Search is not available for this dataset
text
stringlengths 0
31.2k
| en
stringlengths 1
6.69k
⌀ | id
stringlengths 1
36
| dataset_id
stringclasses 4
values | source
null | filename
stringlengths 4
78
| title
stringclasses 360
values | author
stringclasses 53
values |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
veste vel capitis crinibus, discrimine mortis beneficio
exemptus fuerat fugae, in praesentiam Guillelmi
deductus, rem, ut erat gesta, ordine retulit. Tum
ille: « Merito, ait, haec infelicibus poena provenit, qui
malivolo vecordiae suae spiritu vina monachorum
cuncta se exhaurire posse aestimantes, ita ebrietati
operam dederunt ut imminens periculum vitare nequirent. »
Hoc itaque facto suspicio fratris abolita est,
qua falso calumniatus erat, beatissimum Patrem nostrum
Benedictum obdormisse, qui cura pervigili assiduam
sollicitudinem sibi subdito exhibet gregi.
Porro a sibi placitorum istorum visitatione locorum,
nullius nostrum quolibet immani poterit deterreri
facinore quem grata suorum invitat praesentia ossium.
Verumtamen eo magis nobis cavendum, ne
tam pii aspectum visitatoris fusca commissorum offendamus
caligine peccaminum.
CAPUT IX. #Ligeris exundatio, anno 1003. Armentarius ex aquis ereptus.@#
25.
In ea inundatione Ligeris, quam plus solitam
littoris accola, insolitam procul remotus sensit agricola,
quid mirandi per meritum saepissime nominandi
patroni nostri actum sit Benedicti, quia absentem
me contigit fuisse, relatu seniorum cognitum memoriae
adoriar tradere posterorum. Igitur Liger, eorum
maximus fluviorum qui per Galliam alvei sui cursus
in Oceanum propriis invehunt nominibus, inaudito
antea saeculis modo antiquos excessit terminos, anno
Incarnationis Domini millesimo tertio, regni autem
Rotberti regis quo cum patre regnare coepit, sexto
decimo, monarchiae vero septimo. Tanta vero
tamque repentina ejus fuit profusio ut agrarios laborantes,
seu equites iter agentes, subita involverit
ruina, ut non incongrue illi aptetur illud Virgilianum
de Pado dictum:
Proluit insano contorquens vortice silvas
Fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes,
Cum stabulis armenta tulit. (VIRG. I Georg.)
Sic et iste, non solum pecudes cum ovilibus, homines
cum domibus, verum etiam patrem matremve
familias cum filiis ac filiabus, seu cum universis
improviso impetu protraxit utensilibus. Hac aquarum
illuvione involvi metuens armentarius gregis,
usui monachorum Patris Benedicti in coenobio Floriacensi
degentium delegati, ad tutiora montium pascua
vaccarum abduxit armenta; unde regrediens,
dum concitus sese proripit, ut intra septa castri
receptus imminens evitaret periculum, obvium habuit
hostilem quem fugere cupiebat amnem. Retrogrado
itaque se proripiens pede, ad pontem rivuli,
qui ob circumjacentis latitudinem paludis, Longumrete
dicitur, quem jam forte praeterierat, summa
cum festinatione tendebat. Ibi quoque obvios habens
inundantis fluctus gurgitis, in desperationem vitae
labitur; et incertus consilii, fasciolis a tibiis resolutis,
ad binas pontis tabulas se alligavit. Invocare
tamen Christum et sanctum coepit orare Benedictum,
ut sui misereretur opem ferendo; sed, resoluto vi
tumescentis fluminis ponte, ipse pariter ferebatur
in praeceps. Tum vero toto cordis affectu nomen beatissimi
iterabat frequentius Benedicti; et quia jam
morti traditum se credebat, ut animam tantum salvaret
poscebat. Cumque undis se propellentibus ad
cum delatus esset locum, ubi Bonodia fluviolus Ligeri
influit, per tria fere milliaria aquis vectus, et
semper in ore, semper in corde sanctissimi vocabulum
replicaret Benedicti, exaudiri meruit. Nam mutatis
flatibus ventorum, flans zephyrus ad littus eum
leni impulsu deducere coepit. Quidam vero ejus nati,
prope lintribus obnavigantes, cognito quis esset,
solutis quibus ipse se vinxerat ligaminibus, ad tutam
portus stationem secum incolumem reduxerunt.
Vocitatur autem homo ipse Constantius; qui etiam
refert se multitudine circumdatum serpentium seu
diversi generis reptilium, nec tamen per Dei providentiam
et egregii Christi confessoris Benedicti interventionem
quidquam sibi fuisse nocitum. Quod eo
magis mirandum censetur quia quosdam hominum
summa arborum cacumina conscendentium, ubi
undoso torrenti aspirare fas non fore arbitrabantur,
reptando subsecuti angues, miserandis laniatos morsibus
decidere in profundum cogebant; hunc vero
in imis constitutum, quamvis in modum cinguli circumambirent,
nullatenus tamen laedebant, gratia
eum divina meritis sancti sui confessoris Benedicti
custodiente, ad exhibendum famulis ejus devotae
servitutis obsequium. Cui etiam aliud divini muneris
attributum constat fuisse beneficium. Ruerat radicitus
aquarum alluvies maximas arborum moles,
quarum impetu trunci quoque antiqua diuturnitate
solidati evertebantur. Horum ille impulsu non solum
mergi non poterat, verum sola manu vel brachio,
ac si leves stipulas ad se appropinquantes depellebat.
25.
In ea inundatione Ligeris, quam plus solitam
littoris accola, insolitam procul remotus sensit agricola,
quid mirandi per meritum saepissime nominandi
patroni nostri actum sit Benedicti, quia absentem
me contigit fuisse, relatu seniorum cognitum memoriae
adoriar tradere | null | 59bc0936-d9af-413e-bca0-268e87d3c067 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
posterorum. Igitur Liger, eorum
maximus fluviorum qui per Galliam alvei sui cursus
in Oceanum propriis invehunt nominibus, inaudito
antea saeculis modo antiquos excessit terminos, anno
Incarnationis Domini millesimo tertio, regni autem
Rotberti regis quo cum patre regnare coepit, sexto
decimo, monarchiae vero septimo. Tanta vero
tamque repentina ejus fuit profusio ut agrarios laborantes,
seu equites iter agentes, subita involverit
ruina, ut non incongrue illi aptetur illud Virgilianum
de Pado dictum:
Proluit insano contorquens vortice silvas
Fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes,
Cum stabulis armenta tulit. (VIRG. I Georg.)
Sic et iste, non solum pecudes cum ovilibus, homines
cum domibus, verum etiam patrem matremve
familias cum filiis ac filiabus, seu cum universis
improviso impetu protraxit utensilibus. Hac aquarum
illuvione involvi metuens armentarius gregis,
usui monachorum Patris Benedicti in coenobio Floriacensi
degentium delegati, ad tutiora montium pascua
vaccarum abduxit armenta; unde regrediens,
dum concitus sese proripit, ut intra septa castri
receptus imminens evitaret periculum, obvium habuit
hostilem quem fugere cupiebat amnem. Retrogrado
itaque se proripiens pede, ad pontem rivuli,
qui ob circumjacentis latitudinem paludis, Longumrete
dicitur, quem jam forte praeterierat, summa
cum festinatione tendebat. Ibi quoque obvios habens
inundantis fluctus gurgitis, in desperationem vitae
labitur; et incertus consilii, fasciolis a tibiis resolutis,
ad binas pontis tabulas se alligavit. Invocare
tamen Christum et sanctum coepit orare Benedictum,
ut sui misereretur opem ferendo; sed, resoluto vi
tumescentis fluminis ponte, ipse pariter ferebatur
in praeceps. Tum vero toto cordis affectu nomen beatissimi
iterabat frequentius Benedicti; et quia jam
morti traditum se credebat, ut animam tantum salvaret
poscebat. Cumque undis se propellentibus ad
cum delatus esset locum, ubi Bonodia fluviolus Ligeri
influit, per tria fere milliaria aquis vectus, et
semper in ore, semper in corde sanctissimi vocabulum
replicaret Benedicti, exaudiri meruit. Nam mutatis
flatibus ventorum, flans zephyrus ad littus eum
leni impulsu deducere coepit. Quidam vero ejus nati,
prope lintribus obnavigantes, cognito quis esset,
solutis quibus ipse se vinxerat ligaminibus, ad tutam
portus stationem secum incolumem reduxerunt.
Vocitatur autem homo ipse Constantius; qui etiam
refert se multitudine circumdatum serpentium seu
diversi generis reptilium, nec tamen per Dei providentiam
et egregii Christi confessoris Benedicti interventionem
quidquam sibi fuisse nocitum. Quod eo
magis mirandum censetur quia quosdam hominum
summa arborum cacumina conscendentium, ubi
undoso torrenti aspirare fas non fore arbitrabantur,
reptando subsecuti angues, miserandis laniatos morsibus
decidere in profundum cogebant; hunc vero
in imis constitutum, quamvis in modum cinguli circumambirent,
nullatenus tamen laedebant, gratia
eum divina meritis sancti sui confessoris Benedicti
custodiente, ad exhibendum famulis ejus devotae
servitutis obsequium. Cui etiam aliud divini muneris
attributum constat fuisse beneficium. Ruerat radicitus
aquarum alluvies maximas arborum moles,
quarum impetu trunci quoque antiqua diuturnitate
solidati evertebantur. Horum ille impulsu non solum
mergi non poterat, verum sola manu vel brachio,
ac si leves stipulas ad se appropinquantes depellebat.
CAPUT X. #S. Benedicti agrum minuens mala morte perit.@#
26.
Ager quidam, ditioni subditus ecclesiae Sancti
Stephani Antissiodorensis urbis, confinis est terrae
Sancti Benedicti, quae memoratae superius adjacet
paludi. Hunc quidam Walterius jure beneficii sortitus,
ejusdem telluris partem ad suos usus praeripere
cupiebat; confictaque calumnia, quod ex suo beneficio
existeret, atque a nostris ruricolis injuste
pervasa foret, querelam ante venerabilem abbatem
Abbonem exponit. Nam quodam tempore ab uno
dominorum suorum missus est, ut sua vice jam
dicto obsequeretur abbati ad regale palatium properanti.
Inde cum redirent ambo simul, et ad eum
perventum esset locum, de quo lis videbatur orta,
idem vir conversus ad abbatem: « Nunc, inquit,
domine abba, si placet, ostendam tibi terminum
meae possessionis. » Monente autem illo, ne quid supra
suum determinaret jus, ne forte id nequaquam
ei impune cederet, ille impulso calcaribus equo,
ad locum determinationis sibi placitae properat,
obtestantibus pene omnibus qui cum abbate aderant
illum metam justae divisionis transgredi. Sed
cum habenis equum refrenare conaretur dicens:
« Ab hoc ego loco universum jus ad istam partem
(manu eam demonstrans) mihi, etiamsi necessarium
fuerit, singulari certamine vindicabo, » equus
in cursum actus retineri ab eo non potuit, quin | null | d42759ef-e36b-42f0-9453-c35acbece5bb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
potius invito sessore proruens semel ac secundo,
offenso labitur pede. Tunc reverentissimus Abbo
abbas conversus ad suos ita infit: « Jam nunc
aequissimi Judicis justum citissime conspicietis
examen. » Post quae verba, equus tertio lapsus dominum
a tergo suo abjicit. Qui cadens, discissis interioribus,
fractaque scapula debilitatus ad villam
monasterii delatus, advesperacente ipso die defunctus
est, peregitque ipse solus singularem quam
proposuerat pugnam, Deo manifestum exerente judicium
meritis dilecti sui confessoris Benedicti,
cujus res alienare cupiebat; cujus casum miseratus
honorabilis Abbo abbas, eo quod sibi in itinere devotissime
obsecutus fuisset, cum fratribus in coemeterio
ecclesiae honorificentissime tradidit sepulturae.
26.
Ager quidam, ditioni subditus ecclesiae Sancti
Stephani Antissiodorensis urbis, confinis est terrae
Sancti Benedicti, quae memoratae superius adjacet
paludi. Hunc quidam Walterius jure beneficii sortitus,
ejusdem telluris partem ad suos usus praeripere
cupiebat; confictaque calumnia, quod ex suo beneficio
existeret, atque a nostris ruricolis injuste
pervasa foret, querelam ante venerabilem abbatem
Abbonem exponit. Nam quodam tempore ab uno
dominorum suorum missus est, ut sua vice jam
dicto obsequeretur abbati ad regale palatium properanti.
Inde cum redirent ambo simul, et ad eum
perventum esset locum, de quo lis videbatur orta,
idem vir conversus ad abbatem: « Nunc, inquit,
domine abba, si placet, ostendam tibi terminum
meae possessionis. » Monente autem illo, ne quid supra
suum determinaret jus, ne forte id nequaquam
ei impune cederet, ille impulso calcaribus equo,
ad locum determinationis sibi placitae properat,
obtestantibus pene omnibus qui cum abbate aderant
illum metam justae divisionis transgredi. Sed
cum habenis equum refrenare conaretur dicens:
« Ab hoc ego loco universum jus ad istam partem
(manu eam demonstrans) mihi, etiamsi necessarium
fuerit, singulari certamine vindicabo, » equus
in cursum actus retineri ab eo non potuit, quin
potius invito sessore proruens semel ac secundo,
offenso labitur pede. Tunc reverentissimus Abbo
abbas conversus ad suos ita infit: « Jam nunc
aequissimi Judicis justum citissime conspicietis
examen. » Post quae verba, equus tertio lapsus dominum
a tergo suo abjicit. Qui cadens, discissis interioribus,
fractaque scapula debilitatus ad villam
monasterii delatus, advesperacente ipso die defunctus
est, peregitque ipse solus singularem quam
proposuerat pugnam, Deo manifestum exerente judicium
meritis dilecti sui confessoris Benedicti,
cujus res alienare cupiebat; cujus casum miseratus
honorabilis Abbo abbas, eo quod sibi in itinere devotissime
obsecutus fuisset, cum fratribus in coemeterio
ecclesiae honorificentissime tradidit sepulturae.
CAPUT XI. #S. Pauli corporis translatio Floriacum.@#
27.
Osa ( #Huessant@# ) Oceani maris quaedam est
insula, quae a continenti Armoricanae regionis terra,
quam Cornugalliae nominant, pelago sexdecim passuum
in transversum porrecto sejungitur. In ea
beatum Paulum, cognomento Aurelianum, eremiticam
duxisse vitam ex libro Vitae ejus didicimus.
Hic denique S. Paulus, in loco Britanniae qui oppidum
Sancti Pauli dicitur, Episcopus factus,
multis in vita sua clarus virtutibus, ibidem per
divinam designationem tumulariam meruit sepulturam.
Cujus corpus post longa obitus ipsius transacta
tempora, a Mabbone ipsius loci pontifice,
ad hoc nostrum Floriacense translatum est
coenobium. Hujus translationis seriem, quia occasio
se praebuit, licet multis antea temporibus gesta
sit, sicut a prioribus nostris eam auditu comperimus,
referre dignum duximus. Memoratus denique
venerabilis Mabbo pontifex, amore divino contemplativae
succensus vitae, haesitabat animo quonam
potissimum in loco suum posset explere propositum;
cui divinitus inspiratum est nusquam aptius id
posse eum perficere quam in praesentia corporis
sanctissimi Patris nostri Benedicti, qui dux et signifer
illius esset institutionis quam ipse sectari cupiebat.
Sumptis igitur Evangeliis et sacrarum vestium
non contemnendo ornatu, simul cum sacratissimo
corpore egregii praesulis Pauli ad sibi desideratam
pervenit habitationem, quem abbas istius sacri coenobii,
praecedenti libro nominatus Wlfaldus, cunctaque
congregatio gratantissimo dilectionis suscipientes
obsequio, quo advixit tempore, honorifice
secum tenuerunt. Qui peracto laudabilis vitae cursu,
ante altare Sancti Joannis evangelistae, in basilica
Sanctae Dei genitricis Mariae, tumulariam adeptus
est sepulturam. Corpus autem antedicti confessoris
Pauli cum proprio loculo, post loculum sanctissimi
Patris Benedicti posuerunt, uno tamen ampliori
scrinio, quod etiam argento tectum erat, utrumque
concludentes. Nunc jam ad id quod coepimus exsequendum
regrediamur.
27.
Osa ( #Huessant@# ) Oceani maris | null | 50b1ec11-ec74-454b-83dd-ce0980fe48f0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quaedam est
insula, quae a continenti Armoricanae regionis terra,
quam Cornugalliae nominant, pelago sexdecim passuum
in transversum porrecto sejungitur. In ea
beatum Paulum, cognomento Aurelianum, eremiticam
duxisse vitam ex libro Vitae ejus didicimus.
Hic denique S. Paulus, in loco Britanniae qui oppidum
Sancti Pauli dicitur, Episcopus factus,
multis in vita sua clarus virtutibus, ibidem per
divinam designationem tumulariam meruit sepulturam.
Cujus corpus post longa obitus ipsius transacta
tempora, a Mabbone ipsius loci pontifice,
ad hoc nostrum Floriacense translatum est
coenobium. Hujus translationis seriem, quia occasio
se praebuit, licet multis antea temporibus gesta
sit, sicut a prioribus nostris eam auditu comperimus,
referre dignum duximus. Memoratus denique
venerabilis Mabbo pontifex, amore divino contemplativae
succensus vitae, haesitabat animo quonam
potissimum in loco suum posset explere propositum;
cui divinitus inspiratum est nusquam aptius id
posse eum perficere quam in praesentia corporis
sanctissimi Patris nostri Benedicti, qui dux et signifer
illius esset institutionis quam ipse sectari cupiebat.
Sumptis igitur Evangeliis et sacrarum vestium
non contemnendo ornatu, simul cum sacratissimo
corpore egregii praesulis Pauli ad sibi desideratam
pervenit habitationem, quem abbas istius sacri coenobii,
praecedenti libro nominatus Wlfaldus, cunctaque
congregatio gratantissimo dilectionis suscipientes
obsequio, quo advixit tempore, honorifice
secum tenuerunt. Qui peracto laudabilis vitae cursu,
ante altare Sancti Joannis evangelistae, in basilica
Sanctae Dei genitricis Mariae, tumulariam adeptus
est sepulturam. Corpus autem antedicti confessoris
Pauli cum proprio loculo, post loculum sanctissimi
Patris Benedicti posuerunt, uno tamen ampliori
scrinio, quod etiam argento tectum erat, utrumque
concludentes. Nunc jam ad id quod coepimus exsequendum
regrediamur.
CAPUT XII. #Felix anachoreta naufragio liberatus. Episcopus Leonensis id coelitus discit. Felix ob id in S. Benedictum amplius animatus. Iterum liberatus.@#
28.
In memorata igitur insula, ob amorem tanti
praesulis, quidam civis jam dictae regionis Cornugalliae,
Felix nomine, ad inhabitandum demigrans,
cum aliis suae provinciae viris, per aliquantos annos,
Deo placitam studuit ducere vitam. Sed cum veraci
referente fama didicisset corpus jam dicti sancti
apud nos retineri, deliberavit animo ad ejus sacratissima
properare membra. Incitabat quoque bonae
voluntatis ejus conatum rumor sanctissimi Patris
nostri Benedicti, qui totius etiam remotissimos Britanniae
repleverat sinus. Ascensa ergo una, quam
solum tunc reperit navim, ad superius nominatum
Sancti Pauli oppidum venire disposuit, cum pontifice
ipsius sedis tractaturus utrum sibi haec quae cogitaverat
agere expediret. Verum pelagus illud quod
inter insulam ac continentem diximus esse terram,
ob sui angustiam et rupium in eo prominentium
exasperationem, difficilem multoties navigantibus
officit transitum. Quod cum jam dictus vir transmeare
vellet, inopinato impetu undarum navis versata
eum cum universis sociis inter se et mare conclusit.
Erant inter eos natandi ignari; hos unda
raptos, super unum e prominentibus saxis illaesos
deposuit. Ille vero cum uno tantum sodali, jam reductae
in suum statum navi insiluit, et fluctus qui
eam oppleverant, panno sinuatae vestis exhauriens,
cum duobus qui soli remanserant remis ad recipiendos
socios rupi appropinquavit. Quibus receptis
prospicit eminus librum per quem laudes Deo persolvere
consueverat, undis jactari, nec mergi Post
quem directo cursu navis eum levavit, ita omni humore
introrsus carentem quasi non undae ipsum per
maria, sed ventus per terras portaverit. Deinde aliquibus
remis cum aliquantula supellectili receptis,
ad destinatum tandem delati sunt locum.
29.
Cumque memoratus vir. cum episcopo loci
colloquium familiare habens, ea quae sibi obvenerant
referre vellet, praevenit eum pontifex, ita inquiens:
« Num, ait, ignoras, domine mi Felix, quid
cuidam Monacho omnibus tibique bene noto de te
per nocturnum soporem revelatum sit? » Cui cum ille
diceret se id funditus ignorare, episcopus ad eum:
« Retulit, inquit, mihi idem monachus coram multis
testibus, dicens: Videbatur mihi quod Felix, qui in
insula habitat, hic apud nos foret positus. Qui dum
ad sua regredi vellet navimque ascendisset, diabolus
in specie vulturis adveniens, cujus corporis moles
montis altitudini aequari posse credebatur, cunctos
qui rate vehebantur simul cum ipsa in profundum
mergere mihi videbatur. Illis itaque hoc modo submersis,
apparuit repente vir quidam monachico adopertus
indumento, more abbatum recurvum a capite
de manu gerens baculum; quique super aquam
deambulans, eodem ligno navim cum hominibus nil | null | 159978ff-5849-402b-8757-46a895d20542 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
mali passis, ac cunctis rebus, de profundo ad littus
traxit. Liberatis vero imperans ut se ibidem operirentur,
vulturem qui jam fugam paraverat, insecutus,
virga percussum in profundum abyssi mersit.
Reversus ad Felicem et socios ejus, alacri ut erat
vultu, eos hortabatur ut ascensa lintre quo cupiebant
secure enavigarent, dicens: En adversarius
vester, per Dei gratiam a me submersus, perdidit
omnem vobis nocendi potestatem. »
30.
Cumque ista referente antistite Dei servus
audisset, casus quoque suos et ipse omnes ei exposuit,
asserens ipsam visionem, etiam corporeo actu,
in se completam. Intelligens vero ex memorata apparitione
sanctissimum Patrem nostrum Benedictum
suae saluti auxilium contulisse, magis amore ejusdem
praecellentissimi confessoris flagrare coepit, atque
ut ad ejus sacrosanctum tumulum perveniret
instare.
31.
Igitur pauci temporis interposita mora, assumptis
quibus se indigere rebus aestimavit, ad continentem
destinavit remeare terram. Sane omnipotens
Deus, ut ejus cor ad amorem sanctorum quorum
expetebat praesentiam amplius inflammaret,
duplicavit miraculum. Nam dum anchora a littore
sublata alta peteret maria, repente se fluctus attollunt,
et in sublime elatus praeruptus aquae mons ita
totam circumcinxit scapham ut nulla ex parte aditus
reperiretur evadendi. Tunc jam dictus Christi famulus
Felix, horrore imminentis periculi perculsus,
intra ima pectoris hujusmodi fundebat preces humillimae
supplicationis: Inclyti, inquiens, confessores
Christi, Benedicte atque Paule, quorum sacratissimos
adire exopto cineres, ferte opem mihi misero
qui solius nunc mortis discrimen formido. Post has
preces, dicto citius tumida considunt aequora, ventisque
placidum stans mare tutam navigantibus
praebuit viam. Ita ab instanti naufragio saepe nominatus
Felix exemptus, ad hoc sibi diu desideratum
venit coenobium, nobisque hunc suae salvationis
retulit fuisse modum.
28.
In memorata igitur insula, ob amorem tanti
praesulis, quidam civis jam dictae regionis Cornugalliae,
Felix nomine, ad inhabitandum demigrans,
cum aliis suae provinciae viris, per aliquantos annos,
Deo placitam studuit ducere vitam. Sed cum veraci
referente fama didicisset corpus jam dicti sancti
apud nos retineri, deliberavit animo ad ejus sacratissima
properare membra. Incitabat quoque bonae
voluntatis ejus conatum rumor sanctissimi Patris
nostri Benedicti, qui totius etiam remotissimos Britanniae
repleverat sinus. Ascensa ergo una, quam
solum tunc reperit navim, ad superius nominatum
Sancti Pauli oppidum venire disposuit, cum pontifice
ipsius sedis tractaturus utrum sibi haec quae cogitaverat
agere expediret. Verum pelagus illud quod
inter insulam ac continentem diximus esse terram,
ob sui angustiam et rupium in eo prominentium
exasperationem, difficilem multoties navigantibus
officit transitum. Quod cum jam dictus vir transmeare
vellet, inopinato impetu undarum navis versata
eum cum universis sociis inter se et mare conclusit.
Erant inter eos natandi ignari; hos unda
raptos, super unum e prominentibus saxis illaesos
deposuit. Ille vero cum uno tantum sodali, jam reductae
in suum statum navi insiluit, et fluctus qui
eam oppleverant, panno sinuatae vestis exhauriens,
cum duobus qui soli remanserant remis ad recipiendos
socios rupi appropinquavit. Quibus receptis
prospicit eminus librum per quem laudes Deo persolvere
consueverat, undis jactari, nec mergi Post
quem directo cursu navis eum levavit, ita omni humore
introrsus carentem quasi non undae ipsum per
maria, sed ventus per terras portaverit. Deinde aliquibus
remis cum aliquantula supellectili receptis,
ad destinatum tandem delati sunt locum.
29.
Cumque memoratus vir. cum episcopo loci
colloquium familiare habens, ea quae sibi obvenerant
referre vellet, praevenit eum pontifex, ita inquiens:
« Num, ait, ignoras, domine mi Felix, quid
cuidam Monacho omnibus tibique bene noto de te
per nocturnum soporem revelatum sit? » Cui cum ille
diceret se id funditus ignorare, episcopus ad eum:
« Retulit, inquit, mihi idem monachus coram multis
testibus, dicens: Videbatur mihi quod Felix, qui in
insula habitat, hic apud nos foret positus. Qui dum
ad sua regredi vellet navimque ascendisset, diabolus
in specie vulturis adveniens, cujus corporis moles
montis altitudini aequari posse credebatur, cunctos
qui rate vehebantur simul cum ipsa in profundum
mergere mihi videbatur. Illis itaque hoc modo submersis,
apparuit repente vir quidam monachico adopertus
indumento, more abbatum recurvum a capite
de manu gerens baculum; quique super aquam
deambulans, eodem ligno navim cum hominibus nil
mali passis, ac cunctis rebus, de profundo ad littus | null | b4120b0b-6445-4991-92a7-6917e898c83a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
traxit. Liberatis vero imperans ut se ibidem operirentur,
vulturem qui jam fugam paraverat, insecutus,
virga percussum in profundum abyssi mersit.
Reversus ad Felicem et socios ejus, alacri ut erat
vultu, eos hortabatur ut ascensa lintre quo cupiebant
secure enavigarent, dicens: En adversarius
vester, per Dei gratiam a me submersus, perdidit
omnem vobis nocendi potestatem. »
30.
Cumque ista referente antistite Dei servus
audisset, casus quoque suos et ipse omnes ei exposuit,
asserens ipsam visionem, etiam corporeo actu,
in se completam. Intelligens vero ex memorata apparitione
sanctissimum Patrem nostrum Benedictum
suae saluti auxilium contulisse, magis amore ejusdem
praecellentissimi confessoris flagrare coepit, atque
ut ad ejus sacrosanctum tumulum perveniret
instare.
31.
Igitur pauci temporis interposita mora, assumptis
quibus se indigere rebus aestimavit, ad continentem
destinavit remeare terram. Sane omnipotens
Deus, ut ejus cor ad amorem sanctorum quorum
expetebat praesentiam amplius inflammaret,
duplicavit miraculum. Nam dum anchora a littore
sublata alta peteret maria, repente se fluctus attollunt,
et in sublime elatus praeruptus aquae mons ita
totam circumcinxit scapham ut nulla ex parte aditus
reperiretur evadendi. Tunc jam dictus Christi famulus
Felix, horrore imminentis periculi perculsus,
intra ima pectoris hujusmodi fundebat preces humillimae
supplicationis: Inclyti, inquiens, confessores
Christi, Benedicte atque Paule, quorum sacratissimos
adire exopto cineres, ferte opem mihi misero
qui solius nunc mortis discrimen formido. Post has
preces, dicto citius tumida considunt aequora, ventisque
placidum stans mare tutam navigantibus
praebuit viam. Ita ab instanti naufragio saepe nominatus
Felix exemptus, ad hoc sibi diu desideratum
venit coenobium, nobisque hunc suae salvationis
retulit fuisse modum.
CAPUT XIII. #Advocatus malus perit.@#
32.
Brevitati quidem studendum erat ne prolixitas
verborum audientibus fastidium materiae gigneret.
Sed quia decurrens sermo retineri non potuit
quem vis dilectionis sanctissimi Patris Benedicti ad
plenius exponendas res gestas impulit, ignoscendum
est si, plusquam licuit, loquax pagina fuit. Procurabimus
deinceps succincto narrandi genere miracula
ejusdem dilecti domini comprehendere, ut et laudes
ejus promamus et lectori nequaquam oneri simus.
33.
Burgundiae in partibus, territorio Tricassino,
villa habetur Sancti Benedicti, Tauriacus nomine,
quam advocatus, vocabulo Gauzfredus, quamvis ab
extraneis defenderet, violentius quam quilibet externus
vastabat. Quem a monachis frequenter ut a
malefactis quiesceret, admonitum, nec obtemperantem,
pius Pater Benedictus a Deo obtinuit flagello
correptionis prius percuti quam ejus malitia funditus
deleretur. Quadam itaque die eo in domo propria
intra memoratae urbis Tricassinae muros constituta
residente, et judiciariam inter rusticanos agente actionem,
niger canis rabie plenus adfuit, et nullum
laedens circumstantium, impetu in eum facto nares
ejus ac faciem morsibus dilanians abscessit. Unde
ille in amentiam versus, ab amicis ad basilicam
Sancti Dionysii est deductus; ibique aliquantulum,
sed non ad plenum sensu recuperato, regressus ad
propria, dum malis quae pauperibus Sancti Benedicti
intulerat adjiceret pejora, a daemonio arripitur,
catenatusque et in quoddam retrusus cubiculum, ultimum
exhalavit spiritum, profitentibus cunctis qui
eum noverant, ob saevitiam ejus in ruricolas pretiosi
confessoris Benedicti talia ipsum pertulisse. Huic
metuendae ultioni, aliud amplectendum misericordiae
ac sanitatis adnectamus signum.
32.
Brevitati quidem studendum erat ne prolixitas
verborum audientibus fastidium materiae gigneret.
Sed quia decurrens sermo retineri non potuit
quem vis dilectionis sanctissimi Patris Benedicti ad
plenius exponendas res gestas impulit, ignoscendum
est si, plusquam licuit, loquax pagina fuit. Procurabimus
deinceps succincto narrandi genere miracula
ejusdem dilecti domini comprehendere, ut et laudes
ejus promamus et lectori nequaquam oneri simus.
33.
Burgundiae in partibus, territorio Tricassino,
villa habetur Sancti Benedicti, Tauriacus nomine,
quam advocatus, vocabulo Gauzfredus, quamvis ab
extraneis defenderet, violentius quam quilibet externus
vastabat. Quem a monachis frequenter ut a
malefactis quiesceret, admonitum, nec obtemperantem,
pius Pater Benedictus a Deo obtinuit flagello
correptionis prius percuti quam ejus malitia funditus
deleretur. Quadam itaque die eo in domo propria
intra memoratae urbis Tricassinae muros constituta
residente, et judiciariam inter rusticanos agente actionem,
niger canis rabie plenus adfuit, et nullum
laedens circumstantium, impetu in eum facto nares
ejus ac faciem morsibus dilanians abscessit. Unde
ille in amentiam versus, ab amicis ad basilicam
Sancti Dionysii est deductus; ibique aliquantulum,
sed non ad plenum sensu recuperato, regressus ad
propria | null | f0aa15ff-ae33-4e9e-8945-901582efdf1e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, dum malis quae pauperibus Sancti Benedicti
intulerat adjiceret pejora, a daemonio arripitur,
catenatusque et in quoddam retrusus cubiculum, ultimum
exhalavit spiritum, profitentibus cunctis qui
eum noverant, ob saevitiam ejus in ruricolas pretiosi
confessoris Benedicti talia ipsum pertulisse. Huic
metuendae ultioni, aliud amplectendum misericordiae
ac sanitatis adnectamus signum.
CAPUT XIV. #Monachus in extremis ab omnibus derelictus, S. Benedictum habet propitium.@#
34.
In inferioribus hujus Neustriae partibus, in
Andegavensi scilicet urbe, Ainfredus quidam apud
monasterium Sancti Albini ex clerico monachus
sponte factus est. Is meliorandae vitae gratia ad hunc
venerabilem Floriacensem demigrans locum, aliquantisper
nobiscum commoratus, ad memoratum
regressus est coenobium. Ubi dum moratur, gravi
tumescentis coxae afflictus languore, gemino urgebatur
angore. Nam abbas ipsius monasterii, quibusdam
simultatibus eum impetens, cunctis interdixerat
fratribus ne quis eum saltem in exitu visitaret
animae. Cumque ille, morbo ingravescente ac
dolore ad vitalia serpente, fratres ad se invisendum
suumque exitum Domino commendandum venire
deposceret, ab uno, cui soli concessum erat eum
invisere, quid abbas de eo praecepisset addidicit.
Quod ipse audiens graviter tulit, et per Andegavae
civitatis nobiles qui ab ejus visitatione, quia eum
diligebant, inhiberi non poterant, abbati mandavit
ut sibi misereretur, ad satisfactionem, si quid in
eum non recte commisisset, parato. Sed eo differente
coactus est aeger aliunde consolationem quaerere,
et, quia se a temporali abbate videbat despici,
ad illum qui legionibus monachorum per longa jam
pridem saecula sollicitudinis suae curam impendit
tota se contulit mente, recordansque quantam in
Patribus hujus Floriacensis coenobii tempore suae
peregrinationis reperit dilectionem, converso ad
parietem capite ac lacrymis suffusus ora, in haec
prorupit verba: O sancte, inquiens, Benedicte, miserere
mei tuum auxilium anxie implorantis, tibique
spondentis quod, si mihi corporis sanitatem vitaeque
a Deo obtinueris prosperitatem, tua supplex
sacratissima expetam ossa, gratiarum pro posse
redditurus vota. His peroratis, aspexit, ut post
ipse retulit, subito quemdam incogniti vultus virum,
monachalis habitus tegmine adopertum, qui e regione
ulceris manu protenta, silenter abire visus
est. Mox aegrotus in somnum resolutus, qui tres et
eo amplius noctes pervigiles duxerat, unius horae
spatio placidissima quiete potitus est. Evigilans
vero, dum summis digitis vulnus quod vis morbi
patefecerat, incautius premeret, particula quaedam
putrefactae carnis, instar boleti, inde cum maxima
doloris parte prosiluit, ac demum infra breve tempus,
resumptis viribus, quod voverat, devote, nec
absque munere complevit.
34.
In inferioribus hujus Neustriae partibus, in
Andegavensi scilicet urbe, Ainfredus quidam apud
monasterium Sancti Albini ex clerico monachus
sponte factus est. Is meliorandae vitae gratia ad hunc
venerabilem Floriacensem demigrans locum, aliquantisper
nobiscum commoratus, ad memoratum
regressus est coenobium. Ubi dum moratur, gravi
tumescentis coxae afflictus languore, gemino urgebatur
angore. Nam abbas ipsius monasterii, quibusdam
simultatibus eum impetens, cunctis interdixerat
fratribus ne quis eum saltem in exitu visitaret
animae. Cumque ille, morbo ingravescente ac
dolore ad vitalia serpente, fratres ad se invisendum
suumque exitum Domino commendandum venire
deposceret, ab uno, cui soli concessum erat eum
invisere, quid abbas de eo praecepisset addidicit.
Quod ipse audiens graviter tulit, et per Andegavae
civitatis nobiles qui ab ejus visitatione, quia eum
diligebant, inhiberi non poterant, abbati mandavit
ut sibi misereretur, ad satisfactionem, si quid in
eum non recte commisisset, parato. Sed eo differente
coactus est aeger aliunde consolationem quaerere,
et, quia se a temporali abbate videbat despici,
ad illum qui legionibus monachorum per longa jam
pridem saecula sollicitudinis suae curam impendit
tota se contulit mente, recordansque quantam in
Patribus hujus Floriacensis coenobii tempore suae
peregrinationis reperit dilectionem, converso ad
parietem capite ac lacrymis suffusus ora, in haec
prorupit verba: O sancte, inquiens, Benedicte, miserere
mei tuum auxilium anxie implorantis, tibique
spondentis quod, si mihi corporis sanitatem vitaeque
a Deo obtinueris prosperitatem, tua supplex
sacratissima expetam ossa, gratiarum pro posse
redditurus vota. His peroratis, aspexit, ut post
ipse retulit, subito quemdam incogniti vultus virum,
monachalis habitus tegmine adopertum, qui e regione
ulceris manu protenta, silenter abire visus
est. Mox aegrotus in somnum resolutus, qui tres et
eo amplius noctes pervigiles duxerat, | null | 93cb69d3-8b74-4918-b72f-f4fb81cb2900 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
unius horae
spatio placidissima quiete potitus est. Evigilans
vero, dum summis digitis vulnus quod vis morbi
patefecerat, incautius premeret, particula quaedam
putrefactae carnis, instar boleti, inde cum maxima
doloris parte prosiluit, ac demum infra breve tempus,
resumptis viribus, quod voverat, devote, nec
absque munere complevit.
CAPUT XV. #Patriciacus@# (Pressy) #in Burgundia. Ibi reliquiae S. Benedicti cum aliis contra praedatores delatae. Cerei coelitus bis reaccensi; reliquiae datae in praemium doctrinae.@#
35.
Patriciacus dicitur villa in Augustudonensi
territorio regionis Burgundiae sita. Hanc Echardus,
comes Burgundionum ditissimus, Sancto Benedicto
et fratribus Floriacensis coenobii ad stipendiarios
quondam sumptus benigna largitate contulit. Quo
defuncto ac in Floriacensi monasterio juxta ecclesiam
Sanctae Mariae sepulto, in memorata possessione
fratres habitationem sibi statuerunt; in qua
etiam delatis a Floriaco sancti Patris Benedicti reliquiis,
ecclesia in honore Dei ac gloriosae virginis
Mariae, simulque egregii ipsius confessoris constructa
est, quam Christus Dominus meritis sanctae suae
Genitricis, necnon dilecti famuli sui Benedicti saepissime
miraculis illustrem reddidit. De quibus
quia multa per inertiam oblivioni tradita sunt, pauca
quae vilitatis nostrae attigere notitiam, memoriae
posterorum, ad omnipotentis Dei ac sanctorum ejus
laudem, tradere curabimus.
36.
Solinaricense praedium, jam dicto Patriciacensi
coenobio subditum, quidam perversae mentis
homines invadere moliebantur. Quorum malitiae
Rotbertus monachus illi loco tunc praepositus obsistere
cupiens, instante vindemiae tempore cum
sanctorum pignoribus ad locum properat. Cumque
iter agendo, sanctarum vectores reliquiarum Cluniacum
coenobium devenissent, inibi nocte quieverunt.
In crastinum vero coepit itineris callem capturi,
a fratribus ejusdem coenobii cum magno processionis
apparatu ducebantur, et ecce in ipso basilicae
Sancti Benedicti egressu, orta cum vento
pluvia, cereos ob honorem Dei ac sanctorum ejus
accensos funditus exstinxit. Sed antequam portam
castri ipsius monasterii egrederentur, et serenitas
rediit, et cerei divinitus reaccensi, inspicientibus
cunctis, per aliquod viae spatium nullis ventorum
flatibus exstingui potuerunt. Simili modo dum, peractis
pro quibus ierant, sanctas reliquias a tabernaculo
sub quo manserant extulissent, lucernae exstinctae,
divinaque virtute illuminatae, nullo aurarum
spiramine lumen amiserunt, donec a terra
Sancti Benedicti sanctorum progrederentur pignora.
Erant autem, quae ferebantur cum patrocinio
sancti Patris nostri Benedicti, pretiosae reliquiae
beatissimorum confessorum Eucherii et Verani,
necnon Cypriani, Sperati, ac Pantaleonis martyrum.
Has, sicuti relatu seniorum nostrorum comperimus,
quidam aliquando Lugdunensis antistes
cuidam monacho hujus sanctae congregationis
contulerat remunerandae sedulitatis gratia, quia liberalibus
eum instruxisset litterarum studiis. Quas
ille, ut celebrior inde esset locus, in ejusdem Patriciacae
villae oratorio condidit.
35.
Patriciacus dicitur villa in Augustudonensi
territorio regionis Burgundiae sita. Hanc Echardus,
comes Burgundionum ditissimus, Sancto Benedicto
et fratribus Floriacensis coenobii ad stipendiarios
quondam sumptus benigna largitate contulit. Quo
defuncto ac in Floriacensi monasterio juxta ecclesiam
Sanctae Mariae sepulto, in memorata possessione
fratres habitationem sibi statuerunt; in qua
etiam delatis a Floriaco sancti Patris Benedicti reliquiis,
ecclesia in honore Dei ac gloriosae virginis
Mariae, simulque egregii ipsius confessoris constructa
est, quam Christus Dominus meritis sanctae suae
Genitricis, necnon dilecti famuli sui Benedicti saepissime
miraculis illustrem reddidit. De quibus
quia multa per inertiam oblivioni tradita sunt, pauca
quae vilitatis nostrae attigere notitiam, memoriae
posterorum, ad omnipotentis Dei ac sanctorum ejus
laudem, tradere curabimus.
36.
Solinaricense praedium, jam dicto Patriciacensi
coenobio subditum, quidam perversae mentis
homines invadere moliebantur. Quorum malitiae
Rotbertus monachus illi loco tunc praepositus obsistere
cupiens, instante vindemiae tempore cum
sanctorum pignoribus ad locum properat. Cumque
iter agendo, sanctarum vectores reliquiarum Cluniacum
coenobium devenissent, inibi nocte quieverunt.
In crastinum vero coepit itineris callem capturi,
a fratribus ejusdem coenobii cum magno processionis
apparatu ducebantur, et ecce in ipso basilicae
Sancti Benedicti egressu, orta cum vento
pluvia, cereos ob honorem Dei ac sanctorum ejus
accensos funditus exstinxit. Sed antequam portam
castri ipsius monasterii egrederentur, et serenitas
rediit, et cerei divinitus reaccensi, inspicientibus
cunctis, per aliquod viae spatium nullis ventorum
flatibus exstingui potuerunt. Simili modo dum, peractis
pro quibus ierant, sanctas reliquias a tabernaculo
sub quo manserant extulissent, lucernae exstinctae,
divinaque virtute illuminatae, nullo aurarum
spiramine lumen amiserunt, donec a terra
Sancti Benedicti sanctorum progrederentur pignora.
Erant autem, quae ferebantur cum patrocinio
sancti Patris nostri | null | e695be10-0f68-44e7-9fdb-404e10a6d007 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Benedicti, pretiosae reliquiae
beatissimorum confessorum Eucherii et Verani,
necnon Cypriani, Sperati, ac Pantaleonis martyrum.
Has, sicuti relatu seniorum nostrorum comperimus,
quidam aliquando Lugdunensis antistes
cuidam monacho hujus sanctae congregationis
contulerat remunerandae sedulitatis gratia, quia liberalibus
eum instruxisset litterarum studiis. Quas
ille, ut celebrior inde esset locus, in ejusdem Patriciacae
villae oratorio condidit.
CAPUT XVI. #Minax et blasphemus in S. Benedictum interit. Duae feminae sanantur a quatuor morbis.@#
37.
Bernardus quidam, ejusdem Burgundiae vir
illustris, dominusque castri quod Uzon [ #al.,@# Vizon]
vocatur, discordiam habebat cum quodam sibi affinitate
propinquo, non minoris potentiae, nomine
Lotboldo. Cujus possessiones dum direptionibus
vastaret, etiam ex villis ad jam dictum Patriciacum
monasterium pertinentibus armenta abducere cupiens,
quosdam servorum Sancti Benedicti resistentes
sibi interemit. Propter quam causam supra nominatus
Rotbertus praepositus eum adiens, humiliter
poscebat ut legaliter sancto Benedicto ac ejus
monachis emendaret malum quod contra leges servis
eorum irrogaverat. Ille contumaciae plenus spiritu,
in haec verba respondit: Miror, domine Rotberte,
tam sapientem virum ad tantam stultitiam
devolutum ut a me emendationem rei exigas, cum
me magis rogare oportuerit ne pejora adjicerem;
et adjecit, Dominum, inquiens, qui me nasci fecit,
testor me, antequam quindecim ab hoc die evolvantur
soles, experimento probaturum utrum sanctus
Benedictus igni, an ignis a me ejus injectus domibus
sancto praevaleat Benedicto, qui meum intra
suum castrum defensare nititur inimicum. Ad quae
verba commotus monachus: Confido, ait, in Domino,
ac in sanctorum ejus meritis, te nec ista impleturum,
nec constitutum a te terminum temet vivendo
excessurum. Hoc dictum rei veritas subsecuta
est. Denique praedicto viro venerabili Rotberto
ad monasterium regresso, antequam praefinita praeteriisset
dies, praefatus Bernardus ab obvio sibi
hoste praescripto Letboldo lancea confixus interiit,
subiturus pro certo illud diutinum cum igne certamen,
quod falso juraverat se sancto Benedicto brevi
tempore illaturum.
38.
Adjiciantur huic vindictae prodigio quatuor
sanitatum insignia duabus tantum feminei sexus
personis, a Christo collata in eodem monasterio Patriciaco
per merita sanctae suae Genitricis ac inclyti
confessoris Benedicti, aliorumque, quorum ibi habentur
patrocinia, sanctorum.
37.
Bernardus quidam, ejusdem Burgundiae vir
illustris, dominusque castri quod Uzon [ #al.,@# Vizon]
vocatur, discordiam habebat cum quodam sibi affinitate
propinquo, non minoris potentiae, nomine
Lotboldo. Cujus possessiones dum direptionibus
vastaret, etiam ex villis ad jam dictum Patriciacum
monasterium pertinentibus armenta abducere cupiens,
quosdam servorum Sancti Benedicti resistentes
sibi interemit. Propter quam causam supra nominatus
Rotbertus praepositus eum adiens, humiliter
poscebat ut legaliter sancto Benedicto ac ejus
monachis emendaret malum quod contra leges servis
eorum irrogaverat. Ille contumaciae plenus spiritu,
in haec verba respondit: Miror, domine Rotberte,
tam sapientem virum ad tantam stultitiam
devolutum ut a me emendationem rei exigas, cum
me magis rogare oportuerit ne pejora adjicerem;
et adjecit, Dominum, inquiens, qui me nasci fecit,
testor me, antequam quindecim ab hoc die evolvantur
soles, experimento probaturum utrum sanctus
Benedictus igni, an ignis a me ejus injectus domibus
sancto praevaleat Benedicto, qui meum intra
suum castrum defensare nititur inimicum. Ad quae
verba commotus monachus: Confido, ait, in Domino,
ac in sanctorum ejus meritis, te nec ista impleturum,
nec constitutum a te terminum temet vivendo
excessurum. Hoc dictum rei veritas subsecuta
est. Denique praedicto viro venerabili Rotberto
ad monasterium regresso, antequam praefinita praeteriisset
dies, praefatus Bernardus ab obvio sibi
hoste praescripto Letboldo lancea confixus interiit,
subiturus pro certo illud diutinum cum igne certamen,
quod falso juraverat se sancto Benedicto brevi
tempore illaturum.
38.
Adjiciantur huic vindictae prodigio quatuor
sanitatum insignia duabus tantum feminei sexus
personis, a Christo collata in eodem monasterio Patriciaco
per merita sanctae suae Genitricis ac inclyti
confessoris Benedicti, aliorumque, quorum ibi habentur
patrocinia, sanctorum.
CAPUT XVII. #Muta et clauda sanatur.@#
39.
Mulier quaedam, Adelais vocabulo, linguae ac
pedum privata officio, ad memoratum venit coenobium
manibus reptando. Haec prae foribus monasterii
per aliquantulum decubans temporis spatium, a
fratribus quidem nutu manuum petebat vitae subsidium,
a sanctis autem voce cordis sanitatis auxilium.
Quadam itaque die, tertia videlicet feria ante sanctam
Pentecosten, cujus ipso anno festivitas | null | bc7e4d60-53f7-4a8f-8107-3402cbc8c0ee | latin_170m_raw | null | None | None | None |
XIII
Kalendas Junii evenit, medelae suae horam adesse
persensit; veniensque ante ecclesiam, indiciis quibus
poterat, aperiri sibi introitum exposcebat. Quo
impetrato per terram se trahens oratorium intravit,
et coram altare sanctae ac individuae Trinitatis in
ipso ingressu posito subito substitit, ac se paulatim
ab humo sustollere coepit. Quid pluribus morer?
intra breve momentum pleniter erecta, rectis gressibus
ad altare Sanctae Dei genitricis Mariae atque
confessoris Christi Benedicti progressa, acsi in oratione
prosternitur; indeque post paululum se erigens,
elatis in altum manibus in hanc vocem prorupit:
Gratias, inquit, ago tibi, Domina mea, virginum
Regina sancta Maria, tibique, sancte Benedicte,
quorum interventu omnipotens Deus mihi curvae ac
mutae rectitudinem membrorum contulit et loquelam.
Nec vobis, sancti Dei Eucheri et Veranne,
minores persolvo gratiarum actiones, quos saepe
exoratos meae non diffido adjutores fuisse salutis. In
his vocibus totam pene exegit noctem. Agebatur eo
die festivitas beati Romani alumni sanctissimi
Patris nostri Benedicti, et fratres completorios Deo
solvebant hymnos; qui continuo sonantibus signis
laudes Deo alacres pro ostenso reddiderunt miraculo.
39.
Mulier quaedam, Adelais vocabulo, linguae ac
pedum privata officio, ad memoratum venit coenobium
manibus reptando. Haec prae foribus monasterii
per aliquantulum decubans temporis spatium, a
fratribus quidem nutu manuum petebat vitae subsidium,
a sanctis autem voce cordis sanitatis auxilium.
Quadam itaque die, tertia videlicet feria ante sanctam
Pentecosten, cujus ipso anno festivitas XIII
Kalendas Junii evenit, medelae suae horam adesse
persensit; veniensque ante ecclesiam, indiciis quibus
poterat, aperiri sibi introitum exposcebat. Quo
impetrato per terram se trahens oratorium intravit,
et coram altare sanctae ac individuae Trinitatis in
ipso ingressu posito subito substitit, ac se paulatim
ab humo sustollere coepit. Quid pluribus morer?
intra breve momentum pleniter erecta, rectis gressibus
ad altare Sanctae Dei genitricis Mariae atque
confessoris Christi Benedicti progressa, acsi in oratione
prosternitur; indeque post paululum se erigens,
elatis in altum manibus in hanc vocem prorupit:
Gratias, inquit, ago tibi, Domina mea, virginum
Regina sancta Maria, tibique, sancte Benedicte,
quorum interventu omnipotens Deus mihi curvae ac
mutae rectitudinem membrorum contulit et loquelam.
Nec vobis, sancti Dei Eucheri et Veranne,
minores persolvo gratiarum actiones, quos saepe
exoratos meae non diffido adjutores fuisse salutis. In
his vocibus totam pene exegit noctem. Agebatur eo
die festivitas beati Romani alumni sanctissimi
Patris nostri Benedicti, et fratres completorios Deo
solvebant hymnos; qui continuo sonantibus signis
laudes Deo alacres pro ostenso reddiderunt miraculo.
CAPUT XVIII. #Item alia ambulare non valens. Iterum impotens, iterum sanata.@#
40.
Christo disponente adhuc sanctos suos mirabilibus
insignes reddere, nono post patratum istud
signum die, tertio videlicet Kalendas Junii, alia
inibi deducta est mulier. Huic Alexandra nomen
erat, quae gestatorio, quo lapides ferri mos est, a
duobus viris advecta, in basilicam se introduci rogavit.
Quae in eodem quo et prior erecta fuerat
loco, ad orationem se inclinans, post modicum
pedetentim erigere sese coepit. Cujus conatum fratres,
qui ad tam mirandum convenerant spectaculum,
juvare cupientes, inter manus eam elevando
sustentabant. Ipsa quoque circa horam diei tertiam,
in qua delata fuerat, plenae donata sanitati, per
aliquot menses in servitio ecclesiae permansit.
41.
Postulata autem atque impetrata a jam dicto
ejus loci praeposito Rotberto licentia redeundi ad
sua, pollicita est se ad inchoatum reversuram sanctuarii
obsequium; sed dum moras ad regrediendum
innecteret, pristinum languorem incurrit.
Verumtamen dum quaereret qui se ad suae salutis
locum reveherent, nec inveniret, coepit anxiari et
moesta esse. Tandem necessitas consilium reperit,
ut Deo ac sancto Benedicto voveret, si salus collata
sibi restitueretur, ut ad jam nominatum valeret
regredi monasterium, se deinceps inde nequaquam
recessuram. Statim igitur ut hoc vovit, firmissimas
in eo quo residebat loco ambulandi vires resumens,
postposita omni morarum occasione, ad Patriciacum
sancti Benedicti coenobium, ubi sanata prius
fuerat, reversa est. Cumque cuncta quae circa ipsam
acta fuerant fratribus referret, sponderetque se
inde amplius non discessuram, in commune benedixerunt
Dominum, famulumque ejus sanctissimum
Patrem nostrum Benedictum, gratias agentes illi,
qui servulos suos, quos forté absentia sacri corporis
ejus moestificare poterat, spiritali visitatione dignos
ducendo miraculis laetificaret | null | 62146af0-70df-44ea-880a-f5a5d733e7c8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Et ne qua dubitatio
de praestitis mirabilium beneficiis remaneret, vicinos
ambarum mulierum sollicite perscrutari curaverunt;
hospitem etiam ejus quae prius sanata fuerat,
interrogantes utrum eam aliquando loquentem aut
ambulantem recte vidisset, tam ab ipso quam a
reliquis qui utrasque noverant, vere eas debiles,
vere a Christo meritis sanctae suae Genitricis ac dilecti
sui Benedicti fuisse sanatas didicerunt.
40.
Christo disponente adhuc sanctos suos mirabilibus
insignes reddere, nono post patratum istud
signum die, tertio videlicet Kalendas Junii, alia
inibi deducta est mulier. Huic Alexandra nomen
erat, quae gestatorio, quo lapides ferri mos est, a
duobus viris advecta, in basilicam se introduci rogavit.
Quae in eodem quo et prior erecta fuerat
loco, ad orationem se inclinans, post modicum
pedetentim erigere sese coepit. Cujus conatum fratres,
qui ad tam mirandum convenerant spectaculum,
juvare cupientes, inter manus eam elevando
sustentabant. Ipsa quoque circa horam diei tertiam,
in qua delata fuerat, plenae donata sanitati, per
aliquot menses in servitio ecclesiae permansit.
41.
Postulata autem atque impetrata a jam dicto
ejus loci praeposito Rotberto licentia redeundi ad
sua, pollicita est se ad inchoatum reversuram sanctuarii
obsequium; sed dum moras ad regrediendum
innecteret, pristinum languorem incurrit.
Verumtamen dum quaereret qui se ad suae salutis
locum reveherent, nec inveniret, coepit anxiari et
moesta esse. Tandem necessitas consilium reperit,
ut Deo ac sancto Benedicto voveret, si salus collata
sibi restitueretur, ut ad jam nominatum valeret
regredi monasterium, se deinceps inde nequaquam
recessuram. Statim igitur ut hoc vovit, firmissimas
in eo quo residebat loco ambulandi vires resumens,
postposita omni morarum occasione, ad Patriciacum
sancti Benedicti coenobium, ubi sanata prius
fuerat, reversa est. Cumque cuncta quae circa ipsam
acta fuerant fratribus referret, sponderetque se
inde amplius non discessuram, in commune benedixerunt
Dominum, famulumque ejus sanctissimum
Patrem nostrum Benedictum, gratias agentes illi,
qui servulos suos, quos forté absentia sacri corporis
ejus moestificare poterat, spiritali visitatione dignos
ducendo miraculis laetificaret. Et ne qua dubitatio
de praestitis mirabilium beneficiis remaneret, vicinos
ambarum mulierum sollicite perscrutari curaverunt;
hospitem etiam ejus quae prius sanata fuerat,
interrogantes utrum eam aliquando loquentem aut
ambulantem recte vidisset, tam ab ipso quam a
reliquis qui utrasque noverant, vere eas debiles,
vere a Christo meritis sanctae suae Genitricis ac dilecti
sui Benedicti fuisse sanatas didicerunt.
CAPUT XIX. #In festo translationis incendium restinctum.@#
42.
Migrante ad superos eo quo superius relatum
est ordine venerabili Patre nostro Abbone, e vestigio
quaedam adversae res, maxime nobis qui ejus
obsequio adhaeseramus, evenere. At reliquis neglectis
aerumnis, unam memoriae mandare non grave
videatur audientibus; quae pene intolerabili hoc sacrum
coenobium profligasset damno, ni superni
Regis Christi pia clementia, interventu sanctae suae
Genitricis Patrisque nostri Benedicti mitigata, vindicem
nostrorum scelerum retraxisset dexteram.
Enimvero quia in signis superioribus demonstratum
est quam potens hic egregius dux noster ac
semper nominandus Benedictus in duobus singulatim
exstiterit elementis, aqua videlicet et igne, in
hoc manifeste apparebit quantum in utrisque valuerit
uno eodemque tempore, et, ut verius fatear,
temporis momento.
43.
Celebris nostro orbi illuxerat dies translationis
ipsius summi confessoris, quae quinto Iduum
Juliarum annuum nobis repraesentare consuevit
delectabileque festum. Cumque tota vigiliarum nox
cum subsequente die in laudibus Deo debitis congrue
fuisset expensa ob tanti devotionem Patris, post
debitam refectionem vespertinaleque officium, hora
quietis advenit, et cupientibus nobis oculos diurno
furari labori, erroneae antiqui hostis adfuere insidiae.
Namque ejus instinctu quidam perversae mentis
homines, latrocinandi, ut quidam referunt, cupiditate,
ignem forensibus imposuere domibus; ut vero
alii fatentur, casualis eisdem aedibus irrepsit ignis.
Qua de causa, excitato tumultu fratres expergefacti,
ad exstinguendas voraces incendii flammas properarunt,
subductoque primum, quaqua opportunitas
sese obtulit, omni ornatu basilicae, qui non minor,
imo per omnia major quam in priori incendio, interiora
templi venustabat; ad jam dictum opus
unanimes vertuntur; sed illorum labor incassum
cedebat. In superiora namque se aurarum spiramine
ignis attollens, coquinam xenodochii repente
corripuit, quae aulae sanctae Dei genitricis Mariae
vicina erat, in qua pretiosus confessor Domini
Benedictus quiescit. Tum metus ingens cunctos
habuit, verentes ejus aedis occasione venerabile
cunctis Dominum timentibus exustum iri templum.
Unde quidam | null | e79912e4-fb39-4d3f-a24e-e9b06dda8a8e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nostrorum, interioris hominis voce,
auxiliari sibi piis precibus sanctam Dei genitricem
Mariam famulumque ejus inclytum poscebant Benedictum,
repetito saepius nomine sororis ejus Scholasticae.
Alii vero id ipsum clara quidem voce, sed
querulosis iterabant verbis. Tandem memoratorum
preces sanctorum audiit Omnipotens, coelique a
parte serena intonuit. Denique cum summa coeli
esset serenitas, profusus subito e nubibus imber,
flammas quae interiora castri aedificia depascebantur,
funditus exstinxit. Mutati autem ventorum
flatus cadentes favillas, quarum copia instar decidentis
nivis introrsus ferebatur, retroactas in semet
redire cogebant. Ita meritis egregii protectoris
nostri Benedicti non solum monasterium incolume
resedit, verum nec tantum vici exustum est, quantum
priori incendio perierat, quod in eadem festivitate,
temporibusque memorati contigit venerandi
abbatis Abbonis. Unde nimirum legiones monachorum
domino suo Benedicto illud cujusdam sapientis
non incongrue et absque fuco valent aptare elogium,
Quod ille fucata usus laude, de quodam terrenarum
protulit principe rerum ita inquiens:
O nimium dilecte Deo, tibi militat aether,
Et conjurati veniunt ad classica venti. (Ex Claudiano in Paneg. Honorii.)
Liceat nobis hac de re quaedam proludendo paululum
eloqui. Congruum, ut reor, huic nostro videbatur legifero,
in commotione elementorum venerabilis sororis
suae adhibere solatium, quam meminerat ad se retinendum
tempestatum opposuisse obstaculum. Unde non
incongrue, aereis potestatibus complacita sibi loca
evertere molientibus strenue repugnaturus, a suis
famulis eamdem sororem suam secum invocari voluit,
cujus preces ad obtinendas a Domino imbrium
profusiones agnoscebat fore idoneas.
42.
Migrante ad superos eo quo superius relatum
est ordine venerabili Patre nostro Abbone, e vestigio
quaedam adversae res, maxime nobis qui ejus
obsequio adhaeseramus, evenere. At reliquis neglectis
aerumnis, unam memoriae mandare non grave
videatur audientibus; quae pene intolerabili hoc sacrum
coenobium profligasset damno, ni superni
Regis Christi pia clementia, interventu sanctae suae
Genitricis Patrisque nostri Benedicti mitigata, vindicem
nostrorum scelerum retraxisset dexteram.
Enimvero quia in signis superioribus demonstratum
est quam potens hic egregius dux noster ac
semper nominandus Benedictus in duobus singulatim
exstiterit elementis, aqua videlicet et igne, in
hoc manifeste apparebit quantum in utrisque valuerit
uno eodemque tempore, et, ut verius fatear,
temporis momento.
43.
Celebris nostro orbi illuxerat dies translationis
ipsius summi confessoris, quae quinto Iduum
Juliarum annuum nobis repraesentare consuevit
delectabileque festum. Cumque tota vigiliarum nox
cum subsequente die in laudibus Deo debitis congrue
fuisset expensa ob tanti devotionem Patris, post
debitam refectionem vespertinaleque officium, hora
quietis advenit, et cupientibus nobis oculos diurno
furari labori, erroneae antiqui hostis adfuere insidiae.
Namque ejus instinctu quidam perversae mentis
homines, latrocinandi, ut quidam referunt, cupiditate,
ignem forensibus imposuere domibus; ut vero
alii fatentur, casualis eisdem aedibus irrepsit ignis.
Qua de causa, excitato tumultu fratres expergefacti,
ad exstinguendas voraces incendii flammas properarunt,
subductoque primum, quaqua opportunitas
sese obtulit, omni ornatu basilicae, qui non minor,
imo per omnia major quam in priori incendio, interiora
templi venustabat; ad jam dictum opus
unanimes vertuntur; sed illorum labor incassum
cedebat. In superiora namque se aurarum spiramine
ignis attollens, coquinam xenodochii repente
corripuit, quae aulae sanctae Dei genitricis Mariae
vicina erat, in qua pretiosus confessor Domini
Benedictus quiescit. Tum metus ingens cunctos
habuit, verentes ejus aedis occasione venerabile
cunctis Dominum timentibus exustum iri templum.
Unde quidam nostrorum, interioris hominis voce,
auxiliari sibi piis precibus sanctam Dei genitricem
Mariam famulumque ejus inclytum poscebant Benedictum,
repetito saepius nomine sororis ejus Scholasticae.
Alii vero id ipsum clara quidem voce, sed
querulosis iterabant verbis. Tandem memoratorum
preces sanctorum audiit Omnipotens, coelique a
parte serena intonuit. Denique cum summa coeli
esset serenitas, profusus subito e nubibus imber,
flammas quae interiora castri aedificia depascebantur,
funditus exstinxit. Mutati autem ventorum
flatus cadentes favillas, quarum copia instar decidentis
nivis introrsus ferebatur, retroactas in semet
redire cogebant. Ita meritis egregii protectoris
nostri Benedicti non solum monasterium incolume
resedit, verum nec tantum vici exustum est, quantum
priori incendio perierat, quod in eadem festivitate,
temporibusque memorati contigit venerandi
abbatis Abbonis. Unde nimirum legiones monachorum
domino suo Benedicto illud cujusdam sapientis
non incongrue et absque fuco valent aptare elogium,
Quod ille fucata usus laude, de quodam terrenarum
protulit principe rerum ita inquiens:
O nimium dilecte Deo, | null | 61b5adcc-b238-45d1-b44a-4a46129e62fb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tibi militat aether,
Et conjurati veniunt ad classica venti. (Ex Claudiano in Paneg. Honorii.)
Liceat nobis hac de re quaedam proludendo paululum
eloqui. Congruum, ut reor, huic nostro videbatur legifero,
in commotione elementorum venerabilis sororis
suae adhibere solatium, quam meminerat ad se retinendum
tempestatum opposuisse obstaculum. Unde non
incongrue, aereis potestatibus complacita sibi loca
evertere molientibus strenue repugnaturus, a suis
famulis eamdem sororem suam secum invocari voluit,
cujus preces ad obtinendas a Domino imbrium
profusiones agnoscebat fore idoneas.
CAPUT XX. #Contracta erigitur.@#
44.
Puellam quamdam nobilibus ortam antiquitus
fuisse natalibus, nomine Adelaidem, nuper didicimus
cruribus contractam. Quam dum pater ejus ac mater
per multa sanctorum loca duxissent nil remedii
ei a sanctis impetrare potuerunt. Ii, desperata salute,
ad domum eam reducentes, manebant tristes, quid
de ea agerent ignorantes. Nam Parisius eam ad
S. Dionysii sepulcrum, atque Lemovicas ad domini
Martialis tumbam, qui ambo tunc miraculis coruscabant,
perducentes, nihil omnino profecerant.
Quiescenti autem matri ejus vox coelitus advenit quae
diceret: Quaenam, ait, dementia vos tantas in vanum
compulit perdere expensas, ut longe posita
sanctorum adiretis patrocinia, vestro hic relicto
vicino, sanctissimo videlicet Dominique dilecto
Benedicto, cujus sacratissima ossa, pro vestra (si
tamen id ex fide expetieritis) multorumque salute,
ex Italia provincia in hanc divinitus translata
sunt regionem? Unde pro certo scias nullatenus
tuam sanandam esse filiam, nisi eo delata fuerit.
Evigilans itaque mulier viro sibi conjacenti somnium
refert. Cui ille: Ego, inquiens, jam id ipsum
mente conceperam; sed vereor ut sanctus ille nostro
irritatus contemptu Dominum pro ea exorare
velit. Ad haec illa respondens: Ducatur, inquit, ad
sancti sepulcrum; et siquidem eam sanaverit, habeat
ipsam ancillam in sempiternum; sin vero noluerit,
reducatur; cum debilitate etiam libertatem
retinens. Erant enim ipsi non solum liberi, verum
etiam genere clarissimi, ac facultatibus ditati. Orto
igitur sole iter ad monasterium arripiunt, quod
non nisi XVIII millibus ab eorum distabat domo, una
secum filiam deducentes debilem. Instabat autem
celebre festum ejusdem sanctissimi Benedicti, et in
ipsa quidem die festivitatis eam sanandam sancto
Patri Benedicto obtulerunt. In crastino vero mane
surgentes, dum regredi cuperent, filiam sanam omnibusque
membris benevalentem repererunt. Pro qua
re immensas gratiarum actiones Deo ac ejus amico
beatissimo referentes Benedicto, eamdem natam
suam ei perpetuo servituram tradiderunt, quae postmodum
ducens virum, filios procreavit; ex quorum
progenie quidam adhuc non inutiles in servitio
perdurant fratrum.
44.
Puellam quamdam nobilibus ortam antiquitus
fuisse natalibus, nomine Adelaidem, nuper didicimus
cruribus contractam. Quam dum pater ejus ac mater
per multa sanctorum loca duxissent nil remedii
ei a sanctis impetrare potuerunt. Ii, desperata salute,
ad domum eam reducentes, manebant tristes, quid
de ea agerent ignorantes. Nam Parisius eam ad
S. Dionysii sepulcrum, atque Lemovicas ad domini
Martialis tumbam, qui ambo tunc miraculis coruscabant,
perducentes, nihil omnino profecerant.
Quiescenti autem matri ejus vox coelitus advenit quae
diceret: Quaenam, ait, dementia vos tantas in vanum
compulit perdere expensas, ut longe posita
sanctorum adiretis patrocinia, vestro hic relicto
vicino, sanctissimo videlicet Dominique dilecto
Benedicto, cujus sacratissima ossa, pro vestra (si
tamen id ex fide expetieritis) multorumque salute,
ex Italia provincia in hanc divinitus translata
sunt regionem? Unde pro certo scias nullatenus
tuam sanandam esse filiam, nisi eo delata fuerit.
Evigilans itaque mulier viro sibi conjacenti somnium
refert. Cui ille: Ego, inquiens, jam id ipsum
mente conceperam; sed vereor ut sanctus ille nostro
irritatus contemptu Dominum pro ea exorare
velit. Ad haec illa respondens: Ducatur, inquit, ad
sancti sepulcrum; et siquidem eam sanaverit, habeat
ipsam ancillam in sempiternum; sin vero noluerit,
reducatur; cum debilitate etiam libertatem
retinens. Erant enim ipsi non solum liberi, verum
etiam genere clarissimi, ac facultatibus ditati. Orto
igitur sole iter ad monasterium arripiunt, quod
non nisi XVIII millibus ab eorum distabat domo, una
secum filiam deducentes debilem. Instabat autem
celebre festum ejusdem sanctissimi Benedicti, et in
ipsa quidem die festivitatis eam sanandam sancto
Patri Benedicto obtulerunt. In crastino vero mane
surgentes, dum regredi cuperent | null | 83397d5a-3c65-45a3-87a4-c37385476b75 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, filiam sanam omnibusque
membris benevalentem repererunt. Pro qua
re immensas gratiarum actiones Deo ac ejus amico
beatissimo referentes Benedicto, eamdem natam
suam ei perpetuo servituram tradiderunt, quae postmodum
ducens virum, filios procreavit; ex quorum
progenie quidam adhuc non inutiles in servitio
perdurant fratrum.
CAPUT XXI. #Caeci duo lumen receperunt.@#
45.
Nuper quoque res est gesta quam narro. Quidam
caecus Argentomagensis castri incola, dum reliquiae
ipsius praecellentissimi confessoris Christi
Benedicti a Salensi cella ad Sanctum Marcellum
martyrem a fratribus deferrentur, tacto loculo
confestim visum recepit. Requiescit sane corpus
ipsius sancti martyris in ecclesia non longe ab ipso
castro constructa. Quod cum identidem a suis ad
Salense monasterium delatum fuisset, alter caecus
de villa ipsius monasterii, Modicia nomine, ibi advenit
magnis vocibus sanctum invocans Benedictum;
fama namque suprafati miraculi jam ejus attigerat
aures. Qui et ipse non multo postquam ibidem advenerat
tempore, miserante Deo et meritis sanctorum
obtinentibus, lumen quod petebat, recipere
meruit. In quo videlicet Salensi coenobio tantis
tamque assiduis idem toto orbe venerabilis Pater
monachorum renitet miraculis Benedictus, et maxime
in ulciscendis inimicis, ut si cuncta quis velit
mandare memoriae, proprio indigeant volumine.
45.
Nuper quoque res est gesta quam narro. Quidam
caecus Argentomagensis castri incola, dum reliquiae
ipsius praecellentissimi confessoris Christi
Benedicti a Salensi cella ad Sanctum Marcellum
martyrem a fratribus deferrentur, tacto loculo
confestim visum recepit. Requiescit sane corpus
ipsius sancti martyris in ecclesia non longe ab ipso
castro constructa. Quod cum identidem a suis ad
Salense monasterium delatum fuisset, alter caecus
de villa ipsius monasterii, Modicia nomine, ibi advenit
magnis vocibus sanctum invocans Benedictum;
fama namque suprafati miraculi jam ejus attigerat
aures. Qui et ipse non multo postquam ibidem advenerat
tempore, miserante Deo et meritis sanctorum
obtinentibus, lumen quod petebat, recipere
meruit. In quo videlicet Salensi coenobio tantis
tamque assiduis idem toto orbe venerabilis Pater
monachorum renitet miraculis Benedictus, et maxime
in ulciscendis inimicis, ut si cuncta quis velit
mandare memoriae, proprio indigeant volumine.
CAPUT XXII. #Auctor multa omisit.@#
46.
Haec de miraculis quae Deus per merita sancti
sui Benedicti diversis in locis operari dignatus est,
inerti stylo ac sermone rusticano edidimus. Verumtamen
hanc sententiam claudendo operi adnectentes,
monemus lectorem multa nos scienter praeteriisse.
Cavendum est enim in universis rebus omne
nimium, et auditorum intentio grata brevitate invitanda,
non fastidiosa est loquacitate deterrenda.
Hic ergo finis erit libri, quamvis, si Dominus voluerit
vitaque comes fuerit, ea quae fidelis fama in tota
pene divulgavit Neustria, nostra nequaquam sint
silenda desidia. Compellunt etiam nos ad tacendum
amici [ #f.,@# inimici] nostri, qui maximum deputant
sibi affluere epulum, si aliorum studiis lacerum infigant
dentem. Attamen nulla eorum detractione
deterrebimur quominus laudes Dei ac ejus dilecti,
Patris videlicet nostri beatissimi Benedicti, referamus.
Ista igitur omnia, et quae in priori opusculo
ab aliis auctoribus descripta sunt miracula, sub triginta
abbatibus, qui huic Floriacensi coenobio
ab initio suae fundationis, per trecentos octoginta
quinque et eo amplius praefuerunt annos, diversis
in locis per merita sancti confessoris sui Benedicti
operari dignatus est Jesus Christus Dominus
noster, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto in
Trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia
saecula saeculorum. Amen.
46.
Haec de miraculis quae Deus per merita sancti
sui Benedicti diversis in locis operari dignatus est,
inerti stylo ac sermone rusticano edidimus. Verumtamen
hanc sententiam claudendo operi adnectentes,
monemus lectorem multa nos scienter praeteriisse.
Cavendum est enim in universis rebus omne
nimium, et auditorum intentio grata brevitate invitanda,
non fastidiosa est loquacitate deterrenda.
Hic ergo finis erit libri, quamvis, si Dominus voluerit
vitaque comes fuerit, ea quae fidelis fama in tota
pene divulgavit Neustria, nostra nequaquam sint
silenda desidia. Compellunt etiam nos ad tacendum
amici [ #f.,@# inimici] nostri, qui maximum deputant
sibi affluere epulum, si aliorum studiis lacerum infigant
dentem. Attamen nulla eorum detractione
deterrebimur quominus laudes Dei ac ejus dilecti,
Patris videlicet nostri beatissimi Benedicti, referamus.
Ista igitur omnia, et quae in priori opusculo
ab aliis auctoribus descripta sunt miracula, sub triginta
abbatibus, qui huic Floriacensi coenobio
ab initio suae fundationis, per trecentos octoginta
quinque et eo | null | 9ef198ff-9e41-4632-97b1-c1a81c5f27bf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
amplius praefuerunt annos, diversis
in locis per merita sancti confessoris sui Benedicti
operari dignatus est Jesus Christus Dominus
noster, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto in
Trinitate perfecta vivit et regnat Deus, per omnia
saecula saeculorum. Amen. | null | d8159553-68c3-4108-a867-397936b86acf | latin_170m_raw | null | None | None | None |
AIMOINI MONACHI AD ABBONEM ABBATEM FLORIACENSEM IN LIBRUM DE GESTIS FRANCORUM EPISTOLA.
Domino venerabili et in Christi dilectione fundato,
ABBONI abbati, totius gregis illi a Deo commissi
minimus AIMOINUS, perpetuae munus felicitatis.
Praeceptis beatitudinis tuae, beatissime Pater,
parui, quibus praeceperas ut, ingeniolum exercendo
meum, quod tribuente Christo per tuae sollicitudinis
tuorumque discipulorum laborem ad meliora
profecisse arbitrabaris, res gestas gentis sive regum
Francorum, quae et per diversos sparsae libros, et
inculto erant sermone descriptae, in unius redigerem
corpus opusculi, ac ad emendatiorem latinitatis
revocarem formam. Institi igitur ut potui,
atque utinam tam efficaciter quam libenter! Porro
de Opere tua paternitas viderit rectene an secus
egerim. Ego autem solius obedientiae (si tamen voluntate
conatuque eam decoravi) testimonio contentus
sum. Admonitionis itaque tuae non immemor,
qua saepissime hortatus es ut situm Germaniae
vel Galliae, in quibus haec quae referentur acta sunt,
non praetermitterem, ea quae in auctoribus Julio,
Plinio ac Orosio invenire potui colligens, huic opusculo
inserendo voluntati sublimitatis tuae satisfacere
commodum duxi. His igitur adjunxi quae Julius
de Germanorum Gallorumque moribus ac institutis
in libro suae interserit Historiae. Ab egressu quoque
Francorum e Troja usque ad id temporis quo Pipinus
Magni Caroli pater regnare coepit, cunctam
rerum gestarum seriem in quatuor decrevi Libros
partiri. Quos ea contexui ratione ut sequens semper
priorem quantitate sui et numero regum transcenderet:
verbi gratia, primo continente quinque regum
actus; secundus continet sex; tertius septem;
quartus vero octo et eo amplius. Genealogias quoque
regum, quae propter similitudines nominum
valde confusae erant, quanta potui diligentia distinxi,
unumquemque vel patris nomine, vel Senioris
Juniorisve appellatione ab altero distinguens,
quemadmodum diligens lector in suis animadvertere
potest locis. Id praecipue conservare curavi ut
in omnibus his libris mentio fieret Benedicti Patris
certis ex causis, cui ego meum scire, meum posse
meumque vivere post Deum acceptum fero. Nec
ignoro multos fore qui, solita libidine omnibus detrahendi,
huic volumini genuinum infigant dentem.
Quod vitare non poterit, nisi qui nihil omnino scribet.
Calumniabuntur enim tempora, convertent ordinem,
res arguent, syllabas eventilabunt, et (quod accidere
plerumque solet) negligentiam librariorum ad
auctorem referent. Dicent etiam: « En noster historiographus
novusque auctor qui aliorum verbis pro
suis utitur. » Hoc quidem me fecisse non nego neque
me id piget; ac deinde facturum autumo. Habeo
bonorum exemplum, quo mihi id licere facere
quod illi fecerunt puto. Nec sententiis detrahentium
satis moveor: tua laude vel vituperatione doctus
esse sufficiens. Vale, Pater venerande, et prosperis
ad vota successibus polle.
#Explicit epistola ad Abbonem abbatem.@#
INCIPIT SITUS GERMANIAE VEL GALLIAE, #De diversis auctoribus ab historiographo exceptus.@#
AC PRIMUM DE GERMANIA.
CAP. I. Germania omnis in quinque populorum
conventus dividitur, e quibus primi sunt Vindelici,
deinde Cimbri, post hos Teutones, ac perinde
Peucini, ultimis omnium existentibus Basternis, qui
confines sunt Dacis. Porrigitur autem Germania in
longitudinem 686 millibus passuum; in latitudinem
548 millibus. Amnes in ea clari atque in Oceanum
decurrentes Guthalus, Visurgis et Rhenus. In Rheno
autem ipso centum prope habentur in longitudinem
insulae, quarum nobilissima est Batavorum et aliae
quamplurimae, quae sternuntur inter Rhenum ac
Flevum. Ita vero appellantur ostia, in quae Rhenus
in septentrione in lacus varios, ab occidente in
amnem Mosam se spargit, medium inter haec, et
modicum nomini suo custodiens alveum. Oritur autem
ex Lepontiis, qui Alpes incolunt, et longo spatio
per fines Helvetiorum, Mediomatricum atque Trevirorum
citatus fertur. Et ubi Oceano appropinquat,
in plures defluit partes, multis ingentibusque insulis,
ut praemissum est, effectis, quarum pars magna
a feris barbarisque nationibus incolitur; ex
quibus sunt qui solis piscibus atque ovis avium vivere
existimantur, multisque capitibus in Oceanum
fluit. Intra Germaniam vero nulli inferius nobilitate
Hercinium jugum praetenditur. De quo videlicet
jugo Julius Caesar, in Historia belli Gallici, quod
silva adopertus sit variisque ferarum generibus
abundans, hoc modo scribit: « Ea, inquit, quae fertilissima
Germaniae sunt loca circum Herciniam
silvam, quam Eratostheni et quibusdam Graecis
fama notam esse video, quam illi Orciniam appellant,
Volgae Tectosages nuncupaverunt, atque ibi
consederunt. Quae gens usque ad hoc | null | 20f7c4b6-596a-4769-8260-c443ea260d64 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tempus his
sedibus sese continet, summamque habet justitiae
et bellicae laudis opinionem. Nunc quidem in eadem
inopia, egestate, patientia, qua Germani, permanent;
eodem victu et cultu corporis utuntur. Gallis
autem provinciarum propinquitas et transmarinarum
rerum notitia multa ad copiam atque usus
largitur. » Qui, paulatim assuefacti superari multisque
victi praeliis, nec se quidem ipsi cum illis virtute
comparant. Hujus Herciniae silvae, quae supra
demonstrata est, latitudo novem dierum iter expedito
patet. Non enim aliter finiri potest, neque
mensuras itinerum noverunt. Oritur ab Helvetiorum,
et Nemetum, et Rauriacorum finibus rectaque
fluminis Danubii regione, et pertingit ad fines
Dacorum et Anartium. Hinc se flectit sinistrorsus
diversis a flumine regionibus, multarumque gentium
fines propter magnitudinem attingit. Neque
quisquam est hujus Germaniae qui se aut audisse
aut adiisse initium hujus silvae dicat, cum dierum
iter sexaginta processerit, aut quo ex loco oriatur
acceperit. Multaque in ea genera ferarum nasci
constat, quae reliquis in locis visa non sunt. Ex
quibus, quae maxime differant ab aliis et memoriae
prodenda videntur, haec sunt:
Est bos cervi figura, cujus a media fronte inter
aures unum cornu existit excelsius magisque directum
his quae nobis nota sunt cornibus, et ab ejus
summo, sicut palmae, rami late diffunduntur. Eadem
est feminae marisque natura; eadem forma
magnitudoque cornuum. Sunt item quae appellantur
alces. Harum est consimilis capris figura et
varietas pellium; sed magnitudine paulo antecedunt,
mutilaeque sunt cornibus, et crura sine nodis
articulisque habent; neque quietis causa procumbunt,
neque, si quo afflictae casu conciderint, erigere
sese aut sublevare possunt. His sunt arbores
pro cubilibus, ad eas se applicant, atque ita paululum
modo reclinatae quietem capiunt. Quarum ex
vestigiis cum est animadversum a venatoribus quo
se recipere consueverint, omnes eo loco aut ab radicibus
subruunt aut abscindunt arbores, tantum
ut summa species earum stantium relinquatur. Huc
cum se consuetudine reclinaverint, infirmas arbores
pondere affligunt, atque una ipsae concidunt.
Tertium est genus earum quae uri appellantur. Hi
sunt magnitudine paulo infra elephantos, specie et
colore et figura tauri. Magna vis eorum est, et magna
velocitas; neque homini neque ferae quam
conspexerint parcunt. Hos studiose captos foveis
interficiunt. Hoc se labore durant adolescentes,
atque hoc genere venationis se exercent. Et qui
plurimos ex his interfecerint, relatis in publicum
cornibus quae sint testimonio, magnam ferunt laudem.
Sed assuescere ad homines et mansueti fieri
ne parvuli quidem excepti, possunt. Amplitudo cornuum,
et figura, et species multum a nostrorum
boum cornibus differt. Haec studiose conquisita ab
labris argento circumcludunt, atque amplissimis
epulis pro poculis utuntur.
#De moribus Germanorum.@#
II.
De moribus quoque hominum ac cultu idem
auctor in eodem libro haec refert. Germani, ait,
multum a consuetudine Gallorum differunt. Nam
neque druides, quos nos sacerdotes, vel divinos
vates possumus vocare, habent, ut illi qui rebus
divinis praesunt, neque sacrificiis student. De deorum
numero eos solos ducunt quos cernunt, et quorum
aperte opibus juvantur, Solem scilicet, et Vulcanum,
et Lunam. Reliquos nec fama acceperunt.
Vita omnis in venationibus atque in studiis rei
militaris consistit. Ab parvulis labori ac duritiae
student. Qui diutissime impuberes permanserunt
maximam inter suos laudem ferunt. Hoc alii staturam,
alii vires nervosque confirmari putant. Intra
annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse,
in turpissimis habent rebus. Cujus rei nulla est
occultatio, quod et promiscue in fluminibus perluuntur,
et pellibus aut parvis rhenonum tegumentis
utuntur, magna corporis parte nuda. Agriculturae
non student, majorque pars eorum victus in
lacte, caseo carneque consistit. Neque quisquam
agri modum certum, aut fines habet proprios. Sed
magistratus ac principes in annos singulos gentibus
cognationibusque hominum, qui una coierunt,
quantum et quo loco visum est agri attribuunt,
atque post annum alio transire cogunt. Ejus rei
multas afferunt causas: ne, assidua consuetudine
capti, studium belligerandi agricultura commutent;
ne latos fines parare studeant, potentioresque
humiliores possessionibus expellant; ne accuratius
ad frigora atque aestus vitandos aedificent, neque
oriatur pecuniae cupiditas, qua ex re factiones dissensionesque
nascuntur; ut animi aequitate plebem
contineant, cum suas quisque opes cum potentissimis
aequari videat.
Civitatibus | null | d04cb328-1333-4e26-be5a-28ea0b8ab54c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
maxima laus est, quam latissime circum
se vastatis finibus solitudines habere. Hoc proprium
virtutis existimant, expulsos agris finitimos
cedere, neque quemquam prope audere consistere.
Simul hoc se fore tutiores arbitrantur, repentinae
incursionis timore sublato. Cum bellum civitas aut
illatum defendit, aut infert, magistratus, qui ei bello
praesint, ut vitae necisque habeant potestatem, deliguntur.
In pace nullus est communis magistratus,
sed principes regionum atque pagorum inter suos
jus dicunt controversiasque minuunt. Latrocinia
nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque
civitatis fiunt; atque ea juventutis exercendae ac
desidiae minuendae causa fieri praedicant. Atque ubi
quis ex principibus in consilio dixerit #se ducem fore,
qui sequi velint profiteantur;@# consurgunt hi qui et
causam et hominem probant, suumque auxilium
pollicentur, atque multitudine collaudantur. Qui ex
his secuti non sunt, in desertorum ac proditorum
numero ducuntur, omniumque his rerum postea
fides derogatur. Hospitem violare fas non putant.
Qui quaque de causa ad eos venerint ab injuria prohibent,
sanctos habent, hisque omnium domus patent,
victusque communicatur. Ac fuit antea tempus
cum Germanos Galli virtute superarent, ultro
bella inferrent, propter hominum multitudinem
agrique inopiam trans Rhenum colonias mitterent.
Hactenus de Germania, quae in veteribus reperire
potuimus, pandere curavimus. Nunc de Gallia dicendum.
DE GALLIA.
III.
Galliam omnem in quatuor provincias Orosius
hoc modo dividit: Gallia, inquiens, Belgica habet
ab oriente limitem fluminis Rheni et Germaniam;
ab euro, Alpes Penninas; a meridie, provinciam
Narbonensem; ab occasu, provinciam Lugdunensem;
a circio, Oceanum Britannicum; a septentrione,
Britanniam insulam. Gallia Lugdunensis
ducta per longum, et per latum inflexa, Aquitaniam
provinciam semicingit. Haec habet ab oriente Belgicam;
a meridie, partem provinciae Narbonensis,
qua Arelas civitas sita est; et in mari Gallico Rhodani
flumine accipitur. Narbonensis provincia pars
Galliarum habet ab oriente Alpes Cottias; ab occidente,
Hispaniam; a circio Aquitaniam; a septentrione,
Lugdunensem; ab aquilone, Belgicam Galliam;
a meridie mare Gallicum, quod est inter
Sardiniam et insulas Baleares; habens in fronte,
qua Rhodanus fluvius in mare exit, insulas Stoechadas.
Aquitaniae provincia obliquo cursu Ligeris fluminis,
qui ex plurima parte terminus ejus est, in
orbem agitur. Haec a circio Oceanum, qui Aquitanicus
sinus dicitur; ab occasu, Hispanias habet; a
septentrione et oriente, Lugdunensem; ab euro et
meridie, Narbonensem provinciam contingit. Julius
vero Caesar, qui cum ejusdem terrae incolis decennio
bellum gessit, concordante secum Plinio multisque
aliis philosophis, tres tantum vult esse provincias.
Cujus nos scripta eodem, quo ipse usus
est, hic inserimus ordine, aliqua tantummodo, quae
ille in aliis suae Historiae locis de civitatibus sive
fluminibus dixit, seu quae Plinius aliter ac ille sensit,
interponentes.
#De Gallia secundum Caesarem.@#
IV.
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum
unam incolunt Belgae; alteram, Aquitani; tertiam,
qui, ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur.
Hanc quoque partem Plinius Lugdunensem Galliam
esse asserit. Hi omnes lingua, institutis, legibus
inter se differunt. Gallos Lugdunenses ab
Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana
dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae,
propterea quod a cultu atque humanitate provinciae
longissime absunt, minimeque ad eos mercatores
saepe commeant, atque ea quae ad effeminandos
animos pertinent important. Proximique
sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, cum
quibus continenter bellum gerunt. Qua de causa
Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt,
quod fere quotidianis praeliis cum Germanis contendunt,
cum aut a suis finibus eos prohibent, aut
ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Hi una ex
parte flumine Rheno latissimo atque altissimo continentur,
qui agrum Helvetium a Germanis dividit;
altera ex parte, monte Jura altissimo, qui est inter
Sequanos et Helvetios; tertia, lacu Lemanno et
flumine Rhodano, qui provinciam nostram ab Helvetiis
dividit.
Galliae una pars, quam eos qui specialiter Galli
dicuntur obtinere dictum est, initium capit a flumine
Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceanum
in finibus Belgarum attingit; etiam ab Sequanis et
Helvetiis flumen Rhenum vergit a septentrione. Urbes
in ea multae ac opulentae. Sed ex his praecipuae
sunt nostroque aevo plus cognitae: Lugdunum | null | 27b67a02-8133-4c12-81db-9b3da5fd83d0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, Cabillonis,
Hedua quae et Augustodunus, Senonis, Autissiodorus,
Meldis, Trecas, Parisius, Carnotum, Gennabus,
ubi nunc Aurelianis, Rothomagus, Ebroas,
Oximus, Cenomannis, Lexovium, Namnetis, Rhedonis,
Venetus, Abrincatina, Andus quae et Andegavis,
Turonis, Bituriges, Niviodunus, quam quidam Nivernis
esse putant. Harum Augustodunus et Senonis
magnae antiquitus apud Gallos fuere auctoritatis
atque potentiae, adeo ut una earum, id est Augustodunus,
quam Julius Heduam nominat, amicitiam
populi Romani amplectendo, toti pene Galliae, eorum
nixa favore, principata sit. Porro Senonis, viribus
confisa suis, ipsam Romam orbis caput obsidere non
pertimuerit, quam et cepit. Urbs vero Bituriga atque
Turonica, secundum Orosii diffinitionem, qui Aquitaniam
a flumine Ligeris usque ad Pyrenaeos determinat
montes, quamque moderni sequuntur, non
in Celtica Gallia, sed magis in Aquitania sunt provincia.
Flumina in Lugdunensi Gallia plurima; sed
ex eis praecipuum, Rhodanus, qui ejus ab orientali
parte terminus est. Quod autem verbis Julii posuimus,
qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit,
terram illam intelligimus, quae hoc nomine proprio
sortita est; deinde Araris, qui per fines Heduorum
et Sequanorum incredibili lenitate in Rhodanum
influit, ita ut oculis in utram partem fluat judicari
vix possit. Quod nos quoque perspeximus, ac admirati
sumus tantae magnitudinis fluvium tam tardo
motu profluentem. Post eum exstat Liger, qui terram
illam quae inter illum et Sequanam jacet, pene
insulam efficit. Silvae multae; sed eminentior caeteris
Perticus. Et hoc quidem de Gallia Celtica, quae
et Lugdunensis vocatur. Nunc de Belgica provincia
videamus.
Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur. Pertinent
autem ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectantque in septentrionem et orientem solem.
Urbes ejus inclytae ac famosae, Colonia Agrippinensis,
Tungris, Treveris, Metis, quae et Mediomatricum,
Remis, Laudunus, Suessionis, Ambianis, Viromandus,
Belvagus, Atrebatum, Lingonis, et pagus
Helvetiorum, quem nunc Alamanni incolunt. Ejus
provincia fluvii, Scaldus, Matrona, atque Mosa profluens
ex monte Vosego, qui est in finibus Lingonum,
et parte quadam ex Rheno recepta quae appellatur
Vaculus, vulgo autem dicitur #Vualis,@# insulam efficit
Batavorum, quae rustico sermone vocatur #Battua.@#
Alter fluvius est apud Belgas Axona, ultimos Remorum
fines praeterfluens. Silva quoque Arduenna,
quae est totius Galliae maxima, atque a ripis Rheni
finibusque Trevirorum millibus amplius quingentis
in longitudinem patet. Haec de Belgis satis dixisse
sit, dummodo de Aquitania quae digna sunt memoriae
tradantur.
Aquitania, ut Plinio atque Julio videtur, a Garumna
flumine usque ad Pyrenaeos montes et eam partem
quae ad Hispaniam pertinet, spectat inter occasum
solis et septentrionem. Plus tamen hoc tempore
determinatio Orosii, superius a nobis declarata,
tenetur. Secundum quam traditionem, in Aquitania
continentur urbes egregiae: Narbona, Arvernus,
quae nunc Clarusmons vocatur, Cadurx, Tolosa,
Gavalis, Rotenus, Lemovix, Petragorica, Pictavis,
Burdegalis, Santonia, et Engolisma. Fluvii quoque
haud parvi nominis in eadem sunt provincia:
Elaver, qui non multo minor Ligeri ejus excipitur
alveo. Dordonia etiam, qui ex monte qui #Dor@# dicitur,
et est in finibus Arvernorum, duobus scaturiens
fontibus, quorum uni nomen est #Dor,@# alteri #Donia,@#
qui haud procul a monte ipso conjunguntur, in
Garumnam influit. Denique Aquitania dicta est, eo
quod prae caeteris provinciis fontibus fluminibusque
exuberet. Est in ea et silva, vocabulo Leccenna, non
contemnendae magnitudinis, Biturigibus atque Arvernis
confinis; in qua usque hodie ostenditur lapidea
domus Brunichildis reginae quondam Francorum,
amoeno satis, ut nos quoque aspeximus, sita loco.
Nam fluviolus eam praeterfluens irrigua a latere
efficit prata, messesque a fronte oppositae cinguntur
silva venationi congrua. Has omnes provincias dum
Franci occupassent, in duas tantummodo partes
dividentes, eam quae septentrionem versus tenditur
et inter Mosam et Rhenum est, Austriam; illam
vero, quae a Mosa ad Ligerim usque pertingit, Neustriam
vocaverunt. Pars tamen Lugdunensis Galliae,
quam Burgundiones occupaverant, Burgundiae nomen
retinuit. Aquitania quoque avitum non est dignata
nomen mutare.
His de situ Germaniae vel Galliae, prout in libris
veterum investigare potuimus, ostensis, nunc, quae
Julius de antiquorum consuetudine vel | null | 88c5fd88-9355-463d-b7b5-28621e9efb8d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
moribus senserit
Gallorum, ipsius explicemus verbis.
#De institutione Gallorum.@#
V.
Ait ergo: In omni, inquiens, Gallia, eorum hominum
qui aliquo sunt numero atque honore, genera
sunt duo. Nam plebs pene servorum habetur
loco, quae nihil habet per se, nullo adhibetur consilio.
Plerique, cum aut aere alieno, aut magnitudine
tributorum, aut injuria potentiorum premuntur,
sese in servitutem addicunt. Nobilibus in hos eadem
sunt omnia jura, quae dominis in servos. Sed de his
duobus generibus alterum est druidum, alterum
equitum. Illi rebus divinis intersunt, sacrificia publica
ac privata procurant, religiones interpretantur.
Ad hos magnus adolescentium numerus disciplinae
causa concurrit; magnoque hi sunt apud eos
honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis
privatisque constituunt. Et si quod est admissum
facinus, si caedes facta, si de haereditate, de finibus
controversia est, iidem discernunt, praemia poenasque
constituunt. Si quis aut privatus aut populus eorum
decreto non steterit, sacrificiis interdicunt. Haec
poena apud eos est gravissima. Quibus ita est interdictum,
hi numero impiorum ac scelerarorum
habentur. His omnes decedunt, aditum sermonemque
diffugiunt, ne quid ex cogitatione incommodi
accipiant; neque his petentibus jus redditur, neque
ullus honor communicatur. His autem omnibus druidibus
praeest unus, qui summam inter eos habet
auctoritatem. Hoc mortuo, si quis ex reliquis excellit,
dignitati succedit; aut si sunt plures pares,
suffragio druidum; nonnunquam etiam armis de
principatu contendunt. Hi certo anni tempore in
finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media
habetur, considunt in loco consecrato. Huc omnes
undique qui controversias habent conveniunt, eorumque
judiciis decretisque parent. Disciplina in
Britannia reperta atque inde in Galliam translata
esse existimatur. Et nunc qui diligentius eam rem
cognoscere volunt, plerumque illo discendi causa
proficiscuntur. Druides a bello abesse consueverunt,
neque tributa una cum reliquis pendunt. Militiae
vacationem omniumque rerum habent immunitatem.
Tantis excitati praemiis, et sua sponte multi in disciplinam
conveniunt, et a parentibus propinquisque
mittuntur. Magnum ibi numerum versuum ediscere
dicuntur. Itaque annos viginti nonnulli in disciplina
permanent, neque fas esse existimant ea litteris
mandare, cum in reliquis fere rebus publicis privatisque
rationibus Graecis litteris utantur. Id mihi
duabus de causis instituisse videntur, quod neque
in vulgum disciplinam efferri velint, neque eos qui
discunt, litteris confisos, minus memoriae studere.
Quod fere plerisque accidit, ut praesidio litterarum
diligentiam in praediscendo ac memoriam remittant.
In primis hoc volunt persuadere #non interire animas,
sed ab aliis post mortem transire ad alios,@# atque hoc
maxime ad virtutem excitari putant, metu mortis
exstincto. Multa praeterea de sideribus ac eorum
motu, de mundi ac terrarum magnitudine, de rerum
natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant,
et juventuti tradunt.
Alterum genus est equitum. Hi, cum est usus, atque
aliquod bellum incidit, quod fere ante Caesaris
adventum quotannis accidere solebat, ut aut ipsi
injurias inferrent, aut illatas propulsarent, omnes
in bello versantur; atque, eorum ut quisque genere
copiisque amplissimus, ita plurimos circum se ambactos
clientesque habet. Hanc unam gratiam potentiamque
noverunt.
#De Gallorum religione.@#
VI.
Natio est omnium Gallorum admodum dedita
religionibus, atque, ob eam causam, qui sunt affecti
gravioribus morbis, quique in praeliis periculisque
versantur, aut pro victimis homines immolant, aut
se immolaturos vovent. Administrisque ad ea sacrificia
druidibus utuntur, quod pro vita hominis, nisi
vita hominis reddatur, non posse deorum immortalium
numen placari arbitrantur, publiceque ejusdem
generis habent instituta sacrificia. Alii immani
magnitudine simulacra habent, quorum contexta
viminibus membra vivis hominibus complent. Quibus
succensis, circumventi flamma exanimantur
homines. Supplicia eorum qui in furto aut in latrocinio
aut aliqua noxa sunt comprehensi, gratiora
diis immortalibus esse arbitrantur. Sed cum ejus
generis copia deficit, etiam ad innocentium supplicia
descendunt. Deum maxime Mercurium colunt. Hujus
sunt plurima simulacra. Hunc omnium inventorem
artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem,
hunc ad quaestus pecuniae mercaturasque habere
vim maximam arbitrantur. Post hunc Apollinem, et
Martem, et Jovem, et Minervam. De his eamdem
fere quam reliquae gentes habent opinionem, Apollinem
morbos depellere, Minervam operum atque
artificiorum initia tradere, Jovem imperium coeleste | null | 693c00ca-f2a5-4336-8eaf-e79400bf3352 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
tenere, Martem bella gerere. Huic, cum praelio dimicare
constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque
devovent; quae superaverint animalia capta
immolant, reliquasque res in unum locum conferunt.
Multis in civitatibus harum rerum exstructos
tumulos locis consecratis conspicari licet. Neque
saepe accidit ut neglecta quispiam religione, aut
capta apud se occultare, aut posita tollere auderet;
gravissimumque ei rei supplicium cum cruciatu constitutum
est.
#De Gallorum origine.@#
VII.
Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant,
idque ab druidibus proditum dicunt. Ob hanc
causam spatia omnis temporis non numero dierum,
sed noctium finiunt. Dies natales, et mensium et
annorum initia sic observant, ut noctem dies subsequatur.
In reliquis vitae institutis hoc fere a reliquis
differunt, quod suos liberos, nisi cum adoleverint
ut munus militiae sustinere possint, palam ad se
adire non patiuntur, filiumque puerili aetate in publico
in conspectu patris assistere turpe ducunt. Viri
quantas pecunias ab uxoribus dotis nomine acceperunt,
tantas ex suis bonis aestimatione facta cum
dotibus communicant. Hujus omnis conjunctim pecuniae
ratio habetur fructusque servantur; et uter
eorum vita superaverit, ad eum pars utriusque cum
fructibus superiorum temporum pervenit. Viri in
uxores, sicuti in liberos, vitae necisque habent potestatem.
Et cum paterfamilias illustriore loco natus
decessit, ejus propinqui conveniunt, et de morte, si
res in suspicionem venit, de uxoribus in servilem
modum quaestionem habent. Et si compertum est,
igni atque omnibus tormentis excruciatas interficiunt.
Funera sunt pro cultu Gallorum magnifica et
sumptuosa, et omnia quae vivis cordi fuisse arbitrantur,
in ignem inferunt, etiam animalia; ac,
paulo supra hanc memoriam, servi et clientes, quos
ab his dilectos esse constabat, justis funeribus confectis,
una cremabantur. Quae civitates commodius
suam rempublicam administrare existimantur, habent
legibus sanctum, si quis quid de republica a
finitimis rumore aut fama acceperit, uti ad magistratum
deferat, neve cum quo alio communicet;
quod saepe homines temerarios atque impeditos falsis
rumoribus terreri, et ad facinus impelli, et de summis
rebus consilium capere cognitum est. Magistratus
quae visa sunt occultant, quaeque esse ex usu judicaverint
multitudini produnt. De republica nisi per
concilium loqui non conceditur.
#De aliis Gallorum institutis.@#
VIII.
Item, idem ipse alio in loco inquit: Est hoc,
inquam, Gallicae consuetudinis, uti et viatores etiam
invitos consistere cogant, et quid quisque eorum de
quacunque re audierit aut cognoverit quaerant: et
mercatores in oppidis vulgus circumsistat, quibusque
ex regionibus veniant, quasque ibi res cognoverint
pronuntiare cogant. His rebus atque auditionibus
permoti, de summis saepe rebus consilia ineunt,
quorum eos e vestigio poenitere necesse est, cum
incertis motibus serviant, et plerique ad voluntatem
eorum ficta respondeant. His de libro Julii sententiis
antepositis, non videatur lectori onerosum duorum
clarissimorum exempla subnectere virorum, Orosii
atque Sallustii, de virtute prolata Gallorum. Quamvis
enim id praefatio non spoponderit se acturam, tamen
congruum aestimatum est duorum aut trium testimonia
inserere, ut, dum eorum virtus magna fuisse
docetur, major fortitudo Francorum qui eos vicerunt,
fore declaretur. Ait denique Orosius: « Quotiescunque,
inquiens, Galli exarserunt contra Romanos,
scilicet totis opibus suis, ita Roma detrita
est ut sub praesenti nunc concursione Gothorum
magis debeat meminisse Gallorum. » Ideo vero praesentem
dicit concursionem Gothorum, quia ejus
temporibus Gothi primum Romam ceperunt; quos
postea Franci vicerunt, ut in sequentibus declarabitur.
Sallustius autem ita scribit: « Per idem tempus
haud dubium quin, quando bellum contra Jugurtham
a Romanis gerebatur, a ducibus nostris, Quinto
Scipione et Memmio Manlio, adversus Gallos male
pugnatum est. Quo metu omnis Italia contremuerat.
Illique et usque ad nostram memoriam Romani sic
habuere, alia omnia virtuti suae prona esse; cum
Gallis pro salute, non pro gloria certari. »
INCIPIT PROOEMIUM HISTORIAE FRANCORUM.
Regnum Francorum, antiqua Trojanae gentis prosapia
nobilitatum, cum virorum ferocis corporis animique
virtute, tum maxime regum excellentissima
semper viguisse potentia, luce clarius constat. Quae
pro certo natio, licet eo quo censetur nomine praeferox
esse noscatur; mansuetudinis tamen ejus insignia
adeo elucent, ut rebellium colla hostium non
tam vindici ferire mucrone quam sibi subjicere maluerit.
Verum, ut diximus, cum regnum praecellentissima
floruerit auctoritate | null | 6a5ce3b8-55c5-4802-86a0-8672d501a0c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
virorumque praevalida
animositate, non tam finium ampliare spatia suorum,
quam exterarum sibi acquirere studuit dominationem
gentium. Vividam namque bello dextram praeferens,
et parcere norat subjectis, et debellare superbos.
Quae non immerito domina multarum evasit nationum,
dum non diu passa est semet idololatriae servire
daemonum. Nam Creatori potius quam creaturae
subdi rectius ducens, ipsa, ut ita dictum sit, sui primordia
regni Christo auspice coepta, cultui ipsius
dedicare maluit. Hinc ad altiora se subrigens catholicae
fidei norma, ardenti usa desiderio, ea cum
regni terminis ut dilataretur, ardenter effecit. Rerum
vero secundarum processu excitata impetum non
refrenabat suum, sed adjungere finitimos bello coactos
haudquaquam dissimulandum arbitrabatur,
donec Alamannorum gens, dominationis jugum ferre
detrectans, bellum immane excitavit. Quod quidem
rex inclytus, Clodoveus, qui quintus regum ipsius
gentis regnum tenebat, solerter ad victoriam usque
perduxit. Sed haec proprio digesta referentur in loco.
Nunc Historiae ordo texatur.
#Explicit Prooemium.@#
INCIPIT LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. #De gestis Francorum, et primo, de Trojanorum dispersione.@#
Post triumphum victoriae quam Graeci de excidio
egerunt Trojae, multi civium eversae urbis, qui effugere
cladem potuere necis, quaquaversum poterant
sedes sibi quaerere procurabant. Eorum quidam,
Antenor nomine, non infimus genere, adjuncta sibi
sociorum numerosa multitudine, navibus altum petiit
mare. Tandem post magnos pelagi variosque
labores, Tanais ingressi ostia fluminis, Meotides
transmeantes paludes, in finibus Pannoniorum castrametati
sunt. Arridente autem eis locorum amoenitate,
stationem inibi constituerunt suam, aedificata
civitate, quam Sicambriam vocaverunt. Post multorum
vero curricula temporum, contra Valentinianum,
qui Romani tenebat imperii principatum,
Alanorum gens contumax rebellavit audacia perfidorum.
Quos ille praelio superatos, Meotidis coegit
expetere latibula paludis. Illuc quoque eos cum exercitus
multitudine insecutus, dum situ et difficultate
locorum, quominus eis nocere posset, impediretur,
Trojanos Sicambriam habitantes in auxilium evocat.
Hos hortatur monetque ut suis tantummodo
viam pandant, per quam securos hostes et nil tale
verentes invadendo opprimant. Illi non id solum se
facturos, verum se Alanos hinc expulsuros spondent.
Imperator decennio eis tributa, si id efficiant,
indulget. Trojani fiducia animati quod forent gnari
locorum, simul et munerum promissione allecti, Alanis
locorum firmitate fidentibus ex improviso superveniunt,
caedunt prosternuntque multos mortales,
caeterosque in fugam actos a palude perturbant. Imperator
virtutem gentis audaciamque miratus, quod
loca, quae totius orbis victores Romani expavissent,
non solum intrare, verum et immanissimos hostes
expellere non dubitassent, Attica lingua Francos,
id est feroces, nuncupavit.
CAPUT II. #De Francorum appellatione altera opinio.@#
Quidam vero auctores referunt quod a Francione
rege vocati sunt Franci, dicentes quod digressi a
Troja regem sibi, Frigam nomine, constituerint.
Sub quo, inquiunt, eis Asiam pervagantibus, quaedam
ex ipsis pars inter Macedones sortem habitationis
accepit. Quorum viribus aucti Macedones,
quanta sub Philippo et Alexandro regibus bella gesserunt
prospera perspicuum habetur. Porro reliqua
portio cum praefato principe Europae partes adiit, et
inter Oceanum et Thraciam super littora Danubii
consedit. Quae duobus a se electis regibus, in duarum
se divisit nomina gentium. Et una quidem natio
Torchorum, a Torchoto rege; alia vero a Francione,
Francorum adepta nomen est, quae Alanos, ut
diximus, a Meotidis expulit paludibus.
CAPUT III. #De Francorum, antequam in Galliam venerint, gestis.@#
Decennio sane exacto, misit imperator qui consueta
de gente Francorum exigerent tributa. Illi
pretio sui sanguinis se eo levatos fatentur, seque
vectigal non soluturos, pro quo remittendo mortis
discrimen perpessi forent. His indignatus Caesar suorum
instruit aciem, quae et viribus foret exercita,
et tantae genti obviam ire parata. Nec morati, obviam
eunt Franci Romanis. Pugna in manibus, nec
comperendinata, quamvis uni genti adversus plures
gentes praelio decertandum foret. Franci sane robur
aliarum nationum Romanis subsidio venisse conspicati,
cedendum sibi loco utilius aestimantes, Sicambriam
egressi ripas Rheni fluminis occupaverunt;
duces autem sibi Marchomirum, Sunnonem
et Genebaudum, post funus memorati regis Francionis
eligentes, plurima Germanorum oppida pervasere.
Quorum quidem numerus, cum primo digressionis
suae ab Asia tempore vix ad duodecim
millia armatorum aestimaretur, in tantam coaluit
numerositatem, ut ipsis etiam Germanis, proceritate
et virtute corporum praeeminentibus | null | 4426cda5-11df-4d69-a154-7ab4937b7e3c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, formidini
esset. Quos tempore Theodosii Nannius et Quintinus,
magistri militum, collecto exercitu Germania
pellere moliti sunt. Quos prima quidem acie superasse
sibi visi sunt. Postmodum tamen, cum majores
copiae, junctis sibi Heraclio ac Joviniano, Romanae
militiae principibus, ad se ivissent; commissa pugna,
tantam ex Romanis Franci stragem, fugatis Heraclio
ac Joviniano, ediderunt, ut cunctis circuitu
nationibus haec audientibus terrorem suae virtutis
incuterent. Nec fuit in reliquum gens quae Francos
jure belli sub jugo redigeret tributi.
Sane Arbogastes ejusdem gentis comes ad Romanos
se contulit, et victus bello a Francis primo
congressu aufugit. Postmodum tamen inita denuo
pugna non parvam multitudinem manu fudit, cum
residuis vero pacem firmavit: uti in vita beati Ambrosii
plenius inveniri valet.
Trevirorum urbem Franci, factione Lucii consularis,
eodem tempore pervaserunt. Qui videlice
Lucius indignatione commotus, eo quod cognovisset
ab Avito, Galliarum Augusto, uxorem suam stupro
maculatam, atque cavillando sibi audisset eum dicentem
quod calidas quidem haberet thermas, sed
ipse frigido lavaretur, ista perpetravit.
CAPUT IV. #De Pharamundo, primo Francorum rege.@#
Regem vero, caeterarum more nationum, Franci
sibi eligentes Pharamundum, Marchomiri filium,
solio sublimant regio. Cui filius successit Clodio
Crinitus. Illo in tempore, Francorum reges criniti
habebantur. Finitimos itaque bello lacessendo, Thoringorum,
qui Germaniam incolunt, fines depopulantes,
castellum quoddam Disbargum nomine occupant,
in quo rex Clodio sedem sui constituit regni
CAPUT V. #De Romani imperii excidio, et Francorum incremento sub Clodione rege.@#
Eo in tempore, Romano imperio a ferrea firmitate
in testaceam decidente fragilitatem, Burgundiones
Lugdunensem, Gothi Aquitanicam pervaserant
provinciam, eaque tantum pars Galliarum Romanae
suberat ditioni, quam Rheni fluenta ac amnis
Ligeris determinant. Rex autem Clodio angustos
regni fines dilatare cupiens, exploratores a Disbargo
trans Rhenum dirigit, et ipse cum exercitu subsecutus
Cameracum urbem obtinuit; quoscunque Romanorum
obvios habuit, neci tradidit.
CAPUT VI. #De Meroveo rege.@#
Post haec, Clodione rege vita decedente, Meroveus
ejus affinis regni Francorum gubernacula suscepit.
Regnavit autem Clodio per 20 annorum curricula.
Qua tempestate etiam Hunni Rhenum transeuntes
Metis civitatem concremant, Treviris diripiunt,
Tungrense devastant territorium. Ita per totam Galliam
saeva bellorum exardescebant incendia. Ubique
luctus, ubique dolor, et plurima mortis imago. Aurelianensem
quoque adeuntes urbem obsidione
claudunt, et ne quis tute egrediatur, portis custodia
vallatis, studioso conamine provident. Erat tunc
temporis ejusdem civitatis praesul, virtute admirabilis,
Anianus. Cujus meritis et orationibus immanissimas
Hunnorum phalanges omnipotentia Christi
ita protrivit, ut quibus profugi habitent in terris
hucusque sit incognitum.
CAPUT VII. #De Childerico rege.@#
Meroveo autem rege Francorum hac luce casso,
Childericus filius ejus solio sublimatur regio. Hujus
regni primordia quibusque bonis detestanda fuere.
Hic namque contra Francos primum nequiter agens,
cum filias nobilium incesto contaminare non desisteret,
regno ejicitur. Qui expulsus, regem Thoringorum,
Bissinum nomine, expetiit, tutam sibi apud
eum latebram fore autumans. Nec spe sua frustratus
est. Nam, cuncto exsilii sui tempore, cum rege conversatus
honorificoque apud eum loco habitus est.
Erat ei quidam e Francorum proceribus familiaritatis
vinculo colligatus, nomine Winomadus. Cujus
ille omnia agebat consilio, dum adhuc regni potiretur
sceptro. Hunc ergo evocans, animositatem
Francorum sese regno pellere minitantium edicit;
quid facto opus sit consulit. Ille irae eorum cedendum
suadet, ne, si permanendum putaret, augeret
potius odium quam diminueret, humani dicens esse
morem ingenii praesentiae alicujus invidere, absentiae
compati. Se interim, dum ille quoquo locorum immoratur,
animos gentis pertentaturum pollicetur persuasurumque
ut cum eo in gratiam redeant. Dividensque
aureum, sibi medium retinet, mediumque
illi confert dicens: « Suscipe mediam hujus aurei
partem, et si quidem Francos tibi conciliare potuero,
hoc tibi erit signum, dum hanc tibi misero
partem, et convenire sibi utrasque contigerit, animadvertas
oportebit eodem modo convenientia populi
studia tibi congruere. Reditum ergo ad patriam
accelerabis tuam, ut regnum, quo nunc privaris,
recipias. » Post haec verba Childericus Thoringam,
ut praelibatum est, petiit. Franci vero immemores injuriarum
quas Romanis intulerant, Egidium patricium,
qui a Romanis tuendae Galliae curam susceperat,
regem sibi statuunt. Caeca mens hominum | null | 49f910df-cdb4-407b-a54d-8f7d8f2204b4 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
eum sibi putare consulere, cui ipse mala non desinit
irrogare! Nam quo pacto is bene illis consultum
vellet, cujus agros igne, populum gladio, urbes vastatione
protriverunt? Winomadus sane versuta callens
astutia, et ad quae animum intenderat efficere
satis promptus, in brevi amicitiae Egidii inhaesit. Cui
ille, familiarissimum sibi aestimans amicorum, se
suaque omnia credebat consilia. Winomadus itaque,
praesentiscens Francorum ei suspectam fore
potentiam, cumulare et ipse verbis, quibus poterat,
invidiae simultates non cessabat. Suadet ergo tributi
onere eos opprimi oportere. Sed perpendens
hac eos injuria non flecti quin, ut ceperant odio
Childericum, honore Egidium dignum acclamarent,
Egidio sic locutus est:
« Ita, inquit, Francorum frangere quibis contumaciam,
si aliquos potentium gladio peremeris. »
Egidius id illi committit negotii. Winomadus opportunam
nactus occasionem, quos infestiores fuisse
Chiderico cognoverat, criminibus insimulatos, Egidio
mittit puniendos. Ille, ut reos imperialis majestatis,
gladio puniri jussit. Hac regis immanitate permoti
Franci, Winomadum ab hoc consilio immunem
aestimantes, querelam ei suam depromunt. Ille mirari
se dicit variam eorum mutabilitatem men ium,
ut de ejus nunc crudelitate querantur, quem tanto
ante praeconio dignum judicavissent. Simulque hac
eos oratione convenit. « Quae, inquit, dementia vestris
vesanis insedit animis, ut, expulso cive, dominatui
vos superbi subderetis advenae? Sed dicturi
estis infrenatam ejus luxuriam vobis pudori fuisse.
Ut quid ergo de hujus feritate causamini, quem illi
praeferendum aestimavistis? Sprevistis regem vestra
de gente creatum, qui benignus natura, benignior
etiam abolita potuit esse lascivia, et elegistis tyrannum,
ob hoc vel maxime pertimescendum, quod genus
externa habeat natione deductum. Animalia
sane, ratione carentia, sui potius quam externi dominium
expetunt generis. Solis ciconiis alieni duces
placent sanguinis, quae, ventri deditae, aliarum se
tuentur periculo avium. Verum si consiliis decrevistis
parere meis, redeundum in gratiam censeo, et
placandum principis animum expulsione offensum.
Durum certe judico unius non posse perpeti luxuriam,
et tantorum perferre nobilium perditionem civium. »
His illi animati verbis, simul et atrocitate facti permoti
quo primores regni pessundari videbant, Winomado
dixerunt: « Poenitet nos injuriarum proprio
regi illatarum, quem sicubi gentium inveniri
posse sciremus, supplices legatos mitteremus exoratum
ut suum rediret ad regnum. » Ille convenientia
regi Francorum persentiscens studia, fidelem
per puerum dimidium ei dirigit aureum, cujus partem
mediam abeunti dederat in signum. Legatoque
haec illi dicere jussit: « Revertere jam nunc, ut desideratus
dominus, ac ut felix utere regno tuo. » Qua
legatione Childericus accepta ovans patriam repetit,
et e medio itineris mittit qui Winomado adventum
nuntiet suum, et edicat ut sibi fetinato occurrat.
Quod ille junctis sibi Francorum proceribus maturato
implevit: et apud castrum, cui nomen Barrum
est, ei occurrit. Praeceperat porro praefatus dux Barrensibus
ut cum summo honore regem advenientem
exciperent. Cujus ipsi praecepto parentes, honorificentissime
eum obviam progressi susceperunt. Quod
rex pro omine accepit, gratanterque eorum obsequio
usus, tributum, quod regni ejus dependebant partibus,
liberalitate indulsit regia. Junctis itaque cum
Winomado viribus, Childericus inde progressus,
Egidium acie superatum regno decedere compulit.
Qui expulsus Suessionem civitatem petiit, reliquoque
quoad vixit tempore inibi deguit. Eo autem
praesenti lumine casso, Siagrius filius ejus eamdem
urbem haereditario jure possedit.
Childericus vero, cum et manu promptus et
consiliis esset providus, cum Adovagrio, Saxonum
rege, Aurelianis pugnans victor exstitit. Quem fuga
lapsum Andegavos usque persequens, cum eum non
reperisset, ipsam urbem oppugnans cepit. Paulum
Romanarum comitem partium interemit. Sicque
regni terminos Aurelianensem ac demum Andegavensem
usque civitatem dilatare haud segniter procuravit.
CAPUT VIII. #De Basinae, Thoringorum regis uxoris, ad Childericum transitu.@#
Basina autem Bissini, Thoringorum regis, uxor,
cognoscens Childericum paternum recepisse regnum,
ad eum, priori abjecto viro, ire contendit. Dicebatur
autem idem princeps consuetudinem stupri cum ea
habuisse, dum apud praefatum exsularet regem. Childericus
ergo, dum ab ea quaereret qua de causa ad
se venire tantopere curasset, hoc ab ea responsum
accepit: « Tua, inquit, virtute et modestia cognita,
expetere te decrevi. Nam si ultimi in finibus orbis
te utiliorem invenire me sperarem, nulla itineris
molestia impedirer | null | 9cb4df3b-ee3d-4957-a60e-81fe30b3e40f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
quin eum properanter adirem. »
Cumque ab ea rex haec accepisset responsa, immemor
amicitiae et beneficiorum ab ejus viro sibi collatorum,
ipso superstite, utpote paganus, eam sibi
in matrimonium adscivit. Dum autem secreta jugalis
tori supervenissent silentia, mulier virum admonet
a mutua eum debere vacare conjunctione, hortaturque
ut ante fores palatii exeat, et quae viderit
sibi renuntiet. Ille, monita mulieris haud aspernanda
arbitratus, dicto paret. Et, ecce prae foribus aulae
regiae videt magnarum formas bestiarum veluti deambulantium,
pardorum scilicet, unicornium, atque
leonum. Perterritus itaque ad conjugem properat,
rem ordine refert. Illa confidere eum imperat, et ut
secundo ac tertio id faciat edicit. Revertenti itaque
regi apparent iterum ursorum luporumque circumcursantium
imagines. Tertio quoque egressus, aspicit
canum figuras minorumque animalium se invicem
lacerantium. Stupens igitur, visionis ignarus,
stratum repetit, causam prudenti feminae pandit, et
quid ista portendant sollicitus explorator exquirit.
Namque non se ab ea frustra ad haec intuenda missum
certo sciebat. Illa caste se agere virum ea nocte
praemonet, cuncta se, ventura luce, declaraturam
pollicens. Dum ergo aurea polum facies rutilique
jubar solis diem decorarent, surgit mulier, maritique
animum dubia visione suspensum hac reddidit
oratione lenitum: « Has, inquit, mi vir, corde pelle
curas, et quae dicam intenta percipe mente. Etenim
non tantum praesentium acta rerum quantum futurorum
est ostensum praesagium. Nec te formas animalium,
uti ante pedes vidisti positas, dignum est
perpendere, sed potius in his posterorum mores et
actus nostrorum oportet prospicias. Nostro namque
qui primus surget a semine filiique censebitur nomine,
insignis erit potentiae, quem leonis vel unicornis
conspexisti in speciem. In figura sane lupi ac
ursi signantur ipsius posteri, virtute praevalidi, rapinaeque
avidi. At canis, libidinis impatiens, nulliusque
virtutis, humana sine ope esse non praevalens,
eorum praesagit ignaviam qui ultimis in saeculis hujus
regni potientur sceptris. Porro minorum turba
animalium semet invicem lacerantium, populus est
sine timore principum, qui, dum regni primoribus
mutuo sese odio impugnantibus obsequitur attentius,
variis sese implicat causarum tumultibus, dumque
proceres alterutris sese moliuntur privare honoribus,
illis ignobile vulgus favendo patet sine numero caedibus.
Haec mihi, domine rex, tuae visionis est expositio
manifesta, et futuri indicatrix certa. Ita rex,
postposita visionis propriae mordaci cura, numerosa
venturae suae prolis laetatus est se agnovisse auspicia.
CAPUT IX. #De Antemii imperio, et prodigiis sub eo.@#
Ea tempestate Antemio Romanum gubernante imperium,
Leone Constantinopolitanum, apud Tolosam
Galliae urbem e medio ejus tota die sanguis largissimo
fluxit rivo. Quod prudentes quique Gothorum,
qui eadem regnabant in civitate, perditionem,
Francorumque dixerunt portendere dominationem.
His quoque diebus Odoacer, qui Herulis
aliisque nationibus quae Danubii ripas incolunt imperitabat,
victoria elatus, quam, Feletheo Rugorum
rege bello devicto, adeptus erat, Italiam a parte
Pannoniorum invadere cogitabat. Cumque fines Noricorum
ingrederetur, colloquium cujusdam servi
Dei, nomine Severini petiit, qui his in locis monasterium
sibi construxerat. A quo petita benedictione
et impetrata, dum domum egredi vellet, et se ad limen
ostii, ne caput offenderet, inclinasset, erat enim
statura procerus, haec ab eodem viro Dei audivit:
« Vade, Odoacer, vilibus nunc animantium pellibus
indutus, Italiae dominus mox futurus. » Qua viri Dei
prophetia ille audita, Italiam ingressus, non ut debuit,
sed ut voluit, caedibus ac rapinis cuncta vastavit.
Antemio vero imperatore fraude Ricimiri generi
sui interempto, ipsis etiam Romanae urbis summis
arcibus infestius minitare coepit. Qua de causa Romani
et maxime Gothi legatos ad Leonem Constantinopolitanum
imperatorem dirigunt oratum ut sibi
aliquis mitteretur principum, per cujus auxilium
impetum propulsarent hostium.
CAPUT X. #De Theodorici imperio.@#
Erat autem quidam inter primores imperialis aulae,
Theodoricus nomine, vir spectatae prudentiae.
Cujus pater Theodorus, Macedonia genitus, cujusdam
Idatii patricii dum esset famulus, quamdam
conservam suam, nomine Liliam, amare coepit ardentius.
Quod agnoscens dominus, conjugis Eugeniae
consilio usus, eam illi tradidit conjugem, sciens eadem
de gente esse prognatam. Cujus domina, quae
se fructu ventris dolebat esse privatam, haec illi in
mandatis dedit ut, quod prima nocte jugalis toti
in somnis videret, id sibi | null | e1d47dd6-1d2c-43e7-a060-a1412e228aa1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nuntiare curaret. Ea igitur
nocte, qua primum cum viro secreta petiit cubiculi
silentia, videt mulier ab umbilico sibi procedere
arborem usque ad tecta domus excrescentem. Terrore
visionis expergefacta narrat viro visionem, simul
et dominae jussionem. Ille mirari visum, dominaeque
coepit laudare praeceptum. Sed timens pueri
interitum mutare jussit somnium taleque dedit mandatum:
« Dum, inquit, ante dominae veneris conspectum
et jussa fueris pandere somnium, dices vidisse
te equum et equam, pulcherrimos omnium
obambulantes aliumque parvulum pone eos sequentem. »
Parens illa verbis viri refert dominis ficti
verba somnii. Gratulantur illi pro auspicio nascituri
pueri, famulos libertate donant, natumque puerum
sibi adoptant in filium. Post haec, Idatio et ejus conjuge
vita decedentibus, jussu Leonis imperatoris
Theodoricus castris imperialibus miles est ascitus.
Qui, cum caeteris proceritate corporis esset eminentior,
fortitudine quoque membrorum virtuteque animi
erat praestantior. Unde ipsi imperatori multisque
senatoribus charus habebatur. Venientibus itaque supradictis
Romanorum Gothorumque legatis et propter
quae venerant intimantibus, imperator Theodoricum,
patriciatus honore insignitum, ad partes direxit
Italiae tuendas. Qui, evectu navali Hesperiam
ingressus, cum Odoacro ac Herulis variis successibus
bella gessit. Quadam autem vice bello devictus
Ravennam fugiens petere est coactus. Cui mater
Lilia obviam venit; orat ut in bellum redeat. Cunctanti
taliter infit: « Mihi crede, fili, non est tugurium,
quo fugiens te recipere possis, nisi allevem
vestem, et eam, ex qua primam fusus es in lucem,
ingrediaris domum. »
Quibus verbis irritatus juvenis, pudoreque inflammatus,
collecta suorum, quos ad praesens reperit,
parva quidem, sed robusta manu, super hostes
irruit, qui securri victoriae late diffusi jacebant in
campo. Hos ergo circumfusos sternit fugatque, ipsumque
Odoacrum capit. Quem non multo post occidit
omnemque Italiam a dominatione Herulorum
eripuit. Sed hunc ejus prosperum successum invida
mutavit fortuna. Nam sicut fieri assolet ut bonis virtutis
augmentum apud improbos invidiae det locum,
quidam de senatoribus apud urbem regiam commanentes
secundis Theodorici invidebant actibus.
Quapropter derogare apud imperatorem rebus ab eo
optime gestis conati sunt; adeuntesque Leonem imperatorem
ejus clementissimum animum ex sua levitate
alios existimantem ab amore Theodorici
avertere gestiebant, confingentes velle Theodoricum
Hesperiae arripere regnum. His imperator credulus
verbis eum ab Italia accersivit. Cujus Theodoricus
parens praeceptis cum nobilibus Gothorum
ei Constantinopolim occurrit. Delatorum vero versutia
princeps deceptus segregatum a suis Theodoricum
interficere cogitabat. Sed hujus machinationis
technis obviavit Ptolomaeus, vir senatorii ordinis,
providus consiliis. Qui fidissimus amicorum Theodorici
dum esset, et ab adolescentia jure amicitiae
foederatus, nulla poterat in ejus odium calliditate deflecti.
Hic ergo, subdola adversariorum persentiscens
consilia, adiit principem, talique apud eum oratione
usus est: « Romani, inquit, gloria nominis,
quamvis sit bellorum sublimata triumphis, plus tamen
decoris emeruit insignibus integrae fidei magnificaeque
pietatis. Majores quippe nostri plus se
alterutrum pietate quam hostes certabant vincere
bellico jure. Praestantissimum quidem quod fertur
Scipio de Carthagine triumphasse; praestabilius vero
quod dicitur infestissimi hostis exsequiis non solum
interfuisse, verum et funus ipsum subjectis
vexisse humeris. Laudabile quoque Pompeium Mitridatis
delesse copias ipsumque ad mortem coegisse;
laudabilius etiam Tigranem sese dedentem,
terraeque ante pedes prostratum ac diadema suum
super genua ejus ponentem non solum elevasse, verum
etiam coronam ejus capiti imposuisse, sibique
consedere fecisse. Quid mirabilem Reguli consulis
referam fidem, qui maluit inter inimicorum manus
inauditis perire suppliciis quam jurisjurandi frangendo
fidem Romae amantissimus vivere civis? Non
ergo suscipias, clementissime imperator, eorum
verba qui decus imperii tui perfidiae volunt inquinare
macula. Quid enim toto dicetur in orbe, si praestantissimum
ducem tam infandissima peremeris
morte? Sed placeat tibi consilium meum, et, dum
palatium intraverit Theodoricus, custodiae mancipetur
vinctus. Post haec mittantur ex senatoribus
aliqui, qui hoc a tua pietate responsum referant Gothis:
Non, inquiant, dimittetur Theodoricus, nisi se
purgaverit objectis criminibus. »
Placuit sermo principi cunctoque senatui. Mittitur
Ptolomaeus cum aliis legatis, haec nuntiaturus
Gothis. Praemiserat sane puerum hoc illis intimaturum,
ut eum cum caeteris venientem caperent et haec
imperatori mandarent: « Non remittentur senatores,
nisi dominum suum receperint Gothorum nobiles. »
Illi monitis sibi utilissimis obsecundant, circumventos
senatores in vincula conjiciunt. Qua re comperta,
Caesar feritatem gentis veritus, ne quid in | null | fa031f54-2a44-4f66-82f3-41b30258bcfc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suos
crudele agerent consulto praecavit, et Theodoricum
salvum Gothis reddidit. Ita provido amici consilio
ad praesens de mortis liberatus est periculo. Dum
vero Romam reversus esset, varios eum contigit
bellorum habere successus. Nam et Avares saepe
bello devicit, victusque ab eis est. Quodam autem
die, supradictos hostes praelio superatos fugientesque
totis caedens viis, haud procul ab amne, cui Hister
nomen est, castra constituit; et paucis suorum assumptis,
speculatum hostes processit, cum, ecce quidam
Avar, Xerxes nomine, itidem tentoria Theodorici
exploraturus singularis adveniebat. Quem Thedoricus
solum adventare conspicatus, tres e suis dirigit
qui eum captum ocius sibi praesentarent. Quos
Avar Xerxes, fugam fingens, singulatim interemit.
Alios quoque tres pari modo neci tradidit. Tunc Theodoricus,
sociis reformidantibus, eum aggreditur;
cum quo diu multumque decertans, tandem Xerxes
brachio vulneratus a Theodorico capitur, atque in
castris Gothorum vinctus statuitur. Cujus virtutem
supradictus princeps admiratus, primum blanditiis,
dehinc minis, ad cohabitandum sibi cogere nitebatur.
Sed dum eum nec terrore concuti, nec promissis
flecti posse conspexisset, multis affectum injuriis ad
patriam redire permisit invitus. Ille vero, natatu
flumen Histrum ingressus, retro respiciens ad Theodoricum
taliter infit: « Tua, inquit, exutus dominatione
meaeque redditus libertati, ad te nunc jam
meum revertar dominum, pollicens me tibi fidelem
fore famulum. » His dictis, ripam quam reliquerat
repetiit et ditioni se Theodorici commisit.
His prosperis successibus dum in Italia saepefatus
polleret patricius, Constantinopoli apud imperatorem
invidis detrahentium lacerabatur relationibus.
Improborum etenim mentes hominum, aliorum incommodis
sua volentes augmentare commoda, bonorum
benefacta virorum contrariam moliuntur
vertere in partem. Denique imperator, delatorum
versutis in errorem inductus insimulationibus, furensque
animo quod Theodoricus insidiator regni
esse ferebatur, eum iterum ad se venire mandat, habitoque
cum senatoribus mortis ejus tractatu, jurisjurandi
fide eos obligat ne quis arcani sui proditor
existat. Theodoricus autem, legatione principis accepta,
e vestigio ad Ptolomaeum (cujus supra meminimus)
mittit puerum, ut sibi remandet utrum expediat
imperatoris audire praeceptum. Ille, dum
simulat se velle responsum non reddere, pueri qui
missus fuerat instantia veterisque viri devictus amicitia,
tandem Theodorici legato talia dat praecepta:
« Hodierna, inquit, die natalitio imperatoris existente
nobisque senatoribus cum eo pariter discumbentibus,
tu vice obsequentis famuli pone stans
meo adhaerebis lateri, et, inter convivandum de qua
re mihi fiet sermo ad senatores vel principem, intenta
curabis aure percipere eique a quo directus es
nuntiare. » Paret ille mandato ac sedulus Ptolomaei
auditor fit in convivio. Tunc inter epulas et pocula,
cum procerum mero incaluissent corda, tali eos Plolomaeus
est hortatus affamine: « Hic, inquiens, dies,
cum sit magnificis laetus epulis, jucundus oportet
fiat delectabilibus fabulis. Satisfiat ergo eorum voluntati
qui his delectantur perfrui, quandoquidem
auxit talium aviditatem exuberans opulentia vini. »
Omnibus ergo hoc sermone suspensis, haec ille dicere
est orsus:
« Eo, inquit, in tempore, quo humanae copia eloquentiae
cunctis inerat animantibus terrae, bestiae
saltus in unum coiere consensum ut sibi eligerent
regem, et, quae hominum fastidiebant dominium, haberent
sui generis imperatorem electum. His sese
mutuo cohortantes verbis, adoriuntur leonem rogantque
ut earum non abnuat voluntatem. Dicunt
se velle eum habere principem, quem scirent esse
consilio prudenti. Suscipit jus dominationis leo, et
ab universis feris solio sublimatur regio. Conveniunt
frequentes ad eum salutandum et adorant ut dominum.
Inter caeteras igitur advenit cervus, forma
corporis egregius ramosisque pollens cornibus. Qui,
dum submissa cervice procideret adoraturus, a
leone arripitur epulum ei mox futurus. Sed ipse,
dolum persentiscens fortique conamine caput excutiens,
amissis cornibus silvam petiit profugus. Indignatus
imperator contemptum sui, et impatiens irae,
multa furibundus cervo interminatur. Conqueruntur
inter se ferae pro principis injuria, nec tamen invenitur
ulla quae cervum persequi audeat hanc contumeliam
vindicatura. Qui etsi videretur esse inermis,
pernici tamen cursu transiliens ardui juga
montis, evaderet sine beneficio noctis. Erat inter eas
vulpes, artibus callens ingeniosis. Hanc mittunt, ut
cervum callide conveniat et ad leonem redire faciat.
Obtemperat illa jussis, cervum adit dicitque se ejus
dolori compati; et, quod sine causa talia passus sit,
sibi injustum videri. Ille | null | 77ee94e5-33d6-402b-a340-6f57ad02aaa0 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
econtra multa in leonem
congerens maledicta, se, dum obsequitur, male
multatum conqueritur. Cui vulpes: Videndum, inquit,
est ne quod tu injuriae deputas, ille amoris tui
causa fecisse comprobetur. Nam dum te, ut aestimo,
sibi supplicem ad suum elevare vult osculum, tu,
forte putans morsum, ejus declinasti conspectum.
At ipse nunc te absentem esse dolet, de te absente
sermonem agitat, in te solo ejus intentio moratur.
Quid plura? suadet cervo ut leonem adeat ac ejus se
ditioni committat. Qui dum, ut ante, inclinato capite
regem adoraturus veniret, cervice tenus unguibus
infixis a leone arripitur et a circumstantibus
feris sine mora discerpitur. Vulpes prope stans furtim
cor ejus aufert et devorat. Cor cervi quaerens et
non inveniens leo fremit grave. Tremefactae ferae
inquirunt sollicite quae earum huic sit obnoxia
culpae. Suspicio erat vulpem hujus esse furti ream,
quod vidissent eam cervo proximius adhaerentem.
Inquisita vulpes negat se consciam hujus criminis.
Sed, dum ei non creditur, cruciatibus addicta in
haec prorupit verba: Vae, inquit, mihi miserae, quae
tantas poenas patior indigne! Ut quid enim a me
exquiritur, quod eum minime habuisse certa ratione
cognoscitur? Etenim si cor habuisset, profecto huc
non redisset. Primo, cornibus avulsis inermis aufugit;
secundo, non dubitavit subire periculum mortis.
Nullatenus ergo cor habuit qui sibi consulere
nescivit. Haec Ptolomeus locutus conticuit. » Puer,
Theodorici haec intente auscultans et sagaci animo
dicta intelligens, ad dominum suum reversus cuncta
per ordinem pandit et cautiorem adversus dolos insidiantium
esse praemonuit. Theodoricus itaque, imperatoris
jussionibus spretis, quibus Constantinopolim
adire jubebatur, in Italia resedit. Denique postmodum
Gothorum, qui Italiam invaserant, rex est
effectus et Dominus. Imperii vero partibus quotannis
modium terrae dependebat. Unde rei veritatem
ignorantibus, dum modium rex Theodoricus aerariis
publicis solvere diceretur, non addito cujusquam rei
vocabulo, ut puta, vini aut olei, modium nummorum
conferre putabatur.
CAPUT XI. #De duobus papis, et poena antipapae fautoris.@#
Eo tempore, defuncto Anastasio papa Romano,
pro ejus successore foeda in clero simul et populo
erat dissensio. Quaedam etenim pars in personam
cujusdam Laurentii consensum praebebat; major
vero, et (ut post patuit) saniori uténs consilio, sanctissimum
sibi elegerat Symmachum. Ordinantur
ergo una die ambo; et Symmachus quidem in basilica
Constantiniana, Laurentius vero in ecclesia
sanctae Mariae. Sed cum neutra pars alteri cederet,
constituerunt ut lis coepta judicio supra memorati
regis Theodorici finiretur. Qui Ravennae positus,
dum Legatos utriusque partis audisset, decrevit:
« Ut qui prior ordinatus esset, aut quem major pars
cleri simul ac populi elegisset, in sede apostolica
resideret. » Unde Symmachus pontifex factus constituit
Laurentium in Nucerina civitate episcopum
intuitu misericordiae. Haec autem plenius in Gestis
Pontificalibus, qui scire voluerit, inveniet. In hac
vero dissensione (ut beatus scribit papa Gregorius)
sanctissimus Paschasius, Ecclesiae Romanae diaconus,
partibus favit Laurentii. Qui dum contemptor
sui atque amator esset pauperum Christi, eleemosynarumque
sedulus dispensator, nunquam tamen
flecti potuit ut Symmacho communicaret, illum diligens,
illum semper praeferens, quem Ecclesia justo
episcoporum judicio sibi praeesse repudiaverat. Hic
ergo Paschasius, dum tempore Symmachi pontificis
terminum hujus esset sortitus vitae, ad ecclesiam
est delatus mandandus sepulturae. Cujus dalmaticam,
quae super feretrum ejus posita erat, cum quidam
daemoniacus tetigisset, statim liberatus est. Germano
autem Capuano episcopo medici dictaverant
ut pro recuperanda salute corporis in Angulanis
thermis lavari debuisset. Hic itaque easdem thermas
ingressus eumdem Paschasium in eisdem caloribus
stantem et sibi obsequi paratum invenit. Quem
cum tremefactus inquireret « quid ibi tantus vir
ageret, » hoc ab eo responsum accepit: « Pro nulla,
inquit, alia re in his sum deputatus caloribus nisi
quia, Laurentio favens, ei contra Symmachum nequiter
agenti consensi. Porro si pro me Domino
preces dignaris fundere, in hoc te exauditum scito
esse si huc rediens me non quiveris invenire. » Episcopus
sane ad ecclesiam regressus hostiam pro eo
salutarem Domino obtulit, et ad thermas reversus
eum minime invenit.
CAPUT XII. #De Clodovei regis ortu et regno.@#
Porro Childericus, rex Francorum, ex supra memorata
uxore sua habuit filium, nomine Clodoveum. | null | ee7ae98a-6007-4d8b-b098-708b9fc3024e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Qui, ut aetate in dies, sic et morum crescebat probitate.
Hoc tempore, fame valida totam pene Burgundiam
opprimente, quidam ex senatoribus, Edicius
nomine, Deo et hominibus placens, studuit agere
rem placitam; missis namque pueris congregavit ad
quatuor millia eorum quos famis inopia coangustabat,
hos toto egestatis tempore propriis aluit ac
fovit sumptibus. Quadam itaque die, ei tam pio
operi insistenti vox desuper audita est, dicens:
« Quia inquit, o Edici, mihi in membris meis esurienti
alimoniam contulisti, semini tuo panis non
deerit in saeculum saeculi. Fidelis utique Deus in
verbis suis, et sanctus in omnibus operibus suis (Psal.
CXLIV, 9), fidelem famulum de praemio justi laboris
voluit esse securum. » Interea rex Childericus, dum
per 24 annorum curricula Francorum strenue gubernasset
regnum, ex hac vita decessit. Huic haereditario
jure successit supradictus Clodoveus, vir in
rebus bellicis strenuus nullique priorum virtute secundus.
Hic Siagrium Romanorum patricium, Egidii
filium, a Suessionis civitate expulit, eamque suae
ditioni subdidit. Exercitus sane Francorum multas
Galliarum ecclesias invadens, thesauros earum diripuit.
Unde inter caetera spolia de ecclesia Remensi
urceum miri ponderis simul et decoris asportaverunt.
Pro quo beatus Remigius, ipsius urbis pontifex,
legatum ad Clodoveum direxit, multa prece deposcens
ut, si non aliud recipere mereretur, saltem
urceus ille sibi redderetur. Tunc rex legato praecepit,
dicens: « Sequere inquit, me usque Suessionis,
ibi quae capta sunt sorte missa dividentur. Et si
mihi sors justa vas, pro quo oras, dederit, in recipiendo
eo nulla tibi generabitur mora. » Parens ille
praecepto iter regis usque ad destinatum prosecutus
est locum. Quo cum pervenissent, ex regis edicto
supellex cuncta in medium defertur sorte dividenda.
Porro rex veritus ne forte, sorte missa, urceus ad
alterius deveniret dominium, convocatis principibus
hac eos alloquitur oratione: « Cum rationis ordo
exposcat principem imperare potius subditis quid
velit quam prece deposcere, ego tamen, fortissimi
commilitones, malo cum gratia quam cum austeritate
quidquam a vobis exigere. Tyrannorum quippe
est levia quaeque cum vi et feritate subjectis praecipere,
bonorum vero principum ad gravia etiam ac
difficilia toleranda sola lenitate invitare verborum.
Regii itaque dignitas nominis pii patris debet exempla
sectari, ut plus reverentiae sibi ex benignitate
quam timoris exigat ex crudelitate. Rectius igitur
duxi mansueti animi benevolentia id vos rogare
quod possem regia usus auctoritate inconsultis vobis
praeripere. Unde oratos vos omnes esse volo ut
vas istud (urceum demonstrans) vestra mihi munificentia
extra sortis meae portionem tribuat, deque
remunerationis praemio nullus vestrum ambigat cum
me retributorem profitear, si hoc cum bona quivero
impetrare gratia. »
Ad haec Franci respondentes regi dixerunt: « Nos,
o inclyte rex, sacramento olim tibi fidem promisisse
recolimus, utque mortem pro corporis tui salute subire
parati essemus profiteri non erubuimus. Si ergo
vitam ipsam, quae cunctis charior est opibus, tibi
vovimus, quid majus erit quod juste negemus? Sane
ex his spoliis non partem, sed totum tuae potestati
cedimus; ut volueris fac. Aut mergi fluminibus aut
flammis jubeas tradi voracibus, nil ad nos attinet;
tantum ut tuo satisfiat desiderio. » Tam devotam
totius erga se exercitus voluntatem rege admirante
atque laudante, unus ex Francis, levitate animi
commotus, gladio urceum percutiens, ad regem
dixit: « Tu, inquiens, rex, hinc nihil accipies nisi
quod tibi vera sors auferre permiserit. » Mirantibus
caeteris, simulque audaciam viri incusantibus, rex
moleste id se ferre dissimulans, vas supra memoratum
legato pontificis reddidit. Emenso labentis anni
circulo, idem princeps exercitum adunari praecepit
in campo qui Martius dicebatur, generale proponens
edictum ut sic adessent armati ac si contra hostes
pugnaturi. Procedit eo loco quo jussum fuerat
exercitus, gestis militiae clarus ac armorum nitore
conspicuus. Progreditur et rex Clodoveus ordinatam
suorum aciem inspecturus, circuitoque agmine devenit
ad eum qui urceum suo percusserat mucrone.
Quem intuitus taliter alloquitur: « Universum, inquit,
perlustrans exercitum, te ignaviorem non reperi,
nec inutiliora gerentem arma conspexi. Nam
nec hasta aut clypeus nec galea aut gladius alicujus
sunt utilitatis. » Et extensa manu franciscam ejus
terrae dejecit, quae spatha dicitur. Ad quam recipiendam
cum se ille inclinasset, rex suam vagina | null | fdae87ab-bce8-47f6-b281-4a7d069d56ae | latin_170m_raw | null | None | None | None |
exemit
ejusque cervici valido conamine illisit, dicens: « Sic
tu Suessionis in urceo illo mihi fecisti. » Eo itaque
mortuo, rex unumquemque ad propria redire praecepit.
Grandis propter hoc factum Francos terror
invasit, et ne quis ejus voluntati in posterum contrairet
coercuit. Inerat vultui ejus gravitas mista
alacritati, ut et jucunditate aspectus mulceret probos
et severitate terreret improbos.
CAPUT XIII. #De Clodovei regis procatione.@#
Quo ergo ordine ad matris Ecclesiae sinum ac catholicae
pervenerit fidei unitatem paucis edicam.
Duxit uxorem ex genere Burgundionum, Clotildem
nomine, Christianam ab ipsis cunabulis infantiae.
Haec tali quadam ex causa ad notitiam ipsius regis
pervenit. Miserat idem princeps legatos ad Gundebaldum
regem Burgundionum, ferendae pacis gratia.
Qui dum palatio immorantur, Clotildem puellam
contemplati inquirunt quae sit. Dictum eis est neptem
regis esse, ex fratre progenitam. Quae, inquiunt,
parentibus orbata stipe nunc alitur regia. Regressi
itaque legati nuntiant perfecta esse pro quibus
ierant. « Inter caetera dicunt se vidisse puellam
adeo forma venustam ut cuilibet potentissimo regi
nuptui tradi posset. Quam, inquiunt, regia manantem
a stirpe, patre ejus hac vita carente, patruus
ab ineunte nutrit aetate. » Hoc audito, rex Clodoveus
amore capitur puellae, sperans se ex hac occasione
regnum Burgundiae arripere posse. Dirigit
e vestigio quemdam sibi familiarissimum, nomine
Aurelianum, qui munera puellae a se missa perferens
speciem ejus diligentius contemplaretur. Huic imperat
ut puellam adeat, de nuptiis voluntatem regis
ediscat, et quid animi illa super hac re habeat
agnoscat. Ille, praecepto parens, Burgundiae partes
ingreditur. Palatio appropinquans socios silvis se
abdere jussit. Ipse habitu mendici circumamictus
ad aulam properat, et ut futurae sibi dominae colloqui
possit explorat. Tunc forte illa ad ecclesiam
processerat, Domino vota suarum solutura precum.
Erat quippe dies Dominica. Aurelianus, inter caeteros
pauperes prae foribus stans, egressum ejus opperiebatur.
Expletis missarum solemniis, egreditur
puella, egenis (ut ei mos erat) eleemosynam largitura.
Accedit Aurelianus, ut mendicus stipem postulaturus.
Cumque illa aureum ei porrigeret, ipse
apprehensam manum ejus, pallio super brachium
reducto, nudam ori suo osculaturus admovit. Illa,
pudore puellari rubore perfusa, domum repetit. Mittit
continuo puellam, quae inventum ut putabat
mendicum ad se deduceret. Quem coram positum
taliter alloquitur: « Quid tibi, o homo, visum, ut
eleemosynam accepturus manum meam veste denudans
osculareris? » Cui ille, interrogata omittens,
tale dedit responsum: « Dominus meus, rex Francorum,
audita generositatis tuae excellentia, desiderat
te habere conjugem. Ecce annulus ejus, et caetera
ornamenta sponsalia. » Conversus autem, ut
sacculum quem post ostium deposuerat sumeret,
oblaturus ei munera quae detulerat, furtim ablatum
esse persensit. Quaestione habita invenitur sacculus,
recipit eum ut peregrinus, munera puellae offert, de
nuptiis jam securus. Nam illa, ubi de tori copula
audivit, legato in haec verba respondit: « Non est,
inquit, fas Christianae mulieri paganum sortiri maritum.
Sed si hoc cunctorum praeordinavit conditor
Deus, ut ille per me Creatorem agnoscat suum, petita
non abnuo, quinimo omnipotentis fiat Domini
jussio. » Illo dicente regem ejus desiderio per omnia
assensum praebiturum, rogat illa ut secretum
apud se hoc verbum teneat, ne patruus aliquo illud
pacto persentiscat. Qui fidem dans se id nulla proferre
ratione regreditur ad regem, quem prospero
nuntio reddidit alacrem. Puella sane eum, quem
Clodoveus miserat, annulum in thesauris patrui reposuit
custodiendum.
CAPUT XIV. #De Clotildis desponsatione.@#
Iterato Clodoveus eumdem Aurelianum ad regem
dirigit Gundebaldum, ut sponsam requirat suam,
nuptiali foedere sibi copulandam. Qui, regem adiens
Burgundionum, mandata ei depromit regis Francorum.
Ille se nescire fatetur quae ejus sit sponsa, nec
se ulla posse dare responsa. « Sed tibi, inquit, cavendum
ne publica affectus contumelia ex hac pellaris
aula, qui nostra advenisti exploratum regna. » Cui
legatus: « Haec, inquam, mandat dominus tuus, rex
noster Clodoveus: Si vis mihi Clotildem meam
reddere sponsam, locum designa quo eam recepturus
adveniam. » At ipse miratus quod neptem suam
peteret Clodoveus, convocatis regni primoribus,
consilium cum eis habuit quid esset facturus. Qui
Francorum veriti animositatem, ne in | null | e42d9590-45e8-4ae2-8a24-3d11d44a8e28 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Burgundiam
pararent expeditionem, si eorum regi memorata
non traderetur puella, talia suo principi dedere
consilia: « Requirat, inquiunt, dominus noster quid
puellae desideret animus, et utrum eidem regis
Francorum delatus fuerit annulus. Quod si est ut
haec illa velit, et forte jam sponsalia munera suscepit,
reniti non poteris; quin potius legatis eam tradere
maturabis. Burgundiones namque omnes plus
consiliis quam armis suam tutantur rempublicam. »
Inquisita puella fatetur supra memorata se suscepisse
dona, regisque copulam mente velle cupida.
Gundebaldus, licet invitus, Clodovei eam tradidit
legatis, nihil ei de suis tribuens thesauris. Postmodum
tamen, opere et industria Aureliani, pars
maxima ex ipsis cessit dominio Clodovei. Unde cum
Clodoveus regnum suum usque Sequanam, atque
postmodum usque Ligerim fluvios ampliasset, Milidunum
castrum eidem Aureliano, cum totius ducatu
regionis, jure beneficii concessit. Susceptam ergo
saepedictus Aurelianus Clotildem deducere festinabat
ad regem. Quae finibus appropians regni sui patrui,
imperat Francis qui secum erant ut praedam capiant,
incendiaque villarum in regno Burgundiae
faciant. Nec mora: illi haud secus ac jussi fuerant
perficiunt, injectoque circumjacentibus villis
incendio aversaque praeda, Burgundia egrediuntur
Francorum repetentes solum. Hoc illa cernens
dixisse fertur: « Gratias tibi, inquit, summe
Deus, refero, quod initium vindictae paternae necis
conspicio. » Nam Gundebaldus rex patrem ejus
infandissima peremerat morte, ut post in sequentibus
demonstrabitur. Porro rex Clodoveus, in Suessionis
civitate nuptias cum magna celebrans gloria,
saepedictam Clotildem duxit uxorem. Haec fidelis infideli
conjuncta viro eum ad fidem perducere conabatur.
At ipse id agere posse negabat, ritumque et
morem Francis assuetum se nolle deserere testabatur.
CAPUT XV. #De Clodovei regis ad Christi fidem conversione.@#
Concipit interea regina puerum natumque perducit
ad baptismum, quem vocavit Ingomirum. Qui
in albis positus spiritum exhalans vitae transmissus
est perpetuae. Pro qua re rex, nimia repletus indignatione,
dixit reginae: « Quia, inquit, puer in
Dei vestri baptizatus est nomine, dii nostri illum
praesenti luce fraudaverunt. » Cui regina: « Gratias
ago, ait, omnipotenti Deo, qui dignatus est ex meo
utero primogenitum in suum suscipere regnum. »
Genuit et alium filium, quem baptizatum vocavit
Clodomirum. Quo aegrotante, rex conjugem coepit
increpare, dicens: « Et hic propter superstitionem
vestram deorum incurret offensam. » Sed, orante
regina, puero salus est restituta. Verum rege in infidelitate
permanente, tandem (ut supra dictum est)
commovetur exercitus, bellumque a Francis et Alamannis
totis regnorum viribus excitur. Tunc rex
Clodoveus, signo suis dato, bellum aggredi imperat.
Sed inter praeliandum suos graviter hostium mucrone
sterni conspiciens in hanc vocem prorupit:
« Christe, inquit, potentissime Deus, quem Clotildis
conjux mea colit pura mente, trophaeum meae tibi
voveo fidei, tribuas si his ex hostibus triumphum
victoriae. » His peroratis, Alamannos invadit timor,
Francos accendit virtutis ardor. Igitur hostes terga
vertentes victoriam Clodoveo relinquunt, ac demum
regem suum gladio caesum conscipicentes jure tributario
Francis se fore servituros libentissime spondent.
CAPUT XVI. #Clodovei conversi ad suos concio, et ejusdem baptizatio.@#
Victor Clodoveus exinde regrediens Tullo civitatem
devenit, repertumque inibi beatum Vedastum, postea
Adartensium [Atrebatensem] episcopum comitem sui
ascivit itineris. Ventum dum esset Remis, cunctos suos
suorumque casus conjugi rex refert. Gratiae Deo in
commune referuntur; rex credulitatem suam profitetur.
Gratulabunda conjux ad sanctum Remigium,
Remensis urbis episcopum, properat, fidem regis
edicit, quid facto opus sit edocet. Hortatur antistitem
ad aulam quantocius regis properet, dumque
animus adhuc dubia pendet sub sorte, viam ei veritatis
qua ad Deum itur pandat; « vereri se, dicit, ne
mens prosperis elata successibus, Largitorem horum
dum ignorat contemnat. Facilius enim pro libitu
nobis attributa nostro temporis interstitio memoriae
eximuntur, quam si qua aliorsum ac volumus evenerint. »
Accelerat pontifex monitis religiosae parere
mulieris, conspectibus sese offert regis jamdudum
praesentiam ejus opperientis. Fides ab antistite profertur,
modus credendi edocetur. Rex quoque, veritate
agnita, uni se Deo famulaturum devotus spondet,
procerum sane regni atque exercitus se tentaturum
sententiam. Ex hac re quae sit fatetur, quo
tanto magis devotius Christo cervices subdant suas
quanto plus blanditiis quam terroribus allici se | null | f5ec97d8-9f00-4747-aa70-a7c6d25a51c3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conspexerint. Placet conditio, et ex regis edicto fit
publica populi evocatio. Conveniunt regni primates,
nec militatis quoque manus defuit.
Quibus coram positis rex taliter infit: « Franci,
inquit, Trojugenae (meminisse etenim vos nominis
generisque vestri decet), quibus nunc usque servierimus
diis ad memoriam reducere animos vestros
virtutemque deposco. Competens namque ac utilis
visa est ratio ostendendi primum quorum cultu
mancipati sumus, ut, dum inutiles eos fore constiterit,
unius verique agnitio Dei libentius accipiatur.
Quod tunc rectissime fiet, si majorum res gestae
recenseantur. Ac primum urbem illam Trojanae
quondam gloriam gentis intueamur, quam tot (ut
autumabatur) numinum praesidio cinctam imbellis
Graecorum levitas, illis nil opis ferentibus, fraude
magis quam virtute oppressit. Et certe moenium illius
propugnacula deorum esse structa manu audieramus.
Arci quoque simulacrorum effigies ipsis consecratae,
ut inexpugnabilis contra adversantium maneret
incursus, impositae feruntur. Quod vero adjumentum,
non dicam hominibus, verum ipsis maceriarum
praeberent structuris, qui nec imaginibus opitulati
sunt suis? Abjiciamus ergo eos quos inutiles
esse probavimus, cultumque deseramus inanem. Soli
vero Deo Patri, Filioque ejus Jesu Christo, socia
sancti Spiritus virtute, mentes nostras corporaque
subdamus, unum in Trinitate et trinum in Unitate
venerantes. Hujusmodi religionis vel disciplinae patronum
nostrum domnum Remigium nobis auctorem
esse certum habetote. Sed et collateranea mea Clotildis
hujus se esse profitetur fidei, meque hujus ab
omnipotentia divinitatis, quod esset infortunium,
auxilium sperare suasit. Hic plane Christus Deus, in
Alamannico quod nuperrime confecimus bello, Alamannorum
protervam stravit contumaciam, vestrorumque
cordium incentivo notae virtutis excitavit audaciam.
Ad rectas ergo spes animos sublevemus,
humiles preces in excelsa porrigamus, eum nobis
protectorem quaeramus qui in se sperantibus omnia
praestat. »
Haec dum rex fide plenus perorasset, plerosque de
populò flexit ut Christo mitia subderent colla. Gaudet
sacerdos regem nondum initiatum jam suae gentis
esse apostolum factum. Exornatur baptisterium;
descendit rex, veluti alter Constantinus, in sanctificatum
fontis alveum. Cui cum sanctus pontifex modum
Dominicae passionis recitasset, rex ait illi:
« Si ego cum Francis meis inibi affuissem, ejus injurias
vindicassem. » Quod vero grata acceptabilisque
Deo praedicti regis fides fuit, ostensum declaravit
miraculum. Nam cum forte qui chrisma gerebat, interclusus
a populo, deesset, ecce subito non alius
sine dubio quam sanctus apparuit Spiritus, in columbae
visibili figuratus specie; qui, rutilanti rostro
sanctum deferens chrisma, inter manus deposuit sacerdotis,
undas fontis sanctificantis. Fit gaudium et
exsultatio, baptizantur multi de populo, Deo laudes,
Deo gratiae acclamantur, et gaudens rex ab ecclesia
ad propria regreditur. Et, ut plenius devotionem suae
propalaret fidei, basilicam Deo ac principi apostolorum
in civitate Parisiaca, in qua ipsius sedes erat,
construi fecit. Permansitque in eo, usque ad terminum
vitae, custodia religionis et justitiae vigor.
CAPUT XVII. #De Clodovei expeditionibus et victoriis reliquis.@#
Contra hunc regem cives Viridunensis urbis rebellaverunt.
Sed dum rex urbem obsidione vallasset
et jam admoti arietes alta murorum pulsarent,
supplicante sancto viro Euspicio, ejusdem tunc urbis
archipresbytero, verbum impunitatis a principe promeruerunt,
et rex civitatem recepit. Postea cum
Aurelianensem urbem Clodoveus rex adire disposuisset,
sanctum Euspicium ac ejus nepotem beatum
advocans Maximinum, jussit ut suum prosequerentur
iter. Quibus et Miciacense contulit praedium; et, ut
ipsi ac posteri eorum illum possiderent locum, per
suum firmavit Pragmaticum.
CAPUT XVIII. #De Sancto Furseo.@#
Cujus diebus sanctus quoque Furseus in Gallias
venit, et, eodem concedente rege, monasterium quod
Latiniacum dicitur aedificavit. Hic autem beatus
Furseus ex Hibernia veniens, prius a rege Saxonum
Sigisberto honorifice susceptus coenobium in eadem
construxerat provincia Saxoniae. De hoc rege, Sigisberto
scilicet, nil aliud in antiquis reperire potuimus
historiis quam quod in Vita sancti Fursei
legitur excepisse hospitio eumdem virum Dei. Verum
in Chronica quae dicitur Gregorii, et putatur
esse Turonensis episcopi, refertur quod quidam rex
Sigisbertus filium suum Clodericum ad Clodoveum
principem direxerit, Francorum auxilium contra
Gothos laturum. Memorat etiam isdem chronicus
eosdem, patrem videlicet cum filio, fraude Francorum
esse interemptos, regnumque eorum ac thesauros
a Francis occupatos. Sed quia codex in quo
haec digesta invenimus, vitio scriptorum erat depravatus,
ad liquidum investigare nequivimus cujus
gentis rex fuerit | null | 633b53b7-ce4c-4336-8666-1f5171957eb7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, vel quae justa necis hujus causa
exstiterit. Tantummodo narrat regnum ejus opesque
a Clodoveo pervasas.
CAPUT XIX. #De bello contra Gundebaldum.@#
Gessit vero bellum Clodoveus contra Gundebaldum
regem Burgundionum, exercitumque ejus ad
internecionem delevit. Causa autem hujus pugnae
fuit quia Gundebaldus fratrem suum Chilpericum,
patrem videlicet Clotildis reginae, gladio interemerat,
uxoremque ejus, matrem supra dictae reginae,
lapide ad collum ligato fluvio immergi fecerat. Ob
id rogatus a conjuge rex Clodoveus Burgundiam
cum exercitu Francorum ingressus devastavit, regemque
ipsum Gundebaldum, longa obsidione fatigatum,
tributa dare coegit. Godegisilus autem frater
Gundebaldi ad Francos defecerat, et cunjunctis cum
Clodoveo viribus fratrem expugnabat. Sed opere et
industria Aredii viri sapientis, qui ab Arelatensi
urbe auxilium Gundebaldo laturus advenerat, idem
rex auro hostem repulit, quem ferro nequiverat
Nam Clodoveus acceptis muneribus repedavit ad
propria, relinquens, Godegisilo in auxilium quinque
millia Francorum. Porro Gundebaldus, sui jam securus,
fratrem Viennae obsidione circumdat, atque
per aquaeductum urbem ingressus multorum caede
patrata fratrem una interemit. Francos quoque in
quadam turri congregatos ferro trucidavit.
CAPUT XX. #De bello contra Alaricum Gothorum regem.@#
Contra Alaricum etiam regem Gothorum pugnans
Clodoveus victor exstitit. Quam pugnam ideo quam
maxime noscitur inchoasse quia Gothi Arianae
haereseos, sicuti Burgundiones, erant, optimamque
Galliarum partem a fluvio scilicet Ligeris usque ad
Pyrenaeorum juga montium obtinebant. Exstitit et
alia justa hujus pugnae occasio. Miserat idem Clodoveus
legatum suum, nomine Paternum, ad Alaricum
regem Gothorum, ut quae pacis essent cum
eo tractaret, simul etiam ut voluntatem ejus agnosceret,
quo in loco ambos reges sibi pro utriusque
regni utilitatibus collocuturos oporteret occurrere,
et Alaricus, juxta morem antiquorum, barbam
Clodovei tangens, adoptivus ei fieret pater. Legato
advenienti et propter quae venerat intimanti Alaricus
designat locum, dicitque se colloquio non defuturum.
Inquirit demum legatus utrum cum paucis
an cum multitudine adveniret exercitus. Ille se fatetur,
paucis assumptis, eorum expetiturum colloquium.
Rursus interrogat Paternus utrum armati
essent an inermes. Dicit ille: Suos omnes inermes
venturos, et ut itidem Franci faciant postulaturos.
His omnibus consentiens Paternus, ad dominum
suum regressus, nuntiat ei quae cognoverat
complacuisse Gothis. Progressus itaque Clodoveus
e Francia venit in Aquitaniam, et antequam perveniret
ad locum placito destinatum, supra memoratum
dirigit legatum, quo habitu Gothi uterentur
exploraturum.
Qui, dum Alarico regi colloqueretur, ferreum
ostii obicem eum pro baculo manu gerere persensit,
et quod reliqui idem facerent agnovit. Apprehensaque
regis dextra, dixit ei: « Quid, inquit, o rex, te
laesit dominus meus Clodoveus et Franci, ut nos
fraude machinareris decipere? » Quo negante, et
causa ad jurgium usque procedente, definitum est
ut judicio Theodorici, Gothorum regis, cujus supra
meminimus, haec res terminaretur. Unde ambo reges
legatos ad eum in Italiam, ubi et regnabat, dirigunt.
Qui, utriusque partis agnita causa, statuit ut
legatus Francorum, ascenso equo ante fores palatii
regis Alarici stans, elevatam teneret hastam manu,
super quam Alaricus et Gothi eo usque copiam jacerent
nummorum argenti quousque summitas operiretur
conti; quorum summa solidorum ad dominium
deveniret regis Francorum. Reversi qui
fuerant missi judicium referunt regis Theodorici,
quod cuncti laudaverunt Franci. Sed Gothi id se
non posse implere dixerunt; insuper et legatum
Clodovei contumeliis affecerunt. Nam quadam nocte,
dum ille in solario cujusdam domus dormitum isset,
Gothi tabulatum quod ante lectum ejus erat destruxerunt,
qui, ad requisita dum surgeret naturae,
pede lapso corruit, brachioque contrito vix vivus
evasit. Festinus itaque natale solum repetit, rei
gestae ordinem ei a quo missus fuerat pandit, flebilemque
suae querelam aerumnae miserabiliter depromit.
Rex ergo Clodoveus, in talibus non esse
procrastinandum ratus, simul pro injuria legati irae
impatiens, congregat exercitum, quem tali hortatur
oratione ad pugnam: « Virtutis, inquit, vestrae, o
fortissimi commilitones, securus, animositatem vestram
nullius exhortationis indigam judico. Quam
adeo hostes extimuerunt ut legatum nostrum infanda
caede perimere vellent. Ostendunt profecto se
totius iram gentis non posse perpeti, qui unius expaverunt
constantiam legati. Hoc solum vos nosse
cupio, vobis adversum immanissimos hostes, non
pro conjugibus aut liberis, non etiam pro acquirendis
certamen esse divitiis, sed potius pro inseparabili | null | 40845bec-4c50-4e7e-bd98-224ffb72e922 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sanctae Trinitatis unitate, quam illi nefandissimo
dividunt errore; ad extremum pro divinis simul
humanisque legibus, quae injuriarum immunes
sanciunt debere esse eos qui mediatores hostilium
efficiuntur armorum. Inter arma namque hostilia,
sola legatio pacis sequestra est. Exuit hostem qui
legatione fungitur. Festinemus igitur ad praelium, et
de divina protectione confisi hostiles phalanges aggrediamur
intrepidi. » Hac allocutione ducis animati
viri virtutis contra hostes proficiscuntur corde
constanti, aut vincere aut mori parati.
CAPUT XXI. #De omine victoriae et cervae apparitione.@#
In hoc bello divinum illi adfuisse auxilium signa a
Deo ostensa docuerunt. Nam, dum legatos munera
ferentes ad sepulcrum sancti mitteret Martini,
dixit eis: « Ite et a basilica sancti Martini mihi
signum victoriae referte. » Abeuntes illi dum ecclesiam
oraturi intrant, vox cantoris eorum insonuit
auribus, dicens: #Praecinxisti me, Domine, virtute ad
bellum, et inimicorum meorum dedisti mihi dorsa@#
(Psal. XVII, 40, 41).
Laetantes illi, oratione completa
muneribusque oblatis, regi signum victoriae a
Deo sibi concessum depromunt, et alacrem efficiunt.
Cum autem flumen, cui Vigenna nomen est, transire
deliberaret, dum vadum non inveniret, eo quod fluvius
pluviis auctus exundavisset, his Dominum verbis
exorare coepit: « Trinitas, inquit, in personis
Deus, et in majestate unus, mihi contra adversarios
fidei catholicae victoriam tribuens, facilem hujus
alvei concede transitum. » Annuit his precibus clemens
auris Omnipotentis. Cumque illucescente die
castra movissent, ecce cerva quaedam se subito
conspectibus eorum ingessit. Illi (ut moris est Francorum,
venatui scilicet insistere) praedam putantes,
eam avide insequuntur. At ipsa transito flumine vadum
ostendit, ac deinceps nulli comparuit. Ita rex
cum omni exercitu transmeans Pictavis pervenit,
et haud procul a Basilica sancti Hilarii tentoria
fixit, edictoque compescuit populum qui secum aderat,
ne quid in ea provincia raperent, nec cibi
quidem necessaria; cum ecce medio noctis silentio
pharus ignea visa est egredi ab Ecclesia sancti Hilarii,
ac super tabernaculum in quo rex quiescebat,
protendit. Conserto ergo praelio victi Gothi terga
verterunt. Inter ipsas vero confertissimas acies Clodoveus
cum Alarico certamen iniit. Cumque eum
terrae prostravisset, et qua lethale vulnus infligeret
rimaretur, duo Gothi eum a latere contis feriunt;
sed propter loricam eum vulnerare nequiverunt.
CAPUT XXII. #De Theodorici expeditionibus.@#
Rege itaque Alarico, qui Gothos per 12 annos
rexerat, hoc modo interfecto, Clodoveus filium suum
Theodoricum cum valido exercitus supplemento ad
superiores ejus dirigit regni partes. Qui, pervagata
omni provincia, Ruthenos, Cadurcosque atque Arvenos
subegit, et ad patrem victor rediit, qui tunc
in Burdegalensi urbe hiemabat. Brumali autem recedente
rigore vernalique succedente temperie, Clodoveus
Tolosam petit. Inde thesauros Alarici auferens
ad Engolismam properat. In cujus adventu
murus urbis, divino nutu sponte ruens, advenienti
regi apertum praebuit iter. Qui universos Gothos
quos ibi reperit gladio interemit. Pari etiam modo
per vicinas urbes adversarios interficiens suosque
constituens, eas sibi parere compulit. Rebus ergo
cunctis ex sententia compositis, Turonis iter dirigit.
Ubi dum stativarum gratia aliquantisper moratur,
legationem suscepit Anastasii Constantinopolitani
principis munera epistolasque ei mittentis. In
quibus videlicet litteris hoc continebatur « quod
complacuerit sibi et senatoribus eum esse amicum
imperatorum patriciumque Romanorum. » His ille
perlectis, consulari trabea insignitus, ascenso equo
in atrio quod inter basilicam sancti Martini et civitatem
situm erat, largissima populo contulit munera.
Ab illa die Consul simul et Augustus meruit
nuncupari. Cum autem equum, quem inter caetera
donaria sancto miserat Martino, redimere centum
datis solidis decrevisset, nec ille ullo modo eum de
loco movere posset; alios centum dari praecipiens
taliter infit: « Sanctus Martinus bonus in auxilio,
sed carus noscitur fore in pretio. » Rex itaque
recepto equo paceque per circuitum facta Parisius
regreditur.
CAPUT XXIII. #De Chararici regis morte et pugna Clodovei contra Ragnecharium.@#
Chararicum vero regem, qui ei quondam contra
Siagrium pugnaturo auxilio esse debuerat, et, fide
fracta se subtrahens, spectator certaminis magis esse
voluerat quam pugnator, ut scilicet postmodum
victoris sequeretur partes, Clodoveus cum filio dolo
cepit, et, tonderi eos faciens, patrem quidem presbyterum,
filium autem diaconum ordinari jussit. Cumque
Chararicus causaretur pro sui humiliatione, filius | null | 67049a9c-8627-4021-b687-b2e15daf744f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ad eum: « Hae, inquit, frondes (barbam demonstrans)
a summo vertice in viridi ligno decisae
cito succrescent. Utinam et auctor hujus facti tam
velociter pereat! » Quod verbum ubi nuntiatum est
Clodoveo, statim eos gladio puniri praecepit, regnumque
eorum cum thesauris pervasit. Post haec paravit
expeditionem contra quemdam ducem, nomine Ragnecharium,
apud Camaracum urbem commorantem.
Quem quidem ei sanguinis affinitas conjunxerat,
sed morum improbitas infestum reddebat. Nam
obscenitati et luxuriae deditus, suis etiam omnibus
erat odiosus. Adsciverat quoque sibi quemdam
spectatae (ut putabat) prudentiae familiarem, vocabulo
Faronem. Qui, fallendi artifex, ita eum mente
abalienaverat, ut, si quid muneris quilibet ei offerret,
in sumendo eo ipsum participem ascisceret,
« sint, dicens, ista mihi et consiliaro meo Faroni. »
Hac ducis ignavia permoti qui in ejus militabant
aula, conferre secum coeperunt qua ratione hanc a
se removerent injuriam. Desidia enim imperantis
opprobrio est subditis. Quapropter Clodoveum per
internuntios sollicitant ut gerendi adversus eum
causam belli exquirat, mandant se, priusquam ad
manus veniatur, praelio cessuros; vinctumque dominum,
si eis praemia conferantur, tradituros. Qui nil
moratus cum valida suorum manu contra eum proficiscitur,
mittens prius proditoribus armillas aereas
deauratas cum gladiis simili modo deauratis loco
muneris. Ventum itaque est ad locum certaminis,
et conscii proditionis fuga se fingunt quaerere subsidium
salutis. Ragnecharius vero, dum fugere nititur,
a suis captus Clodoveo praesentatur vinctus.
Quem ille, ut degeneris animi virum, gladio puniri
jussit. Fratrem quoque ejus similiter praecepit occidi,
improperans ei quod non ferendo auxilium
fratri permisisset se et illum turpiter teneri. Pari
etiam modo multos parentum suorum neci tradidit,
thesaurosque eorum abstulit, ne quis remaneret qui
insidiari regno ejus vel vitae posset. Nam fratrem
Ragnecharii, Rignemirum [ #al.,@# Ricimirum] nomine,
quem adverterat regni cupidiorem, missis satellitibus
apud Cenomanorum urbem vita privari fecit.
Unde una dierum astantibus regni primoribus
dixisse fertur: « Parentibus, inquit, orbatus cunctis,
periculum mei pertimesco capitis, dum neminem
habeam propinquum meae custodem salutis. » Quod
quidam calumniae causa dictum aestimaverunt, si
forte quisquam prodiret qui se regi sanguine proximum
assereret. Proditores vero Ragnecharii, cognito
depravata fuisse dona quae acceperant proditionis
gratia, Clodoveo querelam detulerunt. Quibus inquit
Clodoveus: « Ingrati estis beneficiis vobis collatis.
Nam quantis putatis debere interire suppliciis qui
domino suo auctores sunt mortis? Abite potius ad
propria, sufficiatque vobis ipsa indigna qua fruimini
vita. » Illi indignationem principis veriti ad sua sunt
habitacula reversi.
CAPUT XXIV. #De sancto Severino et aliis.@#
Hunc regem fere per annum continuum febre laborantem
vir Domini Severinus (qui in coenobio
Agaunensium martyrum tunc erat abbas egregius)
ab eo accersitus saluti restituit, ac postmodum in
luco, qui Castrum Lantonis dicitur, laudabilem vitae
cursum complens migravit ad Dominum.
Agebat eo in tempore curam imperialis majestatis,
Anastasio defuncto, Justinus Senior. In cujus imperii
partibus, in Nursia scilicet provincia, exortus
toto orbe venerandus vita et nomine Benedictus
jam tunc pueriles attingens annos, a parentibus
scholis liberalium deputatur artium. Romanam quoque
Ecclesiam post Symmachum Hormisda suscepit
regendam. Cujus temporibus saepe dictus rex, gloriosus
Clodoveus, direxit ad beati Petri limina, hortatu
summi praesulis Remigii, regiae dignitatis auream
coronam gemmis pretiosissimis insignitam. Quo
facto patenter ostendit se Deo non fore ingratum,
dum ad ipsius apostoli sepulcrum insigne mitteret
regium, sciens se a Christo solio regni esse donatum.
Nam et Sosius consul Romanus, capta Hierosolymorum
urbe, in Domini templo coronam obtulit.
Sed hic munere gratior, quia fide potior. Ille etenim
idolorum cultor, ast iste Catholicae Ecclesiae pro posse
sedulus venerator. Ille quod esset praesens, quamvis
ipsi urbi temploque infestus; verum hic absens Romuleaeque
amator domus, nec minus basilicae apostoli
Petri devotus.
CAPUT XXV. #De terraemotu et Clodovei transitu.@#
His etiam diebus apud Viennam Galliae urbem
multorum domus simul et ecclesiae terraemotu concussae
ceciderunt. In paschali vero festivitate, beatissimo
Mamerto ejusdem urbis episcopo missarum solemnia
celebrante, palatium regale, quod in eadem
erat civitate, coelesti concrematum est igne. Lupi
quoque vel ursi, silvis profugi, eidem civitati innumeri
coeperunt esse infesti, adeo ut, multorum lacerantes
corpora | null | 849c2bcb-6e73-454e-91d3-290dd35ccaf1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, propria eos cogerent deserere habitacula.
Unde memoratus sacerdos, adveniente Dominicae
Ascensionis die festo, convocato populo praemonuit
agere triduanum jejunium, ac omnipotentis Dei exposcere
suffragium. Appropinquante autem die statuto,
convenit omnis populus ad ecclesiam cum gaudio
litanias peragens, cum triduano jejunio. Exinde
pulcherrimus in sancta universali Ecclesia mos
inolevit, ut, quoquo terrarum Christi fides diffunditur,
a cunctis fidelibus hae litaniae cum exsultatione
peragantur.
Porro inclytus Clodoveus, rex Francorum, metas
sibi attributi attingens aevi, defunctus est, anno quinto
postquam Alaricum regem Gothorum interfecerat,
et in basilica sancti Petri, quam ipse rogatu suae
conjugis fabricaverat, sepultus est. Regnavit autem
annis XXX, relinquens quatuor filios regni haeredes.
A transitu vero sancti Martini usque ad transitum
ipsius Clodovei regis computantur anni CXII.
#Explicit liber primus.@#
INCIPIT LIBER SECUNDUS.
CAPUT PRIMUM. #De regni Francorum inter filios Clodovei partitione.@#
Igitur quatuor filii Clodovei, Theodoricus, Clodomirus,
Childebertus atque Clotarius, regnum inter
se aequa lance dividunt. Et Theodoricus quidem sedem
regni sortitus est Metis, Clodomirus Aurelianis,
Clotarius Suessionis, Childebertus Parisius, quo et
pater eorum. Quo tempore sanctissimus papa Joannes,
qui Hormisdae successerat, Constantinopolim ad
imperatorem Justinum est profectus, a Theodorico
Gothorum rege missus. Justinus namque Augustus,
cum esset vir fide catholicus, haereticos impugnans,
ecclesias eorum orthodoxis condonaverat, consilio
memorati papae usus. Quapropter Theodoricus,
Arianae existens haereseos, eum cum aliis catholicis
viris ad imperatorem direxit, mandans quod, nisi
Arianis Ecclesiae redderentur, cunctum Italiae populum
gladio percutiens exstingueret. Sanctus autem
antistes, ut erat languidus, iter arripiens navigio
Constantinopolim est evectus. Occurrit autem ei
Augustus et omnis civitatis clerus, gaudente principe
suscepisse se in regia civitate pontificem sedis apostolicae.
Peroratis ergo pro quibus ierat et impetratis,
ipsi Justino Augusto, ut vicarius beati Petri,
imperialem imposuit coronam, et, accepta remeandi
licentia, reversus est Ravennam. Quem Theodoricus,
eo quod audierat eum ab Augusto honorifice susceptum,
diutina custodia maceratum, jejuniis ac squalore
carceris afflictum, ultimum coegit exhalare spiritum.
Qui deficiens animam Christo martyr reddidit.
Alios quoque qui cum eo fuerant, partim igne
cremavit, partim variis poenis interfecit. Inter quos
Symmachum patricium et Boetium ejus generum,
post carceris custodiam, gladio puniri jussit. Qui,
videlicet Boetius, quam disertus fuerit in litteris saecularibus,
quamque fuerit catholicus, ex ejus comprobatur
codicibus. Testatur hoc arithmetica, necnon
dialectica, ipsa etiam omnium animis gratissima
musica ab eo translata, et Latinorum jamdudum eam
desiderantium auribus delectabiliter infusa. Porro
ejusdem de sanctae Trinitatis consubstantialitate liber
liquido ostendit quam eximius suo, si licuisset, tempore
sanctae ecclesiae colonus exstitisset. Theodoricus
autem tam immanis sceleris statim pretium
luit. Namque, nonagesimo octavo post hoc facinus
die, subita morte defunctus indignam vitam digno
exitu finivit. Cujus animam quidem solitarius, apud
Liparam manens insulam, vidit, inter sanctissimum
papam Joannem et Symmachum ex consule deductam,
in Vulcani demergi ollam, eo loco vicinam. Quae
ideo sic dicitur, quod inibi manere, tanquam aeneum
vas, fervescat ab igne. Hoc modo periit Theodoricus,
homo in suis initiis honestis pollens moribus.
Romanis etenim primitus quotannis ad subsidium
conferebat tritici centum viginti millia modiorum.
Qui veniens ad extrema, ut ex superioribus patet,
polluit omnia. Huic fuit in conjugio juncta soror
Clodovei Francorum regis, nomine Audefleda. Suas
quoque sorores aut filias Theodoricus principibus
circumpositarum sociaverat nationum. Nec erat ulla
gens vicina Italiae, cujus rex ejus esset affinitatis
expers. Nunc coeptae ordinem prosequamur Historiae.
CAPUT II. #De bello inter fratres ob divisionem regni orto.@#
Diviso quadrifariam, ut supra praelibatum est,
regno, aliquantisper saeva bellorum quievere incendia.
Dani vero, gens inquietissima, conscensis
quampluribus navibus, fines regni Theodorici regis
ingressi depopulantur. Contra quos supradictus rex
filium suum Theodebertum cum exercitu illas ad
partes direxit. Qui, fugatis hostibus captivisque
ereptis, victor reversus est.
CAPUT III. #De Clotildis ad reges oratione.@#
Theodorico itaque rege hostilem incursum propulsante,
Clotildis regina reliquos filios, Clodomirum
atque Childebertum, necnon Clotarium, advocans,
hac eos oratione alloquitur: « Omnipotens,
inquit, totius conditor ac rector orbis, Deus, paterni
vos ideo voluit esse haeredes | null | f103b3d4-1cd7-4e8b-8de1-86cc3ac83169 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regni ut maternae
vos constitueret vindices injuriae. Quapropter, dilectissimi
filii, feliciter nati, felicius educati, si bene
quid de vobis promerui, ulciscimini quaeso, injustam
patris matrisque meae infandissimam necem. Gaudeam,
inquam, hos me enutrisse materni exsecutores
doloris, quorum ingemisco perisse avos, magni
si adviverent auctores honoris. Neque etenim parvi
pendenda est vobis causa mearum querelarum, quibus
contigit tantorum carere patrociniis propinquorum,
quos vobis abstulit inimici atrox invidia, priusquam
hujus vitae perciperetis oblectamina. Quid
vero spei sit reliquum animadvertite. Nunquid parcituros
putatis nepotibus qui non pepercerunt fratribus?
Et certe illos parva pro parte regni e medio
sustulerunt hominum. Vobis autem mitiores fore
censetis, quibus ablatis magnorum inerit spes regnorum?
Namque si vos justam non exegeritis ultionem,
ipsi vobis infaustam inferent necem. Quod
si miseratione non movemini mortuorum, anxios
saltem meorum contemplamini affectus viscerum,
qui fuerint, dum patrem gladio, matrem fluminis
submersione, sororem exsilii relegatione damnari
conspexi. » His filii piis maternae querelae commoti
affectibus, exercitum Francorum pervalidum congregantes,
Burgundiam contra Sigismundum et
Godmarum, filios Gundebaldi regis, pugnaturi ingrediuntur.
CAPUT IV. #De Sigismundi in aedificanda aede sanctorum martyrum sancta magnificentia et victoria.@#
Tunc temporis Sigismundus basilicam sanctorum
Mauricii sociorumque ejus magnis exstruebat impensis,
in loco nuncupato Agauno. Circa eumdem
quippe locum magnanimitatem suae ostendit devotionis,
dum esset vir optimae mentis et sanctarum
locupletator ecclesiarum. Nam et praediorum illi
loco contulit copiam, et clericorum ordinem psallentium
constituens, sanctae religionis martyres propitios
sibi adscivit. Meminerat etenim se, conjugis
persuasionibus deceptum, unicum amisisse filium.
Quem, dum illa odio persequitur novercali, in tantum
exosum fecerat patri, ut felle commotus juberet
eum puniri gladio. Nec multo post facti poenitentia
ductus, secum ipse reputans quid sceleris admiserit,
ad sepulcra sanctorum recurrens saepe humique
prostratus, eos erga se clementissimos fore efflagitans,
rogabat ut, si quid minus perfectum divinaeque
majestati adversum in suis reperiretur actibus, id
corum interventu justus Judex in hoc saeculo potius
quam in futuro puniret examine. Quam petitionem
ad effectum juxta votum pervenisse constat. Audiens
quippe exercitum advenire Francorum, instruit et
ipse copiosam suorum manum, atque adversus eos
pugnaturus aciem dirigit. Congressione itaque facta,
Francis acriter praeliantibus, victi Burgundiones
fugae praesidio se committunt. Sigismundus vero
cum tutelam sanctorum Agaunensium martyrum citato
expeteret cursu, a Clodomiro, Francorum rege,
qui eum persequebatur, captus atque Aurelianis
perductus, carceri est mancipatus. Tunc beatus
Avitus, qui in territorio ejusdem urbis abbatis fungebatur
officio, rogare Clodomirum coepit ne tam
excellentis nobilitatis insignisque bonitatis virum
neci traderet. Quod ille audire detrectans, eum in
villa, cui Calumpnia nomen est, perduci, ac ibidem
cum filiis capite caesum in puteum projici jussit. De
quo postmodum sublatus atque ad basilicam sanctorum
Agaunensium devectus martyrum, cum digno
est honore sepultus.
Quem sanctorum collegio Christum Dominum annumerasse,
ideo non ambiguum habetur quod febricitantes
quique, si pro remedio animae ipsius salutare
fideliter offerre fecerunt sacrificium, continuo
ab infirmitatis suae liberantur incommodo. Auctor
vero necis ejus non diu laetatus est in hoc facto.
Nam, sequenti anno, idem Clodomirus, commoto
exercitu, partes Burgundiae devastaturus aggreditur.
Cui occurrit frater regis defuncti, ac, fraternae necis
avidus vindex, pugnam cum eo non dubitavit conferre.
Sed Burgundiones, more sibi solito, animositatem
Francorum non perferentes, hostibus terga
nudarunt. Rex vero Clodomirus, juventa alacrior,
armis munitus, et ipso praesentis certaminis prospero
successu animatus, dum audacius quam debuit hostes
insequitur, pernicitate equi cui insederat vectus,
agmen inimicum, sui nimium negligens,
antecessit. Quem illi a suis desertum, a se vero
circumventum conspicati, telis eminus urgere coeperunt.
Sola etenim species viri et nimis notae
atque alacris fortitudinis gloria per turbabat hostem,
ne quis propius feriturus auderet accedere. Qui,
ubi hostilibus se circumdatum cuneis vidit, nullumque
adesse suorum, in virtute sola remedium ponens
salutis, convertit equum seseque collegit in
arma. Aestuare tamen magnanimus coepit juvenis,
atque, incertus animi, ingentia pectore versare
consilia. Obviamne eundum, an hostibus cedendum
foret, aliquandiu deliberavit. Tandem aliquando
invenit ratione viam, vicitque mentem pudor; interque
confertissimos adversi agminis viros proruens,
ferro iter aperire conatus, quem primum
obviam habuit | null | bc382740-e510-449f-9041-4b6e29f1db5a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
equo dejecit. Circumventus autem,
confossis lateribus vitae terminum sortitus est.
Impiger sane juvenis et manu promptus, sed consilio
parum providus; qui in secundis amorem
posuerat vitae. Fuit tamen maternae, pro posse, ultor
injuriae. Porro Franci, regis interitu comperto,
non, ut nationes caeterae, subsidium quaesierunt
fugae, sed, ira fervente, Burgundiones insecuti caedunt
prosternuntque graviter. Devastataque omni
Provincia, nativum repetunt solum. Regnum regis
interfecti cum ejus uxore, Gundeuca nomine, frater
Clotarius accepit. Filios vero ejus, Theodoaldum,
Guntarium atque Clodoaldum, avia eorum Clotildis
materno suscepit nutriendos affectu.
CAPUT V. #De Justiniano et Belisario.@#
His ipsis apud Constantinopolim diebus, Justino
humanis rebus exempto, Justinianus ei successit in
regno. Is autem Justinianus, dum esset temporibus
memorati Justini sacri scrinii praepositus, et Belisarius
equitum praefectus, mutuae sibi adinvicem
dextras dederant amicitiae. Hi jurisjurandi se obligaverant
fide, « ut, si quilibet eorum altioris gradus
potiretur honore, socium sibi aequaret dignitate. »
Quadam itaque die, cum coaequis sibi lupanar
ingressi conspiciunt duas mulierculas ex gente
Amazonum, sorte captivitatis abductas, inibi esse
prostitutas. Eas illi rapiunt, atque ad proprias domos
deducunt. Uni earum nomen Antonia, alia vocabatur
Antonina. Et Antoniam quidem Justinianus,
Antoninam vero accepit Belisarius. Erantque ambae
sorores. Una ergo dierum, Justiniano meridianis
horis sub dio quiescente, cum caput in sinum suae
reclinasset amatae, adveniens aquila alis expansis
ab ardore solis eum conabatur defendere. Intellexit
mulier auspicium quod Justiniano portendebat imperium;
et experrectum tali voce compellat virum:
« Oro, inquit, amantissime juvenis, ut, dum regni
potitus fueris sceptris, non me indignam judices
gratissimae amplexibus conjugis. » Illo dicente impossibile
hoc esse ut ipse ad culmen proveheretur
imperiale, rogat mulier ut, quod illa pro certo sciebat,
ne se inexoratum ei praeberet. Quo tribuente
assensum, factaque commutatione annulorum, utrinque
est discessum. Sane Belisarius eique copulata
Antonina eadem inierunt connubii foedera, ut, quia
non dubitabat Belisarius adepturum se potioris honoris
gradum, si imperio potiretur Justinianus,
sociam sui eam adscisceret stratus. Nec multum
fluxerat temporis, cum imperator Justinus expeditionem
paravit adversus regem Persidis. Sed, in
ipso belli apparatu morbo praeventus, anno assumpti
imperii octavo est defunctus
Consensu senatus totiusque simul exercitus Augustus
efficitur Justinianus. Qui, nihil moratus,
collecto exercitu contra barbaros est profectus, et,
commissa pugna fugatisque hostibus, regem se eorum
cepisse gavisus est. Quem in solio regni juxta
se sedere fecit, et ut provincias, quas Romanis eripuerat,
sibi restitueret imperavit. Cui ille: « Non, inquam,
dabo. » Ad haec Justinianus respondit: « Daras. »
Pro cujus novitate sermonis civitas eo loci constructa
est cui Daras nomen est. Rex autem Persidis,
licet non voluntarius, omnia ei restituit quae
Romani fuerant juris; sicque in regnum suum est
redire permissus. Justinianus quoque Augustus cum
magno triumpho Constantinopolim est regressus.
Tunc Antonia, ejus quondam amata, sui nequaquam
oblita, sumptis quinque aureis palatium est ingressa.
E quibus duos dedit janitoribus, ut sibi
pateret introitus; tres vero tenentibus cortinam,
ut suam permitteretur enarrare causam. Et stans
ante principem, hunc apud eum habuit sermonem.
« Cum Scriptura dicat: #Honor regis judicium diligit (Psal. XCVIII, 3)
@#.
Et item: #Rex, qui sedet in
solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo (Prov.
XX, 18)
@#, ego, clementissime imperator, haec dicta
esse de te intelligens, fiduciam sumpsi te adeundi,
tibique propriae necessitudinis causam exponendi.
Est denique in hac civitate juvenis qui, mecum
permutatis annulis, fidem pepigit alterni amoris,
professus quod me sibi jungeret sub nomine legitimae
conjugis. Ob id serenitatis tuae praesentiam adii,
tui super hac re exposcens sententiam judicii. » Cui
imperator: « Si, inquit, fides est pacta, non debet
fieri irrita. » Quo illa audito, annulum suo detrahens
digito, ostendit Augusto: « Videat, ait, dominus meus,
cujus iste fuerit annulus. » Agnoscit princeps eum
quem dederat annulum, jubet eam introduci in cubiculum,
ornamentisque regalibus indutam de caetero
vocari et esse Augustam. Quod factum vehementer
abhorruit | null | 2819ee19-ac93-4567-b7f8-b3a6679b22cd | latin_170m_raw | null | None | None | None |
populus cunctusque senatus, adeo ut palam
clamarent nefariam rem fecisse Augustum, ut
publicae abjectionis scortum sibi copularet in matrimonium.
Hac Caesar exagitatus injuria plerosque
senatorum pertrahi jubet ad necem. Quae res in
tantum perterruit plebem, ut, sibi quisque metuens,
conatibus ejus in posterum minime obviare auderet.
CAPUT VI. #De Belisarii successu.@#
Posthaec commilitonem suum Belisarium in Africae
promovit partes, patricium eum constituens;
quique supradictam Antoninam, Augustae sororem,
duxit uxorem. Hunc dum Justinianus summo complecteretur
amore, magnis locupletare studebat
opibus divitiarum. Erat assiduus imperatoris consilio,
particeps quoque assumebatur in convivio. Sed
quia semper invidetur felicioribus, paupertatisque
nullus invenitur aemulus, immoderateque detrahentium
lacerantur morsibus affluentes opibus, multi
Belisarii prosperis offendebantur successibus. Huic
calumniam acerbo componunt felle, et acerbiori
parant exitu. Denique regem adeunt improbissimi
homines, et invidiam excitant, asserentes necem
regis ac usurpandi imperii potentiam a Belisario
affectatam. Haud difficile princeps impulsus est ut
credibile duceret quod pro vero affirmabatur. Itaque
priusquam sibi probaretur tentamentum aliquod
flagitii parricidalis, vel mendacii suspicionem
excluderet examen veritatis, suggerentibus calumniatoribus,
jubet eum expugnare Vandalos. Hi saepissime
maximas Romani exercitus vires clarissimaeque
nobilitatis pessundederant duces. Accepta
hac jussione principis, Belisarius domum repetit
moerens ac tristis. Quem uxor sua gravi cernens
affectum moerore, inquirit ab eo causam offuscantis
faciem ejus moestitiae. Rogat sibi manifestari secretum,
si forte aliquid consilii valeat conferre subsidium.
Cui ille praelii rem fore dixit, non lanificii;
ideoque viros magis quam feminas oportere consuli.
Ad haec illa: « Confido, ait, in Christo me virilem
prolaturam sententiam, si hujus arcani attingere
quivero scientiam. Veridicus namque est sermo
Apostoli dicentis: « Quod salvetur vir infidelis per
mulierem fidelem (I Cor. VII, 14). » Erat enim ipsa
catholica, quamvis Belisarius haeresi involveretur
nefanda.
Tunc saepefatus patricius, paululum quid inter
semetipsum deliberans, consideransque quia et in
feminis invenitur sapientia, nec privatur infirmior
sexus rerum profundarum intelligentia, conjugi refert
ut Vandalos expugnaret sibi imperatum esse.
Illa, muliebri abjecta imbecillitate, hac virum exhortatione
ad fidem orsa est invitare: « Nullus, inquit,
protestante sacra Scriptura, speravit in Domino et
derelictus est ab eo: Quapropter, mi vir, suadeo
tibi, relictis haereticorum blasphemiis, trinum et
unum Deum agnoscere qui regnat in coelis. Fac
ergo votum Deo coeli, et eris victor melius quam
fuisti. »
Per ipsum namque Belisarium imperator Justinianus
multarum sibi subjugaverat feritatem gentium.
Spondente itaque illo fidem Christi, iterum dicit ei:
« Nullatenus immutetur decor vultus tui, sollicitatus
difficultate praelii, et pallor qui tuam obtinuit
faciem discedat a te. Nunquid non sunt nobis duodecim
millia puerorum, quos propriis alimus stipendiis,
et decem et octo millia militum, quos cum patriciatus
dignitate acquisisti? » Quo respondente:
« Etiam sunt, » adjecit illa: « Assumpta igitur parte militum,
ad duodecim scilicet millia, puerorumque ad
quatuor millia, terrestri itinere partes aggredere
Africae. Ego vero cum reliquo exercitu, videlicet sex
millibus militum et octo millibus puerorum, navali
evectione fines petam Lybiae. Hocque nobis adinvicem
erit signum: ut tui in castris copiosum accendant
ignem, et nos in navibus lumen ostendamus
facibus. » Quid plura? factis dicta compensantes,
Africam partito petunt agmine. Vandali, terrena
expeditione comperta, navalis ignari agminis, ad
pugnam se praeparant, conjugibus ac liberis ad belli
spectaculum in castris constitutis. Conserto praelio
cum neuter exercitus alteri loco cederet, nuntius ad
Vandalos venit, asserens uxores eorum et natos
gladio trucidatos. Antonina enim, cum suis de navi
in littus egressa, castra hostium pervaserat, nullumque
viventem reliquerat, nec pueros quidem ac puellas.
At Vandali pugnantes, comperta suorum nece,
rupta acie, dum suis timent propria neglecta salute,
ad castra reverti festinant. Quos confuse ruentes qui
castra invaserant obviam facti excipiunt sternuntque,
ac toto palantes persequuntur campo. Rex autem Childemerus,
cum duodecim tantum Vandalis fuga periculo
exemptus, castellum quoddam munitissimum est ingressus.
In quo a Belisario obsessus, dum nullus ei
pateret exitus, rogabat memoratum patricium ut
liber vinculis ante conspectum duceretur imperatoris.
Cui cum spopondisset Belisarius quod non resti
aut funibus, non etiam ferreis constringeretur nexibus,
aut ligaretur mastigia, ubi | null | 00f82c45-077a-414e-b540-f65a70596361 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
se dedidit, catena
vincitur argentea. Constantinopolimque in triumpho
perducitur. Sed in palatio constitutus cum ab aulicis
multis afficeretur injuriis, postulavit principem ut,
concesso sibi quem primum habuerat equo, duodecim
ex his qui eum colaphis sputisque incessebant
singulare cum eo inirent certamen. « Ibi, inquit, et
meae probrum ignaviae, et illorum spectare habes
fortitudinem audaciae. » Imperator, petita non abnuens,
cum eo pro spectaculo duodecim juvenibus
congredi imperat. Quos ille, simulata fuga, post tergum
jaciens spicula, omnes interfecit. Post haec,
ex praecepto principis Childemerus eunuchus factus,
patricius Romanorum finium qui Persidis provinciae
adjacent ordinatur. Cum Persis maxima ac prospera
bella gessit, ibique vitam finivit. Sed ad ordinem revertamur
Historiae.
CAPUT VII. #De Clotario et Childeberto.@#
Interfecto eo quo supra diximus modo Clodomiro,
natorum Clotildis primo, reliqui ejus duo filii, id est
Clotarius atque Childebertus, iterum cum exercitu
Burgundiam petunt; fugatoque rege ejus Godmaro,
regnum Burgundiae Francorum subjugavere ditioni.
In hac pugna Theodoricus, quem Clodoveus ex concubina
susceperat, fratribus auxilium praebere detrectavit,
eo quod filia regis Sigismundi esset nupta
illi neptis videlicet regis Godmari
CAPUT VIII. #De Amalrico Gotho.@#
Amalricus autem, filius Alarici regis Gothorum,
cum partem regni paterni, quae a Francis non fuerat
pervasa, suscepisset regendam, legatos ad Childebertum
et Clotarium direxit, rogans ut, inito foedere,
sororem eorum mereretur conjugem accipere. Quam
illi non negantes (ut regibus tantae gentis dignum
erat) summo cum honore miserunt. At ille, ut erat
gente et animo ferus, habere eam coepit remissius,
nec diligere ut reginam, sed contumeliis dehonestare
quasi pretio emptam ancillam. Nam dum esset ipse
nefanda, qua et pater suus, Arianae haereseos maculatus
perfidia, despectui eam habens quod esset fide
catholica, eunti ad orthodoxorum ecclesiam multa
ingerebat probra. Stercora namque in eam vel in
ejus projiciens viam, fetoris commovebat violentiam,
ut devotam a purae orationis studio averteret mentem.
Quibus praestricta contumeliis filia Clodovei ad
fratres cum lacrymis scribit, epistolam mittens per
quemdam sibi fidelem, et, causam suarum exponens
injuriarum, ad extremum intulit: « Miseremini, inquit,
mei, fratres amantissimi, et mearum necessitudines
indignamini causarum. » Urbs Arverna Childebertum
in finitimis suis, de fratris Theodorici regimine
ab eo vi praerepta, tenebat, cum memorata
sororis scripta ad eum pervenerunt. Inde vir, militiae
peritus, non exspectato fratris Clotarii solatio, compositis
ordinibus castra movit, atque improvisus armatas
acies Hispaniis infudit. Nec defuit congressioni
Amalricus, terrestri navalique pugna certare
paratus. Ubi utrique exercitui placuit in campo
praelio decernere, Childebertus validior equitatu
avertit hostem. Nec diutius potuerunt resistere Gothi,
cum virorum contis et fremitu equorum conturbarentur.
Conversi igitur in diversa alii sunt,
plerique ad classem refugiebant. Ex ea quoque parte
occurrere Franci, ac universos, praeoccupato itinere,
repellunt a mari. Ipse Amalricus, fugere conatus,
ecclesiam catholicorum cursu petebat. Tunc unus e
turma Francorum, citato equo eum insecutus, hasta
cominus percussum terrae dejecit exanimatum.
Cujus comperto interitu, Childebertus post tergum
iter dirigens Gothorum, Toletum urbem, ipso
terrore belli civibus consternatis, sine mora oppugnavit
et cepit; multisque ablatis thesauris et sorore
assumpta, repedare festinabat ad propria. Sed antequam
cupitas pervenirent ad sedes, soror regis,
nescio quo depressa incommodo, vita decessit. Cujus
corpus in loculo positum Parisius est delatum,
ac in basilica sancti Petri juxta patrem humatum.
Sane in thesauris quos Childebertus avexit ab Hispaniis,
reperta sunt ecclesiastici utensilia ministerii,
ex vasis quos dicunt fuisse Salomonis, novem
pretiosissimi calices, quindecim patenae, viginti
capsae Evangeliorum. Quae omnia cum solido fabricata
forent auro, gemmisque ornata opere inclusorio,
rex tamen integer ab eorum cupiditate cuncta (ut
erat largissimus) diversis tribuit ecclesiis. Sed dum
incursare studet aliena, perdidit quae putabat sua.
Nam Theodoricus frater ipsius, dolens Arvernorum
urbem ab eo sibi fuisse sublatam, eam ipse iterato
invadit, caesisque vel fugatis quos Childebertus ad
tuendam reliquerat urbem, Mundericum, qui se
propinquum regis jactitabat, regnumque sibi deberi,
perimi jussit, et quae ejus erant sub fiscum redigi.
Hic etenim Mundericus persuasis Arvernicis civibus,
collecta etiam rusticorum non parva manu, castrum
Victuriacum | null | 3b3c1a98-85d7-4ac9-8085-718dca70c129 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
contra Theodoricum pervasit. Ubi
dum rex eum obsidione cinxisset, et superare nequiret,
cuidam suorum, Aregisilo nomine, imperat ut,
dato sacramento securitatis, Mundericum a castello
exire suadeat, quatenus a circumsedentibus perimi
posset. Ille praecepto obtemperat, ac circumventum
hominem castro educit, datoque in hunc modum suis
signo: « Quid, ait, o populi, hunc virum aspicitis,
ac si nunquam amplius eum vidissetis? » His illi auditis
impetu in Mundericum proruunt. Quod ille cernens,
Aregisilum sic alloquitur: « Quia, inquit, o
Aregisile, perjuriis me decepisti tuis, ex hoc tempore
te viventem nullus cernet oculis carnis. » Et haec
dicens, uti pone eum stabat, lancea inter scapulas
adacta eum terrae defixit, evaginatoque gladio, hortatus
socios, super hostes irruit, ac, quousque spiritus
vitae in eo fuit, caedere non cessavit. Arcadius
quoque, qui urbem Arverniam Childeberto tradiderat,
Bituricas aufugit. Ea urbs tunc Childeberto patebat.
Mater vero ejus atque amita comprehensae,
apud Cadurcum urbem exsiliatae sunt.
CAPUT IX. #De Clotarii in Thoringos expeditione.@#
Inde, fratre Clotario in societatem adscito, ipse
cum filio Theodeberto Thoringam petit. Praeerat
Thoringis rex Hermenfredus, duobus suis trucidatis
fratribus. Cui accesserat ex conjugio vana quaedam
mentis elatio, quod ei filia Theodorici regis Italici,
ex sorore suscepta Clodovei, jure copularetur nuptiali.
Haec muliebri fastu elata quod regali manaret
prosapia, fratrem mariti, Bertharium nomine, ingenti
oderat crudelitate. Denique suadet viro ut fratrem
sibi aemulum vita privet et regno.
Id ille, nil moratus effecit, missisque lictoribus
eum perimi jussit. Pari modo alium, vocabulo Baldricum,
suspicione fraternae insimulatum vindictae,
infanda damnavit morte. Hac arte Amalberga (id
quippe nomen mulieri) vacuam fecit sibi aulam
regni, dum simulat saluti se velle consulere mariti.
Miser ille, qui putaverit quod illa in ejus fratribus
parricidales odisset cogitationes, nec animadverteret
consortes regni ac periculorum sublatos esse
suorum. Adeo apud improbos est affectus vilis, ut
cito pravis suggestionibus extorqueatur. Profectus
itaque Theodoricus in Thoringam, obviam habuit
Hermenfredum cum innumera multitudine
hostium. Foderant autem Thoringi fossam, quam
texerant operimento cespitum, ut advenientium
inibi debilitarentur equi Francorum. Quo cognito,
Franci acriter indignati hostes ultima labefactarunt
caede, actosque in fugam usque Onestrudem fluvium
persequuntur. Ibi etiam adversariis resistere
ausis transituque prohibere Francos, gravius certamen.
Sed ubi se Franci ipso usu veteri assuetaque
vincendi confirmarunt consuetudine, ordine suo
nixi incursantes caedere, scutis repellere, nisu omni
ac virtute inconditam multitudinem in fluvium
urgere coeperunt. Nec difficile fuit plurimos in amnem
mergi, cum haud procul a littore res gereretur.
Tanta autem strages tunc de Thoringis facta
fuisse fertur, ut, caesorum congerie oppleto fluvio,
Franci super interfectos in ulteriorem transirent
ripam. Hermenfredus ipse, cum paucis elapsus, in
munimentum se contulit urbis. Quem postea Theodoricus,
fide data, Tulbiaco [ #hodie@# Zulich] ad se
venire mandavit, eumque, dum deambulatum per
murum urbis irent et sibi alterutrum sermocinarentur,
praecipitem deorsum egit. Qui ruens comminuto
cerebro exanimatus est. Ex eo quoque genitis
minime pepercit; sed, eos strangulari praecipiens,
universas Thoringorum civitates Francis
subjugavit, pristinaque eos jussit incolere domicilia.
CAPUT X. #De origine Francorum citatus divus Hieronymus.@#
Denique Francos Thoringorum fines prius possedisse
superior declaravit sermo. Sed et beatus Hieronymus,
in opusculo quod de Vita sancti scripsit
Hilarionis, asserit hanc gentem, non tam amplam
quam robustam, inter fines Saxonum quondam habitasse
et Alamannorum, memorans illius nationis
illustrem juvenem ab eodem viro Dei daemone ejecto
fuisse curatum. Nec nobis oneri erit ipsius disertissimi
verba ponere viri, cum et nostram (si inserantur)
honestent materiam, et gentis fortitudinem
innotescant pariter et decorem; simul etiam ut
virtus Dei in gentili quoque operata homine evidenter
appareat. Ait ergo divinae legis interpres:
« Candidatus Constantii imperatoris rutilus coma, et
candore corporis indicans provinciam (inter Saxones
quippe ac Alamannos gens ejus non tam lata
quam valida, apud historicos Germania, nunc Francia
dicitur antiqua) ab infantia possessus a daemone,
qui noctibus eum ululare, ingemiscere, fremere
dentibus compellebat. Hic secreto ab imperatore
evectionem petiit, causam ei simpliciter indicans,
et, acceptis ad consularem quoque | null | 30ef8caa-4bbb-4e23-9849-33d4f2ba56d1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Palestinae
litteris, cum ingenti honore ac comitatu Gazam
deductus est. Qui cum a decurionibus loci illius
quaesisset ubi habitaret Hilarion monachus, territi
Gazenses, putantes eum ab imperatore missum, ad
monasterium perrexerunt, ut et honorem commendato
exhiberent, et, si quid ex praeteritis injuriis in
Hilarionem esset offensae, novo officio deleretur.
Deambulabat autem tunc senex in arenis mollibus
et secum de psalmis nescio quid submurmurabat.
Vidensque tantam turbam venientem, substitit, et,
resalutatis omnibus manuque eis benedicens, post
horam caeteros abire praecepit; illum vero cum
servis suis et apparitoribus manere. Ex oculis enim
ejus ac vultu, cur venisset, agnoverat. Statim ergo
ad interrogationem suspensus homo, vix terram
pedibus tangens et immane rugiens, Syro quo interrogatus
fuerat, sermone respondit. Videres de
ore barbaro, et qui Francam tantum ac Latinam
noverat linguam, Syra ad purum verba resonare,
ut non stridor aspirationis, non idioma aliquod Palaestini
deesset eloquii. Confessus est itaque quo in
eum modo daemon intrasset; et, ut interpretes ejus
intelligerent qui Graecam tantum ac Latinam noverant
linguam, Graece quoque eum interrogavit. Quo
similia verba eodem respondente, admirati sunt.
Multas denique incantationum ei occasiones et necessitatem
magicarum obtendenti artium: « Non curo,
ait, quomodo intraveris, sed ut exeas in nomine
Domini nostri Jesu Christi impero. » Cumque curatus
esset, simplicitate rustica decem auri libras offerens,
hordeaceum ab eo accepit panem, audiens
quod qui tali cibo alerentur aurum pro luto ducerent. »
Haec dixit Hieronymus, vir in sancta Ecclesia
omni laudum praeconio dignus. Nos autem ad
rem coeptam vertamus articulum.
CAPUT XI. #De reliquis Clotarii et Theodorici gestis.@#
Denique dum apud Thoringam morae fierent,
Theodoricus fratri Clotario occultas parat insidias,
expansoque in parte domus velo, armatos post illud
stare jubet qui Clotarium ad suum venientem colloquium
ex improviso interimerent. Clotario itaque
ingredienti domum pedes apparuere detecti armatorum.
Quod ubi animadvertit, suos capere arma
jubet, seque praecedere. Intellexit protinus Theodoricus
fratrem dolum praesensisse; et, ne amplius
manifestum fieret factum, loco muneris discum ei
dat argenteum, gratias agens propter collatum
auxilium. Nescientibus ergo suis quid actum foret,
Clotarius metatum repetiit suum. Post haec Theodoricus
cum suis questus sine causa se suum perdidisse
catinum, advocans Theodebertum filium,
« Vade, ait, ad patruum tuum, et pete ab eo vas a
me ei dono datum. » Abiit ille, ac sine mora quod
petiit impetravit. Clotarius inde regrediens, Radegundim
filiam Bertharii regis secum abduxit, quae
postmodum apud Pictavam urbem multis effulsit
virtutibus.
Cum igitur, ut praefati sumus, Theodoricum atque
Childebertum, quos junxerat natura, divideret
discordia, tandem domestico foedere civilium sunt
sequestrata bellorum certamina. Sed quorumdam
nefandorum molitionibus hominum, qui assiduis
gaudent mutationibus rerum, iterum pactae pacis
violata sunt jura. Quapropter multi nobilium filii,
obsides utraque ex parte qui fuerant dati, servituti
subjiciuntur. Inter caeteros vere nepos beati Gregorii
Lingonicae urbis episcopi, dum cujusdam barbari
servitio premeretur, a memorati pontificis
servo, Leone vocabulo, qui praeparandis epulis ministerium
exhibebat, subducitur, pristinaeque libertati
hoc ordine restituitur. Audito quippe praefatus
sacerdos eum Treviris detineri, mittit pueros qui,
oblato domino ejus pretio, illum exinde abducerent.
Quibus barbarus respondit: « Hic, inquiens, tam
praeclari generis puer non dimittetur, nisi mihi
decem librae auri dentur. » Illis haec episcopo nuntiantibus,
Leo se obtulit dicens: « Permitte me, et
ego per Dei auxilium puerum liberabo. » Quo permittente,
quaesitum ille quemdam hominem rogat
ut se domino pueri, quasi proprium famulum, vendat,
et pretium loco beneficii in suos usus habeat.
Obaudit ille dicto, et eum duodecim aureis memorato
vendidit viro. Quaerit deinde detentor a Leone
quid operis scit agere. Cui Leo: « In praeparandis,
inquit, epulis nullus me praeteriit disciplina artis. »
Imperat ergo dominus ut adveniente die Solis
(sic enim barbari diem vocant Dominicam) tale
paret convivium, quod venturi ad eum amici habeant
admiratum. Quod ille, congregata multitudine
gallorum gallinaceorum, ita praeparavit ut dicerent
convivae se nec in mensa regis tale quid gustasse.
Gavisus dominus Leonem promptuario praeficit, ac
summam sui gratiam impertit.
Post anni circulum cum Attalo ( | null | d3128c87-07c5-424e-991c-42593b33f014 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
id quippe nomen
nepotis episcopi erat) in prato, eo quod ille custos
equorum esset, descendit. Et versis sibi invicem
dorsis, ne agnoscerentur, loquentes, Attalum sic
compellare coepit: « Tempus est, inquam, o puer,
ut de patria cogitemus. Hac igitur nocte dum equos
e pastu reduxeris, cave ne somno graveris, sed, ut
a me vocatus fueris, iter si sapis nostrum parabis. »
Ea forte nocte Leo, generum domini ad domum
redeuntem prosecutus, vina porrexit. Cui ille joco
ait: « Die, o puer, si valeas, qua nocte ad patriam
reverti destinas? » Ad quem Leo item jocando, veritatem
tamen effatus: « Hac, inquit nocte, si Deus
permiserit. » -- « Utinam, ait alter, me custodiant mei
famuli, ne quid de domo mea auferas. » Necdum
itaque prima noctis quiete transacta, Leo ad Attalum
properans quaerit an haberet spatham. Quo
negante ille a capite domini sui scutum simul
cum framea aufert, sciscitantique domino respondit
se esse, velleque Attalum, qui tanquam
ebrius quiescebat, suscitare, ut ad pastum equos
deducat. Illo vero non abnuente, profectus est ad
Attalum; ascensisque equis raptisque quibusdam
vestibus sive ornamentis, triduo jejuni iter peragunt.
Venientes vero super Mosam, dum a quibusdam
detinerentur, relictis equis super parmas fluvium
transmearunt; inventaque arbore pruni, ejus
ablato fructu, inter iter agendum eo se satiant.
Porro viam ingressi Campaniae, nocte quadam audiunt
sonitum post terga currentium equorum. Tunc
Leo ad puerum: « Prosternamur, inquit, terrae, ne
videamur. » Tunc post truncum rubi se collocant,
extractis tamen gladiis, ut, si necesse foret, his se
defensarent. Equites vero eo loci constiterunt, spectantes
donec equi urina se levarent. Dixitque alter
ad alterum: « Vae mihi, quia fugiunt hi detestabiles!
Verum si invenirentur, unum ex eis patibulo, alium
gladiorum ictibus perderem. » Erat autem qui haec
loquebatur dominus illorum. Qui motis equis cum
socio recessit a loco. Illi vero eadem nocte Remis
venientes, a presbytero Paulello per biduum recreati,
ad beatum Gregorium sunt regressi. Attalus
cum gaudio susceptus, Leo cum uxore ac filiis libertate
praemioque terrae donatus est.
CAPUT XII. #De dolo in filios Clodomiri.@#
Interea Clotildis regina Parisius residens, filios
Clodomiri, nepotes suos, solerti nutriebat diligentia.
Childebertus autem zelo ductus, quod videbat reginam
maternum super eos declinasse animum, autumans
deperire sibi quidquid materni affectus in illis
transfundebatur, Clotarium excitat ut e medio hominum
tollendi adolescentes occasionem quaerat.
Dolosaque adinvicem captantes consilia, ad matrem
dirigunt qui memoratos juvenes ab ea susceptos ad
se perduceret, asserentes velle se debitam ipsis regni
reddere portionem. Dolum regina non praevidit, mandatoque
filiorum paruit eo studiosius quo adolescentulis
bene esse gratulabatur consultum. Suscepit
legatus juvenes, ut eos deduceret ad reges. Eo discedente,
e vestigio venit alter, forcipes et gladium deferens.
Quibus regina visis inquirit quid sibi ista
velint. Cui veredarius: « Sic, inquit, mandant filii
tui, velis ne nepotes tuos tonderi, an gladio percuti?
Delibera. Unum enim eorum necesse est fieri. » Quo
illa audito, alta trahens a pectore suspiria, ingemuit,
et ait: « Nunc mihi bonum est mori cum filiis
meis. Mortua est pietas. Nunc profecto illud est
tempus quo, si omnes sua dent consilia, huic malo
remedium inveniant nullum. Novum hoc flagitii genus
est, quo patrui innocentium appetunt vitam nepotum.
Doleo, fateor, parricidas generasse me filios,
qui non possent parcere parentibus. Sed de illis taceo
quos justa allegatio maternae calamitatis exosos fecerat.
Verum in istis nullae reperiuntur causae offensionis,
nisi quod in regno natis regisque filiis, debita
invidetur portio paternae hereditatis. Pereunt itaque
ad dolorem mihi, ad fructum illis. At quaerat quis
ut quid eos occidere velint. Cognoscat quia ad praesens
ipsis mors eorum proficiet. Miseram me, quae
ad hos fructus fecunditatis sum reservata, ut infelicia
eis porrigerem ubera qui mihi chara nepotum
auferrent pignora! Ego, infantuli, vestrae causa sum
perditionis, quae inconsideratis persuasionibus patrem
vestrum objeci periculis mortis. Satis infelix
mater fueram, avia volui esse sollicitior. Videns
mihi | null | c1528a4e-950d-428e-b34b-91501d54af91 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
aetatem precedere, tentavi consulere post me
nepotibus; atque utinam consuluissem! Sed nunc
eos mihi quidem eripit intolerabilis aerumna, quos
magis magisque commendaverat natura et misericordia.
Summe Deus, ne inter greges noxiorum deputes
animas innocentium, nec eas saeva inferorum
crucient supplicia; sed mundo supernum iter carpentibus
e vestigio tranquilla aeternae vitae succedant
habitacula. » His dictis, indignatione simul et compassione
vox est intercepta loquentis. Verum ubi
spiritum resumpsit: « Et quid, ait, aliud restat?
Conditio mihi effertur utrum malim eos tonderi, an
gladio percuti. Sed utcunque se res habeat, nullatenus
clericos fieri patiar. »
Haec dixit, putans quod pietate flexi naturae a tanto
desisterent scelere. Quamvis enim ei nota esset Clotarii
feritas, nunquam tamen credere potuit quod
usque ad parricidium perseveraret. At ille longe ab
ejus sententia aberrans, arreptum seniorem natu
puerum ad terram elisit, cultelioque latus perfodiens
vita privavit. Quod cernens junior, ad Childebertum
se contulit; et suffusus lacrymis specie miserabili,
patrui inhaerens vestigiis, orare veniam, ac ut animum
sibi regis Clotarii conciliatum redderet obsecrare.
Motus ille miseratione fratrem deprecabatur
ut naturae contemplatione molliret iram, nepotique
parceret, supra iram constituens jus naturae. Promittebat
etiam se pro hujus rei vicissitudine beneficium
quod ipse vellet recompensare. Cui frater:
« Dum tu, inquit, hujus facti minister existis, ut
quid misereri velle te simulas? Quin potius puerum
a te expelle, aut pro eo morere. » Veritus Childebertus
verba fratris, nec ejus valens, imo nolens,
contraire voluntati, puerum a se repulit. Quem Clotarius
eo quo fratrem ejus, interemit modo. Reliquus
qui supererat e fratribus, vitae potius ac saluti
quam regno intentus, prompta fidissimorum sibi famulorum
ope usus, fuga se exemit periculo. Ei
nomen Clodoaldo. Qui postea clericus factus, presbyterque
ordinatus, digne est conversatus. Et vitae
finem sortitus, Noviento villa territorii Parisiacae
urbis sepultus, multis miraculorum signis coelo se
vivere declarat. Clotarius autem, nutritiis puerorum
pariter neci traditis, ascenso equo, ab eo recessit
loco una cum suis. Tunc Clotildis regina ablata
nepotum corpuscula condiens aromatibus, in sancti
Petri basilica fecit humare.
CAPUT XIII. #De Longobardorum origine et gestis.@#
Theodoricus autem Theodeberto filio suo despondit
uxorem, vocabulo Wisegardam, filiam Wachonis
regis Longobardorum. Hic locus nos admonet, intermissa
paululum coeptae rei serie, exordium nos
hujus pandere gentis, et praeterita retro tempora retractando
repetere; maxime cum praeclara quaedam
Francorum gesta in Historia contineantur Longobardorum.
Winili igitur, qui et Longobardi, ab insula
Germaniae, quae Scandinavia dicitur, egressi,
Ibor ac Aione ducibus, regionem quae Scoringua dicitur,
quasi habitaturi sunt ingressi. De qua propter
victus penuriam exire compulsi, transierunt in Mauringua.
Unde progressi habitaverunt in Gollanda.
Mortuisque ducibus, regem sibi Agelmundum filium
Aionis ducis statuerunt, qui per triginta et trium
curricula annorum illis praefuit. Cui successit Lamissio.
Lamissioni quoque Lethu. Post Lethu regnavit
Hildehoc. Quo defuncto, quintus Gudehoc
regnum suscepit. Deinde post pugnam, quam inter
Odoacrem et Feletheum fuisse superiori commemoravimus
libello, profecti Longobardi de Gollanda
pervenerunt in Rugiland, quae Latine Rugorum patria
dicitur. Nam #land@# lingua Germanorum, patria
dicitur verbo Latinorum. Exempto autem humanis
rebus Gudehoc, successit ei filius Claffo. Decedente
quoque Claffone, Tato regnum tenuit. Quo tempore
Longobardi, relicta Rugorum patria, venerunt in
campis patentibus, qui sermone barbarico #felth@#
appellantur, manseruntque ibi. Quo dum demorantur,
Radulfus, rex Herulorum, foedus quod cum Tatone
pepigerat irrumpens, eo quod compererat fratrem
suum germanum a filia Tatonis nefandissime interemptum,
bellum ei intulit. Sed ipse cum suis a
Longobardis superatus, vita pariter et regno est
privatus. Tanta autem consternatio ac (ut verius
dicam) mentium alienatio ejus invasit exercitum, ut
virides segetes, lini campos, flumina crederent.
Dumque brachia quasi nataturi extenderent, a supervenientibus
sine difficultate caedebantur hostibus.
Irruit autem super Tationem Wacho filius fratris
sui: interfectoque eo, ipse jam octavus super Longobardos
regnum tenuit. Hujus filiam, ut praedictum
est, Theodoricus filio suo Theodeberto despondit.
Quam ille post mortem patris relinquens, Deutheriam
Romani generis feminam hac de causa duxit uxorem:
Dum Gothi, post mortem | null | 693d13ff-8e33-459e-be38-cc4f0f45576c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Clodovei, multa de
his quae ipse eis abstulerat pervasissent, Theodoricus
Theodebertum filium suum ad ea recuperanda
direxit. Qui ad urbem Bituris [ #al.,@# Biterris] accedens,
legatos ad castrum Caprariam, ut sibi cives aperiant,
dirigit. Deutheria vero mulier nobilis et sapiens,
cujus vir ad praedictam urbem propter hostilem
transierat incursum, Theodeberto mandavit
quod veniens cum pace susciperetur. Quo adventante,
illa ei obviam est progressa. Cujus specie rex
captus, suo eam conjunxit stratu.
CAPUT XIV. #De Theodorico et Theodeberto.@#
In diebus illis Theodoricus, Sigivaldum parentem
suum occidens gladio, clam mandavit Theodeberto
ut filium ejus, qui una cum eo ierat, interimeret.
Sed ille, eo quod illum de sacro fonte levasset,
ostensis paternis litteris fugam suasit, donec post
mortem patris ipso regnante ad eum reverteretur.
Qui fugiens apud Latium latuit. Post haec nuntiatur
Theodeberto patrem graviter aegrotare. Qui postpositis
caeteris rebus eo tendit, Deutheria Arverno
relicta. Theodoricus enim, cum jam viginti quatuor
annis regnum tenuisset, vita decedens, Theodeberto
filio sedem sui reliquit regni. Qui, mansuetus cunctis
atque modestus, justitiae quoque fuit cultor
egregius. Consurgentes vero Childebertus atque
Clotarius eum regno pellere conati sunt. Quos demulcens
ille regnum sagaciter recepit; missoque
nuntio, Deutheriam ab Arverno evocans, sibi eam
in matrimonium copulavit. Cernens Childebertus
quod eum vi sibi subdere nequiret, amicitia sibi
necti commodius duxit, accersitumque triplicibus ex
omni supellectili sua ornamentis donavit. Givaldus
autem, Sigivaldi filius, audiens Theodebertum loco
patris regnare, ad eum rediit. Quem rex deosculans
cunctas ei paternas restituit haereditates, data ei
tertia ex omnibus quae a patruo acceperat muneribus
parte. Verum Deutheria cernens filiam suam, quam
ex priori susceperat viro, valde adultam, verita ne
a rege concupisceretur, vehiculo impositam indomitisque
bobus tractam apud Virdunum de ponte in
Mosam praecipitari jussit. Erat porro Theodebertus
rex egregie moratus. Agnoscens vero quod Deutheria
suam, ut praedictum est, interemisset filiam, repudiata
ipsa, Visegardam iterum sibi sociavit.
CAPUT XV. #De Belisarii reliquis successibus.@#
Porro Belisarius post inclytum quem de Vandalis
ut supra diximus, apud Constantinopolim egit
triumphum, intimus amicorum Justiniani principis
habebatur. Et, astipulante prioris societatis praerogativa,
cum inter primos secretorum arbitros ipse primus
accersiretur, multorum contra se invidorum excitavit
corda. Qui dolentes uberiore illum pollere potentia,
sibique deputantes officere in quo ille proficeret,
quasi salutis Caesaris solliciti, crebro ei denuntiabant
« ab insidiis Belisarii fore cavendum. Quem nisi
ipsi simulatione fidelioris consilii revocavissent,
jamdudum Belisarii gladio interfectum Justinianum,
regnumque indigno haeredi vacuefactum. » His
atque hujusmodi regiorum satellitum, seu etiam
primorum palatii, sermonibus Augustus per invidiam
paulatim accendebatur. Et suspectam habens Belisarii
potentiam, patriciatus ei interdixit curam. Qui,
publicis expeditus actionibus, securam deliberans
in reliquum agere vitam, privatas incolebat aedes.
Sed, quia difficile est in prosperis invidia carere,
iterum zelus, iterum orta insimulatio, quia ultra
quam privatis mos est sese agebat. Duodecim namque
millibus puerorum vallatus, quocunque eundum
foret, progrediebatur. Fuere nonnulli, qui vitam
quoque ipsam ereptum ei ire vellent. Verum cum
imperatoris mentem ad suam nequirent inflectere
sententiam, ipsum dignitate regia privare moliti sunt.
Opportunamque nacti occasionem, procedentem ad
circi spectaculum principem, privata detentum custodia,
corona spoliant simulque veste purpurea.
Deductumque ad medium theatri quemdam Florianum
in solio sedere faciunt regio. Justinianus autem,
tali dehonestamento affectus, ad Belisarium
misit qui dicerent: « Haec mandat Justinianus Caesar
quondam et Augustus. Immemor, inquit, injuriarum,
mi Belisari, factus modernatum ( #sic@# ), ad memoriam,
quaeso, reduc pristina beneficia, et, si quid praevales,
adjuva me. » Ad haec Belisarius ita respondit: « Si,
ait, avita mihi suppeditaret potentia, ferrem poscenti
suffragia. Nunc autem incassum fundit preces, cum
mei praesentia consulares viduaverit fasces. Verumtamen
Christi Domini mei parens praecepto, non
referens mala pro malo, auxilium illi laturus accingar
ut potero. » Et simul, his dictis, ad conspectum
properat novi principis, cunctis ut se sequerentur
suis praecipiens pueris. Et pro foribus theatri stans
conspexit eminus turbam se odientium cathedrae
imperatoris Floriani circumsistere.
Conversus igitur ad eos qui secum erant; | null | 259f58d8-c1f0-4678-8531-3b53d3204c04 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
« En,
inquit, fidissimi milites, adest omnibus votis exspectata
dies, ad capessendam ultionem ex inimicis.
Vallatus est tyrannus caterva malignantium, qui se
ei sociaverunt, freti improbitate morum. Nec dubitandum
pari eos debere perire interitu, quos aequales
reddidit malitiae causa. Armate itaque dexteras
vindices, et quod me videritis facere, vos quoque
facite. » Posthaec introgressus, dum veluti adoraturus
genu flecteret, evaginato ense falsi principis
caput amputavit. Quod cernentes qui cum eo venerant
districtis gladiis circumstantes fortiter ferire
coeperunt. Turbati hi qui prius de permutatione
dominationis sibi applaudebant, fugae potius quam
defensionis auxilium quaesiverunt. Caput Floriani,
cum corona regni, Belisarius sustulit, veniensque ad
Justinianum taliter ei locutus est. « Aemuli, inquit,
meae tuaeque salutis seminarium discordiae inter nos
ideo quam maxime saevisse visi sunt, ut et me exsortem
honoris redderent, et te, mei praesentia destitutum,
contumeliis, uti nunc palam cernitur, afficerent.
Attamen ego, his quae adversariis suggerentibus contra
me egisse cognosceris posthabitis, gratiam
imperii lucisque rependo, quam illi ereptum ire
voluerant, recolensque priora erga me beneficia tua,
hoc te nunc dignor munere. » His dictis, diadema
regni ejus imposuit capiti. Justinianus hoc modo
imperio restitutus, saepefatum Belisarium iterato
patricium ordinans, adversum Gothos, qui Italiam
inhabitantes Romanos graviter armis premebant,
dirigit.
CAPUT XVI. #De divo Benedicto.@#
His diebus beatissimus Benedictus Pater et prius
in loco qui Sublacus dicitur (qui ab urbe Roma
quadraginta millibus abest) et postea in castro
Cassino, quod Haruin appellatur, et magnae vitae
meritis et apostolicis effulsit virtutibus. Quo etiam
tempore sanctissimus Agapitus, Romanae sedis
pontifex, ad regiam urbem profectus, Justinianum
principem, in Eutychis sectam delapsum, ad veram
et catholicam reduxit fidem; damnatoque Anthimo
patriarcha Constantinopolitano, non multo post idem
papa apud eamdem urbem diem obiit. Cui successit
in pontificatu Sylverius. Hic levatus est a tyranno
Theodoro, qui apud Gothos regnum arripuerat, sine
deliberatione decreti imperialis. Qui corruptus pecunia
talem timorem induxit clero, ut qui non consentiret
gladio puniretur. Post menses duos nutu divino
exstinguitur Theodorus, et elevatur Withigis rex. Tunc
veniens Belisarius patricius in partes Siciliae, audivit
quod Gothi fecissent sibi regem, et inde per Campaniam
properavit Neapolim, quam obsidere coepit,
quia cives Neapolitani noluerunt aperire ei. Qui
pugnando civitatem introivit, et Gothos, quoscunque
obvios habuit, neci tradidit, factoque maximo bello
contra Withigem, ingressus est urbem Romam, et
civitatem munivit. Tunc recolligens Withigis multitudinem
Gothorum uno anno ita obsedit urbem Romam,
ut nulli esset facultas egrediendi vel ingrediendi.
Verum intra civitatem fame opprimente populum
adeo ut aqua venundaretur pretio, pugnae tamen
maximae fiebant a Belisario defendente Romanos vel
civitatem adversus Gothos; quos etiam Ravennam
fuga petere postmodum compulit.
CAPUT XVII. #De Vigilii diaconi conatibus.@#
Tunc Vigilius diaconus, qui apud Constantinopolim
erat apocrisiarius, animadvertit displicere
Augusto et Augustae damnationem Anthimi patriarchae
Constantinopolitani, et, volens sibi apud dominos
rerum parare gratiam, persuasit Augustae ut
mitteret ad Silverium pontificem litteras hoc modo
scriptas. « Aut ad nos, inquit, ne pigriteris venire,
aut certe scriptis tuis revoca Anthimum in locum
suum. » Quibus beatus Silverius perlectis ingemuit,
et in haec verba imperatrici rescripsit: « Licet haec
causa finem temporali meae inferat vitae, ego tamen,
Augusta domina, rem hanc nunquam faciam, ut
revocem hominem in damnata permanentem perfidia. »
Hac de re indignata Augusta mittit Vigilium
ad Belisarium, praecipiens ut inventa occasione
Sylverium in exsilium ageret, Vigiliumque pontificem
constitueret, qui se revocaturum Anthimum repromiserat.
Hujus praecepti tenorem suscipiens Belisarius:
« Ego, inquit, voluntati principum contraire non
audens, licet invitus, jussionem adimpleo. Sed hujus
machinator sceleris iram non effugiet judicis cuncta
cernentis. » Subornatis itaque testibus qui dicerent
domnum papam Gothis civitatem simulque patricium
tradere voluisse, jussus est praesentare se ad
audientiam in palatium principis. Et ingredientem
cum solo Vigilio Antonina patricia sic alloquitur:
« Dic, domne Silveri, quid fecimus, ut nos tradere
in manus Gothorum velles? » Adhuc ea loquente,
ingressus Joannes, subdiaconus regionarius primae
sedis, tulit pallium de collo ejus induitque veste
monastica. Qui apud Pontiam insulam in exsilium
relegatus, inibi confessor | null | 687f71bf-5e5d-473e-9099-06c446b3e348 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
vita decessit. Vigilius
vero in pontificali sede resedit. Iterato Belisarius
cum Withige rege Gothorum dimicans, exercitum
ejus maxima caede labefactavit, ipsumque captum
Constantinopolim triumphans perduxit.
CAPUT XVIII. #De Childeberto rege et beato Germano episcopo.@#
Verum Childebertus rex Francorum, ascito in
auxilium Theodeberto, Theoderici filio, nepote suo,
adversus Clotarium fratrem suum pugnaturus ire
disposuit. Nuntius ad Chlotildem matrem supradictorum
properat regum (quae tunc Parisius morabatur)
asserens utrosque germanos fratres in mutuam
perniciem exercitus adunare multitudinem.
Quo comperto, mater filiorum condolens nequitiae,
materni affectus praestricta necessitudine, ad sepulcrum
sancti Martini properat, et, lacrymarum effundens
flumina, orationem fudit ad Dominum in haec
verba: « O bone, inquit, Jesu, qui discordes elementorum
cursus foedere sancto consocias, tu fratres,
malo discordiae temerantes jura naturae, in unitatem
pacis redire concede. Nec mihi obsit quod
tales genui vel etiam educavi qui ignorent fratres
et affectus nesciant propinquorum. Interemerint patruos,
jugulaverint nepotes, non tamen eo usque
fore processuros existimavi, ut quod nati sunt obliviscerentur.
Tu modo, omnipotens Pater, qui naturae
auctor atque arbiter es, honestum inter germanos
compone pactum; tu perturbatores pacis potentiae
tuae virtute deterre. » Has illam preces pro
natorum salute fundentem audivit Omnipotens, coelique
a parte serena intonuit. Nam Clotarius periculosum
ratus adversum duorum potentum regum
copias praelio decernere, confugium in Aureliano
pago, in loco qui Combros dicitur, fecit, donec aut
animus erga se fratrum tranquillior, aut sibi ad resistendum
virtus numerosiore suorum manu, qui
jam jamque affuturi credebantur, esset paratior. Major
autem spes ejus in Christi Domini virtute consistebat;
cum ecce subito, in loco quo adversarii
castra fixerant, matutino sub tempore audita sunt
tonitrua mugire, imbres ruere. Fulgura vero per
procellas dejecta tentoria rupere, equosque eorum
in diversa egerunt. Porro militaris manus, solis
contra violentiam imbrium contecta clypeis, misericordiam
Domini efflagitatura humi prosternitur,
utque moderatiori quam merebantur vindictae poena
ferirentur exorant. Quodque admirabilius est, in
castris Clotarii nec spiritus flavit venti, nec pluviae
cecidit gutta, nec ulla prorsus coruscationis apparuerunt
signa. Tum demum, qui venerant exterminatum,
legatos miserunt ad Clotarium, qui pacem
peterent foedusque perpetuum inirent. Quod ille
volens concessit, et ex utriusque exercitus consensu
utrinque discessum. Ita precibus Deo devotissimae
mulieris, matris videlicet suae, ab imminenti piaculo
simul et interitu fratres erepti, immane facinus,
quod mente conceperant, explere permissi non sunt.
Fuere plerique laeti, quibus placebat concordia germanitatis.
CAPUT XIX. #De reliquis Childeberti gestis.@#
Childebertus autem rex, qui anterioribus ut superius
declaratum est, annis Hispaniam ingressus Toletum
urbem ceperat, Clotarium fratrem suum, cum
quo foedus firmaverat, sollicitavit in adjumentum
sui; quo, ejus fretus societate, eamdem provinciam
sibi subacturus aggrederetur. Quo cum valido exercitus
adventante supplemento, viribus conjunctis,
Caesaraugustam usque accesserunt. A cujus urbis
ingressu prohibiti, obsidionem adoriuntur. Et resistentibus
oppidanis, cum summa vi utrinque decerneretur,
tandem Hispani, ipsa obsidionis dispositione
et Francorum feroci perterriti animositate, animos
a praelio revocaverunt, ac, tota mentis intentione ad
Christi misericordiam implorandam conversi, assumptis
crucibus cum litania murum obambulantes
circuire coeperunt. Quod reges cernentes, aliquod
maleficium eos exercere suspicati sunt, captumque
quemdam ex rusticis sollicitius interrogant cujus
religionis habitatores civitatis essent, aut quid urbem
circumeundo praecantationis agerent? Quibus
ille: « Cives, ait, Christiani sunt; nunc ut sui misereatur
Dominus exorant. » Cui reges: « Vade, inquiunt,
dic episcopo urbis ut ad nos nihil haesitans
veniat. » Quem advenientem Childebertus taliter
alloquitur: « Christianae, inquit, religionis ac unius
veri Dei vos agnoscentes esse cultores, parcere vobis
decrevimus, si assensum nostrae petitioni tu, qui
antistitis in hoc loco fungeris officio, praebens, nobis
sancti Vincentii reliquias contuleris, qui in hac
urbe, ut multorum sinceritas et signata veritatis
verba testantur, eximius levita enituit. » Pontifex nil
moratus, ejusdem inclyti levitae ac martyris stolam
regibus offert. Quam illi condigno honore suscipientes,
obsidionem juxta promissum solvunt. Et devastata
omni provincia, cum spoliis et ingenti praeda
nativum repetunt solum.
CAPUT XX. #De Gothorum regum a suis nece, et Childeberti Francorum regis gestis.@#
Post Amalricum | null | b2fc96e9-524c-4f40-aa1b-1f9911d2bd2c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
autem, Theodus Hispanias tenuit.
Quo interfecto, Theudegilus successit. Hic dum inter
coenandum alacritate ultra solitum utitur, exstinctis
cereis a suis occiditur et Agila regnum arripuit.
Gothi vero jam olim vitium hoc in consuetudinem
verterunt ut, dum eis rex proprius displicuerit, a
suis interimatur. Verum Childebertus acceptam beati
Vincentii stolam Parisius defert, aedificatamque solo
tenus basilicam nomini ejusdem sancti levitae ac
martyris dedicari fecit. In qua non minimam vasorum
partem, quae eum a Toleto asportasse supra
memoravimus, cum capsis evangeliorum, cruces
quoque mirifici operis aliaque devotus excellentissima
contulit munera.
CAPUT XXI. #De Theodeberti in Italiam expeditione.@#
Childeberto itaque cum fratre Clotario Hispaniae
partes aggrediente, Theodebertus, Theodorici regis
filius, memoratorum nepos regum, in Italiam cum
maximo suorum equitatu contendit eamque ab Alpibus
usque ad maritimorum confinia locorum pervagatus
tributariam effecit et ad propria reditum maturans
Bucellenum ducem ad pervadendum Siciliam
et reliqua Italiae finitima reliquit. Qui, Tyrrheno
mari transfretato, Siciliam maxima ex parte subegit,
castraque vel urbes Italiae pervadens, ex subjugatarum
praeda nationum xenia Theodeberto mittebat
regi.
CAPUT XXII. #De sancto Benedicto.@#
Hujus principis temporibus, a Cinnomannica urbe
legati ad castrum Cassinum profecti, beatissimum
Patrem Benedictum, post eremiticam, ut praemisimus,
vitam in illo sancto degentem coenobio, omnigena
poposcerunt prece, ut fratres in monastica probatos
conversatione ad occidentales dirigeret partes, a
quibus leni jugo regulae illis ab ipso traditae Gallicana
subderetur cervicositas. Qui gratanti animo dilectum
suum discipulum Maurum ad has nostras direxit
regiones eique sanctissimum sui obitus diem imminere
praedixit, evidentissime designans eo sua
sacratissima transferenda fore membra quo charitatis
vinculo sibi unitum mittebat alumnum. Inclytus
ergo Domini levita Maurus, iter ad Gallias agens,
dum in pagum devenisset Antissiodorensem, die qua
Dominicae coenae ex more in terris celebrabatur sacra
solemnitas, ad monasterium sancti Romani, nutritii
quondam Patris Benedicti, divertit. Cujus gratuita
collocutione laborem longinqui itineris allevans ei
in proximo esse denuntiavit diem, quo beatus Pater
coelestem gaudens scanderet ad patriam. Et ecce
nocte illa quae sanctum praecedebat diem Sabbati,
quo vigilia resurrectionis colitur Christi, scilicet XII
Kalend. Aprilis, subito raptus in spiritu vidit viam
palliis stratam ac innumeris coruscam lampadibus
ab ejus cella ad coelum usque pertendere, quodque
eo tramite dilectus Domino coelum Benedictus scanderet,
angelum sibi dicentem audivit. Et ad se reversus,
lacrymas votivae indices visionis effundens
quae sibi revelata fuerant sancto Romano aperuit ac
participem coelestis eum faciens gaudii, sanctum
cum eo exsultans celebravit Pascha. Gloriosus etenim
in sanctis Deus assidue sibi placitos mirificans
famulos, huic egregio Patri excellentius caeteris jure
praebuit iter ad se perveniendi, qui, in convalle positus
lacrymarum, ascensiones virtutum in corde
disposuerat suo, scalam Jacob, per quam ascendentes
angeli monstrati sunt, suis proponens sectandam
sequacibus. In cujus autem, ut pace omnium loquar
sanctorum, non dicam martyris, verum et apostoli
transitu, tam innumeris tamque divini fulgoris splendens
apparuit via luminaribus vestibusque ornata
nuptialibus. Neque enim in eo calle textile credendum
est apparuisse pallium, quo aeternae incorruptionis
migrabatur ad regnum.
Nil porro mirandum hunc divinae latorem legis
hanc in assumptione spiritus promeruisse gloriam,
qui corruptibilis adhuc circumamictus tegmine carnis,
tantis effulsit miraculorum signis, ut nisi vir
toto venerabilis orbe, papa videlicet Gregorius, ejus
esset vitae relator simulque assertor eximius, profecto
ab infidelibus quibusdam mirandis derogaretur
actibus. Verum ut praeteream quod adhuc puerulus
eremum petiit intrepidus, quod, ut quidam propter
ipsum ait sapiens, nec Martinus toto nominatus in
orbe fecisse dignoscitur, illud certe non omittendum
quod, post multiplicia charismatum dona ab omnipotente
sibi concessa, tribus admirandis, nec saeculo
antea cognitis, resplenduit miraculis. In eo namque
quod solo intuitu ligati solvit vincula rustici, quodque
sub momento, quasi sub solis radio, universus ante
conspectum ejus collectus est mundus; sive quod
strata palliis ac innumeris corusca lampadibus via,
ad polorum subvectus est alta, neminem illi puto
conferendum sanctorum. Magna porro nobis, si dissimulare
nolumus, est indicta probitatis necessitas,
quibus donatum est tantum ac talem in praesentiarum
habere patronum, ut ab illius nunquam pro
posse magisterio discedentes, quae audivimus ab
illo et mentis oculis vidimus in illo sectemur. Aderit
pro certo nobis utque quondam corporales rustici
nexus, sic nostrorum solvet ligamina peccaminum,
et quorum | null | 460578f6-2c44-4c3f-aa2a-3544324abd5d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
in contemplatione totius orbis creditur
elegisse domicilia, eorum, si devote illi adhaereant,
animas sua sequentes vestigia, cum magno divini
luminis splendore, in aeterna deducet habitacula.
Hujus sane Patris vitam, ut praedictum est, beatus
scripsit papa Gregorius; cujus flores eloquii in
sancta universali Ecclesia velut aurum refulgent.
Sed et Odo venerabilis abbas hujus Floriacensis
monasterii, in quo saepe nominandus corpore requiescit
Pater Benedictus, ipsius memoriam in quodam
sermone mirificis extollit laudibus. Nos vero
pro amore tanti patroni nostri his praelibatis, ad
Historiam recurramus.
CAPUT XXIII. #De Belisarii reliquis gestis et nece.@#
Belisarius igitur, qui jam secundo ad Africam
transiens Vintharith Vandalorum regem rebellionis
insimulatum sub dolo pacis interemerat, residuosque
Vandalorum reipublicae jugo substraverat, audito
quod Franci Italiam infestarent, Romam redire maturato
contendit. Et civitati appropinquans, cum
magno omnium utriusque sexus laetitia susceptus,
obtulit beato Petro per manus papae Vigilii auream
crucem centum librarum, pretiosissimis gemmis
exornatam, in qua suas descripserat victorias. Indeque
ad bellum retractus Francorum, dum paucitatem
gentis contemnit virtutemque ignorat, paucis
et ipse assumptis pugnam non dubitavit committere.
Sed Romanis pro salute et libertate, Francis pro
adipiscenda gloria certamen erat. Et quia eo se gloriosiorem
sperabant reportare triumphum, si totius
orbis victores Romanos vicissent, mori potius quam
loco cedere elegerant. Inito itaque praelio, dum neutra
acies alteri cederet, tandem Romani salutem,
pro qua aliquandiu substiterant, deperire sibi intelligentes,
dum fortissimos quosque suorum bello
oppetere cernerent, paulatim se certamini subtrahere
coeperunt. Ita vir strenuissimus Belisarius, a
suis desertus, ab hostibus circumventus, nequidquam
fortiter faciens exstinctus est. Et qui multarum
sub triumpho gentium captivos adduxerat reges,
a duce non dicam imperatoris aut regis, verum tetrarchae
Francorum victus, vita cum nominis sui
privatus est gloria.
CAPUT XXIV. #De beato Gregorio Lingonensi et castro Divionensi.@#
Erat tunc temporis beatus Gregorius Lingonicae
urbis praesul summus. Sed quia hujus pontificis
meminimus, dignum est ut situm Divionensis castri,
ubi maxime morabatur, pandamus. Est denique illud
castrum in campi planitie muris firmissimis circumdatum,
turribus triginta tribus honestatum, terras
habens fertiles, per quas a meridie Oscarus haud
procul a muro fluit, piscibus dives. Ab aquilone
alter fluvius per portam ingreditur, ac sub ponte
decurrens perque aliam portam egrediens, molendinos
summa vertit velocitate. Murus ad viginti pedes
quadris aedificatus lapidibus, desuper minores
superpositos habens lapides, in altitudinem pedibus
XXX, in latitudinem XV, porrigitur. Portae ibi quatuor,
a quatuor plagis coeli. Quod cum tantae sit magnitudinis,
cur urbis vocabulo caruerit mirum habetur.
Hoc quidem ab Aureliano imperatore constructum
antiquitas asseruit.
CAPUT XXV. #De Chrotildis obitu et Clotarii progenie.@#
Interea bonae memoriae regina Chrotildis, uxor
Clodovei, quondam magni regis, piis, quoad vixit,
intenta operibus, apud urbem posita Turonicam
migravit ad Dominum plena dierum. Cujus corpus,
a filiis ipsis Childeberto ac Clotario regibus cum
magno psallentium choro exinde sublatum Parisiusque
delatum, in sacraria basilicae sancti Petri
juxta latus viri sui est sepultum. In eadem etiam
orationis domo beata Genovefa humata quiescit.
Theodebertus quoque, rex Austrasiorum, febre
valida vexatus, diem clausit anno regni sui XIII.
Hic, exorante Desiderato Viridunensi episcopo, civibus
ejusdem urbis octo millia solidorum, qui annuatim
exinde ejus inferebantur thesauris, largissima
benignitate ad restaurationem concessit civitatis.
Fuit idem rex egregie moratus eloquioque affabilis.
Qui beatissimum Maurum in quadam parte
regni sui, in Andegavensi videlicet pago, monasterium
construentem, quod Glannafolium antiquitus
dictum est, mirifice coluit, praediaque ingentia cum
aliis regiae munificentiae donis per semetipsum ad
eumdem accedendo locum benignissime contribuit.
Successit ei Theobaldus filius ejus, vir quidem Deo
deditus et servos ejus unice diligens, sed in suos
crudelis. Cujus tempore stella ex adverso veniens
in lunam ingressa est. Tunc quoque uvae in arbore,
quae Sambucus dicitur, natae sunt, et flores ipsarum
arborum, quae nigra proferre solent grana, botros
protulerunt. Gravis eo tempore ac solito asperior
hiems facta est, ita ut torrentes congelati pervium
super se populls iter praeberent. Aves quoque rigore
astrictae vel fame, absque ullo hominum dolo, immersae
nivibus capiebantur. Hic accepit uxorem
filiam Waconis, regis Longobardorum, Walderadam
nomine, suae sororem novercae. Qui | null | 8f8f43c0-8073-477e-a189-3563d8329ee3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cum per octo
annorum curricula strenue susceptum gubernasset
regnum, vita decedens, principatum gentis quam
regebat, cum thesauris, Clotario dereliquit habendum.
Huic vero Clotario fuerunt virilis sexus filii,
ex diversis conjugibus orti, numero septem et una
femina. De Ingunde quidem, Guntharius, Childericus,
Cherebertus, Guntrannus, Sigebertus et Clotsinda
filia. De Charagunde vero, sorore Ingundis,
habuit Chilpericum. Amore denique Ingundis ductus,
Charagundem ejus germanam sibi in matrimonium
copulaverat. De Gunsinde autem genuit
Chrannum.
CAPUT XXVI. #De odio Francorum in Parthenium.@#
Tunc temporis Franci Parthenium in palatio regis
Theodoberti quondam potentem, qui eos tributi
onere valde presserat, immensis persequebantur
odiis. Qui cum se cerneret non posse evadere, duos
rogat episcopos ut se Treviris deducant saevientisque
populi seditionem sua praedicatione sedent. Quo dum
una cum eo eunt, una noctium coepit praedictus vir
dormiens voces emittere, dicens: « Heu! heu! succurrite,
qui adestis. » Expergefacti circumjacentes
rogant, quid esset? Respondit ille vidisse se Ausanium
quondam amicum suum, ac Papianillam
uxorem propriam, quos olim zelo ductus occiderat,
vocantes se ac vi compellentes et dicentes: « Veni,
ut ante Deum de injusta nece nostra nobiscum contendas. »
Tandem venitur Treviris et episcopi turbatum
populum sua volebant linire oratione. Cum
nequirent, Parthenium in ecclesiam ductum uni
arcae immiserunt, sternentes desuper vela ecclesiae.
Cumque populus scrutata basilica recederet, frendens
quod non inveniretur, unus e turba exclamat:
« En, inquiens, arca, ubi non est quaesitus noster
adversarius. » Statimque e reserata arca extrahitur
ac lapidibus ad columnam ligatus perimitur. Fuit
vero in sumendis cibis avidus. Sed quae sumebat
hausto aloe statim egerebat, ut alia citius sumere
posset. Strepitum quoque ventris in publico sine
ulla emittebat verecundia.
CAPUT XXVII. #De Clotarii edicto et expeditione in Saxones.@#
Proposuit autem Clotarius edictum, ut cunctae
Ecclesiae Galliarum fisco tertiam partem solverent
fructuum. Quod, resistente Injurioso pontifice, in
ipso exordio tentamentorum est cassatum. Post haec
idem rex in Saxones rectum iter direxit, qui assiduis
excursionibus Francorum devastabant fines.
Quibus super Wiseram fluvium bello subactis,
Thoringos quoque, eo quod Saxonibus auxilium
tulissent, depopulatus est. Denuo Saxonibus rebellare
parantibus, Clotarius adversus eos exercitum
movet. Verum Saxones superioris belli plaga humiliati,
per legatos commissorum postulantes indulgentiam,
de caetero emendationem pollicentur suarumque
rerum omnium partem mediam, exceptis
conjugibus ac liberis, loco offerunt pignoris. Quod
Franci despectui habentes, praelium adoriundum
putarunt. Coacti Saxones manum conserere, tanta
in Francos strage bacchati sunt ut vix pauci Clotario
regi superessent ad fugae potius societatem quam
ad praeliandi subsidium.
CAPUT XXVIII. #De Chranno et ejus gestis.@#
Erat praeterea Clotario filius, nomine Chrannus,
corpore quidem elegans, sed mente levis, dolis nulli
versutorum secundus. Huic animus inquietus,
prompta audacia, cui pater vices suas per Aquitaniam
commiserat. Ast illius effera vis animi eum ut
regem agere non sinebat. Tyrannica denique adactus
crudelitate res aliorum rapinis diripiebat.
Quapropter pater eum, legatione directa, ad se
evocare curavit ut insolentiam qua tumebat modesta
increpatione redargueret. Ille mandatis patris
posthabitis, Parisius ad Childebertum summo studio
contendit, ea propositi intentione ut ad genitorem
nunquam rediret. Abducere vero amicos regios parentesque
festinabat et praecipue Childebertum patris
germanum. Quem etiam in tantum ab eo alienum
effecerat ut fratris vitam appeteret; Chranno
tactis sanctorum pignoribus sponte promittente
quod patris perpetuus existeret hostis. Perpetratumque
foret facinus magnum ac memorabile, fratre
in mortem fratris conspirante, si Deus non impedisset
et Childebertus matura morte non oppetiisset.
Composito namque cum Childeberto foedere,
Aquitaniam iterum repetit, omnia per quae primum
ierat subacturus. Post quem pater. Saxonica occupatus
expeditione, ire non valens, Charibertum
ac Guntrannum filios cum exercitu eo dirigit. Quem
illi, per Arvernicum secuti territorium, in Lemovico
jam eo assecuto castra super montem Nigrum constituerunt
miseruntque ad eum ut quae pervaserat
redderet. Quod dum ille se facere sponderet nec
tamen faceret, ipsi contra eum pugnaturi aciem
direxerunt. Quibus cum ille haud segnius obviam
iret, orta tempestate ab hoc sunt repressi facinore.
Post haec Chrannus per subintroductas personas
fratribus insinuari facit patrem bello oppetiisse
Saxonico. Illi, pro vero dictum arbitrati, Burgundiam
citato repetunt calle | null | 6a1725dc-c57a-462f-b7fb-c204e5ce801b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. His abeuntibus, Chrannus
post eos iter dirigens, capta Cabilonensi urbe
ad castrum properat Divionense, ubi quidam clericorum,
curiosi quid Chranno accideret, super altare
tres posuerunt codices, id est, Prophetarum, Epistolarum
Apostoli ac Evangelorium. Oratione ergo
ad Dominum facta, aperto Prophetarum libro hunc
primum reperere versiculum: #Auferam maceriam
ejus, et erit in desolationem pro eo quod debuit facere
uvam, fecit vero labruscas (Isa. V, 4-5)
@#. Reserato
etiam Apostoli codice hoc invenerunt: #Cum dixerint:
Pax et securitas, tunc repentinus eis veniet
interitus (I Thess. V, 3)
@#. Dominus autem in Evangelio
ait: #Qui non audit verba mea assimilabitur
viro stulto qui aedificavit domum suam super arenam,@#
etc. (Matth. VII, 26). Et haec quidem de
Chranno ostensa sunt.
CAPUT XXIX. #De Childeberti post regni fraterni affectationem morte.@#
Childebertus vero aestimans fratrem a Saxonibus
interfectum, Remis accedens cuncta incendiis ac
rapinis vastavit. Tunc duae locustarum acies per
Arvernum ac Lemovicinum in campum transiere
Romaniacum: ubi, commisso inter se praelio, magnum
reliquere acervum locustarum infectarum.
Coepta Chranni celeri destituuntur obitu Childeberti.
Nam idem rex post diutinam regni functionem
febre vexatus moritur, ac Parisius in ecclesia sancti
Vincentii, quam ipse fabricarat, sepelitur. Ejus
regnum vel thesauri ad Clotarium lege redierunt.
CAPUT XXX. #De Chranni conatibus et Clotarii clementia et pietate.@#
Destitutum se Chrannus tanto parricidalis flagitii
consorte animadvertens, ad Conabum Brittonum
principem confugit, recidivaque reparare bella tentabat.
Cui nobilitas conjugis odiorum suppeditabat
materiam quod praeemineret prosapiae claritudine.
Ei nomen Calte, Willecario genita, Aquitaniae duce.
Qui, videlicet Willecarius, minis Clotarii territus, quibus
Chranno favisse arguebatur, tutelam basilicae sancti
Martini expetiit; quam pridem et Austrabius, alter
dux, expetierat. Persecutoribus quaerentibus eum
exinde avallere nec valentibus, admotis ignibus pariter
cum ipsa orationis domo flammis est crematus.
Quam Clotarius solerti industria venustiori donavit
gratia stannoque ejus operuit tecta. Non dissimulandas
autem filii arbitratus injurias, inde
quanta potuit suorum manu Britanniam est ingressus.
Occurrit ei Chrannus cum Conabo Brittonum
rege, barbarorum agmen ductante. Ubi ad certamen
ventum, tentato utrinque agmine, ubi neque
Chrannus pecunia conductos desciscere a fide vidit
Britannos, neque Clotarius filium erga se suscepta
deposuisse odia suosque ad belli paratos certamina,
armis decernendum aestimaverunt. Tunc Clotarius
in incerto belli positus, lacrymis suffusus ora, Christum
exorat in haec verba: « Christe, inquit, Deus,
qui occulta hominum solus agnoscis, precibus nunc
adesto meis, justi exercens examen judicis. Etenim
quod nulli justo, maxime tibi omnium Cognitori rerum,
veniabilis Chranni nequitia possit videri satis
certus sum, ideo quod, naturalis oblitus gratiam
pietatis, hostili animo contra vitam insurrexit patris;
et quod, fraude machinatus, occulte nequivit
efficere, id nunc palam illato bello contendit explere.
Dumque unius decrepiti senis accelerare quaerit exitium,
non dubitavit morti exponere tantarum innumerositatem
gentium. Et certe regnandi spem
dederam, cum vivens tuendae ei Aquitaniae sollicitudinem
mandaveram. Sed morantem non passus est,
nec exspectavit regnum, nisi parricidio adipisceretur.
Respice ergo, Domine, de coelo, et judica juste,
illudque judicium exerce quod contra Absalon, patri
David quondam infestissimum, exercuisti. Non ego
quidem David, sed tamen fide non degener. Credidit
ille mundi Redemptorem venturum, credo et ego
venisse, aequique arbitrum saeculi judicem futurum. »
His intentum precibus audivit omnipotens Deus.
Nam superior bello factus, Britannos usque ad refugia
navium, quas ad hos usus paraverant, ut, si
adversa bellorum forent, eo se conferrent, persecutus,
maximam ex eis stragem dedit. Chrannus
quoque ipse, dum filias pariterque uxorem captivitati
subducere gestit, ab exercitu captus patrique
praesentatus, jussu ejus in cujusdam pauperculae
casa super scamnum extensus orarioque sugillatus,
ibidem cum conjuge ac filiabus igni est concrematus.
Hoc modo justae exsolvit poenas ultionis insidiator
patris, qui se omni evacuaverat pietate. Periit
quidem non optando patribus officio, sed non dissimulando.
Cui ille parceret, qui saluti paternae,
quantum in se fuit, non pepercit? Hunc itaque improbitatis
suae finem Chrannus invenit.
CAPUT XXXI. #De Longobardorum regibus et Totila Gotho.@#
Clotario autem Francorum tenente | null | 060978a3-bc66-4217-b26c-e36dc550dfb8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
principatum,
Longobardorum genti Alboin praeerat, qui non
multo post tempore Longobardos in Pannoniam deduxit.
Gothis autem, qui Italiam incolebant, post
Withigis, Badula, qui et Totila dictus est, praefuit.
Qui ad beatissimum veniens Patrem Benedictum,
cujus supra meminimus, ab eo et arguendo commonitus,
et commonendo a suae crudelitatis immanitate
est emollitus. Cui idem vir Domini quod mare transiturus,
Romam ingressurus, IX annis regnaturus,
decimo esset moriturus praedixit.
CAPUT XXXII. #De Vigilii papae et Theodorae Augustae controversia.@#
Vigilius etiam sanctae Romanae Ecclesiae praesul,
qui eo quo commemoravimus modo in locum sanctissimi
subrogatus fuerat Silverii, legationem suscepit
Theodorae Augustae in hunc se habentem
modum: « Veni, et adimple nobis quae prona voluntate
promisisti de Patre nostro Anthimo, et revoca
eum in pristini gradus honorem. » Ad haec
rescripsit Vigilius: « Absit, dicens, hoc a me, domina
Augusta. Prius locutus sum male et insipienter.
Nunc autem nullo modo tibi consentio, ut revocem
hominem haereticum et anathematizatum. »
Quo audito, Augusta misit Anthimum scribonem
cum valida militum manu Romam, praecipiens ei ac
dicens: « Vigilium, inquit, Romanum pontificem
nostris sanctionibus rebellem, decernimus ut navi
impositum ad nostrum deduci facias conspectum.
Nec cujuslibet basilica sanctorum defensionis ei sit
adjumentum, excepta ecclesia Principis apostolorum. »
Anthimus, Romam profectus, memoratum
papam, dum missarum solemnia in oratorio sanctae
Ceciliae X Kalend. Decembris celebraret (erat quippe
dies festus ipsius sacrae virginis), munera populo
erogantem tenuit navique imposuit, ut Constantinopolim
deduceret. Quem populus Romanus proficiscentem
usque ad navim prosecutus, postulat ut
benedictionem illis daret. Qua tradita, mota est
navis. Non defuere tamen, quos injusta expulsio
Silverii in odium ipsius excitaret. Hi lapides post
illum, vel quaelibet telorum genera sors obtulerat,
jacientes, in hunc modum ei conviciabantur: « Fames
tua tecum, mortalitas tua tecum. Mala intulisti
Romanis, mala reperias quo vadis. » Aliqui
sane ex fautoribus ipsius comitatui ejus adhaeserunt.
Qui per Siciliam iter faciens, in civitate Cathinensi
quosdam ad sacros promovit ordines, quibus
tuendae Romanae Ecclesiae delegavit curam. Ipse
navigio Constantinopolim usque devectus, ab imperatore
et clero urbis honorifice susceptus, per biennium
inibi est detentus. Imperatore communionem
Anthimi ab eo exigente cautionemque manus ejus,
qua id se facturum spoponderat, ostendente, ad
hoc usque altercatio processit ut diceret papa Vigilius:
« Ego quidem ad clementissimos reipublicae
moderatores Justinianum eique conjunctam aestimavi
me venisse Theodoram. Sed Diocletiano ac
Eleutheria moribus reperi crudeliores. Verum quia
Christus me vobis pro commissis adjudicavit peccatis,
patiar quidquid est miserrimum, dum vos jusseritis
quidquid est immanissimum. Haud enim rependitur
meritis meis congrua vicissitudo, dum
majora his mea mereantur facinora. Matura ultio
flagitii subest, et digno convenior expulsionis Silverii
pretio. Neque porro Dei oculum tam impii
machinator sceleris praeterire poteram. » Et quidam
familiarium principis prope astans, alapam in faciem
pontificis dedit, dicens: « Homicida, nescis
cui loqueris? An putas ignorare nos, dedisse te
alapam notario tuo, qui et continuo cecidit exanimis,
et filium viduae Hasterium, cui neptem tuam
dederas Vigiliam, jussu tuo fustibus usque ad supremum
labefactatum exitium, papamque Silverium
factione tua exsiliatum? » Quo ille audito, pertimuit,
solique Deo spem suam committens, in basilicam
sanctae Euphemiae confugit tenuitque columnam
altaris. A qua avulsus, fune colla ligatus per
totam circumduci urbem jubetur atque ad vesperam
ergastulo claudi, ubi modicum quid panis et
aquae ei quotidie tribuebatur. Postmodum suggerente
Narsete Romanarum partium duce, vinculis
ab imperatore levatus ac simul cum clero suo Romam
redire permissus, ubi Syracusas attigit, calculi
languore fatigatus defecit. Cujus corpus Romam
delatum ac ad sanctum Marcellum via Salaria
est humatum, succedente ei Pelagio in pontificatum.
CAPUT XXXIII. #De Romae a Totila obsidione et Romanorum ad Justinianum confugio.@#
Totila quoque, rex Gothorum, depraedata Sicilia
regressus, Romam obsidione cinxit. Cujus cives
tantam tunc famis penuriam passi sunt ut cibi inopia
coacti natorum suorum carnes edere vellent.
Fessis diutina pugna simulque inedia Romanis nec
valentibus moenia tueri, Totila a parte Hostiensi
urbem irrupit; qui, parcere potius Romanis quam
eos perdere malens, per totam noctem, qua victor
urbem intravit, quosdam suorum buccinis | null | ca31a435-1c63-45aa-aa5c-8840b280bac9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
clangere
jubet: « Ut cives se a Gothorum gladiis aut ecclesiis
tuerentur aut quibusque modis occulerent. »
Habitavitque aliquantum temporis cum Romanis,
plus paterna pietate circa eos usus quam tyrannica
crudelitate. Hanc illi, ut concedatur, animi benignitatem,
qui nimiae antea crudelitatis exstiterat, beati
Patris Benedicti (quem olim, ut praedictum est,
audierat) monitio contulit. Aliqui sane ex senatoribus,
Romani quondam gloria nominis, tunc autem
miserae reliquiae desertae civitatis, Constantinopolim
Justinianum principem adierunt supplices,
adversum Gothos auxilia poscentes. Turbatus gravi
nuntio Caesar, rebus in Hesperia minus prospere
gestis, Narsetem eunuchum, cubicularium vero
suum, expertum belli virum, omni militiae quae in
Italia erat praefecit. Ille propere (neque enim differendi
tempus dabatur) cum lecta pube, transmisso
Mediterraneo freto in Latium contendit, et junctis
sibi Longobardorum auxiliis cum Gothis praelio confixit.
Totilaque rege interfecto Italiam ab eorum
dominatione eripuit.
CAPUT XXXIV. #De bello Bucelleno duci ab Narsete illato.@#
Bucelleno etiam duci Narses bellum intulit, quem
Theodebertus, rex Francorum, ut supra memoravimus,
cum Italiam introisset, reversus ad Gallias,
cum Amingo alio duce ad eam subjiciendam reliquerat.
Qui Bucellenus, interempto Belisario, dum
pene totam Italiam direptionibus vastaret et regibus
Francorum de manubiis subjectorum hostium
munera copiosa conferret, in Campania hiematurus
in loco, cui Tannetum nomen est, dysenteriae morbo
laborans, bello gravi a Narsete superatus exstinctus
est. Amingus vero dum Widin Gothorum comiti,
contra Narsetem rebellare paranti, auxilio esse non
dubitaret, utrique Narsetis virtute vincuntur. Widin
captus Constantinopoli exsiliatur. Amingus, qui ei
auxilio esse voluerat, Narsetis gladio perimitur.
Tertius quoque Francorum dux, nomine Leutharius,
Bucelleni germanus, dum multa onustus praeda repedare
festinat ad propria, inter Veronam ac Tridentum
juxta lacum Benacum propria morte defunctus
est. Habuit nihilominus Narses certamen
adversus Sisuvald, Brentorum regem, qui adhuc de
Herulorum stirpe remanserat, quos secum in Italiam
veniens Odoacer adduxerat. Solus quippe Sisuvald
de Herulorum gente restiterat. Huic Narses
fideliter sibi primum adhaerenti multa beneficia contulit.
Sed novissime superbe rebellem et regnum
dilatare suum per Italiam cupientem bello superior
cepit celsaque de trabe suspendit. Hic Narses prius
quidem cartularius fuit; deinde propter virtutum
merita patriciatus honorem promeruit. Erat vero
vir piissimus, religione catholicus, in pauperes munificus,
in recuperandis sanctorum basilicis satis
studiosus, vigiliis et orationibus adeo intentus ut
magis precibus Deo profusis quam armis victor foret
bellicis.
CAPUT XXXV. #De Alboin Longobardorum rege.@#
In illis diebus, Alboin filius Aldoin Longobardis
praefuit. Hic, vivente adhuc genitore, cum Turismodo,
Turissendi Gepidarum regis filio, bello conflixit.
Et cum summa vi utrinque decerneretur, Alboin
Turismodum, spata cervice tenus percussum, ad
terram dejecit mortuum. Turbati Gepidi, quod regis
filium, per quem maxima ex parte praelium substiterat,
interemptum conspiciebant, in fugam versi sunt.
At vero Alboin, patrata victoria, ad patrem laetus
rediit. Nec multo post ei vita decedenti in regnum
substitutus est.
CAPUT XXXVI. #De Cautini facinore et sancti Medardi transitu et sepulcro.@#
His diebus Cautinus, Arvernae urbis episcopus
rem inauditam fecisse memoratur. Erat in ipsa urbe
Anastasius quidam nomine, officio vero presbyter,
ingenuus genere. Hunc frequenter pontifex, nunc
precibus, nunc minis compellebat ut proprietatem
suam, quam per chartas gloriosae memoriae Chrotildis
reginae possidebat, cum ipsis chartis ei dono
daret. Quo omnibus modis renuente, episcopus a villa
ad urbem deductum custodibus legavit inedia afficiendum,
ni petita compleret. Sed ille forti animo
resistebat, dicens sibi melius esse ad tempus fame
affici quam traditis rebus filios exhaeredare. Erat
apud basilicam Cassii martyris crypta, et in ea sarcophagum
cujusdam magni hominis ex Pario marmore
factum. In hoc igitur mausoleo, ex jussu episcopi,
cum mortuo vivens sepelitur presbyter operiturque
lapide, datis custodibus qui eum custodirent,
Verum presbytero, tanquam altero Jona, orante ad
Dominum, custodes inebriati vino vertuntur in somnum.
Quod ille intelligens, brachiis, quae tantummodo
libera propter magnitudinem sepulcri habebat,
operculum ad unam impulit partem reseratoque
aliquantulum loculo caput erexit et sic toto pectore
aditum egrediendi sibi paravit. Gravabatur autem,
ut ipse postmodum asseruit, nimio fetore, qui ex
putrefacto emanabat corpore. Itaque sepulcro liber,
ad ostium | null | e0367d67-1b84-480a-9789-77ae0641cd6f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cryptae properat. Fiebant enim haec in
initio noctis. Quod obseratum inveniens et inter
rimas prospiciens, videt hominem cum securi praetereuntem.
Hunc leni susurro evocans rogat ut aditum
securi reseret. Quo impetrato, presbyter progreditur
liber, rogans virum ne de se cuiquam indicaret,
ac demum ad domum suam indeque ad regem
Clotarium properat. Cui cum causam enarrasset
suam, rege ac optimatibus dicentibus quod nec Herodis
vel Neronis tempore talia fuerunt gesta, jubetur
adduci episcopus. Qui dum istud se jussisse negaret,
a presbytero convictus confususque abscessit.
Presbyter vero res suas tenuit. Quo tempore, beatus
Medardus Vermandensis episcopus, plenus virtutibus,
migravit ad Dominum. Cujus corpus Clotarius
rex honorificentissimo recondidit mausoleo.
CAPUT XXXVII. #De Clotarii regis donationibus, et piis operibus, obitu ac haeredibus.@#
Idem vero inclytus rex Francorum Clotarius, ad
suffragia egregii confessoris Martini in tutelam sibi
exposcenda, Turonis abiit. Multus ibi pro sua salute
suorumque peccaminum abolitione Domini ac sanctorum
ejus precator et clarissimis donis eidem sacro
loco regia liberalitate impartitis, in ditandis et
aliis coenobiis sanctorum munificentissimus exstitit.
Indeque venationis gratia exercendae, cujus studiosos
fore Francos supra meminimus, Cociam silvam
ingressus, dum supra vires corporis, quod senectus
debilitaverat, indulget exercitationi, animo validior
quam corpore, comminuit omnem suae vigorem salutis
aegritudinemque contraxit gravem. Febris erat
vehemens, continui ac sine ulla intermissione viscerum
dolores. Dum cruciatur atque alternis vicibus,
nunc frigus, nunc calor membra exagitant,
inter aegra suspiria quae mens extorquebat sibi
male conscia haec iterabat verba: « Vua, vua, quam
magnus est Rex ille coelestis, qui sic humiliat sublimes
terrae reges. Iste cum sit immortalis, melior
est quovis orbis terrarum principe mortali. Quod si
melior, et potentior: et si potentior, ergo et misericordiae
largitor. Qui non, ut multi hominum,
mortibus delectatur reorum; sed misericors ac miserator
poenitentiam amplectitur peccatorum. Illius
igitur clementiae munus totis est exoptandum affectibus
deque ejus miseratione nunquam desperandum. »
Inter hos atque hujusmodi sermones finem
imperii edidit, corpus terrae, regnum filiis derelinquens,
per quinquaginta et unum annos potestate
functus, perpetua ac semper in majus augmentata.
Filiis regni haeredibus hujusmodi vocabula: primus,
Cherebertus; sequens, Guntrannus; tertius, Chilpericus;
quartus, Sigebertus, vocati. Sepultusque est
in basilica Sancti Medardi, ut ipse jusserat; quae
triginta et eo amplius millibus ab eo loco, in quo
finem vitae invenit, aberat, magno obsequio per
tantum spatii deductus filiorum, seu etiam psallentium
clericorum.
#Explicit liber secundus.@#
INCIPIT LIBER TERTIUS.
CAPUT PRIMUM. #De Chilperici regis cum fratribus disceptatione super haereditate paterna.@#
Sepulto Clotario, varia est inter filios ejus sorte
regnatum. Siquidem Chilpericus (cui inter fratres
mens promptior) non contentus cum caeteris partem
ponere fratribus, thesauros patris Parisiaca in urbe
reconditos rapit, ac Francis (quos avidiores fore
pecuniae persensit) pretio sollicitatis, apud eos regnum
arripuit. Verum conjuncti fratres improvida
irruptione eum a civitate deturbavere. Dehinc conditionibus
pacis consentientem evocant totumque
regni corpus quadripartita sectione ex aequo hi quatuor
fratres partiuntur. Et Chereberto quidem, qui
et Aribertus dictus est, Parisiorum urbs, quondam
Childeberti, sorte provenit; Guntranno Aurelianensis,
regnum videlicet Clodomiri; Chilperico Suessionensis
assignatur civitas, caput et ipsa regni paterni;
Sigeberto autem Mediomatricum, quae et Metis,
cessit, Theodorici patrui quondam subjecta dominatui.
Urbs famosa et inclyta, ac ideo inter caeteras
urbes Galliae haud mediocri semper habita loco. De
qua quid in veterum reperimus libris, paululum
intermissa re coepta, in medium proferamus. Cum
gens Vandalorum junctis sibi Suevis et Alanis Gallias
depopulatum ire destinavisset, Chroco rege ipsorum
a matre sua quaerenti quid faciendo Magni nomen
obtineret, illa ad eum: « Si, inquit, fili, famosus
in orbe esse cupis, magnarum aedificia aedium a
majoribus exstructa destrue egregiasque urbes destruens
eorum incolas gladio exstingue. Neque enim
meliora prioribus potes condere habitacula aut bellando
nominis tui gloriam amplius propagare. » Cujus
ille responsi non segnis exsecutor exstitit ac si
divino oraculo non hominis voce dictum fuisset.
Nam apud Maguntiam ponte Rhenum transiens, primo
ipsam urbem miserabiliter delevit ac demum
cursum itineris Metis deflexit. Cujus muri, nocte
quae diem adventus ejus praecedebat, divino nutu
sponte | null | 27641497-7f55-42ab-b431-b81125a7fce1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ruentes, viam irrupturis aperuerunt. Incertum
utrum hanc divina indignatio flagitiosis et impoenitentibus
invexerit calamitatem civibus, an
forte ut infandissimi homicidae justa acceleraretur
perditio, quo coelestia autumans opitulari sibi suffragia
eo contenderet ubi nefandi ausus merita lueret
supplicia. Civibus denique Metensibus usque ad
internecionem pene pessundatis, Treviris properat.
Treverici in arenis civitatis praesidio locato, conatibus
ejus restiterunt. Chrocus Treviris infecto negotio,
Arelas expugnare nisus, a quodam milite, Mario
nomine, captus, per civitates quas everterat ductus,
poenis excruciatus interiit. Sed de his satis dictum.
CAPUT II. #De Chereberto, qui et Aribertus dictus est.@#
Cherebertus, qui et Aribertus, rex Parisiorum,
Ingobergam duxit uxorem. Huic erant ancillulae
duae. Nomen uni Marcovefa, altera vocabatur Merofidis.
Harum amore rex ita deperire coepit ut uxorem
ejiceret Ingobergam, et eas ambas in locum ejus
substitueret. Pro qua re a beato Germano, praefatae
urbis episcopo, increpatus, nec correctus, utrasque
cum filio, quem ei una earum genuerat, divinitus
percussas se perdidisse indoluit. Ipse quoque, non
post multum temporis, in Aquitania apud castrum
Blavia vitae finem sortitus, in basilica sancti Romani
est sepultus.
CAPUT III. #De Guntranni liberis et gestis.@#
Guntrannus autem quatuor filios ex diversis habuit
concubinis, quarum nomina recensere supersedi,
maxime cum nec ei legitimo fuerint copulatae
conjugio et, eo adhuc superstite, cum suscepta prole
terminum sortitae sint vitae. Fuit sane idem rex
summe bonus, pacis aequique servantissimus; hoc
solum tanti gloriam viri obnubilante facto quod,
lenociniis delinitus meretricum, licitum refutavit
matrimonium. Hic quadam die venatum in silvam
profectus, sociis, prout res exposcebat, huc illucque
dispersis, ipse cum uno suorum fidissimo fidelium
sub arbore quieturus resedit, positoque in familiaris
amici gremio capite, oculos cupiens furari labori,
obdormivit. Et ecce ex ore quiescentis regis, in modum
reptilis, animal egressum, oras propter labentis
rivuli percursare ac ut in ulteriorem ripam transiret
satagere coepit. Quod cernens ille, super cujus
genua rex cervicem inclinaverat suam, gladium vagina
nudatum fluviolo superposuit, et sic animal illud
ad alteram transmeavit partem. Atque sub radice
cujusdam montis ingressum, post aliquot rediit
horarum spatium, et eodem ponte usum in os Guntranni
est ingressum. Exsurrexit rex, et familiari
narrans somnium, mirabilem se dixit vidisse visum,
inquiens: « Conspexi fluvium permaximum ponte
ferreo constratum. Per quem transvectus, speluncam
in cujusdam montis radice constitutam sum
ingressus. Inibi inaestimabiles thesauros absconditamque
veterum reperi gazam patrum. » Refert
alter quid de eo et ipse intuitus sit, consonaque
sibi apparuerunt somnii verba ac visio manifesta.
Quid plura? effossus est locus, enormeque auri ac
argenti inventum pondus. De quo Guntrannus ciborium,
mirae magnitudinis simul et pulchritudinis
compactum, Hierosolymam mittere destinavit ad
Jesu Christi Domini sepulcrum. Sed cum et itineris
difficultas et Sarracenorum qui eadem infestabant
loca timor ne vota perficeret obstitissent, in Basilica
quae Cabilonensi adjacet civitati, cujus condendae
ipse actor exstiterat, super sepulcrum sancti Marcelli
poni jussit. Quod quandiu tumulum sancti
martyris durando venustavit, nullum in tota Gallia
opus, quod ei aequipararetur, potuit inveniri.
CAPUT IV. #De Sigeberti conjugio cum Bruna Gothorum regis filia.@#
Porro Sigebertus, cognito quod fratres ob infausta
conjugia gravi subjacerent opprobrio, Gogonem legatum
in Hispaniam ad Athanahildum regem Gothorum,
qui exercitum imperatoris ab Hispania expulerat,
mittit petitum filiae illius, Brunae nomine, nuptias.
Quam ille a patre cum multis sibi traditam opibus
ad Sigebertum perducit. Sigebertus eam, eo quod
Arianae dedita esset haeresi, a catholicis baptizari
Brunichildemque vocari praecipiens ac fide instrui
orthodoxa, cum magno apparatu epularum duxit
uxorem. Haec ut in regnum confirmata est, Gogonem,
qui se ab Hispaniis abduxerat, invisum regni Sigeberto
fecit. Huic denique Gogoni, cum in infantia
Sigeberti omnes Franci de regno ejus Chrodinum
majorem domus elegissent, virum probum ac timoris
Dei plenum, ille oblato cessit honore, regem allocutus
in haec verba: « Omnes, inquit, Franciae
potentes consanguinitatis mihi jure foederantur, nec
valeo jurgia eorum portare, dum quisque, mea fretus
propinquitate, eo ad nocendum alteri efficiatur
promptior quo mei censuram judicii non pertimescit,
quasi affinitate propinquior. Sed bonum esse
asseritis, aequitatis intuitu, etiam parentes | null | 747faca3-8847-498a-bdeb-c283c9bac9f7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
punire.
Quis hoc abnegat? Verum perpeti infamia denotantur
vel Torquatus, filium pro contempto suo
praecepto securi percutiens, vel Brutus, duos pro
patriae libertate ex se natos pari modo perimens.
Adeo ut praecipuus poetarum de eo ita scripserit:
Infelix, utcunque ferent ea facta nepotes. (VIRG. Aeneid. lib. VI)
Sed esto, sit melius pro misericordia quam pro crudelitate
argui. Ut quid autem frustra improbis misericordia
impenditur, dum indulta venia insolentiores
ad exercenda passim vitia efficiantur? Non
mihi ergo contingat, propter transitoriam eorum gratiam,
aeternae damnationis subire sententiam. » Post
haec verba, rege cunctisque optimatibus in ejus arbitrii
dispositione electionem tantae successionis ponentibus,
ipse eo quidem die siluit. Diluculo vero
subsequentis diei matutinus consurgens, ad domum
Gogonis cum quibusdam palatii primatibus properat.
Et brachium ejus collo superponens suo, signum
futurae dominationis dedit eique dixit: « Dominus
noster rex Sigebertus coetusque reipublicae nostrae
comitem me destinaverant fore domus regiae. Hoc
ego nunc tibi cedo munere. Utere felix meo privilegio,
quo me sponte carere profiteor. » Hujus exemplum
caeteri qui aderant proceres secuti, Gogonem
majorem domus acclamaverunt. Strenuus in gerendo
principatu Gogo eo usque est habitus donec Brunichildem
de Hispania arcessire est jussus. Ille dies
mortis Gogoni fuit, cui expedierat exsilio mutasse
sedes, antequam hanc omni bellua crudeliorem in
cervicibus locandam aveheret suis. Namque Brunichildis,
ut praelibatum est, regio potita conjugio,
animum regis ab eo alienans, ad postremum jugulare
coegit. A qua tantum humani sanguinis effusum,
tantae caedes actae potentum seu etiam regum
in Francorum regno sunt, ut non immerito sibyllam
ante multa saecula de ea vaticinasse sit creditum.
« Veniet, ait, Bruna de partibus Hispaniae, ante
cujus conspectum gentes, sive gentium reges, peribunt.
Ipsa vero calcibus equorum disrupta peribit. »
CAPUT V. #De Chilperici mulierosi novis nuptiis.@#
Chilpericus quoque rex, aemulatus et ipse fratrem,
cum plurimo praeter regium morem feminarum vallaretur
grege, quae regi propter decorem magis quam
propter nobilitatem generis copulabantur, dirigit
qui Brunichildis sororem natu majorem a patre
Athanahildo petant, ac vice sua spondeant se, si ejus
potiundae facultas detur, caeteras abdicaturum conjuges.
Quorum verbis Athanahildus credulus filiam,
Galsontam nomine, ad Chilpericum destinat, magna
ditatam dote. Quae catholico baptismate . . . . . magis
consecrata, regi toro nuptiali est conjuncta. Legatis
sane Atanahildi regis quaerentibus ut tactis
sanctorum pignoribus fides firmaretur quod Galsonta
in vita sua solio regni non pelleretur, Chilpericus
non abnuit. Praebitis sacramentis pactaque
pace, eos ad propria sinit abire. Sed, ut erat animo
levis, jura praevaricatus est pactionis. Nam Fredegundis,
conjux quondam vocata Chilperici regis, offensa
novae nuptae aspectibus invisis, exigui prope
temporis intervallo tantum adulandi arte praevaluit
ut se conjugio regis redderet. Inde ad audenda majora
protervia muliebri elata, domina se omnibus qui
in aula erant regia praeferebat, contumeliisque afficere
Galsontam Athanahildi regis filiam non cessabat.
Illa marito de injuriis questa, ab eo qui omnem jam
circa eamdem imminuerat affectum, verbis blandioribus
deludebatur. Denique feralibus furiis exagitatus,
instigante Fredegunde, eam in stratu quiescentem
crudelissime strangulavit. Immane facinus nullique
antea cognitum tyranno, ac Franco homini,
maxime regi! Penitus incongruum conjugem innocuam,
et quam ab hostibus raptam vindicari ferro,
aut mortem pro ea appetere decuerit, hanc securam,
in communi toro cubantem, suffocare non erubuisse!
Demens, qui illius meretriculae persuasionibus tantum
connubii violarit decus, cujus fraude in proximo
erat ipse perimendus. Post transitum sane Galsontae,
magnum virtus divina ad ejus sepulcrum est dignata
ostendere miraculum. Nam vitro, in quo ante
illud positum oleum accendebatur, in terram decidente,
duritia aufugit pavimenti, et sic in terram
ac si in modium farinae est integrum defixum. Non
tulerunt fratres tanto scelere maculatum consortem
esse suum; sed conjuncti simul regno pellere moliti
sunt. Quod consilium, non tam astu Chilperici quam
ipsa levitate qua coeptum fuerat, dissipatum est.
CAPUT VI. #De Chilperici filiis et eorum gestis.@#
Erant Chilperico tres filii, Theodebertus, Meroveus,
Clodoveus, ex Audovera regina suscepti. Quam
Fredegundis eodem perfidiae commento qua Galsontam
hac de causa pepulit: Chilpericus, cum fratre
Sigeberto expeditionem in Saxones agens, Audoveram
reginam domi | null | cd07a855-708c-4afc-a366-bcd7ae7bf008 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
reliquerat alvo gravidam. Cui
Fredegundis, utpote ancilla ex ejus orta familia, ad
cuncta deserviebat vitae necessaria. Haec hortatur
dominam ut natam puellam perducat ad baptismi
gratiam, quo rex adveniens gratuletur non solum
natam sibi esse filiam, sed etiam in Christo renatam.
Paret mulier suadenti meretriculae eo attentius
quo autumabat eam sibi bona consulta dare. Quaerenti
deinde matronam quae puellam susciperet post
sacri baptismatis undam, respondit non posse inveniri
nobiliorem ea, quae hujus exsequeretur muneris
obsequia. His quoque illa credula verbis, efficitur
filiae mater spiritalis. Regredienti post haec regi
it obviam Fredegundis eumque his interpellat verbis:
« Quam gloriosus, ait, apparet hodie rex Chilpericus,
rediens victor triumphatis hostibus, cui
nata est filia, Childechinda, forma egregia corporis!
Sed proh dolor! scelus hac nocte a te patrabitur, refugiendum
quidem, si vitari posset, ne domina mea
Audovera tecum secreta subiret cubiculi silentia. »
Hujus novitate sermonis rex stupefactus, causam
quaesivit. Cum sileretur, elicuit studio quaerendi et
motu indignationis. Et comperto indicio, quod ejus
commater foret regina ex prole suscepta, Fredegundi
in haec respondit verba: « Si Audoverae nunc
fraudor amplexibus, te sociam asciscam mei stratus. »
Et properanti ad aulam occurrit regina, ferens
in ulnis parvulam, quam bis (ut ita dicam) generaverat,
filiam. Ad quam rex: « Nefandam, inquit, o
regina, rem perpetrasti, et regiae inconvenientem
majestati. Nec potero te habere conjugem, cum
commatris adepta sis nomen. » Postea episcopo qui
puellam baptizaverat in exsilium acto, reginam cum
filia sacro adopertas velamine monasterio retrusit,
praedia ac facultates eis tribuens. Fredegundem
vero sibi copulavit. Incidit ea tempestate necessitas
Sigberto regi, fratri Chilperici atque Guntranni,
exercitum ductandi adversus Cacanum principem
Chunorum; qui confinia regni ejus depopulaturus
adventabat. In hoc congressu superior bello factus,
ingentes Chunorum strages dedit. Cum reliquis vero
pacem firmavit. Cujus absentiam Chilpericus aucupatus,
ut se ejus habebat inquietudo morum, domestica
seditione publicam interpolans pacem Francorum,
Remis opulentissimam regni ejus urbem improviso
impetu occupavit. Super plagam fractus
Sigebertus Suessionis et ipse de regno Chilperici
pervasit captaeque urbis populum imperio suo adjunxit,
repertumque Theodebertum, Chilperici filium,
custodiae mancipavit. Quem patri petenti clementissime
muneratum postea reddidit, dato prius sacramento
ne quid in posterum Theodebertus contra Sigebertum
moliretur. Quod, praepediente humani generis
inimico, non diu inviolabile permansit. Chilpericus
quoque, bello superatus, conditiones pacis
amplexus est
CAPUT VII. #De Saxonibus Galliam irrumpentibus a Mummolo repulsis.@#
Saxones, qui ad Italiam jussu Theodeberti senioris
demigraverant, cum conjugibus ac liberis in Gallias
prorumpunt. Quibus Mummolus, Guntranni regis
patricius, obviam pergens, eos fugaciter Italiam
repetere compulit. Sequenti anno iterum Saxones ad
Rhodanum usque fluvium Gallias ingressuri accesserunt.
Mummolus cum exercitu suo obvius, transitum
eis fluminis denegabat. Sed acceptis muneribus,
per fines regni quod tuebatur transeundi ad Sigebertum
licentiam tribuit. A quo suscepti, jubentur
proprias incolere terras. Quo dum tendunt, plurimos
negotiatorum in itinere deceperunt, aeris laminas
quadam arte ad auri optimi atque probati speciem
coloratas venundantes aurumque pro pretio earumdem
accipientes. Hac de re multi mercatores
ad inopiae malum se devolutos sero doluerunt. Sed
Saxones fraudulentiae suae poenas matura ultione
luerunt. Nam a Suevi aliisque nationibus, quae patriam
eorum pervaserant, terna acie superati, ad XX
millia suorum ferme interemptis, reliqui conditionibus
hostium, licet inviti, paruerunt.
CAPUT VIII. #De Justiniano et Justino Augustis.@#
Justinianus, eo in tempore, postquam triginta tribus
annis imperium felici rexit sorte, sceptrum cum
corona regni Justino reliquit minori. Fuit autem Justinianus
vir fide catholicus, pietate insignis aequitatisque
cultor egregius. Ideoque ei omnia cooperabantur
in bonum. Qui et bella civilia prospere per
varios duces et maxime per Belisarium gessit, et in
causis civilibus componendisque legibus merificus
exstitit. Ob causam etiam multimodarum victoriarum,
ut Alemannicus, Gothicus, Alanicus, Vandalicus
Africanusque diceretur, habere agnomina meruit.
Exstruxit quoque idem princeps intra urbem Constantinopolim
Christo Deo (qui est sapientia Dei Patris)
templum: quod Graeco vocabulo Hagiam Sophiam, id
est Sanctam Sapientiam nominavit. Cujus opus adeo
cuncta aedificia excellit ut in totis terrarum spatiis
huic simile non posse inveniri qui videre testentur.
CAPUT IX. # | null | 07ce537f-cfc9-4a7f-b6c7-2d28cd519f60 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
De Cassiodoro et aliis claris viris.@#
Hujus temporibus Cassiodorus tam in saeculari
quam divina scientia, Dionysius abbas in paschalis
calculi argumentatione mirandus, Priscianus Caesariensis
in arte Grammatica, Arator in exarandis apostolorum
Actibus arte metrica, claruerunt. Benedictus
quoque in coelesti disciplina placidius caeteris
effulsit. Haec nos studium boni principis, vel eorum
qui ejus fuere temporibus, dicere paucis coegerunt.
Nunc Narsetis acta succincte perstringamus, ut postmodum
continuo ductu inchoatae percurrat Historiae
ordo.
CAPUT X. #De Narsetis inclytis gestis.@#
Narses itaque multimodis subjugatarum gloriosus
triumphis nationum, civica insignis corona, summae
per Italiam aequitatis exercebat jura. Sed his
rebus sibi apud improbos expertus est nocuisse potius
invidiam quam apud probos fuisse gratiam. Nam
cum pro liberandis civibus mortis se discrimini saepissime
obtulisset, circumpositarum vero gentium
in se odia excitavisset, tanta a Romanis pertulit ut
plus post bellum a suis quam in ipso bello ab hostibus
periculi in sese expertus sit. Impleveruntque
Romani facinus exsecrandum ut quem protectorem
suae salutis habuerant eum ante tribunal judicis
etiam absentem accusare non erubescerent. Nec
novum apud eos hoc genus flagitii fuit. Quippe Scipio
major quondam Africanus devictae Carthaginis
nobilitatus tropaeis, ab ingrata sibi urbe Roma diu
exsulans, in agris suis morbo simul et tristitia defecit.
Alter quoque Africanus Scipio, superioris
haud ignobile genus Scipionis, post perdomitam Libyam
causam adversus accusantes in senatu dicere
coactus quod sibi pro patria laboranti ab improbis
et ingratis denuntiari cognovisset, medio subsequentis
noctis tempore, ab aemulis in cubiculo necatus
est. Simili modo contra hunc Narsetem relatio Romanorum
ad Justinum cucurrit principem ac ejus
conjugem Sophiam, querelantium nihil sibi collatum
libertatis devictis Gothis, quibus tetrior supersit dominus,
eunuchus scilicet Narses. Quibus cognitis,
Caesar ira exardescens successorem Narseti Longinum
direxit praefectum. Quod ubi Narses agnovit,
ita dixisse fertur: « Si male, inquit, egi cum Romanis,
digna factis recipiam meis. Si vero bona, et
si reddere volunt similia, ut quid calumniantur,
suentes capiti meo falsa testimonia? » Tanta autem
indignatio, praecipue Augustae, adversus Narsetem
excitata est ut inter caetera (quia eunuchus erat),
injurioso satis sermone mandaret, debere eum in
gynaeceo feminarum pensam dividere lanarum, non
consulatum tenere Romanum. Ad haec Narses: « Filum,
ait, filabo, quo talis ordietur tela, quam Justinus
et Sophia nequeant in omni sua rescindere « vita.
Nec promissa moratus, ad Alboin regem Longobardorum
mittit, qui Pannoniae paupertina rura deserere,
et ad Italiam solo uberem eum hortarentur
transire. Qui monita non aspernatus, cum cuncto
suo populo eorumque supellectili Hesperiam properat.
Narses autem urbe Romana relicta, Neapolim
venit. Quem subsecutus papa Joannes, qui Pelagio
successerat, Romam redire rogavit. Quo impetrato,
utrique regressi sunt. Et sanctissimus quidem Joannes
non diu supervixit. Narses vero post aliquantum
temporis defunctus est, corpusque ejus in loculo
plumbeo positum Constantinopolim cum omnibus
thesauris ejus est delatum. Sed, ut promissa solvamus,
Historiae est ordo repetendus.
CAPUT XI. #De Chunis seu Avaribus Galliam invadentibus.@#
Chuni, qui et Avares, rupto foedere quod cum
rege Francorum Sigeberto pepigerant, in imparatam
se Galliam infundunt. Quos cum ille congregato
exercitu bello excipere destinavisset, Chuni magicis
artibus, priusquam ad manus veniretur, quibusdam
phantasmatibus Francos perterrefactos fugere compulerunt.
Rex ipse, frustra resistere conatus, capitur.
Sed prudentiae suae astu oblatis muneribus
honorifice ad suos redire permissus, pacem cum
Chunis in reliquum stabilem firmavit. Nec praetulit
mortis compendium saluti, condemnans in hoc
facto pravum Crassi Romani, quondam consulis,
consilium, qui, ut dedecus servitutis evaderet, non
pretium hostibus, sed sibi interitum paravit. Nam,
dum forte contra Thraces pugnans, caesis suorum
millibus in potestatem hostium devenisset, ne ludibrium
inimicis foret, virgam, qua ad stimulandum
equum utebatur, in oculum Thracis se tenentis impegit.
Barbarus, dolore iraque percitus, latus Crassi
gladio transverberavit. Sicque vir magni nominis
simul et fortitudinis, dum devitat quod fortuito
casu sive beneficio hostis etiam posset evadere, incidit
in mortem quam illatam nec volens adversarius
potest avertere.
CAPUT XII. #De Clodovei gestis, et Guntranni.@#
Eo tempore Clodoveus, Chilperici filius, Burdegalensem
(quae ad regnum Sigeberti pertinebat) urbem
invasit. Super quem Sigulfus dux partium
Sigeberti | null | 40690158-8809-422b-99c7-00a515d96b87 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
irruens, eum exinde expulit, ac veluti cervum
prae se ageret, ad propria festine regredientem,
buccinis insonando, usque ad refugia Parisiacae
civitatis insectatus est. Quo comperto, Chilpericus
Theodebertum alterum ex filiis, qui Sigeberto pridem
juraverat nullatenus se ei nociturum, in Neustriam
ad occupandas urbes quae fratri subjectae
erant mittit. Theodebertus, nonnullis urbibus subactis,
tributa Turonensibus, Pictavis, Caturcensibus,
Lemovicinis jure victoriae ascribit, pervagatusque
Aquitanicam provinciam, monasteria servorum
seu ancillarum Dei direptionibus vastans, monachos
sive clericos tormentis, sanctimoniales vero
turpibus dehonestamentis affecit. Denique ad monasterium
Sancti Martini, quod Lata dicitur, dum
quidam hostilis agminis tenderent vellentque fluvium
qui interfluebat transire, clamaverunt monachi,
dicentes: « Nolite, o barbari, nolite huic caenobio
Sancti Martini injurias inferre. » Hoc audito,
quidam redierunt compuncti corde retrorsum. Viginti
tamen ex ipsis ascensa navi flumen transeuntes,
caesis monachis, monasterium infringunt resque
diripiunt factisque sarcinis navim repetunt. Sed non
defuit beati confessoris virtus. Nam ingressi alveum,
amissis remis, dum hastilibus navim impellunt,
illa sub pedibus mersa est. Ipsi vero, lanceis
confixi suis, in profundum delabuntur, uno tantum
superstite qui haec eos deserere hortabatur. Monachi
vero eos resque suas aquis eripiunt, ipsos sepulturae,
res autem monasterio inferentes. Talisque
tunc Theodebertus Aquitanicis visus et Christianis,
qualis quondam Diocletianus catholicis in toto orbe
constitutis. Congressu Pictavis adversus Gundoaldum
ducem habito, universas pene ejus copias delevit.
Nec Chilpericus quievit, qui fratri Sigeberto ludibrio
suos fuisse exercitus indignabatur. Non contentus
enim filii triumpho, cum magna et ipse veniens
manu Campaniam depopulatus est Remensem.
Sigebertus tamen non usquequaque otiosus fuit,
nec multa diu regni sui passus dispendia est. Nam,
insidiis opportune locatis, omnem exercitum Theodeberti
cum ipso attrivit. Qui, dum evadere nititur,
a cohorte regia oppressus occiditur. Corpus ejus ab
Arnulpho duce collectum et ad Engolismam delatum,
ibidem est humatum. Deinde, congregatis superioribus
Francis Austrasiis, collecto etiam sociorum
adjumento, contra fratrem aciem dirigit. Sed intercurrentibus
legatis, pax convenit. Inde e communi
consensu expeditionem in Guntrannum suum fratrem
Burgundiae regem agunt. Sigebertus Arvernis
civibus mandat Arelas ex insperato invadant. Quo
praecognito, Guntrannus per internuntios Arelatenses
de adventu hostium certos facit. Illi, praeoccupatis
insidiarum locis duce Celso, eos qui se interfectum
venerant interficiunt. Guntrannus quoque, contractis
undecunque viribus, obviam parat ire fratribus.
Cumque castra in loco qui Viriacus dicitur fixisset,
residente Sigeberto apud Archiacum, Chilperico
identidem eo loci quo duodecim pontes Sequanae
superimpositi fuisse referuntur, mediantibus optimis
quibusque prudentia viris quibus moris est
semper regibus praebere consilia, hi tres fratres in
unum coeunt foedus. Trecas deinde in oratorio
Sancti Lupi dextras jungentes, Sigebertus cum Chilperico,
jusjurandum Guntranno praebuerunt nil se
ulterius adversus eum hostiliter acturos. Eadem eis
etiam Guntrannus visus et sacramenta dedisse. Inde
cum gratia discessum est; et se invicem salutantes,
Guntrannus ad propria, Sigebertus atque Chilpericus
ad castra redeunt.
Tunc Austrasii jurgari contra Sigebertum coepere,
promissa sibi flagitantes solvi, qui se meminissent
spe hostilis praedae ad belli societatem sollicitatos:
oportere eum aut ex proprio stipendia illis largiri,
aut publicum demonstrare cujus rebus ditentur
adversarium; se interim, dum reges inter se pacem
venditant aut inimicitias, quasi mercenarios, haberi
queruntur, ad pericula primos, ad honorem vel
praemia ultimos. Nec contra Guntrannum se querelam
cujuslibet offensionis praetendere velle fatentur,
cum quo Sigebertus justae firmarit foedera pactionis,
sed in Chilpericum veteris inimicitiae recordatione
cunctorum odia exardescere. Illum esse ex multis
unum, cujus vita ingrata, mors foret omnibus grata.
His igitur suorum persuasionibus coactus Sigebertus,
fratrem persequi statuit; qui, nil tale metuens,
majorem exercitus partem ad hiberna dimiserat.
Ipse, accepto fraternae insectationis nuntio, cum
paucis equitibus Tornacum urbem confugit. Quem
subsequens Sigebertus Parisiorum ingressus est
urbem. Cui occurrens sanctus Germanus pontifex:
« Si, inquit, fraternum cruentus cupis effundere
sanguinem, juxta Psalmistae vocem, eam quam fratri
paras foveam tibi experieris paratam, fratricidaeque
non privaberis vocabulo, cum voluntas ipsa non
careat supplicio. » Haec ille quasi ab episcopo partibus
fratris favente dicta aspernatus, cogitabat coepta
perficere. Et veniens in villam, cui vocabulum
est Victoriacus [ #al.,@# Victoria], offendit ibi | null | fab97952-d7fa-48a8-8269-b604ebee132d | latin_170m_raw | null | None | None | None |
validam
de regno Chilperici manum Neustrasiorum specie
se ei tradere volentium. Qui, viso rege, certatim
ad eum venientes, ditioni se ejus subdunt. Nec quilibet
ducum aut procerum regni Francorum cum
Chilperico relictus est, excepto Ansoaldo; qui fortunam
regis etiam in adversis maluit non deserete
quam promissam violando fidem proditor esse vel
dici. Tantis igitur Sigebertus vallatus militum catervis,
cunctas urbes regni Chilperici imperio suo
adjunxit. Inde progressus in urbem, cui Tornacum
nomen est, fratrem obsidione cinxit. Qui se urgeri
conspiciens haerebat consilii incertus qua via conjugem
ac filios, quos secum ibidem adveniens deduxerat,
periculo eximeret. Sed mulier, artibus
viro longe callidior, duos subornat viros, quibus
audacia contemptum mortis invexerat. Hos hortatur
monetque Sigebertum adeant eumque, se ut
Dominum adorare simulantes, interimant. Quod si
efficiant, evadentibus praemia, interemptis vero condignam
sepulturam, eleemosynasque ad loca sanctorum
pro oblatione tanti facinoris se praebituram
spondet. Illi nihil morati praecepto satisfaciunt, ac
urbem egressi ad castra progrediuntur hostium.
Nihil viris audacius, nil terribilius eo bello in hostem
ex urbe processit. In medium namque adversariorum
proruentes non trepidaverunt, non retractaverunt;
sed tanquam familiarium suorum
consortiis immorarentur, non ante remeandum putarunt
quam circumventum a lateribus regem, cultellis
latera fodientes, nefandissimae neci traderent.
Clamor illico universorum luctusque totis oritur castris,
ut palam daretur intelligi regem oppetiisse
Sigebertum. Impetu itaque facto in homicidas irruunt,
levique negotio membratim sectos duos delent
viros. Chilpericus dum egredi formidaret et quid
accidisset ignoraret, accedente ad se conjuge Fredegunde,
interiisse fratrem ut comperit, ad spem vitae
et salutis animum quasi ab inferis reduxit. In crastinum
egressus urbem, redeuntibus in gratiam Neustrasiis,
qui ad Sigebertum ab eo desciverant,
corpus fratris in villa, cui Lambrus nomen est, sepeliri
mandavit. Quod postmodum a fidelibus oblatum,
et in ecclesia Sancti Medardi Suessionis juxta
patrem Clotarium est humatum. Regnavit autem
annis XIII.
CAPUT XIII. #De Fortunato episcopo et ejus scientia.@#
Ejus tempore Fortunatus, qui in rhetorica metricaque
arte famosus habebatur, ab Hesperia in
Gallias transiens, Pictavis episcopus ordinatur. Hic
multorum vitas passionesve sanctorum, partim prosa,
partim metro composuit. Ad amicos quoque singula
disticha elegans orator conscripsit. Unde praefato
regi elegiacum misit carmen, congratulans ei
in nuptiis Brunichildis. Quod equidem ego, cum
sors librum ad diversos ab eo sibi familiares conscriptum
manibus intulisset meis, legi atque in eo
facunditatem viri, dulcemque affabilitatem satis admiratus
sum.
CAPUT XIV. #De Brunichildis in conservanda prole solertia.@#
Interfecto autem hoc modo Sigeberto, mutatio
facta est, multis familiarium ejus amicitiam Chilperici
expetentibus. Porro Brunichildis, quam Sigebertus,
dum a pervasione urbium rediret fraternarum,
Parisius sibi occurrere imperat, in eadem degens
civitate, nece viri comperta, fluctuabat animo
qualiter se suamque prolem ab imminenti liberaret
interitu. Tunc Gundoaldus dux arreptum puerum,
Childebertum nomine, per fenestram in sporta depositum
cuidam fidelium suorum tradit, ut eum
Metis exhiberet. Quem inibi perductum, adnitente
Gundoaldo, de quo praemisimus, universi Austrasii
in regnum sublimant patris. Brunichildem onere filii
levatam altera invadit cura. Nam sibimet timenti
nec somnus oculis, nec animo quies dabatur. Cui
etsi voluntas discedendi erat, facultas deerat. Tantis
ergo pressa sollicitudinibus, a superveniente
Chilperico Rothomagum in exsilium truditur. Thesauri
ejus opibus Chilperici sociati; filiae Meldis ad
custodiendum missae sunt.
CAPUT XV. #De Merovei et aliorum regum gestis.@#
Meroveus etiam missus a patre Chilperico, ut civitates,
quae flumini Ligeris adjacent, ad suam transduceret
partem, postposito patris praecepto, Cenomannis
contendit, ac si matrem suam Audoveram,
quae ibidem exsulabat, visitaturus. Inde Rothomagum
transiens, ad Brunichildem venit, eamque in
conjugium accepit. Non tulit hoc Chilpericus pater;
sed eos ab invicem dissociare volens, Rothomagum
usque accessit. Cujus illi declinantes praesentiam,
basilicam sancti Martini super muros praefatae urbis
ligneis constructam tabulis sunt ingressi. Irritaque
fuissent Chilperici tentamentorum exordia, nisi sacramento
spopondisset: Se eos minime separaturum,
imo permittente Deo magis copulaturum. Quo
illi credentes, ad eum progressi, et ab eo apparatioribus
epulis per biduum sunt suscepti. Tertio
die profectus secum abducit filium, parvipendens
quod dederat jusjurandum. Morum egregius censor,
qui illicitum in filio damnaret matrimonium | null | 90b575f5-38cd-4676-8525-c6a10f1a62fd | latin_170m_raw | null | None | None | None |
nec
futurum pro perjurio super se Dei pertimesceret
judicium. Verum ille plus metuebat versuta Brunichildis
ingenia, ne filium imbueret perfidia, quam
indignaretur pro divinae legis illata injuria.
Revertenti inde nuntiatur proceres Campaniae Remensis
Suessionensem sibi praeripuisse urbem. Qui
continuo, raptis copiis, eosdem acie superans multos
nobilium interemit captamque civitatem juri suo
restituit. Clodoveum vero filium Turonis dirigit, ut
et Petrogoricum Aginnensemque pagum sibi subjiciat
edicit, juncto ei duce Desiderio, ut ejus frueretur
in cunctis incommoditatibus subsidio. Quos
Mummolus, Guntranni patricius, obviam cum exercitu
progressus, devicit fugavitque non sine maximo
suorum detrimento. Nam de exercitu ejus quinquaginta
millia sunt caesa, cum a parte hostium, licet
devictorum, non nisi viginti millia sint prostrata.
Exinde Chilpericus filium Meroveum, suspectum
doli, quod partes Brunichildis fulciret, instigante
noverca Fredegunde, coma attonsum ac in monasterio
Aninsolae detrusum, jussit ordinari presbyterum.
CAPUT XVI. #De divi Germani episcopi transitu, sanctitate et miraculis.@#
Eodem tempore sanctissimus et vere Deo dignus
Germanus, Parisiorum episcopus, migravit ad Dominum.
Cujus corpus in oratorio Sancti Vincentii
est sepultum. Quid autem Fortunatus de hoc beatissimo
scripserit viro, non praetermittam. Quadam,
inquit, vice praecellentissimus rex, Childebertus
senior, cum ei direxisset sex millia solidorum pauperibus
eroganda, expendens tria millia revertitur
ad palatium. Interrogatusque a rege si adhuc resideret
quod tribueret, respondit medietatem resedisse
nec invenisse inopes quibus totum expenderet.
Cui rex: « Domine, inquit, dona quod restitit. Nam,
Christo largiente, quod donetur non deficit. » Incidens
namque rex aurea missoria, et argentea comminuens
vasa, quidquid primum habebat dabat sacerdoti
ne perderet. Erat ergo exspectanda contentio
inter sacerdotem et principem. Faciebant apud se de
misericordia pugnam et de pietate certamen, thesauros
ut spargerent ac de suis talentis egeni ditescerent.
Denique, alia vice, cum aptus ad sedendum
sacerdoti requireretur equus, rex ei suum tribuit,
rogans ut sibi eum retineret. Interim beatus vir postulanti
captivo equum donat interdictum, quoniam
apud ipsum plus fuit, quam illa regis, vox pauperis.
Tunc quoque Chilpericus legationem suscepit
Childeberti junioris, nepotis sui, petentis matrem
suam sibi reddi Brunichildem. Cujus ille non aspernatus
preces, eam cum munere pacis poscenti remisit
filio.
CAPUT XVII. #De regum Hispanorum rebus.@#
Athanahildo autem rege Hispaniae defuncto, Leuva
cum Levigildo fratre regnum assumunt. Mortuo
Leuva, Levigildus integrum Hispaniae regnum tenuit,
habens Gadsuindam matrem Brunichildis uxorem.
Apud Longobardos Alboin, de quo praemisimus,
regnabat. Qui maxima ex parte Italiae urbibus potitus,
suos in eis statuit; Romanos, quos vel maxime
adversarios patiebatur, expulit. Hic civitatem, cui
Ticinum nomen est, quae alio vocabulo Papia dicitur,
per tres annos obsidens, tandem cepit. Cujus
cum incolas, utpote paganus, quia Christianos esse
cognoverat, gladio ferire destinavisset, equus ejus
in medio portae corruit. Qui calcaribus impulsus,
fustibus caesus, nullo modo adigi poterat ad surgendum.
Tandem suggerentibus suis in religionem rex
conversus, fregit quod de nece Christianorum voverat
votum. Huic fuit nupta Clodsinda Clotarii Francorum
regis filia. Qua defuncta, Rosemundam Chunimundi
Gepidorum regis natam accepit conjugem;
cujus ipse dudum interfecerat patrem. A qua, cum
tribus et eo amplius annis in Italia super Longobardos
regnasset, in vindictam paternae necis dedecorosissima
interemptus est morte. Et vir bellicosissimus
summaeque audaciae, unius mulierculae consilio
periit; qui per tot hostium strages bello famosissimus
exstitit. Et illa quidem tantae immanitatis
debita luit maturato supplicia. Nam dum corruptori
suo, Helmechis nomine, quem ipsa in necem regis
armaverat, postmodum e balneo egredienti veneni
poculum, quod salutare asserebat esse, porrexisset,
ille agnito mortiferum haustum se bibisse, evaginato
gladio eam quod reliquum erat bibere coegit. Sicque
nefandissimi homicidae justae factorum suorum subjacuere
vindictae. At vero post Alboin, cum Cleph
nobilissimus Longobardorum, anno uno et sex mensibus,
tenuisset principatum, denuo duces in Longobardorum
gente decennio creati sunt. Et unusquisque
ducum suam regebat civitatem. E quibus aliquanti
Gallias praedandi cupidine petentes, apud
Provinciam cum Amato patricio, qui regi parebat
Guntranno, bello confligunt. Factaque de Burgundionibus
maxima strage, ipsum ducem interemerunt.
Quod Guntrannus audiens, evocato ad se Mummolo
spectatae virtutis viro, patriciatus ei indixit | null | 973aef7a-add4-4629-a4e9-e366161a5ea8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
curam.
Prorumpentibus iterum in Gallias Longobardis,
Mummolus cum valida Burgundionum manu occurrit.
Qui, duobus praeliis hostibus usque ad supremum
labefactatis, reliquos fugaciter in Italiam redire
compulit. Nec ultra adjecerunt animum Longobardi
ut ad Gallias transirent. Nam Mummolus post tergum
eorum Francorum dirigens exercitum, Anagnis castrum,
in finibus Italiae situm, debellavit et cepit.
Quam ob causam, comes Longobardorum Ragilo,
Anagnis veniens, depraedatus est, et ad sua reverti
festinans, ab obvio sibi duce Francorum, Chrannichis
nomine, perimitur.
CAPUT XVIII. #De Justini minoris gestis.@#
Per haec tempora apud Constantinopolim, ut supra
praemisimus, Justinus minor regnabat, in tantum
avaritae deditus ut arcas ferreas fieri juberet, in quibus
ea quae rapiebat auri talenta congereret. Hic cum
a divinis mandatis aurem cordis averteret, justo
Dei judicio amens effectus est. Post haec Tyberium
Caesarem adscivit, qui ejus imperium gubernaret,
hominem justum, utilem, eleemosynarium, sapientem,
in judiciis aequum, in victoriis clarum et
(quod his omnibus supereminet) verissimum Christianum.
Igitur Justinus cum undecim imperasset
annis, amentiam tandem, quam incurrerat, cum
vita finivit. Bella sane, quae per Narsetem patricium
Gothis vel Francis illata superius per anticipationem
diximus, Justiniani quidem temporibus coepta, sed
sub Justino terminata sunt.
CAPUT XIX. #De Tiberio Constantino et ejus imperio.@#
Mortuo Justino, Tiberius Constantinus Romanorum
regum quinquagesimus sumpsit imperium. Hic,
ut superius diximus, sub Justino adhuc Caesar cum
rempublicam regeret et multas egenis eleemosynas
erogaret, magnam ei Dominus auri copiam subministravit.
Nam deambulans per palatium, vidit in
pavimento domus tabulam marmoream, Dominicae
crucis vexillo insignitam, et ait: « Crucem Domini,
qua pectus frontemque munire debemus, indignis ut
quid pedibus conculcamus? » Et simul cum verbo
jussit eamdem tabulam auferri a pavimento. Qua
amota, reperiunt et aliam simili signaculo expressam.
Post hanc quoque reperiunt et tertiam. Quibus
ablatis, inaestimabilis diuque occultatus in lucem
profertur thesaurus. Quem Tiberius, juxta consuetum
sibi morem, pauperibus erogavit. Narsetis
quoque thesaurum in quadam Italiae urbe terra defossum,
quodam decrepito indicante sene inventum,
in simile distribuit opus. Sophia vero Augusta, immemor
promissionis quam Tiberio fecerat, eum ab
imperio removere Justinianumque Justini nepotem
substituere moliebatur. Quod Imperator agnoscens
Augustam custodiae mancipavit; Justinianum verbis
objurgatum blandioribus tanto in posterum
amore dilexit ut filiam suam filio ejus promitteret
ac filio suo filiam ejus sociandam exposceret. Sed
haec res qua de causa incertum est cur non pervenit
ad effectum. Ad hunc Chilpericus, rex Francorum,
suos dirigens legatos, multa ab eo ornamenta, aureos
etiam singularum suscepit librarum, habentes
ab una parte effigiem imperatoris et in circulo
scriptum: TIBERII CONSTANTINI PERPETUI AUGUSTI;
ab alio vero quadrigam ac ascensorem continentesque
scriptum: GLORIA ROMANORUM. Hujus exercitus
ab eo missus Persas potentissime debellavit,
victorque regrediens tantam praedae molem cum
viginti pariter elephantis abduxit ut humanae crederetur
posse sufficere cupiditati.
CAPUT XX. #De Britannorum rebus et Guntranni facinore.@#
Dum haec in Orientis geruntur partibus, in
Britanniis haec acta sunt. Macliavus et Bodicus
illo tempore comites Britonum erant; qui amicitiam
mutuam sacramentis adinvicem datis junxerant.
Mortuo Bodico, Macliavus filium ejus Theodoricum
de regno Britanniae expulit. Theodoricus, resumptis
viribus, Maclianum cum filio ejus, Jacob nomine,
interfecit paternamque haereditatem recepit. Varocus
Macliavi filius patri in comitatu succedit. Tunc
quoque Guntrannus, rex Francorum, duos Magnacharii
soceri quondam sui filios interemit, facultates
eorum fisco subjiciens. Dehinc subsecuta mors duorum
filiorum ipsius est. Quapropter Guntrannus liberis
orbatus, Childebertum suum ex fratre Sigeberto
nepotem adoptavit in filium.
CAPUT XXI. #De Chilperici in Praetextatum simultate.@#
Chilpericus frater ejus, alter rex Francorum,
Praetextatum Rothomagensem eipscopum exsilio destinavit,
eo quod, consilio Brunichildis reginae usus,
insidias ipsi parasse diceretur. Meroveus vero filius
ejus, quem tonsuratum ac monasterio detrusum
a patre fuisse memoravimus, iterum laicus
efficitur. Nam a Guntranno duce, de quo sequens
sermo plura narrabit, per legatos sollicitatus,
a monasterio egressus et a Gaileno suo familiari
veste laicali indutus, ad ecclesiam Sancti
Martini Turonis ut confugeret, est impulsus. Ad
hanc denique et ipse Guntranus confugerat, metuens
minas regis Chilperici, eo quod diceretur filium
ejus Theodebertum in bello superius | null | 9aab0c4d-339e-4e02-83a8-142d793d8da3 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
memorato
interemisse. Quapropter Chilpericus Ruccolenum
quemdam Turonis direxerat qui eum exinde vi abstraheret.
Ruccolenus Turonis veniens beato pontifici
tunc Gregorio mandavit ut Guntrannum a basilica
sancta expelleret. Quod si agere differret,
sciret eum cum valida manu venturum et haec impleturum.
Sanctus autem antistes respondit: Hoc
nunquam fuisse factum, nec a se ullo modo esse
faciendum. Interim miser dum domum ecclesiae,
in qua hospitabatur, destruere non formidat, regio
correptus morbo, ab basilicam sancti Martini defertur,
ubi nil medelae adeptus, non post multos dies est
defunctus. Porro Meroveus ad saepedictam veniens
ecclesiam, memorato pontifice missas celebrante,
petiit eum eulogias sibi dare. Quo recusante, minatus
est se quosdam de populo interimere, quoniam
sine judicio sacerdotum eum communione privaret.
Tunc pontifex eulogias quidem ei dedit, regi vero
per diaconum innotuit quae acta fuerant. Regina
itaque clamante ipsum clericum exploratorem a
Meroveo missum, rex eum in exsilium relegavit.
Direxit autem ad sacerdotem, ut inimicum suum de
ecclesia expelleret. Sed eo differente, Chilpericus
exercitum commoveri praecepit. Quod audiens Meroveus
a basilica egredi voluit. Leudastis vero Turonicus
comes pueros ejus, qui pro necessariis causis
in villam ierant, peremit. Quapropter Meroveus,
adnitente Guntranno, Marileffum medicum a rege
venientem tenuit, ablatoque auro ac argento quod
ferebat, eum utique occidisset, nisi ille ecclesiam
expetisset. Interea dum de patre ac noverca Meroveus
multa loqueretur facinora, quadam die Gregorium
episcopum ad convivium invitans, rogat aliquid
ad aedificationem legi. Tunc antistes, arrepto
Salomonis libro, hunc primum versiculum invenit ac
legit: #Oculum, qui aversatur patrem, effodiant eum
corvi de torrentibus (Prov. XXX)
@#. Et haec quidem ille
non intellexit, antistes vero miratus est, redargutionis
sibi verba prima occurrisse.
CAPUT XXII. #De Guntranno Pythonissam consultante.@#
Post haec direxit Guntrannus ad mulierem Pythonissam,
quae ei aliquando non solum annum, sed et
diem et horam qua Charibertus rex obiret, praedixerat,
ut eam super statu interrogaret suo. Cui
illa haec remisit mandata: « Hoc, inquit, anno Chilperico
defuncto, Meroveus, devictis fratribus, regnum
accipiet, teque ducem constituet. Quo munere
quinquennio functus, septimo efficieris episcopus. »
Hoc ille episcopo Gregorio retulit, et ab eo hoc
responsum accepit: « Ista magis a Deo quam a diabolo
exquir idebuissent. » Verumtamen Fredegundis,
quae occulte Guntranno favebat propter mortem
Theodeberti (non enim fuerat ex ea natus), misit ad
eum ut Meroveo suaderet egredi ab ecclesia. Ille
praesto putans fore percussores, non distulit; sed
nil ei nocuit. Demum Chilpericus per diaconum ad
sepulcrum sancti Martini duas mittit chartulas,
quarum una continebat ut sibi divinitus in alia, quae
erat vacua, rescriberetur si foret fas Guntrannum
a templo extrahi. Diaconus, triduo exspectans, inanis
a responso abscessit. Sed Guntrannus, venientibus
regiis missis, palam altaris cum sacramento fidejussorem
dedit, jactanter pollicitus nunquam se
inscio rege templum egressurum.
CAPUT XXIII. #De Meroveo oraculum a libris divinis petente.@#
Tandem Meroveus, postpositis Pythonissae responsis,
per triduum vigilans, in divinis hoc responsum
libris accepit. In Regum quidem: #Eo quod,@# inquit, #reliquistis Dominum Deum vestrum, tradidit vos Deus
in manus inimicorum vestrorum.@#
In Psalterio autem: #Dejecisti eos, dum allevarentur
(Psal. LXXII)
@#. In
Evangelio vero: #Scitis quia post biduum Pascha fiet,@#
etc. (Matth. XXVI). His ille visis flens, ad sancti Martini
tumbam cum quingentis et eo amplius viris, assumpto
quoque Guntranno duce, discessit, et per
Atissiodorensem urbem Divione castro veniens,
exinde ad Remensem Campaniam transiit. Qui, a
Tarvanensibus in quadam villa circumventus et se
capiendum fore intelligens, veritus ne, si ad patrem
duceretur, graves de se poenas daret, Gailenum
quemdam sibi familiarem rogavit, ut se gladio percuteret.
A quo cultro per viscera trajectus interiit.
Gailenus, truncatis manibus ac pedibus, naribus simul
et auribus, turpiter vitam finivit. Post haec
Sanson filius Chilperici mortuus est. Cujus funus
cum nimia lamentatione idem rex prosecutus est.
Eo anno stella in medio lunae fulgens visa est.
CAPUT XXIV. #De Guntranni-Bosonis filiabus virtute patris liberatis, suffragante divo Martino.@#
Quidam potentissimus | null | c13e1494-e8e7-4851-a510-7aeb9a063a2e | latin_170m_raw | null | None | None | None |
procerum Chilperici, Guntrannus-Boso
uno nomine sic dictus, relectis in ecclesia
sancti Hilarii filiabus suis, ad Childebertum
transiit. Anno vero tertio regni Childeberti junioris,
qui erat Chilperici et Guntranni septimus decimus,
Guntrannus Boso filias suas Pictavis auferre volens,
Dracolenum quemdam, sibi infestissimum seque
persequentem, ut a se averteretur precibus ac muneribus
flectere nitebatur. Dracolenus, ut erat mente
elatus, superbe respondit, asserens se funiculum,
quo alios deceptos perdere solebat, paratum habere,
ut eo Guntrannum involveret. Non tulit Guntrannus
superba jactantem, sed manus elevans in
coelum, prodigia facientem invocavit Dominum et ut
sibi per intercessionem beati Martini misereretur
oravit. Congressus contra adversarium, fauces contumaciae
verba profantes conto transfodit elevatumque
e sella equitatoria dejecit exanimem ad terram.
Hoc eventu felici usus, translatas a Pictavorum urbe
filias deduxit quo voluit.
CAPUT XXV. #De Pictavorum Britonumque discordia.@#
Pictavienses quoque et Bagasseni, qui nunc Arbasseni
dicuntur, conjuncti Andegavensibus, Varocum
comitem Britonum repentino impetu opprimere
moliebantur. Quorum praevenit insidias Varocus,
circa medium noctis super eos irruens et
maximam ex eis stragem faciens. Tertia vero die
cum ducibus Chilperici foedus pepigit, dans filium
suum obsidem et quae pervaserat reddens. Venetum
quoque urbem ea conditione refudit ut si ex gratia
regis eam tenere mereretur, tributa quotannis solvere
non moraretur. Aliquanto autem interjecto
tempore a fide desciscens, Eunium Veneticae urbis
episcopum ad regem dirigit, pro quibusdam causis
responsa laturum. Quem rex cum ira objurgatum
direxit in exsilium.
CAPUT XXVI, XXVII. #De Chilperici in Praetextatum episcopum accusatione et Praetextati purgatione.@#
His ita gestis, Chilpericus rex congregato concilio
pontificum in ecclesia Sancti Petri Parisiacae urbis,
Praetextatum Rothomagensem episcopum (cujus jam
meminimus) exsilio revocatum, in eorum praesentia
cum hac accusatione exhibuit, dicens: « Quamvis,
venerandi pontifices, regia potestas reum majestatis
legibus condemnare possit, ego tamen hunc, qui
falsum sibi pastoris nomen usurpat, conjurationis
contra me factae auctorem, sacris non contradicens
canonibus, vestrae audientiae repraesento. » Et conversus
ad Praetextatum Rothomagensem episcopum:
« Ut quid, ait, o episcope, munera populo contra
meam erogasti salutem? Quave de causa filium meum
Meroveum cum uxore patrui conjunxisti? Non ignorabas
quid de hac causa sacri sanciant canones? Quare
autem ita filium adversus patrem armasti suum, ut
ille pariter cum vita regnum vellet eripere meum? »
Postquam vero rex siluit, Franci, qui prae foribus
stabant frementes, ostia basilicae effringere nitebantur,
ut antistitem poenis subderent. Sed rex, haec
fieri prohibens, Praetextato copiam purgandi tribuit.
Cumque ille objecta refelleret, quidam falsi testes
surgentes calumniabantur a pontifice sibi munera
data, ut regem dolo perderent. Quibus episcopus:
« In hoc, inquit, veros vos esse confirmo, quod muneratos
vos a me fore fatemini. Quid enim vestris
ditatus donis aliud agerem, nisi ut par pro pari referrem?
Quod vero falso confingitis, me mala regi
machinatum esse, id omnibus modis falsum est. »
Haec eo dicente, rex quidem in regiam se recepit,
episcopis autem in domo ecclesiae residentibus, adveniens
Etius archidiaconus Parisiensis ita eos alloquitur:
« Nunc, inquiens, est tempus, o sanctissimi
sacerdotes, quo aut pro vestra magnanimi constantia
glorificemini, aut pro dejectione et contumelia
fratris ac coepiscopi vestri, contemptui in posterum,
si tacueritis, habeamini. » Tunc caeteris tacentibus
(quod metuerent reginae furorem, cujus
instinctu ista gerebantur) et digitum ori suo superponentibus,
Gregorius Turonorum antistes sic orsus
est loqui: « Oportet nos, fratres charissimi, et
maxime eos qui principis fruuntur familiaritate salubria
ei suggerere consilia, ne forte, ira devictus, plus
justo in sacerdotem Domini commoveatur et a Deo,
innocentium ultore, gravius puniatur. » Illis quoque
nec ad ista respondentibus, subjunxit antistes:
« Cavenda nobis, sanctissimi Patres, illa terribilis
Domini comminatio est, quam per prophetam praenuntiavit:
S #i me,@# inquiens, #dicente ad impium: Morte
morieris, non annuntiaveris ei, sanguinem ejus de
manu tua requiram (Ezech. III)
@#. Nos itaque, qui speculatores
in domo Dei sumus positi, non negligamus
regi pericula ostendere sua, et, si necesse sit, exemplis
ad resipiscendum provocetur, qualiter Maximus
imperator, beatum Martinum | null | 4d9f021d-4eef-4c9f-9d68-a4c329df27ec | latin_170m_raw | null | None | None | None |
impiis communicare
compellens, imperio pulsus sit, vel Clodomirus, sacerdoti
Avito non obaudiens, interierit. »
Cumque nec tunc quidem aliquis eorum responsa
praebuisset, aliqui adulatoriae artis regi denuntiaverunt
nullum ei pertinacius resistere quam Gregorium
Turonicum. Qui mox per quemdam aulicum
evocatus, stante rege propter tabernaculum ramis
tectum Bertrannoque Burdegalensi pontifice dextrae
ejus inhaerente, sinistrae vero Ragnemodo Parisiaco,
taliter rex episcopum allocutus est dicens: « Dic,
domne pontifex, qui justitiae tramitem caeteris servas,
mihi cur denegas? Sed, ut video, perversis
consentis, et impletur in te vulgare proverbium,
quod Corvus corvi oculum non eruet. » Cui sacerdos:
« Mihi, inquit, o rex, aequitatem deserenti correptores
erunt multi. Te autem delinquentem quis
corripiet, nisi ille qui se fatetur peccaminum vindicem?
Quapropter si nos, te de justitia commonentes,
audire contempseris, plus a Deo quam a nobis
condemnaberis. » Ad haec rex: « Apud alios semper
justitiae causam obtineo, apud te nunquam. Verum
ego optimam inveni ultionis meae materiam. Persuaso
namque Turonico populo, ut clamet sibi a te
aequitatis jura denegari, ego quoque proclamabo
me, qui etiam regia polleo dignitate, nil eorum
quae ipsi postulant a te posse promereri. Et sic
orto adversum te populorum odio, injusti nomine
denotaberis. » Econtra pontifex respondit: « Si quidem
sim injustus, id Deo magis quam notum
est. Tu vero si nostra aspernaris monita, sacros
sume canones, et, his saltem consentiens, justa decerne. »
Tum demum rex animum antistitis, ut erat
callidus, hoc modo mulcere coepit. Erat autem coram
eis mensa panisque superpositus, cum diversis
ferculis. Ait ergo rex ad sacerdotem: « En, inquit,
ferculum tui gratia paravi, in quo nil aliud quam
cicer carnesque continentur volatilium. Utere nunc
eo libens mecum. » Beato veroGregorio respondente
quod cibus ei gratior esset facere voluntatem Patris
sui qui in coelis est, et a rege petente ut sponderet
rex nihil se contra canones acturum, elevatis Chilpericus
manibus juravit per Viventem in saecula se
decreta sanctorum Patrum non transgressurum. In
crastinum vero, aurora incipiente, legati Fredegundis
reginae ad hospitium memorati pontificis venerunt,
poscentes, et duas libras argenti pro munere
offerentes, ut in dejectionem Praetextati consentiret
caeteris episcopis. Dicebant enim aliorum se voluntatem
probatam habere. Illo itaque recusante et, si
sibi mille librae darentur, nullo modo assentire velle
se asserente, illisque magis instantibus, tandem pollicitus
est in decretis canonum fratribus suis se assensum
praebiturum. Tunc, illis quae petebant se impetrasse
putantibus et gratias agendo recedentibus, advenerunt
quidam sacerdotes similia petentes. Quibus
antistes eadem quae prioribus reddidit responsa. Convenientibus
autem in concilium episcopis, adveniens
Chilpericus rex ait illis reperisse se in decretis canonum
« quod episcopus furti obnoxius sacris deberet
privari ordinibus. » Erat enim rex litteris eruditus.
Cumque pontifices quaererent quis eorum furti insimularetur,
rex dixit: « Num obliti estis quanta vobis
ostenderim, quae Praetextatus mihi furto abstulit? »
Demonstraverat namque rex pridie varia ornamenta,
quorum pretium ad tria millia aestimabatur solidorum,
cum sacculo duobus millibus numismatibus
aureis referto. Haec omnia dicebat sibi ab episcopo
furata.
Sed Praetextatus objectis facile se purgavit, hoc
modo regi responsa dans: « Excellentia tua, domine
mi rex, reminisci valet, si dignatur, Brunichildem
a Rothomago abeuntem plerasque sarcinas in diversis
speciebus mihi commendasse et, post aliquod
tempus, missis pueris eas a me repetisse. Cumque
ego ex hac re tuam consuluissem voluntatem, praeceptis
obaudiens tuis, unam eis sarcinam, eo quod
amplius ferre non valerent, contradidi. Venientibus
iterum ac tertio, ex tua jussione caetera reddidi, dicente
magnificentia tua mihi ut a me ea rejicerem,
ne pro his ira inter vos iterum repullularet. Hae duae
tantum sarcinae apud me remanserunt. Nunc igitur
cujus furti me arguis fore obnoxium? » Cui respondit
rex: « Si haec ita se habent et custodiae causa ista
suscepisti, cur limbum aureis intextum filis exinde
rapiens secuisti et eum, pro nostri dejectione, his
quibus tibi placuit distribuisti? » Tunc sacerdos:
« Ad ista jam, inquit, semel dixi, et nunc iterum dico,
me non ob aliud illis ista largitum fuisse nisi ut
eorum muneribus mihi concessis parem | null | 90d73fe5-8072-494a-a5d6-07688066e86f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
referrem
gratiam. Ut vero, propriis deficientibus, ex commendatis
aliqua praesumerem, confidentia ausum tribuit,
eo quod Meroveus, cujus illa conjugium expetiverat,
ex te carnaliter genitus, mihi in baptismo spiritalis
esset filius. » Animadvertens Chilpericus Praetextatum
hoc modo non posse superari, relicto concilii loco,
ac convocatis quibusdam sibi adulantibus, ait illis:
« Victum me verbis episcopi fateor, et vera eum
prosequi scio. Sed ut Fredegundi reginae satisfiat,
ite ac ex vestra quasi persona consilium ei dantes
dicite: « Scis quia dominus noster Chilpericus, rex
misericors est et confessis cito ignoscit. Vade ergo
et prosternere pedibus ejus confitereque te in eum
peccasse, ac confestim indulget tibi. » Quibus jussa
perficientibus, seductus est Praetextatus eorum dolis
qui se quoque pollicebantur pedes regis deosculaturos,
ut ei ignosceret. Sequenti die residentibus
episcopis in concilio, Chilpericus cum Praetextato
iterato altercari coepit, dicens: « Si munera pro
muneribus retribuisti, sacramenta pro parte Merovei
contra meam salutem cur exegisti? » Ad haec
sacerdos respondit: « Innotui celsitudini vestrae
Meroveum me ex lavacro suscepisse salutari. Ideoque
si facultas fuisset, etiam angelum Domini in
ejus evocassem auxilium. » Quid plura? procedente
longius altercatione, Praetextatus ad pedes regis corruit,
clamans: « Miserere, clementissime rex, homicidae,
qui te regno pellere volui et filium tuum
tibi substituere. » Haec eo loquente, prostratus et
ipse rex pedibus aliorum sacerdotum, qui in synodo
residebant, aiebat: « Audite, sanctissimi sacerdotes,
nefandissimum reum exsecrabile crimen confitentem. »
Verumtamen pontificibus a terra regem elevantibus,
jussit rex Praetextatum ab ecclesia egredi.
Ipse autem in regiam se recepit, mittens ad synodum
quosdam canones, quibus erat annexus quaternio
novus, continens haec: « Episcopus, in homicidio
vel caeteris criminalibus deprehensus peccatis,
sacris privetur ordinibus. » His lectis, dum Praetextatus
staret stupens, ait illi Bertrannus Burdegalensis
antistes: « Audi, frater et quondam coepiscope, nisi
regis promerueris gratiam, nostra non poteris frui
societate. » Post haec rogavit Chilpericus pontifices,
ut aut vestis Praetextati scinderetur, aut centesimus
octavus psalmus (qui maledictiones Iscariothicas continet)
super eum recitaretur, vel certe in perpetuum
communione privaretur. Sed pontificibus hoc agere
recusantibus et maxime Gregorio Turonensi renitente,
ab ecclesia Praetextatus pellitur ac custodiae
traditur. De qua dum fugere noctu niteretur, caesusque,
in insula quadam maris, quae civitati adjacet
Constantiae, in exsilium relegatur.
CAPUT XXVIII. #De Guntranni Burgundionum regis ad Childebertum oratione.@#
Porro Guntrannus rex Burgundionum Childeberto
regi Austrasiorum, nepoti suo, ut pacificus cum
proceribus regni sui ad pontem, quem Petreum dicunt,
sibi occurreret mandavit. In cujus advenientis
amplexibus diu immoratus, universis audientibus sic
est locutus: « Evenit, meis praepedientilius peccatis,
ut ex me genitis carerem filiis. Unde mihi, propriis
orbato haeredibus, necesse est quaerere extraneos,
quibus partos relinquam thesauros. Optimum itaque
judicavi te, omni humana carne mihi charior nepos,
Childeberte, eligere, qui et mei successor regni et
congregati esses possessor thesauri. Quapropter maneat,
oro, quae inter patrem ac filium debet manere
dilectio. Unus nos protegat clypeus, una contra adversantes
tueatur hasta; et ab hodierno et deinceps
talis inter nos charitas parmaneat, ut si dante Deo
filios procreavero, te tamen a jure non secernam
haereditario. » His dictis et proceribus Childeberti
pro eo spondentibus, eo quod ipse puer adhuc esset,
simul prandentes et se muneribus honorantes, ad
sua sunt reversi. Verumtamen legatos utrique ad
Chilpericum regem miserunt, denuntiantes ut aut ea
quae de eorum regno pervaserat redderet, aut se
ad belli certamina praepararet. Quod ille tunc quidem
despectui habuit. Quo tempore sinister populi
rumor adversus Salonium et Sagittarium episcopos
surrexit. Hos sanctus Nicetius Lugdunensis antistes,
enutritos, primum quidem diaconii, deinde sacerdotii
eos gradibus insignivit. Et Salonium quidem Ebreduni,
Sagittarium vero apud Vapingum episcopos
instituit. Illi vero non velut episcopi religioni operam
dabant, sed tanquam tyranni homicidiis, rerum
alienarum pervasionibus, adulteriis quoque vacabant.
Et in tantum eorum excrevit malitia ut super
Victorem Tricassinum antistitem, natalitii sui diem
festum agentem, cum cohorte irruentes militari, ejus
vestimenta scindentes, famulos caesos fugantes, apparatum
prandii omnem raperent et ipsum cum hac
contumelia solum relinquerent | null | b861f04c-0055-488f-a948-aa99dc2b79cb | latin_170m_raw | null | None | None | None |
. Qua causa ad aures
Guntranni regis delata, ex ejus jussu collecta est synodus
apud Lugdunum, qua praesidente sancto Nicetio,
hos convictos a propriis expulit sedibus. Unde
illi graviter indignati, regis gratiam sibi acquirentes,
acceptis ab eo epistolis ad papam Romanum Joannem
profecti sunt. Cui persuadentes, se injuste
damnatos, scripta ejus ad regem detulerunt, jubentia
ut suis restituerentur locis. Quos rex, verbis corripiens,
ad proprias jussit urbes redire. At illi, cum
Victore quidem pacem facientes, homines qui ei injurias
irrogaverant direxerunt ut ipse in eis ulcisceretur.
Qui Dominici praecepti memor, non reddens
mala pro malis, illaesos dimisit ad propria. Salonius
denique et Sagittarius, pessimis quotidie adjicientes
pejora, in expeditionem, quam Mummolus contra
Longobardos egit, pergentes, multa perpetrarunt
homicidia. In civibus pari modo suis ita crudeliter
saeviebant ut multos usque ad effusionem sanguinis
caederent. Quod ubi regi Guntranno nuntiatum est,
eos exhiberi praecepit, a praesentia tamen sua usque
ad audientiam sustinere. Hoc Sagittarius adeo indigne
tulit ut de rege indigna loquens, publice proclamaret:
« Filios regis non fore regnaturos, eo
quod mater eorum ex Magnacharii fuisset familia. »
Erant namque adhuc filii regis superstites. Propter
hoc rex ira commotus, equos eorum et cuncta quae
habebant abstulit et ipsos in duobus monasteriis a
se procul divisis poenitentiam agere constituit, mandans
propriis judicibus circum ea loca constitutis ut
eos cum summa armatorum cautela custodirent, ne
forte elaberentur. Tunc forte seniore ex filiis regis
aegrotante, accedentes quidam familiarium ejus ad
eum, suaserunt ut praefatos episcopos ad proprias
juberet regredi Ecclesias: ne fortassis ob eorum
damnationem ira Dei super domum incumberet principis.
Cumque rex petita non abnuisset, Salonius et Sagittarius
regressi ad sua, tam eximios sanctae religionis
cultores se ostendebant ut quotidie totum ex ordine
Psalterium recitando, nunquam a psalmodia cessare
viderentur. Qui tamen post paululum ad suum in
tantum reversi sunt vomitum ut fornicationi et ebrietati
inservientes, dum clerici matutinos psallerent
hymnos, ipsi adhuc in convivio positi vina flagitarent.
Incipiente vero aurora, circumdati mollibus
usque ad tertiam diei horam somnum capiebant.
Cumque in talibus versarentur, Deum post terga ponentes,
ipsi quoque a Deo postpositi iram ejus incurrerunt,
ut in sequentibus demonstrabimus.
CAPUT XXIX. #De Chilperici in Ennodium caeterosque Childeberti fautores saevitia et de motu Britonum.@#
His diebus, Chilpericus Pictavam pervasit urbem,
fidelesque nepotis sui, videlicet Childeberti regis,
cum Ennodio duce, ab ejus sunt hominibus pulsi.
Ennodius itaque exsilio trusus, facultatibus fisco
subactis, post annum patriae et suis redditus est rebus.
Dacco autem Gadarici filius, relicto Chilperico
dum ubique vagaretur, a Draccoleno duce, qui dicebatur
Industrius, fraude captus est, jurante sibi
quod non interficeretur. Cum vero eum ad regem
perduxisset, egit ut interimeretur. Quod ubi Dacco
in custodia positus agnovit, confessus cuidam presbytero
peccata sua, poenitentiam nesciente rege petiit.
Qua accepta, interfectus est. Porro Draccolenus
a Guntranno duce eo quo diximus interfectus est
modo.
Britanni, eo tempore, graviter regionem vastando
Redonicam, ad vicum, qui Cornutus dicitur, advenerunt.
Contra quos Bibolenus dux missus recedentes
insecutus est; Britanniamque ferro et igne depopulatur.
Hoc adeo Britannos in majorem commovit
iracundiam ut sequenti anno non solum Redonicam,
verum et Nanneticam infestarent provinciam. Qui
tamen, legatis Felicis Nannetici episcopi emendationem
polliciti, mendaces fuerunt.
CAPUT XXX. #De violatione templi Dionysiani et reparatione.@#
Illo tempore, mulier quaedam, a zelante viro apud
Parisius quod adultera esset impetita, dum opem
petisset a suis parentibus, et illi, eam innocentem
credentes, sacramentum pro ea viro vel ejus parentibus
super sepulcrum sancti Dionysii fecissent, ab
eis quod perjurassent redarguti sunt. Et causa
usque ad jurgium prorumpente, cum propter nobilitatem
eorum (erant enim primi in palatio regis Chilperici)
neutra pars alteri cederet, gladiis se invicem
percutientes sacram basilicam sanguine polluerunt.
Interea ecclesia sine officiis manente divinis, dum
haec ad regem delata fuissent, interminatus est nullis
eorum prorsus fore benevolum, donec Ragnemundi
Parisiaci antistitis, in cujus dioecesi haec acta
fuerant, reconciliatione veniam mererentur. Quos
episcopus, facinus confitentes, poenitentia indicta,
communioni restituit ecclesiamque reconciliavit.
CAPUT XXXI. #De Nantini Engolismensis morte formidanda.@#
Tunc temporis Nantinus | null | 9a932fb3-f201-444f-ad59-ecf547e0846a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Engolismensis comes
hujusmodi ex causa gravem divinitus est passus
mortis poenam: Maracharius avunculus ejus comitatu
praedictae urbis diu potitus, ad clericatum accedens,
post non multum tempus episcopus est factus.
Quem cum adversarii ejus, immisso in capite piscis
veneno, nefandissime necassent, non diu laetati
sunt. Nam Frontonius, cujus consilio hoc perpetratum
est scelus, uno tantum anno post eum functus
est episcopatu. Cumque ei Heraclius Burdegalensis
presbyter successisset, a Nantino, qui ob ulciscendam
avunculi mortem comitatum a rege emerat,
gravissime increpabatur, quod avunculi sui
interfectores secum retineret. Quare in majus crescente
controversia, comes villas ecclesiae ab avunculo
per testamentum relictas pervasit, asserens
quod non deberet ea tenere testamenta, quorum
testator ab ejus fuerat clericis interemptus. Post
haec crudeliori exardescens iracundia, interfectis
etiam quibusdam laicis, unum ex presbyteris lancea
vulneratum, dum adhuc viveret, suspendi ac ad
confessionem criminis cogi jussit. Qui diu revinctis
post terga manibus pendens, fluente e patenti vulnere
sanguine innocentem reddidit spiritum. Pro
tantis igitur sceleribus Nantinus ab Heraclio excommunitatus,
convenientes apud Sanctonas urbem
quosdam sacerdotum rogavit ut pro se antistitem
interpellarent, pollicitus se res ecclesiae redditurum
et mala quae commiserat emendaturum. Antistes
vero, rogantibus annuens fratribus, eum communioni
restituit. Sed comes ad Engolismam reversus,
domos quas pervaserat destruxit, dicens: « Si haec
ecclesia recipit, saltem deserta inveniantur. » Episcopus
sane, his auditis, iterum communione eum
privans vita decessit. Nantinus quoque a buibusdam
episcopis pecunia corruptis communioni redditus, in
morbum incidit. Cum vero valida cruciaretur febre,
clamabat: « Heu! heu! quae tormenta ab
Heraclio illata patior! Ipse me nunc cruciat, ipsius
igne consumor. Mortem peto, ne diu male vivam. »
In his vocibus constitutus interiit. Audiant ista qui
sacerdotibus, vel Deo servire cupientibus, injurias
irrogant. Intelligant Deum esse vindicem injuste oppressorum.
CAPUT XXXII. #De Chilperici per Fredegundem in suos saevitia.@#
Chilpericus etiam rex, suggerente Fredegunde regina,
proscriptionibus gravissimis populum sibi subjectum
atterere coepit. Qua de causa multi e plebe,
nativum relinquentes solum, maluerunt exsules novas
quaerere sedes quam patrios incolendo fines
injusto ruere sub onere tributi. Inter caetera namque
quae cogebantur solvere liberiori etiam orti progenie,
e terra propria culta labore amphoram vini
regiae inferebant mensae. Marcus referendarius,
huic muneri praepositus, ut cunctas Aquitaniae urbes,
quae ad regnum Chilperici respicere videbantur,
ad haec solvenda verbis vel minis invitaret, a
Lemowicinis seditione orta jugulatur; et tomi universi
quos secum ferebat igne cremati sunt. Porro
Chilpericus, dum pessimis quotidie adjiceret pejora,
febre arripitur valida. A quo cum convalescit languore,
parvulus ejus filius nec dum baptisma consecutus
aegrotare coepit gravius. Qui baptismatis
gratia imbutus, levato paulisper incommodo, matrem
nequivit laetificare gaudio pleno. Nam fratrem
ejus Clodobertum, cui aetas provectior, eo convalescente
doluit similia incurrisse. Ita denique latens
pestis in totam diffundebatur regiam prolem ac si a
visceribus transiens paternis, in filiorum membris
haereditariam videretur velle sibi vindicare sedem.
Tandem Fredegundis, cujus toties dolor lacera torquebat
praecordia, quoties semimortua natorum
contemplabatur corpora, pristinae feritatis oblita,
humani induit compassionem animi; adiensque regem,
hujusmodi apud eum habuit sermonem; « Beneficiis,
inquit, divinis nosmet, mi vir, benefactis
respondere convenit, quos superna non punit clementia,
tanto tempore perseverantes in malitia. Neque
enim flagella omnipotentis Dei sustinuimus,
quasi rei, sed in virga filiorum eruditi, propheticum
illud dictum in nobis sumus experti: #Quia flagellat
Dominus omnem filium quem recipit (Hebr. XII)
@#.
Ecce namque nos, et febribus et variis saepe vexati
calamitatibus, insuper filiorum amplexus amittimus
eratissimos, quos lacrymae viduarum et orphanorum,
a nobis injuste oppressorum, morti reddidere
proximos. Poeniteat nos tandem aliquando
malorum quae gessimus; et conversi ad Dominum,
placabilem cum super nostram imploremus
fore malitiam. Neque enim, quamvis indignos,
sibi supplices aversabitur, quia est misericors et
miserator. Incendamus igitur iniquas descriptiones,
et quas ad oppressionem constituimus pauperum,
ad nostram nostrorumque deleamus salutem.
Nihil est quod timeamus, si vere poeniteamus,
quasi passuri gravia, qui pertulimus gravissima.
Quid enim pati potest gravius quam ut amittatur
quod est charius? Quid vero nobis poterit esse dulcius
quam natorum affectus | null | 86026d38-8544-4d95-abfd-63b2056f5eb1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
? Quibus porro per tot
annorum curricula partos reservamus thesauros, si
praemittimus haeredes, quos optaveramus fieri successores?
Cavendum profecto est ne illius evangelici
incurramus sententiam divitis qui, innovando horrea
et congregando multa, accepit responsum se non
visurum diem crastinum nec suarum cogniturum
haeredem rerum. Sed propitius jam potest esse qui
vindicavit et mitior quam si non vindicasset. » Hujusmodi
orationem circumferens Fredegundis regina,
transduxit Chilpericum regem a furore animi, atque
intentionem ejus adeo emollivit, ut libellos quibus
nefanda continebatur lex, manu propria voracibus
traderet flammis. Quibus peractis, junior eorum
filius diem obiit. Cujus corpusculum in oratorio
sanctorum Dionysii ac sociorum ejus martyrum est
humatum. Nec longum fluxerat tempus, alter quoque
ex filiis superius nominatus Clodobertus, morti
coepit esse proximus. Consternata mater anxiis gemitibus
languentis filii, ad basilicam Sancti Medardi
Suessionis eum defert. Ubi uterque parens votis,
aureis donis sancti honorarunt sepulcrum. Sed adveniente
nocte, aeger, ultimum exhalavit spiritum.
Cujus funus praefatae urbis populus, pulla veste circumamictus,
cum maximo luctu ad ecclesiam Sanctorum
Crispini et Crispiniani est prosecutus. Quo
in loco praedictus regis filius tumulariam est sepulturam
adeptus. Sequenti abhinc anno alius ex filiis
Chilperici, Theodericus nomine, terminum sortitus
est vitae. Unde Chilpericus divinae animadversionis
judicium cervici imminere suae cognoscens, multa
pauperibus Christi, seu ecclesiis, largitur donaria.
Restiterat sane adhuc unus e regia prole, quem
Chilpericus custodiae mancipatum, suggerente Fredegunde,
custodibus legavit puniendum. Ita efferbuerat
Chilpericus in malitia ut non ei sufficeret
generi ejus imminens coelestis vindicta, nisi eam
augmentaret per sua facinora
CAPUT XXXIII. #De inundatione aquarum, tempestate coeli, terraemotu et prodigiis multis.@#
Anno V Childeberti regis (qui fuit nonus decimus
Chilperici atque Guntranni) tantae lues aquarum per
universas regiones factae sunt Galliarum ut flumina
terminos, quos nunquam antea excesserant, praetergressa,
pecora quidem exitio, aedificia vero quorumque
locorum gravi afficerent ruina. Quibus alveorum
suorum metas repetentibus, pluviisque cessantibus,
circa mensem qui September dicitur,
denuo arbores floruerunt. Tunc quoque fulgur per
coelum cucurrisse visum est sonitusque tanquam
ruentium arborum per totam pene terram auditus.
Burdegalensis civitas terraemotu concussa est; et
de Pyrenaeis montibus immensi lapides sunt evulsi,
quibus immensa pecorum hominumque multitudo
percussa interiit. Vicus Burdegalensis, incendio divinitus
orto nulliusque hominis incitamentis augmentato
inflammatus, multos exussit, subito comprehendens
domos et areas frugibus refertas. Aurelianensis
urbs simili incendio vastata est. Apud
Carnotinum pagum de effracto pane sanguis effluxit.
In urbe Pictava lupus e silvis veniens, per portam
ingressus est; qua cum caeteris clausa, lupum cives
in media interemerunt urbe. Coelum quoque ardere
visum est et Liger fluvius plus solito excrevit. Ventus
auster tam violens fuit ut silvas prosterneret,
domos vel sepes erueret, hominesque usque ad internecionem
volutaret. Cujus turbinis spatium, eo
loci quo visus est cucurrisse, tenuit in latitudinem
jugera septem, licet longitudo quanta esset non
posset aestimari. Sed haec prodigia, gravia sunt subsecuta
mala. Nam et discordia inter reges orta,
bella excitavit civilia, et dysenteriae morbus totas
prope occupavit Gallias. Qua peste Austrigildis regina
Guntranno regi nupta laborans, querelam marito
adversus medicos detulit, quasi illorum negligentia
erga se aegritudo convaluisset. Jussu Guntranni
diversis poenis medici interierunt: ipsaque
post deficiens mortua est.
CAPUT XXXIV. #De legatis captis et remissis. De Maurilii episcopi laudabilis obitu deque Gregorii Turonensis pro fide catholica victoria.@#
Quibus diebus Chilpericus legatos Mirionis Galliciae
regis, qui Suevis imperitabat, ad Guntrannum
regem missos, apud Pictavium cepit et Parisius in
custodia posuit. Quos tamen post annum liberos ad
propria remisit. Maurilius quoque Caturcensis pontifex,
dum propter podagrae infirmitatem candens
ferrum tibiis seu pedibus imponeret, languorem pessimum
incurrit. Quo ingravescente, dum multi
episcopatum ambirent, ipse Ursicinum eligens, dum
adhuc superstes esset, benedici fecit, sicque ab hoc
saeculo migravit. Fuit autem eleemosynarius valde,
Scripturis in tantum eruditus divinis ut genealogias
Veteris Testamenti plerumque memoriter recenseret.
Pauperes Ecclesiae suae erga iniquorum judicum
oppressionem sustentabat, ut illud Job Domino
decantaret dicens: #Pater eram pauperum, et causam
eorum diligentissime investigabam (Job XXIX)
@#. Tunc
etiam Gregorius Turonensis cum Egilane Leuvigildi
Hispanorum regis legato, quem ad Chilpericum
miserat, quia erat ipse Egila Arianus, de fide
sanctae Trinitatis | null | afa499c3-92f1-4d6e-a47a-7dedfcedd887 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
conflictum habuit et eum mirabiliter
superavit. Qui quamvis negasset se aliquando
fieri catholicum, tamen infirmitate impulsus est
ipsam amplecti religionem.
CAPUT XXXV. #De Tiberii Constantini obitu et Mauricii in Imperium successione.@#
Tiberius vero Constantinus postquam imperium
VII rexit annis, sentiens diem suae imminere vocationis,
una cum consilio Augustae Sophiae Mauricium,
genere Cappadocem, virum strenuum, elegit
ad imperium suamque filiam regalibus ornamentis
ornatam ei tradidit, dicens: « Sit tibi imperium
cum hac puella concessum. Utere eo feliciter, in
mente habens aequitatem ac justitiam praecipua
optimi imperatoris esse insignia. » Haec postquam
dixit, corpoream relinquens sarcinam, ad aeternam
migravit patriam, maximum sui obitus populis sibi
subditis relinquens luctum. Fuit enim summae bonitatis,
in eleemosynis promptus, in judicando cautissimus,
nullum despiciens, omnes diligens, ipse quoque
est dilectus a cunctis. Quo defuncto, Mauricius
purpura indutus, diademate redimitus, ad circum
processit et, acclamatis sibi laudibus, largitis populo
(ut moris est) muneribus, primus ex Graecorum genere
in imperium confirmatus est.
CAPUT XXXVI. #De primo Longobardorum rege.@#
At vero Longobardi, cum per annos decem sub
potestate ducum fuissent, tandem communi concilio
Flavium Authari, supra memorati principis Clephonis
filium, regem sibi statuerunt. Cui ob restaurationem
regni, duces qui tunc erant, mediam totius
substantiae suae partem contribuerunt, ut esset unde
rex ipse sive qui ei obsequebantur per diversa distributi
officia alerentur. Erat sane hoc mirabile in
gente Longobardorum. Nulla erat violentia, nullae
struebantur insidiae; unusquisque quo libebat securus
sine timore pergebat.
CAPUT XXXVII. #De Mauricio imperatore Francos in Longobardos sollicitante.@#
Hoc tempore, Mauricius imperator Childeberto
regi Francorum quinquaginta millia solidorum per
legatos suos ea vel maxime direxit gratia ut cum
exercitu supra Longobardos irrueret eosque Italia
pelleret. Qui, nil moratus, cum innumera Francorum
multitudine Italiam subito introivit. Longobardi
vero conserendae manus spem abjicientes, munimentis
suarum se commisere urbium, et, intercurrentibus
legatis oblatisque muneribus, pactum cum
Childeberto fecerunt. Quo ad Gallias remeante, cognito
imperator Mauricius quod cum Longobardis
foedus iniisset, solidos, quos ei ob Longobardorum
expulsionem dederat, repetere coepit. At ille, suarum
virium potentia fretus, pro hac re nec responsum
reddere voluit.
CAPUT XXXVIII. #De persecutione catholicorum in Hispania.@#
Exstitit in illis diebus apud Hispanias persecutio
dira catholicorum, quae tali quadam ex causa a
Gadsunda matre Brunichildis est excitata: Hermenegildus,
Lemugildi regis filius, sororem Childeberti
habebat uxorem. Qui videlicet Hermenegildus praedicatione
Leandri, Hispalensis pontificis, atque adhortatione
suae conjugis ab Ariana haeresi (qua pater
suus languebat) ad catholicam fidem conversus fuerat.
Gadsunda autem tentabat si posset Ingundem
suam neptem flectere, ut maritum qualicunque perderet
morte. Sed cum id nequisset implere, suadet
regi ut filium cum uxore propria alterius civitatis
jubeat incolere domicilia, dicens se offendi eo quod
alterius essent fidei. Cumque hac injuria Hermenegildus
minime flecteretur ad neganda verae fidei
sacramenta, impius pater eum sepsit custodia. Quem
postmodum, in ipso sacro paschali die, securi percussum
interemit. Ingundis vero post mariti ac
martyris funus ab Hispaniis fugiens, dum genuina
Galliae repeteret arva, in manus militum incidens,
qui limitem Hispaniae adversus Gothos tuebantur,
cum parvo filio capta atque in Siciliam ducta, ibi
diem clausit extremum. Filius vero Constantinopolim
imperatori Mauricio est directus. Captivitate
sororis Childebertus comperta, et de his quae contra
eam gesta fuerant certior factus, exercitum in Hispaniam
trajecit, cum Gothis praelio conflixit maximamque
cladem eis inferens victor exinde regressus
est.
Rursum Mauricius Augustus, legatos ad Childebertum
mittens, eum ut contra Longobardos exercitum
dirigeret, orabat. Childebertus existimans
suam adhuc germanam Constantinopoli degere, legatis
Mauricii acquiescens, ut suam posset sororem
recipere, iterum Francorum exercitum ad Italiam
contra Longobardos direxit. Verum Longobardis
aciem producere atque adversariis ire obviam meditantibus,
Franci ac Alemanni, dissensionem inter se
habentes, sine ullius lucri conquisitione ad patriam
remearunt.
CAPUT XXXIX. #De Benedicto et Pelagio Romanis pontificibus. De Mummoli in Avenionem profugio. De Childeberti ad Chilpericum transitione. De Lupo Campanorum duce. De Chilperici in Petrogoricos expeditione. De Baudastis interitu, et de Hospitii reclusi sanctitate, et beati Martini Galliciensis transitu, et de comete et portento coelesti.@#
Romanam porro Ecclesiam post | null | b462dd32-2676-49c9-a843-b0a107bfaa47 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Joannem Benedictus
suscepit regendam. Post quem Pelagius absque
jussione principis ordinatus est, eo quod Longobardi
obsiderent Romam, nec posset quisquam a
Roma progredi. Mummolus patricius a Guntranno
rege desciscens, in Avenionem castrum se contulit,
ubi adversus insectantes armis sese defensare
aliisque subsidiis munire parabat. Childebertus
etiam, Guntranni pace relicta, Chilperico conjungitur,
promittente Chilperico, eo quod sine liberis
esset, Childebertum regni sui facturum se haeredem.
Cujus promissionis, ut in caeteris solitus erat, mendax
apparuit. Lupus dux Campaniensis ab Ursione
et Bertefrido in fugam actus, cum jam jamque aut
capiendus aut interficiendus cum suo exercitu foret,
Brunichilde pro eo intercedente, ab imminenti periculo
eripitur. Praesidium tamen ejus supra memorati
duces direptioni tradiderunt. Chilpericus Desiderium
ducem ad pervadendas Petrocoricum et
Agennum, Aquitaniae urbes, cum instructis dirigit
copiis. Qui fugato Ragnoaldo duce, praedictas urbes
invasit uxoremque Ragnoaldi cunctis rebus exspeliavit.
Baudastis dux cum maxima sui exercitus
parte in Wasconia periit. Fuit illo tempore reclusus
quidam Dei servus, Hospitius nomine, apud Nicensem
urbem. Qui catenis super nudum corpus constrictus
ferreis, desuper cilicio tegebatur. Caeteris
quidem diebus purum panem et paucos dactylos
edebat; in Quadragesima vero radicibus earum,
quas eremus ferebat, herbarum alebatur. Per quem,
in terris solo adhuc corpore conversantem, virtutes
multas, ad laudem et gloriam nominis sui, Dominus
ostendere est dignatus. Ea tempestate beatus Martinus
Galliciensis migravit ad Dominum. Hic Pannonia
oriundus, loca sancta in Oriente circumiens,
abunde se illic litteris imbuit, et per Galliciam revertens,
in basilica, quae prima apud Hispanos in
honore sancti Martini dedicata est, pontifex ordinatus,
triginta in hoc officio explevit annos.
Anno VII Childeberti regis, qui fuit XXI Chilperici
atque Guntranni, stella cometes visa est in die sancto
Paschae. Apud Suessionas civitatem coelum ardere
visum est. In pago Parisiaco sanguis, de nube
fluens, vestimenta multorum hominum cruentavit.
Valetudines variae ac mortalitas magna, eo anno,
Francorum attrivere gentem.
CAPUT XL. #De Rodini ducis obitu et pietate.@#
Tunc quoque Rodinus dux mortuus est, verus
eleemosynarius, bonitatis plenus, juste se in cunctis
agens ac pauperes Christi diligens. Hic dum una
dierum mortuum sepelire vellet, propriis praecepit
pueris monumentum quoddam aperire, ut in eo defunctum
poneret. Quod illi cum maturato implessent,
invenerunt immensi ponderis thesaurum solidorumque
non contemnendum numerum, elevatumque
a terra detulerunt ante domini sui praesentiam.
Ille vero donum coeleste intelligens, pauperibus
cuncta (ut consueverat) largitus, talentum sibi creditum
ei a quo acceperat duplicatum per manus
retransmisit egenorum. Multa autem signa et prodigia
eo anno in coelo sunt visa.
CAPUT XLI. #De Chilperici in haeresim Sabellianam lapsu et resipiscentia.@#
Per idem tempus Chilpericus rex Sabellianam
volens promulgare haeresim, scripsit Galliarum episcopis
ut, Trinitate abjecta, unum tantum dicerent
Deum, « asserens eumdem esse Patrem qui Filius
vel Spiritus sanctus est, et eumdem Filium ac Spiritum
sanctum qui Pater est, nec divisionem personarum
in Deum ullo modo cadere. » Quod cum
Gregorio Turonensi, qui tunc caeteros episcopos
sanctitate praeibat, suadere conaretur, et tamen in
hac ratione Hilarium atque Augustinum sibi contrarios
fateretur, ait ad eum beatus antistes: « Cavendum
est, domine mi rex, ne et ille irascatur tibi
cujus illi fuerunt famuli, qui, ut tu ipse fateris, in
ista credulitate sunt contrarii. » Porro rege cum
festu respondente quod sapientiores eo ex hoc forent
interrogandi, sacerdos dixit: « Non esse sapientem
quicunque aliter ex fide ac ipse sentiret. »
Salvio autem Albigensi episcopo ad palatium venienti
suadebat ut sibi consentaneus existeret, lecta
in auribus ejus chartula, in qua memoratam haeresim
conscripserat. Quam ille beatus in tantum
abhorruit ut, si in ejus forte manibus devenisset, in
partes scissam minaretur igne cremare. Denique
cernens rex omnes sibi contraria sentire, ab illa
quidem quievit intentione. Addidit autem nostris
litteris ω, omega, Graecam, et tres alias, quarum
characteres ab ipso inventos cum propriis sonis hic
subscripsimus χ ch, θ th, φ ph; directisque epistolis
ad civitates sibi parentes, praecepit ut pueri in his
docerentur et libri pumice planati rescriberentur.
CAPUT XLII. #De Agricola et Dalmatio sanctis.@#
His diebus, Agricola Cabilonensis et Dalmatius | null | 0ddb6ee3-d41f-454d-a0e9-ad5cbfd9a934 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Rutenensis, viri in sanctitate praecipui et pontificatum
optime administrantes, e saeculo migraverunt.
E quibus Agricola, ecclesiam suae civitatis columnis
fulcivit, marmore variavit, musivo depinxit. Dalmatius
vero suam saepe destruendo, dum meliorare
nititur, imperfectam reliquit.
CAPUT XLIII. #De Leudastis comitis ob tyrannidem expulsione.@#
Leudastis sane Turonicus comes eo tempore a
comitatu submotus est, eo quod populum injuste opprimeret
et Gregorio pontifici (cui frequenter sacramenta
dederat se nunquam nociturum) injurias
irrogaret. Succedenteque Eunomio, Leudastis contra
episcopum felle commotus, quasi ejus consilio ista
sibi evenissent, ad regem perrexit, accusans Gregorium
quod civitatem Turonicam regi Guntranno
tradere vellet et de regina permulta loqueretur
mala, affirmans eam cum Bertranno Burdegalensi
episcopo misceri. Habebat autem cooperantem Riculfum
clericum, qui contra magistrum multos est
machinatus dolos. Rex itaque, pro his quae de regina
dicta erant, synodum adunari praecepit. Convenientibus
ergo apud Brittannicum villam episcopis,
et Bertranno injuste sibi crimen impositum esse
conquerente, Gregorius, ex decreto fratrum, ter
jusjurandum praebuit se id nunquam fuisse locutum,
et quamvis id contrarium auctoritatibus viderent,
propter satisfaciendum tamen regi peractum est.
Quamobrem adeuntes pontifices regem, dixerunt
ei: « Frater et coepiscopus noster Gregorius sacramentis
se innocentem ostendit. Quid nunc de te,
vel Bertranno episcopo, qui fratri nostro calumniam
inflixit, agendum censes, nisi et communione
privemini? » Quibus respondit rex a semetipso haec
non dixisse, sed a Leudaste indicata narrasse. Quaesitum
Leudasten, nec inventum (ipse enim sibi timens
audientiam fugerat) antistites excommunicaverunt
eum et absentibus ne eum in communionem
reciperent, scripserunt. Eo loci mirabilem patientiam
regis qui aderant mirati sunt, quia, quamvis tale
scelus de regina diffamatum foret quod ipsi quoque
ignominiam generaret, nunquam tamen ita animo
commotus est ut quemlibet injuste opprimeret. Quod
alias sane non consueverat agere. Solummodo Leudasten,
eo quod contra episcopum falsum tulerat
testimonium, excommunicatum ab omni suo jussit
eliminari regno. Tunc Leudastis universas suas res,
quae ei per beneficium regis concessae fuerant, a
civitate Turonica in Biturigum fines asportavit; et
diu huc illucque oberrans, tandem, post longum aevi
spatium, reconciliatus Ecclesiae et in gratiam receptus
a rege, dum moneretur a Pontifice Gregorio
quatenus observaret se a reginae animo contra se
turbato, parvipendens admonitionem, dum illa in
quadam oraret ecclesia, ad pedes ejus provolvitur.
A qua despectus, dum oratorium fuisset egressus et
quaedam mercimonia emere vellet, ut muneribus
sibi reginam conciliaret, ab ejus pueris circumvallatur.
E quibus unum gladio percutiens, a reliquis
in fugam actus in medio ponte Parisiacae urbis, pede
inter duo ligna lapso tibiam sibi fregit. Unde sublatus,
et in unam villam jussu regis ad sanandum deportatus,
a missis reginae inter duos vectes effracto
gutture, infelicem vitam finivit.
Hoc ergo exitu periit, qui ut crimen episcopo suo
objiceret, multos in vincula conjecerat, quosdam
etiam verberibus affecerat. Nec in ipsis quoque
sceleribus degenerabat. Nam de fiscalinis ortus servis,
primum culinae deputatus est regiae. Sed, quia
lippis erat oculis, inde in pistrinum redigitur. Ubi
dum inter fermentatas massas se delectari assimulat,
fuga se servitio subtraxit. Quam dum saepius reductus
repetit, auris abscissione signatus est. Qui hanc
injuriam tegere non valens, ad uxorem Chariberti
regis se contulit. Cui adulationibus familiarissimus
factus, custos equorum efficitur. Inde comitatum super
caeteros nactus custodes, post mortem reginae
comitatum Turonicum a Chariberto percepit. De quo
cum ignominia, quam praefati sumus, dejectus est.
Riculfus vero clericus, qui contra antistitem proprium
falsus non dubitavit esse testis, praecipiente
rege tanta sustinuit flagella ut, etiamsi aereus foret,
miraculum tamen spectantibus praeberet tanta patiens
tormenta. Verum a capitali supplicio interventu
beati Gregorii, liberatus est. Qui, inter cruciatus
et verbera, hoc confessus est ideo se talia de
regina adinvenisse ut ea de regno ejecta, Clodoveus
(qui solus ex filiis Chilperici supererat) a patre regnum
suscipiens regnaret. Hic etenim Clodoveus, ex
alia uxore Chilperici natus, post mortem filiorum
regis qui ex Fredegunde geniti erant, instigante
ipsa regina, apud Brenacum villam a patre manere
jussus est, ut simili quo fratres morbo deperiret.
Nam apud eumdem vicum dysenteriae tunc saeviebat
pestis. Sed ille ubi mortis evasit discrimen, dolos | null | 152e1b90-7b6a-4b79-945b-9475a8a612ea | latin_170m_raw | null | None | None | None |
persentiscens novercae, fastuose eam despiciens jactitabat
se solum haeredem regni relictum. Non defuere
tamen qui delatoria contra eum usi arte, non
solum quae ipse injuriose loquebatur de regina, verum
et aliqua ad ipsam referrent mendacia, asserentes
maleficio matri cujusdam meretriculae, quae
cum Clodoveo solita erat cubare, ejus filios interiisse.
Regina, hoc audito, iracundia commota, puellam
quidem caesam ante hospitium Clodovei palo praecepit
infigi. Matrem vero ejus, verberibus laceratam,
vera fuisse quae dicta erant profiteri coegit. Cum a
rege ultionem posceret, rex, venatum profectus,
filium ut ad se veniret jussum alligari fecit, et reginae
direxit. Quem illa sepsit in custodia, interrogans
rei veritatem, vel qui ex principibus ei faverent.
Verum ille nihil criminum confessus, amicos
suos seu familiares detexit. Illa eum post biduum
trans Matronam in villam, Nocetum nomine, duci et
ibi in custodia cultro interimi mandans, regi per
subintroductas insinuari fecit personas, quod ipse
se interfecisset, et adhuc cultrum in loco vulneris
persisteret. Quod rex audiens, nullum pro morte
filii concipiens luctum, eum ibidem sepeliri mandavit.
Mater Clodovei crudeliter necata, soror a pueris
reginae illusa, in monasterium est detrusa. Mulier,
quae contra eum locuta fuerat, ut viva ureretur adjudicata,
dum mendacium dixisse frustra clamaret,
ad stipitem ligata vivens exusta est. Thesaurarius
Clodovei, a Cupane Stabuli comite de Biturico retractus
et reginae vinctus directus, ab ipsa, rogante
pro eo beato Gregorio Turonico episcopo, vinculis ac
poenis absolutus est.
CAPUT XLIV. #De Chilperici spectaculis. De Salvii visione, et quae eam secuta sunt.@#
Per idem tempus, Chilpericus apud Suessionas
vel Parisius circos aedificari jubens, spectacula populis
praebuit. Sane post memoratam synodum,
dum beatus Gregorius, ad propria rediturus, cum
sancto Salvio familiare colloquium in atrio domus
regiae haberet, ait ad eum vir Domini Salvius:
« Videsne, o frater, super tectum aulae quae ego
cerno? » Cui cum ille responderet se nil aliud quam
tegulas, quas rex pridem superponi jusserat, videre,
rogaretque ut, si ipse aliud quidlibet cerneret, indicaret
(aestimabat enim illum solito more jocari),
ille iterato ad eum. « Conspicio, inquit, gladium
irae Dei super hanc dependentem domum. » Nec
frustra haec vaticinatus est. Nam post viginti dies
duo filii regis mortui sunt: de quibus paulo post
dicemus. Ipse quoque archipraesul Gregorius, una
noctium post matutinos hymnos strato recubans,
vidit angelum Dei super ecclesiam volantem, qui
clara voce dicebat: « Heu! percussit Deus Chilpericum
et cunctos filios ejus. Nec erit ex his qui nunc
vivunt ullus in regno ejus successor. Tunc » enim
quatuor adhuc superstites erant. Hoc tempore synodus
apud Lugdunum congregata multos episcoporum
negligenter agentium coercuit.
CAPUT XLV. #De benedictione quam judaeus respuit, Chilpericus expetiit, et de Eparchii reclusi obitu.@#
Interea Chilpericus, in villa Novientum nominata
consistens, dum Parisius iter suum destinavisset,
praefatum Gregorium antistitem rogabat, ut cuidam
Judaeo, nomine Prisco, sibi familiarissimo manus
imponeret. Sed reluctantem Judaeum et se non credere
reclamantem, insuper et fidei nostrae derogantem,
opportuna satis disputatione beatus pontifex
redarguit. Cui rex: « Quia, inquit, o sancte sacerdos,
perfidus benedictionem respuit, utique et ipsa
elongabitur ab eo. Ego vero tibi dico verbis Jacob,
quibus ille contra se luctantem allocutus est angelum: #Non dimittam te, nisi benedixeris mihi
(Gen.
XXXII)
@#. » Pontifex igitur benedicens regi, ac una cum
eo cibum accipiens, ad propria rediit.
Eo tempore obiit Eparchius apud Engotismam reclusus,
vir magnificae sanctitatis, qui hominem, furti
gratia patibulo suspensum, vitae restituit.
CAPUT XLVI. #De Theodoro Massiliensi episcopo et Lupo cive Turonensi: de eclipsi lunae, et prodigioso sanguinis fluxu aliisque portentis.@#
Ipsis diebus Theodorus, Massiliae episcopus, a Dinamio
rectore Provinciae comprehensus injuste et
injuriis affectus, dum inde liber ad regem Childebertum
properaret, iterum a Guntranno rege capitur.
Cujus clerici odio eum habentes, hoc audito
res ecclesiae invadunt, promptuaria spoliant; de
ipso etiam pontifice crimina falso proloquuntur.
Tunc Childebertus rex ad avunculum suum regem
Guntrannum dirigit, mandans partem Massiliae,
quam ei post obitum patris sui dederat, sibi reddi | null | c474f642-926a-4817-92c6-380a29e2fb6a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
;
sin alias, sciret se eo plura amissurum. His Guntranno
nequaquam assentiente et insuper vias in
regno suo custodiri jubente, ne quis fidelium nepotis
sui Massiliam adiret, Childebertus Gundulfum,
senatorii generis virum, suum vero domesticum,
ducem creatum, memoratam direxit ad urbem. Qui
per Turonicam eo tendens civitatem, a beato Gregorio
agnitus (quod matris ejus esset avunculus)
humanissime diebus quinque apud ipsum est habitus,
ac itineris necessariis sumptis est profectus.
Cumque a Dinamio et clericis ipsi quidem introitus
urbis, episcopo vero Theodoro, qui jam custodia
solutus se ei junxerat, ingressus negaretur ecclesiae,
tandem aliquando Dinamio suaserunt, ut in ecclesia
Beati Stephani, quae muris vicina erat, eis collocuturus
descenderet. Quo dum venisset, ab ostiariis
ipse solus receptus est, caeteris qui cum sequebantur
exclusis. Deductusque a Gundulfo ac antistite in
salutatorium, increpatur graviter. Illis itaque qui
cum eo venerant, et se non receptos indignabantur,
fugatis, Gundulfus seniores capi praecepit, volens
eos ad urbem deducere, ut illi portas aperirent. Interim
Dinamius, agnoscens se captum teneri, ad pedes
eorum ruit, pollicens se portas reseraturum regique
simul et pontifici de reliquo fidem servaturum.
Sua igitur fide dimissus, ducem pariter cum pontifice,
exsultante omni populo, recepit in urbem.
Clerici sane, qui eo impulsore nequiter contra suum
egerant pastorem, dum ad domum ejus se contulissent,
fidejussores dare compulsi sunt ut regi Childeberto
se praesentarent. Gundulfus autem, recepta
Massilia et episcopo suae sedi restituto, ad regem
reversus est. Dinamius autem, spreta quam promiserat
fide antistiti, ad Guntrannum regem mittit qui
dicerent se quidem urbem tradere velle, sed
Theodorum obstare; nec illi cives ullatenus parituros,
nisi sacerdos alicubi truderetur exsilio. Quibus
verbis rex irritatus, eum sibi vinctum exhiberi jussit.
Sed cum antistes, sibi metuens, non facile egrederetur
ab urbe, evenit necessitas dedicandae basilicae
suburbanae. Dum igitur eo properaret, ex insidiis
subito adversarii prorumpentes, clericos caeterosque
obsequentes caesos in fugam agunt ipsumque
equo proprio dejectum vili imponentes jumento, ad
regem deduxere. Cui Aquensem pervenienti ad urbem,
Plentius episcopus clericos ac caetera viae attribuit
necessaria. Porro rex eo discusso, dum immunem
invenisset a culpa, multis honoratum muneribus
ad suam reverti imperavit Ecclesiam. Qui a
plebe cum laetitia receptus, invenit ecclesiae res suasque
a clericis pervasas. His quippe pro causis
foedus inter Guntrannum et Childebertum ruptum,
discordiaque immensa acta est. Verumtamen regibus
hoc modo ab invicem dissidentibus, Lupus quidam
civis Turonicus uxore defuncta, dum clericatum
expeteret, a fratre Ambrosio ne id faceret prohibitus
est, pollicente conjugem se ejus congruam generi
illi provisurum. Cui rei dum studet dare operam, ab
adultero, qui cum conjuge Ambrosii stupri rem habebat,
utrique perempti sunt. Dumque unus alterum
Deo subtrahere ac vitae praesentis oblectamentis tradere
nititur, et se et illum perdidit.
Hoc anno Luna eclipsim passa est, et intra territorium
Turonicum verus de effracto pane sanguis
effluxit. In Silvanectensi pago, hominis cujusdam
domus, cum ille mane surgeret, sanguine introrsum
aspersa apparuit. Murus Suessionensis divinitus
subversus est. Andegavis terraemotus factus est.
Intra muros urbis Burdegalensis ingressi lupi canes
devoraverunt ignisque per coelum cucurrisse visus
est.
CAPUT XLVII. #De Prisci Judaei obstinatione et interitu.@#
Ea tempestate, Chilpericus rex, dum multos Judaeorum
baptizari jussisset, et ipse eos ex sacro
lavacro suscepisset, nullatenus Priscum familiarem
suum (cujus supra meminimus) verbis ad credendum
convertere poterat. Jubens ergo eum custodiae
mancipari, ab eo muneribus seducitur ut daretur
ei spatium filium suum Massilensi Hebraeae conjungendi,
ac tum demum jussa compleret. Sed qui noluit
confiteri. Christum, non longo post tempore
descendit ad infernum. Nam orto inter ipsum ac
quemdam Patirum, ex Judaeo conversum, jurgio, ab
eo gladio percussus interiit.
CAPUT XLVIII. #De Chilperici ob interfectum praesidium pontis Parisiensis in Guntrannum ultione.@#
Apud pontem Parisiacae urbis memoratus princeps
custodes posuerat, ut insidiatores de regno
fratris sui Guntranni advenientes arcerentur. Hos
Asclepius, officio quondam ducis functus, nocte
una omnes interemit, pagumque ponti proximum
depopulatus est. Quapropter Chilpericus cum exercitu
super fratrem irruere volens, consiliis bonorum
virorum monitus restitit, mittens fratri legatos,
ut mala sibi illata corrigeret. Ille justitiae amator, | null | 05c50db7-2000-4b61-8601-ab59ed59a05b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
prout monebatur, agere non distulit. Verumtamen
Chilpericus his non contentus, aliquas a fratre civitates
auferens, novos eis comites praefecit, praeceptum
dans, ut earum tributa suo inferrentur thesauro.
CAPUT XLIX. #De tabellariis Charterii episcopi deprehensis, et Theodorici ortu.@#
His diebus a Nunnichio comite Lemovicino duo
detenti sunt homines, ex nomine Charterii Petrogorici
antistitis litteras ferentes. In quibus, inter
alia quae de Chilperico continebantur maledicta,
hoc etiam legebatur: « Quod episcopus quereretur
se de paradiso pulsum descendisse ad infernum. »
Utique hoc volens intelligi, quod a regno
Guntranni in dominium devenisset Chilperici. Quibus
regi pariter cum delatoribus directis, praecipitur
adduci episcopus, de his rationem redditurus. Sed
cum non facile convinceretur, ad propria illaesus
regredi jubetur. Denique post funera filiorum,
Chilperico filius nascitur, quem sequenti anno Parisius
in Pascha baptizari fecit Theodoricumque
nominavit.
CAPUT L. #De legatione feciali Childeberti ad Chilpericum.@#
Porro Childebertus Egidium Remensem archiepiscopum,
cum aliis optimatibus, ad Chilpericum
patruum suum confirmandi foederis, quod inierant,
causa dirigit. Ex quibus Egidius in hunc modum
legationis retulit ordinem: « Pacem, quam tecum,
gloriose rex, inclytus nepos tuus firmavit, petit
omnino a te stabiliri. Fratris denique tui benevolentia
ideo uti nequit, quia partem ejus ex Massilia
injuste retinet, neque transfugas reddere ei vult
suos. Idcirco si, junctis viribus vestris, unanimes
ejus expugnationem adorsi fueritis, ultio debita pro
illatis injuriis ab eo facile exigi poterit. » Ad haec
ita respondit rex: « Fratris, inquit, mei culpa tam
est in aperto ut difficile occultari queat. Nam si dulcissimus
nepos meus animo malefacta recenseat sua,
reliquis praetermissis, reperiet patrem suum fraude
Guntranni interisse. Quapropter et ego me spondeo
adjutorem illi in ultionem paternae futurum necis,
qui amiserim fratrem magnae, si nunc viveret, dilectionis. »
Haec dum rex perorasset, datis obsidibus
foedus stabilitum est. Continuo Chilpericus exercitum
de regno suo commoveri praecepit, qui civitates
fratri subditas obsidens, circumjacentes depopularetur
agros. Tunc Berulfus partium ejus dux, cum
Turonicis et Andegavis una ex parte, Desiderius et
Biadastis ex alio latere cum maxima multitudine,
Bituricenses aggrediuntur. Quibus rex hoc dedit
mandati ut, capta urbe, sacramenta de nomine exigerent
suo. Sed Biturigi apud castrum Mediolanense,
quod nunc Magdunum dicitur, quindecim
armatorum millia Desiderio duci opponentes, cum
eo conflixere. Reliqui duces urbem obsidione cinxerunt.
Chilpericus vero, licet nondum exercitus Childeberti
advenisset, tamen quosdam de ejus ducibus
secum habens, universas copias suas per Parisius
transducens, cuncta vastando Milidunum venit. Cui
Guntrannus non dubitavit obviam ire, in solo Deo
spem habens, cuneumque hostium, prae cupiditate
ab aliis segregatum, crepusculo noctis aggressus
ultima labefactavit pernicie. In crastinum, intercurrentibus
legatis, frater cum fratre paciscitur,
pollicentibus utrisque commissorum correctionem.
Quippe Chilpericus, cum milites furto ac rapinis
abstinere moneret, nec tamen obtemperarent, comitem
Rotomagensem gladio percussit, sicque reliquos
coercens, ad propria reduxit, cunctam prius
restituens praedam, captivosque relaxans. At illi
qui Bituricos obsederant, accepto nuntio ut inde recederent,
quaecunque oculi viderant, manus rapiebant,
dum ad sua redirent.
CAPUT LI. #De vulgi in Egidium episcopum seditione.@#
Childebertus autem omnes militiae suae, quas aggregaverat,
cohortes dum uno in loco detinet, murmur
subito populi minoris adversus duces et Egidium
episcopum, nocte proxima, infremuit, dicentis:
« Tollantur a facie regis, qui regnum ejus inter se
venditant, qui urbes ejus alienae subjiciunt ditioni. »
Haec dicentes mane facto ad tentorium regis properant
armati, ut Egidium interimerent pontificem.
Quo cognito, sacerdos, ascenso equo, cum paucis
fugam arripuit. Cui tam veloces timor fugienti
addidit alas ut labentem tibiae fasciolam colligere
non curaret. Ea tamen causa illi auxilio fuit quod
adversarii equos, ad insequendum paratos, non habebant.
Dumque illi moram in sequendo faciunt,
ipse se intra urbem Remorum contulit. Post haec
Guntrannus Childeberto nepoti suo partem Massiliae,
quam invito eo retinebat, reddidit. Chilpericus quoque
pro obitu filii, quem ei natum supra diximus
fuisse, gravi affectus moerore, nuptias filiae suae,
quam regi Hispaniae per legatos tunc desponderat,
in posterum distulit. Quapropter, missis veredariis,
legatum qui in Hispaniam | null | fed92896-de12-4363-bed7-8fb542dc84f2 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
regrediebatur revocavit,
dicens ei: « Luctu pro morte filii gravatus, nuptias
in tempus quod constitui celebrare nequeo. » Verum,
legato insistente, voluit eo dirigere filiam,
quam ex Audovera susceperat Deoque in monasterio
Pictaviensi tradiderat. Sed a beata Radegunde
prohibitus est.
CAPUT LII. #De Mummolo magiae et veneficii insimulato.@#
Dum ista geruntur, relatio quorumdam ad Fredegundem
cucurrit reginam, dicentium puerum, qui
tunc defunctus erat, technis Mummoli sui praefecti,
per quasdam mulierculas maleficiis et incantationibus
vitam amisisse. Is reginae jamdudum erat infensus.
Quae talia de eo audiens, rapi meretrices ad
supplicia jubet, quae se fatebantur carminibus multos
interemisse innocentes, filiumque ejus pro
Mummoli donasse salute. Tunc quidem regina alias
earum flammis tradidit, alias rotis innexuit. De
Mummolo vero apud regem questa est. Quem rex
oneratum catenis adduci trabeque revinctis post
terga manibus suspendi praecipiens, quid maleficii
nosset interrogabat. Sed nil se de morte filii regis
nosse dicens, hoc solummodo confessus est quod
potiones praecantationesque varias a memoratis accepisset
mulierculis, ad promerendam regis et reginae
gratiam. Tandem depositus, mandavit regi se
nil sensisse poenarum. Ille eum maleficum esse protestatus,
loris durissimis flagellari, ac gladio percuti
imperavit. Pro cujus vita regina, aegre licet, obtinuit.
Qui tamen non post multum dolore ipsorum
tormentorum interiit. Regina autem assumens thesaurum
pueri, vestes quidem omnes igne combussit,
aurum vero fornace conflans terra obruit, ne quid
esset quod ei filium ad memoriam reduceret.
CAPUT LIII. #De clerici cujusdam libidine, et inaratitudine detestanda.@#
Porro Etherius Lexoviae episcopus clericum quemdam,
propter puellam quamdam quam seduxerat,
morti destinatum, viginti redemit aureis. Cui, profitenti
se doctorem fore litterarum, scholam committit.
Sed cum a parentibus puerorum, quos docebat,
saepe ad convivium vocaretur, unius matrem
concupivit. Quod cum illa casta indicasset viro suo,
et ille clericum ad supplicium quaereret, iterum a
pontifice liberatus pristino restituitur honori. Hic
itaque miser tantorum oblitus beneficiorum, dum,
una dierum, pontifex ad agricultores exercitandi
gratia exiisset, cum securi eum pone sequebatur.
Conversus sacerdos et videns eum: « Ut quid, ait,
me cum hac prosequeris dolabra? » Tunc ille, ejus
provolutus pedibus, veniam petiit, dicens: « Indulge,
Pater sancte, reo facinus confitenti. Ab archidiacono
namque ut talia auderem impulsus, ter jam
elevatis ad te percutiendum manibus, subita tegebar
caligine validoque arripiebar tremore. At ubi deposueram
manus, confestim et visus et vigor redibat
pristinus. » Quod ubi antistes audivit, Deo gratias
agens illum haec tacere jussit seque ad domum
contulit. Verum archidiaconus perpendens per alium
se non posse nocere episcopo, per seipsum calumniam
fingit, asserens se vidisse mulierem a cubiculo
pontificis egredientem. Statimque cum jam
dicto clerico irruens, episcopum vinciri imperat.
Alligatur pontifex ejus manibus, de cujus saepe brachiis
vincula dejecerat, atque ab eo mancipatur
custodiae, quem saepius coenoso eduxerat de carcere.
Interea cernens episcopus humanum sibi deesse
auxilium, precibus opem implorat divinam. Itaque
divinitus solutis vinculis, custodibusque sopitis, fugiens
e custodia ad regem transiit Guntrannum.
Tandem adversarii inventa occasione, regi Chilperico
suggerunt, illum proditorem regni esse. Verum
populus pro pastore moestus, direxit qui regem pro
reducendo eo exorarent. Chilpericus ergo misit ad
fratrem, ut pontificem ad suam dimitteret urbem,
dicens se nil offensae in ipso reperisse. Guntrannus
autem multas episcopo tribuens pecunias, ad propria
eum remisit, datis ad antistites regni sui epistolis,
ut illum muneribus honorarent. Qui iter faciens
tanta a fidelibus suscepit munera, quanta vix
civitati inferre suae quivit.
CAPUT LIV. #De Clotarii filii Chilperici ortu, partis Massiliae per Mummolum restitutione, et Chilperici metu.@#
In illis diebus Chilperico denuo natus est filius,
nomine Clotarius. Quapropter universos carceres in
regno suo Chilpericus aperiri jussit, et diversorum
reos criminum absolvi. Verum idem rex Parisius
urbem, contra pactum quod cum Francis inierat,
(ne scilicet jure dominantis eam aliquando ingrederetur)
violenter intravit. Ob quam rem portionem
ejusdem civitatis, quae eum contingere videbatur,
juste amisit. Mummolus partem Massiliae, quae Guntrannum
ac Childebertum competebat, a se pervasam
reddidit. Chilpericus, metuens Guntrannum et
Childebertum contra se conspirasse, apud Camaracum
thesauros | null | 1bb676cb-e406-49d3-a4a6-a71a37fda03f | latin_170m_raw | null | None | None | None |
omneque defensionis suae praesidium
constituens, exercitum saepe movebat, et ac si ad
praelium progressurus, in papilionibus residere faciebat.
CAPUT LV. #De Innocentio Ruthenorum et Sulpicio Biturigum episcopis, deque rosarum praematuritate et arboribus biferis.@#
Theodosio Ruthenorum episcopo defuncto, Innocentius
Gavalitanorum comes, per decretum Brunechildis
reginae, successit. Remigio quoque Biturigum
praesule decedente, Sulpicius a Guntranno rege
substituitur: dicente praefato principe multis episcopatus
competitoribus: « Non est, inquit, nostrae
consuetudo mansuetudinis ecclesias Christi pretio
vendere, ne nos damnatione digni, et vos Mago
Simoni similes videamini. » Et hoc quidem rex dignum
memoria protulit verbum. Hoc anno rosae visae sunt
mense Januario; et arbores, quae mense Julio
fructus protulerant, iterum mense Septembri alios
protulerunt.
CAPUT LVI. #De filiae Chilperici regis per legatos desponsatione.@#
In cujus mensis Kalendis, Chilpericus filiam suam
Hispanorum regi hoc ordine per legatos despondit.
Veniens Parisius, fiscalinorum multos a parentibus
segregatos, cum filia Hispanias petere vi compellebat.
E quibus aliqui vitam sibi laqueo extorserunt,
ne a propinquis quoquam secederent. Multi etiam
violentia illuc ire coacti, testamenta condiderunt,
quasi in proximo vita carituri. Talisque tunc luctus
Parisiacis erat incolis, qualis quondam fuit Aegyptiis
interemptis primogenitis. E legatis sane Childeberti
(quos ad Chilpericum direxerat, obtestans ne
de thesauris civitatum, quas sibi praeripuerant, vel
de mancipiis, quidquam filiae tribueret) unum clam
interemptum fuisse ferunt. Suspicio erat Chilpericum
ejus necis fuisse auctorem. Qui tamen per reliquos
nepoti mandans, nil se ex vetitis praesumpturum,
multa ex suo filiae largitus est. Quinetiam
regina tanta in auro, argento variisque vestibus
protulit munera ut rex existimaret se inopem relinqui.
Cernens illa turbari propter hoc regem, ad
circumstantes Francos, ita ut Chilpericus audiret,
sic locuta est: « Nullus, inquit, nostrum autumet
haec regalium esse ornamenta thesaurorum. Quaedam
enim ipse princeps mihi dotis nomine contulit,
quaedam proprius labor acquisivit, aliqua vestra
munificentia tribuit. » Hac satisfactione suscepta,
intentio regis quievit. Francorum quoque primores
filiam regis clarissimis ditavere donis. Tanta denique
thesaurorum fuit copia, ut sex plaustra his
onerata eam praecederent. Quae digrediens ab urbe
Parisiorum, post oscula et lacrymas parentum,
dum curru veheretur, in ipso portae limine effracto
unius axe rotae, ad terram corruit. Cui cum plurimi
malam optarent horam, populus hoc pro auspicio
suscepit. Dum octavo denique ab urbe milliario
tentoria fixissent, quinquaginta viri, raptis
centum equis cum eorum aureis phaleris, ad Childebertum
regem se contulerunt. Unde metuens
Chilpericus, ne aliquae insidiae pararentur filiae a
nepote suo vel fratre, quatuor millia armatorum
ejus deputavit tuitioni, quibus Bobo et Wado duces
praeerant. Praecepit etiam ut de substantiis pauperum
necessaria eis in itinere subministrarentur:
ne fisci redditus aliquo modo minuerentur. Hac
igitur cum pompa, cumque utriusque sexus multimoda
familia, Hispanias petiit Chilperici regis filia.
Ii vero qui eam deducebant, cuncta per quae ibant
vastata linquebant.
CAPUT LVII. #De Fredegundis astu et illecebris, et Chilperici obitu ac moribus. Deque Aurelianorum cum Blesensibus in Dunenses expeditione.@#
Erat autem praefata Fredegundis forma egregia,
consilio callida, dolis (excepta Brunechilde) parem
nescia. Quae addicto ad suas libidines Chilperico,
ita mentem ejus cupiditate sui obstruxerat ut femineas
vincere non praevalens aviditates, quasi vile
mancipium insolentiae muliebri obsequeretur. Dum
igitur impenso eam diligeret amore, quadam die,
venatum profecturus, e regia in stabulum descendit
equorum. Regina vero aestimans regem jam progressum,
in interiori cubiculo caput proprium aquis
parabat abluere. Rex ergo iterum in regiam regressus,
cubiculum post illam intravit, et eam, ut jacebat,
super scamnum acclinem baculo in posterioribus
ludens percussit. Illa autumans Landericum
hoc fecisse (qui comes tunc et major domus erat
regiae consueveratque cum regina stupri habere consuetudinem),
ait: « Ut quid, Landerice, talia facere
praesumis! » Illico rex, ac si amens effectus, ubi haec
audivit, in suspicionem deductus, indignatione nimia
furens animique impos, exsiliit, fugiens turpis
corruptelae contagia. Nec furentem capiebat aula.
Itaque silvarum secreta petiit, ut venatibus intentus
tantam animo conceptam leniret iracundiam. Cognoscens
vero regina non aequo animo regem verba
tulisse sua, et periculum suae imminere saluti, si
eum opperiretur venturum | null | 98bc45df-5e35-4477-a746-323fcf59f745 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, timorem abjicit femineamque
audaciam assumit. Et mittens vocari jussit
Landericum, cui et dixit: « Res capitis tui, Landerice,
nunc agitur; plusque tibi de sepultura quam
de lectulo, nisi caves, in proximo cogitandum erit. »
Narravitque ei cuncta quae dicta seu gesta fuerant.
Quibus agnitis, Landericus reputare secum scelera
sua ipse coepit et conscientiae stimulis exagitari.
Nullum fugae locum, nec evadendi subsidium sibi
relictum; circumventum, velut quibusdam retibus,
et captum teneri. Denique ingemiscens altius: « Vae,
inquit, diei, quo in tantam cordis amaritudinem deveni!
Discrucior miser animo, et quid agam vel
quo me vertam ignoro. » Cui Fredegundis: « Ausculta,
ait, paucis; et quid ego te facere velim, et quid
nobis profuturum sit, scies. Revertente rege de
venatione, ut ei mos est, sub obscura nocte, immittantur
homicidae, qui praemiorum pollicitatione contemptum
sumentes vitae, lethali eum perfodiant
vulnere. Quo facto, nos securi a mortis periculo,
cum filio regnabimus Chlotario. » Laudat Landericus
consilium, et revertentem de silva Chilpericum, his
qui cum eo venerant alio intentis, circumstantes
qui missi fuerant praecepto satisfaciunt, atque desilientem
equo opprimunt, clamantes « insidiatores,
a Childeberto rege Austrasio directos, dominum
suum interemisse et se in pedes quantocius silvam
versus dedisse. » Quo audito, qui aderant, arreptis
equis, quos non videbant insequi conati sunt. Quos
cum minime invenissent, ad propria sunt reversi.
Madalulfus Silvanectensis episcopus (qui jam tertia
die in tentorio residebat et regi minime colloqui
poterat propter fastum superbiae, qua idem rex
tumebat) ut eum interfectum cognovit, advenit. Ablatoque
ejus corpore et veste meliori circumdato,
navi imposuit, et a Calensi villa, ubi haec acta fuerant,
Parisius deducens, in basilica sancti Vincentii
sepelivit. Fuit vero Chilpericus gulae deditus, cujus
Deus venter erat. In cujus tempore pauci clerici ad
episcopatum sunt promoti, ipso neophytis ecclesias
contradente. Ipse namque omnes sui temporis sapientes
scientia se anteire existimans, composuit
duos libros imitari Sedulium volens. In quibus plurimi
versus scazon erant, breves quoque syllabas
pro longis, longasque pro brevibus continebant. Cumque
et alia opuscula, vel hymnos, sive missas componeret,
quae nulla poterant ratione suscipi, cum
ipsis etiam memorati superius libri a memoria aboliti
sunt hominum. Causas pauperum non facile ad
se ingredi sinebat, Ecclesias seu monasteria hostili
odio insectabatur: adeo ut plerumque in palatio
residens astantibus sibi diceret: « Ecce, divitiae
nostrae ad ecclesias transierunt; soli nunc episcopi
regnant, solis eis defertur honor. » Sacerdotes etiam
Domini sibi in fabulam verterat et in proverbium.
Quid autem plura de ejus pravis recensemus moribus?
Nullum denique unquam perfecte dilexit, a
nullo dilectus est. Hoc modo periit invisus suis, nec
amabilis extraneis.
Defuncto Chilperico, Aurelianenses juncti Belesensibus
expeditionem super Dunenses agentes, eos
inopinate oppresserunt; res eorum mobiles auferentes,
immobiles igne cremantes. Sed eis ad sua
redeuntibus, Carnotini cum Dunensibus foederati
similem per omnia ultionis inflixerunt plagam, par
pari referentes. Et cum in majus ira augmentaretur,
intervenientibus utriusque partis comitibus pax
facta est.
CAPUT LVIII. #De Fredegundis et thesaurariorum Chilperici profugiis.@#
Interea Fredegundis regina marito viduata, ad
basilicam Parisiacae urbis in honore sanctae Mariae
dicatam, cum thesauris quos secum habebat se conferens,
a Ragnemodo suscipitur episcopo. Nam thesaurarii
Chilperici regis, cum thesauris apud Calam
vicum repertis cumque missorio aureo quem idem
rex magnis fabricarat impensis, ad Childebertum
regem se contulerunt. Porro eadem regina prudenti
consilio usa, ad Guntrannum regem legatos direxit,
mandans se cum filio, quem ex Chilperico fratre
ipsius susceperat, in clientelam illi velle tradere.
Guntrannus, de fratris interitu veris indiciis certior
factus, Parisius summo studio contendit. Occurrit
autem ei Fredegundis et eum intra urbem recepit.
Post quem Childebertus adveniens, dum a civibus
ingressus ei prohiberetur, ad patruum mittit, poscens
ut pactum quod dudum inierant rectius firmaret.
Verum memoratus princeps ipsos quidem
legatos perfidiae redarguit, quod eorum pravis consiliis
amicitia, olim cum nepote juncta, dirempta
foret; se vero cum eis foedus non facturum respondit.
His Childebertus sibi nuntiatis, iterum mandavit
ut se de regno Chariberti, quod sibi debebatur,
removeret. | null | cc76d650-344c-410f-b8c1-d056424ea353 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Respondit ille « sibi magis deberi, qui
frater defuncti erat, nec se ullo modo fraternam
haereditatem alteri cessurum. » Rursum alios nuntios
mittens Childebertus rogabat ut Fredegundis
sibi ad supplicia traderetur, quae patrem cum patruo
maligno peremisset ingenio. Respondit ille
« in proximo placitum cum nepote se habiturum,
ibique de his et similibus tractaturum. » Eosque
ei a quo directi fuerant remisit. Occulte namque
Fredegundi videbatur patrocinari. Quam dum saepius
ad convivium evocaret, una dierum e medio
prandio regina surgens a rege invitabatur, ut aliquid
cibi adhuc sumeret. Sed illa juxta consuetudinem
mulierum sibi accidisse dicente ut pro conceptu
surgeret, rex admiratus est, sciens nondum
quartum praeteriisse mensem, quo alterum pepererat.
CAPUT LIX. #De Clotarii filii Chilperici per principes inauguratione, deque Guntranni plausibili ad populum concione.@#
Principes sane Chilperici, e quibus Ansoaldus
primus erat, acceptum filium ejus Clotarium per
civitates regni ejus circumduxerunt, et sacramenta
ex nomine ipsius atque Guntranni susceperunt.
Guntrannus vero universos, quos Chilpericus injuste
oppresserat, relevans, Ecclesiis testamenta ab
eo ablata restituit. Sed suspectus horum inter quos
venerat malitiam, nusquam nisi armis custodibusque
vallatus progrediebatur. Unde quadam die in ecclesia
facto silentio, circumstantem populi multitudinem
hac voce rogavit: « Obsecro, inquiens, vos
qui adestis populi, ut firmiorem quam fratribus
meis ante hoc non servastis, mihi fidem custodiatis,
quatenus valeam cum quiete nepotes enutrire
meos, vosque cum justitia regere: ne forte (quod
Deus avertat) me ante tempus sublato, et ipsi careant
nutritore, et vos rectore. » Cumque ejus verba
admirans populus laudasset, Dominum pro ejus rogabat
salute.
CAPUT LX. #De Rigundis detentione, et dotis ejus occupatione.@#
Dum haec agerentur, Rigundis Chilperici regis
filia (quam ad Hispanias missam fuisse diximus),
Tolosam veniens, moras itineris ibi innectere coepit.
Sed, perlato ad aures Desiderii urbis ducis de
morte Chilperici nuntio, capta ac thesauris omnibus
spoliata in basilicam sanctae Mariae confugit.
Cui Desiderius arctum constituens victum, thesaurum
sigillo munitum, in quadam domo fortissimis
tradidit viris custodiendum, et ipse ad Mummolum
Avenione residentem transiit.
CAPUT LXI. #De Theodori Massiliensis, qui pseudofratrem Guntranni extulerat, multa; et de prodigiis ejus anni.@#
Nova iterum contra Theodorum Massiliae pontificem
jurgia sunt orta, eo quod Gundoaldum quemdam,
qui se fratrem Guntranni falso asserebat,
suscepisset. De cujus origine pauca disserere libet.
Hic denique Gundoaldus, in Galliis natus moreque
regum, a matre sua enutritus (uti consuetudo antiquis
Franciae fuit regibus), comam capitis profusam
gerebat. Oblatus itaque a matre Childeberto
seniori est, dicente ea quod Clotarii fratris ejus
filius esset. Sed quia Clotarius eum odio habebat,
ideo ad ipsum, cujus nepos erat, delatus ut ab eo
educaretur. Quem Childebertus, expers filiorum, ad
educandum suscepit, poscentique Clotario videndum
transmisit. Ille intuitus eum incidi ejus praecepit
capillos, hunc suum negans filium fuisse. Post obitum
quoque ejus, dum a Chereberto ejus filio loco
fratris aleretur, a Sigeberto evocatus, iterum incisis
crinibus Coloniae in custodiam truditur. Unde fuga
elapsus, succrescentibus capillis primum ad Narsetem
Italiam tunc gubernantem, indeque ad imperatorem
transiens, familiarissimus ei efficitur. Lapso
sane pauci temporis intervallo, Guntrannus
Boso, cujus supra meminimus, ad sepulcrum Domini
orationis gratia properans, eum Constantinopoli
reperit. A quo, ut ipse post asseruit, sollicitatus
ad Gallias rediit, et a Theodoro episcopo Massiliae
exceptus, sumptis ab eo equis ad Mummolum ducem,
qui a Guntranno rege desciscens Avenionem
confugerat, se confert. Quod Guntrannus Boso agnoscens,
ejus se velle conatibus contraire assimulans,
Theodorum episcopum in custodiam posuit,
arguens eum insidiatorem regni ausum fuisse suscipere.
Sed pontifice sub duris custodibus Dominum
exorante, lux immensa totam subito in qua
custodiebatur replevit cellulam, ita ut dux memoratus
nimio arriperetur timore. Ductus tamen antistes
ad Guntrannum regem, cum Epiphanio antistite,
qui ex Italia Massiliam demigraverat, iterum
mancipatur custodiae. In qua quidem Epiphanius
obiit, Theodorus vero innoxius repertus ad sua rediit.
Nam prolatis litteris ex nomine fidelium Childeberti,
quibus inscriptum erat ut Gundoaldum honorificentissime
exciperet, absolutus est. Guntrannus
sane dux cum alio duce Guntranni regis, thesauros
Gundoaldi, qui ad quamdam maris insulam
eventum rei praestolando demigraverat, | null | 31a935aa-6f41-4349-ad10-0cdd47023302 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
dividens,
non parvum auri ac argenti pondus in urbem Arvernorum
devexit. Ex qua ad Childebertum demigrans,
in redeundo a Guntranno rege cum filio
captus minis ab eo terrebatur; quodque poenis, pro
invitato a se Gundoaldo, consumeretur interminantem
saepe audiebat. Cui ille: « Ex hoc, inquam,
me innocentem comprobabo, cum filio in obsidatum
tradito, Mummolum, ejus fautorem ingenio, captum
tibi tradidero. » Credidit rex pollicenti et, retento
puero, ipsum sivit abire. Qui Avenionem cum copiosa
suorum manu vallans urbem, quibusdam satellitibus
Rhodano submersis, ipse, colloqui Mummolo
cupiens, super ripam brachii fluvialis, quo
civitas cingitur, deambulat. Hortatu denique Mummoli,
spondentis nil adversi eum passurum, flumen
cum uno ex amicis ingressus, socio aquis submerso,
Boso undis se huc illucque circumferentibus, hastam
a milite sibi protensam arripiens, ereptus est.
Demum, illatis sibi a Mummolo conviciis et gravioribus
illi a se relatis, dum eum obsideret, Gundulfus,
cujus supra meminimus, missus a Childeberto,
eum ab obsidione removit, Mummolum secum
deducens in Arvernum. Qui diu ibi residere fastidiens,
ad suam, unde digressus fuerat, rediit civitatem;
junctusque duci Desiderio, qui ad eum, ut
diximus, de pago venerat Tholosano, evocatum Gundoaldum,
more antiquorum Francorum, regem proclamantes
esse suum, elevaverunt super clypeum.
Cumque tertio totum cum eo circumissent exercitum.
clypeus repente ruens cum rege, vix a terra
elevari potuit.
Erat, dum talia agerentur, mensis decimus, apparueruntque
in vineis pampini cum uvis ad plenum
formatis, et in arboribus flores. Pharus quoque
ignea, per coelum nocte currens media, late mundum
luce lustravit clara. Columna etiam ignis coelo
pendere est visa, cui superposita erat stella magna.
Quae aestimabant homines interitus Gundoaldi esse
indicia, cum et terra tremeret ac alia multa parerent
signa.
CAPUT LXII. #De Guntranni cum cohaeredibus regni concertatione.@#
Illis diebus Guntrannus rex duces suos ad pervadendas
urbes, quas Sigebertus de regno Chariberti
fratris amborum tenuerat, quasque Chilpericus
Childeberto nepoti suo, ex fratre Sigeberto genito,
vi praeripuerat, direxit. Verumtamen Gariricus,
comes partium Childeberti, post mortem Chilperici
sacramenta fidelitatis a Lemovicinis, domini sui
vice, exegerat. Caeterum Pictavis paria acturus veniens,
a civibus cum gratia susceptus, audivit Bituricos.
qui regi parebant Guntranno, hostiliter in
Turonicos irruisse, quoniam quidem et ipsi jam se
ad Childebertum contulerant. Idcirco, Bituricensibus
territorium Turonicum depopulantibus, Maroialensis
vici ecclesia, sancto Martino dicata, ab
eis est cremata. Ubi evidens apparuit virtus beati
confessoris, pallam altari cum circumjacentibus
herbis a flamma defendentis. Mirabile dictu, trahes
ingentes igne fuisse combustas, et mollitiem lintei
seu herbarum mansisse intactam. Cognoscens ergo
Gariricus quae agebantur, misit qui Turonensibus
denuntiarent ne ullatenus se ad partem Guntranni
transferrent. Ad quae mandata Gregorius episcopus
haec reddidit responsa: « Guntranno regi, post fratrum
obitum, omne regnum Francorum eo jure deberi,
ut quemadmodum Clotarius pater ejus super
proprios filios, sic Guntrannus super nepotes suos
principaretur. Non igitur se repugnaturos, sed ipsum
quoque inepte agere se dixit aestimare, qui putaret
tanto principi repugnare se posse. » Videns comes
non qualia ipse voluerat, sed qualia mandaverat rex,
a Turonensibus geri, relicto in urbe Pictavorum
Eberone Childeberti regis cubiculario, ipse quasi
exercitum contra inimicos congregaturus exinde
discessit. Tunc Pictavi fines suos vastari cernentes
(nam Turonici cum Aurelianensibus, et saepe nominatis
foederatis hostibus, agros eorum rapinis ac
incendio subvertebant), legatos eis de pace miserunt,
petentes ut usque ad placitum, quod patruus
cum nepote constituerat, quiescerent. Et tum
demum illum, quem Deus sorsque dedisset, dominum
essent habituri. Sed, illis respondentibus
petitiones eorum non se praeposituros regis praeceptis,
coacti Pictavi, sacramento se fideles Guntranno
fore spondentes, fautores Childeberti a suis
pepulere moenibus. Nec tamen haec facientes diu in
fide durarunt. Tandem, adveniente die colloquio regum
praefinito, Childebertus mandat Egidio Remensi
archiepiscopo legatione fungi apud patruum. Qui nil
moratus, ad Guntrannum pergit hocque initium sermonis
ad demulcendum principem habuit: « Gratias,
inquit, praecellentissime regum, omnipotenti referimus
Deo, qui tibi non solum regni tranquillitatem,
verum et augmentum quotidie attribuit. » Cui rex:
« Illi, | null | 1d9cbdbf-9213-49ee-898e-d32bdf690500 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ait, vere sunt gratiae referendae, qui omnium
est benignissimus gubernator regnorum; non tibi,
cunctorum nequissimo hominum, cujus consilio
mearum sunt vastati fines urbium, qui, sub veste
ovina, non Domini sacerdotis, verum crudelissimi
geris officium proditoris. » Silente ad ista sacerdote,
prae nimia indignatione unus legatorum ait regi:
« Mandat tibi gloriosissimus nepos tuus, dominus
noster Childebertus rex, ut patris ejus haereditatem
illi ad integrum reformes. » Ad haec Guntrannus rex
respondit: « Jam me ex hac causa responso satis
fecisse arbitrabar. Responderam enim in alio placito
quod et nunc respondebo, pactionibus ea mihi
cessisse, nec me ulli eis cessurum nisi gratia amicitiarum. »
Tunc alter e legatis his ad regem usus est
verbis: « Si haec, inquiens, optime princeps, difficilia
tibi videntur impetratu, saltem illa impetret, ut
Fredegundis ei ad supplicia dedatur, quae patrem
ejus cum patruo nefandissime interemit. » Huic quoque
rex hoc reddidit responsum: « Tradi ei, dicens,
nullatenus potest, eo quod filium regem ac rege genitum
habet, et eam innocentem a crimine quo impetitur
esse puto. » Post haec Guntrannus Boso, qui
dudum, ut praedictum est, ad Childebertum transierat
et tunc cum legatis ibi advenerat, quasi aliqua
regi Guntranno suggesturus, ad eum accessit.
Jubet rex silere, atque eum hujusmodi praevenit
sermone: « Quid ais, o bone vir? cujus prudentia
ideo Orientis expetiit regna ut nobis ballomirem
quemdam (sic namque rex nominabat Gundoaldum)
inde arcesseret qui urbes nostras pervaderet. O
semper perfide, et nullo modo in his quae promiseris
permanens! » Respondit ad ista Boso: « Tibi, inquiens,
regi in solio regali residenti nemo audet
contradicendo obloqui. Verumtamen si quisquam
meorum aequalium istud mihi impingeret crimen,
objecta armis refellens, Deo opitulante, et te spectante,
eum potenter superarem. » Tacentibus interim
caeteris, rex subjunxit: « Cunctos pie viventes
hoc indignari oportet ac conari ut et medio auferatur
hominum tyrannus hic; cujus pater procurator
fuit regalium molendinorum, et (ut verius fatear)
lanae opificio vitam produxit suam, » et quamvis
fieri possit ut unus homo utriusque sit artis peritus,
propter opprobrium tamen regis quidam ex legatis
calumniari coepit, dicens: « Ne loquaris tam inculte,
o rex. Nam qua ratione potest existere ut cujulsibet
hominis sint duo patres, re spirituali excepta? Non
sunt haec regiae dignitati congruentia verba. » Universis
igitur pro his sermonibus in risum solutis,
alius legatorum dixit regi: « Vale dicimus tibi, o
rex, et quia nepotis tui pacem aspernaris, scito
securim fore paratam, qua fratres percussi sunt
tui, ut ea excidaris. » His dictis, jussit rex eos a conspectu
suo pelli, ac super capita recedentium stercora
de plateis collecta projici. Pro tanta igitur injuria
vehemens inter reges discordia exorta est.
CAPUT LXIII. #De Fredegundis reginae in asylo Parisiensi saevitia per Audonem inflammata.@#
Per idem tempus, Leonardus quidam optimatum
Chilperici a partibus Tolosae adveniens, Fredegundi
reginae adhuc in majore ecclesia Parisiaca residenti
intimavit se fuga lapsum ab ejus filia; quam affirmabat
in magna victus ac vestitus degere inopia.
Quibus verbis regina indignata, praecepit ab eo auferri
balteum quem ex munere memorati meruerat
regis, ac omni privari dignitate. Simili modo multos
ab obsequio filiae recedentes vel honore privavit,
vel contumeliis seu poenis affecit. Nec verebatur
Dominum, aut ejus Genitricem, in cujus manebat
basilica, dum perversa ageret adhaerente ei Audone,
suo in malis omnibus cooperatore; quem populus
tunc peremisset, nisi in ecclesiam confugisset.
CAPUT LXIV. #De Praetextati episcopi Rothomagensis restitutione.@#
Praetextatum sane Rothomagensem pontificem de
exsilio mandavit Guntrannus rex reduci. Propter
quem cum synodum vellet rex congregare, Ragnemodus
Parisiensis antistes dixit a sacerdotibus nequaquam
eum communione fuisse privatum, nec
esse necesse ideo episcopos vocari. Sic demum
Praetextatus urbi restitutus est suae.
CAPUT LXV. #De diligenti Guntranni custodia sui, et Fredegundis in agrum perfugio et fraude.@#
Interea commorante rege apud urbem Parisiacam,
adveniens quidam pauper suggessit ei ut se a
Faraulfo, Chilperici quondam cubiculario, observaret,
dicens « se consilium ejus, quod de perimendo
rege conceperat, compertum habere. » Audito hoc,
rex interrogatum quidem et negantem dimisit | null | a804f45f-8bd4-4932-a649-6d98d9396c1a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, se
vero ita armis et custodibus munivit ut nusquam
nec ad ecclesiam quidem sine armorum aut custodum
munimento procederet. Fredegundem autem
in Rotojalensem, Rothomagensis territorii vicum,
ad peragendum quod superesse poterat vitae, direxit.
Quam multi optimatum Chilperici prosecuti,
eam inibi cum Melanio (qui, Praetextato depulso, ab
ea subrogatus, ac post revocato, a Guntranno rejectus
erat) reliquerunt, promittentes se filio ejus
Clotario fideliter parituros. At illa exsortem se honoris
relictam indignata, et Brunechildem potentiorem
(ut erat) aestimans, clericum quemdam fallendi
dolis instructum ad eam dirigit, quatenus simulando
strenuum famulatum, occultum mortis
inferret ictum. Qui, dominae jussis obtemperans,
fingit se, crudelitate Fredegundis offensum, ad Brunechildis
properasse conspectum, quod audierit ejus
benignum in omnes affectum. Tandem in partem
susceptus amicitiarum, omnibus adulabatur, dominam
etiam usque ad cubiculi deducens januam,
coaequalibus se praebens benivolum, majoribus subjectum.
Sed non diu, quis esset, suspicione imminente,
valuit tegere; nempe, quaestioni subditus,
prodidit omnia malignitatis arcana et, diris affectus
suppliciis, ad priorem remissus est dominam. Cui
quae sibi accidissent enarrans, ut quasi suspicio auferri
ab animo Brunechildis posset, re autem vera
ut poenas pron on perpetrato lueret scelere, manuum
ac pedum abscisione ab ea est multatus.
CAPUT LXVI. #De Eberulfi punitione, et in beatum Gregorium Turonensem simultate, et Guntranni gestis.@#
Interjectis diebus, Guntrannus rex Cabilonis regressus,
fraternae necis auctorem sollicite investigans,
per responsales Fredegundis Eberulfum, in
palatio Chilperici cubiculariis praepositum, ejus sceleris
cognovit esse caput. Rogatus vero ab ea idem
Eberulfus fuerat ne ipsam desereret. Qui, dum consensum
ei denegasset suum, ob id apud regem accusatus
est ab illa. Rex igitur, felle commotus, circumstantibus
amicis juravit « se non solum homicidam,
verum cunctam ejus perditurum generationem,
quatenus ausus interficiendorum regum de
regno tolleretur Francorum. » Hoc terrore perculsus
vir supra nominatus, ad basilicam Sancti Martini
cum clericis, quibus frequentes intulerat injurias,
aufugit. Tunc Aurelianenses eam Blesensibus ad
custodiendum, ne exinde uspiam dilaberetur, jussu
regis alternas sortiti vices, in eundo ac redeundo
multas agebant praedas. Dumque duo, qui mulas
jam dicti rapiebant confessoris, ad domum cujusdam
rustici potum petituri advenissent, et ille se habere
negaret, unus eorum, protenta hasta, ut eum
percuteret, ab eo ictu gladii peremptus est. Alter,
casu socii perterritus, aufugiens quae male pervaserant
reddidit. Post haec facultas omnis Eberulfi,
quae multa erat valde, diversis a rege concessa. Domus
quoque, quam intra muros possidebat Turonicos,
adeo direptioni tradita est ut nil nisi nudi superessent
parietes. Pro his itaque causis calumnias
sancto antistiti inferebat Gregorio, quasi cuncta
ejus gererentur consilio; minabaturque quod si unquam
regis rediret in gratiam, similem ei retribueret
vicissitudinem. Verum antistes plus clementia
pro ejus miseriis quam indignatione pro illatis ab
eo commovebatur injuriis. Cumque foret eidem misero
domicilium in sancti Martini salutatorio, et a
presbytero (cui servandi oratorii cura delegata
erat) reliquae clauderentur januae, per ostium illius
salutatorii ingressi ecclesiam pueri vel puellae universa
rimabantur ornamenta sacri templi. Quod
postquam custos sacrae aedis animadvertit, ac ferreis
ipsas fores affixit clavis, media ferme nocte, in ipsis
nocturnalibus hymnis, a praefato Eberulfo episcopus
Gregorius et clerici tantis lacessiti sunt conviciis
ut laudes Deo debitas relinquere cogerentur. Sed et
clericum quemdam jam temulentus, quod vinum
sibi non largiretur, super scamnum extensum pene
usque ad mortem flagellis cecidit, multorumque caedem
in atrio beati antistitis exercuit, non veritus
illi ingerere contumeliam cujus quotidie flagitabat
clementiam.
Porro una noctium vidit idem episcopus somnium,
quod eidem viro retulit, in hunc se habens modum:
« Videbam, ait, me sacrosancti Martini astantem
altari ac Dominici celebrare mysteria sacrificii,
Guntrannumque regem, ipsam ingressum orationis
domum, suis imperantem ut te a palla altaris, cui
inhaerebas, evulsum foras pellerent. Cui cum, intermissis
ego missarum solemniis, me obvium praeberem,
et, ne te contingerent, manibus quoque detinerem,
tu interea ara sacra deserta huc illucque
pavitans circumflectebaris. Tum ego, ex hoc molestus,
dum tibi innuerem ne quoquam abscederes,
evigilavi, mecum in animo visionis revolvens causam. »
Ad haec Eberulfus: « Multum, | null | 062bfcb3-c087-469a-9e1e-dc8a553f31bc | latin_170m_raw | null | None | None | None |
ait, cogitatio
mea cum viso quadrat quoque tuo.--Quidnam cogitas,
inquit antistes?--Cogito, infit ille, si me Guntrannus
rex hinc voluerit extrudere, una manu pallae
altaris inhaerente, altera te cum clericis gladio trucidare. »
Intellexit episcopus illum daemonis instinctu
talia effari. Nec longum fluxerat tempus, coeperunt
fieri actu manifesta, quae fuerant episcopo visu revelata.
Denique, Guntranno quaerente virum, qui
arte ab ecclesia educens Eberulfum, aut sibi adduceret
vinctum aut gladio relinqueret trucidatum, obtulit
se Claudius quidam, ad id opus strenuum spondens
se fore ministrum. Pollicito itaque sibi tanti sceleris
pretio, ad Eberulfum accedit; jurat per Deum perque
omnia coeli ac terrae sancta, nullum fidelius aut
posse aut velle causam ejus apud regem exsequi
quam se. Perpendebat enim infelix alio eum non
posse commodius decipi commento quam suo perjurio.
Quid plura? Credidit miser dejeranti, ac in
crastinum a clericis accitus, cum eo ad convivium
accedit. Finitis epulis, Eberulfo, secum per atrium
basilicae deambulanti et mutuam amicitiam jurejurando
pollicenti, ait Claudius: « Si forte facultas
foret jucundiora reperiri vina, faterer me eorum ardere
desiderio. » Respondens Eberulfus cuncta quae
cuperet se praebiturum, dum modo dignaretur ejus
adire hospitium, universos dirigit pueros, potioris
vini haustum quaesituros. Cernens Claudius illum
resedisse solum, cujus magis ipse lethum quam
aliud sitiret merum, manus elevans erga sancti Martini
sepulcrum, eum in hunc exorabat modum:
« Te, inquiens, sancte confessor, oro, ut sospes
revisam conjugem cum filio. « His dictis, evaginato
gladio impetum faciebat in adversarium. Cujus conatum
unus intelligens famulorum, brachiis complexum
resupinat Eberulfum. Qui jam a Claudio saucius,
ibi vagina exemptum ensem inimici defixit in
latera; sicque a circumstantibus ejus satellitibus invasus,
multis telorum interfectus est ictibus. Claudius
vero, tam immanis facinoris sibi male conscius,
ad cellam abbatis, confosso latere abscissoque pollice,
profugit, poscens se occuli ab eo. Verumtamen
irruentibus Eberulfi stipatoribus, vallatur armis domus,
jacula per fenestras intro jaciuntur: abba quoque
vix a duobus clericis illaesus reseratis extrahitur
ostiis. Per quae introgressi adversarii Claudium sub
lecto latitantem nacti jugulant, sociosque ejus simul.
Quorum corpora, a domo protracta ac super nudam
humum jacentia, parentes amicique colligentes sepelierunt.
Ad vindicandum autem homicidium in
sacrae aedis atrio perpetratum, etiam energumini ac
pauperes, pro foribus excubantes, cum fustibus et
saxis properarunt. Hanc igitur ad se causam perlatam
rex Guntrannus graviter primo quidem tulit,
donec, comperto rei gestae ordine, animum ad alia
tractanda convertit. Substantiam Eberulfi ii, quibus
regalis eam contribuerat potestas, auferentes, uxorem
ejus inopem reliquerunt.
CAPUT LXVII. #De Pictaviensis episcopi redemptione, ac populi reconciliatione.@#
Anno X regni Childeberti, Guntranni autem XXIV,
idem princeps adversum Gundoaldum exercitum ex
universis urbibus sibi subjectis commovit. E quibus
Aurelianenses cum Bituricensibus, Pictaviensem
aggressi civitatem, cives, qui jam a fide desciverant,
ad pristinam vi revocantes societatem, episcopum
injuriis afficere moliebantur. At ille, comminuto uno
ecclesiastici monasterii aureo calice, se quidem ab
exsilio, populum autem a captivitate redemit.
CAPUT LXVIII. #De Gundoaldi gestis et aliis quibusdam.@#
In illis diebus, Gundoaldus iter Pictavis destinatum,
audita expeditione, ad Engolismam deflexit.
Ubi ab antistite et proceribus gratanter exceptus,
eorum remunerata sedulitate, Petrogoricas tendit.
Cujus praesulem male mulctatum reliquit, eo quod
se cum favore non excepisset. Indeque Tolosam petens,
praemissis militibus, Magnulfo pontifici sibi
occursum iri mandat. Quapropter Magnulfus convocatam
plebem hortatur monetque ut viriliter repugnent,
ne forte calamitati quam quondam sub
Sigulpho experti sunt, iterato subdantur; meminerintque
quatenus Desiderius, ipsius dux urbis, memorati
experiatur fortunam viri, si quid simile molitus
fuerit. Et haec quidem populum ad rebellandum
excitaverunt. Sed robur adventantis exercitus
portas aperiri suasit. Receptum igitur Gundoaldum
urbe ac secum prandentem, his episcopus affatur
verbis: « Licet te filium Clotarii regnumque tibi
deberi astruas, incredibile tamen apud nostros manet
animos te quae coeperis posse perficere. » Respondit
ad ista Gundoaldus: « Ego inquit, et Clotario
me genitum fateor, et debitam regni portionem
in praesentiarum adeptus, urbe capta Parisiorum,
ibi propriam statuam sedem.--Nunquam, ait pontifex,
tu ista, impediente | null | 8b9e9f54-7593-490d-b7fe-9a4c98be45c7 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Christo, complebis, quandiu
quispiam regii superfuerit germinis. » Tum Mummolus
alapa Domini sacerdotem percussit, dicens:
« Non pudet, ineptissime, tam nugacibus dominum
nostrum regem confutare verbis? » Desiderius quoque,
agnitis his quae contra salutem suam populo suaserat,
pugnis eum fustibusque cum reliquis cecidit, ac
post, fune revinctum pedes, direxit in exsilium,
raptis tam ipsius quam Ecclesiae facultatibus. Franci
itaque, qui undique ad persequendum Gundoaldum
permoti fuerant, usque ad Dordoniam progressi flumen,
praestolabantur si quos ejus, fama ferente, persentiscerent
motus. Sociaverat se ei Waldo cubicularius
Rigundis, vir haud spernendae potentiae, reliquis
puellae ministris fuga dilapsis. Sed et Desiderius
cum Mummolo ac Bladaste, necnon sagittario
(qui sponsionem de praesulatu Tolosano jam elicuerat
ab eo) intimi erant in consilio, perque eos res
agebatur. His diebus ad amicos in superiori Francia
degentes misit epistolas, duobus eas tradens ferendas
clericis; quorum unus Caturcinae urbis incola,
ligneam quam ferebat cavans tabulam, immissis litteris
ceram superinduxit. Nil tamen illum haec fraus
juvit, quin a fidelibus Guntranni regis deprehensus,
patefacta legatione, post flagella custodiae cum socio
manciparetur. Porro Gundoaldus ad Burdegalensem
transiens civitatem, Bertranno praesule humanissime
se suscipiente, aliquandiu ibi resedit. Quaerenti
vero ei quae res inexpugnabilem hostibus eum efficeret
indicatum ab uno familiarium est, quemdam
Orientis regem, reliquias sancti martyris Sergii brachio
alligatas ferentem, semper adversariis praevalere.
Cumque sollicite investigaret quis hujus testis
Domini patrocinia possideret, Bertrannus episcopus
dixit esse in eadem urbe quemdam Syrum negotiatorem,
nomine Eufronem, qui olim ab Oriente ea
detulit. « Hic, inquiens, in domo sua, quam Ecclesiam
consecravit, inter alia miracula illius dilecti Dei meritis
patrata, hoc etiam videre promeruit quod, civitate
flammata, ipsa basilica permansit intacta. »
Mittitur e vestigio Mummolus dux cum ipso episcopo,
memoratas inquisiturus reliquias. Cui acrius inquirenti
responsum Eufron reddidit: « Noli, obsecro,
me aetate confectum defatigare senem, nec sancto
illi inferre injuriam. Verum acceptis centum aureis,
ab hac desiste intentione. » Econtra ille asserens
se, etiam si ducenti darentur, coepta non
deserturum, insuper videns capsulam de pariete
pendere, apposita scala, jubet diacono ut ascendens
loculum deponeret. Qui praecepto parens,
dum sancta manu tangeret pignora, tanto arrigitur
tremore, ut confestim ruiturum omnes ipsum putarent.
Deposita tamen Mummolo tradidit. Ille, inventum
os pretiosi martyris, ausu temerario percussum
cultello, in tres partitur partes. Quibus resilientibus
nec usquam apparentibus, magnus astantes invadit
horror. Prostratis autem illis ad orationem, flenteque
praecipue sene, qui se tanto ingemiscebat privatum
patrocinio, apparuerunt particulae haud procul
positae. Harum una Mummolus assumpta discessit.
Sed beatus martyr id sibi non gratum fore ex hoc
praecipue ostendit quod eidem viro, cujus haec acta
fuerant imperio, noluit esse auxilio. Verumtamen
idem Gundoaldus, iterato duos ad regem Guntrannum
destinans legatos (quemadmodum olim Francorum
mos fuerat legatis), jussit illis virgas ferre sacratas;
quibus prolatis, totius immunes forent injuriae.
Hi itaque qui directi erant incaute legationem
suam prius popularibus vulgarunt quam regi praesentarentur.
Unde rex, eos sibi exhiberi jubens vinctos,
severe interrogat unde, vel a quo, seu a quibus directi
essent. Illi rem omnem, ut erat, enarrant ordine.
Missos se a Gundoaldo Clotarii (ut ipse profitebatur)
regis filio, quatenus debitam repeterent
regni partem. « Quae, inquiunt, nimature restituatur,
cum circumjacentibus in proximo depopulabitur
urbibus. Nec parvam illico coactam aiebant bellatorum
manum, cum, praeter Aquitanicas copias, validos
speraret sibi ex Austria adfuturos auxiliatores,
idque praepotentes ducum ex regno Childeberti nosse,
an ipsi vera prosequerentur. » Et haec quidem legati
ad primam interrogationem prodiderunt. Postea vero,
ad trocleas extensi et diutissime caesi, indicarunt
Rigundem Chilperici filiam cum Magnulfo, Tolasano
pontifice, in exsilium relegatam. Demum, custodiae
deputati, usque ad aliam audientiam jubentur asservari.
CAPUT LXIX. #De Childeberti et Guntranni reconciliatione, et Guntranni consilio Childeberto dato, deque Gundoaldi factione.@#
Interea Childebertus, nuntiis patrui impellentibus,
a loco suae habitationis digressus advenit ei collocuturus.
Tunc, ex praecepto Guntranni, supramemorati
in amborum praesentiam perducti viri, cum prius
relata iterum recapitulassent, addiderunt universos
Rigundis thesauros a Gundoaldo | null | 212278c9-a919-41bf-8dc5-c5f328c5fe87 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
pervasos ipsumque
dicere solitum, invitante Guntranno-Bosone ab
Oriente se ad Gallias transiisse. Cumque principibus
Childeberti haec nota esse asseverarent, suspicio
nata est ideo aliquos ad praesens colloquium venire
distulisse. Tunc demum Guntrannus rex hastam,
quam manu gerebat, nepoti tradidit, inquiens:
« Hoc, amantissime nepos, indicio noveris te mihi
successurum in regno. Idcirco, tradita tibi a me potestate,
cunctas regni mei civitates, tanquam tuas,
dispone, reminiscens te solum ex nostra superesse
stirpe. » Ita quidem rex, audiente omni populo, proferens,
semotum a coetu aliorum nepotem monuit
ne cui manifesta faceret quae ipse ei dicturus foret.
Denique instruens eum quos fidelium de rebus agendis
consuli, quosve oporteret a consilio removeri.
seu quibus proprii corporis tuendi curam committi,
Egidii episcopi fraudulentias ac perjuria, matris quoque
Brunichildis versutias cavendas praemonuit.
Finita sermocinatione, ad convivium ambo reges
consederunt. Et inter redundantioris mensae epulas,
serenissimus princeps Guntranus sic alloquitur convivas:
« Hortor vos, inclyti Franciae primates, ut,
nepotem meum summo dignum honore censentes,
fidei cultum ei exibeatis, quandoquidem ipse, transgressus
aevum pueritiae, suadet meliora de se sperare.
Nec contemnatis, ut puerum; sed reveremini
ut dominum. » Post haec, Childebertus, restitutis sibi
a patruo civitatibus, quas pater tenuerat suus, ad
propria maturavit regressum.
CAPUT LXX. #De Gundoaldi in Convenas fraude.@#
Ea tempestate, Gundoaldus a Desiderio derelictus
una cum Mummolo, Bladaste ac Waddone, sive Sagittario,
Convenas urbem ingreditur. Ea urbs in
cacumine praecelsi montis trans Garumnam sita est,
procul caeteris remotis montibus. Ad radices rupis
fons oritur, cui imminet desuper turris altissima,
quae cives per cuniculum descendentes aquarum a
laesione defendat hostium. Circumventis igitur, memoratus
vir, ejusdem urbis incolis, ut bona sua intra
muros propter adventantem reconderent exercitum,
dum illi ejus monitis paruissent, hac eos
fraude decepit. Confingens enim hostes jam in proximo
esse, ita eos affatur: « En, inimici, egredimini
ad resistendum eis. » Quibus digressis, expulso
etiam antistite, post eos clausit portas seque ad repugnandum
cum satellitibus parat. Quam caeca mens
hominum ignara futuri! Fuit profecto, post, illi dies
(videlicet qui simili ordine ipsum expulsum mortalibus
ostendit ab urbe) quo, magno emptos pretio,
eos qui pellebantur vellet videre receptos, rejectis
his qui putabantur fidissimi.
CAPUT LXXI. #De litteris a Guntranno ad Gundoaldum missis, de auri direptione, et de claustri Vincentiani apud Agennenses spoliatione, et ejus ultione, deque callida Gundoaldi querela et reliquis gestis.@#
His diebus, Guntrannus rex litteras ex persona
Brunichildis ei transmisit, suadentis ut, dimissis
quas aggregaverat ad hiberna copiis, ipse Burdegalim
hiematum secederet. At hostilis duces agminis,
quos super Dordoniam castrametatos fuisse praefati
sumus, audientes Gundoaldum ulteriorem tenere
Garumnae ripam fluminis, collecta virorum fortium
expeditaque multitudine, fluvium natatu transmeare
disposuerunt. E quibus aliqui, infirmis equis vecti,
fluvialis aquae oppressione perierunt. Reliqui, natando
ad contrarium delati littus, offenderunt in itinere
maximum camelorum mulorumque numerum, auro
et argento onustorum, quos fugientes adversarii reliquerant.
Quibus captis et, ob impedimenta, cum
residuis vulgi dimissis, ipsi quammaximis possunt
itineribus Gundoaldum persequuntur. Et venientes
ad basilicam Sancti Vincentii Agennensis territorii,
resistentibus his qui eo res suas contulerant, ignem
ostiis admovent, consumptisque eis, universa intro
reperta, cum sacri ministerii utensilibus, auferunt.
Adfuit e vestigio divina ultio #et,@# quorumdam manibus
sacro igne ardentibus, alii daemonibus replebantur,
quidam semetipsos interimebant. Tandem residui,
Convenas pervenientes, in campestribus castra posuerunt.
Vastatur primum tota suburbana regio.
Unde quidam, acriori praedae succensi cupiditate,
dum longius a suis recederent, a vicinarum urbium
custodibus trucidabantur. Interea, obsidione coepta,
audaciores per ardua collis ascendentes, Gundoaldo
conviciabantur, dicentes: « Unde, o silicernium,
haec tanta tibi praesumptio ut, vitam pictorum arte
solitus transigere, nunc te regem audeas nominare?
Nempe, pro similibus ausis, a dominis rerum, regibus
scilicet Francorum, saepe attonsus exsilioque es
damnatus. Te quippe universae Galliae ballomirem
vocitant cognomine. Age nunc, inepte; nobis responsum
redde, quis te coegit ista praesumere? vel,
quos habeas adjutores virium | null | a31484d9-94ac-4fd6-988f-d9f6e7e7e708 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, expone. Namque in
proximo nostra captus muscipula, merita lues supplicia
pro tua stulta pertinacia. » Haec et alia illis
vociferantibus, nequaquam movebatur ad iram Gundoaldus.
Tantummodo ingemiscendo aiebat memoratas
sibi a patre illatas contumelias, seque, a propinquis
injuste patria pulsum, ab extraneis misericorditer
receptum, proximis hostili odio se persequentibus,
ab extraneis amica familiaritate receptum.
« Deinde, inquiens, dum peraegre regum pollerem
divitiis intimusque essem imperatoris Constantinopolitani
amicitiis, Guntrannus Boso me suis
decepit fallaciis. Nam, in Oriente gratia profectum
orationis, de salute sollicitus interrogans patris, quaerebam
una qualiter se status regni vel fratres haberent
mei. » Tum ille: « De patre, ait, quaeris? is
obiit mortem. Fratres, moriendo secuti patrem, vix
quempiam suorum reliquere superstitem. Remansit
sane solus Guntrannus, et ipse, liberis orbatus, cum
parvulo nepote, ex Sigeberto genito fratre. » Ad haec
ego: « Et quid, inquam, mi amantissime, mihi nunc
censes agendum? Hic vero ille, et me hortabatur
Gallias adire, et Francos affirmabat, mei cupidos,
mihi velle regnum tradere, maximeque eos qui Childeberti
nepotis mei aetatem ad rem tutandam publicam
perpenderent inutilem. Nunc igitur vos quoque
dominum agnoscentes me fore vestrum, a mea desistite
obsidione, mihique favendo, fratrem Guntrannum
ad concordiam revocare. »
Talia Gundoaldum prosequentem maledictis adversarii
deterrebant, insuperque tela in eum jaciebant.
Quintus decimus jam, ex quo ibidem advenerant,
fluxerat dies, cum Leudegisilus regalium praepositus
equorum, quem vulgo comistabilem vocant,
quemque rex ei praefecerat expeditioni, exstructa
machinamenta ad subruendos deduci imperat muros.
Erant carri vimineis cratibus tabulisque tecti
ligneis, in quibus latentes milites fundamenta subfoderent
murorum. Sed parum hoc proficiente instrumento
(praesertim hostibus, praeacutis sudibus,
validisque eos inhibentibus saxis) etiam parietes
videbantur non fore idonei, eo quod ignibus jactis
facile possent exuri. Nam obsessi cuppas, pice ac
siccis repletas lignis accensasque, jacientes desuper,
et opera exurebant, et inimicos accessu prohibebant.
Consumptoque in hoc certamine die, in crastinum
qui obsederant aliud nocendi genus excogitant.
Denique, ex virgis ramisque arborum unum
facientes mirae magnitudinis fascem, cupiebant eo
implere vallem. Verum conatibus eorum, et profunditas
vallis, et ignis, ab adversariis de superioribus
cum lapidibus missus, restitit. Leudegisilo,
contemplanti omnes actus suos irritos fieri, in mentem
venit opportunius fore clausos de proditionis
tentare sententia. Advocatum itaque Mummolum
ad sibi colloquendum incusare coepit, cur clementissimum
regem Guntrannum deseruerit, et iniquissimo
tyranno se junxerit. « Quid porro exspectas,
ait? an ut capta urbe male dispereas? Quin potius
resipiscens ad benignum revertere dominum, relicto
illo nugacissimo, post paululum puniendo. » Tunc
Mummolus se quidem consulturum respondit. Regressus
vero in urbem convocat Sagittarium atque
Waddonem. Bladastes enim timens captum iri urbem,
injecto domui ecclesiae igne, dum caeteris ad
restinguendum properarent incendium, ipse clam
aufugit. Junxerant autem factioni suae Cariulfum
ejusdem urbis civem, cujus apothecis, quae permultae
erant, ipsi alebantur. Hunc ergo Mummolus cum
praedictis adiit. Ostendit deinde quam iniquo res
suae sint constitutae loco, quamque odiosi ipsi cunctis
effecti sint gentibus, dum incerti generis regi
favent. Ad extremum hortatur cedant rebus adversum
se fluentibus et, si sibi sacramento securitas vitae
ac salutis detur, civitatem jamjamque capiendam
cum pseudorege hostibus dedant. Assentientibus
sociis, memoratus dux Leudegisilum mandat venire
ad colloquium, et quae sibi cum sodalibus complacuerint
exponit. Laudat ille sententiam, jusjurandumque
praebet se apud regem suum eorum vitam
iri impetratum. Quod si principis voluntas in sua
duraverit pertinacia, in qualibet illos se spondet
clausuros ecclesia, donec Guntranni defervesceret
ira.
Hac Mummolus seductus versutia, Gundoaldum
tali identidem circumvenit muscipula: « Prono,
inquit, animo devotaque mente me tibi fidelem
fore, non solum contra hostes pugnando, sed etiam
ipse probasti experiendo. Nam quam saepe meis
usus consiliis, semper fruitus sis prosperis, tute
melius scis. Nunc quoque par mihi manet consulendi
affectus, sicut tu bene es meritus. Ideo denique
cum adversariis sermonem habuit ut eorum
erga nos persentiscerem quis sit animus. Qui, in
quantum perpendere quivi, tuae nequaquam adversantur
utilitati. Imo mirari se aiunt te tantopere
praesentiam fratris vitare, autumareque quod genealogiae
ignarus tuae | null | 0ef2b9ad-8a52-4293-b4f3-99e214332496 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cum sciolis diffugias disputare;
nec fratri tuae cupido visionis agnoscendum
te praesentare. Si ergo nunc tibi me auscultare placuerit
atque ad regis Guntranni praesentiam una
cum his mecumque properare, et te hac suspicione
exsolves, et tibi pacique consules. » Non fefellit
animus Gundoaldum se a Mummolo iri deceptum:
eique hoc reddidit responsum: « Ego, inquiens,
licet invitus has jam deseruerim partes vobisque
impulsoribus Europam adierim, bona tamen voluntate
atque integra fide semper vestras fovi partes,
nec meas utilitates vestris praetuli commodis. Et
quamvis ejus, qui me huc pellexit venire, perfidia
in propatulo claruerit, dum et me fugax reliquit et
thesaurorum partem furto abstulit, nihilominus ego
vos, quasi meae auctores salutis, perpetuo colui
ac in fratrum loco dilexi. Nunc igitur, si secus quod
oportet, imo quod decet, adversum me egeritis,
praesertim cum ego corpus animamque meam, simul
cum consilio ac opibus, in vestris constituerim
manibus, scrutator cordium illud advertat Deus. »
His dictis, assensum praebuit ut cum eis ad hostes
descenderet. Mummolo vero monente, ne superbo
utens ad eos iret habitu; quin potius reformato ei,
quem ab ipso acceperat, balteo auro fabrefacto,
proprio accingeretur, qui fulgori memorati carebat
metalli. In hoc, inquit, tua jam patet fraudulentia,
dum ea quae ex tuo usque ad istud possedi tempus
repetis. Illo quoque negante ulla se contra eum
usurum fraude, ventum est ad portam, ubi eos
fortissimi opperiebantur adversariorum duces, Boso
videlicet cum Bollone Biturigum comite, non minima
satellitum vallati caterva.
Quibus Gundoaldum excipientibus, Mummolus
in urbem regressus, portas firmissime obseravit.
Cernens Gundoaldus se a suis derelictum, et ab
hostibus circumdatum, introitumque urbis sibi praeclusum,
manus elevans ad coelum, cum cordis gemitu
sic orabat ad Dominum: « Judex aeterne ac
ultor innocentium, Deus, cui omne patet secretum,
qui nullius amplecteris dolum, nec laetaris fraudibus
malignantium, esto velox vindex mearum miseriarum,
retorquens in eos qui me tradiderunt inimicis
deceptionis ipsorum laqueum. » Post haec verba,
consignans se cruce Dominica, cum his qui se ceperant
abire coepit ad eorum castra. Nondum collem,
cui civitas imminet, praeterierat, et impulsus
a Bollone ruit in faciem ferebaturque in profundum
vallis. Cumque surrexisset et contra adversum montem
niteretur, a Bosone lapide percussus in capite
concidit spiritumque exhalavit. Inde fune ligatis
pedibus protractus, loricaque qua amiciebatur exutus,
ac lanceis confixus, per totum circumducitur
exercitum. Mummolus, sane thesauros diripiens
universos, in diversis occuluit locis, dataque sequentis
luce diei, hostibus portas aperuit urbis.
Qui in tantam caedis exarsere insaniam ut etiam
sacerdotes Domini ad ipsa jugularent altaria, reliquosque
civium cum ipsa concremarent urbe. Quorum dux
Leudegisilus clam ad principem Guntrannum nuntios
miserat, super traditores civitatis ejus exquisituros
judicii sententiam. Ille cunctos gladio puniri
praecepit, « ut hujusmodi ausus de regno tolleretur
Francorum, ne quis scilicet tyrannis in reliquum
suffragari auderet. » Quo cognito, Cariulfus cum
Waddone e castris fuga lapsi sunt. Mummolus,
quosdam ad arma concurrere cernens et super se
irruere eos velle intelligens, ad tabernaculum Leudegisili
recta graditur via, incusans fidem sibi pollicitam
infringi. Cui Leudegisilus: « Ego, inquit,
progressus cuncta mitigabo. » Et his dictis, prolato
extra limen ostii pede, signum suis, ut Mummolum
cum Sagittario episcopo morti traderent, dedit. Illis
jussa facere maturantibus, pueri Mummoli eo praecipiente
aditum domus defensare nitebantur, donec
dominus eorum armis se muniret. Sed aliquibus
eorum letho occumbentibus, aliis vulneratis, Mummolus
armatum se ostio objicit et, adversarios omni
virtutis conamine caedens, exinde removit. Quos
dum loco cedentes incaute insectatur, egressus domum
a lateribus circumvenitur confixusque telis
concidit exanimis. Cujus casu Sagittarius, quondam
episcopus, turbatus, dum staret stupens, quidam ad
eum: « Ut quid, ait, episcope, hic ac si amens consistis?
Quin potius operto, ne agnoscaris, capite
festinus silvam pete. » Cui dum pontifex parens
plantas fugae commendasset, quidam velociter gradienti
caput cum operimento eum assecutus abstulit.
Leudegisilus ad sua cum victore exercitu regredi
festinans, dum milites nequaquam a rapina coerceret,
cuncta per quae transitus fuit, vastata reliquit.
CAPUT LXXII. #De Rigundis ad matrem revectione.@# | null | 15d90c89-04bb-410f-a1e4-ba27fd1beaa5 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
His diebus, Fredegundis Cuppanem cubicularium
suum Tolosam direxit, exploraturum quonam pacto
erga filiam suam res sese haberent. Cui etiam hoc
commisit mandati ut, quocunque valeret ingenio,
eam ad patruum reveheret solum. Qui dictis obaudiens
Tolosam petiit, reginaeque filiam in magna
humiliatione constitutam offendit; et in quantum
posse illi adfuit, ad matrem celerrime devexit.
CAPUT LXXIII. #De Mummoli rebus fisco addictis, et Italiae diluvio magno et pestilentia.@#
Guntrannus vero, thesauros Mummoli sibi exhiberi
praecipiens, uxori ejus, propter nobilitatem qua
pollebat generis, ea quae per arrhabonem meruerat
concessit. Fuerunt autem in thesauris memorati
ducis talenta auri XXX, argenti CC. Quae omnia Guntrannus,
et Childebertus nepos ejus, partiti, Clotarium
extra partem constituerunt. Ea tamen quae
Guntranno regi evenerant, ab ipso utilitatibus Dei
ecclesiarum distributa sunt. Enimvero oblatus est ei
ex familia jam dicti principis, inter memorata xenia,
homo tam immensi corporis ut aliorum statum
hominum trium excederet mensura pedum. Eo tempore,
Authari super Longobardos regnante, fuit
aquae diluvium in finibus Venetiarum et Liguriae, et
caeteris regionibus Italiae, quale post Noe tempora
creditur non fuisse. In hac valida aquarum procella
in tantum apud urbem Romam Tiberis excrevit
ut aquae ejus super muros urbis influerent et
maximas in ea regiones occuparent. Subsecuta est
statim hanc inundationem gravissima pestilentia,
quam inguinariam appellant. Quae primum papam
Pelagium perculit et sine mora exstinxit. Deinde,
pastore interempto, se in populos extendit.
CAPUT LXXIV. #De beati Gregorii in papam electione, et Anglorum seu Britannorum ad fidem catholicam conversione.@#
Dum igitur tanta tribulatio miseram quateret urbem,
beatus Gregorius, qui tunc levita erat et sub
pontifice Pelagio apocrisiarii functus officio, a cunctis
generaliter papa electus est. In cujus ordinatione
cum nihil aliud quam jussio principis deesset
(non enim licebat tunc temporis quemlibet in Romana
civitate ad pontificatum promoveri, absque jussione
principis Constantinopolitani), vir Domini Gregorius
legatum ad Mauricium direxit imperatorem,
obsecrans ne populo in sui electione praeberet assensum.
Cujus litteras praefectus urbis interceptas
disrupit, et consensum populi imperatori transmisit.
Qui valde gavisus quod locum aptum largiendi
honoris diacono, olim sibi amicitiae familiaritate
charissimo, reperisset (nam filium imperatoris de
sacro fonte susceperat), eum absque dilatione ordinari
praecepit. Ordinatus autem, tam cautum tamque
humilem se in omni sua praebuit actione ut,
sicut ex gestis sive scriptis ejus dignosci potest,
vix ullus in successoribus ejus illi inveniri possit similis
in flore eloquentiae ac puritate doctrinae, vel
etiam in sanctitate vitae. Tunc temporis idem beatus
Gregorius Augustinum et Mellitum, necnon
Joannem, cum aliis servis Dei, ad Britannias dirigens,
suis eos litteris, episcopis ac regibus Francorum,
per quos illis transeundum erat, commendavit.
Quorum praedicatione nationem Anglorum ad Christi
fidem conversam esse in tantum gavisus est ut, in
libris Moralium hujus rei faciens mentionem, inter
caetera de fructu bonorum operum suorum gratulans,
diceret: « Ecce, ait, lingua Britanniae, quae nihil
aliud noverat quam barbarum frendere, nunc in
Dei laudibus Hebraeum novit #Alleluia@# resonare. »
CAPUT LXXV. #De Mummoli supplicio, de aeris intemperie, Leudegisili patriciatu, Theodeberti ortu, et aquarum in Burgundia inundatione.@#
Anno XXV regni Guntranni, Mummolus patricius,
rebellionis convictus, jussu ipsius regis Senonia
villa jugulatur. Ejus vero uxor Sidonia, cum omni
thesaurorum copia, a domnulo domestico ac Wandalmaro
camerae regis praefecto, Guntranno praesentatur.
Anno XXVI ejusdem principis, exercitus ipsius
Hispanias petens, insolita aeris temperie gravatus,
infecto negotio est regressus. Vicesimo autem
septimo, Leudegisilus ab eodem Guntranno patricius
in Provincia ordinatur. Natus quoque est Childeberto
regi filius, nomine Theodebertus. Eo anno
nimia inundatio aquarum in Burgundia fuit, egressaque
sunt flumina terminos suos. Signum vero apparuit
in coelo globus igneus, qui cum maximo tonitrus
fragore scintillans in terram decidit. Ipso
quoque anno Siagrius comes, ex praecepto Guntranni,
Constantinopolim ad componendam cum imperatore
pacem profectus, inibi fraude patriciatum
assumere voluit. Quae res coepta quidem est, sed ad
effectum minime deducta. Lewigildus, etiam Hispaniae
rex moriens, Richaredo filio regnum reliquit.
CAPUT LXXVI. #De Theodorici filii Childeberti nativitate, et ipsius Childeberti in regni successione confirmatione.@#
Anno XXVIII supra memorati regis, ipsi principi
nuntiatur Childeberto | null | b54d8f06-aa24-45a7-871b-7b3ec6933b0a | latin_170m_raw | null | None | None | None |
suo nepoti alterum natum
esse filium, nomine Theodoricum. Unde eum cum
Brunechilde matre ejus ad se evocans, iterum haeredem
regni sui testamento ipsum fore designavit.
Acta sunt haec loco nuncupato Andalao, quo soror
simulque uxor Childeberti adfuerunt multique e
Francia et Burgundia potentes, ut palam omnibus
daretur agnosci Childeberto, post avunculi sui
Guntranni funus, regnum Burgundiae deberi.
CAPUT LXXVII. #De primatibus Childeberti laesae majestatis convictis, et de Authari Longobardi cum Theudelinda nuptiis, Recharedique Hispani fide catholica, et de exercitu Burgundionum in Hispaniam misso.@#
Eo tempore, Setacechingus et Boso-Guntrannus,
Ursio quoque ac Bertefredus, optimates Childeberti
regis, eo quod eum tractassent perimere, ipso ordinante
perempti sunt. Sed et Leudefredus Alemannorum
dux offensam antedicti regi incurrens, fuga
elapsus ne morti adjudicaretur, latuit, et Uncelenus
loco ipsius dux substitutus est. Porro apud Bajoariam
post Garibaldum Tassilo ab Childeberto rex ordinatus
est. Qui mox cum exercitu Sclavorum
Provinciam introiens, parta victoria ad solum
proprium cum maxima remeavit praeda.
Fuit autem Garibaldus (cujus nunc mentionem fecimus)
socer Anthari regis Longobardorum ex Theudelinda
filia sua. Quam memoratus Authari per
semetipsum, sub specie legatarii profectus, in domo
paterna contemplatus est, eamque adamavit, et
postmodum sibi in matrimonium junxit. Quo tempore
Recharedus rex Gothorum, non patris Lewigildi
perfidiam, sed fratris Hermenegildi fidem sectatus
catholicam, prius a Leandro episcopo baptizatur secretius;
deinde omnes libros sectae Arianae apud
Toletum uno in loco adunari praecipiens, igne cremavit,
et Gothos ad verae fidei unitatem adduxit.
Anno XXIX regni Guntranni, iterato exercitus Burgundionum
Hispaniam ingreditur; sed negligentia
Bosonis militiae principis, graviter Gothorum gladiis
obtruncatis quibusdam e suis, vix ad patriam est
regressus.
CAPUT LXXVIII. #De tunicae Domini inconsutilis inventione, de lunae obscuratione et praelio cum Britannis, in quo alter Francorum ducum desideratus est, alter, cui multa postea indicta est, misere inops factus.@#
Tricesimo vero saepe dicti principis anno, fama
per totos Francorum divulgavit fines tunicam Domini
nostri Jesu Christi, quae ei in passione sublata
est et uni militum sorte tradita, juxta illud
Prophetae vaticinium: #Quia super vestem meam miserunt
sortem (Psal. XXI)
@#, inventam esse profitente
quodam Simone, Jacobo patre progenito. Qui per
duas fere hebdomadas poenis affectus, tandem professus
est ipsam tunicam in civitate Zaphat, procul
a Hierosolymis, in arca marmorea positam esse.
Quam Gregorius Antiochenus, et Thomas Hierosolymitanus,
Joannes quoque Constantinopolitanus
episcopus, cum aliis multis pontificibus, triduano
completo jejunio, cum devotione maxima transtulerunt,
ac in loco quo crux Dominica veneratur posuerunt,
cum ipsa, in qua prius fuerat, marmorea
arca. Quae tantae levitatis, dum efferretur, fuisse
visa est ut nullum onus portantes sentirent. Eo anno
luna obscurata est, et inter Francos ac Britannos
super fluvium Wisnona bellum ortum, ubi Beppelenus
dux Francorum, factione Ebrecharii alterius
ducis, a Britonibus jugulatur. Unde post, Ebrecharius
multam, quam lex parentibus interfecti solvendam
esse praecepit, reddere coactus, ad inopiae
malum devolutus est.
CAPUT LXXIX. #De Authari Longobardi legatione ad reges Francorum, et morte.@#
Anno XXXI Guntranni regis, Theodefredus dux
Ultrajuranus moritur, eique Wadalmarus succedit.
Interea rex Longobardorum Authari legationem verbis
pacificis ad Guntrannum regem dirigit. A quo
iidem legati jucunde suscepti, et ad Childebertum
sunt directi, ut per ejus nutum pax cum gente Longobardorum
firmaretur. Dumque legati Authari regis
in Francia morarentur, rex Authari apud Ticinum
veneno, ut tradunt, accepto moritur. Statimque a
Longobardis nuntius mittitur ad Childebertum regem
Francorum, qui Authari regis mortem eidem nuntiaret
pacemque ab eo expeteret. Quod ille audiens,
legatum amice quidem suscepit, pacem vero in posterum
se daturum promisit. Post aliquot tamen
dies eum promissa pace dimisit.
CAPUT LXXX. #De Theudelinda Authari vidua, Agilulfo nubente.@#
Defuncto Authari, Theudelinda regina, quae satis
placebat Longobardis, permissu eorumdem Agilulfum,
qui et Ago dictus est, ducem Taurinatium,
virum strenuum ac bellicosum, et sibi maritum et
Longobardorum genti regem elegit. Ad hanc reginam
sapientissimus papa Gregorius quatuor Dialogi
sui libros, quos de Vita sanctorum scripserat, direxit,
sciens eam et Christi fidei deditam et in bonis
actibus esse praecipuam.
Circa haec tempora, coenobium beati | null | aa4d396c-cde4-40a4-82a5-4489ee9b4f6c | latin_170m_raw | null | None | None | None |
patris Benedicti,
quod in castro Cassino situm est, a Longobardis
noctu invaditur. Qui, universa diripientes, ne
unum quidem monachum tenere potuerunt, ut prophetia
venerabilis Benedicti patris, quam longe ante
praeviderat, impleretur, qua dixit: « Vix apud Deum
obtinere potui, ut ex hoc loco mihi animae cederentur. »
Fugientes porro ex eodem coenobio monachi
Romam petierunt secum codicem sanctae regulae,
quam praefatus pater composuerat, et quaedam alia
scripta, necnon pondus panis et mensuram vini, ac
quidquid ex supellectili subripere potuere, deferentes.
Monasterii autem Cassiniensis, post beatum Benedictum
Constantinus, post hunc Simplicius, deinde
Vitalis, ad extremum Bonitus, congregationem rexit,
sub quo haec destructio facta est.
Anno XXXII regnante Guntranno, ita a mane usque
ad medium diem sol minoratus est ut tertia pars ex
ipso vix appareret.
CAPUT LXXXI. #De Guntranni regis obitu et claustrali institutione.@#
Anno XXXIII ejusdem regis, ipse rex corpore exemptus,
terrenum (ut creditur) regnum pro coelesti
commutans, in ecclesia Sancti Marcelli Cabilonis sepultus
est. Hanc denique basilicam ipse, ut praefati
sumus, divino succensus amore, in suburbio quidem
praedictae civitatis, sed in territorio Segonum, saltuque
Brexio studiosissime aedificavit. Ubi monachos
aggregans, monasterium construxit, quod pluribus
praediis facultatibusque ditavit. Synodum XL episcoporum
aggregari praecipiens, ut ordo psallendi, qui
in loco sanctorum Agaunensium temporibus Sigismundi
regis ab Avito et caeteris pontificibus illius
temporis institutus fuerat, in coenobio quod ipse fabricarat
teneretur, effecit. Qui videlicet ordo etiam
ad sepulcrum sancti Martini antiquitus celebratus,
necnon in monasterio S. Dionysii (ut post declarabitur)
a Dagoberto rege agi praeceptus, et a nobis cujusmodi
esset exquisitus, taliter se habere est repertus.
In diebus namque aestivis sex antiphonae binis
psalmis explicabantur. Porro toto Augusto, propter
crebras festivitates, manicationes fiebant.
Manicare autem mane surgere dicitur. In Septembri
vero septem antiphonae canebantur, distributis unicuique
binis psalmis; in Octobri octo, cum ternis
psalmis; in novembri novem, cum ternis itidem
psalmis; in Decembri decem, cum ternis similiter
psalmis. Verum in Januario ac Februario, ut possibilitas
sinebat, hoc tamen observantes, ne minus a
duodecim psalmorum quantitate ad vigilias dicerent
nocturnas. Ad sextam tamen sex psalmi cum #Alleluia,@#
ad duodecimam, duodecim, idque cum #Alleluia,@#
psallebantur. Sed de his ista sufficiant. Fuit autem
Guntrannus in bonitate praecipuus, in eroganda pauperibus
alimonia largifluus. Christi sacerdotibus se
humilem praebens, leudis suis benivolum, gentibus
externis pacatum. Talibus itaque pollens virtutibus,
multis nationibus ejus laudes praecinentibus, praesens
regnum Childeberto nepoti suo relinquens, ipse ad
supernum migravit.
CAPUT LXXXII. #De Childeberto ultionem de patre et patruo in Fredegundem meditante.@#
Childebertus, duorum regnorum vallatus praesidiis,
ultionem patris et patrui, quos factione Fredegundis
perisse certis habebat compertum indiciis, meditabatur.
Congregatis igitur cunctis austrasiis et de regno
Burgundiae auxiliaribus validis, Gundoaldum ac
Wintrionem duces his praeficit, mandatque ut, terram
hostilem petentes, praedas agant, incendia spargant,
captivos quamplures abducant. Qui e Campania
Remensi digressi, pagum Suessionicum vastaturi
aggrediuntur, cum interim Fredegundis, evocatis
qui sibi parebant Francis, ascito etiam Lauderico
(qui tutor a Guntranno, ut meminimus, Clotario filio
suo datus fuerat) facta concione sic universos alloquitur
et puerum prae se gestans, rogat: « Ne infantiam
regis pupilli contemnentes, hostibus depopulandos
agros relinquant. Meminerint se non contemptum
pueritiae promisisse, sed venerationem
majestati regiae. Foverent porro honorem, quem
conferendum in cunis adhuc posito aestimavissent,
ne in matura aetate vacuus potestatis, plenus ignominiae
rex remaneret. Se certe, quibus posset modis,
remunerationi pro filio non defuturam, quae spectatrix
cunctorum, ac testis uniuscujusque vel ignaviae,
vel virtutis, in eminentiori constituta loco desuper
pugnam spectaret. » Cumque his exhortationibus,
muneribus quoque, eos ad belli certamina reddidisset
animosiores, ad extremum intulit: « Ne, ait,
quempian vestrum multitudo deterreat adversariorum.
Si aperta congrediamini fronte, inveni fallendi
eos viam, quae vobis pariat victoriam. Vos tantum
sequimini me praeviam, et quae Landericum, vicem
regis agentem, me suggerente videritis facere, vos
quoque eadem facite. » Placuit cunctis quod dixerat
regina, et ex consilii sententia regem adhuc matris | null | 96d3c853-5586-4965-a41e-862efe814b03 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sugentem ubera ferrata sequuntur agmina. Intempesta
nocte surgens exercitus, silvam Landerico ducente
est ingressus. Qui, arrepta securi, ramum
praecidit arboris, suspensumque tintinnabulum collo
equi cui insidebat ferens, hortatur socios ut suum
omnes sequantur exemplum. Qui certatim arborum
praecisis ramis, arreptisque una tintinnabulis, factum
imitati ducis, matutini hostilibus astitere castris.
Interea Fredegundis Clotarium filium suum propriis
gestans ulnis, usque ad locum certaminis armatum
praecedebat exercitum, ut miseratio eos infantis
accenderet, quem, si victi forent, captivum de rege
facturi videbantur. Sed unus hostium, qui cum sociis
praetendebat munia vigiliarum, clara necdum
luce eos conspiciens adventare, et rem prorsus ignorans,
conversus ad socium: « Quaenam est, ait, haec
quam contemplor silva, cum hesterno vespere hic
nulla apparerent vel minima virgulta? » Cui socius:
« Tu, inquit, pridianas adhuc ructans epulas, vinoque
solutus, oblivioni mandasti proximi saltus
opportuna nos equis nostris invenisse pascua. Nunquid
non audis tintinnabula pascentium equorum
collis dependentia? » Mos quippe antiquis inoleverat
Francis, et maxime Austrasiis, ut pascentibus equis
tintinnabula imponerent, quo, si forte longius in
pascendo aberrassent, eorum sonitu dignosci possent.
Dum igitur vigiles hos atque hujusmodi inter
se serunt sermones, silva, quae prius apparuerat condensa,
decidentibus ramis fronde quidem rarissima,
sed armorum nitore videbatur densissima. Turbatis
itaque custodibus, et quid agerent haesitantibus, superveniente
exercitu, cum adhuc fessi multo superioris
diei labore quiescerent, alii in suis stratis,
alii expergefacti, sed somno soluti poenas dabant.
Caesi multi mortales; reliqui in fugam vertuntur.
Ipsi duces, ascensis equis, vix discrimen evasere
mortis. Landericus Wintrionem frustra sequi conatus,
velocis equi rapido vectum cursu minime valuit
assequi. Parta tanta ac tam insperata victoria, Fredegundis
cum filio Clotario, et cum armatorum
maximo cuneo, Remensem invadit Campaniam, replens
omnia incendio et sanguine. Vastabantur
cuncta die noctuque, exurebantur aedificia, diripiebantur
patrimonia, perimebantur quicunque erant
habiles ad bella, infirmi servabantur ad servitutis
officia. Ubi caedibus ac rapinis satisfactum, Fredegundis
suum Suessionas reduxit exercitum. Acta
sunt haec in pago Suessionico, in loco nuncupato
Trueco.
CAPUT LXXXIII. #De mutua Francorum Brittonumque caede, de Varnorum exitio, Gripponis legatione, et Francorum in Italiam expeditione.@#
Anno secundo cum regnum suscepisset Burgundiae
Childebertus, exercitus Francorum simul ac Brittonum
in mutuum inhiantes interitum, mutua semet
caede prosternunt. Sequenti anno multa in coelo signa
sunt ostensa et apparuit stella cometes. Eo anno
exercitus Childeberti cum Varnis, qui rebellare tentabant,
conflixit; quos etiam pene usque ad supremum
exitio dedit. Hac etiam tempestate Grippo legatus
Childeberti, cum a Constantinopoli remeasset,
et eidem regi quomodo honorifice ab imperatore
Mauricio susceptus foret nuntiasset, et quod injurias,
quas apud Carthaginem perpessus fuerat, imperator
ad voluntatem Childeberti se ultum ire promisisset,
Childebertus iterato viginti duces cum lecta in Italiam
dirigit pube, ad delendam Longobardorum
gentem. E quibus Andoaldus, et Olo, atque Cedinus
eminentiores fuere. Sed Olo, cum improvide ad Bilitionis
castrum accessisset, jaculo sub mamilla sauciatus
cecidit et mortuus est. At vero Andoaldus et
sex duces Francorum, ad Mediolanensium urbem
venientes, in campestribus castra posuerunt. Quo
loco imperatoris legati ad eos venerunt, nuntiantes
adesse exercitum in adjutorio eorum, dicentesque:
« Quia post triduum una cum eis veniemus, et hoc
vobis erit signum: cum videritis villae hujus, quae
in monte est sita, domos incendio concremari, fumumque
usque ad coelos conscendere, noveritis nos
cum cohortibus, quas pollicemur, adventare. » Sed
exspectantes Francorum duces diebus sex juxta placitum,
nullum ex his quos legati promiserant venisse
conspexerunt. Cedinus autem cum tredecim
ducibus laevam Italiae ingressus, quinque castella cepit,
a quibus etiam sacramenta exegit. In Tridentino
quoque territorio, decem castella a Francis diruta,
et commanentes in eis universi ducti captivi.
Pro Ferruge vero castro, intercedentibus episcopis
Ingenuino de Savione, et Agnello Tridentino, data
est redemptio, per caput uniuscujusque viri solidus
unus, usque ad summam sexcentorum solidorum. Interea
Francorum exercitus, cum esset tempus aestivum,
propter inconsueti aeris incommoditatem, dysenteriae
morbo graviter laborabat. Cumque per
trium curricula mensium Italiam pervagaretur, neque
regem, quem perditum venerat, attingere valeret,
eo quod | null | b12be7d2-c1b9-45b1-972e-51e81d75c79b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
se intra Ticinensem clausisset urbem,
aeris, ut diximus, infirmatus intemperantia ad propria
rediit.
CAPUT LXXXIV. #De Childeberti et uxoris interitu, et filiorum ejus Theodeberti et Theodorici successione.@#
Anno IV regni Burgundiae a Childeberto suscepti,
paterni vero regni vicesimo tertio, aetatis porro suae
XXV, idem rex Childebertus cum uxore propria, sicut
fertur, vi veneni exstinguitur. Hic est Childebertus
filius Sigeberti, qui etiam Junior dictus est.
Cui successerunt duo filii sui, adhuc pueruli sub
tutela aviae Brunechildis constituti; et Theodeberto
quidem regnum Austrasiorum, quod pater Childebertus
a genitore suo Sigeberto sibi relictum acceperat;
Theodorico autem regnum Guntranni, quod
Childebertus jure adoptionis tenuerat, sorte obvenit.
Qui etiam sibi sedes in his locis, in quibus et priores
constituere reges. Ad hos fratres et ad aviam eorum
Brunechildem exstant epistolae beati Gregorii Romani
pontificis, Augustinum, quem Anglis Saxonibus
destinaverat episcopum, illis commendantis. In
quibus idem vir Domini petenti memoratae reginae
fatetur se reliquias beatorum apostolorum Petri et
Pauli misisse.
CAPUT LXXXV. #De Hunnorum in Thoringam irruptione, et Agilulfi seu Agonis legatione in Franciam.@#
Tunc temporis Hunni, qui et Avares dicuntur, a
Pannonia egressi, in Thoringam bella gravissima
cum Francis gesserunt. Qui tamen a Brunechilde, seu
ab ejus nepotibus, accepta pecunia redierunt ad propria.
Ago quoque rex Longobardorum, causa eorum
qui ex castellis Tridentinis captivi a Francis ducti
fuerant, Agnellum Tridentinum episcopum in Franciam
misit. Qui exinde rediens, aliquantos secum
captivos, quos Brunechildis ex proprio redemerat,
revocavit. Evuin etiam dux Tridentinorum a praefato
principe missus, pro obtinenda pace ad Gallias
perrexit. Qua impetrata, ad Italiam reversus est.
CAPUT LXXXVI. #De Fredegundis grassatione et morte, Quintrionis caede, Coleni patriciatu, inguinaria peste, piscium prae fervore fluvii decoctione, et Warnecharii liberalitate.@#
Eo igitur anno quo Childebertus vita decessit,
Fredegundis regina, cum filio Clotario, superioris
victoriae elata triumpho, Parisios et reliquas urbes
ritu pervasit barbarico. Quorum exercitus super
Theodebertum et Theodoricum reges irruens, adunatas
ab ipsis militares copias loco nominato #Latophao@#
gravi caede labefactavit reliquosque in fugam egit.
Anno II regni Theodeberti ac Theodorici, Fredegundis
regina senex et plena dierum defuncta est, ac in
basilica Sancti Vincentii in suburbano Parisiacensi
sepulta. Anno III supradictorum regum, Quintrio
dux, instigante Brunechilde, interficitur. Sequenti
abhinc anno Colenus, genere Francus, patricius ordinatur.
His diebus, apud Massiliam et reliquas Provinciae
civitates, nascentibus in hominum inguinibus,
seu delicatioribus locis, quibusdam glandulis in modum
nucis, maxima generata est mortalitas. In lacu
quoque Dunensi, in quem Arula flumen influit, aqua
fervens adeo ebullivit, ut multitudinem piscium decoctam
ad littus projiceret. Warnecharius autem major
domus regis Theodorici moriens omnes facultates
suas in alimonias pauperum distribuit.
CAPUT LXXXVII. #De Brunechildis casu, mirabilique errore, et gratitudine in pauperem ductorem, deque prodigiis caelestibus.@#
Porro Brunechildis a Theodeberto nepote suo, et
proceribus qui ei parebant, de regno Austrasiorum
expulsa, et a quodam paupere in Marciacensi campania
sola inventa et cognita, ipsa petente ab eo ad
Theodoricum alterum nepotem suum est deducta.
Theodoricus aviam Brunechildem, eo quo digna erat
honore susceptam, secum quoad vixit fecit manere.
Pauper, quo ductore saepe fata usa fuerat regina, ob
hujus vicissitudinem beneficii Antissiodorensem adeptus
est episcopatum. Anno V memoratum regum,
iterum ea, quae superioribus annis, apparuere signa,
globi scilicet ignei, in partibus occidentis per coelum
currentes, instar multitudinis astrorum.
CAPUT LXXXVIII. #De crudelissimo regum inter se conflictu, et angeli visione, Clotariique fuga et damno.@#
Theodebertus itaque ac Theodoricus conceptam
jam dudum contra Clotarium patruelem suum rixam
tandem parturiunt, et, adnitente avia Brunechilde,
super fluvium Arvenna, nec procul a Doromello vico,
cum eo praelio confligunt. Ibique tanta strages ex
utrisque partibus, et maxime ex Clotarii parte,
facta est, ut fluvius ipse humanis oppletus corporibus
suos nequiret explere cursus. In ea pugna angelus
Domini evaginatum astans visus est tenuisse
gladium. Clotarius suos immanissime sterni conspiciens,
in fugam vertitur, et per Milidunum castrum
in insula Sequanae situm, Parisius properat. Theodebertus
et Theodoricus post terga fugientem secuti,
civitates regni ejus magna ex parte evertentes, | null | e93d7f1e-424a-4deb-bec8-05cc8e0777b8 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
cives
servituti subjiciunt. Coactus Clotarius tenorem pacti
ab hostibus propositi, invitus licet, firmavit, ut inter
Ligerim et Sequanam, usque ad mare Oceanum
limitemque Brittonum, dilataretur Theodorici regnum,
et inter Sequanam et Iseram ducatus integer
Denteleni, itemque usque ad marc Theodeberto cederet.
Duodecim tantum pagi, inter Sequanam ac
Iseram usque ad maris Oceani littora, Clotario remanserunt.
CAPUT LXXXIX. #De Catini caede, Sigeberti ortu, Egilae nece, Vasconum domatione, Adoaldi Langobardi sublimatione, strage apud Saxones.@#
Anno VI regni Theodeberti, necnon et Theodorici,
Catinus dux Theodeberti interficitur. Sequenti abhinc
anno, Theoderico ex concubina nascitur filius,
nomine Sigobertus. Et Egila patricius nullis culpis
exstantibus, sed sola suggerente cupiditate, per consilium
Brunechildis est peremptus, facultatesque ejus
fisco associatae. Eo tempore Theodebertus ac Theodoricus
Wascones domuerunt, ducemque super eos,
nomine Genialem, instituerunt. His diebus, levatus
est Adaloaldus rex super Longobardos Mediolani in
praesentia patris sui Agilulfi regis, astantibus legatis
Theodeberti regis Francorum, et desponsata est eidem
regio puero filia regis Theodeberti, et firmata
est pax perpetua cum Francis. Eodem tempore
Francis cum Saxonibus pugnantibus, magna strages
ab utrisque partibus facta est.
CAPUT XC. #De inventione corporis beati Victoris, de Etherii Lugdunensis archiepiscopi obitu, de Childeberti minoris ortu, Desiderii episcopi dejectione, et Dommili subrogatione, ac solis eclipsi.@#
Beatus vero Econius pontifex Mauriennensis corpus
sancti Victoris, qui Solodoro una cum sancto
Ursio passus fuerat, hoc modo invenit: Quadam
nocte in sua civitate quiescentem revelatio divina
per visum admonuit, ut surgens quantocius ad ecclesiam,
quam Sedeleuba quondam Burgundionum
regina in suburbano Genabensi construxit, irent. Ibi,
in medio basilicae, esse designat locum, quo corpus
sanctum esset humatum. Cumque episcopus Genabensem
festinus adisset urbem, assumptis secum
Rustico et Patricio antistitibus, triduano peracto
jejunio, nocte sequenti, eo loci, quo gloriosi martyris
quiescebant membra, lux coelestis apparuit. Tunc
hi tres Domini sacerdotes, elevato quo tegebatur
lapide, invenerunt sanctum in arca argentea jacentem.
Cujus facies, septempliciter quam cujuslibet
viventis hominis, divino irradiata resplendebat fulgore.
Huic tam mirandae egregii martyris inventioni
interfuit Theodoricus princeps, qui loco illi maximam
portionem facultatis Warnecharii contulit;
quam ille, ut praefati sumus, eleemosynis delegaverat
erogandam. Ad sepulcrum denique beatissimi
Victoris, Christi potentia multa exinde miraculorum
ostendit signa. Eo anno, Etherius Lugdunensis
archiepiscopus obiit, ordinatusque est Secundinus
loco ipsius.
Anno VIII regni Theodeberti, ex concubina nascitur
ei alter filius, avum Childebertum nomine referens.
Synodus etiam Cabillono collecta Desiderium
Viennensem episcopum dejecit, eoque factione
Brunechildis et Aridii Lugdunensis pontificis, qui
Secundino successerat, in exsilium acto, subrogatus
est Dommilus in sacerdotali officio. Eo anno eclipsis
solis facta est.
CAPUT XCI. #De Corbi ortu, Bertoaldi interitu, et Protadii Brunechildis amatoris insolentia, ac regum conflictu.@#
Anno IX memorati regis, iterato ei filius nascitur,
nomine Corbus. Comes palatii ipsius principis tunc
temporis Bertoaldus erat vir sapiens et cautus, moribus
regis congruus, in praelio fortis, ac in commisso
fidelis. Protadius vero quidam erat, genere
Romanus, Brunechildi causa stupri familiarissimus,
et ob id in pago Ultrajurano, post Wandalmarum,
ab ea dux constitutus. Crescente itaque consuetudine
vitii, crevit simul et desiderium honoris augmentandi.
Tacite ergo hoc praemeditata consilium, praesumpsit
nepotem orare suum ut interficeret Bertoaldum,
et majorem totius regiae domus constitueret
Protadium. Tum forte Bertoaldus a Theodorico
cum trecentis in Neustriam, ut partem regni ejus
tueretur, directus viris, Arenauno [ #al.,@# Arelauno]
villa venationi operam dabat. Quo comperto, Clotarius
filium Meroveum, et Landericum ducem, datis
in adjumentum viris strenuis, ad opprimendum Bertoaldum
dirigit. Bertoaldus hostes super se, certis
nuntiis id deferentibus, irruere velle cognoscens, et
se ad resistendum viribus imparem fore sciens,
terga vertens Aurelianis se confert, ibique a beato
Austreno ejusdem urbis episcopo suscipitur. Landericus
ante portam civitatis Aurelianensis exercitu
deducto, Bertoaldum ad pugnam egredi provocabat.
Cui Bertoaldus: « Numeroso, ait, vallatus milite
confidis me cum paucis tibi non posse resistere. Verum,
si placet, nos duo singularis ineamus certamina
pugnae, procul suspensa armatorum multitudine
et rei eventum exspectante. Nullius adsit solatium
satellitis, | null | efac03cb-8b15-475e-8ddf-dffbd835e2b9 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
solius exspectetur examen justi
judicis. » Recusante Landerico congredi, Bertoaldus
iterato dixit ei: « Quia formido te nunc prohibet
mecum manum conserere, proximum est ut domini
nostri, pro tuis ausis temerariis, quibus praesumpsisti
praeripere partem regni domini mei regis,
inter se decernant cum armatorum cuneis. Tunc,
si placebit, ego et tu vermiculatis adoperti vestibus,
inter conferta congrediamur agmina. Ibi et meae
probrum ignaviae, et virtutis tuae poteris documenta
persentiscere. »
Has conditiones non renuente Landerico, utrique
quaedam sibi adinvicem, si a coepto desisterent, imprecanti
sunt maledicta. Haec dum in die festivitatis
sancti Martini gesta fuissent, et Theodoricus
pro certo agnovisset quod pars regni sui a Clotario
pervasa foret, ipsa die qua incarnati Verbi nativitas
a cunctis fidelibus devote colitur, promovet exercitum,
et apud Stampas super fluvium Junna, contra
Clotarium, qui haud segnius parabat occurrere,
aciem dirigit. Sed dum arctus esset Junnae fluminis
transitus, antequam totum Theodorici pertransiret
agmen, initum est certamen. Inter confertissimas
igitur, ac in mutuam inhiantes perniciem phalanges,
Bertoaldus nominatim Landericum vocitare, et ut
secum juxta placitum congrederetur, non cessabat
provocare. Quod dum Landericus abnueret ac paulatim
loco cederet, Bertoaldus ad solum subeundae
mortis affectum insurrexit. Et quia jam cognitum
habebat, quod Brunechildis eum a pristino honoris
gradu dejicere, ac Protadium pro eo moliretur constituere,
melius judicavit cum decore bello oppetere
quam reliquum quod superesse poterat vitae cum
dedecore ducere. Dum itaque palantia studet impulsare
agmina oppressionemque in cedentes hostes
facere, occurrentes quoque mucrone sterneret, unus
a multis circumdatus oppressusque exstinguitur. In
eo praelio Meroveus filius Clotarii capitur. Landericus
cum Clotario in fugam vertitur, Theodoricus
victor Parisios ingreditur. Post haec Theodebertus
cum Clotario pacem Compendio villa inivit; exercitus
vero eorum illaesus ad propria rediit.
CAPUT XCII. #De Protadii Romani, qui factus est major domus regiae, avaritia foeda, ob quam omnibus evasit invisus, et tandem a proceribus est interfectus, et reges reconciliati, deque successione Claudii Romani viri prudentis.@#
Anno X regni Theodorici, juxta voluntatem Brunechildis,
ex praecepto Theodorici Protadius major
domus constituitur. Qui cum sensu argutissimus ac
in consiliis haberetur strenuus, saeva tamen illi
inerat contra locupletes cupiditatis macula, fiscum
volenti replere ac seipsum ditare. Denique nobilitatem
insectando Burgundiae, omnes cupiens sibi
subjicere, res eorum conabatur injuste auferre, ne
quis sibi posset honorem quo fruebatur subripere.
Quapropter non valebat quilibet potentum reperiri,
qui ejus vellet familiari colloquio vel amicitia frui.
Sed dum Brunechildis, veteris inimicitiae recordatione
vindictam meditaretur expulsionis suae, moneretque
Theodoricum thesauros patris de manu
Theodeberti quaerere, asserens illum non Childeberti,
sed cujusdam hortulani filium fuisse. Protadius
coepit regem ad haec peragenda studiosius
commonere. Tandem cum exercitu Theodoricus profectus,
apud Cariciacum castra posuit, paratus in
crastinum cum fratre congredi; qui haud procul
cum valida Austrasiorum consederat manu. Interea
leudi Theodoricum hortari coeperunt, « ut fratri
reconciliaretur, nec vanissimae cupiditati postponeret
decus germanitatis. » Protadius econtra vehementer
resistere, dicens: « Pacem fieri non oportere. »
Animadvertentes caeteri proceres eum solum
esse, qui consiliis eorum refragaretur, alterutrum
sermocinabantur opportunius fore unum tradere
morti quam totum exercitum periclitari. Opportune
rex exercitationis gratia tentorio egressus, rumore
ferente, comperit quosdam Protadium velle perimere,
et proripere sese volens, ut eos ab injuriis
memorati removeret viri, a suis prohibitus, ac vi
detentus, mittit quemdam Uncelenum nomine, qui
principibus factionis jussionis suae auctoritate tales
interdiceret ausus. Tunc Uncelenus ad eos veniens
qui jam tabernaculum regis circumdederant, quo
Protadius una cum Petro medicinae artis perito ad
tabulas ludens sedebat, taliter infit: « Jubet dominus
meus rex Theodoricus ut interficiatur Protadius
paci contrarius. » Post quod verbum certatim
omnes tentorium gladiis conciderunt, et Protadium
inibi peremerunt. Theodoricus licet a suis coactus,
cumfratre Theodeberto pacificatur, et utrorumque
exercitus salvus, ac integro numero, ad sua regreditur.
Anno XI regni Theodorici subrogatur Protadio
major domus quidam Claudius, itidem Romanus
genere; homo prudens, fide plenus, jucundus in
fabulis, providus in cunctis, sed sagina corporis
valde gravis. Qui praedecessoris sui territus exemplis,
amicitiam cum universis servans, lenem se ac
favorabilem praebebat.
CAPUT XCIII. #De ultione quam Brunechildis de inimicis Protadii cepit | null | 0b02715a-9ff9-4290-9a4b-a077d9e86e4b | latin_170m_raw | null | None | None | None |
, deque Desiderii episcopi lapidatione.@#
Anno XII regni Theodorici Uncelenus, qui fallacia
sua Protadio causa mortis exstiterat, insidiis Brunechildis
pede truncatus rebusque suis expoliatus,
egens est redditus. Wolfus quoque patricius, eo
quod in necem jam dicti consensisset Protadii, Fariniaco
villa suggerente Brunechilde jussu Theodorici
interficitur. Natus etiam est ex concubina
Theodorici filius, nomine Meroveus. Quem rex Clotarius
de sacro fonte levavit. Porro saepe dictus
rex Theodoricus, persuasionibus Aridii Lugdunensis
episcopi ac aviae suae Brunechildis deceptus, sanctum
Desiderium Viennensem pontificem exsilio revocatum
lapidari praecepit. Ad cujus tumulum miracula
creberrime sunt ostensa.
CAPUT XCIV. #De Hermembergae filiae regis Hispaniae infaustis cum Theodorico nuptiis.@#
Tunc temporis Theodoricus Aridium praesulem,
Rocconem et Eborinum praefectos equorum, ad
Bettricum regem Hispaniae direxit, qui filiam illius
conjugio sibi sociandam poscerent, et si pater vellet,
jusjurandum praeberent « quod diebus vitae suae
eam regio non privaret honore. » Cui Bettricus
gaudens annuit, puellamque legatis tradidit. Quam
Theodoricus laetus accipiens primum unice dilexit;
quae tamen maleficiis Brunechildis virum
non cognovit. Deinde, faciente eadem avia sua,
Theodoricus Hermembergam (id quippe nomen
virgini) thesauris exspoliatam abire praecepit ad
Hispaniam. Hac de re indignatus Bettricus, ad Clotarium
regem, Theodorici ex patruo genitum, misit
legatos, qui eum ad belli societatem, expositis injuriae
causis, inclinarent. Ubi ille votis eorum
visus est satisfecisse, cum missis ipsius ad Theodebertum
recta proficiscuntur via. Hunc quoque auxilio
sibi adfuturum cognoscentes, recta ad Agonem
Longobardorum regem, cum supra memoratorum
legatis regum, iter dirigunt, ut hi quatuor reges
super Theodoricum irruentes, cum vita simul et
regno privarent et vindictam contumeliae regi Hispanorum
illatae sumerent. Cumque Theodorico
perlatum fuisset hujusmodi consilium illos contra
se struere velle, despectui habuit, ut futile. Legatus
vero Bettrici cuncta pro quibus venerat se autumans
impetrasse, ad Hispaniam navali rediit evectione.
CAPUT XCV. #De Columbani Hiberni in dicendo libertate et miraculis, regisque resipiscentia simulata, Bobiique coenobii constructione, et Columbani transitu.@#
Anno XIV regni Theodeberti ac Theodorici beatus
Columbanus ab Hibernia Oceani insula progressus,
primum a Theodeberto suscipitur. Demum, propter
confluentium ad se populorum multitudines, inde
migrans, et solitariam agere vitam cupiens, ad
regnum Theodorici transiit, atque in loco cui
Luxovium nomen est, a praefato rege habitare est
jussus. Ad quem visitandum dum frequenter rex
adveniret, ac a viro Dei cur, relicto legitimae conjugis
matrimonio, adulterinis deserviret commistionibus,
argueretur, illeque ad obaudiendum ejus salutaribus
monitis aurem cordis inflecteret, avia Brunechildis
vipereis antiqui hostis inflammata incitamentis,
adversus sanctum Columbanum commoveri
coepit acrius. Sed sanctus vir, illius malitiae obviam
ire parans, ad eam Bruchariacho villa commorantem
properat. Cui regina, cum nepotibus suis Theodorici
filiis occurrens, orabat « ut regiam prolem
benediceret. » At ille ait « nequaquam illos regalia
sceptra suscepturos, eo quod de lupanaribus emerserint. »
Regina indignata pueros praecepit abire, et
ipsa post paululum est secuta. Viro autem Domini
ad propria regredi festinante et regiae aulae limen
pede tangente, subito fragore totius mota est domus
fabrica. Sed nefandissimae mulieris mens non
est commota, imo majori iracundiae igne succensa.
Verebatur enim quod omni extorris dignitate pelleretur
a regno, si rex posthabitis meretriciis delinimentis,
alicujus regalis feminae potiretur conjugio.
Interdixit igitur egressum et regressum a monasterio
tam sancto viro quam fratribus cum eo manentibus,
praecipiens suis optimatibus, vicina coenobio
loca colentibus, ne quempiam exire permitterent,
vel progressum hospitio susciperent. Denuo vir
sanctus, ut eam a tanta moneret desistere pertinacia,
ad palatium perrexit. Eo forte die Theodoricus
cum avia sua in Spinsia residebat villa, nuntiaturque
ei hominem Dei pro foribus stare, nec in iisdem
aedibus hospitare velle. Tunc rex iram Domini
sibi imminere veritus, melius dixit esse virum Dei
opportunis subsidiis honorare quam Deum ex servorum
ejus offensa ad iracundiam provocare. Jussit
ergo regio cultu quaecunque erant victui necessaria
parari et Domini famulo per ministros proprios deferri.
Quod dum illi maturato implessent, beatus
Columbanus severo, ut erat, vultu respiciens in
eos, inquirit quid sibi ista velint. Dictum ab eis
est alimenta esse in suos suorumque usus a rege
directa. Cuibus ille: « Non, inquit, teste Scriptura,
accepta sunt Deo impiorum munera. | null | 90308b8f-d258-445f-b7c3-311ba08a9f37 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Itaque non
oportet ejus servos suscipere, quae ipse probatur
odire. » Post hoc verbum vasa cuncta in frusta
disrupta, vinum ac sicera solo fusa, ceteraque separatim
sunt dispersa. Pavefacti regii ministri, ad
regem reversi rei gestae ordinem promunt. Rex
nimio terrore perculsus, diluculo cum avia ad virum
Dei properat. Precantur de commissis veniam,
pollicentur in reliquum actorum suorum emendationem.
His pacatus promissis, ad monasterium rediit.
Verum haec pollicitatio nullius efficacis protulit fructum
operis. Nam Theodoricus in coeno luxuriae,
ut ante consueverat, est obversatus, et Brunechildis
animus semel nequitia imbutus, a persecutione
beati viri nequaquam est immutatus. Quin potius,
eo usque processit spiritus immanitatis ferox ut
nepoti suaderet sanctum Dei in oppidum Vesontionum
exsilio relegari, indeque reversum usque ad
maris Britannici littora deduci, ut, transmeato freto,
nunquam de caetero Galliarum reviseret arva. Cumque
vir Domini, secundum sui propositum animi,
deliberasset ad patrium solum nullo modo regredi,
per regnum Theodeberti ad Italiam transiens, coenobium,
quod Bobium dicitur, construxit plenusque
sanctitatis ac dierum migravit ad Dominum.
CAPUT XCVI. #Theodoricus metu fratris cum eo paciscitur.@#
Anno XV regni sui, Theodebertus aliqua sibi de
fratris Theodorici possessionibus adjungere parans,
eum in se excitavit. Verumtamen provido prudentium
consilio virorum electus est locus cui Saloissa
[ #olim@# Saletio, #hod.@# Seltz, #prope Rhenum@# ] cognomen,
ut fratres ad destinatum locum cum paucis,
sed Franciae primoribus, convenientes quae pacis
essent, eligerent. Ibi Theodoricus cum decem millibus
tantum virorum, Theodebertus vero cum magna
Austrasiorum adfuit manu; bello etiam, si frater
petitis annueret, turbare pacem volens. Theodoricus,
tantae multitudinis contemplatione perterritus,
quae ille cupiebat, quamvis non sponte,
concessit. Conventus fratrum hujusmodi fuit: « Ut
Alesatio et Sugitensi, Turonensi quoque ac Campanensi
comitatu Theodoricus cederet, et ad Theodebertum
jus omnium horum transiret. » Inde cum
gratia, sed simulata, discessum est, ac se invicem
salutantes, uterque ad sua regna sunt regressi.
CAPUT XCVII. #De Alemannorum in Ultrajuranos grassatione.@#
His diebus Alemanni Veneticorum fines ingressi,
Ultrajuranos Cambeleno et Erpino ducibus sibi obsistere
conatos acie superant, ac usque ad refugia
montium persecuti, prosternunt. Dehinc, nullo inquietante,
Juranum saltum pervagantur, caedibus ac
incendiis cuncta per quae transibant replentes. Captivisque
plurimis abductis, cum spoliis et ingenti
praeda redierunt ad propria.
CAPUT XCVIII. #De Theodorici consiliis, et Theodeberti infami conjugio, de Berto Leunisio, et apologo ejus de lupo et regum conflictu.@#
Theodoricus acceptas injurias ulcisci desiderans
cum suis tractabat quo pacto fratrem opprimeret
Eo anno Theodebertus Bilechildam (quam Brunechildis
a mercatoribus emptam, eo quod foret forma
egregia, illi dederat conjugem) interemit, puellam
nomine Theudechildem, sibi accipiens in uxorem
Theodoricus, ut praefati sumus, Theodebertum infestis
insectans odiis, ad Clotarium mittit, qui velut
ex persona sua dicerent: « Contumeliis a fratre affectus,
reddere ei quae meretur cogito, si te illi auxilio
non adfuturum cognovero. Quapropter ego rogo
te quietum manere, nil adjumenti illi ferentem, pollicens,
si victor evasero, regnumque cum vita ab eo
quivero auferre, ducatum Denteleni, quem ipse tibi
injuste sublatum retinet, me tuae remissurum potestati. »
Huic pactioni assentiente Clotario, Theodoricus
anno XVII regni sui, mense Maio, universos
ditionis suae ad bella promptissimos Lingonis coadunari
praecipiens, ac per Vervona castrum, tum temporis
aedificari coeptum, iter faciens, Tullum devenit.
Ibi obvium habens Theodebertum, cum supplemento
militiae Austrasiorum, non dubitavit conserere
manum. In Campania namque Tullensi adversus
fratrem congressus, exercitum ejus graviter attrivit.
Evasit tamen Theodebertus, et fugiens de praelio,
per Metensem urbem saltumque Vosagum, Coloniae
civitatis receptacula petiit. Theodoricus, fratrem
persequi e vestigio festinans, beatum Leunisium Maguntiacensem
antistitem obvium habuit; a quo hujusmodi
monita percepit. « Inchoatis, inquit, insiste,
et ad perfectum, juvante Deo, istius attinges operis.
Rustica refert fabula lupum, catulos suos ad praedam
ducentem, eos ad se in montem vocasse, taliaque
mandata dedisse: Neminem, ait, quae vobis, filii,
expediant quaerere scitote, nisi per paucos qui ex
vestro sunt genere. Unde vos moneo suscepta non
deserere munia, | null | 282d8658-3cc5-4fcf-b4e5-80a48f3db873 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
et victui investigare necessaria. »
His suggestionibus Theodoricus, haud segnis exsecutor,
paruit, praecipue sciens eum suae favere utilitati
et Theodeberti stultitiae adversari. Transitaque Ardenna,
Tulbiacum [ #hodie@# Zulpich.] usque accessit.
Theodebertus interea, qui fugam paraverat, distulit.
Nam Saxones caeterasque superioris Germaniae gentes,
in sui solatium sollicitatas bello in supra nominato
opponit loco. Certatum est acriter, quoad Theodebertus
restitit. Renitebatur enim, quamvis exercitus
ejus more pecorum obtruncaretur. Ubi vero
ipse, pondus praelii pati non valens, fuga sibi consuluit,
aversi sunt omnes qui constiterant pugnaturi.
Quorum maxima pars incerto fugae dispersa exstinguitur;
residui Coloniam versus cum rege festinanter
properant. In prima pugnae congressione,
tanta utriusque partis animositate concursum est ut
cadavera interfectorum, prae multitudine comprimentium
se populorum, non valentia ad terram ruere,
quemadmodum equis insederant, una cum vivis
circumferrentur. At postquam phalanx victa, hostibus
terga nudavit sua, viarum strata, necnon silvarum
devia, corporibus mortuorum sunt repleta.
Theodorico ubi factum indicium Theodebertum evasisse,
incentivum accelerandi itineris accessit, ut
conficiendi belli impendium putaret, si dux et populus
bello promptior interciperetur. Adveniens itaque
cum suis in Ribuariorum fines sese immisit,
occurrentia quaeque devastans vel exurens. Cujus
terrae incolae ad eum venere rogatum: Ne ob unius
culpam dissidium pararet eis, quos suos fore sciret
jure victoris. Quibus ille: « Non, inquit, vobis, sed
Thuodeberto, interitus paratur; cujus caput, si meam
promereri vultis gratiam, vos necesse est auferre,
aut ipsum vinum vinctumque ad me perducere. » Illi
regiam Coloniae introgressi, Theodeberto taliter
locuti sunt: Sic, inquiunt, mandat Theodoricus frater
tuus: Si, ait, recipere meruero, thesauros paternos,
quos Theodebertus adhuc injuste retinet
pervasos, proprias festinus repedabo domos. Ideo te
hortamur, domine rex, ut portione quae ei debetur
reddita, nostra eum non sinas infestare domicilia.
His Theodebertus dictis credulus, ac pro vero prolata
arbitratus, locum quo regalis continebatur gaza
pariter cum ipsis est ingressus. Eo igitur perscrutante
quid fratri opportunius, sine sui damno, posset
restituere, unus e circumstantibus, evaginatum
gladium cervici ejus illidens, caput abstulit ac per
muros Coloniae circumtulit. Quod cernens Theodoricus,
ipsa confestim urbe potitus, regias invasit opes.
Et primates civitatis in sua sibi verba jurare compellens,
dum in basilica Sancti Gereonis sacramenta
exigeret, visum illi fuit quemdam pugno suo latus
percussisse. Et conversus ad suos: « Observate,
ait, ad ostia, ne quis egrediatur, eo quod ignorem,
quis horum Riboariorum [ #Gall.@# Ribaroles], perjurio
obnoxiorum, me vulnerare conatus sit. » Observantibus
autem eis, a cubiculariis veste remota latus regis
inspectum, nullumque vulnus est inventum. Solummodo
signum quoddam apparuit purpureum, quod
ego reor citae mortis fuisse indicium. Compositis ex
sententia rebus, inde cum multis spoliis progressus,
secum abduxit filios fratris sui, cum filia quae specie
nitebat decora. Dum Metis advenisset, reperit aviam
suam Brunechildem inibi obviam sibi venisse. Quae
arreptis Theodeberti filiis, eos sine mora neci tradidit,
et minorem quidem natu, nomine Meroveum,
in albis adhuc positum, lapidi illisum innocentem
coegit exhalare spiritum. Regnavit itaque Theodebertus
annis XVII. Quidam vero auctores #[FREDEGARIUS
c. 38]@# scripserunt Theodebertum post illam
Theodorici victoriam, suamque aerumnam, Rhenum
transisse, et Theodoricum, capta Colonia, Bertarium
cubicularium suum ad comprehendendum eum misisse.
A quo comprehensus, atque ad Theodoricum
perductus, indumentisque regiis exutus, Cabillono
dicitur in exsilium fuisse relegatus. Ob recompensationem
quoque tam praeclari operis, Bertarius
equum ejus cum stratura regia fertur a Theodorico
percepisse.
CAPUT XCIX. #De Clotario ducatum Dentelini recipiente, et ira Theodorici in eum.@#
Clotario, juxta pactum quod cum Theodorico (eo
quo supra memoravimus modo) pepigerat, ducatus
Denteleni suo restituitur domino. Unde Theodoricus,
cernens Austrasiorum sibi parere regnum, indignatione
nimia permotus, Clotario per legatos
mandat: « Ut se de memorato ducatu removeat.
Quod nisi efficiat, se ad vindicandam illatae contumeliae
injuriam quibus posset non defuturum modis. »
CAPUT C. #De Theodorico fratris filiam procante, et ob id a Brunechilde increpito, deque ejus in Brunechildim ira, et Brunechildis, quae eum veneno | null | 839ad534-504d-4109-b238-4af7a9809a49 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
sustulit, in eumdem crudelitate.@#
Interea, dum Metis moraretur Theodoricus, amore
filiae fratris Theodeberti, quam Coloniae captivaverat,
deperire coepit. Quam dum sibi copulare vellet, ab
avia, ne hoc faceret, prohibebatur. Cui ille: « Et
quid, ait, incurram offensionis, si illam uxorem duxero? »
Ad haec Brunechildis: « Non, inquit, est fas
fratre progenitam te habere conjugem. » Ad haec
Theodoricus, ut audivit, felle commotus, tali ei respondit
modo: « Nonne tu, Deo odibilis, cunctisque
invisa bonis, mihi dixeras, eum fratrem non esse
meum? Ut quid imposuisti mihi tam grave onus fratricidii? »
Et evaginato ense, voluit eam percutere.
Quae a circumstantibus erepta ac in manibus domo
elata, mortis quidem evasit discrimen, sed nepoti
dolos paravit temeritate feminea. Nam egredienti e
balneo, per manus ministrorum pecunia corruptorum
veneni porrexit poculum. Quo hausto, ut poenitens
scelerum quae gesserat, vitae sortitus est terminum,
quam criminibus foedaverat. Tradunt vero
memorati scriptores (FREDEG. c. 39), eum apud praefatam
urbem Metensem, dum contra Clotarium expeditionem
agere meditaretur, dysenteriae morbo interiisse,
XVIII regni sui anno.
#Explicit liber tertius.@#
INCIPIT LIBER QUARTUS.
CAPUT PRIMUM. #De Clotarii cum nothis Theodorici instinctu Brunechildis super successione in regnum certatione, et de Brunechildis exitio.@#
Exstinctis, vel varia sorte obeuntibus, tot Francorum
regibus, a quibus per quinquaginta ferme et
unum regnatum est annos, solus legitimae successionis
haeres Clotarius Chilperico patre genitus e
regia stirpe videbatur relictus, in quem regnandi
jus potissimum transfundi oporteret. Brunechildis
tamen moliebatur, si posset, Sigebertum Theodorici
filium regno praeponere Austrasiorum. Quatuor
namque Theodoricus ex pellicibus susceperat filios,
quorum ista sunt nomina: Sigebertus, Corbus,
Childebertus atque Meroveus. Sed quia erant materno
latere minus nobiles, ad regni quoque gubernacula
aestimabantur fore impares. Simul quia et
Brunechildis electo uno ad speciem regnandi, non
potestatem, summae rei sollicitudinem sibi reservare
velle intelligebatur: et primates Franciae
tanto tempore femineo dominatui dedignabantur
subjici. Unde, adnitentibus Arnulfo atque Pippino
Austrasiae primoribus, Clotarius Captonnacum
usque accessit. Brunechildis in Warmatia residens,
ejus audito adventu, ad eum dirigit, obtestans ut
de regno Theodorici quod filiis reliquerat secederet.
Clotarius respondit « conventum nobilium
debere eam aggregare Francorum, et communi
tractatu de communibus consulere rebus; se vero
judicio illorum in omnibus pariturum, nec praeceptis
promisit obstiturum. » Brunechildis verbis
se decipi animadvertens, misso in Thoringam Sigeberto
Theodorici primogenito, gentes etiam quae
trans Rhenum habitant ad belli societatem invitare
tentabat. Cum quo et Warnarium majorem domus
ac Alboinum e proceribus Austriae praeeminentissimum,
dirigendos curavit. Verum Warnarium suspectum
habens, quod ad Clotarium transitum meditaretur,
directis post tergum eorum litteris, Alboino
puniendum mandavit. Alboinus lectos apices
scindens ad terram projecit. Qui tamen a quodam
familiarium Warnarii inventi, ac in tabula cera
lita transcripti, eidem sunt ostensi. Quibus ille visis,
periculum sibi imminere perpendens mortis, colligere
sese ac praeparare animo coepit quo pacto
Theodorici filiis deletis, regnum Clotario una secum
contraderet. Primo itaque nationes, ad quas ad
supplementum belli accersiendas directus fuerat ab
eis alienavit.
Deinde cum Brunechilde ac Sigeberto Burgundiam
ingressus, universos primates, simul cum
pontificibus ipsius gentis, in suam deduxit sententiam,
secreto apud eos hujus rei usus verbo. Et
quia omnes superbiam Brunechildis simul et crudelitatem
exosam habebant, se voluntati ejus polliciti
sunt non defuturos. His itaque patratis, nuntios
ad Clotarium misit, et ut cum exercitu adventaret
mandavit: spondens se, si ei integra fide securitas
vitae ac honoris concederetur, regnum Burgundionum
pariter cum Austrasiorum universa militia
traditurum. Venienti itaque Sigeberto cum Burgundionibus,
in campania Catalaunensi super fluvium
Axonam occurrit Clotarius cum Neustrasiis,
habens secum complures Austrasios, inter quos
Aletheus patricius, Rocco, Sigoaldus, necnon Eudilanus,
duces. Igitur dum utrinque armatorum
cunei ad praelium parati constitissent, Warnarius
cum suis juxta, quod constituerat, signo dato e
pugna, ante congressum, discessit. Eadem fecere,
quibus par inerat pugnandi affectus. Clotarius post
eos paulatim iter faciens, utpote qui nullum eorum
perdere gestiebat, quos suos fore confidebat,
Ararim usque fluvium, qui nunc Sagonna dicitur,
pervenit, captisque tribus Theodorici | null | b3b1c415-663c-42e6-86e6-bc492aaba212 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
filiis, Sigeberto,
Corbo atque Meroveo (nam quartus, nomine
Childebertus, pernicis equi subsidio usus, praelio
elapsus, nusquam postmodum est repertus), ad vicum
Riona super Vincennam flumen situm rediit.
Ibique instantia Warnarii vel caeterorum procerum
ei faventium, Brunechildis cum Theudelana Theodorici
germana, de pago Ultrajurano, villa Urbana,
ab Erpone regalium praeposito equorum protracta,
Clotario praesentatur. In cujus conspectu Clotarius
Sigebertum ac Corbum ejus nepotes, Theodorico
progenitos, jugulari jussit. Meroveum vero, cui ipse
pater spiritualis in baptismo fuerat datus, Ingobodi
graphioni commendans, in Neptricum perduci,
atque ibi nutriri clementissime mandavit. Porro
Brunechildem praesentari sibi praecipiens, astante
multitudine exercitus, qui non solum ex Neustria,
verum etiam ex Austria sive Burgundia convenerant,
accepta auctoritate, quo minus odia tegerent
quae adversus eam jamdiu animo conceperant, per
triduum diversis eam jussit tormentis affici, cameloque
impositam per totum circumduci exercitum.
Ad postremum reputans ei quod X reges Francorum,
ejus partim consilio, partim manu, vel
etiam maleficio exstincti essent, sic eam alloquitur:
« Ut quid inter mulieres maledicta, ac pessimarum
exquisitrix artium, in tantam erupisti pervicaciam,
ut non erubesceres tam multiplicem praeclarae stirpis
subvertere generationem? Pereas igitur crudeli
poenarum exemplo, quae non expavisti tam
ingenti te maculare parricidio. Nam, ut de caeteris
sileam, Sigebertum meum patruum, tuum vero
virum, novimus tuo consilio usum contra fratrem
insurrexisse suum: propter quod in improvisum
incurrit interitum. Meroveus quoque frater ex patre
meus, tui causa a genitore odio habitus, nefandissimo
crudelitatis genere est interfectus. Quid
autem memorem Chilpericum meae nativitatis parentem,
quem, ut fertur, per directos apparitores
morte affecisti, nil tale verentem? Nequeo sine
lacrymis exitum tanti referre patris, aerumnasque
meae explicare orbitatis. Fraternas acies alternaque
bella, quae profanis decertata sunt odiis, revolvere
pudet; quae tu, totius aulae procella, excitans, in
mutuam necem nepotes animasti tuos ut frater
fratrem interimeret, nec justa commoveretur mentis
compassione. Theodoricus denique, tuis credulus
persuasionibus, quod Theodebertus ejus non
esset germanus, effusor exstitit fraterni sanguinis,
cum jam pridem Merovei ex se geniti cruore pollutas
gereret manus. Theodeberti filium, in albis novae
regenerationis adhuc constitutum, a te ad petram
allisum, notum est cum fratre innocentem exhalasse
spiritum. Illud non omittendum recens piaculum,
videlicet Theodoricum maleficio tuo veneno
necatum, atque ejus filios, ut adversum me bella
moverent, persuasos, tres ex ipsis, ac si reos, neci
esse traditos. Silere malo innumerabiles ducum
strages, quae utrum juste an injuste fuerint perpetratae,
non est istius temporis explicare, dummodo
vos, dulcissimi commilitones, et praeeminentes
Franciae primores, decernatis cui subjaceat supplicio
tanti obnoxia sceleris. » Acclamantibus cunctis
inauditis eam debere subjici poenis, jubet indomitum
exhiberi equum, crinesque miserrimae reginae cum
brachiis caudae ejus colligari, ac demum ad cursum
concitari. Sicque in primo impetu currentis equi
calcibus cerebrum dispersum. Reliqua vero membra,
per aspera quaeque sentibus rupibusve protracta
loca, dissipata sunt. Hunc Brunechildis exitum tulit,
mulier in caedibus propinquorum maxime exercitata;
quibus exstinctis, possessionem eorum quasi
spolium suis junxerat. Cui secundae res superbiam
augebant, ut muliebris impotentia supra modum sese
extolloret. Nec tamen ex toto ita vecors exstitit, quin
Dei ac sanctorum ejus memorias, a praedecessoribus
structas, venerabiliter excoleret, ipsaque novas
fabricando devote multiplicaret. Nam in suburbano
Laudunensi basilicam in honore sancti construxit
Vincentii; et apud Augustodunum aliam sancto
dedicari jussit Martino, usa necessariis ad hoc opus
ministeriis venerabilis viri Siagrii, praedictae urbis
episcopi. Multis quidem et aliis in locis sub nomine
sancti Martini magnificas fundavit ecclesias;
illum sibi prae caeteris adjutorem fore confidens et
confidendo exposcens. Aedificia, sane ab ipsa constructa
usque in hoc tempus durantia, ostenduntur
tam innumera ut incredibile videatur ab una muliere,
et in Austria tantummodo et Burgundia
regnante, tanta in tam diversis Franciae partibus
fieri potuisse. Ea autem cum filio et nepotibus gubernante
regnum, apud Gallias, divinae virtutis
gratia irradiati, fulserunt veluti luminaria, Etherius
Lugdunensis archiepiscopus, Siagrius Augustodunensis,
Desiderius Viennensis, Aunarius Antissiodorensis,
cum fratre Austreno Aurelianensi et
Columbanus abba.
CAPUT II. #De Austregisilo praesule sancto, falso accusato et miraculose purgato, deque ejus sanctitate.@#
Austregisilus quoque | null | 899619a5-f86d-4048-9548-28fe705b4128 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Bituricensis archipraesul,
qui sibi rege Guntranno diu in palatio conversatus,
mappam ei ad extergendas praebere consueverat
manus. Hic quadam vice a quodam pessimae
mentis homine falso accusatus, quaedam
absque jussione principis scripta confecisse, dum
id sedulo denegaret, jubetur a rege armis objecta
repellere. Qui diluculo surgens, dum per puerum
omnem suorum apparatum armorum deferri
fecisset in campum, et ad exorandum Dominum
ecclesiam beati Marcelli expeteret, obvianti pauperi
et eleemosynam roganti, trientem tribuit, sicque
orationi incubuit Nec defuit orationi effectus. Nam
dum cum rege ad locum certaminis properaret, occurrit
eis nuntius dicens: « Adversarium ejus, dum
ad designatum occurrere festinaret locum, equo corruisse,
vitaeque terminum incurrisse. » Tunc rex ad
beatum conversus virum: « Laetare, inquit, amantissime
juvenis, quia Dominus defensor tuus est, ne
tibi nocere possit inimicus. » Post haec cathedram
episcopalem sortitus, admirandis in mundo virtutum
enituit bonis.
CAPUT III. #De Mauricii imperatoris cum filiis caede, deque ejusdem moribus pravis et poenitentia salutari coelitus revelata per anachoretas Aegypti, et de Philippici gestis.@#
Dum haec Galliarum in partibus geruntur, Mauritius
Augustus postquam uno ac viginti annis rexit
imperium, cum filiis Theodosio, Tyberio, et Constantino,
a Foca, qui fuit strator Prisci patricii, occiditur.
Fuit autem utilis reipublicae. Denique
contra hostes dimicans, saepe victoriam obtinuit.
Huni quoque, qui et Avares appellantur, ejus
virtute devicti sunt. Hic medio imperii sui tempore,
dum divinae legi contrarias praeceptiones ederet, et
a beato Gregorio frequenter admonitus, eas corrigere
nollet, imo eidem viro Dei, quia factis non poterat,
verbis injurias irrogare non desisteret, tali meruit a
Domino redargutione coerceri. Quidam monachico
schemate adopertus Constantinopoli degens, exemptam
vagina spatham a porta civitatis usque ad statuam
gladiatoris, quae in medio Fori erat posita, perferens,
pronuntiavit imperatorem gladio puniendum.
Quod Augustus audiens, valde pertimuit, vocatumque
quemdam praefectorii ordinis virum sibi
familiarissimum, ad sanctos in superioris Aegypti
eremo manentes, cum exeniis cereorum ac thymiamatum
misit omni cum devotione, deposcens ut pro
se Domini exorarent clementiam. Ipse quoque pias
Conditoris sui aures die noctuque non desiit precibus
pulsare, ac, ut sua in praesenti potius vita puniret
peccamina, nec servaret ea ad subeunda perpetui
ignis incendia, non destitit implorare. Rediens
porro praefectus a sanctis solitariis, imperatori nunciavit
dicens: « Incolae solitudinis sancti viri dixerunt
mihi quod humilitatis tuae preces exaudiens
Deus, sempiterna quidem non te privaret gloria;
verumtamen hujus temporalis honorem, quo
frueris, imperii, cum magna a te auferret ignominia. »
Gavisus est imperator quia, etsi transitoria
non effugeret mala, non perderet tamen
praeparata justis praemia. Ac ipsum etiam tali voluit
superna visione consolari dignatio. Quadam nocte,
alto depressus sopore, vidit se aeneae Salvatoris
imagini, quae ante fores palatii posita erat, assistere,
et vox ex ipso incarnati Verbi charactere audita
est, dicens: « Date Mauricium. » Et apprehendentes
eum quidam ignotae formae et claritatis ministri,
statuerunt ante praesentiam loquertis. Voxque iterum
sonuit, interrogans illum: « Quid magis eligeret,
utrum in isto saeculo quae nequiter egerat recipere,
an futuro ea servare examini. » Cui Mauricius:
« O Jesu, inquit, bone, qui humanum genus
tuo redemisti sanguine, jube me nunc potius male
commissa luere, et venturi judicii diem non formidare,
imo electorum tuorum participem fac esse. »
Tunc qui loquebatur: « Tradatur, ait, Mauricius
Focae militi, cum uxore et duobus filiis. » Evigilans
imperator a somno, et visionum secum ipse revolvens,
advocare jussit Philippicum generum suum,
quem aliquando arripiendae tyrannidis insimulatione
suspectum habuerat. Ille consummatam erga se
Caesaris iram esse pertimescens, valedicens conjugi,
tanquam amplius eam non visurus, ad aulam
properat. Cui Mauricius occurrens ad genua
ejus provolvitur, obsecrans ut quae contra eum, falsa
cogente suspicione, indigne commiserat, ea ille
propter Dominum benigne remitteret. Stupefactus
Philippicus, et quid sibi ultra spem accidisset
admirans, Augustum de terra levavit, et ut ipse
ei magis remitteret, si quam adversus eum malitiam
retineret, oravit. Cui Mauricius: « Tu magis,
inquit, indulge, et si quispiam in exercitu sit
honoribus functus, qui vocetur Focas, | null | 59f78e7b-8b94-4e5c-98a4-17c9530aaaf1 | latin_170m_raw | null | None | None | None |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.