Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
edicito. »
Narravitque ei omnem ex ordine visionem. Philippicus
vero respondit nullum se militum nosse, qui
Focas diceretur nomine; esse vero inter gregarios
stratorem Prisci patricii vocabulo Focam, atque
eidem viro formidolosam inesse temeritatem. Ad
haec Caesar: « Si quidem est formidolosus et sanguinarius. »
Paucis interim interjectis diebus, irruere
in eos qui, pactionem statutam transgressi,
Romanas sibi attributas incessebant custodias, volens
iter cum exercitu arripuit. Porro in terra hostili
constitutus, cum milites furto ac rapinis abstinere
compelleret, nec tamen largiretur consueta stipendia,
sed insuper in desertis transigere hiberna cogeret
tempora, non minimum in se excitavit seditionis.
Hac etenim offensi acerbitate veteris viri militiae,
conferre secum coepere et indigne ferre imperatorem,
qui nullo Romanae stirpis nobilitaretur
parente, tam nequiter ipsos opprimere velle. Nec
se diutius perpeti posse externum tyrannum, cum
haberent in exercitu dignum Romani generis imperii
gubernatorem. His secum milites vociferantes verbis,
adoriuntur Focam tunc centurionem; rogant ut
Romani imperii suscipiat gubernaculum. Qui, eorum
praeceptis obaudiens, purpuram induit. Quo praecognito,
Mauricius animi desperatione resolutus,
cessit rebus adversum se fluentibus, et in quamdam
insulam mari contiguam aufugit. In qua ab apparitoribus
quos Focas ad eum persequendum direxerat,
gladio cum uxore ac duobus filiis percussus,
etiam morte temporali implevit somnium suum.
CAPUT IV. #De pontificum Romanorum successione, et ecclesiae Romanae primatu.@#
Beatissimus autem papa Gregorius, comperto quod
Focas potiretur imperio, ad eum sive ad ejus Augutam
Leontiam direxit epistolam, verbis gratulationis
refertam. Ipsius principis tempore, idem dilectus
Domini Gregorius de praesentis vitae laboribus ad
aeternam demigrans requiem, Sabiniano sedem reliquit
pontificalem. Cujus successor Bonifacius a
praefato Augusto petiit et impetravit: « Ut sedem
Romanae et apostolicae Ecclesiae caput esse omnium
Ecclesiarum statueret, quia Ecclesia Constantinopolitana
primam se omnium Ecclesiarum scribebat. »
Ipse quoque princeps, alio papa Bonifacio rogante,
jussit in veteri fano, quod Pantheon vocabant, abolitis
idolorum sordibus, basilicam beatae ac perpetuae
Virginis Mariae, et omnium martyrum fieri,
ut, ubi quondam omnium, non dicam deorum, sed
daemonum cultus agebatur, ibi deinceps omnium
fieret memoria sanctorum.
CAPUT V. #De Cacani Avaris seu Hunni cum Gisulfo Longobardo bello, deque Romildae amoribus infelicibus.@#
Ea tempestate rex Avarum, quem sua lingua appellant
Cacanum, cum Forojulianis Longobardis
bello confligens, ducem ipsorum nomine Gisulfum,
cum plurimis suorum interfecit. Cujus ducis uxor,
vocabulo Romilda, obsidentis se in memorata urbe
Cacani regis pulchritudinem admirata, ei civitatem
tradidit stupri mercede sibi pollicita. Quam idem
rex, capta urbe populoque ejus captivato, una propter
jusjurandum quod dederat nocte, ac si in matrimonium
accepit. Post haec duodecim Avaribus
eam tradidit qui, vicissim sibi succedentes ea, uti
vili scorto, abusi sunt. Ad postremum, palum in
medio campo configi praecipiens, eam in acumine
ejus inseri mandavit, cum hujusmodi exprobrationis
verbo: « Talem, inquit, merita est virum habere. »
Dignum profecto posterorum memoria, idem rex
proditionis ejus exemplum reliquit. Qui, etsi proditionem
amplexus est, proditionis tamen auctorem
sibi displicuisse monstravit. Illud forte pertimescens
ne, quae proximis non pepercerat, ipsi, si ejus
potiretur amplexibus, minime parceret. Igitur dira
proditrix patriae tali exitio periit, quae amplius suae
libidini quam civium et consanguineorum saluti
prospexit. Cujus filiae non matris luxuriam, sed
castitatis amorem secutae, ne ab Avaris contaminarentur,
crudas pullorum carnes sibi inter mammas
sub fascia posuerunt, ut earum ex calore corporis
putrefactarum fetore Avares a sui commistione
removerent: quod et factum est. Nam quicunque
eas obsceno volebat attactu contingere, fetoris
repulsus immanitate, procul recedebat, cum
exsecratione dicens omnes Longobardas fetidas esse.
Quarum una Alemannorum regi, alia dicitur Bajoariorum
principi postea nupsisse; dignas pro servata
pudicitia nuptias sortitae. Filii vero ejus, quos ex
praescripto Gisulfo viro suo susceperat, vastata
urbe, ascensis equis dum fugae se committunt, minimus
illorum ab uno ex hostilibus cuneis, qui velocius
caeteris cucurrerat, capitur. Quem dum,
propter pusillitatem corporis is qui eum ceperat
interimere noluisset, magisque ad serviendum sibi
propter egregiam formam servare elegisset (erat
enim ipso puer micantibus oculis, lacteoque crine
exornatrix eum natura donaverat, ducere ad castra
coepit. At puer, ingentes | null | f5f25358-5d30-4f54-b5c1-ff79ae35a8d8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
animos angusto in pectore
versans et se captivum trahi ingemiscens, parvum
quo juxta suam aetatem accinctus erat gladium, ut
ejus assuesceret usum, vagina exemptum, nisu quo
valuit cervici se trahentis illisit. Quo terrae prostrato,
converso equo, retrogrado calle ad fratres
regressus, non modico laetificavit gaudio. Nunc
jam ad nostrae revertamur ordinem historiae.
CAPUT VI. #De Clotarii regis et monarchae in Francia gestis.@#
Igitur rex Francorum Clotarius XXX regni sui
anno postquam regnare coeperat patre defuncto,
monarchiam regni adeptus, Warnarium, cujus instantia
regnum Burgundiae fuerat adeptus, majorem
domus in ipso constituit regno, dato ei sacramento,
ne cuncto quo adviveret tempore successorem acciperet.
Austrasiis vero Radonem quemdam, probabilis
vitae virum, eodem honoris gradu donatum
praefecit. Ultrajuranis quoque Erponem, genere
Francum patricium instituit. Qui dum quae pacis
sunt diligeret, malorum deprimens nugacitatem, ab
ipsis pagensibus, instinctu Alethei patricii, et Leudemundi
Sedunensis episcopi, perimitur. Tunc temporis
Clotarius ad villam, cui Maurolegico [Maurolegium, #in Alsatia, hod.@#
Marley] nomen est, cum
Bertetrude regina accedens, justitiae obtentu multos
inique agentes gladio puniri jussit. Leudemundus
autem Sedunensis pontifex, monitu Alethei, ad
Bertetrudem veniens reginam et eam secretius advocans,
ut thesauros suos Sedunum transferret hortatatur,
dicens optime se nosse Clotarium eo anno
de saeculo migraturum, Aletheumque esse paratum
suam uxorem relinquere et reginam cum regno assumere,
eo quod esset ipse Aletheus e nobili Burgundionum
prosapia. Regina, haec audiens et se
talem, cui talia suaderentur, aestimatam esse graviter
ferens, rapido se in cubiculum proripuit cursu.
Leudemundus intelligens verborum suorum calumniam
se subiturum, per urbem Sedunum ad abbatem
Austrasium Luxoveo properat, ut per ejus preces
indulgentiam regis mereretur. Quod et factum est,
Nam, promissa impunitate, ad sedem suam redire
permissus est. Aletheus, jussu Clotarii Massolaco
villa veniens, in conspectu procerum causam dicere
jussus, dum se objectis purgare nequiret criminibus,
capitali sententia est damnatus.
Anno XXXIV regni sui, Clotarius Warnarium, palatii
comitem, de regno Burgundiae, cum universis
pontificibus seu primatibus ad se Bonogilum villam
evocans, dando, sive petitionibus eorum annuendo,
cunctos sibi fidelissimos effecit.
CAPUT VII. #De tributo quod Longobardi Francis pependerunt.@#
Exigit nunc locus referri quemadmodum Longobardi
duodecim millia solidorum, tributi nomine,
regibus Francorum per multa solverint annorum
curricula. Vel etiam qua de causa duas civitates, id
est, Augustam et Seusium, dominationi cesserunt
Francorum. Defuncto, ut supra ostensum est, Cleph
rege nobilissimo, duces super Longobardos creati,
irruptione in Gallos facta, greges captivorum simul
cum praeda abegerunt. Ob cujus praesumptionis temerarios
ausus, praedictas urbes partibus Guntranni
regis tradiderunt. Ex communi autem tractatu,
duodecim legatos ad imperatorem Mauricium mittentes,
pacem cum eo fecerunt. Alios quoque ejusdem
numeri legatos ad Guntrannum et Childebertum
destinavere qui amicitiam et societatem eorum
efflagitantes, duodecim millia solidorum se ei soluturos
fore vice sua sponderent. Hoc praecipue ipsis
missis suis in mandatis tradentes ut, quorum propensiorem
in foedera amicitiarum adverterent benevolentiam,
eorum quam maxime unire sibi studerent
concordiam. Tandem audita utriusque partis
sententia, patrocinio se commisere Francorum, tradita
insuper Guntranno regi valle Ametegis cognomine;
sicque usque ad tempora Agilulfi regis sui
memorata solvere tributa. Qui electos gentis suae
legatos his nominibus, Agilulfum, Pompeium ac
Gautonem, ad Clotarium direxit Francorum principem,
poscens ut vectigal, quod ei singulis dependebat
annis, remitteret. Hi, circumventis pecunia
his, quos intimos consilio regis fore cognoverant,
datis videlicet unicuique mille solidis, usque ad tria
millia solidorum obtulerunt, ipsi regi triginta sex
millia solidos simul cum precibus, et ita remisso solitae
pensionis onere, redierunt ad propria.
CAPUT VIII. #De Bertetrudis reginae obitu, et Sichildis matrimonio, ac filio Ariberto. Et de Dagoberti in societatem regni assumptione.@#
Anno XXXVI ejusdem principis Bertetrudis regina
moritur, quam unico amore Clotarius dilexerat, et
omnes leudi bonitatem ejus cernentes vehementer
amaverant. Post cujus obitum Clotarius rex aliam
accepit conjugem, nomine Sichildem, de qua habuit
filium nomine Aribertum. Anno XXXIX regni
sui, Clotarius Dagobertum filium suum, ex Bertetrude
regina susceptum, consortem regni fecit
eumque super Austrasios regem instituit, retinens
sibi quod Ardenna et Vosagus versus Neustriam ac
Burgundiam | null | ee7330b8-4347-4f62-a3ec-28e63350e733 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
excludebant.
CAPUT IX. #De Samone inter Sclavos rege constituto ejusque successu et prole.@#
Anno XI principatus Clotarii, homo quidam nomine
Samo, natione Francus, de pago Senonico,
multos negotiatorum mercandi causa in Sclavorum
patriam, qui etiam Winidi dicuntur, secum deduxit.
Sclavi jamdudum Hunnis, qui et Avares dicuntur,
subjecti, dominationis eorum jugum detrectare tentabant.
Siquidem cum primum vectigalia eis, uti
dominis, dependerent, praeliantium castra tutarentur,
fugientibus auxilia ad resistendum subministrarent,
tantas ab ipsis sibi illatas tolerabant contumelias
ut non homines hominibus, sed feras crederes
quibuslibet vilibus imperitare jumentis. Nam
inter caetera quae crudeliter, dictu quoque horrendum,
in eos exercebant, unum illud nefandum,
cunctisque antea saeculis inauditum erat scelus,
quod quasi hiematuri, eorum adeuntes domicilia,
uxores ipsorum suis assumebant socias stratis. Verum
illi, qui de conjugibus Sclavorum et Hunnis
erant geniti, hoc malum, quod vitrici eorum diu
fuerant perpessi, nolentes perpeti, immane contra
dominos et patres suos excitavere bellum. Ad quod
Samo cum sociis, adjumento Winidis futurus, forte
profectus est. Factaque congressione, Winidi Hunnos
superant. In hoc certamine Samo cum suis
praeclarum militiae documentum dedit. Praerupto
namque sese periculo dans, plurimos hostium destruxit.
Hoc successu Samo a Sclavis ad regnandum
expetitus, eo quod egregia ejus delectarentur fortitudine,
de negotiatore rex constitutus, per XXXVI
annos strenue regnum gubernavit, adversum innumeros
bellorum tumultus, quae cum Avaris gessit. In
quibus semper, prudenti astutia usus, victor exstitit.
Habuit quoque duodecim ex genere Winidorum
uxores, ex quibus XXII filios ac XV genuit filias.
CAPUT X. #De Adaloaldo Longobardorum rege, et ejus successore, deque Gundeberga regina.@#
Adaloaldus autem Agilulfi, qui et Ago dictus est,
Longobardorum regis filius, patri in regnum succedens,
dum decem annis cum matre Theudelinda regnasset,
a quodam, Eusebio nomine, qui ab imperatore
Constantinopolitano ad eum directus legatus
fuerat, post balneum potione accepta, in amentiam
vertitur. Cumque ipsius legati persuasionibus, duodecim
Longobardorum optimates jussisset perimi, a
caeteris regno pellitur. In cujus locum, Arioaldum
Taurinatium ducem, cui Gundeberga Adaloaldi regis
germana in conjugium convenerat, substituerunt.
Quae videlicet regina, cum et specie decora et
bonitate polleret mentis praecipua, nec castitatis careret
gratia, quadam die quemdam, Adalulfum
vocabulo, non infimo inter Longobardos ortum loco,
sibi obsequentem, quod optimae esset formae,
coeperat laudare. Ille reginam in sui autumans
exarsisse amorem, ad aurem ei infit: « Quia, dicens,
tuae placuit benevolentiae meum statum laude
tua efferre, placeat, quaeso, me sodalem stratus
assumere. » Hoc verbum illa, haud perfunctorie ferendum
arbitrata, in faciem ejus exspuit. Qui, veritus,
si ipse rem non proderet, reginam cuncta propala
turam, regem adiit, asserens se, si tutus ad narrandum
concederetur locus, rem necessariam ei
reseraturum. Et secedente rege seorsum cum eo,
vera falsis hoc coepit obnubilare modo. « Taso, ait,
Thuscanae rector provinciae, per triduum jam cum
regina sermonem tuae serit perditionis, ut illa te
veneno perdat et ipsum sibi maritum assumat. » His
rex credulus conjugem in castro Italiae reclusit, cui
nomen Amelio. Quo comperto, Clotarius per internuntios
Avioaldum arguere coepit, non recte illum
egisse dicens, quod reginam et ex regio genere
Francorum existentem, sine examinatione legali,
dehonestamento dignam aestimavisset hujusmodi.
Qui dum justam se habere causam vinculorun uxoris
fateretur, unus legatorum, Ansoaldus nomine,
tali regem interpellat sermone: « Facile, inquit, examen
hujus rei tibi probabitur, si facultas alicui familiarium
reginae detur, bello cum criminatore contendere. »
Quod dum ille concessisset simulque approbasset,
et Adalulfum, quo minus proposita abnueret,
desperatio salutis compelleret, Aribertus quidam,
reginae consobrinus, hominem, vocabulo Pittonem,
vice sua praeliaturum adversus Adalulfum dirigit. A
quo idem criminator sine mora victus gladioque est
punitus. Gundeberga regina post tres ferme reclusionis
suae annos ad pristinam regni est regressa
dignitatem.
CAPUT XI. #De Dagoberti regis Austrasiorum prudentia, et Rodoaldi insolentia.@#
Regni Clotarii anno XLI, cum Dagobertus rei summam
in Austria strenue gubernaret, et quemdam
Rodoaldum majoribus apud Austrasios clarum,
adhortante beatissimo Arnulfo pontifice ac Pipino
majore domus, honoribus | null | b3fbe48a-41a9-411d-b77f-d9b926f13427 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
extulisset, coepit idem vir,
mutata insaniens mente, iracundiam in se regis provocare.
Nam direptioni rerum studens alienarum,
superbiae deditus, elationis plenus, locum detrahendi
invidentibus sibi dedit. Qua de causa exasperatus
Dagobertus interficere eum moliebatur. Unde territus
Rodoaldus ad Clotarium se contulit, obsecrans
ut suam apud filium vitam obtinere dignaretur.
Clotarius, viso filio, inter alia, ne Rodoaldum interimeret
precatur. Dagobertus promittit eum, si quae
male gesserat corrigeret, spem vitae habere posse.
Sed cum Treveris una cum Dagoberto Rodoaldus
accessisset, nulla exstante mora, jussu regis ipsius
ante ostium cubiculi regalis a Bertario Scarponensi
capite truncatur.
CAPUT XII. #De Dagoberti cum Gomatrude conjugio, et cum patre Clotario disceptatione, ac eorum pacificatione super regno Austrasiae.@#
Anno XLII regnante Clotario, Dagobertus, omni
ornatu cultuque regio fultus, jussu patris Clippiacum,
haud procul Parisius, venit. Ibique germanam
Sichildis reginae, Gomatrudem nomine, in conjugium
ei pater tradidit. Die vero tertio nuptiarum, gravis
inter patrem ac filium orta est dissensio. Petebat
enim Dagobertus reddi sibi solidatum quod ad Austrasios
pertinebat, regnum. Clotarius autem contradicebat,
nil ei volens ex hoc concedere. Tandem
eliguntur duodecim Franci, e quibus unus exstitit,
vir Deo placitus; Arnulfus Metensium antistes;
quorum salubri consilio pater, pacatus cum filio,
reddidit ei quae postulabat. Hoc tantum exinde
quod citra Ligerim, vel in regione, quam Provinciam
cognominant, situm est suae ditioni retinuit.
CAPUT XIII. #De Sisebodi regis Hispaniae virtute et fide, et Cantabriae per eum subactione, et regni Gothorum per hoc dilatatione.@#
Apud Hispaniam ea tempestate humanis Bettrico
exempto, Sisebodus ei successit in regno. Qui, bello
strenuus, consilio bonus, ac prae caeteris retroactis
Hispaniae regibus fide promptus, Cantabriam, olim
dominantibus Francis possessam, sibi subjugavit.
Denique dux Francio, qui eidem provinciae aliquandiu
praefuit, tributa regibus Francorum persolvebat.
Quo mortuo, eamdem regionem milites imperatoris
Constantinopoli residentis, quibus contra exteras,
ut praelibavimus, nationes custodiendi limitis
Hispaniae erat mandata sollicitudo, pervaserunt.
Hanc, ut nunc meminimus, Sisebodus eis vi abstulit,
multasque urbes maritimas capiens, ad solum
usque destruxit. Cumque ab ejus exercitu milites in
praefatis inventi civitatibus obtruncarentur, Sisebodus,
pia commotus miseratione, volens plerosque
eripere neci, ad se confugiendi fiduciam dabat eosdemque,
pollicita impunitate, ut sibi fuga consulerent
hortabatur. Ingemiscensque aiebat: « Vae mihi
misero, cujus regni temporibus tanta humani sanguinis
fit effusio! » Dilatatum itaque est Gothorum
Hispaniam incolentium regnum per littora maris
usque ad Pyrenaei juga montis.
CAPUT XIV. #De Warnarii morte et incestis Godini filii ejus cum noverca sua nuptiis, et ejusdem repudio, et repudiatae furore ac fraude in Gogonem, et de Gogonis juramento fidelitatis in multis templis praestando, ejusque nece. Item de Palladii Sedecique exsilio, et de Bosonis caede.@#
Anno XLIII Clotarii regis, Warnarius, palatio regni
Burgundiae praepositus, diem clausit extremum.
Cujus filius Godinus, animi vanitate commotus, novercam
suam duxit uxorem. Qua divinae legis injuria
rex impulsus Clotarius Arnoberto duci imperat Godinum
ut quantocius interimat. Godinus formidinis
gravamine pressus, relicta Burgundia in Austriam
transiens, a Dagoberto intercessionem imploravit,
ut patrem ab exsecutione praecepti severioris ad
molliora inflecteret. Nec Dagobertus detrectavit. Clotarius,
aegre licet, oranti tamen filio concessit ut, contuitu
honoris, quem Warnarius pater Godini gesserat,
et remunerandae sedulitatis ejus in regem supremae
gratia, necis sententia mitigaretur. Ea videlicet ratione
ut Godinus uxorem, quam contra canonum decreta
duxerat, abjiceret. Qua repudiata acceptaque vitae
securitate, Burgundiam repetiit. Sed mulier, multo
aliter quam sperari posset, injuriam sibi illatam
inaequanimiter ferens, delatoria adversus Gogonem
usa fraude, regem adiit, et in medium hujusmodi
detulit scenam quod, si in regis praesentiam Gogo
adveniret, eum gladio perimere deliberasset. His
rex credulus securitatem vitae, ac salutis honorisque
sui a Gogone sacramento exegit. Qui dum insistentibus
Crannulpho et Wandelberto domesticis
regis, in basilica Sancti Medardi Suessionis, atque
Sancti Vincentii Parisius, jusjurandum praebuisset
nullas se insidias regi machinaturum, neque sic
ei fides adhiberetur, compellitur a memoratis
viris in ecclesia Sancti Aniani Aurelianis, necnon
Sancti Martini Turonis, eadem iterare sacramenta.
Cumque voluntati regiae satisfacturus
ad jam | null | 23debc2a-1709-49c4-8254-7d8d6f6a9434 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dicta properaret loca, insidiis memoratorum
virorum, rege id non abnuente, apud Carnotinos in
convivio cum plurimis suorum, repugnare quidem
volentium, sed minime valentium, nefandissime jugulatur.
Eo anno Palladius quidam, ejusque filius Sedocus
Tolosatium episcopus, incusante Aynano duce, quod
rebellionis Wasconum fuissent conscii, in exsilium
truduntur. Boso etiam Audoleno patre genitus, indigena
Stampensis, ex praecepto Clotarii, stuprum
cum regina Sichilde commissum ei reputantis, ab
Arneberdo interficitur duce.
CAPUT XV. #De successore Warnarii praefecti aulae Burgundiae per Clotarium et regulos ac proceres regni consultatio, et seditione oborta ob caedem Hermarii ab Aginano factam.@#
Clotarius autem potentiores omnes optimatum
Burgundiae Trecas convenire jubens, de successore
Warnarii cum eis agebat, sollicitus scrutator quem
vellent rectorem palatii a rege sibi praefici. Illis porro
dicentibus nullius praeter Dei et regis se velle
pati dominium, rex gratanter verba eorum suscipiens,
desiderio quoque satisfecit.
Anno XLIV regni Clotarii, filiorum regis seu
proximorum, praesulum quoque Galliae Clippiaci
concilium congregat, ut, quaecunque pacifica regno
vel utilitati Ecclesiae congruerent, statuerentur. Inter
primores itaque Franciae qui convenerant, quidam
Hermarius gubernator palatii Ariberti filii regis,
simulque bajulus a pueritia, Aginano super se irruente,
perimitur. Is erat Saxo genere, unusque
ex optimatibus aulae regiae. Qua de re gravi orta
seditione, pene usque ad mortes lis insurrexerat,
nisi Clotarius, agnita causa, tumultum repressisset
auctoritate regia. Nam Aginano copiam secedendi in
monte, cui Marcomirus nomen est, attribuit, juncto
non parvo pugnatorum numero, qui ei, si ita res
exigeret, praesidio forent. Brunulfus vero avunculus
Ariberti, frater videlicet Sichildis reginae, collecta
nobilium et sociorum manu, Aginanum debellare
tentabat. Quod agnoscens Clotarius, leudos, qui
maxime indignabantur pro iniqua tanti viri nece, ad
se evocat edicitque, si se habere in offensum vellent,
ne in bellum prodeant. Eoque modo revocato eorum
impetu, praelium intestinum quievit.
CAPUT XVI. #De Clotarii junioris obitu miraculosaque per divum Sulpicium a febribus sanatione, deque ejusdem Sulpicii vitae sanctitate, et beati Eligii aurifabri innocentia et opera.@#
Anno XVI susceptae monarchiae, paterni autem regni
XLIV, Clotarius rex moritur, atque suburbano
Parisius, in basilica Sancti Vincentii sepelitur. Hic
Clotarius Junior est appellatus, propter avum suum
simili nomine, cum adjectione tamen Senioris
dictum; qui primus etiam dici potest, isto existente
secundo, necnon subsequente altero, de quo in
posterioribus declarabitur.
Hunc vero Clotarium beatus Sulpicius (tunc quidem
archidiaconus, postmodum autem Bituricensium
episcopus) auteriori tempore a gravi liberaverat
febrium incommodo, septem prius dierum consummato
jejunio. Fuit autem patiens, litteris eruditus,
timoris Dei plenus, pauperibus necessaria
tribuens, ecclesiarum Domini atque sacerdotum utilitati
consulens. Verumtamen subdola malignantium
versutia subreptum est ei ut beatum Lupum praesulem
Senonum a sede propria explsum, in exsilium
retruderet. Qui vir tantae sanctitatis fuisse palam
ex gestorum scriptis suorum ostenditur ut
quadam die celebranti ei sacra missarum solemnia,
coelitus gemma in sanctum prolapsa sit calicem. Denique
rex poenitens facti, ab exsilio eum jussit reduci
et ad se perduci. A quo commissorum postulata
impetrataque venia, muneratum eum remisit ad sua.
Beatus quoque Eligius aurifex probatissimus, relicto
patrio Lemovicini territorii solo, ad eumdem
regem transiens, sellam auream regiae dignitati
congruam fabricandi ab eo praeceptum pariter et
impensas accepit. Et puras ab omni cupiditatis macula
gerens manus, quae ad unius opificii susceperat
usum, in duo divisit, et unam quidem non miinoris
magnitudinis quam jussus fuerat, perfectam reddidit.
Quod vero ex attributis sibi auri sumptibus superfuit,
ne negligens perderet, vel suae concupiscentiae
satisfaciendo retinere videretur, in minorem
conflavit. Qua re princeps perspecta, laudatum
illum ac remuneratum, palatii jubet incolere domicilia.
Sed de his ista sufficiant.
CAPUT XVII. #De Dagoberti post annuntiatam sibi Clotarii mortem studiis, et Ariberti ac Brunulfi contra eum factione, deque corporum Dionysii et sociorum inventione miraculosa, necnon et Sadregisilo locum tenente in Aquitania.@#
Fama itaque defuncti Clotarii ad Dagobertum
pervenerat, more ingenii humani, cui satis est, ubi
capita acceperit, caetera non requirere. Quapropter
Dagobertus lectos e regno Austrasiorum quos fidentiores
reperit, in Neustriam et Burgundiam dirigit,
ut ducum sive pontificum ipsarum gentium sibi gratiam
sociarent. Id ab omnibus cum | null | d68c5641-5858-4185-9cb4-926f29c63707 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
laetitia susceptum,
eo quod cognoscerent regnum ei deberi. Remenses
Dagobertum advenientem, primi suscipiunt, inibi
principibus memoratarum nationum cum summo
gaudio confluentibus. Ardebat Aribertus, frater ejus,
aliquid sibi publicorum committi munerum. Pari
modo Brunulfus frater Sichildis reginae, Ariberti
avunculus, paulatim ambiendo quosque potentiores,
efficere moliebatur, ut spreto Dagoberto, rerum omnium
summa nepoti suo committeretur. Verum ilii,
parandae sibi potentiae magis intentum quam communi
usui, arbitrati, et quod esset ingenio remissior,
declinandum aestimavere. Dagobertus tamen,
optatis potitus, Brunulfo dignam factis vicissitudinem
postmodum restituere curavit. Compositis vero
erga se rebus, et studiis omnium qui rem militarem
vel administrabant, vel circa suum imperium conspirabant,
tactus corde atque respectu fraternae
compassionis ad miserationem inflexus, amicorum
consilio fratrem ex parte consortem regni fecit.
Collataque ei provincia, quae a ripa Ligeris Wasconiam
versus extenditur usque ad Pyrenaei juga montis,
qui Galliam ab Hispania disterminat, pactum
etiam cum eo scripto pepigit: « Ut, privato contentus
habitu, nil amplius de paterno sperare deberet
regno. » Qui ubi potestatem adeptus est, sedem
regni Tolosam eligens, sensu non, ut putabatur,
tardus, verum natura acris ad obeunda negotia, statim
ingenio suo materiam invenit. (Sequentia ex
gestis Dagoberti desumpta, quae tomo I habentur.)
Anno enim III postquam regnare coeperat, totam
Wasconiae terram subegit atque regnum suum latius
effecit. Universa autem Austria cum Burgundia,
Neustria quoque, dominio parebant Dagoberti. Cujus
actus licet a nonnullis separatim digesti habeantur,
tamen ne eos facta ejus lateant, apud quos praefata
non invenitur scriptura, ea nos libuit perstringere.
Dagobertus quippe a Clotario genitore
venerabili viro Arnulfo Metensi pontifici ad erudiendum
traditus, pueritiae annos in studiis exercuit
litterarum. Adolescentiam vero suam venatibus
(quem morem Francorum principibus saepe fati sumus
fuisse familiarem) assuefaciens, agere cervum
quadam die instituit. Qui facile industria equitum
ac sagacitate inventus canum, ea velocitate qua illud
animal uti consuevit, silvas et montes, et si qua
etiam occurrere flumina transiens, in vicum, cui
Catuliacus vocabulum est, cursu defertur. In hoc vico
aedicula erat, quae corpora martyrum Dionysii ac sociorum
ejus tegebat, in quam se cervus tuto reperto
perfugio confert. Canes e vestigio eum secuti, nec
ingredi apertis januis valentes, ostiatim oblatrabant.
Adveniens Dagobertus, rem spectaculo admiratur dignam.
Finitimos deinde rumor istius miraculi, et
praecipue Dagobertum, ad reverentiam sollicitat
sanctorum. Praeterea Clotarius quemdam Sadregisilum
nomine, rebus sub se tractandis praefecerat,
Aquitaniae ducatu specialius ei commisso. Hic itaque
regis filium superbia qua tumebat, despicere contendens,
prospere eum agere non aequo ferebat animo.
Excusatio sane erat juvenilis aetatis, ne tumorem ex
subjectione principum contraheret. Forte Clotarius
venatum ivit, ac non parvo terrarum spatio a filio
sejunctus, opportunitatem praebuit ut ducem, ad convivium
accersitum et contumaciae redargutum, Dagobertus
flagellis caedi, barbaeque amputatione deturpari
praeciperet. Audacis itaque facti conscius, latebra
qua, se insequente, cervum confugisse viderat
ipse quoque se recipit. Post haec Clotarius rediens,
ducis comperta contumelia, ex se genito multa furibundus
interminans, mittit qui eum accersirent, dignas
pro commissis ut lueret poenas. Interea Dagoberto,
coram martyribus humili corde prostrato
somnoque oppresso, assistens quidam venerando
jucundus vultu, ne timeat edicit; eumque non solum
praesenti periculo, verum aeterno liberandum
supplicio et insuper solio regni donandum spondet,
si tantummodo memorias eorumdem sanctorum se
ornatum iri promittat. Nec fides promissis defuit.
Nempe ut non vana (quibus saepe ludificamur) somnia
fuisse intelligeret, hi qui missi ad eum a sacra
aede abducendum fuerant, cum non plus uno milliario
a sanctuario abessent, progredi divina ultra prohibentur
virtute. Redeunt confusi, eique, a quo directi
erant, quae pertulere nuntiant. Ille, eos inertiae
simul et infidelitatis arguens, dirigit alios qui quod
illi neglexerant implerent. Quos similia passos, quasi
nati fautores despiciens, per semetipsum filium a
sepulcris martyrum avellere cupiens ibat. Sed, quia
non minus in reges quam in alios homines Dei praevalet
potentia, qui alios arguerat inertes fit ipse
iners. Tandem agnoscens Christi ac servorum ejus
potestatem, indulget veniam, filioque redit in pacem.
Sicque, abeundi accepta licentia, aedi beatae succedit,
ac precibus devotis gloriosos martyres ad sui | null | e8aad09f-76d0-45d5-b232-6fef442f4200 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suffragium invitat. Dagoberto tamen (ut postea claruit)
nullus locus jucundior fuit.
CAPUT XVIII. #De Dagoberti cum Bertoaldo Saxonum duce periculoso praelio, et Clotarii subventione mirifica, ipsiusque Bertoaldi fugientis nece.@#
Austrasiis vero Francis rex institutus a patre, adversus
Saxones, qui rebellare tentaverant, arma movit,
transgressusque Rhenum, cum Bertoaldo Saxonum
duce pugna commissa, ense percussus in caput,
decisos cum parte galeae crines patri per armigerum
mittit, et ut sibi, antequam cunctus corruat exercitus,
in auxilium properet, mandat. Forte fortuna
adfuit. Clotarius enim venationis gratia Longolariam
silvam petierat. Ubi accepto periculorum filii nuntio,
gravi exagitatus dolore, raptis quos in promptu habebat
juvenibus, ad alios etiam ut se sequerentur
directis legatis, brevi tempore longum iter emensus
(nam et noctibus viam carpebat) ad filium usque
pervenit. Et ea quidem nocte, fixis super Wiseram
fluvium tentoriis, quieverunt. Mane autem facto,
dum Franci plausus ac voces laetitiae pro adventu
regis Clotarii ederent, Bertoaldus Saxoniae dux super
ripam fluminis praelium praestolans, audito tumultu,
interrogat ut quid tantus in Francorum
castris oriretur tumultus. Dictum est ei Clotarium
advenisse regem, atque ob id diem festum agere
Francos. At ille ad haec: « Falsa, ait, spe decepti prae
timore desideria somniant sua. Nam regem, quem
secum gratulantur manere, certa ferente fama, nos
compertum habemus vita jam defunctum. » Clotarius
citeriori armatus superstans littori, dum talia superbe
profantem, audiret, nil dicens, quo major taciturnitate
sua hostibus incuteretur timor, celerrime galea nudavit
caput. Erat quippe ejus caesaries pulchra canitie
variata, in cujus aspectu ab adversariis maxime
dignoscebatur. Denique statim a Bertoaldo agnitus,
incongrua percepit responsa, in hunc modum a praefato
contrariae partis duce prolata. « Tune, dixit, hic
muta aderas bestia? » Tunc rex hujusmodi commotus
convicio, et ultra quam dici possit exardescens
ira, capiti reposita casside, calcaribus equum versus
eum impulit, ut transmeato flumine se de inimicis
suis ulcisceretur. Franci itidem, injuria ducis permoti
atque ejus exemplo animati, flumen natantes
transibant, sequentes regem; qui fugienti Bertoaldo
infestus insistebat. Gravabatur sane ad insequendum
et pondere armorum, et quod, dum transnataret fluvium,
aqua sinum ejus necnon ocreas repleverat.
Bertoaldus tamen recedendo clamabat ad regem:
« Non aequo et bono illum esse intentum, quod se
persequeretur; sed sola hoc ageret laudis cupidine
ductus, qui tanti aestimaretur ut sequestratus a suis,
hostem terga dare sibi compelleret. Verendum vero
ne haec res, in contrarium versa, ipsum potius pessundaret. »
Ista autem dum diceret, fugere non cessabat,
et saepe « se ejus servum, illum vero suum
fatebatur fore dominum, viderique injustum ut, vel
servus a clementissimo domino, vel dominus a servo,
licet invito ac coacto, perimatur. » Verum Clotarius,
callide haec eum prosequi sciens, nec ea quae dicebantur
curans, tandem pernicitate equi, quo vehebatur,
eum assecutus interemit. Sublatoque ejus capite,
ad filium et caeteros Francos (qui tristes, eo
quod eum consequi nequirent, ejus saluti timentes,
post eum iter pro posse accelerabant) regreditur.
Indeque relevatis moestitia eorum animis, una cum
eis Saxoniam ingressus, ita depopulatus est eam ut
nullum in ea hominem viventem relinqueret, qui
longitudinem spathae quam tunc forte gerebat, excessisset.
Et Clotarius quidem hoc taliter egit.
CAPUT XIX. #De Dagoberti post mortem patris in Burgundiam, ut oppressos erigeret, profectione et reliqua peregrinatione, deque ejusdem repudiata conjuge, cum Vestali matrimonio, et de consiliariis ejus bonis, Arnulfo episcopo, Pippino, et Chuniberto episcopo@#
Dagobertus autem, eo defuncto, totius regimen
nactus gentis, in Burgundiam ea propositi intentione
proficiscitur ut oppressis et calumniam sustinentibus
justitiam exercendo subveniret. Ex cujus
adventu fiducia bonis, maximeque pauperibus orta;
seditiosos vero atque rapinae intentos, formido gravis
incesserat, ac quaedam mentium consternatio. Qui
ubi Lingonas attigit, pauperibus ac viduis se adeundi
facultate concessa, unicuique, absque ullius
acceptione personae, quod suum erat, legibus solvi
fecit; aequitate servata, quam diligit Altissimus.
Post haec Diviona castrum adiit, paria ibidem acturus.
Indeque Cabillonis profecturus, balncum matutinus
ingreditur, praecipiens Amalgerio et Arneberto
ducibus, Willebaldo | null | 8ddc229b-aa37-4f13-b108-759e1493b024 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quoque patricio, ut Brunulfum,
Ariberti fratris sui avunculum, propter infidelitatem
sibi suspectum, interficerent. Deinde a
Cabillonensi urbe, per Augustodunum Antissiodoro
iter dirigens; post, per Senonum civitatem Parisius
devenit. Et Romiliaco villa constitutus, Gomatrudem
reginam (novercae suae Sichildis germanam) eo quod
esset sterilis, consilio quorumdam Francorum relinquens,
Nantildem quamdam puellam, a monasterio
raptam, in matrimonium sibi junxit. Usque ad
id temporis consilio beati Arnulfi Metensis urbis
pontificis, necnon Pippini, in regno Austrasiorum
majoris domus officium gerentis, usus est. Ideoque
tam strenuus tamque efficax in administrando apparebat
regno ut circumpositae nationes ejus vererentur
nomen, suaque auxilia in subjiciendis exteris
sponderent gentibus fide promptissima. At vero post
discessum praefati antistitis, consiliis jam dicti Pippini
et Chuniberti urbis Coloniae praesulis obaudiens,
suggerentibus eis, aequitati ac justitiae operam
dabat.
CAPUT XX. #De Dagoberti ex Ragnetrude filio, qui dum a beato Amando baptizaretur respondit:@# Amen, #et postea in avaritiam foedam lapsu, spoliationeque templi divi Hilarii, ac libidine ejusdem; sed resipiscentia consilio Pippini.@#
Porro VIII anno regni sui, cum (more regibus assueto)
superiores Franciae partes pervagaretur, moestusque
esset quod filium non progeneraret qui post
se regnaret, puellam quamdam, Ragnetrudem nomine,
thalamo sibi sociavit; ex qua filium eo anno
suscepit. Quem dum postmodum in Aurelianensi urbe
venerabilis vir Amandus Trajectensium episcopus,
juxta morem fidelium, praesignaret, assistente genitore,
pariterque Ariberto Aquitaniae rege, finita oratione
et nullo e tanta exercitus multitudine #Amen@#
respondente, aperuit Dominus os pueri, qui non
plusquam XXX a nativitate expleverat dies, ac audientibus
cunctis, respondit: #Amen.@# Statim igitur
sanctus antistes eum regeneravit; quem Aribertus
rex de sacro fonte levavit. Magnus ex hoc facto stupor
cum exsultatione, non tam reges quam universos
replevit circumstantes. Exinde Dagobertus, dum
patrium saepe studet Neustriae invisere regnum, prioris
oblitus bonitatis, non solum ecclesiarum, verum
etiam quorumque locupletium inhians rebus, improbus
effectus est praedo. Nam inter alia ecclesiarum
Galliae spolia, ex occasione basilicae divi Dionysii
exornandae, direptas valvas fusili aere fabrefactas a
templo Sancti Hilarii Pictaviensis fertur abstulisse.
Quas cum per Oceanum in Sequanam devehi jussisset,
ut per eam Parisius usque ducerentur, una
earum fluvio absorpta, nec postmodum dicitur fuisse
reperta. Luxuriae tam ineffrenate se tradidit ut exceptis
tribus, quae cum nomine cultu etiam fulciebantur
regio, plurimus concubinarum illi obsequeretur
numerus. Aversum itaque cor ejus a Deo fuisse aestimabatur
prorsusque abalienatum, nisi in semet reversus,
peccata sua eleemosynis redimere deliberasset.
Erat in regno ejus Pippinus, de potentissimis
Austrasiorum, familiaritati ejus inhaerens; qui oderat
improbos, nec se miscebat flagitiosis. Hunc quidam
malignantium Dagoberto adorsi sunt facere odiosum.
Sed Domini protectus clementia, cujus in observanda
justitia sectabatur praecepta, et insidias
paratas evasit, et regi utilia suadendo fidelissimus
apparuit. Cui cohaerebat alter, Ega nomine, in consilii
salubritate et in principis haud dissimilis
familiaritate. Is erat ex Neustria, non mediocri praeditus
potentia.
CAPUT XXI. #De legatis ad imperatorem, et de imperatorum Focae et Heraclii gestis, et successibus Heraclii in Chosdrohem Persarum tyrannum, ejusque nece crucisque Dominicae receptione.@#
Tunc temporis Servatius et Paternus, qui legatione
functi fuerant ad Heraclium Focae successorem
regressi, Dagoberto se praesentarunt, dicentes:
« Pacem se cum Heraclio firmasse perpetuam. »
Denique Focas imperator ab universo desertus senatu
(quasi perversa insaniens mente, opes imperii
in mare projiceret, dicens se muneribus Neptunum
placare velle) ab Heracliano tunc Africae praefecto
perimitur. Atque Heraclius Heracliani filius ei in
imperium substituitur. Anno IX postquam purpura
se induerat, hic Heraclius multas provincias a Persis
pervasas reipublicae restituit aliasque graviter labefactatas
vindicavit. Chosdroes enim princeps Persarum,
cuncta per quae transibat vastando, Hierosolymam
venit, atque inter caeteras ecclesiasticas seu
populares manubias, partem salutiferae crucis,
quam ibi Helena mater Constantini quondam Augusti
reliquerat, asportavit. Traditoque filio suo
regno, ipse in argentea turri (quam ad hos usus
paraverat) aureo residens solio, vexillum nostrae redemptionis,
quasi collegam regni, e latere constituit.
Quod ubi Heraclio nuntiatum est, cum valida
militum manu Persidem petens, obviam habuit Chosdroe
filium, cum maxima Persarum phalange, quae
eum, metu coacta tyranni, | null | 9c606e14-f281-427d-8e8b-ae33c26b30b6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
non voluntate ducta juvandi
prosequebatur. Et conspirantibus utriusque
partis studiis, imperator cum Persarum ductore
singularem aggressus est pugnam, proposita lege:
« Ne quis de utroque exercitu progrederetur qui
duci suo auxilium ferret. Quod si quis infringere
decretum praesumeret, ab ipso principe suo, succisis
poplitibus, vicino immergeretur flumini. » Diu igitur
animoseque congressione facta, Heraclius ad adversarium:
« Ut quid, ait, tui hoc quod constituimus
praevaricant pactum? » Ille reflexa cervice, ut videret
quis suorum se veniret juvatum, ab Heraclio
percussus equo dejectus est mortuus. Statim Persae
supplices se Heraclio subdunt. Qui cum suis ad ulteriora
progressus, Chosdrohem in memorato reperit
fano residentem, et juxta eum Dominicam
crucem. Quem dum interrogaret: Utrum Christi
fidem suscipere, et salutare lignum (quod, licet indignus,
honorifice tamen juxta suum tractaverat modum)
vellet adorare; illeque responderet nullatenus
id se facturum, Heraclius eum illico interfecit. Pervagatusque
universam Persidem, filium Chosdroe
parvulum (quem cum eo invenerat) baptizari praecipiens,
eidem praeponit. Et argentum quidem turris
exercitui, aurum vero restaurationi deputans ecclesiarum,
cum multimoda praeda ac septem elephantis,
assumpta etiam Salvatoris cruce, Hierosolymam,
indeque Constantinopolim remeavit.
CAPUT XXII. #De Heraclii forma, et praesagii quo se a circumcisis pellendum viderat errore. Nam Judaeos propterea persequebatur, e Franciaque pellendos curavit; cum a Sarracenis fuerit pellendus. De eorum itaque agitur praelio et Heraclii morte.@#
Fuit autem vultu decorus, visu hilaris, mediocris
statura, egregiaeque fortitudinis; qui et leones saepe
in arena, et plures, solus interfecerit. Cumque litteris
abunde esset instructus, ad ultimum astrologus
efficitur. Agnoscens itaque in signis siderum, imperium
suum a circumcisa gente vastandum, et autumans
id de Judaeis fuisse praemonstratum, per internuntios
Dagobertum rogavit regem Francorum, ut
cunctos Judaicae stirpis, qui in provinciis illi subjectis
manebant, Christianos fieri praeciperet; eos
vero qui nollent aut exsilio aut morte damnari.
Quod Dagobertus volens effecit, omnes qui noluerunt
baptisma suscipere procul a finibus eliminans
Franciae. Porro Heraclio non de Judaeis, sed de
Sarracenis fuerat praeostensum. Agareni siquidem
(qui et Sarraceni) gens perfida, ab Abraham cum
origine ritum trahens circumcisionis, a radice
Caucasi montis progressa, terras Heraclii populatum
venerunt. Contra quos lecta militum manus, a
Caesare directa, graviter est ab hostibus caesa. Nam
centum quinquaginta millia ex militibus interiisse
referuntur. Spolia caesorum victores rapta Augusto,
per legatos recipienda, miserunt. At ille qui ultionem
potius meditaretur, non solum oblata respuit,
verum ipsa legatione Alanos in adjutorium sui, reseratis
portis quas Alexander Magnus Caspio monti
imposuerat, ad centum quinquaginta ferme armatorum
millia pretio eduxit. Sarracenorum duo duces
erant, qui ducenta millia armis instructa in bella
ducebant. Cumque uterque exercitus procul a se invicem
castra posuisset, nocte, quae diem belli praecedebat,
subito in castris Graecorum quinquaginta
duo millia pugnatorum exanimata in stratis reperta
sunt. Qua de re reliqui, metu percussi, in diversa
fugerunt, regnum suum depopulandum adversariis
relinquentes. Qui, quasi accepta injuria quod obviare
ausi hostes fuissent, vehementius vastationi
institerunt. Tantae cladis nuntio Heraclius accepto,
diffidens se posse resistere, cum jam illi majore,
prope Asiae parte pervasa, Hierosolymam infestare
disponerent, in morbum incidit, et procedente in
deterius corporis aegritudine, usque ad languorem
animae, videlicet in Eutychis delapsus est sectam.
Sociata quoque jure connubii sororis suae sibi filia,
XXVI susceptae potestatis anno diem clausit ultimum.
Cui successit Heraclona filius cum matre Martina.
Hic etiam, duobus annis rerum summa potitus,
fratri Constantino jura reliquit imperii.
CAPUT XXIII. #De morte Ariberti regis Aquitaniae, et ejus filii Chilperici deque negociatoribus Francis male a Sclavis acceptis, et de legatione ad Samonem Sclavorum regem, et praelio cum eis commisso ejusque exitu Francis infelici.@#
Anno IX Dagoberti regis, Aribertus frater ejus
Aquitaniae rex moritur, relinquens parvulum filium,
nomine Chilpericum. Qui non diu rebus humanis
superfuit. Opinio mortis ejus Dagoberto ascribebatur.
Qui ejus comperta morte, Barontum ducem ad
pervadendum ejus regnum, vel ad thesauros sibi
adducendos, direxit. Barontus vero grave dispendium
exinde fecisse memoratur. Eo tempore, commutatores
mercium ex Francia Sclavorum ingressi
patriam, a Sclavis rebus exspoliati suis, et | null | eb6f7aa8-8e1d-4715-98e9-edf29a8ae748 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui resistere
tentaverant interfecti sunt. Quapropter quidam,
Sicharius vocabulo, missus a Dagoberto ad
Samonem memoratae gentis principem, postulaturus
de commissis justitiam, dum sciret se a Samone
nolle videri, vestibus quibus Sclavi utebantur, ne
agnosceretur indutus, conspectibus se offert regis
praesentiam suam refugientis. Et quae sibi in mandatis
tradita fuerant prolocutus, ait non debere eum
contemptui habere gentem Francorum, eo quod ipse
ac populus ei subjectus obnoxii forent servitutis Dagoberto
eorum regi. His verbis Samo, provocatus
ad iram, respondit, se cum populo suo, simul et
terra, Dagoberto libentissime pariturum, « Si tamen,
inquit, disposuerit nobiscum amicitias conservare. »
Ad haec Sicharius: « Non est, ait, possibile,
ut servi Christi cum canibus foedera jungant. » Et
respondente Samone: « Quandoquidem vos servos
profitemini esse Dei, et nos ejus sumus canes, ideo
ea quae vos nequiter contra ejus geritis voluntatem,
ut inutiles famuli, nobis frequenter conceditur morsibus
ipsa ulcisci. » Statim ejectus est Sicharius de
conspectu ipsius. Qua exasperatus Dagobertus contumelia,
lectas ex Austria dirigit militares copias,
ad debellandam Winidorum gentem. Quibus fuere
auxilio Alemanni cum Rotberto duce, necnon et
Longobardi. Qui in ea qua congressi parte victoriam
adepti, plurimum captivorum ad propria redeuntes
abduxerunt numerum. Austrasii vero Franci
Winidos, qui in Vogastense confugerant castrum,
obsidione clauserunt. Quam dum segniter administrarent,
irruentibus super se hostibus graviter
afflicti, castra cum tentoriis deserentes aufugerunt.
Hac victoria Winidi animosiores redditi, in Thuringam
et circumjacentes Francorum terras sese effundunt,
ita ut Dervanus dux, qui urbibus praeerat
Sclavorum, quae usque ad id tempus Francis paruerant,
desperatis rebus se ad caeteros transferret
Sclavos. Enimvero, non tam virtute Winidorum haec
clades accidit Francis quantum ignavia Austrasiorum.
Alioqui vindictam, quam sub Clotario in Saxones,
hanc ipsam sub Dagoberto in Sclavos exercuissent
CAPUT XXIV. #De contentione inter Avares et Bulgaros de rege deligendo, et de Bulgaris expulsis a patria, et Franciam invadere parantibus, una nocte caesis.@#
His diebus, inter Avares, cognomento Hunnos, et
unos qui Bulgari dicuntur, magna surrexit contentio,
qui deberetur regni successio: utrum ex Bulgaris
orto, an ex Avarorum semine procreato. Lis usque
ad arma deducta, Hunnis victoriam peperit. Victi
Bulgari, et a propriis exsules terris, Dagobertum
expetunt regem Francorum, poscentes vacantem
tellurem sibi concedi ad habitandum. Ille hiematum
eos in Bajoariam dirigit, donec cum amicis deliberaret
quid de eis ageret. Quibus per domos Bajoariorum
hospitantibus, rex habito cum familiaribus
tractatu (veritus ne quid novi molirentur) evocatis
Bajoariis hoc dedit in mandatis: « Ut unusquisque
eum, qui apud se hospitaretur, cum conjuge ac liberis
contrucidaret. » Quod factum est; et una nocte,
quae tam crudeli operi designata erat, omnes neci
traditi sunt.
CAPUT XXV. #De regibus Hispanis, et bello eis a Dagoberto per Burgundiones illato, et de Missorii postulatione, et direptione, ac recompensatione.@#
Porro apud Hispaniam defuncto Sisebodo rege
clementissimo Sentila successit in regno. Qui dum
multa in suos crudelia exerceret, Sisenandus quidam
haud ignobilis Hispaniensis ad Dagobertum se
contulit, rogans auxiliari eum sibi, quo Sentilam
Hispania expelleret. Dagobertus universam regni
Burgundionum militiam proficisci eo jubet, auxilium
Sisenando laturam. Igitur ubi in Hispaniam divulgatum
est, exercitum Francorum ad subsidium sui
Sisenandum ducere, illico cuncti Sentilam jamdudum
sibi odiosum deserunt, ac illum alterum bello
aptiorem sine pugna secuti sublimant in regnum.
Abundantius et Venerandus duces cum exercitu tantum
Tolosano Caesaraugustam usque Sisenandum
prosecuti sunt. Ubi nobiles Gothorum se ei tradiderunt,
et ipsi, ab eo donis munerati, ad propria redierunt.
Post hoc Dagobertus, directis Amalgario et
Venerando legatis, poscebat promissa sibi solvi.
Spoponderat enim Sisenandus se ei missorium aureum
ex thesauris Gothorum daturum, quem olim
Torsimodus (qui apud Gothos regnaverat) ab Aetio,
Romanorum patricio, dono acceperat. Quem dum
legatis rex libenti animo tradidisset, Gothi speculati
quod per illos transeundum foret iter, missorium
diripiunt, nec eum publicis passi sunt auferri aerariis.
Quamobrem Sisenandus postea Dagoberto regi,
pro recompensatione missorii, ducenta millia solidorum
annumeravit argenti. Quos Dagobertus basilicae
Sancti Dionysii largitus est; in cujus constructione
quantum liberalitatem ostenderit suam, in
sequentibus declarabitur | null | c623ae88-54b0-4b54-8125-1ba252ec2229 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
CAPUT XXVI. #De bello quod in Sclavos paravit Dagobertus, a Saxonibus ob tributi levationem ficte suscepto; sed a Sigeberto filio regis feliciter gesto.@#
Anno autem X, postquam praefatus Dagobertus
regnare coeperat, memor malitiae Sclavorum in suos,
collegit lectam e Franciae bellatoribus scaram, quam
nos turmam vel cuneum appellare possumus. Cui,
properanti ad capiendam ultionem ex inimicis, occurrere
Saxonum legati, spondentium se fore vindices
contumeliarum quae Francis illatae erant, si tributo
quod regiis exhibebant usibus levari meruisset.
Quingentas namque vaccas inferendales a Clotario
Seniore, Clodovei filio, Chilperici patre, regiae mensae
inferre jussi fuerant. Quae ideo inferendales dicebantur,
eo quod singulis inferrentur annis. Dagobertus
ergo, sapienti Austrasiorum consilio, petita
non abnuit, eo videlicet pacto ut per succedentia
semper tempora, Francorum limitem sibi vicinum
Saxones contra adversantium defensarent incursus.
Hoc pactum sacramento quidem super arma (ut eis
mos erat jurantibus) firmatum. Sed nulla efficacia
factorum est stabilitum, licet sensu quem solvere
solebant, liberati essent. Sequenti etiam anno, cum
assiduis Sclavorum incursionibus Thoringa laboraret,
collato cum pontificibus ac senioribus gentis
consilio, Dagobertus filium suum Sigebertum Austrasiis
praeposuit, ut fungeretur rectoris munere cum
regni honore. Tutores duos filio delegavit, Chunibertum
Coloniae urbis praesulem et Adalgisum palatii
rectorem. Thesaurum etiam eis sufficientem tribuit,
et quaecunque concessit, testamento cuncta inseri,
ac sigilli impressione signari mandavit. Deinceps
quandiu Sigebertus vixit, studio ac industria Austrasiorum
irruptiones refrenatae sunt Winidorum.
CAPUT XXVII. #De Clodovei filii Dagoberti ortu, et de regnorum inter Sigebertum et eum per patrem divisione, et de Denteleni ducatu recepto.@#
Anno XII regis Dagoberti, eidem de regina Nantilde
nascitur filius, nomine Clodoveus; qui et Ludovius
invenitur nuncupatus. Unde rex, suggerentibus
iis qui utilitatibus regni consulere videbantur,
aequa lance inter hos duos filios regnum dividere
statuit. Sigebertum itaque seniorem ex liberis, Austriae,
ut praelibatum est, regem instituit; Clodoveum
vero minorem natu, pari dignitate Neustriae
ac Burgundiae praefecit, restituto etiam ducatu Dentelini,
qui usque ad illud tempus ab Austrasiis injuste
retinebatur possessus. Quod quamvis Austrasii aegre
tulerunt, metu tamen Dagoberti et ad praesens confirmaverunt
et in posterum stabile fore promiserunt.
CAPUT XXVIII. #De Sadregisili ducis nece, et filiorum ejus ob ignaviam et paternae caedis negligentiam exhaeredatione. Et de bello in Vascones feliciter gesto, praeterquam quod Arembertus dux perierat.@#
Anno XIII regnante Dagoberto, Sadregisitus dux
Aquitanorum a quibusdam hominibus, gladiatorio
adversus eum animo insurgentibus, trucidatus est.
Hic est Sadregisilus, quem a Dagoberto, adhuc in
pueritiae annis constituto, superior declaravit sermo
et flagellis caesum et barbae rasione deturpatum.
Cujus filii, cum ultores potuissent fieri effusi sanguinis
paterni, maluerunt vivere desides ac otiosi
quam, perurgendo armis homicidas, cruorem exigere
interfecti. Idcirco in publico Francorum conventu,
a quibusdam proceribus secundum leges Romanas
quae sanciunt, a paterna eos decidere haereditate
debere, qui noluerint interfecti necem vindicare)
omnibus paternis exspoliati sunt bonis, atque inanes
relicti. E quorum possessionibus, multas Dagobertus
tribuit ecclesiae Sancti Dionysii obsequia curantibus.
Anno XIV Dagoberti, dum ei nuntiatum fuisset
Vascones a suo imperio deficere velle, exercitum
Burgundionum cum XII ducibus eo dirigit. Qui, commissa
cum hostibus pugna, eosdem acie superarunt,
et multos ex eis captivos ducentes, terram eorum
rapinis ac incendio desolaverunt. Denique cum
summa felicitate totus ad propria redisset illaesus
exercitus, ni dux Arembertus, cum maxima parte
nobilium, et etiam veteranorum, ex his quos secum
duxerat in valle Robola, a Vasconibus fuisset interfectus.
Hujus tantae multitudinis, quae Vasconiam
bello subegit, licet multis rectoribus uteretur, princeps
fuit Audoenus: qui multis in praeliis sub Theodorico
inventus est strenuus, cui praerogativa omnis
de summis reservabatur rebus. Ad quem accedentes
Vasconum primores, rogaverunt parci sibi, promittentes
se Dagoberto regi praesentaturos, et de
quibus arguerentur satisfacturos. Haec ille allegata
sine dolo intelligens, exercitum unde venerat reduxit.
CAPUT XXIX. #De legatione ad Judicahilem Britanniae regem, cum quo Eligius vir bonus foedus pactus est, deque Judicahilis Audoenique religiositate.@#
His ita patratis, legatio a Dagoberto ad Judicahilem
regem Britanniae dirigitur, ut quae Britanni contra
Francos male gesserant emendarent. Sin alias
universas copias, quae e Vasconia redierant, | null | 83428ff6-869b-4a6f-8949-4d549b6dd455 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
comminatus
est se Britonum finibus immissurum. Adsciscitur
ad hanc Eligius exsequendam legationem, spectatae
(ut praeostensum est) fidei vir. Qui plurima
cum Judicahile allocutus de pace, non solum ut
Francorum obtemperaret regi persuasit, verum
Clippiaco villa, quo tunc Dagobertus morabatur,
secum perduxit. Ubi memoratus princeps et correctionem
commissorum, et subjectionem sui Britannicique
populi obtulit, ac pacem cum eo perpetuam
iniit. Cumque Dagobertus ad curanda juxta morem
epulis regalibus corpora se contulisset, Judicahil
palatio egressus ad domum Dadonis referendarii,
qui et Audoenus dictus est, eo quod religiosae vitae
testimonium haberet, perrexit ibique pransus est.
Erat enim ipse Judicahil religiosus valde, audieratque
praedictum Dadonem studium sanctae conversationis
habere. In crastinum valedicens Dagoberto
regi, praemiisque regalibus ab eo donatus, in regnum
suum est regressus.
CAPUT XXX. #De Dagoberti in Ecclesias munificentia, et de concione ejus in concilio procerum regni, deque testamento et donationibus ejus.@#
Eo anno, rex Dagobertus, omnibus circumpositis
gentibus, nationibusque sibi subjugatis paceque per
circuitum facta, ad pietatem intendit. Utque se gratum,
coelestibus in se supra modum fluentibus beneficiis,
demonstraret, universas pene Galliae ecclesias
patrimonii sui haeredes instituit. Convocatisque filiis,
ac turba amicorum, generale indixit placitum in
loco nuncupato Bigargio. Ad quod propere convenientibus
cunctis Franciae primoribus, X Kal. Maias,
rex solio residens aureo, hoc apud eos disseruit
modo: « Causa modo, mihi amantissimi filii, et quicunque
adestis Francorum potentes, utilis ac fructuosa
visa est vos vocandi intentio, ut de iis
quae pro remedio animae meae agere institui, non ego
solus mihi applauderem. Quia etenim caduca gerimus
corpora, animasque immortales, magna nobis,
si dissimulare nolumus, est indicta probitatis
necessitas: ne si (quod absit) minus fuerimus
intenti, non solum corruptionem quam speramus
corporum, verum et ipsam aeternitatem animarum
perpetuis, tradamus incendiis. Ideoque ego,
reminiscens justis praeparata praemia, et praeparata
iniquis supplicia, memor etiam malorum quae
gessi, testamentum scribere decrevi, quo omnes regni
nostri sanctorum basilicas isto tempore famosas,
haeredes faciamus earum quae eis a nobis traditae
sunt rerum. Constitui etiam quatuor fieri uno
tenore exemplaria et ea manibus subterfirmare, non
tantum meis, sed etiam filiorum meorum Sigeberti
ac Ludovii, quos hodie reges constituo, vestris quoque
qui astatis sanctissimi pontifices, necnon gentis
nostrae principes. E quibus unum Lugduno Galliae,
aliud Parisius, tertium Metis in Archivis Ecclesiarum
custodiendis dirigimus. Quartum autem, quod
prae manibus habemus, in thesauris nostris asservari
praecipimus. Cumque, post depositam a nobis carnis
sarcinam, unusquisque praesulum, qui locis praecepto
inscriptis praefuerint, sibi assignata susceperint,
rogamus et obtestamur per terribile Domini nostri
Jesu Christi nomen ut memoriam nostri tribus in
hebdomada diebus per sequentes annos faciant; ac
pro requie animae nostrae sacrificium offerant salutare,
nomenque nostrum, quasi perpetuum tenentes
memoriale, libro inserant vitae. Vos autem boni filii,
considerantes primum naturae religionem, cujus gratia
etiam bestias ligat, manete fratres, et nolite
exuere quod generati estis. Deinde reveremini me
patrem vestrum, qui rogare malo, cum possim jubere,
ut statuta nostra inconvulsa servetis, si vestra
a successoribus servari mavultis. Profecto scientes,
quod si a nobis sancita contemptui habueritis
(quod non arbitror) pari modo et vestra a posteris
contemnentur deceta. » His dictis, et cunctis
longaevam ei felicemque optantibus in hoc saeculo
vitam, ac in futuro manentem, salutatis omnibus
coetum dimisit, ut rediret unusquisque ad sua.
CAPUT XXXI. #De fide praestita Francis a Vasconibus.@#
Quinto decimo vero regni sui anno, omnes fere
seniores Vasconiae, cum Amando duce, ad eum
Clippiaco venerunt; ejusque formidantes praesentiam,
in oratorium Sancti Dionysii confugerunt.
Quos etsi dignos morte judicaverat, respectu tamen
sanctorum, quorum expetierant memoriam, eis indulsit
vitam. Qui sacramento fidem dantes se de
caetero fideles Dagoberto, ac reliquis post eum
regibus fore Francorum, ad patriam redire permissi
sunt suam.
CAPUT XXXII. #De Grimoaldi regis Longobardorum gestis, et fratrum ejus caede, deque Constantino imperatore (qui et Constans dictus est) Beneventum obsidente, et de crudelitate ejus et exitio, et Mezantii tyranni, deque Constantii imperio.@#
Dagoberto igitur pacifice apud Gallias regnante,
Longobardis Grimoaldus praeerat, | null | 32fd9b48-fb57-4209-8d30-716edde54e21 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui exstincto Godiperto
Ariperti regis filio, et ejus fratre Bertharit
Italia pulso, regnum arripuerat. Hic est Grimoaldus,
de qua praefati sumus, quod praedicta eversa urbe,
Avarem, a quo captivus adhuc puer ducebatur (ut
dictum est) occiderat. Cujus fratres Tasonem ac
Caconem, Gregorius Romanorum patricius, in civitate
Opitergium dolosa fraude peremit. Nam promittens
Tasoni quod barbam ejus praescindens,
juxta morem antiquorum, eum sibi adoptaret in
filium, cum fratre ac paucis fidelium ad se venire
suasit. Ingredientique urbem portas post tergum
claudi praecipiens, milites armatos qui eum interficerent
direxit. Quod ubi qui ingressi erant animadverterunt,
ultimum sibi vale dicentes, per plateas
civitatis dispersi obvios quosque trucidabant. Maximaque
edita strage, tandem pauci a pluribus circumventi
obtruncantur. Gregorius itaque qui spoponderat
se barbam Tasoni abscissurum, non solum
barbam, verum et amputavit ejus aput Verumtamen
ne parjurus diceretur, barbae quoque summitatem
inaniter praecidit. Quapropter Grimoaldus
regno potitus, Opitergium funditus evertit in ultionem
fratrum inibi peremptorum. Cujus temporibus
Constantinus Augustus, qui et Constans dictus est,
Longobardos Italia pellere cupiens, transmeato
Adriatico mari, Beneventum obsedit. Unde subito
adventu Grimoaldi territus, discessit, relicto cum
exercitu quodam ex optimatibus nomine Saburro,
qui cum Grimoaldo praelio conflixit. Tunc unus e
Longobardis, vocabulo Amalongus, qui regium contum
solitus erat ferre, quemdam Graeculum eodem
conto percussum, e sella equitatoria super caput
suum clevans, reliquos perterrefactos fugere compulit.
Talia agnoscens imperator, iracundiam corde
conceptam in suos (hoc est Romanos) convertit,
moxque Romam pertendit, et a Vitaliano papa honorifice
susceptus, primo quidem die obtulit beato
Petro pallium auro textum, in crastinum vero, et
per XII continuos dies quibus ibi resedit, omnia quae
fuerant antiquitus in ornamentum civitatis ex aere
instituta, deponi jussit. In tantum ut etiam basilicam
Beatae Mariae ( #Pantheon@# antiquitus vocatam) discooperiret,
tegulasque ex aere factas exinde auferret,
easque cum aliis ornamentis Constantinopolim transmitteret.
Qui tamen, ubi Siciliam attigit, meritum
tantarum iniquitatum praemium luit. Nam ejusdem
insulae incolas, Calabriaeque ac Sardiniae, atque
Africae, afflictionibus tam gravissimis attrivit ut
uxores a maritis et filii a parentibus separati duram
cogerentur perpeti servitutem. Itaque imperator,
suis quam hostibus infestior, a militibus ejus saevitiam
exsecrantibus in balneo interficitur. Post quem
Mezentius in Sicilia tyrannidem arripuit. Quo pari
modo sine mora punito, capitequo ejus Constantinopolim
perlato, Constantinus, Constantinii (de quo
praemisimus) filius, XVII annis Romani tenuit gubernacula
imperii. Sane patris ejus temporibus, Vitalianus
papa Theodorum archiepiscopum et Adrianum
abbatem in Britanniam direxit, ad corroborandam,
quam beatus Gregorius in Anglorum gente
severat, fidei Christianae segetem.
CAPUT XXXIII. #De Dagoberti laudabili obitu et sepultura, ac aedis divi Dionysii aedificatione et ornatu.@#
Porro inclytus rex Francorum Dagobertus, annis
XVI gloriosa functus regni administratione, Spinogilo
villa super flumen Sequanae sita, haud procul a
Parisius constitutus, profluvio ventris laborare
coepit. Indeque obsequentium manibus ad basilicam
Sancti Dionysii delatus, dum se incommodo ultimae
aegritudinis ad mortem urgeri intellexisset, Egam
consiliarium suum summa cum celeritate ad se venire
mandavit, seque discessurum e praesenti saeculo
intimans, uxorem suam Nantildem ac filium
Clodoveum ejus tuitioni commisit, et ut secundum
prudentiam sibi a Deo concessam filium enutriret,
pieque regnum disponeret, admonuit. Caeteris etiam
optimatibus ac pontificibus Neustriae ac Burgundiae
accersitis, filio eos eisque filium commendans, XIV
Kal. Februarii diem clausit extremum. Cujus corpus
conditum aromatibus, sepultum est in ecclesia sancti
Dionysii, in dextro latere sepulcri ipsius martyris.
Denique, ut supra ostensum est, cum se ornatum
ire illius memoriam sociorumque ejus pollicitus
esset, templum eis condidit universis, quae in Gallia
tunc temporis erant, excellentius templis. Nullumque
impensis statuens modum, marmoreis illud columnis
similique venustavit pavimento, immenso
aedificandi sumptu, et exquisito fabricatum decore.
Nec minor illi in aliis quoque ornatibus intentio.
Nam, vestibus auro textis et palliis holosericis, totum
interiorem circumdedit templi ambitum. Ordinem
psallentium uti apud Sanctum Martinum Turonis,
necnon apud Sanctum Mauritium Agaunis agebatur,
inibi instituit. Praedia vero tam innumera fratribus
in eodem loco Deo famulantibus, sive matriculariis
ecclesiae contulit ut devotio animi ejus plurimum
admirabilis esset. Fuit etenim idem rex Dagobertus
admodum cautus, ingenio astutus | null | fa5af25e-ce7b-4020-ba8f-86d3731a35b3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, circa benevolos
et sibi fideles mansuetus, rebellibus autem ac perfidis
valde terribilis. Exercitiis corporis maximeque
venationibus deditus, atque in omni agilitate corporea
strenuus; peritia quoque ac virtute in bello
praevalidus.
CAPUT XXXIV. #De visione facta solitario super statu Dagoberti regis defuncti, et quid prosit templorum ornatio, et obsit spoliatio.@#
Caeterum eo tempore quo terminum sortitus est
vitae, quidam illustris Ansoaldus nomine, defensor
Pictaviensis Ecclesiae, partes peragrabat Siciliae. Qui
dum evectu reverteretur navali, appulit ad quamdam
brevem insulam, praesentia ac meritis cujusdam
solitarii qui Joannes dicebatur redimitam. A
quo, dum de salute animae cum eo sermocinaretur,
interrogatus utrum regem Dagobertum cognovisset,
illeque se cum optime nosse respondisset, rursum a
sene rogatus mores vitamque regis exposuit. Cui
senex: « Cum, ait, multa vigiliarum ac jejuniorum,
simulque senectutis fatigatione depressus, paululum
membra sopori dedissem, astitit mihi quidam, veneranda
decorus canitie, monens ut propere surgerem,
et pro Dagoberti regis anima, quae eadem a corpore
exierat hora, Domini exorarem clementiam. Quod
cum facere maturato curassem, apparuerunt subito
haud procul in pelago deformes truculenta facie
daemones, vinctum regem Dagobertum per spatia
maris agitantes, inflictisque insuper verberibus ad
Vulcania loca trahentes. Qui distentus cruciatibus,
inter agitationes et verbera, quorumdam sanctorum
audiebatur postulare suffragia. Cum repente aperto
coelo, inter fulmina in fluctus cum fragore ruentia,
visi sunt descendisse viri decore nitentes mirabili.
Requirere coepi ab eis qui essent. Qui dixerunt se
esse illos quos Dagobertus ad suum vocaverat auxilium,
Dionysium videlicet ac Mauritium martyres,
necnon Martinum confessorem. Hi ereptam daemonibus
animam secum ad aethera levaverunt, canentes
hunc psalmum: #Beatus quem elegisti et assumpsisti,
Domine; habitabit in atriis tuis (Psal.
LXIV)
@#. » Haec vir ille venerabilis Joannes Ansoaldo
retulit se vidisse. Quae ille, in Gallias reversus, sancto
Audoeno narravit, qui ea in una conscripta
chartula posteris reliquit in ordinem historiae digerenda.
Ex qua re datur intelligi nullo modo a sanctis
ornatum contemni, quem ad eorum memorias
devoti conferunt viri. Quanquam enim quorumdam
calumniatorum, et cuncta devorare cupientium haec
vox sit: « Nil, aiunt, Deo vel sanctis ejus prosunt
aurum, sive argentum ligno affixum, seu parietibus
dependentia pallia; non tamen sine causa ultione
puniti sunt divina, vel Balthasar vasa de templo
Domini rapta in turpes convertens usus, vel Heliodorus
aerarium Dei diripere conatus. Antiochus
quoque, quia Hierosolymitanae urbis templum Altissimo
consecratum exspoliavit, postmodum scatens
vermibus exspiravit. » Dagobertus vero eos specialius
sanctos sibi auxiliari poscebat, quorum basilicas
plus caeteris se opibus ditasse meminerat.
CAPUT XXXV. #De Clodovei sub Ega justo principatu, et paradisi Romani pavimento. Et de Gothorum in Hispania regibus Tolga et Risicindo.@#
At vero Dagoberto defuncto, ejus filius Clodoveus,
quem etiam Ludovium diximus fuisse nominatum,
cum matre Nantilde in partes coepit regnare
Neustriae sive Burgundiae, Ega consiliario palatium
cum regno gubernante. Qui patientiae deditus,
abundans opibus, justitiae erat cultor eximius, et
genere claro oriundus. Tantummodo blasphemabatur
[Gall. #était blâmé@# ] a pluribus quod esset avaritiae deditus.
Qui tamen res pauperum, quae sub Dagoberto
pervasae et fisco fuerant injuste sociatae, possessoribus
cum omni reddidit integritate. His diebus dominus
papa Romanae Ecclesiae locum, qui Paradisus
[vulg., #le Parvis@# ] dicitur, ante basilicam Beati Petri
apostoli, candidis et magnis marmoribus mirifice stravit.
Apud Hispanias mortuo Sisenando, Tolga filius
ejus petente patre rex creatus est. Cumque Gothi
pueritiam regis aucupati, more sibi assueto multimoda
committerent scelera, Cintasindus quidam
Gothorum praeminentissimus, Tolga regno pulso, ac
clerico fieri coacto, regnum arripuit. Qui agnoscens
consuetudinem gentis, quam in interficiendis sive
expellendis habebant regibus, plurimos ex eis quos
huic vitio scivit deditos neci tradidit ita ut de potentioribus
quidem ducentos, de plebe vero quingentos
ferme interficeret, residuos exsilio condemnaret.
Ipse autem cum quiete regno potitus fuisset,
filium Risicindum vivens regem instituit. Hic de
malis quae gesserat poenitentiam agens eleemosynasque
multas faciens, nonagesimo (ut fertur) vitae
anno diem clausit.
CAPUT XXXVI. #De thesauri regii divisione, et consiliis Pippini Sigeberto datis.@#
Quoniam quidem superius demonstravimus quo
ordine vitae superstes Dagobertus inter liberos suos | null | 3eb5dd56-5fdd-4d73-aa6a-16adfdec0fad | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regnum diviserit, nunc intimandum, quo pacto post
illius excessum inter ipsos ejus sint partiti thesauri.
Igitur Pippinus, qui sub Dagoberto assidue cum aliquibus
ex Austria primoribus palatium incoluerat
eo obeunte ad Sigebertum se confert, junctoque
cum Chuniberto pontifice (ut pridem) amicitiarum
foedere, utilia cum eo regi memorato ministrabat
consilia. Ex quorum sententia Sigebertus ad Clodoveum
dirigit fratrem, qui debitam sibi portionem
ex paternis posceret thesauris. Ad quam redhibendam
certus cum loco designatur terminus. Statuta
ergo die, Chunibertus cum Pippino usque Compendium
villam regiam accessit. Ibique, procurante
Ega Clodovei regis palatium gubernante, omnis
thesaurorum Dagoberti supellex, in speciebus variis
muneribusque antea abditis prolata, ac inter fratres
aequa est lance divisa, tertia parte tamen, ex
omnibus quae Dagobertus acquisierat, postquam
Nantildem sibi sociaverat, ipsi reginae servata. Partem
Sigeberti Chunibertus et Pippinus ad ipsum
pertulerunt.
CAPUT XXXVII. #De Egam morte, et Erchinoaldi praefectura, et Ermenfridi homicidio.@#
Anno III regni Clodovei, Ega, praefectus palatii,
Clippiaco villa febre vexatus moritur. Post cujus
discessum, Erchinoaldus, Dagoberti regis ex genitrice
consanguineus, major domus in Neustria est
institutus. Qui humilis, pacificus, cunctisque virtutum
bonis existens ornatus, sacerdotes Domini diligendo
verebatur, et ipse ab eis et ab universis optimatibus
diligebatur. Ante paucos sane dies obitus
Egani, Ermenfredus quidam, qui ejus duxerat filiam,
Ainulfum comitem apud Albioderum vicum in Mallo
interfecit. Quapropter grave suarum rerum, permittente
pariter ac jubente Nantilde, a propinquis Ainulphi
passus est dispendium. Ipse quoque a rege
sibi metuens, Remis in basilica Sancti Remigii per
multos resedit dies.
CAPUT XXXVIII. #De Pippini morte a multis fleta, et filii ejus post multam contentionem et factionem successione in praefectura.@#
Evoluto anno Pippinus diem obiit, maximum Austrasiis
relinquens luctum causa mortis suae generatum,
eo quod, propter animi mansuetudinem et justitiae
servatam aequitatem, ab universis diligeretur.
Cujus filius Grimoaldus, strenuus admodum juvenis,
propter egregia patris merita, populo simul et principibus
valde erat charus. At vero Otto quidem,
Berone genitus patre, sperabat se comitem palatii
fieri posse, eo quod bajulus fuerat regis Sigeberti in
ejus tenera aetate. Idcirco dum Grimoaldum paulatim
despicere, nec jam odium adversus eum conceptum
velare, imo crebro contemptu sese manifestum
coeperat demonstrare adversarium, Grimoaldus paternae
amicitiae praerogativa Chuniberto pontifici jamdudum
foederatus, moliebatur Ottonem pellere palutio.
Sed cum id nequisset explere, exosum eum
Leutherio Alemannorum effecit duci, a quo idem
Otto decimo Sigeberti regis anno interfectus est, et
Grimoaldus in locum patris major domus in Austriae
regno institutus.
CAPUT XXXIX. #De Flaucato majore domus Burgundiae, et simultate ejus cum Willibado.@#
Anno IV regni sui Clodoveus cum Nantilde matre
Aurelianis caput regni Burgundiae petiit. Ubi advenientes
pontifices ac optimates ipsius gentis, et se
dominio Clodovei tradentes, Nantildis humanissime
tractavit, utque filio fidem servarent admonuit. Quorum
consilio Flaucatum, Francia oriundum, praefectum
instituit palatii, sociata ei nepte sua Ragneberta
in matrimonium. De caetero Erchinoaldus et
Flaucatus (quorum unus Neustriae, alter Burgundiae
post regem praeerat aulae) dextras sibi mutuae societatis
ad invicem dederunt, ut in communi tractatu
parique consensu, quae pacis essent sectantes, justitiae
et aequitatis jura in subditis custodirent. E quibus
Flaucatus in Burgundiam transiens commissa
sibi munia impigre curabat. Cujus restitit conatibus
Willibadus Ultrajuranus patricius, qui generis nobilitate
et opum affluentia sese extollens, despectui
ducebat illi subjici, aut ejus parere praeceptis. Flaucatus
tamen id sibi dissimulans cognitum, mense
Maio ad generale placitum cum Clodoveo Cabillonis
agi decretum properare non distulit. Quo etiam
Willibadus cum invidioso satis agmine, et quod minari
bellum videretur, pertendit. Nec palatium ingredi
voluit, metuens videlicet ne a Flaucato incautus
opprimeretur. Quod ubi Flaucatus animadvertit,
palatio egressus eum interficere voluit. Cui sese frater
Amalbertus obvium tulit, et Willibadum frustra
resistere parantem neci eripuit. Exinde Flaucatus
rimabatur opportunitatem, ut de Willibado ultimam
sumeret ultionem.
CAPUT XL. #De Nantildis reginae obitu, Willibadi caede, et Flaucati paulo post morte non immerita.@#
Eo anno, Nantildis regina est defuncta, atque in
ecclesia Sancti Dionysii, in eodem quo Dagobertus,
sepulcro posita. Ipsoque anno Clodoveus ab urbe
Parisiorum cum Erchinoaldo et Flaucato ducibus,
ac nonnullis Franciae primatibus | null | 1d70ee2d-66e7-4190-8be7-cbac0a7b110a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, mense Septembri
progressus, per Senonas et Antissiodorum ad Augustodunensem
profectus est civitatem. Indeque ad
Willibadum nuntium dirigit, mandans ut quantocius
ad se veniret. Ille quamvis cavendum sibi esse a
praeparatis insidiis non ignoraret, periculosum tamen
arbitratus regi non obedire, dictis quidem paruit,
quae non audebat refellere; sed valida armatorum
vallatus multitudine adventabat. Cui occurrit
Ermenricus quidam, cum aliis ex numero nobilium
a rege directus, ut eum sine cunctatione ad palatium
debere properare hortaretur, simulque ut fidem
daret, eum nil laesionis in eundo vel redeundo perpessurum.
Cujus verbis non ex toto derogans credulitatem,
ibat. Quem etiam donis uberioribus honoravit,
et ut se ad civitatem praecederet rogavit.
Verumtamen nec sic sufficienter sui securus, Agilulfum,
Valentiae praesulem, ac Wisconem comitem
ad regiam prae se ire jubet aulam, et quae de eo
agerentur agnoscere agnitaque ad se velociter referre.
Hos Flaucatus in urbe detineri fecit, et ipse
maturius surgens cum suis, civitate relicta, adversus
Willibadum praeliaturus iter arripuit. Auxilio ei
erant Erchinoaldus dux cum Neustrasiis, Amalgarius
et Ramelenus non ignobiles juvenum, quos comitabatur
haud spernenda multitudo satellitum. E quibus
Ramelenus et Amalgarius, cum sibi obsequentibus,
Flaucato in acie auxilium tulere, caetera multitudine
procul stante, ac eventum belli praestolante. Nuntius
hostilis adventus praecurrens, manifestum reddidit
Willibadum. Qui hortatus socios, ne incruentam victoriam
adversariis esse sinerent, excepit advenientes.
In prima autem fronte ipse mortuus prosternitur,
quippe sui jam contemptu vitae prodigus, et desperatione
salutis totum se in hostem effundens. Bertarius
quoque partium Flaucati, dum adversarios
vehementer urget, obviavit quemdam Madalulfum
Burgundionem olim sibi familiaritate notissimum.
Qui Bertarium sese vocantem, sibique, quod si ad se
veniret, eum salvum certamine liberaret pollicentem,
et ad eum protegendum clypeum elevantem,
ingratus beneficii conto percussit in pectore. Cujus
filius Aubedo, patris excitus periculo, ad eum cucurrit,
adversumque Madalulfi pectus lancea transverberavit,
et cunctos qui suum appetierant patrem,
aut percussit, aut in fugam egit. Sicque genitorem
suum, licet graviter vulneratum, nati pietas
custodivit, ne imminentem experiretur mortem. Hi
vero qui noluerant bello interesse, conspicientes
Flaucatum jam jamque superiorem conflictu fore,
tentoria Willibadi et sociorum ejus pervadentes,
quidquid supellectilis in eis reperere abstulerunt.
Equos quoque peremptorum per diversa vagantes
abegerunt. Postero die Flaucatus Augustoduno
egressus Cabillonis venit, sequentique. quo urbem
ingressus est die, eadem civitas fortuito conflagravit
incendio. Flaucatus febre vexatus, in scapha per
Ararim ad Diviona castrum devectus, ibi exhalavit
spiritum, et in basilica Sancti Benigni est sepultus.
Creditum est a plurimis hos duos viros, Flaucatum
videlicet et Willibadum, dignas meritorum suorum
luisse poenas, eo quod multis irretiti essent perjuriis,
quae, datis ad invicem per loca sanctorum sacramentis,
commiserant.
CAPUT XLI. #De Clodovei in pauperes erogatione concione et templi ac coenobii Dionysiani ab episcopali subjectione exemptione: et de viris sanctis qui intererant ac piis eorum operibus.@#
Anno XIV suscepti regiminis, Clodoveus rex argentum,
quo genitor suus absidem super sepulcra
martyrum Dionysii, Rustici ac Eleutherii prominentem
operuerat, auferri mandavit et Aigulfo loci
illius abbati tradi, ut ipse illud egenis et necessitatem
patientibus (quia fames eo tempore totam pene
occupaverat Franciam) dispensaret. Et quia idem
locus sub potestate adhuc constitutus erat Parisiaci
pontificis, tale quid idem Deo amabilis excogitavit
princeps.
Anno enim XVI ex quo sceptra susceperat regalia,
pontifices et totius gentis principes Clippiaco convenire
jubens, mediusque inter eos solio residens, hoc
habuit sermonis exordium: « Quanquam, inquiens,
Francigenae cives, terreni nos cura principatus admonuerit,
publicis vos consultores rebus advocare;
tamen prius nobis convenit ea quae Dei et sanctorum
ejus sunt disponere, ut postmodum ea quae
nostra sunt, dante Deo, ex sententia cedant. Ille enim
qui per semetipsum polliceri dignatus est, dicens: #Primum quaerite regnum Dei et justitiam ejus, et haec
omnia adjicientur vobis
(Matth. VI)
@#, nobis suis
obtemperantibus praeceptis sua conferet promissa.
Requiramus itaque quae sint placita sanctis in regno
jam consistentibus aeterni Patris, et cuncta nobis
evenient prospera in terris si ea curaverimus
adimplere factis. Intentionem igitur nostri cordis
vos, sacerdotes, qui dii vocati estis et filii excelsi
omnes (Psal. LXXXI), attendite et | null | 571a8581-0e85-41e6-b064-874037f76f5a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
audite, et auditam,
si approbaveritis, una nobiscum ad perfectum adducere
elaborate. Nostri itaque devotio haec exstat
animi, ut monasterium patroni nostri domini Dionysii,
in quo ipse cum consortibus testimonii veritatis
requiescit humatus, et piae memoriae genitores nostri,
domnus videlicet Dagobertus, ac domna Nantildis,
se sepelire mandaverunt, ab omni solvamus
dominio mortalium. Quatenus abba vel fratres eo
loco commanentes, possessiones a parentibus nostris
sive ab aliis fidelibus Christianis sibi traditas,
absque ullius dominantis inquietudine possidentes,
pro salute nostra ac statu regni nostri liberius Deum
deprecentur. Huic autem nostrae suggestioni consentit
venerabilis Landericus Parisiacae urbis praesul:
in cujus dioecesi coenobium illud situm est, et cui
usque ad praesens tempus subjectum fuit. Hanc
ergo libertatem servi Dei inibi constituti dum
fuerint adepti, nulliusque praeter Dei ac sanctorum
ejus, nostrumque, cui etiam tota natio Francorum
paret, fuerint perpessi dominatum, sciant se debito
tali genitoribus nostris et nobis eisque qui nostro
(ut speramus) per Dei gratiam orientur ex semine
fore obnoxios, ut pro nostra eorumque quos memoravimus
praesenti ac futura requie non desinant
Deum exorare. » Haec regem pro concione locutum,
circumsistentes postquam intente auscultaverunt, in
laudibus ejus proclamantes, mansura ei optavere
gaudia. Huic conventui interfuere prope omnes
Gallicani episcopi: inter quos quidam sancti exstiterunt
viri, quos sancta Ecclesia dignis effert honoribus,
eo quod ad eorum sepulcra variis vexati
sanentur infirmitatibus. Id est beatus Audoenus, et
sanctus Rado frater ipsius, atque domnus Eligius
cum beato Sulpitio, nec non sancto Eucherio. E
quibus beatus Audoenus (qui et Dado dictus est)
referendarius fuit regis Dagoberti, filiusque praecellentissimi
viri Autharii. Qui referendarius ideo est
dictus quod ad eum universae publicae deferrentur
conscriptiones, ipseque eas annulo regis sive sigillo
ab eo sibi commisso muniret seu firmaret. Cui fuerunt
duo fratres, Ado scilicet et Rado. Ado itaque
spretis saecularibus pompis, construxit monasterium
in saltu Iodrensi super Matronam fluvium, quod
nominavit #Iodrum:@# in quo ipse sub regula abbatis
Columbani Deo usque ad diem servivit ultimum.
Rado quoque zelo fraterni studii animatus, dum
thesauris praeesset regalibus, et ipse in paterna
haereditate aedificavit coenobium, quod ex proprio
nomine vocavit #Radolium.@# Porro beatus Audoenus,
ne impar in bonis operibus videretur suis esse fratribus,
ipse etiam fabricavit monasterium intra Brigensem
saltum, quod #Hierusalem@# ab eo quidem est
nominatum; sed nunc a fluviolo, super quem est
situm, #Resbascense@# dicitur coenobium. Hos fratres
ad tam praeclara exercitia, exemplo sanctissimi reor
excitatos esse Eligii. Ille enim dum in palatio gratam
Deo et hominibus ageret vitam, a rege Dagoberto
petierat condonari sibi villam in pago Lemovicino
sitam, Solemniacum cognominatam. In qua et monasterium
construxit, et congregationem Deo servientium
monachorum statuit.
CAPUT XLII. #De fundatione coenobii Floriacensis.@#
Res postulare videtur ut quia aliorum mentionem
fecimus locorum, qualiter vel a quibus fuerint personis
fundati, nostri non praetermittamus fundationem
coenobii. In quo et venerabilis ac virtutum
praeconio insignis Benedictus Pater corpore quiescit
humatus; et nos ab ipsis, ut ita dictum sit, enutriti
cunabulis, quidquid in nobis boni vel utile exstat, si
quid tamen est, ipsius patroni intercedentibus meritis
a Deo percepimus. Igitur glorioso rege Clodoveo
Dagoberti filio regni Francorum moderamina disponente,
quidam vir genere nobilis, nec minus probitate
clarus mentis Leodebodus nomine, in monasterio
Sancti Aniani, suburbio Aurelianensi abbatis
fungebatur officio. Hic ad saepedictum accedens
principem, commutationem exposcebat fieri Floriaci
fisci. Cui petitioni rex, ut erat mente benignus, libens
annuit. Acceptoque a memorato abbate praedio,
quod ei ex paterna obvenerat haereditate, praefatum
fiscum Floriacum et in ejus transfudit dominium.
Qui optatis potitus, nequaquam eumdem locum diu
vacare est passus. Sed aedificatis duabus basilicis,
una in honore apostolorum principis Petri, aliaque
in veneratione genitricis Dei Mariae, mox etiam
construxit habitacula monachorum usibus congrua.
Adunatisque quibusque nobilibus, vel etiam Deo
servire cupientibus, abbatem instituit nomine Rigomarum.
Qui quinquennio expleto, ex hoc transiens
saeculo, successorem accepit nomine Mummolum.
Hic bonus pastor, dum creditum sibi a summo veroque
pastore Deo augmentare gregem studeret,
quemdam innocentis vitae virum vocabulo Aygulfum
Blesensi castro haud ignobili genere ortum suscepit
ad serviendum Christo conversum. Quem etiam processu
temporis in monastica probatum | null | 849b64bc-2754-4139-abb0-bd0a5e046b67 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conversatione,
ad Beneventanam direxit provinciam, ut sancti
Patris Benedicti exinde ad Gallias transferret glebam,
cunctis mortalibus reverendam. Cujus ille
praecepto haud segniter paruit, et sanctissima membra
jam dicti Patris, cum ossibus sororis ejus Scolasticae
Galliis intulit. Quod qui plenius scire voluerit,
in libro qui De translatione Patris Benedicti praetitulatur
invenire poterit. Quam nos ardore dilectionis,
quo circa eumdem patrem flagramus heroico
carmine succinctum, in quantum quivimus, ita reddidimus.
INCIPIT TRANSLATIO PATRIS BENEDICTI #Edita heroico metro ab Aimoino Floriacensis coenobii monacho.@#
Fert animus linguam modulis laxare canoris,
Eximii Patris Benedicti laude venusta,
Ut cunctis reserem populis quo praestitit ad nos
Ordine, praeclaros transferri corporis artus.
Ipse sui junctis sibimet membris venerandis
Germanae meritis sociatae, urnaque sepulcri.
Nunc, Benedicte Pater, famulo vires rogitanti
Confer, et exiguis quo te collaudet alumnus,
Incipe gratificos mecum mea tibia versus.
Clodoveus Franca dum rex regnaret in aula,
Inclyta progenies Dagoberti principis alti;
Exstitit egregia morum probitate decorus
Vir, Leodebodus clara de stirpe creatus,
Coenobii regimen sancti servans Aniani,
Moenia vicinum quod spectant Aureliana.
Hic larga Domini perfusus cor pietate,
Clodoveum, quem jam primo sermone notavi,
Expetiit regem, summa comptum bonitate,
Haud sibi dissimilem, cui talia famina fatur:
Rex, ait, e cujus pendet moderamine tellus
Gallica, quo Franci gaudent sub rege potentes;
Parva quidem, sed grata meae possessio menti est,
Quam fama didici fisci ditione teneri.
Floriacum vulgo vocitant hoc nomine villam;
Hanc deposco meo tribuas ut jure regatur.
Id neque damna putes tibi, si concesseris, ulla
Importare, meum fatear cum reddere fundum.
Nec gratis fiscum mihimet conferrier opto,
Spondens e proprio similem redhibere locellum.
Annuit his precibus gratanti pectore princeps,
Collatumque suum laetatur perdere fiscum,
Contentus quod non dispar sibi redditur arvum.
His ita dispositis, Leodebodus venerandus,
Posthabitis animo mordacibus optime curis,
Optataque diu tandem tellure potitus.
Fundamenta jacit domibus tunc apta locandis,
Ut famulis Christi monachis habitacula condat
Procurans, instat donec perfectio summa
Perfectum demonstret opus finemque laborum.
Ecclesias demum binas pro tempore parvas
Construit, et minimam Christi Mariae genitrici
Dedicat, ast aliam sancti sub nomine Petri
Consecrat. Haec tum major erat, spatiosaque paulum
Tunc equidem. Nam nunc postquam Genitricis in aula
Transiit Hesperia vectum corpus Benedicti,
Egregii Patris, spatio diffusior haec est,
Basilicis nec non multis excelsior una.
Interea magnum ad caulas deducere curat
Agmen, et innumeras hominum glomerare catervas,
Praeclarus Leodebodus, studio vigilanti,
Congreget ut Christo juratas sponte cohortes.
Hinc quem pastoris condonet munere dignum
Exquirens, meritis vivacibus atque beatis
Invenit monachum Domino populoque placentem.
Mummolus huic nomen, generis quoque nobile germen.
Fratribus hunc reliquis consulto praeficit; ipse
Post metas vitae superas conscendit ad arces.
Ast pastor commissa gregis moderamina sancti
Provide procurans, animum scriptis relevabat
Mellifluis, gnarus dictis Patrum sociari.
Praecipuum in libris illi studium relegendis,
Pectore quos sacro profudit papa beatus,
Jucundi verbi sensus Gregorius alti.
Quem docuit sanctus, qui ad flumina nota columbae
Spiritus in specu Christum vestivit honore.
Hos dum continua versare manu pius instat
Mummolus, in gestis Patris semper memorandi
Repperit emeritum dixisse suis Benedictum,
Dum celsa residet Cassini montis in arce,
Quod dirae eruerent nullo cunctamine gentes
Omnia septa gregis. Tunc jam decursa measse
Agnoscens, sanctus quae viderat ante futura
Intendit mentem, eveniat si forte facultas
Asportare sacrum jam dicti corpus alumni.
Mittitur Aygulfus magnam Diomedis ad urbem,
Qui vehat optandos cunctis mortalibus artus,
O Benedicte, tuos, virtutum lampade claros,
Celso delatos Cassini vertice montis.
Nam famulus Domini somno dum membra dedisset,
Mummolus, ostensum dixit sibi coelitus istud.
Tunc quoque progressi quidam Cenomannis ab urbe
Advenere viri, similis quos visio somni
Admonuit, longa ut quaerant regione sepulcrum,
Quo fratri conjuncta pio Scolastica sancta
Sit tumulata, suaque ferant tutamen in urbe.
Ergo alacres parili junguntur calle beato
Aigulfo, donec transcensis Alpibus usque
Urbem Romuleam, sedemque Petri reverendam
Devenere. Locis socios hic forte sacratis
Intentos sacer Aigulfus tum deserit, atque
Impiger accelerabat iter, quod ducit ad arcem
Cassini, quae tunc eremo circumdata vasto,
Longbardis olim populantibus omnia circum,
Dum nec tam sanctis timuissent aedibus atras
Injectare | null | 0ebe5187-43c7-4f3d-b47e-0f4db959c368 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
manus, discessit incola cunctus.
Sedulus huc explorator veniens studiosis
Visibus exquirit, sanctorum busta piorum
Quo jaceant tumulata loco, seu qualibet arce.
Nam deserta videt, specieque carentia tumbae.
Quem senior montis residens in parte secreta,
Omnia lustrantem cernens hac voce rogavit.
Heu! inquit hospes, quanam de gente remota
Explorare venis nostrosque invisere fines?
Quidve petis? Rursus cunctanti taliter infit:
Ne metuas secreta tui mihi pandere cordis.
Spondeo celatum servare in pectore verbum.
Consiliique mei vires praebere petenti.
Dixerat, et dicta Aigulfus sic voce secutus.
Nulla meo major versatur corde voluptas,
Quam potiar sacro Benedicti ut corpore Patris.
Demum pauca refert aevo maturus ad ista
Arcano senior, reddens has pectore voces.
Haec peragenda quidem, magno sed munere, dixit:
Sunt redimenda tibi, si me vis indice tantis
Quaesitum terris thesaurum cernere coram.
Sicque senex fatur, cum talia reddidit heros.
Praemia magna feres, tantum si quod rogo monstres,
Polliceorque moram nullam generarier a me.
Ille Deo plenus, tacita quem mente gerebat,
Effudit dignas sano de pectore voces.
Cum nox atra polum subtexerit, atque coruscis
Vecta bigis Phebe ad medium devenerit axem,
Tu vigil intentis oculis per devia montis
Prospice, qua versum fulgor missus radiantis
Luminis, immensas vincat splendore tenebras.
Illic invenies quod tanto gliscis amore.
Paruit ille senis monitis, primaque quiete
Transacta surgens, quorsum lux splendeat alma
Explorat, cernitque locum clare radiantem
Luce nova, lapis hunc signatus nomina fratrum
Texerat exterius, quem sensim vir venerandus
Impulit in partem. Subito patuere reperta
Ossa beata Patris Benedicti, necne sororis
Ipsius egregiae, quae mox latro venerandus
Inclusit sportae, palmarum fronde virenti
Contextae, patriaeque solum meditatur adire.
Confestim socios Romae quos liquerat ipse
Aspicit adventare via, montemque tenere.
Proximus his factus, causam quaerit veniendi.
Tum primum secreta sui cordis reserarunt
Aigulfo Christi famulo, qui cuncta peracta
Jam fore praedixit, celerique fuga propera.
Admonuit callem, quo Gallica rura petuntur
Haud secus ac jussi faciunt, gressuque citato
Digressis, avide dum linquitur Itala tellus,
Coelitus insonuit terris vox missa per auras,
Quae vetuit proferre pedem, spatioque moveri
Quo steterant. Coelis illo sub tempore missus
Angelus in somnis, vultu verboque minaci
Pontificem sedis Romanae terruit, istis
Increpitans dictis ac somnos rumpere cogens
Cur te segnis, ait, torpor lecto recubantem
Detinet, et Latios pateris popularier agros?
Nam Galli vestris infesti finibus olim,
Nunc veteris memores irae, suffragia vobis
Justorum, rapto nituntur tollere coram,
Servorum Domini captantes corpora furtim.
Antistes tali turbatus pectora visu,
Exsurgit stratis, ac agmina cogit in arma.
Langobardorum subnixus viribus, illos
Insequitur, qui post tergum cervice reflexa
Innumeros hostes se propter currere cernunt.
Quod postquam videre, metu calor ossa reliquit.
Nec lacrymis caruere genae; tum corpore prono
Exorant Christum, qui tanto munere dignos
Duxerat, ut donum servet, ne gentibus illis
Praeda fiant, et praeclaro spolientur honore.
Hos Deus obscuro gradientes aere sepsit,
Cernere ne quis eos, ne quis contingere posset
Corripuere viam interea, qua semita monstram
Et laeti patriis gaudent consistere in arvis.
Bonodium vocitant agrum pagi Aureliani,
Quo primum fessi cinerum residere piorum
Vectores, Dominusque suis vult glorificari
In sanctis. Caecus dum matris fusus ab alvo
Ingrediente die sensit discedere noctem,
Et claudus rectis laetatur vadere plantis.
Devenere Novam quam dicunt nomine Villam.
Hic alter veniens ad hanc lucem sine luce,
Lumine percepto sanctum laudat Benedictum.
Floriacus perstat vicus haud porro remotus
Coenobio, geruli quo dulcia membra tulerunt.
Huc Domini famulus gaudenti cum grege tendit
Mummolus, ut celebri ducat pompa metuendas
Relliquias. Post quem Cenomannica plebs prope ravit,
Virginis egregiae sperans non esse neganda
Ossa sibi. Sed constanter se tradere nolle
Asserit Aigulfus, proprio sudore redempta.
Attamen assiduis precibus non sponte quievit,
Passus restitui corpus poscentibus illis.
Verum permistos artus secernere tandem
Insedit menti; sed qua ratione valeret
Ignarus, Christo meruit monstrante doceri.
Denique majores artus praemortua juxta
Membra locat pueri; confestim reddita vitae
Surrexere loco pedibusque incedere discunt.
Exanimis quoque jam tumulo condenda puella
Exiles artus mox attigit, evigilavit;
Sic par causa duos secrevit strenue fratres.
Tum Cenomannorum populi cum virgine laeti
Ad proprium | null | f80ec09a-9278-4315-8db7-7614664bbbdf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
rediere solum. Hinc Mummolus abba
Promeritus, nec non Aigulfus, gaudia dulcis
Magna ferunt doni, gaudent in tempore tali
Hoc humeris vexisse suis ad tecta beati
Clavigerique Petri, donec divina potestas
Signaret, quonam sibi dilectum Benedictum
Condere praeciperet, natales post geniales,
Quod non multo post pietatis contulit auctor.
Ergo Dei servus tanto de munere laetus
Ancipiti cura penetral dum cordis oberrat,
Et prece pervigili coelorum dindyma scandit
Quo Deus his habilem miserans concederet urnam,
Illico celsa poli rogitanti porta patescit,
Et humilis choreas coelorum nuntius intrat,
Ac superi Ditis post terrea visibus astat.
Nec mora quaeque cupit regum Rex annuit illi.
Fulgor ab aetherea nam mox demittitur aula,
Quo tumulanda forent Benedicti pignora signans.
Mummolus haec cernens, et fido pectore credens,
Gaudens templa locat, gaudens transfert Patris ossa,
Servos qui proprios tueatur principe Christo,
Ac post hanc vitam concedat habere perennem. Amen.
#Explicit Historia Francorum Aimoini monachi Floriacensis.@#
AIMOINI MONACHI AD ABBONEM ABBATEM FLORIACENSEM IN LIBRUM DE GESTIS FRANCORUM EPISTOLA.
Domino venerabili et in Christi dilectione fundato,
ABBONI abbati, totius gregis illi a Deo commissi
minimus AIMOINUS, perpetuae munus felicitatis.
Praeceptis beatitudinis tuae, beatissime Pater,
parui, quibus praeceperas ut, ingeniolum exercendo
meum, quod tribuente Christo per tuae sollicitudinis
tuorumque discipulorum laborem ad meliora
profecisse arbitrabaris, res gestas gentis sive regum
Francorum, quae et per diversos sparsae libros, et
inculto erant sermone descriptae, in unius redigerem
corpus opusculi, ac ad emendatiorem latinitatis
revocarem formam. Institi igitur ut potui,
atque utinam tam efficaciter quam libenter! Porro
de Opere tua paternitas viderit rectene an secus
egerim. Ego autem solius obedientiae (si tamen voluntate
conatuque eam decoravi) testimonio contentus
sum. Admonitionis itaque tuae non immemor,
qua saepissime hortatus es ut situm Germaniae
vel Galliae, in quibus haec quae referentur acta sunt,
non praetermitterem, ea quae in auctoribus Julio,
Plinio ac Orosio invenire potui colligens, huic opusculo
inserendo voluntati sublimitatis tuae satisfacere
commodum duxi. His igitur adjunxi quae Julius
de Germanorum Gallorumque moribus ac institutis
in libro suae interserit Historiae. Ab egressu quoque
Francorum e Troja usque ad id temporis quo Pipinus
Magni Caroli pater regnare coepit, cunctam
rerum gestarum seriem in quatuor decrevi Libros
partiri. Quos ea contexui ratione ut sequens semper
priorem quantitate sui et numero regum transcenderet:
verbi gratia, primo continente quinque regum
actus; secundus continet sex; tertius septem;
quartus vero octo et eo amplius. Genealogias quoque
regum, quae propter similitudines nominum
valde confusae erant, quanta potui diligentia distinxi,
unumquemque vel patris nomine, vel Senioris
Juniorisve appellatione ab altero distinguens,
quemadmodum diligens lector in suis animadvertere
potest locis. Id praecipue conservare curavi ut
in omnibus his libris mentio fieret Benedicti Patris
certis ex causis, cui ego meum scire, meum posse
meumque vivere post Deum acceptum fero. Nec
ignoro multos fore qui, solita libidine omnibus detrahendi,
huic volumini genuinum infigant dentem.
Quod vitare non poterit, nisi qui nihil omnino scribet.
Calumniabuntur enim tempora, convertent ordinem,
res arguent, syllabas eventilabunt, et (quod accidere
plerumque solet) negligentiam librariorum ad
auctorem referent. Dicent etiam: « En noster historiographus
novusque auctor qui aliorum verbis pro
suis utitur. » Hoc quidem me fecisse non nego neque
me id piget; ac deinde facturum autumo. Habeo
bonorum exemplum, quo mihi id licere facere
quod illi fecerunt puto. Nec sententiis detrahentium
satis moveor: tua laude vel vituperatione doctus
esse sufficiens. Vale, Pater venerande, et prosperis
ad vota successibus polle.
#Explicit epistola ad Abbonem abbatem.@#
INCIPIT SITUS GERMANIAE VEL GALLIAE, #De diversis auctoribus ab historiographo exceptus.@#
AC PRIMUM DE GERMANIA.
CAP. I. Germania omnis in quinque populorum
conventus dividitur, e quibus primi sunt Vindelici,
deinde Cimbri, post hos Teutones, ac perinde
Peucini, ultimis omnium existentibus Basternis, qui
confines sunt Dacis. Porrigitur autem Germania in
longitudinem 686 millibus passuum; in latitudinem
548 millibus. Amnes in ea clari atque in Oceanum
decurrentes Guthalus, Visurgis et Rhenus. In Rheno
autem ipso centum prope habentur in longitudinem
insulae, quarum nobilissima est Batavorum et aliae
quamplurimae, quae sternuntur inter Rhenum ac
Flevum. Ita vero appellantur ostia, in | null | f4be9755-acd2-4699-af5f-587b7689bd66 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quae Rhenus
in septentrione in lacus varios, ab occidente in
amnem Mosam se spargit, medium inter haec, et
modicum nomini suo custodiens alveum. Oritur autem
ex Lepontiis, qui Alpes incolunt, et longo spatio
per fines Helvetiorum, Mediomatricum atque Trevirorum
citatus fertur. Et ubi Oceano appropinquat,
in plures defluit partes, multis ingentibusque insulis,
ut praemissum est, effectis, quarum pars magna
a feris barbarisque nationibus incolitur; ex
quibus sunt qui solis piscibus atque ovis avium vivere
existimantur, multisque capitibus in Oceanum
fluit. Intra Germaniam vero nulli inferius nobilitate
Hercinium jugum praetenditur. De quo videlicet
jugo Julius Caesar, in Historia belli Gallici, quod
silva adopertus sit variisque ferarum generibus
abundans, hoc modo scribit: « Ea, inquit, quae fertilissima
Germaniae sunt loca circum Herciniam
silvam, quam Eratostheni et quibusdam Graecis
fama notam esse video, quam illi Orciniam appellant,
Volgae Tectosages nuncupaverunt, atque ibi
consederunt. Quae gens usque ad hoc tempus his
sedibus sese continet, summamque habet justitiae
et bellicae laudis opinionem. Nunc quidem in eadem
inopia, egestate, patientia, qua Germani, permanent;
eodem victu et cultu corporis utuntur. Gallis
autem provinciarum propinquitas et transmarinarum
rerum notitia multa ad copiam atque usus
largitur. » Qui, paulatim assuefacti superari multisque
victi praeliis, nec se quidem ipsi cum illis virtute
comparant. Hujus Herciniae silvae, quae supra
demonstrata est, latitudo novem dierum iter expedito
patet. Non enim aliter finiri potest, neque
mensuras itinerum noverunt. Oritur ab Helvetiorum,
et Nemetum, et Rauriacorum finibus rectaque
fluminis Danubii regione, et pertingit ad fines
Dacorum et Anartium. Hinc se flectit sinistrorsus
diversis a flumine regionibus, multarumque gentium
fines propter magnitudinem attingit. Neque
quisquam est hujus Germaniae qui se aut audisse
aut adiisse initium hujus silvae dicat, cum dierum
iter sexaginta processerit, aut quo ex loco oriatur
acceperit. Multaque in ea genera ferarum nasci
constat, quae reliquis in locis visa non sunt. Ex
quibus, quae maxime differant ab aliis et memoriae
prodenda videntur, haec sunt:
Est bos cervi figura, cujus a media fronte inter
aures unum cornu existit excelsius magisque directum
his quae nobis nota sunt cornibus, et ab ejus
summo, sicut palmae, rami late diffunduntur. Eadem
est feminae marisque natura; eadem forma
magnitudoque cornuum. Sunt item quae appellantur
alces. Harum est consimilis capris figura et
varietas pellium; sed magnitudine paulo antecedunt,
mutilaeque sunt cornibus, et crura sine nodis
articulisque habent; neque quietis causa procumbunt,
neque, si quo afflictae casu conciderint, erigere
sese aut sublevare possunt. His sunt arbores
pro cubilibus, ad eas se applicant, atque ita paululum
modo reclinatae quietem capiunt. Quarum ex
vestigiis cum est animadversum a venatoribus quo
se recipere consueverint, omnes eo loco aut ab radicibus
subruunt aut abscindunt arbores, tantum
ut summa species earum stantium relinquatur. Huc
cum se consuetudine reclinaverint, infirmas arbores
pondere affligunt, atque una ipsae concidunt.
Tertium est genus earum quae uri appellantur. Hi
sunt magnitudine paulo infra elephantos, specie et
colore et figura tauri. Magna vis eorum est, et magna
velocitas; neque homini neque ferae quam
conspexerint parcunt. Hos studiose captos foveis
interficiunt. Hoc se labore durant adolescentes,
atque hoc genere venationis se exercent. Et qui
plurimos ex his interfecerint, relatis in publicum
cornibus quae sint testimonio, magnam ferunt laudem.
Sed assuescere ad homines et mansueti fieri
ne parvuli quidem excepti, possunt. Amplitudo cornuum,
et figura, et species multum a nostrorum
boum cornibus differt. Haec studiose conquisita ab
labris argento circumcludunt, atque amplissimis
epulis pro poculis utuntur.
#De moribus Germanorum.@#
II.
De moribus quoque hominum ac cultu idem
auctor in eodem libro haec refert. Germani, ait,
multum a consuetudine Gallorum differunt. Nam
neque druides, quos nos sacerdotes, vel divinos
vates possumus vocare, habent, ut illi qui rebus
divinis praesunt, neque sacrificiis student. De deorum
numero eos solos ducunt quos cernunt, et quorum
aperte opibus juvantur, Solem scilicet, et Vulcanum,
et Lunam. Reliquos nec fama acceperunt.
Vita omnis in venationibus atque in studiis rei
militaris consistit. Ab parvulis labori ac duritiae
student. Qui diutissime impuberes permanserunt
maximam inter suos laudem | null | dd384c3b-7040-4589-ab70-c595ef267e52 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ferunt. Hoc alii staturam,
alii vires nervosque confirmari putant. Intra
annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse,
in turpissimis habent rebus. Cujus rei nulla est
occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur,
et pellibus aut parvis rhenonum tegumentis
utuntur, magna corporis parte nuda. Agriculturae
non student, majorque pars eorum victus in
lacte, caseo carneque consistit. Neque quisquam
agri modum certum, aut fines habet proprios. Sed
magistratus ac principes in annos singulos gentibus
cognationibusque hominum, qui una coierunt,
quantum et quo loco visum est agri attribuunt,
atque post annum alio transire cogunt. Ejus rei
multas afferunt causas: ne, assidua consuetudine
capti, studium belligerandi agricultura commutent;
ne latos fines parare studeant, potentioresque
humiliores possessionibus expellant; ne accuratius
ad frigora atque aestus vitandos aedificent, neque
oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque
nascuntur; ut animi aequitate plebem
contineant, cum suas quisque opes cum potentissimis
aequari videat.
Civitatibus maxima laus est, quam latissime circum
se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium
virtutis existimant, expulsos agris finitimos
cedere, neque quemquam prope audere consistere.
Simul hoc se fore tutiores arbitrantur, repentinae
incursionis timore sublato. Cum bellum civitas aut
illatum defendit, aut infert, magistratus, qui ei bello
praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur.
In pace nullus est communis magistratus,
sed principes regionum atque pagorum inter suos
jus dicunt controversiasque minuunt. Latrocinia
nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque
civitatis fiunt; atque ea juventutis exercendae ac
desidiae minuendae causa fieri praedicant. Atque ubi
quis ex principibus in consilio dixerit #se ducem fore,
qui sequi velint profiteantur;@# consurgunt hi qui et
causam et hominem probant, suumque auxilium
pollicentur, atque multitudine collaudantur. Qui ex
his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum
numero ducuntur, omniumque his rerum postea
fides derogatur. Hospitem violare fas non putant.
Qui quaque de causa ad eos venerint ab injuria prohibent,
sanctos habent, hisque omnium domus patent,
victusque communicatur. Ac fuit antea tempus
cum Germanos Galli virtute superarent, ultro
bella inferrent, propter hominum multitudinem
agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent.
Hactenus de Germania, quae in veteribus reperire
potuimus, pandere curavimus. Nunc de Gallia dicendum.
II.
De moribus quoque hominum ac cultu idem
auctor in eodem libro haec refert. Germani, ait,
multum a consuetudine Gallorum differunt. Nam
neque druides, quos nos sacerdotes, vel divinos
vates possumus vocare, habent, ut illi qui rebus
divinis praesunt, neque sacrificiis student. De deorum
numero eos solos ducunt quos cernunt, et quorum
aperte opibus juvantur, Solem scilicet, et Vulcanum,
et Lunam. Reliquos nec fama acceperunt.
Vita omnis in venationibus atque in studiis rei
militaris consistit. Ab parvulis labori ac duritiae
student. Qui diutissime impuberes permanserunt
maximam inter suos laudem ferunt. Hoc alii staturam,
alii vires nervosque confirmari putant. Intra
annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse,
in turpissimis habent rebus. Cujus rei nulla est
occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur,
et pellibus aut parvis rhenonum tegumentis
utuntur, magna corporis parte nuda. Agriculturae
non student, majorque pars eorum victus in
lacte, caseo carneque consistit. Neque quisquam
agri modum certum, aut fines habet proprios. Sed
magistratus ac principes in annos singulos gentibus
cognationibusque hominum, qui una coierunt,
quantum et quo loco visum est agri attribuunt,
atque post annum alio transire cogunt. Ejus rei
multas afferunt causas: ne, assidua consuetudine
capti, studium belligerandi agricultura commutent;
ne latos fines parare studeant, potentioresque
humiliores possessionibus expellant; ne accuratius
ad frigora atque aestus vitandos aedificent, neque
oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque
nascuntur; ut animi aequitate plebem
contineant, cum suas quisque opes cum potentissimis
aequari videat.
Civitatibus maxima laus est, quam latissime circum
se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium
virtutis existimant, expulsos agris finitimos
cedere, neque quemquam prope audere consistere.
Simul hoc se fore tutiores arbitrantur, repentinae
incursionis timore sublato. Cum bellum civitas aut
illatum defendit, aut infert, magistratus, qui ei bello
praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur.
In pace nullus est communis magistratus,
sed principes regionum atque pagorum inter suos | null | da110198-7932-4a44-a0c3-b89c50bb32df | latin_170m_raw | null | None | None | None |
jus dicunt controversiasque minuunt. Latrocinia
nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque
civitatis fiunt; atque ea juventutis exercendae ac
desidiae minuendae causa fieri praedicant. Atque ubi
quis ex principibus in consilio dixerit #se ducem fore,
qui sequi velint profiteantur;@# consurgunt hi qui et
causam et hominem probant, suumque auxilium
pollicentur, atque multitudine collaudantur. Qui ex
his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum
numero ducuntur, omniumque his rerum postea
fides derogatur. Hospitem violare fas non putant.
Qui quaque de causa ad eos venerint ab injuria prohibent,
sanctos habent, hisque omnium domus patent,
victusque communicatur. Ac fuit antea tempus
cum Germanos Galli virtute superarent, ultro
bella inferrent, propter hominum multitudinem
agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent.
Hactenus de Germania, quae in veteribus reperire
potuimus, pandere curavimus. Nunc de Gallia dicendum.
DE GALLIA.
III.
Galliam omnem in quatuor provincias Orosius
hoc modo dividit: Gallia, inquiens, Belgica habet
ab oriente limitem fluminis Rheni et Germaniam;
ab euro, Alpes Penninas; a meridie, provinciam
Narbonensem; ab occasu, provinciam Lugdunensem;
a circio, Oceanum Britannicum; a septentrione,
Britanniam insulam. Gallia Lugdunensis
ducta per longum, et per latum inflexa, Aquitaniam
provinciam semicingit. Haec habet ab oriente Belgicam;
a meridie, partem provinciae Narbonensis,
qua Arelas civitas sita est; et in mari Gallico Rhodani
flumine accipitur. Narbonensis provincia pars
Galliarum habet ab oriente Alpes Cottias; ab occidente,
Hispaniam; a circio Aquitaniam; a septentrione,
Lugdunensem; ab aquilone, Belgicam Galliam;
a meridie mare Gallicum, quod est inter
Sardiniam et insulas Baleares; habens in fronte,
qua Rhodanus fluvius in mare exit, insulas Stoechadas.
Aquitaniae provincia obliquo cursu Ligeris fluminis,
qui ex plurima parte terminus ejus est, in
orbem agitur. Haec a circio Oceanum, qui Aquitanicus
sinus dicitur; ab occasu, Hispanias habet; a
septentrione et oriente, Lugdunensem; ab euro et
meridie, Narbonensem provinciam contingit. Julius
vero Caesar, qui cum ejusdem terrae incolis decennio
bellum gessit, concordante secum Plinio multisque
aliis philosophis, tres tantum vult esse provincias.
Cujus nos scripta eodem, quo ipse usus
est, hic inserimus ordine, aliqua tantummodo, quae
ille in aliis suae Historiae locis de civitatibus sive
fluminibus dixit, seu quae Plinius aliter ac ille sensit,
interponentes.
#De Gallia secundum Caesarem.@#
IV.
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum
unam incolunt Belgae; alteram, Aquitani; tertiam,
qui, ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur.
Hanc quoque partem Plinius Lugdunensem Galliam
esse asserit. Hi omnes lingua, institutis, legibus
inter se differunt. Gallos Lugdunenses ab
Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana
dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae
longissime absunt, minimeque ad eos mercatores
saepe commeant, atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important. Proximique
sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, cum
quibus continenter bellum gerunt. Qua de causa
Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt,
quod fere quotidianis praeliis cum Germanis contendunt,
cum aut a suis finibus eos prohibent, aut
ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Hi una ex
parte flumine Rheno latissimo atque altissimo continentur,
qui agrum Helvetium a Germanis dividit;
altera ex parte, monte Jura altissimo, qui est inter
Sequanos et Helvetios; tertia, lacu Lemanno et
flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis
dividit.
Galliae una pars, quam eos qui specialiter Galli
dicuntur obtinere dictum est, initium capit a flumine
Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceanum
in finibus Belgarum attingit; etiam ab Sequanis et
Helvetiis flumen Rhenum vergit a septentrione. Urbes
in ea multae ac opulentae. Sed ex his praecipuae
sunt nostroque aevo plus cognitae: Lugdunum, Cabillonis,
Hedua quae et Augustodunus, Senonis, Autissiodorus,
Meldis, Trecas, Parisius, Carnotum, Gennabus,
ubi nunc Aurelianis, Rothomagus, Ebroas,
Oximus, Cenomannis, Lexovium, Namnetis, Rhedonis,
Venetus, Abrincatina, Andus quae et Andegavis,
Turonis, Bituriges, Niviodunus, quam quidam Nivernis
esse putant. Harum Augustodunus et Senonis
magnae antiquitus apud Gallos fuere auctoritatis
atque potentiae, adeo ut una earum, id | null | 8a36138a-a1fa-4615-b8da-9808aa004106 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
est Augustodunus,
quam Julius Heduam nominat, amicitiam
populi Romani amplectendo, toti pene Galliae, eorum
nixa favore, principata sit. Porro Senonis, viribus
confisa suis, ipsam Romam orbis caput obsidere non
pertimuerit, quam et cepit. Urbs vero Bituriga atque
Turonica, secundum Orosii diffinitionem, qui Aquitaniam
a flumine Ligeris usque ad Pyrenaeos determinat
montes, quamque moderni sequuntur, non
in Celtica Gallia, sed magis in Aquitania sunt provincia.
Flumina in Lugdunensi Gallia plurima; sed
ex eis praecipuum, Rhodanus, qui ejus ab orientali
parte terminus est. Quod autem verbis Julii posuimus,
qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit,
terram illam intelligimus, quae hoc nomine proprio
sortita est; deinde Araris, qui per fines Heduorum
et Sequanorum incredibili lenitate in Rhodanum
influit, ita ut oculis in utram partem fluat judicari
vix possit. Quod nos quoque perspeximus, ac admirati
sumus tantae magnitudinis fluvium tam tardo
motu profluentem. Post eum exstat Liger, qui terram
illam quae inter illum et Sequanam jacet, pene
insulam efficit. Silvae multae; sed eminentior caeteris
Perticus. Et hoc quidem de Gallia Celtica, quae
et Lugdunensis vocatur. Nunc de Belgica provincia
videamus.
Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur. Pertinent
autem ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectantque in septentrionem et orientem solem.
Urbes ejus inclytae ac famosae, Colonia Agrippinensis,
Tungris, Treveris, Metis, quae et Mediomatricum,
Remis, Laudunus, Suessionis, Ambianis, Viromandus,
Belvagus, Atrebatum, Lingonis, et pagus
Helvetiorum, quem nunc Alamanni incolunt. Ejus
provincia fluvii, Scaldus, Matrona, atque Mosa profluens
ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum,
et parte quadam ex Rheno recepta quae appellatur
Vaculus, vulgo autem dicitur #Vualis,@# insulam efficit
Batavorum, quae rustico sermone vocatur #Battua.@#
Alter fluvius est apud Belgas Axona, ultimos Remorum
fines praeterfluens. Silva quoque Arduenna,
quae est totius Galliae maxima, atque a ripis Rheni
finibusque Trevirorum millibus amplius quingentis
in longitudinem patet. Haec de Belgis satis dixisse
sit, dummodo de Aquitania quae digna sunt memoriae
tradantur.
Aquitania, ut Plinio atque Julio videtur, a Garumna
flumine usque ad Pyrenaeos montes et eam partem
quae ad Hispaniam pertinet, spectat inter occasum
solis et septentrionem. Plus tamen hoc tempore
determinatio Orosii, superius a nobis declarata,
tenetur. Secundum quam traditionem, in Aquitania
continentur urbes egregiae: Narbona, Arvernus,
quae nunc Clarusmons vocatur, Cadurx, Tolosa,
Gavalis, Rotenus, Lemovix, Petragorica, Pictavis,
Burdegalis, Santonia, et Engolisma. Fluvii quoque
haud parvi nominis in eadem sunt provincia:
Elaver, qui non multo minor Ligeri ejus excipitur
alveo. Dordonia etiam, qui ex monte qui #Dor@# dicitur,
et est in finibus Arvernorum, duobus scaturiens
fontibus, quorum uni nomen est #Dor,@# alteri #Donia,@#
qui haud procul a monte ipso conjunguntur, in
Garumnam influit. Denique Aquitania dicta est, eo
quod prae caeteris provinciis fontibus fluminibusque
exuberet. Est in ea et silva, vocabulo Leccenna, non
contemnendae magnitudinis, Biturigibus atque Arvernis
confinis; in qua usque hodie ostenditur lapidea
domus Brunichildis reginae quondam Francorum,
amoeno satis, ut nos quoque aspeximus, sita loco.
Nam fluviolus eam praeterfluens irrigua a latere
efficit prata, messesque a fronte oppositae cinguntur
silva venationi congrua. Has omnes provincias dum
Franci occupassent, in duas tantummodo partes
dividentes, eam quae septentrionem versus tenditur
et inter Mosam et Rhenum est, Austriam; illam
vero, quae a Mosa ad Ligerim usque pertingit, Neustriam
vocaverunt. Pars tamen Lugdunensis Galliae,
quam Burgundiones occupaverant, Burgundiae nomen
retinuit. Aquitania quoque avitum non est dignata
nomen mutare.
His de situ Germaniae vel Galliae, prout in libris
veterum investigare potuimus, ostensis, nunc, quae
Julius de antiquorum consuetudine vel moribus senserit
Gallorum, ipsius explicemus verbis.
#De institutione Gallorum.@#
V.
Ait ergo: In omni, inquiens, Gallia, eorum hominum
qui aliquo sunt numero atque honore, genera
sunt duo. Nam plebs pene servorum habetur
loco, quae nihil habet per se, nullo adhibetur consilio.
Plerique, cum aut aere alieno, aut magnitudine
tributorum, aut injuria potentiorum premuntur,
sese in servitutem addicunt. Nobilibus in hos eadem | null | 9512ff73-e612-43fd-b72b-92bdf06c0c4f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sunt omnia jura, quae dominis in servos. Sed de his
duobus generibus alterum est druidum, alterum
equitum. Illi rebus divinis intersunt, sacrificia publica
ac privata procurant, religiones interpretantur.
Ad hos magnus adolescentium numerus disciplinae
causa concurrit; magnoque hi sunt apud eos
honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis
privatisque constituunt. Et si quod est admissum
facinus, si caedes facta, si de haereditate, de finibus
controversia est, iidem discernunt, praemia poenasque
constituunt. Si quis aut privatus aut populus eorum
decreto non steterit, sacrificiis interdicunt. Haec
poena apud eos est gravissima. Quibus ita est interdictum,
hi numero impiorum ac scelerarorum
habentur. His omnes decedunt, aditum sermonemque
diffugiunt, ne quid ex cogitatione incommodi
accipiant; neque his petentibus jus redditur, neque
ullus honor communicatur. His autem omnibus druidibus
praeest unus, qui summam inter eos habet
auctoritatem. Hoc mortuo, si quis ex reliquis excellit,
dignitati succedit; aut si sunt plures pares,
suffragio druidum; nonnunquam etiam armis de
principatu contendunt. Hi certo anni tempore in
finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media
habetur, considunt in loco consecrato. Huc omnes
undique qui controversias habent conveniunt, eorumque
judiciis decretisque parent. Disciplina in
Britannia reperta atque inde in Galliam translata
esse existimatur. Et nunc qui diligentius eam rem
cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa
proficiscuntur. Druides a bello abesse consueverunt,
neque tributa una cum reliquis pendunt. Militiae
vacationem omniumque rerum habent immunitatem.
Tantis excitati praemiis, et sua sponte multi in disciplinam
conveniunt, et a parentibus propinquisque
mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere
dicuntur. Itaque annos viginti nonnulli in disciplina
permanent, neque fas esse existimant ea litteris
mandare, cum in reliquis fere rebus publicis privatisque
rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi
duabus de causis instituisse videntur, quod neque
in vulgum disciplinam efferri velint, neque eos qui
discunt, litteris confisos, minus memoriae studere.
Quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum
diligentiam in praediscendo ac memoriam remittant.
In primis hoc volunt persuadere #non interire animas,
sed ab aliis post mortem transire ad alios,@# atque hoc
maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis
exstincto. Multa praeterea de sideribus ac eorum
motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum
natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant,
et juventuti tradunt.
Alterum genus est equitum. Hi, cum est usus, atque
aliquod bellum incidit, quod fere ante Caesaris
adventum quotannis accidere solebat, ut aut ipsi
injurias inferrent, aut illatas propulsarent, omnes
in bello versantur; atque, eorum ut quisque genere
copiisque amplissimus, ita plurimos circum se ambactos
clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque
noverunt.
#De Gallorum religione.@#
VI.
Natio est omnium Gallorum admodum dedita
religionibus, atque, ob eam causam, qui sunt affecti
gravioribus morbis, quique in praeliis periculisque
versantur, aut pro victimis homines immolant, aut
se immolaturos vovent. Administrisque ad ea sacrificia
druidibus utuntur, quod pro vita hominis, nisi
vita hominis reddatur, non posse deorum immortalium
numen placari arbitrantur, publiceque ejusdem
generis habent instituta sacrificia. Alii immani
magnitudine simulacra habent, quorum contexta
viminibus membra vivis hominibus complent. Quibus
succensis, circumventi flamma exanimantur
homines. Supplicia eorum qui in furto aut in latrocinio
aut aliqua noxa sunt comprehensi, gratiora
diis immortalibus esse arbitrantur. Sed cum ejus
generis copia deficit, etiam ad innocentium supplicia
descendunt. Deum maxime Mercurium colunt. Hujus
sunt plurima simulacra. Hunc omnium inventorem
artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere
vim maximam arbitrantur. Post hunc Apollinem, et
Martem, et Jovem, et Minervam. De his eamdem
fere quam reliquae gentes habent opinionem, Apollinem
morbos depellere, Minervam operum atque
artificiorum initia tradere, Jovem imperium coeleste
tenere, Martem bella gerere. Huic, cum praelio dimicare
constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque
devovent; quae superaverint animalia capta
immolant, reliquasque res in unum locum conferunt.
Multis in civitatibus harum rerum exstructos
tumulos locis consecratis conspicari licet. Neque
saepe accidit ut neglecta quispiam religione, aut
capta apud se occultare, aut posita tollere auderet;
gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum
est.
#De Gallorum origine.@#
VII. | null | 41d9e7e3-82a3-4541-9c9f-26e3c6fd15b6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant,
idque ab druidibus proditum dicunt. Ob hanc
causam spatia omnis temporis non numero dierum,
sed noctium finiunt. Dies natales, et mensium et
annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur.
In reliquis vitae institutis hoc fere a reliquis
differunt, quod suos liberos, nisi cum adoleverint
ut munus militiae sustinere possint, palam ad se
adire non patiuntur, filiumque puerili aetate in publico
in conspectu patris assistere turpe ducunt. Viri
quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt,
tantas ex suis bonis aestimatione facta cum
dotibus communicant. Hujus omnis conjunctim pecuniae
ratio habetur fructusque servantur; et uter
eorum vita superaverit, ad eum pars utriusque cum
fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in
uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem.
Et cum paterfamilias illustriore loco natus
decessit, ejus propinqui conveniunt, et de morte, si
res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem
modum quaestionem habent. Et si compertum est,
igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt.
Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et
sumptuosa, et omnia quae vivis cordi fuisse arbitrantur,
in ignem inferunt, etiam animalia; ac,
paulo supra hanc memoriam, servi et clientes, quos
ab his dilectos esse constabat, justis funeribus confectis,
una cremabantur. Quae civitates commodius
suam rempublicam administrare existimantur, habent
legibus sanctum, si quis quid de republica a
finitimis rumore aut fama acceperit, uti ad magistratum
deferat, neve cum quo alio communicet;
quod saepe homines temerarios atque impeditos falsis
rumoribus terreri, et ad facinus impelli, et de summis
rebus consilium capere cognitum est. Magistratus
quae visa sunt occultant, quaeque esse ex usu judicaverint
multitudini produnt. De republica nisi per
concilium loqui non conceditur.
#De aliis Gallorum institutis.@#
VIII.
Item, idem ipse alio in loco inquit: Est hoc,
inquam, Gallicae consuetudinis, uti et viatores etiam
invitos consistere cogant, et quid quisque eorum de
quacunque re audierit aut cognoverit quaerant: et
mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibusque
ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint
pronuntiare cogant. His rebus atque auditionibus
permoti, de summis saepe rebus consilia ineunt,
quorum eos e vestigio poenitere necesse est, cum
incertis motibus serviant, et plerique ad voluntatem
eorum ficta respondeant. His de libro Julii sententiis
antepositis, non videatur lectori onerosum duorum
clarissimorum exempla subnectere virorum, Orosii
atque Sallustii, de virtute prolata Gallorum. Quamvis
enim id praefatio non spoponderit se acturam, tamen
congruum aestimatum est duorum aut trium testimonia
inserere, ut, dum eorum virtus magna fuisse
docetur, major fortitudo Francorum qui eos vicerunt,
fore declaretur. Ait denique Orosius: « Quotiescunque,
inquiens, Galli exarserunt contra Romanos,
scilicet totis opibus suis, ita Roma detrita
est ut sub praesenti nunc concursione Gothorum
magis debeat meminisse Gallorum. » Ideo vero praesentem
dicit concursionem Gothorum, quia ejus
temporibus Gothi primum Romam ceperunt; quos
postea Franci vicerunt, ut in sequentibus declarabitur.
Sallustius autem ita scribit: « Per idem tempus
haud dubium quin, quando bellum contra Jugurtham
a Romanis gerebatur, a ducibus nostris, Quinto
Scipione et Memmio Manlio, adversus Gallos male
pugnatum est. Quo metu omnis Italia contremuerat.
Illique et usque ad nostram memoriam Romani sic
habuere, alia omnia virtuti suae prona esse; cum
Gallis pro salute, non pro gloria certari. »
III.
Galliam omnem in quatuor provincias Orosius
hoc modo dividit: Gallia, inquiens, Belgica habet
ab oriente limitem fluminis Rheni et Germaniam;
ab euro, Alpes Penninas; a meridie, provinciam
Narbonensem; ab occasu, provinciam Lugdunensem;
a circio, Oceanum Britannicum; a septentrione,
Britanniam insulam. Gallia Lugdunensis
ducta per longum, et per latum inflexa, Aquitaniam
provinciam semicingit. Haec habet ab oriente Belgicam;
a meridie, partem provinciae Narbonensis,
qua Arelas civitas sita est; et in mari Gallico Rhodani
flumine accipitur. Narbonensis provincia pars
Galliarum habet ab oriente Alpes Cottias; ab occidente,
Hispaniam; a circio Aquitaniam; a septentrione,
Lugdunensem; ab aquilone, Belgicam Galliam;
a meridie mare Gallicum, quod est inter
Sardiniam et insulas Baleares; habens in fronte,
qua Rhodanus fluvius in mare exit, insulas Stoechadas.
Aquitaniae provincia obliquo | null | cbf1b260-cd75-48e4-8d0c-1dfbc9b70f18 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cursu Ligeris fluminis,
qui ex plurima parte terminus ejus est, in
orbem agitur. Haec a circio Oceanum, qui Aquitanicus
sinus dicitur; ab occasu, Hispanias habet; a
septentrione et oriente, Lugdunensem; ab euro et
meridie, Narbonensem provinciam contingit. Julius
vero Caesar, qui cum ejusdem terrae incolis decennio
bellum gessit, concordante secum Plinio multisque
aliis philosophis, tres tantum vult esse provincias.
Cujus nos scripta eodem, quo ipse usus
est, hic inserimus ordine, aliqua tantummodo, quae
ille in aliis suae Historiae locis de civitatibus sive
fluminibus dixit, seu quae Plinius aliter ac ille sensit,
interponentes.
#De Gallia secundum Caesarem.@#
IV.
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum
unam incolunt Belgae; alteram, Aquitani; tertiam,
qui, ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur.
Hanc quoque partem Plinius Lugdunensem Galliam
esse asserit. Hi omnes lingua, institutis, legibus
inter se differunt. Gallos Lugdunenses ab
Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana
dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae
longissime absunt, minimeque ad eos mercatores
saepe commeant, atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important. Proximique
sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, cum
quibus continenter bellum gerunt. Qua de causa
Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt,
quod fere quotidianis praeliis cum Germanis contendunt,
cum aut a suis finibus eos prohibent, aut
ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Hi una ex
parte flumine Rheno latissimo atque altissimo continentur,
qui agrum Helvetium a Germanis dividit;
altera ex parte, monte Jura altissimo, qui est inter
Sequanos et Helvetios; tertia, lacu Lemanno et
flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis
dividit.
Galliae una pars, quam eos qui specialiter Galli
dicuntur obtinere dictum est, initium capit a flumine
Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceanum
in finibus Belgarum attingit; etiam ab Sequanis et
Helvetiis flumen Rhenum vergit a septentrione. Urbes
in ea multae ac opulentae. Sed ex his praecipuae
sunt nostroque aevo plus cognitae: Lugdunum, Cabillonis,
Hedua quae et Augustodunus, Senonis, Autissiodorus,
Meldis, Trecas, Parisius, Carnotum, Gennabus,
ubi nunc Aurelianis, Rothomagus, Ebroas,
Oximus, Cenomannis, Lexovium, Namnetis, Rhedonis,
Venetus, Abrincatina, Andus quae et Andegavis,
Turonis, Bituriges, Niviodunus, quam quidam Nivernis
esse putant. Harum Augustodunus et Senonis
magnae antiquitus apud Gallos fuere auctoritatis
atque potentiae, adeo ut una earum, id est Augustodunus,
quam Julius Heduam nominat, amicitiam
populi Romani amplectendo, toti pene Galliae, eorum
nixa favore, principata sit. Porro Senonis, viribus
confisa suis, ipsam Romam orbis caput obsidere non
pertimuerit, quam et cepit. Urbs vero Bituriga atque
Turonica, secundum Orosii diffinitionem, qui Aquitaniam
a flumine Ligeris usque ad Pyrenaeos determinat
montes, quamque moderni sequuntur, non
in Celtica Gallia, sed magis in Aquitania sunt provincia.
Flumina in Lugdunensi Gallia plurima; sed
ex eis praecipuum, Rhodanus, qui ejus ab orientali
parte terminus est. Quod autem verbis Julii posuimus,
qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit,
terram illam intelligimus, quae hoc nomine proprio
sortita est; deinde Araris, qui per fines Heduorum
et Sequanorum incredibili lenitate in Rhodanum
influit, ita ut oculis in utram partem fluat judicari
vix possit. Quod nos quoque perspeximus, ac admirati
sumus tantae magnitudinis fluvium tam tardo
motu profluentem. Post eum exstat Liger, qui terram
illam quae inter illum et Sequanam jacet, pene
insulam efficit. Silvae multae; sed eminentior caeteris
Perticus. Et hoc quidem de Gallia Celtica, quae
et Lugdunensis vocatur. Nunc de Belgica provincia
videamus.
Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur. Pertinent
autem ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectantque in septentrionem et orientem solem.
Urbes ejus inclytae ac famosae, Colonia Agrippinensis,
Tungris, Treveris, Metis, quae et Mediomatricum,
Remis, Laudunus, Suessionis, Ambianis, Viromandus,
Belvagus, Atrebatum, Lingonis, et pagus
Helvetiorum, quem nunc Alamanni incolunt. Ejus
provincia fluvii, Scaldus, Matrona, atque Mosa profluens
ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum,
et parte quadam ex Rheno recepta quae appellatur
Vaculus, vulgo autem dicitur #Vualis,@# | null | a3018fbc-0028-429e-857e-229d119131b9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
insulam efficit
Batavorum, quae rustico sermone vocatur #Battua.@#
Alter fluvius est apud Belgas Axona, ultimos Remorum
fines praeterfluens. Silva quoque Arduenna,
quae est totius Galliae maxima, atque a ripis Rheni
finibusque Trevirorum millibus amplius quingentis
in longitudinem patet. Haec de Belgis satis dixisse
sit, dummodo de Aquitania quae digna sunt memoriae
tradantur.
Aquitania, ut Plinio atque Julio videtur, a Garumna
flumine usque ad Pyrenaeos montes et eam partem
quae ad Hispaniam pertinet, spectat inter occasum
solis et septentrionem. Plus tamen hoc tempore
determinatio Orosii, superius a nobis declarata,
tenetur. Secundum quam traditionem, in Aquitania
continentur urbes egregiae: Narbona, Arvernus,
quae nunc Clarusmons vocatur, Cadurx, Tolosa,
Gavalis, Rotenus, Lemovix, Petragorica, Pictavis,
Burdegalis, Santonia, et Engolisma. Fluvii quoque
haud parvi nominis in eadem sunt provincia:
Elaver, qui non multo minor Ligeri ejus excipitur
alveo. Dordonia etiam, qui ex monte qui #Dor@# dicitur,
et est in finibus Arvernorum, duobus scaturiens
fontibus, quorum uni nomen est #Dor,@# alteri #Donia,@#
qui haud procul a monte ipso conjunguntur, in
Garumnam influit. Denique Aquitania dicta est, eo
quod prae caeteris provinciis fontibus fluminibusque
exuberet. Est in ea et silva, vocabulo Leccenna, non
contemnendae magnitudinis, Biturigibus atque Arvernis
confinis; in qua usque hodie ostenditur lapidea
domus Brunichildis reginae quondam Francorum,
amoeno satis, ut nos quoque aspeximus, sita loco.
Nam fluviolus eam praeterfluens irrigua a latere
efficit prata, messesque a fronte oppositae cinguntur
silva venationi congrua. Has omnes provincias dum
Franci occupassent, in duas tantummodo partes
dividentes, eam quae septentrionem versus tenditur
et inter Mosam et Rhenum est, Austriam; illam
vero, quae a Mosa ad Ligerim usque pertingit, Neustriam
vocaverunt. Pars tamen Lugdunensis Galliae,
quam Burgundiones occupaverant, Burgundiae nomen
retinuit. Aquitania quoque avitum non est dignata
nomen mutare.
His de situ Germaniae vel Galliae, prout in libris
veterum investigare potuimus, ostensis, nunc, quae
Julius de antiquorum consuetudine vel moribus senserit
Gallorum, ipsius explicemus verbis.
IV.
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum
unam incolunt Belgae; alteram, Aquitani; tertiam,
qui, ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur.
Hanc quoque partem Plinius Lugdunensem Galliam
esse asserit. Hi omnes lingua, institutis, legibus
inter se differunt. Gallos Lugdunenses ab
Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana
dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae
longissime absunt, minimeque ad eos mercatores
saepe commeant, atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important. Proximique
sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, cum
quibus continenter bellum gerunt. Qua de causa
Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt,
quod fere quotidianis praeliis cum Germanis contendunt,
cum aut a suis finibus eos prohibent, aut
ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Hi una ex
parte flumine Rheno latissimo atque altissimo continentur,
qui agrum Helvetium a Germanis dividit;
altera ex parte, monte Jura altissimo, qui est inter
Sequanos et Helvetios; tertia, lacu Lemanno et
flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis
dividit.
Galliae una pars, quam eos qui specialiter Galli
dicuntur obtinere dictum est, initium capit a flumine
Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceanum
in finibus Belgarum attingit; etiam ab Sequanis et
Helvetiis flumen Rhenum vergit a septentrione. Urbes
in ea multae ac opulentae. Sed ex his praecipuae
sunt nostroque aevo plus cognitae: Lugdunum, Cabillonis,
Hedua quae et Augustodunus, Senonis, Autissiodorus,
Meldis, Trecas, Parisius, Carnotum, Gennabus,
ubi nunc Aurelianis, Rothomagus, Ebroas,
Oximus, Cenomannis, Lexovium, Namnetis, Rhedonis,
Venetus, Abrincatina, Andus quae et Andegavis,
Turonis, Bituriges, Niviodunus, quam quidam Nivernis
esse putant. Harum Augustodunus et Senonis
magnae antiquitus apud Gallos fuere auctoritatis
atque potentiae, adeo ut una earum, id est Augustodunus,
quam Julius Heduam nominat, amicitiam
populi Romani amplectendo, toti pene Galliae, eorum
nixa favore, principata sit. Porro Senonis, viribus
confisa suis, ipsam Romam orbis caput obsidere non
pertimuerit, quam et cepit. Urbs vero Bituriga atque
Turonica, secundum Orosii diffinitionem, qui | null | a9c7380c-59da-45b4-aab5-5a899724f17a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Aquitaniam
a flumine Ligeris usque ad Pyrenaeos determinat
montes, quamque moderni sequuntur, non
in Celtica Gallia, sed magis in Aquitania sunt provincia.
Flumina in Lugdunensi Gallia plurima; sed
ex eis praecipuum, Rhodanus, qui ejus ab orientali
parte terminus est. Quod autem verbis Julii posuimus,
qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit,
terram illam intelligimus, quae hoc nomine proprio
sortita est; deinde Araris, qui per fines Heduorum
et Sequanorum incredibili lenitate in Rhodanum
influit, ita ut oculis in utram partem fluat judicari
vix possit. Quod nos quoque perspeximus, ac admirati
sumus tantae magnitudinis fluvium tam tardo
motu profluentem. Post eum exstat Liger, qui terram
illam quae inter illum et Sequanam jacet, pene
insulam efficit. Silvae multae; sed eminentior caeteris
Perticus. Et hoc quidem de Gallia Celtica, quae
et Lugdunensis vocatur. Nunc de Belgica provincia
videamus.
Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur. Pertinent
autem ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectantque in septentrionem et orientem solem.
Urbes ejus inclytae ac famosae, Colonia Agrippinensis,
Tungris, Treveris, Metis, quae et Mediomatricum,
Remis, Laudunus, Suessionis, Ambianis, Viromandus,
Belvagus, Atrebatum, Lingonis, et pagus
Helvetiorum, quem nunc Alamanni incolunt. Ejus
provincia fluvii, Scaldus, Matrona, atque Mosa profluens
ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum,
et parte quadam ex Rheno recepta quae appellatur
Vaculus, vulgo autem dicitur #Vualis,@# insulam efficit
Batavorum, quae rustico sermone vocatur #Battua.@#
Alter fluvius est apud Belgas Axona, ultimos Remorum
fines praeterfluens. Silva quoque Arduenna,
quae est totius Galliae maxima, atque a ripis Rheni
finibusque Trevirorum millibus amplius quingentis
in longitudinem patet. Haec de Belgis satis dixisse
sit, dummodo de Aquitania quae digna sunt memoriae
tradantur.
Aquitania, ut Plinio atque Julio videtur, a Garumna
flumine usque ad Pyrenaeos montes et eam partem
quae ad Hispaniam pertinet, spectat inter occasum
solis et septentrionem. Plus tamen hoc tempore
determinatio Orosii, superius a nobis declarata,
tenetur. Secundum quam traditionem, in Aquitania
continentur urbes egregiae: Narbona, Arvernus,
quae nunc Clarusmons vocatur, Cadurx, Tolosa,
Gavalis, Rotenus, Lemovix, Petragorica, Pictavis,
Burdegalis, Santonia, et Engolisma. Fluvii quoque
haud parvi nominis in eadem sunt provincia:
Elaver, qui non multo minor Ligeri ejus excipitur
alveo. Dordonia etiam, qui ex monte qui #Dor@# dicitur,
et est in finibus Arvernorum, duobus scaturiens
fontibus, quorum uni nomen est #Dor,@# alteri #Donia,@#
qui haud procul a monte ipso conjunguntur, in
Garumnam influit. Denique Aquitania dicta est, eo
quod prae caeteris provinciis fontibus fluminibusque
exuberet. Est in ea et silva, vocabulo Leccenna, non
contemnendae magnitudinis, Biturigibus atque Arvernis
confinis; in qua usque hodie ostenditur lapidea
domus Brunichildis reginae quondam Francorum,
amoeno satis, ut nos quoque aspeximus, sita loco.
Nam fluviolus eam praeterfluens irrigua a latere
efficit prata, messesque a fronte oppositae cinguntur
silva venationi congrua. Has omnes provincias dum
Franci occupassent, in duas tantummodo partes
dividentes, eam quae septentrionem versus tenditur
et inter Mosam et Rhenum est, Austriam; illam
vero, quae a Mosa ad Ligerim usque pertingit, Neustriam
vocaverunt. Pars tamen Lugdunensis Galliae,
quam Burgundiones occupaverant, Burgundiae nomen
retinuit. Aquitania quoque avitum non est dignata
nomen mutare.
His de situ Germaniae vel Galliae, prout in libris
veterum investigare potuimus, ostensis, nunc, quae
Julius de antiquorum consuetudine vel moribus senserit
Gallorum, ipsius explicemus verbis.
#De institutione Gallorum.@#
V.
Ait ergo: In omni, inquiens, Gallia, eorum hominum
qui aliquo sunt numero atque honore, genera
sunt duo. Nam plebs pene servorum habetur
loco, quae nihil habet per se, nullo adhibetur consilio.
Plerique, cum aut aere alieno, aut magnitudine
tributorum, aut injuria potentiorum premuntur,
sese in servitutem addicunt. Nobilibus in hos eadem
sunt omnia jura, quae dominis in servos. Sed de his
duobus generibus alterum est druidum, alterum
equitum. Illi rebus divinis intersunt, sacrificia publica
ac privata procurant, religiones interpretantur.
Ad hos magnus adolescentium numerus disciplinae
causa concurrit; magnoque hi sunt apud eos
honore. Nam fere de | null | e707f4eb-a49c-4270-8732-001ab469e764 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omnibus controversiis publicis
privatisque constituunt. Et si quod est admissum
facinus, si caedes facta, si de haereditate, de finibus
controversia est, iidem discernunt, praemia poenasque
constituunt. Si quis aut privatus aut populus eorum
decreto non steterit, sacrificiis interdicunt. Haec
poena apud eos est gravissima. Quibus ita est interdictum,
hi numero impiorum ac scelerarorum
habentur. His omnes decedunt, aditum sermonemque
diffugiunt, ne quid ex cogitatione incommodi
accipiant; neque his petentibus jus redditur, neque
ullus honor communicatur. His autem omnibus druidibus
praeest unus, qui summam inter eos habet
auctoritatem. Hoc mortuo, si quis ex reliquis excellit,
dignitati succedit; aut si sunt plures pares,
suffragio druidum; nonnunquam etiam armis de
principatu contendunt. Hi certo anni tempore in
finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media
habetur, considunt in loco consecrato. Huc omnes
undique qui controversias habent conveniunt, eorumque
judiciis decretisque parent. Disciplina in
Britannia reperta atque inde in Galliam translata
esse existimatur. Et nunc qui diligentius eam rem
cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa
proficiscuntur. Druides a bello abesse consueverunt,
neque tributa una cum reliquis pendunt. Militiae
vacationem omniumque rerum habent immunitatem.
Tantis excitati praemiis, et sua sponte multi in disciplinam
conveniunt, et a parentibus propinquisque
mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere
dicuntur. Itaque annos viginti nonnulli in disciplina
permanent, neque fas esse existimant ea litteris
mandare, cum in reliquis fere rebus publicis privatisque
rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi
duabus de causis instituisse videntur, quod neque
in vulgum disciplinam efferri velint, neque eos qui
discunt, litteris confisos, minus memoriae studere.
Quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum
diligentiam in praediscendo ac memoriam remittant.
In primis hoc volunt persuadere #non interire animas,
sed ab aliis post mortem transire ad alios,@# atque hoc
maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis
exstincto. Multa praeterea de sideribus ac eorum
motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum
natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant,
et juventuti tradunt.
Alterum genus est equitum. Hi, cum est usus, atque
aliquod bellum incidit, quod fere ante Caesaris
adventum quotannis accidere solebat, ut aut ipsi
injurias inferrent, aut illatas propulsarent, omnes
in bello versantur; atque, eorum ut quisque genere
copiisque amplissimus, ita plurimos circum se ambactos
clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque
noverunt.
V.
Ait ergo: In omni, inquiens, Gallia, eorum hominum
qui aliquo sunt numero atque honore, genera
sunt duo. Nam plebs pene servorum habetur
loco, quae nihil habet per se, nullo adhibetur consilio.
Plerique, cum aut aere alieno, aut magnitudine
tributorum, aut injuria potentiorum premuntur,
sese in servitutem addicunt. Nobilibus in hos eadem
sunt omnia jura, quae dominis in servos. Sed de his
duobus generibus alterum est druidum, alterum
equitum. Illi rebus divinis intersunt, sacrificia publica
ac privata procurant, religiones interpretantur.
Ad hos magnus adolescentium numerus disciplinae
causa concurrit; magnoque hi sunt apud eos
honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis
privatisque constituunt. Et si quod est admissum
facinus, si caedes facta, si de haereditate, de finibus
controversia est, iidem discernunt, praemia poenasque
constituunt. Si quis aut privatus aut populus eorum
decreto non steterit, sacrificiis interdicunt. Haec
poena apud eos est gravissima. Quibus ita est interdictum,
hi numero impiorum ac scelerarorum
habentur. His omnes decedunt, aditum sermonemque
diffugiunt, ne quid ex cogitatione incommodi
accipiant; neque his petentibus jus redditur, neque
ullus honor communicatur. His autem omnibus druidibus
praeest unus, qui summam inter eos habet
auctoritatem. Hoc mortuo, si quis ex reliquis excellit,
dignitati succedit; aut si sunt plures pares,
suffragio druidum; nonnunquam etiam armis de
principatu contendunt. Hi certo anni tempore in
finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media
habetur, considunt in loco consecrato. Huc omnes
undique qui controversias habent conveniunt, eorumque
judiciis decretisque parent. Disciplina in
Britannia reperta atque inde in Galliam translata
esse existimatur. Et nunc qui diligentius eam rem
cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa
proficiscuntur. Druides a bello abesse consueverunt,
neque tributa una cum reliquis pendunt. Militiae
vacationem omniumque rerum habent immunitatem | null | bedaa61f-bd20-481b-94d6-d2cbe8c079ad | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Tantis excitati praemiis, et sua sponte multi in disciplinam
conveniunt, et a parentibus propinquisque
mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere
dicuntur. Itaque annos viginti nonnulli in disciplina
permanent, neque fas esse existimant ea litteris
mandare, cum in reliquis fere rebus publicis privatisque
rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi
duabus de causis instituisse videntur, quod neque
in vulgum disciplinam efferri velint, neque eos qui
discunt, litteris confisos, minus memoriae studere.
Quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum
diligentiam in praediscendo ac memoriam remittant.
In primis hoc volunt persuadere #non interire animas,
sed ab aliis post mortem transire ad alios,@# atque hoc
maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis
exstincto. Multa praeterea de sideribus ac eorum
motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum
natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant,
et juventuti tradunt.
Alterum genus est equitum. Hi, cum est usus, atque
aliquod bellum incidit, quod fere ante Caesaris
adventum quotannis accidere solebat, ut aut ipsi
injurias inferrent, aut illatas propulsarent, omnes
in bello versantur; atque, eorum ut quisque genere
copiisque amplissimus, ita plurimos circum se ambactos
clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque
noverunt.
#De Gallorum religione.@#
VI.
Natio est omnium Gallorum admodum dedita
religionibus, atque, ob eam causam, qui sunt affecti
gravioribus morbis, quique in praeliis periculisque
versantur, aut pro victimis homines immolant, aut
se immolaturos vovent. Administrisque ad ea sacrificia
druidibus utuntur, quod pro vita hominis, nisi
vita hominis reddatur, non posse deorum immortalium
numen placari arbitrantur, publiceque ejusdem
generis habent instituta sacrificia. Alii immani
magnitudine simulacra habent, quorum contexta
viminibus membra vivis hominibus complent. Quibus
succensis, circumventi flamma exanimantur
homines. Supplicia eorum qui in furto aut in latrocinio
aut aliqua noxa sunt comprehensi, gratiora
diis immortalibus esse arbitrantur. Sed cum ejus
generis copia deficit, etiam ad innocentium supplicia
descendunt. Deum maxime Mercurium colunt. Hujus
sunt plurima simulacra. Hunc omnium inventorem
artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere
vim maximam arbitrantur. Post hunc Apollinem, et
Martem, et Jovem, et Minervam. De his eamdem
fere quam reliquae gentes habent opinionem, Apollinem
morbos depellere, Minervam operum atque
artificiorum initia tradere, Jovem imperium coeleste
tenere, Martem bella gerere. Huic, cum praelio dimicare
constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque
devovent; quae superaverint animalia capta
immolant, reliquasque res in unum locum conferunt.
Multis in civitatibus harum rerum exstructos
tumulos locis consecratis conspicari licet. Neque
saepe accidit ut neglecta quispiam religione, aut
capta apud se occultare, aut posita tollere auderet;
gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum
est.
VI.
Natio est omnium Gallorum admodum dedita
religionibus, atque, ob eam causam, qui sunt affecti
gravioribus morbis, quique in praeliis periculisque
versantur, aut pro victimis homines immolant, aut
se immolaturos vovent. Administrisque ad ea sacrificia
druidibus utuntur, quod pro vita hominis, nisi
vita hominis reddatur, non posse deorum immortalium
numen placari arbitrantur, publiceque ejusdem
generis habent instituta sacrificia. Alii immani
magnitudine simulacra habent, quorum contexta
viminibus membra vivis hominibus complent. Quibus
succensis, circumventi flamma exanimantur
homines. Supplicia eorum qui in furto aut in latrocinio
aut aliqua noxa sunt comprehensi, gratiora
diis immortalibus esse arbitrantur. Sed cum ejus
generis copia deficit, etiam ad innocentium supplicia
descendunt. Deum maxime Mercurium colunt. Hujus
sunt plurima simulacra. Hunc omnium inventorem
artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere
vim maximam arbitrantur. Post hunc Apollinem, et
Martem, et Jovem, et Minervam. De his eamdem
fere quam reliquae gentes habent opinionem, Apollinem
morbos depellere, Minervam operum atque
artificiorum initia tradere, Jovem imperium coeleste
tenere, Martem bella gerere. Huic, cum praelio dimicare
constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque
devovent; quae superaverint animalia capta
immolant, reliquasque res in unum locum conferunt.
Multis in civitatibus harum rerum exstructos
tumulos locis consecratis conspicari licet. Neque
saepe accidit ut neglecta quispiam religione, aut
capta apud se occultare, aut posita tollere auderet;
gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum
est.
#De Gallorum origine.@#
VII | null | a50ea8e5-0da0-48ed-ad56-2cf56c3feca5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant,
idque ab druidibus proditum dicunt. Ob hanc
causam spatia omnis temporis non numero dierum,
sed noctium finiunt. Dies natales, et mensium et
annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur.
In reliquis vitae institutis hoc fere a reliquis
differunt, quod suos liberos, nisi cum adoleverint
ut munus militiae sustinere possint, palam ad se
adire non patiuntur, filiumque puerili aetate in publico
in conspectu patris assistere turpe ducunt. Viri
quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt,
tantas ex suis bonis aestimatione facta cum
dotibus communicant. Hujus omnis conjunctim pecuniae
ratio habetur fructusque servantur; et uter
eorum vita superaverit, ad eum pars utriusque cum
fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in
uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem.
Et cum paterfamilias illustriore loco natus
decessit, ejus propinqui conveniunt, et de morte, si
res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem
modum quaestionem habent. Et si compertum est,
igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt.
Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et
sumptuosa, et omnia quae vivis cordi fuisse arbitrantur,
in ignem inferunt, etiam animalia; ac,
paulo supra hanc memoriam, servi et clientes, quos
ab his dilectos esse constabat, justis funeribus confectis,
una cremabantur. Quae civitates commodius
suam rempublicam administrare existimantur, habent
legibus sanctum, si quis quid de republica a
finitimis rumore aut fama acceperit, uti ad magistratum
deferat, neve cum quo alio communicet;
quod saepe homines temerarios atque impeditos falsis
rumoribus terreri, et ad facinus impelli, et de summis
rebus consilium capere cognitum est. Magistratus
quae visa sunt occultant, quaeque esse ex usu judicaverint
multitudini produnt. De republica nisi per
concilium loqui non conceditur.
VII.
Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant,
idque ab druidibus proditum dicunt. Ob hanc
causam spatia omnis temporis non numero dierum,
sed noctium finiunt. Dies natales, et mensium et
annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur.
In reliquis vitae institutis hoc fere a reliquis
differunt, quod suos liberos, nisi cum adoleverint
ut munus militiae sustinere possint, palam ad se
adire non patiuntur, filiumque puerili aetate in publico
in conspectu patris assistere turpe ducunt. Viri
quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt,
tantas ex suis bonis aestimatione facta cum
dotibus communicant. Hujus omnis conjunctim pecuniae
ratio habetur fructusque servantur; et uter
eorum vita superaverit, ad eum pars utriusque cum
fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in
uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem.
Et cum paterfamilias illustriore loco natus
decessit, ejus propinqui conveniunt, et de morte, si
res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem
modum quaestionem habent. Et si compertum est,
igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt.
Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et
sumptuosa, et omnia quae vivis cordi fuisse arbitrantur,
in ignem inferunt, etiam animalia; ac,
paulo supra hanc memoriam, servi et clientes, quos
ab his dilectos esse constabat, justis funeribus confectis,
una cremabantur. Quae civitates commodius
suam rempublicam administrare existimantur, habent
legibus sanctum, si quis quid de republica a
finitimis rumore aut fama acceperit, uti ad magistratum
deferat, neve cum quo alio communicet;
quod saepe homines temerarios atque impeditos falsis
rumoribus terreri, et ad facinus impelli, et de summis
rebus consilium capere cognitum est. Magistratus
quae visa sunt occultant, quaeque esse ex usu judicaverint
multitudini produnt. De republica nisi per
concilium loqui non conceditur.
#De aliis Gallorum institutis.@#
VIII.
Item, idem ipse alio in loco inquit: Est hoc,
inquam, Gallicae consuetudinis, uti et viatores etiam
invitos consistere cogant, et quid quisque eorum de
quacunque re audierit aut cognoverit quaerant: et
mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibusque
ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint
pronuntiare cogant. His rebus atque auditionibus
permoti, de summis saepe rebus consilia ineunt,
quorum eos e vestigio poenitere necesse est, cum
incertis motibus serviant, et plerique ad voluntatem
eorum ficta respondeant. His de libro Julii sententiis
antepositis, non videatur lectori onerosum duorum
clarissimorum exempla subnectere virorum, Orosii
atque Sallustii, de virtute prolata Gallorum. Quamvis
enim id praefatio non spoponderit se | null | 813f0c99-c9c8-42c5-acfd-5791c69ed7c3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
acturam, tamen
congruum aestimatum est duorum aut trium testimonia
inserere, ut, dum eorum virtus magna fuisse
docetur, major fortitudo Francorum qui eos vicerunt,
fore declaretur. Ait denique Orosius: « Quotiescunque,
inquiens, Galli exarserunt contra Romanos,
scilicet totis opibus suis, ita Roma detrita
est ut sub praesenti nunc concursione Gothorum
magis debeat meminisse Gallorum. » Ideo vero praesentem
dicit concursionem Gothorum, quia ejus
temporibus Gothi primum Romam ceperunt; quos
postea Franci vicerunt, ut in sequentibus declarabitur.
Sallustius autem ita scribit: « Per idem tempus
haud dubium quin, quando bellum contra Jugurtham
a Romanis gerebatur, a ducibus nostris, Quinto
Scipione et Memmio Manlio, adversus Gallos male
pugnatum est. Quo metu omnis Italia contremuerat.
Illique et usque ad nostram memoriam Romani sic
habuere, alia omnia virtuti suae prona esse; cum
Gallis pro salute, non pro gloria certari. »
VIII.
Item, idem ipse alio in loco inquit: Est hoc,
inquam, Gallicae consuetudinis, uti et viatores etiam
invitos consistere cogant, et quid quisque eorum de
quacunque re audierit aut cognoverit quaerant: et
mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibusque
ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint
pronuntiare cogant. His rebus atque auditionibus
permoti, de summis saepe rebus consilia ineunt,
quorum eos e vestigio poenitere necesse est, cum
incertis motibus serviant, et plerique ad voluntatem
eorum ficta respondeant. His de libro Julii sententiis
antepositis, non videatur lectori onerosum duorum
clarissimorum exempla subnectere virorum, Orosii
atque Sallustii, de virtute prolata Gallorum. Quamvis
enim id praefatio non spoponderit se acturam, tamen
congruum aestimatum est duorum aut trium testimonia
inserere, ut, dum eorum virtus magna fuisse
docetur, major fortitudo Francorum qui eos vicerunt,
fore declaretur. Ait denique Orosius: « Quotiescunque,
inquiens, Galli exarserunt contra Romanos,
scilicet totis opibus suis, ita Roma detrita
est ut sub praesenti nunc concursione Gothorum
magis debeat meminisse Gallorum. » Ideo vero praesentem
dicit concursionem Gothorum, quia ejus
temporibus Gothi primum Romam ceperunt; quos
postea Franci vicerunt, ut in sequentibus declarabitur.
Sallustius autem ita scribit: « Per idem tempus
haud dubium quin, quando bellum contra Jugurtham
a Romanis gerebatur, a ducibus nostris, Quinto
Scipione et Memmio Manlio, adversus Gallos male
pugnatum est. Quo metu omnis Italia contremuerat.
Illique et usque ad nostram memoriam Romani sic
habuere, alia omnia virtuti suae prona esse; cum
Gallis pro salute, non pro gloria certari. »
INCIPIT PROOEMIUM HISTORIAE FRANCORUM.
Regnum Francorum, antiqua Trojanae gentis prosapia
nobilitatum, cum virorum ferocis corporis animique
virtute, tum maxime regum excellentissima
semper viguisse potentia, luce clarius constat. Quae
pro certo natio, licet eo quo censetur nomine praeferox
esse noscatur; mansuetudinis tamen ejus insignia
adeo elucent, ut rebellium colla hostium non
tam vindici ferire mucrone quam sibi subjicere maluerit.
Verum, ut diximus, cum regnum praecellentissima
floruerit auctoritate virorumque praevalida
animositate, non tam finium ampliare spatia suorum,
quam exterarum sibi acquirere studuit dominationem
gentium. Vividam namque bello dextram praeferens,
et parcere norat subjectis, et debellare superbos.
Quae non immerito domina multarum evasit nationum,
dum non diu passa est semet idololatriae servire
daemonum. Nam Creatori potius quam creaturae
subdi rectius ducens, ipsa, ut ita dictum sit, sui primordia
regni Christo auspice coepta, cultui ipsius
dedicare maluit. Hinc ad altiora se subrigens catholicae
fidei norma, ardenti usa desiderio, ea cum
regni terminis ut dilataretur, ardenter effecit. Rerum
vero secundarum processu excitata impetum non
refrenabat suum, sed adjungere finitimos bello coactos
haudquaquam dissimulandum arbitrabatur,
donec Alamannorum gens, dominationis jugum ferre
detrectans, bellum immane excitavit. Quod quidem
rex inclytus, Clodoveus, qui quintus regum ipsius
gentis regnum tenebat, solerter ad victoriam usque
perduxit. Sed haec proprio digesta referentur in loco.
Nunc Historiae ordo texatur.
#Explicit Prooemium.@#
INCIPIT LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. #De gestis Francorum, et primo, de Trojanorum dispersione.@#
Post triumphum victoriae quam Graeci de excidio
egerunt Trojae, multi civium eversae urbis, qui effugere
cladem potuere necis, quaquaversum poterant
sedes sibi quaerere procurabant. Eorum quidam,
Antenor nomine, non infimus genere, adjuncta sibi
sociorum numerosa multitudine, navibus altum petiit
mare. | null | 437b8784-a748-42f0-8d7c-920610fc347e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Tandem post magnos pelagi variosque
labores, Tanais ingressi ostia fluminis, Meotides
transmeantes paludes, in finibus Pannoniorum castrametati
sunt. Arridente autem eis locorum amoenitate,
stationem inibi constituerunt suam, aedificata
civitate, quam Sicambriam vocaverunt. Post multorum
vero curricula temporum, contra Valentinianum,
qui Romani tenebat imperii principatum,
Alanorum gens contumax rebellavit audacia perfidorum.
Quos ille praelio superatos, Meotidis coegit
expetere latibula paludis. Illuc quoque eos cum exercitus
multitudine insecutus, dum situ et difficultate
locorum, quominus eis nocere posset, impediretur,
Trojanos Sicambriam habitantes in auxilium evocat.
Hos hortatur monetque ut suis tantummodo
viam pandant, per quam securos hostes et nil tale
verentes invadendo opprimant. Illi non id solum se
facturos, verum se Alanos hinc expulsuros spondent.
Imperator decennio eis tributa, si id efficiant,
indulget. Trojani fiducia animati quod forent gnari
locorum, simul et munerum promissione allecti, Alanis
locorum firmitate fidentibus ex improviso superveniunt,
caedunt prosternuntque multos mortales,
caeterosque in fugam actos a palude perturbant. Imperator
virtutem gentis audaciamque miratus, quod
loca, quae totius orbis victores Romani expavissent,
non solum intrare, verum et immanissimos hostes
expellere non dubitassent, Attica lingua Francos,
id est feroces, nuncupavit.
CAPUT II. #De Francorum appellatione altera opinio.@#
Quidam vero auctores referunt quod a Francione
rege vocati sunt Franci, dicentes quod digressi a
Troja regem sibi, Frigam nomine, constituerint.
Sub quo, inquiunt, eis Asiam pervagantibus, quaedam
ex ipsis pars inter Macedones sortem habitationis
accepit. Quorum viribus aucti Macedones,
quanta sub Philippo et Alexandro regibus bella gesserunt
prospera perspicuum habetur. Porro reliqua
portio cum praefato principe Europae partes adiit, et
inter Oceanum et Thraciam super littora Danubii
consedit. Quae duobus a se electis regibus, in duarum
se divisit nomina gentium. Et una quidem natio
Torchorum, a Torchoto rege; alia vero a Francione,
Francorum adepta nomen est, quae Alanos, ut
diximus, a Meotidis expulit paludibus.
CAPUT III. #De Francorum, antequam in Galliam venerint, gestis.@#
Decennio sane exacto, misit imperator qui consueta
de gente Francorum exigerent tributa. Illi
pretio sui sanguinis se eo levatos fatentur, seque
vectigal non soluturos, pro quo remittendo mortis
discrimen perpessi forent. His indignatus Caesar suorum
instruit aciem, quae et viribus foret exercita,
et tantae genti obviam ire parata. Nec morati, obviam
eunt Franci Romanis. Pugna in manibus, nec
comperendinata, quamvis uni genti adversus plures
gentes praelio decertandum foret. Franci sane robur
aliarum nationum Romanis subsidio venisse conspicati,
cedendum sibi loco utilius aestimantes, Sicambriam
egressi ripas Rheni fluminis occupaverunt;
duces autem sibi Marchomirum, Sunnonem
et Genebaudum, post funus memorati regis Francionis
eligentes, plurima Germanorum oppida pervasere.
Quorum quidem numerus, cum primo digressionis
suae ab Asia tempore vix ad duodecim
millia armatorum aestimaretur, in tantam coaluit
numerositatem, ut ipsis etiam Germanis, proceritate
et virtute corporum praeeminentibus, formidini
esset. Quos tempore Theodosii Nannius et Quintinus,
magistri militum, collecto exercitu Germania
pellere moliti sunt. Quos prima quidem acie superasse
sibi visi sunt. Postmodum tamen, cum majores
copiae, junctis sibi Heraclio ac Joviniano, Romanae
militiae principibus, ad se ivissent; commissa pugna,
tantam ex Romanis Franci stragem, fugatis Heraclio
ac Joviniano, ediderunt, ut cunctis circuitu
nationibus haec audientibus terrorem suae virtutis
incuterent. Nec fuit in reliquum gens quae Francos
jure belli sub jugo redigeret tributi.
Sane Arbogastes ejusdem gentis comes ad Romanos
se contulit, et victus bello a Francis primo
congressu aufugit. Postmodum tamen inita denuo
pugna non parvam multitudinem manu fudit, cum
residuis vero pacem firmavit: uti in vita beati Ambrosii
plenius inveniri valet.
Trevirorum urbem Franci, factione Lucii consularis,
eodem tempore pervaserunt. Qui videlice
Lucius indignatione commotus, eo quod cognovisset
ab Avito, Galliarum Augusto, uxorem suam stupro
maculatam, atque cavillando sibi audisset eum dicentem
quod calidas quidem haberet thermas, sed
ipse frigido lavaretur, ista perpetravit.
CAPUT IV. #De Pharamundo, primo Francorum rege.@#
Regem vero, caeterarum more nationum, Franci
sibi eligentes Pharamundum, Marchomiri filium,
solio sublimant regio. Cui filius successit Clodio
Crinitus. Illo in tempore, Francorum reges criniti
habebantur. Finitimos itaque bello lacessendo, Thoringorum, | null | 9765c5f4-2290-41e4-9bae-457d90641eec | latin_170m_raw | null | None | None | None |
qui Germaniam incolunt, fines depopulantes,
castellum quoddam Disbargum nomine occupant,
in quo rex Clodio sedem sui constituit regni
CAPUT V. #De Romani imperii excidio, et Francorum incremento sub Clodione rege.@#
Eo in tempore, Romano imperio a ferrea firmitate
in testaceam decidente fragilitatem, Burgundiones
Lugdunensem, Gothi Aquitanicam pervaserant
provinciam, eaque tantum pars Galliarum Romanae
suberat ditioni, quam Rheni fluenta ac amnis
Ligeris determinant. Rex autem Clodio angustos
regni fines dilatare cupiens, exploratores a Disbargo
trans Rhenum dirigit, et ipse cum exercitu subsecutus
Cameracum urbem obtinuit; quoscunque Romanorum
obvios habuit, neci tradidit.
CAPUT VI. #De Meroveo rege.@#
Post haec, Clodione rege vita decedente, Meroveus
ejus affinis regni Francorum gubernacula suscepit.
Regnavit autem Clodio per 20 annorum curricula.
Qua tempestate etiam Hunni Rhenum transeuntes
Metis civitatem concremant, Treviris diripiunt,
Tungrense devastant territorium. Ita per totam Galliam
saeva bellorum exardescebant incendia. Ubique
luctus, ubique dolor, et plurima mortis imago. Aurelianensem
quoque adeuntes urbem obsidione
claudunt, et ne quis tute egrediatur, portis custodia
vallatis, studioso conamine provident. Erat tunc
temporis ejusdem civitatis praesul, virtute admirabilis,
Anianus. Cujus meritis et orationibus immanissimas
Hunnorum phalanges omnipotentia Christi
ita protrivit, ut quibus profugi habitent in terris
hucusque sit incognitum.
CAPUT VII. #De Childerico rege.@#
Meroveo autem rege Francorum hac luce casso,
Childericus filius ejus solio sublimatur regio. Hujus
regni primordia quibusque bonis detestanda fuere.
Hic namque contra Francos primum nequiter agens,
cum filias nobilium incesto contaminare non desisteret,
regno ejicitur. Qui expulsus, regem Thoringorum,
Bissinum nomine, expetiit, tutam sibi apud
eum latebram fore autumans. Nec spe sua frustratus
est. Nam, cuncto exsilii sui tempore, cum rege conversatus
honorificoque apud eum loco habitus est.
Erat ei quidam e Francorum proceribus familiaritatis
vinculo colligatus, nomine Winomadus. Cujus
ille omnia agebat consilio, dum adhuc regni potiretur
sceptro. Hunc ergo evocans, animositatem
Francorum sese regno pellere minitantium edicit;
quid facto opus sit consulit. Ille irae eorum cedendum
suadet, ne, si permanendum putaret, augeret
potius odium quam diminueret, humani dicens esse
morem ingenii praesentiae alicujus invidere, absentiae
compati. Se interim, dum ille quoquo locorum immoratur,
animos gentis pertentaturum pollicetur persuasurumque
ut cum eo in gratiam redeant. Dividensque
aureum, sibi medium retinet, mediumque
illi confert dicens: « Suscipe mediam hujus aurei
partem, et si quidem Francos tibi conciliare potuero,
hoc tibi erit signum, dum hanc tibi misero
partem, et convenire sibi utrasque contigerit, animadvertas
oportebit eodem modo convenientia populi
studia tibi congruere. Reditum ergo ad patriam
accelerabis tuam, ut regnum, quo nunc privaris,
recipias. » Post haec verba Childericus Thoringam,
ut praelibatum est, petiit. Franci vero immemores injuriarum
quas Romanis intulerant, Egidium patricium,
qui a Romanis tuendae Galliae curam susceperat,
regem sibi statuunt. Caeca mens hominum
eum sibi putare consulere, cui ipse mala non desinit
irrogare! Nam quo pacto is bene illis consultum
vellet, cujus agros igne, populum gladio, urbes vastatione
protriverunt? Winomadus sane versuta callens
astutia, et ad quae animum intenderat efficere
satis promptus, in brevi amicitiae Egidii inhaesit. Cui
ille, familiarissimum sibi aestimans amicorum, se
suaque omnia credebat consilia. Winomadus itaque,
praesentiscens Francorum ei suspectam fore
potentiam, cumulare et ipse verbis, quibus poterat,
invidiae simultates non cessabat. Suadet ergo tributi
onere eos opprimi oportere. Sed perpendens
hac eos injuria non flecti quin, ut ceperant odio
Childericum, honore Egidium dignum acclamarent,
Egidio sic locutus est:
« Ita, inquit, Francorum frangere quibis contumaciam,
si aliquos potentium gladio peremeris. »
Egidius id illi committit negotii. Winomadus opportunam
nactus occasionem, quos infestiores fuisse
Chiderico cognoverat, criminibus insimulatos, Egidio
mittit puniendos. Ille, ut reos imperialis majestatis,
gladio puniri jussit. Hac regis immanitate permoti
Franci, Winomadum ab hoc consilio immunem
aestimantes, querelam ei suam depromunt. Ille mirari
se dicit variam eorum mutabilitatem men ium,
ut de ejus nunc crudelitate querantur, quem tanto
ante praeconio dignum judicavissent. Simulque hac
eos oratione convenit. « Quae, inquit, dementia vestris
vesanis insedit animis, ut, expulso cive, dominatui
vos superbi | null | 8cd42c5c-fa70-41ca-82dd-8473fe022875 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
subderetis advenae? Sed dicturi
estis infrenatam ejus luxuriam vobis pudori fuisse.
Ut quid ergo de hujus feritate causamini, quem illi
praeferendum aestimavistis? Sprevistis regem vestra
de gente creatum, qui benignus natura, benignior
etiam abolita potuit esse lascivia, et elegistis tyrannum,
ob hoc vel maxime pertimescendum, quod genus
externa habeat natione deductum. Animalia
sane, ratione carentia, sui potius quam externi dominium
expetunt generis. Solis ciconiis alieni duces
placent sanguinis, quae, ventri deditae, aliarum se
tuentur periculo avium. Verum si consiliis decrevistis
parere meis, redeundum in gratiam censeo, et
placandum principis animum expulsione offensum.
Durum certe judico unius non posse perpeti luxuriam,
et tantorum perferre nobilium perditionem civium. »
His illi animati verbis, simul et atrocitate facti permoti
quo primores regni pessundari videbant, Winomado
dixerunt: « Poenitet nos injuriarum proprio
regi illatarum, quem sicubi gentium inveniri
posse sciremus, supplices legatos mitteremus exoratum
ut suum rediret ad regnum. » Ille convenientia
regi Francorum persentiscens studia, fidelem
per puerum dimidium ei dirigit aureum, cujus partem
mediam abeunti dederat in signum. Legatoque
haec illi dicere jussit: « Revertere jam nunc, ut desideratus
dominus, ac ut felix utere regno tuo. » Qua
legatione Childericus accepta ovans patriam repetit,
et e medio itineris mittit qui Winomado adventum
nuntiet suum, et edicat ut sibi fetinato occurrat.
Quod ille junctis sibi Francorum proceribus maturato
implevit: et apud castrum, cui nomen Barrum
est, ei occurrit. Praeceperat porro praefatus dux Barrensibus
ut cum summo honore regem advenientem
exciperent. Cujus ipsi praecepto parentes, honorificentissime
eum obviam progressi susceperunt. Quod
rex pro omine accepit, gratanterque eorum obsequio
usus, tributum, quod regni ejus dependebant partibus,
liberalitate indulsit regia. Junctis itaque cum
Winomado viribus, Childericus inde progressus,
Egidium acie superatum regno decedere compulit.
Qui expulsus Suessionem civitatem petiit, reliquoque
quoad vixit tempore inibi deguit. Eo autem
praesenti lumine casso, Siagrius filius ejus eamdem
urbem haereditario jure possedit.
Childericus vero, cum et manu promptus et
consiliis esset providus, cum Adovagrio, Saxonum
rege, Aurelianis pugnans victor exstitit. Quem fuga
lapsum Andegavos usque persequens, cum eum non
reperisset, ipsam urbem oppugnans cepit. Paulum
Romanarum comitem partium interemit. Sicque
regni terminos Aurelianensem ac demum Andegavensem
usque civitatem dilatare haud segniter procuravit.
CAPUT VIII. #De Basinae, Thoringorum regis uxoris, ad Childericum transitu.@#
Basina autem Bissini, Thoringorum regis, uxor,
cognoscens Childericum paternum recepisse regnum,
ad eum, priori abjecto viro, ire contendit. Dicebatur
autem idem princeps consuetudinem stupri cum ea
habuisse, dum apud praefatum exsularet regem. Childericus
ergo, dum ab ea quaereret qua de causa ad
se venire tantopere curasset, hoc ab ea responsum
accepit: « Tua, inquit, virtute et modestia cognita,
expetere te decrevi. Nam si ultimi in finibus orbis
te utiliorem invenire me sperarem, nulla itineris
molestia impedirer quin eum properanter adirem. »
Cumque ab ea rex haec accepisset responsa, immemor
amicitiae et beneficiorum ab ejus viro sibi collatorum,
ipso superstite, utpote paganus, eam sibi
in matrimonium adscivit. Dum autem secreta jugalis
tori supervenissent silentia, mulier virum admonet
a mutua eum debere vacare conjunctione, hortaturque
ut ante fores palatii exeat, et quae viderit
sibi renuntiet. Ille, monita mulieris haud aspernanda
arbitratus, dicto paret. Et, ecce prae foribus aulae
regiae videt magnarum formas bestiarum veluti deambulantium,
pardorum scilicet, unicornium, atque
leonum. Perterritus itaque ad conjugem properat,
rem ordine refert. Illa confidere eum imperat, et ut
secundo ac tertio id faciat edicit. Revertenti itaque
regi apparent iterum ursorum luporumque circumcursantium
imagines. Tertio quoque egressus, aspicit
canum figuras minorumque animalium se invicem
lacerantium. Stupens igitur, visionis ignarus,
stratum repetit, causam prudenti feminae pandit, et
quid ista portendant sollicitus explorator exquirit.
Namque non se ab ea frustra ad haec intuenda missum
certo sciebat. Illa caste se agere virum ea nocte
praemonet, cuncta se, ventura luce, declaraturam
pollicens. Dum ergo aurea polum facies rutilique
jubar solis diem decorarent, surgit mulier, maritique
animum dubia visione suspensum hac reddidit
oratione lenitum: « Has, inquit, mi vir, corde pelle
curas, et quae dicam intenta percipe | null | 6fc14179-07b1-4a82-9ba3-cae3804abdaa | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mente. Etenim
non tantum praesentium acta rerum quantum futurorum
est ostensum praesagium. Nec te formas animalium,
uti ante pedes vidisti positas, dignum est
perpendere, sed potius in his posterorum mores et
actus nostrorum oportet prospicias. Nostro namque
qui primus surget a semine filiique censebitur nomine,
insignis erit potentiae, quem leonis vel unicornis
conspexisti in speciem. In figura sane lupi ac
ursi signantur ipsius posteri, virtute praevalidi, rapinaeque
avidi. At canis, libidinis impatiens, nulliusque
virtutis, humana sine ope esse non praevalens,
eorum praesagit ignaviam qui ultimis in saeculis hujus
regni potientur sceptris. Porro minorum turba
animalium semet invicem lacerantium, populus est
sine timore principum, qui, dum regni primoribus
mutuo sese odio impugnantibus obsequitur attentius,
variis sese implicat causarum tumultibus, dumque
proceres alterutris sese moliuntur privare honoribus,
illis ignobile vulgus favendo patet sine numero caedibus.
Haec mihi, domine rex, tuae visionis est expositio
manifesta, et futuri indicatrix certa. Ita rex,
postposita visionis propriae mordaci cura, numerosa
venturae suae prolis laetatus est se agnovisse auspicia.
CAPUT IX. #De Antemii imperio, et prodigiis sub eo.@#
Ea tempestate Antemio Romanum gubernante imperium,
Leone Constantinopolitanum, apud Tolosam
Galliae urbem e medio ejus tota die sanguis largissimo
fluxit rivo. Quod prudentes quique Gothorum,
qui eadem regnabant in civitate, perditionem,
Francorumque dixerunt portendere dominationem.
His quoque diebus Odoacer, qui Herulis
aliisque nationibus quae Danubii ripas incolunt imperitabat,
victoria elatus, quam, Feletheo Rugorum
rege bello devicto, adeptus erat, Italiam a parte
Pannoniorum invadere cogitabat. Cumque fines Noricorum
ingrederetur, colloquium cujusdam servi
Dei, nomine Severini petiit, qui his in locis monasterium
sibi construxerat. A quo petita benedictione
et impetrata, dum domum egredi vellet, et se ad limen
ostii, ne caput offenderet, inclinasset, erat enim
statura procerus, haec ab eodem viro Dei audivit:
« Vade, Odoacer, vilibus nunc animantium pellibus
indutus, Italiae dominus mox futurus. » Qua viri Dei
prophetia ille audita, Italiam ingressus, non ut debuit,
sed ut voluit, caedibus ac rapinis cuncta vastavit.
Antemio vero imperatore fraude Ricimiri generi
sui interempto, ipsis etiam Romanae urbis summis
arcibus infestius minitare coepit. Qua de causa Romani
et maxime Gothi legatos ad Leonem Constantinopolitanum
imperatorem dirigunt oratum ut sibi
aliquis mitteretur principum, per cujus auxilium
impetum propulsarent hostium.
CAPUT X. #De Theodorici imperio.@#
Erat autem quidam inter primores imperialis aulae,
Theodoricus nomine, vir spectatae prudentiae.
Cujus pater Theodorus, Macedonia genitus, cujusdam
Idatii patricii dum esset famulus, quamdam
conservam suam, nomine Liliam, amare coepit ardentius.
Quod agnoscens dominus, conjugis Eugeniae
consilio usus, eam illi tradidit conjugem, sciens eadem
de gente esse prognatam. Cujus domina, quae
se fructu ventris dolebat esse privatam, haec illi in
mandatis dedit ut, quod prima nocte jugalis toti
in somnis videret, id sibi nuntiare curaret. Ea igitur
nocte, qua primum cum viro secreta petiit cubiculi
silentia, videt mulier ab umbilico sibi procedere
arborem usque ad tecta domus excrescentem. Terrore
visionis expergefacta narrat viro visionem, simul
et dominae jussionem. Ille mirari visum, dominaeque
coepit laudare praeceptum. Sed timens pueri
interitum mutare jussit somnium taleque dedit mandatum:
« Dum, inquit, ante dominae veneris conspectum
et jussa fueris pandere somnium, dices vidisse
te equum et equam, pulcherrimos omnium
obambulantes aliumque parvulum pone eos sequentem. »
Parens illa verbis viri refert dominis ficti
verba somnii. Gratulantur illi pro auspicio nascituri
pueri, famulos libertate donant, natumque puerum
sibi adoptant in filium. Post haec, Idatio et ejus conjuge
vita decedentibus, jussu Leonis imperatoris
Theodoricus castris imperialibus miles est ascitus.
Qui, cum caeteris proceritate corporis esset eminentior,
fortitudine quoque membrorum virtuteque animi
erat praestantior. Unde ipsi imperatori multisque
senatoribus charus habebatur. Venientibus itaque supradictis
Romanorum Gothorumque legatis et propter
quae venerant intimantibus, imperator Theodoricum,
patriciatus honore insignitum, ad partes direxit
Italiae tuendas. Qui, evectu navali Hesperiam
ingressus, cum Odoacro ac Herulis variis successibus
bella gessit. Quadam autem vice bello devictus
Ravennam fugiens petere est coactus. Cui mater
Lilia obviam venit; orat ut in bellum redeat. Cunctanti
taliter infit: « Mihi crede, fili, non | null | 8cba1ebf-5266-4bcc-8874-1c6216c4b7ab | latin_170m_raw | null | None | None | None |
est tugurium,
quo fugiens te recipere possis, nisi allevem
vestem, et eam, ex qua primam fusus es in lucem,
ingrediaris domum. »
Quibus verbis irritatus juvenis, pudoreque inflammatus,
collecta suorum, quos ad praesens reperit,
parva quidem, sed robusta manu, super hostes
irruit, qui securri victoriae late diffusi jacebant in
campo. Hos ergo circumfusos sternit fugatque, ipsumque
Odoacrum capit. Quem non multo post occidit
omnemque Italiam a dominatione Herulorum
eripuit. Sed hunc ejus prosperum successum invida
mutavit fortuna. Nam sicut fieri assolet ut bonis virtutis
augmentum apud improbos invidiae det locum,
quidam de senatoribus apud urbem regiam commanentes
secundis Theodorici invidebant actibus.
Quapropter derogare apud imperatorem rebus ab eo
optime gestis conati sunt; adeuntesque Leonem imperatorem
ejus clementissimum animum ex sua levitate
alios existimantem ab amore Theodorici
avertere gestiebant, confingentes velle Theodoricum
Hesperiae arripere regnum. His imperator credulus
verbis eum ab Italia accersivit. Cujus Theodoricus
parens praeceptis cum nobilibus Gothorum
ei Constantinopolim occurrit. Delatorum vero versutia
princeps deceptus segregatum a suis Theodoricum
interficere cogitabat. Sed hujus machinationis
technis obviavit Ptolomaeus, vir senatorii ordinis,
providus consiliis. Qui fidissimus amicorum Theodorici
dum esset, et ab adolescentia jure amicitiae
foederatus, nulla poterat in ejus odium calliditate deflecti.
Hic ergo, subdola adversariorum persentiscens
consilia, adiit principem, talique apud eum oratione
usus est: « Romani, inquit, gloria nominis,
quamvis sit bellorum sublimata triumphis, plus tamen
decoris emeruit insignibus integrae fidei magnificaeque
pietatis. Majores quippe nostri plus se
alterutrum pietate quam hostes certabant vincere
bellico jure. Praestantissimum quidem quod fertur
Scipio de Carthagine triumphasse; praestabilius vero
quod dicitur infestissimi hostis exsequiis non solum
interfuisse, verum et funus ipsum subjectis
vexisse humeris. Laudabile quoque Pompeium Mitridatis
delesse copias ipsumque ad mortem coegisse;
laudabilius etiam Tigranem sese dedentem,
terraeque ante pedes prostratum ac diadema suum
super genua ejus ponentem non solum elevasse, verum
etiam coronam ejus capiti imposuisse, sibique
consedere fecisse. Quid mirabilem Reguli consulis
referam fidem, qui maluit inter inimicorum manus
inauditis perire suppliciis quam jurisjurandi frangendo
fidem Romae amantissimus vivere civis? Non
ergo suscipias, clementissime imperator, eorum
verba qui decus imperii tui perfidiae volunt inquinare
macula. Quid enim toto dicetur in orbe, si praestantissimum
ducem tam infandissima peremeris
morte? Sed placeat tibi consilium meum, et, dum
palatium intraverit Theodoricus, custodiae mancipetur
vinctus. Post haec mittantur ex senatoribus
aliqui, qui hoc a tua pietate responsum referant Gothis:
Non, inquiant, dimittetur Theodoricus, nisi se
purgaverit objectis criminibus. »
Placuit sermo principi cunctoque senatui. Mittitur
Ptolomaeus cum aliis legatis, haec nuntiaturus
Gothis. Praemiserat sane puerum hoc illis intimaturum,
ut eum cum caeteris venientem caperent et haec
imperatori mandarent: « Non remittentur senatores,
nisi dominum suum receperint Gothorum nobiles. »
Illi monitis sibi utilissimis obsecundant, circumventos
senatores in vincula conjiciunt. Qua re comperta,
Caesar feritatem gentis veritus, ne quid in suos
crudele agerent consulto praecavit, et Theodoricum
salvum Gothis reddidit. Ita provido amici consilio
ad praesens de mortis liberatus est periculo. Dum
vero Romam reversus esset, varios eum contigit
bellorum habere successus. Nam et Avares saepe
bello devicit, victusque ab eis est. Quodam autem
die, supradictos hostes praelio superatos fugientesque
totis caedens viis, haud procul ab amne, cui Hister
nomen est, castra constituit; et paucis suorum assumptis,
speculatum hostes processit, cum, ecce quidam
Avar, Xerxes nomine, itidem tentoria Theodorici
exploraturus singularis adveniebat. Quem Thedoricus
solum adventare conspicatus, tres e suis dirigit
qui eum captum ocius sibi praesentarent. Quos
Avar Xerxes, fugam fingens, singulatim interemit.
Alios quoque tres pari modo neci tradidit. Tunc Theodoricus,
sociis reformidantibus, eum aggreditur;
cum quo diu multumque decertans, tandem Xerxes
brachio vulneratus a Theodorico capitur, atque in
castris Gothorum vinctus statuitur. Cujus virtutem
supradictus princeps admiratus, primum blanditiis,
dehinc minis, ad cohabitandum sibi cogere nitebatur.
Sed dum eum nec terrore concuti, nec promissis
flecti posse conspexisset, multis affectum injuriis ad
patriam redire permisit invitus. Ille vero, natatu
flumen Histrum ingressus, retro respiciens ad Theodoricum
taliter infit: « Tua, inquit, exutus dominatione
meaeque redditus libertati, ad te nunc jam
meum revertar dominum, pollicens me | null | 8e8f8a8e-e3ff-4c9a-b715-049c33b3eb49 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tibi fidelem
fore famulum. » His dictis, ripam quam reliquerat
repetiit et ditioni se Theodorici commisit.
His prosperis successibus dum in Italia saepefatus
polleret patricius, Constantinopoli apud imperatorem
invidis detrahentium lacerabatur relationibus.
Improborum etenim mentes hominum, aliorum incommodis
sua volentes augmentare commoda, bonorum
benefacta virorum contrariam moliuntur
vertere in partem. Denique imperator, delatorum
versutis in errorem inductus insimulationibus, furensque
animo quod Theodoricus insidiator regni
esse ferebatur, eum iterum ad se venire mandat, habitoque
cum senatoribus mortis ejus tractatu, jurisjurandi
fide eos obligat ne quis arcani sui proditor
existat. Theodoricus autem, legatione principis accepta,
e vestigio ad Ptolomaeum (cujus supra meminimus)
mittit puerum, ut sibi remandet utrum expediat
imperatoris audire praeceptum. Ille, dum
simulat se velle responsum non reddere, pueri qui
missus fuerat instantia veterisque viri devictus amicitia,
tandem Theodorici legato talia dat praecepta:
« Hodierna, inquit, die natalitio imperatoris existente
nobisque senatoribus cum eo pariter discumbentibus,
tu vice obsequentis famuli pone stans
meo adhaerebis lateri, et, inter convivandum de qua
re mihi fiet sermo ad senatores vel principem, intenta
curabis aure percipere eique a quo directus es
nuntiare. » Paret ille mandato ac sedulus Ptolomaei
auditor fit in convivio. Tunc inter epulas et pocula,
cum procerum mero incaluissent corda, tali eos Plolomaeus
est hortatus affamine: « Hic, inquiens, dies,
cum sit magnificis laetus epulis, jucundus oportet
fiat delectabilibus fabulis. Satisfiat ergo eorum voluntati
qui his delectantur perfrui, quandoquidem
auxit talium aviditatem exuberans opulentia vini. »
Omnibus ergo hoc sermone suspensis, haec ille dicere
est orsus:
« Eo, inquit, in tempore, quo humanae copia eloquentiae
cunctis inerat animantibus terrae, bestiae
saltus in unum coiere consensum ut sibi eligerent
regem, et, quae hominum fastidiebant dominium, haberent
sui generis imperatorem electum. His sese
mutuo cohortantes verbis, adoriuntur leonem rogantque
ut earum non abnuat voluntatem. Dicunt
se velle eum habere principem, quem scirent esse
consilio prudenti. Suscipit jus dominationis leo, et
ab universis feris solio sublimatur regio. Conveniunt
frequentes ad eum salutandum et adorant ut dominum.
Inter caeteras igitur advenit cervus, forma
corporis egregius ramosisque pollens cornibus. Qui,
dum submissa cervice procideret adoraturus, a
leone arripitur epulum ei mox futurus. Sed ipse,
dolum persentiscens fortique conamine caput excutiens,
amissis cornibus silvam petiit profugus. Indignatus
imperator contemptum sui, et impatiens irae,
multa furibundus cervo interminatur. Conqueruntur
inter se ferae pro principis injuria, nec tamen invenitur
ulla quae cervum persequi audeat hanc contumeliam
vindicatura. Qui etsi videretur esse inermis,
pernici tamen cursu transiliens ardui juga
montis, evaderet sine beneficio noctis. Erat inter eas
vulpes, artibus callens ingeniosis. Hanc mittunt, ut
cervum callide conveniat et ad leonem redire faciat.
Obtemperat illa jussis, cervum adit dicitque se ejus
dolori compati; et, quod sine causa talia passus sit,
sibi injustum videri. Ille econtra multa in leonem
congerens maledicta, se, dum obsequitur, male
multatum conqueritur. Cui vulpes: Videndum, inquit,
est ne quod tu injuriae deputas, ille amoris tui
causa fecisse comprobetur. Nam dum te, ut aestimo,
sibi supplicem ad suum elevare vult osculum, tu,
forte putans morsum, ejus declinasti conspectum.
At ipse nunc te absentem esse dolet, de te absente
sermonem agitat, in te solo ejus intentio moratur.
Quid plura? suadet cervo ut leonem adeat ac ejus se
ditioni committat. Qui dum, ut ante, inclinato capite
regem adoraturus veniret, cervice tenus unguibus
infixis a leone arripitur et a circumstantibus
feris sine mora discerpitur. Vulpes prope stans furtim
cor ejus aufert et devorat. Cor cervi quaerens et
non inveniens leo fremit grave. Tremefactae ferae
inquirunt sollicite quae earum huic sit obnoxia
culpae. Suspicio erat vulpem hujus esse furti ream,
quod vidissent eam cervo proximius adhaerentem.
Inquisita vulpes negat se consciam hujus criminis.
Sed, dum ei non creditur, cruciatibus addicta in
haec prorupit verba: Vae, inquit, mihi miserae, quae
tantas poenas patior indigne! Ut quid enim a me
exquiritur, quod eum minime habuisse certa ratione
cognoscitur? Etenim si cor habuisset, profecto huc
non redisset. Primo, cornibus avulsis inermis aufugit;
secundo, non dubitavit | null | 5ca08a87-cbf7-4ff4-b65e-1d4b7eeabd10 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
subire periculum mortis.
Nullatenus ergo cor habuit qui sibi consulere
nescivit. Haec Ptolomeus locutus conticuit. » Puer,
Theodorici haec intente auscultans et sagaci animo
dicta intelligens, ad dominum suum reversus cuncta
per ordinem pandit et cautiorem adversus dolos insidiantium
esse praemonuit. Theodoricus itaque, imperatoris
jussionibus spretis, quibus Constantinopolim
adire jubebatur, in Italia resedit. Denique postmodum
Gothorum, qui Italiam invaserant, rex est
effectus et Dominus. Imperii vero partibus quotannis
modium terrae dependebat. Unde rei veritatem
ignorantibus, dum modium rex Theodoricus aerariis
publicis solvere diceretur, non addito cujusquam rei
vocabulo, ut puta, vini aut olei, modium nummorum
conferre putabatur.
CAPUT XI. #De duobus papis, et poena antipapae fautoris.@#
Eo tempore, defuncto Anastasio papa Romano,
pro ejus successore foeda in clero simul et populo
erat dissensio. Quaedam etenim pars in personam
cujusdam Laurentii consensum praebebat; major
vero, et (ut post patuit) saniori uténs consilio, sanctissimum
sibi elegerat Symmachum. Ordinantur
ergo una die ambo; et Symmachus quidem in basilica
Constantiniana, Laurentius vero in ecclesia
sanctae Mariae. Sed cum neutra pars alteri cederet,
constituerunt ut lis coepta judicio supra memorati
regis Theodorici finiretur. Qui Ravennae positus,
dum Legatos utriusque partis audisset, decrevit:
« Ut qui prior ordinatus esset, aut quem major pars
cleri simul ac populi elegisset, in sede apostolica
resideret. » Unde Symmachus pontifex factus constituit
Laurentium in Nucerina civitate episcopum
intuitu misericordiae. Haec autem plenius in Gestis
Pontificalibus, qui scire voluerit, inveniet. In hac
vero dissensione (ut beatus scribit papa Gregorius)
sanctissimus Paschasius, Ecclesiae Romanae diaconus,
partibus favit Laurentii. Qui dum contemptor
sui atque amator esset pauperum Christi, eleemosynarumque
sedulus dispensator, nunquam tamen
flecti potuit ut Symmacho communicaret, illum diligens,
illum semper praeferens, quem Ecclesia justo
episcoporum judicio sibi praeesse repudiaverat. Hic
ergo Paschasius, dum tempore Symmachi pontificis
terminum hujus esset sortitus vitae, ad ecclesiam
est delatus mandandus sepulturae. Cujus dalmaticam,
quae super feretrum ejus posita erat, cum quidam
daemoniacus tetigisset, statim liberatus est. Germano
autem Capuano episcopo medici dictaverant
ut pro recuperanda salute corporis in Angulanis
thermis lavari debuisset. Hic itaque easdem thermas
ingressus eumdem Paschasium in eisdem caloribus
stantem et sibi obsequi paratum invenit. Quem
cum tremefactus inquireret « quid ibi tantus vir
ageret, » hoc ab eo responsum accepit: « Pro nulla,
inquit, alia re in his sum deputatus caloribus nisi
quia, Laurentio favens, ei contra Symmachum nequiter
agenti consensi. Porro si pro me Domino
preces dignaris fundere, in hoc te exauditum scito
esse si huc rediens me non quiveris invenire. » Episcopus
sane ad ecclesiam regressus hostiam pro eo
salutarem Domino obtulit, et ad thermas reversus
eum minime invenit.
CAPUT XII. #De Clodovei regis ortu et regno.@#
Porro Childericus, rex Francorum, ex supra memorata
uxore sua habuit filium, nomine Clodoveum.
Qui, ut aetate in dies, sic et morum crescebat probitate.
Hoc tempore, fame valida totam pene Burgundiam
opprimente, quidam ex senatoribus, Edicius
nomine, Deo et hominibus placens, studuit agere
rem placitam; missis namque pueris congregavit ad
quatuor millia eorum quos famis inopia coangustabat,
hos toto egestatis tempore propriis aluit ac
fovit sumptibus. Quadam itaque die, ei tam pio
operi insistenti vox desuper audita est, dicens:
« Quia inquit, o Edici, mihi in membris meis esurienti
alimoniam contulisti, semini tuo panis non
deerit in saeculum saeculi. Fidelis utique Deus in
verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis (Psal.
CXLIV, 9), fidelem famulum de praemio justi laboris
voluit esse securum. » Interea rex Childericus, dum
per 24 annorum curricula Francorum strenue gubernasset
regnum, ex hac vita decessit. Huic haereditario
jure successit supradictus Clodoveus, vir in
rebus bellicis strenuus nullique priorum virtute secundus.
Hic Siagrium Romanorum patricium, Egidii
filium, a Suessionis civitate expulit, eamque suae
ditioni subdidit. Exercitus sane Francorum multas
Galliarum ecclesias invadens, thesauros earum diripuit.
Unde inter caetera spolia de ecclesia Remensi
urceum miri ponderis simul et decoris asportaverunt.
Pro quo beatus Remigius, ipsius urbis pontifex,
legatum ad Clodoveum direxit, multa prece deposcens
ut, si non aliud recipere mereretur, saltem | null | f43c0a1c-5395-466e-aa59-98ef52e435d7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
urceus ille sibi redderetur. Tunc rex legato praecepit,
dicens: « Sequere inquit, me usque Suessionis,
ibi quae capta sunt sorte missa dividentur. Et si
mihi sors justa vas, pro quo oras, dederit, in recipiendo
eo nulla tibi generabitur mora. » Parens ille
praecepto iter regis usque ad destinatum prosecutus
est locum. Quo cum pervenissent, ex regis edicto
supellex cuncta in medium defertur sorte dividenda.
Porro rex veritus ne forte, sorte missa, urceus ad
alterius deveniret dominium, convocatis principibus
hac eos alloquitur oratione: « Cum rationis ordo
exposcat principem imperare potius subditis quid
velit quam prece deposcere, ego tamen, fortissimi
commilitones, malo cum gratia quam cum austeritate
quidquam a vobis exigere. Tyrannorum quippe
est levia quaeque cum vi et feritate subjectis praecipere,
bonorum vero principum ad gravia etiam ac
difficilia toleranda sola lenitate invitare verborum.
Regii itaque dignitas nominis pii patris debet exempla
sectari, ut plus reverentiae sibi ex benignitate
quam timoris exigat ex crudelitate. Rectius igitur
duxi mansueti animi benevolentia id vos rogare
quod possem regia usus auctoritate inconsultis vobis
praeripere. Unde oratos vos omnes esse volo ut
vas istud (urceum demonstrans) vestra mihi munificentia
extra sortis meae portionem tribuat, deque
remunerationis praemio nullus vestrum ambigat cum
me retributorem profitear, si hoc cum bona quivero
impetrare gratia. »
Ad haec Franci respondentes regi dixerunt: « Nos,
o inclyte rex, sacramento olim tibi fidem promisisse
recolimus, utque mortem pro corporis tui salute subire
parati essemus profiteri non erubuimus. Si ergo
vitam ipsam, quae cunctis charior est opibus, tibi
vovimus, quid majus erit quod juste negemus? Sane
ex his spoliis non partem, sed totum tuae potestati
cedimus; ut volueris fac. Aut mergi fluminibus aut
flammis jubeas tradi voracibus, nil ad nos attinet;
tantum ut tuo satisfiat desiderio. » Tam devotam
totius erga se exercitus voluntatem rege admirante
atque laudante, unus ex Francis, levitate animi
commotus, gladio urceum percutiens, ad regem
dixit: « Tu, inquiens, rex, hinc nihil accipies nisi
quod tibi vera sors auferre permiserit. » Mirantibus
caeteris, simulque audaciam viri incusantibus, rex
moleste id se ferre dissimulans, vas supra memoratum
legato pontificis reddidit. Emenso labentis anni
circulo, idem princeps exercitum adunari praecepit
in campo qui Martius dicebatur, generale proponens
edictum ut sic adessent armati ac si contra hostes
pugnaturi. Procedit eo loco quo jussum fuerat
exercitus, gestis militiae clarus ac armorum nitore
conspicuus. Progreditur et rex Clodoveus ordinatam
suorum aciem inspecturus, circuitoque agmine devenit
ad eum qui urceum suo percusserat mucrone.
Quem intuitus taliter alloquitur: « Universum, inquit,
perlustrans exercitum, te ignaviorem non reperi,
nec inutiliora gerentem arma conspexi. Nam
nec hasta aut clypeus nec galea aut gladius alicujus
sunt utilitatis. » Et extensa manu franciscam ejus
terrae dejecit, quae spatha dicitur. Ad quam recipiendam
cum se ille inclinasset, rex suam vagina exemit
ejusque cervici valido conamine illisit, dicens: « Sic
tu Suessionis in urceo illo mihi fecisti. » Eo itaque
mortuo, rex unumquemque ad propria redire praecepit.
Grandis propter hoc factum Francos terror
invasit, et ne quis ejus voluntati in posterum contrairet
coercuit. Inerat vultui ejus gravitas mista
alacritati, ut et jucunditate aspectus mulceret probos
et severitate terreret improbos.
CAPUT XIII. #De Clodovei regis procatione.@#
Quo ergo ordine ad matris Ecclesiae sinum ac catholicae
pervenerit fidei unitatem paucis edicam.
Duxit uxorem ex genere Burgundionum, Clotildem
nomine, Christianam ab ipsis cunabulis infantiae.
Haec tali quadam ex causa ad notitiam ipsius regis
pervenit. Miserat idem princeps legatos ad Gundebaldum
regem Burgundionum, ferendae pacis gratia.
Qui dum palatio immorantur, Clotildem puellam
contemplati inquirunt quae sit. Dictum eis est neptem
regis esse, ex fratre progenitam. Quae, inquiunt,
parentibus orbata stipe nunc alitur regia. Regressi
itaque legati nuntiant perfecta esse pro quibus
ierant. « Inter caetera dicunt se vidisse puellam
adeo forma venustam ut cuilibet potentissimo regi
nuptui tradi posset. Quam, inquiunt, regia manantem
a stirpe, patre ejus hac vita carente, patruus
ab ineunte nutrit aetate. » Hoc audito, rex Clodoveus
amore capitur puellae, sperans se ex hac occasione
regnum Burgundiae arripere posse. Dirigit
e vestigio quemdam sibi familiarissimum, nomine | null | 065fd0b8-2e5b-4e6b-806a-d1beb554dae6 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Aurelianum, qui munera puellae a se missa perferens
speciem ejus diligentius contemplaretur. Huic imperat
ut puellam adeat, de nuptiis voluntatem regis
ediscat, et quid animi illa super hac re habeat
agnoscat. Ille, praecepto parens, Burgundiae partes
ingreditur. Palatio appropinquans socios silvis se
abdere jussit. Ipse habitu mendici circumamictus
ad aulam properat, et ut futurae sibi dominae colloqui
possit explorat. Tunc forte illa ad ecclesiam
processerat, Domino vota suarum solutura precum.
Erat quippe dies Dominica. Aurelianus, inter caeteros
pauperes prae foribus stans, egressum ejus opperiebatur.
Expletis missarum solemniis, egreditur
puella, egenis (ut ei mos erat) eleemosynam largitura.
Accedit Aurelianus, ut mendicus stipem postulaturus.
Cumque illa aureum ei porrigeret, ipse
apprehensam manum ejus, pallio super brachium
reducto, nudam ori suo osculaturus admovit. Illa,
pudore puellari rubore perfusa, domum repetit. Mittit
continuo puellam, quae inventum ut putabat
mendicum ad se deduceret. Quem coram positum
taliter alloquitur: « Quid tibi, o homo, visum, ut
eleemosynam accepturus manum meam veste denudans
osculareris? » Cui ille, interrogata omittens,
tale dedit responsum: « Dominus meus, rex Francorum,
audita generositatis tuae excellentia, desiderat
te habere conjugem. Ecce annulus ejus, et caetera
ornamenta sponsalia. » Conversus autem, ut
sacculum quem post ostium deposuerat sumeret,
oblaturus ei munera quae detulerat, furtim ablatum
esse persensit. Quaestione habita invenitur sacculus,
recipit eum ut peregrinus, munera puellae offert, de
nuptiis jam securus. Nam illa, ubi de tori copula
audivit, legato in haec verba respondit: « Non est,
inquit, fas Christianae mulieri paganum sortiri maritum.
Sed si hoc cunctorum praeordinavit conditor
Deus, ut ille per me Creatorem agnoscat suum, petita
non abnuo, quinimo omnipotentis fiat Domini
jussio. » Illo dicente regem ejus desiderio per omnia
assensum praebiturum, rogat illa ut secretum
apud se hoc verbum teneat, ne patruus aliquo illud
pacto persentiscat. Qui fidem dans se id nulla proferre
ratione regreditur ad regem, quem prospero
nuntio reddidit alacrem. Puella sane eum, quem
Clodoveus miserat, annulum in thesauris patrui reposuit
custodiendum.
CAPUT XIV. #De Clotildis desponsatione.@#
Iterato Clodoveus eumdem Aurelianum ad regem
dirigit Gundebaldum, ut sponsam requirat suam,
nuptiali foedere sibi copulandam. Qui, regem adiens
Burgundionum, mandata ei depromit regis Francorum.
Ille se nescire fatetur quae ejus sit sponsa, nec
se ulla posse dare responsa. « Sed tibi, inquit, cavendum
ne publica affectus contumelia ex hac pellaris
aula, qui nostra advenisti exploratum regna. » Cui
legatus: « Haec, inquam, mandat dominus tuus, rex
noster Clodoveus: Si vis mihi Clotildem meam
reddere sponsam, locum designa quo eam recepturus
adveniam. » At ipse miratus quod neptem suam
peteret Clodoveus, convocatis regni primoribus,
consilium cum eis habuit quid esset facturus. Qui
Francorum veriti animositatem, ne in Burgundiam
pararent expeditionem, si eorum regi memorata
non traderetur puella, talia suo principi dedere
consilia: « Requirat, inquiunt, dominus noster quid
puellae desideret animus, et utrum eidem regis
Francorum delatus fuerit annulus. Quod si est ut
haec illa velit, et forte jam sponsalia munera suscepit,
reniti non poteris; quin potius legatis eam tradere
maturabis. Burgundiones namque omnes plus
consiliis quam armis suam tutantur rempublicam. »
Inquisita puella fatetur supra memorata se suscepisse
dona, regisque copulam mente velle cupida.
Gundebaldus, licet invitus, Clodovei eam tradidit
legatis, nihil ei de suis tribuens thesauris. Postmodum
tamen, opere et industria Aureliani, pars
maxima ex ipsis cessit dominio Clodovei. Unde cum
Clodoveus regnum suum usque Sequanam, atque
postmodum usque Ligerim fluvios ampliasset, Milidunum
castrum eidem Aureliano, cum totius ducatu
regionis, jure beneficii concessit. Susceptam ergo
saepedictus Aurelianus Clotildem deducere festinabat
ad regem. Quae finibus appropians regni sui patrui,
imperat Francis qui secum erant ut praedam capiant,
incendiaque villarum in regno Burgundiae
faciant. Nec mora: illi haud secus ac jussi fuerant
perficiunt, injectoque circumjacentibus villis
incendio aversaque praeda, Burgundia egrediuntur
Francorum repetentes solum. Hoc illa cernens
dixisse fertur: « Gratias tibi, inquit, summe
Deus, refero, quod initium vindictae paternae necis
conspicio. » Nam Gundebaldus rex patrem ejus | null | fc5a748d-72cc-41da-874f-0c929dfede56 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
infandissima peremerat morte, ut post in sequentibus
demonstrabitur. Porro rex Clodoveus, in Suessionis
civitate nuptias cum magna celebrans gloria,
saepedictam Clotildem duxit uxorem. Haec fidelis infideli
conjuncta viro eum ad fidem perducere conabatur.
At ipse id agere posse negabat, ritumque et
morem Francis assuetum se nolle deserere testabatur.
CAPUT XV. #De Clodovei regis ad Christi fidem conversione.@#
Concipit interea regina puerum natumque perducit
ad baptismum, quem vocavit Ingomirum. Qui
in albis positus spiritum exhalans vitae transmissus
est perpetuae. Pro qua re rex, nimia repletus indignatione,
dixit reginae: « Quia, inquit, puer in
Dei vestri baptizatus est nomine, dii nostri illum
praesenti luce fraudaverunt. » Cui regina: « Gratias
ago, ait, omnipotenti Deo, qui dignatus est ex meo
utero primogenitum in suum suscipere regnum. »
Genuit et alium filium, quem baptizatum vocavit
Clodomirum. Quo aegrotante, rex conjugem coepit
increpare, dicens: « Et hic propter superstitionem
vestram deorum incurret offensam. » Sed, orante
regina, puero salus est restituta. Verum rege in infidelitate
permanente, tandem (ut supra dictum est)
commovetur exercitus, bellumque a Francis et Alamannis
totis regnorum viribus excitur. Tunc rex
Clodoveus, signo suis dato, bellum aggredi imperat.
Sed inter praeliandum suos graviter hostium mucrone
sterni conspiciens in hanc vocem prorupit:
« Christe, inquit, potentissime Deus, quem Clotildis
conjux mea colit pura mente, trophaeum meae tibi
voveo fidei, tribuas si his ex hostibus triumphum
victoriae. » His peroratis, Alamannos invadit timor,
Francos accendit virtutis ardor. Igitur hostes terga
vertentes victoriam Clodoveo relinquunt, ac demum
regem suum gladio caesum conscipicentes jure tributario
Francis se fore servituros libentissime spondent.
CAPUT XVI. #Clodovei conversi ad suos concio, et ejusdem baptizatio.@#
Victor Clodoveus exinde regrediens Tullo civitatem
devenit, repertumque inibi beatum Vedastum, postea
Adartensium [Atrebatensem] episcopum comitem sui
ascivit itineris. Ventum dum esset Remis, cunctos suos
suorumque casus conjugi rex refert. Gratiae Deo in
commune referuntur; rex credulitatem suam profitetur.
Gratulabunda conjux ad sanctum Remigium,
Remensis urbis episcopum, properat, fidem regis
edicit, quid facto opus sit edocet. Hortatur antistitem
ad aulam quantocius regis properet, dumque
animus adhuc dubia pendet sub sorte, viam ei veritatis
qua ad Deum itur pandat; « vereri se, dicit, ne
mens prosperis elata successibus, Largitorem horum
dum ignorat contemnat. Facilius enim pro libitu
nobis attributa nostro temporis interstitio memoriae
eximuntur, quam si qua aliorsum ac volumus evenerint. »
Accelerat pontifex monitis religiosae parere
mulieris, conspectibus sese offert regis jamdudum
praesentiam ejus opperientis. Fides ab antistite profertur,
modus credendi edocetur. Rex quoque, veritate
agnita, uni se Deo famulaturum devotus spondet,
procerum sane regni atque exercitus se tentaturum
sententiam. Ex hac re quae sit fatetur, quo
tanto magis devotius Christo cervices subdant suas
quanto plus blanditiis quam terroribus allici se
conspexerint. Placet conditio, et ex regis edicto fit
publica populi evocatio. Conveniunt regni primates,
nec militatis quoque manus defuit.
Quibus coram positis rex taliter infit: « Franci,
inquit, Trojugenae (meminisse etenim vos nominis
generisque vestri decet), quibus nunc usque servierimus
diis ad memoriam reducere animos vestros
virtutemque deposco. Competens namque ac utilis
visa est ratio ostendendi primum quorum cultu
mancipati sumus, ut, dum inutiles eos fore constiterit,
unius verique agnitio Dei libentius accipiatur.
Quod tunc rectissime fiet, si majorum res gestae
recenseantur. Ac primum urbem illam Trojanae
quondam gloriam gentis intueamur, quam tot (ut
autumabatur) numinum praesidio cinctam imbellis
Graecorum levitas, illis nil opis ferentibus, fraude
magis quam virtute oppressit. Et certe moenium illius
propugnacula deorum esse structa manu audieramus.
Arci quoque simulacrorum effigies ipsis consecratae,
ut inexpugnabilis contra adversantium maneret
incursus, impositae feruntur. Quod vero adjumentum,
non dicam hominibus, verum ipsis maceriarum
praeberent structuris, qui nec imaginibus opitulati
sunt suis? Abjiciamus ergo eos quos inutiles
esse probavimus, cultumque deseramus inanem. Soli
vero Deo Patri, Filioque ejus Jesu Christo, socia
sancti Spiritus virtute, mentes nostras corporaque
subdamus, unum in Trinitate et trinum in Unitate
venerantes. Hujusmodi religionis vel disciplinae patronum
nostrum domnum Remigium nobis auctorem
esse certum habetote. Sed et collateranea mea | null | caf55723-09fb-4ec3-b69b-e1a89ac8c239 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Clotildis
hujus se esse profitetur fidei, meque hujus ab
omnipotentia divinitatis, quod esset infortunium,
auxilium sperare suasit. Hic plane Christus Deus, in
Alamannico quod nuperrime confecimus bello, Alamannorum
protervam stravit contumaciam, vestrorumque
cordium incentivo notae virtutis excitavit audaciam.
Ad rectas ergo spes animos sublevemus,
humiles preces in excelsa porrigamus, eum nobis
protectorem quaeramus qui in se sperantibus omnia
praestat. »
Haec dum rex fide plenus perorasset, plerosque de
populò flexit ut Christo mitia subderent colla. Gaudet
sacerdos regem nondum initiatum jam suae gentis
esse apostolum factum. Exornatur baptisterium;
descendit rex, veluti alter Constantinus, in sanctificatum
fontis alveum. Cui cum sanctus pontifex modum
Dominicae passionis recitasset, rex ait illi:
« Si ego cum Francis meis inibi affuissem, ejus injurias
vindicassem. » Quod vero grata acceptabilisque
Deo praedicti regis fides fuit, ostensum declaravit
miraculum. Nam cum forte qui chrisma gerebat, interclusus
a populo, deesset, ecce subito non alius
sine dubio quam sanctus apparuit Spiritus, in columbae
visibili figuratus specie; qui, rutilanti rostro
sanctum deferens chrisma, inter manus deposuit sacerdotis,
undas fontis sanctificantis. Fit gaudium et
exsultatio, baptizantur multi de populo, Deo laudes,
Deo gratiae acclamantur, et gaudens rex ab ecclesia
ad propria regreditur. Et, ut plenius devotionem suae
propalaret fidei, basilicam Deo ac principi apostolorum
in civitate Parisiaca, in qua ipsius sedes erat,
construi fecit. Permansitque in eo, usque ad terminum
vitae, custodia religionis et justitiae vigor.
CAPUT XVII. #De Clodovei expeditionibus et victoriis reliquis.@#
Contra hunc regem cives Viridunensis urbis rebellaverunt.
Sed dum rex urbem obsidione vallasset
et jam admoti arietes alta murorum pulsarent,
supplicante sancto viro Euspicio, ejusdem tunc urbis
archipresbytero, verbum impunitatis a principe promeruerunt,
et rex civitatem recepit. Postea cum
Aurelianensem urbem Clodoveus rex adire disposuisset,
sanctum Euspicium ac ejus nepotem beatum
advocans Maximinum, jussit ut suum prosequerentur
iter. Quibus et Miciacense contulit praedium; et, ut
ipsi ac posteri eorum illum possiderent locum, per
suum firmavit Pragmaticum.
CAPUT XVIII. #De Sancto Furseo.@#
Cujus diebus sanctus quoque Furseus in Gallias
venit, et, eodem concedente rege, monasterium quod
Latiniacum dicitur aedificavit. Hic autem beatus
Furseus ex Hibernia veniens, prius a rege Saxonum
Sigisberto honorifice susceptus coenobium in eadem
construxerat provincia Saxoniae. De hoc rege, Sigisberto
scilicet, nil aliud in antiquis reperire potuimus
historiis quam quod in Vita sancti Fursei
legitur excepisse hospitio eumdem virum Dei. Verum
in Chronica quae dicitur Gregorii, et putatur
esse Turonensis episcopi, refertur quod quidam rex
Sigisbertus filium suum Clodericum ad Clodoveum
principem direxerit, Francorum auxilium contra
Gothos laturum. Memorat etiam isdem chronicus
eosdem, patrem videlicet cum filio, fraude Francorum
esse interemptos, regnumque eorum ac thesauros
a Francis occupatos. Sed quia codex in quo
haec digesta invenimus, vitio scriptorum erat depravatus,
ad liquidum investigare nequivimus cujus
gentis rex fuerit, vel quae justa necis hujus causa
exstiterit. Tantummodo narrat regnum ejus opesque
a Clodoveo pervasas.
CAPUT XIX. #De bello contra Gundebaldum.@#
Gessit vero bellum Clodoveus contra Gundebaldum
regem Burgundionum, exercitumque ejus ad
internecionem delevit. Causa autem hujus pugnae
fuit quia Gundebaldus fratrem suum Chilpericum,
patrem videlicet Clotildis reginae, gladio interemerat,
uxoremque ejus, matrem supra dictae reginae,
lapide ad collum ligato fluvio immergi fecerat. Ob
id rogatus a conjuge rex Clodoveus Burgundiam
cum exercitu Francorum ingressus devastavit, regemque
ipsum Gundebaldum, longa obsidione fatigatum,
tributa dare coegit. Godegisilus autem frater
Gundebaldi ad Francos defecerat, et cunjunctis cum
Clodoveo viribus fratrem expugnabat. Sed opere et
industria Aredii viri sapientis, qui ab Arelatensi
urbe auxilium Gundebaldo laturus advenerat, idem
rex auro hostem repulit, quem ferro nequiverat
Nam Clodoveus acceptis muneribus repedavit ad
propria, relinquens, Godegisilo in auxilium quinque
millia Francorum. Porro Gundebaldus, sui jam securus,
fratrem Viennae obsidione circumdat, atque
per aquaeductum urbem ingressus multorum caede
patrata fratrem una interemit. Francos quoque in
quadam turri congregatos ferro trucidavit.
CAPUT XX. #De bello contra Alaricum Gothorum regem.@#
Contra Alaricum etiam regem Gothorum pugnans
Clodoveus victor exstitit. Quam pugnam ideo quam
maxime noscitur inchoasse quia Gothi Arianae
haereseos, sicuti Burgundiones, erant, optimamque
Galliarum partem a fluvio scilicet Ligeris usque | null | 84d40e94-07f2-4644-9687-101ba5ac03df | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad
Pyrenaeorum juga montium obtinebant. Exstitit et
alia justa hujus pugnae occasio. Miserat idem Clodoveus
legatum suum, nomine Paternum, ad Alaricum
regem Gothorum, ut quae pacis essent cum
eo tractaret, simul etiam ut voluntatem ejus agnosceret,
quo in loco ambos reges sibi pro utriusque
regni utilitatibus collocuturos oporteret occurrere,
et Alaricus, juxta morem antiquorum, barbam
Clodovei tangens, adoptivus ei fieret pater. Legato
advenienti et propter quae venerat intimanti Alaricus
designat locum, dicitque se colloquio non defuturum.
Inquirit demum legatus utrum cum paucis
an cum multitudine adveniret exercitus. Ille se fatetur,
paucis assumptis, eorum expetiturum colloquium.
Rursus interrogat Paternus utrum armati
essent an inermes. Dicit ille: Suos omnes inermes
venturos, et ut itidem Franci faciant postulaturos.
His omnibus consentiens Paternus, ad dominum
suum regressus, nuntiat ei quae cognoverat
complacuisse Gothis. Progressus itaque Clodoveus
e Francia venit in Aquitaniam, et antequam perveniret
ad locum placito destinatum, supra memoratum
dirigit legatum, quo habitu Gothi uterentur
exploraturum.
Qui, dum Alarico regi colloqueretur, ferreum
ostii obicem eum pro baculo manu gerere persensit,
et quod reliqui idem facerent agnovit. Apprehensaque
regis dextra, dixit ei: « Quid, inquit, o rex, te
laesit dominus meus Clodoveus et Franci, ut nos
fraude machinareris decipere? » Quo negante, et
causa ad jurgium usque procedente, definitum est
ut judicio Theodorici, Gothorum regis, cujus supra
meminimus, haec res terminaretur. Unde ambo reges
legatos ad eum in Italiam, ubi et regnabat, dirigunt.
Qui, utriusque partis agnita causa, statuit ut
legatus Francorum, ascenso equo ante fores palatii
regis Alarici stans, elevatam teneret hastam manu,
super quam Alaricus et Gothi eo usque copiam jacerent
nummorum argenti quousque summitas operiretur
conti; quorum summa solidorum ad dominium
deveniret regis Francorum. Reversi qui
fuerant missi judicium referunt regis Theodorici,
quod cuncti laudaverunt Franci. Sed Gothi id se
non posse implere dixerunt; insuper et legatum
Clodovei contumeliis affecerunt. Nam quadam nocte,
dum ille in solario cujusdam domus dormitum isset,
Gothi tabulatum quod ante lectum ejus erat destruxerunt,
qui, ad requisita dum surgeret naturae,
pede lapso corruit, brachioque contrito vix vivus
evasit. Festinus itaque natale solum repetit, rei
gestae ordinem ei a quo missus fuerat pandit, flebilemque
suae querelam aerumnae miserabiliter depromit.
Rex ergo Clodoveus, in talibus non esse
procrastinandum ratus, simul pro injuria legati irae
impatiens, congregat exercitum, quem tali hortatur
oratione ad pugnam: « Virtutis, inquit, vestrae, o
fortissimi commilitones, securus, animositatem vestram
nullius exhortationis indigam judico. Quam
adeo hostes extimuerunt ut legatum nostrum infanda
caede perimere vellent. Ostendunt profecto se
totius iram gentis non posse perpeti, qui unius expaverunt
constantiam legati. Hoc solum vos nosse
cupio, vobis adversum immanissimos hostes, non
pro conjugibus aut liberis, non etiam pro acquirendis
certamen esse divitiis, sed potius pro inseparabili
sanctae Trinitatis unitate, quam illi nefandissimo
dividunt errore; ad extremum pro divinis simul
humanisque legibus, quae injuriarum immunes
sanciunt debere esse eos qui mediatores hostilium
efficiuntur armorum. Inter arma namque hostilia,
sola legatio pacis sequestra est. Exuit hostem qui
legatione fungitur. Festinemus igitur ad praelium, et
de divina protectione confisi hostiles phalanges aggrediamur
intrepidi. » Hac allocutione ducis animati
viri virtutis contra hostes proficiscuntur corde
constanti, aut vincere aut mori parati.
CAPUT XXI. #De omine victoriae et cervae apparitione.@#
In hoc bello divinum illi adfuisse auxilium signa a
Deo ostensa docuerunt. Nam, dum legatos munera
ferentes ad sepulcrum sancti mitteret Martini,
dixit eis: « Ite et a basilica sancti Martini mihi
signum victoriae referte. » Abeuntes illi dum ecclesiam
oraturi intrant, vox cantoris eorum insonuit
auribus, dicens: #Praecinxisti me, Domine, virtute ad
bellum, et inimicorum meorum dedisti mihi dorsa@#
(Psal. XVII, 40, 41).
Laetantes illi, oratione completa
muneribusque oblatis, regi signum victoriae a
Deo sibi concessum depromunt, et alacrem efficiunt.
Cum autem flumen, cui Vigenna nomen est, transire
deliberaret, dum vadum non inveniret, eo quod fluvius
pluviis auctus exundavisset, his Dominum verbis
exorare coepit: « Trinitas, inquit, in personis
Deus, et in majestate unus, mihi | null | 941b9ea9-75ff-4cae-827d-dc0a18fe4d2a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
contra adversarios
fidei catholicae victoriam tribuens, facilem hujus
alvei concede transitum. » Annuit his precibus clemens
auris Omnipotentis. Cumque illucescente die
castra movissent, ecce cerva quaedam se subito
conspectibus eorum ingessit. Illi (ut moris est Francorum,
venatui scilicet insistere) praedam putantes,
eam avide insequuntur. At ipsa transito flumine vadum
ostendit, ac deinceps nulli comparuit. Ita rex
cum omni exercitu transmeans Pictavis pervenit,
et haud procul a Basilica sancti Hilarii tentoria
fixit, edictoque compescuit populum qui secum aderat,
ne quid in ea provincia raperent, nec cibi
quidem necessaria; cum ecce medio noctis silentio
pharus ignea visa est egredi ab Ecclesia sancti Hilarii,
ac super tabernaculum in quo rex quiescebat,
protendit. Conserto ergo praelio victi Gothi terga
verterunt. Inter ipsas vero confertissimas acies Clodoveus
cum Alarico certamen iniit. Cumque eum
terrae prostravisset, et qua lethale vulnus infligeret
rimaretur, duo Gothi eum a latere contis feriunt;
sed propter loricam eum vulnerare nequiverunt.
CAPUT XXII. #De Theodorici expeditionibus.@#
Rege itaque Alarico, qui Gothos per 12 annos
rexerat, hoc modo interfecto, Clodoveus filium suum
Theodoricum cum valido exercitus supplemento ad
superiores ejus dirigit regni partes. Qui, pervagata
omni provincia, Ruthenos, Cadurcosque atque Arvenos
subegit, et ad patrem victor rediit, qui tunc
in Burdegalensi urbe hiemabat. Brumali autem recedente
rigore vernalique succedente temperie, Clodoveus
Tolosam petit. Inde thesauros Alarici auferens
ad Engolismam properat. In cujus adventu
murus urbis, divino nutu sponte ruens, advenienti
regi apertum praebuit iter. Qui universos Gothos
quos ibi reperit gladio interemit. Pari etiam modo
per vicinas urbes adversarios interficiens suosque
constituens, eas sibi parere compulit. Rebus ergo
cunctis ex sententia compositis, Turonis iter dirigit.
Ubi dum stativarum gratia aliquantisper moratur,
legationem suscepit Anastasii Constantinopolitani
principis munera epistolasque ei mittentis. In
quibus videlicet litteris hoc continebatur « quod
complacuerit sibi et senatoribus eum esse amicum
imperatorum patriciumque Romanorum. » His ille
perlectis, consulari trabea insignitus, ascenso equo
in atrio quod inter basilicam sancti Martini et civitatem
situm erat, largissima populo contulit munera.
Ab illa die Consul simul et Augustus meruit
nuncupari. Cum autem equum, quem inter caetera
donaria sancto miserat Martino, redimere centum
datis solidis decrevisset, nec ille ullo modo eum de
loco movere posset; alios centum dari praecipiens
taliter infit: « Sanctus Martinus bonus in auxilio,
sed carus noscitur fore in pretio. » Rex itaque
recepto equo paceque per circuitum facta Parisius
regreditur.
CAPUT XXIII. #De Chararici regis morte et pugna Clodovei contra Ragnecharium.@#
Chararicum vero regem, qui ei quondam contra
Siagrium pugnaturo auxilio esse debuerat, et, fide
fracta se subtrahens, spectator certaminis magis esse
voluerat quam pugnator, ut scilicet postmodum
victoris sequeretur partes, Clodoveus cum filio dolo
cepit, et, tonderi eos faciens, patrem quidem presbyterum,
filium autem diaconum ordinari jussit. Cumque
Chararicus causaretur pro sui humiliatione, filius
ad eum: « Hae, inquit, frondes (barbam demonstrans)
a summo vertice in viridi ligno decisae
cito succrescent. Utinam et auctor hujus facti tam
velociter pereat! » Quod verbum ubi nuntiatum est
Clodoveo, statim eos gladio puniri praecepit, regnumque
eorum cum thesauris pervasit. Post haec paravit
expeditionem contra quemdam ducem, nomine Ragnecharium,
apud Camaracum urbem commorantem.
Quem quidem ei sanguinis affinitas conjunxerat,
sed morum improbitas infestum reddebat. Nam
obscenitati et luxuriae deditus, suis etiam omnibus
erat odiosus. Adsciverat quoque sibi quemdam
spectatae (ut putabat) prudentiae familiarem, vocabulo
Faronem. Qui, fallendi artifex, ita eum mente
abalienaverat, ut, si quid muneris quilibet ei offerret,
in sumendo eo ipsum participem ascisceret,
« sint, dicens, ista mihi et consiliaro meo Faroni. »
Hac ducis ignavia permoti qui in ejus militabant
aula, conferre secum coeperunt qua ratione hanc a
se removerent injuriam. Desidia enim imperantis
opprobrio est subditis. Quapropter Clodoveum per
internuntios sollicitant ut gerendi adversus eum
causam belli exquirat, mandant se, priusquam ad
manus veniatur, praelio cessuros; vinctumque dominum,
si eis praemia conferantur, tradituros. Qui nil
moratus cum valida suorum manu contra eum proficiscitur,
mittens prius proditoribus armillas aereas
deauratas cum gladiis simili modo deauratis loco
muneris. Ventum itaque est ad locum certaminis, | null | 9808e08a-2f12-42e3-9133-ab5b18d18539 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et conscii proditionis fuga se fingunt quaerere subsidium
salutis. Ragnecharius vero, dum fugere nititur,
a suis captus Clodoveo praesentatur vinctus.
Quem ille, ut degeneris animi virum, gladio puniri
jussit. Fratrem quoque ejus similiter praecepit occidi,
improperans ei quod non ferendo auxilium
fratri permisisset se et illum turpiter teneri. Pari
etiam modo multos parentum suorum neci tradidit,
thesaurosque eorum abstulit, ne quis remaneret qui
insidiari regno ejus vel vitae posset. Nam fratrem
Ragnecharii, Rignemirum [ #al.,@# Ricimirum] nomine,
quem adverterat regni cupidiorem, missis satellitibus
apud Cenomanorum urbem vita privari fecit.
Unde una dierum astantibus regni primoribus
dixisse fertur: « Parentibus, inquit, orbatus cunctis,
periculum mei pertimesco capitis, dum neminem
habeam propinquum meae custodem salutis. » Quod
quidam calumniae causa dictum aestimaverunt, si
forte quisquam prodiret qui se regi sanguine proximum
assereret. Proditores vero Ragnecharii, cognito
depravata fuisse dona quae acceperant proditionis
gratia, Clodoveo querelam detulerunt. Quibus inquit
Clodoveus: « Ingrati estis beneficiis vobis collatis.
Nam quantis putatis debere interire suppliciis qui
domino suo auctores sunt mortis? Abite potius ad
propria, sufficiatque vobis ipsa indigna qua fruimini
vita. » Illi indignationem principis veriti ad sua sunt
habitacula reversi.
CAPUT XXIV. #De sancto Severino et aliis.@#
Hunc regem fere per annum continuum febre laborantem
vir Domini Severinus (qui in coenobio
Agaunensium martyrum tunc erat abbas egregius)
ab eo accersitus saluti restituit, ac postmodum in
luco, qui Castrum Lantonis dicitur, laudabilem vitae
cursum complens migravit ad Dominum.
Agebat eo in tempore curam imperialis majestatis,
Anastasio defuncto, Justinus Senior. In cujus imperii
partibus, in Nursia scilicet provincia, exortus
toto orbe venerandus vita et nomine Benedictus
jam tunc pueriles attingens annos, a parentibus
scholis liberalium deputatur artium. Romanam quoque
Ecclesiam post Symmachum Hormisda suscepit
regendam. Cujus temporibus saepe dictus rex, gloriosus
Clodoveus, direxit ad beati Petri limina, hortatu
summi praesulis Remigii, regiae dignitatis auream
coronam gemmis pretiosissimis insignitam. Quo
facto patenter ostendit se Deo non fore ingratum,
dum ad ipsius apostoli sepulcrum insigne mitteret
regium, sciens se a Christo solio regni esse donatum.
Nam et Sosius consul Romanus, capta Hierosolymorum
urbe, in Domini templo coronam obtulit.
Sed hic munere gratior, quia fide potior. Ille etenim
idolorum cultor, ast iste Catholicae Ecclesiae pro posse
sedulus venerator. Ille quod esset praesens, quamvis
ipsi urbi temploque infestus; verum hic absens Romuleaeque
amator domus, nec minus basilicae apostoli
Petri devotus.
CAPUT XXV. #De terraemotu et Clodovei transitu.@#
His etiam diebus apud Viennam Galliae urbem
multorum domus simul et ecclesiae terraemotu concussae
ceciderunt. In paschali vero festivitate, beatissimo
Mamerto ejusdem urbis episcopo missarum solemnia
celebrante, palatium regale, quod in eadem
erat civitate, coelesti concrematum est igne. Lupi
quoque vel ursi, silvis profugi, eidem civitati innumeri
coeperunt esse infesti, adeo ut, multorum lacerantes
corpora, propria eos cogerent deserere habitacula.
Unde memoratus sacerdos, adveniente Dominicae
Ascensionis die festo, convocato populo praemonuit
agere triduanum jejunium, ac omnipotentis Dei exposcere
suffragium. Appropinquante autem die statuto,
convenit omnis populus ad ecclesiam cum gaudio
litanias peragens, cum triduano jejunio. Exinde
pulcherrimus in sancta universali Ecclesia mos
inolevit, ut, quoquo terrarum Christi fides diffunditur,
a cunctis fidelibus hae litaniae cum exsultatione
peragantur.
Porro inclytus Clodoveus, rex Francorum, metas
sibi attributi attingens aevi, defunctus est, anno quinto
postquam Alaricum regem Gothorum interfecerat,
et in basilica sancti Petri, quam ipse rogatu suae
conjugis fabricaverat, sepultus est. Regnavit autem
annis XXX, relinquens quatuor filios regni haeredes.
A transitu vero sancti Martini usque ad transitum
ipsius Clodovei regis computantur anni CXII.
#Explicit liber primus.@#
CAPUT PRIMUM. #De gestis Francorum, et primo, de Trojanorum dispersione.@#
Post triumphum victoriae quam Graeci de excidio
egerunt Trojae, multi civium eversae urbis, qui effugere
cladem potuere necis, quaquaversum poterant
sedes sibi quaerere procurabant. Eorum quidam,
Antenor nomine, non infimus genere, adjuncta sibi
sociorum numerosa multitudine, navibus altum petiit
mare. Tandem post magnos pelagi variosque
labores, Tanais ingressi ostia fluminis, Meotides
transmeantes paludes, in finibus Pannoniorum castrametati
sunt. Arridente autem eis locorum amoenitate,
stationem inibi constituerunt | null | fb0d098e-36be-4a54-9759-8b8113d5019a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suam, aedificata
civitate, quam Sicambriam vocaverunt. Post multorum
vero curricula temporum, contra Valentinianum,
qui Romani tenebat imperii principatum,
Alanorum gens contumax rebellavit audacia perfidorum.
Quos ille praelio superatos, Meotidis coegit
expetere latibula paludis. Illuc quoque eos cum exercitus
multitudine insecutus, dum situ et difficultate
locorum, quominus eis nocere posset, impediretur,
Trojanos Sicambriam habitantes in auxilium evocat.
Hos hortatur monetque ut suis tantummodo
viam pandant, per quam securos hostes et nil tale
verentes invadendo opprimant. Illi non id solum se
facturos, verum se Alanos hinc expulsuros spondent.
Imperator decennio eis tributa, si id efficiant,
indulget. Trojani fiducia animati quod forent gnari
locorum, simul et munerum promissione allecti, Alanis
locorum firmitate fidentibus ex improviso superveniunt,
caedunt prosternuntque multos mortales,
caeterosque in fugam actos a palude perturbant. Imperator
virtutem gentis audaciamque miratus, quod
loca, quae totius orbis victores Romani expavissent,
non solum intrare, verum et immanissimos hostes
expellere non dubitassent, Attica lingua Francos,
id est feroces, nuncupavit.
CAPUT II. #De Francorum appellatione altera opinio.@#
Quidam vero auctores referunt quod a Francione
rege vocati sunt Franci, dicentes quod digressi a
Troja regem sibi, Frigam nomine, constituerint.
Sub quo, inquiunt, eis Asiam pervagantibus, quaedam
ex ipsis pars inter Macedones sortem habitationis
accepit. Quorum viribus aucti Macedones,
quanta sub Philippo et Alexandro regibus bella gesserunt
prospera perspicuum habetur. Porro reliqua
portio cum praefato principe Europae partes adiit, et
inter Oceanum et Thraciam super littora Danubii
consedit. Quae duobus a se electis regibus, in duarum
se divisit nomina gentium. Et una quidem natio
Torchorum, a Torchoto rege; alia vero a Francione,
Francorum adepta nomen est, quae Alanos, ut
diximus, a Meotidis expulit paludibus.
CAPUT III. #De Francorum, antequam in Galliam venerint, gestis.@#
Decennio sane exacto, misit imperator qui consueta
de gente Francorum exigerent tributa. Illi
pretio sui sanguinis se eo levatos fatentur, seque
vectigal non soluturos, pro quo remittendo mortis
discrimen perpessi forent. His indignatus Caesar suorum
instruit aciem, quae et viribus foret exercita,
et tantae genti obviam ire parata. Nec morati, obviam
eunt Franci Romanis. Pugna in manibus, nec
comperendinata, quamvis uni genti adversus plures
gentes praelio decertandum foret. Franci sane robur
aliarum nationum Romanis subsidio venisse conspicati,
cedendum sibi loco utilius aestimantes, Sicambriam
egressi ripas Rheni fluminis occupaverunt;
duces autem sibi Marchomirum, Sunnonem
et Genebaudum, post funus memorati regis Francionis
eligentes, plurima Germanorum oppida pervasere.
Quorum quidem numerus, cum primo digressionis
suae ab Asia tempore vix ad duodecim
millia armatorum aestimaretur, in tantam coaluit
numerositatem, ut ipsis etiam Germanis, proceritate
et virtute corporum praeeminentibus, formidini
esset. Quos tempore Theodosii Nannius et Quintinus,
magistri militum, collecto exercitu Germania
pellere moliti sunt. Quos prima quidem acie superasse
sibi visi sunt. Postmodum tamen, cum majores
copiae, junctis sibi Heraclio ac Joviniano, Romanae
militiae principibus, ad se ivissent; commissa pugna,
tantam ex Romanis Franci stragem, fugatis Heraclio
ac Joviniano, ediderunt, ut cunctis circuitu
nationibus haec audientibus terrorem suae virtutis
incuterent. Nec fuit in reliquum gens quae Francos
jure belli sub jugo redigeret tributi.
Sane Arbogastes ejusdem gentis comes ad Romanos
se contulit, et victus bello a Francis primo
congressu aufugit. Postmodum tamen inita denuo
pugna non parvam multitudinem manu fudit, cum
residuis vero pacem firmavit: uti in vita beati Ambrosii
plenius inveniri valet.
Trevirorum urbem Franci, factione Lucii consularis,
eodem tempore pervaserunt. Qui videlice
Lucius indignatione commotus, eo quod cognovisset
ab Avito, Galliarum Augusto, uxorem suam stupro
maculatam, atque cavillando sibi audisset eum dicentem
quod calidas quidem haberet thermas, sed
ipse frigido lavaretur, ista perpetravit.
CAPUT IV. #De Pharamundo, primo Francorum rege.@#
Regem vero, caeterarum more nationum, Franci
sibi eligentes Pharamundum, Marchomiri filium,
solio sublimant regio. Cui filius successit Clodio
Crinitus. Illo in tempore, Francorum reges criniti
habebantur. Finitimos itaque bello lacessendo, Thoringorum,
qui Germaniam incolunt, fines depopulantes,
castellum quoddam Disbargum nomine occupant,
in quo rex Clodio sedem sui constituit regni
CAPUT V. #De Romani imperii excidio, et | null | 403f537e-55c4-42db-a976-f2900f00ad6d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Francorum incremento sub Clodione rege.@#
Eo in tempore, Romano imperio a ferrea firmitate
in testaceam decidente fragilitatem, Burgundiones
Lugdunensem, Gothi Aquitanicam pervaserant
provinciam, eaque tantum pars Galliarum Romanae
suberat ditioni, quam Rheni fluenta ac amnis
Ligeris determinant. Rex autem Clodio angustos
regni fines dilatare cupiens, exploratores a Disbargo
trans Rhenum dirigit, et ipse cum exercitu subsecutus
Cameracum urbem obtinuit; quoscunque Romanorum
obvios habuit, neci tradidit.
CAPUT VI. #De Meroveo rege.@#
Post haec, Clodione rege vita decedente, Meroveus
ejus affinis regni Francorum gubernacula suscepit.
Regnavit autem Clodio per 20 annorum curricula.
Qua tempestate etiam Hunni Rhenum transeuntes
Metis civitatem concremant, Treviris diripiunt,
Tungrense devastant territorium. Ita per totam Galliam
saeva bellorum exardescebant incendia. Ubique
luctus, ubique dolor, et plurima mortis imago. Aurelianensem
quoque adeuntes urbem obsidione
claudunt, et ne quis tute egrediatur, portis custodia
vallatis, studioso conamine provident. Erat tunc
temporis ejusdem civitatis praesul, virtute admirabilis,
Anianus. Cujus meritis et orationibus immanissimas
Hunnorum phalanges omnipotentia Christi
ita protrivit, ut quibus profugi habitent in terris
hucusque sit incognitum.
CAPUT VII. #De Childerico rege.@#
Meroveo autem rege Francorum hac luce casso,
Childericus filius ejus solio sublimatur regio. Hujus
regni primordia quibusque bonis detestanda fuere.
Hic namque contra Francos primum nequiter agens,
cum filias nobilium incesto contaminare non desisteret,
regno ejicitur. Qui expulsus, regem Thoringorum,
Bissinum nomine, expetiit, tutam sibi apud
eum latebram fore autumans. Nec spe sua frustratus
est. Nam, cuncto exsilii sui tempore, cum rege conversatus
honorificoque apud eum loco habitus est.
Erat ei quidam e Francorum proceribus familiaritatis
vinculo colligatus, nomine Winomadus. Cujus
ille omnia agebat consilio, dum adhuc regni potiretur
sceptro. Hunc ergo evocans, animositatem
Francorum sese regno pellere minitantium edicit;
quid facto opus sit consulit. Ille irae eorum cedendum
suadet, ne, si permanendum putaret, augeret
potius odium quam diminueret, humani dicens esse
morem ingenii praesentiae alicujus invidere, absentiae
compati. Se interim, dum ille quoquo locorum immoratur,
animos gentis pertentaturum pollicetur persuasurumque
ut cum eo in gratiam redeant. Dividensque
aureum, sibi medium retinet, mediumque
illi confert dicens: « Suscipe mediam hujus aurei
partem, et si quidem Francos tibi conciliare potuero,
hoc tibi erit signum, dum hanc tibi misero
partem, et convenire sibi utrasque contigerit, animadvertas
oportebit eodem modo convenientia populi
studia tibi congruere. Reditum ergo ad patriam
accelerabis tuam, ut regnum, quo nunc privaris,
recipias. » Post haec verba Childericus Thoringam,
ut praelibatum est, petiit. Franci vero immemores injuriarum
quas Romanis intulerant, Egidium patricium,
qui a Romanis tuendae Galliae curam susceperat,
regem sibi statuunt. Caeca mens hominum
eum sibi putare consulere, cui ipse mala non desinit
irrogare! Nam quo pacto is bene illis consultum
vellet, cujus agros igne, populum gladio, urbes vastatione
protriverunt? Winomadus sane versuta callens
astutia, et ad quae animum intenderat efficere
satis promptus, in brevi amicitiae Egidii inhaesit. Cui
ille, familiarissimum sibi aestimans amicorum, se
suaque omnia credebat consilia. Winomadus itaque,
praesentiscens Francorum ei suspectam fore
potentiam, cumulare et ipse verbis, quibus poterat,
invidiae simultates non cessabat. Suadet ergo tributi
onere eos opprimi oportere. Sed perpendens
hac eos injuria non flecti quin, ut ceperant odio
Childericum, honore Egidium dignum acclamarent,
Egidio sic locutus est:
« Ita, inquit, Francorum frangere quibis contumaciam,
si aliquos potentium gladio peremeris. »
Egidius id illi committit negotii. Winomadus opportunam
nactus occasionem, quos infestiores fuisse
Chiderico cognoverat, criminibus insimulatos, Egidio
mittit puniendos. Ille, ut reos imperialis majestatis,
gladio puniri jussit. Hac regis immanitate permoti
Franci, Winomadum ab hoc consilio immunem
aestimantes, querelam ei suam depromunt. Ille mirari
se dicit variam eorum mutabilitatem men ium,
ut de ejus nunc crudelitate querantur, quem tanto
ante praeconio dignum judicavissent. Simulque hac
eos oratione convenit. « Quae, inquit, dementia vestris
vesanis insedit animis, ut, expulso cive, dominatui
vos superbi subderetis advenae? Sed dicturi
estis infrenatam ejus luxuriam vobis pudori fuisse.
Ut quid ergo de hujus feritate causamini, quem illi
praeferendum aestimavistis? Sprevistis regem vestra
de gente | null | dab12940-bf8f-4f6d-9040-6105dc60474c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
creatum, qui benignus natura, benignior
etiam abolita potuit esse lascivia, et elegistis tyrannum,
ob hoc vel maxime pertimescendum, quod genus
externa habeat natione deductum. Animalia
sane, ratione carentia, sui potius quam externi dominium
expetunt generis. Solis ciconiis alieni duces
placent sanguinis, quae, ventri deditae, aliarum se
tuentur periculo avium. Verum si consiliis decrevistis
parere meis, redeundum in gratiam censeo, et
placandum principis animum expulsione offensum.
Durum certe judico unius non posse perpeti luxuriam,
et tantorum perferre nobilium perditionem civium. »
His illi animati verbis, simul et atrocitate facti permoti
quo primores regni pessundari videbant, Winomado
dixerunt: « Poenitet nos injuriarum proprio
regi illatarum, quem sicubi gentium inveniri
posse sciremus, supplices legatos mitteremus exoratum
ut suum rediret ad regnum. » Ille convenientia
regi Francorum persentiscens studia, fidelem
per puerum dimidium ei dirigit aureum, cujus partem
mediam abeunti dederat in signum. Legatoque
haec illi dicere jussit: « Revertere jam nunc, ut desideratus
dominus, ac ut felix utere regno tuo. » Qua
legatione Childericus accepta ovans patriam repetit,
et e medio itineris mittit qui Winomado adventum
nuntiet suum, et edicat ut sibi fetinato occurrat.
Quod ille junctis sibi Francorum proceribus maturato
implevit: et apud castrum, cui nomen Barrum
est, ei occurrit. Praeceperat porro praefatus dux Barrensibus
ut cum summo honore regem advenientem
exciperent. Cujus ipsi praecepto parentes, honorificentissime
eum obviam progressi susceperunt. Quod
rex pro omine accepit, gratanterque eorum obsequio
usus, tributum, quod regni ejus dependebant partibus,
liberalitate indulsit regia. Junctis itaque cum
Winomado viribus, Childericus inde progressus,
Egidium acie superatum regno decedere compulit.
Qui expulsus Suessionem civitatem petiit, reliquoque
quoad vixit tempore inibi deguit. Eo autem
praesenti lumine casso, Siagrius filius ejus eamdem
urbem haereditario jure possedit.
Childericus vero, cum et manu promptus et
consiliis esset providus, cum Adovagrio, Saxonum
rege, Aurelianis pugnans victor exstitit. Quem fuga
lapsum Andegavos usque persequens, cum eum non
reperisset, ipsam urbem oppugnans cepit. Paulum
Romanarum comitem partium interemit. Sicque
regni terminos Aurelianensem ac demum Andegavensem
usque civitatem dilatare haud segniter procuravit.
CAPUT VIII. #De Basinae, Thoringorum regis uxoris, ad Childericum transitu.@#
Basina autem Bissini, Thoringorum regis, uxor,
cognoscens Childericum paternum recepisse regnum,
ad eum, priori abjecto viro, ire contendit. Dicebatur
autem idem princeps consuetudinem stupri cum ea
habuisse, dum apud praefatum exsularet regem. Childericus
ergo, dum ab ea quaereret qua de causa ad
se venire tantopere curasset, hoc ab ea responsum
accepit: « Tua, inquit, virtute et modestia cognita,
expetere te decrevi. Nam si ultimi in finibus orbis
te utiliorem invenire me sperarem, nulla itineris
molestia impedirer quin eum properanter adirem. »
Cumque ab ea rex haec accepisset responsa, immemor
amicitiae et beneficiorum ab ejus viro sibi collatorum,
ipso superstite, utpote paganus, eam sibi
in matrimonium adscivit. Dum autem secreta jugalis
tori supervenissent silentia, mulier virum admonet
a mutua eum debere vacare conjunctione, hortaturque
ut ante fores palatii exeat, et quae viderit
sibi renuntiet. Ille, monita mulieris haud aspernanda
arbitratus, dicto paret. Et, ecce prae foribus aulae
regiae videt magnarum formas bestiarum veluti deambulantium,
pardorum scilicet, unicornium, atque
leonum. Perterritus itaque ad conjugem properat,
rem ordine refert. Illa confidere eum imperat, et ut
secundo ac tertio id faciat edicit. Revertenti itaque
regi apparent iterum ursorum luporumque circumcursantium
imagines. Tertio quoque egressus, aspicit
canum figuras minorumque animalium se invicem
lacerantium. Stupens igitur, visionis ignarus,
stratum repetit, causam prudenti feminae pandit, et
quid ista portendant sollicitus explorator exquirit.
Namque non se ab ea frustra ad haec intuenda missum
certo sciebat. Illa caste se agere virum ea nocte
praemonet, cuncta se, ventura luce, declaraturam
pollicens. Dum ergo aurea polum facies rutilique
jubar solis diem decorarent, surgit mulier, maritique
animum dubia visione suspensum hac reddidit
oratione lenitum: « Has, inquit, mi vir, corde pelle
curas, et quae dicam intenta percipe mente. Etenim
non tantum praesentium acta rerum quantum futurorum
est ostensum praesagium. Nec te formas animalium,
uti ante pedes vidisti positas, dignum est
perpendere, sed potius | null | aa43a6ed-c8b2-40aa-872b-ae262edff2d0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in his posterorum mores et
actus nostrorum oportet prospicias. Nostro namque
qui primus surget a semine filiique censebitur nomine,
insignis erit potentiae, quem leonis vel unicornis
conspexisti in speciem. In figura sane lupi ac
ursi signantur ipsius posteri, virtute praevalidi, rapinaeque
avidi. At canis, libidinis impatiens, nulliusque
virtutis, humana sine ope esse non praevalens,
eorum praesagit ignaviam qui ultimis in saeculis hujus
regni potientur sceptris. Porro minorum turba
animalium semet invicem lacerantium, populus est
sine timore principum, qui, dum regni primoribus
mutuo sese odio impugnantibus obsequitur attentius,
variis sese implicat causarum tumultibus, dumque
proceres alterutris sese moliuntur privare honoribus,
illis ignobile vulgus favendo patet sine numero caedibus.
Haec mihi, domine rex, tuae visionis est expositio
manifesta, et futuri indicatrix certa. Ita rex,
postposita visionis propriae mordaci cura, numerosa
venturae suae prolis laetatus est se agnovisse auspicia.
CAPUT IX. #De Antemii imperio, et prodigiis sub eo.@#
Ea tempestate Antemio Romanum gubernante imperium,
Leone Constantinopolitanum, apud Tolosam
Galliae urbem e medio ejus tota die sanguis largissimo
fluxit rivo. Quod prudentes quique Gothorum,
qui eadem regnabant in civitate, perditionem,
Francorumque dixerunt portendere dominationem.
His quoque diebus Odoacer, qui Herulis
aliisque nationibus quae Danubii ripas incolunt imperitabat,
victoria elatus, quam, Feletheo Rugorum
rege bello devicto, adeptus erat, Italiam a parte
Pannoniorum invadere cogitabat. Cumque fines Noricorum
ingrederetur, colloquium cujusdam servi
Dei, nomine Severini petiit, qui his in locis monasterium
sibi construxerat. A quo petita benedictione
et impetrata, dum domum egredi vellet, et se ad limen
ostii, ne caput offenderet, inclinasset, erat enim
statura procerus, haec ab eodem viro Dei audivit:
« Vade, Odoacer, vilibus nunc animantium pellibus
indutus, Italiae dominus mox futurus. » Qua viri Dei
prophetia ille audita, Italiam ingressus, non ut debuit,
sed ut voluit, caedibus ac rapinis cuncta vastavit.
Antemio vero imperatore fraude Ricimiri generi
sui interempto, ipsis etiam Romanae urbis summis
arcibus infestius minitare coepit. Qua de causa Romani
et maxime Gothi legatos ad Leonem Constantinopolitanum
imperatorem dirigunt oratum ut sibi
aliquis mitteretur principum, per cujus auxilium
impetum propulsarent hostium.
CAPUT X. #De Theodorici imperio.@#
Erat autem quidam inter primores imperialis aulae,
Theodoricus nomine, vir spectatae prudentiae.
Cujus pater Theodorus, Macedonia genitus, cujusdam
Idatii patricii dum esset famulus, quamdam
conservam suam, nomine Liliam, amare coepit ardentius.
Quod agnoscens dominus, conjugis Eugeniae
consilio usus, eam illi tradidit conjugem, sciens eadem
de gente esse prognatam. Cujus domina, quae
se fructu ventris dolebat esse privatam, haec illi in
mandatis dedit ut, quod prima nocte jugalis toti
in somnis videret, id sibi nuntiare curaret. Ea igitur
nocte, qua primum cum viro secreta petiit cubiculi
silentia, videt mulier ab umbilico sibi procedere
arborem usque ad tecta domus excrescentem. Terrore
visionis expergefacta narrat viro visionem, simul
et dominae jussionem. Ille mirari visum, dominaeque
coepit laudare praeceptum. Sed timens pueri
interitum mutare jussit somnium taleque dedit mandatum:
« Dum, inquit, ante dominae veneris conspectum
et jussa fueris pandere somnium, dices vidisse
te equum et equam, pulcherrimos omnium
obambulantes aliumque parvulum pone eos sequentem. »
Parens illa verbis viri refert dominis ficti
verba somnii. Gratulantur illi pro auspicio nascituri
pueri, famulos libertate donant, natumque puerum
sibi adoptant in filium. Post haec, Idatio et ejus conjuge
vita decedentibus, jussu Leonis imperatoris
Theodoricus castris imperialibus miles est ascitus.
Qui, cum caeteris proceritate corporis esset eminentior,
fortitudine quoque membrorum virtuteque animi
erat praestantior. Unde ipsi imperatori multisque
senatoribus charus habebatur. Venientibus itaque supradictis
Romanorum Gothorumque legatis et propter
quae venerant intimantibus, imperator Theodoricum,
patriciatus honore insignitum, ad partes direxit
Italiae tuendas. Qui, evectu navali Hesperiam
ingressus, cum Odoacro ac Herulis variis successibus
bella gessit. Quadam autem vice bello devictus
Ravennam fugiens petere est coactus. Cui mater
Lilia obviam venit; orat ut in bellum redeat. Cunctanti
taliter infit: « Mihi crede, fili, non est tugurium,
quo fugiens te recipere possis, nisi allevem
vestem, et eam, ex qua primam fusus es in lucem,
ingrediaris domum. »
Quibus verbis irritatus | null | 77b8dc5f-87dd-4af4-b20f-c705a81bdaa4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
juvenis, pudoreque inflammatus,
collecta suorum, quos ad praesens reperit,
parva quidem, sed robusta manu, super hostes
irruit, qui securri victoriae late diffusi jacebant in
campo. Hos ergo circumfusos sternit fugatque, ipsumque
Odoacrum capit. Quem non multo post occidit
omnemque Italiam a dominatione Herulorum
eripuit. Sed hunc ejus prosperum successum invida
mutavit fortuna. Nam sicut fieri assolet ut bonis virtutis
augmentum apud improbos invidiae det locum,
quidam de senatoribus apud urbem regiam commanentes
secundis Theodorici invidebant actibus.
Quapropter derogare apud imperatorem rebus ab eo
optime gestis conati sunt; adeuntesque Leonem imperatorem
ejus clementissimum animum ex sua levitate
alios existimantem ab amore Theodorici
avertere gestiebant, confingentes velle Theodoricum
Hesperiae arripere regnum. His imperator credulus
verbis eum ab Italia accersivit. Cujus Theodoricus
parens praeceptis cum nobilibus Gothorum
ei Constantinopolim occurrit. Delatorum vero versutia
princeps deceptus segregatum a suis Theodoricum
interficere cogitabat. Sed hujus machinationis
technis obviavit Ptolomaeus, vir senatorii ordinis,
providus consiliis. Qui fidissimus amicorum Theodorici
dum esset, et ab adolescentia jure amicitiae
foederatus, nulla poterat in ejus odium calliditate deflecti.
Hic ergo, subdola adversariorum persentiscens
consilia, adiit principem, talique apud eum oratione
usus est: « Romani, inquit, gloria nominis,
quamvis sit bellorum sublimata triumphis, plus tamen
decoris emeruit insignibus integrae fidei magnificaeque
pietatis. Majores quippe nostri plus se
alterutrum pietate quam hostes certabant vincere
bellico jure. Praestantissimum quidem quod fertur
Scipio de Carthagine triumphasse; praestabilius vero
quod dicitur infestissimi hostis exsequiis non solum
interfuisse, verum et funus ipsum subjectis
vexisse humeris. Laudabile quoque Pompeium Mitridatis
delesse copias ipsumque ad mortem coegisse;
laudabilius etiam Tigranem sese dedentem,
terraeque ante pedes prostratum ac diadema suum
super genua ejus ponentem non solum elevasse, verum
etiam coronam ejus capiti imposuisse, sibique
consedere fecisse. Quid mirabilem Reguli consulis
referam fidem, qui maluit inter inimicorum manus
inauditis perire suppliciis quam jurisjurandi frangendo
fidem Romae amantissimus vivere civis? Non
ergo suscipias, clementissime imperator, eorum
verba qui decus imperii tui perfidiae volunt inquinare
macula. Quid enim toto dicetur in orbe, si praestantissimum
ducem tam infandissima peremeris
morte? Sed placeat tibi consilium meum, et, dum
palatium intraverit Theodoricus, custodiae mancipetur
vinctus. Post haec mittantur ex senatoribus
aliqui, qui hoc a tua pietate responsum referant Gothis:
Non, inquiant, dimittetur Theodoricus, nisi se
purgaverit objectis criminibus. »
Placuit sermo principi cunctoque senatui. Mittitur
Ptolomaeus cum aliis legatis, haec nuntiaturus
Gothis. Praemiserat sane puerum hoc illis intimaturum,
ut eum cum caeteris venientem caperent et haec
imperatori mandarent: « Non remittentur senatores,
nisi dominum suum receperint Gothorum nobiles. »
Illi monitis sibi utilissimis obsecundant, circumventos
senatores in vincula conjiciunt. Qua re comperta,
Caesar feritatem gentis veritus, ne quid in suos
crudele agerent consulto praecavit, et Theodoricum
salvum Gothis reddidit. Ita provido amici consilio
ad praesens de mortis liberatus est periculo. Dum
vero Romam reversus esset, varios eum contigit
bellorum habere successus. Nam et Avares saepe
bello devicit, victusque ab eis est. Quodam autem
die, supradictos hostes praelio superatos fugientesque
totis caedens viis, haud procul ab amne, cui Hister
nomen est, castra constituit; et paucis suorum assumptis,
speculatum hostes processit, cum, ecce quidam
Avar, Xerxes nomine, itidem tentoria Theodorici
exploraturus singularis adveniebat. Quem Thedoricus
solum adventare conspicatus, tres e suis dirigit
qui eum captum ocius sibi praesentarent. Quos
Avar Xerxes, fugam fingens, singulatim interemit.
Alios quoque tres pari modo neci tradidit. Tunc Theodoricus,
sociis reformidantibus, eum aggreditur;
cum quo diu multumque decertans, tandem Xerxes
brachio vulneratus a Theodorico capitur, atque in
castris Gothorum vinctus statuitur. Cujus virtutem
supradictus princeps admiratus, primum blanditiis,
dehinc minis, ad cohabitandum sibi cogere nitebatur.
Sed dum eum nec terrore concuti, nec promissis
flecti posse conspexisset, multis affectum injuriis ad
patriam redire permisit invitus. Ille vero, natatu
flumen Histrum ingressus, retro respiciens ad Theodoricum
taliter infit: « Tua, inquit, exutus dominatione
meaeque redditus libertati, ad te nunc jam
meum revertar dominum, pollicens me tibi fidelem
fore famulum. » His dictis, ripam quam reliquerat
repetiit et ditioni se Theodorici commisit.
His prosperis successibus dum in Italia saepefatus
polleret patricius, Constantinopoli apud | null | 24a9e665-a1f0-476e-804d-65416ef4c372 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
imperatorem
invidis detrahentium lacerabatur relationibus.
Improborum etenim mentes hominum, aliorum incommodis
sua volentes augmentare commoda, bonorum
benefacta virorum contrariam moliuntur
vertere in partem. Denique imperator, delatorum
versutis in errorem inductus insimulationibus, furensque
animo quod Theodoricus insidiator regni
esse ferebatur, eum iterum ad se venire mandat, habitoque
cum senatoribus mortis ejus tractatu, jurisjurandi
fide eos obligat ne quis arcani sui proditor
existat. Theodoricus autem, legatione principis accepta,
e vestigio ad Ptolomaeum (cujus supra meminimus)
mittit puerum, ut sibi remandet utrum expediat
imperatoris audire praeceptum. Ille, dum
simulat se velle responsum non reddere, pueri qui
missus fuerat instantia veterisque viri devictus amicitia,
tandem Theodorici legato talia dat praecepta:
« Hodierna, inquit, die natalitio imperatoris existente
nobisque senatoribus cum eo pariter discumbentibus,
tu vice obsequentis famuli pone stans
meo adhaerebis lateri, et, inter convivandum de qua
re mihi fiet sermo ad senatores vel principem, intenta
curabis aure percipere eique a quo directus es
nuntiare. » Paret ille mandato ac sedulus Ptolomaei
auditor fit in convivio. Tunc inter epulas et pocula,
cum procerum mero incaluissent corda, tali eos Plolomaeus
est hortatus affamine: « Hic, inquiens, dies,
cum sit magnificis laetus epulis, jucundus oportet
fiat delectabilibus fabulis. Satisfiat ergo eorum voluntati
qui his delectantur perfrui, quandoquidem
auxit talium aviditatem exuberans opulentia vini. »
Omnibus ergo hoc sermone suspensis, haec ille dicere
est orsus:
« Eo, inquit, in tempore, quo humanae copia eloquentiae
cunctis inerat animantibus terrae, bestiae
saltus in unum coiere consensum ut sibi eligerent
regem, et, quae hominum fastidiebant dominium, haberent
sui generis imperatorem electum. His sese
mutuo cohortantes verbis, adoriuntur leonem rogantque
ut earum non abnuat voluntatem. Dicunt
se velle eum habere principem, quem scirent esse
consilio prudenti. Suscipit jus dominationis leo, et
ab universis feris solio sublimatur regio. Conveniunt
frequentes ad eum salutandum et adorant ut dominum.
Inter caeteras igitur advenit cervus, forma
corporis egregius ramosisque pollens cornibus. Qui,
dum submissa cervice procideret adoraturus, a
leone arripitur epulum ei mox futurus. Sed ipse,
dolum persentiscens fortique conamine caput excutiens,
amissis cornibus silvam petiit profugus. Indignatus
imperator contemptum sui, et impatiens irae,
multa furibundus cervo interminatur. Conqueruntur
inter se ferae pro principis injuria, nec tamen invenitur
ulla quae cervum persequi audeat hanc contumeliam
vindicatura. Qui etsi videretur esse inermis,
pernici tamen cursu transiliens ardui juga
montis, evaderet sine beneficio noctis. Erat inter eas
vulpes, artibus callens ingeniosis. Hanc mittunt, ut
cervum callide conveniat et ad leonem redire faciat.
Obtemperat illa jussis, cervum adit dicitque se ejus
dolori compati; et, quod sine causa talia passus sit,
sibi injustum videri. Ille econtra multa in leonem
congerens maledicta, se, dum obsequitur, male
multatum conqueritur. Cui vulpes: Videndum, inquit,
est ne quod tu injuriae deputas, ille amoris tui
causa fecisse comprobetur. Nam dum te, ut aestimo,
sibi supplicem ad suum elevare vult osculum, tu,
forte putans morsum, ejus declinasti conspectum.
At ipse nunc te absentem esse dolet, de te absente
sermonem agitat, in te solo ejus intentio moratur.
Quid plura? suadet cervo ut leonem adeat ac ejus se
ditioni committat. Qui dum, ut ante, inclinato capite
regem adoraturus veniret, cervice tenus unguibus
infixis a leone arripitur et a circumstantibus
feris sine mora discerpitur. Vulpes prope stans furtim
cor ejus aufert et devorat. Cor cervi quaerens et
non inveniens leo fremit grave. Tremefactae ferae
inquirunt sollicite quae earum huic sit obnoxia
culpae. Suspicio erat vulpem hujus esse furti ream,
quod vidissent eam cervo proximius adhaerentem.
Inquisita vulpes negat se consciam hujus criminis.
Sed, dum ei non creditur, cruciatibus addicta in
haec prorupit verba: Vae, inquit, mihi miserae, quae
tantas poenas patior indigne! Ut quid enim a me
exquiritur, quod eum minime habuisse certa ratione
cognoscitur? Etenim si cor habuisset, profecto huc
non redisset. Primo, cornibus avulsis inermis aufugit;
secundo, non dubitavit subire periculum mortis.
Nullatenus ergo cor habuit qui sibi consulere
nescivit. Haec Ptolomeus locutus conticuit. » Puer,
Theodorici haec intente auscultans et sagaci animo
dicta intelligens, | null | 9b2e0804-634f-4afd-8f6d-8773933db40d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad dominum suum reversus cuncta
per ordinem pandit et cautiorem adversus dolos insidiantium
esse praemonuit. Theodoricus itaque, imperatoris
jussionibus spretis, quibus Constantinopolim
adire jubebatur, in Italia resedit. Denique postmodum
Gothorum, qui Italiam invaserant, rex est
effectus et Dominus. Imperii vero partibus quotannis
modium terrae dependebat. Unde rei veritatem
ignorantibus, dum modium rex Theodoricus aerariis
publicis solvere diceretur, non addito cujusquam rei
vocabulo, ut puta, vini aut olei, modium nummorum
conferre putabatur.
CAPUT XI. #De duobus papis, et poena antipapae fautoris.@#
Eo tempore, defuncto Anastasio papa Romano,
pro ejus successore foeda in clero simul et populo
erat dissensio. Quaedam etenim pars in personam
cujusdam Laurentii consensum praebebat; major
vero, et (ut post patuit) saniori uténs consilio, sanctissimum
sibi elegerat Symmachum. Ordinantur
ergo una die ambo; et Symmachus quidem in basilica
Constantiniana, Laurentius vero in ecclesia
sanctae Mariae. Sed cum neutra pars alteri cederet,
constituerunt ut lis coepta judicio supra memorati
regis Theodorici finiretur. Qui Ravennae positus,
dum Legatos utriusque partis audisset, decrevit:
« Ut qui prior ordinatus esset, aut quem major pars
cleri simul ac populi elegisset, in sede apostolica
resideret. » Unde Symmachus pontifex factus constituit
Laurentium in Nucerina civitate episcopum
intuitu misericordiae. Haec autem plenius in Gestis
Pontificalibus, qui scire voluerit, inveniet. In hac
vero dissensione (ut beatus scribit papa Gregorius)
sanctissimus Paschasius, Ecclesiae Romanae diaconus,
partibus favit Laurentii. Qui dum contemptor
sui atque amator esset pauperum Christi, eleemosynarumque
sedulus dispensator, nunquam tamen
flecti potuit ut Symmacho communicaret, illum diligens,
illum semper praeferens, quem Ecclesia justo
episcoporum judicio sibi praeesse repudiaverat. Hic
ergo Paschasius, dum tempore Symmachi pontificis
terminum hujus esset sortitus vitae, ad ecclesiam
est delatus mandandus sepulturae. Cujus dalmaticam,
quae super feretrum ejus posita erat, cum quidam
daemoniacus tetigisset, statim liberatus est. Germano
autem Capuano episcopo medici dictaverant
ut pro recuperanda salute corporis in Angulanis
thermis lavari debuisset. Hic itaque easdem thermas
ingressus eumdem Paschasium in eisdem caloribus
stantem et sibi obsequi paratum invenit. Quem
cum tremefactus inquireret « quid ibi tantus vir
ageret, » hoc ab eo responsum accepit: « Pro nulla,
inquit, alia re in his sum deputatus caloribus nisi
quia, Laurentio favens, ei contra Symmachum nequiter
agenti consensi. Porro si pro me Domino
preces dignaris fundere, in hoc te exauditum scito
esse si huc rediens me non quiveris invenire. » Episcopus
sane ad ecclesiam regressus hostiam pro eo
salutarem Domino obtulit, et ad thermas reversus
eum minime invenit.
CAPUT XII. #De Clodovei regis ortu et regno.@#
Porro Childericus, rex Francorum, ex supra memorata
uxore sua habuit filium, nomine Clodoveum.
Qui, ut aetate in dies, sic et morum crescebat probitate.
Hoc tempore, fame valida totam pene Burgundiam
opprimente, quidam ex senatoribus, Edicius
nomine, Deo et hominibus placens, studuit agere
rem placitam; missis namque pueris congregavit ad
quatuor millia eorum quos famis inopia coangustabat,
hos toto egestatis tempore propriis aluit ac
fovit sumptibus. Quadam itaque die, ei tam pio
operi insistenti vox desuper audita est, dicens:
« Quia inquit, o Edici, mihi in membris meis esurienti
alimoniam contulisti, semini tuo panis non
deerit in saeculum saeculi. Fidelis utique Deus in
verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis (Psal.
CXLIV, 9), fidelem famulum de praemio justi laboris
voluit esse securum. » Interea rex Childericus, dum
per 24 annorum curricula Francorum strenue gubernasset
regnum, ex hac vita decessit. Huic haereditario
jure successit supradictus Clodoveus, vir in
rebus bellicis strenuus nullique priorum virtute secundus.
Hic Siagrium Romanorum patricium, Egidii
filium, a Suessionis civitate expulit, eamque suae
ditioni subdidit. Exercitus sane Francorum multas
Galliarum ecclesias invadens, thesauros earum diripuit.
Unde inter caetera spolia de ecclesia Remensi
urceum miri ponderis simul et decoris asportaverunt.
Pro quo beatus Remigius, ipsius urbis pontifex,
legatum ad Clodoveum direxit, multa prece deposcens
ut, si non aliud recipere mereretur, saltem
urceus ille sibi redderetur. Tunc rex legato praecepit,
dicens: « Sequere inquit, me usque Suessionis,
ibi quae capta sunt sorte missa dividentur. Et si
mihi | null | 1e93aea1-2411-4a51-a502-53d14bd44e5a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sors justa vas, pro quo oras, dederit, in recipiendo
eo nulla tibi generabitur mora. » Parens ille
praecepto iter regis usque ad destinatum prosecutus
est locum. Quo cum pervenissent, ex regis edicto
supellex cuncta in medium defertur sorte dividenda.
Porro rex veritus ne forte, sorte missa, urceus ad
alterius deveniret dominium, convocatis principibus
hac eos alloquitur oratione: « Cum rationis ordo
exposcat principem imperare potius subditis quid
velit quam prece deposcere, ego tamen, fortissimi
commilitones, malo cum gratia quam cum austeritate
quidquam a vobis exigere. Tyrannorum quippe
est levia quaeque cum vi et feritate subjectis praecipere,
bonorum vero principum ad gravia etiam ac
difficilia toleranda sola lenitate invitare verborum.
Regii itaque dignitas nominis pii patris debet exempla
sectari, ut plus reverentiae sibi ex benignitate
quam timoris exigat ex crudelitate. Rectius igitur
duxi mansueti animi benevolentia id vos rogare
quod possem regia usus auctoritate inconsultis vobis
praeripere. Unde oratos vos omnes esse volo ut
vas istud (urceum demonstrans) vestra mihi munificentia
extra sortis meae portionem tribuat, deque
remunerationis praemio nullus vestrum ambigat cum
me retributorem profitear, si hoc cum bona quivero
impetrare gratia. »
Ad haec Franci respondentes regi dixerunt: « Nos,
o inclyte rex, sacramento olim tibi fidem promisisse
recolimus, utque mortem pro corporis tui salute subire
parati essemus profiteri non erubuimus. Si ergo
vitam ipsam, quae cunctis charior est opibus, tibi
vovimus, quid majus erit quod juste negemus? Sane
ex his spoliis non partem, sed totum tuae potestati
cedimus; ut volueris fac. Aut mergi fluminibus aut
flammis jubeas tradi voracibus, nil ad nos attinet;
tantum ut tuo satisfiat desiderio. » Tam devotam
totius erga se exercitus voluntatem rege admirante
atque laudante, unus ex Francis, levitate animi
commotus, gladio urceum percutiens, ad regem
dixit: « Tu, inquiens, rex, hinc nihil accipies nisi
quod tibi vera sors auferre permiserit. » Mirantibus
caeteris, simulque audaciam viri incusantibus, rex
moleste id se ferre dissimulans, vas supra memoratum
legato pontificis reddidit. Emenso labentis anni
circulo, idem princeps exercitum adunari praecepit
in campo qui Martius dicebatur, generale proponens
edictum ut sic adessent armati ac si contra hostes
pugnaturi. Procedit eo loco quo jussum fuerat
exercitus, gestis militiae clarus ac armorum nitore
conspicuus. Progreditur et rex Clodoveus ordinatam
suorum aciem inspecturus, circuitoque agmine devenit
ad eum qui urceum suo percusserat mucrone.
Quem intuitus taliter alloquitur: « Universum, inquit,
perlustrans exercitum, te ignaviorem non reperi,
nec inutiliora gerentem arma conspexi. Nam
nec hasta aut clypeus nec galea aut gladius alicujus
sunt utilitatis. » Et extensa manu franciscam ejus
terrae dejecit, quae spatha dicitur. Ad quam recipiendam
cum se ille inclinasset, rex suam vagina exemit
ejusque cervici valido conamine illisit, dicens: « Sic
tu Suessionis in urceo illo mihi fecisti. » Eo itaque
mortuo, rex unumquemque ad propria redire praecepit.
Grandis propter hoc factum Francos terror
invasit, et ne quis ejus voluntati in posterum contrairet
coercuit. Inerat vultui ejus gravitas mista
alacritati, ut et jucunditate aspectus mulceret probos
et severitate terreret improbos.
CAPUT XIII. #De Clodovei regis procatione.@#
Quo ergo ordine ad matris Ecclesiae sinum ac catholicae
pervenerit fidei unitatem paucis edicam.
Duxit uxorem ex genere Burgundionum, Clotildem
nomine, Christianam ab ipsis cunabulis infantiae.
Haec tali quadam ex causa ad notitiam ipsius regis
pervenit. Miserat idem princeps legatos ad Gundebaldum
regem Burgundionum, ferendae pacis gratia.
Qui dum palatio immorantur, Clotildem puellam
contemplati inquirunt quae sit. Dictum eis est neptem
regis esse, ex fratre progenitam. Quae, inquiunt,
parentibus orbata stipe nunc alitur regia. Regressi
itaque legati nuntiant perfecta esse pro quibus
ierant. « Inter caetera dicunt se vidisse puellam
adeo forma venustam ut cuilibet potentissimo regi
nuptui tradi posset. Quam, inquiunt, regia manantem
a stirpe, patre ejus hac vita carente, patruus
ab ineunte nutrit aetate. » Hoc audito, rex Clodoveus
amore capitur puellae, sperans se ex hac occasione
regnum Burgundiae arripere posse. Dirigit
e vestigio quemdam sibi familiarissimum, nomine
Aurelianum, qui munera puellae a se missa perferens
speciem ejus diligentius contemplaretur. Huic imperat
ut puellam adeat, de nuptiis voluntatem regis
ediscat, et quid animi illa super | null | 8b39cbc2-ae50-4350-a2cf-00843975aa4e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
hac re habeat
agnoscat. Ille, praecepto parens, Burgundiae partes
ingreditur. Palatio appropinquans socios silvis se
abdere jussit. Ipse habitu mendici circumamictus
ad aulam properat, et ut futurae sibi dominae colloqui
possit explorat. Tunc forte illa ad ecclesiam
processerat, Domino vota suarum solutura precum.
Erat quippe dies Dominica. Aurelianus, inter caeteros
pauperes prae foribus stans, egressum ejus opperiebatur.
Expletis missarum solemniis, egreditur
puella, egenis (ut ei mos erat) eleemosynam largitura.
Accedit Aurelianus, ut mendicus stipem postulaturus.
Cumque illa aureum ei porrigeret, ipse
apprehensam manum ejus, pallio super brachium
reducto, nudam ori suo osculaturus admovit. Illa,
pudore puellari rubore perfusa, domum repetit. Mittit
continuo puellam, quae inventum ut putabat
mendicum ad se deduceret. Quem coram positum
taliter alloquitur: « Quid tibi, o homo, visum, ut
eleemosynam accepturus manum meam veste denudans
osculareris? » Cui ille, interrogata omittens,
tale dedit responsum: « Dominus meus, rex Francorum,
audita generositatis tuae excellentia, desiderat
te habere conjugem. Ecce annulus ejus, et caetera
ornamenta sponsalia. » Conversus autem, ut
sacculum quem post ostium deposuerat sumeret,
oblaturus ei munera quae detulerat, furtim ablatum
esse persensit. Quaestione habita invenitur sacculus,
recipit eum ut peregrinus, munera puellae offert, de
nuptiis jam securus. Nam illa, ubi de tori copula
audivit, legato in haec verba respondit: « Non est,
inquit, fas Christianae mulieri paganum sortiri maritum.
Sed si hoc cunctorum praeordinavit conditor
Deus, ut ille per me Creatorem agnoscat suum, petita
non abnuo, quinimo omnipotentis fiat Domini
jussio. » Illo dicente regem ejus desiderio per omnia
assensum praebiturum, rogat illa ut secretum
apud se hoc verbum teneat, ne patruus aliquo illud
pacto persentiscat. Qui fidem dans se id nulla proferre
ratione regreditur ad regem, quem prospero
nuntio reddidit alacrem. Puella sane eum, quem
Clodoveus miserat, annulum in thesauris patrui reposuit
custodiendum.
CAPUT XIV. #De Clotildis desponsatione.@#
Iterato Clodoveus eumdem Aurelianum ad regem
dirigit Gundebaldum, ut sponsam requirat suam,
nuptiali foedere sibi copulandam. Qui, regem adiens
Burgundionum, mandata ei depromit regis Francorum.
Ille se nescire fatetur quae ejus sit sponsa, nec
se ulla posse dare responsa. « Sed tibi, inquit, cavendum
ne publica affectus contumelia ex hac pellaris
aula, qui nostra advenisti exploratum regna. » Cui
legatus: « Haec, inquam, mandat dominus tuus, rex
noster Clodoveus: Si vis mihi Clotildem meam
reddere sponsam, locum designa quo eam recepturus
adveniam. » At ipse miratus quod neptem suam
peteret Clodoveus, convocatis regni primoribus,
consilium cum eis habuit quid esset facturus. Qui
Francorum veriti animositatem, ne in Burgundiam
pararent expeditionem, si eorum regi memorata
non traderetur puella, talia suo principi dedere
consilia: « Requirat, inquiunt, dominus noster quid
puellae desideret animus, et utrum eidem regis
Francorum delatus fuerit annulus. Quod si est ut
haec illa velit, et forte jam sponsalia munera suscepit,
reniti non poteris; quin potius legatis eam tradere
maturabis. Burgundiones namque omnes plus
consiliis quam armis suam tutantur rempublicam. »
Inquisita puella fatetur supra memorata se suscepisse
dona, regisque copulam mente velle cupida.
Gundebaldus, licet invitus, Clodovei eam tradidit
legatis, nihil ei de suis tribuens thesauris. Postmodum
tamen, opere et industria Aureliani, pars
maxima ex ipsis cessit dominio Clodovei. Unde cum
Clodoveus regnum suum usque Sequanam, atque
postmodum usque Ligerim fluvios ampliasset, Milidunum
castrum eidem Aureliano, cum totius ducatu
regionis, jure beneficii concessit. Susceptam ergo
saepedictus Aurelianus Clotildem deducere festinabat
ad regem. Quae finibus appropians regni sui patrui,
imperat Francis qui secum erant ut praedam capiant,
incendiaque villarum in regno Burgundiae
faciant. Nec mora: illi haud secus ac jussi fuerant
perficiunt, injectoque circumjacentibus villis
incendio aversaque praeda, Burgundia egrediuntur
Francorum repetentes solum. Hoc illa cernens
dixisse fertur: « Gratias tibi, inquit, summe
Deus, refero, quod initium vindictae paternae necis
conspicio. » Nam Gundebaldus rex patrem ejus
infandissima peremerat morte, ut post in sequentibus
demonstrabitur. Porro rex Clodoveus, in Suessionis
civitate nuptias cum magna celebrans gloria,
saepedictam Clotildem duxit uxorem. Haec fidelis infideli | null | 986cb3bf-4d67-4f28-87ca-cc22a281ab78 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conjuncta viro eum ad fidem perducere conabatur.
At ipse id agere posse negabat, ritumque et
morem Francis assuetum se nolle deserere testabatur.
CAPUT XV. #De Clodovei regis ad Christi fidem conversione.@#
Concipit interea regina puerum natumque perducit
ad baptismum, quem vocavit Ingomirum. Qui
in albis positus spiritum exhalans vitae transmissus
est perpetuae. Pro qua re rex, nimia repletus indignatione,
dixit reginae: « Quia, inquit, puer in
Dei vestri baptizatus est nomine, dii nostri illum
praesenti luce fraudaverunt. » Cui regina: « Gratias
ago, ait, omnipotenti Deo, qui dignatus est ex meo
utero primogenitum in suum suscipere regnum. »
Genuit et alium filium, quem baptizatum vocavit
Clodomirum. Quo aegrotante, rex conjugem coepit
increpare, dicens: « Et hic propter superstitionem
vestram deorum incurret offensam. » Sed, orante
regina, puero salus est restituta. Verum rege in infidelitate
permanente, tandem (ut supra dictum est)
commovetur exercitus, bellumque a Francis et Alamannis
totis regnorum viribus excitur. Tunc rex
Clodoveus, signo suis dato, bellum aggredi imperat.
Sed inter praeliandum suos graviter hostium mucrone
sterni conspiciens in hanc vocem prorupit:
« Christe, inquit, potentissime Deus, quem Clotildis
conjux mea colit pura mente, trophaeum meae tibi
voveo fidei, tribuas si his ex hostibus triumphum
victoriae. » His peroratis, Alamannos invadit timor,
Francos accendit virtutis ardor. Igitur hostes terga
vertentes victoriam Clodoveo relinquunt, ac demum
regem suum gladio caesum conscipicentes jure tributario
Francis se fore servituros libentissime spondent.
CAPUT XVI. #Clodovei conversi ad suos concio, et ejusdem baptizatio.@#
Victor Clodoveus exinde regrediens Tullo civitatem
devenit, repertumque inibi beatum Vedastum, postea
Adartensium [Atrebatensem] episcopum comitem sui
ascivit itineris. Ventum dum esset Remis, cunctos suos
suorumque casus conjugi rex refert. Gratiae Deo in
commune referuntur; rex credulitatem suam profitetur.
Gratulabunda conjux ad sanctum Remigium,
Remensis urbis episcopum, properat, fidem regis
edicit, quid facto opus sit edocet. Hortatur antistitem
ad aulam quantocius regis properet, dumque
animus adhuc dubia pendet sub sorte, viam ei veritatis
qua ad Deum itur pandat; « vereri se, dicit, ne
mens prosperis elata successibus, Largitorem horum
dum ignorat contemnat. Facilius enim pro libitu
nobis attributa nostro temporis interstitio memoriae
eximuntur, quam si qua aliorsum ac volumus evenerint. »
Accelerat pontifex monitis religiosae parere
mulieris, conspectibus sese offert regis jamdudum
praesentiam ejus opperientis. Fides ab antistite profertur,
modus credendi edocetur. Rex quoque, veritate
agnita, uni se Deo famulaturum devotus spondet,
procerum sane regni atque exercitus se tentaturum
sententiam. Ex hac re quae sit fatetur, quo
tanto magis devotius Christo cervices subdant suas
quanto plus blanditiis quam terroribus allici se
conspexerint. Placet conditio, et ex regis edicto fit
publica populi evocatio. Conveniunt regni primates,
nec militatis quoque manus defuit.
Quibus coram positis rex taliter infit: « Franci,
inquit, Trojugenae (meminisse etenim vos nominis
generisque vestri decet), quibus nunc usque servierimus
diis ad memoriam reducere animos vestros
virtutemque deposco. Competens namque ac utilis
visa est ratio ostendendi primum quorum cultu
mancipati sumus, ut, dum inutiles eos fore constiterit,
unius verique agnitio Dei libentius accipiatur.
Quod tunc rectissime fiet, si majorum res gestae
recenseantur. Ac primum urbem illam Trojanae
quondam gloriam gentis intueamur, quam tot (ut
autumabatur) numinum praesidio cinctam imbellis
Graecorum levitas, illis nil opis ferentibus, fraude
magis quam virtute oppressit. Et certe moenium illius
propugnacula deorum esse structa manu audieramus.
Arci quoque simulacrorum effigies ipsis consecratae,
ut inexpugnabilis contra adversantium maneret
incursus, impositae feruntur. Quod vero adjumentum,
non dicam hominibus, verum ipsis maceriarum
praeberent structuris, qui nec imaginibus opitulati
sunt suis? Abjiciamus ergo eos quos inutiles
esse probavimus, cultumque deseramus inanem. Soli
vero Deo Patri, Filioque ejus Jesu Christo, socia
sancti Spiritus virtute, mentes nostras corporaque
subdamus, unum in Trinitate et trinum in Unitate
venerantes. Hujusmodi religionis vel disciplinae patronum
nostrum domnum Remigium nobis auctorem
esse certum habetote. Sed et collateranea mea Clotildis
hujus se esse profitetur fidei, meque hujus ab
omnipotentia divinitatis, quod esset infortunium,
auxilium sperare suasit. Hic plane Christus Deus, in
Alamannico quod nuperrime confecimus | null | 38351496-eeae-45c7-8183-7af13fd962cd | latin_170m_raw | null | None | None | None |
bello, Alamannorum
protervam stravit contumaciam, vestrorumque
cordium incentivo notae virtutis excitavit audaciam.
Ad rectas ergo spes animos sublevemus,
humiles preces in excelsa porrigamus, eum nobis
protectorem quaeramus qui in se sperantibus omnia
praestat. »
Haec dum rex fide plenus perorasset, plerosque de
populò flexit ut Christo mitia subderent colla. Gaudet
sacerdos regem nondum initiatum jam suae gentis
esse apostolum factum. Exornatur baptisterium;
descendit rex, veluti alter Constantinus, in sanctificatum
fontis alveum. Cui cum sanctus pontifex modum
Dominicae passionis recitasset, rex ait illi:
« Si ego cum Francis meis inibi affuissem, ejus injurias
vindicassem. » Quod vero grata acceptabilisque
Deo praedicti regis fides fuit, ostensum declaravit
miraculum. Nam cum forte qui chrisma gerebat, interclusus
a populo, deesset, ecce subito non alius
sine dubio quam sanctus apparuit Spiritus, in columbae
visibili figuratus specie; qui, rutilanti rostro
sanctum deferens chrisma, inter manus deposuit sacerdotis,
undas fontis sanctificantis. Fit gaudium et
exsultatio, baptizantur multi de populo, Deo laudes,
Deo gratiae acclamantur, et gaudens rex ab ecclesia
ad propria regreditur. Et, ut plenius devotionem suae
propalaret fidei, basilicam Deo ac principi apostolorum
in civitate Parisiaca, in qua ipsius sedes erat,
construi fecit. Permansitque in eo, usque ad terminum
vitae, custodia religionis et justitiae vigor.
CAPUT XVII. #De Clodovei expeditionibus et victoriis reliquis.@#
Contra hunc regem cives Viridunensis urbis rebellaverunt.
Sed dum rex urbem obsidione vallasset
et jam admoti arietes alta murorum pulsarent,
supplicante sancto viro Euspicio, ejusdem tunc urbis
archipresbytero, verbum impunitatis a principe promeruerunt,
et rex civitatem recepit. Postea cum
Aurelianensem urbem Clodoveus rex adire disposuisset,
sanctum Euspicium ac ejus nepotem beatum
advocans Maximinum, jussit ut suum prosequerentur
iter. Quibus et Miciacense contulit praedium; et, ut
ipsi ac posteri eorum illum possiderent locum, per
suum firmavit Pragmaticum.
CAPUT XVIII. #De Sancto Furseo.@#
Cujus diebus sanctus quoque Furseus in Gallias
venit, et, eodem concedente rege, monasterium quod
Latiniacum dicitur aedificavit. Hic autem beatus
Furseus ex Hibernia veniens, prius a rege Saxonum
Sigisberto honorifice susceptus coenobium in eadem
construxerat provincia Saxoniae. De hoc rege, Sigisberto
scilicet, nil aliud in antiquis reperire potuimus
historiis quam quod in Vita sancti Fursei
legitur excepisse hospitio eumdem virum Dei. Verum
in Chronica quae dicitur Gregorii, et putatur
esse Turonensis episcopi, refertur quod quidam rex
Sigisbertus filium suum Clodericum ad Clodoveum
principem direxerit, Francorum auxilium contra
Gothos laturum. Memorat etiam isdem chronicus
eosdem, patrem videlicet cum filio, fraude Francorum
esse interemptos, regnumque eorum ac thesauros
a Francis occupatos. Sed quia codex in quo
haec digesta invenimus, vitio scriptorum erat depravatus,
ad liquidum investigare nequivimus cujus
gentis rex fuerit, vel quae justa necis hujus causa
exstiterit. Tantummodo narrat regnum ejus opesque
a Clodoveo pervasas.
CAPUT XIX. #De bello contra Gundebaldum.@#
Gessit vero bellum Clodoveus contra Gundebaldum
regem Burgundionum, exercitumque ejus ad
internecionem delevit. Causa autem hujus pugnae
fuit quia Gundebaldus fratrem suum Chilpericum,
patrem videlicet Clotildis reginae, gladio interemerat,
uxoremque ejus, matrem supra dictae reginae,
lapide ad collum ligato fluvio immergi fecerat. Ob
id rogatus a conjuge rex Clodoveus Burgundiam
cum exercitu Francorum ingressus devastavit, regemque
ipsum Gundebaldum, longa obsidione fatigatum,
tributa dare coegit. Godegisilus autem frater
Gundebaldi ad Francos defecerat, et cunjunctis cum
Clodoveo viribus fratrem expugnabat. Sed opere et
industria Aredii viri sapientis, qui ab Arelatensi
urbe auxilium Gundebaldo laturus advenerat, idem
rex auro hostem repulit, quem ferro nequiverat
Nam Clodoveus acceptis muneribus repedavit ad
propria, relinquens, Godegisilo in auxilium quinque
millia Francorum. Porro Gundebaldus, sui jam securus,
fratrem Viennae obsidione circumdat, atque
per aquaeductum urbem ingressus multorum caede
patrata fratrem una interemit. Francos quoque in
quadam turri congregatos ferro trucidavit.
CAPUT XX. #De bello contra Alaricum Gothorum regem.@#
Contra Alaricum etiam regem Gothorum pugnans
Clodoveus victor exstitit. Quam pugnam ideo quam
maxime noscitur inchoasse quia Gothi Arianae
haereseos, sicuti Burgundiones, erant, optimamque
Galliarum partem a fluvio scilicet Ligeris usque ad
Pyrenaeorum juga montium obtinebant. Exstitit et
alia justa hujus pugnae occasio. Miserat idem Clodoveus
legatum suum, nomine Paternum, ad Alaricum
regem Gothorum, ut quae pacis | null | 60913954-dc50-42c9-90d5-d72453ed3dd2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
essent cum
eo tractaret, simul etiam ut voluntatem ejus agnosceret,
quo in loco ambos reges sibi pro utriusque
regni utilitatibus collocuturos oporteret occurrere,
et Alaricus, juxta morem antiquorum, barbam
Clodovei tangens, adoptivus ei fieret pater. Legato
advenienti et propter quae venerat intimanti Alaricus
designat locum, dicitque se colloquio non defuturum.
Inquirit demum legatus utrum cum paucis
an cum multitudine adveniret exercitus. Ille se fatetur,
paucis assumptis, eorum expetiturum colloquium.
Rursus interrogat Paternus utrum armati
essent an inermes. Dicit ille: Suos omnes inermes
venturos, et ut itidem Franci faciant postulaturos.
His omnibus consentiens Paternus, ad dominum
suum regressus, nuntiat ei quae cognoverat
complacuisse Gothis. Progressus itaque Clodoveus
e Francia venit in Aquitaniam, et antequam perveniret
ad locum placito destinatum, supra memoratum
dirigit legatum, quo habitu Gothi uterentur
exploraturum.
Qui, dum Alarico regi colloqueretur, ferreum
ostii obicem eum pro baculo manu gerere persensit,
et quod reliqui idem facerent agnovit. Apprehensaque
regis dextra, dixit ei: « Quid, inquit, o rex, te
laesit dominus meus Clodoveus et Franci, ut nos
fraude machinareris decipere? » Quo negante, et
causa ad jurgium usque procedente, definitum est
ut judicio Theodorici, Gothorum regis, cujus supra
meminimus, haec res terminaretur. Unde ambo reges
legatos ad eum in Italiam, ubi et regnabat, dirigunt.
Qui, utriusque partis agnita causa, statuit ut
legatus Francorum, ascenso equo ante fores palatii
regis Alarici stans, elevatam teneret hastam manu,
super quam Alaricus et Gothi eo usque copiam jacerent
nummorum argenti quousque summitas operiretur
conti; quorum summa solidorum ad dominium
deveniret regis Francorum. Reversi qui
fuerant missi judicium referunt regis Theodorici,
quod cuncti laudaverunt Franci. Sed Gothi id se
non posse implere dixerunt; insuper et legatum
Clodovei contumeliis affecerunt. Nam quadam nocte,
dum ille in solario cujusdam domus dormitum isset,
Gothi tabulatum quod ante lectum ejus erat destruxerunt,
qui, ad requisita dum surgeret naturae,
pede lapso corruit, brachioque contrito vix vivus
evasit. Festinus itaque natale solum repetit, rei
gestae ordinem ei a quo missus fuerat pandit, flebilemque
suae querelam aerumnae miserabiliter depromit.
Rex ergo Clodoveus, in talibus non esse
procrastinandum ratus, simul pro injuria legati irae
impatiens, congregat exercitum, quem tali hortatur
oratione ad pugnam: « Virtutis, inquit, vestrae, o
fortissimi commilitones, securus, animositatem vestram
nullius exhortationis indigam judico. Quam
adeo hostes extimuerunt ut legatum nostrum infanda
caede perimere vellent. Ostendunt profecto se
totius iram gentis non posse perpeti, qui unius expaverunt
constantiam legati. Hoc solum vos nosse
cupio, vobis adversum immanissimos hostes, non
pro conjugibus aut liberis, non etiam pro acquirendis
certamen esse divitiis, sed potius pro inseparabili
sanctae Trinitatis unitate, quam illi nefandissimo
dividunt errore; ad extremum pro divinis simul
humanisque legibus, quae injuriarum immunes
sanciunt debere esse eos qui mediatores hostilium
efficiuntur armorum. Inter arma namque hostilia,
sola legatio pacis sequestra est. Exuit hostem qui
legatione fungitur. Festinemus igitur ad praelium, et
de divina protectione confisi hostiles phalanges aggrediamur
intrepidi. » Hac allocutione ducis animati
viri virtutis contra hostes proficiscuntur corde
constanti, aut vincere aut mori parati.
CAPUT XXI. #De omine victoriae et cervae apparitione.@#
In hoc bello divinum illi adfuisse auxilium signa a
Deo ostensa docuerunt. Nam, dum legatos munera
ferentes ad sepulcrum sancti mitteret Martini,
dixit eis: « Ite et a basilica sancti Martini mihi
signum victoriae referte. » Abeuntes illi dum ecclesiam
oraturi intrant, vox cantoris eorum insonuit
auribus, dicens: #Praecinxisti me, Domine, virtute ad
bellum, et inimicorum meorum dedisti mihi dorsa@#
(Psal. XVII, 40, 41).
Laetantes illi, oratione completa
muneribusque oblatis, regi signum victoriae a
Deo sibi concessum depromunt, et alacrem efficiunt.
Cum autem flumen, cui Vigenna nomen est, transire
deliberaret, dum vadum non inveniret, eo quod fluvius
pluviis auctus exundavisset, his Dominum verbis
exorare coepit: « Trinitas, inquit, in personis
Deus, et in majestate unus, mihi contra adversarios
fidei catholicae victoriam tribuens, facilem hujus
alvei concede transitum. » Annuit his precibus clemens
auris Omnipotentis. Cumque illucescente die
castra movissent, ecce cerva quaedam se | null | d785fdda-349a-4cd3-9a0d-16d3409ddde9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
subito
conspectibus eorum ingessit. Illi (ut moris est Francorum,
venatui scilicet insistere) praedam putantes,
eam avide insequuntur. At ipsa transito flumine vadum
ostendit, ac deinceps nulli comparuit. Ita rex
cum omni exercitu transmeans Pictavis pervenit,
et haud procul a Basilica sancti Hilarii tentoria
fixit, edictoque compescuit populum qui secum aderat,
ne quid in ea provincia raperent, nec cibi
quidem necessaria; cum ecce medio noctis silentio
pharus ignea visa est egredi ab Ecclesia sancti Hilarii,
ac super tabernaculum in quo rex quiescebat,
protendit. Conserto ergo praelio victi Gothi terga
verterunt. Inter ipsas vero confertissimas acies Clodoveus
cum Alarico certamen iniit. Cumque eum
terrae prostravisset, et qua lethale vulnus infligeret
rimaretur, duo Gothi eum a latere contis feriunt;
sed propter loricam eum vulnerare nequiverunt.
CAPUT XXII. #De Theodorici expeditionibus.@#
Rege itaque Alarico, qui Gothos per 12 annos
rexerat, hoc modo interfecto, Clodoveus filium suum
Theodoricum cum valido exercitus supplemento ad
superiores ejus dirigit regni partes. Qui, pervagata
omni provincia, Ruthenos, Cadurcosque atque Arvenos
subegit, et ad patrem victor rediit, qui tunc
in Burdegalensi urbe hiemabat. Brumali autem recedente
rigore vernalique succedente temperie, Clodoveus
Tolosam petit. Inde thesauros Alarici auferens
ad Engolismam properat. In cujus adventu
murus urbis, divino nutu sponte ruens, advenienti
regi apertum praebuit iter. Qui universos Gothos
quos ibi reperit gladio interemit. Pari etiam modo
per vicinas urbes adversarios interficiens suosque
constituens, eas sibi parere compulit. Rebus ergo
cunctis ex sententia compositis, Turonis iter dirigit.
Ubi dum stativarum gratia aliquantisper moratur,
legationem suscepit Anastasii Constantinopolitani
principis munera epistolasque ei mittentis. In
quibus videlicet litteris hoc continebatur « quod
complacuerit sibi et senatoribus eum esse amicum
imperatorum patriciumque Romanorum. » His ille
perlectis, consulari trabea insignitus, ascenso equo
in atrio quod inter basilicam sancti Martini et civitatem
situm erat, largissima populo contulit munera.
Ab illa die Consul simul et Augustus meruit
nuncupari. Cum autem equum, quem inter caetera
donaria sancto miserat Martino, redimere centum
datis solidis decrevisset, nec ille ullo modo eum de
loco movere posset; alios centum dari praecipiens
taliter infit: « Sanctus Martinus bonus in auxilio,
sed carus noscitur fore in pretio. » Rex itaque
recepto equo paceque per circuitum facta Parisius
regreditur.
CAPUT XXIII. #De Chararici regis morte et pugna Clodovei contra Ragnecharium.@#
Chararicum vero regem, qui ei quondam contra
Siagrium pugnaturo auxilio esse debuerat, et, fide
fracta se subtrahens, spectator certaminis magis esse
voluerat quam pugnator, ut scilicet postmodum
victoris sequeretur partes, Clodoveus cum filio dolo
cepit, et, tonderi eos faciens, patrem quidem presbyterum,
filium autem diaconum ordinari jussit. Cumque
Chararicus causaretur pro sui humiliatione, filius
ad eum: « Hae, inquit, frondes (barbam demonstrans)
a summo vertice in viridi ligno decisae
cito succrescent. Utinam et auctor hujus facti tam
velociter pereat! » Quod verbum ubi nuntiatum est
Clodoveo, statim eos gladio puniri praecepit, regnumque
eorum cum thesauris pervasit. Post haec paravit
expeditionem contra quemdam ducem, nomine Ragnecharium,
apud Camaracum urbem commorantem.
Quem quidem ei sanguinis affinitas conjunxerat,
sed morum improbitas infestum reddebat. Nam
obscenitati et luxuriae deditus, suis etiam omnibus
erat odiosus. Adsciverat quoque sibi quemdam
spectatae (ut putabat) prudentiae familiarem, vocabulo
Faronem. Qui, fallendi artifex, ita eum mente
abalienaverat, ut, si quid muneris quilibet ei offerret,
in sumendo eo ipsum participem ascisceret,
« sint, dicens, ista mihi et consiliaro meo Faroni. »
Hac ducis ignavia permoti qui in ejus militabant
aula, conferre secum coeperunt qua ratione hanc a
se removerent injuriam. Desidia enim imperantis
opprobrio est subditis. Quapropter Clodoveum per
internuntios sollicitant ut gerendi adversus eum
causam belli exquirat, mandant se, priusquam ad
manus veniatur, praelio cessuros; vinctumque dominum,
si eis praemia conferantur, tradituros. Qui nil
moratus cum valida suorum manu contra eum proficiscitur,
mittens prius proditoribus armillas aereas
deauratas cum gladiis simili modo deauratis loco
muneris. Ventum itaque est ad locum certaminis,
et conscii proditionis fuga se fingunt quaerere subsidium
salutis. Ragnecharius vero, dum fugere nititur,
a suis captus Clodoveo praesentatur vinctus.
Quem ille, ut degeneris animi virum | null | 837fb128-f460-414a-9c43-cf58472e2a0b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, gladio puniri
jussit. Fratrem quoque ejus similiter praecepit occidi,
improperans ei quod non ferendo auxilium
fratri permisisset se et illum turpiter teneri. Pari
etiam modo multos parentum suorum neci tradidit,
thesaurosque eorum abstulit, ne quis remaneret qui
insidiari regno ejus vel vitae posset. Nam fratrem
Ragnecharii, Rignemirum [ #al.,@# Ricimirum] nomine,
quem adverterat regni cupidiorem, missis satellitibus
apud Cenomanorum urbem vita privari fecit.
Unde una dierum astantibus regni primoribus
dixisse fertur: « Parentibus, inquit, orbatus cunctis,
periculum mei pertimesco capitis, dum neminem
habeam propinquum meae custodem salutis. » Quod
quidam calumniae causa dictum aestimaverunt, si
forte quisquam prodiret qui se regi sanguine proximum
assereret. Proditores vero Ragnecharii, cognito
depravata fuisse dona quae acceperant proditionis
gratia, Clodoveo querelam detulerunt. Quibus inquit
Clodoveus: « Ingrati estis beneficiis vobis collatis.
Nam quantis putatis debere interire suppliciis qui
domino suo auctores sunt mortis? Abite potius ad
propria, sufficiatque vobis ipsa indigna qua fruimini
vita. » Illi indignationem principis veriti ad sua sunt
habitacula reversi.
CAPUT XXIV. #De sancto Severino et aliis.@#
Hunc regem fere per annum continuum febre laborantem
vir Domini Severinus (qui in coenobio
Agaunensium martyrum tunc erat abbas egregius)
ab eo accersitus saluti restituit, ac postmodum in
luco, qui Castrum Lantonis dicitur, laudabilem vitae
cursum complens migravit ad Dominum.
Agebat eo in tempore curam imperialis majestatis,
Anastasio defuncto, Justinus Senior. In cujus imperii
partibus, in Nursia scilicet provincia, exortus
toto orbe venerandus vita et nomine Benedictus
jam tunc pueriles attingens annos, a parentibus
scholis liberalium deputatur artium. Romanam quoque
Ecclesiam post Symmachum Hormisda suscepit
regendam. Cujus temporibus saepe dictus rex, gloriosus
Clodoveus, direxit ad beati Petri limina, hortatu
summi praesulis Remigii, regiae dignitatis auream
coronam gemmis pretiosissimis insignitam. Quo
facto patenter ostendit se Deo non fore ingratum,
dum ad ipsius apostoli sepulcrum insigne mitteret
regium, sciens se a Christo solio regni esse donatum.
Nam et Sosius consul Romanus, capta Hierosolymorum
urbe, in Domini templo coronam obtulit.
Sed hic munere gratior, quia fide potior. Ille etenim
idolorum cultor, ast iste Catholicae Ecclesiae pro posse
sedulus venerator. Ille quod esset praesens, quamvis
ipsi urbi temploque infestus; verum hic absens Romuleaeque
amator domus, nec minus basilicae apostoli
Petri devotus.
CAPUT XXV. #De terraemotu et Clodovei transitu.@#
His etiam diebus apud Viennam Galliae urbem
multorum domus simul et ecclesiae terraemotu concussae
ceciderunt. In paschali vero festivitate, beatissimo
Mamerto ejusdem urbis episcopo missarum solemnia
celebrante, palatium regale, quod in eadem
erat civitate, coelesti concrematum est igne. Lupi
quoque vel ursi, silvis profugi, eidem civitati innumeri
coeperunt esse infesti, adeo ut, multorum lacerantes
corpora, propria eos cogerent deserere habitacula.
Unde memoratus sacerdos, adveniente Dominicae
Ascensionis die festo, convocato populo praemonuit
agere triduanum jejunium, ac omnipotentis Dei exposcere
suffragium. Appropinquante autem die statuto,
convenit omnis populus ad ecclesiam cum gaudio
litanias peragens, cum triduano jejunio. Exinde
pulcherrimus in sancta universali Ecclesia mos
inolevit, ut, quoquo terrarum Christi fides diffunditur,
a cunctis fidelibus hae litaniae cum exsultatione
peragantur.
Porro inclytus Clodoveus, rex Francorum, metas
sibi attributi attingens aevi, defunctus est, anno quinto
postquam Alaricum regem Gothorum interfecerat,
et in basilica sancti Petri, quam ipse rogatu suae
conjugis fabricaverat, sepultus est. Regnavit autem
annis XXX, relinquens quatuor filios regni haeredes.
A transitu vero sancti Martini usque ad transitum
ipsius Clodovei regis computantur anni CXII.
#Explicit liber primus.@#
INCIPIT LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. #De regni Francorum inter filios Clodovei partitione.@#
Igitur quatuor filii Clodovei, Theodoricus, Clodomirus,
Childebertus atque Clotarius, regnum inter
se aequa lance dividunt. Et Theodoricus quidem sedem
regni sortitus est Metis, Clodomirus Aurelianis,
Clotarius Suessionis, Childebertus Parisius, quo et
pater eorum. Quo tempore sanctissimus papa Joannes,
qui Hormisdae successerat, Constantinopolim ad
imperatorem Justinum est profectus, a Theodorico
Gothorum rege missus. Justinus namque Augustus,
cum esset vir fide catholicus, haereticos impugnans,
ecclesias eorum orthodoxis condonaverat, consilio
memorati papae usus. Quapropter Theodoricus,
Arianae existens haereseos, eum cum aliis catholicis
viris ad imperatorem direxit, mandans quod, nisi
Arianis | null | 80a07ff4-086b-4424-b9b3-1e0230c00c29 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Ecclesiae redderentur, cunctum Italiae populum
gladio percutiens exstingueret. Sanctus autem
antistes, ut erat languidus, iter arripiens navigio
Constantinopolim est evectus. Occurrit autem ei
Augustus et omnis civitatis clerus, gaudente principe
suscepisse se in regia civitate pontificem sedis apostolicae.
Peroratis ergo pro quibus ierat et impetratis,
ipsi Justino Augusto, ut vicarius beati Petri,
imperialem imposuit coronam, et, accepta remeandi
licentia, reversus est Ravennam. Quem Theodoricus,
eo quod audierat eum ab Augusto honorifice susceptum,
diutina custodia maceratum, jejuniis ac squalore
carceris afflictum, ultimum coegit exhalare spiritum.
Qui deficiens animam Christo martyr reddidit.
Alios quoque qui cum eo fuerant, partim igne
cremavit, partim variis poenis interfecit. Inter quos
Symmachum patricium et Boetium ejus generum,
post carceris custodiam, gladio puniri jussit. Qui,
videlicet Boetius, quam disertus fuerit in litteris saecularibus,
quamque fuerit catholicus, ex ejus comprobatur
codicibus. Testatur hoc arithmetica, necnon
dialectica, ipsa etiam omnium animis gratissima
musica ab eo translata, et Latinorum jamdudum eam
desiderantium auribus delectabiliter infusa. Porro
ejusdem de sanctae Trinitatis consubstantialitate liber
liquido ostendit quam eximius suo, si licuisset, tempore
sanctae ecclesiae colonus exstitisset. Theodoricus
autem tam immanis sceleris statim pretium
luit. Namque, nonagesimo octavo post hoc facinus
die, subita morte defunctus indignam vitam digno
exitu finivit. Cujus animam quidem solitarius, apud
Liparam manens insulam, vidit, inter sanctissimum
papam Joannem et Symmachum ex consule deductam,
in Vulcani demergi ollam, eo loco vicinam. Quae
ideo sic dicitur, quod inibi manere, tanquam aeneum
vas, fervescat ab igne. Hoc modo periit Theodoricus,
homo in suis initiis honestis pollens moribus.
Romanis etenim primitus quotannis ad subsidium
conferebat tritici centum viginti millia modiorum.
Qui veniens ad extrema, ut ex superioribus patet,
polluit omnia. Huic fuit in conjugio juncta soror
Clodovei Francorum regis, nomine Audefleda. Suas
quoque sorores aut filias Theodoricus principibus
circumpositarum sociaverat nationum. Nec erat ulla
gens vicina Italiae, cujus rex ejus esset affinitatis
expers. Nunc coeptae ordinem prosequamur Historiae.
CAPUT II. #De bello inter fratres ob divisionem regni orto.@#
Diviso quadrifariam, ut supra praelibatum est,
regno, aliquantisper saeva bellorum quievere incendia.
Dani vero, gens inquietissima, conscensis
quampluribus navibus, fines regni Theodorici regis
ingressi depopulantur. Contra quos supradictus rex
filium suum Theodebertum cum exercitu illas ad
partes direxit. Qui, fugatis hostibus captivisque
ereptis, victor reversus est.
CAPUT III. #De Clotildis ad reges oratione.@#
Theodorico itaque rege hostilem incursum propulsante,
Clotildis regina reliquos filios, Clodomirum
atque Childebertum, necnon Clotarium, advocans,
hac eos oratione alloquitur: « Omnipotens,
inquit, totius conditor ac rector orbis, Deus, paterni
vos ideo voluit esse haeredes regni ut maternae
vos constitueret vindices injuriae. Quapropter, dilectissimi
filii, feliciter nati, felicius educati, si bene
quid de vobis promerui, ulciscimini quaeso, injustam
patris matrisque meae infandissimam necem. Gaudeam,
inquam, hos me enutrisse materni exsecutores
doloris, quorum ingemisco perisse avos, magni
si adviverent auctores honoris. Neque etenim parvi
pendenda est vobis causa mearum querelarum, quibus
contigit tantorum carere patrociniis propinquorum,
quos vobis abstulit inimici atrox invidia, priusquam
hujus vitae perciperetis oblectamina. Quid
vero spei sit reliquum animadvertite. Nunquid parcituros
putatis nepotibus qui non pepercerunt fratribus?
Et certe illos parva pro parte regni e medio
sustulerunt hominum. Vobis autem mitiores fore
censetis, quibus ablatis magnorum inerit spes regnorum?
Namque si vos justam non exegeritis ultionem,
ipsi vobis infaustam inferent necem. Quod
si miseratione non movemini mortuorum, anxios
saltem meorum contemplamini affectus viscerum,
qui fuerint, dum patrem gladio, matrem fluminis
submersione, sororem exsilii relegatione damnari
conspexi. » His filii piis maternae querelae commoti
affectibus, exercitum Francorum pervalidum congregantes,
Burgundiam contra Sigismundum et
Godmarum, filios Gundebaldi regis, pugnaturi ingrediuntur.
CAPUT IV. #De Sigismundi in aedificanda aede sanctorum martyrum sancta magnificentia et victoria.@#
Tunc temporis Sigismundus basilicam sanctorum
Mauricii sociorumque ejus magnis exstruebat impensis,
in loco nuncupato Agauno. Circa eumdem
quippe locum magnanimitatem suae ostendit devotionis,
dum esset vir optimae mentis et sanctarum
locupletator ecclesiarum. Nam et praediorum illi
loco contulit copiam, et clericorum ordinem psallentium
constituens, sanctae religionis martyres propitios
sibi | null | 8b754da7-341a-4e78-9eb3-e4216017aba2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
adscivit. Meminerat etenim se, conjugis
persuasionibus deceptum, unicum amisisse filium.
Quem, dum illa odio persequitur novercali, in tantum
exosum fecerat patri, ut felle commotus juberet
eum puniri gladio. Nec multo post facti poenitentia
ductus, secum ipse reputans quid sceleris admiserit,
ad sepulcra sanctorum recurrens saepe humique
prostratus, eos erga se clementissimos fore efflagitans,
rogabat ut, si quid minus perfectum divinaeque
majestati adversum in suis reperiretur actibus, id
corum interventu justus Judex in hoc saeculo potius
quam in futuro puniret examine. Quam petitionem
ad effectum juxta votum pervenisse constat. Audiens
quippe exercitum advenire Francorum, instruit et
ipse copiosam suorum manum, atque adversus eos
pugnaturus aciem dirigit. Congressione itaque facta,
Francis acriter praeliantibus, victi Burgundiones
fugae praesidio se committunt. Sigismundus vero
cum tutelam sanctorum Agaunensium martyrum citato
expeteret cursu, a Clodomiro, Francorum rege,
qui eum persequebatur, captus atque Aurelianis
perductus, carceri est mancipatus. Tunc beatus
Avitus, qui in territorio ejusdem urbis abbatis fungebatur
officio, rogare Clodomirum coepit ne tam
excellentis nobilitatis insignisque bonitatis virum
neci traderet. Quod ille audire detrectans, eum in
villa, cui Calumpnia nomen est, perduci, ac ibidem
cum filiis capite caesum in puteum projici jussit. De
quo postmodum sublatus atque ad basilicam sanctorum
Agaunensium devectus martyrum, cum digno
est honore sepultus.
Quem sanctorum collegio Christum Dominum annumerasse,
ideo non ambiguum habetur quod febricitantes
quique, si pro remedio animae ipsius salutare
fideliter offerre fecerunt sacrificium, continuo
ab infirmitatis suae liberantur incommodo. Auctor
vero necis ejus non diu laetatus est in hoc facto.
Nam, sequenti anno, idem Clodomirus, commoto
exercitu, partes Burgundiae devastaturus aggreditur.
Cui occurrit frater regis defuncti, ac, fraternae necis
avidus vindex, pugnam cum eo non dubitavit conferre.
Sed Burgundiones, more sibi solito, animositatem
Francorum non perferentes, hostibus terga
nudarunt. Rex vero Clodomirus, juventa alacrior,
armis munitus, et ipso praesentis certaminis prospero
successu animatus, dum audacius quam debuit hostes
insequitur, pernicitate equi cui insederat vectus,
agmen inimicum, sui nimium negligens,
antecessit. Quem illi a suis desertum, a se vero
circumventum conspicati, telis eminus urgere coeperunt.
Sola etenim species viri et nimis notae
atque alacris fortitudinis gloria per turbabat hostem,
ne quis propius feriturus auderet accedere. Qui,
ubi hostilibus se circumdatum cuneis vidit, nullumque
adesse suorum, in virtute sola remedium ponens
salutis, convertit equum seseque collegit in
arma. Aestuare tamen magnanimus coepit juvenis,
atque, incertus animi, ingentia pectore versare
consilia. Obviamne eundum, an hostibus cedendum
foret, aliquandiu deliberavit. Tandem aliquando
invenit ratione viam, vicitque mentem pudor; interque
confertissimos adversi agminis viros proruens,
ferro iter aperire conatus, quem primum
obviam habuit equo dejecit. Circumventus autem,
confossis lateribus vitae terminum sortitus est.
Impiger sane juvenis et manu promptus, sed consilio
parum providus; qui in secundis amorem
posuerat vitae. Fuit tamen maternae, pro posse, ultor
injuriae. Porro Franci, regis interitu comperto,
non, ut nationes caeterae, subsidium quaesierunt
fugae, sed, ira fervente, Burgundiones insecuti caedunt
prosternuntque graviter. Devastataque omni
Provincia, nativum repetunt solum. Regnum regis
interfecti cum ejus uxore, Gundeuca nomine, frater
Clotarius accepit. Filios vero ejus, Theodoaldum,
Guntarium atque Clodoaldum, avia eorum Clotildis
materno suscepit nutriendos affectu.
CAPUT V. #De Justiniano et Belisario.@#
His ipsis apud Constantinopolim diebus, Justino
humanis rebus exempto, Justinianus ei successit in
regno. Is autem Justinianus, dum esset temporibus
memorati Justini sacri scrinii praepositus, et Belisarius
equitum praefectus, mutuae sibi adinvicem
dextras dederant amicitiae. Hi jurisjurandi se obligaverant
fide, « ut, si quilibet eorum altioris gradus
potiretur honore, socium sibi aequaret dignitate. »
Quadam itaque die, cum coaequis sibi lupanar
ingressi conspiciunt duas mulierculas ex gente
Amazonum, sorte captivitatis abductas, inibi esse
prostitutas. Eas illi rapiunt, atque ad proprias domos
deducunt. Uni earum nomen Antonia, alia vocabatur
Antonina. Et Antoniam quidem Justinianus,
Antoninam vero accepit Belisarius. Erantque ambae
sorores. Una ergo dierum, Justiniano meridianis
horis sub dio quiescente, cum caput in sinum suae
reclinasset amatae, adveniens aquila alis expansis
ab ardore solis eum conabatur defendere. Intellexit | null | 9f305117-8b0a-4959-8b20-3ed28f9d007f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mulier auspicium quod Justiniano portendebat imperium;
et experrectum tali voce compellat virum:
« Oro, inquit, amantissime juvenis, ut, dum regni
potitus fueris sceptris, non me indignam judices
gratissimae amplexibus conjugis. » Illo dicente impossibile
hoc esse ut ipse ad culmen proveheretur
imperiale, rogat mulier ut, quod illa pro certo sciebat,
ne se inexoratum ei praeberet. Quo tribuente
assensum, factaque commutatione annulorum, utrinque
est discessum. Sane Belisarius eique copulata
Antonina eadem inierunt connubii foedera, ut, quia
non dubitabat Belisarius adepturum se potioris honoris
gradum, si imperio potiretur Justinianus,
sociam sui eam adscisceret stratus. Nec multum
fluxerat temporis, cum imperator Justinus expeditionem
paravit adversus regem Persidis. Sed, in
ipso belli apparatu morbo praeventus, anno assumpti
imperii octavo est defunctus
Consensu senatus totiusque simul exercitus Augustus
efficitur Justinianus. Qui, nihil moratus,
collecto exercitu contra barbaros est profectus, et,
commissa pugna fugatisque hostibus, regem se eorum
cepisse gavisus est. Quem in solio regni juxta
se sedere fecit, et ut provincias, quas Romanis eripuerat,
sibi restitueret imperavit. Cui ille: « Non, inquam,
dabo. » Ad haec Justinianus respondit: « Daras. »
Pro cujus novitate sermonis civitas eo loci constructa
est cui Daras nomen est. Rex autem Persidis,
licet non voluntarius, omnia ei restituit quae
Romani fuerant juris; sicque in regnum suum est
redire permissus. Justinianus quoque Augustus cum
magno triumpho Constantinopolim est regressus.
Tunc Antonia, ejus quondam amata, sui nequaquam
oblita, sumptis quinque aureis palatium est ingressa.
E quibus duos dedit janitoribus, ut sibi
pateret introitus; tres vero tenentibus cortinam,
ut suam permitteretur enarrare causam. Et stans
ante principem, hunc apud eum habuit sermonem.
« Cum Scriptura dicat: #Honor regis judicium diligit (Psal. XCVIII, 3)
@#.
Et item: #Rex, qui sedet in
solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo (Prov.
XX, 18)
@#, ego, clementissime imperator, haec dicta
esse de te intelligens, fiduciam sumpsi te adeundi,
tibique propriae necessitudinis causam exponendi.
Est denique in hac civitate juvenis qui, mecum
permutatis annulis, fidem pepigit alterni amoris,
professus quod me sibi jungeret sub nomine legitimae
conjugis. Ob id serenitatis tuae praesentiam adii,
tui super hac re exposcens sententiam judicii. » Cui
imperator: « Si, inquit, fides est pacta, non debet
fieri irrita. » Quo illa audito, annulum suo detrahens
digito, ostendit Augusto: « Videat, ait, dominus meus,
cujus iste fuerit annulus. » Agnoscit princeps eum
quem dederat annulum, jubet eam introduci in cubiculum,
ornamentisque regalibus indutam de caetero
vocari et esse Augustam. Quod factum vehementer
abhorruit populus cunctusque senatus, adeo ut palam
clamarent nefariam rem fecisse Augustum, ut
publicae abjectionis scortum sibi copularet in matrimonium.
Hac Caesar exagitatus injuria plerosque
senatorum pertrahi jubet ad necem. Quae res in
tantum perterruit plebem, ut, sibi quisque metuens,
conatibus ejus in posterum minime obviare auderet.
CAPUT VI. #De Belisarii successu.@#
Posthaec commilitonem suum Belisarium in Africae
promovit partes, patricium eum constituens;
quique supradictam Antoninam, Augustae sororem,
duxit uxorem. Hunc dum Justinianus summo complecteretur
amore, magnis locupletare studebat
opibus divitiarum. Erat assiduus imperatoris consilio,
particeps quoque assumebatur in convivio. Sed
quia semper invidetur felicioribus, paupertatisque
nullus invenitur aemulus, immoderateque detrahentium
lacerantur morsibus affluentes opibus, multi
Belisarii prosperis offendebantur successibus. Huic
calumniam acerbo componunt felle, et acerbiori
parant exitu. Denique regem adeunt improbissimi
homines, et invidiam excitant, asserentes necem
regis ac usurpandi imperii potentiam a Belisario
affectatam. Haud difficile princeps impulsus est ut
credibile duceret quod pro vero affirmabatur. Itaque
priusquam sibi probaretur tentamentum aliquod
flagitii parricidalis, vel mendacii suspicionem
excluderet examen veritatis, suggerentibus calumniatoribus,
jubet eum expugnare Vandalos. Hi saepissime
maximas Romani exercitus vires clarissimaeque
nobilitatis pessundederant duces. Accepta
hac jussione principis, Belisarius domum repetit
moerens ac tristis. Quem uxor sua gravi cernens
affectum moerore, inquirit ab eo causam offuscantis
faciem ejus moestitiae. Rogat sibi manifestari secretum,
si forte aliquid consilii valeat conferre subsidium.
Cui ille praelii rem fore dixit, non lanificii;
ideoque viros magis quam feminas oportere consuli | null | d8542194-969a-4953-be22-f4205d9de76e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
.
Ad haec illa: « Confido, ait, in Christo me virilem
prolaturam sententiam, si hujus arcani attingere
quivero scientiam. Veridicus namque est sermo
Apostoli dicentis: « Quod salvetur vir infidelis per
mulierem fidelem (I Cor. VII, 14). » Erat enim ipsa
catholica, quamvis Belisarius haeresi involveretur
nefanda.
Tunc saepefatus patricius, paululum quid inter
semetipsum deliberans, consideransque quia et in
feminis invenitur sapientia, nec privatur infirmior
sexus rerum profundarum intelligentia, conjugi refert
ut Vandalos expugnaret sibi imperatum esse.
Illa, muliebri abjecta imbecillitate, hac virum exhortatione
ad fidem orsa est invitare: « Nullus, inquit,
protestante sacra Scriptura, speravit in Domino et
derelictus est ab eo: Quapropter, mi vir, suadeo
tibi, relictis haereticorum blasphemiis, trinum et
unum Deum agnoscere qui regnat in coelis. Fac
ergo votum Deo coeli, et eris victor melius quam
fuisti. »
Per ipsum namque Belisarium imperator Justinianus
multarum sibi subjugaverat feritatem gentium.
Spondente itaque illo fidem Christi, iterum dicit ei:
« Nullatenus immutetur decor vultus tui, sollicitatus
difficultate praelii, et pallor qui tuam obtinuit
faciem discedat a te. Nunquid non sunt nobis duodecim
millia puerorum, quos propriis alimus stipendiis,
et decem et octo millia militum, quos cum patriciatus
dignitate acquisisti? » Quo respondente:
« Etiam sunt, » adjecit illa: « Assumpta igitur parte militum,
ad duodecim scilicet millia, puerorumque ad
quatuor millia, terrestri itinere partes aggredere
Africae. Ego vero cum reliquo exercitu, videlicet sex
millibus militum et octo millibus puerorum, navali
evectione fines petam Lybiae. Hocque nobis adinvicem
erit signum: ut tui in castris copiosum accendant
ignem, et nos in navibus lumen ostendamus
facibus. » Quid plura? factis dicta compensantes,
Africam partito petunt agmine. Vandali, terrena
expeditione comperta, navalis ignari agminis, ad
pugnam se praeparant, conjugibus ac liberis ad belli
spectaculum in castris constitutis. Conserto praelio
cum neuter exercitus alteri loco cederet, nuntius ad
Vandalos venit, asserens uxores eorum et natos
gladio trucidatos. Antonina enim, cum suis de navi
in littus egressa, castra hostium pervaserat, nullumque
viventem reliquerat, nec pueros quidem ac puellas.
At Vandali pugnantes, comperta suorum nece,
rupta acie, dum suis timent propria neglecta salute,
ad castra reverti festinant. Quos confuse ruentes qui
castra invaserant obviam facti excipiunt sternuntque,
ac toto palantes persequuntur campo. Rex autem Childemerus,
cum duodecim tantum Vandalis fuga periculo
exemptus, castellum quoddam munitissimum est ingressus.
In quo a Belisario obsessus, dum nullus ei
pateret exitus, rogabat memoratum patricium ut
liber vinculis ante conspectum duceretur imperatoris.
Cui cum spopondisset Belisarius quod non resti
aut funibus, non etiam ferreis constringeretur nexibus,
aut ligaretur mastigia, ubi se dedidit, catena
vincitur argentea. Constantinopolimque in triumpho
perducitur. Sed in palatio constitutus cum ab aulicis
multis afficeretur injuriis, postulavit principem ut,
concesso sibi quem primum habuerat equo, duodecim
ex his qui eum colaphis sputisque incessebant
singulare cum eo inirent certamen. « Ibi, inquit, et
meae probrum ignaviae, et illorum spectare habes
fortitudinem audaciae. » Imperator, petita non abnuens,
cum eo pro spectaculo duodecim juvenibus
congredi imperat. Quos ille, simulata fuga, post tergum
jaciens spicula, omnes interfecit. Post haec,
ex praecepto principis Childemerus eunuchus factus,
patricius Romanorum finium qui Persidis provinciae
adjacent ordinatur. Cum Persis maxima ac prospera
bella gessit, ibique vitam finivit. Sed ad ordinem revertamur
Historiae.
CAPUT VII. #De Clotario et Childeberto.@#
Interfecto eo quo supra diximus modo Clodomiro,
natorum Clotildis primo, reliqui ejus duo filii, id est
Clotarius atque Childebertus, iterum cum exercitu
Burgundiam petunt; fugatoque rege ejus Godmaro,
regnum Burgundiae Francorum subjugavere ditioni.
In hac pugna Theodoricus, quem Clodoveus ex concubina
susceperat, fratribus auxilium praebere detrectavit,
eo quod filia regis Sigismundi esset nupta
illi neptis videlicet regis Godmari
CAPUT VIII. #De Amalrico Gotho.@#
Amalricus autem, filius Alarici regis Gothorum,
cum partem regni paterni, quae a Francis non fuerat
pervasa, suscepisset regendam, legatos ad Childebertum
et Clotarium direxit, rogans ut, inito foedere,
sororem eorum mereretur conjugem accipere. Quam
illi non negantes (ut regibus tantae gentis dignum
erat) summo | null | ef5cf2d9-03f4-4ac6-b374-66b65d94683d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cum honore miserunt. At ille, ut erat
gente et animo ferus, habere eam coepit remissius,
nec diligere ut reginam, sed contumeliis dehonestare
quasi pretio emptam ancillam. Nam dum esset ipse
nefanda, qua et pater suus, Arianae haereseos maculatus
perfidia, despectui eam habens quod esset fide
catholica, eunti ad orthodoxorum ecclesiam multa
ingerebat probra. Stercora namque in eam vel in
ejus projiciens viam, fetoris commovebat violentiam,
ut devotam a purae orationis studio averteret mentem.
Quibus praestricta contumeliis filia Clodovei ad
fratres cum lacrymis scribit, epistolam mittens per
quemdam sibi fidelem, et, causam suarum exponens
injuriarum, ad extremum intulit: « Miseremini, inquit,
mei, fratres amantissimi, et mearum necessitudines
indignamini causarum. » Urbs Arverna Childebertum
in finitimis suis, de fratris Theodorici regimine
ab eo vi praerepta, tenebat, cum memorata
sororis scripta ad eum pervenerunt. Inde vir, militiae
peritus, non exspectato fratris Clotarii solatio, compositis
ordinibus castra movit, atque improvisus armatas
acies Hispaniis infudit. Nec defuit congressioni
Amalricus, terrestri navalique pugna certare
paratus. Ubi utrique exercitui placuit in campo
praelio decernere, Childebertus validior equitatu
avertit hostem. Nec diutius potuerunt resistere Gothi,
cum virorum contis et fremitu equorum conturbarentur.
Conversi igitur in diversa alii sunt,
plerique ad classem refugiebant. Ex ea quoque parte
occurrere Franci, ac universos, praeoccupato itinere,
repellunt a mari. Ipse Amalricus, fugere conatus,
ecclesiam catholicorum cursu petebat. Tunc unus e
turma Francorum, citato equo eum insecutus, hasta
cominus percussum terrae dejecit exanimatum.
Cujus comperto interitu, Childebertus post tergum
iter dirigens Gothorum, Toletum urbem, ipso
terrore belli civibus consternatis, sine mora oppugnavit
et cepit; multisque ablatis thesauris et sorore
assumpta, repedare festinabat ad propria. Sed antequam
cupitas pervenirent ad sedes, soror regis,
nescio quo depressa incommodo, vita decessit. Cujus
corpus in loculo positum Parisius est delatum,
ac in basilica sancti Petri juxta patrem humatum.
Sane in thesauris quos Childebertus avexit ab Hispaniis,
reperta sunt ecclesiastici utensilia ministerii,
ex vasis quos dicunt fuisse Salomonis, novem
pretiosissimi calices, quindecim patenae, viginti
capsae Evangeliorum. Quae omnia cum solido fabricata
forent auro, gemmisque ornata opere inclusorio,
rex tamen integer ab eorum cupiditate cuncta (ut
erat largissimus) diversis tribuit ecclesiis. Sed dum
incursare studet aliena, perdidit quae putabat sua.
Nam Theodoricus frater ipsius, dolens Arvernorum
urbem ab eo sibi fuisse sublatam, eam ipse iterato
invadit, caesisque vel fugatis quos Childebertus ad
tuendam reliquerat urbem, Mundericum, qui se
propinquum regis jactitabat, regnumque sibi deberi,
perimi jussit, et quae ejus erant sub fiscum redigi.
Hic etenim Mundericus persuasis Arvernicis civibus,
collecta etiam rusticorum non parva manu, castrum
Victuriacum contra Theodoricum pervasit. Ubi
dum rex eum obsidione cinxisset, et superare nequiret,
cuidam suorum, Aregisilo nomine, imperat ut,
dato sacramento securitatis, Mundericum a castello
exire suadeat, quatenus a circumsedentibus perimi
posset. Ille praecepto obtemperat, ac circumventum
hominem castro educit, datoque in hunc modum suis
signo: « Quid, ait, o populi, hunc virum aspicitis,
ac si nunquam amplius eum vidissetis? » His illi auditis
impetu in Mundericum proruunt. Quod ille cernens,
Aregisilum sic alloquitur: « Quia, inquit, o
Aregisile, perjuriis me decepisti tuis, ex hoc tempore
te viventem nullus cernet oculis carnis. » Et haec
dicens, uti pone eum stabat, lancea inter scapulas
adacta eum terrae defixit, evaginatoque gladio, hortatus
socios, super hostes irruit, ac, quousque spiritus
vitae in eo fuit, caedere non cessavit. Arcadius
quoque, qui urbem Arverniam Childeberto tradiderat,
Bituricas aufugit. Ea urbs tunc Childeberto patebat.
Mater vero ejus atque amita comprehensae,
apud Cadurcum urbem exsiliatae sunt.
CAPUT IX. #De Clotarii in Thoringos expeditione.@#
Inde, fratre Clotario in societatem adscito, ipse
cum filio Theodeberto Thoringam petit. Praeerat
Thoringis rex Hermenfredus, duobus suis trucidatis
fratribus. Cui accesserat ex conjugio vana quaedam
mentis elatio, quod ei filia Theodorici regis Italici,
ex sorore suscepta Clodovei, jure copularetur nuptiali.
Haec muliebri fastu elata quod regali manaret
prosapia, fratrem mariti, Bertharium nomine, ingenti
oderat crudelitate. Denique suadet viro ut fratrem | null | eb86813f-a96e-4023-8426-4a3d899c158f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sibi aemulum vita privet et regno.
Id ille, nil moratus effecit, missisque lictoribus
eum perimi jussit. Pari modo alium, vocabulo Baldricum,
suspicione fraternae insimulatum vindictae,
infanda damnavit morte. Hac arte Amalberga (id
quippe nomen mulieri) vacuam fecit sibi aulam
regni, dum simulat saluti se velle consulere mariti.
Miser ille, qui putaverit quod illa in ejus fratribus
parricidales odisset cogitationes, nec animadverteret
consortes regni ac periculorum sublatos esse
suorum. Adeo apud improbos est affectus vilis, ut
cito pravis suggestionibus extorqueatur. Profectus
itaque Theodoricus in Thoringam, obviam habuit
Hermenfredum cum innumera multitudine
hostium. Foderant autem Thoringi fossam, quam
texerant operimento cespitum, ut advenientium
inibi debilitarentur equi Francorum. Quo cognito,
Franci acriter indignati hostes ultima labefactarunt
caede, actosque in fugam usque Onestrudem fluvium
persequuntur. Ibi etiam adversariis resistere
ausis transituque prohibere Francos, gravius certamen.
Sed ubi se Franci ipso usu veteri assuetaque
vincendi confirmarunt consuetudine, ordine suo
nixi incursantes caedere, scutis repellere, nisu omni
ac virtute inconditam multitudinem in fluvium
urgere coeperunt. Nec difficile fuit plurimos in amnem
mergi, cum haud procul a littore res gereretur.
Tanta autem strages tunc de Thoringis facta
fuisse fertur, ut, caesorum congerie oppleto fluvio,
Franci super interfectos in ulteriorem transirent
ripam. Hermenfredus ipse, cum paucis elapsus, in
munimentum se contulit urbis. Quem postea Theodoricus,
fide data, Tulbiaco [ #hodie@# Zulich] ad se
venire mandavit, eumque, dum deambulatum per
murum urbis irent et sibi alterutrum sermocinarentur,
praecipitem deorsum egit. Qui ruens comminuto
cerebro exanimatus est. Ex eo quoque genitis
minime pepercit; sed, eos strangulari praecipiens,
universas Thoringorum civitates Francis
subjugavit, pristinaque eos jussit incolere domicilia.
CAPUT X. #De origine Francorum citatus divus Hieronymus.@#
Denique Francos Thoringorum fines prius possedisse
superior declaravit sermo. Sed et beatus Hieronymus,
in opusculo quod de Vita sancti scripsit
Hilarionis, asserit hanc gentem, non tam amplam
quam robustam, inter fines Saxonum quondam habitasse
et Alamannorum, memorans illius nationis
illustrem juvenem ab eodem viro Dei daemone ejecto
fuisse curatum. Nec nobis oneri erit ipsius disertissimi
verba ponere viri, cum et nostram (si inserantur)
honestent materiam, et gentis fortitudinem
innotescant pariter et decorem; simul etiam ut
virtus Dei in gentili quoque operata homine evidenter
appareat. Ait ergo divinae legis interpres:
« Candidatus Constantii imperatoris rutilus coma, et
candore corporis indicans provinciam (inter Saxones
quippe ac Alamannos gens ejus non tam lata
quam valida, apud historicos Germania, nunc Francia
dicitur antiqua) ab infantia possessus a daemone,
qui noctibus eum ululare, ingemiscere, fremere
dentibus compellebat. Hic secreto ab imperatore
evectionem petiit, causam ei simpliciter indicans,
et, acceptis ad consularem quoque Palestinae
litteris, cum ingenti honore ac comitatu Gazam
deductus est. Qui cum a decurionibus loci illius
quaesisset ubi habitaret Hilarion monachus, territi
Gazenses, putantes eum ab imperatore missum, ad
monasterium perrexerunt, ut et honorem commendato
exhiberent, et, si quid ex praeteritis injuriis in
Hilarionem esset offensae, novo officio deleretur.
Deambulabat autem tunc senex in arenis mollibus
et secum de psalmis nescio quid submurmurabat.
Vidensque tantam turbam venientem, substitit, et,
resalutatis omnibus manuque eis benedicens, post
horam caeteros abire praecepit; illum vero cum
servis suis et apparitoribus manere. Ex oculis enim
ejus ac vultu, cur venisset, agnoverat. Statim ergo
ad interrogationem suspensus homo, vix terram
pedibus tangens et immane rugiens, Syro quo interrogatus
fuerat, sermone respondit. Videres de
ore barbaro, et qui Francam tantum ac Latinam
noverat linguam, Syra ad purum verba resonare,
ut non stridor aspirationis, non idioma aliquod Palaestini
deesset eloquii. Confessus est itaque quo in
eum modo daemon intrasset; et, ut interpretes ejus
intelligerent qui Graecam tantum ac Latinam noverant
linguam, Graece quoque eum interrogavit. Quo
similia verba eodem respondente, admirati sunt.
Multas denique incantationum ei occasiones et necessitatem
magicarum obtendenti artium: « Non curo,
ait, quomodo intraveris, sed ut exeas in nomine
Domini nostri Jesu Christi impero. » Cumque curatus
esset, simplicitate rustica decem auri libras offerens,
hordeaceum ab eo accepit panem, audiens
quod qui tali cibo alerentur aurum pro luto ducerent. »
Haec dixit | null | 20d1b8ea-c18c-443d-8182-4fcfb92d4912 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Hieronymus, vir in sancta Ecclesia
omni laudum praeconio dignus. Nos autem ad
rem coeptam vertamus articulum.
CAPUT XI. #De reliquis Clotarii et Theodorici gestis.@#
Denique dum apud Thoringam morae fierent,
Theodoricus fratri Clotario occultas parat insidias,
expansoque in parte domus velo, armatos post illud
stare jubet qui Clotarium ad suum venientem colloquium
ex improviso interimerent. Clotario itaque
ingredienti domum pedes apparuere detecti armatorum.
Quod ubi animadvertit, suos capere arma
jubet, seque praecedere. Intellexit protinus Theodoricus
fratrem dolum praesensisse; et, ne amplius
manifestum fieret factum, loco muneris discum ei
dat argenteum, gratias agens propter collatum
auxilium. Nescientibus ergo suis quid actum foret,
Clotarius metatum repetiit suum. Post haec Theodoricus
cum suis questus sine causa se suum perdidisse
catinum, advocans Theodebertum filium,
« Vade, ait, ad patruum tuum, et pete ab eo vas a
me ei dono datum. » Abiit ille, ac sine mora quod
petiit impetravit. Clotarius inde regrediens, Radegundim
filiam Bertharii regis secum abduxit, quae
postmodum apud Pictavam urbem multis effulsit
virtutibus.
Cum igitur, ut praefati sumus, Theodoricum atque
Childebertum, quos junxerat natura, divideret
discordia, tandem domestico foedere civilium sunt
sequestrata bellorum certamina. Sed quorumdam
nefandorum molitionibus hominum, qui assiduis
gaudent mutationibus rerum, iterum pactae pacis
violata sunt jura. Quapropter multi nobilium filii,
obsides utraque ex parte qui fuerant dati, servituti
subjiciuntur. Inter caeteros vere nepos beati Gregorii
Lingonicae urbis episcopi, dum cujusdam barbari
servitio premeretur, a memorati pontificis
servo, Leone vocabulo, qui praeparandis epulis ministerium
exhibebat, subducitur, pristinaeque libertati
hoc ordine restituitur. Audito quippe praefatus
sacerdos eum Treviris detineri, mittit pueros qui,
oblato domino ejus pretio, illum exinde abducerent.
Quibus barbarus respondit: « Hic, inquiens, tam
praeclari generis puer non dimittetur, nisi mihi
decem librae auri dentur. » Illis haec episcopo nuntiantibus,
Leo se obtulit dicens: « Permitte me, et
ego per Dei auxilium puerum liberabo. » Quo permittente,
quaesitum ille quemdam hominem rogat
ut se domino pueri, quasi proprium famulum, vendat,
et pretium loco beneficii in suos usus habeat.
Obaudit ille dicto, et eum duodecim aureis memorato
vendidit viro. Quaerit deinde detentor a Leone
quid operis scit agere. Cui Leo: « In praeparandis,
inquit, epulis nullus me praeteriit disciplina artis. »
Imperat ergo dominus ut adveniente die Solis
(sic enim barbari diem vocant Dominicam) tale
paret convivium, quod venturi ad eum amici habeant
admiratum. Quod ille, congregata multitudine
gallorum gallinaceorum, ita praeparavit ut dicerent
convivae se nec in mensa regis tale quid gustasse.
Gavisus dominus Leonem promptuario praeficit, ac
summam sui gratiam impertit.
Post anni circulum cum Attalo (id quippe nomen
nepotis episcopi erat) in prato, eo quod ille custos
equorum esset, descendit. Et versis sibi invicem
dorsis, ne agnoscerentur, loquentes, Attalum sic
compellare coepit: « Tempus est, inquam, o puer,
ut de patria cogitemus. Hac igitur nocte dum equos
e pastu reduxeris, cave ne somno graveris, sed, ut
a me vocatus fueris, iter si sapis nostrum parabis. »
Ea forte nocte Leo, generum domini ad domum
redeuntem prosecutus, vina porrexit. Cui ille joco
ait: « Die, o puer, si valeas, qua nocte ad patriam
reverti destinas? » Ad quem Leo item jocando, veritatem
tamen effatus: « Hac, inquit nocte, si Deus
permiserit. » -- « Utinam, ait alter, me custodiant mei
famuli, ne quid de domo mea auferas. » Necdum
itaque prima noctis quiete transacta, Leo ad Attalum
properans quaerit an haberet spatham. Quo
negante ille a capite domini sui scutum simul
cum framea aufert, sciscitantique domino respondit
se esse, velleque Attalum, qui tanquam
ebrius quiescebat, suscitare, ut ad pastum equos
deducat. Illo vero non abnuente, profectus est ad
Attalum; ascensisque equis raptisque quibusdam
vestibus sive ornamentis, triduo jejuni iter peragunt.
Venientes vero super Mosam, dum a quibusdam
detinerentur, relictis equis super parmas fluvium
transmearunt; inventaque arbore pruni, ejus
ablato fructu, inter iter agendum eo se satiant.
Porro viam ingressi Campaniae, nocte quadam audiunt
sonitum post | null | e7d82b3b-de64-4822-970d-d928c773753f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
terga currentium equorum. Tunc
Leo ad puerum: « Prosternamur, inquit, terrae, ne
videamur. » Tunc post truncum rubi se collocant,
extractis tamen gladiis, ut, si necesse foret, his se
defensarent. Equites vero eo loci constiterunt, spectantes
donec equi urina se levarent. Dixitque alter
ad alterum: « Vae mihi, quia fugiunt hi detestabiles!
Verum si invenirentur, unum ex eis patibulo, alium
gladiorum ictibus perderem. » Erat autem qui haec
loquebatur dominus illorum. Qui motis equis cum
socio recessit a loco. Illi vero eadem nocte Remis
venientes, a presbytero Paulello per biduum recreati,
ad beatum Gregorium sunt regressi. Attalus
cum gaudio susceptus, Leo cum uxore ac filiis libertate
praemioque terrae donatus est.
CAPUT XII. #De dolo in filios Clodomiri.@#
Interea Clotildis regina Parisius residens, filios
Clodomiri, nepotes suos, solerti nutriebat diligentia.
Childebertus autem zelo ductus, quod videbat reginam
maternum super eos declinasse animum, autumans
deperire sibi quidquid materni affectus in illis
transfundebatur, Clotarium excitat ut e medio hominum
tollendi adolescentes occasionem quaerat.
Dolosaque adinvicem captantes consilia, ad matrem
dirigunt qui memoratos juvenes ab ea susceptos ad
se perduceret, asserentes velle se debitam ipsis regni
reddere portionem. Dolum regina non praevidit, mandatoque
filiorum paruit eo studiosius quo adolescentulis
bene esse gratulabatur consultum. Suscepit
legatus juvenes, ut eos deduceret ad reges. Eo discedente,
e vestigio venit alter, forcipes et gladium deferens.
Quibus regina visis inquirit quid sibi ista
velint. Cui veredarius: « Sic, inquit, mandant filii
tui, velis ne nepotes tuos tonderi, an gladio percuti?
Delibera. Unum enim eorum necesse est fieri. » Quo
illa audito, alta trahens a pectore suspiria, ingemuit,
et ait: « Nunc mihi bonum est mori cum filiis
meis. Mortua est pietas. Nunc profecto illud est
tempus quo, si omnes sua dent consilia, huic malo
remedium inveniant nullum. Novum hoc flagitii genus
est, quo patrui innocentium appetunt vitam nepotum.
Doleo, fateor, parricidas generasse me filios,
qui non possent parcere parentibus. Sed de illis taceo
quos justa allegatio maternae calamitatis exosos fecerat.
Verum in istis nullae reperiuntur causae offensionis,
nisi quod in regno natis regisque filiis, debita
invidetur portio paternae hereditatis. Pereunt itaque
ad dolorem mihi, ad fructum illis. At quaerat quis
ut quid eos occidere velint. Cognoscat quia ad praesens
ipsis mors eorum proficiet. Miseram me, quae
ad hos fructus fecunditatis sum reservata, ut infelicia
eis porrigerem ubera qui mihi chara nepotum
auferrent pignora! Ego, infantuli, vestrae causa sum
perditionis, quae inconsideratis persuasionibus patrem
vestrum objeci periculis mortis. Satis infelix
mater fueram, avia volui esse sollicitior. Videns
mihi aetatem precedere, tentavi consulere post me
nepotibus; atque utinam consuluissem! Sed nunc
eos mihi quidem eripit intolerabilis aerumna, quos
magis magisque commendaverat natura et misericordia.
Summe Deus, ne inter greges noxiorum deputes
animas innocentium, nec eas saeva inferorum
crucient supplicia; sed mundo supernum iter carpentibus
e vestigio tranquilla aeternae vitae succedant
habitacula. » His dictis, indignatione simul et compassione
vox est intercepta loquentis. Verum ubi
spiritum resumpsit: « Et quid, ait, aliud restat?
Conditio mihi effertur utrum malim eos tonderi, an
gladio percuti. Sed utcunque se res habeat, nullatenus
clericos fieri patiar. »
Haec dixit, putans quod pietate flexi naturae a tanto
desisterent scelere. Quamvis enim ei nota esset Clotarii
feritas, nunquam tamen credere potuit quod
usque ad parricidium perseveraret. At ille longe ab
ejus sententia aberrans, arreptum seniorem natu
puerum ad terram elisit, cultelioque latus perfodiens
vita privavit. Quod cernens junior, ad Childebertum
se contulit; et suffusus lacrymis specie miserabili,
patrui inhaerens vestigiis, orare veniam, ac ut animum
sibi regis Clotarii conciliatum redderet obsecrare.
Motus ille miseratione fratrem deprecabatur
ut naturae contemplatione molliret iram, nepotique
parceret, supra iram constituens jus naturae. Promittebat
etiam se pro hujus rei vicissitudine beneficium
quod ipse vellet recompensare. Cui frater:
« Dum tu, inquit, hujus facti minister existis, ut
quid misereri velle te simulas? Quin potius puerum
a te expelle, aut pro eo morere. » Veritus Childebertus
verba fratris, nec ejus valens | null | b0f3a44b-d45c-4343-9228-88e0ac057f2a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, imo nolens,
contraire voluntati, puerum a se repulit. Quem Clotarius
eo quo fratrem ejus, interemit modo. Reliquus
qui supererat e fratribus, vitae potius ac saluti
quam regno intentus, prompta fidissimorum sibi famulorum
ope usus, fuga se exemit periculo. Ei
nomen Clodoaldo. Qui postea clericus factus, presbyterque
ordinatus, digne est conversatus. Et vitae
finem sortitus, Noviento villa territorii Parisiacae
urbis sepultus, multis miraculorum signis coelo se
vivere declarat. Clotarius autem, nutritiis puerorum
pariter neci traditis, ascenso equo, ab eo recessit
loco una cum suis. Tunc Clotildis regina ablata
nepotum corpuscula condiens aromatibus, in sancti
Petri basilica fecit humare.
CAPUT XIII. #De Longobardorum origine et gestis.@#
Theodoricus autem Theodeberto filio suo despondit
uxorem, vocabulo Wisegardam, filiam Wachonis
regis Longobardorum. Hic locus nos admonet, intermissa
paululum coeptae rei serie, exordium nos
hujus pandere gentis, et praeterita retro tempora retractando
repetere; maxime cum praeclara quaedam
Francorum gesta in Historia contineantur Longobardorum.
Winili igitur, qui et Longobardi, ab insula
Germaniae, quae Scandinavia dicitur, egressi,
Ibor ac Aione ducibus, regionem quae Scoringua dicitur,
quasi habitaturi sunt ingressi. De qua propter
victus penuriam exire compulsi, transierunt in Mauringua.
Unde progressi habitaverunt in Gollanda.
Mortuisque ducibus, regem sibi Agelmundum filium
Aionis ducis statuerunt, qui per triginta et trium
curricula annorum illis praefuit. Cui successit Lamissio.
Lamissioni quoque Lethu. Post Lethu regnavit
Hildehoc. Quo defuncto, quintus Gudehoc
regnum suscepit. Deinde post pugnam, quam inter
Odoacrem et Feletheum fuisse superiori commemoravimus
libello, profecti Longobardi de Gollanda
pervenerunt in Rugiland, quae Latine Rugorum patria
dicitur. Nam #land@# lingua Germanorum, patria
dicitur verbo Latinorum. Exempto autem humanis
rebus Gudehoc, successit ei filius Claffo. Decedente
quoque Claffone, Tato regnum tenuit. Quo tempore
Longobardi, relicta Rugorum patria, venerunt in
campis patentibus, qui sermone barbarico #felth@#
appellantur, manseruntque ibi. Quo dum demorantur,
Radulfus, rex Herulorum, foedus quod cum Tatone
pepigerat irrumpens, eo quod compererat fratrem
suum germanum a filia Tatonis nefandissime interemptum,
bellum ei intulit. Sed ipse cum suis a
Longobardis superatus, vita pariter et regno est
privatus. Tanta autem consternatio ac (ut verius
dicam) mentium alienatio ejus invasit exercitum, ut
virides segetes, lini campos, flumina crederent.
Dumque brachia quasi nataturi extenderent, a supervenientibus
sine difficultate caedebantur hostibus.
Irruit autem super Tationem Wacho filius fratris
sui: interfectoque eo, ipse jam octavus super Longobardos
regnum tenuit. Hujus filiam, ut praedictum
est, Theodoricus filio suo Theodeberto despondit.
Quam ille post mortem patris relinquens, Deutheriam
Romani generis feminam hac de causa duxit uxorem:
Dum Gothi, post mortem Clodovei, multa de
his quae ipse eis abstulerat pervasissent, Theodoricus
Theodebertum filium suum ad ea recuperanda
direxit. Qui ad urbem Bituris [ #al.,@# Biterris] accedens,
legatos ad castrum Caprariam, ut sibi cives aperiant,
dirigit. Deutheria vero mulier nobilis et sapiens,
cujus vir ad praedictam urbem propter hostilem
transierat incursum, Theodeberto mandavit
quod veniens cum pace susciperetur. Quo adventante,
illa ei obviam est progressa. Cujus specie rex
captus, suo eam conjunxit stratu.
CAPUT XIV. #De Theodorico et Theodeberto.@#
In diebus illis Theodoricus, Sigivaldum parentem
suum occidens gladio, clam mandavit Theodeberto
ut filium ejus, qui una cum eo ierat, interimeret.
Sed ille, eo quod illum de sacro fonte levasset,
ostensis paternis litteris fugam suasit, donec post
mortem patris ipso regnante ad eum reverteretur.
Qui fugiens apud Latium latuit. Post haec nuntiatur
Theodeberto patrem graviter aegrotare. Qui postpositis
caeteris rebus eo tendit, Deutheria Arverno
relicta. Theodoricus enim, cum jam viginti quatuor
annis regnum tenuisset, vita decedens, Theodeberto
filio sedem sui reliquit regni. Qui, mansuetus cunctis
atque modestus, justitiae quoque fuit cultor
egregius. Consurgentes vero Childebertus atque
Clotarius eum regno pellere conati sunt. Quos demulcens
ille regnum sagaciter recepit; missoque
nuntio, Deutheriam ab Arverno evocans, sibi eam
in matrimonium copulavit. Cernens Childebertus
quod eum vi sibi subdere nequiret, amicitia sibi
necti commodius duxit, accersitumque triplicibus ex
omni supellectili sua ornamentis donavit. Givaldus
autem, Sigivaldi filius, audiens | null | 03571146-859f-441a-a8d0-01261b16f100 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Theodebertum loco
patris regnare, ad eum rediit. Quem rex deosculans
cunctas ei paternas restituit haereditates, data ei
tertia ex omnibus quae a patruo acceperat muneribus
parte. Verum Deutheria cernens filiam suam, quam
ex priori susceperat viro, valde adultam, verita ne
a rege concupisceretur, vehiculo impositam indomitisque
bobus tractam apud Virdunum de ponte in
Mosam praecipitari jussit. Erat porro Theodebertus
rex egregie moratus. Agnoscens vero quod Deutheria
suam, ut praedictum est, interemisset filiam, repudiata
ipsa, Visegardam iterum sibi sociavit.
CAPUT XV. #De Belisarii reliquis successibus.@#
Porro Belisarius post inclytum quem de Vandalis
ut supra diximus, apud Constantinopolim egit
triumphum, intimus amicorum Justiniani principis
habebatur. Et, astipulante prioris societatis praerogativa,
cum inter primos secretorum arbitros ipse primus
accersiretur, multorum contra se invidorum excitavit
corda. Qui dolentes uberiore illum pollere potentia,
sibique deputantes officere in quo ille proficeret,
quasi salutis Caesaris solliciti, crebro ei denuntiabant
« ab insidiis Belisarii fore cavendum. Quem nisi
ipsi simulatione fidelioris consilii revocavissent,
jamdudum Belisarii gladio interfectum Justinianum,
regnumque indigno haeredi vacuefactum. » His
atque hujusmodi regiorum satellitum, seu etiam
primorum palatii, sermonibus Augustus per invidiam
paulatim accendebatur. Et suspectam habens Belisarii
potentiam, patriciatus ei interdixit curam. Qui,
publicis expeditus actionibus, securam deliberans
in reliquum agere vitam, privatas incolebat aedes.
Sed, quia difficile est in prosperis invidia carere,
iterum zelus, iterum orta insimulatio, quia ultra
quam privatis mos est sese agebat. Duodecim namque
millibus puerorum vallatus, quocunque eundum
foret, progrediebatur. Fuere nonnulli, qui vitam
quoque ipsam ereptum ei ire vellent. Verum cum
imperatoris mentem ad suam nequirent inflectere
sententiam, ipsum dignitate regia privare moliti sunt.
Opportunamque nacti occasionem, procedentem ad
circi spectaculum principem, privata detentum custodia,
corona spoliant simulque veste purpurea.
Deductumque ad medium theatri quemdam Florianum
in solio sedere faciunt regio. Justinianus autem,
tali dehonestamento affectus, ad Belisarium
misit qui dicerent: « Haec mandat Justinianus Caesar
quondam et Augustus. Immemor, inquit, injuriarum,
mi Belisari, factus modernatum ( #sic@# ), ad memoriam,
quaeso, reduc pristina beneficia, et, si quid praevales,
adjuva me. » Ad haec Belisarius ita respondit: « Si,
ait, avita mihi suppeditaret potentia, ferrem poscenti
suffragia. Nunc autem incassum fundit preces, cum
mei praesentia consulares viduaverit fasces. Verumtamen
Christi Domini mei parens praecepto, non
referens mala pro malo, auxilium illi laturus accingar
ut potero. » Et simul, his dictis, ad conspectum
properat novi principis, cunctis ut se sequerentur
suis praecipiens pueris. Et pro foribus theatri stans
conspexit eminus turbam se odientium cathedrae
imperatoris Floriani circumsistere.
Conversus igitur ad eos qui secum erant; « En,
inquit, fidissimi milites, adest omnibus votis exspectata
dies, ad capessendam ultionem ex inimicis.
Vallatus est tyrannus caterva malignantium, qui se
ei sociaverunt, freti improbitate morum. Nec dubitandum
pari eos debere perire interitu, quos aequales
reddidit malitiae causa. Armate itaque dexteras
vindices, et quod me videritis facere, vos quoque
facite. » Posthaec introgressus, dum veluti adoraturus
genu flecteret, evaginato ense falsi principis
caput amputavit. Quod cernentes qui cum eo venerant
districtis gladiis circumstantes fortiter ferire
coeperunt. Turbati hi qui prius de permutatione
dominationis sibi applaudebant, fugae potius quam
defensionis auxilium quaesiverunt. Caput Floriani,
cum corona regni, Belisarius sustulit, veniensque ad
Justinianum taliter ei locutus est. « Aemuli, inquit,
meae tuaeque salutis seminarium discordiae inter nos
ideo quam maxime saevisse visi sunt, ut et me exsortem
honoris redderent, et te, mei praesentia destitutum,
contumeliis, uti nunc palam cernitur, afficerent.
Attamen ego, his quae adversariis suggerentibus contra
me egisse cognosceris posthabitis, gratiam
imperii lucisque rependo, quam illi ereptum ire
voluerant, recolensque priora erga me beneficia tua,
hoc te nunc dignor munere. » His dictis, diadema
regni ejus imposuit capiti. Justinianus hoc modo
imperio restitutus, saepefatum Belisarium iterato
patricium ordinans, adversum Gothos, qui Italiam
inhabitantes Romanos graviter armis premebant,
dirigit.
CAPUT XVI. #De divo Benedicto.@#
His diebus beatissimus Benedictus Pater et prius
in loco qui Sublacus dicitur (qui ab urbe Roma
quadraginta millibus abest) | null | 39266e17-aba9-4fcf-a1c1-b47dfd311152 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et postea in castro
Cassino, quod Haruin appellatur, et magnae vitae
meritis et apostolicis effulsit virtutibus. Quo etiam
tempore sanctissimus Agapitus, Romanae sedis
pontifex, ad regiam urbem profectus, Justinianum
principem, in Eutychis sectam delapsum, ad veram
et catholicam reduxit fidem; damnatoque Anthimo
patriarcha Constantinopolitano, non multo post idem
papa apud eamdem urbem diem obiit. Cui successit
in pontificatu Sylverius. Hic levatus est a tyranno
Theodoro, qui apud Gothos regnum arripuerat, sine
deliberatione decreti imperialis. Qui corruptus pecunia
talem timorem induxit clero, ut qui non consentiret
gladio puniretur. Post menses duos nutu divino
exstinguitur Theodorus, et elevatur Withigis rex. Tunc
veniens Belisarius patricius in partes Siciliae, audivit
quod Gothi fecissent sibi regem, et inde per Campaniam
properavit Neapolim, quam obsidere coepit,
quia cives Neapolitani noluerunt aperire ei. Qui
pugnando civitatem introivit, et Gothos, quoscunque
obvios habuit, neci tradidit, factoque maximo bello
contra Withigem, ingressus est urbem Romam, et
civitatem munivit. Tunc recolligens Withigis multitudinem
Gothorum uno anno ita obsedit urbem Romam,
ut nulli esset facultas egrediendi vel ingrediendi.
Verum intra civitatem fame opprimente populum
adeo ut aqua venundaretur pretio, pugnae tamen
maximae fiebant a Belisario defendente Romanos vel
civitatem adversus Gothos; quos etiam Ravennam
fuga petere postmodum compulit.
CAPUT XVII. #De Vigilii diaconi conatibus.@#
Tunc Vigilius diaconus, qui apud Constantinopolim
erat apocrisiarius, animadvertit displicere
Augusto et Augustae damnationem Anthimi patriarchae
Constantinopolitani, et, volens sibi apud dominos
rerum parare gratiam, persuasit Augustae ut
mitteret ad Silverium pontificem litteras hoc modo
scriptas. « Aut ad nos, inquit, ne pigriteris venire,
aut certe scriptis tuis revoca Anthimum in locum
suum. » Quibus beatus Silverius perlectis ingemuit,
et in haec verba imperatrici rescripsit: « Licet haec
causa finem temporali meae inferat vitae, ego tamen,
Augusta domina, rem hanc nunquam faciam, ut
revocem hominem in damnata permanentem perfidia. »
Hac de re indignata Augusta mittit Vigilium
ad Belisarium, praecipiens ut inventa occasione
Sylverium in exsilium ageret, Vigiliumque pontificem
constitueret, qui se revocaturum Anthimum repromiserat.
Hujus praecepti tenorem suscipiens Belisarius:
« Ego, inquit, voluntati principum contraire non
audens, licet invitus, jussionem adimpleo. Sed hujus
machinator sceleris iram non effugiet judicis cuncta
cernentis. » Subornatis itaque testibus qui dicerent
domnum papam Gothis civitatem simulque patricium
tradere voluisse, jussus est praesentare se ad
audientiam in palatium principis. Et ingredientem
cum solo Vigilio Antonina patricia sic alloquitur:
« Dic, domne Silveri, quid fecimus, ut nos tradere
in manus Gothorum velles? » Adhuc ea loquente,
ingressus Joannes, subdiaconus regionarius primae
sedis, tulit pallium de collo ejus induitque veste
monastica. Qui apud Pontiam insulam in exsilium
relegatus, inibi confessor vita decessit. Vigilius
vero in pontificali sede resedit. Iterato Belisarius
cum Withige rege Gothorum dimicans, exercitum
ejus maxima caede labefactavit, ipsumque captum
Constantinopolim triumphans perduxit.
CAPUT XVIII. #De Childeberto rege et beato Germano episcopo.@#
Verum Childebertus rex Francorum, ascito in
auxilium Theodeberto, Theoderici filio, nepote suo,
adversus Clotarium fratrem suum pugnaturus ire
disposuit. Nuntius ad Chlotildem matrem supradictorum
properat regum (quae tunc Parisius morabatur)
asserens utrosque germanos fratres in mutuam
perniciem exercitus adunare multitudinem.
Quo comperto, mater filiorum condolens nequitiae,
materni affectus praestricta necessitudine, ad sepulcrum
sancti Martini properat, et, lacrymarum effundens
flumina, orationem fudit ad Dominum in haec
verba: « O bone, inquit, Jesu, qui discordes elementorum
cursus foedere sancto consocias, tu fratres,
malo discordiae temerantes jura naturae, in unitatem
pacis redire concede. Nec mihi obsit quod
tales genui vel etiam educavi qui ignorent fratres
et affectus nesciant propinquorum. Interemerint patruos,
jugulaverint nepotes, non tamen eo usque
fore processuros existimavi, ut quod nati sunt obliviscerentur.
Tu modo, omnipotens Pater, qui naturae
auctor atque arbiter es, honestum inter germanos
compone pactum; tu perturbatores pacis potentiae
tuae virtute deterre. » Has illam preces pro
natorum salute fundentem audivit Omnipotens, coelique
a parte serena intonuit. Nam Clotarius periculosum
ratus adversum duorum potentum regum
copias praelio decernere, confugium in Aureliano
pago, in loco qui Combros dicitur, fecit, donec aut
animus erga se fratrum tranquillior, aut sibi ad resistendum | null | eecb0513-3ea4-49e5-878f-c15e340ee3c1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
virtus numerosiore suorum manu, qui
jam jamque affuturi credebantur, esset paratior. Major
autem spes ejus in Christi Domini virtute consistebat;
cum ecce subito, in loco quo adversarii
castra fixerant, matutino sub tempore audita sunt
tonitrua mugire, imbres ruere. Fulgura vero per
procellas dejecta tentoria rupere, equosque eorum
in diversa egerunt. Porro militaris manus, solis
contra violentiam imbrium contecta clypeis, misericordiam
Domini efflagitatura humi prosternitur,
utque moderatiori quam merebantur vindictae poena
ferirentur exorant. Quodque admirabilius est, in
castris Clotarii nec spiritus flavit venti, nec pluviae
cecidit gutta, nec ulla prorsus coruscationis apparuerunt
signa. Tum demum, qui venerant exterminatum,
legatos miserunt ad Clotarium, qui pacem
peterent foedusque perpetuum inirent. Quod ille
volens concessit, et ex utriusque exercitus consensu
utrinque discessum. Ita precibus Deo devotissimae
mulieris, matris videlicet suae, ab imminenti piaculo
simul et interitu fratres erepti, immane facinus,
quod mente conceperant, explere permissi non sunt.
Fuere plerique laeti, quibus placebat concordia germanitatis.
CAPUT XIX. #De reliquis Childeberti gestis.@#
Childebertus autem rex, qui anterioribus ut superius
declaratum est, annis Hispaniam ingressus Toletum
urbem ceperat, Clotarium fratrem suum, cum
quo foedus firmaverat, sollicitavit in adjumentum
sui; quo, ejus fretus societate, eamdem provinciam
sibi subacturus aggrederetur. Quo cum valido exercitus
adventante supplemento, viribus conjunctis,
Caesaraugustam usque accesserunt. A cujus urbis
ingressu prohibiti, obsidionem adoriuntur. Et resistentibus
oppidanis, cum summa vi utrinque decerneretur,
tandem Hispani, ipsa obsidionis dispositione
et Francorum feroci perterriti animositate, animos
a praelio revocaverunt, ac, tota mentis intentione ad
Christi misericordiam implorandam conversi, assumptis
crucibus cum litania murum obambulantes
circuire coeperunt. Quod reges cernentes, aliquod
maleficium eos exercere suspicati sunt, captumque
quemdam ex rusticis sollicitius interrogant cujus
religionis habitatores civitatis essent, aut quid urbem
circumeundo praecantationis agerent? Quibus
ille: « Cives, ait, Christiani sunt; nunc ut sui misereatur
Dominus exorant. » Cui reges: « Vade, inquiunt,
dic episcopo urbis ut ad nos nihil haesitans
veniat. » Quem advenientem Childebertus taliter
alloquitur: « Christianae, inquit, religionis ac unius
veri Dei vos agnoscentes esse cultores, parcere vobis
decrevimus, si assensum nostrae petitioni tu, qui
antistitis in hoc loco fungeris officio, praebens, nobis
sancti Vincentii reliquias contuleris, qui in hac
urbe, ut multorum sinceritas et signata veritatis
verba testantur, eximius levita enituit. » Pontifex nil
moratus, ejusdem inclyti levitae ac martyris stolam
regibus offert. Quam illi condigno honore suscipientes,
obsidionem juxta promissum solvunt. Et devastata
omni provincia, cum spoliis et ingenti praeda
nativum repetunt solum.
CAPUT XX. #De Gothorum regum a suis nece, et Childeberti Francorum regis gestis.@#
Post Amalricum autem, Theodus Hispanias tenuit.
Quo interfecto, Theudegilus successit. Hic dum inter
coenandum alacritate ultra solitum utitur, exstinctis
cereis a suis occiditur et Agila regnum arripuit.
Gothi vero jam olim vitium hoc in consuetudinem
verterunt ut, dum eis rex proprius displicuerit, a
suis interimatur. Verum Childebertus acceptam beati
Vincentii stolam Parisius defert, aedificatamque solo
tenus basilicam nomini ejusdem sancti levitae ac
martyris dedicari fecit. In qua non minimam vasorum
partem, quae eum a Toleto asportasse supra
memoravimus, cum capsis evangeliorum, cruces
quoque mirifici operis aliaque devotus excellentissima
contulit munera.
CAPUT XXI. #De Theodeberti in Italiam expeditione.@#
Childeberto itaque cum fratre Clotario Hispaniae
partes aggrediente, Theodebertus, Theodorici regis
filius, memoratorum nepos regum, in Italiam cum
maximo suorum equitatu contendit eamque ab Alpibus
usque ad maritimorum confinia locorum pervagatus
tributariam effecit et ad propria reditum maturans
Bucellenum ducem ad pervadendum Siciliam
et reliqua Italiae finitima reliquit. Qui, Tyrrheno
mari transfretato, Siciliam maxima ex parte subegit,
castraque vel urbes Italiae pervadens, ex subjugatarum
praeda nationum xenia Theodeberto mittebat
regi.
CAPUT XXII. #De sancto Benedicto.@#
Hujus principis temporibus, a Cinnomannica urbe
legati ad castrum Cassinum profecti, beatissimum
Patrem Benedictum, post eremiticam, ut praemisimus,
vitam in illo sancto degentem coenobio, omnigena
poposcerunt prece, ut fratres in monastica probatos
conversatione ad occidentales dirigeret partes, a
quibus leni jugo regulae illis ab ipso traditae Gallicana
subderetur cervicositas. Qui gratanti animo dilectum
suum discipulum Maurum ad has nostras direxit
regiones eique | null | fcc3d28b-ec1f-4115-92ca-b1481f9b9642 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sanctissimum sui obitus diem imminere
praedixit, evidentissime designans eo sua
sacratissima transferenda fore membra quo charitatis
vinculo sibi unitum mittebat alumnum. Inclytus
ergo Domini levita Maurus, iter ad Gallias agens,
dum in pagum devenisset Antissiodorensem, die qua
Dominicae coenae ex more in terris celebrabatur sacra
solemnitas, ad monasterium sancti Romani, nutritii
quondam Patris Benedicti, divertit. Cujus gratuita
collocutione laborem longinqui itineris allevans ei
in proximo esse denuntiavit diem, quo beatus Pater
coelestem gaudens scanderet ad patriam. Et ecce
nocte illa quae sanctum praecedebat diem Sabbati,
quo vigilia resurrectionis colitur Christi, scilicet XII
Kalend. Aprilis, subito raptus in spiritu vidit viam
palliis stratam ac innumeris coruscam lampadibus
ab ejus cella ad coelum usque pertendere, quodque
eo tramite dilectus Domino coelum Benedictus scanderet,
angelum sibi dicentem audivit. Et ad se reversus,
lacrymas votivae indices visionis effundens
quae sibi revelata fuerant sancto Romano aperuit ac
participem coelestis eum faciens gaudii, sanctum
cum eo exsultans celebravit Pascha. Gloriosus etenim
in sanctis Deus assidue sibi placitos mirificans
famulos, huic egregio Patri excellentius caeteris jure
praebuit iter ad se perveniendi, qui, in convalle positus
lacrymarum, ascensiones virtutum in corde
disposuerat suo, scalam Jacob, per quam ascendentes
angeli monstrati sunt, suis proponens sectandam
sequacibus. In cujus autem, ut pace omnium loquar
sanctorum, non dicam martyris, verum et apostoli
transitu, tam innumeris tamque divini fulgoris splendens
apparuit via luminaribus vestibusque ornata
nuptialibus. Neque enim in eo calle textile credendum
est apparuisse pallium, quo aeternae incorruptionis
migrabatur ad regnum.
Nil porro mirandum hunc divinae latorem legis
hanc in assumptione spiritus promeruisse gloriam,
qui corruptibilis adhuc circumamictus tegmine carnis,
tantis effulsit miraculorum signis, ut nisi vir
toto venerabilis orbe, papa videlicet Gregorius, ejus
esset vitae relator simulque assertor eximius, profecto
ab infidelibus quibusdam mirandis derogaretur
actibus. Verum ut praeteream quod adhuc puerulus
eremum petiit intrepidus, quod, ut quidam propter
ipsum ait sapiens, nec Martinus toto nominatus in
orbe fecisse dignoscitur, illud certe non omittendum
quod, post multiplicia charismatum dona ab omnipotente
sibi concessa, tribus admirandis, nec saeculo
antea cognitis, resplenduit miraculis. In eo namque
quod solo intuitu ligati solvit vincula rustici, quodque
sub momento, quasi sub solis radio, universus ante
conspectum ejus collectus est mundus; sive quod
strata palliis ac innumeris corusca lampadibus via,
ad polorum subvectus est alta, neminem illi puto
conferendum sanctorum. Magna porro nobis, si dissimulare
nolumus, est indicta probitatis necessitas,
quibus donatum est tantum ac talem in praesentiarum
habere patronum, ut ab illius nunquam pro
posse magisterio discedentes, quae audivimus ab
illo et mentis oculis vidimus in illo sectemur. Aderit
pro certo nobis utque quondam corporales rustici
nexus, sic nostrorum solvet ligamina peccaminum,
et quorum in contemplatione totius orbis creditur
elegisse domicilia, eorum, si devote illi adhaereant,
animas sua sequentes vestigia, cum magno divini
luminis splendore, in aeterna deducet habitacula.
Hujus sane Patris vitam, ut praedictum est, beatus
scripsit papa Gregorius; cujus flores eloquii in
sancta universali Ecclesia velut aurum refulgent.
Sed et Odo venerabilis abbas hujus Floriacensis
monasterii, in quo saepe nominandus corpore requiescit
Pater Benedictus, ipsius memoriam in quodam
sermone mirificis extollit laudibus. Nos vero
pro amore tanti patroni nostri his praelibatis, ad
Historiam recurramus.
CAPUT XXIII. #De Belisarii reliquis gestis et nece.@#
Belisarius igitur, qui jam secundo ad Africam
transiens Vintharith Vandalorum regem rebellionis
insimulatum sub dolo pacis interemerat, residuosque
Vandalorum reipublicae jugo substraverat, audito
quod Franci Italiam infestarent, Romam redire maturato
contendit. Et civitati appropinquans, cum
magno omnium utriusque sexus laetitia susceptus,
obtulit beato Petro per manus papae Vigilii auream
crucem centum librarum, pretiosissimis gemmis
exornatam, in qua suas descripserat victorias. Indeque
ad bellum retractus Francorum, dum paucitatem
gentis contemnit virtutemque ignorat, paucis
et ipse assumptis pugnam non dubitavit committere.
Sed Romanis pro salute et libertate, Francis pro
adipiscenda gloria certamen erat. Et quia eo se gloriosiorem
sperabant reportare triumphum, si totius
orbis victores Romanos vicissent, mori potius quam
loco cedere elegerant. Inito itaque praelio, dum neutra
acies alteri cederet, tandem Romani salutem,
pro qua aliquandiu substiterant, deperire sibi intelligentes,
dum fortissimos quosque suorum bello
oppetere cernerent, paulatim se certamini subtrahere | null | 8ce4625b-cc9c-4ec9-a48d-53466b3dc486 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
coeperunt. Ita vir strenuissimus Belisarius, a
suis desertus, ab hostibus circumventus, nequidquam
fortiter faciens exstinctus est. Et qui multarum
sub triumpho gentium captivos adduxerat reges,
a duce non dicam imperatoris aut regis, verum tetrarchae
Francorum victus, vita cum nominis sui
privatus est gloria.
CAPUT XXIV. #De beato Gregorio Lingonensi et castro Divionensi.@#
Erat tunc temporis beatus Gregorius Lingonicae
urbis praesul summus. Sed quia hujus pontificis
meminimus, dignum est ut situm Divionensis castri,
ubi maxime morabatur, pandamus. Est denique illud
castrum in campi planitie muris firmissimis circumdatum,
turribus triginta tribus honestatum, terras
habens fertiles, per quas a meridie Oscarus haud
procul a muro fluit, piscibus dives. Ab aquilone
alter fluvius per portam ingreditur, ac sub ponte
decurrens perque aliam portam egrediens, molendinos
summa vertit velocitate. Murus ad viginti pedes
quadris aedificatus lapidibus, desuper minores
superpositos habens lapides, in altitudinem pedibus
XXX, in latitudinem XV, porrigitur. Portae ibi quatuor,
a quatuor plagis coeli. Quod cum tantae sit magnitudinis,
cur urbis vocabulo caruerit mirum habetur.
Hoc quidem ab Aureliano imperatore constructum
antiquitas asseruit.
CAPUT XXV. #De Chrotildis obitu et Clotarii progenie.@#
Interea bonae memoriae regina Chrotildis, uxor
Clodovei, quondam magni regis, piis, quoad vixit,
intenta operibus, apud urbem posita Turonicam
migravit ad Dominum plena dierum. Cujus corpus,
a filiis ipsis Childeberto ac Clotario regibus cum
magno psallentium choro exinde sublatum Parisiusque
delatum, in sacraria basilicae sancti Petri
juxta latus viri sui est sepultum. In eadem etiam
orationis domo beata Genovefa humata quiescit.
Theodebertus quoque, rex Austrasiorum, febre
valida vexatus, diem clausit anno regni sui XIII.
Hic, exorante Desiderato Viridunensi episcopo, civibus
ejusdem urbis octo millia solidorum, qui annuatim
exinde ejus inferebantur thesauris, largissima
benignitate ad restaurationem concessit civitatis.
Fuit idem rex egregie moratus eloquioque affabilis.
Qui beatissimum Maurum in quadam parte
regni sui, in Andegavensi videlicet pago, monasterium
construentem, quod Glannafolium antiquitus
dictum est, mirifice coluit, praediaque ingentia cum
aliis regiae munificentiae donis per semetipsum ad
eumdem accedendo locum benignissime contribuit.
Successit ei Theobaldus filius ejus, vir quidem Deo
deditus et servos ejus unice diligens, sed in suos
crudelis. Cujus tempore stella ex adverso veniens
in lunam ingressa est. Tunc quoque uvae in arbore,
quae Sambucus dicitur, natae sunt, et flores ipsarum
arborum, quae nigra proferre solent grana, botros
protulerunt. Gravis eo tempore ac solito asperior
hiems facta est, ita ut torrentes congelati pervium
super se populls iter praeberent. Aves quoque rigore
astrictae vel fame, absque ullo hominum dolo, immersae
nivibus capiebantur. Hic accepit uxorem
filiam Waconis, regis Longobardorum, Walderadam
nomine, suae sororem novercae. Qui cum per octo
annorum curricula strenue susceptum gubernasset
regnum, vita decedens, principatum gentis quam
regebat, cum thesauris, Clotario dereliquit habendum.
Huic vero Clotario fuerunt virilis sexus filii,
ex diversis conjugibus orti, numero septem et una
femina. De Ingunde quidem, Guntharius, Childericus,
Cherebertus, Guntrannus, Sigebertus et Clotsinda
filia. De Charagunde vero, sorore Ingundis,
habuit Chilpericum. Amore denique Ingundis ductus,
Charagundem ejus germanam sibi in matrimonium
copulaverat. De Gunsinde autem genuit
Chrannum.
CAPUT XXVI. #De odio Francorum in Parthenium.@#
Tunc temporis Franci Parthenium in palatio regis
Theodoberti quondam potentem, qui eos tributi
onere valde presserat, immensis persequebantur
odiis. Qui cum se cerneret non posse evadere, duos
rogat episcopos ut se Treviris deducant saevientisque
populi seditionem sua praedicatione sedent. Quo dum
una cum eo eunt, una noctium coepit praedictus vir
dormiens voces emittere, dicens: « Heu! heu! succurrite,
qui adestis. » Expergefacti circumjacentes
rogant, quid esset? Respondit ille vidisse se Ausanium
quondam amicum suum, ac Papianillam
uxorem propriam, quos olim zelo ductus occiderat,
vocantes se ac vi compellentes et dicentes: « Veni,
ut ante Deum de injusta nece nostra nobiscum contendas. »
Tandem venitur Treviris et episcopi turbatum
populum sua volebant linire oratione. Cum
nequirent, Parthenium in ecclesiam ductum uni
arcae immiserunt, sternentes desuper vela ecclesiae.
Cumque populus scrutata basilica recederet, frendens
quod non inveniretur, unus e turba exclamat:
« En, inquiens, arca | null | 48eb233b-3600-4d48-bf03-f691dae2a083 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, ubi non est quaesitus noster
adversarius. » Statimque e reserata arca extrahitur
ac lapidibus ad columnam ligatus perimitur. Fuit
vero in sumendis cibis avidus. Sed quae sumebat
hausto aloe statim egerebat, ut alia citius sumere
posset. Strepitum quoque ventris in publico sine
ulla emittebat verecundia.
CAPUT XXVII. #De Clotarii edicto et expeditione in Saxones.@#
Proposuit autem Clotarius edictum, ut cunctae
Ecclesiae Galliarum fisco tertiam partem solverent
fructuum. Quod, resistente Injurioso pontifice, in
ipso exordio tentamentorum est cassatum. Post haec
idem rex in Saxones rectum iter direxit, qui assiduis
excursionibus Francorum devastabant fines.
Quibus super Wiseram fluvium bello subactis,
Thoringos quoque, eo quod Saxonibus auxilium
tulissent, depopulatus est. Denuo Saxonibus rebellare
parantibus, Clotarius adversus eos exercitum
movet. Verum Saxones superioris belli plaga humiliati,
per legatos commissorum postulantes indulgentiam,
de caetero emendationem pollicentur suarumque
rerum omnium partem mediam, exceptis
conjugibus ac liberis, loco offerunt pignoris. Quod
Franci despectui habentes, praelium adoriundum
putarunt. Coacti Saxones manum conserere, tanta
in Francos strage bacchati sunt ut vix pauci Clotario
regi superessent ad fugae potius societatem quam
ad praeliandi subsidium.
CAPUT XXVIII. #De Chranno et ejus gestis.@#
Erat praeterea Clotario filius, nomine Chrannus,
corpore quidem elegans, sed mente levis, dolis nulli
versutorum secundus. Huic animus inquietus,
prompta audacia, cui pater vices suas per Aquitaniam
commiserat. Ast illius effera vis animi eum ut
regem agere non sinebat. Tyrannica denique adactus
crudelitate res aliorum rapinis diripiebat.
Quapropter pater eum, legatione directa, ad se
evocare curavit ut insolentiam qua tumebat modesta
increpatione redargueret. Ille mandatis patris
posthabitis, Parisius ad Childebertum summo studio
contendit, ea propositi intentione ut ad genitorem
nunquam rediret. Abducere vero amicos regios parentesque
festinabat et praecipue Childebertum patris
germanum. Quem etiam in tantum ab eo alienum
effecerat ut fratris vitam appeteret; Chranno
tactis sanctorum pignoribus sponte promittente
quod patris perpetuus existeret hostis. Perpetratumque
foret facinus magnum ac memorabile, fratre
in mortem fratris conspirante, si Deus non impedisset
et Childebertus matura morte non oppetiisset.
Composito namque cum Childeberto foedere,
Aquitaniam iterum repetit, omnia per quae primum
ierat subacturus. Post quem pater. Saxonica occupatus
expeditione, ire non valens, Charibertum
ac Guntrannum filios cum exercitu eo dirigit. Quem
illi, per Arvernicum secuti territorium, in Lemovico
jam eo assecuto castra super montem Nigrum constituerunt
miseruntque ad eum ut quae pervaserat
redderet. Quod dum ille se facere sponderet nec
tamen faceret, ipsi contra eum pugnaturi aciem
direxerunt. Quibus cum ille haud segnius obviam
iret, orta tempestate ab hoc sunt repressi facinore.
Post haec Chrannus per subintroductas personas
fratribus insinuari facit patrem bello oppetiisse
Saxonico. Illi, pro vero dictum arbitrati, Burgundiam
citato repetunt calle. His abeuntibus, Chrannus
post eos iter dirigens, capta Cabilonensi urbe
ad castrum properat Divionense, ubi quidam clericorum,
curiosi quid Chranno accideret, super altare
tres posuerunt codices, id est, Prophetarum, Epistolarum
Apostoli ac Evangelorium. Oratione ergo
ad Dominum facta, aperto Prophetarum libro hunc
primum reperere versiculum: #Auferam maceriam
ejus, et erit in desolationem pro eo quod debuit facere
uvam, fecit vero labruscas (Isa. V, 4-5)
@#. Reserato
etiam Apostoli codice hoc invenerunt: #Cum dixerint:
Pax et securitas, tunc repentinus eis veniet
interitus (I Thess. V, 3)
@#. Dominus autem in Evangelio
ait: #Qui non audit verba mea assimilabitur
viro stulto qui aedificavit domum suam super arenam,@#
etc. (Matth. VII, 26). Et haec quidem de
Chranno ostensa sunt.
CAPUT XXIX. #De Childeberti post regni fraterni affectationem morte.@#
Childebertus vero aestimans fratrem a Saxonibus
interfectum, Remis accedens cuncta incendiis ac
rapinis vastavit. Tunc duae locustarum acies per
Arvernum ac Lemovicinum in campum transiere
Romaniacum: ubi, commisso inter se praelio, magnum
reliquere acervum locustarum infectarum.
Coepta Chranni celeri destituuntur obitu Childeberti.
Nam idem rex post diutinam regni functionem
febre vexatus moritur, ac Parisius in ecclesia sancti
Vincentii, quam ipse fabricarat, sepelitur. Ejus
regnum vel thesauri ad Clotarium lege redierunt.
CAPUT XXX. #De Chranni conatibus et Clotarii clementia et pietate.@#
Destitutum se Chrannus tanto parricidalis flagitii
consorte animadvertens, ad Conabum | null | c5fa7809-3c45-4d36-ae40-3440f0067036 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Brittonum
principem confugit, recidivaque reparare bella tentabat.
Cui nobilitas conjugis odiorum suppeditabat
materiam quod praeemineret prosapiae claritudine.
Ei nomen Calte, Willecario genita, Aquitaniae duce.
Qui, videlicet Willecarius, minis Clotarii territus, quibus
Chranno favisse arguebatur, tutelam basilicae sancti
Martini expetiit; quam pridem et Austrabius, alter
dux, expetierat. Persecutoribus quaerentibus eum
exinde avallere nec valentibus, admotis ignibus pariter
cum ipsa orationis domo flammis est crematus.
Quam Clotarius solerti industria venustiori donavit
gratia stannoque ejus operuit tecta. Non dissimulandas
autem filii arbitratus injurias, inde
quanta potuit suorum manu Britanniam est ingressus.
Occurrit ei Chrannus cum Conabo Brittonum
rege, barbarorum agmen ductante. Ubi ad certamen
ventum, tentato utrinque agmine, ubi neque
Chrannus pecunia conductos desciscere a fide vidit
Britannos, neque Clotarius filium erga se suscepta
deposuisse odia suosque ad belli paratos certamina,
armis decernendum aestimaverunt. Tunc Clotarius
in incerto belli positus, lacrymis suffusus ora, Christum
exorat in haec verba: « Christe, inquit, Deus,
qui occulta hominum solus agnoscis, precibus nunc
adesto meis, justi exercens examen judicis. Etenim
quod nulli justo, maxime tibi omnium Cognitori rerum,
veniabilis Chranni nequitia possit videri satis
certus sum, ideo quod, naturalis oblitus gratiam
pietatis, hostili animo contra vitam insurrexit patris;
et quod, fraude machinatus, occulte nequivit
efficere, id nunc palam illato bello contendit explere.
Dumque unius decrepiti senis accelerare quaerit exitium,
non dubitavit morti exponere tantarum innumerositatem
gentium. Et certe regnandi spem
dederam, cum vivens tuendae ei Aquitaniae sollicitudinem
mandaveram. Sed morantem non passus est,
nec exspectavit regnum, nisi parricidio adipisceretur.
Respice ergo, Domine, de coelo, et judica juste,
illudque judicium exerce quod contra Absalon, patri
David quondam infestissimum, exercuisti. Non ego
quidem David, sed tamen fide non degener. Credidit
ille mundi Redemptorem venturum, credo et ego
venisse, aequique arbitrum saeculi judicem futurum. »
His intentum precibus audivit omnipotens Deus.
Nam superior bello factus, Britannos usque ad refugia
navium, quas ad hos usus paraverant, ut, si
adversa bellorum forent, eo se conferrent, persecutus,
maximam ex eis stragem dedit. Chrannus
quoque ipse, dum filias pariterque uxorem captivitati
subducere gestit, ab exercitu captus patrique
praesentatus, jussu ejus in cujusdam pauperculae
casa super scamnum extensus orarioque sugillatus,
ibidem cum conjuge ac filiabus igni est concrematus.
Hoc modo justae exsolvit poenas ultionis insidiator
patris, qui se omni evacuaverat pietate. Periit
quidem non optando patribus officio, sed non dissimulando.
Cui ille parceret, qui saluti paternae,
quantum in se fuit, non pepercit? Hunc itaque improbitatis
suae finem Chrannus invenit.
CAPUT XXXI. #De Longobardorum regibus et Totila Gotho.@#
Clotario autem Francorum tenente principatum,
Longobardorum genti Alboin praeerat, qui non
multo post tempore Longobardos in Pannoniam deduxit.
Gothis autem, qui Italiam incolebant, post
Withigis, Badula, qui et Totila dictus est, praefuit.
Qui ad beatissimum veniens Patrem Benedictum,
cujus supra meminimus, ab eo et arguendo commonitus,
et commonendo a suae crudelitatis immanitate
est emollitus. Cui idem vir Domini quod mare transiturus,
Romam ingressurus, IX annis regnaturus,
decimo esset moriturus praedixit.
CAPUT XXXII. #De Vigilii papae et Theodorae Augustae controversia.@#
Vigilius etiam sanctae Romanae Ecclesiae praesul,
qui eo quo commemoravimus modo in locum sanctissimi
subrogatus fuerat Silverii, legationem suscepit
Theodorae Augustae in hunc se habentem
modum: « Veni, et adimple nobis quae prona voluntate
promisisti de Patre nostro Anthimo, et revoca
eum in pristini gradus honorem. » Ad haec
rescripsit Vigilius: « Absit, dicens, hoc a me, domina
Augusta. Prius locutus sum male et insipienter.
Nunc autem nullo modo tibi consentio, ut revocem
hominem haereticum et anathematizatum. »
Quo audito, Augusta misit Anthimum scribonem
cum valida militum manu Romam, praecipiens ei ac
dicens: « Vigilium, inquit, Romanum pontificem
nostris sanctionibus rebellem, decernimus ut navi
impositum ad nostrum deduci facias conspectum.
Nec cujuslibet basilica sanctorum defensionis ei sit
adjumentum, excepta ecclesia Principis apostolorum. »
Anthimus, Romam profectus, memoratum
papam, dum missarum solemnia in oratorio sanctae
Ceciliae X Kalend. Decembris celebraret (erat quippe
dies festus ipsius sacrae virginis), munera populo | null | d3bdd0dd-6b35-45c3-9309-df2f933aeaf5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
erogantem tenuit navique imposuit, ut Constantinopolim
deduceret. Quem populus Romanus proficiscentem
usque ad navim prosecutus, postulat ut
benedictionem illis daret. Qua tradita, mota est
navis. Non defuere tamen, quos injusta expulsio
Silverii in odium ipsius excitaret. Hi lapides post
illum, vel quaelibet telorum genera sors obtulerat,
jacientes, in hunc modum ei conviciabantur: « Fames
tua tecum, mortalitas tua tecum. Mala intulisti
Romanis, mala reperias quo vadis. » Aliqui
sane ex fautoribus ipsius comitatui ejus adhaeserunt.
Qui per Siciliam iter faciens, in civitate Cathinensi
quosdam ad sacros promovit ordines, quibus
tuendae Romanae Ecclesiae delegavit curam. Ipse
navigio Constantinopolim usque devectus, ab imperatore
et clero urbis honorifice susceptus, per biennium
inibi est detentus. Imperatore communionem
Anthimi ab eo exigente cautionemque manus ejus,
qua id se facturum spoponderat, ostendente, ad
hoc usque altercatio processit ut diceret papa Vigilius:
« Ego quidem ad clementissimos reipublicae
moderatores Justinianum eique conjunctam aestimavi
me venisse Theodoram. Sed Diocletiano ac
Eleutheria moribus reperi crudeliores. Verum quia
Christus me vobis pro commissis adjudicavit peccatis,
patiar quidquid est miserrimum, dum vos jusseritis
quidquid est immanissimum. Haud enim rependitur
meritis meis congrua vicissitudo, dum
majora his mea mereantur facinora. Matura ultio
flagitii subest, et digno convenior expulsionis Silverii
pretio. Neque porro Dei oculum tam impii
machinator sceleris praeterire poteram. » Et quidam
familiarium principis prope astans, alapam in faciem
pontificis dedit, dicens: « Homicida, nescis
cui loqueris? An putas ignorare nos, dedisse te
alapam notario tuo, qui et continuo cecidit exanimis,
et filium viduae Hasterium, cui neptem tuam
dederas Vigiliam, jussu tuo fustibus usque ad supremum
labefactatum exitium, papamque Silverium
factione tua exsiliatum? » Quo ille audito, pertimuit,
solique Deo spem suam committens, in basilicam
sanctae Euphemiae confugit tenuitque columnam
altaris. A qua avulsus, fune colla ligatus per
totam circumduci urbem jubetur atque ad vesperam
ergastulo claudi, ubi modicum quid panis et
aquae ei quotidie tribuebatur. Postmodum suggerente
Narsete Romanarum partium duce, vinculis
ab imperatore levatus ac simul cum clero suo Romam
redire permissus, ubi Syracusas attigit, calculi
languore fatigatus defecit. Cujus corpus Romam
delatum ac ad sanctum Marcellum via Salaria
est humatum, succedente ei Pelagio in pontificatum.
CAPUT XXXIII. #De Romae a Totila obsidione et Romanorum ad Justinianum confugio.@#
Totila quoque, rex Gothorum, depraedata Sicilia
regressus, Romam obsidione cinxit. Cujus cives
tantam tunc famis penuriam passi sunt ut cibi inopia
coacti natorum suorum carnes edere vellent.
Fessis diutina pugna simulque inedia Romanis nec
valentibus moenia tueri, Totila a parte Hostiensi
urbem irrupit; qui, parcere potius Romanis quam
eos perdere malens, per totam noctem, qua victor
urbem intravit, quosdam suorum buccinis clangere
jubet: « Ut cives se a Gothorum gladiis aut ecclesiis
tuerentur aut quibusque modis occulerent. »
Habitavitque aliquantum temporis cum Romanis,
plus paterna pietate circa eos usus quam tyrannica
crudelitate. Hanc illi, ut concedatur, animi benignitatem,
qui nimiae antea crudelitatis exstiterat, beati
Patris Benedicti (quem olim, ut praedictum est,
audierat) monitio contulit. Aliqui sane ex senatoribus,
Romani quondam gloria nominis, tunc autem
miserae reliquiae desertae civitatis, Constantinopolim
Justinianum principem adierunt supplices,
adversum Gothos auxilia poscentes. Turbatus gravi
nuntio Caesar, rebus in Hesperia minus prospere
gestis, Narsetem eunuchum, cubicularium vero
suum, expertum belli virum, omni militiae quae in
Italia erat praefecit. Ille propere (neque enim differendi
tempus dabatur) cum lecta pube, transmisso
Mediterraneo freto in Latium contendit, et junctis
sibi Longobardorum auxiliis cum Gothis praelio confixit.
Totilaque rege interfecto Italiam ab eorum
dominatione eripuit.
CAPUT XXXIV. #De bello Bucelleno duci ab Narsete illato.@#
Bucelleno etiam duci Narses bellum intulit, quem
Theodebertus, rex Francorum, ut supra memoravimus,
cum Italiam introisset, reversus ad Gallias,
cum Amingo alio duce ad eam subjiciendam reliquerat.
Qui Bucellenus, interempto Belisario, dum
pene totam Italiam direptionibus vastaret et regibus
Francorum de manubiis subjectorum hostium
munera copiosa conferret, in Campania hiematurus
in loco, cui Tannetum nomen est, dysenteriae morbo
laborans, bello gravi a Narsete superatus exstinctus
est. Amingus vero dum Widin Gothorum comiti,
contra Narsetem rebellare paranti, auxilio esse non
dubitaret | null | 3d589a7b-a4c3-4b12-8fd4-7cc5753711bb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, utrique Narsetis virtute vincuntur. Widin
captus Constantinopoli exsiliatur. Amingus, qui ei
auxilio esse voluerat, Narsetis gladio perimitur.
Tertius quoque Francorum dux, nomine Leutharius,
Bucelleni germanus, dum multa onustus praeda repedare
festinat ad propria, inter Veronam ac Tridentum
juxta lacum Benacum propria morte defunctus
est. Habuit nihilominus Narses certamen
adversus Sisuvald, Brentorum regem, qui adhuc de
Herulorum stirpe remanserat, quos secum in Italiam
veniens Odoacer adduxerat. Solus quippe Sisuvald
de Herulorum gente restiterat. Huic Narses
fideliter sibi primum adhaerenti multa beneficia contulit.
Sed novissime superbe rebellem et regnum
dilatare suum per Italiam cupientem bello superior
cepit celsaque de trabe suspendit. Hic Narses prius
quidem cartularius fuit; deinde propter virtutum
merita patriciatus honorem promeruit. Erat vero
vir piissimus, religione catholicus, in pauperes munificus,
in recuperandis sanctorum basilicis satis
studiosus, vigiliis et orationibus adeo intentus ut
magis precibus Deo profusis quam armis victor foret
bellicis.
CAPUT XXXV. #De Alboin Longobardorum rege.@#
In illis diebus, Alboin filius Aldoin Longobardis
praefuit. Hic, vivente adhuc genitore, cum Turismodo,
Turissendi Gepidarum regis filio, bello conflixit.
Et cum summa vi utrinque decerneretur, Alboin
Turismodum, spata cervice tenus percussum, ad
terram dejecit mortuum. Turbati Gepidi, quod regis
filium, per quem maxima ex parte praelium substiterat,
interemptum conspiciebant, in fugam versi sunt.
At vero Alboin, patrata victoria, ad patrem laetus
rediit. Nec multo post ei vita decedenti in regnum
substitutus est.
CAPUT XXXVI. #De Cautini facinore et sancti Medardi transitu et sepulcro.@#
His diebus Cautinus, Arvernae urbis episcopus
rem inauditam fecisse memoratur. Erat in ipsa urbe
Anastasius quidam nomine, officio vero presbyter,
ingenuus genere. Hunc frequenter pontifex, nunc
precibus, nunc minis compellebat ut proprietatem
suam, quam per chartas gloriosae memoriae Chrotildis
reginae possidebat, cum ipsis chartis ei dono
daret. Quo omnibus modis renuente, episcopus a villa
ad urbem deductum custodibus legavit inedia afficiendum,
ni petita compleret. Sed ille forti animo
resistebat, dicens sibi melius esse ad tempus fame
affici quam traditis rebus filios exhaeredare. Erat
apud basilicam Cassii martyris crypta, et in ea sarcophagum
cujusdam magni hominis ex Pario marmore
factum. In hoc igitur mausoleo, ex jussu episcopi,
cum mortuo vivens sepelitur presbyter operiturque
lapide, datis custodibus qui eum custodirent,
Verum presbytero, tanquam altero Jona, orante ad
Dominum, custodes inebriati vino vertuntur in somnum.
Quod ille intelligens, brachiis, quae tantummodo
libera propter magnitudinem sepulcri habebat,
operculum ad unam impulit partem reseratoque
aliquantulum loculo caput erexit et sic toto pectore
aditum egrediendi sibi paravit. Gravabatur autem,
ut ipse postmodum asseruit, nimio fetore, qui ex
putrefacto emanabat corpore. Itaque sepulcro liber,
ad ostium cryptae properat. Fiebant enim haec in
initio noctis. Quod obseratum inveniens et inter
rimas prospiciens, videt hominem cum securi praetereuntem.
Hunc leni susurro evocans rogat ut aditum
securi reseret. Quo impetrato, presbyter progreditur
liber, rogans virum ne de se cuiquam indicaret,
ac demum ad domum suam indeque ad regem
Clotarium properat. Cui cum causam enarrasset
suam, rege ac optimatibus dicentibus quod nec Herodis
vel Neronis tempore talia fuerunt gesta, jubetur
adduci episcopus. Qui dum istud se jussisse negaret,
a presbytero convictus confususque abscessit.
Presbyter vero res suas tenuit. Quo tempore, beatus
Medardus Vermandensis episcopus, plenus virtutibus,
migravit ad Dominum. Cujus corpus Clotarius
rex honorificentissimo recondidit mausoleo.
CAPUT XXXVII. #De Clotarii regis donationibus, et piis operibus, obitu ac haeredibus.@#
Idem vero inclytus rex Francorum Clotarius, ad
suffragia egregii confessoris Martini in tutelam sibi
exposcenda, Turonis abiit. Multus ibi pro sua salute
suorumque peccaminum abolitione Domini ac sanctorum
ejus precator et clarissimis donis eidem sacro
loco regia liberalitate impartitis, in ditandis et
aliis coenobiis sanctorum munificentissimus exstitit.
Indeque venationis gratia exercendae, cujus studiosos
fore Francos supra meminimus, Cociam silvam
ingressus, dum supra vires corporis, quod senectus
debilitaverat, indulget exercitationi, animo validior
quam corpore, comminuit omnem suae vigorem salutis
aegritudinemque contraxit gravem. Febris erat
vehemens, continui ac sine ulla intermissione viscerum
dolores. Dum cruciatur atque alternis vicibus,
nunc frigus, nunc calor membra exagitant,
inter aegra suspiria quae mens extorquebat sibi
male conscia | null | f00626d1-ba5b-4f71-9500-c9c97e52db92 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
haec iterabat verba: « Vua, vua, quam
magnus est Rex ille coelestis, qui sic humiliat sublimes
terrae reges. Iste cum sit immortalis, melior
est quovis orbis terrarum principe mortali. Quod si
melior, et potentior: et si potentior, ergo et misericordiae
largitor. Qui non, ut multi hominum,
mortibus delectatur reorum; sed misericors ac miserator
poenitentiam amplectitur peccatorum. Illius
igitur clementiae munus totis est exoptandum affectibus
deque ejus miseratione nunquam desperandum. »
Inter hos atque hujusmodi sermones finem
imperii edidit, corpus terrae, regnum filiis derelinquens,
per quinquaginta et unum annos potestate
functus, perpetua ac semper in majus augmentata.
Filiis regni haeredibus hujusmodi vocabula: primus,
Cherebertus; sequens, Guntrannus; tertius, Chilpericus;
quartus, Sigebertus, vocati. Sepultusque est
in basilica Sancti Medardi, ut ipse jusserat; quae
triginta et eo amplius millibus ab eo loco, in quo
finem vitae invenit, aberat, magno obsequio per
tantum spatii deductus filiorum, seu etiam psallentium
clericorum.
#Explicit liber secundus.@#
CAPUT PRIMUM. #De regni Francorum inter filios Clodovei partitione.@#
Igitur quatuor filii Clodovei, Theodoricus, Clodomirus,
Childebertus atque Clotarius, regnum inter
se aequa lance dividunt. Et Theodoricus quidem sedem
regni sortitus est Metis, Clodomirus Aurelianis,
Clotarius Suessionis, Childebertus Parisius, quo et
pater eorum. Quo tempore sanctissimus papa Joannes,
qui Hormisdae successerat, Constantinopolim ad
imperatorem Justinum est profectus, a Theodorico
Gothorum rege missus. Justinus namque Augustus,
cum esset vir fide catholicus, haereticos impugnans,
ecclesias eorum orthodoxis condonaverat, consilio
memorati papae usus. Quapropter Theodoricus,
Arianae existens haereseos, eum cum aliis catholicis
viris ad imperatorem direxit, mandans quod, nisi
Arianis Ecclesiae redderentur, cunctum Italiae populum
gladio percutiens exstingueret. Sanctus autem
antistes, ut erat languidus, iter arripiens navigio
Constantinopolim est evectus. Occurrit autem ei
Augustus et omnis civitatis clerus, gaudente principe
suscepisse se in regia civitate pontificem sedis apostolicae.
Peroratis ergo pro quibus ierat et impetratis,
ipsi Justino Augusto, ut vicarius beati Petri,
imperialem imposuit coronam, et, accepta remeandi
licentia, reversus est Ravennam. Quem Theodoricus,
eo quod audierat eum ab Augusto honorifice susceptum,
diutina custodia maceratum, jejuniis ac squalore
carceris afflictum, ultimum coegit exhalare spiritum.
Qui deficiens animam Christo martyr reddidit.
Alios quoque qui cum eo fuerant, partim igne
cremavit, partim variis poenis interfecit. Inter quos
Symmachum patricium et Boetium ejus generum,
post carceris custodiam, gladio puniri jussit. Qui,
videlicet Boetius, quam disertus fuerit in litteris saecularibus,
quamque fuerit catholicus, ex ejus comprobatur
codicibus. Testatur hoc arithmetica, necnon
dialectica, ipsa etiam omnium animis gratissima
musica ab eo translata, et Latinorum jamdudum eam
desiderantium auribus delectabiliter infusa. Porro
ejusdem de sanctae Trinitatis consubstantialitate liber
liquido ostendit quam eximius suo, si licuisset, tempore
sanctae ecclesiae colonus exstitisset. Theodoricus
autem tam immanis sceleris statim pretium
luit. Namque, nonagesimo octavo post hoc facinus
die, subita morte defunctus indignam vitam digno
exitu finivit. Cujus animam quidem solitarius, apud
Liparam manens insulam, vidit, inter sanctissimum
papam Joannem et Symmachum ex consule deductam,
in Vulcani demergi ollam, eo loco vicinam. Quae
ideo sic dicitur, quod inibi manere, tanquam aeneum
vas, fervescat ab igne. Hoc modo periit Theodoricus,
homo in suis initiis honestis pollens moribus.
Romanis etenim primitus quotannis ad subsidium
conferebat tritici centum viginti millia modiorum.
Qui veniens ad extrema, ut ex superioribus patet,
polluit omnia. Huic fuit in conjugio juncta soror
Clodovei Francorum regis, nomine Audefleda. Suas
quoque sorores aut filias Theodoricus principibus
circumpositarum sociaverat nationum. Nec erat ulla
gens vicina Italiae, cujus rex ejus esset affinitatis
expers. Nunc coeptae ordinem prosequamur Historiae.
CAPUT II. #De bello inter fratres ob divisionem regni orto.@#
Diviso quadrifariam, ut supra praelibatum est,
regno, aliquantisper saeva bellorum quievere incendia.
Dani vero, gens inquietissima, conscensis
quampluribus navibus, fines regni Theodorici regis
ingressi depopulantur. Contra quos supradictus rex
filium suum Theodebertum cum exercitu illas ad
partes direxit. Qui, fugatis hostibus captivisque
ereptis, victor reversus est.
CAPUT III. #De Clotildis ad reges oratione.@#
Theodorico itaque rege hostilem incursum propulsante, | null | f63d4819-ef96-45ab-ace1-aee23875ee49 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Clotildis regina reliquos filios, Clodomirum
atque Childebertum, necnon Clotarium, advocans,
hac eos oratione alloquitur: « Omnipotens,
inquit, totius conditor ac rector orbis, Deus, paterni
vos ideo voluit esse haeredes regni ut maternae
vos constitueret vindices injuriae. Quapropter, dilectissimi
filii, feliciter nati, felicius educati, si bene
quid de vobis promerui, ulciscimini quaeso, injustam
patris matrisque meae infandissimam necem. Gaudeam,
inquam, hos me enutrisse materni exsecutores
doloris, quorum ingemisco perisse avos, magni
si adviverent auctores honoris. Neque etenim parvi
pendenda est vobis causa mearum querelarum, quibus
contigit tantorum carere patrociniis propinquorum,
quos vobis abstulit inimici atrox invidia, priusquam
hujus vitae perciperetis oblectamina. Quid
vero spei sit reliquum animadvertite. Nunquid parcituros
putatis nepotibus qui non pepercerunt fratribus?
Et certe illos parva pro parte regni e medio
sustulerunt hominum. Vobis autem mitiores fore
censetis, quibus ablatis magnorum inerit spes regnorum?
Namque si vos justam non exegeritis ultionem,
ipsi vobis infaustam inferent necem. Quod
si miseratione non movemini mortuorum, anxios
saltem meorum contemplamini affectus viscerum,
qui fuerint, dum patrem gladio, matrem fluminis
submersione, sororem exsilii relegatione damnari
conspexi. » His filii piis maternae querelae commoti
affectibus, exercitum Francorum pervalidum congregantes,
Burgundiam contra Sigismundum et
Godmarum, filios Gundebaldi regis, pugnaturi ingrediuntur.
CAPUT IV. #De Sigismundi in aedificanda aede sanctorum martyrum sancta magnificentia et victoria.@#
Tunc temporis Sigismundus basilicam sanctorum
Mauricii sociorumque ejus magnis exstruebat impensis,
in loco nuncupato Agauno. Circa eumdem
quippe locum magnanimitatem suae ostendit devotionis,
dum esset vir optimae mentis et sanctarum
locupletator ecclesiarum. Nam et praediorum illi
loco contulit copiam, et clericorum ordinem psallentium
constituens, sanctae religionis martyres propitios
sibi adscivit. Meminerat etenim se, conjugis
persuasionibus deceptum, unicum amisisse filium.
Quem, dum illa odio persequitur novercali, in tantum
exosum fecerat patri, ut felle commotus juberet
eum puniri gladio. Nec multo post facti poenitentia
ductus, secum ipse reputans quid sceleris admiserit,
ad sepulcra sanctorum recurrens saepe humique
prostratus, eos erga se clementissimos fore efflagitans,
rogabat ut, si quid minus perfectum divinaeque
majestati adversum in suis reperiretur actibus, id
corum interventu justus Judex in hoc saeculo potius
quam in futuro puniret examine. Quam petitionem
ad effectum juxta votum pervenisse constat. Audiens
quippe exercitum advenire Francorum, instruit et
ipse copiosam suorum manum, atque adversus eos
pugnaturus aciem dirigit. Congressione itaque facta,
Francis acriter praeliantibus, victi Burgundiones
fugae praesidio se committunt. Sigismundus vero
cum tutelam sanctorum Agaunensium martyrum citato
expeteret cursu, a Clodomiro, Francorum rege,
qui eum persequebatur, captus atque Aurelianis
perductus, carceri est mancipatus. Tunc beatus
Avitus, qui in territorio ejusdem urbis abbatis fungebatur
officio, rogare Clodomirum coepit ne tam
excellentis nobilitatis insignisque bonitatis virum
neci traderet. Quod ille audire detrectans, eum in
villa, cui Calumpnia nomen est, perduci, ac ibidem
cum filiis capite caesum in puteum projici jussit. De
quo postmodum sublatus atque ad basilicam sanctorum
Agaunensium devectus martyrum, cum digno
est honore sepultus.
Quem sanctorum collegio Christum Dominum annumerasse,
ideo non ambiguum habetur quod febricitantes
quique, si pro remedio animae ipsius salutare
fideliter offerre fecerunt sacrificium, continuo
ab infirmitatis suae liberantur incommodo. Auctor
vero necis ejus non diu laetatus est in hoc facto.
Nam, sequenti anno, idem Clodomirus, commoto
exercitu, partes Burgundiae devastaturus aggreditur.
Cui occurrit frater regis defuncti, ac, fraternae necis
avidus vindex, pugnam cum eo non dubitavit conferre.
Sed Burgundiones, more sibi solito, animositatem
Francorum non perferentes, hostibus terga
nudarunt. Rex vero Clodomirus, juventa alacrior,
armis munitus, et ipso praesentis certaminis prospero
successu animatus, dum audacius quam debuit hostes
insequitur, pernicitate equi cui insederat vectus,
agmen inimicum, sui nimium negligens,
antecessit. Quem illi a suis desertum, a se vero
circumventum conspicati, telis eminus urgere coeperunt.
Sola etenim species viri et nimis notae
atque alacris fortitudinis gloria per turbabat hostem,
ne quis propius feriturus auderet accedere. Qui,
ubi hostilibus se circumdatum cuneis vidit, nullumque
adesse suorum, in virtute sola remedium ponens
salutis, convertit equum seseque collegit in
arma. Aestuare tamen magnanimus coepit juvenis,
atque, incertus animi, ingentia pectore versare
consilia | null | cb2e7601-8444-4abe-9276-2026a71ac41b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Obviamne eundum, an hostibus cedendum
foret, aliquandiu deliberavit. Tandem aliquando
invenit ratione viam, vicitque mentem pudor; interque
confertissimos adversi agminis viros proruens,
ferro iter aperire conatus, quem primum
obviam habuit equo dejecit. Circumventus autem,
confossis lateribus vitae terminum sortitus est.
Impiger sane juvenis et manu promptus, sed consilio
parum providus; qui in secundis amorem
posuerat vitae. Fuit tamen maternae, pro posse, ultor
injuriae. Porro Franci, regis interitu comperto,
non, ut nationes caeterae, subsidium quaesierunt
fugae, sed, ira fervente, Burgundiones insecuti caedunt
prosternuntque graviter. Devastataque omni
Provincia, nativum repetunt solum. Regnum regis
interfecti cum ejus uxore, Gundeuca nomine, frater
Clotarius accepit. Filios vero ejus, Theodoaldum,
Guntarium atque Clodoaldum, avia eorum Clotildis
materno suscepit nutriendos affectu.
CAPUT V. #De Justiniano et Belisario.@#
His ipsis apud Constantinopolim diebus, Justino
humanis rebus exempto, Justinianus ei successit in
regno. Is autem Justinianus, dum esset temporibus
memorati Justini sacri scrinii praepositus, et Belisarius
equitum praefectus, mutuae sibi adinvicem
dextras dederant amicitiae. Hi jurisjurandi se obligaverant
fide, « ut, si quilibet eorum altioris gradus
potiretur honore, socium sibi aequaret dignitate. »
Quadam itaque die, cum coaequis sibi lupanar
ingressi conspiciunt duas mulierculas ex gente
Amazonum, sorte captivitatis abductas, inibi esse
prostitutas. Eas illi rapiunt, atque ad proprias domos
deducunt. Uni earum nomen Antonia, alia vocabatur
Antonina. Et Antoniam quidem Justinianus,
Antoninam vero accepit Belisarius. Erantque ambae
sorores. Una ergo dierum, Justiniano meridianis
horis sub dio quiescente, cum caput in sinum suae
reclinasset amatae, adveniens aquila alis expansis
ab ardore solis eum conabatur defendere. Intellexit
mulier auspicium quod Justiniano portendebat imperium;
et experrectum tali voce compellat virum:
« Oro, inquit, amantissime juvenis, ut, dum regni
potitus fueris sceptris, non me indignam judices
gratissimae amplexibus conjugis. » Illo dicente impossibile
hoc esse ut ipse ad culmen proveheretur
imperiale, rogat mulier ut, quod illa pro certo sciebat,
ne se inexoratum ei praeberet. Quo tribuente
assensum, factaque commutatione annulorum, utrinque
est discessum. Sane Belisarius eique copulata
Antonina eadem inierunt connubii foedera, ut, quia
non dubitabat Belisarius adepturum se potioris honoris
gradum, si imperio potiretur Justinianus,
sociam sui eam adscisceret stratus. Nec multum
fluxerat temporis, cum imperator Justinus expeditionem
paravit adversus regem Persidis. Sed, in
ipso belli apparatu morbo praeventus, anno assumpti
imperii octavo est defunctus
Consensu senatus totiusque simul exercitus Augustus
efficitur Justinianus. Qui, nihil moratus,
collecto exercitu contra barbaros est profectus, et,
commissa pugna fugatisque hostibus, regem se eorum
cepisse gavisus est. Quem in solio regni juxta
se sedere fecit, et ut provincias, quas Romanis eripuerat,
sibi restitueret imperavit. Cui ille: « Non, inquam,
dabo. » Ad haec Justinianus respondit: « Daras. »
Pro cujus novitate sermonis civitas eo loci constructa
est cui Daras nomen est. Rex autem Persidis,
licet non voluntarius, omnia ei restituit quae
Romani fuerant juris; sicque in regnum suum est
redire permissus. Justinianus quoque Augustus cum
magno triumpho Constantinopolim est regressus.
Tunc Antonia, ejus quondam amata, sui nequaquam
oblita, sumptis quinque aureis palatium est ingressa.
E quibus duos dedit janitoribus, ut sibi
pateret introitus; tres vero tenentibus cortinam,
ut suam permitteretur enarrare causam. Et stans
ante principem, hunc apud eum habuit sermonem.
« Cum Scriptura dicat: #Honor regis judicium diligit (Psal. XCVIII, 3)
@#.
Et item: #Rex, qui sedet in
solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo (Prov.
XX, 18)
@#, ego, clementissime imperator, haec dicta
esse de te intelligens, fiduciam sumpsi te adeundi,
tibique propriae necessitudinis causam exponendi.
Est denique in hac civitate juvenis qui, mecum
permutatis annulis, fidem pepigit alterni amoris,
professus quod me sibi jungeret sub nomine legitimae
conjugis. Ob id serenitatis tuae praesentiam adii,
tui super hac re exposcens sententiam judicii. » Cui
imperator: « Si, inquit, fides est pacta, non debet
fieri irrita. » Quo illa audito, annulum suo detrahens
digito, ostendit Augusto: « Videat, | null | d2f34a18-ed69-4573-844a-4d8dc9dd387c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ait, dominus meus,
cujus iste fuerit annulus. » Agnoscit princeps eum
quem dederat annulum, jubet eam introduci in cubiculum,
ornamentisque regalibus indutam de caetero
vocari et esse Augustam. Quod factum vehementer
abhorruit populus cunctusque senatus, adeo ut palam
clamarent nefariam rem fecisse Augustum, ut
publicae abjectionis scortum sibi copularet in matrimonium.
Hac Caesar exagitatus injuria plerosque
senatorum pertrahi jubet ad necem. Quae res in
tantum perterruit plebem, ut, sibi quisque metuens,
conatibus ejus in posterum minime obviare auderet.
CAPUT VI. #De Belisarii successu.@#
Posthaec commilitonem suum Belisarium in Africae
promovit partes, patricium eum constituens;
quique supradictam Antoninam, Augustae sororem,
duxit uxorem. Hunc dum Justinianus summo complecteretur
amore, magnis locupletare studebat
opibus divitiarum. Erat assiduus imperatoris consilio,
particeps quoque assumebatur in convivio. Sed
quia semper invidetur felicioribus, paupertatisque
nullus invenitur aemulus, immoderateque detrahentium
lacerantur morsibus affluentes opibus, multi
Belisarii prosperis offendebantur successibus. Huic
calumniam acerbo componunt felle, et acerbiori
parant exitu. Denique regem adeunt improbissimi
homines, et invidiam excitant, asserentes necem
regis ac usurpandi imperii potentiam a Belisario
affectatam. Haud difficile princeps impulsus est ut
credibile duceret quod pro vero affirmabatur. Itaque
priusquam sibi probaretur tentamentum aliquod
flagitii parricidalis, vel mendacii suspicionem
excluderet examen veritatis, suggerentibus calumniatoribus,
jubet eum expugnare Vandalos. Hi saepissime
maximas Romani exercitus vires clarissimaeque
nobilitatis pessundederant duces. Accepta
hac jussione principis, Belisarius domum repetit
moerens ac tristis. Quem uxor sua gravi cernens
affectum moerore, inquirit ab eo causam offuscantis
faciem ejus moestitiae. Rogat sibi manifestari secretum,
si forte aliquid consilii valeat conferre subsidium.
Cui ille praelii rem fore dixit, non lanificii;
ideoque viros magis quam feminas oportere consuli.
Ad haec illa: « Confido, ait, in Christo me virilem
prolaturam sententiam, si hujus arcani attingere
quivero scientiam. Veridicus namque est sermo
Apostoli dicentis: « Quod salvetur vir infidelis per
mulierem fidelem (I Cor. VII, 14). » Erat enim ipsa
catholica, quamvis Belisarius haeresi involveretur
nefanda.
Tunc saepefatus patricius, paululum quid inter
semetipsum deliberans, consideransque quia et in
feminis invenitur sapientia, nec privatur infirmior
sexus rerum profundarum intelligentia, conjugi refert
ut Vandalos expugnaret sibi imperatum esse.
Illa, muliebri abjecta imbecillitate, hac virum exhortatione
ad fidem orsa est invitare: « Nullus, inquit,
protestante sacra Scriptura, speravit in Domino et
derelictus est ab eo: Quapropter, mi vir, suadeo
tibi, relictis haereticorum blasphemiis, trinum et
unum Deum agnoscere qui regnat in coelis. Fac
ergo votum Deo coeli, et eris victor melius quam
fuisti. »
Per ipsum namque Belisarium imperator Justinianus
multarum sibi subjugaverat feritatem gentium.
Spondente itaque illo fidem Christi, iterum dicit ei:
« Nullatenus immutetur decor vultus tui, sollicitatus
difficultate praelii, et pallor qui tuam obtinuit
faciem discedat a te. Nunquid non sunt nobis duodecim
millia puerorum, quos propriis alimus stipendiis,
et decem et octo millia militum, quos cum patriciatus
dignitate acquisisti? » Quo respondente:
« Etiam sunt, » adjecit illa: « Assumpta igitur parte militum,
ad duodecim scilicet millia, puerorumque ad
quatuor millia, terrestri itinere partes aggredere
Africae. Ego vero cum reliquo exercitu, videlicet sex
millibus militum et octo millibus puerorum, navali
evectione fines petam Lybiae. Hocque nobis adinvicem
erit signum: ut tui in castris copiosum accendant
ignem, et nos in navibus lumen ostendamus
facibus. » Quid plura? factis dicta compensantes,
Africam partito petunt agmine. Vandali, terrena
expeditione comperta, navalis ignari agminis, ad
pugnam se praeparant, conjugibus ac liberis ad belli
spectaculum in castris constitutis. Conserto praelio
cum neuter exercitus alteri loco cederet, nuntius ad
Vandalos venit, asserens uxores eorum et natos
gladio trucidatos. Antonina enim, cum suis de navi
in littus egressa, castra hostium pervaserat, nullumque
viventem reliquerat, nec pueros quidem ac puellas.
At Vandali pugnantes, comperta suorum nece,
rupta acie, dum suis timent propria neglecta salute,
ad castra reverti festinant. Quos confuse ruentes qui
castra invaserant obviam facti excipiunt sternuntque,
ac toto palantes persequuntur campo. Rex autem Childemerus,
cum duodecim tantum Vandalis fuga periculo
exemptus, castellum quoddam munitissimum est ingressus.
In quo a Belisario obsessus, | null | 608b7197-fe3c-4396-ac38-06f56e174e4f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dum nullus ei
pateret exitus, rogabat memoratum patricium ut
liber vinculis ante conspectum duceretur imperatoris.
Cui cum spopondisset Belisarius quod non resti
aut funibus, non etiam ferreis constringeretur nexibus,
aut ligaretur mastigia, ubi se dedidit, catena
vincitur argentea. Constantinopolimque in triumpho
perducitur. Sed in palatio constitutus cum ab aulicis
multis afficeretur injuriis, postulavit principem ut,
concesso sibi quem primum habuerat equo, duodecim
ex his qui eum colaphis sputisque incessebant
singulare cum eo inirent certamen. « Ibi, inquit, et
meae probrum ignaviae, et illorum spectare habes
fortitudinem audaciae. » Imperator, petita non abnuens,
cum eo pro spectaculo duodecim juvenibus
congredi imperat. Quos ille, simulata fuga, post tergum
jaciens spicula, omnes interfecit. Post haec,
ex praecepto principis Childemerus eunuchus factus,
patricius Romanorum finium qui Persidis provinciae
adjacent ordinatur. Cum Persis maxima ac prospera
bella gessit, ibique vitam finivit. Sed ad ordinem revertamur
Historiae.
CAPUT VII. #De Clotario et Childeberto.@#
Interfecto eo quo supra diximus modo Clodomiro,
natorum Clotildis primo, reliqui ejus duo filii, id est
Clotarius atque Childebertus, iterum cum exercitu
Burgundiam petunt; fugatoque rege ejus Godmaro,
regnum Burgundiae Francorum subjugavere ditioni.
In hac pugna Theodoricus, quem Clodoveus ex concubina
susceperat, fratribus auxilium praebere detrectavit,
eo quod filia regis Sigismundi esset nupta
illi neptis videlicet regis Godmari
CAPUT VIII. #De Amalrico Gotho.@#
Amalricus autem, filius Alarici regis Gothorum,
cum partem regni paterni, quae a Francis non fuerat
pervasa, suscepisset regendam, legatos ad Childebertum
et Clotarium direxit, rogans ut, inito foedere,
sororem eorum mereretur conjugem accipere. Quam
illi non negantes (ut regibus tantae gentis dignum
erat) summo cum honore miserunt. At ille, ut erat
gente et animo ferus, habere eam coepit remissius,
nec diligere ut reginam, sed contumeliis dehonestare
quasi pretio emptam ancillam. Nam dum esset ipse
nefanda, qua et pater suus, Arianae haereseos maculatus
perfidia, despectui eam habens quod esset fide
catholica, eunti ad orthodoxorum ecclesiam multa
ingerebat probra. Stercora namque in eam vel in
ejus projiciens viam, fetoris commovebat violentiam,
ut devotam a purae orationis studio averteret mentem.
Quibus praestricta contumeliis filia Clodovei ad
fratres cum lacrymis scribit, epistolam mittens per
quemdam sibi fidelem, et, causam suarum exponens
injuriarum, ad extremum intulit: « Miseremini, inquit,
mei, fratres amantissimi, et mearum necessitudines
indignamini causarum. » Urbs Arverna Childebertum
in finitimis suis, de fratris Theodorici regimine
ab eo vi praerepta, tenebat, cum memorata
sororis scripta ad eum pervenerunt. Inde vir, militiae
peritus, non exspectato fratris Clotarii solatio, compositis
ordinibus castra movit, atque improvisus armatas
acies Hispaniis infudit. Nec defuit congressioni
Amalricus, terrestri navalique pugna certare
paratus. Ubi utrique exercitui placuit in campo
praelio decernere, Childebertus validior equitatu
avertit hostem. Nec diutius potuerunt resistere Gothi,
cum virorum contis et fremitu equorum conturbarentur.
Conversi igitur in diversa alii sunt,
plerique ad classem refugiebant. Ex ea quoque parte
occurrere Franci, ac universos, praeoccupato itinere,
repellunt a mari. Ipse Amalricus, fugere conatus,
ecclesiam catholicorum cursu petebat. Tunc unus e
turma Francorum, citato equo eum insecutus, hasta
cominus percussum terrae dejecit exanimatum.
Cujus comperto interitu, Childebertus post tergum
iter dirigens Gothorum, Toletum urbem, ipso
terrore belli civibus consternatis, sine mora oppugnavit
et cepit; multisque ablatis thesauris et sorore
assumpta, repedare festinabat ad propria. Sed antequam
cupitas pervenirent ad sedes, soror regis,
nescio quo depressa incommodo, vita decessit. Cujus
corpus in loculo positum Parisius est delatum,
ac in basilica sancti Petri juxta patrem humatum.
Sane in thesauris quos Childebertus avexit ab Hispaniis,
reperta sunt ecclesiastici utensilia ministerii,
ex vasis quos dicunt fuisse Salomonis, novem
pretiosissimi calices, quindecim patenae, viginti
capsae Evangeliorum. Quae omnia cum solido fabricata
forent auro, gemmisque ornata opere inclusorio,
rex tamen integer ab eorum cupiditate cuncta (ut
erat largissimus) diversis tribuit ecclesiis. Sed dum
incursare studet aliena, perdidit quae putabat sua.
Nam Theodoricus frater ipsius, dolens Arvernorum
urbem ab eo sibi fuisse sublatam, eam ipse iterato
invadit, caesisque vel fugatis quos Childebertus ad
tuendam reliquerat urbem, Mundericum | null | eb97de98-b20d-4514-aaba-9a3215ef7438 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, qui se
propinquum regis jactitabat, regnumque sibi deberi,
perimi jussit, et quae ejus erant sub fiscum redigi.
Hic etenim Mundericus persuasis Arvernicis civibus,
collecta etiam rusticorum non parva manu, castrum
Victuriacum contra Theodoricum pervasit. Ubi
dum rex eum obsidione cinxisset, et superare nequiret,
cuidam suorum, Aregisilo nomine, imperat ut,
dato sacramento securitatis, Mundericum a castello
exire suadeat, quatenus a circumsedentibus perimi
posset. Ille praecepto obtemperat, ac circumventum
hominem castro educit, datoque in hunc modum suis
signo: « Quid, ait, o populi, hunc virum aspicitis,
ac si nunquam amplius eum vidissetis? » His illi auditis
impetu in Mundericum proruunt. Quod ille cernens,
Aregisilum sic alloquitur: « Quia, inquit, o
Aregisile, perjuriis me decepisti tuis, ex hoc tempore
te viventem nullus cernet oculis carnis. » Et haec
dicens, uti pone eum stabat, lancea inter scapulas
adacta eum terrae defixit, evaginatoque gladio, hortatus
socios, super hostes irruit, ac, quousque spiritus
vitae in eo fuit, caedere non cessavit. Arcadius
quoque, qui urbem Arverniam Childeberto tradiderat,
Bituricas aufugit. Ea urbs tunc Childeberto patebat.
Mater vero ejus atque amita comprehensae,
apud Cadurcum urbem exsiliatae sunt.
CAPUT IX. #De Clotarii in Thoringos expeditione.@#
Inde, fratre Clotario in societatem adscito, ipse
cum filio Theodeberto Thoringam petit. Praeerat
Thoringis rex Hermenfredus, duobus suis trucidatis
fratribus. Cui accesserat ex conjugio vana quaedam
mentis elatio, quod ei filia Theodorici regis Italici,
ex sorore suscepta Clodovei, jure copularetur nuptiali.
Haec muliebri fastu elata quod regali manaret
prosapia, fratrem mariti, Bertharium nomine, ingenti
oderat crudelitate. Denique suadet viro ut fratrem
sibi aemulum vita privet et regno.
Id ille, nil moratus effecit, missisque lictoribus
eum perimi jussit. Pari modo alium, vocabulo Baldricum,
suspicione fraternae insimulatum vindictae,
infanda damnavit morte. Hac arte Amalberga (id
quippe nomen mulieri) vacuam fecit sibi aulam
regni, dum simulat saluti se velle consulere mariti.
Miser ille, qui putaverit quod illa in ejus fratribus
parricidales odisset cogitationes, nec animadverteret
consortes regni ac periculorum sublatos esse
suorum. Adeo apud improbos est affectus vilis, ut
cito pravis suggestionibus extorqueatur. Profectus
itaque Theodoricus in Thoringam, obviam habuit
Hermenfredum cum innumera multitudine
hostium. Foderant autem Thoringi fossam, quam
texerant operimento cespitum, ut advenientium
inibi debilitarentur equi Francorum. Quo cognito,
Franci acriter indignati hostes ultima labefactarunt
caede, actosque in fugam usque Onestrudem fluvium
persequuntur. Ibi etiam adversariis resistere
ausis transituque prohibere Francos, gravius certamen.
Sed ubi se Franci ipso usu veteri assuetaque
vincendi confirmarunt consuetudine, ordine suo
nixi incursantes caedere, scutis repellere, nisu omni
ac virtute inconditam multitudinem in fluvium
urgere coeperunt. Nec difficile fuit plurimos in amnem
mergi, cum haud procul a littore res gereretur.
Tanta autem strages tunc de Thoringis facta
fuisse fertur, ut, caesorum congerie oppleto fluvio,
Franci super interfectos in ulteriorem transirent
ripam. Hermenfredus ipse, cum paucis elapsus, in
munimentum se contulit urbis. Quem postea Theodoricus,
fide data, Tulbiaco [ #hodie@# Zulich] ad se
venire mandavit, eumque, dum deambulatum per
murum urbis irent et sibi alterutrum sermocinarentur,
praecipitem deorsum egit. Qui ruens comminuto
cerebro exanimatus est. Ex eo quoque genitis
minime pepercit; sed, eos strangulari praecipiens,
universas Thoringorum civitates Francis
subjugavit, pristinaque eos jussit incolere domicilia.
CAPUT X. #De origine Francorum citatus divus Hieronymus.@#
Denique Francos Thoringorum fines prius possedisse
superior declaravit sermo. Sed et beatus Hieronymus,
in opusculo quod de Vita sancti scripsit
Hilarionis, asserit hanc gentem, non tam amplam
quam robustam, inter fines Saxonum quondam habitasse
et Alamannorum, memorans illius nationis
illustrem juvenem ab eodem viro Dei daemone ejecto
fuisse curatum. Nec nobis oneri erit ipsius disertissimi
verba ponere viri, cum et nostram (si inserantur)
honestent materiam, et gentis fortitudinem
innotescant pariter et decorem; simul etiam ut
virtus Dei in gentili quoque operata homine evidenter
appareat. Ait ergo divinae legis interpres:
« Candidatus Constantii imperatoris rutilus coma, et
candore corporis indicans provinciam (inter Saxones
quippe ac Alamannos gens ejus non tam lata
quam valida, apud historicos Germania, nunc Francia | null | dc441c03-fb86-401a-b31d-5df30f708bf0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dicitur antiqua) ab infantia possessus a daemone,
qui noctibus eum ululare, ingemiscere, fremere
dentibus compellebat. Hic secreto ab imperatore
evectionem petiit, causam ei simpliciter indicans,
et, acceptis ad consularem quoque Palestinae
litteris, cum ingenti honore ac comitatu Gazam
deductus est. Qui cum a decurionibus loci illius
quaesisset ubi habitaret Hilarion monachus, territi
Gazenses, putantes eum ab imperatore missum, ad
monasterium perrexerunt, ut et honorem commendato
exhiberent, et, si quid ex praeteritis injuriis in
Hilarionem esset offensae, novo officio deleretur.
Deambulabat autem tunc senex in arenis mollibus
et secum de psalmis nescio quid submurmurabat.
Vidensque tantam turbam venientem, substitit, et,
resalutatis omnibus manuque eis benedicens, post
horam caeteros abire praecepit; illum vero cum
servis suis et apparitoribus manere. Ex oculis enim
ejus ac vultu, cur venisset, agnoverat. Statim ergo
ad interrogationem suspensus homo, vix terram
pedibus tangens et immane rugiens, Syro quo interrogatus
fuerat, sermone respondit. Videres de
ore barbaro, et qui Francam tantum ac Latinam
noverat linguam, Syra ad purum verba resonare,
ut non stridor aspirationis, non idioma aliquod Palaestini
deesset eloquii. Confessus est itaque quo in
eum modo daemon intrasset; et, ut interpretes ejus
intelligerent qui Graecam tantum ac Latinam noverant
linguam, Graece quoque eum interrogavit. Quo
similia verba eodem respondente, admirati sunt.
Multas denique incantationum ei occasiones et necessitatem
magicarum obtendenti artium: « Non curo,
ait, quomodo intraveris, sed ut exeas in nomine
Domini nostri Jesu Christi impero. » Cumque curatus
esset, simplicitate rustica decem auri libras offerens,
hordeaceum ab eo accepit panem, audiens
quod qui tali cibo alerentur aurum pro luto ducerent. »
Haec dixit Hieronymus, vir in sancta Ecclesia
omni laudum praeconio dignus. Nos autem ad
rem coeptam vertamus articulum.
CAPUT XI. #De reliquis Clotarii et Theodorici gestis.@#
Denique dum apud Thoringam morae fierent,
Theodoricus fratri Clotario occultas parat insidias,
expansoque in parte domus velo, armatos post illud
stare jubet qui Clotarium ad suum venientem colloquium
ex improviso interimerent. Clotario itaque
ingredienti domum pedes apparuere detecti armatorum.
Quod ubi animadvertit, suos capere arma
jubet, seque praecedere. Intellexit protinus Theodoricus
fratrem dolum praesensisse; et, ne amplius
manifestum fieret factum, loco muneris discum ei
dat argenteum, gratias agens propter collatum
auxilium. Nescientibus ergo suis quid actum foret,
Clotarius metatum repetiit suum. Post haec Theodoricus
cum suis questus sine causa se suum perdidisse
catinum, advocans Theodebertum filium,
« Vade, ait, ad patruum tuum, et pete ab eo vas a
me ei dono datum. » Abiit ille, ac sine mora quod
petiit impetravit. Clotarius inde regrediens, Radegundim
filiam Bertharii regis secum abduxit, quae
postmodum apud Pictavam urbem multis effulsit
virtutibus.
Cum igitur, ut praefati sumus, Theodoricum atque
Childebertum, quos junxerat natura, divideret
discordia, tandem domestico foedere civilium sunt
sequestrata bellorum certamina. Sed quorumdam
nefandorum molitionibus hominum, qui assiduis
gaudent mutationibus rerum, iterum pactae pacis
violata sunt jura. Quapropter multi nobilium filii,
obsides utraque ex parte qui fuerant dati, servituti
subjiciuntur. Inter caeteros vere nepos beati Gregorii
Lingonicae urbis episcopi, dum cujusdam barbari
servitio premeretur, a memorati pontificis
servo, Leone vocabulo, qui praeparandis epulis ministerium
exhibebat, subducitur, pristinaeque libertati
hoc ordine restituitur. Audito quippe praefatus
sacerdos eum Treviris detineri, mittit pueros qui,
oblato domino ejus pretio, illum exinde abducerent.
Quibus barbarus respondit: « Hic, inquiens, tam
praeclari generis puer non dimittetur, nisi mihi
decem librae auri dentur. » Illis haec episcopo nuntiantibus,
Leo se obtulit dicens: « Permitte me, et
ego per Dei auxilium puerum liberabo. » Quo permittente,
quaesitum ille quemdam hominem rogat
ut se domino pueri, quasi proprium famulum, vendat,
et pretium loco beneficii in suos usus habeat.
Obaudit ille dicto, et eum duodecim aureis memorato
vendidit viro. Quaerit deinde detentor a Leone
quid operis scit agere. Cui Leo: « In praeparandis,
inquit, epulis nullus me praeteriit disciplina artis. »
Imperat ergo dominus ut adveniente die Solis
(sic enim barbari diem vocant Dominicam) tale
paret convivium, quod venturi ad eum amici habeant
admiratum. Quod ille | null | cc84c213-0501-437d-83b9-a050d444caf9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, congregata multitudine
gallorum gallinaceorum, ita praeparavit ut dicerent
convivae se nec in mensa regis tale quid gustasse.
Gavisus dominus Leonem promptuario praeficit, ac
summam sui gratiam impertit.
Post anni circulum cum Attalo (id quippe nomen
nepotis episcopi erat) in prato, eo quod ille custos
equorum esset, descendit. Et versis sibi invicem
dorsis, ne agnoscerentur, loquentes, Attalum sic
compellare coepit: « Tempus est, inquam, o puer,
ut de patria cogitemus. Hac igitur nocte dum equos
e pastu reduxeris, cave ne somno graveris, sed, ut
a me vocatus fueris, iter si sapis nostrum parabis. »
Ea forte nocte Leo, generum domini ad domum
redeuntem prosecutus, vina porrexit. Cui ille joco
ait: « Die, o puer, si valeas, qua nocte ad patriam
reverti destinas? » Ad quem Leo item jocando, veritatem
tamen effatus: « Hac, inquit nocte, si Deus
permiserit. » -- « Utinam, ait alter, me custodiant mei
famuli, ne quid de domo mea auferas. » Necdum
itaque prima noctis quiete transacta, Leo ad Attalum
properans quaerit an haberet spatham. Quo
negante ille a capite domini sui scutum simul
cum framea aufert, sciscitantique domino respondit
se esse, velleque Attalum, qui tanquam
ebrius quiescebat, suscitare, ut ad pastum equos
deducat. Illo vero non abnuente, profectus est ad
Attalum; ascensisque equis raptisque quibusdam
vestibus sive ornamentis, triduo jejuni iter peragunt.
Venientes vero super Mosam, dum a quibusdam
detinerentur, relictis equis super parmas fluvium
transmearunt; inventaque arbore pruni, ejus
ablato fructu, inter iter agendum eo se satiant.
Porro viam ingressi Campaniae, nocte quadam audiunt
sonitum post terga currentium equorum. Tunc
Leo ad puerum: « Prosternamur, inquit, terrae, ne
videamur. » Tunc post truncum rubi se collocant,
extractis tamen gladiis, ut, si necesse foret, his se
defensarent. Equites vero eo loci constiterunt, spectantes
donec equi urina se levarent. Dixitque alter
ad alterum: « Vae mihi, quia fugiunt hi detestabiles!
Verum si invenirentur, unum ex eis patibulo, alium
gladiorum ictibus perderem. » Erat autem qui haec
loquebatur dominus illorum. Qui motis equis cum
socio recessit a loco. Illi vero eadem nocte Remis
venientes, a presbytero Paulello per biduum recreati,
ad beatum Gregorium sunt regressi. Attalus
cum gaudio susceptus, Leo cum uxore ac filiis libertate
praemioque terrae donatus est.
CAPUT XII. #De dolo in filios Clodomiri.@#
Interea Clotildis regina Parisius residens, filios
Clodomiri, nepotes suos, solerti nutriebat diligentia.
Childebertus autem zelo ductus, quod videbat reginam
maternum super eos declinasse animum, autumans
deperire sibi quidquid materni affectus in illis
transfundebatur, Clotarium excitat ut e medio hominum
tollendi adolescentes occasionem quaerat.
Dolosaque adinvicem captantes consilia, ad matrem
dirigunt qui memoratos juvenes ab ea susceptos ad
se perduceret, asserentes velle se debitam ipsis regni
reddere portionem. Dolum regina non praevidit, mandatoque
filiorum paruit eo studiosius quo adolescentulis
bene esse gratulabatur consultum. Suscepit
legatus juvenes, ut eos deduceret ad reges. Eo discedente,
e vestigio venit alter, forcipes et gladium deferens.
Quibus regina visis inquirit quid sibi ista
velint. Cui veredarius: « Sic, inquit, mandant filii
tui, velis ne nepotes tuos tonderi, an gladio percuti?
Delibera. Unum enim eorum necesse est fieri. » Quo
illa audito, alta trahens a pectore suspiria, ingemuit,
et ait: « Nunc mihi bonum est mori cum filiis
meis. Mortua est pietas. Nunc profecto illud est
tempus quo, si omnes sua dent consilia, huic malo
remedium inveniant nullum. Novum hoc flagitii genus
est, quo patrui innocentium appetunt vitam nepotum.
Doleo, fateor, parricidas generasse me filios,
qui non possent parcere parentibus. Sed de illis taceo
quos justa allegatio maternae calamitatis exosos fecerat.
Verum in istis nullae reperiuntur causae offensionis,
nisi quod in regno natis regisque filiis, debita
invidetur portio paternae hereditatis. Pereunt itaque
ad dolorem mihi, ad fructum illis. At quaerat quis
ut quid eos occidere velint. Cognoscat quia ad praesens
ipsis mors eorum proficiet. Miseram me, quae
ad hos fructus fecunditatis sum reservata, ut infelicia
eis porrigerem | null | 3a014b82-c2c1-4c4d-8cb6-f0e91b47378f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ubera qui mihi chara nepotum
auferrent pignora! Ego, infantuli, vestrae causa sum
perditionis, quae inconsideratis persuasionibus patrem
vestrum objeci periculis mortis. Satis infelix
mater fueram, avia volui esse sollicitior. Videns
mihi aetatem precedere, tentavi consulere post me
nepotibus; atque utinam consuluissem! Sed nunc
eos mihi quidem eripit intolerabilis aerumna, quos
magis magisque commendaverat natura et misericordia.
Summe Deus, ne inter greges noxiorum deputes
animas innocentium, nec eas saeva inferorum
crucient supplicia; sed mundo supernum iter carpentibus
e vestigio tranquilla aeternae vitae succedant
habitacula. » His dictis, indignatione simul et compassione
vox est intercepta loquentis. Verum ubi
spiritum resumpsit: « Et quid, ait, aliud restat?
Conditio mihi effertur utrum malim eos tonderi, an
gladio percuti. Sed utcunque se res habeat, nullatenus
clericos fieri patiar. »
Haec dixit, putans quod pietate flexi naturae a tanto
desisterent scelere. Quamvis enim ei nota esset Clotarii
feritas, nunquam tamen credere potuit quod
usque ad parricidium perseveraret. At ille longe ab
ejus sententia aberrans, arreptum seniorem natu
puerum ad terram elisit, cultelioque latus perfodiens
vita privavit. Quod cernens junior, ad Childebertum
se contulit; et suffusus lacrymis specie miserabili,
patrui inhaerens vestigiis, orare veniam, ac ut animum
sibi regis Clotarii conciliatum redderet obsecrare.
Motus ille miseratione fratrem deprecabatur
ut naturae contemplatione molliret iram, nepotique
parceret, supra iram constituens jus naturae. Promittebat
etiam se pro hujus rei vicissitudine beneficium
quod ipse vellet recompensare. Cui frater:
« Dum tu, inquit, hujus facti minister existis, ut
quid misereri velle te simulas? Quin potius puerum
a te expelle, aut pro eo morere. » Veritus Childebertus
verba fratris, nec ejus valens, imo nolens,
contraire voluntati, puerum a se repulit. Quem Clotarius
eo quo fratrem ejus, interemit modo. Reliquus
qui supererat e fratribus, vitae potius ac saluti
quam regno intentus, prompta fidissimorum sibi famulorum
ope usus, fuga se exemit periculo. Ei
nomen Clodoaldo. Qui postea clericus factus, presbyterque
ordinatus, digne est conversatus. Et vitae
finem sortitus, Noviento villa territorii Parisiacae
urbis sepultus, multis miraculorum signis coelo se
vivere declarat. Clotarius autem, nutritiis puerorum
pariter neci traditis, ascenso equo, ab eo recessit
loco una cum suis. Tunc Clotildis regina ablata
nepotum corpuscula condiens aromatibus, in sancti
Petri basilica fecit humare.
CAPUT XIII. #De Longobardorum origine et gestis.@#
Theodoricus autem Theodeberto filio suo despondit
uxorem, vocabulo Wisegardam, filiam Wachonis
regis Longobardorum. Hic locus nos admonet, intermissa
paululum coeptae rei serie, exordium nos
hujus pandere gentis, et praeterita retro tempora retractando
repetere; maxime cum praeclara quaedam
Francorum gesta in Historia contineantur Longobardorum.
Winili igitur, qui et Longobardi, ab insula
Germaniae, quae Scandinavia dicitur, egressi,
Ibor ac Aione ducibus, regionem quae Scoringua dicitur,
quasi habitaturi sunt ingressi. De qua propter
victus penuriam exire compulsi, transierunt in Mauringua.
Unde progressi habitaverunt in Gollanda.
Mortuisque ducibus, regem sibi Agelmundum filium
Aionis ducis statuerunt, qui per triginta et trium
curricula annorum illis praefuit. Cui successit Lamissio.
Lamissioni quoque Lethu. Post Lethu regnavit
Hildehoc. Quo defuncto, quintus Gudehoc
regnum suscepit. Deinde post pugnam, quam inter
Odoacrem et Feletheum fuisse superiori commemoravimus
libello, profecti Longobardi de Gollanda
pervenerunt in Rugiland, quae Latine Rugorum patria
dicitur. Nam #land@# lingua Germanorum, patria
dicitur verbo Latinorum. Exempto autem humanis
rebus Gudehoc, successit ei filius Claffo. Decedente
quoque Claffone, Tato regnum tenuit. Quo tempore
Longobardi, relicta Rugorum patria, venerunt in
campis patentibus, qui sermone barbarico #felth@#
appellantur, manseruntque ibi. Quo dum demorantur,
Radulfus, rex Herulorum, foedus quod cum Tatone
pepigerat irrumpens, eo quod compererat fratrem
suum germanum a filia Tatonis nefandissime interemptum,
bellum ei intulit. Sed ipse cum suis a
Longobardis superatus, vita pariter et regno est
privatus. Tanta autem consternatio ac (ut verius
dicam) mentium alienatio ejus invasit exercitum, ut
virides segetes, lini campos, flumina crederent.
Dumque brachia quasi nataturi extenderent, a supervenientibus
sine difficultate caedebantur hostibus.
Irruit autem super Tationem Wacho filius fratris
sui: interfectoque eo, ipse jam octavus super Longobardos | null | 61305caf-e676-414c-b711-e1b6e36c37b8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regnum tenuit. Hujus filiam, ut praedictum
est, Theodoricus filio suo Theodeberto despondit.
Quam ille post mortem patris relinquens, Deutheriam
Romani generis feminam hac de causa duxit uxorem:
Dum Gothi, post mortem Clodovei, multa de
his quae ipse eis abstulerat pervasissent, Theodoricus
Theodebertum filium suum ad ea recuperanda
direxit. Qui ad urbem Bituris [ #al.,@# Biterris] accedens,
legatos ad castrum Caprariam, ut sibi cives aperiant,
dirigit. Deutheria vero mulier nobilis et sapiens,
cujus vir ad praedictam urbem propter hostilem
transierat incursum, Theodeberto mandavit
quod veniens cum pace susciperetur. Quo adventante,
illa ei obviam est progressa. Cujus specie rex
captus, suo eam conjunxit stratu.
CAPUT XIV. #De Theodorico et Theodeberto.@#
In diebus illis Theodoricus, Sigivaldum parentem
suum occidens gladio, clam mandavit Theodeberto
ut filium ejus, qui una cum eo ierat, interimeret.
Sed ille, eo quod illum de sacro fonte levasset,
ostensis paternis litteris fugam suasit, donec post
mortem patris ipso regnante ad eum reverteretur.
Qui fugiens apud Latium latuit. Post haec nuntiatur
Theodeberto patrem graviter aegrotare. Qui postpositis
caeteris rebus eo tendit, Deutheria Arverno
relicta. Theodoricus enim, cum jam viginti quatuor
annis regnum tenuisset, vita decedens, Theodeberto
filio sedem sui reliquit regni. Qui, mansuetus cunctis
atque modestus, justitiae quoque fuit cultor
egregius. Consurgentes vero Childebertus atque
Clotarius eum regno pellere conati sunt. Quos demulcens
ille regnum sagaciter recepit; missoque
nuntio, Deutheriam ab Arverno evocans, sibi eam
in matrimonium copulavit. Cernens Childebertus
quod eum vi sibi subdere nequiret, amicitia sibi
necti commodius duxit, accersitumque triplicibus ex
omni supellectili sua ornamentis donavit. Givaldus
autem, Sigivaldi filius, audiens Theodebertum loco
patris regnare, ad eum rediit. Quem rex deosculans
cunctas ei paternas restituit haereditates, data ei
tertia ex omnibus quae a patruo acceperat muneribus
parte. Verum Deutheria cernens filiam suam, quam
ex priori susceperat viro, valde adultam, verita ne
a rege concupisceretur, vehiculo impositam indomitisque
bobus tractam apud Virdunum de ponte in
Mosam praecipitari jussit. Erat porro Theodebertus
rex egregie moratus. Agnoscens vero quod Deutheria
suam, ut praedictum est, interemisset filiam, repudiata
ipsa, Visegardam iterum sibi sociavit.
CAPUT XV. #De Belisarii reliquis successibus.@#
Porro Belisarius post inclytum quem de Vandalis
ut supra diximus, apud Constantinopolim egit
triumphum, intimus amicorum Justiniani principis
habebatur. Et, astipulante prioris societatis praerogativa,
cum inter primos secretorum arbitros ipse primus
accersiretur, multorum contra se invidorum excitavit
corda. Qui dolentes uberiore illum pollere potentia,
sibique deputantes officere in quo ille proficeret,
quasi salutis Caesaris solliciti, crebro ei denuntiabant
« ab insidiis Belisarii fore cavendum. Quem nisi
ipsi simulatione fidelioris consilii revocavissent,
jamdudum Belisarii gladio interfectum Justinianum,
regnumque indigno haeredi vacuefactum. » His
atque hujusmodi regiorum satellitum, seu etiam
primorum palatii, sermonibus Augustus per invidiam
paulatim accendebatur. Et suspectam habens Belisarii
potentiam, patriciatus ei interdixit curam. Qui,
publicis expeditus actionibus, securam deliberans
in reliquum agere vitam, privatas incolebat aedes.
Sed, quia difficile est in prosperis invidia carere,
iterum zelus, iterum orta insimulatio, quia ultra
quam privatis mos est sese agebat. Duodecim namque
millibus puerorum vallatus, quocunque eundum
foret, progrediebatur. Fuere nonnulli, qui vitam
quoque ipsam ereptum ei ire vellent. Verum cum
imperatoris mentem ad suam nequirent inflectere
sententiam, ipsum dignitate regia privare moliti sunt.
Opportunamque nacti occasionem, procedentem ad
circi spectaculum principem, privata detentum custodia,
corona spoliant simulque veste purpurea.
Deductumque ad medium theatri quemdam Florianum
in solio sedere faciunt regio. Justinianus autem,
tali dehonestamento affectus, ad Belisarium
misit qui dicerent: « Haec mandat Justinianus Caesar
quondam et Augustus. Immemor, inquit, injuriarum,
mi Belisari, factus modernatum ( #sic@# ), ad memoriam,
quaeso, reduc pristina beneficia, et, si quid praevales,
adjuva me. » Ad haec Belisarius ita respondit: « Si,
ait, avita mihi suppeditaret potentia, ferrem poscenti
suffragia. Nunc autem incassum fundit preces, cum
mei praesentia consulares viduaverit fasces. Verumtamen
Christi Domini mei parens praecepto, non
referens mala pro malo, auxilium illi laturus accingar
ut potero. » Et simul, his dictis | null | f72eb729-243f-46e1-b891-1abd6d3b9092 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, ad conspectum
properat novi principis, cunctis ut se sequerentur
suis praecipiens pueris. Et pro foribus theatri stans
conspexit eminus turbam se odientium cathedrae
imperatoris Floriani circumsistere.
Conversus igitur ad eos qui secum erant; « En,
inquit, fidissimi milites, adest omnibus votis exspectata
dies, ad capessendam ultionem ex inimicis.
Vallatus est tyrannus caterva malignantium, qui se
ei sociaverunt, freti improbitate morum. Nec dubitandum
pari eos debere perire interitu, quos aequales
reddidit malitiae causa. Armate itaque dexteras
vindices, et quod me videritis facere, vos quoque
facite. » Posthaec introgressus, dum veluti adoraturus
genu flecteret, evaginato ense falsi principis
caput amputavit. Quod cernentes qui cum eo venerant
districtis gladiis circumstantes fortiter ferire
coeperunt. Turbati hi qui prius de permutatione
dominationis sibi applaudebant, fugae potius quam
defensionis auxilium quaesiverunt. Caput Floriani,
cum corona regni, Belisarius sustulit, veniensque ad
Justinianum taliter ei locutus est. « Aemuli, inquit,
meae tuaeque salutis seminarium discordiae inter nos
ideo quam maxime saevisse visi sunt, ut et me exsortem
honoris redderent, et te, mei praesentia destitutum,
contumeliis, uti nunc palam cernitur, afficerent.
Attamen ego, his quae adversariis suggerentibus contra
me egisse cognosceris posthabitis, gratiam
imperii lucisque rependo, quam illi ereptum ire
voluerant, recolensque priora erga me beneficia tua,
hoc te nunc dignor munere. » His dictis, diadema
regni ejus imposuit capiti. Justinianus hoc modo
imperio restitutus, saepefatum Belisarium iterato
patricium ordinans, adversum Gothos, qui Italiam
inhabitantes Romanos graviter armis premebant,
dirigit.
CAPUT XVI. #De divo Benedicto.@#
His diebus beatissimus Benedictus Pater et prius
in loco qui Sublacus dicitur (qui ab urbe Roma
quadraginta millibus abest) et postea in castro
Cassino, quod Haruin appellatur, et magnae vitae
meritis et apostolicis effulsit virtutibus. Quo etiam
tempore sanctissimus Agapitus, Romanae sedis
pontifex, ad regiam urbem profectus, Justinianum
principem, in Eutychis sectam delapsum, ad veram
et catholicam reduxit fidem; damnatoque Anthimo
patriarcha Constantinopolitano, non multo post idem
papa apud eamdem urbem diem obiit. Cui successit
in pontificatu Sylverius. Hic levatus est a tyranno
Theodoro, qui apud Gothos regnum arripuerat, sine
deliberatione decreti imperialis. Qui corruptus pecunia
talem timorem induxit clero, ut qui non consentiret
gladio puniretur. Post menses duos nutu divino
exstinguitur Theodorus, et elevatur Withigis rex. Tunc
veniens Belisarius patricius in partes Siciliae, audivit
quod Gothi fecissent sibi regem, et inde per Campaniam
properavit Neapolim, quam obsidere coepit,
quia cives Neapolitani noluerunt aperire ei. Qui
pugnando civitatem introivit, et Gothos, quoscunque
obvios habuit, neci tradidit, factoque maximo bello
contra Withigem, ingressus est urbem Romam, et
civitatem munivit. Tunc recolligens Withigis multitudinem
Gothorum uno anno ita obsedit urbem Romam,
ut nulli esset facultas egrediendi vel ingrediendi.
Verum intra civitatem fame opprimente populum
adeo ut aqua venundaretur pretio, pugnae tamen
maximae fiebant a Belisario defendente Romanos vel
civitatem adversus Gothos; quos etiam Ravennam
fuga petere postmodum compulit.
CAPUT XVII. #De Vigilii diaconi conatibus.@#
Tunc Vigilius diaconus, qui apud Constantinopolim
erat apocrisiarius, animadvertit displicere
Augusto et Augustae damnationem Anthimi patriarchae
Constantinopolitani, et, volens sibi apud dominos
rerum parare gratiam, persuasit Augustae ut
mitteret ad Silverium pontificem litteras hoc modo
scriptas. « Aut ad nos, inquit, ne pigriteris venire,
aut certe scriptis tuis revoca Anthimum in locum
suum. » Quibus beatus Silverius perlectis ingemuit,
et in haec verba imperatrici rescripsit: « Licet haec
causa finem temporali meae inferat vitae, ego tamen,
Augusta domina, rem hanc nunquam faciam, ut
revocem hominem in damnata permanentem perfidia. »
Hac de re indignata Augusta mittit Vigilium
ad Belisarium, praecipiens ut inventa occasione
Sylverium in exsilium ageret, Vigiliumque pontificem
constitueret, qui se revocaturum Anthimum repromiserat.
Hujus praecepti tenorem suscipiens Belisarius:
« Ego, inquit, voluntati principum contraire non
audens, licet invitus, jussionem adimpleo. Sed hujus
machinator sceleris iram non effugiet judicis cuncta
cernentis. » Subornatis itaque testibus qui dicerent
domnum papam Gothis civitatem simulque patricium
tradere voluisse, jussus est praesentare se ad
audientiam in palatium principis. Et ingredientem
cum solo Vigilio Antonina patricia sic alloquitur:
« Dic, domne Silveri, quid fecimus, ut nos | null | bbf7db89-19ca-4124-9374-f1cf094d3edf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tradere
in manus Gothorum velles? » Adhuc ea loquente,
ingressus Joannes, subdiaconus regionarius primae
sedis, tulit pallium de collo ejus induitque veste
monastica. Qui apud Pontiam insulam in exsilium
relegatus, inibi confessor vita decessit. Vigilius
vero in pontificali sede resedit. Iterato Belisarius
cum Withige rege Gothorum dimicans, exercitum
ejus maxima caede labefactavit, ipsumque captum
Constantinopolim triumphans perduxit.
CAPUT XVIII. #De Childeberto rege et beato Germano episcopo.@#
Verum Childebertus rex Francorum, ascito in
auxilium Theodeberto, Theoderici filio, nepote suo,
adversus Clotarium fratrem suum pugnaturus ire
disposuit. Nuntius ad Chlotildem matrem supradictorum
properat regum (quae tunc Parisius morabatur)
asserens utrosque germanos fratres in mutuam
perniciem exercitus adunare multitudinem.
Quo comperto, mater filiorum condolens nequitiae,
materni affectus praestricta necessitudine, ad sepulcrum
sancti Martini properat, et, lacrymarum effundens
flumina, orationem fudit ad Dominum in haec
verba: « O bone, inquit, Jesu, qui discordes elementorum
cursus foedere sancto consocias, tu fratres,
malo discordiae temerantes jura naturae, in unitatem
pacis redire concede. Nec mihi obsit quod
tales genui vel etiam educavi qui ignorent fratres
et affectus nesciant propinquorum. Interemerint patruos,
jugulaverint nepotes, non tamen eo usque
fore processuros existimavi, ut quod nati sunt obliviscerentur.
Tu modo, omnipotens Pater, qui naturae
auctor atque arbiter es, honestum inter germanos
compone pactum; tu perturbatores pacis potentiae
tuae virtute deterre. » Has illam preces pro
natorum salute fundentem audivit Omnipotens, coelique
a parte serena intonuit. Nam Clotarius periculosum
ratus adversum duorum potentum regum
copias praelio decernere, confugium in Aureliano
pago, in loco qui Combros dicitur, fecit, donec aut
animus erga se fratrum tranquillior, aut sibi ad resistendum
virtus numerosiore suorum manu, qui
jam jamque affuturi credebantur, esset paratior. Major
autem spes ejus in Christi Domini virtute consistebat;
cum ecce subito, in loco quo adversarii
castra fixerant, matutino sub tempore audita sunt
tonitrua mugire, imbres ruere. Fulgura vero per
procellas dejecta tentoria rupere, equosque eorum
in diversa egerunt. Porro militaris manus, solis
contra violentiam imbrium contecta clypeis, misericordiam
Domini efflagitatura humi prosternitur,
utque moderatiori quam merebantur vindictae poena
ferirentur exorant. Quodque admirabilius est, in
castris Clotarii nec spiritus flavit venti, nec pluviae
cecidit gutta, nec ulla prorsus coruscationis apparuerunt
signa. Tum demum, qui venerant exterminatum,
legatos miserunt ad Clotarium, qui pacem
peterent foedusque perpetuum inirent. Quod ille
volens concessit, et ex utriusque exercitus consensu
utrinque discessum. Ita precibus Deo devotissimae
mulieris, matris videlicet suae, ab imminenti piaculo
simul et interitu fratres erepti, immane facinus,
quod mente conceperant, explere permissi non sunt.
Fuere plerique laeti, quibus placebat concordia germanitatis.
CAPUT XIX. #De reliquis Childeberti gestis.@#
Childebertus autem rex, qui anterioribus ut superius
declaratum est, annis Hispaniam ingressus Toletum
urbem ceperat, Clotarium fratrem suum, cum
quo foedus firmaverat, sollicitavit in adjumentum
sui; quo, ejus fretus societate, eamdem provinciam
sibi subacturus aggrederetur. Quo cum valido exercitus
adventante supplemento, viribus conjunctis,
Caesaraugustam usque accesserunt. A cujus urbis
ingressu prohibiti, obsidionem adoriuntur. Et resistentibus
oppidanis, cum summa vi utrinque decerneretur,
tandem Hispani, ipsa obsidionis dispositione
et Francorum feroci perterriti animositate, animos
a praelio revocaverunt, ac, tota mentis intentione ad
Christi misericordiam implorandam conversi, assumptis
crucibus cum litania murum obambulantes
circuire coeperunt. Quod reges cernentes, aliquod
maleficium eos exercere suspicati sunt, captumque
quemdam ex rusticis sollicitius interrogant cujus
religionis habitatores civitatis essent, aut quid urbem
circumeundo praecantationis agerent? Quibus
ille: « Cives, ait, Christiani sunt; nunc ut sui misereatur
Dominus exorant. » Cui reges: « Vade, inquiunt,
dic episcopo urbis ut ad nos nihil haesitans
veniat. » Quem advenientem Childebertus taliter
alloquitur: « Christianae, inquit, religionis ac unius
veri Dei vos agnoscentes esse cultores, parcere vobis
decrevimus, si assensum nostrae petitioni tu, qui
antistitis in hoc loco fungeris officio, praebens, nobis
sancti Vincentii reliquias contuleris, qui in hac
urbe, ut multorum sinceritas et signata veritatis
verba testantur, eximius levita enituit. » Pontifex nil
moratus, ejusdem inclyti levitae ac martyris stolam
regibus offert. Quam illi condigno honore suscipientes, | null | 4378560d-469c-44a9-80a2-7e75f6ec4438 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
obsidionem juxta promissum solvunt. Et devastata
omni provincia, cum spoliis et ingenti praeda
nativum repetunt solum.
CAPUT XX. #De Gothorum regum a suis nece, et Childeberti Francorum regis gestis.@#
Post Amalricum autem, Theodus Hispanias tenuit.
Quo interfecto, Theudegilus successit. Hic dum inter
coenandum alacritate ultra solitum utitur, exstinctis
cereis a suis occiditur et Agila regnum arripuit.
Gothi vero jam olim vitium hoc in consuetudinem
verterunt ut, dum eis rex proprius displicuerit, a
suis interimatur. Verum Childebertus acceptam beati
Vincentii stolam Parisius defert, aedificatamque solo
tenus basilicam nomini ejusdem sancti levitae ac
martyris dedicari fecit. In qua non minimam vasorum
partem, quae eum a Toleto asportasse supra
memoravimus, cum capsis evangeliorum, cruces
quoque mirifici operis aliaque devotus excellentissima
contulit munera.
CAPUT XXI. #De Theodeberti in Italiam expeditione.@#
Childeberto itaque cum fratre Clotario Hispaniae
partes aggrediente, Theodebertus, Theodorici regis
filius, memoratorum nepos regum, in Italiam cum
maximo suorum equitatu contendit eamque ab Alpibus
usque ad maritimorum confinia locorum pervagatus
tributariam effecit et ad propria reditum maturans
Bucellenum ducem ad pervadendum Siciliam
et reliqua Italiae finitima reliquit. Qui, Tyrrheno
mari transfretato, Siciliam maxima ex parte subegit,
castraque vel urbes Italiae pervadens, ex subjugatarum
praeda nationum xenia Theodeberto mittebat
regi.
CAPUT XXII. #De sancto Benedicto.@#
Hujus principis temporibus, a Cinnomannica urbe
legati ad castrum Cassinum profecti, beatissimum
Patrem Benedictum, post eremiticam, ut praemisimus,
vitam in illo sancto degentem coenobio, omnigena
poposcerunt prece, ut fratres in monastica probatos
conversatione ad occidentales dirigeret partes, a
quibus leni jugo regulae illis ab ipso traditae Gallicana
subderetur cervicositas. Qui gratanti animo dilectum
suum discipulum Maurum ad has nostras direxit
regiones eique sanctissimum sui obitus diem imminere
praedixit, evidentissime designans eo sua
sacratissima transferenda fore membra quo charitatis
vinculo sibi unitum mittebat alumnum. Inclytus
ergo Domini levita Maurus, iter ad Gallias agens,
dum in pagum devenisset Antissiodorensem, die qua
Dominicae coenae ex more in terris celebrabatur sacra
solemnitas, ad monasterium sancti Romani, nutritii
quondam Patris Benedicti, divertit. Cujus gratuita
collocutione laborem longinqui itineris allevans ei
in proximo esse denuntiavit diem, quo beatus Pater
coelestem gaudens scanderet ad patriam. Et ecce
nocte illa quae sanctum praecedebat diem Sabbati,
quo vigilia resurrectionis colitur Christi, scilicet XII
Kalend. Aprilis, subito raptus in spiritu vidit viam
palliis stratam ac innumeris coruscam lampadibus
ab ejus cella ad coelum usque pertendere, quodque
eo tramite dilectus Domino coelum Benedictus scanderet,
angelum sibi dicentem audivit. Et ad se reversus,
lacrymas votivae indices visionis effundens
quae sibi revelata fuerant sancto Romano aperuit ac
participem coelestis eum faciens gaudii, sanctum
cum eo exsultans celebravit Pascha. Gloriosus etenim
in sanctis Deus assidue sibi placitos mirificans
famulos, huic egregio Patri excellentius caeteris jure
praebuit iter ad se perveniendi, qui, in convalle positus
lacrymarum, ascensiones virtutum in corde
disposuerat suo, scalam Jacob, per quam ascendentes
angeli monstrati sunt, suis proponens sectandam
sequacibus. In cujus autem, ut pace omnium loquar
sanctorum, non dicam martyris, verum et apostoli
transitu, tam innumeris tamque divini fulgoris splendens
apparuit via luminaribus vestibusque ornata
nuptialibus. Neque enim in eo calle textile credendum
est apparuisse pallium, quo aeternae incorruptionis
migrabatur ad regnum.
Nil porro mirandum hunc divinae latorem legis
hanc in assumptione spiritus promeruisse gloriam,
qui corruptibilis adhuc circumamictus tegmine carnis,
tantis effulsit miraculorum signis, ut nisi vir
toto venerabilis orbe, papa videlicet Gregorius, ejus
esset vitae relator simulque assertor eximius, profecto
ab infidelibus quibusdam mirandis derogaretur
actibus. Verum ut praeteream quod adhuc puerulus
eremum petiit intrepidus, quod, ut quidam propter
ipsum ait sapiens, nec Martinus toto nominatus in
orbe fecisse dignoscitur, illud certe non omittendum
quod, post multiplicia charismatum dona ab omnipotente
sibi concessa, tribus admirandis, nec saeculo
antea cognitis, resplenduit miraculis. In eo namque
quod solo intuitu ligati solvit vincula rustici, quodque
sub momento, quasi sub solis radio, universus ante
conspectum ejus collectus est mundus; sive quod
strata palliis ac innumeris corusca lampadibus via,
ad polorum subvectus est alta, neminem illi puto
conferendum sanctorum. Magna porro nobis, si dissimulare
nolumus, est indicta probitatis necessitas,
quibus donatum est tantum ac talem in praesentiarum
habere patronum, ut | null | d47fd86f-0c03-474b-a933-2f6ddc44dc3b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ab illius nunquam pro
posse magisterio discedentes, quae audivimus ab
illo et mentis oculis vidimus in illo sectemur. Aderit
pro certo nobis utque quondam corporales rustici
nexus, sic nostrorum solvet ligamina peccaminum,
et quorum in contemplatione totius orbis creditur
elegisse domicilia, eorum, si devote illi adhaereant,
animas sua sequentes vestigia, cum magno divini
luminis splendore, in aeterna deducet habitacula.
Hujus sane Patris vitam, ut praedictum est, beatus
scripsit papa Gregorius; cujus flores eloquii in
sancta universali Ecclesia velut aurum refulgent.
Sed et Odo venerabilis abbas hujus Floriacensis
monasterii, in quo saepe nominandus corpore requiescit
Pater Benedictus, ipsius memoriam in quodam
sermone mirificis extollit laudibus. Nos vero
pro amore tanti patroni nostri his praelibatis, ad
Historiam recurramus.
CAPUT XXIII. #De Belisarii reliquis gestis et nece.@#
Belisarius igitur, qui jam secundo ad Africam
transiens Vintharith Vandalorum regem rebellionis
insimulatum sub dolo pacis interemerat, residuosque
Vandalorum reipublicae jugo substraverat, audito
quod Franci Italiam infestarent, Romam redire maturato
contendit. Et civitati appropinquans, cum
magno omnium utriusque sexus laetitia susceptus,
obtulit beato Petro per manus papae Vigilii auream
crucem centum librarum, pretiosissimis gemmis
exornatam, in qua suas descripserat victorias. Indeque
ad bellum retractus Francorum, dum paucitatem
gentis contemnit virtutemque ignorat, paucis
et ipse assumptis pugnam non dubitavit committere.
Sed Romanis pro salute et libertate, Francis pro
adipiscenda gloria certamen erat. Et quia eo se gloriosiorem
sperabant reportare triumphum, si totius
orbis victores Romanos vicissent, mori potius quam
loco cedere elegerant. Inito itaque praelio, dum neutra
acies alteri cederet, tandem Romani salutem,
pro qua aliquandiu substiterant, deperire sibi intelligentes,
dum fortissimos quosque suorum bello
oppetere cernerent, paulatim se certamini subtrahere
coeperunt. Ita vir strenuissimus Belisarius, a
suis desertus, ab hostibus circumventus, nequidquam
fortiter faciens exstinctus est. Et qui multarum
sub triumpho gentium captivos adduxerat reges,
a duce non dicam imperatoris aut regis, verum tetrarchae
Francorum victus, vita cum nominis sui
privatus est gloria.
CAPUT XXIV. #De beato Gregorio Lingonensi et castro Divionensi.@#
Erat tunc temporis beatus Gregorius Lingonicae
urbis praesul summus. Sed quia hujus pontificis
meminimus, dignum est ut situm Divionensis castri,
ubi maxime morabatur, pandamus. Est denique illud
castrum in campi planitie muris firmissimis circumdatum,
turribus triginta tribus honestatum, terras
habens fertiles, per quas a meridie Oscarus haud
procul a muro fluit, piscibus dives. Ab aquilone
alter fluvius per portam ingreditur, ac sub ponte
decurrens perque aliam portam egrediens, molendinos
summa vertit velocitate. Murus ad viginti pedes
quadris aedificatus lapidibus, desuper minores
superpositos habens lapides, in altitudinem pedibus
XXX, in latitudinem XV, porrigitur. Portae ibi quatuor,
a quatuor plagis coeli. Quod cum tantae sit magnitudinis,
cur urbis vocabulo caruerit mirum habetur.
Hoc quidem ab Aureliano imperatore constructum
antiquitas asseruit.
CAPUT XXV. #De Chrotildis obitu et Clotarii progenie.@#
Interea bonae memoriae regina Chrotildis, uxor
Clodovei, quondam magni regis, piis, quoad vixit,
intenta operibus, apud urbem posita Turonicam
migravit ad Dominum plena dierum. Cujus corpus,
a filiis ipsis Childeberto ac Clotario regibus cum
magno psallentium choro exinde sublatum Parisiusque
delatum, in sacraria basilicae sancti Petri
juxta latus viri sui est sepultum. In eadem etiam
orationis domo beata Genovefa humata quiescit.
Theodebertus quoque, rex Austrasiorum, febre
valida vexatus, diem clausit anno regni sui XIII.
Hic, exorante Desiderato Viridunensi episcopo, civibus
ejusdem urbis octo millia solidorum, qui annuatim
exinde ejus inferebantur thesauris, largissima
benignitate ad restaurationem concessit civitatis.
Fuit idem rex egregie moratus eloquioque affabilis.
Qui beatissimum Maurum in quadam parte
regni sui, in Andegavensi videlicet pago, monasterium
construentem, quod Glannafolium antiquitus
dictum est, mirifice coluit, praediaque ingentia cum
aliis regiae munificentiae donis per semetipsum ad
eumdem accedendo locum benignissime contribuit.
Successit ei Theobaldus filius ejus, vir quidem Deo
deditus et servos ejus unice diligens, sed in suos
crudelis. Cujus tempore stella ex adverso veniens
in lunam ingressa est. Tunc quoque uvae in arbore,
quae Sambucus dicitur, natae sunt, et flores ipsarum
arborum, quae nigra proferre solent grana, botros
protulerunt. Gravis eo tempore ac solito asperior
hiems facta est, ita ut torrentes congelati pervium
super | null | b88826b1-9516-4bf3-8a49-eae3e7d89a23 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
se populls iter praeberent. Aves quoque rigore
astrictae vel fame, absque ullo hominum dolo, immersae
nivibus capiebantur. Hic accepit uxorem
filiam Waconis, regis Longobardorum, Walderadam
nomine, suae sororem novercae. Qui cum per octo
annorum curricula strenue susceptum gubernasset
regnum, vita decedens, principatum gentis quam
regebat, cum thesauris, Clotario dereliquit habendum.
Huic vero Clotario fuerunt virilis sexus filii,
ex diversis conjugibus orti, numero septem et una
femina. De Ingunde quidem, Guntharius, Childericus,
Cherebertus, Guntrannus, Sigebertus et Clotsinda
filia. De Charagunde vero, sorore Ingundis,
habuit Chilpericum. Amore denique Ingundis ductus,
Charagundem ejus germanam sibi in matrimonium
copulaverat. De Gunsinde autem genuit
Chrannum.
CAPUT XXVI. #De odio Francorum in Parthenium.@#
Tunc temporis Franci Parthenium in palatio regis
Theodoberti quondam potentem, qui eos tributi
onere valde presserat, immensis persequebantur
odiis. Qui cum se cerneret non posse evadere, duos
rogat episcopos ut se Treviris deducant saevientisque
populi seditionem sua praedicatione sedent. Quo dum
una cum eo eunt, una noctium coepit praedictus vir
dormiens voces emittere, dicens: « Heu! heu! succurrite,
qui adestis. » Expergefacti circumjacentes
rogant, quid esset? Respondit ille vidisse se Ausanium
quondam amicum suum, ac Papianillam
uxorem propriam, quos olim zelo ductus occiderat,
vocantes se ac vi compellentes et dicentes: « Veni,
ut ante Deum de injusta nece nostra nobiscum contendas. »
Tandem venitur Treviris et episcopi turbatum
populum sua volebant linire oratione. Cum
nequirent, Parthenium in ecclesiam ductum uni
arcae immiserunt, sternentes desuper vela ecclesiae.
Cumque populus scrutata basilica recederet, frendens
quod non inveniretur, unus e turba exclamat:
« En, inquiens, arca, ubi non est quaesitus noster
adversarius. » Statimque e reserata arca extrahitur
ac lapidibus ad columnam ligatus perimitur. Fuit
vero in sumendis cibis avidus. Sed quae sumebat
hausto aloe statim egerebat, ut alia citius sumere
posset. Strepitum quoque ventris in publico sine
ulla emittebat verecundia.
CAPUT XXVII. #De Clotarii edicto et expeditione in Saxones.@#
Proposuit autem Clotarius edictum, ut cunctae
Ecclesiae Galliarum fisco tertiam partem solverent
fructuum. Quod, resistente Injurioso pontifice, in
ipso exordio tentamentorum est cassatum. Post haec
idem rex in Saxones rectum iter direxit, qui assiduis
excursionibus Francorum devastabant fines.
Quibus super Wiseram fluvium bello subactis,
Thoringos quoque, eo quod Saxonibus auxilium
tulissent, depopulatus est. Denuo Saxonibus rebellare
parantibus, Clotarius adversus eos exercitum
movet. Verum Saxones superioris belli plaga humiliati,
per legatos commissorum postulantes indulgentiam,
de caetero emendationem pollicentur suarumque
rerum omnium partem mediam, exceptis
conjugibus ac liberis, loco offerunt pignoris. Quod
Franci despectui habentes, praelium adoriundum
putarunt. Coacti Saxones manum conserere, tanta
in Francos strage bacchati sunt ut vix pauci Clotario
regi superessent ad fugae potius societatem quam
ad praeliandi subsidium.
CAPUT XXVIII. #De Chranno et ejus gestis.@#
Erat praeterea Clotario filius, nomine Chrannus,
corpore quidem elegans, sed mente levis, dolis nulli
versutorum secundus. Huic animus inquietus,
prompta audacia, cui pater vices suas per Aquitaniam
commiserat. Ast illius effera vis animi eum ut
regem agere non sinebat. Tyrannica denique adactus
crudelitate res aliorum rapinis diripiebat.
Quapropter pater eum, legatione directa, ad se
evocare curavit ut insolentiam qua tumebat modesta
increpatione redargueret. Ille mandatis patris
posthabitis, Parisius ad Childebertum summo studio
contendit, ea propositi intentione ut ad genitorem
nunquam rediret. Abducere vero amicos regios parentesque
festinabat et praecipue Childebertum patris
germanum. Quem etiam in tantum ab eo alienum
effecerat ut fratris vitam appeteret; Chranno
tactis sanctorum pignoribus sponte promittente
quod patris perpetuus existeret hostis. Perpetratumque
foret facinus magnum ac memorabile, fratre
in mortem fratris conspirante, si Deus non impedisset
et Childebertus matura morte non oppetiisset.
Composito namque cum Childeberto foedere,
Aquitaniam iterum repetit, omnia per quae primum
ierat subacturus. Post quem pater. Saxonica occupatus
expeditione, ire non valens, Charibertum
ac Guntrannum filios cum exercitu eo dirigit. Quem
illi, per Arvernicum secuti territorium, in Lemovico
jam eo assecuto castra super montem Nigrum constituerunt
miseruntque ad eum ut quae pervaserat
redderet. Quod dum ille se facere sponderet nec
tamen faceret, ipsi contra eum pugnaturi aciem
direxerunt. Quibus cum ille | null | 3f74762f-fa96-489a-b7a5-6025f330c699 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
haud segnius obviam
iret, orta tempestate ab hoc sunt repressi facinore.
Post haec Chrannus per subintroductas personas
fratribus insinuari facit patrem bello oppetiisse
Saxonico. Illi, pro vero dictum arbitrati, Burgundiam
citato repetunt calle. His abeuntibus, Chrannus
post eos iter dirigens, capta Cabilonensi urbe
ad castrum properat Divionense, ubi quidam clericorum,
curiosi quid Chranno accideret, super altare
tres posuerunt codices, id est, Prophetarum, Epistolarum
Apostoli ac Evangelorium. Oratione ergo
ad Dominum facta, aperto Prophetarum libro hunc
primum reperere versiculum: #Auferam maceriam
ejus, et erit in desolationem pro eo quod debuit facere
uvam, fecit vero labruscas (Isa. V, 4-5)
@#. Reserato
etiam Apostoli codice hoc invenerunt: #Cum dixerint:
Pax et securitas, tunc repentinus eis veniet
interitus (I Thess. V, 3)
@#. Dominus autem in Evangelio
ait: #Qui non audit verba mea assimilabitur
viro stulto qui aedificavit domum suam super arenam,@#
etc. (Matth. VII, 26). Et haec quidem de
Chranno ostensa sunt.
CAPUT XXIX. #De Childeberti post regni fraterni affectationem morte.@#
Childebertus vero aestimans fratrem a Saxonibus
interfectum, Remis accedens cuncta incendiis ac
rapinis vastavit. Tunc duae locustarum acies per
Arvernum ac Lemovicinum in campum transiere
Romaniacum: ubi, commisso inter se praelio, magnum
reliquere acervum locustarum infectarum.
Coepta Chranni celeri destituuntur obitu Childeberti.
Nam idem rex post diutinam regni functionem
febre vexatus moritur, ac Parisius in ecclesia sancti
Vincentii, quam ipse fabricarat, sepelitur. Ejus
regnum vel thesauri ad Clotarium lege redierunt.
CAPUT XXX. #De Chranni conatibus et Clotarii clementia et pietate.@#
Destitutum se Chrannus tanto parricidalis flagitii
consorte animadvertens, ad Conabum Brittonum
principem confugit, recidivaque reparare bella tentabat.
Cui nobilitas conjugis odiorum suppeditabat
materiam quod praeemineret prosapiae claritudine.
Ei nomen Calte, Willecario genita, Aquitaniae duce.
Qui, videlicet Willecarius, minis Clotarii territus, quibus
Chranno favisse arguebatur, tutelam basilicae sancti
Martini expetiit; quam pridem et Austrabius, alter
dux, expetierat. Persecutoribus quaerentibus eum
exinde avallere nec valentibus, admotis ignibus pariter
cum ipsa orationis domo flammis est crematus.
Quam Clotarius solerti industria venustiori donavit
gratia stannoque ejus operuit tecta. Non dissimulandas
autem filii arbitratus injurias, inde
quanta potuit suorum manu Britanniam est ingressus.
Occurrit ei Chrannus cum Conabo Brittonum
rege, barbarorum agmen ductante. Ubi ad certamen
ventum, tentato utrinque agmine, ubi neque
Chrannus pecunia conductos desciscere a fide vidit
Britannos, neque Clotarius filium erga se suscepta
deposuisse odia suosque ad belli paratos certamina,
armis decernendum aestimaverunt. Tunc Clotarius
in incerto belli positus, lacrymis suffusus ora, Christum
exorat in haec verba: « Christe, inquit, Deus,
qui occulta hominum solus agnoscis, precibus nunc
adesto meis, justi exercens examen judicis. Etenim
quod nulli justo, maxime tibi omnium Cognitori rerum,
veniabilis Chranni nequitia possit videri satis
certus sum, ideo quod, naturalis oblitus gratiam
pietatis, hostili animo contra vitam insurrexit patris;
et quod, fraude machinatus, occulte nequivit
efficere, id nunc palam illato bello contendit explere.
Dumque unius decrepiti senis accelerare quaerit exitium,
non dubitavit morti exponere tantarum innumerositatem
gentium. Et certe regnandi spem
dederam, cum vivens tuendae ei Aquitaniae sollicitudinem
mandaveram. Sed morantem non passus est,
nec exspectavit regnum, nisi parricidio adipisceretur.
Respice ergo, Domine, de coelo, et judica juste,
illudque judicium exerce quod contra Absalon, patri
David quondam infestissimum, exercuisti. Non ego
quidem David, sed tamen fide non degener. Credidit
ille mundi Redemptorem venturum, credo et ego
venisse, aequique arbitrum saeculi judicem futurum. »
His intentum precibus audivit omnipotens Deus.
Nam superior bello factus, Britannos usque ad refugia
navium, quas ad hos usus paraverant, ut, si
adversa bellorum forent, eo se conferrent, persecutus,
maximam ex eis stragem dedit. Chrannus
quoque ipse, dum filias pariterque uxorem captivitati
subducere gestit, ab exercitu captus patrique
praesentatus, jussu ejus in cujusdam pauperculae
casa super scamnum extensus orarioque sugillatus,
ibidem cum conjuge ac filiabus igni est concrematus.
Hoc modo justae exsolvit poenas ultionis insidiator
patris, qui se omni evacuaverat pietate. Periit
quidem non optando patribus officio, sed non dissimulando.
Cui | null | ce9f8882-63fb-473f-a5ce-8f526efe7301 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ille parceret, qui saluti paternae,
quantum in se fuit, non pepercit? Hunc itaque improbitatis
suae finem Chrannus invenit.
CAPUT XXXI. #De Longobardorum regibus et Totila Gotho.@#
Clotario autem Francorum tenente principatum,
Longobardorum genti Alboin praeerat, qui non
multo post tempore Longobardos in Pannoniam deduxit.
Gothis autem, qui Italiam incolebant, post
Withigis, Badula, qui et Totila dictus est, praefuit.
Qui ad beatissimum veniens Patrem Benedictum,
cujus supra meminimus, ab eo et arguendo commonitus,
et commonendo a suae crudelitatis immanitate
est emollitus. Cui idem vir Domini quod mare transiturus,
Romam ingressurus, IX annis regnaturus,
decimo esset moriturus praedixit.
CAPUT XXXII. #De Vigilii papae et Theodorae Augustae controversia.@#
Vigilius etiam sanctae Romanae Ecclesiae praesul,
qui eo quo commemoravimus modo in locum sanctissimi
subrogatus fuerat Silverii, legationem suscepit
Theodorae Augustae in hunc se habentem
modum: « Veni, et adimple nobis quae prona voluntate
promisisti de Patre nostro Anthimo, et revoca
eum in pristini gradus honorem. » Ad haec
rescripsit Vigilius: « Absit, dicens, hoc a me, domina
Augusta. Prius locutus sum male et insipienter.
Nunc autem nullo modo tibi consentio, ut revocem
hominem haereticum et anathematizatum. »
Quo audito, Augusta misit Anthimum scribonem
cum valida militum manu Romam, praecipiens ei ac
dicens: « Vigilium, inquit, Romanum pontificem
nostris sanctionibus rebellem, decernimus ut navi
impositum ad nostrum deduci facias conspectum.
Nec cujuslibet basilica sanctorum defensionis ei sit
adjumentum, excepta ecclesia Principis apostolorum. »
Anthimus, Romam profectus, memoratum
papam, dum missarum solemnia in oratorio sanctae
Ceciliae X Kalend. Decembris celebraret (erat quippe
dies festus ipsius sacrae virginis), munera populo
erogantem tenuit navique imposuit, ut Constantinopolim
deduceret. Quem populus Romanus proficiscentem
usque ad navim prosecutus, postulat ut
benedictionem illis daret. Qua tradita, mota est
navis. Non defuere tamen, quos injusta expulsio
Silverii in odium ipsius excitaret. Hi lapides post
illum, vel quaelibet telorum genera sors obtulerat,
jacientes, in hunc modum ei conviciabantur: « Fames
tua tecum, mortalitas tua tecum. Mala intulisti
Romanis, mala reperias quo vadis. » Aliqui
sane ex fautoribus ipsius comitatui ejus adhaeserunt.
Qui per Siciliam iter faciens, in civitate Cathinensi
quosdam ad sacros promovit ordines, quibus
tuendae Romanae Ecclesiae delegavit curam. Ipse
navigio Constantinopolim usque devectus, ab imperatore
et clero urbis honorifice susceptus, per biennium
inibi est detentus. Imperatore communionem
Anthimi ab eo exigente cautionemque manus ejus,
qua id se facturum spoponderat, ostendente, ad
hoc usque altercatio processit ut diceret papa Vigilius:
« Ego quidem ad clementissimos reipublicae
moderatores Justinianum eique conjunctam aestimavi
me venisse Theodoram. Sed Diocletiano ac
Eleutheria moribus reperi crudeliores. Verum quia
Christus me vobis pro commissis adjudicavit peccatis,
patiar quidquid est miserrimum, dum vos jusseritis
quidquid est immanissimum. Haud enim rependitur
meritis meis congrua vicissitudo, dum
majora his mea mereantur facinora. Matura ultio
flagitii subest, et digno convenior expulsionis Silverii
pretio. Neque porro Dei oculum tam impii
machinator sceleris praeterire poteram. » Et quidam
familiarium principis prope astans, alapam in faciem
pontificis dedit, dicens: « Homicida, nescis
cui loqueris? An putas ignorare nos, dedisse te
alapam notario tuo, qui et continuo cecidit exanimis,
et filium viduae Hasterium, cui neptem tuam
dederas Vigiliam, jussu tuo fustibus usque ad supremum
labefactatum exitium, papamque Silverium
factione tua exsiliatum? » Quo ille audito, pertimuit,
solique Deo spem suam committens, in basilicam
sanctae Euphemiae confugit tenuitque columnam
altaris. A qua avulsus, fune colla ligatus per
totam circumduci urbem jubetur atque ad vesperam
ergastulo claudi, ubi modicum quid panis et
aquae ei quotidie tribuebatur. Postmodum suggerente
Narsete Romanarum partium duce, vinculis
ab imperatore levatus ac simul cum clero suo Romam
redire permissus, ubi Syracusas attigit, calculi
languore fatigatus defecit. Cujus corpus Romam
delatum ac ad sanctum Marcellum via Salaria
est humatum, succedente ei Pelagio in pontificatum.
CAPUT XXXIII. #De Romae a Totila obsidione et Romanorum ad Justinianum confugio.@#
Totila quoque, rex Gothorum, depraedata Sicilia
regressus, Romam obsidione cinxit. Cujus cives
tantam tunc famis penuriam passi sunt ut cibi inopia
coacti natorum suorum carnes edere vellent.
Fessis diutina | null | 34d26fea-d5e2-4f44-a959-4b5475cb6540 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pugna simulque inedia Romanis nec
valentibus moenia tueri, Totila a parte Hostiensi
urbem irrupit; qui, parcere potius Romanis quam
eos perdere malens, per totam noctem, qua victor
urbem intravit, quosdam suorum buccinis clangere
jubet: « Ut cives se a Gothorum gladiis aut ecclesiis
tuerentur aut quibusque modis occulerent. »
Habitavitque aliquantum temporis cum Romanis,
plus paterna pietate circa eos usus quam tyrannica
crudelitate. Hanc illi, ut concedatur, animi benignitatem,
qui nimiae antea crudelitatis exstiterat, beati
Patris Benedicti (quem olim, ut praedictum est,
audierat) monitio contulit. Aliqui sane ex senatoribus,
Romani quondam gloria nominis, tunc autem
miserae reliquiae desertae civitatis, Constantinopolim
Justinianum principem adierunt supplices,
adversum Gothos auxilia poscentes. Turbatus gravi
nuntio Caesar, rebus in Hesperia minus prospere
gestis, Narsetem eunuchum, cubicularium vero
suum, expertum belli virum, omni militiae quae in
Italia erat praefecit. Ille propere (neque enim differendi
tempus dabatur) cum lecta pube, transmisso
Mediterraneo freto in Latium contendit, et junctis
sibi Longobardorum auxiliis cum Gothis praelio confixit.
Totilaque rege interfecto Italiam ab eorum
dominatione eripuit.
CAPUT XXXIV. #De bello Bucelleno duci ab Narsete illato.@#
Bucelleno etiam duci Narses bellum intulit, quem
Theodebertus, rex Francorum, ut supra memoravimus,
cum Italiam introisset, reversus ad Gallias,
cum Amingo alio duce ad eam subjiciendam reliquerat.
Qui Bucellenus, interempto Belisario, dum
pene totam Italiam direptionibus vastaret et regibus
Francorum de manubiis subjectorum hostium
munera copiosa conferret, in Campania hiematurus
in loco, cui Tannetum nomen est, dysenteriae morbo
laborans, bello gravi a Narsete superatus exstinctus
est. Amingus vero dum Widin Gothorum comiti,
contra Narsetem rebellare paranti, auxilio esse non
dubitaret, utrique Narsetis virtute vincuntur. Widin
captus Constantinopoli exsiliatur. Amingus, qui ei
auxilio esse voluerat, Narsetis gladio perimitur.
Tertius quoque Francorum dux, nomine Leutharius,
Bucelleni germanus, dum multa onustus praeda repedare
festinat ad propria, inter Veronam ac Tridentum
juxta lacum Benacum propria morte defunctus
est. Habuit nihilominus Narses certamen
adversus Sisuvald, Brentorum regem, qui adhuc de
Herulorum stirpe remanserat, quos secum in Italiam
veniens Odoacer adduxerat. Solus quippe Sisuvald
de Herulorum gente restiterat. Huic Narses
fideliter sibi primum adhaerenti multa beneficia contulit.
Sed novissime superbe rebellem et regnum
dilatare suum per Italiam cupientem bello superior
cepit celsaque de trabe suspendit. Hic Narses prius
quidem cartularius fuit; deinde propter virtutum
merita patriciatus honorem promeruit. Erat vero
vir piissimus, religione catholicus, in pauperes munificus,
in recuperandis sanctorum basilicis satis
studiosus, vigiliis et orationibus adeo intentus ut
magis precibus Deo profusis quam armis victor foret
bellicis.
CAPUT XXXV. #De Alboin Longobardorum rege.@#
In illis diebus, Alboin filius Aldoin Longobardis
praefuit. Hic, vivente adhuc genitore, cum Turismodo,
Turissendi Gepidarum regis filio, bello conflixit.
Et cum summa vi utrinque decerneretur, Alboin
Turismodum, spata cervice tenus percussum, ad
terram dejecit mortuum. Turbati Gepidi, quod regis
filium, per quem maxima ex parte praelium substiterat,
interemptum conspiciebant, in fugam versi sunt.
At vero Alboin, patrata victoria, ad patrem laetus
rediit. Nec multo post ei vita decedenti in regnum
substitutus est.
CAPUT XXXVI. #De Cautini facinore et sancti Medardi transitu et sepulcro.@#
His diebus Cautinus, Arvernae urbis episcopus
rem inauditam fecisse memoratur. Erat in ipsa urbe
Anastasius quidam nomine, officio vero presbyter,
ingenuus genere. Hunc frequenter pontifex, nunc
precibus, nunc minis compellebat ut proprietatem
suam, quam per chartas gloriosae memoriae Chrotildis
reginae possidebat, cum ipsis chartis ei dono
daret. Quo omnibus modis renuente, episcopus a villa
ad urbem deductum custodibus legavit inedia afficiendum,
ni petita compleret. Sed ille forti animo
resistebat, dicens sibi melius esse ad tempus fame
affici quam traditis rebus filios exhaeredare. Erat
apud basilicam Cassii martyris crypta, et in ea sarcophagum
cujusdam magni hominis ex Pario marmore
factum. In hoc igitur mausoleo, ex jussu episcopi,
cum mortuo vivens sepelitur presbyter operiturque
lapide, datis custodibus qui eum custodirent,
Verum presbytero, tanquam altero Jona, orante ad
Dominum, custodes inebriati vino vertuntur in somnum.
Quod ille intelligens, brachiis, quae tantummodo
libera propter magnitudinem sepulcri habebat,
operculum ad unam impulit | null | fa31cacc-a6da-4f8e-b2e5-d5257ab99e44 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
partem reseratoque
aliquantulum loculo caput erexit et sic toto pectore
aditum egrediendi sibi paravit. Gravabatur autem,
ut ipse postmodum asseruit, nimio fetore, qui ex
putrefacto emanabat corpore. Itaque sepulcro liber,
ad ostium cryptae properat. Fiebant enim haec in
initio noctis. Quod obseratum inveniens et inter
rimas prospiciens, videt hominem cum securi praetereuntem.
Hunc leni susurro evocans rogat ut aditum
securi reseret. Quo impetrato, presbyter progreditur
liber, rogans virum ne de se cuiquam indicaret,
ac demum ad domum suam indeque ad regem
Clotarium properat. Cui cum causam enarrasset
suam, rege ac optimatibus dicentibus quod nec Herodis
vel Neronis tempore talia fuerunt gesta, jubetur
adduci episcopus. Qui dum istud se jussisse negaret,
a presbytero convictus confususque abscessit.
Presbyter vero res suas tenuit. Quo tempore, beatus
Medardus Vermandensis episcopus, plenus virtutibus,
migravit ad Dominum. Cujus corpus Clotarius
rex honorificentissimo recondidit mausoleo.
CAPUT XXXVII. #De Clotarii regis donationibus, et piis operibus, obitu ac haeredibus.@#
Idem vero inclytus rex Francorum Clotarius, ad
suffragia egregii confessoris Martini in tutelam sibi
exposcenda, Turonis abiit. Multus ibi pro sua salute
suorumque peccaminum abolitione Domini ac sanctorum
ejus precator et clarissimis donis eidem sacro
loco regia liberalitate impartitis, in ditandis et
aliis coenobiis sanctorum munificentissimus exstitit.
Indeque venationis gratia exercendae, cujus studiosos
fore Francos supra meminimus, Cociam silvam
ingressus, dum supra vires corporis, quod senectus
debilitaverat, indulget exercitationi, animo validior
quam corpore, comminuit omnem suae vigorem salutis
aegritudinemque contraxit gravem. Febris erat
vehemens, continui ac sine ulla intermissione viscerum
dolores. Dum cruciatur atque alternis vicibus,
nunc frigus, nunc calor membra exagitant,
inter aegra suspiria quae mens extorquebat sibi
male conscia haec iterabat verba: « Vua, vua, quam
magnus est Rex ille coelestis, qui sic humiliat sublimes
terrae reges. Iste cum sit immortalis, melior
est quovis orbis terrarum principe mortali. Quod si
melior, et potentior: et si potentior, ergo et misericordiae
largitor. Qui non, ut multi hominum,
mortibus delectatur reorum; sed misericors ac miserator
poenitentiam amplectitur peccatorum. Illius
igitur clementiae munus totis est exoptandum affectibus
deque ejus miseratione nunquam desperandum. »
Inter hos atque hujusmodi sermones finem
imperii edidit, corpus terrae, regnum filiis derelinquens,
per quinquaginta et unum annos potestate
functus, perpetua ac semper in majus augmentata.
Filiis regni haeredibus hujusmodi vocabula: primus,
Cherebertus; sequens, Guntrannus; tertius, Chilpericus;
quartus, Sigebertus, vocati. Sepultusque est
in basilica Sancti Medardi, ut ipse jusserat; quae
triginta et eo amplius millibus ab eo loco, in quo
finem vitae invenit, aberat, magno obsequio per
tantum spatii deductus filiorum, seu etiam psallentium
clericorum.
#Explicit liber secundus.@#
INCIPIT LIBER TERTIUS.
CAPUT PRIMUM. #De Chilperici regis cum fratribus disceptatione super haereditate paterna.@#
Sepulto Clotario, varia est inter filios ejus sorte
regnatum. Siquidem Chilpericus (cui inter fratres
mens promptior) non contentus cum caeteris partem
ponere fratribus, thesauros patris Parisiaca in urbe
reconditos rapit, ac Francis (quos avidiores fore
pecuniae persensit) pretio sollicitatis, apud eos regnum
arripuit. Verum conjuncti fratres improvida
irruptione eum a civitate deturbavere. Dehinc conditionibus
pacis consentientem evocant totumque
regni corpus quadripartita sectione ex aequo hi quatuor
fratres partiuntur. Et Chereberto quidem, qui
et Aribertus dictus est, Parisiorum urbs, quondam
Childeberti, sorte provenit; Guntranno Aurelianensis,
regnum videlicet Clodomiri; Chilperico Suessionensis
assignatur civitas, caput et ipsa regni paterni;
Sigeberto autem Mediomatricum, quae et Metis,
cessit, Theodorici patrui quondam subjecta dominatui.
Urbs famosa et inclyta, ac ideo inter caeteras
urbes Galliae haud mediocri semper habita loco. De
qua quid in veterum reperimus libris, paululum
intermissa re coepta, in medium proferamus. Cum
gens Vandalorum junctis sibi Suevis et Alanis Gallias
depopulatum ire destinavisset, Chroco rege ipsorum
a matre sua quaerenti quid faciendo Magni nomen
obtineret, illa ad eum: « Si, inquit, fili, famosus
in orbe esse cupis, magnarum aedificia aedium a
majoribus exstructa destrue egregiasque urbes destruens
eorum incolas gladio exstingue. Neque enim
meliora prioribus potes condere habitacula aut bellando
nominis tui gloriam amplius propagare. » Cujus
ille responsi non segnis exsecutor exstitit ac si
divino oraculo | null | fafa0d45-57df-4de7-96d3-805a43f5722b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
non hominis voce dictum fuisset.
Nam apud Maguntiam ponte Rhenum transiens, primo
ipsam urbem miserabiliter delevit ac demum
cursum itineris Metis deflexit. Cujus muri, nocte
quae diem adventus ejus praecedebat, divino nutu
sponte ruentes, viam irrupturis aperuerunt. Incertum
utrum hanc divina indignatio flagitiosis et impoenitentibus
invexerit calamitatem civibus, an
forte ut infandissimi homicidae justa acceleraretur
perditio, quo coelestia autumans opitulari sibi suffragia
eo contenderet ubi nefandi ausus merita lueret
supplicia. Civibus denique Metensibus usque ad
internecionem pene pessundatis, Treviris properat.
Treverici in arenis civitatis praesidio locato, conatibus
ejus restiterunt. Chrocus Treviris infecto negotio,
Arelas expugnare nisus, a quodam milite, Mario
nomine, captus, per civitates quas everterat ductus,
poenis excruciatus interiit. Sed de his satis dictum.
CAPUT II. #De Chereberto, qui et Aribertus dictus est.@#
Cherebertus, qui et Aribertus, rex Parisiorum,
Ingobergam duxit uxorem. Huic erant ancillulae
duae. Nomen uni Marcovefa, altera vocabatur Merofidis.
Harum amore rex ita deperire coepit ut uxorem
ejiceret Ingobergam, et eas ambas in locum ejus
substitueret. Pro qua re a beato Germano, praefatae
urbis episcopo, increpatus, nec correctus, utrasque
cum filio, quem ei una earum genuerat, divinitus
percussas se perdidisse indoluit. Ipse quoque, non
post multum temporis, in Aquitania apud castrum
Blavia vitae finem sortitus, in basilica sancti Romani
est sepultus.
CAPUT III. #De Guntranni liberis et gestis.@#
Guntrannus autem quatuor filios ex diversis habuit
concubinis, quarum nomina recensere supersedi,
maxime cum nec ei legitimo fuerint copulatae
conjugio et, eo adhuc superstite, cum suscepta prole
terminum sortitae sint vitae. Fuit sane idem rex
summe bonus, pacis aequique servantissimus; hoc
solum tanti gloriam viri obnubilante facto quod,
lenociniis delinitus meretricum, licitum refutavit
matrimonium. Hic quadam die venatum in silvam
profectus, sociis, prout res exposcebat, huc illucque
dispersis, ipse cum uno suorum fidissimo fidelium
sub arbore quieturus resedit, positoque in familiaris
amici gremio capite, oculos cupiens furari labori,
obdormivit. Et ecce ex ore quiescentis regis, in modum
reptilis, animal egressum, oras propter labentis
rivuli percursare ac ut in ulteriorem ripam transiret
satagere coepit. Quod cernens ille, super cujus
genua rex cervicem inclinaverat suam, gladium vagina
nudatum fluviolo superposuit, et sic animal illud
ad alteram transmeavit partem. Atque sub radice
cujusdam montis ingressum, post aliquot rediit
horarum spatium, et eodem ponte usum in os Guntranni
est ingressum. Exsurrexit rex, et familiari
narrans somnium, mirabilem se dixit vidisse visum,
inquiens: « Conspexi fluvium permaximum ponte
ferreo constratum. Per quem transvectus, speluncam
in cujusdam montis radice constitutam sum
ingressus. Inibi inaestimabiles thesauros absconditamque
veterum reperi gazam patrum. » Refert
alter quid de eo et ipse intuitus sit, consonaque
sibi apparuerunt somnii verba ac visio manifesta.
Quid plura? effossus est locus, enormeque auri ac
argenti inventum pondus. De quo Guntrannus ciborium,
mirae magnitudinis simul et pulchritudinis
compactum, Hierosolymam mittere destinavit ad
Jesu Christi Domini sepulcrum. Sed cum et itineris
difficultas et Sarracenorum qui eadem infestabant
loca timor ne vota perficeret obstitissent, in Basilica
quae Cabilonensi adjacet civitati, cujus condendae
ipse actor exstiterat, super sepulcrum sancti Marcelli
poni jussit. Quod quandiu tumulum sancti
martyris durando venustavit, nullum in tota Gallia
opus, quod ei aequipararetur, potuit inveniri.
CAPUT IV. #De Sigeberti conjugio cum Bruna Gothorum regis filia.@#
Porro Sigebertus, cognito quod fratres ob infausta
conjugia gravi subjacerent opprobrio, Gogonem legatum
in Hispaniam ad Athanahildum regem Gothorum,
qui exercitum imperatoris ab Hispania expulerat,
mittit petitum filiae illius, Brunae nomine, nuptias.
Quam ille a patre cum multis sibi traditam opibus
ad Sigebertum perducit. Sigebertus eam, eo quod
Arianae dedita esset haeresi, a catholicis baptizari
Brunichildemque vocari praecipiens ac fide instrui
orthodoxa, cum magno apparatu epularum duxit
uxorem. Haec ut in regnum confirmata est, Gogonem,
qui se ab Hispaniis abduxerat, invisum regni Sigeberto
fecit. Huic denique Gogoni, cum in infantia
Sigeberti omnes Franci de regno ejus Chrodinum
majorem domus elegissent, virum probum ac timoris
Dei plenum, ille oblato cessit honore, regem allocutus
in haec verba: « Omnes, inquit, Franciae
potentes consanguinitatis mihi jure foederantur, nec
valeo | null | 558f2b1c-0c8f-4cf0-a33e-fbf3fab3efb4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
jurgia eorum portare, dum quisque, mea fretus
propinquitate, eo ad nocendum alteri efficiatur
promptior quo mei censuram judicii non pertimescit,
quasi affinitate propinquior. Sed bonum esse
asseritis, aequitatis intuitu, etiam parentes punire.
Quis hoc abnegat? Verum perpeti infamia denotantur
vel Torquatus, filium pro contempto suo
praecepto securi percutiens, vel Brutus, duos pro
patriae libertate ex se natos pari modo perimens.
Adeo ut praecipuus poetarum de eo ita scripserit:
Infelix, utcunque ferent ea facta nepotes. (VIRG. Aeneid. lib. VI)
Sed esto, sit melius pro misericordia quam pro crudelitate
argui. Ut quid autem frustra improbis misericordia
impenditur, dum indulta venia insolentiores
ad exercenda passim vitia efficiantur? Non
mihi ergo contingat, propter transitoriam eorum gratiam,
aeternae damnationis subire sententiam. » Post
haec verba, rege cunctisque optimatibus in ejus arbitrii
dispositione electionem tantae successionis ponentibus,
ipse eo quidem die siluit. Diluculo vero
subsequentis diei matutinus consurgens, ad domum
Gogonis cum quibusdam palatii primatibus properat.
Et brachium ejus collo superponens suo, signum
futurae dominationis dedit eique dixit: « Dominus
noster rex Sigebertus coetusque reipublicae nostrae
comitem me destinaverant fore domus regiae. Hoc
ego nunc tibi cedo munere. Utere felix meo privilegio,
quo me sponte carere profiteor. » Hujus exemplum
caeteri qui aderant proceres secuti, Gogonem
majorem domus acclamaverunt. Strenuus in gerendo
principatu Gogo eo usque est habitus donec Brunichildem
de Hispania arcessire est jussus. Ille dies
mortis Gogoni fuit, cui expedierat exsilio mutasse
sedes, antequam hanc omni bellua crudeliorem in
cervicibus locandam aveheret suis. Namque Brunichildis,
ut praelibatum est, regio potita conjugio,
animum regis ab eo alienans, ad postremum jugulare
coegit. A qua tantum humani sanguinis effusum,
tantae caedes actae potentum seu etiam regum
in Francorum regno sunt, ut non immerito sibyllam
ante multa saecula de ea vaticinasse sit creditum.
« Veniet, ait, Bruna de partibus Hispaniae, ante
cujus conspectum gentes, sive gentium reges, peribunt.
Ipsa vero calcibus equorum disrupta peribit. »
CAPUT V. #De Chilperici mulierosi novis nuptiis.@#
Chilpericus quoque rex, aemulatus et ipse fratrem,
cum plurimo praeter regium morem feminarum vallaretur
grege, quae regi propter decorem magis quam
propter nobilitatem generis copulabantur, dirigit
qui Brunichildis sororem natu majorem a patre
Athanahildo petant, ac vice sua spondeant se, si ejus
potiundae facultas detur, caeteras abdicaturum conjuges.
Quorum verbis Athanahildus credulus filiam,
Galsontam nomine, ad Chilpericum destinat, magna
ditatam dote. Quae catholico baptismate . . . . . magis
consecrata, regi toro nuptiali est conjuncta. Legatis
sane Atanahildi regis quaerentibus ut tactis
sanctorum pignoribus fides firmaretur quod Galsonta
in vita sua solio regni non pelleretur, Chilpericus
non abnuit. Praebitis sacramentis pactaque
pace, eos ad propria sinit abire. Sed, ut erat animo
levis, jura praevaricatus est pactionis. Nam Fredegundis,
conjux quondam vocata Chilperici regis, offensa
novae nuptae aspectibus invisis, exigui prope
temporis intervallo tantum adulandi arte praevaluit
ut se conjugio regis redderet. Inde ad audenda majora
protervia muliebri elata, domina se omnibus qui
in aula erant regia praeferebat, contumeliisque afficere
Galsontam Athanahildi regis filiam non cessabat.
Illa marito de injuriis questa, ab eo qui omnem jam
circa eamdem imminuerat affectum, verbis blandioribus
deludebatur. Denique feralibus furiis exagitatus,
instigante Fredegunde, eam in stratu quiescentem
crudelissime strangulavit. Immane facinus nullique
antea cognitum tyranno, ac Franco homini,
maxime regi! Penitus incongruum conjugem innocuam,
et quam ab hostibus raptam vindicari ferro,
aut mortem pro ea appetere decuerit, hanc securam,
in communi toro cubantem, suffocare non erubuisse!
Demens, qui illius meretriculae persuasionibus tantum
connubii violarit decus, cujus fraude in proximo
erat ipse perimendus. Post transitum sane Galsontae,
magnum virtus divina ad ejus sepulcrum est dignata
ostendere miraculum. Nam vitro, in quo ante
illud positum oleum accendebatur, in terram decidente,
duritia aufugit pavimenti, et sic in terram
ac si in modium farinae est integrum defixum. Non
tulerunt fratres tanto scelere maculatum consortem
esse suum; sed conjuncti simul regno pellere moliti
sunt. Quod consilium, non tam astu Chilperici quam
ipsa levitate qua coeptum fuerat, dissipatum est.
CAPUT VI. #De Chilperici filiis et eorum gestis.@#
Erant Chilperico tres | null | 25c629be-fa19-40de-a030-e05bea4219ea | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.