nimis luxuriosa, tale fertur dedisse responsum:
« Quoniam novi utilitatem tuam et pulchritudinem,
et quod sis habilis et strenuus, e domo veni ut habitem
tecum. Nam si in extremis terrae finibus
utiliorem te cognovissem, et hunc nihilominus expetissem. »
Complacuit regi mulieris sermo facetus,
et eam gaudens sibi sociavit in uxorem. Quae concepit
et peperit filium, vocavitque eum Clodoveum.
Hic fuit rex potentissimus super omnes Francorum
reges, vir egregius ac strenuissimus, expugnator
bellicosissimus, imperii dilatator et totius aequitatis
amator. Childericus itaque rex hac tempestate, collecto
Francorum exercitu, Agrippinam civitatem
super Rhenum fluvium est aggressus. Quam omni
bellorum apparatu circumdans, tandem populum
eumdem nimia caede vastatum devicit, et munitiones
universas ejusdem civitatis sibi retinens, Coloniam
eam vocari instituit. Hanc regebat Romanus
Aegidius, cujus superius fecimus mentionem. Sed
tanto exercitui resistere non valens, urbe progressus
fugae consuluit, et sic furorem regis evasit. Inde
progredientes Franci, Treveris civitatem super
Mosellam fluvium vastantes ceperunt.
Eo tempore mortuus est Aegidius Romanorum
tyrannus, et ejus filius nomine Siagrius apud Suessionem
civitatem in paterno solio sublimatur. Recollecto
iterum Childericus rex Francorum exercitu,
Aurelianis usque pervenit, terras omnes quae sunt
in circuitu nimia feritate depopulans. Inde progreditur
Andegavis, occursurus Adovagrio duci Saxonum,
qui eamdem Andegavam debellaverat atque
protiverat, relicto Paulo comite ad custodiendam civitatem.
Cumque rex Childericus ex improviso civitatem
irrumperet, et Adovagrium ducem obtruncare
decerneret, nave | null | b4b24e62-2e4e-4e63-9190-20d154c3bdaf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.