Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
308, sumas
partem septimam, fit 44; quod est circulus.
CAPUT LXXIX. #In hemicyclo embadum invenire.@#
In hemicyclo, cujus sit basis pedum 10, linea in
centrum 5, embadum sic quaeras: duc in se diametrum,
fit 100. Hoc undecies multiplica, fit 1100.
Hujus vigesimam octavam sume, erit in pedibus 39,
duabus septimis remanentibus, id est 8; et haec est
area. Idem esset, si basim per lineam quae ducitur
in centrum multiplicatam undecies duceres, ac
exinde decimam quartam acciperes. Quod verum est
in omni integre dimidiata sphaera.
In circulo, cujus sit area pedum 616, diametrum
sic quaeras. Quater decies ducatur, fient area 8624.
Hinc pars undecima fit 784. Hujus numeri latus fit
28; et hoc erit diametrum.
CAPUT LXXX. #In orthogonio, cujus cathetus sit pari numero notatus, basim et hypotenusam invenire.@#
In orthogonio, cujus cathetus sit pari numero adnotatus,
velut 8, sic basim et hypotenusam quaeras.
Catheti sumpta pars dimidia, id est 4, in se multiplicentur,
fient 16, et in his uno dempto remanet
basis, cui duobus redditis fit hypotenusa.
CAPUT LXXXI. #In monte strabo jugera invenire.@#
In monte strabo [ #Glossa vet.,@# qui in altero latere
praeceps, in altero extentam declivitatem habet] qui
habet ad pedem in circuitu pedes 1400, in acumine
200, in altitudine dexterae partis 850, in laevae vero
750, sic quaeras jugera. Superioris circuitionis cum
inferiore junctae sume dimidiam, quae fit in 800 pedibus.
Has medietates invicem multiplica, et fiunt
640. In his vigesies bis reperies unius jugeri pedes
28800, remanentibus 6400.
CAPUT LXXXII. #Columnam facere, circulum incrassare, altitudinem rerum invenire.@#
Ad columnam faciendam longitudinis, septimam
in inferiori circuitu des, octavam superiori.
Circulum incrassare si vis, diametrum ejus cubices,
ipsam cubicationem ejus undecies ducas, et ex
ea summa vigesimam primam accipias, et haec erit
sphaerae crassitudo.
Est etiam ratio alia altitudinem videndi, quae est
hujusmodi. Orthogonium, cujus cathetus 6 vel trium
pedum sit, basis 8 vel 4, hypotenusa 10 vel 5, erigas
ita ut terrae basis adjaceat: cathetus adversus illam
rem, cujus altitudo perpendi debet, erectus habeatur;
hypotenusa vero a summo catheti ad terram,
in summum basis deducatur. Sic directo illuc, ubi
basis et hypotenusa junguntur, oculum apponas ad
terram prostratus. Deinde huc illucque tandiu detrahas,
oculo tamen semper apposito, donec tibi
summum catheti illius rei, cujus altitudinem quaeris,
summitati adaequari videatur. Quo facto ponas signum,
ubi oculum tenebat, et ex eo signo metire
spatium usque ad pedem rei illius. Huic spatio per 4
partito quartam unam detrahas; caeteras 3 pro altitudine
illius rei, de qua quaerebas, habeto. Haec
altitudinem videndi certissima ratio est, si tamen
area, per quam cathetus erectus detrahitur non
montuosa, non vallosa, sed plana fuerit.
CAPUT LXXXIII. #Putei amphoras nosse.@#
Puteus, cujus sit diametrum 7, altitudo 40 pedum,
tot amphoras capiet quot processerint pedes
ex hujusmodi diametri area, altitudineque in invicem
multiplicata, si pede uno longa et alta fuerit
amphora.
CAPUT LXXXIV. #Cuppa quod pedum solidorum sit, quotque amphoras capiat, invenire.@#
Cuppa, cujus latitudo ima pedum sit 3, summa
2, media 5, altitudo vero 12, quot pedum sit
solidorum, ac per hoc quot amphoras capiat, sic
quaeras: latitudine media in se ducta, ac summa
deinde excreta triplicata, diametrisque summo et
imo in se singulatim ductis, omne in unum fit 88.
His undecies ductis ac summae exinde notae quarta
decima sumpta fiunt 69 et duae quartae decimae,
id est una septima. His per tertiam altitudinis, id
est per quaternarium multiplicatis venit numerus
amphorarum 276 et 8 quartae decimae, id est 4
septimae.
Si fuerit cuppa, cujus ima latitudo sit pedum 5,
summa 3, altitudo 9, quot amphoras capiat sic quaeras:
ima in se fit 25, summa quoque in se fit 9,
utriusque in invicem fiunt 15. His tribus summis
simul junctis fiunt 49. His undecies ductis fiunt 539.
Horum pars decima quarta fit | null | bf239d1a-be45-478f-b0b3-1ea59f058a52 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
38 S. Haec per altitudinis
tertiam ducta fiunt 115 S. Tot erunt amphorae
vel pedes solidi.
His tribus regulis, de puteo scilicet et de duabus
cuppis diligenter inspectis, pene nullus erit puteus,
vel cuppa, vel tonna aliqua, quin ejus possit indagari
profunditas, nisi mira in eis fuerit diversitas.
CAPUT LXXXV. #Ex adunatione omnium numerorum, secundum ordinem naturalem prolatorum, scire quanta profunditas crescat,@# etc.
Ex adunatione omnium numerorum secundum
ordinem naturalem prolatorum si vis scire quanta
profunditas crescat, haec tibi regula sufficiat, si
tantum coadunatio illa ab unitate incipiat, et sic
per regulas et per ordinem continuatim procedat.
Si par numerus coacervabitur, per medium ultimi
sequens multiplicabitur, v. g., 1 2 3 4 5 6, vel
scire quot sint, per senarii medietatem subsequens,
id est septenarius multiplicetur, et fient 21; quam
summam similiter reddet supradicta coadunatio. Si
autem impar numerus numerorum aggregabitur,
per majorem sui partem ultimus aggregatus multiplicabitur,
ut est 1 2 3 4 5 6 7. Multiplica septenarium
per maximam sui partem, id est per 4. Quater
7 fiunt 28, qui omnes supra scriptos terminos
claudunt. Si solummodo par, ut est 2 4 6 8, ducatur
medietas ultimi aggregati per illum, qui sequitur
ipsam, et si impar, ut 1 3 5 7 9, major pars
ultimi in se ducatur.
CAPUT LXXXVI. #Circuli inauraturam invenire.@#
Circuli inauraturam sic quaeras: diametrum circuli
in se ductum vigesies bis multiplica. Effectae
summae septimam accipias, et haec circuli erit
inauratura; quod idem esset, si per diametrum
circulum multiplicares.
CAPUT LXXXVII. #Columnae inaequalis pedes invenire@#
Si fuerit columna inaequalis, cujus ima latitudo
pedum sit 13, summa 5, altitudo 30, ejus pedes
sic quaeras. Ima latitudine in se multiplicata, ac
summa in se, ac utraque invicem, hisque tribus
summis simul compositis fiunt pedes 259. His undecies
ductis, ac exinde effectae summae quartadecima
detracta venient 203 S., scilicet pedes
arearum summae et mediae ac infimae. His deinde
per tertiam altitudinis multiplicatis erunt solidi
penes 2035.
CAPUT LXXXVIII. #Hexagonum facere.@#
Si volueris hexagonum facere, cujus latus habeat
pedes 10, facies 10 pedum, lineam et in extremitate
ejus circinum figas, et circulum facias; et
qualis est linea a medio centro circuli usque ad
extremitatem ejusdem, similes sex per extremitates
circuli ducas, et hexagonum habebis.
CAPUT LXXXIX. #Intra quadratum aequilaterum octogonum designare.@#
Si volueris intra quadratum aequilaterum octogonum
designare, diagonum medium sumas. Hic
circinum spatiatum [ #Glossa vet.,@# extentum] in angulo
quadrati infigas, et in utroque latere punctum,
quousque circulus pervenerit, facias, ac
sic per singulos angulos perque latera percurras.
Deinde a nuncto in punctum angulis quadrati extraclausis
semper lineam ducas, et octogonum habebis.
CAPUT XC. #Structurae circa puteum positae pedes invenire.@#
Si datus fuerit puteus, cujus diametrum sit pedum
5, et circa eum fuerit structura alta pedum 20,
lata pedum 2, ejus structurae pedes sic quaeras:
structurae latitudinem ducas in se, fiunt 4. His
adjicias putei diametrum, erunt 9. Hi in se fient 81.
Ab his diametro putei ducto in se dempto remanent
56. His undecies ductis, et a summa, quae
inde excreverit, quarta decima sumpta erunt pedes
areae 44. Hi per altitudinem, id est vigesies ducti
fiunt 880. Tot erunt pedes areae 44. Hi per altitudinem,
id est vigesies ducti fiunt 880. Tot erunt
pedes structurae.
CAPUT XCI. #Prismatis pedes invenire in orthogonio.@#
Si data prisma fuerit orthogonii, cujus sit cathetus
19, basis 12, altitudo 20, ejus pedes sic
quaeras: per cathetum et basim aream prius orthogonii
reperias, quae erit 54. Hanc per altitudinem,
id est 20 ducas, fient 1080; tot erunt pedes prismae.
Quam inaurare si vis, circuitum ipsius orthogonii,
id est 36 per altitudinem, id est 20 ducas
et fient 720; qui erunt pedes inauraturae.
CAPUT XCII. #In omni tetragono diagonium invenire,@# etc.
In omni tetragono sive aequilatero, sive longilatero
diagonium sic invenies: latitudinem et longitudinem
sigillatim in se multiplices | null | e5fa9a40-d969-450c-b653-06f856df2d54 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, summarum
crescentium in unum latus quaeras. Hoc pro diagono
habeto.
Trigoni orthogonii per cathetum sic invenis basim:
cathetus ter ducatur, nona pars auferatur,
reliqui dimidium sumatur, erit basis. Basi ablatum
restituatur, erit hypotenusa. Vel ita: catheti dimidium
sumatur, quod ter ducatur, remanet basis.
Vel dimidium catheti sexies ducatur, nona tollatur,
reliqui dimidium erit basis. Basi reddita nona erit
hypotenusa.
CAPUT XCIII. #Quot stadia in terris respondeant Zodiaci partibus,@# etc.
Erat Osthenes philosophus, idemque geometra
subtilissimus, magnitudinem terreni orbis noscero
volens, tali hujus artis dicitur usus argumento.
Nam a mensoribus regis Ptolomaei, qui totam
Aegyptum tenebat, adjutus a Siene usque ad Meroen
stadiorum numerum invenit. Dispositis namque
per intervalla locorum a septentrione meridiem
versus horoscopicis vasis simili dimensione et gnomonum
aequa longitudine formatis totidem doctos
gnomonicae supputationis homines, quot vasa fuerant,
singulis quibusque in locis imposuit, atque
una die omnes umbram meridiam temporis observare
fecit, notare etiam unumquemque sui gnominis
umbram, quantae fuisset longitudinis. Atque
ita comperit, quod ultra 700 stadia ad unius longitudinis
gnomonem umbra non respondit, atque hac
tali probatione conclusit quod partes 360, quibus
omnis zodiaci circuli tractus dividitur, ad terras usque
perveniant, et pars, quae ibi incomperta et inaestimabilis
mensurae est, in terris non amplius quam
septingentorum, aut paulo minus, stadiorum mensuram
obtineat. Compertaque in terris unius partis,
quae ad zodiacum pertinet, et magnitudinem hanc
ter centis sexagies complicando, circulum mensuramque
terrae incunctanter quot millibus stadiorum
ambiretur absolvit. Nam 25000 stadiorum circuitum
universi terreni orbis esse pronuntiavit. Quae summa,
si in 360 partes aequaliter dividatur, liquebit,
quod stadiorum unaquaeque portio in terris esse
debeat, quae in coelesti circulo ab ullo nullam humanae
conjecturae dimensionem admittit.
Optimum est ergo umbram horae sextae deprehendere,
et ab ea limitem inchoare, ut sint semper
meridiano tempore ordinati, sequitur, ut orientis
occidentisque linea huic normaliter conveniat. Scribamus
primum circulum in terra loco plano, et in
puncto ejus sciotherum ponemus, cujus umbra et
intra circulum aliquando exeat, et aliquando intret.
Certum est enim tam orientis quam occidentis umbras
deprehendere. Attendemus igitur, quemadmodum
a primo solis ortu umbra cohibeatur. Deinde
cum ad circuli lineam pervenerit, notabimus eum
circumferentiae locum. Similiter exeuntem notabimus.
Notatis ergo duabus circuli partibus intrantis
umbrae et exeuntis loco rectam lineam a signo ad
signum circumferentiae ducemus, et medium notabimus,
per quem locum recta linea exire debet a
puncto circuli; per quam lineam cardinem dirigemus,
et ab ea normaliter in rectum decumanos
emittemus, et ex quacunque ejus lineae parte normaliter
invenerimus, decumanum recte constituamus.
CAPUT XCIV. #Alia ratio meridianum describendi.@#
Est et alia ratio, qua tribus umbris comprehensis
meridianum describemus. In loco plano gnomonem
constituemus #a b,@# et umbras ejus tres enotabimus #c b e.@#
Has umbras normaliter comprehendemus, qua
latitudine altera ab altera distent. Si autem meridiem
constituamus, prima umbra erit longissima.
Si post meridiem, novissima. Has deinde umbras
proportione ad multiplicationem in tabula describemus,
et sic in terram servabimus. Stat igitur gnomon #a b@#
planitie #b.@# Tollamus maximam umbram in
planitie, notemus signo #d.@# Sic et terram signo #e,@# ut
sint in vasi proportione longitudinis sine #b e d c e,@#
numeramus hypotenusas ex #c,@# in #a,@# et ex #d@# in #a;@#
nunc puncto #a@# et intervallo #e@# circulum scribimus. | null | 8a515739-56ec-42eb-a391-b9128eb62850 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
PRAEFATIO.
#Constantino suo Gerbertus scolasticus S.@#
Vis amicitiae pene impossibilia redigit ad possibilia.
Nam quomodo rationes numerorum abaci explicare
contenderemus, nisi te adhortante, o mi dulce solamen
laborum, Constantine? Itaque cum aliquot lustra
jam transierint, ex quo nec librum, nec exercitium
harum rerum habuerimus, quaedam, repetita
memoria, eisdem verbis proferimus, quaedam eisdem
sententiis. Nec putet philosophus sine litteris haec
alicui arti vel sibi esse contraria. Quid enim dicet
esse digitos, articulos, minuta, qui auditor majorum
fore dedignatur. Vult tamen videri solus scire, quod
mecum ignorat, ut ait Flaccus. Quid cum idem
numerus modo simplex, modo compositus: nunc
digitus, nunc constituatur ut articulus? Habes ergo,
talium diligens investigator, viam rationis, brevem
quidem verbis, sed prolixam sententiis, et ad collectionem
intervallorum et distributionem in actualibus
geometrici radii secundum inclinationem et
erectionem, et in speculationibus et actualibus
simul dimensionis coeli et terrae plena fide comparatam.
CAP. I. #De singulari numero@#.
Si multiplicaveris singularem, [dabis unicuique
] digito duntaxat usque ad ternos, vel articulo
quinquies binos. Deinceps pones digitos in singularibus
et articulos in decenis, directe scilicet et
conversim singularem per decenum, dabis unicuique
digito decem, et omni articulo centum.
Si singularem per centenum, dabis unicuique digito
centum, et articulo mille.
Si singularem per millenum, dabis digito mille, et
articulo decem millia.
Si singularem per decenum millenum, dabis digito
decem millia, et articulo centum millia.
Si singularem per centenum millenum, dabis digito
centum millia, et articulo mille millia.
[CAP. II. #De Deceno@# ].
Si decenum per decenum, dabis digito centum,
et articulo mille.
Si decenum per centenum, dabis digito mille, et
articulo decem millia.
Si decenum per millenum, dabis digito decem
millia, et articulo centum millia.
Si decenum per decenum millenum, dabis digito
centum millia, et articulo mille millia.
Si decenum per centenum millenum, dabis digito
mille millia, et etiam unicuique articulo decies mille
millia.
[CAP. III. #De Centeno@# ].
Si centenum per centenum, dabis digito decem
millia, et articulo centies mille millia.
Si centenum per millenum, dabis digito centum
millia, et articulo decies centena millia.
Si centenum per decenum millenum, dabis digito
mille millia, et articulo decies mille millia.
Si centenum per centenum millenum, dabis digito
decies mille millia, et articulo centies mille
millia.
CAP. IV. #De Milleno@#.
Si millenum per millenum, dabis digito decies
centena millia, et articulo decies mille millia.
Si millenum per decenum millenum, dabis digito
decies mille millia, et articulo centies mille millia.
Si millenum per centenum millenum, dabis digito
centies mille millia, et articulo centies millies mille
millia
CAP. V. #De Deceno milleno@#
Si decenum millenum per decenum millenum,
dabis digito mille millia, et articulo centies mille
millia.
Si decenum millenum per centenum millenum,
dabis digito millies mille millia, et articulo decies
millies mille millia.
CAP. VI. #Centeno milleno@#.
Si centenum millenum per centenum millenum,
dabis digito decies millies mille millia, et articulo
centies millies mille millia.
#Quomodo dividatur singularis per singularem, vel centenus
per centenum, vel millenus per millenum.@#
In partitione numerorum abaci, sicut se habent
singulares ad singulares, sic quodammodo habent
se decem ad decenos, centeni ad centenos, milleni
ad millenos, hoc modo:
Si volueris dividere singulares per singulares, vel
decenum per decenum, vel centenum per centenum,
vel millenum per millenum, secundum denominationem
eorum singulares singularibus subtrahes.
CAP. VII.
#Quomodo singulares sua quantitate metiantur decenos,
centenos, millenos.@#
In partitione numerorum a sic se habent singulares
ad decenos et centenos et millenos, sic se
habent deceni ad centenos et millenos, et centeni ad
millenos, et milleni ad ultra se compositos decenos
millenos, et centenos millenos, hoc modo: Si volueris
per singularem numerum dividere decenum
aut centenum, aut millenum, vel simul vel intermisse,
dividere differentiam a singulari ad decenum,
per integram denominationem dividendi multiplicabis,
et articulos quidem propria denominatione
et | null | 86db9bc9-7c5c-40e5-bbb4-09a8638d9d51 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
posita differentia diminues, digitos vero digitis
aggregabis: et si articuli provenient ut supra, diminues
usque ad solos digitos, et millenus quidem
habebit articulos in millenis, digitos in centenis,
digitos in decenis; decenus articulos in decenis,
digitos in singularibus.
CAP. VIII. #Quomodo metiatur decenus centenum aut millenum, vel centenum millenum, vel millenum et ulteriores.@#
Si volueris per decenum numerum dividere centenum
vel millenum, aut per centenum millenum
vel ulteriores, aut per millenum sequentes, differentiam
divisoris quasi singularis ad decenum, per integram
denominationem dividendi multiplicabis, id
est per vocabula singularis, ac decem articulos ac
digitos diminues usque ad extremum divisorem,
sicut fiebat in singularibus quemlibet numerum dividentibus.
CAP. IX. #Quomodo singulares cuncti decenis metiantur decenos centenos, millenos, vel simul dividendos@# , #vel intermisse.@#
Si volueris per compositum decenum cum singulari
dividere, vel simplicem decenum vel cum singulari
compositum, considera quotam partem divisoris
teneat singularis; nam secundus singularis habet
rationem ad secundas dividendi, tertius ad tertias,
quartus ad quartas, quintus ad quintas, et deinceps,
id est differentia a singulari divisoris ad decenum
multiplicabitur per denominationem secundarum,
tertiarum, quartarum; quod vero exsuperat secundas,
tertias, quartas, quintas aggregabis; et si multipliciores
sunt divisore, eadem regula diminuentur:
similiter vero et singulares compositi ad dividendum
aggregabuntur. Et in centenis et millenis idem facies,
nisi quod unum centenum vel millenum in
caeteros dissipabis, quod in uno non evenit deceno,
et articuli quidem ab uno centeno vel milleno secundabuntur,
a pluribus dividendorum obtinebunt
sedes.
CAP. X. #Item alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per eosdem divisores.@#
Si volueris dividere centenum vel millenum, et
deinceps, per decenum cum singulari compositum,
primum centenum veluti supra divides, sumpta differentia
divisoris a singulari ad decenum: et quod
superaverit, per denominationem propositi centeni
multiplicabis: et si singularis centeno ad compositionem
additur: aut decenus cum singulari, diminues
vel aggregabis (quemadmodum superius dictum
est) in decenis et singularibus: et primi quidem
articuli sunt in summa dividendis proxima ac minore:
augmentati vero in articulos alios, dividendorum
obtinent sedes.
CAP. XI. #Quomodo deceni juncti centenis, vel centeni millenis metiantur centenos aut millenos aut ulteriores.@#
Si volueris per compositum centenum cum deceno,
vel compositum millenum cum centeno dividere,
aut centenum, aut millenum: considera quotam
partem divisoris teneat decenus, vel ce tenus, vel
millenus, et per denominationem earum partium
multiplica differentiam divisoris, sicut faciebas in
singularibus junctis cum decenis.
CAP. XII. #Item alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per eosdem compositos divisores vel simplices@# .
Si volueris dividere centenum vel millenum per
decenum, aut millenum per centenum, sumes differentiam
divisoris, secundum rationem singularium
ad decenum, et multiplicabis. Aut per totam denominationem
dividendi, si simplex decenus, vel centenus
divisor est, vel per secundas, vel per tertias,
vel per quartas, vel per quintas, si compositus est;
habita videlicet ratione, quam partem compositi divisoris
teneat decenus vel centenus.
CAP. XIII. #Quomodo, uno medio numerorum intermisso, juncti duo extremi caeteros metiantur.@#
Si volueris dividere centenum vel millenum per
compositum centenum vel millenum, uno intermisso,
unum dividendorum sumes ad minuta componenda,
et maximum divisorem reliquae parti comparabis. Et
si quid abundaverit, relinquendis repones. Minutum
autem per denominationem ejus per quem divisor
coaequatur, dividendo multiplicabis. Et in digitis
quidem perfecta ponetur differentia. Ante articulos
vero, altera differentia, uno minus, quasi rationem
habens ad juxta positos, cum sunt digiti et articuli.
Nam solus articulus [id est sine digitis] integram
proponit sibi differentiam digiti sive solus sit integram
supponit: et tum cum solus est digitus,
vel cum articulo semper ei qui ad minuta componenda
seclusus est, differentia integra secundabitur.
Et hae quidem differentiae, et si quis forte a maximo
divisore seclusus est, significabunt quod relinquitur
ex dividendis.
CAP. XIV. #Quomodo centenus cum singulari metiatur millenum et ulteriores, vel millenus cum decenis decenos millenos et ulteriores.@#
Si volueris dividere millenum vel ulteriores per
centenum cum singulari compositum, unum millenum
in centenos dissipabis | null | b4efccd0-eb82-4d41-954c-b7e90346b7a3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Et rursus unum centenum
ad minuta componenda secludes, et maximum
divisorem reliquae parti comparabis. Et si quid secludetur,
relinquendis repones. Minutum autem, ut
in superiori capitulo multiplicabis, reliquaque omnia
vel quae secluduntur, vel quae pro differentiis
adhibentur, ordinabis. Rursusque easdem differentias,
ac si qui forte seclusi sunt, per denominationem
propositi dividendi multiplicabis. Ac iterum eadem
regula deduces usque ad extremas differentias, et
in millenis divisoribus cum decenis, ad decenos
millenos et ulteriores, quasi eamdem ipsam rationem
servabis.
CAP. XV. #Quot divisores sint in quolibet dividendo.@#
Si volueris nosse quot divisores sint in quolibet
dividendo, articulos a quibus denominationes fiunt
multiplicationis secundabis ad digitos, et si augmento
eorum articuli provenient, reflectes ad articulos; et
si in singularibus pares divisoribus provenerint,
totidem unitates collectionibus aggregabis. Igitur et
in denominationibus a toto et a partibus quae sunt
a secundis et tertiis et quartis, et deinceps secundum
eamdem rationem pro extremo divisore unitatem
constitues. Et sicut in centenis et millenis, quod ab
uno exsuperat, per denominationem totius summae
multiplicatur, sic: divisores, per denominationem
totius dividendi multiplicabuntur. Sed non ipsis tantummodo
centenis et millenis, simplex decenus divisor
centeni vel milleni, et ultra compositorum denominationes
mittit ad tertias, id est ad tertium
locum ab eo quem dividit, scilicet in colligendis
divisoribus. Centenus milleni divisor ad quartas,
millenus ad quintas, centenus vel millenus divisores
sui, et compositi, uno relicto, denominationes
suas mittunt ad extremos digitos.
CAP. XVI. #De protensione quarumdam mensurarum terrae.@#
Digitus est minima pars agrestium mensurarum.
Uncia habet digitos tres.
Palmus in quatuor protenditur digitos.
Pedem sedecim metiuntur digiti.
Passus quinque pedum mensuram sortitur.
Pertica duos passus, videlicet decem pedes explicat
.
Passus centum et viginti quinque stadium absolvunt.
Stadia octo milliarium praestant.
Mille passus, id est milliarium et dimidium, leucam
faciunt, habentem passus mille et quingentos.
Duae leugae, sive milliaria tria, restam efficiunt.
Quidam leucam, pro leuva legunt.
Ambitus totius terrae ducentorum quinquaginta
duorum millium stadiorum absolvitur, quae faciunt
leuvas Gallorum viginti et unam, per duodecim divisis
eisdem stadiis; milliaria triginta unum et quingenta:
per quinquaginta in divisis eisdem stadiis.
Passus tricies et semel, mille millia et quingentos
pedes (centies vicies et quinquies, multiplicatis eisdem
stadiis); centies quinquagies et septies mille
(passibus) millia et quingentas uncias (quinquies
multiplicatis) millies octingenties (pedibus, nonagies
mille millia (duodecies multiplicatis) mille millia.
Digitos quinque millia, sex centies septuagesies et
unum mille; unciae per tres multiplicatae.
Reliqua desunt in ms.
PRAEFATIO.
#Constantino suo Gerbertus scolasticus S.@#
Vis amicitiae pene impossibilia redigit ad possibilia.
Nam quomodo rationes numerorum abaci explicare
contenderemus, nisi te adhortante, o mi dulce solamen
laborum, Constantine? Itaque cum aliquot lustra
jam transierint, ex quo nec librum, nec exercitium
harum rerum habuerimus, quaedam, repetita
memoria, eisdem verbis proferimus, quaedam eisdem
sententiis. Nec putet philosophus sine litteris haec
alicui arti vel sibi esse contraria. Quid enim dicet
esse digitos, articulos, minuta, qui auditor majorum
fore dedignatur. Vult tamen videri solus scire, quod
mecum ignorat, ut ait Flaccus. Quid cum idem
numerus modo simplex, modo compositus: nunc
digitus, nunc constituatur ut articulus? Habes ergo,
talium diligens investigator, viam rationis, brevem
quidem verbis, sed prolixam sententiis, et ad collectionem
intervallorum et distributionem in actualibus
geometrici radii secundum inclinationem et
erectionem, et in speculationibus et actualibus
simul dimensionis coeli et terrae plena fide comparatam.
CAP. I. #De singulari numero@#.
Si multiplicaveris singularem, [dabis unicuique
] digito duntaxat usque ad ternos, vel articulo
quinquies binos. Deinceps pones digitos in singularibus
et articulos in decenis, directe scilicet et
conversim singularem per decenum, dabis unicuique
digito decem, et omni articulo centum.
Si singularem per centenum, dabis unicuique digito
centum, et articulo mille.
Si singularem per millenum, dabis digito mille, et
articulo decem millia.
Si singularem per decenum millenum, dabis digito
decem millia, et articulo centum millia.
Si singularem per centenum millenum, dabis digito
centum millia, et | null | 178bca04-86c4-4f94-ae83-9b10690f14c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
articulo mille millia.
[CAP. II. #De Deceno@# ].
Si decenum per decenum, dabis digito centum,
et articulo mille.
Si decenum per centenum, dabis digito mille, et
articulo decem millia.
Si decenum per millenum, dabis digito decem
millia, et articulo centum millia.
Si decenum per decenum millenum, dabis digito
centum millia, et articulo mille millia.
Si decenum per centenum millenum, dabis digito
mille millia, et etiam unicuique articulo decies mille
millia.
[CAP. III. #De Centeno@# ].
Si centenum per centenum, dabis digito decem
millia, et articulo centies mille millia.
Si centenum per millenum, dabis digito centum
millia, et articulo decies centena millia.
Si centenum per decenum millenum, dabis digito
mille millia, et articulo decies mille millia.
Si centenum per centenum millenum, dabis digito
decies mille millia, et articulo centies mille
millia.
CAP. IV. #De Milleno@#.
Si millenum per millenum, dabis digito decies
centena millia, et articulo decies mille millia.
Si millenum per decenum millenum, dabis digito
decies mille millia, et articulo centies mille millia.
Si millenum per centenum millenum, dabis digito
centies mille millia, et articulo centies millies mille
millia
CAP. V. #De Deceno milleno@#
Si decenum millenum per decenum millenum,
dabis digito mille millia, et articulo centies mille
millia.
Si decenum millenum per centenum millenum,
dabis digito millies mille millia, et articulo decies
millies mille millia.
CAP. VI. #Centeno milleno@#.
Si centenum millenum per centenum millenum,
dabis digito decies millies mille millia, et articulo
centies millies mille millia.
#Quomodo dividatur singularis per singularem, vel centenus
per centenum, vel millenus per millenum.@#
In partitione numerorum abaci, sicut se habent
singulares ad singulares, sic quodammodo habent
se decem ad decenos, centeni ad centenos, milleni
ad millenos, hoc modo:
Si volueris dividere singulares per singulares, vel
decenum per decenum, vel centenum per centenum,
vel millenum per millenum, secundum denominationem
eorum singulares singularibus subtrahes.
CAP. VII.
#Quomodo singulares sua quantitate metiantur decenos,
centenos, millenos.@#
In partitione numerorum a sic se habent singulares
ad decenos et centenos et millenos, sic se
habent deceni ad centenos et millenos, et centeni ad
millenos, et milleni ad ultra se compositos decenos
millenos, et centenos millenos, hoc modo: Si volueris
per singularem numerum dividere decenum
aut centenum, aut millenum, vel simul vel intermisse,
dividere differentiam a singulari ad decenum,
per integram denominationem dividendi multiplicabis,
et articulos quidem propria denominatione
et posita differentia diminues, digitos vero digitis
aggregabis: et si articuli provenient ut supra, diminues
usque ad solos digitos, et millenus quidem
habebit articulos in millenis, digitos in centenis,
digitos in decenis; decenus articulos in decenis,
digitos in singularibus.
CAP. VIII. #Quomodo metiatur decenus centenum aut millenum, vel centenum millenum, vel millenum et ulteriores.@#
Si volueris per decenum numerum dividere centenum
vel millenum, aut per centenum millenum
vel ulteriores, aut per millenum sequentes, differentiam
divisoris quasi singularis ad decenum, per integram
denominationem dividendi multiplicabis, id
est per vocabula singularis, ac decem articulos ac
digitos diminues usque ad extremum divisorem,
sicut fiebat in singularibus quemlibet numerum dividentibus.
CAP. IX. #Quomodo singulares cuncti decenis metiantur decenos centenos, millenos, vel simul dividendos@# , #vel intermisse.@#
Si volueris per compositum decenum cum singulari
dividere, vel simplicem decenum vel cum singulari
compositum, considera quotam partem divisoris
teneat singularis; nam secundus singularis habet
rationem ad secundas dividendi, tertius ad tertias,
quartus ad quartas, quintus ad quintas, et deinceps,
id est differentia a singulari divisoris ad decenum
multiplicabitur per denominationem secundarum,
tertiarum, quartarum; quod vero exsuperat secundas,
tertias, quartas, quintas aggregabis; et si multipliciores
sunt divisore, eadem regula diminuentur:
similiter vero et singulares compositi ad dividendum
aggregabuntur. Et in centenis et millenis idem facies,
nisi quod unum centenum vel millenum in
caeteros dissipabis, quod in uno non evenit deceno,
et articuli quidem ab uno centeno vel milleno secundabuntur,
a pluribus dividendorum obtinebunt
sedes | null | 7b045f2d-e69e-4a82-aa3c-64be5a2c3307 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
CAP. X. #Item alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per eosdem divisores.@#
Si volueris dividere centenum vel millenum, et
deinceps, per decenum cum singulari compositum,
primum centenum veluti supra divides, sumpta differentia
divisoris a singulari ad decenum: et quod
superaverit, per denominationem propositi centeni
multiplicabis: et si singularis centeno ad compositionem
additur: aut decenus cum singulari, diminues
vel aggregabis (quemadmodum superius dictum
est) in decenis et singularibus: et primi quidem
articuli sunt in summa dividendis proxima ac minore:
augmentati vero in articulos alios, dividendorum
obtinent sedes.
CAP. XI. #Quomodo deceni juncti centenis, vel centeni millenis metiantur centenos aut millenos aut ulteriores.@#
Si volueris per compositum centenum cum deceno,
vel compositum millenum cum centeno dividere,
aut centenum, aut millenum: considera quotam
partem divisoris teneat decenus, vel ce tenus, vel
millenus, et per denominationem earum partium
multiplica differentiam divisoris, sicut faciebas in
singularibus junctis cum decenis.
CAP. XII. #Item alia divisio centeni vel milleni, et deinceps per eosdem compositos divisores vel simplices@# .
Si volueris dividere centenum vel millenum per
decenum, aut millenum per centenum, sumes differentiam
divisoris, secundum rationem singularium
ad decenum, et multiplicabis. Aut per totam denominationem
dividendi, si simplex decenus, vel centenus
divisor est, vel per secundas, vel per tertias,
vel per quartas, vel per quintas, si compositus est;
habita videlicet ratione, quam partem compositi divisoris
teneat decenus vel centenus.
CAP. XIII. #Quomodo, uno medio numerorum intermisso, juncti duo extremi caeteros metiantur.@#
Si volueris dividere centenum vel millenum per
compositum centenum vel millenum, uno intermisso,
unum dividendorum sumes ad minuta componenda,
et maximum divisorem reliquae parti comparabis. Et
si quid abundaverit, relinquendis repones. Minutum
autem per denominationem ejus per quem divisor
coaequatur, dividendo multiplicabis. Et in digitis
quidem perfecta ponetur differentia. Ante articulos
vero, altera differentia, uno minus, quasi rationem
habens ad juxta positos, cum sunt digiti et articuli.
Nam solus articulus [id est sine digitis] integram
proponit sibi differentiam digiti sive solus sit integram
supponit: et tum cum solus est digitus,
vel cum articulo semper ei qui ad minuta componenda
seclusus est, differentia integra secundabitur.
Et hae quidem differentiae, et si quis forte a maximo
divisore seclusus est, significabunt quod relinquitur
ex dividendis.
CAP. XIV. #Quomodo centenus cum singulari metiatur millenum et ulteriores, vel millenus cum decenis decenos millenos et ulteriores.@#
Si volueris dividere millenum vel ulteriores per
centenum cum singulari compositum, unum millenum
in centenos dissipabis. Et rursus unum centenum
ad minuta componenda secludes, et maximum
divisorem reliquae parti comparabis. Et si quid secludetur,
relinquendis repones. Minutum autem, ut
in superiori capitulo multiplicabis, reliquaque omnia
vel quae secluduntur, vel quae pro differentiis
adhibentur, ordinabis. Rursusque easdem differentias,
ac si qui forte seclusi sunt, per denominationem
propositi dividendi multiplicabis. Ac iterum eadem
regula deduces usque ad extremas differentias, et
in millenis divisoribus cum decenis, ad decenos
millenos et ulteriores, quasi eamdem ipsam rationem
servabis.
CAP. XV. #Quot divisores sint in quolibet dividendo.@#
Si volueris nosse quot divisores sint in quolibet
dividendo, articulos a quibus denominationes fiunt
multiplicationis secundabis ad digitos, et si augmento
eorum articuli provenient, reflectes ad articulos; et
si in singularibus pares divisoribus provenerint,
totidem unitates collectionibus aggregabis. Igitur et
in denominationibus a toto et a partibus quae sunt
a secundis et tertiis et quartis, et deinceps secundum
eamdem rationem pro extremo divisore unitatem
constitues. Et sicut in centenis et millenis, quod ab
uno exsuperat, per denominationem totius summae
multiplicatur, sic: divisores, per denominationem
totius dividendi multiplicabuntur. Sed non ipsis tantummodo
centenis et millenis, simplex decenus divisor
centeni vel milleni, et ultra compositorum denominationes
mittit ad tertias, id est ad tertium
locum ab eo quem dividit, scilicet in colligendis
divisoribus. Centenus milleni divisor ad quartas,
millenus ad quintas, centenus vel millenus divisores
sui, et compositi, uno relicto, denominationes
suas mittunt ad extremos digitos.
CAP. XVI. #De protensione quarumdam mensurarum terrae.@#
Digitus est minima | null | f85a13cf-64e5-493d-afa1-f0f9b820570d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pars agrestium mensurarum.
Uncia habet digitos tres.
Palmus in quatuor protenditur digitos.
Pedem sedecim metiuntur digiti.
Passus quinque pedum mensuram sortitur.
Pertica duos passus, videlicet decem pedes explicat
.
Passus centum et viginti quinque stadium absolvunt.
Stadia octo milliarium praestant.
Mille passus, id est milliarium et dimidium, leucam
faciunt, habentem passus mille et quingentos.
Duae leugae, sive milliaria tria, restam efficiunt.
Quidam leucam, pro leuva legunt.
Ambitus totius terrae ducentorum quinquaginta
duorum millium stadiorum absolvitur, quae faciunt
leuvas Gallorum viginti et unam, per duodecim divisis
eisdem stadiis; milliaria triginta unum et quingenta:
per quinquaginta in divisis eisdem stadiis.
Passus tricies et semel, mille millia et quingentos
pedes (centies vicies et quinquies, multiplicatis eisdem
stadiis); centies quinquagies et septies mille
(passibus) millia et quingentas uncias (quinquies
multiplicatis) millies octingenties (pedibus, nonagies
mille millia (duodecies multiplicatis) mille millia.
Digitos quinque millia, sex centies septuagesies et
unum mille; unciae per tres multiplicatae.
Reliqua desunt in ms. | null | aecc6cb1-fa6b-4239-bca2-e06f72fe7d4a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
De rationali et ratione uti
Domno, et glorioso OTTONI, Caesari semper Augusto
Romanorum imperatori, GERBERTUS episcopus,
debitae servitutis obsequium.
Cum in Germania ferventioris anni tempus demoraremur,
imperialibus astricti obsequiis, ut semper
sumus, semperque erimus, nescio quid arcana divina
mensuram secum tacite retractans motus animi in
verba resolvit, et quae ab Aristotele summisque viris
erant difficillimis descripta sententiis, in medium protulit:
ut mirum foret inter bellorum discrimina, quae
contra Sarmatas parabantur, aliquem mortalium hos
mentis recessus habere potuisse, a quibus tam subtilia,
tam praeclara, velut quidam rivi a purissimo fonte
profluerent. Meministis enim, et meminisse possumus,
adfuisse tum multos nobiles scholasticos, et
eruditos, inter quos nonnulli aderant episcopi, sapientia
praeclari et eloquentia insignes. Eorum
tamen vidimus neminem, qui earum quaestionum
ullam digne explicuerit, quod quaedam nimis ab
usu remotae, nec dubitationem ante habuerint, et
quaedam saepe numero ventilatae dissolvi non potuerint.
Vestra quoque divina providentia ignorantiam
sacro palatio indignam judicans, ea, quae #de Rationali
et ratione uti@# diverso modo a diversis objectabantur,
me discutere imperavit. Quod quidem tunc
et languor corporis et graviora distulerunt negotia:
nunc secunda valetudine reddita, inter rei publicae ac
privatae curas in hoc ipso itinere Italico positus,
comesque individuus, quoad vita superfuerit, in
omni obsequio futurus, quae de hac quaestione concepi
breviter describo, ne sacrum palatium torpuisse
putet Italia, et ne se solam jactet Graecia in
imperiali philosophia, et Romana potentia.
Nostrum, nostrum est Romanum imperium. Dant
vires ferax frugum Italia, et ferax militum Gallia
et Germania, nec Scythicae nobis desunt fortissima
regna. Noster es Caesar, Romanorum imperator et
Auguste, qui summo Graecorum sanguine ortus,
Graecos imperio superas, Romanis haereditario jure
imperas, utrosque ingenio et eloquio praevenis.
Dicemus ergo in praesentia tanti judicis, primum
quaedam scholasticorum praeludia, vel potius sophistica:
tunc philosophorum in his inventa persequemur;
deinde finem propositae quaestionis multiplex
et spinosa complebit dialectica.
I.
Quaeritur, inquiunt, quid sit, quod ait Porphyrius,
differentiam velut ad cognatam sibi differentiam
praedicari, ut #Ratione uti ad Rationale;@# cum
majora de minoribus semper praedicentur; minora
de majoribus nunquam; ut #animal,@# quoniam majus
est equo, et homo est, praedicatur, de quo et homo
est: quomodo ergo #Ratione uti@# praedicatur de Rationali,
cum majus esse videatur #Rationale@# quam #Ratione
uti?@# Omne enim, quod ratione utitur, rationale
est; sed #Rationale,@# inquiunt, potestatis est sine
actu: #Ratione uti,@# potestatis cum actu. Plus vero est
potestatis cum actu quam sola potestas. Jure, inquiunt,
ergo praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali,@#
tanquam majus de minori.
II.
Ad hoc respondetur: Quomodo quae a generalissimis
ad specialissima recta linea descendunt, vel
subalterna genera, vel per differentias, sive sint ea
in substantiis, sive in accidentibus collocata, talia
sunt; ut inferiora universaliter prolata, superiorum
omnium nomina, diffinitionesque ut sensibile, cum
sit differentia posita sub animato corpore, universaliter
prolata, suscipit nomen, et definitionem superiorum:
omne enim sensibile et animatum corpus,
et substantia est, et omnis virtus, et habitus, et qualitas.
Quod si eodem modo #Rationale@# sub #Ratione uti@#
positum sit, quomodo universaliter prolatum suscipiet
nomen sui praedicati idem #Rationale?@# Non enim
omne quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# putatur. Ergo
si #Rationale@# tantum potestatis est, et #Ratione uti@# potestatis
et actus, praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
Et rursus, si #Rationale@# universaliter prolatum
non suscipit nomen supra dicti, id est #Ratione uti,@#
non praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali:@# eruntque
duo contraria: praedicari et non praedicari, in eodem
subjecto; quod fieri non potest.
III.
Constituamus item, inquiunt, alias differentias
secundum accidens, praediceturque accidentalis
differentia velut ad cognatam sibi accidentalem differentiam,
ut ambulare ad ambulabile. Hoc autem
secundum fiat accidentis naturam; ut quoniam in
individuis primum accidentia considerantur, post in
speciebus et generibus. Dicamus Ciceronem ambulare,
quoniam ambulabilis est: et rursus, quia Cicero | null | 446bfa48-dc37-4ff9-923e-402a93462dd8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
homo est, et ambulat, et ambulabilis est, dicatur
et homo ambulare, et ambulabilis. Et item animal,
cum ambulet, ambulabile est. In quibus videndum
est, inquiunt, ne forte ratio causae et effecti
vitalibus esse videatur. Ut enim causa effectum praecedere
dicitur, ut est: quia vidit, amavit; sic potestas
actum omni necessitate praecedit. Et quia haec
praecedentia non solum priora, sed etiam interempta
interimunt secum posteriora, necesse est, potestate
ablata, actum quoque auferri. Si enim Cicero non
est ambulabilis, id est, si ambulare non potest, omnino
non ambulat, id est, non actum ambulandi
exercet, quem sine potestate non est intelligere.
Quod si #Ratione uti@# actus cum potestate est, #Rationale@#
autem sola potestas, sublata sola potestate, quae
natura prior est, actus cum potestate esse non potest.
Non igitur, quod natura posterius est, de eo praedicabitur,
quod natura prius est. Est autem natura
prius potestas, posterius actus: non igitur secundum
potestatem et actum praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
IV.
Sed merito, inquiunt, suae dignitatis seu excellentia
vel potentia numerosius est #Ratione uti,@#
quam #Rationale.@# At natura generum, specierum, vel
differentiarum non suscipit: homo enim et asinus
aeque sub animali sunt, et Deus atque homo aequaliter
participant Rationali differentia. Non igitur, inquiunt,
secundum dignitatem, vel potentiam, vel excellentiam
praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
V.
His propositionibus, sive objectionibus multa
ex adverso posse objici video. Quapropter sophistica,
id est, cavillatoria colluctatione remota, quaedam
de natura potestatis et actus explicanda sunt, et in
qua eorum specie #Rationale@# et #Ratione uti@# versentur:
de natura quoque prioris, utrum praedicationibus
conveniat; et nonnulla de praedicationum natura
et ordine, et, quasi quodam filo ad id, de quo
quaestio est, id est ad praedicationem, quae est de
#Ratione uti@#
ad #Rationale,@# disputatio deducatur.
VI.
Hoc autem majorum traditione, potissimunque
Aristotelis fieri judico, quibusdam verbis ac
sententiis ejus ad hanc rem pertinentibus breviter
et dilucide interpretatis. #Quaedam,@# inquit, #potestates
aequivocae sunt.@# Bene ait: #quaedam:@# quia non omnis
potestas aequivoca est: quae enim ex se species profundit
[ #cod.,@# profunda], non aequivoca, sed univoca
est. Ea autem potestas est aequivoca, quae praedicatur
de actu, et de ea potestate quae potest pervenire
ad actum. Nullam enim diffinitionem recipiet, quae
utrique sit communis; sed eam, quae in actu est, et
nomen et diffinitionem suis speciebus donat, de
qua ita ait Aristoteles: #Manifestum est ex his, quae
dicta sunt, quoniam quod ex necessitate est, secundum
actum est. Quare, si priora sempiterna, et quae
actu sunt, potestate priora sunt.@# Et haec quidem sine
potestate actu sunt, ut primae substantiae. Alia vero
sunt actu cum possibilitate, quae natura priora sunt,
tempore vero posteriora. Alia vero nunquam sunt
actu, sed potestate sola. #Quae necessaria sunt,@# inquit, #in actu sunt,@#
eo scilicet, quem relinquere nequeunt,
ut coelum et sol proprium motum. Item
quae necessaria sunt, sempiterna sunt, et quae sempiterna
sunt, priora sunt his potestatibus quae in
actum nondum venerunt. Ergo actus, qui semper
est, prior est eo actu qui nondum est. Actus enim,
qui semper est, ex potestate non venit; quia quando
res illa fuit, ab ejus substantia non defuit. In rebus
itaque necessariis, in quibus actus sempiternus est,
ipsas quoque res sempiternas esse necesse est, ut
in coelo et sole intelligitur, quae non solum sempiterna,
sed divina et immortalia philosophi putaverunt.
VII.
Sunt non necessarii item actus quorum species
duplex est. Alia enim eorum ex potestate ad actum
venerunt; alia substantiam sui cum ipso actu
sortita sunt: sed quae ex potestate ad actum venerunt,
hujusmodi sunt, ut quando Cicero sedet, antequam
sederet, potuit sedere; neque enim sedisset,
si potestatem sedendi ante non habuisset. Sedet ergo
Cicero, id est, sedendi actum exercet; quia actus | null | b9aef095-fe72-4137-bf00-b8fc2094fa29 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ex
potestate venit. Alter vero actus, qui a potestate
non venit, sed cum re subsistente semper subsistit,
hujusmodi est: ut quando ignis calet, antequam ipse
ignis esset, nulla calendi potestas praecessit; sed
quod ejus substantia fuit, calere non destitit, id est,
actum calendi non deseruit, quod sibi cum supernis
et coelestibus substantiis commune est. Distat vero
quod illa superna in necessaria specie sunt, eorumque
substantia, cum sit incorruptibilis, non solum actum
nunquam deseruerunt, sed etiam ipsa non perimuntur.
Ignis vero, cum sit in specie non necessaria,
actum quidem, quousque subsistit, non deserit; sed
quia in necessaria specie non est, actum simul cum
substantia perdit. Quae enim necessaria semper ex
necessitate sunt, nec unquam non esse possunt. Ignis
vero ex necessitate quidem non est, sed actum
calendi ex necessitate habet; quousque est. Recte
ergo dictum est ab Aristotele: #Quoniam quod ex necessitate
est, secundum actum est.@# Secundum necessitatem
quippe omnia superna, quae sunt et quae
subsistunt, nunquam interimenda suumque actum
nunquam relictura. #Quare,@# inquit, #si priora sempiterna,
et quae actu sunt, potestate priora sunt.@# Ex natura
rerum veritatem colligit propositionum. Quia
enim omne quod est aut simplex, aut compositum,
manifestum est prius esse simplicia quam composita.
In divinis autem et supernis nihil compositum
est, sed sunt omnia simplicia. Alioquin omne compositum
necesse est ut in ea resolvatur unde compositum
est. Non resolvuntur autem divinae coelestesque
substantiae, rerumque omnium elementa,
quia simplicia sunt et incomposita. Quae autem ex
primis conjuncta sunt elementis, in eadem rursus
resolvuntur. Priora sunt igitur sempiterna, quae aliorum
omnium principium sunt his quae sempiterna
non sunt. Sed quae sempiterna sunt, sine actu non
sunt, nec fuere: prior est igitur actus potestate.
VIII.
Rursus Aristoteles autem velut genus constare
volens ex natura rerum praejacentium, partitione
facta, differentias ac species ejus determinat.
Et haec quidem sine potestate actu sunt, ut primae
substantiae. Alia vero sunt actu cum potestate, quae
natura priora sunt, tempore vero posteriora. #Rerum,@#
inquit, #alia sunt actu sine potestate; alia actu cum
postestate,@# et actu quidem sine potestate, ut primae
substantiae. Quae ideo primae dicuntur, quia rerum
principia sint. Sine potestate autem ea scilicet,
quod utrumlibet potest. Coelum enim et sol non
possunt non moveri, et ignis non calere, et aqua
non humida esse. Illa vero, quae actu sunt cum potestate,
ex motu animi descendunt, ut cum sedeo,
motu animi ad hunc actum accessi, quem actum
potestas sedendi praecessit: non enim sedissem,
nisi prius mihi sedendi potestas fuisset. Et cum haec
potestas tempore praecedat actum, actus tamen cum
potestate ab Aristotele prius esse dicitur quam sola
potestas; #quae actu,@# inquit, #sunt cum potestate, natura
priora sunt, tempore vero posteriora.@# Hoc ideo fit:
quia potestas, cum sit initium actus, imperfectum
quoddam est; perfecta autem imperfectis priora
sunt, et quae a generositate suae naturae praecellunt,
et quia ut bonitas, ut virtus aequalia sunt. Est autem
prius aequale quam inaequale: omnis enim inaequalitas
ab aequalitate descendit. Ergo actus, in quo
potestas consummata et perfecta est, prius est
quam potestas, quae ante actum curta et est imperfecta:
quae quamvis tempore praecesserit, natura
tamen velut minus habens a perfecto defluxit.
IX.
Alia vero, inquit, nunquam sunt actu, sed
potestate solum. Numerus namque potestate infinitus
est; sed cum dixeris quemlibet, actu finitus est. Et
de tempore eadem ratio est. Tempus enim potestate
infinitum est: sed cum dixeris diem, mensem,
annum, vel aliud quodlibet, actu finitum est.
Facienda est igitur horum omnium descriptio, ut et
figura, oculis subjecta, melius praedicta clarescant.
In hac prima descriptione nihil aliud quam actus et
potestatis aequivocatio demonstratur: solo enim nomine
participant
X.
Et de potestate quidem manifestum est, quia
potestas dicitur: actus vero ideo potestas nominatur,
quia quod est, esse potest. Altera vero descriptio
divisionem generis continet. Est enim actus
genus. Hujus species sunt duae: necessaria, et | null | d9013b08-7549-401b-87e9-a4d514cf278f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
non
necessaria. Et de necessario quidem dictum est
quod in supernis substantiis, semperque in sua integritate
manentibus inveniatur. Non necessarium
vero duas ex se species fundit: altera, quae a potestate
ad actum pervenerit; altera, quae non a potestate,
sed a subsistendi natura in actu proruperit.
Si vero eam speciem, quae nunquam est actu, sed
sola potestate, in superiori formula concludere velimus,
ut ita partiamur licebit: rerum alia sunt
actu; alia potestate, actum significantes eum qui
loco generis positus est. Potestatem vero rursum
dividamus in eam quae actu esse possit; et in eam
quae nunquam actu esse possit. His ita positis, quaerendum
est quaenam sit potestas #Rationalis@# differentiae:
utrum ea, quae nunquam in actum venire
possit, an ea, quae in actum venire contingat; quive
actus cum potestate, qui in altera differentia, quae
est: #Ratione uti,@# proponitur? Isne quem potestas
praecedat, an is quem potestas comitetur? Longe
enim alia est ratio potestatis sequentis actum, et
alia praecedentis; tantumque hae potestates proprietate
suae naturae disjunctae sunt, ut ubi fuerit una
non possit esse altera. Ergo est in rebus mutabilibus
potestas, quae vocatur utrumlibet praecedens et
subsequens, ut quando Cicero ambulat, antequam
ambularet, potuit ambulare et non ambulare: et quia
ambulat, consequitur eum ambulare posse, sed non
ex necessitate; potest enim et non ambulare. In rebus
vero supernis et simplicibus rerum elementis
nulla potestas reperitur quae possit utrumlibet, nec
ea quae praecedit actum. Inest autem eorum actui
potestas immobilis et fixa, ac per hoc necessaria,
quae unum possit et non utrumlibet. Quia enim sol
movetur, eum moveri posse manifestum est, et non
moveri non posse necesse est. Et quia diversis rerum
generibus, id est mutabilibus et immutabilibus,
diversas potestates attribuimus, quaerendum est ubi
differentiae #Rationalis,@# et #Rationale uti@# collocari valeant?
XI.
Video autem Rationalem differentiam in sempiternis
ac necessariis esse, et quorum substantia
nunquam esse desinat. Substantiales quoque differentiae,
itemque species, et genera semper sunt. Alia
sunt quidem rerum formae, vel, ut ita dixerim, formae
formarum; alia sunt actus; alia sunt quaedam
potestates. Est igitur #Rationale,@# dum est in intelligibilibus,
sub necessaria specie actus, ubi non est
ea potestas quae possit utrumlibet, sed ea quae sit
fixa, immobilis et necessaria. Sed quia haec intelligibilia,
dum se corruptibilibus applicant, tactu corporum
variantur, transeunt haec omnia rursus ad
eam potestatem quae possit pervenire ad actum:
aliter enim #Rationale,@# vel, ut universalius dicamus,
aliter genera et species, differentiae, propria et
accidentia in intellectibilibus, aliter in naturalibus.
In intellectibilibus quoque rerum formae sunt; in
intelligibilibus alia sunt quidem passiones; alia sunt
actus. Nam quoniam in anima versantur, dum intelliguntur,
animae passiones sunt; quia omnis intellectus
animae est passio. Dum vero accurato perfectoque
studio ad scientiam veniunt, actus animae sunt;
quia omnis scientia animae actus est. #Rationale@# ergo
aliter in sempiterna specie hominis consideratur,
sive in intellectibilibus sive intelligibilibus, aliter
in naturalibus. Ibi formae, vel actus sempiterni sunt;
hic potestas quae ad actum pervenire possit, ut,
quoniam Cicero homo est, homo vero rationalis
dicitur, Cicero rationalis, quod ratione uti possit,
id est, eum actum exercere, quia venit a potestate
quae est ad utrumlibet; potest enim Cicero
uti ratione, et potest non uti. Ergo quia Rationalis
differentia substantialiter inest Ciceroni, vel homini,
ratione autem uti accidentaliter, merito #Ratione uti@#
dicitur praedicari de #Rationali,@# tanquam accidens de
subjecto: quod enim adest, et abest praeter subjecti
corruptionem, accidens est. #Ratione@# autem #uti@# ab
homine, vel Platone, et de #Rationalibus@# sine subjecti
corruptione abesse videmus: accidens igitur est #Ratione uti.@#
Amplius: #Ratione uti@# facere est; qui
enim ratione utitur, aliquid agit, id est, quemdam
actum ratiocinandi exercet. #Facere@# autem unum ex
generalissimis generibus accidentium est: igitur #Uti
ratione@# accidens est.
XII.
Sed quod #Rationali@# accidat, ita colligitur: | null | e76f6d96-9152-4f2d-968c-90dffd4dc554 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# potest; quod autem #Ratione uti@#
potest, ratione utitur: ergo #Ratione uti
Rationali@# accidit, praedicaturque #Ratione uti@# de #Rationali@#
velut ad cognatam sibi differentiam. Ut enim
rationali differentia a caeteris animalibus, quae rationabilia
non sunt, distamus, ita eo quia ratione utimur,
a caeteris, quae uti non possunt, differimus.
Item homo semper rationalis est, non autem semper
utitur ratione. Non est igitur ratione uti substantialis
differentia.
XIII.
Sed forte quaeritur quid sit hoc ipsum: #Uti
ratione,@# et quia haec differentia sit cognata differentiae #rationali? Quid est,@#
inquit Boetius, #uti ratione,
nisi uti judicatione? Omne enim commune nobis est cum
caeteris animantibus; sola ratione disjungimur.@# Quod
si sola quoque judicatione inter nos et caetera animalia
est distantia, cur dubitemus #Ratione uti@# hoc
esse, quod est uti judicatione? Quod si quis ex rebus
tollat, rationem hominis sustulerit: hominis ratione
sublata, nec ipsa quoque humanitas permanebit.
Si igitur secundum Boetium ratione uti a caeteris
animalibus differimus, sicut differentia rationali,
juste #Ratione uti@# ad #Rationale@# velut ad cognatam
sibi differentiam praedicatur, et velut accidens
de subjecto, sine quo esse non possit. Si enim tollas
subjectum, id est rationale, nemo erit qui #utatur
ratione.@# Quod si accidens tollas, id est #Uti ratione,@#
non idcirco subjectum, id est #Rationale,@# sustulisti.
Potest enim homo esse qui etiam dormiens #Rationale
est,@# sed non #utitur ratione.@#
XIV.
Sed qui praedicatur, inquiunt, terminus,
major, vel aequus debet esse subjecto: ut vero minor
sit, esse non potest. Videtur autem #Ratione uti@#
minus esse #Rationali:@# rationale namque totam speciem
hominis, vel Dei comprehendit: #Ratione@# autem #uti@#
non omnes, sed eos tantum qui rationis
actum exercent. Quoniam ergo minus de majori
praedicabitur, locus hic admonet ut de natura praedicationis
pauca dicantur. Potest enim videri nonnullis
haec dubietas in aliis praedicationibus, ut cum
dicimus: #homo philosophus est:@# homo subjectus
terminus est; philosophus praedicatus, nec videtur
posse aequari. Praedicatur terminus de subjecto, sed
multo minor est. Non enim omnes homines philosophi
sunt. Sed hoc modo vis praedicationis non
recte accipitur; fit enim praedicatio vel substantiae
de substantia, ut: homo animal est; aut accidentis
de accidenti, ut: dialectica scientia est; aut accidentis
de substantia, ut: homo albus est. Item accidens
cum semper sit in subjecto, subjectum autem
sit semper universale, aut particulare, accidens
quoque secundum subjecti naturam aut erit universale,
aut particulare, ut #scientia:@# cum sit universale
accidens (de multis enim praedicatur), cum est in
Platone, particularis est et individua, sicut ipse
Plato; cum autem proponitur esse in homine, in re
scilicet universali, intelligitur et ipsa universalis,
ut: #homo sciens est.@# Et rursus, quoniam accidentia
principaliter in individuis considerantur, id est in
primis substantiis; idcirco enim ipsa individua
primae substantiae dicuntur, sive quod ipsorum accidentium
susceptiva sunt, sive quia prima ad notitiam
veniunt. Ergo erit eorum intellectus in secundis
substantiis secundum naturam primarum substantiarum,
ut: quoniam calvities in Socrate est,
dicetur Socrates calvus; et quia Socrates homo
est, et animal, et substantia, dicetur quoque Socrates
et homo calvus, et animal calvum, et substantia
calva.
XV.
Nec putet me aliquis hoc velle significare,
ut minorum praedicatio redundet ad majora; cum
majora semper de minoribus praedicentur, minora
de majoribus nunquam. Aliud est, generalia de specialibus
praedicare; itemque specialia de individuis
sive in praedicamento substantiae, sive in accidentium
praedicamentis secundum uniuscujusque
naturam; longeque aliud, naturam accidentium ad
substantiae referre proprietatem. Ibi quoque consideratio
est, quae substantia, de qua substantia, et
quod accidens, de quo accidenti praedicetur, hoc
quomodo se habeat accidens ad substantiam, et in
qua primum reperiatur, ut de Socratis calvitie hic
dictum est. Neque enim quia Socrates, cum sit
calvus, itemque cum sit homo, est Socrates homo
calvus, ideo | null | 173eefce-29d7-4e45-ae55-3641a1e11f73 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omnis homo calvus est, quod ex propositionum
partitione manifestius erit hoc modo: propositionum
aliae sunt universales, ut: #omnis homo
animal est;@# aliae particulares, ut: #quidam homo animal
est;@# aliae indefinitae, ut: #homo animal est.@# Si
ergo universalitas per se ipsam in propositionum
terminis valeret, determinationes universale determinantes
additae non fuissent. Cum enim universale
sit #homo,@# determinatione apposita exprimitur utrum
universaliter, an particulariter in propositione prolatum
sit. Determinationes autem sunt: #omnis, nullus
et quidam.@# Cum ergo universale sit #homo,@# nulla
determinatione adhibita, cum de eo dixeris: #homo
philosophus est,@# nulla necessitas cogit intelligi omnem
hominem philosophum esse. Cum enim Socrates
philosophus sit, idemque sit homo, verum
erit, cum dixeris: #homo philosophus est.@# Ergo indefinitae
propositiones quae universale subjectum habent,
vim continent particularium propositionum.
Cum enim dico: #homo philosophus est,@# tale est ac
si proponam: #quidam homo philosophus est.@# Et quoniam #Rationalis@#
differentia, cum de ea #Ratione uti@#
praedicatur, universale subjectum sit, erit de ea
indefinita propositio, vim particularis continens,
ea, quae dicuntur: #quia rationale est, ratione utitur:@#
quia propositio talis est ac si dicatur: #quoddam
rationale ratione utitur.@# Qui enim dicit: #omne quod
rationale est, ratione utitur,@# rem universalem universaliter
enuntiavit, et est affirmatio falsa, cujus
negatio, id est, #nullum rationale ratione utitur,@# similiter
falsa reperitur.
XVI.
Amplius: in his quae substantialiter praedicantur
secundum universalem affirmationem et
negationem, altera eorum semper vera est, altera
falsa; ut, si affirmatio vera sit, negatio inveniatur
falsa; et si affirmatio falsa, negatio inveniatur vera,
ut: #omnis homo animal est, nullus homo animal est;
omnis homo lapis est, nullus homo lapis est.@# Si autem
secundum accidens praedicatio universaliter fiat,
utrasque simul falsas inveniri necesse est, ut: #omnis
homo philosophus est, nullus homo philosophus
est.@# Ergo #Ratione uti,@# quoniam universaliter praedicatum
de #Rationali,@# utrasque enuntiationes, id est
affirmationem, et negationem falsas efficit, non substantialiter,
sed accidentaliter praedicabitur de #Rationali.@#
Falsus est enim, qui dicit: #omne quod rationale@#
est #ratione utitur;@# cum is qui dormit rationalis
sit, et ratione non utatur. Et rursus, quia #nullum rationale ratione utitur,@#
cum multi ratione
utantur: ergo #Ratione uti@# praedicabitur de #Rationali@#
non substantialiter, sed accidentaliter, et tanquam
differentia accidentalis de substantiali differentia.
Sicut enim rationabilitas a caeteris nos separat animalibus,
quae rationabilia non sunt: ita etiam #Ratione
uti@# nos differre facit ab iis animalibus, quae
ratione non utuntur. Praedicabitur quoque #Ratione
uti@# de #Rationali@# secundum naturam indiffinitarum
praedicationum, quae continent particularium non
secundum proprietatem determinationum, quae subjecti
terminis quantitatem demonstrant: neque subjectum #rationale@#
universaliter prolatum suscipiet
nomen et diffinitionem praedicati, quod non fit,
nisi in substantialibus praedicationibus. Substantiales
autem praedicationes voco, quae fiunt a generalissimis
generibus usque ad specialissimas species,
sive individua, sive in substantiis fiant, sive in
accidentibus, ut quando #animal rationale mortale@#
(hominis definitio est: #animal rationale, mortale@# )
de homine praedicabitur. Omnis enim diffinitio de
ea re praedicatur, quam definit. Et cum dico: #Dialectica
est bene disputandi scientia,@# hanc diffinitionem
de dialectica praedico, et est utraque praedicatio
substantialis, sicut utraque diffinitio; omnis
enim diffinitio a genere incipiens, perque differentias,
usque ad speciem, quae definit, perveniens,
substantialis est
XVII.
Et quoniam, ut arbitror, plane demonstratum
est quomodo #Ratione uti@# praedicetur de #Rationali,@#
non necessarium duxi eis respondere, qui
tam insulsa praedicatione commenti sunt, quae in
natura praedicationum inveniri non possunt. Non
enim quia actus, et potestas, et plus sunt, et plus
quam sola potestas, ideo #Ratione uti,@# in quo utrumque
est, praedicabitur de #Rationali,@# ut: #ambulat,@# in
quo est actus cum potestate, de ambulabili non dicitur,
id est, de sola potestate; sed econtrario | null | 9022aac4-6e77-4276-ace6-4725f4c917a2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
#non
ambulat,@# de ambulabili praedicetur; nec unus, quia
duos praecedit, ideo de duobus praedicabitur, nec
primae substantiae de secundis sed secundae de primis
praedicabuntur.
Descripsi Gerbertus etsi a gravitate sacerdotali
remota, non tamen ab imperiali studio aliena, maluique
aliis displicere quam vobis non placere cum
in hoc, tum in omnibus negotiis imperio vestro
dignis. Legetis ergo haec inter vestrae matheseos
exercitia. An vero digna sacro palatio contulerim,
nobilium respondebunt studia. Consulta non tacebit
logica, nec jure culpari metuam, si id laboraverim
effecisse, quod sacris auribus potuerit placuisse.
FINIS.
De rationali et ratione uti
Domno, et glorioso OTTONI, Caesari semper Augusto
Romanorum imperatori, GERBERTUS episcopus,
debitae servitutis obsequium.
Cum in Germania ferventioris anni tempus demoraremur,
imperialibus astricti obsequiis, ut semper
sumus, semperque erimus, nescio quid arcana divina
mensuram secum tacite retractans motus animi in
verba resolvit, et quae ab Aristotele summisque viris
erant difficillimis descripta sententiis, in medium protulit:
ut mirum foret inter bellorum discrimina, quae
contra Sarmatas parabantur, aliquem mortalium hos
mentis recessus habere potuisse, a quibus tam subtilia,
tam praeclara, velut quidam rivi a purissimo fonte
profluerent. Meministis enim, et meminisse possumus,
adfuisse tum multos nobiles scholasticos, et
eruditos, inter quos nonnulli aderant episcopi, sapientia
praeclari et eloquentia insignes. Eorum
tamen vidimus neminem, qui earum quaestionum
ullam digne explicuerit, quod quaedam nimis ab
usu remotae, nec dubitationem ante habuerint, et
quaedam saepe numero ventilatae dissolvi non potuerint.
Vestra quoque divina providentia ignorantiam
sacro palatio indignam judicans, ea, quae #de Rationali
et ratione uti@# diverso modo a diversis objectabantur,
me discutere imperavit. Quod quidem tunc
et languor corporis et graviora distulerunt negotia:
nunc secunda valetudine reddita, inter rei publicae ac
privatae curas in hoc ipso itinere Italico positus,
comesque individuus, quoad vita superfuerit, in
omni obsequio futurus, quae de hac quaestione concepi
breviter describo, ne sacrum palatium torpuisse
putet Italia, et ne se solam jactet Graecia in
imperiali philosophia, et Romana potentia.
Nostrum, nostrum est Romanum imperium. Dant
vires ferax frugum Italia, et ferax militum Gallia
et Germania, nec Scythicae nobis desunt fortissima
regna. Noster es Caesar, Romanorum imperator et
Auguste, qui summo Graecorum sanguine ortus,
Graecos imperio superas, Romanis haereditario jure
imperas, utrosque ingenio et eloquio praevenis.
Dicemus ergo in praesentia tanti judicis, primum
quaedam scholasticorum praeludia, vel potius sophistica:
tunc philosophorum in his inventa persequemur;
deinde finem propositae quaestionis multiplex
et spinosa complebit dialectica.
I.
Quaeritur, inquiunt, quid sit, quod ait Porphyrius,
differentiam velut ad cognatam sibi differentiam
praedicari, ut #Ratione uti ad Rationale;@# cum
majora de minoribus semper praedicentur; minora
de majoribus nunquam; ut #animal,@# quoniam majus
est equo, et homo est, praedicatur, de quo et homo
est: quomodo ergo #Ratione uti@# praedicatur de Rationali,
cum majus esse videatur #Rationale@# quam #Ratione
uti?@# Omne enim, quod ratione utitur, rationale
est; sed #Rationale,@# inquiunt, potestatis est sine
actu: #Ratione uti,@# potestatis cum actu. Plus vero est
potestatis cum actu quam sola potestas. Jure, inquiunt,
ergo praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali,@#
tanquam majus de minori.
II.
Ad hoc respondetur: Quomodo quae a generalissimis
ad specialissima recta linea descendunt, vel
subalterna genera, vel per differentias, sive sint ea
in substantiis, sive in accidentibus collocata, talia
sunt; ut inferiora universaliter prolata, superiorum
omnium nomina, diffinitionesque ut sensibile, cum
sit differentia posita sub animato corpore, universaliter
prolata, suscipit nomen, et definitionem superiorum:
omne enim sensibile et animatum corpus,
et substantia est, et omnis virtus, et habitus, et qualitas.
Quod si eodem modo #Rationale@# sub #Ratione uti@#
positum sit, quomodo universaliter prolatum suscipiet
nomen sui praedicati idem #Rationale?@# Non enim
omne quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# putatur. Ergo
si #Rationale@# tantum potestatis est, et #Ratione uti@# potestatis
et actus, praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
Et rursus, | null | 92afcf78-55b3-4215-8187-91b303aa2e1e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
si #Rationale@# universaliter prolatum
non suscipit nomen supra dicti, id est #Ratione uti,@#
non praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali:@# eruntque
duo contraria: praedicari et non praedicari, in eodem
subjecto; quod fieri non potest.
III.
Constituamus item, inquiunt, alias differentias
secundum accidens, praediceturque accidentalis
differentia velut ad cognatam sibi accidentalem differentiam,
ut ambulare ad ambulabile. Hoc autem
secundum fiat accidentis naturam; ut quoniam in
individuis primum accidentia considerantur, post in
speciebus et generibus. Dicamus Ciceronem ambulare,
quoniam ambulabilis est: et rursus, quia Cicero
homo est, et ambulat, et ambulabilis est, dicatur
et homo ambulare, et ambulabilis. Et item animal,
cum ambulet, ambulabile est. In quibus videndum
est, inquiunt, ne forte ratio causae et effecti
vitalibus esse videatur. Ut enim causa effectum praecedere
dicitur, ut est: quia vidit, amavit; sic potestas
actum omni necessitate praecedit. Et quia haec
praecedentia non solum priora, sed etiam interempta
interimunt secum posteriora, necesse est, potestate
ablata, actum quoque auferri. Si enim Cicero non
est ambulabilis, id est, si ambulare non potest, omnino
non ambulat, id est, non actum ambulandi
exercet, quem sine potestate non est intelligere.
Quod si #Ratione uti@# actus cum potestate est, #Rationale@#
autem sola potestas, sublata sola potestate, quae
natura prior est, actus cum potestate esse non potest.
Non igitur, quod natura posterius est, de eo praedicabitur,
quod natura prius est. Est autem natura
prius potestas, posterius actus: non igitur secundum
potestatem et actum praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
IV.
Sed merito, inquiunt, suae dignitatis seu excellentia
vel potentia numerosius est #Ratione uti,@#
quam #Rationale.@# At natura generum, specierum, vel
differentiarum non suscipit: homo enim et asinus
aeque sub animali sunt, et Deus atque homo aequaliter
participant Rationali differentia. Non igitur, inquiunt,
secundum dignitatem, vel potentiam, vel excellentiam
praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
V.
His propositionibus, sive objectionibus multa
ex adverso posse objici video. Quapropter sophistica,
id est, cavillatoria colluctatione remota, quaedam
de natura potestatis et actus explicanda sunt, et in
qua eorum specie #Rationale@# et #Ratione uti@# versentur:
de natura quoque prioris, utrum praedicationibus
conveniat; et nonnulla de praedicationum natura
et ordine, et, quasi quodam filo ad id, de quo
quaestio est, id est ad praedicationem, quae est de
#Ratione uti@#
ad #Rationale,@# disputatio deducatur.
VI.
Hoc autem majorum traditione, potissimunque
Aristotelis fieri judico, quibusdam verbis ac
sententiis ejus ad hanc rem pertinentibus breviter
et dilucide interpretatis. #Quaedam,@# inquit, #potestates
aequivocae sunt.@# Bene ait: #quaedam:@# quia non omnis
potestas aequivoca est: quae enim ex se species profundit
[ #cod.,@# profunda], non aequivoca, sed univoca
est. Ea autem potestas est aequivoca, quae praedicatur
de actu, et de ea potestate quae potest pervenire
ad actum. Nullam enim diffinitionem recipiet, quae
utrique sit communis; sed eam, quae in actu est, et
nomen et diffinitionem suis speciebus donat, de
qua ita ait Aristoteles: #Manifestum est ex his, quae
dicta sunt, quoniam quod ex necessitate est, secundum
actum est. Quare, si priora sempiterna, et quae
actu sunt, potestate priora sunt.@# Et haec quidem sine
potestate actu sunt, ut primae substantiae. Alia vero
sunt actu cum possibilitate, quae natura priora sunt,
tempore vero posteriora. Alia vero nunquam sunt
actu, sed potestate sola. #Quae necessaria sunt,@# inquit, #in actu sunt,@#
eo scilicet, quem relinquere nequeunt,
ut coelum et sol proprium motum. Item
quae necessaria sunt, sempiterna sunt, et quae sempiterna
sunt, priora sunt his potestatibus quae in
actum nondum venerunt. Ergo actus, qui semper
est, prior est eo actu qui nondum est. Actus enim,
qui semper est, ex potestate non venit; quia quando
res illa fuit, ab ejus substantia non defuit. In rebus
itaque necessariis, in quibus | null | af521acd-46e1-45af-8da9-261f0c177f82 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
actus sempiternus est,
ipsas quoque res sempiternas esse necesse est, ut
in coelo et sole intelligitur, quae non solum sempiterna,
sed divina et immortalia philosophi putaverunt.
VII.
Sunt non necessarii item actus quorum species
duplex est. Alia enim eorum ex potestate ad actum
venerunt; alia substantiam sui cum ipso actu
sortita sunt: sed quae ex potestate ad actum venerunt,
hujusmodi sunt, ut quando Cicero sedet, antequam
sederet, potuit sedere; neque enim sedisset,
si potestatem sedendi ante non habuisset. Sedet ergo
Cicero, id est, sedendi actum exercet; quia actus ex
potestate venit. Alter vero actus, qui a potestate
non venit, sed cum re subsistente semper subsistit,
hujusmodi est: ut quando ignis calet, antequam ipse
ignis esset, nulla calendi potestas praecessit; sed
quod ejus substantia fuit, calere non destitit, id est,
actum calendi non deseruit, quod sibi cum supernis
et coelestibus substantiis commune est. Distat vero
quod illa superna in necessaria specie sunt, eorumque
substantia, cum sit incorruptibilis, non solum actum
nunquam deseruerunt, sed etiam ipsa non perimuntur.
Ignis vero, cum sit in specie non necessaria,
actum quidem, quousque subsistit, non deserit; sed
quia in necessaria specie non est, actum simul cum
substantia perdit. Quae enim necessaria semper ex
necessitate sunt, nec unquam non esse possunt. Ignis
vero ex necessitate quidem non est, sed actum
calendi ex necessitate habet; quousque est. Recte
ergo dictum est ab Aristotele: #Quoniam quod ex necessitate
est, secundum actum est.@# Secundum necessitatem
quippe omnia superna, quae sunt et quae
subsistunt, nunquam interimenda suumque actum
nunquam relictura. #Quare,@# inquit, #si priora sempiterna,
et quae actu sunt, potestate priora sunt.@# Ex natura
rerum veritatem colligit propositionum. Quia
enim omne quod est aut simplex, aut compositum,
manifestum est prius esse simplicia quam composita.
In divinis autem et supernis nihil compositum
est, sed sunt omnia simplicia. Alioquin omne compositum
necesse est ut in ea resolvatur unde compositum
est. Non resolvuntur autem divinae coelestesque
substantiae, rerumque omnium elementa,
quia simplicia sunt et incomposita. Quae autem ex
primis conjuncta sunt elementis, in eadem rursus
resolvuntur. Priora sunt igitur sempiterna, quae aliorum
omnium principium sunt his quae sempiterna
non sunt. Sed quae sempiterna sunt, sine actu non
sunt, nec fuere: prior est igitur actus potestate.
VIII.
Rursus Aristoteles autem velut genus constare
volens ex natura rerum praejacentium, partitione
facta, differentias ac species ejus determinat.
Et haec quidem sine potestate actu sunt, ut primae
substantiae. Alia vero sunt actu cum potestate, quae
natura priora sunt, tempore vero posteriora. #Rerum,@#
inquit, #alia sunt actu sine potestate; alia actu cum
postestate,@# et actu quidem sine potestate, ut primae
substantiae. Quae ideo primae dicuntur, quia rerum
principia sint. Sine potestate autem ea scilicet,
quod utrumlibet potest. Coelum enim et sol non
possunt non moveri, et ignis non calere, et aqua
non humida esse. Illa vero, quae actu sunt cum potestate,
ex motu animi descendunt, ut cum sedeo,
motu animi ad hunc actum accessi, quem actum
potestas sedendi praecessit: non enim sedissem,
nisi prius mihi sedendi potestas fuisset. Et cum haec
potestas tempore praecedat actum, actus tamen cum
potestate ab Aristotele prius esse dicitur quam sola
potestas; #quae actu,@# inquit, #sunt cum potestate, natura
priora sunt, tempore vero posteriora.@# Hoc ideo fit:
quia potestas, cum sit initium actus, imperfectum
quoddam est; perfecta autem imperfectis priora
sunt, et quae a generositate suae naturae praecellunt,
et quia ut bonitas, ut virtus aequalia sunt. Est autem
prius aequale quam inaequale: omnis enim inaequalitas
ab aequalitate descendit. Ergo actus, in quo
potestas consummata et perfecta est, prius est
quam potestas, quae ante actum curta et est imperfecta:
quae quamvis tempore praecesserit, natura
tamen velut minus habens a perfecto defluxit.
IX.
Alia vero, inquit, nunquam sunt actu, sed
potestate solum. Numerus namque potestate infinitus
est; sed cum dixeris quemlibet, actu finitus est. Et
de tempore eadem | null | 9406a802-d2ac-471c-bb67-a8ebba4e3f48 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ratio est. Tempus enim potestate
infinitum est: sed cum dixeris diem, mensem,
annum, vel aliud quodlibet, actu finitum est.
Facienda est igitur horum omnium descriptio, ut et
figura, oculis subjecta, melius praedicta clarescant.
In hac prima descriptione nihil aliud quam actus et
potestatis aequivocatio demonstratur: solo enim nomine
participant
X.
Et de potestate quidem manifestum est, quia
potestas dicitur: actus vero ideo potestas nominatur,
quia quod est, esse potest. Altera vero descriptio
divisionem generis continet. Est enim actus
genus. Hujus species sunt duae: necessaria, et non
necessaria. Et de necessario quidem dictum est
quod in supernis substantiis, semperque in sua integritate
manentibus inveniatur. Non necessarium
vero duas ex se species fundit: altera, quae a potestate
ad actum pervenerit; altera, quae non a potestate,
sed a subsistendi natura in actu proruperit.
Si vero eam speciem, quae nunquam est actu, sed
sola potestate, in superiori formula concludere velimus,
ut ita partiamur licebit: rerum alia sunt
actu; alia potestate, actum significantes eum qui
loco generis positus est. Potestatem vero rursum
dividamus in eam quae actu esse possit; et in eam
quae nunquam actu esse possit. His ita positis, quaerendum
est quaenam sit potestas #Rationalis@# differentiae:
utrum ea, quae nunquam in actum venire
possit, an ea, quae in actum venire contingat; quive
actus cum potestate, qui in altera differentia, quae
est: #Ratione uti,@# proponitur? Isne quem potestas
praecedat, an is quem potestas comitetur? Longe
enim alia est ratio potestatis sequentis actum, et
alia praecedentis; tantumque hae potestates proprietate
suae naturae disjunctae sunt, ut ubi fuerit una
non possit esse altera. Ergo est in rebus mutabilibus
potestas, quae vocatur utrumlibet praecedens et
subsequens, ut quando Cicero ambulat, antequam
ambularet, potuit ambulare et non ambulare: et quia
ambulat, consequitur eum ambulare posse, sed non
ex necessitate; potest enim et non ambulare. In rebus
vero supernis et simplicibus rerum elementis
nulla potestas reperitur quae possit utrumlibet, nec
ea quae praecedit actum. Inest autem eorum actui
potestas immobilis et fixa, ac per hoc necessaria,
quae unum possit et non utrumlibet. Quia enim sol
movetur, eum moveri posse manifestum est, et non
moveri non posse necesse est. Et quia diversis rerum
generibus, id est mutabilibus et immutabilibus,
diversas potestates attribuimus, quaerendum est ubi
differentiae #Rationalis,@# et #Rationale uti@# collocari valeant?
XI.
Video autem Rationalem differentiam in sempiternis
ac necessariis esse, et quorum substantia
nunquam esse desinat. Substantiales quoque differentiae,
itemque species, et genera semper sunt. Alia
sunt quidem rerum formae, vel, ut ita dixerim, formae
formarum; alia sunt actus; alia sunt quaedam
potestates. Est igitur #Rationale,@# dum est in intelligibilibus,
sub necessaria specie actus, ubi non est
ea potestas quae possit utrumlibet, sed ea quae sit
fixa, immobilis et necessaria. Sed quia haec intelligibilia,
dum se corruptibilibus applicant, tactu corporum
variantur, transeunt haec omnia rursus ad
eam potestatem quae possit pervenire ad actum:
aliter enim #Rationale,@# vel, ut universalius dicamus,
aliter genera et species, differentiae, propria et
accidentia in intellectibilibus, aliter in naturalibus.
In intellectibilibus quoque rerum formae sunt; in
intelligibilibus alia sunt quidem passiones; alia sunt
actus. Nam quoniam in anima versantur, dum intelliguntur,
animae passiones sunt; quia omnis intellectus
animae est passio. Dum vero accurato perfectoque
studio ad scientiam veniunt, actus animae sunt;
quia omnis scientia animae actus est. #Rationale@# ergo
aliter in sempiterna specie hominis consideratur,
sive in intellectibilibus sive intelligibilibus, aliter
in naturalibus. Ibi formae, vel actus sempiterni sunt;
hic potestas quae ad actum pervenire possit, ut,
quoniam Cicero homo est, homo vero rationalis
dicitur, Cicero rationalis, quod ratione uti possit,
id est, eum actum exercere, quia venit a potestate
quae est ad utrumlibet; potest enim Cicero
uti ratione, et potest non uti. Ergo quia Rationalis
differentia substantialiter inest Ciceroni, vel homini,
ratione autem uti accidentaliter, merito #Ratione uti@#
dicitur praedicari de # | null | 454e1820-0ab2-4b5a-aab8-cf017aab3e80 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Rationali,@# tanquam accidens de
subjecto: quod enim adest, et abest praeter subjecti
corruptionem, accidens est. #Ratione@# autem #uti@# ab
homine, vel Platone, et de #Rationalibus@# sine subjecti
corruptione abesse videmus: accidens igitur est #Ratione uti.@#
Amplius: #Ratione uti@# facere est; qui
enim ratione utitur, aliquid agit, id est, quemdam
actum ratiocinandi exercet. #Facere@# autem unum ex
generalissimis generibus accidentium est: igitur #Uti
ratione@# accidens est.
XII.
Sed quod #Rationali@# accidat, ita colligitur:
quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# potest; quod autem #Ratione uti@#
potest, ratione utitur: ergo #Ratione uti
Rationali@# accidit, praedicaturque #Ratione uti@# de #Rationali@#
velut ad cognatam sibi differentiam. Ut enim
rationali differentia a caeteris animalibus, quae rationabilia
non sunt, distamus, ita eo quia ratione utimur,
a caeteris, quae uti non possunt, differimus.
Item homo semper rationalis est, non autem semper
utitur ratione. Non est igitur ratione uti substantialis
differentia.
XIII.
Sed forte quaeritur quid sit hoc ipsum: #Uti
ratione,@# et quia haec differentia sit cognata differentiae #rationali? Quid est,@#
inquit Boetius, #uti ratione,
nisi uti judicatione? Omne enim commune nobis est cum
caeteris animantibus; sola ratione disjungimur.@# Quod
si sola quoque judicatione inter nos et caetera animalia
est distantia, cur dubitemus #Ratione uti@# hoc
esse, quod est uti judicatione? Quod si quis ex rebus
tollat, rationem hominis sustulerit: hominis ratione
sublata, nec ipsa quoque humanitas permanebit.
Si igitur secundum Boetium ratione uti a caeteris
animalibus differimus, sicut differentia rationali,
juste #Ratione uti@# ad #Rationale@# velut ad cognatam
sibi differentiam praedicatur, et velut accidens
de subjecto, sine quo esse non possit. Si enim tollas
subjectum, id est rationale, nemo erit qui #utatur
ratione.@# Quod si accidens tollas, id est #Uti ratione,@#
non idcirco subjectum, id est #Rationale,@# sustulisti.
Potest enim homo esse qui etiam dormiens #Rationale
est,@# sed non #utitur ratione.@#
XIV.
Sed qui praedicatur, inquiunt, terminus,
major, vel aequus debet esse subjecto: ut vero minor
sit, esse non potest. Videtur autem #Ratione uti@#
minus esse #Rationali:@# rationale namque totam speciem
hominis, vel Dei comprehendit: #Ratione@# autem #uti@#
non omnes, sed eos tantum qui rationis
actum exercent. Quoniam ergo minus de majori
praedicabitur, locus hic admonet ut de natura praedicationis
pauca dicantur. Potest enim videri nonnullis
haec dubietas in aliis praedicationibus, ut cum
dicimus: #homo philosophus est:@# homo subjectus
terminus est; philosophus praedicatus, nec videtur
posse aequari. Praedicatur terminus de subjecto, sed
multo minor est. Non enim omnes homines philosophi
sunt. Sed hoc modo vis praedicationis non
recte accipitur; fit enim praedicatio vel substantiae
de substantia, ut: homo animal est; aut accidentis
de accidenti, ut: dialectica scientia est; aut accidentis
de substantia, ut: homo albus est. Item accidens
cum semper sit in subjecto, subjectum autem
sit semper universale, aut particulare, accidens
quoque secundum subjecti naturam aut erit universale,
aut particulare, ut #scientia:@# cum sit universale
accidens (de multis enim praedicatur), cum est in
Platone, particularis est et individua, sicut ipse
Plato; cum autem proponitur esse in homine, in re
scilicet universali, intelligitur et ipsa universalis,
ut: #homo sciens est.@# Et rursus, quoniam accidentia
principaliter in individuis considerantur, id est in
primis substantiis; idcirco enim ipsa individua
primae substantiae dicuntur, sive quod ipsorum accidentium
susceptiva sunt, sive quia prima ad notitiam
veniunt. Ergo erit eorum intellectus in secundis
substantiis secundum naturam primarum substantiarum,
ut: quoniam calvities in Socrate est,
dicetur Socrates calvus; et quia Socrates homo
est, et animal, et substantia, dicetur quoque Socrates
et homo calvus, et animal calvum, et substantia
calva.
XV.
Nec putet me aliquis hoc velle significare,
ut minorum praedicatio redundet ad majora; cum
majora semper | null | cd228603-b4ae-4756-a16a-673ce2b72c20 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
de minoribus praedicentur, minora
de majoribus nunquam. Aliud est, generalia de specialibus
praedicare; itemque specialia de individuis
sive in praedicamento substantiae, sive in accidentium
praedicamentis secundum uniuscujusque
naturam; longeque aliud, naturam accidentium ad
substantiae referre proprietatem. Ibi quoque consideratio
est, quae substantia, de qua substantia, et
quod accidens, de quo accidenti praedicetur, hoc
quomodo se habeat accidens ad substantiam, et in
qua primum reperiatur, ut de Socratis calvitie hic
dictum est. Neque enim quia Socrates, cum sit
calvus, itemque cum sit homo, est Socrates homo
calvus, ideo omnis homo calvus est, quod ex propositionum
partitione manifestius erit hoc modo: propositionum
aliae sunt universales, ut: #omnis homo
animal est;@# aliae particulares, ut: #quidam homo animal
est;@# aliae indefinitae, ut: #homo animal est.@# Si
ergo universalitas per se ipsam in propositionum
terminis valeret, determinationes universale determinantes
additae non fuissent. Cum enim universale
sit #homo,@# determinatione apposita exprimitur utrum
universaliter, an particulariter in propositione prolatum
sit. Determinationes autem sunt: #omnis, nullus
et quidam.@# Cum ergo universale sit #homo,@# nulla
determinatione adhibita, cum de eo dixeris: #homo
philosophus est,@# nulla necessitas cogit intelligi omnem
hominem philosophum esse. Cum enim Socrates
philosophus sit, idemque sit homo, verum
erit, cum dixeris: #homo philosophus est.@# Ergo indefinitae
propositiones quae universale subjectum habent,
vim continent particularium propositionum.
Cum enim dico: #homo philosophus est,@# tale est ac
si proponam: #quidam homo philosophus est.@# Et quoniam #Rationalis@#
differentia, cum de ea #Ratione uti@#
praedicatur, universale subjectum sit, erit de ea
indefinita propositio, vim particularis continens,
ea, quae dicuntur: #quia rationale est, ratione utitur:@#
quia propositio talis est ac si dicatur: #quoddam
rationale ratione utitur.@# Qui enim dicit: #omne quod
rationale est, ratione utitur,@# rem universalem universaliter
enuntiavit, et est affirmatio falsa, cujus
negatio, id est, #nullum rationale ratione utitur,@# similiter
falsa reperitur.
XVI.
Amplius: in his quae substantialiter praedicantur
secundum universalem affirmationem et
negationem, altera eorum semper vera est, altera
falsa; ut, si affirmatio vera sit, negatio inveniatur
falsa; et si affirmatio falsa, negatio inveniatur vera,
ut: #omnis homo animal est, nullus homo animal est;
omnis homo lapis est, nullus homo lapis est.@# Si autem
secundum accidens praedicatio universaliter fiat,
utrasque simul falsas inveniri necesse est, ut: #omnis
homo philosophus est, nullus homo philosophus
est.@# Ergo #Ratione uti,@# quoniam universaliter praedicatum
de #Rationali,@# utrasque enuntiationes, id est
affirmationem, et negationem falsas efficit, non substantialiter,
sed accidentaliter praedicabitur de #Rationali.@#
Falsus est enim, qui dicit: #omne quod rationale@#
est #ratione utitur;@# cum is qui dormit rationalis
sit, et ratione non utatur. Et rursus, quia #nullum rationale ratione utitur,@#
cum multi ratione
utantur: ergo #Ratione uti@# praedicabitur de #Rationali@#
non substantialiter, sed accidentaliter, et tanquam
differentia accidentalis de substantiali differentia.
Sicut enim rationabilitas a caeteris nos separat animalibus,
quae rationabilia non sunt: ita etiam #Ratione
uti@# nos differre facit ab iis animalibus, quae
ratione non utuntur. Praedicabitur quoque #Ratione
uti@# de #Rationali@# secundum naturam indiffinitarum
praedicationum, quae continent particularium non
secundum proprietatem determinationum, quae subjecti
terminis quantitatem demonstrant: neque subjectum #rationale@#
universaliter prolatum suscipiet
nomen et diffinitionem praedicati, quod non fit,
nisi in substantialibus praedicationibus. Substantiales
autem praedicationes voco, quae fiunt a generalissimis
generibus usque ad specialissimas species,
sive individua, sive in substantiis fiant, sive in
accidentibus, ut quando #animal rationale mortale@#
(hominis definitio est: #animal rationale, mortale@# )
de homine praedicabitur. Omnis enim diffinitio de
ea re praedicatur, quam definit. Et cum dico: #Dialectica
est bene disputandi scientia,@# hanc diffinitionem
de dialectica praedico, et est utraque praedicatio
substantialis, sicut utraque diffinitio; omnis
enim diffinitio a genere incipiens, perque differentias,
usque ad speciem, quae | null | de7f5ea2-4dcf-4371-8ef0-383ca3d04924 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
definit, perveniens,
substantialis est
XVII.
Et quoniam, ut arbitror, plane demonstratum
est quomodo #Ratione uti@# praedicetur de #Rationali,@#
non necessarium duxi eis respondere, qui
tam insulsa praedicatione commenti sunt, quae in
natura praedicationum inveniri non possunt. Non
enim quia actus, et potestas, et plus sunt, et plus
quam sola potestas, ideo #Ratione uti,@# in quo utrumque
est, praedicabitur de #Rationali,@# ut: #ambulat,@# in
quo est actus cum potestate, de ambulabili non dicitur,
id est, de sola potestate; sed econtrario #non
ambulat,@# de ambulabili praedicetur; nec unus, quia
duos praecedit, ideo de duobus praedicabitur, nec
primae substantiae de secundis sed secundae de primis
praedicabuntur.
Descripsi Gerbertus etsi a gravitate sacerdotali
remota, non tamen ab imperiali studio aliena, maluique
aliis displicere quam vobis non placere cum
in hoc, tum in omnibus negotiis imperio vestro
dignis. Legetis ergo haec inter vestrae matheseos
exercitia. An vero digna sacro palatio contulerim,
nobilium respondebunt studia. Consulta non tacebit
logica, nec jure culpari metuam, si id laboraverim
effecisse, quod sacris auribus potuerit placuisse.
FINIS.
I.
Quaeritur, inquiunt, quid sit, quod ait Porphyrius,
differentiam velut ad cognatam sibi differentiam
praedicari, ut #Ratione uti ad Rationale;@# cum
majora de minoribus semper praedicentur; minora
de majoribus nunquam; ut #animal,@# quoniam majus
est equo, et homo est, praedicatur, de quo et homo
est: quomodo ergo #Ratione uti@# praedicatur de Rationali,
cum majus esse videatur #Rationale@# quam #Ratione
uti?@# Omne enim, quod ratione utitur, rationale
est; sed #Rationale,@# inquiunt, potestatis est sine
actu: #Ratione uti,@# potestatis cum actu. Plus vero est
potestatis cum actu quam sola potestas. Jure, inquiunt,
ergo praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali,@#
tanquam majus de minori.
II.
Ad hoc respondetur: Quomodo quae a generalissimis
ad specialissima recta linea descendunt, vel
subalterna genera, vel per differentias, sive sint ea
in substantiis, sive in accidentibus collocata, talia
sunt; ut inferiora universaliter prolata, superiorum
omnium nomina, diffinitionesque ut sensibile, cum
sit differentia posita sub animato corpore, universaliter
prolata, suscipit nomen, et definitionem superiorum:
omne enim sensibile et animatum corpus,
et substantia est, et omnis virtus, et habitus, et qualitas.
Quod si eodem modo #Rationale@# sub #Ratione uti@#
positum sit, quomodo universaliter prolatum suscipiet
nomen sui praedicati idem #Rationale?@# Non enim
omne quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# putatur. Ergo
si #Rationale@# tantum potestatis est, et #Ratione uti@# potestatis
et actus, praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
Et rursus, si #Rationale@# universaliter prolatum
non suscipit nomen supra dicti, id est #Ratione uti,@#
non praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali:@# eruntque
duo contraria: praedicari et non praedicari, in eodem
subjecto; quod fieri non potest.
III.
Constituamus item, inquiunt, alias differentias
secundum accidens, praediceturque accidentalis
differentia velut ad cognatam sibi accidentalem differentiam,
ut ambulare ad ambulabile. Hoc autem
secundum fiat accidentis naturam; ut quoniam in
individuis primum accidentia considerantur, post in
speciebus et generibus. Dicamus Ciceronem ambulare,
quoniam ambulabilis est: et rursus, quia Cicero
homo est, et ambulat, et ambulabilis est, dicatur
et homo ambulare, et ambulabilis. Et item animal,
cum ambulet, ambulabile est. In quibus videndum
est, inquiunt, ne forte ratio causae et effecti
vitalibus esse videatur. Ut enim causa effectum praecedere
dicitur, ut est: quia vidit, amavit; sic potestas
actum omni necessitate praecedit. Et quia haec
praecedentia non solum priora, sed etiam interempta
interimunt secum posteriora, necesse est, potestate
ablata, actum quoque auferri. Si enim Cicero non
est ambulabilis, id est, si ambulare non potest, omnino
non ambulat, id est, non actum ambulandi
exercet, quem sine potestate non est intelligere.
Quod si #Ratione uti@# actus cum potestate est, #Rationale@#
autem sola potestas, sublata | null | 87a37f68-d864-48b4-b484-8805462eba42 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sola potestate, quae
natura prior est, actus cum potestate esse non potest.
Non igitur, quod natura posterius est, de eo praedicabitur,
quod natura prius est. Est autem natura
prius potestas, posterius actus: non igitur secundum
potestatem et actum praedicabitur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
IV.
Sed merito, inquiunt, suae dignitatis seu excellentia
vel potentia numerosius est #Ratione uti,@#
quam #Rationale.@# At natura generum, specierum, vel
differentiarum non suscipit: homo enim et asinus
aeque sub animali sunt, et Deus atque homo aequaliter
participant Rationali differentia. Non igitur, inquiunt,
secundum dignitatem, vel potentiam, vel excellentiam
praedicatur #Ratione uti@# de #Rationali.@#
V.
His propositionibus, sive objectionibus multa
ex adverso posse objici video. Quapropter sophistica,
id est, cavillatoria colluctatione remota, quaedam
de natura potestatis et actus explicanda sunt, et in
qua eorum specie #Rationale@# et #Ratione uti@# versentur:
de natura quoque prioris, utrum praedicationibus
conveniat; et nonnulla de praedicationum natura
et ordine, et, quasi quodam filo ad id, de quo
quaestio est, id est ad praedicationem, quae est de
#Ratione uti@#
ad #Rationale,@# disputatio deducatur.
VI.
Hoc autem majorum traditione, potissimunque
Aristotelis fieri judico, quibusdam verbis ac
sententiis ejus ad hanc rem pertinentibus breviter
et dilucide interpretatis. #Quaedam,@# inquit, #potestates
aequivocae sunt.@# Bene ait: #quaedam:@# quia non omnis
potestas aequivoca est: quae enim ex se species profundit
[ #cod.,@# profunda], non aequivoca, sed univoca
est. Ea autem potestas est aequivoca, quae praedicatur
de actu, et de ea potestate quae potest pervenire
ad actum. Nullam enim diffinitionem recipiet, quae
utrique sit communis; sed eam, quae in actu est, et
nomen et diffinitionem suis speciebus donat, de
qua ita ait Aristoteles: #Manifestum est ex his, quae
dicta sunt, quoniam quod ex necessitate est, secundum
actum est. Quare, si priora sempiterna, et quae
actu sunt, potestate priora sunt.@# Et haec quidem sine
potestate actu sunt, ut primae substantiae. Alia vero
sunt actu cum possibilitate, quae natura priora sunt,
tempore vero posteriora. Alia vero nunquam sunt
actu, sed potestate sola. #Quae necessaria sunt,@# inquit, #in actu sunt,@#
eo scilicet, quem relinquere nequeunt,
ut coelum et sol proprium motum. Item
quae necessaria sunt, sempiterna sunt, et quae sempiterna
sunt, priora sunt his potestatibus quae in
actum nondum venerunt. Ergo actus, qui semper
est, prior est eo actu qui nondum est. Actus enim,
qui semper est, ex potestate non venit; quia quando
res illa fuit, ab ejus substantia non defuit. In rebus
itaque necessariis, in quibus actus sempiternus est,
ipsas quoque res sempiternas esse necesse est, ut
in coelo et sole intelligitur, quae non solum sempiterna,
sed divina et immortalia philosophi putaverunt.
VII.
Sunt non necessarii item actus quorum species
duplex est. Alia enim eorum ex potestate ad actum
venerunt; alia substantiam sui cum ipso actu
sortita sunt: sed quae ex potestate ad actum venerunt,
hujusmodi sunt, ut quando Cicero sedet, antequam
sederet, potuit sedere; neque enim sedisset,
si potestatem sedendi ante non habuisset. Sedet ergo
Cicero, id est, sedendi actum exercet; quia actus ex
potestate venit. Alter vero actus, qui a potestate
non venit, sed cum re subsistente semper subsistit,
hujusmodi est: ut quando ignis calet, antequam ipse
ignis esset, nulla calendi potestas praecessit; sed
quod ejus substantia fuit, calere non destitit, id est,
actum calendi non deseruit, quod sibi cum supernis
et coelestibus substantiis commune est. Distat vero
quod illa superna in necessaria specie sunt, eorumque
substantia, cum sit incorruptibilis, non solum actum
nunquam deseruerunt, sed etiam ipsa non perimuntur.
Ignis vero, cum sit in specie non necessaria,
actum quidem, quousque subsistit, non deserit; sed
quia in necessaria specie non est, actum simul cum
substantia perdit. Quae enim necessaria semper ex
necessitate sunt, nec unquam non esse possunt. Ignis
vero | null | 99085746-94d9-45a5-8222-914859c85340 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ex necessitate quidem non est, sed actum
calendi ex necessitate habet; quousque est. Recte
ergo dictum est ab Aristotele: #Quoniam quod ex necessitate
est, secundum actum est.@# Secundum necessitatem
quippe omnia superna, quae sunt et quae
subsistunt, nunquam interimenda suumque actum
nunquam relictura. #Quare,@# inquit, #si priora sempiterna,
et quae actu sunt, potestate priora sunt.@# Ex natura
rerum veritatem colligit propositionum. Quia
enim omne quod est aut simplex, aut compositum,
manifestum est prius esse simplicia quam composita.
In divinis autem et supernis nihil compositum
est, sed sunt omnia simplicia. Alioquin omne compositum
necesse est ut in ea resolvatur unde compositum
est. Non resolvuntur autem divinae coelestesque
substantiae, rerumque omnium elementa,
quia simplicia sunt et incomposita. Quae autem ex
primis conjuncta sunt elementis, in eadem rursus
resolvuntur. Priora sunt igitur sempiterna, quae aliorum
omnium principium sunt his quae sempiterna
non sunt. Sed quae sempiterna sunt, sine actu non
sunt, nec fuere: prior est igitur actus potestate.
VIII.
Rursus Aristoteles autem velut genus constare
volens ex natura rerum praejacentium, partitione
facta, differentias ac species ejus determinat.
Et haec quidem sine potestate actu sunt, ut primae
substantiae. Alia vero sunt actu cum potestate, quae
natura priora sunt, tempore vero posteriora. #Rerum,@#
inquit, #alia sunt actu sine potestate; alia actu cum
postestate,@# et actu quidem sine potestate, ut primae
substantiae. Quae ideo primae dicuntur, quia rerum
principia sint. Sine potestate autem ea scilicet,
quod utrumlibet potest. Coelum enim et sol non
possunt non moveri, et ignis non calere, et aqua
non humida esse. Illa vero, quae actu sunt cum potestate,
ex motu animi descendunt, ut cum sedeo,
motu animi ad hunc actum accessi, quem actum
potestas sedendi praecessit: non enim sedissem,
nisi prius mihi sedendi potestas fuisset. Et cum haec
potestas tempore praecedat actum, actus tamen cum
potestate ab Aristotele prius esse dicitur quam sola
potestas; #quae actu,@# inquit, #sunt cum potestate, natura
priora sunt, tempore vero posteriora.@# Hoc ideo fit:
quia potestas, cum sit initium actus, imperfectum
quoddam est; perfecta autem imperfectis priora
sunt, et quae a generositate suae naturae praecellunt,
et quia ut bonitas, ut virtus aequalia sunt. Est autem
prius aequale quam inaequale: omnis enim inaequalitas
ab aequalitate descendit. Ergo actus, in quo
potestas consummata et perfecta est, prius est
quam potestas, quae ante actum curta et est imperfecta:
quae quamvis tempore praecesserit, natura
tamen velut minus habens a perfecto defluxit.
IX.
Alia vero, inquit, nunquam sunt actu, sed
potestate solum. Numerus namque potestate infinitus
est; sed cum dixeris quemlibet, actu finitus est. Et
de tempore eadem ratio est. Tempus enim potestate
infinitum est: sed cum dixeris diem, mensem,
annum, vel aliud quodlibet, actu finitum est.
Facienda est igitur horum omnium descriptio, ut et
figura, oculis subjecta, melius praedicta clarescant.
In hac prima descriptione nihil aliud quam actus et
potestatis aequivocatio demonstratur: solo enim nomine
participant
X.
Et de potestate quidem manifestum est, quia
potestas dicitur: actus vero ideo potestas nominatur,
quia quod est, esse potest. Altera vero descriptio
divisionem generis continet. Est enim actus
genus. Hujus species sunt duae: necessaria, et non
necessaria. Et de necessario quidem dictum est
quod in supernis substantiis, semperque in sua integritate
manentibus inveniatur. Non necessarium
vero duas ex se species fundit: altera, quae a potestate
ad actum pervenerit; altera, quae non a potestate,
sed a subsistendi natura in actu proruperit.
Si vero eam speciem, quae nunquam est actu, sed
sola potestate, in superiori formula concludere velimus,
ut ita partiamur licebit: rerum alia sunt
actu; alia potestate, actum significantes eum qui
loco generis positus est. Potestatem vero rursum
dividamus in eam quae actu esse possit; et in eam
quae nunquam actu esse possit. His ita positis, quaerendum
est quaenam sit potestas #Rationalis@# differentiae:
utrum ea, quae nunquam in actum venire
possit, an ea, quae in | null | 7a1b4243-1984-4b47-9816-f4053c4c916c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
actum venire contingat; quive
actus cum potestate, qui in altera differentia, quae
est: #Ratione uti,@# proponitur? Isne quem potestas
praecedat, an is quem potestas comitetur? Longe
enim alia est ratio potestatis sequentis actum, et
alia praecedentis; tantumque hae potestates proprietate
suae naturae disjunctae sunt, ut ubi fuerit una
non possit esse altera. Ergo est in rebus mutabilibus
potestas, quae vocatur utrumlibet praecedens et
subsequens, ut quando Cicero ambulat, antequam
ambularet, potuit ambulare et non ambulare: et quia
ambulat, consequitur eum ambulare posse, sed non
ex necessitate; potest enim et non ambulare. In rebus
vero supernis et simplicibus rerum elementis
nulla potestas reperitur quae possit utrumlibet, nec
ea quae praecedit actum. Inest autem eorum actui
potestas immobilis et fixa, ac per hoc necessaria,
quae unum possit et non utrumlibet. Quia enim sol
movetur, eum moveri posse manifestum est, et non
moveri non posse necesse est. Et quia diversis rerum
generibus, id est mutabilibus et immutabilibus,
diversas potestates attribuimus, quaerendum est ubi
differentiae #Rationalis,@# et #Rationale uti@# collocari valeant?
XI.
Video autem Rationalem differentiam in sempiternis
ac necessariis esse, et quorum substantia
nunquam esse desinat. Substantiales quoque differentiae,
itemque species, et genera semper sunt. Alia
sunt quidem rerum formae, vel, ut ita dixerim, formae
formarum; alia sunt actus; alia sunt quaedam
potestates. Est igitur #Rationale,@# dum est in intelligibilibus,
sub necessaria specie actus, ubi non est
ea potestas quae possit utrumlibet, sed ea quae sit
fixa, immobilis et necessaria. Sed quia haec intelligibilia,
dum se corruptibilibus applicant, tactu corporum
variantur, transeunt haec omnia rursus ad
eam potestatem quae possit pervenire ad actum:
aliter enim #Rationale,@# vel, ut universalius dicamus,
aliter genera et species, differentiae, propria et
accidentia in intellectibilibus, aliter in naturalibus.
In intellectibilibus quoque rerum formae sunt; in
intelligibilibus alia sunt quidem passiones; alia sunt
actus. Nam quoniam in anima versantur, dum intelliguntur,
animae passiones sunt; quia omnis intellectus
animae est passio. Dum vero accurato perfectoque
studio ad scientiam veniunt, actus animae sunt;
quia omnis scientia animae actus est. #Rationale@# ergo
aliter in sempiterna specie hominis consideratur,
sive in intellectibilibus sive intelligibilibus, aliter
in naturalibus. Ibi formae, vel actus sempiterni sunt;
hic potestas quae ad actum pervenire possit, ut,
quoniam Cicero homo est, homo vero rationalis
dicitur, Cicero rationalis, quod ratione uti possit,
id est, eum actum exercere, quia venit a potestate
quae est ad utrumlibet; potest enim Cicero
uti ratione, et potest non uti. Ergo quia Rationalis
differentia substantialiter inest Ciceroni, vel homini,
ratione autem uti accidentaliter, merito #Ratione uti@#
dicitur praedicari de #Rationali,@# tanquam accidens de
subjecto: quod enim adest, et abest praeter subjecti
corruptionem, accidens est. #Ratione@# autem #uti@# ab
homine, vel Platone, et de #Rationalibus@# sine subjecti
corruptione abesse videmus: accidens igitur est #Ratione uti.@#
Amplius: #Ratione uti@# facere est; qui
enim ratione utitur, aliquid agit, id est, quemdam
actum ratiocinandi exercet. #Facere@# autem unum ex
generalissimis generibus accidentium est: igitur #Uti
ratione@# accidens est.
XII.
Sed quod #Rationali@# accidat, ita colligitur:
quod #Rationale@# est, #Ratione uti@# potest; quod autem #Ratione uti@#
potest, ratione utitur: ergo #Ratione uti
Rationali@# accidit, praedicaturque #Ratione uti@# de #Rationali@#
velut ad cognatam sibi differentiam. Ut enim
rationali differentia a caeteris animalibus, quae rationabilia
non sunt, distamus, ita eo quia ratione utimur,
a caeteris, quae uti non possunt, differimus.
Item homo semper rationalis est, non autem semper
utitur ratione. Non est igitur ratione uti substantialis
differentia.
XIII.
Sed forte quaeritur quid sit hoc ipsum: #Uti
ratione,@# et quia haec differentia sit cognata differentiae #rationali? Quid est,@#
inquit Boetius, #uti ratione,
nisi uti judicatione? Omne enim commune nobis est cum
caeteris animantibus; sola | null | a7d92508-5d9c-4749-a013-24ff0c924c9f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ratione disjungimur.@# Quod
si sola quoque judicatione inter nos et caetera animalia
est distantia, cur dubitemus #Ratione uti@# hoc
esse, quod est uti judicatione? Quod si quis ex rebus
tollat, rationem hominis sustulerit: hominis ratione
sublata, nec ipsa quoque humanitas permanebit.
Si igitur secundum Boetium ratione uti a caeteris
animalibus differimus, sicut differentia rationali,
juste #Ratione uti@# ad #Rationale@# velut ad cognatam
sibi differentiam praedicatur, et velut accidens
de subjecto, sine quo esse non possit. Si enim tollas
subjectum, id est rationale, nemo erit qui #utatur
ratione.@# Quod si accidens tollas, id est #Uti ratione,@#
non idcirco subjectum, id est #Rationale,@# sustulisti.
Potest enim homo esse qui etiam dormiens #Rationale
est,@# sed non #utitur ratione.@#
XIV.
Sed qui praedicatur, inquiunt, terminus,
major, vel aequus debet esse subjecto: ut vero minor
sit, esse non potest. Videtur autem #Ratione uti@#
minus esse #Rationali:@# rationale namque totam speciem
hominis, vel Dei comprehendit: #Ratione@# autem #uti@#
non omnes, sed eos tantum qui rationis
actum exercent. Quoniam ergo minus de majori
praedicabitur, locus hic admonet ut de natura praedicationis
pauca dicantur. Potest enim videri nonnullis
haec dubietas in aliis praedicationibus, ut cum
dicimus: #homo philosophus est:@# homo subjectus
terminus est; philosophus praedicatus, nec videtur
posse aequari. Praedicatur terminus de subjecto, sed
multo minor est. Non enim omnes homines philosophi
sunt. Sed hoc modo vis praedicationis non
recte accipitur; fit enim praedicatio vel substantiae
de substantia, ut: homo animal est; aut accidentis
de accidenti, ut: dialectica scientia est; aut accidentis
de substantia, ut: homo albus est. Item accidens
cum semper sit in subjecto, subjectum autem
sit semper universale, aut particulare, accidens
quoque secundum subjecti naturam aut erit universale,
aut particulare, ut #scientia:@# cum sit universale
accidens (de multis enim praedicatur), cum est in
Platone, particularis est et individua, sicut ipse
Plato; cum autem proponitur esse in homine, in re
scilicet universali, intelligitur et ipsa universalis,
ut: #homo sciens est.@# Et rursus, quoniam accidentia
principaliter in individuis considerantur, id est in
primis substantiis; idcirco enim ipsa individua
primae substantiae dicuntur, sive quod ipsorum accidentium
susceptiva sunt, sive quia prima ad notitiam
veniunt. Ergo erit eorum intellectus in secundis
substantiis secundum naturam primarum substantiarum,
ut: quoniam calvities in Socrate est,
dicetur Socrates calvus; et quia Socrates homo
est, et animal, et substantia, dicetur quoque Socrates
et homo calvus, et animal calvum, et substantia
calva.
XV.
Nec putet me aliquis hoc velle significare,
ut minorum praedicatio redundet ad majora; cum
majora semper de minoribus praedicentur, minora
de majoribus nunquam. Aliud est, generalia de specialibus
praedicare; itemque specialia de individuis
sive in praedicamento substantiae, sive in accidentium
praedicamentis secundum uniuscujusque
naturam; longeque aliud, naturam accidentium ad
substantiae referre proprietatem. Ibi quoque consideratio
est, quae substantia, de qua substantia, et
quod accidens, de quo accidenti praedicetur, hoc
quomodo se habeat accidens ad substantiam, et in
qua primum reperiatur, ut de Socratis calvitie hic
dictum est. Neque enim quia Socrates, cum sit
calvus, itemque cum sit homo, est Socrates homo
calvus, ideo omnis homo calvus est, quod ex propositionum
partitione manifestius erit hoc modo: propositionum
aliae sunt universales, ut: #omnis homo
animal est;@# aliae particulares, ut: #quidam homo animal
est;@# aliae indefinitae, ut: #homo animal est.@# Si
ergo universalitas per se ipsam in propositionum
terminis valeret, determinationes universale determinantes
additae non fuissent. Cum enim universale
sit #homo,@# determinatione apposita exprimitur utrum
universaliter, an particulariter in propositione prolatum
sit. Determinationes autem sunt: #omnis, nullus
et quidam.@# Cum ergo universale sit #homo,@# nulla
determinatione adhibita, cum de eo dixeris: #homo
philosophus est,@# nulla necessitas cogit intelligi omnem
hominem philosophum esse. Cum enim Socrates
philosophus sit, idemque sit homo, verum
erit, cum dixeris: #homo | null | 401e966a-a4af-46de-b62b-41c7db25c4e4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
philosophus est.@# Ergo indefinitae
propositiones quae universale subjectum habent,
vim continent particularium propositionum.
Cum enim dico: #homo philosophus est,@# tale est ac
si proponam: #quidam homo philosophus est.@# Et quoniam #Rationalis@#
differentia, cum de ea #Ratione uti@#
praedicatur, universale subjectum sit, erit de ea
indefinita propositio, vim particularis continens,
ea, quae dicuntur: #quia rationale est, ratione utitur:@#
quia propositio talis est ac si dicatur: #quoddam
rationale ratione utitur.@# Qui enim dicit: #omne quod
rationale est, ratione utitur,@# rem universalem universaliter
enuntiavit, et est affirmatio falsa, cujus
negatio, id est, #nullum rationale ratione utitur,@# similiter
falsa reperitur.
XVI.
Amplius: in his quae substantialiter praedicantur
secundum universalem affirmationem et
negationem, altera eorum semper vera est, altera
falsa; ut, si affirmatio vera sit, negatio inveniatur
falsa; et si affirmatio falsa, negatio inveniatur vera,
ut: #omnis homo animal est, nullus homo animal est;
omnis homo lapis est, nullus homo lapis est.@# Si autem
secundum accidens praedicatio universaliter fiat,
utrasque simul falsas inveniri necesse est, ut: #omnis
homo philosophus est, nullus homo philosophus
est.@# Ergo #Ratione uti,@# quoniam universaliter praedicatum
de #Rationali,@# utrasque enuntiationes, id est
affirmationem, et negationem falsas efficit, non substantialiter,
sed accidentaliter praedicabitur de #Rationali.@#
Falsus est enim, qui dicit: #omne quod rationale@#
est #ratione utitur;@# cum is qui dormit rationalis
sit, et ratione non utatur. Et rursus, quia #nullum rationale ratione utitur,@#
cum multi ratione
utantur: ergo #Ratione uti@# praedicabitur de #Rationali@#
non substantialiter, sed accidentaliter, et tanquam
differentia accidentalis de substantiali differentia.
Sicut enim rationabilitas a caeteris nos separat animalibus,
quae rationabilia non sunt: ita etiam #Ratione
uti@# nos differre facit ab iis animalibus, quae
ratione non utuntur. Praedicabitur quoque #Ratione
uti@# de #Rationali@# secundum naturam indiffinitarum
praedicationum, quae continent particularium non
secundum proprietatem determinationum, quae subjecti
terminis quantitatem demonstrant: neque subjectum #rationale@#
universaliter prolatum suscipiet
nomen et diffinitionem praedicati, quod non fit,
nisi in substantialibus praedicationibus. Substantiales
autem praedicationes voco, quae fiunt a generalissimis
generibus usque ad specialissimas species,
sive individua, sive in substantiis fiant, sive in
accidentibus, ut quando #animal rationale mortale@#
(hominis definitio est: #animal rationale, mortale@# )
de homine praedicabitur. Omnis enim diffinitio de
ea re praedicatur, quam definit. Et cum dico: #Dialectica
est bene disputandi scientia,@# hanc diffinitionem
de dialectica praedico, et est utraque praedicatio
substantialis, sicut utraque diffinitio; omnis
enim diffinitio a genere incipiens, perque differentias,
usque ad speciem, quae definit, perveniens,
substantialis est
XVII.
Et quoniam, ut arbitror, plane demonstratum
est quomodo #Ratione uti@# praedicetur de #Rationali,@#
non necessarium duxi eis respondere, qui
tam insulsa praedicatione commenti sunt, quae in
natura praedicationum inveniri non possunt. Non
enim quia actus, et potestas, et plus sunt, et plus
quam sola potestas, ideo #Ratione uti,@# in quo utrumque
est, praedicabitur de #Rationali,@# ut: #ambulat,@# in
quo est actus cum potestate, de ambulabili non dicitur,
id est, de sola potestate; sed econtrario #non
ambulat,@# de ambulabili praedicetur; nec unus, quia
duos praecedit, ideo de duobus praedicabitur, nec
primae substantiae de secundis sed secundae de primis
praedicabuntur.
Descripsi Gerbertus etsi a gravitate sacerdotali
remota, non tamen ab imperiali studio aliena, maluique
aliis displicere quam vobis non placere cum
in hoc, tum in omnibus negotiis imperio vestro
dignis. Legetis ergo haec inter vestrae matheseos
exercitia. An vero digna sacro palatio contulerim,
nobilium respondebunt studia. Consulta non tacebit
logica, nec jure culpari metuam, si id laboraverim
effecisse, quod sacris auribus potuerit placuisse.
FINIS. | null | 9a334ba5-2326-48a1-a063-6ab48e774bac | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ADMONITIO MABILLONII.
Haec Gerberti epistola, quae deest in editis libris, eruitur ex ms. codice bibliothecae nostrae S. Germani
a Pratis. Inscripta Constantino, monacho scilicet ac scholastico Floriacensi, cui Gerbertus alias direxit
epistolas, nimirum 87, 142 et 161. Ejusdem etiam mentionem facit in epistola 92. Gerberto tribuendum
existimo libellum in quemdam Porphyrii locum, cujus libelli praefatio ad Ottonem III imperatorem edita
est in tomo I Analectorum. Opusculum istud esse Gebehardi Augustensis episcopi conjectabar in notis ad
eam praefationem: at re maturius expensa, id Gerberto adjudicare visum est in addendis ad tomum I Analectorum.
Ejusdem auctoris est sermo #De ordinatione episcoporum,@# quem ex ms. codice bibliothecae
S. Martialis apud Lemovicas rogatu meo descripsit noster Petrus Trelius, a me jam laudatus. Exstat
ipsiusmet Gerberti Geometria et Rhythmomachia in bibliothecae Thuaneae ms. codice, signato nº 283.
GERBERTUS CONSTANTINO.
Sphaera, mi frater, de quo quaeris ad coelestes
circulos vel signa ostendenda, componitur ex omni
parte rotunda: quam dividit circumducta linea mediam
aequaliter in LX partibus divisa. Ubi itaque
constituis caput lineae, unum circini pedem fige, et
alterum pedem e regione ibi constitue, ubi VI partes
finiuntur de LX partibus praedictae lineae; et dum
circinum circumduxeris, XII partes includis. Nam
mutato primo pede, secundus pes extenditur usque
ad locum, quo de praedicta linea undecima pars finitur;
et ita circumducitur, ut XII partes circumplectatur.
Eodemque modo adhuc pes usque ad finem
quintaedecimae partis praedictae lineae protenditur et
circumductione XXX partes habens media sphaera
secatur. Tunc mutato circino in altera parte sphaerae,
ubi primum pedem fixeras, attendens, ut contra statuas,
praedictam rationem mensurae circumductionis
et partium complexionis observabis. Nam V solummodo
erunt circumductiones, quarum media aequalis
est lineae in LX partibus divisae. Altero igitur istorum
hemisphaeriorum sumpto interius cavato, et ubi
circini alterum pedem in praedicta linea ad circumducendum
fixeras perfora, ut circumductio medium
foraminis teneat. In capitibus quoque sphaerae, ubi
primum pedem circini posuisti, singula foramina facis,
ut medietas foraminum illorum terminet praedictum
hemisphaerium. Nam ita VII erunt foramina, in
quibus singulis singulas semipedales fistulas constituis:
eruntque duae extremae contra se positae, ut
per utrasque, tanquam per unam videas. Ne vero
fistulae hac illac titubent, ferreo semicirculo, ad modum
praefati hemisphaerii secundum suam quantitatem
mensurato et perforato, utere, quo superiores
extremitates fistularum coerce: quae hoc differunt
a fistulis organicis, quod per omnia aequalis sunt
grossitudinis, ne quid offendat aciem per eas coelestes
circulos contemplantis. Semicirculus vero duorum
digitorum ferme latitudinis, ut omne hemisphaerium
XXX partes habet longitudinis, servans aequalem
rationem divisionis, qua perforatus fistulas recipit.
Notato itaque nostro boreo polo, descriptum hemisphaerium
taliter pone sub divo, ut per utrasque fistulas,
quas diximus extremas, ipsum boreum polum
libero intuitu cernas. Si autem de polo dubitas, unam
fistulam tali loco constitue, ut non moveatur tota
nocte; et per eam, stellam suspice, quam credis esse
polum: et si polus est, eam tota nocte poteris suspicere;
sin alia, mutando loca non occurrit visui paulo
post per fistulam. Igitur praedicto modo locato hemisphaerio,
ut non moveatur ullo modo, prius per
inferiorem et superiorem primam fistulam boreum
polum, per secundam arcticum circulum, per tertiam
aestivum, per quartam aequinoctialem, per quintam
hiemalem, per sextam antarcticulos circulos
metiri poteris. Pro polo vero antarctico, quia sub
terra est nihil coeli. sed terra tantum per utrasque
fistulas intuenti occurrit.
ADMONITIO MABILLONII.
Haec Gerberti epistola, quae deest in editis libris, eruitur ex ms. codice bibliothecae nostrae S. Germani
a Pratis. Inscripta Constantino, monacho scilicet ac scholastico Floriacensi, cui Gerbertus alias direxit
epistolas, nimirum 87, 142 et 161. Ejusdem etiam mentionem facit in epistola 92. Gerberto tribuendum
existimo libellum in quemdam Porphyrii locum, cujus libelli praefatio ad Ottonem III imperatorem edita
est in tomo I Analectorum. Opusculum istud esse Gebehardi Augustensis episcopi conjectabar in notis ad
eam praefationem: at re maturius expensa, id Gerberto adjudicare visum est in addendis ad tomum I Analectorum.
Ejusdem auctoris est sermo #De ordinatione episcoporum,@# quem ex ms. codice bibliothecae
S. Martialis apud Lemovicas rogatu meo descripsit noster Petrus Trelius | null | a1247fb7-da58-4045-897c-73e131d5422b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, a me jam laudatus. Exstat
ipsiusmet Gerberti Geometria et Rhythmomachia in bibliothecae Thuaneae ms. codice, signato nº 283.
GERBERTUS CONSTANTINO.
Sphaera, mi frater, de quo quaeris ad coelestes
circulos vel signa ostendenda, componitur ex omni
parte rotunda: quam dividit circumducta linea mediam
aequaliter in LX partibus divisa. Ubi itaque
constituis caput lineae, unum circini pedem fige, et
alterum pedem e regione ibi constitue, ubi VI partes
finiuntur de LX partibus praedictae lineae; et dum
circinum circumduxeris, XII partes includis. Nam
mutato primo pede, secundus pes extenditur usque
ad locum, quo de praedicta linea undecima pars finitur;
et ita circumducitur, ut XII partes circumplectatur.
Eodemque modo adhuc pes usque ad finem
quintaedecimae partis praedictae lineae protenditur et
circumductione XXX partes habens media sphaera
secatur. Tunc mutato circino in altera parte sphaerae,
ubi primum pedem fixeras, attendens, ut contra statuas,
praedictam rationem mensurae circumductionis
et partium complexionis observabis. Nam V solummodo
erunt circumductiones, quarum media aequalis
est lineae in LX partibus divisae. Altero igitur istorum
hemisphaeriorum sumpto interius cavato, et ubi
circini alterum pedem in praedicta linea ad circumducendum
fixeras perfora, ut circumductio medium
foraminis teneat. In capitibus quoque sphaerae, ubi
primum pedem circini posuisti, singula foramina facis,
ut medietas foraminum illorum terminet praedictum
hemisphaerium. Nam ita VII erunt foramina, in
quibus singulis singulas semipedales fistulas constituis:
eruntque duae extremae contra se positae, ut
per utrasque, tanquam per unam videas. Ne vero
fistulae hac illac titubent, ferreo semicirculo, ad modum
praefati hemisphaerii secundum suam quantitatem
mensurato et perforato, utere, quo superiores
extremitates fistularum coerce: quae hoc differunt
a fistulis organicis, quod per omnia aequalis sunt
grossitudinis, ne quid offendat aciem per eas coelestes
circulos contemplantis. Semicirculus vero duorum
digitorum ferme latitudinis, ut omne hemisphaerium
XXX partes habet longitudinis, servans aequalem
rationem divisionis, qua perforatus fistulas recipit.
Notato itaque nostro boreo polo, descriptum hemisphaerium
taliter pone sub divo, ut per utrasque fistulas,
quas diximus extremas, ipsum boreum polum
libero intuitu cernas. Si autem de polo dubitas, unam
fistulam tali loco constitue, ut non moveatur tota
nocte; et per eam, stellam suspice, quam credis esse
polum: et si polus est, eam tota nocte poteris suspicere;
sin alia, mutando loca non occurrit visui paulo
post per fistulam. Igitur praedicto modo locato hemisphaerio,
ut non moveatur ullo modo, prius per
inferiorem et superiorem primam fistulam boreum
polum, per secundam arcticum circulum, per tertiam
aestivum, per quartam aequinoctialem, per quintam
hiemalem, per sextam antarcticulos circulos
metiri poteris. Pro polo vero antarctico, quia sub
terra est nihil coeli. sed terra tantum per utrasque
fistulas intuenti occurrit. | null | f8f1a62d-81df-4d82-aa68-764d8909a572 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. AD OTHONEM CAESAREM.
Domino suo OTHONI Caesari semper Augusto, GERBERTUS
quondam liber. Dum regnorum publica perpendo
negotia, serenissimi domini mei aures propriis
occupare expavesco. Loquatur Dominus meus servo
suo propriis epistolis solito more, ut ejus servitutis
fiat exhibitio, tollatur ambiguitas epistolarum, quae Caesaris
nostri gravitatem saepe nobis compertam agentibus,
cognitam non repraesentant. Denique signum
erit nobis vos velle, aut nolle, sententia prolata bene
aut non bene. Quantum enim in nobis est, quod possibile
est esse, consequens est nos perficere, si vestrum
cognoverimus velle. O! dicat dominus Gerebertus
episcopus sententiam nostrae innocentiae super Brovingo
et Isimbardo: dicant Litefredus et Gerardus,
cur eorum beneficium perceperit Rodulfus. Non dicatur
majestatis reus, cui pro Caesare stare semper
fuit gloria, contra Caesarem ignominia.
EPISTOLA II. AD EUMDEM CAESAREM.
Serenissimis auribus domini mei mallem referre
laeta quam tristia. Sed cum videam monachos meos
attenuari fame, premi nuditate, tacere quomodo
potero? Tolerabile quidem hoc malum, si non etiam
simul melior spes foret ablata. Nescio quibus codicibus,
quos libellos vocant, totum sanctuarium Domini
venundatum est. Collecta pecunia nusquam
reperitur, apothecae et horrea exhausta sunt, sed in
marsupiis nihil est. Quid ergo peccator hic facio? si
cum gratia domini mei fieri posset, satius esset me
solum apud Gallos egere, quam cum tot egentibus
mendicare apud Italos. Rainerius Francigena nobis
intimus, vestrique honoris cupidus, de statu imperii
vestri meae fidei multa commisit vobis referenda,
non autem legato credenda, sed nec chartis inserenda,
nisi vestro consultu.
EPISTOLA III. AD GEREBERTUM EPISCOPUM TERDONENSEM.
O nostri spes consilii, praesentis mali statum stultum
est dissimulare, loqui invidiosum, ne odio personarum
agi videamur. Si licet abbati quibuscunque
personis tradere immobilia monasterii libellario nomine,
mobilia obtentu eleemosynae, nec relinquere
si qua forte residua sunt, eorum haeredem fieri monachum,
specialiter quo spectat novi abbatis ordinatio?
Petroaldi dicuntur fuisse omnia, abbatis nulla:
et ita esse constat, quoniam nihil nobis relictum
est praeter tecta et communem usum simplicium elementorum.
Epistola domini mei jubet Petroaldum
coli, tenere quod tenuit: duplicatur pondus parentibus
positis in eadem trutina. Vires negotii perpendite,
considerate quid amiserim, quid secutus sim,
praeter gratiam domini mei; suscipite onus amici
consilio et auxilio, et quid sit faciendum rescribite.
EPISTOLA IV. AD BOSONEM.
GERBERTUS BOSONI in Christo salutem.
Recedant multa verba, et sequamur facta. Sanctuarium
domini mei nec pecunia nec amicitia vobis
damus, nec, si datum est ab aliquo, consentimus.
Fenum quod vestri tulerunt beato Columbano restituite,
si experiri non vultis quid possimus cum gratia
domini nostri Caesaris, amicorum consilio et
auxilio; his conditionibus leges amicitiae non refutamus.
EPISTOLA V. AD PETRUM EPISCOPUM PAPIENSEM.
Quod abbatiam sancti Columbani habere videmur,
Italorum nulli gratias agimus. Si ante Dominum nostrum
a vobis laudati sumus, non indebitas vobis
reddidimus laudes. Mutua exposcitis colloquia, et a
rapinis nostrae Ecclesiae non cessatis. Nostra velut
propria militibus dividitis, qui diversa in integrum
revocare debuistis. Rapite, praedamini, vires Italiae
contra nos concutite. Opportunum tempus nacti
estis. Dominus noster bellorum certamine occupatur,
nos nec manus paratas eum juvare detinebimus, nec
quod ejus officii est temere usurpabimus. Si pace
uti poterimus, servitio nostri Caesaris operam dabimus,
cum praesentes tum absentes. Sin, ejus tantum
praesentia nostram solabitur inopiam, et quoniam (ut
ait poeta) nusquam tuta fides, et quia finguntur nec
visa, nec audita, voluntatem nostram vobis non nisi
scriptis aperimus, nec vestram aliter recipiemus.
EPISTOLA VI. AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae suae ADELAIDI semper Augustae, GERBERTUS.
De beneficiis et libellariis, ex parte, nostrum
velle ex voto domini nostri Caesaris exsecuti sumus.
Recordetur domina mea quod innuerit servo suo se
oraturam pro pluribus, aliter quam fieri possit. Ex
quo a vobis discessimus, nec Grifonem, nec ejus
nuntium vidimus. Terram, quam nostris fidelibus
fieri concessimus, cras quomodo auferemus? At si
omnia quae omnes jubent fiunt, quid hic facimus?
et si totum damus, quid tenebimus? Griphoni ubi
possimus beneficium nullum concedimus.
EPISTOLA VII. AD AIRARDUM.
GERBERTUS quondam scholasticus AIRARDO suo
salutem. | null | d279e7c6-b499-4b46-a8d8-c26474960b01 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Petitionibus tuis annuimus, nostra ut exsequaris
negotia, velut propria monemus. Plinius emendetur,
Eugraphius recipiatur: qui Orbacis et apud
sanctum Basolum sunt, prescribantur. Fac quod
oramus, ut faciamus quod oras.
EPISTOLA VIII. AD ADALBERONEM REMORUM ARCHIEPISCOPUM.
Mantuae quid egerim super negotiis vestris, praesens
melius explicabo verbis, quam absens scriptis.
Claves librorum quas mitterem ignoravi, propter
communem usum similium serarum. Historiam Julii
Caesaris a domino Azone abbate Dervensi ad rescribendum
nobis acquirite, ut vos, penes quos nos habemus,
habeatis, et quod reperimus speretis, id est
octo volumina Boetii de astrologia, praeclarissima
quoque figurarum geometriae, aliaque non minus
admiranda. Fortunam nostram sola vestra conturbat
absentia noctesque diesque.
EPISTOLA IX. AD GISILBERTUM ABBATEM.
Si bene valetis gaudemus. Indigentiam vestram
putamus nostram: quam patimur, ut relevetis rogamus.
De morbis ac remediis oculorum Demosthenes
philosophus librum edidit, qui inscribitur #Ophthalmicus;@#
ejus principium si habetis, habemus,
simulque finem Ciceronis pro rege Dejotaro. Valete.
EPISTOLA X. AD CAESAREM.
Principiani monasterii duo fratres, velut exsules
et peregrini, a nobis recepti sunt, qui desolationem
sui loci a Laudensi episcopo, neophitoque abbate
factam, molestissime ferunt, simulque referunt
se alicui Ecclesiae minime subjacere debere.
Erit ergo vestrae prudentiae ac pietatis, ut nec Laudensis
Ecclesia debito privetur honore odio pastoris,
nec monasterium subjaceat tyrannidi devastatoris.
EPISTOLA XI. IDEM AD EUMDEM.
Quid ora caudaeque vulpium blandiuntur hic domino
meo? Aut exeant de palatio, aut suos repraesentent
satellites qui edicta Caesaris contemnunt, qui
legatos ejus interficere moliuntur, qui ipsum asino
coaequant. Taceo de me, quem novo locutionis genere
equum emissarium susurrant, uxorem et filios
habentem, propter partem familiae meae de Francia
recollectam. Victis abest pudor. O tempora! o mores!
ubinam gentium vivo! Si patriam sequor, sanctissimam
fidem relinquo; si non sequor, exsulo.
Sed potius licet cum fide in palatio exsulare quam
sine fide in Latio regnare.
EPISTOLA XII. AD HUGONEM SCHOLASTICUM.
HUGONI SUO GERBERTUS quondam scholasticus.
Secundum amplitudinem mei animi amplissimis
honoribus ditavit me dominus meus. Nam quae pars
Italiae possessiones beati Columbani non continet?
Hoc quidem ita ex largitate et benevolentia nostri Caesaris,
fortuna vero aliter instituit. Secundum amplitudinem
quippe amici mei amplissimis me oneravit
hostibus. Nam quae pars Italiae meos non habet
hostes? Vires meae impares sunt viribus Italiae. Conditio
pacis haec est, si spoliatus servio ferire desinent,
vestitum districtis persequentur gladiis; ubi
gladio ferire nequibunt, jaculis verborum appetent.
Contemnetur imperialis majestas, cum in me, tum
in seipsa in divisione sanctuarii Domini secundum
libellarias leges facta: quia consentire nolo, perfidus,
crudelis, tyrannus cognominor. Ipse Caesar
omnium hominum excellentissimus, a furciferis asino
coaequatur. O amicorum fidissime! ne deseras amicum
consilio et auxilio. Recordare quod te oraverim
me malle esse militem in Caesarianis castris quam
regem in extraneis.
EPISTOLA XIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Vestram felicitatem, gloriam existimamus esse
nostram. Incommoditatem si quam sustinetis, simul
patimur. Domini nostri Caesaris magnanimitatem,
intentionem, appetitum bonorum virorum supereminentem
cognovistis. Proinde si deliberatis an scholasticos
in Italiam ad nos usque dirigatis, consilium
nostrum in aperto est; quod laudabitis laudabimus,
quod feretis feremus.
EPISTOLA XIV. D PAPAM JOANNEM.
Beatissimo papae JOANNI GERBERTUS solo nomine
officii Bobiensis coenobii abbas. Quo me vertam?
proh pudor! Sedem apostolicam si appello, irrideor,
nec ad vos propter hostes est veniendi facultas, nec
de Italia egrediendi libera potestas. Morari difficile,
quando nec in monasterio nec extra quidquam nobis
relictum est, praeter virgam pastoralem et apostolicam
benedictionem. Dominam Imizam, quia vos
diligit, diligimus. Per eam nobis et nuntiis et epistolis
significabitis quidquid nos facere voletis:
simulque nos per eam vobis quidquid de statu et
molimine regnorum cognoverimus vestra interesse.
Valete.
EPISTOLA XV. AD PETROALDUM MONACHUM.
Magnam intelligentiam tuam, frater, ne turbent
fluitantia. Qui te quondam florentem Dominum clamabant
et patrem, nunc conservum habere dedignantur
et parem. Sors omnia versat. In dandis et
accipiendis, ut monachum decet et nosti, nostra
licentia utere. Ne negligas quod condiximus, ut tui
memoriam frequentiorem habeamus.
EPISTOLA XVI. AD | null | f6b3e9d0-36b3-4c02-9949-e5ef8483d39a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Occidit, occidit, mi Pater, status Ecclesiarum
Domini. Respub. periit, sanctuarium Domini pervaditur,
populus praeda fit hostium. Consule, Pater,
quo me convertam. Milites quidem mei arma sumere,
castra munire parati. Sed quae spes sine rectore
patriae, cum fidem, mores, animos, quorumdam
Italorum pernoscamus? Cessimus ergo fortunae,
studiaque nostra tempore intermissa, animo retenta
repetimus, quibus si placet magistrum quondam
nostrum Raimundum interesse cupimus, interim
dum Kal. Decembribus Romam iter intendamus.
EPISTOLA XVII. AD EUMDEM.
Pater meus Adalbero Remorum archiepiscopus
vos bene valere cupit, et quia vestram praesentiam
non adiit, conturbatio regnorum fecit, specialisque
contra suam Ecclesiam commotio Heriberti Tricassini,
et Ottonis comitis filii Tedbaldi. Qui status
regnorum penes vos sit scire cupit, et an Hugo,
quem vestra lingua abbacomitem dicitis, uxorem
duxerit. Quae sua sunt nostra putate, et ne vestra
gratis appetat, quid sui vobis placeat significate.
Hoc signo, sagum lineum operosum vobis mittit,
sicut olim per vestrum Airardum alterum miserat,
sed planum. De multiplicatione et divisione numerorum
libellum a Joseph Hispano editum abbas
Guarnerius penes vos reliquit, ejus exemplar in
commune rogamus. Si limina beatorum Remigii et
Dionysii datur vobis copia videndi, nuntio praemisso
vestris alloquiis poterimus condelectari.
EPISTOLA XVIII. AD FRATRES BOBIENSES.
Scriptura sancta dicit: #Qui ficte Dominum quaerunt,
nunquam invenire mereantur.@# Qui regulam
sancti Benedicti professi estis, et pastorem deserendo
abjecistis, colla tyrannis sponte subdidistis.
Non de omnibus dico tyrannis vestris ducibus. Ante
tribunal Christi quomodo apparere vultis? Haec quidem
non causa retinendi honoris scribo, sed loquenda
loquens, cura pastorali animam meam crimine
libero, non audientes implico. Apostolica privilegia
revolvite, anathemata quae mihi ostenditis
ad memoriam reducite, insuper intelligite quod sacri
canones dicunt: #Qui excommunicatis quolibet
modo se junxerit, excommunicatus sit.@# Videte in
quanto periculo res vestrae sitae sint. Supernus judex
faciat vos sua praecepta cognoscere, et ea opere implere.
EPISTOLA XIX. AD RAINAUDAM MONACHUM.
Recte quidem, frater, conquereris super abbatis
tui privatione. Oves in convallibus ante ora luporum
absque pastore, monachi in monasterio absque
abbate. Secundum scire tuum et posse, bene te velle
et facere adhortor, et moneo. Unius anni tria diversa
imperia super te docent quae vides, fallacia et inconstantia.
Futuram desolationem, non tantum parietum
quantum animarum ingemisce, et de Domini
misericordia noli desperare.
EPISTOLA XX. AD ADELAIDEM IMPERATRICEM.
Multa quidem peccata mea ante Deum, sed contra
dominam meam, qui ut a servitio repellat, fidem
promissam nunquam violavi, commissa non prodidi,
pietatem sine avaritia exercere me putavi. Si erravi
circa voluntatem vestram quid modicum, fecit hoc
improvidentia, non deliberatio: sintque vobis satis
continuatae jam in poenitentia Quadragesimae,
quod certe sic confido esse. Praevaluit ad tempus
quorumdam nobilium pauperum caeca cupiditas,
nunc praevaleat vestra, quae semper fuit, circa justitiam
pietas. Favet ad hoc divinitas, regna vobis
concilians, et reges potentes vestro imperio subdens.
Mea sententia haec est. Quam fidem filio dominae
meae A. servavi, eam matri servabo. Si nequeo praesens,
saltem absens bene loquendo, bene optando,
bene orando.
EPISTOLA XXI. AD ECEMANNUM PALATINUM MONACHUM.
Benevolentiam tuam circa me sentiens, mi frater,
tanti hominis gratulor amicitiae. Eum vere te constantem
in fide cum in me tum in his qui se tibi
crediderunt, liquido deprehensum *. Neque enim
domus admirabilis feminae te aliter charum haberet.
Suscipies igitur onus amici, bona verba suggeres,
epistolas meas benigne interpretaberis, mea negotia
tua putabis.
EPISTOLA XXII. AD DOMINAM IMISAM.
Felicem me judico tantae feminae agnitione et
amicitia, cujus fidem firmam, constantiam longaevam
admirari non sufficiunt Galli mei. Et quamvis vestra
prudentia non egeat admonitione, tamen quia vos
collaborantes et condolentes nostro infortunio sentimus,
dominum papam conveniri nuntiis et epistolis
vestris volumus, ac nostris: et si quos et specialiter
et in communi habemus fautores et adjutores, ut
qui simul tristamur propitia divinitate gaudeamus.
Dominam meam Theophaniam imperatricem nomine
meo convenite. Reges Francorum filio suo favere
dicite, nihilque eos aliud conari, nisi tyrannidem
Henrici regem se facere volentis sub nomine advocationis
velle | null | db4789f9-3736-4895-ada0-6672344538ca | latin_170m_raw | null | None | None | None |
destruere.
EPISTOLA XXIII. AD DOMINUM JOANNEM PAPAM.
Graviter et iniquo animo fero pervadi, diripi
sanctuarium Domini creditum mihi a sancta Romana
et apostolica Ecclesia. Porro, quid deinceps
stabilietur, si id dissolvitur quod actum est consensu
principis, episcoporum electione, cleri et populi voluntate,
postremo omnium hominum excellentissimi
papae consecratione? si praecepta violantur, privilegia
contemnuntur, divinae et humanae leges sustolluntur?
Qua spe vos adeundi periculum faciam, ne
dedignemini sacris apicibus significare. Alioquin ne
miremini si his castris me applico, ubi maxima
portio legis humanae, nulla divinae: humanitas quippe
prima in activis, divinitas secunda in speculativis.
Fiet hoc mea pusillanimitate, vestra cessante magnanimitate.
EPISTOLA XXIV. AD LUPITUM BARCHINONENSEM.
Licet apud te nulla mea sint merita, nobilitas
tamen ac affabilitas tua me adducit in te confidere,
de te praesumere. Itaque librum de astrologia
translatum a te, mihi petenti dirige, et si
quid mei voles in recompensationem indubitate reposce.
EPISTOLA XXV. AD BONI FILIAM GERUNDENSEM EPISCOPUM.
Multa quidem auctoritas vestri nominis me
movet, cum ad videndum et alloquendum
tum etiam ad obtemperandum: et hoc diu
negatum distulit negata libertas ea cum dolore
concessa. Domino meo Ottone Caesare jam non
superstite, fas et amicis loqui, et eorum imperiis
obsequi. Si qua nobis significare voletis, usque ad
Kalendas Novembris Remis, VIII Kal. Januar.
Romae erimus, si pace uti poterimus. De multiplicatione
et divisione numerorum Joseph sapiens
sententias quasdam edidit, eas Pater meus Adalbero
Remorum archiepiscopus vestro studio habere
cupit.
EPISTOLA XXVI. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 1.
EPISTOLA XXVII. AD VILLEGISUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ibid., epist.@# 2.
EPISTOLA XXVIII. EX PERSONA HIERUSALEM DEVASTATAE UNIVERSALI ECCLESIAE.
Ea quae est Hierosolymis, universali Ecclesiae
sceptris regnorum imperanti. Cum bene vigeas immaculata
sponsa Domini, cujus membrum esse me
fateor, spes mihi maxima per te caput attollendi jam
pene attritum. An quidquam diffiderem de te, rerum
domina, si me recognoscis tuam? Quisquam ne tuorum
famosam cladem illatam mihi putare debebit
ad se minime pertinere, utque rerum infima abhorrere?
Et quamvis nunc dejecta, tamen habuit me
orbis terrarum optimam sui partem. Penes me prophetarum
oracula, patriarcharum insignia. Hinc
clara lumina mundi apostoli prodierunt, hinc Christi
fidem reperit orbis terrarum, apud me Redemptorem
suum invenit. Etenim quamvis ubique sit divinitate,
tamen hic humanitate natus, passus, sepultus, hinc
ad coelos elatus. Sed cum propheta dixerit: #Erit
sepulcrum ejus gloriosum,@# paganis loca sancta subvertentibus,
tentat diabolus reddere inglorium. Enitere
ergo, miles Christi, esto signifer et compugnator,
et quod armis nequis, consilii et opum auxilio
subveni. Quid est quod das, aut cui das? nempe ex
multo modicum, et ei qui omne quod habet gratis
dedit, nec tam ingratis recepit, et hic eum multiplicat,
et in futuro remunerat. Per me benedicit
tibi, ut largiendo crescat et peccata relaxet, ut secum
regnando vivas.
EPISTOLA XXIX. AD WALONEM EJUSQUE PERTINACES EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 3.
EPISTOLA XXX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 4.
EPISTOLA XXXI. CONTROVERSIA DIEDERICI EPISCOPI METENSIS CONTRA CAROLUM.
DIEDERICUS, servus servorum Domini, imperatorum
amator, prolisque tutissimus tutor, CAROLO sanguine
nepoti, sed fidei impudentissimo violatori.
Fidem a nemine unquam bonorum violatam, ut
nosti, praesente venerando Notegario episcopo, teque
licet non nobilioribus, tamen veritate excellentioribus
praesentibus; ante beati Joannis aram, in
sacra verba datam, levissime transfuga, nec in hanc
nec in illam partem fidem habens, caecus te amor
regnandi debilitatum negligere coegit. Et quid mirum
si in nepotem pestem tui sordidissimi cordis
evomis, qui cruenta manu et ad omne scelus semper
promptissima cum latronum grege et furum manipulo,
dum fratri tuo nobili Francorum regi Laudunum
civitatem suam, inquam suam, nunquam utique
tuam, dolo malo subriperes, eumque regno fraudares,
et imperatoriam sororem, regnique sui consortem
infamares, tuisque mendaciis commaculares?
Nihil unquam pensi habuistis | null | 09df68c6-f145-42a8-80ed-26c88bd60e64 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, dilatate, incrassate,
impinguate, qui non secutus patrum tuorum vestigia,
dereliquisti Dominum factorem tuum. Recordare
os tuum impudens quoties digito compescuerim,
dum turpia in Remensem archiepiscopum, turpiora
in reginam dementiendo serpentino sibilo effudisti.
Quid in Laudunensem episcopum feceris ipse nosti
melius, brevi tu Lothariensium regni angulo latitans,
vanissimoque supercilio te toti praeesse jactitans.
Quid neptis utriusque nostrum femina, te te viro
melior, cum nobilis indolis filio: quid apostolorum
vicarii Ecclesiae sanctae ovilis pastores, quos tu canino
dente noctu et interdiu rodere conaris: quid
alii praeterea principes, qui nihil tuo juri debent,
ejusdem habeant Dominoque auctore possideant reminiscere:
et ita tandem inania excutiens somnia,
frontemque falsissimo poculo debriatam expurgans,
poteris metiri nil esse quod agis ad nil divino nutu
deveniendum quod moliris. Quorum ergo haud pro
merito ascriptus numero, ligandi solvendique donatus
honore, mihi indigno pastorali virga commissam
defensurus Ecclesiam: Ecclesiam dico, non aliam
quam summi pastoris sanguine redemptam, quam
tu, divinum jus contemnens, cum tuis complicibus
lacerare atque dilaniare pro posse tuo contendis:
horribilem spernens illam Dominicam vocem, qua
tonatur: #Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei,@#
et aliam qua eodem modo dicitur: #Qui vos spernit,
me spernit.@# Tua hactenus vulnera curare studens,
infudi oleum et vinum, idem mitia secreto per familiares
nostros asperis publice miscens. Abhinc nisi
resipiscas Spiritus sancti gladio, qui mihi commissus
est, cum tibi computribilibus membris rescindam,
atque igni tradam inexstinguibili: ut sicut fides tua,
si non contemneres, esset cum superis, ita contemnenti
sit perpetuo cum inferis. Quando jam
confirmatis vectibus et coelestis Hierusalem clausis
portis a Virginis filio ipsius civitatis sponso dicetur
reprobis: #Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum,
qui praeparatus est diabolo et angelis ejus,@# sicut scriptum
est: #Vae qui praedaris! nonne et ipse praedaberis?@#
Cave ne in ea praeda inveniaris in qua qui
invenitur ab aeterna haereditate extorris redditur.
Infatuet Dominus consilium Achitophel.
EPISTOLA XXXII. GERBERTUS EX PERSONA CAROLI.
CAROLUS sola Dei gratia si quid est, DIEDERICO
hypocritarum ideae, imperatorum infidissimo, prolisque
parricidae ac in commune hosti reip.
Gravitatis siquidem meae fuerat, maledicta tua taciturnitate
premere, nec pensi habere quod petulantia
magis tyranni, quam judicium protulit sacerdotis.
Sed ne silentium tuis conjuratis videatur facere confessionem,
summam tuorum scelerum paucis attingam,
et de maximis minima referam. Consilii quoque
mei nonnulla praetermittam, ut qui velut inanis
uter spiritu intumuisti, meo ut tu desipis incrassati,
impinguati, dilatati, pressus pondere detumescas.
Cur domnam ducem Beatricem cum filio regnique
primatibus a nobis praetendis delusam? Te miser
non sentis, nec quemquam pene fore tuae conjurationis
participem. Non solus, nec in angulo fidem
integerrimam filio nostri Caesaris astruo, ut tu nocturno
mero eructas. Adsunt mecum Galliae principes,
reges Francorum, velis nolis praeclarissimi Lotharienses
fide devoti. His est curae filius Caesaris,
hi nec regnum quaerunt eripere, ut tu nec conregnantem
instituere. Tu divina et humana confudisti
jura, deque legibus oscitans ut limax in suo conclavi
cornupeta tibi videris. Cur pastorali officio minas
intendis? Quasi vero tu pastor, et non lupus rapax,
et potius alter Judas, si Judas apostolus, qui Dominum
suum triginta prodidit argenteis, et tu episcopus
qui Dominum tuum regem haeredem regni regno
privasti, spe famosissimi quaestus. Parvum tibi hoc,
poenas de eo quantum ad te fine carentes velut de
hoste sumpsisti. Siccine Ottonum promeruerunt beneficia?
Denique nunquam ad eos fidem habuisse,
non solius filii causa convinceris. An cum Lotharium
regem Francorum, quem gloriosum vocas, cum
maxime oderis, hunc inquam cum regno pellebas,
meque regnare cogebas, fidemne ei et mihi promissam
servabas? Mihi promissam dico ante aram,
quam impudenter nominas. Profecto intelligis quid
feceris. Contra fratrem meum ac sororem domini
tui me arma parare impellebas, ut omne genus
nostrum regium mutuis vulneribus confoderes, tyrannos
nomine regum substitueres, cum quibus contempto
sacerdotio vacuis aulis incubare posses. Laedere
me putas, si eos laesisse dicas, quorum gloria
glorior, aversa opinione affligor. Verum aliter est,
immanitas scelerum tuorum occultare te propria non
patitur flagitia. Et quamvis purgatione uti velis, per
emotionem in personam | null | 82faa5c7-3f41-4ca8-8a72-2372e7d51bb7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tuam pallor subinde, ac
subinde rubor, silentium in loquendo subitum, verba
subita prioribus non cohaerentia, etiam non quaerentibus
ingens tormentum conscientiae produnt. Erubesce,
miser, et quod te solum scire putasti, ad omnium
notitiam pervenisse cognosce. Peccatis tuis
innoxios noli commaculare, et vitia tua turpissima
aliorum metiri manibus toties perjurio pollutis.
Cessa sacrosancta violare, et qui nobis indicis prior
remedium poenitentiae, quaere publicum. Perjurium
peregisti, urbem propriam rapinis exhausisti, depopulatus
es Ecclesiam tibi (ut ais) creditam. Acquiesco,
redde ergo eo quod abusus es custodia dominae
tuae quam humiliasti, erepta libertate, imposita servitute.
Et qui pupilla Domini scriberis, pupilli et
viduae lacrymis mensam tuam luxu Evangelici divitis
extruxisti, ejusmodi miseriis montes aureos coacervasti.
Super his infelix ingemisce privatim et publice,
alioquin audi quid tibi intenditur: #Quoniam venient
dies in te, et circumdabunt te, et coangustabunt te
undique, et ad terram prosternent te, eo quod non cognovisti
tempus visitationis tuae.@#
#Audivimus superbiam Moab, superbus est valde.
Superbia ejus et arrogantia ejus plusquam fortitudo.@#
EPISTOLA XXXIII. PURGATIO GERBERTI OB CONTROVERSIAM A SE DESCRIPTAM.
Domino et reverentissimo praesuli DIEDERICO G.
fidelis Caesaris.
O decus Romani imperii! tantumne rationis patri
quondam reipub. deperisse dicemus, ut populus cum
pastore velut ignavum pecus praeda sit hostium?
Generositatem, magnanimitatem, prudentiam vestram,
tanquam tres fortissimas legiones pro domo
Israel opponite, ducem his divinitatem praeficite: ne
qui felicitatem vestram, gloriam existimavimus nostram,
si decus imperii amittimus, proinde inglorii
reddamur. Et nos quidem haec dicimus, non ut admonitione
egeatis, sed ut mentem nostram pro vobis
sollicitam interpretemur. Quo genere interpretationis
nuper usi sumus, in controversia acerrimi hostis,
vestram majestatem exacerbantis, ubi culpam infidi
interpretis subisse veremur, dum motibus animorum
ejus orationem non aequavimus. At si haec intentio
placet, deinceps elaborabimus, et amicorum atque
inimicorum affectus diligentius exprimemus, ut quid
sequi, quid vitare debeatis, per nos plena fide pernoscatis.
Qua in re vobis lucem, hosti tenebras offudisse
gaudemus. Valete.
EPISTOLA XXXIV. AD WILLIGISUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM.
Multa chartis non credimus, quae legatis committimus,
ut huic abbati Airardo sibi intimo Pater meus
Adalbero Remorum archiepiscopus, vobis per omnia
fidus, multa commisit, de statu et pace regnorum
vobiscum habenda. Insuper ea quae per epistolam
vobis significavit, sic se habere Dominum testem
invocat. Ut sibi sic legato credite, et quae vobis placeant,
si non est aptum scriptis, ei vivis rependite
verbis. Sed, o mi pater! moerens simili de causa
moerentem quibus affabor verbis? Caesare destituti,
praeda hostium sumus; Caesarem in filio superesse
putavimus. O quis prodidit, quis nobis alteram lucem
eripuit? agnum matri, non lupo committi oportuit.
Me quidem doloris immanitas mihi consulere
non patitur, nunc fertur animus praeceps in hostes
Italos, qui mea funditus diripiunt: nunc quasi meliora
deliberans, terrarum longinqua petit. Sed dum
redit Otto, dumque haerent infixi pectore vultus, dum
Socraticae disputationes ipsius frequentes occurrunt,
refringitur impetus, et peregrinationis meae taedium
apud Gallos utcunque relevatur. Consule, Pater, etsi
erga majestatem vestram nulla mea sunt merita,
tamen nec defuit, nec defectus aberit, si fortuna ut
quondam riserit. Cum tempus opportunum nacti
eritis, et cum imperatricibus, et cum his ad quos
referre putabitis, me servum fidelem Caesaris ab
exsilio revocabitis, qui nihil deliqui, nisi quod
Caesari fidelis exstiti. Vos ergo soli onus meum fertis,
quod nec amicis principibus communicare curavi,
donec experirer quid per eum quem potissimum
judico fieri posset.
EPISTOLA XXXV. AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Quantis occupationibus reipub. detineatur noster.
ut ita dicamus, fiduciarius Pater Adalbero Remorum
archiepiscopus, et tarditas hujus legati indicat, et
praesens ab urbe Remensi absentia. Causa negotium
continens, status regnorum est. Nam dum a Lothariensis
regni primatibus obsides accipit, dum filio
imperatoris parere cogit sub regis Francorum clientela,
dumque Henricum in Gallia regnare prohibet,
vestro nomini convenientia, quae mitteret non habuit.
At si vobis gratum fore senserit, vestem auro
textam, quam verecunde veterem misit, nova immutabit,
quod brevitas temporis non habuit: stola insuper
Phrygii operis adjuncta, cum | null | 27bf2750-ef27-4113-8bd2-017766e9bcd2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
caeteris ejusdem
generis. Statum regni nostri, quidve agat et moliatur
ille Hugo Raimundi, per vos scire cupit. In commune
hoc sentimus, quod vobis ratum, nobis praestantissimum.
EPISTOLA XXXVI. AD WIDONEM ABBATEM GANDAVENSEM, EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 5.
EPISTOLA XXXVII. AD ROBERTUM PALATINUM.
Plurimum te mei meminisse puto, quem dies noctesque
privatis curis intersero. Itaque et dominam
meam Theuphanu [Theophaniam] mei recordari facies,
quam semper cupio bene valere, et cum filio
feliciter imperare. Cujus memoriam, ut aequum est,
frequentem habeo, ad cujus auxilium me quamplurimos
declamatores, ut nosti, exacuisse Gallia testis
est. Ergo tui officii erit rescire et rescribere, an in
Francia velut miles succenturiatus pro castris Caesaris
remaneam, an paratus omne periculum subire
vos adeam, an potius ad iter quod tu et domina mea
bene novisti, me praeparem, ut Papiae in palatio dispositum
est: simulque non tacebis, ubi, et quando,
et quid tu de hac re sentias. Hoc quoque te nosse
velim, quaecunque in eodem palatio tutis auribus
commisi de fide, pietate, stabilitate illius famosi
Adalberonis archiepiscopi erga herilem nostri Caesaris
filium, et fidenter, sic se habere juxta ejus
scire et posse.
EPISTOLA XXXVIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM, EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 6.
EPISTOLA XXXIX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODIENSEM.
Vigilias ne PP. famosissimae quondam fidei pro
castris Caesaris, an caeca premente fortuna et temporis
ignorantia, divina et humana jura pessumdari
simul non cernis? Ecce palam destituitur, cui ob
paterna merita fidem devovisti, devotam servare debuisti.
Germanum Brisaca Rhenani littoris, Francorum
reges clam nunc adeunt. Henricus reip. hostis
dictus Kal. Febr. occurrit. Consule, mi Pater, modis
omnibus resistendum, ne conveniant adversus Dominum
et adversus Christum tuum. Turba regnans,
regnorum perturbatio. Si totam difficile est excludere
partem, delige potiorem. Ego quidem, cui ob
beneficia Ottonis est multa fides, circa herilem filium
sic protinus delibero. Novimus Henrici alta
consilia, Francorum impetum. Sed quem finem habeat
non ignoramus. Ne consortem regni facias
quem semel admissum repellere nequeas.
EPISTOLA XL. AD STEPHANUM ROMANAE ECCLESIAE DIACONUM.
Dubia reip. tempora, mi frater, Gallias me repetere
coegerunt. Tota Italia Roma mihi visa est, Romanorum
mores mundus perhorrescit. In quo nunc
statu Roma est, qui pontifices et domini rerum sunt:
quos exitus habuit ille meus, specialiter, inquam
meus, cui te commisi. Haec et quae circa te sint tibi
laeta obstantibus significare non dubites. Mihi quidem
ac nostro A. archiepiscopo Suetonios Tranquillos,
Quintosque Aurelios, cum caeteris quos nosti,
per Guidonem Suessonicum comitem discrete ac
sine lite, quis cujus sit, remittes, et quae nomini tuo
convenientia paremus edisces. Ea quoque quae de
Graecorum imperio, Francorum regno, Italorum
molimine, certa cognoveris, nos tibi amicos celare
non debebis. Quod non habet verborum copia, continent
sententiarum pondera.
EPISTOLA XLI. AD ADALDURONEM EPISCOPUM VIRDUNENSEM.
Numerum linearum epistolae hujus ne spectetis.
In paneis multa perpendite. Tempora periculosa
libertatem tulerunt dicendi quae velis dilucide. Cumque
fortuna Franciae proficiat actu et opere, rapta
occasione ex tempore fidelissimis convenimus legatis.
Pro parte virorum Godefridi, foedus quod
quondam inter se ac inter Ottonem nostrum Caesarem
convenerat, vos velle innovare promisimus:
adjuncto in foedere filio, quo unico gaudet. Hoc
ipsum Caesarem morientem expetisse persuasimus
per dilectissimum sibi filium Godefridi. Haec itaque
res in commune visa est solis nobis et filio Caesaris.
Quam coeptam si provehere vultis, vel destituere,
ocius rescribetis. An simus in hoc negotio
quamvis alicui periculoso, et in tuto otio, quae molimira,
quive impetus hac ratione conquieverint, non
facile est dictu.
EPISTOLA XLII. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODIENSEM EX PERSONA ADALBERONIS
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 7.
EPISTOLA XLIII. AD EUMDEM EX PERSONA GODEFRIDI.
Secundum promissa Treverensis archiepiscopi,
ordinationem A. nostri III Non. Januar. inspecturi,
ubi adhuc decreverit ducem itineris vestri V Kal.
praemittemus, et quae certiora cognoverimus denuntiabimus. | null | c300cf21-6d88-497e-a660-f711a545fe19 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Eo fratrem nostrum venturum dubium
habemus.
EPISTOLA XLIV. AD ECBERTUM ABBATEM TURONENSEM.
Cum mei memoriam frequentem habeatis, inter
honesta uti plurimis accepi legatis, magnamque
affinitatis jure amicitiam efferatis, existimatione
vestra beatum me fore puto, si sum is qui judicio
tanti viri inveniar dignus amari. Sed quia non is
sum qui cum Panetio interdum ab utili sejungam
honestum, sed potius cum Tullio omni utili admisceam:
has honestissimas atque sanctissimas amicitias
nulla ex parte suo cuique utili vacare volo.
Cumque ratio morum dicendique ratio a philosophia
non separentur, cum studio bene vivendi semper
conjunxi studium bene dicendi. Quamvis solum bene
vivere praestantius sit eo quod est bene dicere: curisque
regiminis absoluto, alterum satis sit sine
altero. At nobis in repub. occupatis utraque necessaria.
Nam et apposite dicere ad persuadendum, et
animos furentium suavi oratione ab impetu retinere,
summa utilitas. Cui rei praeparandae bibliothecam
assidue comparo, et sicut Romae dudum ac
in aliis partibus Italiae, in Germania quoque et Belgica
scriptores, auctorumque exemplaria multitudine
nummorum redemi, adjutus benevolentia ac
studio amicorum comprovincialium. Sic identidem
apud vos per vos fieri sinite ut exorem. Quos scribi
velimus, in fine epistolae designabimus. Scribenti
membranam sumptusque necessarios ad vestrum imperium
dirigemus, vestri insuper beneficii non immemores.
Denique ne plura locuti legibus epistolae
abutamur, causa tanti laboris contemptus malefidae
fortunae, quem contemptum nobis non parit solo
natura ut multis, sed elaborata doctrina. Proinde in
otio, in negotio, et docemus quod scimus, et addiscimus
quod nescimus.
EPISTOLA XLV. AD RAIMUNDUM MONACHUM AURILIACENSEM.
Quanto amore vestri teneamur, noverunt Latini,
ac barbari, qui sunt participes fructus nostri laboris.
Eorum votum vestram expetit praesentiam.
Quippe cum in propatulo sit nos curarum, plenos,
non ob alterius causam studii loco immoraturos.
His curis sola philosophia unicum repertum est remedium,
cujus quidem ex studiis multa persaepe
commoda suscepimus, velut hoc turbulento tempore
motum fortunae refregimus, cum in alios, tum
in nos graviter saevientis. Etenim cum is status reipub.
in Italia esset, ut sub juga tyrannorum turpiter
esset eundum, si profiteremur innocentiam, vel
si niti viribus tentaremus: clientelae undique forent
procurandae, castra munienda, rapinae, incendia,
homicidia exercenda. Delegimus certum otium studiorum,
quam incertum negotium bellorum. Et quoniam
vestigia philosophiae dum sequimur non consequimur,
impetus tumultuantis animi non omnes
repressimus, modo recurrimus ad ea quae reliquimus,
nunc Hispaniae principes adimus familiaris nostri
abbatis Guarini adhortatione commoti, hunc
sacris litteris dominae nostrae Theuphanu imperatricis
semper Augustae, semper amandae, semper colendae,
prioribus divellemur coeptis. In tanta rerum
inconstantia, doloris metus, gaudii appetitus, fidissimi
patris Geraldi, quem haec non tangunt, specialis
filius Gerbertus sequendorum deposcit sententiam.
Vale, valeat pater Geraldus, valeat frater
Airaldus, valeat sanctissimus ordo, meus altor et
informator, meique sit memor in sanctis petitionibus,
ac Patris A. archiepiscopi Remorum sibi per
omnia devoti.
EPISTOLA XLVI. AD GERALDUM ABBATEM.
An quidquam melius amicis divinitas mortalibus
concesserit nescio, si modo ii sunt qui digne expetiti
digneque videantur habiti. Felix dies, felix hora,
qua licuit novisse virum, cujus nominis recordatio
omnes a nobis molestias detorserit. Ejus si praesentia
vel interdum fruerer, beatiorem me non frustra
putarem. Quod ut fieret, sedes mihi non ignobiles
in Italia collocaveram. Sed involvit mundum caeca
fortuna, quae premit caligine, an praecipitet, an dirigat
me modo tendentem hac, modo illac. Adhaerent
vultus amici infixi pectore: eum dico, qui est dominus
et pater meus Geraldus, cujus deliberatio nostra
fiet exsecutio.
EPISTOLA XLVII. AD ADALBERONI VOCATUM EPISCOPUM VIRDUNENSEM ET HERMANNUM FRATRES.
Felices quibus paterna virtus exemplar sit imitabile.
Vester genitor hoc petit. Repentinus casus ne
vos deterreat, filio Caesaris fidem quam promisistis
inviolatam servate, omnia castra ab hostibus tuemini,
denique nec Scarponnam, nec Haidonis castellum,
nec quidlibet eorum quae vobis reliquit,
Francis reliqueritis: illecti aut vana spe suae liberationis,
aut terrore sui cruciatus, aut filii Friderici.
Haec praecepta magnanimus pater generosis filiis dedit.
Sentiant in vobis hostes non se totum cepisse
Godefridum, auxilia undique comparate, liberatores
patriae, vos similes patri in omnibus repraesentate.
XVII Kalend. Aprilis me interpretem | null | abc50394-b404-448f-b696-05cf38eb23cf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
fieri voluit sibi
suique fidissimum.
EPISTOLA XLVIII. AD INNOMINATUM.
Obscuram epistolam et sine nomine paucis absolvimus.
Lotharius rex Franciae praelatus est solo
nomine, Hugo vero non nomine, sed actu et opere.
Ejus amicitiam, si in commune expetissetis, filiumque
ipsius cum filio Caesaris colligassetis, jamdudum
reges Francorum hostes non sentiretis.
EPISTOLA XLIX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM.
Spectabile faciunt nomen vestrum praesentia tempora,
quibus paucorum laudatur probitas, multorum
praedicatur improbitas. Speculatur nunc amicus
vester Godefridus, qui amicorum se potius quam
sua amaverint, qui uxori ac liberis fidem laturi
forent, si se ultima rapuisset dies. Et quia tantus
vir de vobis optime sentit, hoc solum indicio esse
potest, quanta in vobis eniteat virtus. Qui se amant,
quique sui sunt, hortatur et admonet ut dominae
suae Teuphanu, filioque ejus fidem habeant, minime
viribus hostium sint infracti, nullo terreantur casu.
Aderit laeta dies, quae patriae proditores et liberatores
vere suppliciis et praemiis distinguat, disgreget.
Fidissimum vobis Adalberonem Remorum archiepiscopum
nullo modo harum rerum conscium
facietis, qui quanta prematur tyrannide testantur
epistolae ad archiepiscopos vestros directae, in quibus
nihil eorum quae voluerint scripsit, sed quae
tyrannus extorserit oscitanti.
EPISTOLA L. AD MATHILDEM COMITISSAM.
Deponat domina mea Mathildis omnem querimoniam:
clarissimus vester conjunx Godefridus inter
pares praecipuus, ac ipsis victoribus formidabilis,
hoc praecepit. Exhilarate mentem, quia spiritus
tristis exsiccat ossa, consilia turbat. Dominae Teuphanu
imperatrici semper Augustae ac filio ejus
semper Augusto cum filiis vestris fidem purissimam
servate. Pactum cum Francis hostibus nullum facite,
Francorum reges aversamini. Castra omnia sic tenete,
sic defendite, ut nullam in his habeant partem
adversarii vestri, scilicet neque pro spe liberationis
mariti, neque pro terrore peremptionis ejus, aut
filii Friderici. Haec XI Kal. Aprilis ad flumen Matronam
meae fidei commisit, quae vobis plena fide
retuli.
EPISTOLA LI. AD SIGIFREDUM COMITIS FILIUM GERBERTUS.
Nimium amorem circa parentes vestros, qui nunc
exsules sunt habentes, eos ad flumen Matronam XI
Kal. Aprilis allocuti sumus. Et quae dominam nostram
Teuphanu de sua fidelitate scire voluerunt, per epistolam
mandamus. Et quia cum benevolentia Ottonis
et Heriberti, quorum custodia servantur, eos alloqui
valemus, quaecunque et vos et domina nostra eis
mandare volet, litteris nos habere facietis. Hoc
insuper vestrae fidei committimus, quia si Hugonem
vobis in amicitiam colligaveritis, omnes impetus
Francorum facile devitare valebitis.
EPISTOLA LII. AD DOMINAM THEUPHANU IMPERATRICEM.
Cupienti mihi vos adire secundum imperium vestrum,
non frustra renisa est divinitas. Nam XI Kal.
Aprilis captos comites allocutus, Godefridum, patruumque
ejus Sigifridum, inter hostium cuneos
solus repertus sum vestrarum partium, cui fidenter
de statu imperii vestri suas sententias concrederent.
Scripsi itaque exhortatorias epistolas secundum
intellectum eorum, conjugibus, liberis, amicis: ut
in fide vestra perstent, nullo hostium incursu terreantur,
eorumque exemplo, si fortuna tulerit,
exsilium potius eligant pro fide vobis servanda
quam patriae solum cum perfidia. Hos ego viros
in primis charissimos habeo, quibus gravius est quod
vestra negotia non valent exsequi, quam quod captivitati
hostium videntur addicti. Sed quia principum
dissensio interitus regnorum est, principum vestrorum
concordia remedium tantorum malorum nobis
fore videtur. Funiculus quippe triplex difficile rumpitur.
Noveritis etiam reges Francorum nos non
aequis oculis intueri, eo quod de vestra fidelitate eis
contraria sentiamus, simulque quod multa familiaritate
fruamur Adalberonis archiepiscopi Remorum,
quem simili de causa insectantes infidissimum sibi
putant. In his omnibus quid nos velitis facere, et si
inter hostes via patuerit ulla, quo et quando vestram
praesentiam possumus adire certius significate
nobis, paratis per omnia vobis obtemperare. Res eo
processit, ut jam non de sua expulsione agatur,
quod malum tolerabile esset, sed de vita et sanguine
certent. Hoc mihi secum commune est, quasi se
contra conatus regios incitanti. Moles denique oppressionis
tanta est, vestrique nominis tanta invidia, ut
suas miserias nullis audeat vobis significare rescriptis.
Sed haec tyrannis si invaluerit, locusque ad vos profugiendi
patuerit sibi, non frustra de vobis meliora
senserit, spem certam habuerit, qui vobis ac filio
vestro in quo valuit suffragium meditatus est.
EPISTOLA LIII. AD LOTHARIUM REGEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII | null | d206519f-e697-44b4-863e-4e54ce86a97e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 8.
EPISTOLA LIV. AD TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 9.
EPISTOLA LV. AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 10.
EPISTOLA LVI AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 11.
EPISTOLA LVII. OBJECTIO IN ADALBERONEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 12.
EPISTOLA LVIII. PURGATIO.
#Vide ubi supra, epist.@# 13.
EPISTOLA LIX. AD DOMINUM METENSEM EPISCOPUM DIEDERICUM.
Qui actus vel dispositio regia in praesenti sit, dubitatio
legati Henrici Idibus Maii patefecit, cujus in
reditu curiositas sciscitandi, et plurima perquirendi,
aliud vultu praetendere, aliud mente gerere significavit.
Dux Hugo ad sexcentos milites collegisse dicitur.
Ea fama conventum Francorum Compendiaco
palatio habitum V Idus Maias subito dissolvit ac
liquefecit. Interfuerunt de vestris quidem dux Carolus,
comes Reinharius, de nostris Herbertus Trecassinus,
sed Otto acriori cura exclusus, adfuit etiam
Gibewinus, episcopus Laudunensis Adalbero frater
Gocilonis, obside pacis filio fratris Bardae dato, ea
conditione evasit, ut quod Sigifridus ac Godefridus
facturi sint faciant. Quid hoc sit, Francis spes mera,
nobis res certa? Tantum superest, quam patriam in
manibus consilio et auxilio et viribus tenetis, hostibus
consilio et auxilio destitutis tradere ne velitis.
Urbem Virdunensium a paucis praedonibus quiete
tueri, inquieto et iniquo animo fero, nisi forte hoc
majori differtur consilio, ut unde non sperant praecipiti
excidio tabescant.
EPISTOLA LX. GERBERTUS INNOMINATO.
Res celanda multis committi non vult. Quod diverso
stylo nobis scribitur, adversis tractari non
injuria putatur. Silentium amici vestri Adalberonis
proprium statum, simulque Ecclesiarum Domini ac
palatii Francorum indicat. Quod ut potero breviter
accingam. Ego fidelium Caesaris non immemor.
Conjuratio in filium Caesaris ac in vos et acta est et
agitur, non solum a principibus, inter quos Carolus
dux jam non in occulto est, sed etiam a militibus,
quos spe aut metu allici est possibile. Dux Hugo
XIV Kalendas Julii regem ac reginam osculatus est
tandem astutia quorumdam, ut in conjuratione tanti
viri nomen fore putaretur, quod minime est, nec
fore putamus hac tempestate. Sigifridus comes ad
sua rediit, Godefridus comes, si Castrilucium cum
Hainao Reniero redderet, seque filiumque suum comitatu
ac episcopatu privaret Virdunensi: de reliquo
integram fidem Francorum regibus exhiberet,
datis obsidibus fortassis ad sua remeare valeret.
Finis Theoderici ducis Hugonem ducem respicit,
Ottonem Heribertus. Fidum vobis Adalberonem
archiepiscopum pax sequestra nunc tandem conciliat,
eo pacto, ut interim instituatur perpetua.
Qua in re vestrum suorumque, pro quorum nomine
antefertur, nec fieri potest ut quidquam instituatur,
quod vestrae suorumque saluti obsistere possit. Latens
ac furtiva expeditio nescio quibus vestrorum
subito intenditur. Quid trans Rhenum gesseritis, nos
de vestra salute laetantes non celabitis.
EPISTOLA LXI. ADALBERONI ARCHIEPISCOPO GERBERTUS.
Ut voluistis consultum est, mora vestra usque ad
determinatum colloquium in commune laudata. Amicitia
Hugonis non segniter expetenda, sed omnino
conandum ne bene coepta male abutamur. Nam
quidem intelligentia haec est, sed nescio quonam
pacto frater vester Godefridns atque Rainherius,
Gobthero meo, quem Turonium miseram, dixerunt,
vos praesto adfore, ut si quem nuntium Odo vobis
mitteret, et alloqui possetis, et quae significaret
opere adimpleretis. Caeterum dux Hugo nacta occasione
ex dissensione episcopi Parisiensis et abbatis
Gual. abbatem nostrum Airardum inter caeteros ad
se venire orat. Id ut peragat persuasum iri posse
confidimus. Colloquio soluto moras omnes solvite,
urbique ac vestris vos restituite.
EPISTOLA LXII. AD BEATRICEM DUCEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 14.
EPISTOLA LXIII. AD EAMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 15.
EPISTOLA LXIV. AD EAMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 16.
EPISTOLA LXV. AD NITHARDUM ABBATEM MEDELECENSEM.
Semper quidem plurimorum utilitati prospiciendum,
privatisque commodis publica praeferenda.
Fratrem Gaud. subito cum re omni familiari parata
ac paranda redire cogitis, nulla temporis ratione
habita. Soline tantos motus civilis belli non sensistis?
qui domini rerum ac principes esse videmur,
itinere frequenti equis attritis comites rariores habemus.
Taedio monasterii cum nolle redire dixistis, id
ne verum | null | 3d7b18b6-bcc3-41ba-9a64-b805ec07dcc1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sit quoquo modo reducem tenetis. Consequitur
ergo ut in hoc experiamur paucorumne commodum,
an multorum, sit vobis pretiosius.
EPISTOLA LXVI. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI #epist.@# 17.
EPISTOLA LXVII. AD EUMDEM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 18.
EPISTOLA LXVIII. AD ABBATEM RAINERUM.
Quamvis intelligentiam vestram non lateat artem
artium regimen esse animarum, tamen tam occupatis
in repub. suggessisse non inutile visum est.
Fratrem Menig. quem suavi eloquio, affabilitate
paterna transmarina mutare coegistis, haerentem ac
dubium quibus valuimus sententiis vestram mansuetudinem
sibi notam experiri persuasimus. Erit
ergo docti viri, more boni medici, mellita proferre,
ne primo gustu amaris ingestis antidotis, salutem
suam formidabundus incipiat expavescere. Hac conditione,
si placet, suscipite; si displicet, ne forte proditoris
fungamur officio, quo velit redire aequo animo
ferte.
EPISTOLA LXIX. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Non exsecutum esse quod ab urbe Virdunensi de
reditu fratris G. mandavimus, acrior cura praesentium
tempore effecit, dum et quod nolumus necessitas
infert, et quod volumus aufert. Nunc tandem ne
bene meritis appareamus ingrati, clementiae vestrae
ut possumus remittimus, hoc unum a solita benevolentia
vestra expetentes, ut experiatur vestram affabilitatem
ob nostram commendationem, et si pace
vestra fieri potest, ne careat studiis quibus impensius
operam dare disposuit.
EPISTOLA LXX. AD MAIOLUM ABBATEM CLUNIACENSEM.
Etsi vigilanti cura super vestro grege assidue
occupati estis, propensioris est tamen charitatis, si
alieni gregis contagio interdum medemini. Floriacensis
coenobii propter reverentiam Patris Benedicti
summum locum penes monachos, ut aiunt, pervasor
occupavit. Si vos tacetis, quis loquetur? Hoc incorrecto,
quis improbus similia non sperabit? Nos quidem
haec zelo divini amoris dicimus, et ut nostro
examine si probus est recipiatur, si improbus omnium
abbatum ac monastici ordinis societate, ad
poenam suae damnationis privetur. Quod vobis ratum
litteris vestris nobis fiet acceptissimum.
EPISTOLA LXXI. AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Omimium dilecte Deo, ardere bellis orbem terrarum
vides, et ad Omnipotentem manus pro statu
Ecclesiarum Domini non erigis! Salutiferum quidem
iter charitatisque plenum ad limina beati Geraldi
nos habere cupitis: cui voto utinam faveat Divinitas!
Sed id quam difficile factu sit facile intelligitur, nisi
vestra obtineant merita. De rege Ludovico quis
habeatur consulitis, et an exercitus Francorum
auxilium Borello laturus sit. Horum primum a nobis
minime quaeri oportet, quoniam, ut ait Sallustius,
omnes homines qui de rebus dubiis consulunt oportet
esse remotos ab ira, odio, misericordia. Alterum
suapte natura adesse, et non esse aequaliter vergens,
nostra intelligentia magis videtur tendere ad non
esse. Organa porro, et quae vobis dirigi praecepistis,
in Italia conservantur, pace regnorum facta vestris
obtutibus repraesentanda. Quae hosti juris sunt, ut
vestra spectate. Desiderabilem praesentiam pii Patris,
vel causa beati Remigii Francorum apostoli
desiderantibus filiis exhibete, ut nostrum impossibile
vestro solvatur possibili.
EPISTOLA LXXII. AD STEPHANUM DIACONUM, DATA VI NON. MARTIAS.
Exsequiis domini Lotharii regis occupati multa
tibi quaerenti pauca rescripsimus. Lotharienses dudum
capti omnes elapsi sunt, praeter comitem Godefridum,
de quo in brevi meliora sperantur. Quae
penes te tuosque agantur rescribe, atque per hunc
legatum libros tua industria nobis rescriptos consummata
charitate remitte.
EPISTOLA LXXIII. AD NITHARDUM ABBATEM MEDELECENSEM.
Quod vestra praesentia interdum non perfruimur,
turbulentae reipub. imputatur. Vos solum gravia pati
putatis, quaeque asperrima caeteris sint ignoratis.
Sed cum agantur homines dubia sorte, mihique,
non nostris, incerto certa quaeratur sedes, cur
tandiu penes me deposita male fidae fortunae thesaurizatis?
Et quia, utpote fidissimus fidissimo loquor,
maturate iter. Nam aut imperialis cito me
colliget aula, aut quantocius omissa diu repetet
Hiberia.
EPISTOLA LXXIV. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 20.
EPISTOLA LXXV. EX PERSONA EMMAE REGINAE AD MATREM.
Dominae ADELAIDI imperatrici semper Augustae
EMMA quondam regina, nunc lumine Francorum orbata.
Elapsa sunt tempora mearum deliciarum, tempora
decoris mei, o mi domina, et o dulcis mater: dum is
quo florente florebam, quo regnante regnabam, conjugem
in perpetuum | null | 4864cb95-c7e6-4f59-8c98-995166d7181a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
viduam fecit. O amara dies VI
Nonarum Martiarum, quae mihi virum eripuit, quae
me in has miserias praecipitavit! Intelligat pia mater
gemitum et angustias filiae doloribus plenae. Non
esse me penitus praeoptarem, nisi Divinitas solatio
reliquisset mihi matrem. O quando videbo, quando
alloquar! Nostri quidem vestrae praesentiae, ac regis
Conr. in vicinia Romarici montis, ubi confinium regnorum
est, XV Kalend. Junii, me ac filium meum
occurrere volunt. Sed haec mora mille annorum mihi
est. Noveritis interim Francorum principes mihi ac
filio simul fidem sacramento firmasse. In hoc, et in
reliquis, quae sequenda, quae vitanda sint, vestro judicio
utemur. Ut non solum II. reginae, sed omnium
dicamini mater regnorum. Recordamini praeterea
verborum vestrorum, quod virum meum prae me
dilexeritis, quodque ipse prae me vos amaverit. Prosint
animae ejus hi dulces affectus, et quod temporaliter
exhibere non valetis, spiritualiter recompensetis
per sanctos Patres, id est episcopos, abbates,
monachos, ac per servos Domini quosque religiosissimos.
( #Num. 76, 77, 78, 79, exhibent epitaphia Lotharii
regis Francorum, ducis Friderici, Adalberti Scholastici
et Ottonis imperatoris. Haec supra seorsim dedimus.@# )
EPISTOLA LXXX. INVECTIVA IN VIRDUNENSIUM ECCLESIAM.
Quod remedium morbis tuis inveniemus, Virdunensium
exsecrata civitas? Unitatem sanctae Domini
Ecclesiae scidisti, sanctissimam societatem humani
generis abrupisti. Quid enim aliud egeris, cum pastorem
tuum voluntate haereditarii regis, consensu
et favore comprovincialium episcoporum electum, ac
insuper episcopali benedictione donatum, adhuc pertinax
minime recognoscis? teque velut membrum
mutilum ac deforme, sine unitate corporis, ex olea
in oleastrum inserere tentas? Ideo pastorem non recognoscis,
quia regem tuum regno privare moliris.
Non est tui juris creare novos reges ac principes,
id est sub insolita transire juga. Gravissimum est
peccatum tuum, impia civitas. Non confregit aries
muros tuos, non fame infecti milites, nullo telorum
genere pervasi sunt. Sanctuarium Domini corrupisti,
sanctuarium Domini pervasisti, ac possides. Spelunca
latronum facta es. Hostes humani generis
amici tui obliti virginum, sanctique tori consanguinitatis
et muneris, et jam in sacris diebus
et in sacris locis horrendum lupanar fecerunt
te. Altaria Domini calcibus allisa ac ligonibus effossa
sunt. Opes religiosorum et pauperum rapinae et
incendiis patuerunt. Revertere, revertere ad pacem
Ecclesiarum et ad unitatem regnorum, civitas virtutum
expultrix, ac vitiorum receptrix. Et vos, si qui
estis, Domini pars melior, redite et separamini velut
oves ab haedis. Novimus antesignanos pollutae civitatis,
novimus satellites manipulares, quos divino
gladio feriendos hactenus patientia tulimus. Nunc
caecitate mentis pressos et caligine mortis consopitos,
sententia damnationis ex divinis legibus promulgata,
communi omnium bonorum consultu percutimus.
EPISTOLA LXXXI. AD ECBERTUM ABBATEM TURONENSEM.
Ubi summa religionis norma esse debuit, summum
esse illapsum crimen non immerito nos permovit et
exterruit. Sed quis erit auctor hujus correctionis,
tacentibus cunctis primatibus vestri ordinis? Nos
quidem venerabili abbati Maiolo super his pauca
praescripsimus, quia sapientem in paucis multa intelligere
scimus. Huic tanto negotio, et, ut verius fateamur,
tantae audaciae ulciscendae a nobis dux designatus
est. Ejus sententiam qui prior nostrum noverit,
alteri sine mora significabit.
EPISTOLA LXXXII. AD ADSONEM ABBATEM DERVENSEM.
Rumpe moras omnes, mi pater, et III et II Kal. Jul.
egredere de Ur Chaldeorum. Obtemperandum veteranis
amicis ac in fide diu probatis. Noster Adalbero
pater patriae, quondam vobis fidus, et nunc fidissimus,
morarum impatiens, vestram expetit praesentiam.
Nefas absenti significare ea quae volumus
praesenti dicere. Charissima vobis ac nobis librorum
volumina vestrum iter sunt comitata. Hoc tantum
dixisse sufficiat.
EPISTOLA LXXXIII. AD BOBIENSES.
GERBERTUS gratia Domini si quid est plurimam
salutem dicit dilectissimis sibi filiis BOBIENSIBUS
utriusque ordinis.
Rem dignam vestroque nomini convenientem penitus
egistis, patrem quaerendo, patrem visitando,
quia jure vos veros filios esse docuistis. Ergo et pro
vestra diligentia, et pro fide constanti circa me, nunc
absens grates habeo, et mox propitia divinitate
praesens debitas exhibebo. Ego quidem et si jam
propemodum in portu constiti, vos tamen malignis
fluctibus jactari iniquo animo fero. Sed scimus
Dominum omnia posse, eumque motum prece pauperum
confidimus afflictis opem illico laturum
fore. | null | 11cfea7b-e550-4e35-9357-ecfe5c34ac3f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA LXXXIV. AD HUGONEM MARCHIONEM.
Non immerito vos plurimi facio, et vos et vestra
votis et laudibus effero, qui tam occupati mei meminisse
dignamini. Inter honesta hoc, itaque inter
praecipua ponimus, ac proinde ad vos fidem plurimam
habemus: et ut nostri memoria non excidat
propensius oramus, et ut fessis jam rebus beati Columbani
subveniatis, preces quas valemus absentes
effundimus.
EPISTOLA LXXXV. AD CONONEM ITALICUM MARCHIONEM.
Quamvis nullis officiorum meritis vestram promereamur
gratiam, virtus tamen ac nobilitas vestri
generis, ac propria, adducit nos de vobis bene sentire,
meliora sperare. Quod si a parvis maxima
juvari possunt, honori vestro studia nostra non
deerunt in loco et tempore. Consultando, bona
verba suggerenda, ut, dum vobis fortuna riserit,
sub vestris alis nostra mediocritas requiescere
possit.
EPISTOLA LXXXVI. AD THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 20.
EPISTOLA LXXXVII. AD CONSTANTINUM SCOLASTICUM FLORIACENSEM.
Sapienter et perite ille vir Domini pervasorem
improbandum esse censuit, sed rem ad se minus
significavit. Ipsum ante insignia honoris infamem,
fautores in religiosos augendam infamiam, si sanctorum
privetur consortio, caute prudenterque disseruit.
Matura ergo iter, et XVI Kal. Septemb. nos
revise, ut in his omnibus per te plenius instruamur,
simulque laeteris animadversione nostra in pervasorem,
et qui te coenum nostris putavit in naribus, de
se dictum existimet, teque thymiama vaporatum redolere
perhorrescat. Comitentur iter tuum Tulliana
opuscula, et de repub. et in Verrem, et quae pro defensione
multorum plurima Romanae eloquentiae
parens conscripsit.
EPISTOLA LXXXVIII. AD MAIOLUM ABBATEM CLUNIACENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 22.
EPISTOLA LXXXIX. AD ECBERDUM [EBRARDUM] ABBATEM TURONENSEM SUB PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 23.
EPISTOLA XC. AD IMPERATRICEM THEOPHANIAM ET AD FILIUM OTTONEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 24.
EPISTOLA XCI. AD RAIMUNDUM AURILIACENSEM ABBATEM.
Clarissimo patre Geraldo orbatus, non totus superesse
visus sum. Sed te desiderantissimo secundum
vota mea in patrem creato, denuo totus in filium renascor.
Nec solus vestro honore gaudeo, gaudet
pater Adalbero, se suaque vobis ex animo conferens,
tanto arctius, quanto amplius luce religionis ac
scientiae collucetis: cujus ob meritum amorem, fere
continuum triennium in Francia consumpsi. Ibi dum
iras regum, tumultus populorum, regnorumque dissidentium
aestus perfero, tanto taedio affectus sum,
ut curam pastoralitatis suscepisse pene me poeniteret.
At quoniam domina mea Theophania imperatrix
semper Augusta, VIII Kal. April. proficisci me secum
in Saxoniam jubet, eoque quosdam ex meis monachis
ac militibus ab Italia convenire jussi, nunc non habeam
quod certum scribam super organis in Italia
positis, ac monacho dirigendo qui ea conducat, praesertim
cum sine praesentia dominae meae Theophaniae
credere me non ausim fidei meorum militum quia
Itali sunt. Nec satis sciam utrum exercitum ante autumnum
in Italiam deducam, an in Germania demoremur,
ut quam plurimas copias contra Ludovicum
regem Francorum, nisi quieverit, comparemus, qui
amicis inquietissimus, perniciosissimis hostibus non
multum inquietus, quis sit, quidque de eo intelligi
oporteat, velox exitus comprobabit. Clara indoles
divae memoriae Ottonis Caesaris, pace inter duces ac
principes redintegrata, proxima aestate legiones militum
duxit in Sarmatas, quos ea lingua Guinidos
dicunt, ibique sex et quadraginta urbes munitissimas
sua praesentia ac militum robore cepit, diruit atque
vastavit. Salutat vos, et Airardum, Adalbero Remorum
archiepiscopus, simulque omne collegium Aureliacensis
coenobii, me adjuncto per omnia vobis
devotissimo. Iterum iterumque valete.
EPISTOLA XCII. AD BERNARDUM MONACHUM.
Quaeris, dulcissime frater, quae et qualia gerantur
a me, et an ea sint commoda et incommoda.
Huic petitioni an satisfacere paucis possim addubito,
quod altius ea rimanti nulla esse videantur: aut si
quolibet modo sunt, maximam partem incommodorum
secum trahunt. Primum quod in publicis causis
versari nunc temeritatis est, quippe ubi divina
et humana confunduntur jura, propter immensam
avaritiam perditissimorum hominum, idque solum
jus fore statuitur, quod libido ac vis more ferarum
extorserit. Ast in privatis id prae me fero, quod amicos
in adversis nulla oppressus calamitate destitui | null | 1eb93d87-0e08-4d44-af27-e6f08f2b4f30 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Sed an memoria dignum sit aliorum judicio derelinquo,
et quod Italia excessi, ne cum hostibus domini
ac filii senioris mei D. M. Ottonis quolibet modo
cogeret pacisci, et quod interdum nobilissimis scholasticis
disciplinarum liberalium suavis fructus ad
vescendum offero. Quorum ob amorem et in exacto
autumno quamdam figuram edidi artis rhetoricae
depositam in sex et viginti membranis sibi invicem
connexis, et concatenatis in modum ante longioris
numeri, qui fit ex bis tredecim. Opus sane expertibus
mirabile, studiosis utile, ad res rhetorum
fugaces et caliginosissimas comprehendendas, atque
in animo collocandas. Ergo si quisquam vestrum
cura talium rerum permovetur, et in musica perdiscenda,
et in his quae fiunt ex organis, quod per
me adimplere nequeo, si cognovero certum velle
domini abbatis Raimundi, cui omnia debeo, per
Constantium Floriacensem supplere curabo. Est
enim nobilis scholasticus apprime eruditus, mihique
in amicitia conjunctissimus. Vale, dulcissime frater,
meaque semper dilectione mutuo fruere, nostraque
bona putato esse communia.
EPISTOLA XCIII. AD ADALBERONEM ARCHIEPISCOPUM.
Corruptissimi temporis est, non posse decerni
secundum popularem opinionem quid sit magis
utile. Utile est quod agitis sententia multorum, utilius
cum plures judicant in urbe sedere, paucam et
ignavissimam praedonum deterrere manum, cum
praesentia vestra tum militum numerositate. Vestrum
fratrem vos debere alloqui censent, audire
quae velint Otto et Heribertus, mutua subito exposcentes
colloquia. Quibus etsi nulla inest fides, tamen
pro fortuna eis utendum. Certe cum in metu
sunt, periculum ipsorum ab eis exiget, quod propria
non exegerit fides.
EPISTOLA XCIV. AD EUMDEM.
Octavo Kal. Octob. Reinherius a responsis Remos
rediit, vestra negotia exsecuturus. Ejus sententia
haec est, si de fratris fortuna certum finem cognoscere
vultis, ac nulli mortalium indicanda nisi vobis,
IV Kal. ad Altovillare fratri ac comitibus occurrere,
nepotem vestrum Hecilonem, ac primos
vestri generis consanguineos iterum nusquam sinatis
abire. Magna res serio agitur. Mosomum et
Macerias multitudine militum communite. Dux Cono
pro suo Ottone insidias molitur, sed facile remedium
penes nos reperietur. Laudunensis episcopus consilio
Ottonis et Heriberti sibi faventium ducem adiit,
eo loci quem dicunt Dordingum. Redite, mora sit
nulla.
EPISTOLA XCV. AD FRATRES FLORIACENSES EX PERSONA REMENSIUM ABBATUM.
Non immerito nos unius collegii esse profitemur,
qui vestra felicitate erigimur, vestro infortunio
etiam opinione clarissimorum hominum humiliamur.
Hanc sanctissimam societatem castissimamque amicitiam
quorumdam foedat ambitio lasciva, detestabilis
audacia, dum per factionem is vobis praeficitur
pater quem verissimi non metuant damnare Patres.
Et quomodo una est Ecclesia catholica, cunctorumque
fidelium una societas, a sententiis eorum non
deviare decrevimus, qui in Ecclesia Domini, velut
clarissimae stellae relucent in perpetuas aeternitates.
An non lucidissima stella reverendus pater Maiolus?
an non praefulgidum sidus pater Ecberdus [Ebrardus]?
alter in epistola, quam patri nostro venerabili
Adalberoni archiepiscopo nuper direxit (quaerebatur
enim ejus sententia de praelatura patris vestri) inter
caetera sic dicit: « Persona quidem vobis jam olim
infami conversatione erat famosa, sed hujusmodi
arbitratu praeter spem habita. Item in eadem post
aliquanta. Quantum ergo nostra interest vicinos et
contribules adhortari studuimus, si hoc nefas eliminare
nequeunt, sanctorum consortio privandum infamabunt,
nec erit Christi fidelis cui haec ambitiosa
audacia non fiet detestabilis. Facta laudare non possumus,
quid futurum sit nescimus. Clamat alter,
simulque nos denotans, inquit: Nec minus nos
gravat quod magistratus ille coenobialis, quem stare
credimus in vertice religionis, dum vobis submilitat,
a vobis discors, nos erroneos judicare audet.
Et quis enim fraudulenta ambitione elatum audeat
approbare, cum pater Benedictus dicat omnem
exaltationem genus esse superbiae? Item in fine
ejusdem epistolae: Etsi vobis non videtur fatuum,
aeterna clausura ejus ad nos damnabimus aditum.
Faciant, judicent primates ut libet, nos pauperes
Christi favor aut timor saecularium ab hac sententia
non flectet. » Attendite ad haec, o socii et commilitones,
secernite vos oves Christi ab eo qui non est
pastor, sed lupus ovium depopulator. Praetendat sibi
reges, duces saeculi, principes qui se favore solum
modo eorum monachorum principem fecit, nec erubuit
se ingerere qui ex humilitate debuerat refugere.
Hactenus ignorantia nos deviasse sufficiat, careat
nostro consortio, qui talium Patrum damnatur judicio.
Tunc nobis tantum uniatur, | null | 0a502313-6603-4529-85a7-8aaaf5dba03a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cum eorum sententia
fuerit reconciliatus, quorum judicio nostro
est nunc consortio privatus.
EPISTOLA XCVI AD FRATRES BLANDINIACENSES.
Qui me vobis fratrem adoptastis, orbitatem vestram
ut sentiremus magnopere effecistis: virque
ille venerabilis memoriae nos sui memores in aeternum
honestis obtinuit officiis. Ergo agite, patrem
vobis dignum citius exquirite, ne grex Dominicus
fluctuet sine pastore. Nostra ope si indigetis utimini,
et consilio, et auxilio, juxta vires ac scientiam.
Libros nostros festinantius remittite, et si is qui per
Claudianum rescribi debuit, insuper mittetur, erit
res dignissima vobis ac vestra charitate.
EPISTOLA XCVII. EX PERSONA EMMAE REGINAE AD MATREM.
Aggravatus est dolor meus, o mi domina, o dulce
matris nomen, dum conjugem perdidi. Spes in filio
fuit, is hostis factus est. A me recesserunt dulcissimi
quondam mei amici ad ignominiam meam ac
totius generis mei. Nefandissima in Laudunensem
confinxerunt episcopum. Persequuntur eum, proprioque
spoliare contendunt honore, ut inuratur
mihi ignominia sempiterna, quae sit quasi justissima
causa amittendi honoris mei. Adesto, pia mater,
filiae doloribus plenae. Gloriantur hostes mei non
superesse mihi fratrem, propinquum, amicum, qui
auxilium ferre possit. Intendat ad haec pia domina,
redeat vestra nurus in gratiam. Sit mihi per vos
exorabilis, liceatque suum mihi diligere filium, quem
meum patior ut inimicum. Astringite mihi principes
vestri regni, proderit eis mea conjunctio.
Otto et Heribertus comites potentissimi mecum in
vestro consilio erunt. Si fieri potest, absolvite nos
curis, ut mutuis fruamur colloquiis. Sin, antiquam
sapientiam vestram undique colligite, Francis unde
non sperant contraria parate, ut in nos graviter
saeviens eorum refundatur impetus. Et interim quid
vobis sit faciendum, et scriptis significate et nuntio
fidissimo.
EPISTOLA XCVIII. EX PERSONA LAUDUNENSIS EPISCOPI AD EPISCOPOS.
Quamvis regia potestate per quorumdam hominum
factionem a propria sede sum ad praesens exclusus,
episcopali tamen officio minime sum privatus: nec
damnant crimina falso illata, quem innocens in hac
parte non remordet conscientia. Sentiat ergo grex
pastoris absentiam, sentiam et ego vos meam dolere
vicem. Itaque moneo, rogo, oro, obsecro, ac
pro nomine terribilis semper viventis Domini obtestor,
me Ecclesiae meae quolibet modo, per quamlibet
personam, sanctum chrisma tribuatis, nec episcopalem
benedictionem, et missarum solemnia in
mea parochia peragatis, quia scriptum est: #Quod
tibi fieri non vis, alteri ne feceris.@# At si divina et
humana contemnitis jura, nec nostris monitis acquiescitis:
quanquam divina ultione sitis feriendi,
tamen ad majorem audientiam ecclesiasticae legis
vos provocatum iri pernoscatis.
EPISTOLA XCIX. EX PERSONA ADALBERONIS ARCHIEPISCOPI AD BELLOVACENSEM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, epist. 25.
EPISTOLA C. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Quantum utilitatis reipub. contulerit, quantumve
collatura sit pax inter reges nostros bene fundata,
testis est civitas Virdunensium, sine caede et sanguine,
sine obsidibus, sine pecuniis in integrum imperio
vestro restituta. Testis erit Colonia, rebus sibi diu
subtractis in integrum restituendis. Quod utique
maturius foret, nisi acrior cura regnorum nuper in
conficienda pace longius nos detinuisset, propter
inversos mores quorumdam nostrorum. Nunc itaque
tempus opportunum nacti, obsequio vestro adsumus.
Monemus uti Dudo ac Gesilbertus comes rerum Ecclesiae
vestrae pervasores sine dilatione excommunicentur.
Moneatur frater, ne amicus vester Adalbero
Remorum archiepiscopus super Dudone, Guido Suessonicus
episcopus super Gesilberto, ne filios suae
Ecclesiae impune vos laedere sinant: sed excommunicatos
a vobis excommunicent, donec consequantur
a vobis veniam digna satisfactione, qui conati sunt
sanctuarium Domini haereditate possidere. Quid domina
nostra Theophania imperatrix semper Augusta
insequenti tempore rerum publicarum sit actura,
quibusve in locis demoratura, et an Saxonum exercitus
victor a consueto hoste redierit, significatum
iri nobis plena fide oramus: vestra vestrorumque
aversa tristi vultu accepturi, prospera jucundissimo
animo laturi ac perlaturi.
EPISTOLA CI. AD EUMDEM.
Multitudine curarum festinatae legationis, simulque
viarum prolixitate pressi, desiderabili colloquio
vestro magna cum moestitia privati sumus. Sed refecit
nos praesentia spectabilis viri Folmari, in quo
vestra virtus intellecta est, dum eo utimini ministro,
qui voluntatem Domini etiam non monitus laudabiliter
expleat. Addicti ergo sumus vestrae servituti,
cum hac re, tum etiam plurima dilectione senioris
nostri Adalberonis circa nos, qui | null | 3444671c-4175-49b9-afad-8de192c5bcfe | latin_170m_raw | null | None | None | None |
earum rerum quas
fecimus participes vos fore per omnia voluit. IV Kal.
April. domina dux Beatrix apud palatium Compendiacum
hoc effecerat, ut VIII Kal. Junii ad Montem
Falconis dominae Adelaidi imperatrici, duci Carolo,
rex Ludovicus, regina Hemma, dux Henricus, causa
conficiendae pacis occurrerent. Sed quoniam per
ignorantiam dominae Theophaniae imperatricis semper
Augustae hoc fiebat, dolum subesse intelligentes,
uti per se potius pax fieret, consuluimus, utque
prius per vos quae conditio pacis foret experiretur.
Quod laudatum est, vestrique itineris socii denominati
XV Kal. Junii Francorum colloquio nobis occurrendum.
Ibique si pacem cum rege senior noster
confecerit, pro pace regnorum plurimum elaborabit.
Magnae intelligentiae vestrae pauca suggessisse satis
est. Caeterum de terra, quae in nostris partibus vi
vobis eripitur, monemus ad praesens tacere, postmodum
demonstraturi quid exinde facere debeatis.
EPISTOLA CII. AD ADALBERONEM ARCHIEPISCOPUM.
Qua fiducia, quave cautela colloquia Ottonis et
Heriberti expetenda vobis sint providete, ne forte
propter praesentem obsidionem Caprimontis nova in
vos novis dolis undecunque comparentur consilia.
Mementote sortis Guifridi [Godefridi, et Virdunensis
episcopi, ob pervasionem castri Luciliburgi.
EPISTOLA CIII. AD DOMINAM THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 26.
EPISTOLA CIV. AD ECBERTUM TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 27.
EPISTOLA CV. AD FRATRES BLANDINIACENSES EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 28.
EPISTOLA CVI. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Quia diu optato consilio vestro non perfruimur,
non satis patienti animo toleramus, instamus, casusque
inter strepentes revincere laboramus. Synodus
in partibus Rheni, ut fama est, indicta: nostrorumque
episcoporum cum validiores morbi tum
etiam regia negotia, quam una voluimus interturbant
synodum. Sed ne interim otio torpeamus, beati
Ottonis suffragia ad praesens expetere in animo est,
unde per vos reditum habere disponimus, ut prolixam
disjunctionem nostram ea conjunctione castigemus.
Et quoniam per Verdunum iter nobis est,
eo crucem vestra scientia ut speramus elaboratam,
si fieri potest, Kal. Novembris dirigite, sitque hoc
pignus amicitiae. Ita opus placens dum oculis crebrius
ingeretur, indissolubilis amor in dies augmentabitur.
EPISTOLA CVII. EX PERSONA REGIS HUGONIS AD SIGUINUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM.
Regali potentia in nullo abuti volentes, omnia negotia
reipub. in consultatione et sententia fidelium
nostrorum disponimus, vosque eorum participes fore
dignissimos judicamus. Itaque honeste ac benigno
affectu vos monemus, uti ante Kalend. Novembris,
eam fidem, quam caeteri nobis firmaverunt, confirmetis
ob pacem et concordiam sanctae Domini Ecclesiae,
totiusque populi Christiani: ne si forte, quod
non optamus, persuasione quorumdam pravorum
diligenter vobis exsequenda minus audiatis, sententiam
domini papae et comprovincialium episcoporum
duriorem perferatis, nostraque omnibus nota mansuetudo
justissimum correctionis assumat zelum regali
potentia.
EPISTOLA CVIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 30.
EPISTOLA CIX. AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 31.
EPISTOLA CX. AD COMPROVINCIALES.
#Vide ubi supra, epist.@# 32.
EPISTOLA CXI. AD BASILIUM ET CONSTANTINUM IMPERATORES ORTHODOXOS, HUGO GRATIA DOMINI REX FRANCORUM.
Cum nobilitas vestri generis, tum etiam gloria
magnorum actuum, ad amorem vestrum nos hortatur
et cogit. Hi quippe esse videmini, quorum amicitia
nihil dignius in humanis rebus possit existimari.
Hanc sanctissimam amicitiam, justissimamque
societatem sic expetimus, ut nec regna nec opes
vestras in ea requiramus. Sed haec conditio quae
nostri juris sunt vestra efficit, magnoque usui, si
placet, haec nostra conjunctio erit, magnosque fructus
efferet. Etenim nobis obstantibus nec Gallus,
nec Germanus fines lacesset Romani imperii. Ergo
ut haec bona fiant perpetua, quoniam est nobis unicus
filius et ipse rex, nec ei parem in matrimonio
aptare possumus, propter affinitatem vicinorum regum,
filiam sancti imperii praecipuo affectu quaerimus.
Quod si haec petita serenissimis auribus vestris
placuerint, aut scriptis imperialibus, aut nuntiis
fidis nos certos reddite: ut per nostros legatos
vestra majestate dignos quae sonuerint chartis,
compleantur in rebus.
EPISTOLA CXII. EX PERSONA REGIS HUGONIS AD BORELLUM MARCHIONEM.
Quia misericordia Domini praeveniens, regnum
Francorum quietissimum | null | d9a1a521-dcaa-42a6-be6d-caf3bc5d0114 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nobis contulit, vestrae inquietudini
quamprimum subvenire statuimus, consilio
et auxilio nostrorum omnium fidelium. Si ergo
fidem toties nobis nostrisque antecessoribus per internuntios
oblatam conservare vultis, ne forte vestras
partes adeuntes vana spe vestri solatii deludamur,
mox ut exercitum nostrum per Aquitaniam
diffusum cognoveritis, cum paucis ad nos usque
properate, ut et fidem promissam confirmetis, et
vias exercitui necessarias doceatis. Qua in parte si
fore mavultis, nobisque potius obedire delegistis,
quam Ismaelitis, legatos ad nos usque in Pascha
dirigite, qui et nos de vestra fidelitate laetificent, et
vos de nostro adventu certissimos reddant.
EPISTOLA CXIII. AD ROTHARDUM ARCHIEPISCOPUM CAMERACENSEM EX PERSONA AD ALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 33.
EPISTOLA CXIV. AD. . . . . EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 34.
EPISTOLA CXV. AD CAROLUM DUCEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 35.
EPISTOLA CXVI. AD ROMULFUM ABBATEM SENONENSEM.
Divinitate propitia bene valentes, ut amplius valeatis
optamus. Gratia et benevolentia principum,
uti semper usi sumus, utimur, spem bonam in rem
conversam iri, suo tempore exspectantes. Ubinam
potissimum moraturi sequenti tempore, incertum
propter incerta tempora. Operi nostro, quod non
parvae quantitatis fore scripsistis, quia mensuram
voluminis ignoravimus, solidos duos per clericum
quem misistis misimus, idemque si insinuetis faciemus
donec completo opere dicatis: Sufficit.
EPISTOLA CXVII. AD DOMINAM THEOPHANIAM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 36.
EPISTOLA CXVIII. AD CLERUM ET POPULUM. . . . .
#Vide ubi supra, epist.@# 37.
EPISTOLA CXIX. EMMA QUONDAM REGINA DOMINAE AUGUSTAE THEOPHANIAE.
Pietas vestri nominis subveniat afflictae, et a praedonibus
captivatae. Et mihi quondam fuit et genus, et
dignitas, ac regium nomen. Nunc quasi sine genere,
sine dignitate, omnibus afficior contumeliis, ancilla
captiva crudelissimorum hostium facta. Et quomodo
ille impius Carolus vocem meam audiret, qui vestram
audire contempsit? et vos quidem me vestra memoria
dignam habuistis, quae fieri circa me velletis imperastis,
hicque regiam urbem occupavit. Parere
alicui non putat suo nomini convenire. Nolo ei spiritum
explicare, quo sibi regna inaniter promittit. Hoc
tantum oro, ne in me feminam illidatur, dum in
mares retunditur.
EPISTOLA CXX. DOMINAE AUGUSTAE THEOPHANIAE, NOMINE HUGONIS REGIS. V. I. D. K. V. A. Z.
Benevolentiam ac affabilitatem vestram circa nos
sentientes, obsides a Carolo accipere, et obsidionem
solvere secundum voluntatem vestram voluimus
fidissimam societatem ac sanctam amicitiam conservare
cupientes. Porro hic Carolus legatos et imperium
vestrum contemnens, nec super his acquiescit,
nec reginam relinquit, nec ab episcopo ullos
obsides accipit. Et hic quidem viderit quid sua sibi
prosit pertinacia. Vestram autem amicitiam ad nos
in perpetuum confirmare cupientes, sociam ac participem
nostri regni A. decrevimus vobis occurrere
ad villam Satanicum XI Kal. Sep. Ea quae inter vos
de bono et aequo sanxeritis, inter nos ac filium vestrum
sine dolo et fraude in perpetuum conservaturi.
EPISTOLA CXXI. AD TREVERENSEM V. V. D. K. A.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 38.
EPISTOLA CXXII. ADALBERO ARCHIEPISCOPUS REMENSIS AD CAROLUM DUCEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 39.
EPISTOLA CXXIII. AD THIETMARUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM.
Labore obsidionis in Carolum defatigatus, ac vi
febrium graviter exagitatus, sincerum affectum
meum circa te, dulcissime frater, explicare non satis
valeo. Hoc tantum significo, impera, obsequemur,
sitque nostra amicitia eadem velle atque eadem
nolle. Et quia inter graves aestus curarum sola philosophia
quasi quoddam remedium esse potest, ubicunque
partes ejus imperfectas habemus, suppleat
industria vestra. Ad praesens autem rescribite tantum
quod deest nobis in primo volumine secundae
editionis Boetii in libro Perihermenias, hoc est ab
eo loco ubi scriptum est: #Non currit vero et non
laborat. Non verbum dico cum significat quidem tempus,@#
usque ad eum locum ubi dicitur: #ipsa quidem
secundum se dicta verba nomina sunt, et significant
aliquid hic praeceptis,@# idem parte deficientis commentarii
beneficii vestri non erimus immemores,
fidem mente | null | 774cf3e7-3377-46b9-a581-f7869bae8f79 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conceptam non deseremus, quod voletis
pro viribus exsequemur.
EPISTOLA CXXIV. A. H. C. H. J. V. B. Z.
Antiquis palatiis meis usque ad fundamenta dirutis,
etiam renascens palatium, quod mihi aedificare
instituistis, diluvio vestri pene absorptum est. Instamus,
ac propriis sumptibus fabricam tanti operis
novis artificibus insignimus, ne vestro superventu
ad suburbana cogamur demigrare cubilia. Huic tam
ingenti negotio adhuc dierum 15 spatium attribuite,
vestrumque architectum A. remittite, qui coepta perficiat
non meis sumptibus, sicque nos ad perstringendam
[ #al.,@# perfringendam] arcem montemque ab
ipsis radicibus convellendum cum totis copiis, si ea
voluptas in animo est, exspectate.
EPISTOLA CXXV. INCERTO.
Cum multos nobis natura affinitate jungat, multos
affectione, nullius amicitiae fructus suavior est quam
is qui fundamento nititur charitatis. Nam cujus obsequia
aliquando sensimus aut elegantiora vestris
aut jucundiora? Denique in tanta perturbatione nostrae
reipub. cum perfidiam militum assidue patimur,
assiduo oculos ad vos reducimus, ut spes certa est,
non frustra solatium relaturi. Et quoniam vos et
gravari et defatigari nisi in summa rerum necessitudine
nolumus, Z. Z. Q. M. B. et si sic judicatis quemvis
alium tantum cum militum robore, subsidio et
V. Q. O. V. E. X. II Kal. Oct. ut et nostri refugae
perterriti redeant, et hostes novis ac insperatis copiis
intabescant.
EPISTOLA CXXVI. INCERTO.
Quia aversa valetudine revelati estis, non immerito
longum moerorem nobis diminuis. Gaudemus
quippe si gaudetis, tristamur si tristamini. Sic
sancta societas unum et idem sentiens manet: nec
nos soli dulcem affectum vestrum circa nos sentimus,
sentiunt et illi qui admirabile opus crucis a
vobis nostro nomini elaboratae non sine magna
oblectatione conspiciunt, in quo pignus amicitiae
aeternitatem sibi affectat.
EPISTOLA CXXVII. INCERTO.
Molimur, conamur, quod volumus agimus, quod
nolumus nequimus. Ecce Rai. atque G. quos missum
iri ad vos usque innuistis, alter solita valetudine
fatigatur, alter insolita quidem, sed cum taedio sui
finita imperium vestrum exsequi qui minime potuerunt.
Exsequetur autem R. quam proxime in melius
commutatus, cujus obsequis [ #al.,@# olim sequentis]
Hermannum comitem adfore jamdudum in animo
est. Et quia quanto silentio quantaque fide nostra
secreta commiserimus novistis, vices nostras nostrique
legati apud comitem Heribertum vos agere
rogamus: facturi quidquid prudentiori consilio decernetis.
Finitoque foro, uti audita, relata, inventa,
conferre nobiscum dignemini, obsecramus, vestro
per omnia usuri consilio sapienti.
EPISTOLA CXXVIII. AD ADELAIDEM MATREM REGNORUM.
Quibus angustiis domina quondam Hemma afficiatur,
quantoque prematur angore, testis est epistola
ipsius ad D. Q. V. M. H. E. jamdudum directa, cujus
exemplar vobis misimus, ut et quid actum sit
sciretis, et quam nihil sibi profuerit, et ut causam
doli, si tamen dolus est, investigetis. Certe clarissimam
dominam et matrem regnorum vos hactenus
fuisse manifestum est, nostris periculis, si qua
ingruerint, credidimus velle succurrere, nedum filiae
quondam dilectae, sive potestas erepta est sive non
est, filiae non subvenire, in moestitia est. Hortamur
tamen vos explorare apud Carolum, per valentes
legatos, utrum velit eam vobis reddere, aut creditam
commendare. Videtur quippe ideo illam sic obstinato
animo retinere, ne videatur sine causa cepisse.
EPISTOLA CXXIX. V. V. D. A. H. G. I. D. V. I. D.
Quamvis vos in propriis causis noverim satis
occupari, tamen commune periculum magis sollicitos
reddere debet. Scitis quas conventiones cum
Odone et Heriberto comitibus habuerimus, et cur
obsides donaverimus. Instant, et promissam amicitiam
requirunt. Itaque nuntiis eorum respondere
debeo de mea ac vestra voluntate III Non. Sept.
Mores, studia, dolos, fraudes eorum inter quos
habito, scitis. Redite ergo usque ad Bublionem, uti
vobiscum loqui possim de his quae mandare non possum.
Sunt enim res grandes, et ad vos multum pertinentes,
et quia civitatem sine forti periculo dimittere
non possum, si placet, manus comitis [Manac.
Comes] veniet vobis obviam, quae vos omni securitate
ad nos usque perducat. Valete, | null | cf7499e6-fbcf-4d54-9dcc-afb6454bcc5e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et quae vobis
cordi, velocius remandate.
EPISTOLA CXXX. RAINAUDO MONACHO.
Non existimes, dulcissime frater, vitio meo fieri
quod tandiu fratrum meorum praesentia careo. Postquam
a te digressus sum, crebris itineribus causam
patris mei Columbani pro viribus exsecutus sum.
Regnorum ambitio, dira et miseranda tempora fas
verterunt in nefas; nulli jure rependitur sua fides.
Ego tamen, cum sciam omnia ex Domini pendere
sententia, quae simul corda et regna filiorum hominum
permutat, exitum rerum patienter exspecto.
Idem quoque facere te et moneo et hortor. Unum
autem interim plurimum exposco, quod et sine
periculo ac detrimento tui fiat, et me tibi quam
maxime in amicitia constringat. Nosti quanto studio
librorum exemplaria undique conquiram, nosti quot
scriptores in urbibus aut in agris Italiae passim
habeantur. Age ergo, et te solo conscio ex tuis
sumptibus fac ut mihi scribantur M. Manilius de
astrologia, Victorinus de rhetorica, Demosthenes
ophtalmicus. Spondeo tibi, frater, et certum teneo,
quia obsequium hoc fidele et hanc laudabilem
obedientiam sub sancto silentio habeo, et quidquid
erogaveris cumulatum remittam, secundum tua
scripta, et quo tempore jusseris. Tantum significa
cui et tua munera et nostra porrigamus scripta,
frequentiusque nos tuis litteris laetifica. Nec sit metus
ad quorumlibet notitiam pervenire, quae sub
nostra deposueris fide.
EPISTOLA CXXXI.
Quod benevolentia vestra secundum dignitatem
vestri nominis assidue perfruimur, plurimum congaudemus,
cum nostri utilitate, tum vestri nonoris
provectione. Laetamur nunc praesentia nepotis Adalberonis
Verdunensium episcopi, qui vos, habita
ratione loci et temporis, cum copiis adfore pollicitus
est. Itaque ei non dissimilem, quantum ad affectionem
animi spectat, magnitudinem vestram urbi
Remorum exhibebitis XII Kal. Octob. Quod et monachum
latorem epistolae celabitis, et rem tuto silentio
tegetis, uti occultus ac improvisus ad nos possit
esse vester adventus.
EPISTOLA CXXXII.
Quantum consilii quantumque rationis provida in
mente versetis, cum aliis innotuerit, tum exitus
viarum Caroli manifestius prodiderunt. Sed si eum
a provincia vestra velut hostem propulsare nisi estis,
amicorum vestrorum, Hemmae reginae, et episcopi
Adalberonis meminisse debuistis, et si velit amicum
in regnum sublimare, nihilominus eorum oblivisci
non oportuit, simulque apud infidos maleficia beneficiis
non superari. Significate ergo si quid harum
rerum in melius per vos commutari possit, et cur
indictum colloquium pro pace inter reges neglectum
sit, et si saltem futura quies inter eos constat.
Interea si quidquam benevolentia promeruimus,
multum petimus, multumque oramus, ne militi
nostro We. pro Ber. praejudicium fiat. Est quippe
eis commune praedium in lite cum Ecclesia, vultque
B. sibi cedi in partem ex novi operis capella, quod
non possit jure haberi nisi ex aequo facta divisione.
Bene valete, ac nostrum codicem, si placet, per
fidum nuntium resignate.
EPISTOLA CXXXIII. Z. R. B. I.
Anxie quidem jamdudum vestra praesentia frustramur,
multa vestris consiliis disponenda reservamus.
Nostis quam paucorum fidei reipub. negotia sunt
committenda. Itaque optamus, monemus, oramus
omni affectu charitatis adfore vos Remis X Kal.
Octob. cum pro summis rationibus, quas vobis tantum
credere fas est, tum etiam pro habenda ordinatione
O. Silvanectensis episcopi designati.
EPISTOLA CXXXIV. AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
Bene quidem intellexistis de numero D. quomodo
se ipsum metiatur. Semel namque unus, unus est,
sed non idcirco omnis numerus seipsum metitur, ut
scripsisti, qui sibi aequus est. Nam cum semel IV
sint IV, non ideo IV metiuntur IV, sed potius duo: bis
enim bini IV sunt. Porro I littera quam sub figura X
adnotatam reperisti, X significat unitates, quae in
sex et IV distributae sequialteram efficiunt proportionem.
Idem quoque in VI et duobus perspici licet,
ubi unitas est differentia. Sphaeram tibi nullam misimus,
nec ad praesens ullam habemus, nec est res
parvi laboris tam occupatis in civilibus causis. Si
ergo te cura tantarum detinet rerum, volumen
Achilleidos Statii diligenter compositum nobis dirige,
ut sphaeram, quam gratis propter difficultatem
sui non poteritis habere, tuo munere valeas extorquere.
EPISTOLA CXXXV. AD ARCHIEPISCOPUM.
Sicut audita peregrinatio vestra moerorem nobis
intulit, ita permutatus rumor dilati itineris quasi
fructum laetitiae importavit. Anxiabamur quippe cum
vestri absentia, tum | null | 89f366e9-cca2-4610-91f6-4b21d242b18f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quod tantae personae meritis non
respondebant honores. Elaboramus ergo, et quod
brevitas temporis non habuit spatio temporis attribuimus;
ac munera juxta vires paramus. Vires dicimus,
quia nostis inter quos habitemus, quanta
perfidia quorumdam exagitemur, quia etiam obsidio
Laudunensis urbis praeterita pace sequestra intermissa
est, X Kal. Novemb. repetenda. Quamobrem
sicut monuimus, monemus, et pro solatio militum si
indiguerimus, et pro auxilio capti confratris nostri
A. utque B. et G. vestra exhortatione digniores se
repraesentent germanos, in tanto discrimine rerum.
EPISTOLA CXXXVI.
Ne graviter et iniquo animo feras justissimam correctionem
Domini, dulcissime frater. Divinitas quippe
non dignatur impios suo flagello, aeternis cruciatibus
reservans puniendos. Disce constantiam servare
in adversis. Et si Job et nostri ordinis antiquos sacerdotes
non vales imitari, saltem nostri temporis
laicum hominem, tibique affinem, exemplar habeto,
comitem Godefridum. Nos quidem tuae salutis immemores
non erimus, nec quidquam eorum quae pro
te fieri oporteat intentatum relinquemus. Noverit
ergo I. V. Q. omnia quae circa te sunt, ut legatum
nostrum Parisius in festo beati Dionysii certissimum
in omnibus reddere possit, ut si obsidio futura est,
et non est, alia atque alia refringantur consilia. Vale
feliciter, et hoc unum attende, ne te praecipitem
dederis, ut satius fuerit alio modo periisse, quam
per interitum tibi tuisque posteris aeternum opprobrium
reliquisse. Iterum vale, et a I. V. I. Q. Z. II.
Z. A. plurimum cave, ut a perfido et impostore.
EPISTOLA CXXXVII.
Absentia militum nostrorum res quam petistis
plenum non habuit effectum; est tamen in voto, et
in eorum reditu quod poterimus exsequemur. Sed
si perpetuam pacem rusticis Asineti optatis veniam
com. Cen. et ut ad nos usque quam proxime, ut et
in merita comparentur consilia, et vestra militaris
manus digna nobis conferat solatia, juxta quod per
eum significabimus. Haec tutis auribus committimus
propter hostium multiplices insidias.
EPISTOLA CXXXVIII.
Gratulamur meliori habitudine corporis instaurata
in vobis, simulque quod nostram scire voluistis.
Nos quidem Domino propitio et bene valemus,
et optima quaeque votis optamus, nec coeptam amicitiam
scienter violare molimur, nec acceptam a
nostris injuriam propulsare, sed a Kal. Janu. usque
ad initium Quadragesimae, in confinio nostrae Franciae,
Burgundiae ac Lothariensis regni occurrere vobis
parati sumus, sicut designabitis diem certum, et
locum suo nomine descriptum: ut pax et concordia
regnorum, et Ecclesiarum Domini, nostro vitio non
destituatur.
EPISTOLA CXXXIX.
Erudito homini, atque puram fidem, quae hodie
paucorum est, constanter tenenti, duo verba Christi,
et nostrum consilium aperiemus, et propositae
quaestioni satisfaciemus. Dicimus autem: #Reddite
quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo;@# et: #Sine mortuos sepelire mortuos suos.@#
His animadversis,
legitime injuncta ab episcopo honeste prosequimini.
Contra fas porro a quolibet prolata devitabitis.
Non inhoneste utantur suo tempore filii tenebrarum,
filii Belial: nos filii lucis, filii pacis, qui
spem in homine velut fenum arescente, non ponimus.
Cum patientia exspectemus illud Prophetae: #Vidi
impium superexaltatum et elevatum super cedros Libani;
transivi, et ecce non erat; quaesivi eum, et non
est inventus locus ejus.@#
EPISTOLA CXL.
Beneficiis liberatoris nostri grates persolvere dignas
non sufficimus: etiam membra nostra, quae
infernus absorbuisse in vobis visus est, ab ejus faucibus
erepta, victore Christo, laetamur. Verum quod
hujus temporis est monemus, uti nostro colloquio
perdiscatis quae appetenda, quae vitanda vobis sint,
priusquam nostri regni principum conventibus misceamini.
Simul etiam aut litteris aut fido nuntio
significate, utrum tuta videatur vobis ad praesens
profectio A. II. atque Ra. ad comitem Ottonem, et
quo conveniant.
EPISTOLA CXLI.
Diutius consultando nihil tutius in commune repertum
est, quam a colloquio vestri senioris ad praesens
abstinere, si fieri potest honeste. Si autem
non potestis majorum causarum summas attingere,
nihil nisi evidenter utile definire bonum est. Porro
omnium bonorum fide Ra. feria V vestrum legatum
Silvanectis praestolabitur, vel Carnotim profecturus
si laudabitis, et Compendiacum reversurus si sic
annuetis.
EPISTOLA CXLII. ADALBERO EPISCOPUS R. ET SCHOLARIS ABBAS, AD CONSTANTINUM SUUM | null | 7677462f-b510-4045-a2be-29b78d672190 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Congratulamur tibi, dulcissime frater, pervasore
atque hoste monasticae religionis, ad multorum salutem
humanis rebus exempto. Insta ergo, et si jam
Patrem tua ac fratrum dilectione dignum habes,
habeamus eum et nos praesentem tua opera proxime
in festo beati Remigii, ut affectus noster a Floriacensibus
te faciente paululum abalienatus, te faciente
sit plurimum reconciliatus. Quod si haec
omnia fieri minus possint, liceat nobis et tua tantum
perfrui praesentia, si quid unquam praestitimus quod
placuerit, et si dignaris praestare quod placere
possit.
EPISTOLA CXLIII.
Si eam, quam in maximis rebus benevolentiam
sine affectu contulistis, nunc in minimis causis praestatis,
non parvam laudem nec minimum fructum
sperare debetis. Laborastis quippe ut liberaremur
ab hoste, sed contempti estis modo, quia liberavit
nos Dominus de ore leonis. Solitam operam impendite,
ut imperio senioris ac dominae vestrae ille violentus
praedo saltem supellectilem nostram reddere
cogatur. Non aurum quaerimus, nec massas argenti,
sed quibus carere dedecus est. Dicimus autem aulaea,
tapetia, et iis similia, simulque petimus nostram
fidem non ex ejus fide perpendi qui nihil unquam
spopondit quod ratum fore decreverit.
EPISTOLA CXLIV.
Sicut epistola regii nominis, quam vobis misimus,
continet, monemus, rogamus, obsecramus, ut exsequi
curetis, cum pro vestra benevolentia circa nos,
tum propter pacem Ecclesiae Domini pace principum
proventuram, nisi forte desiderabili praesentia
vestra frustramur, apud fidos infidi ac suspecti habemur.
EPISTOLA CXLV. PARISIENSI EPISCOPO GERBERTUS.
Etsi omnis Ecclesia catholica una atque eadem
est, singulis tamen sacerdotibus modus quidam praescriptus
est, quo se extendere, ubi terminos debeant
collocare. Itaque in causa Rotberti abbatis, ob eam
quam servamus ac semper vobis servare volumus
fidem, haec tria consultando proponimus. Primum,
non esse nostri juris falcem in aliena messe ponere:
in quo multiplices rependimus grates etiam indebito
dignari nos honore. Secundum, sancti Dionysii coenobium
ejus esse reverentiae ac dignitatis, ut nullius
ibi magistratus debeat deponi aut imponi sine comprovincialium,
quorum interest, consensu ac favore
solemni. Tertium proponimus, si rem in dilatione
ponitis, vestrae mansuetudini suggerendum, quidquid
honestius et utilius cum religiosissimis et amplissimis
viris inveniemus.
EPISTOLA CXLVI.
Decimo Kal. Januar. a rege acceptam epistolam
fraternitati vestrae direximus per R. aequivocum patri,
in qua vester ac fratris mei adventus in urbe
Remorum expetebatur, V Kal. Januar. regiis legatis
obviam occursuri, qui ex condicto quidem venerunt,
sed vos non invenerunt. Porro exemplar prioris
epistolae nostrae nunc mittimus, postulantes datum
iri subitum responsum voluntatis propriae simul et
actionis.
EPISTOLA CXLVII. EMMA QUONDAM REGINA FRANCORUM.
Acerba sunt haec tempora, sacerdos Domini, quibus
sanctissima fides usquequaque rarescit. Sed mementote
illius quam semper promisistis, quamque a
vobis conservandam credere malim. Moveat vos mea
captivitas, praedonum manus. Apud scientem loquor,
ego illa Emma quondam Francorum regina, quae
tot millibus imperavi, nunc nec vernaculos comites
habeo, quibus saltim stipata conventus adeam tanti
ducis Henrici, nec desiderabili praesentia vestra
frui licet causa captandae salutis atque consilii.
Adsitis ergo nostrae causae differendae, non determinandae
usque ad mutua verba. De castro Q. G. R.
dicimus, nec patiamini fratrem vestrum dici proditorem,
quem hactenus probavimus in fide non ficta
permanentem. Interea, quoniam rerum nostrarum,
ut scitis, procurator nec rediit, nec quid ei obvenerit
audivimus, ne vacua manu redeatis. Diu exspectatam
pecuniam in loculis vestris referte, mercedem
ac gratiam ob merita beneficia relaturi cum ex hoc,
tum ex aliis saepenumero collatis.
EPISTOLA CXLVIII. AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
GERBERTUS scholaris abbas REMIGIO monacho Trevirensi.
Praegravat affectus tuus, amantissime frater, opus
Achilleidos, quod bene quidem incoepisti, sed defecisti
dum exemplar defecit. Itaque et nos beneficii
non immemores, difficillimi operis incoepimus sphaeram,
quae et torno jam sit expolita, et artificiose
equino corio obvoluta. Sed si nimia cura fatigaris
habendi simplici fuco interstinctam, circa Martias
Kal. eam exspecta, nisi forte cum horizonte ac diversorum
colorum pulchritudine insignitam praestoleris,
annuum perhorrescas laborem. Caeterum de
dato et accepto inter nostros clientes sic jure constitit,
ut nihil redderet qui nihil deberet.
EPISTOLA CXLIX.
Satis quidem moleste absentiam vestram ferimus,
sed majori cura premimur ob ignorantiam earum | null | 0b9ef8a9-f50a-4985-844e-195b36bc20d2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
rerum quae circa vos geruntur. Nam cujus affectuum
sumus participes, ejus certe progressus et exitus
viarum ignorare minime debemus. Festinate ergo et
litteris planum facere quid communium negotiorum
ac privatorum postmodum egeritis, agatis, mox
agere disponatis, simulque significate quid nos facere
velitis. In electione episcopi II Iduum Februar.
habenda, qua die et potius pridie vestra praestolabimur
responsa, et quid Ansel apud comites egerit,
et cur ejus nuntium adhuc minime viderimus, et
utrum regem ac comites prius convenire debeamus,
et si iter ad injunctum colloquium Calae differre
debeamus, et si eo venietis, et cujus favore haec et
his similia, plenissimam fidem ad vos habentibus plena
fide deponite.
EPISTOLA CL.
Gratuitae benevolentiae vestrae nullis respondemus
meritis. Quid enim contulimus aliquando dignum legatione
Roderici? Hoc solum superest ut intelligamus
quomodo dictum sit, ne cujuspiam regis vel
episcopi commoda vestris ac senioris vestri commodis
anteferamus. Non satis quippe patet utrum,
relictis omnibus quae possidemus, jubeatis sequi vos
ac vestra: an quodam genere loquendi spe consolatoria
tantum nos relevare velitis ab impetu saevientis
ortunae. Rex Hugo ac vicini episcopi, et qui
sedem Remorum ambiunt, plurima offerunt. Sed
nulla a nobis adhuc recepta sunt, nec sine vestro
consultu quidquam agere molimur. Ea gratia regem
adire distulimus, ne forte ab eo rapti vestra imperia
refugisse videremur, ob dulcissimum affectum chari
patris mei Adalberonis omnibus mortalibus anteponenda,
quae in vobis quodammodo intueri desiderabile
est. Caetera, quae in nobis mentis essent, et
quae fieri circa vos vellemus, Roderico diligenter
exsequenda commisimus.
EPISTOLA CLI GERBERTUS SALUTEM SIBI SCRIBENTI SUB NOMINE REVERENDI PATRIS ADALBERONIS VERDUNENSIS EPISCOPI.
Si de meo statu quaeris, bona sententia quicunque
familiaritatem praetendis, liceat respondere, tua
pace me positum in adversis, virum fortem sequi,
non consequi. Caeterum reipub. causas non significo,
quoniam quid scribam nescio. Specialia tamen
fratris morbo calculi laborantis plenius exsequerer,
si inventa a prioribus intueri liceret. Nunc particula
antidoti philoanthropos ac ejus scriptura contentus,
tuo vitio imputa si quod paratum est ad salutem,
non servando diaetam, verteris in perniciem. Nec
me auctore quae medicorum sunt tractare velis,
praesertim cum scientiam eorum tantum affectaverim,
officium semper fugerim.
EPISTOLA CLII. AD REMIGIUM.
REMIGIO fratri GERBERTUS.
Id momentum ac ea vis erat domini mei et patris
mei Adalberonis in causis pendentibus ex aeterno, ut
eo in rerum principia resoluto in primordiale chaos
putaretur mundus relabi. In tanta igitur perturbatione,
et, ut ita dicam, confusione, mortalium officiorum
immemor, quid optares, quid peteres, incautius
perspexisti. Num in ejus modi discrimine,
republica derelicta, demigrandum fuit ad philosophorum
commenta, interdum non necessaria? Taceo
de me, cui nullae mortes intendebantur: et quod
pater Adalbero me successorem sibi designaverat,
cum totius cleri, et omnium episcoporum, ac quorumdam
militum favore, et quod omnium rerum,
quae displicerent, me auctorem fuisse contenderent.
Nam amici, qui familiaritate beati patris Adalberonis
mecum usi fuerunt, mecumque laborabant, ob tornatile
lignum deserendi erant. Patere ergo patienter
moras necessitate impositas, ac meliora tempora
exspecta, quibus valeant resuscitari studia jampridem
in nobis emortua.
EPISTOLA CLIII. OTTONIS IMPERATORIS AD GERBERTUM.
G. Philosophorum peritissimo, atque tribus philosophiae
partibus laureato, OTTO quod sibi.
Amantissimae vestrae dilectionis omnibus venerandam
nobis adjungi volumus excellentiam, et tanti
patroni sempiternam nobiscum stabilitatem adoptamus,
quia vestrae doctrinae disciplinata proceritas
nostrae simplicitati semper fuit haud fastidiens auctoritas.
Attamen ut, omni ambage dimota, ad vos
nudae veritatis fruamur loquela, judicavimus, et firmum
disposuimus, ut vobis manifestet hoc nostrae
voluntatis epistola, quod in hac re summa nostrae
adoptionis et singularitas est petitionis, quatenus
nobis indoctis et male disciplinatis, vestra solers
providentia in scriptis, nec non et dictis, non praeter
solitum adhibeat studium correctionis, et in
republ. consilium summae fidelitatis [ #al.,@# felicitatis].
Hujus ergo nostrae voluntatis in non neganda insinuatione,
volumus vos Saxonicam rusticitatem
abhorrere, sed Graeciscam nostram subtilitatem ad
id studii magis vos provocare: quoniam si est qui
suscitet illam, apud nos invenietur Graecorum industriae
aliqua scintilla. Cujus rei gratia, huic nostro
igniculo vestrae scientiae flamma abundanter apposita,
humili prece deposcimus, ut Graecorum vivax
ingenium Deo adjutore suscitetis | null | 390be883-39c9-45e9-ada0-794754cb54de | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, et nos arithmeticae
librum edoceatis, ut pleniter ejus instructi documentis
aliquid priorum intelligamus subtilitatis. Quid
autem de hac re vobis agendum placeat, quidve
displiceat, vestra paternitas litteris nobis nuntiare
non differat. Valete. Versus nunquam composui, nec
in studio habui; dum in usu habuero, et in eis viguero
[ #al.,@# floruero], quot habet viros Gallia, tot
vobis mittam carmina.
EPISTOLA CLIV. GERBERTUS OTTONI CAESARI.
Domino et glorioso OTTONI Caesari semper Augusto
GERBERTUS, gratia Dei Remorum episcopus, quidquid
tanto imperatore dignum.
Supereminenti benevolentiae vestrae, qua in sempiternum
digni vestro judicamur obsequio, fortasse
votis, sed respondere non valemus meritis. Si quo
enim tenui scientiae igniculo accendimur, totum hoc
gloria vestra peperit, patris virtus aluit, avi magnificentia
comparavit. Quid ergo? Thesauris vestris
non inferimus proprios, sed resignamus acceptos,
quos partim assecutos, partim vos quamproxime
assecuturos indicio est, honesta et utilitas ac vestris
majestate digna petitio. Nisi enim firmum teneretis
ac fixum, vim numerorum vel in se omnium rerum
continere primordia, vel ex sese profundere, non
eorum plenam perfectamque notitiam tanto festinaretis
studio: et nisi moralis philosophiae gravitatem
amplecteremini, non ita verbis vestris custos omnium
virtutum impressa esset humilitas. Non tamen
animi sibi bene conscii tacita est subtilitas, cum
ejus, ut ita dicam, oratoriam facultatem et a se et a
Graecorum fonte profluentem oratorie docuistis. Ubi
nescio quid divinum exprimitur, cum homo genere
Graecus, imperio Romanus, quasi haereditario jure
thesauros sibi Graecae ac Romanae repetit sapientiae.
Paremus ergo, Caesar, imperialibus edictis, tum in
hoc, tum in omnibus quaecunque divina majestas
vestra decreverit. Non enim deesse possumus obsequio,
qui nihil inter humanas res dulcius aspicimus
vestro imperio.
EPISTOLA CLV. OTTONIS AD GERBERTUM.
OTTO Augustus imperator reverentissimo papae
GERBERTO.
Quia divinitate propitia non solum sanguinis linea,
verum etiam inter cunctos mortales quadam sui generis
eminentia connectimur affectu, qualitate circa
Domini cultum non dispares esse debemus. Ideoque
nostro animo vestrum metuentes ingenium, hunc
abbatem Petrum vestro commendamus apostolatui,
ut quae honesta et utilia circa suum monasterium
fore agenda, et a se et a nostro legato cognoveritis,
cum omni diligentia exsequi studeatis: ut dum martyrum
memorias in commune honoramus, eorum
beneficia in commune sentiamus. Valete.
EPISTOLA CLVI. OTTONIS IMPERATORIS AD R. COMITEM.
OTTO gratia Domini imperator Augustus R. comiti
salutem.
Diversa regni negotia interdum cogunt nos incidere
diversa imperia. Hinc est, quod abbatiam sancti
Vincentii Capuae sitam ob quarumdam rerum necessitudines
nuper Joanni monacho donavimus, Rothfrido
abbate nec adjudicato, nec deposito. Proinde
respectu misericordiae eidem abbati Rothfrido concedimus
cellam sanctae Mariae, cum omnibus ad se
pertinentibus, in Marsi comitatu, in eo loco qui dicitur
Apininici, cum reliquis rebus sancti Vincentii in
eodem comitatu positis. Cellam quoque sanctae Mariae
in partibus Beneventi, ubi dicitur Sanus locus,
cum omnibus sancti Vincentii rebus in terra Beneventana
sitis. Unde tibi et Beneventano principi
praecipimus, ut, sicut res vobis vicinae sunt, ita ob
nostram fidelitatem Rothfridum abbatem ejus res
tenere juvetis sine ulla contradictione.
EPISTOLA CLVII. OTTONIS AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae ADELAIDI imp. semper Augustae OTTO
gratia Domini imperator Augustus.
Quia secundum vota et desideria vestra divinitas
nobis jura imperii contulit felici successu, divinitatem
quidem adoramus, vobis vero grates rependimus.
Scimus enim et intelligimus maternum affectum,
et studia pietatis, quibus rebus obsequio vestro
deesse non possumus. Proinde quia, dum promovemur,
vester honor attollitur, rempubl. per vos
promoveri, ac promotam feliciter in suo statu regi
multum oramus et optamus. Valete.
EPISTOLA CLVIII. OTTONIS AD GERBERTUM.
Reverentissimo papae GERBERTO OTTO gratia Dei
imperator Augustus.
Quia temporis difficultate astrictus vestris votis
satisfacere nequeo, vehementi moerore afficior.
Moveor enim pietatis affectu circa vos, sed naturae
necessitas suo jure omnia constringens, qualitates
Italici aeris qualitatibus mei corporis quadam sui
generis contrarietate opponit. Mutamur ergo solum
corpore, vobiscum mansuri mente, vestroque solatio
atque subsidio primores Italiae relinquimus. Hugonem
Tuscum vobis per omnia fidum, S. comitem
Spoletinis et Camerinis praefectum, cui octo comitatus,
qui sub lite sunt, vestrum ob amorem contulimus,
nostrumque legatum eis ad praesens praefecimus,
ut populi rectorem habeant, et | null | 50016bfc-15be-4ed8-b787-22490d62df9a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vobis ejus opera
debita servitia adhibeant.
EPISTOLA CLIX. GERBERTI AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae et gloriosae ADELAIDI reginae semper Augustae
GERBERTUS gratia Domini Remorum episcopus,
et omnibus suis confratribus et coepiscopis Remorum
dioeceseos, bene valere in Christo.
Epistola vestri nominis laeta principia pertulit,
monita salubria habuit, sed tristi fine conclusa est.
Suavem quippe animi vestri affectum circa me ostendit,
ad propriam sedem reditum maturare admonuit.
Sed quid sibi voluit tam acerba conclusio? Ita
enim se habet: Cognoscite quia si modo hujusce
monita parvi penderitis, utemur nostrorum et rebus
et consiliis absque crimine vestri. Me urbi Remorum
praesidente, quando non licuit, licet, vel licebit
vestris uti consiliis, et rebus mihi commissis? An
melius licuit Arnulfo eam obtinente? Sed ille eam
vobis dolo et fraude abstulit, ego contra multorum
dolos et fraudes vobis eam multis vigiliis multoque
labore conservavi. Mirum nimis est vestrorum hostium
vos non sentire insidias. Qui enim Arnulfum
ad vestri regni confusionem suae sedi restituere quaerunt,
non sibi hoc tutum fore putant, nisi me prius
qualibet occasione perdant. Quod multum verisimile
esse duplici capimus argumento, quia me Remis nuper
posito eum absolvere decrevistis: et quia Leo
Romanus abbas ut absolvatur obtinuit, ob confirmandum
senioris mei regis Roberti novum conjugium,
ut mihi a Remensibus per litteras significatum
est. Accedit ad hoc discrimen fides a praesentibus
corte Calmiciaca a Gibuino Gibuini nepote pervasa.
Infinitus, credo, erat villarum numerus, nec
ad possidendum sufficere poterant Remenses, nisi
ad colonias obtinendas invitarentur Catalaunenses.
Quid ergo? si Arnulfus absolvendus est, vel si Guibinus,
vel alius quilibet in sede mea intronizandus
est, reditum meum sine capitis mei periculo intelligere
non est. Quod ita esse, sed vos minus animadvertere,
dubitare non debeo. Novi enim studia vestra
omnibus mortalibus praedicanda, novi animi
vestri dulcissimos affectus circa me. Quibus si respondere
nequeo meritis, respondebo votis. Quocirca
ut mea vobis minus ingeram, deque me omnino
taceam, quem divina gratia a periculorum immensitate
liberat, et in quantum ad me solum attinet, in
omni felicitate disponit et conservat, per terribile
nomen omnipotentis Dei oro et deprecor, ut Remensi
Ecclesiae desolatae et attritae, si quolibet modo valetis,
subveniatis. Quae quoniam regni Francorum caput
est, si deperierit, ut membra sequantur necesse est.
At quomodo non deperit, quae sub nomine duorum
quasi inter malleum et incudem, disposita, dum
eorum neutrum rectorem approbat, velut inter
undas maris sine remige fluctuat? Quid porro fieri
putatis, si tertius sine judicio Ecclesiae ad numerum
accesserit? Neque vero haec loquor, tanquam
augur aut divinus. Memini etiam meos conspirasse
non solum milites, sed et clericos, ut nemo mecum
comederet, nemo sacris interesset. Taceo de
vilitate et contemptu, nihil dico de gravissimis
injuriis saepe mihi a pluribus illatis. Ad haec ut redeam
provocatis, et ut graviora patiar, minas superaddit
epistola. Quid est? o divina majestas! adeone
me infatuatum, vel a te abalienatum putant, ut vel
gladios imminentes non videam, vel Ecclesiam tuam
schismate confundam? Ego vero improborum versutias
acute conspicio, et contra omnia schismata unitatem
Ecclesiae, si sic decretum est, morte mea
defendo. Peto ergo, o domina mea semper Augusta,
item a fratribus meis coepiscopis, qui pro causa
traditoris Arnulphi, sive juste sive injuste sub anathemate
positi sunt, ut me judicium Ecclesiae exspectantem
patienter ferant. Neque enim Ecclesiam,
quam episcoporum judicio regendam accepi, sine
episcoporum judicio relinquere volo. Nec rursus
contra episcoporum judicium, ubi major auctoritas
adsit, eam quasi per vim retinere dispono. Quae
judicia dum exspecto, exsilium, quod a multis felix
putatur, non sine multo dolore tolero.
EPISTOLA CLX.
Occurrit mihi senioris mei regis Rotberti clara
facies, laetus aspectus, visitata colloquia, sermones
vestri sapientia et gravitate pleni, tum principum
et episcoporum grata affabilitas, quae mihi dum
eripitur, ipsa quodammodo vita onerosa est. Sola
mihi solatio est clari Caesaris Othonis pietas, benivolentia,
liberalitas, qui tanto amore vos vestraque
diligit, ut dies noctesque mecum sermonem conferat,
ubi et quando vos familiariter videre possit:
coaevum sibi et studiis consimilem seniorem meum
regem Rotbertum alloqui et complexari. Si ergo
Romanum iter, quod | null | 110b95cf-9f55-4914-beaa-ddfd3018061d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
causa plurimum synodi me
detinet, hoc tempore dilatum fuerit, circa Novembr.
Kal. me exspectabitis, et harum rerum interpretem
fidissimum, et per omnia vobis obedientem.
EPISTOLA CLXI. AD CONSTANTINUM SCHOLASTICUM.
Vis amicitiae pene impossibilia redigit ad possibilia,
etc. #Exstat supra, libello De numerorum divisione
praefixa.@#
EPISTOLA PRIMA. AD OTHONEM CAESAREM.
Domino suo OTHONI Caesari semper Augusto, GERBERTUS
quondam liber. Dum regnorum publica perpendo
negotia, serenissimi domini mei aures propriis
occupare expavesco. Loquatur Dominus meus servo
suo propriis epistolis solito more, ut ejus servitutis
fiat exhibitio, tollatur ambiguitas epistolarum, quae Caesaris
nostri gravitatem saepe nobis compertam agentibus,
cognitam non repraesentant. Denique signum
erit nobis vos velle, aut nolle, sententia prolata bene
aut non bene. Quantum enim in nobis est, quod possibile
est esse, consequens est nos perficere, si vestrum
cognoverimus velle. O! dicat dominus Gerebertus
episcopus sententiam nostrae innocentiae super Brovingo
et Isimbardo: dicant Litefredus et Gerardus,
cur eorum beneficium perceperit Rodulfus. Non dicatur
majestatis reus, cui pro Caesare stare semper
fuit gloria, contra Caesarem ignominia.
EPISTOLA II. AD EUMDEM CAESAREM.
Serenissimis auribus domini mei mallem referre
laeta quam tristia. Sed cum videam monachos meos
attenuari fame, premi nuditate, tacere quomodo
potero? Tolerabile quidem hoc malum, si non etiam
simul melior spes foret ablata. Nescio quibus codicibus,
quos libellos vocant, totum sanctuarium Domini
venundatum est. Collecta pecunia nusquam
reperitur, apothecae et horrea exhausta sunt, sed in
marsupiis nihil est. Quid ergo peccator hic facio? si
cum gratia domini mei fieri posset, satius esset me
solum apud Gallos egere, quam cum tot egentibus
mendicare apud Italos. Rainerius Francigena nobis
intimus, vestrique honoris cupidus, de statu imperii
vestri meae fidei multa commisit vobis referenda,
non autem legato credenda, sed nec chartis inserenda,
nisi vestro consultu.
EPISTOLA III. AD GEREBERTUM EPISCOPUM TERDONENSEM.
O nostri spes consilii, praesentis mali statum stultum
est dissimulare, loqui invidiosum, ne odio personarum
agi videamur. Si licet abbati quibuscunque
personis tradere immobilia monasterii libellario nomine,
mobilia obtentu eleemosynae, nec relinquere
si qua forte residua sunt, eorum haeredem fieri monachum,
specialiter quo spectat novi abbatis ordinatio?
Petroaldi dicuntur fuisse omnia, abbatis nulla:
et ita esse constat, quoniam nihil nobis relictum
est praeter tecta et communem usum simplicium elementorum.
Epistola domini mei jubet Petroaldum
coli, tenere quod tenuit: duplicatur pondus parentibus
positis in eadem trutina. Vires negotii perpendite,
considerate quid amiserim, quid secutus sim,
praeter gratiam domini mei; suscipite onus amici
consilio et auxilio, et quid sit faciendum rescribite.
EPISTOLA IV. AD BOSONEM.
GERBERTUS BOSONI in Christo salutem.
Recedant multa verba, et sequamur facta. Sanctuarium
domini mei nec pecunia nec amicitia vobis
damus, nec, si datum est ab aliquo, consentimus.
Fenum quod vestri tulerunt beato Columbano restituite,
si experiri non vultis quid possimus cum gratia
domini nostri Caesaris, amicorum consilio et
auxilio; his conditionibus leges amicitiae non refutamus.
EPISTOLA V. AD PETRUM EPISCOPUM PAPIENSEM.
Quod abbatiam sancti Columbani habere videmur,
Italorum nulli gratias agimus. Si ante Dominum nostrum
a vobis laudati sumus, non indebitas vobis
reddidimus laudes. Mutua exposcitis colloquia, et a
rapinis nostrae Ecclesiae non cessatis. Nostra velut
propria militibus dividitis, qui diversa in integrum
revocare debuistis. Rapite, praedamini, vires Italiae
contra nos concutite. Opportunum tempus nacti
estis. Dominus noster bellorum certamine occupatur,
nos nec manus paratas eum juvare detinebimus, nec
quod ejus officii est temere usurpabimus. Si pace
uti poterimus, servitio nostri Caesaris operam dabimus,
cum praesentes tum absentes. Sin, ejus tantum
praesentia nostram solabitur inopiam, et quoniam (ut
ait poeta) nusquam tuta fides, et quia finguntur nec
visa, nec audita, voluntatem nostram vobis non nisi
scriptis aperimus, nec vestram aliter recipiemus.
EPISTOLA VI. AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae suae ADELAIDI semper Augustae, GERBERTUS.
De beneficiis et libellariis, ex parte, nostrum
velle ex voto domini nostri Caesaris exsecuti sumus.
Recordetur domina mea quod innuerit servo suo se
oraturam pro pluribus, aliter quam fieri possit. Ex
quo a vobis discessimus, nec Grifonem | null | 9db534b1-cf06-44fd-a3f5-7d9530b87200 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, nec ejus
nuntium vidimus. Terram, quam nostris fidelibus
fieri concessimus, cras quomodo auferemus? At si
omnia quae omnes jubent fiunt, quid hic facimus?
et si totum damus, quid tenebimus? Griphoni ubi
possimus beneficium nullum concedimus.
EPISTOLA VII. AD AIRARDUM.
GERBERTUS quondam scholasticus AIRARDO suo
salutem.
Petitionibus tuis annuimus, nostra ut exsequaris
negotia, velut propria monemus. Plinius emendetur,
Eugraphius recipiatur: qui Orbacis et apud
sanctum Basolum sunt, prescribantur. Fac quod
oramus, ut faciamus quod oras.
EPISTOLA VIII. AD ADALBERONEM REMORUM ARCHIEPISCOPUM.
Mantuae quid egerim super negotiis vestris, praesens
melius explicabo verbis, quam absens scriptis.
Claves librorum quas mitterem ignoravi, propter
communem usum similium serarum. Historiam Julii
Caesaris a domino Azone abbate Dervensi ad rescribendum
nobis acquirite, ut vos, penes quos nos habemus,
habeatis, et quod reperimus speretis, id est
octo volumina Boetii de astrologia, praeclarissima
quoque figurarum geometriae, aliaque non minus
admiranda. Fortunam nostram sola vestra conturbat
absentia noctesque diesque.
EPISTOLA IX. AD GISILBERTUM ABBATEM.
Si bene valetis gaudemus. Indigentiam vestram
putamus nostram: quam patimur, ut relevetis rogamus.
De morbis ac remediis oculorum Demosthenes
philosophus librum edidit, qui inscribitur #Ophthalmicus;@#
ejus principium si habetis, habemus,
simulque finem Ciceronis pro rege Dejotaro. Valete.
EPISTOLA X. AD CAESAREM.
Principiani monasterii duo fratres, velut exsules
et peregrini, a nobis recepti sunt, qui desolationem
sui loci a Laudensi episcopo, neophitoque abbate
factam, molestissime ferunt, simulque referunt
se alicui Ecclesiae minime subjacere debere.
Erit ergo vestrae prudentiae ac pietatis, ut nec Laudensis
Ecclesia debito privetur honore odio pastoris,
nec monasterium subjaceat tyrannidi devastatoris.
EPISTOLA XI. IDEM AD EUMDEM.
Quid ora caudaeque vulpium blandiuntur hic domino
meo? Aut exeant de palatio, aut suos repraesentent
satellites qui edicta Caesaris contemnunt, qui
legatos ejus interficere moliuntur, qui ipsum asino
coaequant. Taceo de me, quem novo locutionis genere
equum emissarium susurrant, uxorem et filios
habentem, propter partem familiae meae de Francia
recollectam. Victis abest pudor. O tempora! o mores!
ubinam gentium vivo! Si patriam sequor, sanctissimam
fidem relinquo; si non sequor, exsulo.
Sed potius licet cum fide in palatio exsulare quam
sine fide in Latio regnare.
EPISTOLA XII. AD HUGONEM SCHOLASTICUM.
HUGONI SUO GERBERTUS quondam scholasticus.
Secundum amplitudinem mei animi amplissimis
honoribus ditavit me dominus meus. Nam quae pars
Italiae possessiones beati Columbani non continet?
Hoc quidem ita ex largitate et benevolentia nostri Caesaris,
fortuna vero aliter instituit. Secundum amplitudinem
quippe amici mei amplissimis me oneravit
hostibus. Nam quae pars Italiae meos non habet
hostes? Vires meae impares sunt viribus Italiae. Conditio
pacis haec est, si spoliatus servio ferire desinent,
vestitum districtis persequentur gladiis; ubi
gladio ferire nequibunt, jaculis verborum appetent.
Contemnetur imperialis majestas, cum in me, tum
in seipsa in divisione sanctuarii Domini secundum
libellarias leges facta: quia consentire nolo, perfidus,
crudelis, tyrannus cognominor. Ipse Caesar
omnium hominum excellentissimus, a furciferis asino
coaequatur. O amicorum fidissime! ne deseras amicum
consilio et auxilio. Recordare quod te oraverim
me malle esse militem in Caesarianis castris quam
regem in extraneis.
EPISTOLA XIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Vestram felicitatem, gloriam existimamus esse
nostram. Incommoditatem si quam sustinetis, simul
patimur. Domini nostri Caesaris magnanimitatem,
intentionem, appetitum bonorum virorum supereminentem
cognovistis. Proinde si deliberatis an scholasticos
in Italiam ad nos usque dirigatis, consilium
nostrum in aperto est; quod laudabitis laudabimus,
quod feretis feremus.
EPISTOLA XIV. D PAPAM JOANNEM.
Beatissimo papae JOANNI GERBERTUS solo nomine
officii Bobiensis coenobii abbas. Quo me vertam?
proh pudor! Sedem apostolicam si appello, irrideor,
nec ad vos propter hostes est veniendi facultas, nec
de Italia egrediendi libera potestas. Morari difficile,
quando nec in monasterio nec extra quidquam nobis
relictum est, praeter virgam pastoralem et apostolicam
benedictionem. Dominam Imizam, quia vos
diligit, diligimus. Per eam nobis et nuntiis et epistolis
significabitis quidquid nos facere voletis:
simulque nos per eam vobis quidquid de statu et
molimine regnorum cognoverimus vestra interesse.
Valete.
EPISTOLA XV. AD PETROALDUM MONACHUM.
Magnam intelligentiam | null | d338ad1a-1b4c-4504-985e-5c45cc8a2a90 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tuam, frater, ne turbent
fluitantia. Qui te quondam florentem Dominum clamabant
et patrem, nunc conservum habere dedignantur
et parem. Sors omnia versat. In dandis et
accipiendis, ut monachum decet et nosti, nostra
licentia utere. Ne negligas quod condiximus, ut tui
memoriam frequentiorem habeamus.
EPISTOLA XVI. AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Occidit, occidit, mi Pater, status Ecclesiarum
Domini. Respub. periit, sanctuarium Domini pervaditur,
populus praeda fit hostium. Consule, Pater,
quo me convertam. Milites quidem mei arma sumere,
castra munire parati. Sed quae spes sine rectore
patriae, cum fidem, mores, animos, quorumdam
Italorum pernoscamus? Cessimus ergo fortunae,
studiaque nostra tempore intermissa, animo retenta
repetimus, quibus si placet magistrum quondam
nostrum Raimundum interesse cupimus, interim
dum Kal. Decembribus Romam iter intendamus.
EPISTOLA XVII. AD EUMDEM.
Pater meus Adalbero Remorum archiepiscopus
vos bene valere cupit, et quia vestram praesentiam
non adiit, conturbatio regnorum fecit, specialisque
contra suam Ecclesiam commotio Heriberti Tricassini,
et Ottonis comitis filii Tedbaldi. Qui status
regnorum penes vos sit scire cupit, et an Hugo,
quem vestra lingua abbacomitem dicitis, uxorem
duxerit. Quae sua sunt nostra putate, et ne vestra
gratis appetat, quid sui vobis placeat significate.
Hoc signo, sagum lineum operosum vobis mittit,
sicut olim per vestrum Airardum alterum miserat,
sed planum. De multiplicatione et divisione numerorum
libellum a Joseph Hispano editum abbas
Guarnerius penes vos reliquit, ejus exemplar in
commune rogamus. Si limina beatorum Remigii et
Dionysii datur vobis copia videndi, nuntio praemisso
vestris alloquiis poterimus condelectari.
EPISTOLA XVIII. AD FRATRES BOBIENSES.
Scriptura sancta dicit: #Qui ficte Dominum quaerunt,
nunquam invenire mereantur.@# Qui regulam
sancti Benedicti professi estis, et pastorem deserendo
abjecistis, colla tyrannis sponte subdidistis.
Non de omnibus dico tyrannis vestris ducibus. Ante
tribunal Christi quomodo apparere vultis? Haec quidem
non causa retinendi honoris scribo, sed loquenda
loquens, cura pastorali animam meam crimine
libero, non audientes implico. Apostolica privilegia
revolvite, anathemata quae mihi ostenditis
ad memoriam reducite, insuper intelligite quod sacri
canones dicunt: #Qui excommunicatis quolibet
modo se junxerit, excommunicatus sit.@# Videte in
quanto periculo res vestrae sitae sint. Supernus judex
faciat vos sua praecepta cognoscere, et ea opere implere.
EPISTOLA XIX. AD RAINAUDAM MONACHUM.
Recte quidem, frater, conquereris super abbatis
tui privatione. Oves in convallibus ante ora luporum
absque pastore, monachi in monasterio absque
abbate. Secundum scire tuum et posse, bene te velle
et facere adhortor, et moneo. Unius anni tria diversa
imperia super te docent quae vides, fallacia et inconstantia.
Futuram desolationem, non tantum parietum
quantum animarum ingemisce, et de Domini
misericordia noli desperare.
EPISTOLA XX. AD ADELAIDEM IMPERATRICEM.
Multa quidem peccata mea ante Deum, sed contra
dominam meam, qui ut a servitio repellat, fidem
promissam nunquam violavi, commissa non prodidi,
pietatem sine avaritia exercere me putavi. Si erravi
circa voluntatem vestram quid modicum, fecit hoc
improvidentia, non deliberatio: sintque vobis satis
continuatae jam in poenitentia Quadragesimae,
quod certe sic confido esse. Praevaluit ad tempus
quorumdam nobilium pauperum caeca cupiditas,
nunc praevaleat vestra, quae semper fuit, circa justitiam
pietas. Favet ad hoc divinitas, regna vobis
concilians, et reges potentes vestro imperio subdens.
Mea sententia haec est. Quam fidem filio dominae
meae A. servavi, eam matri servabo. Si nequeo praesens,
saltem absens bene loquendo, bene optando,
bene orando.
EPISTOLA XXI. AD ECEMANNUM PALATINUM MONACHUM.
Benevolentiam tuam circa me sentiens, mi frater,
tanti hominis gratulor amicitiae. Eum vere te constantem
in fide cum in me tum in his qui se tibi
crediderunt, liquido deprehensum *. Neque enim
domus admirabilis feminae te aliter charum haberet.
Suscipies igitur onus amici, bona verba suggeres,
epistolas meas benigne interpretaberis, mea negotia
tua putabis.
EPISTOLA XXII. AD DOMINAM IMISAM.
Felicem me judico tantae feminae agnitione et
amicitia, cujus fidem firmam, constantiam longaevam
admirari non sufficiunt Galli mei. Et quamvis vestra
prudentia non egeat admonitione, tamen quia vos
collaborantes et condolentes nostro infortunio sentimus,
dominum papam conveniri nuntiis et epistolis | null | 894f9853-b146-48b2-8dd0-f6fd42761b18 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vestris volumus, ac nostris: et si quos et specialiter
et in communi habemus fautores et adjutores, ut
qui simul tristamur propitia divinitate gaudeamus.
Dominam meam Theophaniam imperatricem nomine
meo convenite. Reges Francorum filio suo favere
dicite, nihilque eos aliud conari, nisi tyrannidem
Henrici regem se facere volentis sub nomine advocationis
velle destruere.
EPISTOLA XXIII. AD DOMINUM JOANNEM PAPAM.
Graviter et iniquo animo fero pervadi, diripi
sanctuarium Domini creditum mihi a sancta Romana
et apostolica Ecclesia. Porro, quid deinceps
stabilietur, si id dissolvitur quod actum est consensu
principis, episcoporum electione, cleri et populi voluntate,
postremo omnium hominum excellentissimi
papae consecratione? si praecepta violantur, privilegia
contemnuntur, divinae et humanae leges sustolluntur?
Qua spe vos adeundi periculum faciam, ne
dedignemini sacris apicibus significare. Alioquin ne
miremini si his castris me applico, ubi maxima
portio legis humanae, nulla divinae: humanitas quippe
prima in activis, divinitas secunda in speculativis.
Fiet hoc mea pusillanimitate, vestra cessante magnanimitate.
EPISTOLA XXIV. AD LUPITUM BARCHINONENSEM.
Licet apud te nulla mea sint merita, nobilitas
tamen ac affabilitas tua me adducit in te confidere,
de te praesumere. Itaque librum de astrologia
translatum a te, mihi petenti dirige, et si
quid mei voles in recompensationem indubitate reposce.
EPISTOLA XXV. AD BONI FILIAM GERUNDENSEM EPISCOPUM.
Multa quidem auctoritas vestri nominis me
movet, cum ad videndum et alloquendum
tum etiam ad obtemperandum: et hoc diu
negatum distulit negata libertas ea cum dolore
concessa. Domino meo Ottone Caesare jam non
superstite, fas et amicis loqui, et eorum imperiis
obsequi. Si qua nobis significare voletis, usque ad
Kalendas Novembris Remis, VIII Kal. Januar.
Romae erimus, si pace uti poterimus. De multiplicatione
et divisione numerorum Joseph sapiens
sententias quasdam edidit, eas Pater meus Adalbero
Remorum archiepiscopus vestro studio habere
cupit.
EPISTOLA XXVI. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 1.
EPISTOLA XXVII. AD VILLEGISUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ibid., epist.@# 2.
EPISTOLA XXVIII. EX PERSONA HIERUSALEM DEVASTATAE UNIVERSALI ECCLESIAE.
Ea quae est Hierosolymis, universali Ecclesiae
sceptris regnorum imperanti. Cum bene vigeas immaculata
sponsa Domini, cujus membrum esse me
fateor, spes mihi maxima per te caput attollendi jam
pene attritum. An quidquam diffiderem de te, rerum
domina, si me recognoscis tuam? Quisquam ne tuorum
famosam cladem illatam mihi putare debebit
ad se minime pertinere, utque rerum infima abhorrere?
Et quamvis nunc dejecta, tamen habuit me
orbis terrarum optimam sui partem. Penes me prophetarum
oracula, patriarcharum insignia. Hinc
clara lumina mundi apostoli prodierunt, hinc Christi
fidem reperit orbis terrarum, apud me Redemptorem
suum invenit. Etenim quamvis ubique sit divinitate,
tamen hic humanitate natus, passus, sepultus, hinc
ad coelos elatus. Sed cum propheta dixerit: #Erit
sepulcrum ejus gloriosum,@# paganis loca sancta subvertentibus,
tentat diabolus reddere inglorium. Enitere
ergo, miles Christi, esto signifer et compugnator,
et quod armis nequis, consilii et opum auxilio
subveni. Quid est quod das, aut cui das? nempe ex
multo modicum, et ei qui omne quod habet gratis
dedit, nec tam ingratis recepit, et hic eum multiplicat,
et in futuro remunerat. Per me benedicit
tibi, ut largiendo crescat et peccata relaxet, ut secum
regnando vivas.
EPISTOLA XXIX. AD WALONEM EJUSQUE PERTINACES EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 3.
EPISTOLA XXX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 4.
EPISTOLA XXXI. CONTROVERSIA DIEDERICI EPISCOPI METENSIS CONTRA CAROLUM.
DIEDERICUS, servus servorum Domini, imperatorum
amator, prolisque tutissimus tutor, CAROLO sanguine
nepoti, sed fidei impudentissimo violatori.
Fidem a nemine unquam bonorum violatam, ut
nosti, praesente venerando Notegario episcopo, teque
licet non nobilioribus, tamen veritate excellentioribus
praesentibus; ante beati Joannis aram, in
sacra verba datam, levissime transfuga, nec in hanc
nec in illam partem fidem habens, caecus te amor
regnandi debilitatum negligere coegit. Et quid mirum
si in nepotem pestem tui sordidissimi cordis
evomis, | null | fedd67e1-b0b9-48e9-93c3-dd233b0827b0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui cruenta manu et ad omne scelus semper
promptissima cum latronum grege et furum manipulo,
dum fratri tuo nobili Francorum regi Laudunum
civitatem suam, inquam suam, nunquam utique
tuam, dolo malo subriperes, eumque regno fraudares,
et imperatoriam sororem, regnique sui consortem
infamares, tuisque mendaciis commaculares?
Nihil unquam pensi habuistis, dilatate, incrassate,
impinguate, qui non secutus patrum tuorum vestigia,
dereliquisti Dominum factorem tuum. Recordare
os tuum impudens quoties digito compescuerim,
dum turpia in Remensem archiepiscopum, turpiora
in reginam dementiendo serpentino sibilo effudisti.
Quid in Laudunensem episcopum feceris ipse nosti
melius, brevi tu Lothariensium regni angulo latitans,
vanissimoque supercilio te toti praeesse jactitans.
Quid neptis utriusque nostrum femina, te te viro
melior, cum nobilis indolis filio: quid apostolorum
vicarii Ecclesiae sanctae ovilis pastores, quos tu canino
dente noctu et interdiu rodere conaris: quid
alii praeterea principes, qui nihil tuo juri debent,
ejusdem habeant Dominoque auctore possideant reminiscere:
et ita tandem inania excutiens somnia,
frontemque falsissimo poculo debriatam expurgans,
poteris metiri nil esse quod agis ad nil divino nutu
deveniendum quod moliris. Quorum ergo haud pro
merito ascriptus numero, ligandi solvendique donatus
honore, mihi indigno pastorali virga commissam
defensurus Ecclesiam: Ecclesiam dico, non aliam
quam summi pastoris sanguine redemptam, quam
tu, divinum jus contemnens, cum tuis complicibus
lacerare atque dilaniare pro posse tuo contendis:
horribilem spernens illam Dominicam vocem, qua
tonatur: #Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei,@#
et aliam qua eodem modo dicitur: #Qui vos spernit,
me spernit.@# Tua hactenus vulnera curare studens,
infudi oleum et vinum, idem mitia secreto per familiares
nostros asperis publice miscens. Abhinc nisi
resipiscas Spiritus sancti gladio, qui mihi commissus
est, cum tibi computribilibus membris rescindam,
atque igni tradam inexstinguibili: ut sicut fides tua,
si non contemneres, esset cum superis, ita contemnenti
sit perpetuo cum inferis. Quando jam
confirmatis vectibus et coelestis Hierusalem clausis
portis a Virginis filio ipsius civitatis sponso dicetur
reprobis: #Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum,
qui praeparatus est diabolo et angelis ejus,@# sicut scriptum
est: #Vae qui praedaris! nonne et ipse praedaberis?@#
Cave ne in ea praeda inveniaris in qua qui
invenitur ab aeterna haereditate extorris redditur.
Infatuet Dominus consilium Achitophel.
EPISTOLA XXXII. GERBERTUS EX PERSONA CAROLI.
CAROLUS sola Dei gratia si quid est, DIEDERICO
hypocritarum ideae, imperatorum infidissimo, prolisque
parricidae ac in commune hosti reip.
Gravitatis siquidem meae fuerat, maledicta tua taciturnitate
premere, nec pensi habere quod petulantia
magis tyranni, quam judicium protulit sacerdotis.
Sed ne silentium tuis conjuratis videatur facere confessionem,
summam tuorum scelerum paucis attingam,
et de maximis minima referam. Consilii quoque
mei nonnulla praetermittam, ut qui velut inanis
uter spiritu intumuisti, meo ut tu desipis incrassati,
impinguati, dilatati, pressus pondere detumescas.
Cur domnam ducem Beatricem cum filio regnique
primatibus a nobis praetendis delusam? Te miser
non sentis, nec quemquam pene fore tuae conjurationis
participem. Non solus, nec in angulo fidem
integerrimam filio nostri Caesaris astruo, ut tu nocturno
mero eructas. Adsunt mecum Galliae principes,
reges Francorum, velis nolis praeclarissimi Lotharienses
fide devoti. His est curae filius Caesaris,
hi nec regnum quaerunt eripere, ut tu nec conregnantem
instituere. Tu divina et humana confudisti
jura, deque legibus oscitans ut limax in suo conclavi
cornupeta tibi videris. Cur pastorali officio minas
intendis? Quasi vero tu pastor, et non lupus rapax,
et potius alter Judas, si Judas apostolus, qui Dominum
suum triginta prodidit argenteis, et tu episcopus
qui Dominum tuum regem haeredem regni regno
privasti, spe famosissimi quaestus. Parvum tibi hoc,
poenas de eo quantum ad te fine carentes velut de
hoste sumpsisti. Siccine Ottonum promeruerunt beneficia?
Denique nunquam ad eos fidem habuisse,
non solius filii causa convinceris. An cum Lotharium
regem Francorum, quem gloriosum vocas, cum
maxime oderis, hunc inquam cum regno pellebas,
meque regnare cogebas, fidemne ei et mihi promissam
servabas? Mihi promissam dico ante aram,
quam impudenter nominas. Profecto intelligis quid
feceris. Contra fratrem meum ac sororem domini
tui me arma parare impellebas, ut omne genus
nostrum regium mutuis | null | 8b3eb97e-da0c-4177-b6ac-a9535f456562 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vulneribus confoderes, tyrannos
nomine regum substitueres, cum quibus contempto
sacerdotio vacuis aulis incubare posses. Laedere
me putas, si eos laesisse dicas, quorum gloria
glorior, aversa opinione affligor. Verum aliter est,
immanitas scelerum tuorum occultare te propria non
patitur flagitia. Et quamvis purgatione uti velis, per
emotionem in personam tuam pallor subinde, ac
subinde rubor, silentium in loquendo subitum, verba
subita prioribus non cohaerentia, etiam non quaerentibus
ingens tormentum conscientiae produnt. Erubesce,
miser, et quod te solum scire putasti, ad omnium
notitiam pervenisse cognosce. Peccatis tuis
innoxios noli commaculare, et vitia tua turpissima
aliorum metiri manibus toties perjurio pollutis.
Cessa sacrosancta violare, et qui nobis indicis prior
remedium poenitentiae, quaere publicum. Perjurium
peregisti, urbem propriam rapinis exhausisti, depopulatus
es Ecclesiam tibi (ut ais) creditam. Acquiesco,
redde ergo eo quod abusus es custodia dominae
tuae quam humiliasti, erepta libertate, imposita servitute.
Et qui pupilla Domini scriberis, pupilli et
viduae lacrymis mensam tuam luxu Evangelici divitis
extruxisti, ejusmodi miseriis montes aureos coacervasti.
Super his infelix ingemisce privatim et publice,
alioquin audi quid tibi intenditur: #Quoniam venient
dies in te, et circumdabunt te, et coangustabunt te
undique, et ad terram prosternent te, eo quod non cognovisti
tempus visitationis tuae.@#
#Audivimus superbiam Moab, superbus est valde.
Superbia ejus et arrogantia ejus plusquam fortitudo.@#
EPISTOLA XXXIII. PURGATIO GERBERTI OB CONTROVERSIAM A SE DESCRIPTAM.
Domino et reverentissimo praesuli DIEDERICO G.
fidelis Caesaris.
O decus Romani imperii! tantumne rationis patri
quondam reipub. deperisse dicemus, ut populus cum
pastore velut ignavum pecus praeda sit hostium?
Generositatem, magnanimitatem, prudentiam vestram,
tanquam tres fortissimas legiones pro domo
Israel opponite, ducem his divinitatem praeficite: ne
qui felicitatem vestram, gloriam existimavimus nostram,
si decus imperii amittimus, proinde inglorii
reddamur. Et nos quidem haec dicimus, non ut admonitione
egeatis, sed ut mentem nostram pro vobis
sollicitam interpretemur. Quo genere interpretationis
nuper usi sumus, in controversia acerrimi hostis,
vestram majestatem exacerbantis, ubi culpam infidi
interpretis subisse veremur, dum motibus animorum
ejus orationem non aequavimus. At si haec intentio
placet, deinceps elaborabimus, et amicorum atque
inimicorum affectus diligentius exprimemus, ut quid
sequi, quid vitare debeatis, per nos plena fide pernoscatis.
Qua in re vobis lucem, hosti tenebras offudisse
gaudemus. Valete.
EPISTOLA XXXIV. AD WILLIGISUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM.
Multa chartis non credimus, quae legatis committimus,
ut huic abbati Airardo sibi intimo Pater meus
Adalbero Remorum archiepiscopus, vobis per omnia
fidus, multa commisit, de statu et pace regnorum
vobiscum habenda. Insuper ea quae per epistolam
vobis significavit, sic se habere Dominum testem
invocat. Ut sibi sic legato credite, et quae vobis placeant,
si non est aptum scriptis, ei vivis rependite
verbis. Sed, o mi pater! moerens simili de causa
moerentem quibus affabor verbis? Caesare destituti,
praeda hostium sumus; Caesarem in filio superesse
putavimus. O quis prodidit, quis nobis alteram lucem
eripuit? agnum matri, non lupo committi oportuit.
Me quidem doloris immanitas mihi consulere
non patitur, nunc fertur animus praeceps in hostes
Italos, qui mea funditus diripiunt: nunc quasi meliora
deliberans, terrarum longinqua petit. Sed dum
redit Otto, dumque haerent infixi pectore vultus, dum
Socraticae disputationes ipsius frequentes occurrunt,
refringitur impetus, et peregrinationis meae taedium
apud Gallos utcunque relevatur. Consule, Pater, etsi
erga majestatem vestram nulla mea sunt merita,
tamen nec defuit, nec defectus aberit, si fortuna ut
quondam riserit. Cum tempus opportunum nacti
eritis, et cum imperatricibus, et cum his ad quos
referre putabitis, me servum fidelem Caesaris ab
exsilio revocabitis, qui nihil deliqui, nisi quod
Caesari fidelis exstiti. Vos ergo soli onus meum fertis,
quod nec amicis principibus communicare curavi,
donec experirer quid per eum quem potissimum
judico fieri posset.
EPISTOLA XXXV. AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Quantis occupationibus reipub. detineatur noster.
ut ita dicamus, fiduciarius Pater Adalbero Remorum
archiepiscopus, et tarditas hujus legati indicat, et
praesens ab urbe Remensi absentia. Causa negotium
continens, status regnorum est. Nam dum a Lothariensis
regni primatibus obsides accipit, | null | 792751d3-04e0-45f4-9b1c-31ca99816da0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dum filio
imperatoris parere cogit sub regis Francorum clientela,
dumque Henricum in Gallia regnare prohibet,
vestro nomini convenientia, quae mitteret non habuit.
At si vobis gratum fore senserit, vestem auro
textam, quam verecunde veterem misit, nova immutabit,
quod brevitas temporis non habuit: stola insuper
Phrygii operis adjuncta, cum caeteris ejusdem
generis. Statum regni nostri, quidve agat et moliatur
ille Hugo Raimundi, per vos scire cupit. In commune
hoc sentimus, quod vobis ratum, nobis praestantissimum.
EPISTOLA XXXVI. AD WIDONEM ABBATEM GANDAVENSEM, EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 5.
EPISTOLA XXXVII. AD ROBERTUM PALATINUM.
Plurimum te mei meminisse puto, quem dies noctesque
privatis curis intersero. Itaque et dominam
meam Theuphanu [Theophaniam] mei recordari facies,
quam semper cupio bene valere, et cum filio
feliciter imperare. Cujus memoriam, ut aequum est,
frequentem habeo, ad cujus auxilium me quamplurimos
declamatores, ut nosti, exacuisse Gallia testis
est. Ergo tui officii erit rescire et rescribere, an in
Francia velut miles succenturiatus pro castris Caesaris
remaneam, an paratus omne periculum subire
vos adeam, an potius ad iter quod tu et domina mea
bene novisti, me praeparem, ut Papiae in palatio dispositum
est: simulque non tacebis, ubi, et quando,
et quid tu de hac re sentias. Hoc quoque te nosse
velim, quaecunque in eodem palatio tutis auribus
commisi de fide, pietate, stabilitate illius famosi
Adalberonis archiepiscopi erga herilem nostri Caesaris
filium, et fidenter, sic se habere juxta ejus
scire et posse.
EPISTOLA XXXVIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM, EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 6.
EPISTOLA XXXIX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODIENSEM.
Vigilias ne PP. famosissimae quondam fidei pro
castris Caesaris, an caeca premente fortuna et temporis
ignorantia, divina et humana jura pessumdari
simul non cernis? Ecce palam destituitur, cui ob
paterna merita fidem devovisti, devotam servare debuisti.
Germanum Brisaca Rhenani littoris, Francorum
reges clam nunc adeunt. Henricus reip. hostis
dictus Kal. Febr. occurrit. Consule, mi Pater, modis
omnibus resistendum, ne conveniant adversus Dominum
et adversus Christum tuum. Turba regnans,
regnorum perturbatio. Si totam difficile est excludere
partem, delige potiorem. Ego quidem, cui ob
beneficia Ottonis est multa fides, circa herilem filium
sic protinus delibero. Novimus Henrici alta
consilia, Francorum impetum. Sed quem finem habeat
non ignoramus. Ne consortem regni facias
quem semel admissum repellere nequeas.
EPISTOLA XL. AD STEPHANUM ROMANAE ECCLESIAE DIACONUM.
Dubia reip. tempora, mi frater, Gallias me repetere
coegerunt. Tota Italia Roma mihi visa est, Romanorum
mores mundus perhorrescit. In quo nunc
statu Roma est, qui pontifices et domini rerum sunt:
quos exitus habuit ille meus, specialiter, inquam
meus, cui te commisi. Haec et quae circa te sint tibi
laeta obstantibus significare non dubites. Mihi quidem
ac nostro A. archiepiscopo Suetonios Tranquillos,
Quintosque Aurelios, cum caeteris quos nosti,
per Guidonem Suessonicum comitem discrete ac
sine lite, quis cujus sit, remittes, et quae nomini tuo
convenientia paremus edisces. Ea quoque quae de
Graecorum imperio, Francorum regno, Italorum
molimine, certa cognoveris, nos tibi amicos celare
non debebis. Quod non habet verborum copia, continent
sententiarum pondera.
EPISTOLA XLI. AD ADALDURONEM EPISCOPUM VIRDUNENSEM.
Numerum linearum epistolae hujus ne spectetis.
In paneis multa perpendite. Tempora periculosa
libertatem tulerunt dicendi quae velis dilucide. Cumque
fortuna Franciae proficiat actu et opere, rapta
occasione ex tempore fidelissimis convenimus legatis.
Pro parte virorum Godefridi, foedus quod
quondam inter se ac inter Ottonem nostrum Caesarem
convenerat, vos velle innovare promisimus:
adjuncto in foedere filio, quo unico gaudet. Hoc
ipsum Caesarem morientem expetisse persuasimus
per dilectissimum sibi filium Godefridi. Haec itaque
res in commune visa est solis nobis et filio Caesaris.
Quam coeptam si provehere vultis, vel destituere,
ocius rescribetis. An simus in hoc negotio
quamvis alicui periculoso, et in tuto otio, quae molimira,
quive impetus hac ratione conquieverint, non
facile est dictu.
EPISTOLA XLII. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODIENSEM EX PERSONA ADALBERONIS
# | null | dd57196c-1951-4384-9dbb-71ac6756de9b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 7.
EPISTOLA XLIII. AD EUMDEM EX PERSONA GODEFRIDI.
Secundum promissa Treverensis archiepiscopi,
ordinationem A. nostri III Non. Januar. inspecturi,
ubi adhuc decreverit ducem itineris vestri V Kal.
praemittemus, et quae certiora cognoverimus denuntiabimus.
Eo fratrem nostrum venturum dubium
habemus.
EPISTOLA XLIV. AD ECBERTUM ABBATEM TURONENSEM.
Cum mei memoriam frequentem habeatis, inter
honesta uti plurimis accepi legatis, magnamque
affinitatis jure amicitiam efferatis, existimatione
vestra beatum me fore puto, si sum is qui judicio
tanti viri inveniar dignus amari. Sed quia non is
sum qui cum Panetio interdum ab utili sejungam
honestum, sed potius cum Tullio omni utili admisceam:
has honestissimas atque sanctissimas amicitias
nulla ex parte suo cuique utili vacare volo.
Cumque ratio morum dicendique ratio a philosophia
non separentur, cum studio bene vivendi semper
conjunxi studium bene dicendi. Quamvis solum bene
vivere praestantius sit eo quod est bene dicere: curisque
regiminis absoluto, alterum satis sit sine
altero. At nobis in repub. occupatis utraque necessaria.
Nam et apposite dicere ad persuadendum, et
animos furentium suavi oratione ab impetu retinere,
summa utilitas. Cui rei praeparandae bibliothecam
assidue comparo, et sicut Romae dudum ac
in aliis partibus Italiae, in Germania quoque et Belgica
scriptores, auctorumque exemplaria multitudine
nummorum redemi, adjutus benevolentia ac
studio amicorum comprovincialium. Sic identidem
apud vos per vos fieri sinite ut exorem. Quos scribi
velimus, in fine epistolae designabimus. Scribenti
membranam sumptusque necessarios ad vestrum imperium
dirigemus, vestri insuper beneficii non immemores.
Denique ne plura locuti legibus epistolae
abutamur, causa tanti laboris contemptus malefidae
fortunae, quem contemptum nobis non parit solo
natura ut multis, sed elaborata doctrina. Proinde in
otio, in negotio, et docemus quod scimus, et addiscimus
quod nescimus.
EPISTOLA XLV. AD RAIMUNDUM MONACHUM AURILIACENSEM.
Quanto amore vestri teneamur, noverunt Latini,
ac barbari, qui sunt participes fructus nostri laboris.
Eorum votum vestram expetit praesentiam.
Quippe cum in propatulo sit nos curarum, plenos,
non ob alterius causam studii loco immoraturos.
His curis sola philosophia unicum repertum est remedium,
cujus quidem ex studiis multa persaepe
commoda suscepimus, velut hoc turbulento tempore
motum fortunae refregimus, cum in alios, tum
in nos graviter saevientis. Etenim cum is status reipub.
in Italia esset, ut sub juga tyrannorum turpiter
esset eundum, si profiteremur innocentiam, vel
si niti viribus tentaremus: clientelae undique forent
procurandae, castra munienda, rapinae, incendia,
homicidia exercenda. Delegimus certum otium studiorum,
quam incertum negotium bellorum. Et quoniam
vestigia philosophiae dum sequimur non consequimur,
impetus tumultuantis animi non omnes
repressimus, modo recurrimus ad ea quae reliquimus,
nunc Hispaniae principes adimus familiaris nostri
abbatis Guarini adhortatione commoti, hunc
sacris litteris dominae nostrae Theuphanu imperatricis
semper Augustae, semper amandae, semper colendae,
prioribus divellemur coeptis. In tanta rerum
inconstantia, doloris metus, gaudii appetitus, fidissimi
patris Geraldi, quem haec non tangunt, specialis
filius Gerbertus sequendorum deposcit sententiam.
Vale, valeat pater Geraldus, valeat frater
Airaldus, valeat sanctissimus ordo, meus altor et
informator, meique sit memor in sanctis petitionibus,
ac Patris A. archiepiscopi Remorum sibi per
omnia devoti.
EPISTOLA XLVI. AD GERALDUM ABBATEM.
An quidquam melius amicis divinitas mortalibus
concesserit nescio, si modo ii sunt qui digne expetiti
digneque videantur habiti. Felix dies, felix hora,
qua licuit novisse virum, cujus nominis recordatio
omnes a nobis molestias detorserit. Ejus si praesentia
vel interdum fruerer, beatiorem me non frustra
putarem. Quod ut fieret, sedes mihi non ignobiles
in Italia collocaveram. Sed involvit mundum caeca
fortuna, quae premit caligine, an praecipitet, an dirigat
me modo tendentem hac, modo illac. Adhaerent
vultus amici infixi pectore: eum dico, qui est dominus
et pater meus Geraldus, cujus deliberatio nostra
fiet exsecutio.
EPISTOLA XLVII. AD ADALBERONI VOCATUM EPISCOPUM VIRDUNENSEM ET HERMANNUM FRATRES.
Felices quibus paterna virtus exemplar sit imitabile.
Vester genitor hoc petit. Repentinus casus ne
vos deterreat, filio Caesaris fidem quam promisistis
inviolatam servate, omnia castra ab hostibus tuemini,
denique nec Scarponnam, nec Haidonis castellum,
nec quidlibet eorum quae vobis reliquit | null | 338c7f5e-0659-474d-aa7e-d850da5a040f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
,
Francis reliqueritis: illecti aut vana spe suae liberationis,
aut terrore sui cruciatus, aut filii Friderici.
Haec praecepta magnanimus pater generosis filiis dedit.
Sentiant in vobis hostes non se totum cepisse
Godefridum, auxilia undique comparate, liberatores
patriae, vos similes patri in omnibus repraesentate.
XVII Kalend. Aprilis me interpretem fieri voluit sibi
suique fidissimum.
EPISTOLA XLVIII. AD INNOMINATUM.
Obscuram epistolam et sine nomine paucis absolvimus.
Lotharius rex Franciae praelatus est solo
nomine, Hugo vero non nomine, sed actu et opere.
Ejus amicitiam, si in commune expetissetis, filiumque
ipsius cum filio Caesaris colligassetis, jamdudum
reges Francorum hostes non sentiretis.
EPISTOLA XLIX. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM.
Spectabile faciunt nomen vestrum praesentia tempora,
quibus paucorum laudatur probitas, multorum
praedicatur improbitas. Speculatur nunc amicus
vester Godefridus, qui amicorum se potius quam
sua amaverint, qui uxori ac liberis fidem laturi
forent, si se ultima rapuisset dies. Et quia tantus
vir de vobis optime sentit, hoc solum indicio esse
potest, quanta in vobis eniteat virtus. Qui se amant,
quique sui sunt, hortatur et admonet ut dominae
suae Teuphanu, filioque ejus fidem habeant, minime
viribus hostium sint infracti, nullo terreantur casu.
Aderit laeta dies, quae patriae proditores et liberatores
vere suppliciis et praemiis distinguat, disgreget.
Fidissimum vobis Adalberonem Remorum archiepiscopum
nullo modo harum rerum conscium
facietis, qui quanta prematur tyrannide testantur
epistolae ad archiepiscopos vestros directae, in quibus
nihil eorum quae voluerint scripsit, sed quae
tyrannus extorserit oscitanti.
EPISTOLA L. AD MATHILDEM COMITISSAM.
Deponat domina mea Mathildis omnem querimoniam:
clarissimus vester conjunx Godefridus inter
pares praecipuus, ac ipsis victoribus formidabilis,
hoc praecepit. Exhilarate mentem, quia spiritus
tristis exsiccat ossa, consilia turbat. Dominae Teuphanu
imperatrici semper Augustae ac filio ejus
semper Augusto cum filiis vestris fidem purissimam
servate. Pactum cum Francis hostibus nullum facite,
Francorum reges aversamini. Castra omnia sic tenete,
sic defendite, ut nullam in his habeant partem
adversarii vestri, scilicet neque pro spe liberationis
mariti, neque pro terrore peremptionis ejus, aut
filii Friderici. Haec XI Kal. Aprilis ad flumen Matronam
meae fidei commisit, quae vobis plena fide
retuli.
EPISTOLA LI. AD SIGIFREDUM COMITIS FILIUM GERBERTUS.
Nimium amorem circa parentes vestros, qui nunc
exsules sunt habentes, eos ad flumen Matronam XI
Kal. Aprilis allocuti sumus. Et quae dominam nostram
Teuphanu de sua fidelitate scire voluerunt, per epistolam
mandamus. Et quia cum benevolentia Ottonis
et Heriberti, quorum custodia servantur, eos alloqui
valemus, quaecunque et vos et domina nostra eis
mandare volet, litteris nos habere facietis. Hoc
insuper vestrae fidei committimus, quia si Hugonem
vobis in amicitiam colligaveritis, omnes impetus
Francorum facile devitare valebitis.
EPISTOLA LII. AD DOMINAM THEUPHANU IMPERATRICEM.
Cupienti mihi vos adire secundum imperium vestrum,
non frustra renisa est divinitas. Nam XI Kal.
Aprilis captos comites allocutus, Godefridum, patruumque
ejus Sigifridum, inter hostium cuneos
solus repertus sum vestrarum partium, cui fidenter
de statu imperii vestri suas sententias concrederent.
Scripsi itaque exhortatorias epistolas secundum
intellectum eorum, conjugibus, liberis, amicis: ut
in fide vestra perstent, nullo hostium incursu terreantur,
eorumque exemplo, si fortuna tulerit,
exsilium potius eligant pro fide vobis servanda
quam patriae solum cum perfidia. Hos ego viros
in primis charissimos habeo, quibus gravius est quod
vestra negotia non valent exsequi, quam quod captivitati
hostium videntur addicti. Sed quia principum
dissensio interitus regnorum est, principum vestrorum
concordia remedium tantorum malorum nobis
fore videtur. Funiculus quippe triplex difficile rumpitur.
Noveritis etiam reges Francorum nos non
aequis oculis intueri, eo quod de vestra fidelitate eis
contraria sentiamus, simulque quod multa familiaritate
fruamur Adalberonis archiepiscopi Remorum,
quem simili de causa insectantes infidissimum sibi
putant. In his omnibus quid nos velitis facere, et si
inter hostes via patuerit ulla, quo et quando vestram
praesentiam possumus adire certius significate
nobis, paratis per omnia vobis obtemperare. Res eo
processit, ut jam non de sua expulsione agatur,
quod malum tolerabile esset, sed de vita et sanguine
certent. Hoc mihi secum commune est, quasi se
contra conatus regios incitanti. Moles denique oppressionis
tanta est, vestrique nominis tanta invidia, ut
suas miserias | null | aef39943-a658-40a6-a4ed-d0baada7ef13 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nullis audeat vobis significare rescriptis.
Sed haec tyrannis si invaluerit, locusque ad vos profugiendi
patuerit sibi, non frustra de vobis meliora
senserit, spem certam habuerit, qui vobis ac filio
vestro in quo valuit suffragium meditatus est.
EPISTOLA LIII. AD LOTHARIUM REGEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 8.
EPISTOLA LIV. AD TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 9.
EPISTOLA LV. AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 10.
EPISTOLA LVI AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 11.
EPISTOLA LVII. OBJECTIO IN ADALBERONEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 12.
EPISTOLA LVIII. PURGATIO.
#Vide ubi supra, epist.@# 13.
EPISTOLA LIX. AD DOMINUM METENSEM EPISCOPUM DIEDERICUM.
Qui actus vel dispositio regia in praesenti sit, dubitatio
legati Henrici Idibus Maii patefecit, cujus in
reditu curiositas sciscitandi, et plurima perquirendi,
aliud vultu praetendere, aliud mente gerere significavit.
Dux Hugo ad sexcentos milites collegisse dicitur.
Ea fama conventum Francorum Compendiaco
palatio habitum V Idus Maias subito dissolvit ac
liquefecit. Interfuerunt de vestris quidem dux Carolus,
comes Reinharius, de nostris Herbertus Trecassinus,
sed Otto acriori cura exclusus, adfuit etiam
Gibewinus, episcopus Laudunensis Adalbero frater
Gocilonis, obside pacis filio fratris Bardae dato, ea
conditione evasit, ut quod Sigifridus ac Godefridus
facturi sint faciant. Quid hoc sit, Francis spes mera,
nobis res certa? Tantum superest, quam patriam in
manibus consilio et auxilio et viribus tenetis, hostibus
consilio et auxilio destitutis tradere ne velitis.
Urbem Virdunensium a paucis praedonibus quiete
tueri, inquieto et iniquo animo fero, nisi forte hoc
majori differtur consilio, ut unde non sperant praecipiti
excidio tabescant.
EPISTOLA LX. GERBERTUS INNOMINATO.
Res celanda multis committi non vult. Quod diverso
stylo nobis scribitur, adversis tractari non
injuria putatur. Silentium amici vestri Adalberonis
proprium statum, simulque Ecclesiarum Domini ac
palatii Francorum indicat. Quod ut potero breviter
accingam. Ego fidelium Caesaris non immemor.
Conjuratio in filium Caesaris ac in vos et acta est et
agitur, non solum a principibus, inter quos Carolus
dux jam non in occulto est, sed etiam a militibus,
quos spe aut metu allici est possibile. Dux Hugo
XIV Kalendas Julii regem ac reginam osculatus est
tandem astutia quorumdam, ut in conjuratione tanti
viri nomen fore putaretur, quod minime est, nec
fore putamus hac tempestate. Sigifridus comes ad
sua rediit, Godefridus comes, si Castrilucium cum
Hainao Reniero redderet, seque filiumque suum comitatu
ac episcopatu privaret Virdunensi: de reliquo
integram fidem Francorum regibus exhiberet,
datis obsidibus fortassis ad sua remeare valeret.
Finis Theoderici ducis Hugonem ducem respicit,
Ottonem Heribertus. Fidum vobis Adalberonem
archiepiscopum pax sequestra nunc tandem conciliat,
eo pacto, ut interim instituatur perpetua.
Qua in re vestrum suorumque, pro quorum nomine
antefertur, nec fieri potest ut quidquam instituatur,
quod vestrae suorumque saluti obsistere possit. Latens
ac furtiva expeditio nescio quibus vestrorum
subito intenditur. Quid trans Rhenum gesseritis, nos
de vestra salute laetantes non celabitis.
EPISTOLA LXI. ADALBERONI ARCHIEPISCOPO GERBERTUS.
Ut voluistis consultum est, mora vestra usque ad
determinatum colloquium in commune laudata. Amicitia
Hugonis non segniter expetenda, sed omnino
conandum ne bene coepta male abutamur. Nam
quidem intelligentia haec est, sed nescio quonam
pacto frater vester Godefridns atque Rainherius,
Gobthero meo, quem Turonium miseram, dixerunt,
vos praesto adfore, ut si quem nuntium Odo vobis
mitteret, et alloqui possetis, et quae significaret
opere adimpleretis. Caeterum dux Hugo nacta occasione
ex dissensione episcopi Parisiensis et abbatis
Gual. abbatem nostrum Airardum inter caeteros ad
se venire orat. Id ut peragat persuasum iri posse
confidimus. Colloquio soluto moras omnes solvite,
urbique ac vestris vos restituite.
EPISTOLA LXII. AD BEATRICEM DUCEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 14.
EPISTOLA LXIII. AD EAMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 15.
EPISTOLA LXIV. AD EAMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 16.
EPISTOLA LXV. AD NITHARDUM ABBATEM MEDELECENSEM.
Semper quidem plurimorum utilitati prospiciendum, | null | 4c63dd64-d0af-49c3-bc10-77088e122ff2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
privatisque commodis publica praeferenda.
Fratrem Gaud. subito cum re omni familiari parata
ac paranda redire cogitis, nulla temporis ratione
habita. Soline tantos motus civilis belli non sensistis?
qui domini rerum ac principes esse videmur,
itinere frequenti equis attritis comites rariores habemus.
Taedio monasterii cum nolle redire dixistis, id
ne verum sit quoquo modo reducem tenetis. Consequitur
ergo ut in hoc experiamur paucorumne commodum,
an multorum, sit vobis pretiosius.
EPISTOLA LXVI. AD NOTEGARIUM EPISCOPUM LEODICENSEM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI #epist.@# 17.
EPISTOLA LXVII. AD EUMDEM EX PERSONA EJUSDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 18.
EPISTOLA LXVIII. AD ABBATEM RAINERUM.
Quamvis intelligentiam vestram non lateat artem
artium regimen esse animarum, tamen tam occupatis
in repub. suggessisse non inutile visum est.
Fratrem Menig. quem suavi eloquio, affabilitate
paterna transmarina mutare coegistis, haerentem ac
dubium quibus valuimus sententiis vestram mansuetudinem
sibi notam experiri persuasimus. Erit
ergo docti viri, more boni medici, mellita proferre,
ne primo gustu amaris ingestis antidotis, salutem
suam formidabundus incipiat expavescere. Hac conditione,
si placet, suscipite; si displicet, ne forte proditoris
fungamur officio, quo velit redire aequo animo
ferte.
EPISTOLA LXIX. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Non exsecutum esse quod ab urbe Virdunensi de
reditu fratris G. mandavimus, acrior cura praesentium
tempore effecit, dum et quod nolumus necessitas
infert, et quod volumus aufert. Nunc tandem ne
bene meritis appareamus ingrati, clementiae vestrae
ut possumus remittimus, hoc unum a solita benevolentia
vestra expetentes, ut experiatur vestram affabilitatem
ob nostram commendationem, et si pace
vestra fieri potest, ne careat studiis quibus impensius
operam dare disposuit.
EPISTOLA LXX. AD MAIOLUM ABBATEM CLUNIACENSEM.
Etsi vigilanti cura super vestro grege assidue
occupati estis, propensioris est tamen charitatis, si
alieni gregis contagio interdum medemini. Floriacensis
coenobii propter reverentiam Patris Benedicti
summum locum penes monachos, ut aiunt, pervasor
occupavit. Si vos tacetis, quis loquetur? Hoc incorrecto,
quis improbus similia non sperabit? Nos quidem
haec zelo divini amoris dicimus, et ut nostro
examine si probus est recipiatur, si improbus omnium
abbatum ac monastici ordinis societate, ad
poenam suae damnationis privetur. Quod vobis ratum
litteris vestris nobis fiet acceptissimum.
EPISTOLA LXXI. AD GERALDUM ABBATEM AURILIACENSEM.
Omimium dilecte Deo, ardere bellis orbem terrarum
vides, et ad Omnipotentem manus pro statu
Ecclesiarum Domini non erigis! Salutiferum quidem
iter charitatisque plenum ad limina beati Geraldi
nos habere cupitis: cui voto utinam faveat Divinitas!
Sed id quam difficile factu sit facile intelligitur, nisi
vestra obtineant merita. De rege Ludovico quis
habeatur consulitis, et an exercitus Francorum
auxilium Borello laturus sit. Horum primum a nobis
minime quaeri oportet, quoniam, ut ait Sallustius,
omnes homines qui de rebus dubiis consulunt oportet
esse remotos ab ira, odio, misericordia. Alterum
suapte natura adesse, et non esse aequaliter vergens,
nostra intelligentia magis videtur tendere ad non
esse. Organa porro, et quae vobis dirigi praecepistis,
in Italia conservantur, pace regnorum facta vestris
obtutibus repraesentanda. Quae hosti juris sunt, ut
vestra spectate. Desiderabilem praesentiam pii Patris,
vel causa beati Remigii Francorum apostoli
desiderantibus filiis exhibete, ut nostrum impossibile
vestro solvatur possibili.
EPISTOLA LXXII. AD STEPHANUM DIACONUM, DATA VI NON. MARTIAS.
Exsequiis domini Lotharii regis occupati multa
tibi quaerenti pauca rescripsimus. Lotharienses dudum
capti omnes elapsi sunt, praeter comitem Godefridum,
de quo in brevi meliora sperantur. Quae
penes te tuosque agantur rescribe, atque per hunc
legatum libros tua industria nobis rescriptos consummata
charitate remitte.
EPISTOLA LXXIII. AD NITHARDUM ABBATEM MEDELECENSEM.
Quod vestra praesentia interdum non perfruimur,
turbulentae reipub. imputatur. Vos solum gravia pati
putatis, quaeque asperrima caeteris sint ignoratis.
Sed cum agantur homines dubia sorte, mihique,
non nostris, incerto certa quaeratur sedes, cur
tandiu penes me deposita male fidae fortunae thesaurizatis?
Et quia, utpote fidissimus fidissimo loquor,
maturate iter. Nam aut imperialis cito me
colliget aula, aut quantocius omissa diu repetet
Hiberia.
EPISTOLA LXXIV. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# | null | 3cfaa8b3-e0c1-4ec0-be4f-af1e7f033ae0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
20.
EPISTOLA LXXV. EX PERSONA EMMAE REGINAE AD MATREM.
Dominae ADELAIDI imperatrici semper Augustae
EMMA quondam regina, nunc lumine Francorum orbata.
Elapsa sunt tempora mearum deliciarum, tempora
decoris mei, o mi domina, et o dulcis mater: dum is
quo florente florebam, quo regnante regnabam, conjugem
in perpetuum viduam fecit. O amara dies VI
Nonarum Martiarum, quae mihi virum eripuit, quae
me in has miserias praecipitavit! Intelligat pia mater
gemitum et angustias filiae doloribus plenae. Non
esse me penitus praeoptarem, nisi Divinitas solatio
reliquisset mihi matrem. O quando videbo, quando
alloquar! Nostri quidem vestrae praesentiae, ac regis
Conr. in vicinia Romarici montis, ubi confinium regnorum
est, XV Kalend. Junii, me ac filium meum
occurrere volunt. Sed haec mora mille annorum mihi
est. Noveritis interim Francorum principes mihi ac
filio simul fidem sacramento firmasse. In hoc, et in
reliquis, quae sequenda, quae vitanda sint, vestro judicio
utemur. Ut non solum II. reginae, sed omnium
dicamini mater regnorum. Recordamini praeterea
verborum vestrorum, quod virum meum prae me
dilexeritis, quodque ipse prae me vos amaverit. Prosint
animae ejus hi dulces affectus, et quod temporaliter
exhibere non valetis, spiritualiter recompensetis
per sanctos Patres, id est episcopos, abbates,
monachos, ac per servos Domini quosque religiosissimos.
( #Num. 76, 77, 78, 79, exhibent epitaphia Lotharii
regis Francorum, ducis Friderici, Adalberti Scholastici
et Ottonis imperatoris. Haec supra seorsim dedimus.@# )
EPISTOLA LXXX. INVECTIVA IN VIRDUNENSIUM ECCLESIAM.
Quod remedium morbis tuis inveniemus, Virdunensium
exsecrata civitas? Unitatem sanctae Domini
Ecclesiae scidisti, sanctissimam societatem humani
generis abrupisti. Quid enim aliud egeris, cum pastorem
tuum voluntate haereditarii regis, consensu
et favore comprovincialium episcoporum electum, ac
insuper episcopali benedictione donatum, adhuc pertinax
minime recognoscis? teque velut membrum
mutilum ac deforme, sine unitate corporis, ex olea
in oleastrum inserere tentas? Ideo pastorem non recognoscis,
quia regem tuum regno privare moliris.
Non est tui juris creare novos reges ac principes,
id est sub insolita transire juga. Gravissimum est
peccatum tuum, impia civitas. Non confregit aries
muros tuos, non fame infecti milites, nullo telorum
genere pervasi sunt. Sanctuarium Domini corrupisti,
sanctuarium Domini pervasisti, ac possides. Spelunca
latronum facta es. Hostes humani generis
amici tui obliti virginum, sanctique tori consanguinitatis
et muneris, et jam in sacris diebus
et in sacris locis horrendum lupanar fecerunt
te. Altaria Domini calcibus allisa ac ligonibus effossa
sunt. Opes religiosorum et pauperum rapinae et
incendiis patuerunt. Revertere, revertere ad pacem
Ecclesiarum et ad unitatem regnorum, civitas virtutum
expultrix, ac vitiorum receptrix. Et vos, si qui
estis, Domini pars melior, redite et separamini velut
oves ab haedis. Novimus antesignanos pollutae civitatis,
novimus satellites manipulares, quos divino
gladio feriendos hactenus patientia tulimus. Nunc
caecitate mentis pressos et caligine mortis consopitos,
sententia damnationis ex divinis legibus promulgata,
communi omnium bonorum consultu percutimus.
EPISTOLA LXXXI. AD ECBERTUM ABBATEM TURONENSEM.
Ubi summa religionis norma esse debuit, summum
esse illapsum crimen non immerito nos permovit et
exterruit. Sed quis erit auctor hujus correctionis,
tacentibus cunctis primatibus vestri ordinis? Nos
quidem venerabili abbati Maiolo super his pauca
praescripsimus, quia sapientem in paucis multa intelligere
scimus. Huic tanto negotio, et, ut verius fateamur,
tantae audaciae ulciscendae a nobis dux designatus
est. Ejus sententiam qui prior nostrum noverit,
alteri sine mora significabit.
EPISTOLA LXXXII. AD ADSONEM ABBATEM DERVENSEM.
Rumpe moras omnes, mi pater, et III et II Kal. Jul.
egredere de Ur Chaldeorum. Obtemperandum veteranis
amicis ac in fide diu probatis. Noster Adalbero
pater patriae, quondam vobis fidus, et nunc fidissimus,
morarum impatiens, vestram expetit praesentiam.
Nefas absenti significare ea quae volumus
praesenti dicere. Charissima vobis ac nobis librorum
volumina vestrum iter sunt comitata. Hoc tantum
dixisse sufficiat.
EPISTOLA LXXXIII. AD BOBIENSES.
GERBERTUS gratia Domini si quid est plurimam
salutem dicit dilectissimis sibi filiis BOBIENSIBUS
utriusque ordinis.
Rem dignam vestroque nomini convenientem penitus
egistis, patrem quaerendo, patrem visitando,
quia jure vos veros filios esse docuistis. Ergo et pro
vestra | null | 7979cd89-b3ac-4413-8ba8-0d0ce7dcc9a5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
diligentia, et pro fide constanti circa me, nunc
absens grates habeo, et mox propitia divinitate
praesens debitas exhibebo. Ego quidem et si jam
propemodum in portu constiti, vos tamen malignis
fluctibus jactari iniquo animo fero. Sed scimus
Dominum omnia posse, eumque motum prece pauperum
confidimus afflictis opem illico laturum
fore.
EPISTOLA LXXXIV. AD HUGONEM MARCHIONEM.
Non immerito vos plurimi facio, et vos et vestra
votis et laudibus effero, qui tam occupati mei meminisse
dignamini. Inter honesta hoc, itaque inter
praecipua ponimus, ac proinde ad vos fidem plurimam
habemus: et ut nostri memoria non excidat
propensius oramus, et ut fessis jam rebus beati Columbani
subveniatis, preces quas valemus absentes
effundimus.
EPISTOLA LXXXV. AD CONONEM ITALICUM MARCHIONEM.
Quamvis nullis officiorum meritis vestram promereamur
gratiam, virtus tamen ac nobilitas vestri
generis, ac propria, adducit nos de vobis bene sentire,
meliora sperare. Quod si a parvis maxima
juvari possunt, honori vestro studia nostra non
deerunt in loco et tempore. Consultando, bona
verba suggerenda, ut, dum vobis fortuna riserit,
sub vestris alis nostra mediocritas requiescere
possit.
EPISTOLA LXXXVI. AD THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 20.
EPISTOLA LXXXVII. AD CONSTANTINUM SCOLASTICUM FLORIACENSEM.
Sapienter et perite ille vir Domini pervasorem
improbandum esse censuit, sed rem ad se minus
significavit. Ipsum ante insignia honoris infamem,
fautores in religiosos augendam infamiam, si sanctorum
privetur consortio, caute prudenterque disseruit.
Matura ergo iter, et XVI Kal. Septemb. nos
revise, ut in his omnibus per te plenius instruamur,
simulque laeteris animadversione nostra in pervasorem,
et qui te coenum nostris putavit in naribus, de
se dictum existimet, teque thymiama vaporatum redolere
perhorrescat. Comitentur iter tuum Tulliana
opuscula, et de repub. et in Verrem, et quae pro defensione
multorum plurima Romanae eloquentiae
parens conscripsit.
EPISTOLA LXXXVIII. AD MAIOLUM ABBATEM CLUNIACENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 22.
EPISTOLA LXXXIX. AD ECBERDUM [EBRARDUM] ABBATEM TURONENSEM SUB PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 23.
EPISTOLA XC. AD IMPERATRICEM THEOPHANIAM ET AD FILIUM OTTONEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 24.
EPISTOLA XCI. AD RAIMUNDUM AURILIACENSEM ABBATEM.
Clarissimo patre Geraldo orbatus, non totus superesse
visus sum. Sed te desiderantissimo secundum
vota mea in patrem creato, denuo totus in filium renascor.
Nec solus vestro honore gaudeo, gaudet
pater Adalbero, se suaque vobis ex animo conferens,
tanto arctius, quanto amplius luce religionis ac
scientiae collucetis: cujus ob meritum amorem, fere
continuum triennium in Francia consumpsi. Ibi dum
iras regum, tumultus populorum, regnorumque dissidentium
aestus perfero, tanto taedio affectus sum,
ut curam pastoralitatis suscepisse pene me poeniteret.
At quoniam domina mea Theophania imperatrix
semper Augusta, VIII Kal. April. proficisci me secum
in Saxoniam jubet, eoque quosdam ex meis monachis
ac militibus ab Italia convenire jussi, nunc non habeam
quod certum scribam super organis in Italia
positis, ac monacho dirigendo qui ea conducat, praesertim
cum sine praesentia dominae meae Theophaniae
credere me non ausim fidei meorum militum quia
Itali sunt. Nec satis sciam utrum exercitum ante autumnum
in Italiam deducam, an in Germania demoremur,
ut quam plurimas copias contra Ludovicum
regem Francorum, nisi quieverit, comparemus, qui
amicis inquietissimus, perniciosissimis hostibus non
multum inquietus, quis sit, quidque de eo intelligi
oporteat, velox exitus comprobabit. Clara indoles
divae memoriae Ottonis Caesaris, pace inter duces ac
principes redintegrata, proxima aestate legiones militum
duxit in Sarmatas, quos ea lingua Guinidos
dicunt, ibique sex et quadraginta urbes munitissimas
sua praesentia ac militum robore cepit, diruit atque
vastavit. Salutat vos, et Airardum, Adalbero Remorum
archiepiscopus, simulque omne collegium Aureliacensis
coenobii, me adjuncto per omnia vobis
devotissimo. Iterum iterumque valete.
EPISTOLA XCII. AD BERNARDUM MONACHUM.
Quaeris, dulcissime frater, quae et qualia gerantur
a me, et an ea sint commoda et incommoda.
Huic petitioni an satisfacere paucis possim addubito,
quod altius ea rimanti nulla esse videantur: aut si
quolibet modo sunt, maximam partem | null | 1fc5a986-84d8-4dd9-90a6-29316d5addc5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
incommodorum
secum trahunt. Primum quod in publicis causis
versari nunc temeritatis est, quippe ubi divina
et humana confunduntur jura, propter immensam
avaritiam perditissimorum hominum, idque solum
jus fore statuitur, quod libido ac vis more ferarum
extorserit. Ast in privatis id prae me fero, quod amicos
in adversis nulla oppressus calamitate destitui.
Sed an memoria dignum sit aliorum judicio derelinquo,
et quod Italia excessi, ne cum hostibus domini
ac filii senioris mei D. M. Ottonis quolibet modo
cogeret pacisci, et quod interdum nobilissimis scholasticis
disciplinarum liberalium suavis fructus ad
vescendum offero. Quorum ob amorem et in exacto
autumno quamdam figuram edidi artis rhetoricae
depositam in sex et viginti membranis sibi invicem
connexis, et concatenatis in modum ante longioris
numeri, qui fit ex bis tredecim. Opus sane expertibus
mirabile, studiosis utile, ad res rhetorum
fugaces et caliginosissimas comprehendendas, atque
in animo collocandas. Ergo si quisquam vestrum
cura talium rerum permovetur, et in musica perdiscenda,
et in his quae fiunt ex organis, quod per
me adimplere nequeo, si cognovero certum velle
domini abbatis Raimundi, cui omnia debeo, per
Constantium Floriacensem supplere curabo. Est
enim nobilis scholasticus apprime eruditus, mihique
in amicitia conjunctissimus. Vale, dulcissime frater,
meaque semper dilectione mutuo fruere, nostraque
bona putato esse communia.
EPISTOLA XCIII. AD ADALBERONEM ARCHIEPISCOPUM.
Corruptissimi temporis est, non posse decerni
secundum popularem opinionem quid sit magis
utile. Utile est quod agitis sententia multorum, utilius
cum plures judicant in urbe sedere, paucam et
ignavissimam praedonum deterrere manum, cum
praesentia vestra tum militum numerositate. Vestrum
fratrem vos debere alloqui censent, audire
quae velint Otto et Heribertus, mutua subito exposcentes
colloquia. Quibus etsi nulla inest fides, tamen
pro fortuna eis utendum. Certe cum in metu
sunt, periculum ipsorum ab eis exiget, quod propria
non exegerit fides.
EPISTOLA XCIV. AD EUMDEM.
Octavo Kal. Octob. Reinherius a responsis Remos
rediit, vestra negotia exsecuturus. Ejus sententia
haec est, si de fratris fortuna certum finem cognoscere
vultis, ac nulli mortalium indicanda nisi vobis,
IV Kal. ad Altovillare fratri ac comitibus occurrere,
nepotem vestrum Hecilonem, ac primos
vestri generis consanguineos iterum nusquam sinatis
abire. Magna res serio agitur. Mosomum et
Macerias multitudine militum communite. Dux Cono
pro suo Ottone insidias molitur, sed facile remedium
penes nos reperietur. Laudunensis episcopus consilio
Ottonis et Heriberti sibi faventium ducem adiit,
eo loci quem dicunt Dordingum. Redite, mora sit
nulla.
EPISTOLA XCV. AD FRATRES FLORIACENSES EX PERSONA REMENSIUM ABBATUM.
Non immerito nos unius collegii esse profitemur,
qui vestra felicitate erigimur, vestro infortunio
etiam opinione clarissimorum hominum humiliamur.
Hanc sanctissimam societatem castissimamque amicitiam
quorumdam foedat ambitio lasciva, detestabilis
audacia, dum per factionem is vobis praeficitur
pater quem verissimi non metuant damnare Patres.
Et quomodo una est Ecclesia catholica, cunctorumque
fidelium una societas, a sententiis eorum non
deviare decrevimus, qui in Ecclesia Domini, velut
clarissimae stellae relucent in perpetuas aeternitates.
An non lucidissima stella reverendus pater Maiolus?
an non praefulgidum sidus pater Ecberdus [Ebrardus]?
alter in epistola, quam patri nostro venerabili
Adalberoni archiepiscopo nuper direxit (quaerebatur
enim ejus sententia de praelatura patris vestri) inter
caetera sic dicit: « Persona quidem vobis jam olim
infami conversatione erat famosa, sed hujusmodi
arbitratu praeter spem habita. Item in eadem post
aliquanta. Quantum ergo nostra interest vicinos et
contribules adhortari studuimus, si hoc nefas eliminare
nequeunt, sanctorum consortio privandum infamabunt,
nec erit Christi fidelis cui haec ambitiosa
audacia non fiet detestabilis. Facta laudare non possumus,
quid futurum sit nescimus. Clamat alter,
simulque nos denotans, inquit: Nec minus nos
gravat quod magistratus ille coenobialis, quem stare
credimus in vertice religionis, dum vobis submilitat,
a vobis discors, nos erroneos judicare audet.
Et quis enim fraudulenta ambitione elatum audeat
approbare, cum pater Benedictus dicat omnem
exaltationem genus esse superbiae? Item in fine
ejusdem epistolae: Etsi vobis non videtur fatuum,
aeterna clausura ejus ad nos damnabimus aditum.
Faciant, judicent primates ut libet, nos pauperes
Christi favor aut timor saecularium ab hac sententia
non flectet. » Attendite ad haec, o socii et commilitones,
secernite vos oves Christi ab eo qui | null | da307c3b-7c0b-4ebc-8cbe-a41c220f3af0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
non est
pastor, sed lupus ovium depopulator. Praetendat sibi
reges, duces saeculi, principes qui se favore solum
modo eorum monachorum principem fecit, nec erubuit
se ingerere qui ex humilitate debuerat refugere.
Hactenus ignorantia nos deviasse sufficiat, careat
nostro consortio, qui talium Patrum damnatur judicio.
Tunc nobis tantum uniatur, cum eorum sententia
fuerit reconciliatus, quorum judicio nostro
est nunc consortio privatus.
EPISTOLA XCVI AD FRATRES BLANDINIACENSES.
Qui me vobis fratrem adoptastis, orbitatem vestram
ut sentiremus magnopere effecistis: virque
ille venerabilis memoriae nos sui memores in aeternum
honestis obtinuit officiis. Ergo agite, patrem
vobis dignum citius exquirite, ne grex Dominicus
fluctuet sine pastore. Nostra ope si indigetis utimini,
et consilio, et auxilio, juxta vires ac scientiam.
Libros nostros festinantius remittite, et si is qui per
Claudianum rescribi debuit, insuper mittetur, erit
res dignissima vobis ac vestra charitate.
EPISTOLA XCVII. EX PERSONA EMMAE REGINAE AD MATREM.
Aggravatus est dolor meus, o mi domina, o dulce
matris nomen, dum conjugem perdidi. Spes in filio
fuit, is hostis factus est. A me recesserunt dulcissimi
quondam mei amici ad ignominiam meam ac
totius generis mei. Nefandissima in Laudunensem
confinxerunt episcopum. Persequuntur eum, proprioque
spoliare contendunt honore, ut inuratur
mihi ignominia sempiterna, quae sit quasi justissima
causa amittendi honoris mei. Adesto, pia mater,
filiae doloribus plenae. Gloriantur hostes mei non
superesse mihi fratrem, propinquum, amicum, qui
auxilium ferre possit. Intendat ad haec pia domina,
redeat vestra nurus in gratiam. Sit mihi per vos
exorabilis, liceatque suum mihi diligere filium, quem
meum patior ut inimicum. Astringite mihi principes
vestri regni, proderit eis mea conjunctio.
Otto et Heribertus comites potentissimi mecum in
vestro consilio erunt. Si fieri potest, absolvite nos
curis, ut mutuis fruamur colloquiis. Sin, antiquam
sapientiam vestram undique colligite, Francis unde
non sperant contraria parate, ut in nos graviter
saeviens eorum refundatur impetus. Et interim quid
vobis sit faciendum, et scriptis significate et nuntio
fidissimo.
EPISTOLA XCVIII. EX PERSONA LAUDUNENSIS EPISCOPI AD EPISCOPOS.
Quamvis regia potestate per quorumdam hominum
factionem a propria sede sum ad praesens exclusus,
episcopali tamen officio minime sum privatus: nec
damnant crimina falso illata, quem innocens in hac
parte non remordet conscientia. Sentiat ergo grex
pastoris absentiam, sentiam et ego vos meam dolere
vicem. Itaque moneo, rogo, oro, obsecro, ac
pro nomine terribilis semper viventis Domini obtestor,
me Ecclesiae meae quolibet modo, per quamlibet
personam, sanctum chrisma tribuatis, nec episcopalem
benedictionem, et missarum solemnia in
mea parochia peragatis, quia scriptum est: #Quod
tibi fieri non vis, alteri ne feceris.@# At si divina et
humana contemnitis jura, nec nostris monitis acquiescitis:
quanquam divina ultione sitis feriendi,
tamen ad majorem audientiam ecclesiasticae legis
vos provocatum iri pernoscatis.
EPISTOLA XCIX. EX PERSONA ADALBERONIS ARCHIEPISCOPI AD BELLOVACENSEM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, epist. 25.
EPISTOLA C. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Quantum utilitatis reipub. contulerit, quantumve
collatura sit pax inter reges nostros bene fundata,
testis est civitas Virdunensium, sine caede et sanguine,
sine obsidibus, sine pecuniis in integrum imperio
vestro restituta. Testis erit Colonia, rebus sibi diu
subtractis in integrum restituendis. Quod utique
maturius foret, nisi acrior cura regnorum nuper in
conficienda pace longius nos detinuisset, propter
inversos mores quorumdam nostrorum. Nunc itaque
tempus opportunum nacti, obsequio vestro adsumus.
Monemus uti Dudo ac Gesilbertus comes rerum Ecclesiae
vestrae pervasores sine dilatione excommunicentur.
Moneatur frater, ne amicus vester Adalbero
Remorum archiepiscopus super Dudone, Guido Suessonicus
episcopus super Gesilberto, ne filios suae
Ecclesiae impune vos laedere sinant: sed excommunicatos
a vobis excommunicent, donec consequantur
a vobis veniam digna satisfactione, qui conati sunt
sanctuarium Domini haereditate possidere. Quid domina
nostra Theophania imperatrix semper Augusta
insequenti tempore rerum publicarum sit actura,
quibusve in locis demoratura, et an Saxonum exercitus
victor a consueto hoste redierit, significatum
iri nobis plena fide oramus: vestra vestrorumque
aversa tristi vultu accepturi, prospera jucundissimo
animo laturi ac perlaturi.
EPISTOLA CI. AD EUMDEM.
Multitudine curarum festinatae legationis, simulque
viarum prolixitate pressi, desiderabili | null | cb070d18-d815-4537-b430-1e33681751e7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
colloquio
vestro magna cum moestitia privati sumus. Sed refecit
nos praesentia spectabilis viri Folmari, in quo
vestra virtus intellecta est, dum eo utimini ministro,
qui voluntatem Domini etiam non monitus laudabiliter
expleat. Addicti ergo sumus vestrae servituti,
cum hac re, tum etiam plurima dilectione senioris
nostri Adalberonis circa nos, qui earum rerum quas
fecimus participes vos fore per omnia voluit. IV Kal.
April. domina dux Beatrix apud palatium Compendiacum
hoc effecerat, ut VIII Kal. Junii ad Montem
Falconis dominae Adelaidi imperatrici, duci Carolo,
rex Ludovicus, regina Hemma, dux Henricus, causa
conficiendae pacis occurrerent. Sed quoniam per
ignorantiam dominae Theophaniae imperatricis semper
Augustae hoc fiebat, dolum subesse intelligentes,
uti per se potius pax fieret, consuluimus, utque
prius per vos quae conditio pacis foret experiretur.
Quod laudatum est, vestrique itineris socii denominati
XV Kal. Junii Francorum colloquio nobis occurrendum.
Ibique si pacem cum rege senior noster
confecerit, pro pace regnorum plurimum elaborabit.
Magnae intelligentiae vestrae pauca suggessisse satis
est. Caeterum de terra, quae in nostris partibus vi
vobis eripitur, monemus ad praesens tacere, postmodum
demonstraturi quid exinde facere debeatis.
EPISTOLA CII. AD ADALBERONEM ARCHIEPISCOPUM.
Qua fiducia, quave cautela colloquia Ottonis et
Heriberti expetenda vobis sint providete, ne forte
propter praesentem obsidionem Caprimontis nova in
vos novis dolis undecunque comparentur consilia.
Mementote sortis Guifridi [Godefridi, et Virdunensis
episcopi, ob pervasionem castri Luciliburgi.
EPISTOLA CIII. AD DOMINAM THEOPHANIAM IMPERATRICEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 26.
EPISTOLA CIV. AD ECBERTUM TREVIRENSEM ARCHIEPISCOPUM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 27.
EPISTOLA CV. AD FRATRES BLANDINIACENSES EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 28.
EPISTOLA CVI. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM.
Quia diu optato consilio vestro non perfruimur,
non satis patienti animo toleramus, instamus, casusque
inter strepentes revincere laboramus. Synodus
in partibus Rheni, ut fama est, indicta: nostrorumque
episcoporum cum validiores morbi tum
etiam regia negotia, quam una voluimus interturbant
synodum. Sed ne interim otio torpeamus, beati
Ottonis suffragia ad praesens expetere in animo est,
unde per vos reditum habere disponimus, ut prolixam
disjunctionem nostram ea conjunctione castigemus.
Et quoniam per Verdunum iter nobis est,
eo crucem vestra scientia ut speramus elaboratam,
si fieri potest, Kal. Novembris dirigite, sitque hoc
pignus amicitiae. Ita opus placens dum oculis crebrius
ingeretur, indissolubilis amor in dies augmentabitur.
EPISTOLA CVII. EX PERSONA REGIS HUGONIS AD SIGUINUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM.
Regali potentia in nullo abuti volentes, omnia negotia
reipub. in consultatione et sententia fidelium
nostrorum disponimus, vosque eorum participes fore
dignissimos judicamus. Itaque honeste ac benigno
affectu vos monemus, uti ante Kalend. Novembris,
eam fidem, quam caeteri nobis firmaverunt, confirmetis
ob pacem et concordiam sanctae Domini Ecclesiae,
totiusque populi Christiani: ne si forte, quod
non optamus, persuasione quorumdam pravorum
diligenter vobis exsequenda minus audiatis, sententiam
domini papae et comprovincialium episcoporum
duriorem perferatis, nostraque omnibus nota mansuetudo
justissimum correctionis assumat zelum regali
potentia.
EPISTOLA CVIII. AD ECBERTUM ARCHIEPISCOPUM TREVIRENSEM EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 30.
EPISTOLA CIX. AD EUMDEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 31.
EPISTOLA CX. AD COMPROVINCIALES.
#Vide ubi supra, epist.@# 32.
EPISTOLA CXI. AD BASILIUM ET CONSTANTINUM IMPERATORES ORTHODOXOS, HUGO GRATIA DOMINI REX FRANCORUM.
Cum nobilitas vestri generis, tum etiam gloria
magnorum actuum, ad amorem vestrum nos hortatur
et cogit. Hi quippe esse videmini, quorum amicitia
nihil dignius in humanis rebus possit existimari.
Hanc sanctissimam amicitiam, justissimamque
societatem sic expetimus, ut nec regna nec opes
vestras in ea requiramus. Sed haec conditio quae
nostri juris sunt vestra efficit, magnoque usui, si
placet, haec nostra conjunctio erit, magnosque fructus
efferet. Etenim nobis obstantibus nec Gallus,
nec Germanus fines lacesset Romani imperii. Ergo
ut haec bona fiant perpetua, quoniam est nobis unicus
filius et ipse rex, nec ei parem in matrimonio
aptare possumus, propter affinitatem vicinorum regum,
filiam sancti imperii | null | 48e2d6f5-f62e-419e-b2f8-86f5221b2cb8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
praecipuo affectu quaerimus.
Quod si haec petita serenissimis auribus vestris
placuerint, aut scriptis imperialibus, aut nuntiis
fidis nos certos reddite: ut per nostros legatos
vestra majestate dignos quae sonuerint chartis,
compleantur in rebus.
EPISTOLA CXII. EX PERSONA REGIS HUGONIS AD BORELLUM MARCHIONEM.
Quia misericordia Domini praeveniens, regnum
Francorum quietissimum nobis contulit, vestrae inquietudini
quamprimum subvenire statuimus, consilio
et auxilio nostrorum omnium fidelium. Si ergo
fidem toties nobis nostrisque antecessoribus per internuntios
oblatam conservare vultis, ne forte vestras
partes adeuntes vana spe vestri solatii deludamur,
mox ut exercitum nostrum per Aquitaniam
diffusum cognoveritis, cum paucis ad nos usque
properate, ut et fidem promissam confirmetis, et
vias exercitui necessarias doceatis. Qua in parte si
fore mavultis, nobisque potius obedire delegistis,
quam Ismaelitis, legatos ad nos usque in Pascha
dirigite, qui et nos de vestra fidelitate laetificent, et
vos de nostro adventu certissimos reddant.
EPISTOLA CXIII. AD ROTHARDUM ARCHIEPISCOPUM CAMERACENSEM EX PERSONA AD ALBERONIS.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 33.
EPISTOLA CXIV. AD. . . . . EX PERSONA ADALBERONIS.
#Vide ubi supra, epist.@# 34.
EPISTOLA CXV. AD CAROLUM DUCEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 35.
EPISTOLA CXVI. AD ROMULFUM ABBATEM SENONENSEM.
Divinitate propitia bene valentes, ut amplius valeatis
optamus. Gratia et benevolentia principum,
uti semper usi sumus, utimur, spem bonam in rem
conversam iri, suo tempore exspectantes. Ubinam
potissimum moraturi sequenti tempore, incertum
propter incerta tempora. Operi nostro, quod non
parvae quantitatis fore scripsistis, quia mensuram
voluminis ignoravimus, solidos duos per clericum
quem misistis misimus, idemque si insinuetis faciemus
donec completo opere dicatis: Sufficit.
EPISTOLA CXVII. AD DOMINAM THEOPHANIAM.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII, in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 36.
EPISTOLA CXVIII. AD CLERUM ET POPULUM. . . . .
#Vide ubi supra, epist.@# 37.
EPISTOLA CXIX. EMMA QUONDAM REGINA DOMINAE AUGUSTAE THEOPHANIAE.
Pietas vestri nominis subveniat afflictae, et a praedonibus
captivatae. Et mihi quondam fuit et genus, et
dignitas, ac regium nomen. Nunc quasi sine genere,
sine dignitate, omnibus afficior contumeliis, ancilla
captiva crudelissimorum hostium facta. Et quomodo
ille impius Carolus vocem meam audiret, qui vestram
audire contempsit? et vos quidem me vestra memoria
dignam habuistis, quae fieri circa me velletis imperastis,
hicque regiam urbem occupavit. Parere
alicui non putat suo nomini convenire. Nolo ei spiritum
explicare, quo sibi regna inaniter promittit. Hoc
tantum oro, ne in me feminam illidatur, dum in
mares retunditur.
EPISTOLA CXX. DOMINAE AUGUSTAE THEOPHANIAE, NOMINE HUGONIS REGIS. V. I. D. K. V. A. Z.
Benevolentiam ac affabilitatem vestram circa nos
sentientes, obsides a Carolo accipere, et obsidionem
solvere secundum voluntatem vestram voluimus
fidissimam societatem ac sanctam amicitiam conservare
cupientes. Porro hic Carolus legatos et imperium
vestrum contemnens, nec super his acquiescit,
nec reginam relinquit, nec ab episcopo ullos
obsides accipit. Et hic quidem viderit quid sua sibi
prosit pertinacia. Vestram autem amicitiam ad nos
in perpetuum confirmare cupientes, sociam ac participem
nostri regni A. decrevimus vobis occurrere
ad villam Satanicum XI Kal. Sep. Ea quae inter vos
de bono et aequo sanxeritis, inter nos ac filium vestrum
sine dolo et fraude in perpetuum conservaturi.
EPISTOLA CXXI. AD TREVERENSEM V. V. D. K. A.
#Vide Patrologiae tom. CXXXVII in@# ADALBERONE
REMENSI, #epist.@# 38.
EPISTOLA CXXII. ADALBERO ARCHIEPISCOPUS REMENSIS AD CAROLUM DUCEM.
#Vide ubi supra, epist.@# 39.
EPISTOLA CXXIII. AD THIETMARUM MOGUNTINUM ARCHIEPISCOPUM.
Labore obsidionis in Carolum defatigatus, ac vi
febrium graviter exagitatus, sincerum affectum
meum circa te, dulcissime frater, explicare non satis
valeo. Hoc tantum significo, impera, obsequemur,
sitque nostra amicitia eadem velle atque eadem
nolle. Et quia inter graves aestus curarum sola philosophia
quasi quoddam remedium esse potest, ubicunque
partes ejus imperfectas habemus, suppleat
industria vestra. Ad praesens autem rescribite tantum
quod deest nobis in primo volumine secundae
editionis Boetii in libro Perihermenias, hoc est | null | be3d75e4-565c-48e3-b325-8be2d22d9800 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ab
eo loco ubi scriptum est: #Non currit vero et non
laborat. Non verbum dico cum significat quidem tempus,@#
usque ad eum locum ubi dicitur: #ipsa quidem
secundum se dicta verba nomina sunt, et significant
aliquid hic praeceptis,@# idem parte deficientis commentarii
beneficii vestri non erimus immemores,
fidem mente conceptam non deseremus, quod voletis
pro viribus exsequemur.
EPISTOLA CXXIV. A. H. C. H. J. V. B. Z.
Antiquis palatiis meis usque ad fundamenta dirutis,
etiam renascens palatium, quod mihi aedificare
instituistis, diluvio vestri pene absorptum est. Instamus,
ac propriis sumptibus fabricam tanti operis
novis artificibus insignimus, ne vestro superventu
ad suburbana cogamur demigrare cubilia. Huic tam
ingenti negotio adhuc dierum 15 spatium attribuite,
vestrumque architectum A. remittite, qui coepta perficiat
non meis sumptibus, sicque nos ad perstringendam
[ #al.,@# perfringendam] arcem montemque ab
ipsis radicibus convellendum cum totis copiis, si ea
voluptas in animo est, exspectate.
EPISTOLA CXXV. INCERTO.
Cum multos nobis natura affinitate jungat, multos
affectione, nullius amicitiae fructus suavior est quam
is qui fundamento nititur charitatis. Nam cujus obsequia
aliquando sensimus aut elegantiora vestris
aut jucundiora? Denique in tanta perturbatione nostrae
reipub. cum perfidiam militum assidue patimur,
assiduo oculos ad vos reducimus, ut spes certa est,
non frustra solatium relaturi. Et quoniam vos et
gravari et defatigari nisi in summa rerum necessitudine
nolumus, Z. Z. Q. M. B. et si sic judicatis quemvis
alium tantum cum militum robore, subsidio et
V. Q. O. V. E. X. II Kal. Oct. ut et nostri refugae
perterriti redeant, et hostes novis ac insperatis copiis
intabescant.
EPISTOLA CXXVI. INCERTO.
Quia aversa valetudine revelati estis, non immerito
longum moerorem nobis diminuis. Gaudemus
quippe si gaudetis, tristamur si tristamini. Sic
sancta societas unum et idem sentiens manet: nec
nos soli dulcem affectum vestrum circa nos sentimus,
sentiunt et illi qui admirabile opus crucis a
vobis nostro nomini elaboratae non sine magna
oblectatione conspiciunt, in quo pignus amicitiae
aeternitatem sibi affectat.
EPISTOLA CXXVII. INCERTO.
Molimur, conamur, quod volumus agimus, quod
nolumus nequimus. Ecce Rai. atque G. quos missum
iri ad vos usque innuistis, alter solita valetudine
fatigatur, alter insolita quidem, sed cum taedio sui
finita imperium vestrum exsequi qui minime potuerunt.
Exsequetur autem R. quam proxime in melius
commutatus, cujus obsequis [ #al.,@# olim sequentis]
Hermannum comitem adfore jamdudum in animo
est. Et quia quanto silentio quantaque fide nostra
secreta commiserimus novistis, vices nostras nostrique
legati apud comitem Heribertum vos agere
rogamus: facturi quidquid prudentiori consilio decernetis.
Finitoque foro, uti audita, relata, inventa,
conferre nobiscum dignemini, obsecramus, vestro
per omnia usuri consilio sapienti.
EPISTOLA CXXVIII. AD ADELAIDEM MATREM REGNORUM.
Quibus angustiis domina quondam Hemma afficiatur,
quantoque prematur angore, testis est epistola
ipsius ad D. Q. V. M. H. E. jamdudum directa, cujus
exemplar vobis misimus, ut et quid actum sit
sciretis, et quam nihil sibi profuerit, et ut causam
doli, si tamen dolus est, investigetis. Certe clarissimam
dominam et matrem regnorum vos hactenus
fuisse manifestum est, nostris periculis, si qua
ingruerint, credidimus velle succurrere, nedum filiae
quondam dilectae, sive potestas erepta est sive non
est, filiae non subvenire, in moestitia est. Hortamur
tamen vos explorare apud Carolum, per valentes
legatos, utrum velit eam vobis reddere, aut creditam
commendare. Videtur quippe ideo illam sic obstinato
animo retinere, ne videatur sine causa cepisse.
EPISTOLA CXXIX. V. V. D. A. H. G. I. D. V. I. D.
Quamvis vos in propriis causis noverim satis
occupari, tamen commune periculum magis sollicitos
reddere debet. Scitis quas conventiones cum
Odone et Heriberto comitibus habuerimus, et cur
obsides donaverimus. Instant, et promissam amicitiam
requirunt. Itaque nuntiis eorum respondere
debeo de mea ac vestra voluntate III Non. Sept.
Mores, studia, dolos, fraudes eorum inter quos
habito, scitis. Redite ergo usque ad Bublionem | null | 5b0eb2fa-1fb0-4e43-9291-a256f3dc9477 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, uti
vobiscum loqui possim de his quae mandare non possum.
Sunt enim res grandes, et ad vos multum pertinentes,
et quia civitatem sine forti periculo dimittere
non possum, si placet, manus comitis [Manac.
Comes] veniet vobis obviam, quae vos omni securitate
ad nos usque perducat. Valete, et quae vobis
cordi, velocius remandate.
EPISTOLA CXXX. RAINAUDO MONACHO.
Non existimes, dulcissime frater, vitio meo fieri
quod tandiu fratrum meorum praesentia careo. Postquam
a te digressus sum, crebris itineribus causam
patris mei Columbani pro viribus exsecutus sum.
Regnorum ambitio, dira et miseranda tempora fas
verterunt in nefas; nulli jure rependitur sua fides.
Ego tamen, cum sciam omnia ex Domini pendere
sententia, quae simul corda et regna filiorum hominum
permutat, exitum rerum patienter exspecto.
Idem quoque facere te et moneo et hortor. Unum
autem interim plurimum exposco, quod et sine
periculo ac detrimento tui fiat, et me tibi quam
maxime in amicitia constringat. Nosti quanto studio
librorum exemplaria undique conquiram, nosti quot
scriptores in urbibus aut in agris Italiae passim
habeantur. Age ergo, et te solo conscio ex tuis
sumptibus fac ut mihi scribantur M. Manilius de
astrologia, Victorinus de rhetorica, Demosthenes
ophtalmicus. Spondeo tibi, frater, et certum teneo,
quia obsequium hoc fidele et hanc laudabilem
obedientiam sub sancto silentio habeo, et quidquid
erogaveris cumulatum remittam, secundum tua
scripta, et quo tempore jusseris. Tantum significa
cui et tua munera et nostra porrigamus scripta,
frequentiusque nos tuis litteris laetifica. Nec sit metus
ad quorumlibet notitiam pervenire, quae sub
nostra deposueris fide.
EPISTOLA CXXXI.
Quod benevolentia vestra secundum dignitatem
vestri nominis assidue perfruimur, plurimum congaudemus,
cum nostri utilitate, tum vestri nonoris
provectione. Laetamur nunc praesentia nepotis Adalberonis
Verdunensium episcopi, qui vos, habita
ratione loci et temporis, cum copiis adfore pollicitus
est. Itaque ei non dissimilem, quantum ad affectionem
animi spectat, magnitudinem vestram urbi
Remorum exhibebitis XII Kal. Octob. Quod et monachum
latorem epistolae celabitis, et rem tuto silentio
tegetis, uti occultus ac improvisus ad nos possit
esse vester adventus.
EPISTOLA CXXXII.
Quantum consilii quantumque rationis provida in
mente versetis, cum aliis innotuerit, tum exitus
viarum Caroli manifestius prodiderunt. Sed si eum
a provincia vestra velut hostem propulsare nisi estis,
amicorum vestrorum, Hemmae reginae, et episcopi
Adalberonis meminisse debuistis, et si velit amicum
in regnum sublimare, nihilominus eorum oblivisci
non oportuit, simulque apud infidos maleficia beneficiis
non superari. Significate ergo si quid harum
rerum in melius per vos commutari possit, et cur
indictum colloquium pro pace inter reges neglectum
sit, et si saltem futura quies inter eos constat.
Interea si quidquam benevolentia promeruimus,
multum petimus, multumque oramus, ne militi
nostro We. pro Ber. praejudicium fiat. Est quippe
eis commune praedium in lite cum Ecclesia, vultque
B. sibi cedi in partem ex novi operis capella, quod
non possit jure haberi nisi ex aequo facta divisione.
Bene valete, ac nostrum codicem, si placet, per
fidum nuntium resignate.
EPISTOLA CXXXIII. Z. R. B. I.
Anxie quidem jamdudum vestra praesentia frustramur,
multa vestris consiliis disponenda reservamus.
Nostis quam paucorum fidei reipub. negotia sunt
committenda. Itaque optamus, monemus, oramus
omni affectu charitatis adfore vos Remis X Kal.
Octob. cum pro summis rationibus, quas vobis tantum
credere fas est, tum etiam pro habenda ordinatione
O. Silvanectensis episcopi designati.
EPISTOLA CXXXIV. AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
Bene quidem intellexistis de numero D. quomodo
se ipsum metiatur. Semel namque unus, unus est,
sed non idcirco omnis numerus seipsum metitur, ut
scripsisti, qui sibi aequus est. Nam cum semel IV
sint IV, non ideo IV metiuntur IV, sed potius duo: bis
enim bini IV sunt. Porro I littera quam sub figura X
adnotatam reperisti, X significat unitates, quae in
sex et IV distributae sequialteram efficiunt proportionem.
Idem quoque in VI et duobus perspici licet,
ubi unitas est differentia. Sphaeram tibi nullam misimus,
nec ad praesens ullam habemus, nec est res
parvi laboris tam occupatis in civilibus causis. Si
ergo te cura tantarum detinet | null | dc41144f-0e5c-45bf-8790-5b90c20af5b7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
rerum, volumen
Achilleidos Statii diligenter compositum nobis dirige,
ut sphaeram, quam gratis propter difficultatem
sui non poteritis habere, tuo munere valeas extorquere.
EPISTOLA CXXXV. AD ARCHIEPISCOPUM.
Sicut audita peregrinatio vestra moerorem nobis
intulit, ita permutatus rumor dilati itineris quasi
fructum laetitiae importavit. Anxiabamur quippe cum
vestri absentia, tum quod tantae personae meritis non
respondebant honores. Elaboramus ergo, et quod
brevitas temporis non habuit spatio temporis attribuimus;
ac munera juxta vires paramus. Vires dicimus,
quia nostis inter quos habitemus, quanta
perfidia quorumdam exagitemur, quia etiam obsidio
Laudunensis urbis praeterita pace sequestra intermissa
est, X Kal. Novemb. repetenda. Quamobrem
sicut monuimus, monemus, et pro solatio militum si
indiguerimus, et pro auxilio capti confratris nostri
A. utque B. et G. vestra exhortatione digniores se
repraesentent germanos, in tanto discrimine rerum.
EPISTOLA CXXXVI.
Ne graviter et iniquo animo feras justissimam correctionem
Domini, dulcissime frater. Divinitas quippe
non dignatur impios suo flagello, aeternis cruciatibus
reservans puniendos. Disce constantiam servare
in adversis. Et si Job et nostri ordinis antiquos sacerdotes
non vales imitari, saltem nostri temporis
laicum hominem, tibique affinem, exemplar habeto,
comitem Godefridum. Nos quidem tuae salutis immemores
non erimus, nec quidquam eorum quae pro
te fieri oporteat intentatum relinquemus. Noverit
ergo I. V. Q. omnia quae circa te sunt, ut legatum
nostrum Parisius in festo beati Dionysii certissimum
in omnibus reddere possit, ut si obsidio futura est,
et non est, alia atque alia refringantur consilia. Vale
feliciter, et hoc unum attende, ne te praecipitem
dederis, ut satius fuerit alio modo periisse, quam
per interitum tibi tuisque posteris aeternum opprobrium
reliquisse. Iterum vale, et a I. V. I. Q. Z. II.
Z. A. plurimum cave, ut a perfido et impostore.
EPISTOLA CXXXVII.
Absentia militum nostrorum res quam petistis
plenum non habuit effectum; est tamen in voto, et
in eorum reditu quod poterimus exsequemur. Sed
si perpetuam pacem rusticis Asineti optatis veniam
com. Cen. et ut ad nos usque quam proxime, ut et
in merita comparentur consilia, et vestra militaris
manus digna nobis conferat solatia, juxta quod per
eum significabimus. Haec tutis auribus committimus
propter hostium multiplices insidias.
EPISTOLA CXXXVIII.
Gratulamur meliori habitudine corporis instaurata
in vobis, simulque quod nostram scire voluistis.
Nos quidem Domino propitio et bene valemus,
et optima quaeque votis optamus, nec coeptam amicitiam
scienter violare molimur, nec acceptam a
nostris injuriam propulsare, sed a Kal. Janu. usque
ad initium Quadragesimae, in confinio nostrae Franciae,
Burgundiae ac Lothariensis regni occurrere vobis
parati sumus, sicut designabitis diem certum, et
locum suo nomine descriptum: ut pax et concordia
regnorum, et Ecclesiarum Domini, nostro vitio non
destituatur.
EPISTOLA CXXXIX.
Erudito homini, atque puram fidem, quae hodie
paucorum est, constanter tenenti, duo verba Christi,
et nostrum consilium aperiemus, et propositae
quaestioni satisfaciemus. Dicimus autem: #Reddite
quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo;@# et: #Sine mortuos sepelire mortuos suos.@#
His animadversis,
legitime injuncta ab episcopo honeste prosequimini.
Contra fas porro a quolibet prolata devitabitis.
Non inhoneste utantur suo tempore filii tenebrarum,
filii Belial: nos filii lucis, filii pacis, qui
spem in homine velut fenum arescente, non ponimus.
Cum patientia exspectemus illud Prophetae: #Vidi
impium superexaltatum et elevatum super cedros Libani;
transivi, et ecce non erat; quaesivi eum, et non
est inventus locus ejus.@#
EPISTOLA CXL.
Beneficiis liberatoris nostri grates persolvere dignas
non sufficimus: etiam membra nostra, quae
infernus absorbuisse in vobis visus est, ab ejus faucibus
erepta, victore Christo, laetamur. Verum quod
hujus temporis est monemus, uti nostro colloquio
perdiscatis quae appetenda, quae vitanda vobis sint,
priusquam nostri regni principum conventibus misceamini.
Simul etiam aut litteris aut fido nuntio
significate, utrum tuta videatur vobis ad praesens
profectio A. II. atque Ra. ad comitem Ottonem, et
quo conveniant.
EPISTOLA CXLI.
Diutius consultando nihil tutius in commune repertum
est, quam a colloquio vestri senioris ad praesens
abstinere, si fieri potest honeste | null | b748abc6-05d4-44d1-b4d3-fcfc4b8811d2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Si autem
non potestis majorum causarum summas attingere,
nihil nisi evidenter utile definire bonum est. Porro
omnium bonorum fide Ra. feria V vestrum legatum
Silvanectis praestolabitur, vel Carnotim profecturus
si laudabitis, et Compendiacum reversurus si sic
annuetis.
EPISTOLA CXLII. ADALBERO EPISCOPUS R. ET SCHOLARIS ABBAS, AD CONSTANTINUM SUUM.
Congratulamur tibi, dulcissime frater, pervasore
atque hoste monasticae religionis, ad multorum salutem
humanis rebus exempto. Insta ergo, et si jam
Patrem tua ac fratrum dilectione dignum habes,
habeamus eum et nos praesentem tua opera proxime
in festo beati Remigii, ut affectus noster a Floriacensibus
te faciente paululum abalienatus, te faciente
sit plurimum reconciliatus. Quod si haec
omnia fieri minus possint, liceat nobis et tua tantum
perfrui praesentia, si quid unquam praestitimus quod
placuerit, et si dignaris praestare quod placere
possit.
EPISTOLA CXLIII.
Si eam, quam in maximis rebus benevolentiam
sine affectu contulistis, nunc in minimis causis praestatis,
non parvam laudem nec minimum fructum
sperare debetis. Laborastis quippe ut liberaremur
ab hoste, sed contempti estis modo, quia liberavit
nos Dominus de ore leonis. Solitam operam impendite,
ut imperio senioris ac dominae vestrae ille violentus
praedo saltem supellectilem nostram reddere
cogatur. Non aurum quaerimus, nec massas argenti,
sed quibus carere dedecus est. Dicimus autem aulaea,
tapetia, et iis similia, simulque petimus nostram
fidem non ex ejus fide perpendi qui nihil unquam
spopondit quod ratum fore decreverit.
EPISTOLA CXLIV.
Sicut epistola regii nominis, quam vobis misimus,
continet, monemus, rogamus, obsecramus, ut exsequi
curetis, cum pro vestra benevolentia circa nos,
tum propter pacem Ecclesiae Domini pace principum
proventuram, nisi forte desiderabili praesentia
vestra frustramur, apud fidos infidi ac suspecti habemur.
EPISTOLA CXLV. PARISIENSI EPISCOPO GERBERTUS.
Etsi omnis Ecclesia catholica una atque eadem
est, singulis tamen sacerdotibus modus quidam praescriptus
est, quo se extendere, ubi terminos debeant
collocare. Itaque in causa Rotberti abbatis, ob eam
quam servamus ac semper vobis servare volumus
fidem, haec tria consultando proponimus. Primum,
non esse nostri juris falcem in aliena messe ponere:
in quo multiplices rependimus grates etiam indebito
dignari nos honore. Secundum, sancti Dionysii coenobium
ejus esse reverentiae ac dignitatis, ut nullius
ibi magistratus debeat deponi aut imponi sine comprovincialium,
quorum interest, consensu ac favore
solemni. Tertium proponimus, si rem in dilatione
ponitis, vestrae mansuetudini suggerendum, quidquid
honestius et utilius cum religiosissimis et amplissimis
viris inveniemus.
EPISTOLA CXLVI.
Decimo Kal. Januar. a rege acceptam epistolam
fraternitati vestrae direximus per R. aequivocum patri,
in qua vester ac fratris mei adventus in urbe
Remorum expetebatur, V Kal. Januar. regiis legatis
obviam occursuri, qui ex condicto quidem venerunt,
sed vos non invenerunt. Porro exemplar prioris
epistolae nostrae nunc mittimus, postulantes datum
iri subitum responsum voluntatis propriae simul et
actionis.
EPISTOLA CXLVII. EMMA QUONDAM REGINA FRANCORUM.
Acerba sunt haec tempora, sacerdos Domini, quibus
sanctissima fides usquequaque rarescit. Sed mementote
illius quam semper promisistis, quamque a
vobis conservandam credere malim. Moveat vos mea
captivitas, praedonum manus. Apud scientem loquor,
ego illa Emma quondam Francorum regina, quae
tot millibus imperavi, nunc nec vernaculos comites
habeo, quibus saltim stipata conventus adeam tanti
ducis Henrici, nec desiderabili praesentia vestra
frui licet causa captandae salutis atque consilii.
Adsitis ergo nostrae causae differendae, non determinandae
usque ad mutua verba. De castro Q. G. R.
dicimus, nec patiamini fratrem vestrum dici proditorem,
quem hactenus probavimus in fide non ficta
permanentem. Interea, quoniam rerum nostrarum,
ut scitis, procurator nec rediit, nec quid ei obvenerit
audivimus, ne vacua manu redeatis. Diu exspectatam
pecuniam in loculis vestris referte, mercedem
ac gratiam ob merita beneficia relaturi cum ex hoc,
tum ex aliis saepenumero collatis.
EPISTOLA CXLVIII. AD REMIGIUM MONACHUM TREVIRENSEM.
GERBERTUS scholaris abbas REMIGIO monacho Trevirensi.
Praegravat affectus tuus, amantissime frater, opus
Achilleidos, quod bene quidem incoepisti, sed defecisti
dum exemplar defecit. Itaque et nos beneficii
non immemores, difficillimi operis incoepimus sphaeram,
quae et torno jam sit expolita, et artificiose
equino corio obvoluta. Sed si nimia cura fatigaris
habendi simplici fuco interstinctam, | null | 8083b736-6846-4499-a4a2-b77bda744243 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
circa Martias
Kal. eam exspecta, nisi forte cum horizonte ac diversorum
colorum pulchritudine insignitam praestoleris,
annuum perhorrescas laborem. Caeterum de
dato et accepto inter nostros clientes sic jure constitit,
ut nihil redderet qui nihil deberet.
EPISTOLA CXLIX.
Satis quidem moleste absentiam vestram ferimus,
sed majori cura premimur ob ignorantiam earum
rerum quae circa vos geruntur. Nam cujus affectuum
sumus participes, ejus certe progressus et exitus
viarum ignorare minime debemus. Festinate ergo et
litteris planum facere quid communium negotiorum
ac privatorum postmodum egeritis, agatis, mox
agere disponatis, simulque significate quid nos facere
velitis. In electione episcopi II Iduum Februar.
habenda, qua die et potius pridie vestra praestolabimur
responsa, et quid Ansel apud comites egerit,
et cur ejus nuntium adhuc minime viderimus, et
utrum regem ac comites prius convenire debeamus,
et si iter ad injunctum colloquium Calae differre
debeamus, et si eo venietis, et cujus favore haec et
his similia, plenissimam fidem ad vos habentibus plena
fide deponite.
EPISTOLA CL.
Gratuitae benevolentiae vestrae nullis respondemus
meritis. Quid enim contulimus aliquando dignum legatione
Roderici? Hoc solum superest ut intelligamus
quomodo dictum sit, ne cujuspiam regis vel
episcopi commoda vestris ac senioris vestri commodis
anteferamus. Non satis quippe patet utrum,
relictis omnibus quae possidemus, jubeatis sequi vos
ac vestra: an quodam genere loquendi spe consolatoria
tantum nos relevare velitis ab impetu saevientis
ortunae. Rex Hugo ac vicini episcopi, et qui
sedem Remorum ambiunt, plurima offerunt. Sed
nulla a nobis adhuc recepta sunt, nec sine vestro
consultu quidquam agere molimur. Ea gratia regem
adire distulimus, ne forte ab eo rapti vestra imperia
refugisse videremur, ob dulcissimum affectum chari
patris mei Adalberonis omnibus mortalibus anteponenda,
quae in vobis quodammodo intueri desiderabile
est. Caetera, quae in nobis mentis essent, et
quae fieri circa vos vellemus, Roderico diligenter
exsequenda commisimus.
EPISTOLA CLI GERBERTUS SALUTEM SIBI SCRIBENTI SUB NOMINE REVERENDI PATRIS ADALBERONIS VERDUNENSIS EPISCOPI.
Si de meo statu quaeris, bona sententia quicunque
familiaritatem praetendis, liceat respondere, tua
pace me positum in adversis, virum fortem sequi,
non consequi. Caeterum reipub. causas non significo,
quoniam quid scribam nescio. Specialia tamen
fratris morbo calculi laborantis plenius exsequerer,
si inventa a prioribus intueri liceret. Nunc particula
antidoti philoanthropos ac ejus scriptura contentus,
tuo vitio imputa si quod paratum est ad salutem,
non servando diaetam, verteris in perniciem. Nec
me auctore quae medicorum sunt tractare velis,
praesertim cum scientiam eorum tantum affectaverim,
officium semper fugerim.
EPISTOLA CLII. AD REMIGIUM.
REMIGIO fratri GERBERTUS.
Id momentum ac ea vis erat domini mei et patris
mei Adalberonis in causis pendentibus ex aeterno, ut
eo in rerum principia resoluto in primordiale chaos
putaretur mundus relabi. In tanta igitur perturbatione,
et, ut ita dicam, confusione, mortalium officiorum
immemor, quid optares, quid peteres, incautius
perspexisti. Num in ejus modi discrimine,
republica derelicta, demigrandum fuit ad philosophorum
commenta, interdum non necessaria? Taceo
de me, cui nullae mortes intendebantur: et quod
pater Adalbero me successorem sibi designaverat,
cum totius cleri, et omnium episcoporum, ac quorumdam
militum favore, et quod omnium rerum,
quae displicerent, me auctorem fuisse contenderent.
Nam amici, qui familiaritate beati patris Adalberonis
mecum usi fuerunt, mecumque laborabant, ob tornatile
lignum deserendi erant. Patere ergo patienter
moras necessitate impositas, ac meliora tempora
exspecta, quibus valeant resuscitari studia jampridem
in nobis emortua.
EPISTOLA CLIII. OTTONIS IMPERATORIS AD GERBERTUM.
G. Philosophorum peritissimo, atque tribus philosophiae
partibus laureato, OTTO quod sibi.
Amantissimae vestrae dilectionis omnibus venerandam
nobis adjungi volumus excellentiam, et tanti
patroni sempiternam nobiscum stabilitatem adoptamus,
quia vestrae doctrinae disciplinata proceritas
nostrae simplicitati semper fuit haud fastidiens auctoritas.
Attamen ut, omni ambage dimota, ad vos
nudae veritatis fruamur loquela, judicavimus, et firmum
disposuimus, ut vobis manifestet hoc nostrae
voluntatis epistola, quod in hac re summa nostrae
adoptionis et singularitas est petitionis, quatenus
nobis indoctis et male disciplinatis, vestra solers
providentia in scriptis, nec non et dictis, non praeter
solitum adhibeat studium correctionis, et in
republ. consilium summae fidelitatis [ #al.,@# felicitatis].
Hujus ergo nostrae voluntatis in non neganda | null | 9928f78f-8001-4ca5-90e2-898b7cb0c68c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
insinuatione,
volumus vos Saxonicam rusticitatem
abhorrere, sed Graeciscam nostram subtilitatem ad
id studii magis vos provocare: quoniam si est qui
suscitet illam, apud nos invenietur Graecorum industriae
aliqua scintilla. Cujus rei gratia, huic nostro
igniculo vestrae scientiae flamma abundanter apposita,
humili prece deposcimus, ut Graecorum vivax
ingenium Deo adjutore suscitetis, et nos arithmeticae
librum edoceatis, ut pleniter ejus instructi documentis
aliquid priorum intelligamus subtilitatis. Quid
autem de hac re vobis agendum placeat, quidve
displiceat, vestra paternitas litteris nobis nuntiare
non differat. Valete. Versus nunquam composui, nec
in studio habui; dum in usu habuero, et in eis viguero
[ #al.,@# floruero], quot habet viros Gallia, tot
vobis mittam carmina.
EPISTOLA CLIV. GERBERTUS OTTONI CAESARI.
Domino et glorioso OTTONI Caesari semper Augusto
GERBERTUS, gratia Dei Remorum episcopus, quidquid
tanto imperatore dignum.
Supereminenti benevolentiae vestrae, qua in sempiternum
digni vestro judicamur obsequio, fortasse
votis, sed respondere non valemus meritis. Si quo
enim tenui scientiae igniculo accendimur, totum hoc
gloria vestra peperit, patris virtus aluit, avi magnificentia
comparavit. Quid ergo? Thesauris vestris
non inferimus proprios, sed resignamus acceptos,
quos partim assecutos, partim vos quamproxime
assecuturos indicio est, honesta et utilitas ac vestris
majestate digna petitio. Nisi enim firmum teneretis
ac fixum, vim numerorum vel in se omnium rerum
continere primordia, vel ex sese profundere, non
eorum plenam perfectamque notitiam tanto festinaretis
studio: et nisi moralis philosophiae gravitatem
amplecteremini, non ita verbis vestris custos omnium
virtutum impressa esset humilitas. Non tamen
animi sibi bene conscii tacita est subtilitas, cum
ejus, ut ita dicam, oratoriam facultatem et a se et a
Graecorum fonte profluentem oratorie docuistis. Ubi
nescio quid divinum exprimitur, cum homo genere
Graecus, imperio Romanus, quasi haereditario jure
thesauros sibi Graecae ac Romanae repetit sapientiae.
Paremus ergo, Caesar, imperialibus edictis, tum in
hoc, tum in omnibus quaecunque divina majestas
vestra decreverit. Non enim deesse possumus obsequio,
qui nihil inter humanas res dulcius aspicimus
vestro imperio.
EPISTOLA CLV. OTTONIS AD GERBERTUM.
OTTO Augustus imperator reverentissimo papae
GERBERTO.
Quia divinitate propitia non solum sanguinis linea,
verum etiam inter cunctos mortales quadam sui generis
eminentia connectimur affectu, qualitate circa
Domini cultum non dispares esse debemus. Ideoque
nostro animo vestrum metuentes ingenium, hunc
abbatem Petrum vestro commendamus apostolatui,
ut quae honesta et utilia circa suum monasterium
fore agenda, et a se et a nostro legato cognoveritis,
cum omni diligentia exsequi studeatis: ut dum martyrum
memorias in commune honoramus, eorum
beneficia in commune sentiamus. Valete.
EPISTOLA CLVI. OTTONIS IMPERATORIS AD R. COMITEM.
OTTO gratia Domini imperator Augustus R. comiti
salutem.
Diversa regni negotia interdum cogunt nos incidere
diversa imperia. Hinc est, quod abbatiam sancti
Vincentii Capuae sitam ob quarumdam rerum necessitudines
nuper Joanni monacho donavimus, Rothfrido
abbate nec adjudicato, nec deposito. Proinde
respectu misericordiae eidem abbati Rothfrido concedimus
cellam sanctae Mariae, cum omnibus ad se
pertinentibus, in Marsi comitatu, in eo loco qui dicitur
Apininici, cum reliquis rebus sancti Vincentii in
eodem comitatu positis. Cellam quoque sanctae Mariae
in partibus Beneventi, ubi dicitur Sanus locus,
cum omnibus sancti Vincentii rebus in terra Beneventana
sitis. Unde tibi et Beneventano principi
praecipimus, ut, sicut res vobis vicinae sunt, ita ob
nostram fidelitatem Rothfridum abbatem ejus res
tenere juvetis sine ulla contradictione.
EPISTOLA CLVII. OTTONIS AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae ADELAIDI imp. semper Augustae OTTO
gratia Domini imperator Augustus.
Quia secundum vota et desideria vestra divinitas
nobis jura imperii contulit felici successu, divinitatem
quidem adoramus, vobis vero grates rependimus.
Scimus enim et intelligimus maternum affectum,
et studia pietatis, quibus rebus obsequio vestro
deesse non possumus. Proinde quia, dum promovemur,
vester honor attollitur, rempubl. per vos
promoveri, ac promotam feliciter in suo statu regi
multum oramus et optamus. Valete.
EPISTOLA CLVIII. OTTONIS AD GERBERTUM.
Reverentissimo papae GERBERTO OTTO gratia Dei
imperator Augustus.
Quia temporis difficultate astrictus vestris votis
satisfacere nequeo, vehementi moerore afficior.
Moveor enim pietatis affectu circa vos, sed naturae
necessitas suo jure omnia constringens, qualitates
Italici aeris qualitatibus mei corporis quadam sui
generis contrarietate opponit. Mutamur | null | 02d5488a-5837-4111-b855-861ceda21556 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ergo solum
corpore, vobiscum mansuri mente, vestroque solatio
atque subsidio primores Italiae relinquimus. Hugonem
Tuscum vobis per omnia fidum, S. comitem
Spoletinis et Camerinis praefectum, cui octo comitatus,
qui sub lite sunt, vestrum ob amorem contulimus,
nostrumque legatum eis ad praesens praefecimus,
ut populi rectorem habeant, et vobis ejus opera
debita servitia adhibeant.
EPISTOLA CLIX. GERBERTI AD ADELAIDEM AUGUSTAM.
Dominae et gloriosae ADELAIDI reginae semper Augustae
GERBERTUS gratia Domini Remorum episcopus,
et omnibus suis confratribus et coepiscopis Remorum
dioeceseos, bene valere in Christo.
Epistola vestri nominis laeta principia pertulit,
monita salubria habuit, sed tristi fine conclusa est.
Suavem quippe animi vestri affectum circa me ostendit,
ad propriam sedem reditum maturare admonuit.
Sed quid sibi voluit tam acerba conclusio? Ita
enim se habet: Cognoscite quia si modo hujusce
monita parvi penderitis, utemur nostrorum et rebus
et consiliis absque crimine vestri. Me urbi Remorum
praesidente, quando non licuit, licet, vel licebit
vestris uti consiliis, et rebus mihi commissis? An
melius licuit Arnulfo eam obtinente? Sed ille eam
vobis dolo et fraude abstulit, ego contra multorum
dolos et fraudes vobis eam multis vigiliis multoque
labore conservavi. Mirum nimis est vestrorum hostium
vos non sentire insidias. Qui enim Arnulfum
ad vestri regni confusionem suae sedi restituere quaerunt,
non sibi hoc tutum fore putant, nisi me prius
qualibet occasione perdant. Quod multum verisimile
esse duplici capimus argumento, quia me Remis nuper
posito eum absolvere decrevistis: et quia Leo
Romanus abbas ut absolvatur obtinuit, ob confirmandum
senioris mei regis Roberti novum conjugium,
ut mihi a Remensibus per litteras significatum
est. Accedit ad hoc discrimen fides a praesentibus
corte Calmiciaca a Gibuino Gibuini nepote pervasa.
Infinitus, credo, erat villarum numerus, nec
ad possidendum sufficere poterant Remenses, nisi
ad colonias obtinendas invitarentur Catalaunenses.
Quid ergo? si Arnulfus absolvendus est, vel si Guibinus,
vel alius quilibet in sede mea intronizandus
est, reditum meum sine capitis mei periculo intelligere
non est. Quod ita esse, sed vos minus animadvertere,
dubitare non debeo. Novi enim studia vestra
omnibus mortalibus praedicanda, novi animi
vestri dulcissimos affectus circa me. Quibus si respondere
nequeo meritis, respondebo votis. Quocirca
ut mea vobis minus ingeram, deque me omnino
taceam, quem divina gratia a periculorum immensitate
liberat, et in quantum ad me solum attinet, in
omni felicitate disponit et conservat, per terribile
nomen omnipotentis Dei oro et deprecor, ut Remensi
Ecclesiae desolatae et attritae, si quolibet modo valetis,
subveniatis. Quae quoniam regni Francorum caput
est, si deperierit, ut membra sequantur necesse est.
At quomodo non deperit, quae sub nomine duorum
quasi inter malleum et incudem, disposita, dum
eorum neutrum rectorem approbat, velut inter
undas maris sine remige fluctuat? Quid porro fieri
putatis, si tertius sine judicio Ecclesiae ad numerum
accesserit? Neque vero haec loquor, tanquam
augur aut divinus. Memini etiam meos conspirasse
non solum milites, sed et clericos, ut nemo mecum
comederet, nemo sacris interesset. Taceo de
vilitate et contemptu, nihil dico de gravissimis
injuriis saepe mihi a pluribus illatis. Ad haec ut redeam
provocatis, et ut graviora patiar, minas superaddit
epistola. Quid est? o divina majestas! adeone
me infatuatum, vel a te abalienatum putant, ut vel
gladios imminentes non videam, vel Ecclesiam tuam
schismate confundam? Ego vero improborum versutias
acute conspicio, et contra omnia schismata unitatem
Ecclesiae, si sic decretum est, morte mea
defendo. Peto ergo, o domina mea semper Augusta,
item a fratribus meis coepiscopis, qui pro causa
traditoris Arnulphi, sive juste sive injuste sub anathemate
positi sunt, ut me judicium Ecclesiae exspectantem
patienter ferant. Neque enim Ecclesiam,
quam episcoporum judicio regendam accepi, sine
episcoporum judicio relinquere volo. Nec rursus
contra episcoporum judicium, ubi major auctoritas
adsit, eam quasi per vim retinere dispono. Quae
judicia dum exspecto, exsilium, quod a multis felix
putatur, non sine multo dolore tolero.
EPISTOLA CLX.
Occurrit mihi senioris mei regis Rotberti clara
facies, laetus aspectus, visitata colloquia, sermones
vestri sapientia et gravitate pleni, tum principum
et episcoporum grata affabilitas, quae mihi dum
eripitur, ipsa quodammodo | null | c94a5f30-fac8-4146-bd59-abab41d64277 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vita onerosa est. Sola
mihi solatio est clari Caesaris Othonis pietas, benivolentia,
liberalitas, qui tanto amore vos vestraque
diligit, ut dies noctesque mecum sermonem conferat,
ubi et quando vos familiariter videre possit:
coaevum sibi et studiis consimilem seniorem meum
regem Rotbertum alloqui et complexari. Si ergo
Romanum iter, quod causa plurimum synodi me
detinet, hoc tempore dilatum fuerit, circa Novembr.
Kal. me exspectabitis, et harum rerum interpretem
fidissimum, et per omnia vobis obedientem.
EPISTOLA CLXI. AD CONSTANTINUM SCHOLASTICUM.
Vis amicitiae pene impossibilia redigit ad possibilia,
etc. #Exstat supra, libello De numerorum divisione
praefixa.@# | null | 132a8f29-ee9e-47c5-b5f9-f61f9be4a740 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
NOTA.
Léon, abbé de Saint-Boniface de Rome, fut envoyé en France par le pape, en qualité de légat, pour terminer
l' affaire d' Arnoul. Un concile fut indiqué à Nouzon, pour le mois de juin 993; il ne s' y trouva que
quatre évêques, encore n' étaient-ils pas de France. C' étaient Liudulfe, archevêque de Trèves, Aimon de Verdun,
Notger de Liége, et Sigefroi de Munster. Gerbert, cité au concile, s' assit en face des évêques, pour
rendre compte de son ordination. L' évêque de Verdun exposa les faits dans un discours qu' il prononça en
langue vulgaire, pour être compris des laïques. Ensuite il donna lecture d' une lettre du pape adressée aux
metropolitains des Gaules sur cette affaire. Gerbert prononça lui-même son apologie, et la remit par écrit
au légat. Après la délibération du concile, il fut ordonné à Gerbert de s' abstenir de toute fonction, et de
garder la suspense jusqu' au prochain concile, indiqué à Reims pour le mois de juillet suivant. Gerbert
voulut protester; mais sur les représentations de l' archevêque de Trèves, il consentit à s' abstenir de célébrer
la messe.
DISCOURS DE GERBERT.
Semper quidem, reverendissimi patres, hunc
diem prae oculis habui, spe ac voto ad eum intendi,
ex quo, a fratribus meis admonitus, onus hoc sacerdotii
non sine periculo capitis mei subii. Tanti erat
apud me pereuntis populi salus, tanti vestra auctoritas,
qua me fore tutum existimabam. Recordabar
praeteritorum beneficiorum, dulcis atque affabilis
benevolentiae vestrae, qua praestantium saepenumero
cum multa laude usus fueram: cum ecce subito
contrarius rumor vos offensos insinuat, vitioque
dare laborat quod magna paratum virtute inter
alios constabat. Horrui, fateor, et quos antea formidabam
gladios, prae indignatione vestra posthabui.
Nunc, quia propitia divinitas coram contulit
quibus salutem meam semper commisi, pauca semper
innocentiam meam referam, et quonam consilio
urbi Remorum praelatus sim edisseram.
Ego quidem post obitum divi Ottonis Augusti cum
statuissem non discedere a clientela patris mei
Adalberonis, ab eodem ignorans ad sacerdotium
praeelectus sum, atque, in ejus discessu ad Dominum,
coram illustribus viris futurus pastor ecclesiae designatus.
Sed simoniaca haeresis in petrae soliditate
me stantem inveniens repulit, Arnulfum praetulit.
Cui autem plusquam oportuit, fidele obsequium
exhibui, donec eum per multos et per me apostatare
palam intelligens, dato repudii libello, cum omnibus
suis apostaticis dereliqui, non spe, non pactione
capescendi ejus honoris, ut mei aemuli dicunt, sed
monstruosis operibus diaboli territus in effigie hominis
latitantis; non ideo, inquam, illum dereliqui,
sed ne illud propheticum incurrerem: « Impio
praebes auxilium, et his qui oderunt me amicitia
jungeris, et idcirco quidem iram Domini mereberis (I Par., XIX).
» Deinde, sanctionibus ecclesiasticis
per longa temporum spatia peractis legeque
peremptoria consummata, cum nihil aliud
restaret nisi ut judiciaria potestate principis coerceretur,
et tanquam seditiosus et rebellis a principali
cathedra removeretur; lege Africani concilii
iterum a fratribus meis et regni primatibus conventus
et commonitus sum, ut, excluso apostata,
curam discissi et dilaniati susciperem populi; quod
quidem diu distuli, et postea non satis sponte acquievi,
quoniam quae tormentorum genera me comitarentur,
omnimodis intellexi. Haec est viarum
mearum simplicitas, haec innocentiae puritas, et
coram Domino et vobis sacerdotibus in his omnibus
munda conscientia. Sed ecce ex adverso occurrit
calumniator; vocum novitatibus, ut major fiat invidia,
obloquitur: Dominum tuum tradidisti, carceri
mancipasti, sponsam ejus rapuisti, sedem pervasisti.
Itane ego dominum tradidi, cujus nunquam
servus fuerim, cui etiam nullum sacramenti genus
nunquam ( #sic@# ) praestiterim? Sed si illi ad tempus famulatus
sum, fecit hoc imperium patris mei Adalberonis,
qui me in Remensi ecclesia commorari praecepit,
quoadusque pontificis in ea sacrati mores
actusque dignoscerem. Quod dum opperior, hostium
praeda factus sum, et quae vestra munificentia magnorumque
ducum largitas clara et praecipua contulerat,
violenta praedonum manus abstulit, meque
pene nudum gladiis suis ereptum doluit. Denique
postquam illum apostatam dereliqui, vias et itinera
illius non observavi, nec quolibet modo | null | 2d145d85-a538-4e59-93b3-84041013c32e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ei commucavi;
quomodo ergo eum tradidi, qui ubi tunc temporis
fuit nescivi? Sed neque eum carceri mancipavi,
qui nunc nuper sub praesentia fidelium testium
seniorem meum conveni, ut propter me nec ad momentum
ulla detineretur custodia. Si enim auctoritas
vestra per me staret, tantum Arnulfus vilesceret,
ut mihi obesse minimum valeret. Quod si
contraria mihi (quob absit!) sententia vestra decerneret,
quid mea interesset utrum Arnulfus an alius
Remorum constitueretur episcopus?
Jam de rapta sponsa, sedeque pervasa, quod dicitur
ridiculosum est. Dico enim primum nunquam
illius fuisse sponsam quam, pro legitima donatione
spiritualis dotis, collatis ante beneficiis exspoliavit,
proscidit, dilaniavit. Necdum sacerdotali annulo insignitus
erat, et jam omnia quae notatae sponsae fuisse
videbantur, satellites Simonis vastaverant. Dico
etiam: Si concedatur quolibet modo illius sponsam
fuisse, utique esse desiit, postquam pollutam et violatam,
et (ut ita dicam) adulteratam suis praedonibus
prostituit. Num igitur eam, aut quam non habuit,
aut quam suo scelere perdidit, illius sponsam rapui?
Sedem autem multitudine populorum refertam
advena et peregrinus, nullius fretus opibus, pervadere
qui potui? Sed forte apostolica sedes nobis
opponitur, tanquam ea inconsulta summum hoc
negotium discussum sit, vel ignorantia, vel contumacia.
Certe nihil actum est vel agendum fuit, quod
apostolicae sedi relatum non fuerit, ejusdem per decem
et octo menses exspectata sententia. Sed dum
ab hominibus consilium non capitur, ad Filii Dei
supereminens eloquium recurritur: « Si oculus,
inquit, tuus scandalizat te, erue eum, et projice
illum abs te. (Matth. V.). » Et fratrem peccantem,
coram testibus coramque Ecclesia commonitum, et
non obtemperantem, decernit habendum tanquam
ethnicum et publicanum. Conventus ergo Arnulfus,
commonitus litteris et legatis episcoporum Galliae,
ut a coepto furore desisteret, et, si valeret, quoquomodo
se proditionis scelere purgaret; dum monita
salubria contemnit, habitus est tanquam ethnicus et
publicanus. Nec tamen idcirco dijudicatur ut ethnicus,
ob sedis apostolicae reverentiam, sacrique sacerdotii
privilegia; sed a seipso in seipsum sententia
damnationis prolata, hoc solum in omni vita sua
praeclare egisse dijudicatum est. Quia nimirum si,
se ipso damnante, episcopi absolverent, poenam sceleris
ejus incurrerent. « Si, inquit, Magnus Leo
papa, omnes sacerdotes et mundus assentiat ( #sic@# )
damnandis, damnatio consentientes involvit, non praevaricationem
consensus absolvit. Hoc enim Deus
omnium indicavit, qui peccantem mundum generali
diluvio interemit. » Et papa Gelasius: « Error qui
semel est cum suo auctore damnatus, in participe
quolibet pravae communionis effecto exsecrationem
sui gestat et poenam. »
Excluso itaque illo ab Remensi ecclesia, mihi
reluctanti, multumque ea quae passus sum, et adhuc
patior, formidanti, a fratribus meis Galliarum episcopis
hoc onus sacerdotii sub divini nominis obtestatione
impositum est. Quod si forte quidpiam a
sacris legibus deviatum est, non id malitia, sed
temporis importavit necessitas. Alioqui tempore
hostili omne jus omneque licitum cavere, quid est
aliud quam patriam perdere, et necem inferre? Silent
equidem leges inter arma, quibus ille Odo feralis
bestia ita hoc tempore abusus est, ut reverendissimos
sacerdotes Dei quasi vilia mancipia caperet,
nec ab ipsis sacrosanctis altaribus temperaret,
commeatus publicos intercluderet.
Redeo ad me, reverendissimi patres, cui specialiter
ob salutem pereuntis populi, totiusque reipublicae
curam, mors furibunda cum suis incubuit copiis.
Hinc dira egestas; horrea et apothecas armata
manus sibi vindicat: illic fortis gladius, intus pavor
dies ac noctes reddiderunt insomnes. Sola vestra
auctoritas, ut tantorum malorum levamen fieret,
exspectata est, quae tantam vim habere creditur, ut
non solum Remensi, sed etiam omni ecclesiae Gallorum
desolatae et pene ad nihilum redactae subsidio
esse valeat. Quod divinitate propitia exspectamus,
et ut fiat, omnes in commune oramus.
NOTA.
Léon, abbé de Saint-Boniface de Rome, fut envoyé en France par le pape, en qualité de légat, pour terminer
l' affaire d' Arnoul. Un concile fut indiqué à Nouzon, pour le mois de juin 993; il ne s' y trouva que
quatre évêques, encore n' étaient-ils pas de France. C' étaient Liudulfe, archevêque de Trèves, | null | a5e3d4af-0f7f-48a1-8b66-b604db716111 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Aimon de Verdun,
Notger de Liége, et Sigefroi de Munster. Gerbert, cité au concile, s' assit en face des évêques, pour
rendre compte de son ordination. L' évêque de Verdun exposa les faits dans un discours qu' il prononça en
langue vulgaire, pour être compris des laïques. Ensuite il donna lecture d' une lettre du pape adressée aux
metropolitains des Gaules sur cette affaire. Gerbert prononça lui-même son apologie, et la remit par écrit
au légat. Après la délibération du concile, il fut ordonné à Gerbert de s' abstenir de toute fonction, et de
garder la suspense jusqu' au prochain concile, indiqué à Reims pour le mois de juillet suivant. Gerbert
voulut protester; mais sur les représentations de l' archevêque de Trèves, il consentit à s' abstenir de célébrer
la messe.
DISCOURS DE GERBERT.
Semper quidem, reverendissimi patres, hunc
diem prae oculis habui, spe ac voto ad eum intendi,
ex quo, a fratribus meis admonitus, onus hoc sacerdotii
non sine periculo capitis mei subii. Tanti erat
apud me pereuntis populi salus, tanti vestra auctoritas,
qua me fore tutum existimabam. Recordabar
praeteritorum beneficiorum, dulcis atque affabilis
benevolentiae vestrae, qua praestantium saepenumero
cum multa laude usus fueram: cum ecce subito
contrarius rumor vos offensos insinuat, vitioque
dare laborat quod magna paratum virtute inter
alios constabat. Horrui, fateor, et quos antea formidabam
gladios, prae indignatione vestra posthabui.
Nunc, quia propitia divinitas coram contulit
quibus salutem meam semper commisi, pauca semper
innocentiam meam referam, et quonam consilio
urbi Remorum praelatus sim edisseram.
Ego quidem post obitum divi Ottonis Augusti cum
statuissem non discedere a clientela patris mei
Adalberonis, ab eodem ignorans ad sacerdotium
praeelectus sum, atque, in ejus discessu ad Dominum,
coram illustribus viris futurus pastor ecclesiae designatus.
Sed simoniaca haeresis in petrae soliditate
me stantem inveniens repulit, Arnulfum praetulit.
Cui autem plusquam oportuit, fidele obsequium
exhibui, donec eum per multos et per me apostatare
palam intelligens, dato repudii libello, cum omnibus
suis apostaticis dereliqui, non spe, non pactione
capescendi ejus honoris, ut mei aemuli dicunt, sed
monstruosis operibus diaboli territus in effigie hominis
latitantis; non ideo, inquam, illum dereliqui,
sed ne illud propheticum incurrerem: « Impio
praebes auxilium, et his qui oderunt me amicitia
jungeris, et idcirco quidem iram Domini mereberis (I Par., XIX).
» Deinde, sanctionibus ecclesiasticis
per longa temporum spatia peractis legeque
peremptoria consummata, cum nihil aliud
restaret nisi ut judiciaria potestate principis coerceretur,
et tanquam seditiosus et rebellis a principali
cathedra removeretur; lege Africani concilii
iterum a fratribus meis et regni primatibus conventus
et commonitus sum, ut, excluso apostata,
curam discissi et dilaniati susciperem populi; quod
quidem diu distuli, et postea non satis sponte acquievi,
quoniam quae tormentorum genera me comitarentur,
omnimodis intellexi. Haec est viarum
mearum simplicitas, haec innocentiae puritas, et
coram Domino et vobis sacerdotibus in his omnibus
munda conscientia. Sed ecce ex adverso occurrit
calumniator; vocum novitatibus, ut major fiat invidia,
obloquitur: Dominum tuum tradidisti, carceri
mancipasti, sponsam ejus rapuisti, sedem pervasisti.
Itane ego dominum tradidi, cujus nunquam
servus fuerim, cui etiam nullum sacramenti genus
nunquam ( #sic@# ) praestiterim? Sed si illi ad tempus famulatus
sum, fecit hoc imperium patris mei Adalberonis,
qui me in Remensi ecclesia commorari praecepit,
quoadusque pontificis in ea sacrati mores
actusque dignoscerem. Quod dum opperior, hostium
praeda factus sum, et quae vestra munificentia magnorumque
ducum largitas clara et praecipua contulerat,
violenta praedonum manus abstulit, meque
pene nudum gladiis suis ereptum doluit. Denique
postquam illum apostatam dereliqui, vias et itinera
illius non observavi, nec quolibet modo ei commucavi;
quomodo ergo eum tradidi, qui ubi tunc temporis
fuit nescivi? Sed neque eum carceri mancipavi,
qui nunc nuper sub praesentia fidelium testium
seniorem meum conveni, ut propter me nec ad momentum
ulla detineretur custodia. Si enim auctoritas
vestra per me staret, tantum Arnulfus vilesceret,
ut mihi obesse minimum valeret. Quod si
contraria mihi (quob absit!) sententia vestra decerneret,
quid mea interesset utrum Arnulfus | null | b786578a-f8d6-4d3e-9efe-4340a683c515 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
an alius
Remorum constitueretur episcopus?
Jam de rapta sponsa, sedeque pervasa, quod dicitur
ridiculosum est. Dico enim primum nunquam
illius fuisse sponsam quam, pro legitima donatione
spiritualis dotis, collatis ante beneficiis exspoliavit,
proscidit, dilaniavit. Necdum sacerdotali annulo insignitus
erat, et jam omnia quae notatae sponsae fuisse
videbantur, satellites Simonis vastaverant. Dico
etiam: Si concedatur quolibet modo illius sponsam
fuisse, utique esse desiit, postquam pollutam et violatam,
et (ut ita dicam) adulteratam suis praedonibus
prostituit. Num igitur eam, aut quam non habuit,
aut quam suo scelere perdidit, illius sponsam rapui?
Sedem autem multitudine populorum refertam
advena et peregrinus, nullius fretus opibus, pervadere
qui potui? Sed forte apostolica sedes nobis
opponitur, tanquam ea inconsulta summum hoc
negotium discussum sit, vel ignorantia, vel contumacia.
Certe nihil actum est vel agendum fuit, quod
apostolicae sedi relatum non fuerit, ejusdem per decem
et octo menses exspectata sententia. Sed dum
ab hominibus consilium non capitur, ad Filii Dei
supereminens eloquium recurritur: « Si oculus,
inquit, tuus scandalizat te, erue eum, et projice
illum abs te. (Matth. V.). » Et fratrem peccantem,
coram testibus coramque Ecclesia commonitum, et
non obtemperantem, decernit habendum tanquam
ethnicum et publicanum. Conventus ergo Arnulfus,
commonitus litteris et legatis episcoporum Galliae,
ut a coepto furore desisteret, et, si valeret, quoquomodo
se proditionis scelere purgaret; dum monita
salubria contemnit, habitus est tanquam ethnicus et
publicanus. Nec tamen idcirco dijudicatur ut ethnicus,
ob sedis apostolicae reverentiam, sacrique sacerdotii
privilegia; sed a seipso in seipsum sententia
damnationis prolata, hoc solum in omni vita sua
praeclare egisse dijudicatum est. Quia nimirum si,
se ipso damnante, episcopi absolverent, poenam sceleris
ejus incurrerent. « Si, inquit, Magnus Leo
papa, omnes sacerdotes et mundus assentiat ( #sic@# )
damnandis, damnatio consentientes involvit, non praevaricationem
consensus absolvit. Hoc enim Deus
omnium indicavit, qui peccantem mundum generali
diluvio interemit. » Et papa Gelasius: « Error qui
semel est cum suo auctore damnatus, in participe
quolibet pravae communionis effecto exsecrationem
sui gestat et poenam. »
Excluso itaque illo ab Remensi ecclesia, mihi
reluctanti, multumque ea quae passus sum, et adhuc
patior, formidanti, a fratribus meis Galliarum episcopis
hoc onus sacerdotii sub divini nominis obtestatione
impositum est. Quod si forte quidpiam a
sacris legibus deviatum est, non id malitia, sed
temporis importavit necessitas. Alioqui tempore
hostili omne jus omneque licitum cavere, quid est
aliud quam patriam perdere, et necem inferre? Silent
equidem leges inter arma, quibus ille Odo feralis
bestia ita hoc tempore abusus est, ut reverendissimos
sacerdotes Dei quasi vilia mancipia caperet,
nec ab ipsis sacrosanctis altaribus temperaret,
commeatus publicos intercluderet.
Redeo ad me, reverendissimi patres, cui specialiter
ob salutem pereuntis populi, totiusque reipublicae
curam, mors furibunda cum suis incubuit copiis.
Hinc dira egestas; horrea et apothecas armata
manus sibi vindicat: illic fortis gladius, intus pavor
dies ac noctes reddiderunt insomnes. Sola vestra
auctoritas, ut tantorum malorum levamen fieret,
exspectata est, quae tantam vim habere creditur, ut
non solum Remensi, sed etiam omni ecclesiae Gallorum
desolatae et pene ad nihilum redactae subsidio
esse valeat. Quod divinitate propitia exspectamus,
et ut fiat, omnes in commune oramus. | null | c058e50c-9e69-459d-bcd6-7d033548a507 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Profession de foi
Ego Gerbertus gratia Dei praeveniente mox futurus
archiepiscopus Remorum, ante omnia fidei documenta
verbis simplicibus assero, id est Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum esse
confirmo; totamque in Trinitate Deitatem coessentialem,
et consubstantialem, et coaeternalem, et
omnipotentem praedico; singulam quamque in Trinitate
personam verum Deum, et totas tres personas
unum Deum profiteor. Incarnationem divinam
non in Patre, neque in Spiritu sancto, sed in Filio
tantum credo, ut, qui erat in divinitate Dei Patris
Filius, ipse fieret in homine matris filius, Deus verus
ex patre, homo verus ex matre; carnem ex
matris visceribus habentem, et animam humanam
rationalem simul in eo utriusque naturae; id est
hominem et Deum, unam personam, unum Filium,
unum Christum, unum Dominum, creaturarum omnium
quae sunt et auctorem et dominum et rectorem
cum Patre et Spiritu sancto confiteor; passum
esse vera carnis passione, mortuum vera corporis
sui morte, resurrexisse vera carnis suae resurrectione,
et vera animae . . . . . in qua veniet judicare
vivos et mortuos assero. Novi et Veteris Testamenti
unum eumdemque credo auctorem, et Dominum,
et Deum. Diabolum non per conditionem, sed per
arbitrium factum esse malum. Credo hujus quam
gestamus, et non alterius, carnis resurrectionem
Credo judicium futurum, et recepturos singulos pro
his quae gesserunt, vel poenas, vel praemia: nuptias
non prohibeo, secunda matrimonia non damno, carnium
praeceptionem non culpo, poenitentibus reconciliatis
communicare debere confiteor. In baptismo
omnia peccata, id est tam illud originale contractum,
quam ea quae voluntate admissa sunt, dimitti credo;
et extra Ecclesiam catholicam nullum salvari confiteor.
Sanctas synodos quatuor quas universalis
mater Ecclesia confirmat, confirmo.
Profession de foi
Ego Gerbertus gratia Dei praeveniente mox futurus
archiepiscopus Remorum, ante omnia fidei documenta
verbis simplicibus assero, id est Patrem
et Filium et Spiritum Sanctum unum Deum esse
confirmo; totamque in Trinitate Deitatem coessentialem,
et consubstantialem, et coaeternalem, et
omnipotentem praedico; singulam quamque in Trinitate
personam verum Deum, et totas tres personas
unum Deum profiteor. Incarnationem divinam
non in Patre, neque in Spiritu sancto, sed in Filio
tantum credo, ut, qui erat in divinitate Dei Patris
Filius, ipse fieret in homine matris filius, Deus verus
ex patre, homo verus ex matre; carnem ex
matris visceribus habentem, et animam humanam
rationalem simul in eo utriusque naturae; id est
hominem et Deum, unam personam, unum Filium,
unum Christum, unum Dominum, creaturarum omnium
quae sunt et auctorem et dominum et rectorem
cum Patre et Spiritu sancto confiteor; passum
esse vera carnis passione, mortuum vera corporis
sui morte, resurrexisse vera carnis suae resurrectione,
et vera animae . . . . . in qua veniet judicare
vivos et mortuos assero. Novi et Veteris Testamenti
unum eumdemque credo auctorem, et Dominum,
et Deum. Diabolum non per conditionem, sed per
arbitrium factum esse malum. Credo hujus quam
gestamus, et non alterius, carnis resurrectionem
Credo judicium futurum, et recepturos singulos pro
his quae gesserunt, vel poenas, vel praemia: nuptias
non prohibeo, secunda matrimonia non damno, carnium
praeceptionem non culpo, poenitentibus reconciliatis
communicare debere confiteor. In baptismo
omnia peccata, id est tam illud originale contractum,
quam ea quae voluntate admissa sunt, dimitti credo;
et extra Ecclesiam catholicam nullum salvari confiteor.
Sanctas synodos quatuor quas universalis
mater Ecclesia confirmat, confirmo.
| null | 1bbab145-f66a-4040-87c5-3d9f7a8102e7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Sermo de informatione episcoporum
Si quis, fratres, oraculi reminiscatur quo frugi
famulum, de reservata sibi pecunia quam praerogandam
susceperat, increpavit, dicens: #Tu dedisses
pecuniam meam, et ego veniens cum usuris exigerem
eam (Luc. XIX, 33)
@#; non jam otiosus auditor collatam
sibi divini muneris gratiam suis tantum usibus
reservabit: sed, cunctis eam communicabilem faciens,
copiosius praerogando securius possidebit, ut
sibi per haec et plurimis aedificationis exhibeat fructum,
et velut decora arbor, pomis referta, non infructuosa
probatur occupare terram, dum vivit, cum
et ipsa suis pomis ornatur, et omnes qui ex ea fructum
perceperint, saginantur, beato nos etiam Apostolo
ad haec eadem invitante: #Nolite quaerere quae
vestra sunt, sed quae aliorum (I Cor. X, 24)
@#; et alibi:
#Non quaero quod mihi utile, sed quod multis, ut salvi
fiant
(Ibid., 3)
@#. Idcirco nos quibus verbi Domini
credita est dispensatio, et gregem Christi alendum
nutriendumque suscepimus: non sine ingentis periculi
noxa nos credimus evasuros, si non modo secundum
haec [non] vivamus, sed etiam si minime praedicemus.
Et licet ad haec praedicanda nos retardet vitae
improbitas, invitat tamen praecepti necessitas. Et
ut vae mihi est, si minime praedicavero, et si susceptum
thesaurum in terra defossum in meo corde diu
occultavero, et lucernam divini verbi compressam
sub modio retentavero, et non super candelabrum
propositam cunctorum oculis manifestavero: ita, si
claustra humanae imperitiae per claves illas regni
coelorum, quas in beato Petro apostolo cuncti suscepimus
sacerdotes, minime reseravero, ut audire
per haec merear pro linguae meae modulo: #Euge, serve
bone et fidelis, quia in paucis fuisti fidelis, super multa
te constituam (Matth. XXV, 21)
@#. Unde verens his increpationibus
et suppliciis sub Dei timore pene perculsus,
et amore fraterno invitatus, non jam ad subditum
loquar vulgum, quos jugiter monere soleo:
sed ad ipsos jam praedicatores vulgi mea convertam
verba, et meis conservis, velut obediens servus, id
est episcopus sacerdotibus, audaciter praedicare salutis
munia non retardabo. Nec praerogativam mihi
conscientiae, si haec meis consacerdotibus charitatis
intuitu praerogem, vindicavero; aut vitae perfectae me
esse fateor, cum de vita perfecta alios moneo: sed
potius cum haec ad illos loqui audeo, simul cum illis
quae loquor audiam.
Aggrediar jam, divina ope suffultus, facultate qua
valeo, et, eorum precibus adjutus ad quos noster
respicit sermo desideratum iter carpam, et quasi
tum in gremio sacerdotum positus ipsos alloquar
sacerdotes. Audite me, beatissimi patres, et, si dignum
ducitis, sanctissimi fratres: audite me, stirps
levitica, germen sacerdotale, propago sanctificata,
duces et rectores gregis Christi: audite me rogantem
pariter et timentem, et commodis communibus sollicite
consulentem, et honorem episcopatus demonstrare
volentem: ut, cum honoris ejus praerogativam
monstravero, merita etiam congrua requiramus. Nec
falli possumus in opere, qui cognoscimus veritatem.
Dignum est enim ut dignitas sacerdotalis prius noscatur
a nobis, et sic deinde servetur a nobis, ut
psalmographi sententia repellatur a nobis: #Homo
cum in honore esset, non intellexit; comparatus est
jumentis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. CXLVIII)
@#.
Honor igitur, fratres, et sublimitas episcopalis
nullis poterit comparationibus aequari. Si regum
compares infulas et principum diademata, longe erit
inferius, quasi plumbi metallum ad auri fulgorem
compares; quippe cum videas regum colla et principum
genibus submitti sacerdotum, et exosculatis
eorum decretis, orationibus eorum credant se communiri.
Quid jam de plebis multitudine dixerim, cui
non solum praeferri a Domino meruit, sed ut eam
quoque jure tueatur paterno, praeceptis imperatum
est evangelicis? Sic certe a Domino ad beatum Petrum
dictum est: #Petre, amas me?@# et ille: #Tu scis,
Domine, quia amo te (Joan. XXI)
@#. Et cum hoc tertio
fuisset interrogatus, et trina responsione fuisset
subsecutus, repetitum est ei a Domino tertio: #Pasce
oves meas.@# Quas oves, quem gregem non solum tunc
beatus suscepit apostolus, sed et nobiscum eas accepit,
et cum illo eas suscipimus omnes. Unde regenda
sacerdotibus contraduntur, et merito rectoribus suis | null | e8eafce4-1967-4d99-8e10-258cbcb799c9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
subdi dicuntur, quia, evangelico mandato coruscante,
videmus nihilominus esse praefixum: #Non est discipulus
super magistrum, neque servus super dominum
suum: sed sufficit discipulo ut sit sicut magister ejus,
et servus sicut dominus ejus (Luc. VI, 40)
@#.
Haec vero cuncta, fratres, ideo praemisisse nos
debetis cognoscere, ut ostenderemus nihil esse in
hoc saeculo excellentius sacerdotibus, nihil sublimius
episcopis reperiri. Ut, cum dignitatem episcopatus
demonstramus, episcoporum oculis et digni noscamur
quod sumus; et quod sumus professione, actione
potius quam nomine demonstremus: ut nomen congruat
actioni, et actio respondeat nomini: ne sit
nomen inane, et crimen immane; ne sit honor sublimis,
et vita poenalis; ne sit deifica professio, et illicita
actio; ne sit religiosus amictus, et irreligiosus
profectus; ne sit gradus excelsus, et deformis excessus;
ne habeatur in ecclesia cathedra sublimior, et
conscientia sacerdotis reperiatur multo humilior; ne
locutionem simulemus columbinam, et mentem habeamus
caninam; ne professionem monstremus ovinam,
et feritatem habemus lupinam; ut digne nobis
per prophetam respondeatur a Domino: #Populus
hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a
me (Isa. XXIX, 13)
@#. Quia, fratres, ut senatorem chlamys
monstrat, agricultura rusticum, barbarum arma,
nautam remigii peritia, et singulos quosque opifices
operis sui qualitas ipsos demonstrat auctores; sic
episcopum non nisi episcopalis opera signat, ut ex
tempore magis quam professione noscatur, meritis
episcopus quam nomine vocitetur; quia ut nihil esse
dicimus episcopo excellentius, sic nihil est miserabilius,
si de sua vita episcopus periclitetur, si sacerdos
in crimine teneatur, si pontifex vitiorum maculis
polluatur. Et ut levius est de plano corruere, sic qui
ex sublimi ceciderit, grave incurrit exitium. Honor
quidem coram hominibus episcopalis magnus; sed
post lapsum (quod absit!) dolor magnus. In Ecclesia
gradus altus; sed, si exinde per negligentiam delabatur,
a cunctis miserabiliter denotatur. Magna
sublimitas magnam cautelam desiderat; honor
grandior grandiori sollicitudine indiget. Cui plus
creditur, plus ab illo exigitur, et potentes potenter
tormenta patientur; et scienti legem et non facienti,
peccatum est illi; et servus qui novit voluntatem
Domini, et non facit digna, plagis vapulabit
multis.
Aliud enim ab episcopo requirit Deus, et aliud a
presbytero; aliud a diacono, et aliud a clerico, atque
aliud a laico: et, licet cunctorum per singula requirat
opus, plus tamen ab illo exigetur cui major est
cura commissa; ampliores poenas luet cui numerosior
regendorum populorum, si neglecta credita est,
dispensatio. Et ut ipsius episcopatus modum et formulam
nostris consacerdotibus depingamus, apostolica
nobis est per omnia regula revolvenda; quia de
eis per singula episcopatus lineamenta distinguit, ne
aliqui sacerdotum garruli querelentur commentis se
nostris in hoc opere increpatos magis, quam apostolicis
sententiis redargutos. Sic enim ad cunctos
episcopos beatus ait apostolus: #Fidelis sermo (I Tim.
III, 1)
@#, ac si diceret: De quo sum locuturus, veraciter
dico, ne quis me existimet fuisse mentitum. #Si
quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat@#
hoc est: Episcopus esse cupis? Magnum est quod
ambis; sed opus bonum simul, si amplecteris. Caeterum
episcopus esse non poteris, si episcopales actus
aspernari volueris. Et denuo infert, et ait: #Oporte
episcopum irreprehensibilem esse;@# irreprehensibilem
ait, nempe si reprehenderis, culpae deformitati subderis.
Et profecto culpa ad reatum trahit, reatui
poenae subditus poenae servituti obnoxius erit, servituti
obnoxius libertatem amittit. Ecce quae evenit
libertas episcopalis, per hos gradus quos diximus
criminales. Sed ut reprehendi non possis, irreprehensibiles
per omnia actus custodi. Post haec addit: #Unius uxoris virum.@#
Si ad litteram respicias, bigamiam
condemnat, ne secundos noverit concubitus,
qui episcopatus gradum consequi desiderat. Si vero
allegoricis sentiatur sensibus, inhibet episcopo duas
habere uxores, id est, ne post catholicum dogma,
sensum haereticum sumat; sed Christianae tantum
sinceritatis sibi associet fidem, ut unius uxoris tantum,
id est, Ecclesiae, vir, episcopus appelletur. Sequitur: #Sobrium.@#
Sobrium ait, hoc est non vino
tantum, sed moribus parcum, ut ne vino | null | f1a69f38-7dfa-4b6f-9138-051d98f57d4e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
amplius
indulgeat, et mente sobrius gaudeat; qui si hoc non
facit, episcopus non erit. Et adjungens sequentia ait: #Prudentem
(I Cor. III, 19)
@#. Prudentiam quippe non
mundialem, de qua dicitur quod stultitia sit apud
Deum; sed spiritualem, id est, quae et opere circumspecta
sit et verbo perita, ut sit astutus sicut serpens
et simplex sicut columba; qui si talis non est,
episcopus non est. Et denuo infert: #Ornatum.@# Si ad
superficiem tantum litterae attendamus, non aliud
sacerdotis, quam amictum quaeremus clariorem
verbi gratia, castorinas quaeremus aut sericas vestes:
et ille inter episcopos se credet sanctiorem,
qui indumentum [ #l.,@# vestem] habuerit clariorem. Sed
sanctus Apostolus taliter se intelligi non vult, qui
non carne episcopum sed mente ornare desiderat,
ut ille sacerdos placeat Deo qui animam habuerit
compositam Deo. Qui vero haec non facit, episcopus
non erit; et injusti infamiam incurrit, qui sanctum
Apostolum contemnit. Et post haec addit: #Hospitalem;@#
ut humanitatis intuitu hospitio recipiat
non habentem hospitium, et egenum sine tecto
in domum inducat suam; nec solum consumat
dona Christi, quae ei largita est bonitas Christi. #Docibilem,@#
id est si polleat sapientia, ut non solum
creditum sibi populum sufficienter edoceat, sed et
cunctarum queat haeresum contradictiones repellere,
ne sua imperitia imperitos minime doceat, et hujusmodi
eveniat quod scriptum est: #Caecus caeco si
ducatum praebeat, ambo in foveam cadunt (Matth. XV,
14)
@#. Qui vero talem se, ut diximus, ignorat, sacerdotium
minime appetat, ne locum alterius adimat,
qui fulgore suae sapientiae cunctos collustrare poterat.
Item ait: #Non vinolentum,@# hoc est non multo
vino deditum, ut sic potet episcopus ut utrum biberit
ignoretur, ne post largam potationem muliebri
delectetur libidine, quia per vinum, sicut ait Apostolus,
omnis enutritur luxuria. Qui si haec non potest,
episcopus esse non potest. Demum subsequitur
dicens: #Non percussorem, sed modestum,@# id est manus
improbas ad caedem non habeat, et suspicionibus
pravis minime percutiat conscientias aliorum, ne
dum petulans invenitur, ad caedem athleta magis
quam episcopus judicetur. Sed e diverso illatas ab
aliis patienter ferat injurias, ut mentis modestiam
tranquillam monstret infirma patientia. Iterum dicit: #Non litigiosum,@#
id est linguam ad convicium non
relaxet, ut qui Dei laudes personat, et divina sacrificia
libat, litium venena non proferat; quia non
potest ex sacerdotis ore benedici Deus, et homo maledici,
qui imaginem Dei noscitur possidere, nec
mala sibi et bona ullatenus poterunt convenire. Qui
si haec non agit, episcopus non erit. Et subsequitur
deinceps: #Non cupidum,@# hoc est, ne lucri cupidine
in aliquo episcopus superetur, et turpis lucri gratia
delicti factus obnoxius, radicem malorum omnium
enutriat avaritiam, qui, stipendiis tantum contentus
Ecclesiae, penitus non ambiat quae intelligit esse
superflua; sed, ea ipsa potius pauperibus Christi
impertiens, coelorum sibi comparet regna. Et connectit
deinceps consequentia, et ait: #Suae domui
bene praepositum, filios habentem subditos cum omni
castitate.@# Domui, inquit, suae bene praeesse, scilicet
ut corporis sui domum imperioso jure contineat;
nec subdatur ipse a corpore, et in habenas luxuriae
infrenis nequaquam feratur et in praeceps, ut suos
possit filios castitatis exemplo ad pudicitiae regulam
gubernare. Qui si haec non egerit, episcopus dici
non poterit. Deinde dicit: #Si quis domui suae praeesse
nescit, quomodo Ecclesiae Dei diligentiam habebit?@#
hoc est, nempe quod superius diximus, qui cordis
sui domum excolere non valet, quomodo plurimorum
adhibebit diligentiam? et qui peccati trabem ex suo
non potest eruere oculo, ex cujus oculo festucam
submovebit? Qui hoc non agit, episcopus non erit.
Item sequitur, et ait: #Non neophytum,@# hoc est, qui
nuper ad fidem ex gentilitate venit, aut ex militia
saeculi clericali officio est sociatus, non passim sacerdotii
accipiat gradum, ne elatus #in superbiam et
in laqueum incidat diaboli;@# quia quod longo tempore
minime didicit, in parvo tempore servare minime
poterit, sed lapsus et inscius judicium suscipiet,
quod meruit suscipere superbiens diabolus. Et concludens | null | d400037f-dee9-41af-bdd7-a2629635df0e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regulam et episcopalem formam, ad extremum
incidit, dicens: #Oportet illum et testimonium
habere bonum ab his qui foris sunt;@# id est, haereticis
et schismaticis, qui extra sanctam Ecclesiam conventicula
profana faciunt, apud quos tamen Apostolus
testimonium dicit habere bonum de immaculata et
sancta vita episcopum, . . . unde occasionem accipiant
obtrectandi, et infamare incipiant religionis sanctae
catholicum dogma. Qui talis esse non poterit, episcopus
quomodo esse poterit?
Ut reor, in hoc opere nos a grandi fenore persensimus
liberatos, cum nos, non nostra contra episcopos,
sed Apostoli opposuimus testimonia, ne velut
nubes . . . Cum vero auctoritas nobis per singula sancti
arriserit Apostoli, apostolorum potius, si ausi
sunt, quam nos reprehendere audeant.
Coarctet nos licet libelli prolixitas properare ad
finem, sollicitudo tamen fraterni retardat amoris, illorum
praecipue sacerdotum qui, mentis torpore hebetati,
diffamant sacerdotalem honorem; et qui novam
prodigaliter regulam hac tempestate reperisse deflentur:
et Giezi leprosi et Simonis magi sectantes exemplum,
gratiam Spiritus sancti coemerunt pretio, et distraxerunt,
nequaquam timentes, cum honorem
coemerint sacerdotii, a beato se Petro apostolo cum
Simone fuisse damnatos: #Pecunia tecum sit in perditionem,
qui donum sancti Spiritus sperasti te pretio
possidere;@# et lepram cum Giezi a sancto se suscepisse
Eliseo, cum gradum item sacerdotii pretio
aestimant distrahendum. Et si, cum validioribus
morbis capite vitiato, reliquum necesse est corpus
inundatione superioris morbi lethaliter irrigari: ita
et isti qui caput videntur esse Ecclesiae, morbo
pestifero fraternum vitiant corpus, ut nihil ex totius
corporis compage insauciatum possit evadere quod
negligentum sacerdotum vitiositatis non inficeret
virus. Et videas in Ecclesia passim sacerdotes, quos
non merita, sed pecuniae provexerunt, nugacem et
indoctum, sacerdotalem arripuisse gradum: quos
si percunctari fideliter velis quis eos praefecerit
sacerdotes, respondent mox et dicunt: Ab archiepiscopo
sum nuper ordinatus episcopus, centumque
solidos dedi ut episcopalem gradum mihi conferret;
quos si minime dedissem, hodie episcopus
non fuissem. Unde melius est mihi aurum de locello
minuere, quam tantum sacerdotium perdere. Aurum
dedi, et episcopatum accepi; quod tamen, si
feliciter vivo, recepturum illico non diffido. Ordino
presbyterum, et accipio aurum; facio diaconem, et
accipio argenti multitudinem, et de aliis nihilominus
ordinibus singulis, et de abbatibus benedicendis
et ecclesiis, pecuniae quaestus profligare confido. Ecce
aurum quod dedi, in meo locello illibatum habeo.
Respondeo ego: Nempe hoc est quod de te doleo,
quia archiepiscopus carnaliter te episcopum fecit.
Pecunia spiritualiter leprosum ordinavit; pecuniam
dedisti, Dei gratiam comparare aestimasti, et per
hoc lepram ipsam suscepisti. Item pecuniam accepisti,
et Dei gratiam pretio distrahere non timuisti;
simul etiam lepram tradidisti, et commercium miserabile
in animarum exitio peregisti. Abbatem propter
denarios super monachos ordinasti, et leprosum
hominem in mortem monachorum exaltasti. Et nescii
homines in ordinationibus clamant vestris: #Dignus
et justus est;@# et conscientia misera clamat: Indignus
et injustus est. Pronuntiat talis episcopus: #Pax vobiscum,@#
et ipse interius pacem non habet secum.
Oculis carnalibus videtur episcopus magnus,
et divinis obtutibus leprosus est maximus. Per pecuniam
indebitum ordinem acquisivit, et Deum in
interiore homine perdidit. Caro dignitatem suscipit,
et anima honestatem perdit. Caro ancilla facta est
domina, et anima domina facta et famula; haec
minor dominatur populis, et illa superior servit
daemoniis. Carni sacerdotium comparavit, et animae
detrimentum paravit. Et quid proderit hujusmodi
homini, si totum mundum lucretur et animae suae
detrimentum patiatur? Quod dedisti cum ordinareris,
aurum fuit; et quod perdidisti, anima fuit.
Cum ordinares alium, quod accepisti, pecunia fuit;
et quod dedisti, lepra fuit. Haec sunt mercimonia
vestra, quae egistis in pernicie vestra.
Interrogo tamen paulisper fratrem coepiscopum,
quia episcopus sum, et cum episcopo loquor. Dic
mihi, frater episcope, cum dares pecuniam, quid
accepisti?--Quid? inquit. Gratiam episcopalem.--Et
haec gratia cur tali vocabulo nuncupatur?--Cur? inquit.
Ut reor, ab eo quod gratis datur, et ideo gratia
vocitatur.--Et si gratia gratis datur, et auro non
aestimatur, cur a te pecunia comparatur?--Sed non
mihi, ais, daretur, si | null | 3f2d636a-1907-4201-ad13-91056633948d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nummis non emeretur; nec episcopus
ordinarer, si minime pecuniam darem.--Ut
apparet ex responsionibus tuis, gratiam, cum ordinareris,
non suscepisti, quia gratuito eam non meruisti;
et si gratiam, frater, non accepisti, quomodo
episcopus effici potuisti? Si ad discipulos a
Domino dicitur: #Gratis accepistis, gratis date (Matth.
X, 8)
@#, cur gratuitam gratiam aestimasti te pretio possidere?
Ut video, et aurum, cum dares, perdidisti,
et sanctam gratiam minime acquisisti.
Adhuc semel adjiciens, fratrem perquiro episcopum,
ne quid nos de approbamentis veridicis praetermisisse
videamur: Quis dat, frater episcope,
gratiam episcopalem? Deus, an homo?--Sine dubio
Deus, sed tamen per hominem. Homo imponit manum,
et Deus largitur gratiam; sacerdos Deo servit
supplici dextra, Deus benedicit potenti dextera;
episcopus initiat ordinem, et Deus tribuit dignitatem.--O
justitia! o aequitas! si homini pecunia datur,
qui nihil in ordine plus operatur, nisi solum
servitium quod ei conceditur; cur Deo totum negatur,
qui ipsum ordinem tibi largitur? Justumne tibi
videtur ut servus honoretur, Deus injuriam patiatur;
et injuste sacerdos accipiat pecuniam, et Deus
patiatur ab homine injuriam? Sed quia pro concesso
ordine Deus a te nihil exspectat, cur a te sacerdos
pecuniam impudenter exspectat? Deus homini concedere
voluit gratis, et episcopus rapax pecuniam
ab homine expetit! Gratis ei Deus ut benignus donavit,
sacerdos ut malignus eum captivavit! Quid
enim habes quod non acccepisti? Si autem accepisti,
quid gloriaris, quasi non acceperis?
Ecce ad quae mala devolvitur deificus ordo. Ecce
ad quae sunt probra prolapsi, qui audire meruerunt
a Judice mundi: #Vos estis lux mundi (Matth. V, 14)
@#.
Ecce quibus subjiciuntur gentes, quibus a Domino
dictum est: #Vos estis sal terrae (Ibid., 13)
@#. Si lux
es Ecclesiae a Domino constitutus, ut imperitiae tenebras
praedicationis tuae eloquio rutilante conscientiarum
tenebras illumines, cur ipse tenebris palpabilibus
teneris obstrictus per supra memoratos
excessus? Et non solum quia haec agis, ipse
digne peris, et insuper alios tecum indigne perdis.
Salis etiam si meruisti possidere saporem,
ut insipientium queas arva condire, cur infatuatus
tali dedecore vitiorum immundis te suibus conculcandum
praebes, ut nec alios nec te ipsum post haec
condire possis? Oculorum etiam in corpore officium,
id est in Ecclesia, voluptuarius appetisti, ut reliquum
per te corpus ducatum lucis haberet; et nunc,
quia lippitudine in caligine vitiorum obtenebratus[es],
nec ipse lucem praebes, et aliis lucem adimis. De
quibus oculis in Evangelio dicitur: #Si oculus tuus
simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit;@# id
est, si episcopus, qui lumen promeruit praeesse in
corpore, simplicitatis innocentia decoratur, omnis
Ecclesia splendore radiabitur lucis. #Si autem oculus
tuus nequam est, totum corpus tuum tenebrosum erit;@#
id est, si episcopus, qui videbatur corpori subdito
lucem praehere, obnubiletur nequitiae caecitate, quid
caetera facient membra, quibus lux adempta est oculorum?
id est, quid saecularis factura est multitudo,
cum voluptatibus illicitis et actionibus vetitis ad
similem facinorum voraginem episcopus multitudinem
provocaverit, ut nullum jam illicitum videatur
quod ab episcopo quasi licitum perpetratur? Sed
ipsum credunt magis cuncti laudabile, quidquid
episcopus habuerit delectabile; nec quisquam agere
timeat, quod agere pontifex minime dubitat.
Nomen quo censeris, te ipsum arguit. Episcopus
enim a cunctis indubitanter vocaris; et quid aliud
episcopus, quam superinspector exponitur? Cum
in Ecclesiae solio editiore cunctos merito respicis, et
cunctorum in te respiciunt oculi, ut des illis escam
in tempore opportuno: cur velut tetrum te speculum
universorum obtutibus monstras, ne possint obscuritate
tua se exornare?
Sufficiat huc usque nostris consacerdotibus paululum
dilatasse sermonem in quo eorum excellentiam
simul et casum monstravimus, ne, confidentes
in sublimitate honorum, minime requirerent perfectionem
morum, et non crederent se sacerdotes, si
nomine tantum et non opere vocarentur. Et, quanquam
sciam in hac discretione plurimos mihi sacerdotes,
qui haec amplecti negligunt, infideliter detracturos,
credo tamen pluriores, qui haec obnituntur
assequi, fideliter oraturos. Sed sicut lacerationibus
obtrectatorum minime praegravamur, sic probatorum
virorum orationibus adjuvamur. Age jam
nunc | null | a5f33d07-5cc1-41e1-9274-3f0f15bb7567 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, sanctificus Spiritus, qui nos in hoc opere divinis
inspirationibus adjuvasti, sacerdotes cuncto
adjuves, ut faciant quae in hoc opusculo ipse jussisti,
ut eis merito tribuas coelorum regna quae promisisti,
qui cum Patre et Filio unigenito in trinitate et unitate
vivis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum.
Amen.
Sermo de informatione episcoporum
Si quis, fratres, oraculi reminiscatur quo frugi
famulum, de reservata sibi pecunia quam praerogandam
susceperat, increpavit, dicens: #Tu dedisses
pecuniam meam, et ego veniens cum usuris exigerem
eam (Luc. XIX, 33)
@#; non jam otiosus auditor collatam
sibi divini muneris gratiam suis tantum usibus
reservabit: sed, cunctis eam communicabilem faciens,
copiosius praerogando securius possidebit, ut
sibi per haec et plurimis aedificationis exhibeat fructum,
et velut decora arbor, pomis referta, non infructuosa
probatur occupare terram, dum vivit, cum
et ipsa suis pomis ornatur, et omnes qui ex ea fructum
perceperint, saginantur, beato nos etiam Apostolo
ad haec eadem invitante: #Nolite quaerere quae
vestra sunt, sed quae aliorum (I Cor. X, 24)
@#; et alibi:
#Non quaero quod mihi utile, sed quod multis, ut salvi
fiant
(Ibid., 3)
@#. Idcirco nos quibus verbi Domini
credita est dispensatio, et gregem Christi alendum
nutriendumque suscepimus: non sine ingentis periculi
noxa nos credimus evasuros, si non modo secundum
haec [non] vivamus, sed etiam si minime praedicemus.
Et licet ad haec praedicanda nos retardet vitae
improbitas, invitat tamen praecepti necessitas. Et
ut vae mihi est, si minime praedicavero, et si susceptum
thesaurum in terra defossum in meo corde diu
occultavero, et lucernam divini verbi compressam
sub modio retentavero, et non super candelabrum
propositam cunctorum oculis manifestavero: ita, si
claustra humanae imperitiae per claves illas regni
coelorum, quas in beato Petro apostolo cuncti suscepimus
sacerdotes, minime reseravero, ut audire
per haec merear pro linguae meae modulo: #Euge, serve
bone et fidelis, quia in paucis fuisti fidelis, super multa
te constituam (Matth. XXV, 21)
@#. Unde verens his increpationibus
et suppliciis sub Dei timore pene perculsus,
et amore fraterno invitatus, non jam ad subditum
loquar vulgum, quos jugiter monere soleo:
sed ad ipsos jam praedicatores vulgi mea convertam
verba, et meis conservis, velut obediens servus, id
est episcopus sacerdotibus, audaciter praedicare salutis
munia non retardabo. Nec praerogativam mihi
conscientiae, si haec meis consacerdotibus charitatis
intuitu praerogem, vindicavero; aut vitae perfectae me
esse fateor, cum de vita perfecta alios moneo: sed
potius cum haec ad illos loqui audeo, simul cum illis
quae loquor audiam.
Aggrediar jam, divina ope suffultus, facultate qua
valeo, et, eorum precibus adjutus ad quos noster
respicit sermo desideratum iter carpam, et quasi
tum in gremio sacerdotum positus ipsos alloquar
sacerdotes. Audite me, beatissimi patres, et, si dignum
ducitis, sanctissimi fratres: audite me, stirps
levitica, germen sacerdotale, propago sanctificata,
duces et rectores gregis Christi: audite me rogantem
pariter et timentem, et commodis communibus sollicite
consulentem, et honorem episcopatus demonstrare
volentem: ut, cum honoris ejus praerogativam
monstravero, merita etiam congrua requiramus. Nec
falli possumus in opere, qui cognoscimus veritatem.
Dignum est enim ut dignitas sacerdotalis prius noscatur
a nobis, et sic deinde servetur a nobis, ut
psalmographi sententia repellatur a nobis: #Homo
cum in honore esset, non intellexit; comparatus est
jumentis insipientibus, et similis factus est illis (Psal. CXLVIII)
@#.
Honor igitur, fratres, et sublimitas episcopalis
nullis poterit comparationibus aequari. Si regum
compares infulas et principum diademata, longe erit
inferius, quasi plumbi metallum ad auri fulgorem
compares; quippe cum videas regum colla et principum
genibus submitti sacerdotum, et exosculatis
eorum decretis, orationibus eorum credant se communiri.
Quid jam de plebis multitudine dixerim, cui
non solum praeferri a Domino meruit, sed ut eam
quoque jure tueatur paterno, praeceptis imperatum
est evangelicis? Sic certe a Domino ad beatum Petrum
dictum est: #Petre, amas me?@# et ille: #Tu scis,
Domine, quia amo te (Joan. XXI)
@#. Et cum hoc | null | 8adf8943-ae9f-47ed-8a78-fbfa3d251a7c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tertio
fuisset interrogatus, et trina responsione fuisset
subsecutus, repetitum est ei a Domino tertio: #Pasce
oves meas.@# Quas oves, quem gregem non solum tunc
beatus suscepit apostolus, sed et nobiscum eas accepit,
et cum illo eas suscipimus omnes. Unde regenda
sacerdotibus contraduntur, et merito rectoribus suis
subdi dicuntur, quia, evangelico mandato coruscante,
videmus nihilominus esse praefixum: #Non est discipulus
super magistrum, neque servus super dominum
suum: sed sufficit discipulo ut sit sicut magister ejus,
et servus sicut dominus ejus (Luc. VI, 40)
@#.
Haec vero cuncta, fratres, ideo praemisisse nos
debetis cognoscere, ut ostenderemus nihil esse in
hoc saeculo excellentius sacerdotibus, nihil sublimius
episcopis reperiri. Ut, cum dignitatem episcopatus
demonstramus, episcoporum oculis et digni noscamur
quod sumus; et quod sumus professione, actione
potius quam nomine demonstremus: ut nomen congruat
actioni, et actio respondeat nomini: ne sit
nomen inane, et crimen immane; ne sit honor sublimis,
et vita poenalis; ne sit deifica professio, et illicita
actio; ne sit religiosus amictus, et irreligiosus
profectus; ne sit gradus excelsus, et deformis excessus;
ne habeatur in ecclesia cathedra sublimior, et
conscientia sacerdotis reperiatur multo humilior; ne
locutionem simulemus columbinam, et mentem habeamus
caninam; ne professionem monstremus ovinam,
et feritatem habemus lupinam; ut digne nobis
per prophetam respondeatur a Domino: #Populus
hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a
me (Isa. XXIX, 13)
@#. Quia, fratres, ut senatorem chlamys
monstrat, agricultura rusticum, barbarum arma,
nautam remigii peritia, et singulos quosque opifices
operis sui qualitas ipsos demonstrat auctores; sic
episcopum non nisi episcopalis opera signat, ut ex
tempore magis quam professione noscatur, meritis
episcopus quam nomine vocitetur; quia ut nihil esse
dicimus episcopo excellentius, sic nihil est miserabilius,
si de sua vita episcopus periclitetur, si sacerdos
in crimine teneatur, si pontifex vitiorum maculis
polluatur. Et ut levius est de plano corruere, sic qui
ex sublimi ceciderit, grave incurrit exitium. Honor
quidem coram hominibus episcopalis magnus; sed
post lapsum (quod absit!) dolor magnus. In Ecclesia
gradus altus; sed, si exinde per negligentiam delabatur,
a cunctis miserabiliter denotatur. Magna
sublimitas magnam cautelam desiderat; honor
grandior grandiori sollicitudine indiget. Cui plus
creditur, plus ab illo exigitur, et potentes potenter
tormenta patientur; et scienti legem et non facienti,
peccatum est illi; et servus qui novit voluntatem
Domini, et non facit digna, plagis vapulabit
multis.
Aliud enim ab episcopo requirit Deus, et aliud a
presbytero; aliud a diacono, et aliud a clerico, atque
aliud a laico: et, licet cunctorum per singula requirat
opus, plus tamen ab illo exigetur cui major est
cura commissa; ampliores poenas luet cui numerosior
regendorum populorum, si neglecta credita est,
dispensatio. Et ut ipsius episcopatus modum et formulam
nostris consacerdotibus depingamus, apostolica
nobis est per omnia regula revolvenda; quia de
eis per singula episcopatus lineamenta distinguit, ne
aliqui sacerdotum garruli querelentur commentis se
nostris in hoc opere increpatos magis, quam apostolicis
sententiis redargutos. Sic enim ad cunctos
episcopos beatus ait apostolus: #Fidelis sermo (I Tim.
III, 1)
@#, ac si diceret: De quo sum locuturus, veraciter
dico, ne quis me existimet fuisse mentitum. #Si
quis episcopatum desiderat, bonum opus desiderat@#
hoc est: Episcopus esse cupis? Magnum est quod
ambis; sed opus bonum simul, si amplecteris. Caeterum
episcopus esse non poteris, si episcopales actus
aspernari volueris. Et denuo infert, et ait: #Oporte
episcopum irreprehensibilem esse;@# irreprehensibilem
ait, nempe si reprehenderis, culpae deformitati subderis.
Et profecto culpa ad reatum trahit, reatui
poenae subditus poenae servituti obnoxius erit, servituti
obnoxius libertatem amittit. Ecce quae evenit
libertas episcopalis, per hos gradus quos diximus
criminales. Sed ut reprehendi non possis, irreprehensibiles
per omnia actus custodi. Post haec addit: #Unius uxoris virum.@#
Si ad litteram respicias, bigamiam
condemnat, ne secundos noverit concubitus,
qui episcopatus gradum consequi desiderat. Si vero
allegoricis sentiatur sensibus, inhibet episcopo duas
habere uxores, | null | 5ebada6f-decb-49c0-891f-a974bb7843ae | latin_170m_raw | null | None | None | None |
id est, ne post catholicum dogma,
sensum haereticum sumat; sed Christianae tantum
sinceritatis sibi associet fidem, ut unius uxoris tantum,
id est, Ecclesiae, vir, episcopus appelletur. Sequitur: #Sobrium.@#
Sobrium ait, hoc est non vino
tantum, sed moribus parcum, ut ne vino amplius
indulgeat, et mente sobrius gaudeat; qui si hoc non
facit, episcopus non erit. Et adjungens sequentia ait: #Prudentem
(I Cor. III, 19)
@#. Prudentiam quippe non
mundialem, de qua dicitur quod stultitia sit apud
Deum; sed spiritualem, id est, quae et opere circumspecta
sit et verbo perita, ut sit astutus sicut serpens
et simplex sicut columba; qui si talis non est,
episcopus non est. Et denuo infert: #Ornatum.@# Si ad
superficiem tantum litterae attendamus, non aliud
sacerdotis, quam amictum quaeremus clariorem
verbi gratia, castorinas quaeremus aut sericas vestes:
et ille inter episcopos se credet sanctiorem,
qui indumentum [ #l.,@# vestem] habuerit clariorem. Sed
sanctus Apostolus taliter se intelligi non vult, qui
non carne episcopum sed mente ornare desiderat,
ut ille sacerdos placeat Deo qui animam habuerit
compositam Deo. Qui vero haec non facit, episcopus
non erit; et injusti infamiam incurrit, qui sanctum
Apostolum contemnit. Et post haec addit: #Hospitalem;@#
ut humanitatis intuitu hospitio recipiat
non habentem hospitium, et egenum sine tecto
in domum inducat suam; nec solum consumat
dona Christi, quae ei largita est bonitas Christi. #Docibilem,@#
id est si polleat sapientia, ut non solum
creditum sibi populum sufficienter edoceat, sed et
cunctarum queat haeresum contradictiones repellere,
ne sua imperitia imperitos minime doceat, et hujusmodi
eveniat quod scriptum est: #Caecus caeco si
ducatum praebeat, ambo in foveam cadunt (Matth. XV,
14)
@#. Qui vero talem se, ut diximus, ignorat, sacerdotium
minime appetat, ne locum alterius adimat,
qui fulgore suae sapientiae cunctos collustrare poterat.
Item ait: #Non vinolentum,@# hoc est non multo
vino deditum, ut sic potet episcopus ut utrum biberit
ignoretur, ne post largam potationem muliebri
delectetur libidine, quia per vinum, sicut ait Apostolus,
omnis enutritur luxuria. Qui si haec non potest,
episcopus esse non potest. Demum subsequitur
dicens: #Non percussorem, sed modestum,@# id est manus
improbas ad caedem non habeat, et suspicionibus
pravis minime percutiat conscientias aliorum, ne
dum petulans invenitur, ad caedem athleta magis
quam episcopus judicetur. Sed e diverso illatas ab
aliis patienter ferat injurias, ut mentis modestiam
tranquillam monstret infirma patientia. Iterum dicit: #Non litigiosum,@#
id est linguam ad convicium non
relaxet, ut qui Dei laudes personat, et divina sacrificia
libat, litium venena non proferat; quia non
potest ex sacerdotis ore benedici Deus, et homo maledici,
qui imaginem Dei noscitur possidere, nec
mala sibi et bona ullatenus poterunt convenire. Qui
si haec non agit, episcopus non erit. Et subsequitur
deinceps: #Non cupidum,@# hoc est, ne lucri cupidine
in aliquo episcopus superetur, et turpis lucri gratia
delicti factus obnoxius, radicem malorum omnium
enutriat avaritiam, qui, stipendiis tantum contentus
Ecclesiae, penitus non ambiat quae intelligit esse
superflua; sed, ea ipsa potius pauperibus Christi
impertiens, coelorum sibi comparet regna. Et connectit
deinceps consequentia, et ait: #Suae domui
bene praepositum, filios habentem subditos cum omni
castitate.@# Domui, inquit, suae bene praeesse, scilicet
ut corporis sui domum imperioso jure contineat;
nec subdatur ipse a corpore, et in habenas luxuriae
infrenis nequaquam feratur et in praeceps, ut suos
possit filios castitatis exemplo ad pudicitiae regulam
gubernare. Qui si haec non egerit, episcopus dici
non poterit. Deinde dicit: #Si quis domui suae praeesse
nescit, quomodo Ecclesiae Dei diligentiam habebit?@#
hoc est, nempe quod superius diximus, qui cordis
sui domum excolere non valet, quomodo plurimorum
adhibebit diligentiam? et qui peccati trabem ex suo
non potest eruere oculo, ex cujus oculo festucam
submovebit? Qui hoc non agit, episcopus non erit.
Item sequitur, et ait: #Non neophytum,@# hoc est, qui
nuper ad fidem ex gentilitate venit | null | 29d4aacc-6c80-43e8-84ab-4f2b347f73bd | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, aut ex militia
saeculi clericali officio est sociatus, non passim sacerdotii
accipiat gradum, ne elatus #in superbiam et
in laqueum incidat diaboli;@# quia quod longo tempore
minime didicit, in parvo tempore servare minime
poterit, sed lapsus et inscius judicium suscipiet,
quod meruit suscipere superbiens diabolus. Et concludens
regulam et episcopalem formam, ad extremum
incidit, dicens: #Oportet illum et testimonium
habere bonum ab his qui foris sunt;@# id est, haereticis
et schismaticis, qui extra sanctam Ecclesiam conventicula
profana faciunt, apud quos tamen Apostolus
testimonium dicit habere bonum de immaculata et
sancta vita episcopum, . . . unde occasionem accipiant
obtrectandi, et infamare incipiant religionis sanctae
catholicum dogma. Qui talis esse non poterit, episcopus
quomodo esse poterit?
Ut reor, in hoc opere nos a grandi fenore persensimus
liberatos, cum nos, non nostra contra episcopos,
sed Apostoli opposuimus testimonia, ne velut
nubes . . . Cum vero auctoritas nobis per singula sancti
arriserit Apostoli, apostolorum potius, si ausi
sunt, quam nos reprehendere audeant.
Coarctet nos licet libelli prolixitas properare ad
finem, sollicitudo tamen fraterni retardat amoris, illorum
praecipue sacerdotum qui, mentis torpore hebetati,
diffamant sacerdotalem honorem; et qui novam
prodigaliter regulam hac tempestate reperisse deflentur:
et Giezi leprosi et Simonis magi sectantes exemplum,
gratiam Spiritus sancti coemerunt pretio, et distraxerunt,
nequaquam timentes, cum honorem
coemerint sacerdotii, a beato se Petro apostolo cum
Simone fuisse damnatos: #Pecunia tecum sit in perditionem,
qui donum sancti Spiritus sperasti te pretio
possidere;@# et lepram cum Giezi a sancto se suscepisse
Eliseo, cum gradum item sacerdotii pretio
aestimant distrahendum. Et si, cum validioribus
morbis capite vitiato, reliquum necesse est corpus
inundatione superioris morbi lethaliter irrigari: ita
et isti qui caput videntur esse Ecclesiae, morbo
pestifero fraternum vitiant corpus, ut nihil ex totius
corporis compage insauciatum possit evadere quod
negligentum sacerdotum vitiositatis non inficeret
virus. Et videas in Ecclesia passim sacerdotes, quos
non merita, sed pecuniae provexerunt, nugacem et
indoctum, sacerdotalem arripuisse gradum: quos
si percunctari fideliter velis quis eos praefecerit
sacerdotes, respondent mox et dicunt: Ab archiepiscopo
sum nuper ordinatus episcopus, centumque
solidos dedi ut episcopalem gradum mihi conferret;
quos si minime dedissem, hodie episcopus
non fuissem. Unde melius est mihi aurum de locello
minuere, quam tantum sacerdotium perdere. Aurum
dedi, et episcopatum accepi; quod tamen, si
feliciter vivo, recepturum illico non diffido. Ordino
presbyterum, et accipio aurum; facio diaconem, et
accipio argenti multitudinem, et de aliis nihilominus
ordinibus singulis, et de abbatibus benedicendis
et ecclesiis, pecuniae quaestus profligare confido. Ecce
aurum quod dedi, in meo locello illibatum habeo.
Respondeo ego: Nempe hoc est quod de te doleo,
quia archiepiscopus carnaliter te episcopum fecit.
Pecunia spiritualiter leprosum ordinavit; pecuniam
dedisti, Dei gratiam comparare aestimasti, et per
hoc lepram ipsam suscepisti. Item pecuniam accepisti,
et Dei gratiam pretio distrahere non timuisti;
simul etiam lepram tradidisti, et commercium miserabile
in animarum exitio peregisti. Abbatem propter
denarios super monachos ordinasti, et leprosum
hominem in mortem monachorum exaltasti. Et nescii
homines in ordinationibus clamant vestris: #Dignus
et justus est;@# et conscientia misera clamat: Indignus
et injustus est. Pronuntiat talis episcopus: #Pax vobiscum,@#
et ipse interius pacem non habet secum.
Oculis carnalibus videtur episcopus magnus,
et divinis obtutibus leprosus est maximus. Per pecuniam
indebitum ordinem acquisivit, et Deum in
interiore homine perdidit. Caro dignitatem suscipit,
et anima honestatem perdit. Caro ancilla facta est
domina, et anima domina facta et famula; haec
minor dominatur populis, et illa superior servit
daemoniis. Carni sacerdotium comparavit, et animae
detrimentum paravit. Et quid proderit hujusmodi
homini, si totum mundum lucretur et animae suae
detrimentum patiatur? Quod dedisti cum ordinareris,
aurum fuit; et quod perdidisti, anima fuit.
Cum ordinares alium, quod accepisti, pecunia fuit;
et quod dedisti, lepra fuit. Haec sunt mercimonia
vestra, quae egistis in pernicie vestra.
Interrogo tamen paulisper fratrem coepiscopum,
quia episcopus sum, et cum episcopo loquor. Dic
mihi, frater episcope, cum dares pecuniam, quid
accepisti?--Quid? inquit | null | 0456f012-57de-4435-957a-45ce2236168f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Gratiam episcopalem.--Et
haec gratia cur tali vocabulo nuncupatur?--Cur? inquit.
Ut reor, ab eo quod gratis datur, et ideo gratia
vocitatur.--Et si gratia gratis datur, et auro non
aestimatur, cur a te pecunia comparatur?--Sed non
mihi, ais, daretur, si nummis non emeretur; nec episcopus
ordinarer, si minime pecuniam darem.--Ut
apparet ex responsionibus tuis, gratiam, cum ordinareris,
non suscepisti, quia gratuito eam non meruisti;
et si gratiam, frater, non accepisti, quomodo
episcopus effici potuisti? Si ad discipulos a
Domino dicitur: #Gratis accepistis, gratis date (Matth.
X, 8)
@#, cur gratuitam gratiam aestimasti te pretio possidere?
Ut video, et aurum, cum dares, perdidisti,
et sanctam gratiam minime acquisisti.
Adhuc semel adjiciens, fratrem perquiro episcopum,
ne quid nos de approbamentis veridicis praetermisisse
videamur: Quis dat, frater episcope,
gratiam episcopalem? Deus, an homo?--Sine dubio
Deus, sed tamen per hominem. Homo imponit manum,
et Deus largitur gratiam; sacerdos Deo servit
supplici dextra, Deus benedicit potenti dextera;
episcopus initiat ordinem, et Deus tribuit dignitatem.--O
justitia! o aequitas! si homini pecunia datur,
qui nihil in ordine plus operatur, nisi solum
servitium quod ei conceditur; cur Deo totum negatur,
qui ipsum ordinem tibi largitur? Justumne tibi
videtur ut servus honoretur, Deus injuriam patiatur;
et injuste sacerdos accipiat pecuniam, et Deus
patiatur ab homine injuriam? Sed quia pro concesso
ordine Deus a te nihil exspectat, cur a te sacerdos
pecuniam impudenter exspectat? Deus homini concedere
voluit gratis, et episcopus rapax pecuniam
ab homine expetit! Gratis ei Deus ut benignus donavit,
sacerdos ut malignus eum captivavit! Quid
enim habes quod non acccepisti? Si autem accepisti,
quid gloriaris, quasi non acceperis?
Ecce ad quae mala devolvitur deificus ordo. Ecce
ad quae sunt probra prolapsi, qui audire meruerunt
a Judice mundi: #Vos estis lux mundi (Matth. V, 14)
@#.
Ecce quibus subjiciuntur gentes, quibus a Domino
dictum est: #Vos estis sal terrae (Ibid., 13)
@#. Si lux
es Ecclesiae a Domino constitutus, ut imperitiae tenebras
praedicationis tuae eloquio rutilante conscientiarum
tenebras illumines, cur ipse tenebris palpabilibus
teneris obstrictus per supra memoratos
excessus? Et non solum quia haec agis, ipse
digne peris, et insuper alios tecum indigne perdis.
Salis etiam si meruisti possidere saporem,
ut insipientium queas arva condire, cur infatuatus
tali dedecore vitiorum immundis te suibus conculcandum
praebes, ut nec alios nec te ipsum post haec
condire possis? Oculorum etiam in corpore officium,
id est in Ecclesia, voluptuarius appetisti, ut reliquum
per te corpus ducatum lucis haberet; et nunc,
quia lippitudine in caligine vitiorum obtenebratus[es],
nec ipse lucem praebes, et aliis lucem adimis. De
quibus oculis in Evangelio dicitur: #Si oculus tuus
simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit;@# id
est, si episcopus, qui lumen promeruit praeesse in
corpore, simplicitatis innocentia decoratur, omnis
Ecclesia splendore radiabitur lucis. #Si autem oculus
tuus nequam est, totum corpus tuum tenebrosum erit;@#
id est, si episcopus, qui videbatur corpori subdito
lucem praehere, obnubiletur nequitiae caecitate, quid
caetera facient membra, quibus lux adempta est oculorum?
id est, quid saecularis factura est multitudo,
cum voluptatibus illicitis et actionibus vetitis ad
similem facinorum voraginem episcopus multitudinem
provocaverit, ut nullum jam illicitum videatur
quod ab episcopo quasi licitum perpetratur? Sed
ipsum credunt magis cuncti laudabile, quidquid
episcopus habuerit delectabile; nec quisquam agere
timeat, quod agere pontifex minime dubitat.
Nomen quo censeris, te ipsum arguit. Episcopus
enim a cunctis indubitanter vocaris; et quid aliud
episcopus, quam superinspector exponitur? Cum
in Ecclesiae solio editiore cunctos merito respicis, et
cunctorum in te respiciunt oculi, ut des illis escam
in tempore opportuno: cur velut tetrum te speculum
universorum obtutibus monstras, ne possint obscuritate
tua se exornare?
Sufficiat huc usque nostris consacerdotibus paululum
dilatasse sermonem in quo eorum excellentiam
simul et casum monstravimus, ne, confidentes
in sublimitate honorum, minime requirerent perfectionem
morum, et non crederent se sacerdotes | null | b43d2fec-460e-4cb2-8927-8fcb29562181 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, si
nomine tantum et non opere vocarentur. Et, quanquam
sciam in hac discretione plurimos mihi sacerdotes,
qui haec amplecti negligunt, infideliter detracturos,
credo tamen pluriores, qui haec obnituntur
assequi, fideliter oraturos. Sed sicut lacerationibus
obtrectatorum minime praegravamur, sic probatorum
virorum orationibus adjuvamur. Age jam
nunc, sanctificus Spiritus, qui nos in hoc opere divinis
inspirationibus adjuvasti, sacerdotes cuncto
adjuves, ut faciant quae in hoc opusculo ipse jussisti,
ut eis merito tribuas coelorum regna quae promisisti,
qui cum Patre et Filio unigenito in trinitate et unitate
vivis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum.
Amen. | null | 410943af-a1a2-4b1a-8374-a3dcc73fa60e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. AD VILDERODUM ARGENTINENSEM EPISCOPUM. #De Arnulfi depositione.@#
VILDERODO Argentinae civitatis episcopo GERBERTUS.
Bene concepta meliusque retenta casta societas
praestanti officio . . . . . cum me remotum, vixque solo
nomine cognitum, fidi interpretis dulci alloquio recreasti,
eoque praestanti officio palam fecisti, cui
et quanto Helvetia pareat sacerdoti. Arnulfus regis
Lotharii, ut fama est, filius, postquam suum episcopum
dolo et fraude circumventum cum propria
urbe captivavit, post multum cruorem humani sanguinis
a se effusi, post praedas et incendia in conventu
totius Galliae episcoporum damnatus est,
ac deinde post obitum Adalberonis a solo Adalberone
episcopo Laudunensi reconciliatus spe obtinendae
pacis, metropoli Remorum donatus, acceptis ab eo
terribilibus sacramentis et libellari professione, pro
fide suis regibus conservanda, quam viva voce in
conventu Ecclesiae recitavit et propria manu subscribendo
roboravit. Necdum a sua ordinatione
sextus mensis elapsus erat, et ecce urbem ab eo
proditam hostis invasit, sanctuarium Dei polluit,
spolia diripuit, clerum et populum captivavit. Post
haec vero Arnulfus suos praedones sub anathemate
posuit, et ut idem facerent Galliarum episcopi imperavit;
praedia ecclesiae quae per sacramentum suis
militibus dederat abstulit, hostibus contulit; conjuratorum
manum contra suum regem ejusque exercitum
in aciem sub signis Caroli perduxit. Interea
legatis et litteris synodicis Romanus pontifex, ut
ecclesiae turbatae subveniat admonetur; sed neque
catholicis, neque clericis consulentibus consulit.
Itaque gravium episcoporum facto consultu, legatis
et litteris synodicis, ac trina admonitione Arnulfus
convenitur, decem et octo continuis mensibus, ut a
coepto furore desisteret, seque a scelere proditionis
et rebellionis quo impetebatur regulariter purgaret,
noluit; sed cum a se fautores nequitiae suae discedere
sensit, territus regem adiit, novisque sacramentis,
ac novis rerum conditionibus regiae mensae particeps
effectus est, atque ita ira regis sedata, omni se crimine
exutum credidit; indeque mox rediens fidem
sacramentorum rupit, conditionibus non servatis;
at ii quorum intererat, toties decipi, toties bonis privari
non ferentes, Lauduni arcem occupant. Arnulfus
inter hostes regis invenitur, synodo repraesentatur,
pro tot tantisque flagitiis rationem reddere deposcitur:
qui diu secum ac cum suis complicibus
multum deliberans, sua sponte in confessionem
peccatorum suorum erupit, suisque confessionibus
alios testes adhibuit, crimina sua in libellum contulit,
eique coram Ecclesia viva voce recitato subscripsit;
insignia sacerdotii deposuit eoque se abdicavit,
confessoribus suis ac testibus attestantibus et
respondentibus: secundum professionem et subscriptionem
tuam, cessa ab officio . . . Respondent
regem Arnulfo veniam tribuisse, nec postea quidquam
veniabile commisisse; Romano pontifici injuriam
factam, quasi sine ejus auctoritate, et sine
juribus resumptis deponere non debuerit . . . . . In epilogo:
ego ille multum jactatus terris et alto, dum
philosophorum inventa prosequor, dum gentes indisciplinatas
fugio et non evado. Ego, inquam, qui
magnae urbis Remorum proditae, et captivi ac spoliati
populi pars non parva fui, ad te quasi ad tutissimum
refugio portum. Ergo fluctuanti salutarem
porrige manum, fessum alleva; edax livor diffamavit
me alterius invasisse sedem, meo instinctu pastorem
captum, accusatum, dejectum: quod ita non esse
sacerdotalis dignitas Gallica testis est, testes reges
et proceres, cur egenus et exsul, nec genere nec
divitiis adjutus, multis locupletibus et nobilitate
parentum conspicuis praelatus sit, nisi quod tui est
muneris, bone Jesu, qui de stercore erigis pauperem,
ut sedeat cum principibus. Tu scis me Germaniam
et Belgium semper honorasse ut dominam, coluisse
ut matrem . . . Et nunc quidem a te dulces affectus
quos perdidi reposco; tuumque antistitem Will.
gratiae indebite amissae reconciliatorem fieri oro,
meaeque interpretem innocentiae coram praesulibus,
coram rege nostro, cui favendo tempore regis Lotharii
gladiis hostium addictus sum. Et nunc quidem
mala pro bonis retribuuntur nobis, ab his quos
pacis amatores, innocentum protectores existimabamus.
Pressa jacet tyrannide omnis ecclesia Gallorum,
atqui non a Gallis, sed ab his sperabatur
salus; sed una salus hominis, Christe, tu es; et Roma
omnium Ecclesiarum hactenus habita mater, bonis
maledicere, malis benedicere fertur, et quibus nec #ave@#
dicendum est, communicare, tuamque legem
zelantes damnare, abutens ligandi atque solvendi
potestate a te accepta. . . . .
EPISTOLA II. AD SEGWINUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM. (Anno 993 | null | 0952a96f-1f33-4773-8950-a8d02a6e3812 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.) #De interdicto contra Patres concilii Basolensis lato@# .
Oportuerat quidem prudentiam vestram callidorum
hominum versutias evitasse, et vocem Domini
audire dicentis: « Si dixerint vobis: Ecce hic Christus,
aut ecce illic, nolite sectari (Matth. XXIV). » Romae
dicitur esse qui ea quae damnatis justificet, et quae
justa putatis damnet: et nos dicimus quod Dei tantum
est, et non hominis, ea quae videntur iusta
damnare, et quae mala putantur, justificare. « Deus,
inquit Apostolus, est qui justificat, quis est qui
condemnet? » (Rom. VIII.) Consequitur ergo si Deus
condemnat, ut non sit qui justificet. Deus dicit:
« Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe
eum inter te et ipsum solum (Matth. XVIII), » et
reliqua « usque ut ethnicus et publicanus. » Quomodo
ergo aemuli dicunt quod in Arnulfi dejectione, Romani
episcopi judicium exspectandum fuit? Poteruntne
docere Romani episcopi judicium Dei judicio
majus esse? Sed primus Romanorum episcopus, imo
ipsorum apostolorum princeps, clamat: « Oportet
magis obedire Deo quam hominibus (Act. V). » Clamat
et ipse orbis terrarum magister Paulus: « Si
quis vobis annuntiaverit praeter quod accepistis,
etiam angelus de coelo, anathema sit (Galat. I). »
Num quia Marcellinus papa Jovi thura incendit, ideo
cunctis episcopis thurificandum fuit? Constanter dico
quod si Romanus episcopus in fratrem peccaverit,
saepiusque admonitus Ecclesiam non audierit, hic,
inquam, Romanus episcopus praecepto Dei est habendus
sicut ethnicus et publicanus. Quanto enim
gradus altior, tanto ruina gravior est. Quod si propterea
sua communione nos indignos ducit, quia contra
Evangelium sentiendi nullus nostrum consentit,
non ideo a communione Christi nos separare poterit:
cum etiam presbyter, nisi confessus aut convictus,
ab officio removeri non debeat, praesertim cum
Apostolus dicat: « Quis nos separabit a charitate
Christi? » Et iterum: « Certus sum enim quod neque
mors, neque vita, etc. (Rom. VIII). » Et quaenam
major separatio, quam a Filii Dei corpore et
sanguine, qui quotidie pro nostra immolatur salute,
quemlibet fidelium removere? Quod si hic, qui vitam
appellandus est. Neque vero Gregorii sententia, III
ademit corporalem, vel sibi vel alteri homicida est: hic
qui sibi, vel alteri vitam sempiternam, quo nomine
populum relata, in episcopos referri potest: « Sive,
inquit, juste sive injuste obliget pastor, sententia
pastoris gregi timenda est. » Non enim episcopi grex
dicitur; sed populus. Quantum namque vita pastoris
distat a grege, tantum vita pastoris distare debet a
plebe. Non igitur a sacra communione, quasi criminosi
confessi, vel convicti, suspendi debuistis:
neque vero veluti rebellis ac refuga, quia sacrosancta
concilia nunquam devitastis: maxime cum actus
et conscientia sit pura, nec legalis sententia damnationis
in vos adhuc sic lata, nec legibus inferri
possit. Legalis ideo illata non est, quia Gregorius
dicit: « Sententia sine scripto prolata, nec nomen
sententiae habere meretur. » Legibus inferri non
potest, quia magnus Leo papa dicit: « Non tenetur
Petri privilegium, ubicunque non ex aequitate
fertur judicium. » Non est ergo danda occasio nostris
aemulis, ut sacerdotium, quod ubique unum est,
sicut Ecclesia catholica una est, ita uni subjici videtur,
ut et pecunia, gratia, metu vel ignorantia
corrupto nemo sacerdos esse possit, nisi quem sibi
hae virtutes commendarint. Sit lex communis Ecclesiae
catholicae evangelium, Apostoli, Prophetae,
canones spiritu Dei constituti, et totius mundi reverentia
consecrati, decreta sedis apostolicae ab his non
discordantia, et qui per contemptum ab his deviaverit,
per haec judicetur, per haec abjiciatur. Porro haec servanti,
et pro viribus exsequenti, sit pax continua et continuo
sempiterna. Vos bene valere optamus. XXCCV.
Iterum valete, et a sacrosanctis et mysticis suspendere
vos nolite. Qui enim accusatus ante judicem
tacet, confitetur; et qui judice judicante poenae se
addicit, confitetur. Confessio autem fit aut salutis
aut perditionis causa: salutis, cum quis confitetur
de se vera; perditionis, cum falsa de se confingit,
vel in se patitur confingi. Tacere ergo ante judicem
confiteri est: confiteri | null | 153fb4ab-3c9f-4a93-8a42-eeda7b90c72f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
porro falsa et mortalia crimina,
homicidae est: quia omnis qui sibi mortis
causa fuerit, major homicida est. Et Dominus dicit:
« Ex ore tuo te judico. » Repellenda igitur falsa accusatio,
et contemnenda illegalis judicatio: ne, dum
volumus videri innocentes coram Ecclesia, efficiamur
nocentes.
EPISTOLA PRIMA. AD VILDERODUM ARGENTINENSEM EPISCOPUM. #De Arnulfi depositione.@#
VILDERODO Argentinae civitatis episcopo GERBERTUS.
Bene concepta meliusque retenta casta societas
praestanti officio . . . . . cum me remotum, vixque solo
nomine cognitum, fidi interpretis dulci alloquio recreasti,
eoque praestanti officio palam fecisti, cui
et quanto Helvetia pareat sacerdoti. Arnulfus regis
Lotharii, ut fama est, filius, postquam suum episcopum
dolo et fraude circumventum cum propria
urbe captivavit, post multum cruorem humani sanguinis
a se effusi, post praedas et incendia in conventu
totius Galliae episcoporum damnatus est,
ac deinde post obitum Adalberonis a solo Adalberone
episcopo Laudunensi reconciliatus spe obtinendae
pacis, metropoli Remorum donatus, acceptis ab eo
terribilibus sacramentis et libellari professione, pro
fide suis regibus conservanda, quam viva voce in
conventu Ecclesiae recitavit et propria manu subscribendo
roboravit. Necdum a sua ordinatione
sextus mensis elapsus erat, et ecce urbem ab eo
proditam hostis invasit, sanctuarium Dei polluit,
spolia diripuit, clerum et populum captivavit. Post
haec vero Arnulfus suos praedones sub anathemate
posuit, et ut idem facerent Galliarum episcopi imperavit;
praedia ecclesiae quae per sacramentum suis
militibus dederat abstulit, hostibus contulit; conjuratorum
manum contra suum regem ejusque exercitum
in aciem sub signis Caroli perduxit. Interea
legatis et litteris synodicis Romanus pontifex, ut
ecclesiae turbatae subveniat admonetur; sed neque
catholicis, neque clericis consulentibus consulit.
Itaque gravium episcoporum facto consultu, legatis
et litteris synodicis, ac trina admonitione Arnulfus
convenitur, decem et octo continuis mensibus, ut a
coepto furore desisteret, seque a scelere proditionis
et rebellionis quo impetebatur regulariter purgaret,
noluit; sed cum a se fautores nequitiae suae discedere
sensit, territus regem adiit, novisque sacramentis,
ac novis rerum conditionibus regiae mensae particeps
effectus est, atque ita ira regis sedata, omni se crimine
exutum credidit; indeque mox rediens fidem
sacramentorum rupit, conditionibus non servatis;
at ii quorum intererat, toties decipi, toties bonis privari
non ferentes, Lauduni arcem occupant. Arnulfus
inter hostes regis invenitur, synodo repraesentatur,
pro tot tantisque flagitiis rationem reddere deposcitur:
qui diu secum ac cum suis complicibus
multum deliberans, sua sponte in confessionem
peccatorum suorum erupit, suisque confessionibus
alios testes adhibuit, crimina sua in libellum contulit,
eique coram Ecclesia viva voce recitato subscripsit;
insignia sacerdotii deposuit eoque se abdicavit,
confessoribus suis ac testibus attestantibus et
respondentibus: secundum professionem et subscriptionem
tuam, cessa ab officio . . . Respondent
regem Arnulfo veniam tribuisse, nec postea quidquam
veniabile commisisse; Romano pontifici injuriam
factam, quasi sine ejus auctoritate, et sine
juribus resumptis deponere non debuerit . . . . . In epilogo:
ego ille multum jactatus terris et alto, dum
philosophorum inventa prosequor, dum gentes indisciplinatas
fugio et non evado. Ego, inquam, qui
magnae urbis Remorum proditae, et captivi ac spoliati
populi pars non parva fui, ad te quasi ad tutissimum
refugio portum. Ergo fluctuanti salutarem
porrige manum, fessum alleva; edax livor diffamavit
me alterius invasisse sedem, meo instinctu pastorem
captum, accusatum, dejectum: quod ita non esse
sacerdotalis dignitas Gallica testis est, testes reges
et proceres, cur egenus et exsul, nec genere nec
divitiis adjutus, multis locupletibus et nobilitate
parentum conspicuis praelatus sit, nisi quod tui est
muneris, bone Jesu, qui de stercore erigis pauperem,
ut sedeat cum principibus. Tu scis me Germaniam
et Belgium semper honorasse ut dominam, coluisse
ut matrem . . . Et nunc quidem a te dulces affectus
quos perdidi reposco; tuumque antistitem Will.
gratiae indebite amissae reconciliatorem fieri oro,
meaeque interpretem innocentiae coram praesulibus,
coram rege nostro, cui favendo tempore regis Lotharii
gladiis hostium addictus sum. Et nunc quidem
mala pro bonis retribuuntur nobis, ab his quos
pacis amatores, innocentum protectores existimabamus.
Pressa jacet tyrannide omnis ecclesia Gallorum,
atqui non a Gallis, sed ab his sperabatur
salus; sed una salus hominis, Christe, tu es; | null | 5c9fbd22-b973-4438-9ba3-8cf2fc13aaff | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et Roma
omnium Ecclesiarum hactenus habita mater, bonis
maledicere, malis benedicere fertur, et quibus nec #ave@#
dicendum est, communicare, tuamque legem
zelantes damnare, abutens ligandi atque solvendi
potestate a te accepta. . . . .
EPISTOLA II. AD SEGWINUM ARCHIEPISCOPUM SENONENSEM. (Anno 993.) #De interdicto contra Patres concilii Basolensis lato@# .
Oportuerat quidem prudentiam vestram callidorum
hominum versutias evitasse, et vocem Domini
audire dicentis: « Si dixerint vobis: Ecce hic Christus,
aut ecce illic, nolite sectari (Matth. XXIV). » Romae
dicitur esse qui ea quae damnatis justificet, et quae
justa putatis damnet: et nos dicimus quod Dei tantum
est, et non hominis, ea quae videntur iusta
damnare, et quae mala putantur, justificare. « Deus,
inquit Apostolus, est qui justificat, quis est qui
condemnet? » (Rom. VIII.) Consequitur ergo si Deus
condemnat, ut non sit qui justificet. Deus dicit:
« Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe
eum inter te et ipsum solum (Matth. XVIII), » et
reliqua « usque ut ethnicus et publicanus. » Quomodo
ergo aemuli dicunt quod in Arnulfi dejectione, Romani
episcopi judicium exspectandum fuit? Poteruntne
docere Romani episcopi judicium Dei judicio
majus esse? Sed primus Romanorum episcopus, imo
ipsorum apostolorum princeps, clamat: « Oportet
magis obedire Deo quam hominibus (Act. V). » Clamat
et ipse orbis terrarum magister Paulus: « Si
quis vobis annuntiaverit praeter quod accepistis,
etiam angelus de coelo, anathema sit (Galat. I). »
Num quia Marcellinus papa Jovi thura incendit, ideo
cunctis episcopis thurificandum fuit? Constanter dico
quod si Romanus episcopus in fratrem peccaverit,
saepiusque admonitus Ecclesiam non audierit, hic,
inquam, Romanus episcopus praecepto Dei est habendus
sicut ethnicus et publicanus. Quanto enim
gradus altior, tanto ruina gravior est. Quod si propterea
sua communione nos indignos ducit, quia contra
Evangelium sentiendi nullus nostrum consentit,
non ideo a communione Christi nos separare poterit:
cum etiam presbyter, nisi confessus aut convictus,
ab officio removeri non debeat, praesertim cum
Apostolus dicat: « Quis nos separabit a charitate
Christi? » Et iterum: « Certus sum enim quod neque
mors, neque vita, etc. (Rom. VIII). » Et quaenam
major separatio, quam a Filii Dei corpore et
sanguine, qui quotidie pro nostra immolatur salute,
quemlibet fidelium removere? Quod si hic, qui vitam
appellandus est. Neque vero Gregorii sententia, III
ademit corporalem, vel sibi vel alteri homicida est: hic
qui sibi, vel alteri vitam sempiternam, quo nomine
populum relata, in episcopos referri potest: « Sive,
inquit, juste sive injuste obliget pastor, sententia
pastoris gregi timenda est. » Non enim episcopi grex
dicitur; sed populus. Quantum namque vita pastoris
distat a grege, tantum vita pastoris distare debet a
plebe. Non igitur a sacra communione, quasi criminosi
confessi, vel convicti, suspendi debuistis:
neque vero veluti rebellis ac refuga, quia sacrosancta
concilia nunquam devitastis: maxime cum actus
et conscientia sit pura, nec legalis sententia damnationis
in vos adhuc sic lata, nec legibus inferri
possit. Legalis ideo illata non est, quia Gregorius
dicit: « Sententia sine scripto prolata, nec nomen
sententiae habere meretur. » Legibus inferri non
potest, quia magnus Leo papa dicit: « Non tenetur
Petri privilegium, ubicunque non ex aequitate
fertur judicium. » Non est ergo danda occasio nostris
aemulis, ut sacerdotium, quod ubique unum est,
sicut Ecclesia catholica una est, ita uni subjici videtur,
ut et pecunia, gratia, metu vel ignorantia
corrupto nemo sacerdos esse possit, nisi quem sibi
hae virtutes commendarint. Sit lex communis Ecclesiae
catholicae evangelium, Apostoli, Prophetae,
canones spiritu Dei constituti, et totius mundi reverentia
consecrati, decreta sedis apostolicae ab his non
discordantia, et qui per contemptum ab his deviaverit,
per haec judicetur, per haec abjiciatur. Porro haec servanti,
et pro viribus exsequenti, sit pax continua et continuo
sempiterna. Vos bene valere optamus. XXCCV.
Iterum valete, et a sacrosanctis et mysticis suspendere
vos nolite. Qui enim accusatus ante | null | 542f073a-6daf-4e7d-aa95-e031a05ca9bb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
judicem
tacet, confitetur; et qui judice judicante poenae se
addicit, confitetur. Confessio autem fit aut salutis
aut perditionis causa: salutis, cum quis confitetur
de se vera; perditionis, cum falsa de se confingit,
vel in se patitur confingi. Tacere ergo ante judicem
confiteri est: confiteri porro falsa et mortalia crimina,
homicidae est: quia omnis qui sibi mortis
causa fuerit, major homicida est. Et Dominus dicit:
« Ex ore tuo te judico. » Repellenda igitur falsa accusatio,
et contemnenda illegalis judicatio: ne, dum
volumus videri innocentes coram Ecclesia, efficiamur
nocentes. | null | 8b7f5578-f9a2-4624-9191-7a13fc9bab46 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
EPISTOLA PRIMA. AD UTONEM NEPOTEM SUUM.
Abbas GOZPERTUS, humilis Dei famulus, UTONI
dilecto nepoti salutem in Deo.
Petimus vos per amorem Dei et sancti Quirini
martyris sui, ut nobis decimam reddere praecipiatis
quam debent hospites sancti Quirini in servitium
habere, et pauperes in victum qui quotidie veniunt
ad ejus monasterium. Timendum enim valde est,
cum eleemosynam Ecclesiae Dei pauperibus Christi
injuste tollitis, ut tollatur vobis a Deo quod licenter
et sine peccati periculo habere potestis; quod vos
Deus vitare concedat. Valete.
EPISTOLA II. AD COMITEM ADALP.
Nobilissimo comiti ADALP. GOZPERTUS abbas cum
monachis sibi commissis, pignus superni salutaminis
in Christo.
Quanquam in ultimis regionibus saxosis silvosisque
locis habitemus, celebris fama pietatis vestrae,
quam in nos nostramque familiolam exercuistis,
saepe saepius relatu plurimorum ad nos usque pervenit.
Qui nullo alio servitio possumus aut sufficimus,
nomen vestrum in libro vitae apud nos conscriptum
habemus et quotidie supplicamus a Deo
vobis remunerandum, pro cujus amore talia nobis
nostrisque facitis. In talibus, ut praediximus, locis
degentes, piscationis magnam penuriam patimur.
Quocirca petimus, si in manu vestra anno praesenti
piscatura est prosperata, nobiscum solita clementia
partiri praecipiatis. Valete.
EPISTOLA III. AD ARNOLDUM NEPOTEM SUUM.
GOZPERTUS abbas nominatus, quamvis indignus,
seniori ARNOLDO, neptique nostrae conjugi vestrae
Adalhaidae salutem in Deo summo.
Necessitate maxima compulsi, amicorum nostrorum
fida flagitamus auxilia, quia praesenti anno
minime sufficiunt nobis victuum alimonia fructuum
fertilitate, agrorum sterilitate suffocata. In omnibus
rebus speramus vos nobis esse compatientes visceribus
pietatis. Idcirco petimus ut in instanti periculo
nobis subveniatis, et si aliquid grani dari praecipitis
in nostrum victum vel familiae nostrae, pro pretioso
dono auri vel argenti honorifice accipimus. Valete.
EPISTOLA PRIMA. AD UTONEM NEPOTEM SUUM.
Abbas GOZPERTUS, humilis Dei famulus, UTONI
dilecto nepoti salutem in Deo.
Petimus vos per amorem Dei et sancti Quirini
martyris sui, ut nobis decimam reddere praecipiatis
quam debent hospites sancti Quirini in servitium
habere, et pauperes in victum qui quotidie veniunt
ad ejus monasterium. Timendum enim valde est,
cum eleemosynam Ecclesiae Dei pauperibus Christi
injuste tollitis, ut tollatur vobis a Deo quod licenter
et sine peccati periculo habere potestis; quod vos
Deus vitare concedat. Valete.
EPISTOLA II. AD COMITEM ADALP.
Nobilissimo comiti ADALP. GOZPERTUS abbas cum
monachis sibi commissis, pignus superni salutaminis
in Christo.
Quanquam in ultimis regionibus saxosis silvosisque
locis habitemus, celebris fama pietatis vestrae,
quam in nos nostramque familiolam exercuistis,
saepe saepius relatu plurimorum ad nos usque pervenit.
Qui nullo alio servitio possumus aut sufficimus,
nomen vestrum in libro vitae apud nos conscriptum
habemus et quotidie supplicamus a Deo
vobis remunerandum, pro cujus amore talia nobis
nostrisque facitis. In talibus, ut praediximus, locis
degentes, piscationis magnam penuriam patimur.
Quocirca petimus, si in manu vestra anno praesenti
piscatura est prosperata, nobiscum solita clementia
partiri praecipiatis. Valete.
EPISTOLA III. AD ARNOLDUM NEPOTEM SUUM.
GOZPERTUS abbas nominatus, quamvis indignus,
seniori ARNOLDO, neptique nostrae conjugi vestrae
Adalhaidae salutem in Deo summo.
Necessitate maxima compulsi, amicorum nostrorum
fida flagitamus auxilia, quia praesenti anno
minime sufficiunt nobis victuum alimonia fructuum
fertilitate, agrorum sterilitate suffocata. In omnibus
rebus speramus vos nobis esse compatientes visceribus
pietatis. Idcirco petimus ut in instanti periculo
nobis subveniatis, et si aliquid grani dari praecipitis
in nostrum victum vel familiae nostrae, pro pretioso
dono auri vel argenti honorifice accipimus. Valete.
| null | 90e6e70c-26de-4e6e-90a0-fc82910c1ca4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.