Id
int64 1
3.02M
| Title
stringlengths 1
132
| Type
int64 0
6
| Rank
int64 0
80.7k
| Namespace
int64 0
14
| RedirectList
sequencelengths 0
3.08k
| IsDisambiguationPage
bool 2
classes | TargetLinksCount
int64 0
80.2k
| InfoBox
dict | Text
stringlengths 0
196k
| Links
sequencelengths 0
5.96k
| Parents
sequencelengths 0
227
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1,862 | پگاه‌دزد | 6 | 35 | 0 | [
"پگاه دزد"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "پگاه‌دزد"
},
{
"Item1": "fossil_range",
"Item2": "[[تریاسیک]] پسین"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Eoraptor NT small.jpg"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "200px"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[خزندگان]]"
},
{
"Item1": "superordo",
"Item2": "[[دایناسورها]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "[[خزنده‌ورکیان]]"
},
{
"Item1": "subordo",
"Item2": "[[ددپایان]]"
},
{
"Item1": "genus",
"Item2": "'''''Eoraptor'''''"
},
{
"Item1": "species",
"Item2": "'''''E. lunensis'''''"
},
{
"Item1": "binomial",
"Item2": "''Eoraptor lunensis''"
},
{
"Item1": "binomial_authority",
"Item2": "[[Sereno]] ''et al'', [[۱۹۹۳]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | پگاه‌دزد یکی از نخستین دایناسورهای جهان بود. این جانور، گوشتخواری دوپا بود که پیرامون ۲۳۰ میلیون سال پیش در منطقه شمال باختری آرژانتین زندگی می‌کرد. نام انگلیسی آن یعنی Eoraptor به معنی دزد و غارتگر به هنگام پگاه است. معنی نام علمی آن یعنی Eoraptor lunensis می‌شود «پگاه‌دزد دره ماه» زیرا بازمانده‌های این جانور در دره‌ای به نام ماه یافت شد.
دیرین‌شناسان براین باورند که پگاه‌دزد ریخت ظاهری نیای اصلی همه دایناسورها را دارد. ریخت ظاهری این جانور از روی اسکلت‌های نسبتآ سالمی که یافته شده بازسازی شده‌است.طولش یک متر و وزنش تا ۱۰ کیلوگرم تخمین زده شده‌است.یک دایناسور پنجه‌رو بوده که بر روی پاهای عقبیش راه می‌رفته‌است.
پگاه‌دزد از راسته خزنده‌ورکیان (Saurischia)، زیررده ددپایان (Theropoda) است.
کلاد
2= Eoraptor
اندازه نسبت به انسان | [
"تریاسیک",
"جانوران",
"طنابداران",
"خزندگان",
"دایناسورها",
"خزنده‌ورکیان",
"ددپایان",
"Paul Sereno",
"۱۹۹۳",
"گوشتخوار",
"دوپا",
"آرژانتین",
"اسکلت",
"Herrerasauridae",
"استوریکوسور",
"هرراسور",
"چیندسور",
"دائمونوسور",
"Tawa (dinosaur)",
"نوددپایان",
"تهی‌پیکران",
"تهی‌پیکر",
"Liliensternus",
"زوپایسور",
"سریالوفوسور",
"دیلوفوسور",
"ژوراسیک"
] | [
"خزنده‌ورکیان",
"دایناسورهای آمریکای جنوبی",
"دایناسورهای تریاس",
"دایناسورهای تریاس پسین",
"سنگواره‌های توصیف‌شده در ۱۹۹۳ (میلادی)",
"فسیل‌های آرژانتین",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط پاول سرینو"
] |
1,863 | شاه‌خزندگان | 6 | 49 | 0 | [
"شاه خزندگان"
] | false | 20 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "شاه‌خزندگان"
},
{
"Item1": "color",
"Item2": "pink"
},
{
"Item1": "fossil_range",
"Item2": "[[تریاس پسین]] - حال"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Chinese alligator and rhea.jpg"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "آرکوسورهای زنده تنها شامل تمساح‌ها و پرندگان می‌شود."
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[سوسماریان]]"
},
{
"Item1": "subclassis",
"Item2": "[[دوکاوان]]"
},
{
"Item1": "infraclassis",
"Item2": "[[شاه‌خزنده‌ریختان]]"
},
{
"Item1": "unranked_ordo",
"Item2": "'''شاه‌خزندگان'''"
},
{
"Item1": "unranked_ordo_authority",
"Item2": "[[کوپ]]، ۱۸۶۹"
},
{
"Item1": "subdivision_ranks",
"Item2": "[[کلاد]]ها"
},
{
"Item1": "subdivision",
"Item2": "* [[چمباتمه‌ای‌ها]]\n** [[اتوسور]]ها [[†]]\n** [[سوسماران]] (crocodiles)\n** [[گیاهی‌ها]] [[†]]\n** [[رایی‌سوسماران]] [[†]]\n* [[پرنده‌گردنان]]\n** [[دایناسور]]ها (منقرض‌شده به‌جز پرندگان)\n** [[بال‌انگشتی‌ها]] [[†]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | آرکوسورها یا شاه‌خزندگان (نام علمی: Archosaurs) گروهی از خزندگان دوکاو (diapsid) هستند که از نیاکان شاه‌خزنده‌ریخت خود در دوره اولنکی (آغاز دوره تریاسه) تکامل یافته و به شکل امروزی درآمدند.
نام Archosaur از یونانی گرفته شده و به معنی "مارمولک شاه و فرمانروا" است.
کلاد
کلاد
کلاد
کلاد
label2=پرنده‌گردنان / پرنده‌گردنان*
2= کلاد | [
"تریاس پسین",
"جانوران",
"طنابداران",
"سوسماریان",
"دوکاوان",
"شاه‌خزنده‌ریختان",
"ادروارد درینکر کوپ",
"کلاد",
"چمباتمه‌ای‌ها",
"اتوسور",
"انقراض",
"سوسماران",
"گیاهی‌ها",
"رایی‌سوسماران",
"پرنده‌گردنان",
"دایناسور",
"بال‌انگشتی‌ها",
"اولنکی",
"تریاسه",
"نخست‌سوسماران",
"سرخ‌سوسماران",
"نخست‌کامپسایان",
"سوسمارنماها",
"فیتوسور",
"رایی‌خزندگان",
"تمساح‌ریختان",
"ائوپارکریا",
"پرنده‌سوسماران",
"شاه‌سوسمارشکلان",
"کروروتارسی",
"Suchia",
"سخت‌اهرم",
"پتروسور",
"دایناسورسانان",
"کوبه‌دندان",
"رینکوسور",
"پرولاکرتا",
"پروتروسوکوس",
"یوپارکری‌سانان",
"Gracilisuchus",
"پوستوسوکوس",
"Fasolasuchus",
"Prestosuchidae",
"Ticinosuchus",
"Prestosuchus",
"Saurosuchus",
"Lagerpeton",
"Dinosauriformes",
"Marasuchus",
"پرنده‌کفلان",
"خزنده‌کفلان",
"خزنده‌پاریختان",
"ددپایان",
"هرراسور",
"نوددپایان",
"Turfanosuchus",
"رولتوسور",
"Paracrocodylomorpha",
"Poposauroidea",
"Loricata",
"باتراکوتوموس",
"Rauisuchidae",
"Lagerpetidae",
"Silesauridae"
] | [
"خزندگان پیش از تاریخ",
"شاه‌سوسماران",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط ادوارد درینکر کوپه",
"وام‌واژه‌های یونانی"
] |
1,864 | خزنده‌کفلان | 6 | 398 | 0 | [
"كلپك‌وركيان",
"کلپک ورکیان",
"ساریسچیا",
"ساوریسچیا",
"ساریسکیا",
"ساوریسکیا",
"کلپک‌ورکیان",
"سوریشیا",
"خزنده وركيان",
"خزنده ورکیان",
"خزندهٔ وركيان",
"خزندهٔ ورکیان",
"ساريسچيا",
"ساريسكيا",
"ساوريسچيا",
"ساوريسكيا",
"سوريشيا",
"كلپك وركيان",
"خزنده‌ورکیان",
"خزنده كفلان",
"خزنده کفلان",
"سوریسکین‌ها",
"سوريسكين ها",
"سوریسکین ها"
] | false | 365 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "''خزنده‌کفلان''"
},
{
"Item1": "color",
"Item2": "pink"
},
{
"Item1": "fossil_range",
"Item2": "[[تریاس پیشین]] ، [[کرتاسه پیشین]]"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "کلپک‌ورکیان.png"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "200px"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "ساختار [[لگن]] خزنده‌کفلان: استخوان‌های نشیمنگاهی (ورک)، تهیگاهی (حرقفه) و شرمگاهی (عانه)."
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[سوسماریان]]"
},
{
"Item1": "subclassis",
"Item2": "[[دوکاوان]]"
},
{
"Item1": "infraclassis",
"Item2": "[[شاه‌سوسمارریختان]]"
},
{
"Item1": "unranked_ordo",
"Item2": "[[دایناسورهای فرمانروا]]"
},
{
"Item1": "superordo",
"Item2": "[[دایناسور]]ها"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "'''خزنده‌کفلان''' [[پرا-نیایی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_ranks",
"Item2": "زیرراسته‌ها"
},
{
"Item1": "subdivision",
"Item2": "* [[ددپایان]] (شامل پرندگان)\n* †[[سوسمارپاریختان]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | خزنده‌کفلان یکی از دو راسته اصلی دایناسورها هستند. این دایناسورها شکل باستانی استخوان نشیمنگاهی (ورک، یکی از استخوان‌های لگن خاصره) نیاکان خود را حفظ کرده‌اند و همین امر آنها را از راسته دیگر یعنی پرنده‌کفلان جدا می‌سازد. از اینرو آنان را دارندگان کفل مشابه با خزندگان می‌نامند. همه دایناسورهای گوشتخوار به اضافه یکی از دو تبار اصلی دایناسورهای گیاهخوار (به نام سوسمارپاریختان (sauropodomorphs) عضو راسته خزنده‌کفلان هستند.
کلاد | [
"تریاس پیشین",
"کرتاسه پیشین",
"لگن",
"جانوران",
"طنابداران",
"خزندگان",
"دوکاوان",
"شاه‌سوسمارریختان",
"دایناسورهای فرمانروا",
"دایناسور",
"پرانیایی",
"ددپایان",
"سوسمارپاریختان",
"پرنده‌کفلان",
"کپل",
"خزنده‌پاریختان",
"پگاه‌دزد",
"Saturnalia (dinosaur)",
"تکودونتوسور",
"Prosauropoda",
"ساروپودا",
"شاخ‌خزنده‌سانان",
"تهی‌پیکرواران",
"سخت‌دنبان",
"مگالوساروید",
"پرنده‌ددپایان",
"گوشت‌خزندگان",
"تهی‌دم‌خزندگان"
] | [
"خزنده‌ورکیان",
"سنگواره‌های توصیف‌شده در ۱۸۸۸ (میلادی)",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط هری سلی",
"جانداران پدیدآمده در کارنین"
] |
1,865 | پرنده‌کفلان | 6 | 262 | 0 | [
"پرنده‌وركيان",
"پرنده ورکیان",
"پرنده وركيان",
"پرنده‌ورکیان",
"پرنده كفلان",
"پرنده کفلان"
] | false | 237 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "پرنده‌کفلان"
},
{
"Item1": "color",
"Item2": "pink"
},
{
"Item1": "fossil_range",
"Item2": "[[تریاس]]-[[کرتاسه]]"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "پرنده‌ورکیان.png"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "200px"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "ساختار [[لگن خاصره]] پرنده‌کفلان"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[سوسماریان]]"
},
{
"Item1": "subclassis",
"Item2": "[[دوکاوان]]"
},
{
"Item1": "infraclassis",
"Item2": "[[شاه‌سوسمارشکلان]]"
},
{
"Item1": "unranked_ordo",
"Item2": "[[دایناسورهای فرمانروا]]"
},
{
"Item1": "superordo",
"Item2": "[[دایناسور]]ها"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "†'''پرنده‌کفلان'''"
},
{
"Item1": "ordo_authority",
"Item2": "[[سیلی]]، ۱۸۸۸"
},
{
"Item1": "subdivision_ranks",
"Item2": "زیرراسته‌ها"
},
{
"Item1": "subdivision",
"Item2": "* †[[شاخ‌پایان]] (Cerapoda)\n* †[[زره‌پوشان]] (Thyreophora)"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | پرنده‌کفلان راسته‌ای از دایناسورهای منقاردار گیاهخوار بودند. از آنجا که استخوان نشیمنگاهی (کفل) در این راسته به پرندگان شباهت دارد آنها را به این نام، می‌نامند.
کلاد
label2=نوپرنده‌کفلان
2= کلاد
کلاد | [
"تریاس",
"کرتاسه",
"لگن خاصره",
"جانوران",
"طنابداران",
"خزندگان",
"دوکاوان",
"شاه‌سوسمارشکلان",
"دایناسورهای فرمانروا",
"دایناسور",
"هری گوویر سیلی",
"شاخ‌پایان",
"زره‌پوشان",
"استخوان نشیمنگاهی",
"راسته",
"پرنده",
"پزانوسور",
"دایناسور ناجوردندان",
"Genasauria",
"لزوتوسور",
"اسکوتلوسورئوس",
"ایمائوسور",
"اسکلیدوسور",
"پوشیده‌خزنده‌سانان",
"خمیده‌خزنده‌سانان",
"نوپرنده‌کفلان",
"Stormbergia",
"آگیلی‌سور",
"Hexinlusaurus",
"Othnielia",
"هیپسیلوفدون",
"جهولوسور",
"یاندوسور",
"Orodromeus",
"زفیروسور",
"پرنده‌پایان",
"لبه‌دارسران",
"ستبرسرخزندگان",
"شاخ‌چهرگان",
"نخست‌دونده",
"Othnielosaurus"
] | [
"انقراض‌های کرتاسه",
"انقراض‌های ماستریختین",
"پرنده‌ورکیان",
"سنگواره‌های توصیف‌شده در ۱۸۸۸ (میلادی)",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط هری سلی",
"جانداران پدیدآمده در کارنین"
] |
1,866 | کیاشهر | 2 | 87 | 0 | [
"كياشهر",
"بندر كياشهر",
"بندر کیاشهر",
"حسن کیاده",
"حسن كياده"
] | false | 27 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "official_name",
"Item2": "کیاشهر"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "حسن کیاده"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "شهر"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Iran"
},
{
"Item1": "mapsize",
"Item2": "150px"
},
{
"Item1": "coordinates_region",
"Item2": "IR"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[استان گیلان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[شهرستان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[شهرستان آستانه اشرفیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type3",
"Item2": "[[بخش]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name3",
"Item2": "[[بخش کیاشهر]]"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۶(۱۳۹۰)"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۳۷۵۳"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone",
"Item2": "[[IRST]]"
},
{
"Item1": "utc_offset",
"Item2": "+۳:۳۰"
},
{
"Item1": "timezone_DST",
"Item2": "[[IRDT]]"
},
{
"Item1": "utc_offset_DST",
"Item2": "+۴:۳۰"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "25"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "10"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "49"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "56"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "56"
}
],
"Title": "settlement"
} | کیاشهر (با نام سابق بندر فرحناز) شهری است در فاصله ۱۷ کیلومتری آستانه اشرفیه و تقریبا ۵۰ کیلومتری رشت.
پیشینه
حسین کیا ده در نیمه نخست قرن نهم هجری با دستور دستور حسن کیا کارگیا بن سید حیدر کیا ساخته و به نام وی نامگذاری شد. درگیری‌های متعددی در طول تاریخ در این محل رخ داده است. در گذشته بندر حسن کیا ده با روسیه تبادلات تجاری داشت. حسن کیا ده در سال ۱۳۰۹ شهر شد و یکی از دهستانهای بخش آستانه شهرستان لاهیجان بود.
جمعیت
براساس سرشماری سال ۱۳۹۰جمعیت کیاشهر برابر با ۱۳،۷۵۳نفر بوده‌است.
جغرافیا
سفیدرود پس از پشت سر گذاشتن مسیری طولانی و با دو منشا یکی شرق که از کوه‌های طالقان سرچشمه گرفته و دیگری غرب که از کوه‌های شمال زنجان سرچشمه می‌گیرد سرانجام در محلی به دریای خزر واریز می‌شود که به آن بندر کیاشهر می‌گویند. این بزرگترین رود شمال کشور بندر کیاشهر را به شرق و غرب تقسیم می‌کند در شرق کیاشهر عمده ادارات دولتی واقع شده و در غرب آن که اصطلاحا به بالا محله معروف است جمعیت محلی سکنی دارند. از مهمترین قسمت‌های این شهر می‌توان به ترک محله، گیلده محله، میان‌محله، بالا محله و منطقه شهرک اشاره نمود. روستاهای بزرگی چون دستک، سالکده، لسکوکلایه و لب دریا و امیرکیاسر عمدتا در شرق و جنوب بندرکیاشهر قرار دارند. منبع درآمد مردم این شهر عمدتا کشاورزی و ماهیگیری است.
مرغوب‌ترین برنج کشور در این منطقه عمل آوری می‌شود و در فصل صید بازار ماهی شهر رونق خاصی داشته و از اقصی نقاط کشور برای خرید ماهی عازم منطقه میشوند خاویار کیاشهر از معروفیت جهانی برخوردار است و بادام زمینی و سبزی و صیفی عمده کشاورزی مردم منطقه محسوب می‌شود. روزهای چهارشنبه در این شهر روز بازار عمومی است و کاسب کاران دوره گرد بساط خود را در این شهر می‌گسترانند.
در پایان رودخانه سفیدرود و در ریزشگاه آن به دریا و در سمت شرق و غرب آن پارک ملی بوجاق قرار گرفته که هر ساله و بخصوص در فصل زمستان پذیرای پرندگان مهاجر است. قسمت شرق تالاب دارای فضای مفرح با جاذبه توریستی است و گذر یک پل چوبی از وسط آن، که به ساحل ماسه‌ای دریا منتهی می‌شود چشم‌انداز دلپذیری به این منطقه بخشیده است. در ابتدای مسیر منتهی به پل که از وسط شهر عبور می‌کند هتل بزرگ دریا قرار دارد.
مسیرهای ورودی به شهر
معمولا بیشتر مسافران از مسیر شهرستان آستانه اشرفیه وارد این شهر میشوند ولی:
از سمت غرب می‌توان از بندرانزلی، زیبا کنار یا لشت نشاء و از سمت شرق می‌توان لاهیجان- دهشال، لسکوکلایه، لب دریا، امیرکیاسر، یا لاهیجان، رودبنه، دهکاء یا لنگرود، چمخاله وارد این بخش زیبای کشور شد. بهترین مسیر از سمت تهران برای رسیدن به کیاشهر بعد از پلیس راه رشت قزوین و سه‌راه سنگر و کمربندی لاهیجان به این سمت تغییر مسیر داده و پس از عبور از شهرهای سنگر، کوچصفهان، آستانه اشرفیه، به بندر کیاشهر خواهید رسید.
مکانهای زیارتی
نام این مکان زیارتی بقعه آقا سید ابو جعفر است، این سید جدش به امام رضا می‌رسد؛ که محل آن در ورودی شهر از سمت غرب شهر یعنی در مسیر جاده چمخاله بندرکیاشهر است. بقعه آقا سید زکریا نیز در محله کوی امام قرار دارد و از سمت غرب به شرق (خروجی زیبا کنار) و بعد از پل ساخته شده بر روی رود خانه سفید رود قابل دسترس میباشد.
مکانهای تفریحی
در این منطقه یک بندر چند منظوره و یک پارک جنگلی وجود دارد.
تالاب بین‌المللی بوجاق است در شمال شهر قرار گرفته‌است. بندر صیادی احداث شده در این شهر امکان کناره‌گیری شناورهای تفریحی و صیادی را به این منطقه داده است.
شیلات در بندر کیاشهر سابقه‌ای ۱۵۰ ساله دارد کشور روسیه اولین پایگاه استحصال خاویار از دریای خزر را در این منطقه بنا نهاد هم اکنون بناهای تاریخی خانه رئیس شیلات و ساختمان‌های چوبی ساخت روسیه و سردخانه‌ای که علی‌رغم ۱۵۰ سال سن همواره فعال است از دیدنیهای این شهر محسوب می‌شود. در شمال این شهر پارک جنگلی زیبایی قرار گرفته که درختان چندین ساله آن جاذبه گردشگری بالایی به منطقه داده است؛ و بهترین مکان تفریحی این بندر پل چوبی که به طول یک کیلومتر از وسط تالاب بین‌المللی بوجاق عبور کرده تا به ساحل دریا برسد.
ماسه‌ای بودن ساحل زیبای بندر کیاشهر باعث شده که این ساحل از بهترین مکانها برای شنا به‌شمار رود و هرساله مسافران و گردشگران زیادی را به خود جذب نماید. در سمت غرب رودخانه سفید رود شاهد مناظر بدیع از تعامل حیوان و طبیعت هستیم حیواناتی مانند گاومیش، اسب و گاو به شکل طبیعی در این مناطق طبیعت گذرانی میکنند. زیبایی خیره‌کننده‌ای که در کمتر از مناطق دنیا می‌توان دید.
همچنین از مکانهای تفریحی این بندر زیبا می‌توان به پیست موتورسواری بندر کیاشهر اشاره نمود که در قسمتی از ساحل دریا ساخته شده‌است. | [
"دائرةالمعارف بزرگ اسلامی",
"فهرست کشورهای مستقل",
"استانهای ایران",
"استان گیلان",
"شهرستان‌های ایران",
"شهرستان آستانه اشرفیه",
"بخش (تقسیمات کشوری)",
"بخش کیاشهر",
"ساعت رسمی ایران",
"آستانه اشرفیه",
"رشت",
"سفیدرود",
"دستک",
"سالکده",
"لسکوکلایه",
"لب دریا",
"امیرکیاسر",
"بندر کیاشهر",
"کشاورزی",
"ماهیگیری",
"برنج",
"خاویار",
"سنگر (شهر)",
"کوچصفهان"
] | [
"شهرستان آستانه اشرفیه",
"شهرهای استان گیلان",
"شهرهای بندری استان گیلان",
"مناطق مسکونی در شهرستان آستانه اشرفیه",
"شهرهای ایران"
] |
1,867 | نشانه‌شناسی | 0 | 153 | 0 | [
"نشانه‌شناسي",
"نشانه شناسی",
"نمادشناسی",
"نماد شناسی",
"نشانه‌شناسان",
"نشانه شناسي",
"نشانه شناسان",
"نماد شناسي",
"نمادشناسي",
"نشانه‌شناس"
] | false | 88 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | نشانه‌شناسی (در انگلیسی: semiology، همچنین semiotics یا semeiotics، از واژه یونانی (سمئیون) به معنی نشانه) مطالعه نشانه‌ها و نمادها است.
نشانه‌شناسی علمی است که به بررسی انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرایند تولید و مبادله و تعبیر آنها، و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد.
دانش نشانه‌شناسی بررسی معناسازی، فرایند شکل‌گیری نشانه‌ها و فهم ارتباطات معنادار است. نشانه‌شناسی شامل مطالعه ساخت و شکل‌گیری نشانه‌ها، اشارات، دلالت‌ها، نام‌گذاری‌ها، قیاس‌ها، تمثیل‌ها، استعاره‌ها و رمزگان‌های ارتباطی است. نشانه‌ها برپایه روش یا رمزگان مورد بهره برای انتقالشان دسته‌بندی میشوند که می‌تواند آواهای خاص، علامت‌های الفبایی، نمادهای تصویری، حرکات بدن یا حتی پوشیدن یک لباس ویژه باشد. هرکدام از اینها برای رساندن پیام ابتدا باید توسط گروه یا جامعه‌ای از انسان‌ها به‌عنوان حامل معنایی خاص پذیرفته شده باشند.
نشانه‌شناسان نشانه‌ها را در انزوا مطالعه نمی‌کنند، بلکه توجه خود را به مطالعه شکل‌گیری و مبادله معنا در متون و گفتمان‌های مختلف و در سطوح همزمانی و درزمانی معطوف کرده‌اند.
این رشته با سخنرانی‌های زبان‌شناس سوئیسی فردینان دو سوسور در دانشگاه ژنو آغاز گشت. تنها پس از مرگ او بود که به کوشش شاگردانش اندیشه‌های او در کتابی با نام دروسی در زبانشناسی عمومی در سال ۱۹۱۶ به چاپ رسید. افلاطون در رساله کراتیلوس رابطه میان واژه و شیء را یک رابطه حقیقی می‌دانست، ولی سوسور آن را دلخواه می‌دانست و پیوند میان واژه و شیء و همچنین واژه و مفهوم را زاده یک همگرایی و همرایی اجتماعی دانست.
او در «درس زبانشناسی عمومی» در توضیح نشانه‌شناسی می‌گوید: می‌توان علمی را تصور کرد که به مطالعه زندگی نشانه‌ها در یک جامعه بپردازد. این علم بخشی از روانشناسی اجتماعی و در نتیجه روانشناسی عمومی خواهد بود. نشانه‌شناسی معلوم می‌کند که نشانه‌ها از چه تشکیل شده‌اند و چه قوانینی بر آنها حکم فرماست.
او جستار خود را اینگونه می‌آغازد: در همه دانش‌ها شیء مقدم‌ترین بخش یک پژوهش است در حالیکه در زبانشناسی هنگامی که به سراغ واژه می‌رویم متوجه می‌شویم که برای بررسی آن واژه نخست نیاز به شناختن دیدگاهمان داریم آیا ما واژه را از دید معنایی بررسی می‌کنیم یا ریشه‌یابی یا تاریخی یا جز اینها. پس استواری‌ای که دانش باید به دنبال بیاورد در گام نخست به خطر می‌افتد. پس سوسور به دنبال ساختاری استوار به ساختار زبان می‌رسد آنچه بنیاد نشانه‌شناسی را خواهد ساخت.
یکی از تئوری‌های امروزی نشان‌شناسی نشان‌شناسی اجتماعی بوده که امروزه دارای کاربردهای گسترده عملی در شناسایی و تدوین منابع نشان‌شناسی در حوزه‌های مختلف بصورت دانشی بینا رشته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد
پیشینه
برای نخستین بار جان لاک اصطلاح «نشانه‌شناخت» (۲) را در سال ۱۶۹۰ در نوشتار خود با نام «رساله‌ای درباب قوه فاهمه» (۳) به کار برد.
در دیدگاه لاک دانایی به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:
فیزیک: «دانش شئ‌ها، آنگونه که هستند، با ساختار و ویژگی‌ها و کارکرد آنها…»
ورزیدن: «توانایی بکارگیری درست نیروها و کارآمدی‌های خود…»
نشانه‌شناخت: «انگاره نشانه‌ها؛ که بیشتر واژه‌ها هستند، و نام درخور آن منطق است: روندی که در آن طبیعت نشانه‌ها یی که مغز آدمی در جریان فهم چیزها یا رسانیدن آگاهی به دیگران به کار می‌برد، سنجیده می‌شود.»
چارلز سندرز پرس پدر فلسفه عملی و منطق‌دان برجسته آمریکایی، که از اندیشه‌های جان لاک بسیار اثر پذیرفته‌است، نشانه‌شناسی را شاخه‌ای از منطق می‌داند که در آن دانش نشانه‌ها بررسی می‌شود. از دید او نشانه‌شناسی روندی است که در آن ارتباطی به‌وسیله نشانه‌ها بر قرار می‌شود. او نشانه را هر چیزی می‌داند که برای کسی (گزارشگر) به گونه‌ای (در زمینهای) چیز دیگری (موضوع) را به یاد آورد. به بیان ساده پرس پیوند میان ذهن آدمی و جهان خارج، یا فرایند دانستن را از سه راه می‌داند، یکم شمایلی، دوم نمایهای، و سوم نمادین.
فردیناند سوسور همزمان با پرس در آمریکا، روش نشانه‌شناسی خود را در کشور سوئیس مطرح می‌کند. او اندیشه‌ای را پایه نهاد که در آن نشانه از دوگانه نشانگر و نشانداده ساخته می‌شود. (دوگانه‌ای که در آینده مورد نقد پساساختارگرایان و ساختارشکنانی چون دریدا قرار گرفت)
چارلز و. موریس بازشناختی از «شالوده‌های انگاره نشانه‌ها» (۱۹۳۸) بدست آورد. او نشانه‌شناسی را به سه جنبه نحوی، معنایی و عملی بخش می‌کند.
اومبرتو اکو (-۱۹۳۲) متفکر ایتالیایی که با کتاب «انگاره نشانه‌شناسی» خوانندگان بسیاری را با این دانش آشنا ساخت. او به روش پرس گرایش داشت. یکی از رمان‌هایش به نام نام گل سرخ کنایه گونه‌ای پرمعنی در باره نشانه‌شناسی است.
آلگرداس گریماس روشی ساختارمند از نشانه‌شناسی را گسترش داد به نام نشانه‌شناسی زایا (مولد). او کوشید تا تمرکز را از نشانه به معنا بگرداند.
جی فارستر بر روی روشی کار می‌کرد که، برای بررسی سامانه‌های پیچیده‌ای که در ریشه یابی ناهنجاری‌های ذهنی فرد که او را در برقراری ارتباط در گروه با سختی روبرو می‌کرد، کاربرد داشت. برای نمونه او در نوشته خود به نام «رفتار ضد-شهودی نظام‌های اجتماعی» (۴) اشتباه‌هایی که در برقراری ارتباط در دسته‌های انسانی پدید می‌آیند را گزارش می‌دهد.
توماس آ. سبیوک (-۱۹۲۰) نشانه‌شناس پرکار و برجسته آمریکایی است. او قلمرو نشانه‌شناسی را به نشانه‌ها و سامانه‌های نابشری نیز گستراند. برخی مطلب‌ها را پایه نهاد که امروزه به نام «فلسفه ذهن» شناخته میشوند و اصطلاح نشانه‌شناسی جانوری را آفرید. نشانه‌شناسی جانوری به بررسی ارتباطات و علائم ارتباطی میان جانوران می‌پردازد.
از دانش‌هایی که با نشانه‌شناسی در ارتباط هستند زبانشناسی، فلسفه، جامعه‌شناسی، روانشناسی و زیبایی‌شناسی را می‌توان نام برد. همچنین هنرهایی مانند موسیقی از آن بهره می‌برند. اصطلاح موسیقایی نسبتا رایجی که می‌توان آن را معادل نشانه در مباحث زبانشناسی دانست فیگور موسیقایی است که در ارتباط با تئوری اثرگذاری در دوره باروک بررسی می‌شود و بیانگر ارتباط موسیقی با کلام و به‌طور خاص ادبیات است.
نشانه‌شناسی
نمادها | [
"نشانه",
"نماد",
"زبانشناسی",
"فردینان دو سوسور",
"دانشگاه ژنو",
"دروسی در زبانشناسی عمومی",
"جستار",
"پژوهش",
"واژه",
"دانش",
"نشانه‌شناسی اجتماعی",
"جان لاک",
"چارلز سندرز پرس",
"شمایل",
"نمایه",
"فردیناند سوسور",
"پساساختارگرایی",
"ساختارشکنی",
"چارلز و. موریس",
"اومبرتو اکو",
"متفکر",
"نام گل سرخ",
"آلگرداس گریماس",
"سامانه",
"توماس آ. سبیوک",
"فلسفه ذهن",
"نشانه‌شناسی جانوری",
"فیگور موسیقایی",
"تئوری اثرگذاری"
] | [
"نشانه‌شناسی",
"علوم ارتباطات",
"علوم انسانی",
"نمادها",
"فردینان دو سوسور"
] |
1,868 | ددپایان | 6 | 123 | 0 | [
"جانورپايان",
"تروپودس",
"تروپود",
"جانورپایان",
"ددپايان"
] | false | 101 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "تروپودها"
},
{
"Item1": "color",
"Item2": "pink"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Velociraptor Wyoming Dinosaur Center.jpg"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "[[دزد چابک]]"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[خزندگان]]"
},
{
"Item1": "superordo",
"Item2": "[[دایناسورها]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "[[سوریسکین‌ها]]"
},
{
"Item1": "subordo",
"Item2": "'''تروپود ها'''"
},
{
"Item1": "subdivision_ranks",
"Item2": "[[فروراسته]]"
},
{
"Item1": "subdivision",
"Item2": "* †[[گوشت‌سوسماران]]\n* †[[شاخ‌خزنده‌سانان]]\n* †[[دونده‌خزندگان]]\n* †[[Ornithomimosauria]]\n* †[[خاگ‌دزدخزندگان]]\n* (طبقه‌بندی‌نشده) [[پرنده‌سانان]] (Avialae)"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | ددپایان یا تروپودها زیرراسته‌ای از دایناسورهای گوشتخوار و دوپای آغازین از خانواده سوریسکین‌ها بودند. دوره شکوفایی تروپودها میان دوره تریاسه پسین (حدود ۲۲۰ میلیون سال پیش) تا اواخر دوره کرتاسه (۶۵ میلیون سال پیش) بود با اینحال امروزه ۸۶۰۰ گونه از پرندگان به این گروه تعلق دارند.
کلاد | [
"دزد چابک (دایناسور)",
"جانوران",
"طنابداران",
"خزندگان",
"دایناسور ها",
"سوریسکین ها",
"فروراسته",
"گوشت‌سوسماران",
"شاخ‌خزنده‌سانان",
"دونده‌خزندگان",
"Ornithomimosauria",
"خاگ‌دزدخزندگان",
"پرنده‌سانان",
"زیرراسته‌ای",
"دایناسورهای",
"دوره (زمین‌شناسی)",
"تریاسه",
"کرتاسه",
"نوددپایان",
"تهی‌پیکرواران",
"شاخ‌خزندگان",
"Abelisauroidea",
"سخت‌دنبان",
"مگالوساروید",
"پرنده‌ددپایان",
"گوشت‌خزندگان",
"مونولوفوسور",
"دیگرخزنده‌واران",
"تهی‌دم‌خزندگان",
"آراسته‌آروارگان",
"بیدادگرخزنده‌ریختان",
"دست‌قاپ‌ریختان",
"دست‌قاپان",
"داس‌خزندگان",
"پیراپرندگان",
"پرنده"
] | [
"ددپایان",
"دایناسورهای کرتاسه",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط اتنیل چارلز مارش",
"جانداران پدیدآمده در کارنین"
] |
1,869 | کراتیلوس (افلاطون) | 0 | 18 | 0 | [
"كراتيلوس",
"کراتیلوس",
"كراتيلوس (افلاطون)"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | کراتیلوس نام یکی از کتابهای نوشته افلاطون، فیلسوف یونانی است که به گفتگوی میان سقراط، کراتیلوس و هرمگنس می‌پردازد.
خلاصه مکالمه
این نوشته گفتگویی است میان سقراط، کراتیلوس و هرمگنس. هرمگنس دیدگاه سقراط را درباره این گفته کراتیلوس جویا می‌شود که: نام‌ها طبیعی هستند و نه نتیجه همرایی اجتماعی(قراردادیگری). سقراط از او شرح بیشتری می‌خواهد و او می‌گوید از آنجا که ما به آسانی می‌توانیم نام برده‌های خود را تغییر دهیم و نام نو به همان اندازه نام پیشین حقیقی است پس نام‌ها تنها در پی پذیرفته شدن در گروه و خو کردن به آن از آن فرد میشوند.
سقراط می‌گوید در صورت درست بودن سخن تو اگر من یک اسب را انسان و یک انسان را اسب بنامم در حالی که دیگران اسب را اسب و انسان را انسان می‌نامند، من همان اندازه بحق هستم که دیگران. و هرمگنس می‌گوید آری. سقراط می‌گوید پس تو به دنبال اندیشه‌ای می‌گردی که درستی انگاره تو را نمایان سازد. و از آنجا که نام را کوچک‌ترین بخش زبان می‌دانستند نتیجه گرفتند که نام باید جزئی از این اندیشه باشد و نه بر عکس یعنی دلیل بیرون از نام و در بر گیرنده آن است. از سوی دیگر هر دو بر درست بودن نام همرای بودند و گفتگو بر سر سرچشمه آن بود پس هر دو این را پذیرفتند که نام یک پاره درست از اندیشه‌ای است که در پیش می‌گردند و از این رو سقراط این درستی را به کل آن اندیشه گسترش می‌دهد ولی هرمگنس می‌گوید این حقیقت از فردی به فرد دیگر می‌تواند دگرگون شود که در پی آن سقراط گفتگویی بر رد نسبی بودن حقیقت آغاز می‌کند. | [
"افلاطون",
"فیلسوف",
"سقراط",
"کراتیلوس (فیلسوف)",
"هرمگنس"
] | [
"ادبیات فلسفه زبان",
"تاریخ زبانشناسی",
"مکالمات افلاطون",
"مکالمات سقراط"
] |
1,870 | مستحصله | 0 | 9 | 0 | [] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | مستحصله یا چکیده‌گیری یکی از اصطلاحات علم الحروف (جفر) است. مستحصله گاه درآوردن یک جمله از ۱۵ سطر است. در علم جفر از شماره‌های مشخصی که در حساب ابجد به حروف الفباء نسبت داده‌اند استفاده و با این شماره‌ها و حروف به جابجایی و تقسیم و غیره می‌پردازند و به اصطلاح حروف را می‌شکنند (تکسیر حروف). مستحصله (یا چکیده) نام یکی از مرتبه‌های شکستن حروف است.
مراحلی که در جفر کبیر بکار می‌رود تا پاسخ هر پرسش دریافت شود عبارت‌اند از:
تبدیل حروف پرسش به عدد ابجد
پیدا نمودن مدخل کبیر و مدخل صغیر
واژه‌ها
یافتن اساس و نظیره هر حرف برپایه جدول‌های حروف ابجد
بدست آوردن زبر و بینات حروف بدست‌آمده
واج‌شکنی (تکسیر حروف)
کوتاه‌سازی (تخلیص)
چکیده‌گیری (مستحصله)
شناخت قوای اعداد
و در نهایت رسیدن به گفتار نهانی و پاسخ باطنی از ظاهر پرسش | [
"جفر",
"جفر کبیر",
"ابجد",
"بینات"
] | [
"علوم خفیه"
] |
1,871 | قلم‌مو | 0 | 97 | 0 | [
"قلم مو",
"قلمو"
] | false | 39 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | قلم‌مو یکی از ابزارهای نقاشی یا رنگرزی است.
قلم‌موها را می‌توان از چند نظر بررسی کرد:
از نظر طرز قرار گرفتن الیاف : به گونه‌های بادبزنی، تخت و گرد تفکیک می‌شود
از نظر کاربرد : به قلم‌موهایی که برای رنگ روغن و دیگری قلم‌هایی که برای آبرنگ به کار می‌رود تقسیم کرد.
از نظر اندازه : برای اندازه‌های گوناگون قلم‌مو شماره‌هایی قراردادی تعیین می‌شود. از متداول‌ترین و پرمصرف‌ترین قلم‌موهای مورد استفاده در سبک رنگ روغن قلم‌موهای ۴، ۸، ۱۲ هستند.
از نظر جنس موها : قلم‌موها از موی جانوران یا الیاف مصنوعی پلاستیکی ساخته میشوند. قلم‌موهایی که از موی دم سمور ساخته میشوند کیفیت خوبی دارند و حالت فنری و انعطاف پذیرشان و نوک تیز آنها برای نقاشی آبرنگ و رنگ روغن مناسب است. این قلم‌موها توانایی بالاتری برای جذب آب دارند.
انواع قلمو
غالب قلموها تغییر یافته‌ای از دو شکل اصلی قلمو، یعنی قلموی تخت و قلموی گرد هستند.
قلموی سرکج
نمونه تغییر یافته‌ای از قلموی تخت که یک اهرم دوم به صورت زاویه‌ای بر روی الیاف آن ایجاد شده. این ویژگی به نقاش کمک می‌کند تا در انحنا بخشیدن یا سایه زدن حواشی و نواحی ظریف، آزادانه‌تر عمل کند. آزادی‌ای که این قلمو برای تغییر زاویه به نقاش می‌دهد، فرصت مناسبی را برای رنگ آمیزی و ایجاد بافت‌های متنوع و حرکت آزاد‌تر حین رنگ آمیزی ایجاد می‌کند.
قلموی چابک یا برایت
این قلمو هم نمونه‌ای از قلموهای سر تخت هست که موهای کوتاهی دارد. معادلی که برای آن به کار می‌رود قلموی سر تخت ساده یا قلموی چابک میباشد. این قلمو بافت زیادی ندارد و اصولا برای خطوط و بافتی به کار نمی‌رود که نیاز باشد حتما رنگ زیادی را مکیده و نگه دارد. با این قلمو می‌توان ضربه‌های کوتاه و کنترل شده‌ای را انجام داد و خطوطی با رنگ دانه زیاد یا کم را در لحظه و به‌طور متوالی ایجاد کرد. از این قلمو برای رنگ برداری جزئی هم می‌توان استفاده کرد. این خاصیت رنگ برداری حین کار با آبرنگ اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. چون حین نقاشی آبرنگ، امکان اشتباه کمتر است و سعی بر آن است تا لایه‌های کمتری رو درست کرده و طرح، بی‌نقص و تمیز به نظر برسد.
قلموی تخت
قلموی تخت، بافت ضخیم و سنگین‌تری نسبت به انواع دیگر قلموی تخت دارد. این قلمو بیشتر برای ضربه‌ها و بافت‌هایی که باید در سطح وسیع اعمال شوند کاربرد دارد. قلموی تخت در حواشی کار و زاویه‌ها یا برای کشیدن بافت‌هایی در سطح وسیع و با حجم زیاد رنگ کاربرد دارد.
قلموی زبان گربه‌ای یا فیلبرت
این قلمو نمونه تغییر یافته‌ای از قلموی تخت است که برای محو کردن خطوط قوی یا با رنگ دانه بالا، زمانی که هنوز خطوط خشک نشده‌اند کاربرد دارد. این قلمو به خاطر بافتی که دارد به نقاش اجازه می‌دهد تا در حالت مرطوب هم از این قلمو برای ایجاد بافت‌های متفاوت استفاده کند. این قلمو به جای گوشه‌های تند قلموی تخت، گوشه‌های منحنی شکل دارد که باعث می‌شود بافت‌ها، خطوط ظریف و نرم و منحنی شکلی را به راحتی ایجاد کنند.
قلموی واش
قلموی واش یا رنگبر، برای برداشتن یکدست رنگ و آب اضافه روی نقاشی استفاده می‌شود، همچنین می‌توان به کمک این قلمو سطوح وسیع را به‌طور یکدست و نازک رنگ آمیزی کرد. این قلمو بافت آزاد و زیادی دارد و می‌تواند تسلسل و توالی را برای رنگ آمیزی یکدست ایجاد کند. این ویژگی، هنگام نقاشی با آبرنگ اهمیت زیادی پیدا می‌کند. معمولا زیر سازی‌ها و رنگ آمیزی اولیه آبرنگ با این قلمو انجام می‌شود.
قلموی تک ضربی
این قلمو برای ترکیب حجمی از رنگ، صرفا با یک ضرب و ایجاد بافت‌های جدید و متفاوت مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این قلمو می‌توان هم برای نقاشی‌های سبک و ظریف مثل نقاشی آبرنگی و هم برای ترکیب رنگ‌های خمیری و با حجم زیاد مثل رنگ روغن استفاده کرد، و به خاطر بافت تخت این قلمو، می‌توان بافت‌های یکدست و وسیع را به زوایا و انحنای ظریف و باریک منتهی کرد.
قلموی لاینر
این قلمو با قلموی لاینر یا rigger اصولا متفاوت است. قلموی خط‌کشی یا لاینری که بیشتر هم شناخته شده، تغییر یافته قلموهای گرد است و این قلمو تغییر یافته‌ای از قلموهای تخت. با هر دوی این قلموها می‌توان خطوط باریک را ممتد و ادامه‌دار کشید، بدون این که نیازی باشد تا قلمو را از روی بوم یا کاغذ برداشت، چون این قلمو به خاطر بافت زیاد و طولانی خود، می‌تواند رنگ زیادی را نگه داری کند. این قلمو برای کشیدن خطوط مستقیم و صاف و طولانی در ابعاد ظریف کاربرد دارد، علاوه بر همه اینها به نقاش کمک می‌کند تا خطوط تداوم پیدا کنند. این قلمو برای کشیدن جزئیاتی مثل سبزه‌ها و شاخ و برگ و درختان کاربردی هست.
قلموی فن یا بادبزنی
وقتی این قلمو بافت زیادی داشته باشد و انحنای آن تخت نباشد، کاربرد قلموی محو کن رو پیدا می‌کند. چیزی شبیه به قلموهای آرایشی که برای کرم پودر و رژ گونه استفاده می‌شود. نمونه‌های باریک این قلمو که ظریف‌تر هستند، بیشتر برای کشیدن گیاهان و درختان و بوته‌ها استفاده میشوند. قلموی بادبزنی همچنین برای ترکیب یکدست و خالص رنگ‌ها کاربردی هست.
قلموهای دکوراتیو یا رنگ آمیزی ساختان
این قلموها معمولا در ابعاد بزرگ‌تری ساخته میشوند و برای استفاده‌های غیر هنری مانند رنگ آمیزی ساختان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قلموها شباهت زیادی به قلمو تخت دارند و بر اساس عرض الیاف شماره گذاری میشوند. این شماره گذاری می‌تواند به حسب میلیمتر یا اینچ باشد.
برخی شماره‌های رایج قلموهای رنگ آمیزی ساختمان:
بر حسب میلیمتر :10 mm, 20 mm, 40 mm, 50 mm, 60 mm, 70 mm, 80 mm, 90 mm, 100 mm.
بر حسب اینچ : 1/8 in,1/4 in, 3/8 in, 1/2in, 5/8 in, 3/4 in, 7/8 in, 1 in, 1 1/4 in, 1 1/2 in, 2 in, 2 1/2 in, 3 in, 3 1/2 in, 4 in.
قلم‌موی مورد استفاده در نگارگری از نوع نرم و مناسب برای آبرنگ است. نگارگران ایرانی برای قلمگیری و صورت‌سازی از قلم‌مویی که از موی گربه ساخته شده، استفاده میکنند، این قلم‌موها خود بر دو نوعند: گندمی و شمشیری (نیزه‌ای)
قلم‌موی گندمی برای پرداز و قلم موی شمشیری برای قلمگیری بکار می‌رود.
از نکات مهم در استفاده از قلم‌مو توجه به ترکیب کردن رنگ‌ها و استفاده از رنگ‌های مناسب برای زمینه‌است. جهت دادن به قلم‌مو باعث دادن حجم به تصویر می‌شود و آن را از مسطح بودن درمی‌آورد.
اگر هدف نگارگر رنگ زدن به سطح وسیعی باشد از قلم‌موی دارای سر مربعی شکل و اگر هدفش رنگ کردن بخش کوچکی از یک طرح باشد از قلم‌موی سر گرد استفاده می‌کند.
گونه‌های قلم‌مو | [
"نقاشی",
"الیاف",
"بادبزن",
"رنگ روغن",
"آبرنگ",
"پلاستیک",
"سمور",
"نگارگری",
"گربه",
"نشر نی"
] | [
"ابزارها",
"نوشت‌افزار",
"وسایل نقاشی"
] |
1,872 | پسکرانه | 0 | 9 | 0 | [
"پسكرانه",
"پسکرانه"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | پسکرانه به زمینهای واقع در پشت بندرگاه‌ها گفته می‌شود که نقش پشتیبانی و تامین و رساندن کالاهای صادراتی به بندرگاه و پخش و جذب کالاهای وارداتی از بندر را عهده‌دار باشند. این شهرها و زمین‌ها بوسیله سیسیتم‌های حمل و نقل نظیر جاده، ریل، آبراه داخلی و …. به یک بندر وصل می‌شود و مردم آن سرزمین‌ها کالاهای مورد نیاز خود را از آن بندر وارد یا کالاهای صادراتی خود را از آن بندر صادر میکنند.
پسکرانه یک بندر را می‌توان به پسکرانه رقابتی یا پس کرانه انحصاری تقسیم بندی کرد. | [
"بندرگاه",
"کالا",
"بندر"
] | [
"بندرها و لنگرگاه‌ها",
"جغرافیای طبیعی",
"اصطلاحات جغرافیا"
] |
1,873 | بندر | 0 | 207 | 0 | [
"بنادر"
] | false | 187 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بندر، نقاشی از کلود لورین
بندر نقطه‌ای است در کرانه دریا که کشتیها در کنار آن پهلو می‌گیرند یا لنگر می‌اندازند تا در آنجا بارگیری یا بار خود را تخلیه نمایند. اینگونه نقاط معمولا با تاسیساتی مانند اسکله و ساختمان و تسهیلات مخابراتی و ارتباطی همراه است. به محل استقرار این تاسیسات در بندر، بندرگاه گفته می‌شود.
بندرها گونه‌های گوناگون دارند مانند: بندر آزاد و بندر پیمانی
وجه تسمیه باستانی
بندر نامی پارسی و ایرانی است و از «بند» و «در» تشکیل شده‌است. در ایران قدیم بجای سکوهای بندری یا اسکله‌ها جهت پهلوگیری کشتیها در بخشی از دریا نزدیک ساحل بندی حوضچه مانند از سنگ و ساروج پدید می‌آوردند و از یک مسیر ورودی کشتیها در آن تردد می‌کردند که این دروازه ورودی بوسیله زنجیری بسته می‌گردید و کشتیها در آن از خطر موج درامان بودند. این حوضچه‌های دروازه‌دار را بندر می‌گفتند و به‌مرور به شهرهای دارای این پایانه دریایی نیز بندر گفته شد. بندر در کنار دریا به منزله دربند در راههای خشکی است.(فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان عربی، سید محمدعلی امام شوشتری (۱۳۴۷)) و در فرهنگ دهخدا اصل آن را بندر که بار و بنه در آن می‌نهند آمده است. و همان اسکله است که در ترکی به معنی معبر بحر است.(فرهنگ دهخدا ص۳۱۱) کلمه بندر به زبانهای دیگر از جمله عربی نیز وارد شده است.
بندرگاه
لنگرگاه
بارانداز
کرانه
پهلوگاه
موج‌شکن
اسکله
خور
راس
دماغه
شهبندر
گمرک
دیوار دریایی.
bandarnet.ir | [
"دریا",
"کشتی (شناور)",
"لنگر",
"بارگیری",
"اسکله",
"ساختمان",
"مخابرات",
"بندرگاه",
"بندر آزاد",
"بندر پیمانی",
"ایران",
"ساحل",
"سنگ",
"ساروج",
"مسیر",
"دروازه",
"زنجیر",
"موج",
"پایانه",
"لنگرگاه",
"بارانداز",
"کرانه",
"پهلوگاه",
"موج‌شکن",
"خور (جغرافیا)",
"رأس (هندسه)",
"دماغه",
"شهبندر",
"گمرک",
"دیوار دریایی",
"bandarnet.ir"
] | [
"بندرها و لنگرگاه‌ها",
"ترابری",
"واژگان دریانوردی"
] |
1,874 | بندر آزاد | 2 | 15 | 0 | [
"بندر ازاد"
] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بندر آزاد بندری است که کالاهای بازرگانی بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی به آن وارد یا از آن صادر می‌گردند، مانند بندر سنگاپور، بندر هنگ‌کنگ، کیش، قشم و چابهار. | [
"بندر",
"عوارض",
"سنگاپور",
"هنگ‌کنگ",
"قشم",
"چابهار"
] | [
"اقتصاد",
"شهرهای بندری",
"فهرست‌های بندر",
"مالیات‌گیری فرامرزی",
"مناطق ویژه اقتصادی",
"موضوعات مرتبط با ترابری و توزیع"
] |
1,875 | بندر پیمانی | 2 | 9 | 0 | [
"بندر پيماني"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بندر پیمانی بندری است که برپایه پیمان یا قراردادی به روی بازرگانی برونمرزی باز شود. این اصطلاح بویژه برای بندرهایی که در سده ۱۹ میلادی در چین و ژاپن بروی تجارت خارجی باز شد به کار می‌رود. | [
"بندر",
"پیمان",
"برونمرزی",
"۱۹ (میلادی)",
"چین",
"ژاپن"
] | [
"استعمارگری",
"تاریخ استعمارگری اروپای مدرن",
"تاریخ ژاپن",
"تاریخ کره",
"تجارت آزاد امپریالیسم"
] |
1,876 | لنگرگاه (فیلم) | 0 | 21 | 0 | [
"لنگرگاه (فيلم)"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | لنگرگاه نام فیلمی ایرانی است.
شناسه فیلم
کارگردان: کیومرث پوراحمد
فیلمنامه‌نویس: کیومرث پور احمد
مدیر فیلمبرداری: فرهاد صبا
صدا: محمود سماک باشی
طراح صحنه: جهانگیر الماسی
عکس: یحیی دهقان پور
تدوینگر: کیومرث پور احمد
موسیقی: ناصر چشم آذر
طراح چهره‌پردازی: پرویز شکری
بازیگران: جهانگیر الماسی، علیرضا خمسه، محمد برسوزیان، فرهاد حمیدی ، مهوش افشار پناه، اسماعیل داور فر
تهیه کننده: فواد نور
فراورده: گروه سینماهای متحد تهران
سال ساخت: ۱۳۶۷
زمان: ۹۰ دقیقه
خلاصه داستان
دو برادر به نامهای احمد و بهمن به دلیل رفتار خشن پدر از خانه می‌گریزد و به بندر عباس می‌روند. با حمزه، که در مسافر خانه کار می‌کند، آشنا میشوند و با تهیه و فروش اجناس قاچاق ارتزاق میکنند. در این کار با موسی، قاچاقچی هروئین آشنا میشوند. پدر احمد و بهمن از روی عکسی که پسرانش برای مادر فرستاده‌اند آنها را در بندر عباس می‌یابد و به کمک ماموران موسی و همکارانش را گرفتار می‌کند. احمد و بهمن به آغوش خانواده باز می‌گردند.
برگرفته از
در آن وبگاه آمده: نقل مطالب و استفاده از تصاویر با ذکر نام سایت ایران اکتور بلامانع میباشد. | [
"فیلم",
"کارگردان فیلم",
"فیلمنامه",
"عکس",
"تدوینگر",
"چهره‌پردازی",
"جهانگیر الماسی",
"علیرضا خمسه"
] | [
"فیلم‌های اجتماعی ایرانی",
"فیلم‌های ۱۳۶۷",
"فیلم‌های ایرانی",
"فیلم‌های کیومرث پوراحمد"
] |
1,877 | تشریفات بندری | 0 | 13 | 0 | [
"تشريفات بندري"
] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | تشریفات بندری از بدو ورود تا خروج کشتی بدین گونه است:
اقدامات پیش از ورود کشتی به بندر
تعیین نمایندگی کشتیرانی
اعلام نمایندگی کشتی به بندر و پذیرش مسئولیتهای مربوطه
ارسال پیام زمان ورود تقریبی کشتی به لنگرگاه (ETA)
ورود کشتی به لنگرگاه
لنگراندازی کشتی
گزارش ورود کشتی، تکمیل فرم ثبت
هماهنگی نمایندگی کشتیرانی برای پاس کشتی و سپرده مالی جهت پرداخت حقوق و عوارض و هزینه‌های بندری
ایجاد پرونده شناور
هماهنگی دریایی خدمات دریایی
پاس کشتیها
برافراشتن پرچم زرد
اجرای پاس کشتی
نوبت‌گذاری شناورها
براساس نوع، اندازه، آبخور، شناور، نوع محموله، آمادگی کشتیرانی و صاحبان کالا و عملیات غیرتجاری و اضطراری صورت می‌گیرد
راهنمایی کشتیها
گرفتن راهنما
انجام عملیات راهنمایی بطور 24 ساعته
پهلودهی به اسکله مناسب
تخلیه و بارگیری
عملیات تخلیه و بارگیری
خروج کشتی از بندر
درخواست خروج کشتی توسط نمایندگی کشتیرانی
اخذ تایید از مراجع ذیصلاح مانند گمرگ، امور بندری، امور مالی، امور دریایی و قسمت‌های بازرسی ایمنی شناور و غیره
اخذ اجازه حرکت جهت کشتی
گرفتن راهنما و هدایت به لنگرگاه | [
"بندر",
"کشتی (شناور)",
"لنگرگاه",
"سپرده مالی",
"شناور",
"پرچم",
"پاس کشتی",
"نوبت‌گذاری",
"آبخور (شناور)",
"محموله",
"کالا",
"پهلودهی",
"اسکله",
"ذیصلاح",
"بازرسی"
] | [
"بندرها و لنگرگاه‌ها",
"واژگان دریانوردی"
] |
1,878 | ایدز | 0 | 1,014 | 0 | [
"ویروس ایدز",
"ايدز",
"نشانگان نقص ایمنی اکتسابی",
"بیماری ایدز",
"بيماري ايدز",
"سندرم نقص اكتسابي سيستم ايمني",
"سندرم نقص اکتسابی سیستم ایمنی",
"اچ‌آی‌وی/ایدز",
"سندرم نقص ایمنی اکتسابی",
"اچ آي وي/ايدز",
"اچ آی وی/ایدز",
"اچ‌ای‌وی/ایدز",
"سندرم نقص ايمني اكتسابي",
"نشانگان نقص ايمني اكتسابي",
"ويروس ايدز",
"اچ اي وي/ايدز",
"اچ ای وی/ایدز",
"AIDS"
] | false | 370 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "Name",
"Item2": "سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز)"
},
{
"Item1": "Image",
"Item2": "Red_Ribbon.svg"
},
{
"Item1": "Caption",
"Item2": "[[روبان قرمز]] نماد همیاری با افراد مبتلا به HIV یا ایدز است"
},
{
"Item1": "Width",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "DiseasesDB",
"Item2": "۵۹۳۸"
},
{
"Item1": "MedlinePlus",
"Item2": "۰۰۰۵۹۴"
},
{
"Item1": "eMedicineSubj",
"Item2": "emerg"
},
{
"Item1": "eMedicineTopic",
"Item2": "۲۵۳"
},
{
"Item1": "MeshID",
"Item2": "D000163"
}
],
"Title": "بیماری"
} | ایدز یا نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی ، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد) فرد ممکن است برای مدت کوتاهی بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند. به همین دلیل معمولا این بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائمی دنبال می‌شود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته می‌شود. هر چقدر که بیماری پیشرفت یابد، تداخل بیشتری با دستگاه ایمنی بدن پیدا می‌کند و باعث می‌شود که افراد به عفونت‌هایی مانند عفونت فرصت‌طلب و تومور دچار شوند، البته معمولا در افرادی که دستگاه ایمنی آنها به خوبی عمل می‌کند تاثیرگذار نیست. در نهایت بیماری زمانی وارد مرحله سوم یا ایدز خواهد شد که شمار سلول‌های CD4 + T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد.
HIV عمدتا از طریق آمیزش جنسی (از جمله مقعدی و حتی دهانی) محافظت نشده، انتقال خون آلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل می‌گردد. بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند. پیشگیری از عفونت HIV، عمدتا از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب میشوند.
هیچ‌گونه درمان یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضدویروسی می‌تواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد، اما این داروها گرانقیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
پژوهشهای ژنتیکی نشان می‌دهند که HIV در اصل در اوایل قرن بیستم میلادی در غرب آفریقا جهش یافته و پدید آمده‌است. ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) شناخته شد، در حالی که عامل آن (عفونت HIV) در اوایل آن دهه شناخته شده بود. از زمان کشف آن تا سال ۲۰۰۹، ایدز باعث مرگ ۳۰ میلیون نفر شده‌است. تا سال ۲۰۱۰، حدودا ۳۴ میلیون نفر به ایدز مبتلا بوده‌اند. ایدز به عنوان همه‌گیری جهانی شناخته می‌شود که در حال حاضر حوزه شیوع آن بسیار وسیع و در حال گسترش است.
ایدز تاثیر بسیار زیادی بر روی جوامع داشته‌است، چه به عنوان یک بیماری و چه به عنوان عاملی برای تبعیض. همچنین تاثیرات اقتصادی قابل توجهی داشته‌است. تصورهای نادرست بسیاری در رابطه با ایدز وجود دارد، برای مثال انتقال ایدز از طریق رابطه‌های سطحی غیرجنسی. این بیماری همچنین موضوع مجادله ادیان شده‌است.
علائم و نشانه‌ها
عفونت HIV دارای سه مرحله اصلی است: عفونت حاد، دوره نهفتگی و ایدز
عفونت حاد
علائم اصلی عفونت حاد HIV
دوره اولیه HIV، عفونت حاد HIV یا سندرم حاد «رتروویروسی» نامیده می‌شود. بسیاری از افراد ۲ تا ۴ هفته پس از در معرض قرار گرفتن این بیماری، دچار بیماری‌هایی مانند شبه-آنفلوآنزا یا شبه-مونونوکلئوز میشوند و برخی دیگر هم هیچ نشانه قابل توجهی در آنها دیده نمی‌شود. علائم در ۴۰ تا ۹۰ درصد موارد رخ می‌دهد و معمولا شامل تب، لنفادنوپاتی، فارنژیت، خارش پوست، سردرد و/یا زخم دهان و اندام تناسلی می‌شود. خارش پوست که در ۲۰ تا ۵۰ درصد موارد رخ می‌دهد، خود را بر روی بالاتنه نشان می‌دهد و به شکل ماکولوپاپولر میباشد. همچنین در این مرحله برخی از افراد دچار عفونت‌های فرصت‌طلب میشوند. ممکن است در دستگاه گوارش علائمی مانند تهوع، استفراغ یا اسهال رخ دهد، و همچنین علائم عصبی نوروپاتی محیطی یا سندرم گیلان باره نیز محتمل هستند. طول دوره این علائم متفاوت است، اما معمولا یک یا دو هفته میباشد.
با توجه به اینکه این علائم آنچنان خاص نیستند، اغلب به عنوان نشانه‌هایی از عفونت HIV شناخته نمی‌شوند. حتی مواردی که توسط یک دکتر خانوادگی یا یک بیمارستان دیده می‌شود اغلب با بسیاری از بیماریهای شایع عفونی با علائمی مشترک با آن اشتباه می‌شود. بنابراین شایسته است که عفونت HIV در بیمارانی که دارای عوامل مستعدکننده هستند، مد نظر باشد.
دوره نهفتگی
پس از علائم اولیه، بیمار وارد مرحله‌ای به نام دوره نهفتگی یا HIV بی‌نشانه یا HIV مزمن می‌شود. این مرحله از HIV می‌تواند بدون هیچ گونه درمانی از حدود سه سال تا بیش از ۲۰ سال (به‌طور متوسط حدود هشت سال) به طول بینجامد. اگرچه معمولا در ابتدای بیماری هیچ علائمی مشاهده نمی‌شود یا علامت‌های خیلی کمی دیده می‌شود، اما در نزدیکی پایان این مرحله بسیاری از افراد دچار تب، کاهش وزن، مشکلات گوارشی و دردهای عضلانی میشوند. همچنین ۵۰ تا ۷۰ درصد از افراد دچار لنفادنوپاتی ماندگار میشوند، به‌طوری‌که چند گروه از غدد لنفاوی (به جز در کشاله ران) به مدت بیش از سه تا شش ماه بدون هیچ درد و به‌طور توجیه‌ناپذیری بزرگ می‌شود.
اگرچه بسیاری از مبتلایان HIV-1، قابل تشخیص هستند و در صورت عدم درمان نهایتا سیر بیماری به ایدز منجر خواهد شد، ولی درصد کمی از آنها (حدود ۵٪) سطح بالای سلول‌های CD4 + T خود را بدون هیچ درمان ضدویروسی تا بیش از ۵ سال حفظ میکنند. این افراد به عنوان کنترل‌کننده‌های HIV طبقه‌بندی میشوند، و آنهایی که مقدار کم یا غیرقابل محسوسی از ویروس را بدون درمان ضدویروسی در بدن خود نگه می‌دارند به عنوان «کنترل کنندگان ممتاز» یا «سرکوبگران ممتاز» شناخته میشوند.
سندرم نقص ایمنی اکتسابی
علائم اصلی ایدز
سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) زمانی معنی پیدا می‌کند که شمار سلول‌های CD4 + T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد یا بیماریهای خاص مرتبط با عفونت HIV رخ دهد. در غیاب درمان، حدود نیمی از افراد مبتلا به HIV در عرض ده سال مبتلا به بیماری ایدز میشوند. رایج‌ترین وضعیت‌هایی که هشداری بر وجود ایدز هستند پنومونی ناشی از پنوموسیستیس (۴۰٪)، نزاری به شکل سندرم اتلاف اچ‌آی‌وی (۲۰٪) و کاندیدیاز مری می‌باشند. سایر علائم شایع شامل عفونت‌های دستگاه تنفسی در یک دوره زمانی معین می‌شود.
عفونت فرصت‌طلب ممکن است توسط باکتری، ویروس، قارچ و انگل به وجود بیاید که معمولا توسط دستگاه ایمنی بدن کنترل می‌شود. اینکه کدام عفونت رخ می‌دهد تا حدودی به این بستگی دارد که چه عواملی در محیط اطراف فرد قرار دارد. این عفونت تقریبا می‌تواند هر دستگاهی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
افراد مبتلا به ایدز خطر آلودگی به ویروس‌های سرطانی مختلفی را دارند از جمله: سارکوم کاپوزی، لنفوم بورکیت، لنفوم اولیه دستگاه عصبی مرکزی، و سرطان گردن رحم. سارکوم کاپوزی، شایع‌ترین سرطانی است که در ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به HIV اتفاق می‌افتد. پس از آن لنفوم شایع‌ترین سرطان است و علت مرگ نزدیک به ۱۶ درصد از افراد مبتلا به ایدز میباشد و
در ۳ تا ۴ درصد از موارد، اولین نشانه ایدز است. هر دوی این سرطان‌ها با ویروس هرپس ۸ انسانی همراه هستند. خیلی اوقات مبتلایان به ایدز به دلیل ارتباطی که با ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) دارد، دچار سرطان گردن رحم میشوند.
علاوه بر این، آنها به‌طور مکرر دچار علائمی مانند تب طولانی، تعریق شبانه، تورم غدد لنفاوی، لرز، ضعف، و کاهش وزن میشوند. اسهال یکی دیگر از علائم شایعی است که ۹۰٪ از افراد مبتلا به ایدز دچار آن میشوند.
راههای انتقال
HIV از سه طریق اصلی انتقال می‌یابد:
تماس جنسی
قرار گرفتن در معرض خون یا بافت آلوده
از مادر به فرزند در دوران بارداری، زایمان، یا تغذیه با شیر مادر (که با نام انتقال عمودی شناخته می‌شود)
هیچ گونه خطر انتقال از طریق ویروس مدفوع، ترشحات بینی، بزاق، خلط، عرق، اشک، ادرار، یا استفراغ وجود ندارد مگر اینکه با خون آلوده شده باشند.
تماس جنسی
شایع‌ترین حالت انتقال HIV از طریق تماس جنسی با فرد آلوده‌است. اکثر موارد انتقال HIV در سراسر دنیا از طریق تماس با جنس مخالف رخ می‌دهد. با این حال، شکل انتقال در هر کشور متفاوت است. در ایالات متحده، از سال ۲۰۰۹، بیشتر انتقال‌های جنسی در مردان همجنسگرا رخ داده است، که ۶۴٪ از تمام موارد مشاهده شده را شامل می‌شود.
در مورد تماس محافظت نشده با جنس مخالف، تخمین خطر انتقال HIV در هر عمل جنسی در کشورهای کم درآمد چهار تا ده برابر بیشتر نسبت به کشورهای با درآمد بالا است. در کشورهای با درآمد کم، خطر ابتلاء از زن به مرد انتقال به ۰٫۳۸٪ در هر بار نزدیکی و از مرد به زن ۰٫۳۰٪ در هر بار نزدیکی تخمین زده شده‌است. این تخمین برای کشورهای با درآمد بالا، ۰٫۰۴٪ در هر بار نزدیکی برای انتقال از زن به مرد و ۰٫۰۸٪ در هر بار نزدیکی از مرد به زن میباشد. خطر انتقال از مقاربت مقعد بیشتر است، و ۱٫۴ تا ۱٫۷ درصد در هر بار نزدیکی با جنس مخالف یا موافق تخمین زده شده‌است. اگرچه خطر ابتلاء از طریق آمیزش جنسی دهانی نسبتا کم است، اما این احتمال وجود دارد. خطر انتقال از طریق رابطه دهانی «نزدیک به صفر» توصیف شده‌است، اگر چه چند موردی گزارش شده‌است. خطر ابتلاء از طریق سکس دهانی صفر تا ۰٫۰۴ درصد تخمین زده شده‌است. در محیط‌هایی عمومی مانند روسپی‌ها، خطر انتقال از زن به مرد ۲٫۴٪ در هر بار نزدیکی و از مرد به زن ۰٫۰۸ درصد در هر بار نزدیکی تخمین زده شده‌است.
خطر انتقال در حضور بیماریهای آمیزشی و زخم تناسلی افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد زخم تناسلی خطر ابتلاء را تا حدود پنج برابر افزایش می‌دهد. بیماریهای مقاربتی دیگر مانند سوزاک، کلامیدیا، تریکومونا، و واژینوز باکتریال، به نسبت کمتری خطر انتقال را افزایش می‌دهند.
بار ویروسی از فرد آلوده نیز عامل مهمی است که در انتقال از طریق تماس جنسی (و همچنین از طریق مادر به فرزند) نقش دارد. در طول ۲٫۵ ماه اول از عفونت، میزان سرایت به دلیل بار زیاد ویروسی، ۱۲ برابر بیشتر است. در مراحل آخر عفونت فرد، میزان انتقال در حدود هشت برابر بیشتر است.
رابطه جنسی خشن می‌تواند یکی از عوامل موثر در افزایش خطر انتقال باشد. همچنین گفته می‌شود تجاوز جنسی خطر انتقال HIV را افزایش می‌دهد چرا که در این حالت به ندرت از کاندوم استفاده می‌شود، آسیب فیزیکی واژن یا مقعد محتمل است، و ممکن است خطر بیشتری برای انتقال همزمان عفونت‌های جنسی وجود داشته باشد.
خون
پوستر CDC از سال ۱۹۸۹ که بر خطر انتقال ایدز در استفاده از مواد مخدر تاکید دارد. نوشته: «اگر داری با مواد مخدر بازی می‌کنی… شاید داری با زندگی خودت هم بازی می‌کنی.»
دومین عامل شایع انتقال HIV، از طریق خون و فراورده‌های خونی است. از راه‌هایی که ممکن است این بیماری توسط خون منتقل گردد می‌توان سرنگ مشترک در مواد مخدر تزریقی، زخم در اثر فرورفتن سرسوزن، انتقال خون آلوده یا فراورده‌های خونی، یا تزریق‌هایی که با استفاده از تجهیزات پزشکی استریل نشده انجام می‌شود را نام برد. خطر سرنگ مشترک در حین تزریق مواد مخدر بین ۰٫۶۳ و ۲٫۴ درصد و به‌طور متوسط ۰٫۸٪ در هر عمل میباشد. خطر انتقال از فرورفتن سرسوزن یک فرد آلوده ۰٫۳٪ در هر عمل (حدود ۱ در ۳۳۳) و خطر آلودگی غشاء مخاطی به خون آلوده ۰٫۰۹٪ در هر عمل (حدود ۱ در ۱۰۰۰) تخمین زده می‌شود. در ایالات متحده، مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی ۱۲٪ از مبتلایان به HIV در سال ۲۰۰۹ را تشکیل می‌دادند و در برخی مناطق بیش از ۸۰٪ از افرادی که تزریق مواد انجام می‌دهد دارای HIV هستند.
در ۹۳٪ موارد استفاده از خون آلوده در انتقال خون، انتقال عفونت خواهد بود. در کشورهای توسعه یافته خطر ابتلاء به HIV از طریق انتقال خون بسیار پایین است (کمتر از یک در پانصد هزار) و در آنها آزمایش HIV بر روی خون اهداکننده انجام می‌شود. در انگلیس، خطر انتقال یک در پنج میلیون گزارش شده‌است. با این حال، در کشورهای با درآمد پایین، تنها نیمی از خون مورد استفاده برای انتقال ممکن است به‌طور مناسب آزمایش شود (در سال ۲۰۰۸). تخمین زده شده‌است که HIV در این مناطق تا ۱۵٪ از طریق انتقال خون آلوده و فراورده‌های خونی سرایت می‌یابد، که نمایانگر ۵٪ تا ۱۰٪ از عفونت‌های سرتاسر دنیا است.
تزریق غیربهداشتی نقش مهمی در گسترش HIV در کشورهای جنوب صحرای آفریقا دارد. در سال ۲۰۰۷، بین ۱۲ تا ۱۷ درصد از عفونت‌های این منطقه به دلیل استفاده از سرنگ نسبت داده شد. سازمان بهداشت جهانی خطر انتقال از طریق تزریق در آفریقا را ۱٫۲٪ تخمین زده‌است.
افرادی که خالکوبی، سوراخکاری و زخم‌آرایی انجام می‌دهند از لحاظ نظری در معرض خطر سرایت هستند، اما تاکنون هیچ مورد مستندی مشاهده نشده‌است. پشه و سایر حشره‌ها قادر به انتقال HIV نیستند.
مادر به فرزند
انتقال HIV از مادر به فرزند می‌تواند در دوران بارداری، هنگام زایمان یا از راه شیر مادر انجام شود. این راه سومین طریق شایع انتقال HIV در دنیا میباشد. در صورت عدم درمان، خطر انتقال قبل یا در حین تولد حدود ۲۰ درصد و در کسانی که شیر هم بدهند ۳۵ درصد است. در سال ۲۰۰۸، حدود ۹۰٪ موارد HIV کودکان ناشی از انتقال عمودی محاسبه شد. با درمان مناسب خطر ابتلاء به عفونت از مادر به فرزند می‌تواند به حدود ۱٪ کاهش یابد. درمان از طریق پیشگیری شامل مصرف داروی ضد ویروسی توسط مادر در دوران بارداری و زایمان، عمل سزارین در زمان مناسب (و نه اضطراری)، عدم تغذیه شیر مادر، و تجویز داروهای ضد ویروسی به نوزاد می‌شود. با این حال بسیاری از این امکانات در کشورهای در حال توسعه در دسترس نیست. اگر در دوران دندان آوردن، مواد غذایی به خون آلوده شود، می‌تواند خطر انتقال را افزایش دهد.
ویروس‌شناسی
نموداری که در آن ساختار ویروس HIV نشان داده شده است
ویروس HIV عامل گستره‌ای از بیماری‌ها است که با نام ایدز شناخته میشوند. HIV نوعی ویروس پسگرد است که عمدتا به اجزای دستگاه ایمنی انسان مانند سلول‌های CD4 + T، درشت‌خوارها و سلول‌های دندریت سرایت می‌کند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم سلول‌های CD4 + T را از بین می‌برد.
HIV عضوی از سرده ویروس‌های آهسته‌گستر، و بخشی از خانواده ویروسان پسگرد است. ویروس‌های آهسته‌گستر خصوصیات ریخت‌شناسی و زیست‌شناسی مشترک بسیاری دارند. گونه‌های بسیاری از پستانداران مبتلا به ویروس آهسته‌گستر میشوند، که مشخصا دلیل بیماریهای طولانی‌مدت با دوره کمون طولانی هستند. ویروس‌های آهسته‌گستر به شکل تک رشته، حس مثبت، ویروس آران‌ای غلافدار منتقل میشوند. پس از ورود به سلول هدف، ژنوم آران‌ای ویروس توسط آنزیم وارونویس ویروسی که همراه با ژنوم ویروسی در ذرات ویروسی منتقل شده، به یک دی‌ان‌ای دو رشته استاندارد تبدیل می‌شود. سپس DNA ویروسی وارد هسته سلول می‌شود و کل DNAهای سلولی را توسط اینتگراز ویروسی فرا می‌گیرد. وقتی فرا گرفته شد، ویروس ممکن است پنهان شود و این به ویروس و سلول‌های میزبانش این امکان را می‌دهد تا توسط دستگاه ایمنی بدنی شناسایی نشوند. همچنین این ویروس می‌تواند تکثیر شود و ژنوم‌های RNA جدیدی تولید کند و پروتئین‌های ویروسی که توسط سلول به عنوان هسته‌های سلولی جدید شده‌اند را در چرخهای از نو پدیدآورد.
دو ویروس نوع ایدز تاکنون مشخص شده‌است: HIV-1 و HIV-2.
HIV-1 ویروسی بود که در ابتدا شناخته شد (و در ابتدا به عنوان LAV یا HTLV-III شناخته می‌شد). هر چه بیشتر بدخیم باشد، بیشتر عفونی می‌شود. عفونت ضعیف‌ترHIV-2 در مقایسه با HIV-1 افرادی که در معرض HIV-2 هستند کمتر مبتلا به HIV-2 میشوند. از آنجا که HIV-2 توانایی ضعیفی در انتقال دارد، تا حد زیادی محدود به آفریقای غربی میباشد.
اچ‌آی‌وی، یا ویروس نقص (کمبود) ایمنی و دفاع آدمی، ویروسی دارای پوشش، علاوه بر کپسید، است که اندازه‌ای برابر با ۱۲۵ نانومتر دارد و برای همانندسازی در گلبول‌های سفید دستگاه ایمنی بدن انسان مستقر می‌شود.
نتیجه یک پژوهش علمی عمده و معتبر از سوی گروهی از پژوهشگران دانشگاه آکسفورد انگلستان نشان می‌دهد که ویروس اچ‌آی‌وی در روند فرگشتی (تکاملی) خود، دچار دگرش و تحول شده و در مقایسه با گذشته، از میزان خطر، مرگبار بودن و مسری بودن آن کاسته شده‌است. بر اساس این مطالعه، ویروس اچ‌آی‌وی در حال هماهنگی و تطبیق خود با دستگاه ایمنی بدن انسان بوده و درجه خطر آن در حال کاهش است. بر اساس گزارش منتشر شده از این پژوهش، اکنون فاصله زمانی بین آلودگی به ویروس و بروز بیماری ایدز بیشتر شده‌است و ممکن است تغییرات تکاملی ایجاد شده در ویروس اچ‌آی‌وی به نتیجه بخشی اقدامات و تلاش‌ها برای مهار همه‌گیری گسترده و گسترش ابتلاء به بیماری ایدز یاری رساند. به باور برخی ویروس‌شناسان، امکان دارد در ادامه روند فرگشتی ویروس اچ‌آی‌وی، در نهایت، این ویروس بی‌خطر شود. پیامد تلاش دائمی ویروس برای تغییر به منظور پنهان ماندن در برابر سامانه ایمنی بدن انسان، کاهش توانایی تکثیر ویروس است. از سوی دیگر، بنا بر یافته‌های این پژوهش، داروهای ضد ویروس در تضعیف و تحلیل ویروس اچ‌آی‌وی دارای سهم بوده‌اند؛ به این شیوه که این داروها که ابتدا به نمونه‌های قوی‌تر و پرخطرتر حمله کرده و آنها را از بین می‌برند، باعث میشوند در فرایند انتخاب طبیعی (در این مورد، صفت مطلوب برای زنده ماندن، ضعیف بودن است چرا که داروها، ویروس‌های قوی‌تر و بیماری‌زاتر را زودتر مورد حمله قرار می‌دهند)، ویروس‌های ضعیف‌تر و ملایم‌تر باقی بمانند و تکثیر شوند. البته اکنون، ضعیف‌ترین نمونه‌های ویروسی هم کاملا خطرناک هستند.
پاتوفیزیولوژی
پس از ورود ویروس به بدن، یک دوره سریع تکثیر ویروسی وجود داشته و منجر به بالا رفتن تعداد ویروس در خون اطراف خود خواهد شد. در طی عفونت اولیه، سطح HIV ممکن است به چند میلیون ذره ویروس در هر میلی لیتر خون برسد. این واکنش با کاهش قابل توجهی در تعداد سلول‌های در گردش CD4 + T همراه است. این ویروس خونی حاد تقریبا همواره با فعالیت سلول‌های CD8 + T در ارتباط است که سلول‌های آلوده به HIV را از بین می‌برد و سپس آنتی‌بادی تولید می‌کند. به نظر می‌رسد که واکنش سلول CD8 + T در کنترل سطح ویروس مهم باشد، که به اوج رسیده و سپس کاهش می‌یابد، تا شمار سلول‌های CD4 + T به مقدار قبل بازگردد. واکنش یک سلول CD8 + T سالم هر چند که ویروس را از بین نمی‌برد اما باعث می‌شود بیماری با سرعت کمتری پیشرفت کند و بهتر بتوان بیماری را شناسایی کرد.
میکروگراف الکترونی اسکنی از HIV-1، که با رنگ سبز مشخص شده و از یک لنفوسیت کشت شده تولید شده‌است.
پاتوفیزیولوژی بیماری ایدز پیچیده است. در نهایت، HIV با به تحلیل بردن سلول‌های CD4 + T منجر به ایدز شده و باعث تضعیف دستگاه ایمنی بدن و عفونت فرصت‌طلب می‌شود. وجود سلول‌های T برای واکنش ایمنی ضروری است و بدون آنها، بدن نمی‌تواند با عفونت‌ها مقابله کند یا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. عملکرد کاهش سلول‌های CD4 + T در وضعیت حاد و مزمن متفاوت است. در حین وضعیت حاد، سلول‌های HIV ناشی از سلول‌های عفونی تحلیل رفته و کشته شده توسط سلول‌های سمی T، عامل کاهش سلول‌های CD4 + T هستند، اگر چه عامل دیگر می‌تواند مرگ برنامه‌ریزی‌شده یاخته باشد. در حین وضعیت مزمن، به نظر می‌رسد که عواقب ناشی از فعالیت کلی دستگاه ایمنی بدن همراه با از دست دادن تدریجی توانایی دستگاه ایمنی بدن برای تولید سلول‌های جدید T عامل کاهش تدریجی تعداد سلول‌های CD4 + T باشد. اگر چه علائم نقص دستگاه ایمنی توسط ایدز تا چند سال بعد از عفونت در فرد ظاهر نخواهد شد، ولی کمبود سلول‌های CD4 + T در طول هفته اول عفونت، به خصوص در مخاط روده، که منبع اکثریت لنفوسیت‌های موجود در بدن است، اتفاق می‌افتد. دلیل اصلی از دست رفتن سلول‌های مخاطی CD4 + T این است که اکثر سلول‌های مخاطی CD4 + T نشان دهنده پروتئین CCR5 هستند که HIV از آنها برای دستیابی به سلول‌ها استفاده می‌کند، در حالی که تنها بخش کوچکی از سلول‌های CD4 + T در جریان خون این کار را انجام می‌دهند.
ویروس HIV به دنبال CCR5 نشانگر CD4 + T می‌گردد و آنها را از بین می‌برد. در نهایت، واکنش شدید دستگاه ایمنی عفونت را کنترل می‌کند و مرحله نهفتگی بالینی آغاز می‌گردد. سلول‌های CD4 + T در بافت مخاطی باقی می‌مانند. تکثیر مداوم HIV از وضعیت کلی فعالیت ایمنی حاصل می‌شود. فعالیت دستگاه ایمنی که نمایانگر افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی و التهاب سیتوکین است، از فعالیت چندین محصول ژن HIV و واکنش دستگاه ایمنی به تکثیر HIV حاصل می‌شود. همچنین از کار افتادن دستگاه ایمنی گوارشی به وسیله تکثیر سلول‌های مخاطی CD4 + T در طی مرحله عفونی بیماری به این موضوع مربوط می‌شود.
تشخیص بیماری
HIV RNA تکثیرشده بر میلی‌لیتر پلاسما
بیماری ایدز و HIV با توجه بروز علایم و نشانه‌های بیمار، از طریق آزمایش و بررسی آن در آزمایشگاه تشخیص داده می‌شود. آزمایش HIV به همه کسانی که در معرض خطر قرار دارند توصیه می‌شود، که شامل هر فردی که مبتلا به هر نوع بیماری آمیزشی است، می‌شود. در بسیاری از مناطق دنیا، یک سوم حاملان HIV زمانی متوجه میشوند که در مرحله پیشرفتهای از این بیماری هستند و AIDS یا نقص شدید دستگاه ایمنی آشکار می‌شود.
پس از گذشت سه ماه (و گاه در برخی موارد نادر، حتی تا شش ماه) از رفتار پرخطر یا رویدادی که مشکوک به انتقال ویروس به بدن فرد است، اگر نتیجه آزمایش او منفی باشد، می‌توان به‌طور قطعی به عدم آلودگی او به ویروس اچ‌آی‌وی اطمینان یافت. یعنی باید دو بار، یک بار سه ماه و بار دیگر شش ماه پس از رفتار پرخطر یا رویداد خطرزا، آزمایش داد تا نتیجه منفی اطمینان‌آور باشد. هرچند آزمایش انجام شده سه ماه پس از رفتار یا رویداد پرخطر نیز تا حد زیادی اطمینان‌آور است. درباره این ویژگی تشخیص اچ‌آی‌وی/ایدز، مدت زمان سه یا شش‌ماهه پس از آخرین رفتار یا رویداد پرخطر مد نظر است، یعنی باید رفتار پرخطر کنار گذاشته شود و رویداد پرخطر دیگری رخ ندهد و سه تا شش ماه پس از آخرین رفتار یا رویداد پرخطر، آزمایش انجام شود. مدت زمانی را که ویروس به بدن شخص وارد شده اما به دلیل آن که مقدار کافی پادتن در خون شخص ترشح نشده، نتایج آزمایش منفی است، اصطلاحا دوره پنجره می‌نامند.
آزمایش HIV
به‌طور کلی برای تشخیص ابتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز، سه گروه اصلی آزمایش وجود دارد. این سه نوع عبارتند از آزمون آنتی‌بادی (پادتن)، آزمون آنتی‌ژن و آزمون سنجش مقدار. در آزمون آنتی‌بادی، وجود آنتی‌بادی یا پادتن تولید شده و ترشح شده در خون توسط گلبول‌های سفید دستگاه ایمنی بررسی می‌شود. در آزمون آنتی‌ژن، خون از نظر حضور خود ویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد. آزمایش آنتی‌بادی یا پادتن دو گونه اصلی است که عبارتند از «الیزا» (Elisa) و وسترن بلات (Western blot). اگر در آزمایش «الیزا»، نتیجه مثبت بدست آید، برای اطمینان و نتیجه قطعی، باید آزمون وسترن بلات هم انجام شود. در مجموعه آزمایش‌های آنتی‌بادی، آزمایش سریع یا رپید تست (Rapid test) نیز وجود دارد که نتیجه آن در ۱۰ تا ۲۰ دقیقه آماده می‌شود و برای اطمینان، باید دو بار انجام شود و یک نتیجه مثبت یا منفی، دوبار به دست آید. آزمایش‌های آنتی‌ژن نیز دو گروه هستند: RT-PCR و P24. آزمایش «پی‌سی‌آر»، ژنوم ویروس در خون فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد و اندکی گران‌تر است و امکان جواب کاذب نیز در آن وجود دارد.
در اکثر افراد آلوده به HIV، در طول سه تا دوازده هفته پس از عفونت اولیه، یک سری آنتی‌بادی‌های خاص ایجاد می‌گردد. تشخیص اولیه HIV قبل از تغییر آنتی‌بادی، با اندازه‌گیری اچ‌آی‌وی-آران‌ای یا آنتی‌ژن P24 انجام می‌شود. نتایج مثبت به دست آمده توسط آنتی‌بادی یا آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)، توسط PCR یا توسط آنتی‌بادی دیگری تایید میشوند.
آزمایش آنتی‌بادی در کودکان کمتر از ۱۸ ماه، به دلیل وجود مداوم آنتی‌بادی‌های مادری معمولا نتیجه درستی نمی‌دهد. بنابراین عفونت HIV تنها توسط آزمایش PCR مربوط به HIV RNA یا DNA یا از طریق آزمایش آنتی‌بادی P24 قابل تشخیص است. در اکثر نقاط دنیا دسترسی به آزمایش PCR قابل اعتماد وجود ندارد و افراد باید تا زمانی صبر کنند که علائم پیشرفت کند یا سن کودک به اندازه کافی باشد و آزمایش آنتی بادی درستی نتیجه دهد. در کشورهای جنوب صحرای آفریقا در بین سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹، بین ۳۰ تا ۷۰ درصد افراد، از وضعیت HIV خود آگاه بوده‌اند. در سال ۲۰۰۹، بین ۳٫۶ تا ۴۲ درصد مردان و زنان کشورهای مختف جهان مورد آزمایش قرار گرفتند که کمترین میزان آزمایش (۳٫۶ درصد) متعلق به جمعیت مردان ماداگاسکار و بیشترین آن (۴۲ درصد) جمعیت متعلق به زنان لسوتو بوده‌است. این ارقام نشان دهنده افزایش قابل توجهی نسبت به ده سال گذشته‌است.
طبقه‌بندی عفونت HIV
از دو طبقه‌بندی اصلی برای مرحله‌بندی HIV و ایدز استفاده می‌شود، یکی توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و دیگر توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC). برنامه CDC بیشتر در کشورهای توسعه‌یافته‌استفاده می‌شود. از آنجا که برنامه WHO احتیاجی به آزمایش ندارد، بیشتر مناسب کشورهای در حال توسعه‌است که با کمبود لوازم روبرو هستند. علی‌رغم تفاوت‌های که این دو با هم دارند، اما می‌تواند هر دوی آنها را از لحاظ آماری مقایسه نمود.
سازمان بهداشت جهانی برای اولین بار در سال ۱۹۸۶ تعریفی برای ایدز ارائه نمود. از آن زمان به بعد، مرحله‌بندی WHO برای چندین بار تغییر کرده و گسترش یافت، که نسخه اخیر آن که در سال ۲۰۰۷ منتشر شده‌است. رده‌بندی مراحل تعیین شده توسط WHO به شکل زیر است:
عفونت اولیه HIV: که یا بدون علامت است یا همراه با سندرم حاد ویروسی است.
مرحله ۱: عفونت HIV بدون علامت با تعداد سلول‌های CD4 بیش از ۵۰۰ در هر میکرولیتر. ممکن است شامل بزرگ شدن گره‌های لنفاوی نیز باشد.
مرحله ۲: علائم خفیف که ممکن است تغییر جزئی غشاء مخاطی و عود عفونت دستگاه تنفسی فوقانی را شامل شود و تعداد سلول‌های CD4 کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر است.
مرحله ۳: علائم پیشرفته که ممکن است شامل اسهال مزمن و غیرعادی برای بیش از یک ماه شود، به همراه عفونت‌های باکتریایی شدید از جمله سل ریوی و همچنین تعداد سلول‌های CD4 کمتر از ۳۵۰ در هر میکرولیتر.
مرحله ۴ یا ایدز: علائم شدیدی شامل توکسوپلاسموز مغز، کاندیدیاز مری، نای، نایژه یا شش و سارکوم کاپوزی. تعداد سلول‌های CD4 به کمتر از ۲۰۰ در هر میکرولیتر می‌رسد.
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا نیز ایجاد یک سیستم طبقه‌بندی برای HIV ارائه نموده و آخرین بار آن را در سال ۲۰۰۸ به روزرسانی کرده‌است. در این سیستم عفونت HIV بر اساس شمارش CD4 و علائم بالینی میباشد، عفونت را در سه مرحله توصیف می‌کند:
مرحله ۱: تعداد سلول‌های CD4 بیشتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر بدون هیچ علائمی از ایدز
مرحله ۲: تعداد سلول‌های CD4 بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ در هر میکرولیتر بدون هیچ علائمی از ایدز
مرحله ۳: تعداد سلول‌های CD4 کمتر از ۲۰۰ در هر میکرولیتر یا وجود علائمی از ایدز
نامعلوم: اگر اطلاعات کافی برای هر یک از مراحل فوق در دسترس باشد
اگر پس از درمان، تعداد سلول‌های CD4 خون به بیش از ۲۰۰ در هر میکرولیتر افزایش یابد یا بیماری دیگری به جز ایدز احتمال رود یا حتی درمان گردد هنوز هم تشخیص اینکه بیماری ایدز بوده باشد پابرجا خواهد بود.
پیشگیری
کلینیک ایدز، مک‌لئود گنج، هند، ۲۰۱۰
تماس جنسی
استفاده همیشگی از کاندوم در طولانی مدت، حدودا ۸۰ درصد خطر انتقال HIV را کاهش می‌دهد. هنگامی که از بین زن و مرد، یکی از طرفین مبتلا شود، در صورتی که به‌طور مداوم از کاندوم استفاده شود، احتمال ابتلاء به HIV برای فرد غیرآلوده در هر سال زیر ۱٪ است. برخی از شواهد نشان می‌دهد که کاندوم زنانه هم می‌تواند در همان سطح محافظت کند. به نظر می‌رسد استفاده از ژل واژینال حاوی تنوفوویر بلافاصله قبل از رابطه جنسی، میزان ابتلاء را تا حدود ۴۰ درصد در میان زنان آفریقایی کاهش می‌دهد. در مقابل، استفاده از اسپرم‌کش نونوکسینول-۹، به دلیل ایجاد سوزش در واژن و «رکتوم» می‌تواند خطر انتقال را افزایش دهد.
ختنه در آفریقای سیاه، خطر ابتلاء به HIV توسط مردان دگرجنسگرا را بین ۳۸٪ و ۶۶٪ در بیش از ۲۴ ماه کاهش می‌دهد. بر پایه این مطالعات، سازمان جهانی بهداشت و UNAIDS، ختنه مرد را به عنوان یکی از روش‌های پیشگیری انتقال HIV از زن به مرد در سال ۲۰۰۷ توصیه کرده‌اند. در این که آیا این کار باعث محافظت انتقال مرد به زن می‌شود، مناقشه است. و این که آیا به نفع کشورهای توسعه‌یافته و در میان مردانی که با همجنس خود رابطه برقرار میکنند است، نامشخص است.
زنانی که مورد ختنه قرار می‌گیرند، بیشتر در معرض خطر انتقال HIV قرار دارند.
به نظر نمی‌رسد که برنامه‌هایی که پرهیز جنسی را تشویق میکنند بتوانند در مقابل خطر HIV موثر باشند. شواهد نشان می‌دهند که آموزش دوطرفه به همان اندازه ضعیف است. آموزش مسائل جنسی در مدارس می‌تواند رفتار پرخطر را کاهش دهد. اقلیت قابل توجهی از جوانان با اینکه نسبت به خطرات HIV و ایدز آگاه هستند، اما با این حال همچنان دست به کارهایی می‌زدند که پرخطر محسوب میشوند. مشخص نیست که آیا درمان سایر بیماریهای مقاربتی در پیشگیری از HIV موثر باشد یا خیر.
پیش از در معرض قرار گرفتن
درمان زودهنگام افراد مبتلا به HIV با ضدویروس، تا ۹۶ درصد از سرایت شریک آنها جلوگیری می‌کند. پیشگیری پیش از در معرض قرارگرفتن با دوز معینی در روز از داروی تنوفوویر به همراه یا بدون امتریسیتابین بر روی بعضی از گروه‌ها موثر است: مردانی که با مردان دیگر نزدیکی دارند، زوج‌هایی که یکی از آنها مبتلا به HIV است، و دگرجنس‌گراهای جوان در آفریقا.
به نظر می‌رسد اقدامات احتیاطی جهانی در محیط مراقبت‌های بهداشتی بر روی کاهش خطر HIV موثر است. اعتیاد به مواد مخدر تزریقی عامل مهم دیگری است و راهبردهای کاهش آسیب مانند برنامه تعویض سرنگ و درمان جایگزین مواد مخدر ظاهرا در کاهش خطر انتقال موثر بوده‌اند.
پس از در معرض قرار گرفتن
پیشگیری پس از در معرض قرارگرفتن، دوره استفاده از آنتی «رتروویرال» (ضدویروس-آنتی «رتروویروس») است که در طول ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از در معرض قرار گرفتن خون یا ترشحات تناسلی آلوده به HIV تجویز شده باشد. استفاده از زیدوودین به تنهایی خطر ابتلاء به عفونت HIV از طریق تزریق سرنگ را تا پنج برابر کاهش می‌دهد. این درمان بعد ازتجاوز جنسی و هنگامی که فرد متجاوز به عنوان مبتلا به HIV شناخته شده توصیه می‌شود، جای بحث دارد. اما در مواقعی که وضعیت HIV نامعلوم است، برنامه‌های درمانی فعلی معمولا از لپیناویر/ریتوناویر و لمیودین/زیدوودین یا تنوفوویر/امتریسیتابین برای درمان استفاده میکنند و می‌تواند خطر را به میزان بیشتری کاهش دهند. طول دوره درمان معمولا چهار هفته است و اغلب با عوارض جانبی (در حدود ۷۰٪ از موارد زیدوودین که شامل ۲۴٪ تهوع، ۲۲٪ خستگی، ۱۳ درصد روان پریشی و ۹٪ سردرد می‌شود) همراه هستند.
مادر به فرزند
برنامه‌های جلوگیری از انتقال HIV از مادر به فرزند می‌تواند سرعت انتقال را به اندازه ۹۲ تا ۹۹ درصد کاهش دهند. این دوره اساسا شامل استفاده از داروهای ضدویروسی به صورت ترکیبی در دوره حاملگی و بعد از زایمان در بچه می‌شود و ترجیحا باید به جای شیردهی از شیشه شیر استفاده شود. اگر تغذیه جایگزین قابل قبول، امکان‌پذیر، مقرون به صرفه، پایدار و ایمن باشد، مادران باید از شیردهی به نوزادان خود خودداری کنند، با این حال در صورتی که موردی نباشد، شیر مادر در ماه‌های اول بسیار توصیه می‌شود. اگر تغذیه شیر فقط توسط مادر انجام شود، دوره پیشگیری طولانی مدت ضد ویروسی به نوزاد خطر انتقال را کاهش می‌دهد.
واکسیناسیون
تاکنون (سال ۲۰۱۴) هیچ گونه واکسن موثری برای ایدز کشف نشده‌است. در واکسن آزمایشی RV 144 که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد کاهش جزئی تقریبا ۳۰٪ در خطر انتقال مشاهده شد، که باعث ایجاد امیدی در جامعه تحقیقای برای یک واکسن موثر شد. آزمایش‌های بیشتری بر روی واکسن RV 144 در حال انجام است.
بتازگی مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا اعلام کرد که داروی تراوادا (Truvada) به عنوان یکی از داروهای پیشگیری از ویروس HIV، مرحله آزمایشی خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. این دارو در مراحل آزمایشگاهی خود توانسته است خطر ابتلا به عفونت HIV را در افرادی که در معرض خطر این ویروس قرار داشتند، تا ۹۲ درصد کاهش دهد.
درمان
در حال حاضر هیچ نوع درمان یا واکسن اچ‌آی‌وی موثری برای این بیماری ساخته نشده‌است. معالجه شامل درمان از طریق مقابله با بازگشت ویروس (HAART) است که روند پیشروی بیماری را کند می‌کند. از سال ۲۰۱۰ بیش از ۶٫۶ میلیون نفر در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط مبتلا به این بیماری شده‌اند. همچنین درمان این بیماری شامل درمان‌های پیشگیرانه و مداوم برای عفونت‌های مترصد است.
درمان از طریق مقابله با ویروس
گزینه‌های فعلی HAART ترکیبی (یا «امتزاجی») از حداقل سه دارو است که دست کم دو نوع، یا «گونه»، عامل مقابله با بازگشت ویروسی را شامل می‌شود. درمان اولیه نوعا یک مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ غیر نوکلئوزیدی (NNRTI) به اضافه دو مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ نوکلئوزیدی (NRTIs) است. NRTIs معمولا شامل: زیدوودین (AZT) یا تنوفوویر (TDF) و لامیوودین (3TC) یا امتریسیتابین (FTC) است. ترکیب این عوامل که شامل مهارکننده پروتئازها (PI) میباشد و در صورتی که دستور بالا کارایی لازم را نداشته باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
«آباکاویر» -نوکلئوزید آنالوگ معکوس مهارکننده ترانس «کریپتاز» (NARTI یا NRTI)
زمان شروع درمان مقابله با بازگشت ویروس مورد مناقشه است. هم سازمان بهداشت جهانی، هم دستورالعمل‌های اروپایی و هم ایالت متحده آمریکا استفاده از درمان مقابله با بازگشت ویروس را در تمام افراد نوجوان، بزرگسال و زنان بارداری توصیه میکنند که CD4 آنها کمتر از ۳۵۰ میکرولیتر است یا بدون توجه به CD4 نشانه‌های بیماری را دارند. این واقعیت که شروع درمان در این سطح خطر مرگ و میر را کاهش می‌دهد از این توصیه پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این آمریکا این درمان را برای همه افراد آلوده به ویروس HIV بدون در نظر گرفتن CD4 و علایم آنها توصیه می‌کند، اگرچه، این توصیه را برای افرادی که میزان CD4 آنها بیشتر است با اطمینان کمتری تجویز می‌کند. این درحالی است که سازمان بهداشت جهانی این درمان را برای افراد مبتلا به بیماری سل و مبتلایان به هپاتیت ب مزمن و فعال پیشنهاد می‌کند. پیشنهاد می‌شود زمانی که این درمان آغاز شد بدون وقفه یا «تعطیلی» ادامه یابد. در بسیاری از افراد بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که زمان ایده‌آل آغاز درمان از دست رفته‌است. نتیجه مطلوب درمان این است که در مدت زمان طولانی تعداد پلاسمای HIV-RNA زیر ۵۰ کپی بر میلی‌لیتر باشد. توصیه می‌شود سطوح تعیین‌کننده موثر بودن درمان در وهله اول بعد از چهار هفته اندازه‌گیری شوند و زمانی که سطوح به پایین‌تر از ۵۰ کپی بر میلی‌لیتر رسید معمولا کنترل آن هر سه تا شش ماه یک بار کافی خواهد بود. به نظر می‌رسد که در کنترل ناموثر چیزی بیش ۴۰۰ کپی بر میلی‌لیتر دیده خواهد شد. بر اساس این معیار در بیش از ۹۵٪ از افراد درمان در سال اول موثر خواهد بود.
مزیت‌های درمان شامل کاهش خطر پیشروی ایدز و کاهش خطر مرگ میباشد. همچنین در کشورهای در حال توسعه درمان باعث بهبود اوضاع جسمی و سلامت روحی فرد می‌شود. در صورت اقدام به درمان تا ۷۰٪ خطر ابتلاء به سل کاهش خواهد یافت. مزیت‌های دیگر درمان شامل کاهش خطر انتقال بیماری به شریک جنسی و کاهش امکان انتقال از مادر به فرزند میباشد. تاثیر درمان تا حد زیادی به انطباق بستگی دارد. دلایل عدم انطباق عبارتند از: دسترسی معدود به مراقبت‌های پزشکی، عدم حمایت‌های اجتماعی کافی، بیماری روانی و سوء مصرف مواد.
همچنین پیچیدگی روش‌های درمانی (به دلیل تعدد قرص‌ها و دوزها) و اثرات جانبی آنها ممکن است موجب عدم تابعیت اختیاری فرد شود. البته در کشورهای با درآمد کم تابعیت از درمان افراد به خوبی کشورهایی است که افراد آن درآمد بالایی دارند.
عوارض جانبی خاص به داروی مصرفی مربوط میشوند. رایج‌ترین آنها عبارتند از: سندرم دیستروفی، دیس‌لیپیدمی و مرض قند که به ویژه با مهارکننده‌های پروتئاز عارض میشوند. سایر علائم شایع عبارتند از: اسهال، و افزایش خطر ابتلاء به بیماری قلبی-عروقی. البته عوارض جانبی برخی از درمان‌های پیشنهاد شده اخیر کمتر هستند. مشکل برخی از داروها ممکن است گرانقیمت بودن آنها باشد. البته، از سال ۲۰۱۰، ۴۷٪ کسانی که به این داروها احتیاج پیدا میکنند متعلق به کشورهای با درآمد کم یا متوسط هستند. برخی از داروها می‌توانند موجب بیماری مادرزادی بشوند و بنابراین برای زنانی که امید به بچه‌دار شدن دارند مناسب نیست.
درمان‌های پیشنهادی برای کودکان تا حدی متفاوت از درمان بزرگسالان است. در کشورهای در حال توسعه، از سال ۲۰۱۰، ۲۳٪ کودکانی که نیاز به معالجه داشته‌اند تحت درمان قرار گرفته‌اند. هم سازمان بهداشت جهانی و هم ایالت متحده آمریکا توصیه میکنند که همه کودکان کمتر از دوازده ماه تحت درمان قرار بگیرند. ایالت متحده برای کودکانی که بین یک تا پنج سال هستند توصیه می‌کند که آنهایی تحت درمان قرار بگیرند که میزانHIV RNA آنها بیشتر از ۱۰۰٫۰۰۰ کپی بر میلی‌لیتر باشد، و کودکانی که سن آنها بالای پنج سال است زمانی که تحت درمان قرار بگیرند که میزان CD4 آنها کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر باشد.
در سال ۲۰۱۴ محققان دانشگاه آرهاس در دانمارک، تلاش کردند از رومیدپسین برای بیرون کشیدن ویروس اچ‌آی‌وی (ویروس ایدز) از مخفیگاه به هنگام پنهان شدن آن در مقابل داروهای ضد ویروس و دستگاه ایمنی، استفاده کنند تا با فعال کردن ویروس پنهان شده، از باقی ماندن ویروس‌های غیرفعال پنهان در بدن به هنگام درمان ضد ویروسی جلوگیری کنند.
عفونت‌های فرصت‌طلب
اقدامات انجام شده در جهت جلوگیری از عفونت‌های فرصت‌طلب در بسیاری از افراد مبتلا به ایدز موثر میباشد. غالبا درمان‌های ضد ویروسی عفونت‌های فرصت‌طلب موجود را بهبود می‌دهند و همچنین باعث کاهش خطر ابتلاء به آن در آینده میشوند. پیشنهاد می‌شود افرادی که در معرض ابتلاء به HIV هستند قبل از ابتلاء به عفونت خود را در برابر هپاتیت آ و ب واکسینه کنند، اگرچه بعد از عفونت نیز می‌توانند این کار را انجام دهند. توصیه می‌شود برای نوزادان بین چهار تا شش هفته و نوزادانی که دوره استفاده از شیر مادر آنها به پایان رسیده و مادران آنها مبتلا به HIV، در موارد محدود از درمان پیشگیرانه‌تری متوپریم/سولفامتوکسازول استفاده شود. همچنین این دارو برای جلوگیری از PCP در افرادی که اندازه CD4 آنها کمتر از ۲۰۰ سلول بر میکرولیتر است و در کسانی که در حال حاضر یا قبلا PCP داشته‌اند توصیه می‌شود. به افرادی که از ایمنی قابل توجهی برخوردار هستند نیز توصیه می‌شود تا برای جلوگیری از ابتلاء به توکسوپلاسموز و مننژیت کریپتوکوکوس از درمان پیشگیرانه بهره‌مند شوند. بین سالهای ۱۹۹۲ و ۱۹۹۷اقدامات مناسب پیشگیرانه میزان ابتلاء به این عفونت‌ها را تا ۵۰٪ کاهش داده بود.
داروهای جایگزین
در آمریکا، تقریبا ۶۰٪ افراد مبتلا به HIV از اشکال مختلف داروهای مکمل یا جایگزین استفاده میکنند. البته موثر بودن اکثر این درمان‌ها تایید نشده‌است. با توجه به مشاوره رژیم غذایی، برخی از شواهد نشان می‌دهند که مصرف ریزخوراکهای مکمل سودمند است. شواهد تجربی و آزمایش‌ها نشان داده‌اند که مکمل‌هایی که دارای سلنیم هستند نیز فایده مند هستند. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف مکمل ویتامین آ در کودکان میزان مرگ و میر را کاهش داده و روند رشد را بهبود می‌بخشد. در آفریقا در زنان باردار و شیرده که در معرض خطر کمبود مواد مغذی هستند مصرف مولتی ویتامین منجر به بهبود وضعیت مادر و فرزند شده‌است. سازمان بهداشت جهانی مصرف غذایی ریز خوراک‌ها در سطوح RDA بزرگسالان مبتلا به HIV را توصیه می‌کند. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده‌است که تحقیقات متعدد نشان داده‌اند مکمل ویتامین آ، روی و آهن می‌تواند باعث بروز عوارض HIV در بزرگسالان مبتلا به این بیماری شود. شواهد کافی برای حمایت از مصرف داروهای گیاهی وجود ندارد.
نتایج بررسی‌هایی که به‌طور همزمان در نشریات (Science) و (Nature) به چاپ رسیده‌است، نشان می‌دهد یک داروی آزمایشی ضدالتهاب که توسط شرکت ورتکس (Vertex) تولید شده‌است و پیش از این روی مبتلایان به بیماری صرع آزمایش شده‌است احتمالا به عنوان داروی جدید ضد ایدز نیز قابل استفاده است. دانشمندان سال‌ها تصور می‌کردند ویروس ایدز با حمله مستقیم، سلول‌های ایمنی را می‌کشد و بر سازوکار دی ان ای آنان مسلط می‌شود و از آن برای تکثیر خودش استفاده می‌کند؛ ولی این مسئله تنها برای درصد اندکی از سلول‌های ایمنی (CD4T) اتفاق می‌افتد. چراکه بررسی‌ها نشان داده‌است زمانی که سلول‌های ایمنی (CD4T) به ویروس ایدز حمله میکنند و نمی‌توانند آن را از بین ببرند، نوعی پروتئین تولید میکنند و این پروتئین آنزیمی به نام «کاسپاس» -۱ (caspase-۱)را فعال می‌کند و این آنزیم، سبب خودکشی سلول‌ها می‌شود. به گفته دکتر وارنر گرین پژوهشگری که این تحقیق را انجام داده است: از بین رفتن سلول‌های ایمنی سی دی۴ تی بیش از آن که به علت حمله ویروس ایدز باشد ناشی از سیستم خودایمنی آنها است. دانشمندان از داروی شرکت ورتکس برای جلوگیری از فعال شدن این آنزیم «کاسپاس» -۱ کمک می‌گیرند.
پیش‌بینی
b3b3b3
ایدز در بسیاری از مناطق دنیا بیشتر به عنوان یک بیماری مزمن شناخته می‌شود تا یک بیماری عفونی کشنده. شیوع آن بین افراد متفاوت بوده، و هر دوی شمار سلول‌های CD4 و بار ویروسی برای پیش‌بینی نتایج مفید هستند. بدون درمان، مدت زمان زنده ماندن پس از عفونت HIV به‌طور متوسط ۹ تا ۱۱ سال تخمین زده می‌شود، که به نوع HIV نیز بستگی دارد. پس از تشخیص ایدز، اگر درمان در دسترس نباشد، مدت زنده ماندن بین ۶ تا ۱۹ ماه خواهد بود. HAART و پیشگیری مناسب از عفونت‌های فرصت طلب میزان مرگ و میر را تا ۸۰٪ کاهش می‌دهد، و امید به زندگی برای یک فرد بالغ ۲۰ تا ۵۰ سال را افزایش می‌دهد. این مقدار بین دو سوم و تقریبا کل جمعیت است. اینکه درمان دیرهنگام بعد از تشخیص عفونت آغاز گردد خوب نیست، برای نمونه اگر درمان پس از تشخیص ایدز آغاز گردد، امید به زندگی ۱۰ تا ۴۰ سال خواهد بود. نیمی از کودکانی که مبتلا به HIV به دنیا می‌آیند بدون درمان قبل از دو سالگی می‌میرند.
عوامل اصلی مرگ با ایدز، عفونت فرصت‌طلب و سرطان میباشد، هر دوی آنها در خیلی از موارد نتیجه از کارافتادگی تدریجی دستگاه ایمنی می‌باشند. به نظر می‌رسد که وقتی شمار سلول‌های CD 4 به کمتر از ۵۰۰ در هر میکرولیتر برسد، خطر سرطان افزایش می‌یابد. میزان پیشرفت بالینی بیماری در هر فرد متفاوت است و ثابت شده‌است که تحت تاثیر عواملی چون مستعد بودن فرد، عملکرد دستگاه ایمنی، دسترسی آنها به موسسه‌های بهداشت و حضور عفونت‌های دیگر میباشد، و همچنین گونه (یا گونه‌های) بخصوصی از ویروس را شامل می‌شود.
سل یکی از عوامل عمده بیماری و مرگ مبتلایان به ایدز است و در یک سوم افراد مبتلا به HIV ظاهر می‌شود و علت مرگ ۲۵ درصد موارد HIV میباشد. همچنین HIV مهمترین عامل ابتلاء به سل میباشد. هپاتیت سی عفونت رایج دیگری است که هر بیماری پیشرفت بیماری دیگر را افزایش می‌دهد. دو سرطان رایجی در ارتباط با ایدز، سارکوم کاپوزی و لنفوم غیر هاجکین است.
حتی با درمان ضد ویروسی، افراد آلوده به HIV در دراز مدت ممکن است دچار اختلالات عصبی، پوکی استخوان، بیماری عصبی، سرطان، سرطان کلیه، و بیماری قلبی-عروقی شوند. دقیقا مشخص نیست که این علائم حاصل عفونت HIV یا از اثرات درمان هستند.
گستره شیوع
شیوع تخمین زده شده HIV برای رده سنی جوان و بزرگسال (۱۵–۴۹) در هر کشور در پایان سال ۲۰۱۱
ایدز یک بیماری همه‌گیر جهانی است. تا سال ۲۰۱۰ حدود ۳۴ میلیون نفر در دنیا مبتلا به HIV بوده‌اند.
از اینها تقریبا ۱۶٫۸ میلیون زن و ۳٫۴ میلیون زیر ۱۵ سال بوده‌اند. نتیجه آن حدود ۱٫۸ میلیون مرگ در سال ۲۰۱۰ بوده که این مقدار نسبت به سال ۲۰۰۱ که ۳٫۱ میلیون نفر بوده، کاهش یافته‌است.
کشورهای جنوب صحرای آفریقا، تاثیرپذیرترین منطقه هستند و در سال ۲۰۱۰، تخمین زده شد که ۶۸ درصد (۲۲٫۹ میلیون نفر) کل موارد HIV و ۶۶٪ از همه مرگ و میرها (۱٫۲ میلیون) در این منطقه رخ داده است. این نشان می‌دهد که در حدود ۵ درصد از جمعیت بزرگسال آلوده هستند. و به نظر می‌رسد که عامل ۱۰ درصد از مرگ و میر در کودکان میباشد. در مقایسه با سایر مناطق، زنان نزدیک به ۶۰ درصد از موارد را تشکیل می‌دهند. آفریقای جنوبی با ۵٫۹ میلیون نفر، دارای بیشتری جمعیت افراد مبتلا به HIV نسبت به سایر کشورهای دنیاست. امید به زندگی در کشورهای متاثر به دلیل ایدز کاهش یافته‌است، برای مثال در سال ۲۰۰۶ این عدد از بوتسوانا از ۶۵ به ۳۵ کاهش یافته‌است.
جنوب و جنوب شرق آسیا دومین منطقه آسیب دیده است، در این منطقه در سال ۲۰۱۰، به‌طور تخمینی ۴ میلیون یا ۱۲٪ افراد مبتلا به HIV زندگی می‌کرده‌اند که ۲۵۰ هزار نفر از آنها منجر به مرگ شده‌است. حدود ۲٫۴ میلیون مرد در هند هستند. میزان شیوع در اروپای غربی و مرکزی با ۰٫۲٪ و در آسیای شرقی با ۰٫۱٪ کمترین مقدار را دارد.
در سال ۲۰۰۸ در ایالات متحده آمریکا حدود ۱٫۲ میلیون نفر مبتلا به HIV بوده‌اند، و در حدود ۱۷،۵۰۰ از آنها منجر به مرگ شده‌است. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری تخمین زده است که در سال ۲۰۰۸، ۲۰ درصد از آمریکایی‌های آلوده از بیماری خود بی‌اطلاع بوده‌اند. در انگلستان در سال ۲۰۰۹ در حدود ۸۶،۵۰۰ مورد وجود داشته که ۵۱۶ مورد از آن منجر به مرگ شده‌است. در کانادا در سال ۲۰۰۸ در حدود ۶۵،۰۰۰ مورد وجود داشته که ۵۳ مورد از آن منجر به مرگ شده‌است. ایدز از زمان شناخته شدن برای نخستین بار در سال ۱۹۸۱ تا سال ۲۰۰۹ باعث مرگ نزدیک به ۳۰ میلیون نفر شده‌است.
ایران
راههای اصلی انتقال ایدز در ایران، آمیزش جنسی و استفاده معتادان تزریقی از سرنگ مشترک است. سهم ابتلاء از طریق تزریق ۶۹٫۵ درصد و سهم ابتلاء از طریق رابطه جنسی ۱۰ درصد است. اگر چه میزان مبتلایان به بیماری ایدز در ایران کم بوده‌است، ولی به گفته سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده‌های گزارش شده، نرخ رشد اپیدمی ایدز در ایران به صورت هشدار دهنده‌ای در حال افزایش است. درحالیکه آمار ابتلا به ایدز و مرگ و میر ناشی از این بیماری در دنیا رو به کاهش است، در منطقه‌ای که ایران در آن واقع شده و در اصطلاح به آن امرو گفته می‌شود، این آمار کاملا عکس وضعیت جهانی و به جای کاهش رو به افزایش است.
آمار تجمعی وزارت بهداشت از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۰، ۲۳ هزار و ۱۲۵ نفر مبتلا به HIV در کشور ثبت شده که ۹۱٫۵ درصد آنها مرد و ۸٫۵ درصد هم زن بوده و حدود ۴۶٫۵ درصد از آنها در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. از این تعداد ۳۰۵۳ نفر دچار ایدز و ۴۳۱۱ نفر هم دچار مرگ شده‌اند. با فرمول «تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده» حاصل از مدل اپیدمیولوژیک UNAIDS و سازمان جهانی بهداشت، حدود ۸۰ هزار نفر HIV مثبت و بر اساس آمار غیررسمی، ۱۲۰ هزار ناقل HIV در ایران وجود دارد.
نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلاء به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراورده‌های خونی آلوده دریافت کرده بود که از فرانسه به ایران منتقل شده بود. در سالهای اولیه شیوع بیماری، وجود ایدز در ایران اساسا انکار می‌شد. در ارتباط با این بیماری دو پرونده قضایی عمده وجود دارد. پرونده برادران علایی پزشکانی که برای فعالیت‌هایشان در زمینه شناساندن و مبارزه با بیماری ایدز در ایران شهرت بین‌المللی دارند و به اتهام مخالفت با حکومت در سال ۱۳۸۷ بازداشت و حبس شدند که اعتراضات گسترده بین‌المللی را در پی داشت.
براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا اول فروردین سال ۱۳۹۴ در مجموع ۲۹ هزار و ۴۱۴ نفر افراد مبتلا به ایدز/ «اچ.آی. وی» در کشور شناسایی شده‌اند که ۸۸ درصد آنان را مردان و ۱۲ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. تاکنون ۶۹۹۰ نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده و ۶۲۰۲ نفر از افراد مبتلا به «اچ.آی. وی» جان خود را از دست داده‌اند.
محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت در همایش و کارگاه آموزشی پایش و ارزشیابی چهارمین برنامه راهبردی ایدز، گفت: ۸۴ درصد از افراد شناسایی شده مرد و مابقی زن هستند اما نگرانی اصلی افزایش شمار مبتلایان زن به این بیماری است.
تاریخچه
کشف
ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ در آمریکا مشاهده شد. اولین مواردی که مشاهده شد در بین معتادان تزریقی و همچنین همجنسگرایان مرد قرار داشت که به دلیل نامعلومی سیستم دفاعی بدن آنها ضعیف شده بود و علایم بیماری التهاب ریه پنوموسیستیک کارینی (PCP) در آنها مشاهده می‌شد که این بیماری در افرادی دیده می‌شود که سیستم دفاعی بدنی ضعیفی دارند. سپس نوعی سرطان پوست نادر با نام کاپوسی سارکوما (KS) در میان مردان همجنسگرا گزارش شد. موارد بیشتری از بیماری PCP و KS مشاهده شد و این زنگ خطری برای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری بود و گروهی از طرف این مرکز برای بررسی این واقعه تشکیل شد.
در آن اوایل مرکز کنترل بیماری هنوز نامی رسمی برای این بیماری انتخاب نکرده بود و معمولا نام این بیماری را با بیماری که مریض با آن در ارتباط بود بیان می‌کردند، برای مثال تا قبل از کشف HIV از نام لنفادنوپاتی که بیماری عامل بود استفاده می‌شد. همچنین اسامی مانند سارکوم کاپوزی یا عفونت فرصت‌طلب نام‌هایی بوده‌اند که توسط این گروه در سال ۱۹۸۱ استفاده می‌شده‌است.
از آنجا که این سندرم در هائیتی، همجنسگرایان، هموفیلی، و مصرف‌کنندگان هروئین ظاهر شده بود، مرکز کنترل بیماری عبارت «بیماری ۴ه» را ابداع کرد. در مطبوعات از اصطلاح «گرید» که مخفف معادل انگلیسی عبارت نقص ایمنی مرتبط با همجنسگرایی استفاده می‌شد. اما بعدا که معلوم شد که ایدز فقط محدود به جامعه همجنسگرایان نمی‌شود، این نتیجه گرفته شد که استفاده از اصطلاح گرید گمراه‌کننده است و واژه ایدز در همایشی در ژوئیه ۱۹۸۲ معرفی شد. از سپتامبر ۱۹۸۲، مرکز کنترل بیماری از واژه ایدز برای نسبت دادن این بیماری استفاده کرد.
رابرت گالو، کاشف HIV در اوایل دهه هشتاد در میان (از چپ به راست) ساندرا اوا، ساندرا کلمبینی، و ارسل ریچاردسون.
در سال ۱۹۸۳، دو گروه تحقیقاتی جداگانه به رهبری رابرت گالو و لوک مونتانیه به‌طور مستقل اعلام کردند که یک ویروس پسگرد جدید بیماران مبتلا به ایدز را آلوده کرده، و یافته‌هایشان را در یک شماره از مجله ساینس منتشر کردند.
گلو ادعا کرد که ویروسی که گروه خود از یک بیمار مبتلا به ایدز برای تحقیقات جدا کرده بود از نظر شکل کاملا مشابه سایر ویروس‌های تی-لنفوتروپیک انسانی (HTLV) بوده که گروهش در همان ابتدا جدا کرده بود. گروه گالو نام آن ویروس را HTLV-III گذاشتند. در همان زمان، گروه مونتانیه ویروسی از یک بیمار مبتلا به تورم غدد لنفاوی گردن و ضعف فیزیکی که دو مشخصه از علائم ایدز است، جدا کرده بود. تناقض در گزارش‌های گروه گالو و مونتانیه و همکارانشان نشان می‌داد که هسته پروتئین‌های این ویروس از لحاظ ایمنی‌شناسی، کاملا متفاوت از HTLV-I است. گروه مونتانیه اسم ویروسی که جدا کرده بودند را ویروس مرتبط با لنفادنوپاتی (LAV) گذاشتند. از آنجا که مشخص شد هر دوی این ویروس‌ها یکسان هستند، در سال ۱۹۸۶ LAV و HTLV-III هر دو به HIV تغییر نام دادند.
منشا
اچ‌آی‌وی شکلی جهش‌یافته از ویروسی است که شامپانزه‌ها را گرفتار می‌کند و ویروس «نقص ایمنی میمونی» نام دارد. به نظر می‌رسد که هر دو ویروس HIV-۱ و HIV-۲ در اصل متعلق به نخستی‌سانان مرکز آفریقا بوده و در اوایل سده بیستم میلادی به بدن انسان منتقل شده‌اند. به نظر می‌آید که ویروس HIV-۱ در اصل متعلق به مناطق جنوبی کامرون و تکامل یافته ویروس نقص ایمنی میمونی (SIV) که در میان شمپانزه‌های وحشی شیوع دارد، بوده‌است. ویروس HIV-۲ تکامل یافته ویروس SIV میان گونه‌ای میمون به نام منگابی دودی بوده‌است که در غرب آفریقا (از جنوب سنگال تا غرب ساحل عاج) زندگی می‌کرده‌است. پخ‌بینیانی مانند میمون شب نسبت به ویروس HIV-۱ مقاوم هستند و این احتمالا به دلیل یک نوع ژن پیوندی دو گونه مقاوم ویروس در آنها میباشد.
به نظر می‌رسد که HIV-1 حداقل در سه مرحله جهش داشته و به سه گروه از ویروس‌های M, N و O جهش یافته‌است.
مدارکی موجود است که نشان می‌دهد انسان‌هایی که در شکار یا فروش حیوانات دخالت داشتند دچار ویروس SIV شده‌اند. اگرچه SIV ویروس ضعیفی است که سیستم دفاعی بدن انسان با آن مقابله می‌کند و بیش از چند هفته در بدن انسان باقی نمی‌ماند، اما انتقال سریع و متوالی آن بین انسان‌های مختلف زمان کافی را به این ویروس برای تبدیل آن به HIV می‌دهد.
برای شناسایی منشا ایدز، پژوهشگران رشته فعالیت‌هایی در حوزه دیرین‌شناسی ویروس‌ها داشتند و با استفاده از نمونه‌هایی بایگانی‌شده از کدهای ژنتیکی اچ‌آی‌وی، توانستند این ویروس را ردیابی کنند و به دهه ۱۹۲۰ میلادی در کینشاسا، واقع در جمهوری دموکراتیک کنگو برسند.
مطالعات ژنتیکی ویروسی نشان می‌دهد که اجداد گروه اچ‌آی‌وی-۱ M به سال ۱۹۱۰ بر می‌گردد. افرادی که مدعی هستند که HIV در این تاریخ شیوع یافته، آن را به ظهور و رشد استعمار و شهرهای مستعمره آفریقایی ارتباط می‌دهند که منجر به تغییرات اجتماعی شامل بی‌بند و باری جنسی، گسترش تن‌فروشی، و بیماریهای زخم تناسلی (مانند سیفیلیس) در شهرهای مستعمره شده‌است. در حالی که میزان انتقال HIV در رابطه جنسی واژینال در حالت عادی کم است، اما اگر یکی از طرفین مبتلا به یک بیماری آمیزشی عفونی باشد، احتمال انتقال هم افزایش خواهد یافت. در اوایل دهه ۱۹۰۰ شهرهای مستعمره به دلیل شیوع بالای تن‌فروشی و بیماریهای زخم تناسلی معروف بودند و به نظر می‌رسید که در سال ۱۹۲۸ به اندازه ۴۵٪ زنان ساکن کینشاسا شرقی تن‌فروشی می‌کردند و در سال ۱۹۳۳ در حدود ۱۵٪ ساکنان همان شهر به یکی به بیماری سیفیلیس مبتلا شده بودند.
از نگاهی دیگر مشاهده می‌شود که اعمال خطرناک پزشکی در آفریقا در طول جنگ جهانی دوم، مانند استریل نبودن، استفاده مجدد از سرنگ‌ها در واکسن‌های عمومی، آنتی‌بیوتیک و آنتی مالاریا از عواملی بوده‌اند که باعث پخش ویروس و سازگاری آن با انسان‌ها شده‌است.
بررسی نمونه‌های خونی به جا مانده از گذشته نشان می‌دهد که اولین انسانی که مبتلا به ایدز شده در سال ۱۹۵۹ در کنگو جان خود از دست داده‌است. این نخستین و قدیمی‌ترین مورد مرگ شناخته شده در اثر ابتلاء به این بیماری محسوب می‌شود. همچنین ممکن است ویروس اچ‌آی‌وی نخستین بار در سال ۱۹۶۶ به آمریکا رسیده باشد، ولی عمده شیوع HIV مربوط به خارج از صحرای آفریقا (و همچنین آمریکا) می‌شود و می‌توان آن را به فردی ناشناس و مبتلا به ایدز نسبت داد که در هائیتی زندگی می‌کرده‌است و با ورود به آمریکا در سال ۱۹۶۹ به آن شیوع بخشیده‌است. پس از آن به سرعت بین گروه‌های پرخطر (در ابتدا در بین مردان همجنسگرا) پخش شد. در سال ۱۹۷۸ شیوع ویروس HIV-1 در بین مردان همجنس‌گرای ساکن نیویورک و سان فرانسیسکو، ۵ درصد تخمین زده شد که بیانگر این است که هزاران نفر در کشور مبتلا به ایدز بوده‌اند.
جامعه و فرهنگ
داغ ننگ
رایان وایت بعد از آنکه بخاطر آلودگی‌اش به این ویروس از مدرسه اخراج شد به نماد تمام عیار HIV بدل شد.
در سراسر دنیا داغ ننگ به طرق مختلف در مورد ایدز وجود دارد، از قبیل محرومیت از حقوق اجتماعی، عدم پذیرش از سوی جامعه، تبعیض و دوری از افراد مبتلا به HIV، اجبار به انجام آزمایش HIV بدون رضایت قبلی یا مخفی نگه داشتن این راز، خشونت علیه افراد مبتلا به HIV که بیمار بودن آنها فاش شده‌است و قرنطینه افراد مبتلا به HIV. خشونت‌های مربوط به داغ ننگ یا ترس از خشونت مانع از آن می‌شود که بسیاری از افراد به دنبال آزمایش‌های HIV، گرفتن جواب آزمایش، یا انجام درمان آن باشند، مسایلی که می‌توانند چنین بیماری مزمن مدیریت‌پذیری را تبدیل به حکم مرگ کنند و باعث گسترش آن بشوند.
داغ ننگ ایدز را می‌توان به سه مقوله تقسیم کرد:
داغ ننگ ابزاری ایدز – بازتابی از ترس و هراسی است که ممکن است با هر بیماری مرگبار و قابل انتقال دیگری نیز همراه باشد.
داغ ننگ نمادین ایدز – استفاده از ایدز برای بیان نگرش‌های مربوط به گروه‌های اجتماعی یا سبک زندگی همراه با این بیماری.
داغ ننگ احترام به ایدز – انگ زنی به افرادی که با مسایل مربوط به ایدز درگیر هستند یا افراد مبتلا به HIV.
غالبا، داغ ننگ ایدز در ارتباط با سایر داغ‌های ننگ بیان می‌شود به خصوص داغ‌های مربوط به همجنسگرایی، دوجنس‌گرایی، بی‌بند و باری جنسی، فحشا، و ترزریق درون وریدی مواد مخدر.
در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، ارتباط نزدیکی بین ایدز و همجنسگرایی، یا دوجنس‌گرایی وجود دارد، و این تداعی مرتبط است با سطوح بالاتری از نگرش‌های موجود درباره قضاوت‌های جنسی از قبیل ترس از همجنسگرایی/دوجنس‌گرایی. همچنین بین ایدز و رفتارهای جنسی مرد با مرد، مانند رابطه جنسی میان افراد غیرآلوده رابطه نزدیکی وجود دارد. البته حالت غالب در گسترش HIV در تمام دنیا انتقال از طریق دوجنس‌گرایان است.
تاثیرات اقتصادی
اوگاندا
ایدز هم بر اقتصاد افراد و هم کشورها تاثیر می‌گذارد. تولید ناخالص داخلی بیشتر کشورهای تحت تاثیر به خاطر فقدان سرمایه انسانی کاهش یافته‌است. بدون تغذیه، بهداشت و داروی مناسب، بسیاری از مردم به دلیل اثرات ناشی از ایدز جان خود را از دست خواهند داد. آنها نه تنها قادر به کار کردن نیستند، بلکه نیازمند مراقبت‌های پزشکی خاصی نیز هستند. برآورد شده‌است که از سال ۲۰۰۷ تعداد ۱۲ میلیون کودک به خاطر ایدز یتیم شده‌اند. بسیاری از آنها توسط پدربزرگ و مادربزرگ‌های پیر خود نگهداری میشوند.
از آنجا که غالبا جوانان مبتلا به ایدز میشوند، این بیماری جمعیت مشمول مالیات را کاهش می‌دهد، و در عوض منابع موجود برای هزینه‌های عمومی از قبیل آموزش و پرورش و خدمات بهداشتی که ارتباطی با ایدز ندارند کاهش می‌یابند و در نتیجه فشارها بر منابع مالی دولت افزایش یافته و رشد اقتصاد کاهش می‌یابد. این مسئله موجب کند شدن رشد پایه مالیاتی می‌شود، و اگر هزینه‌های عمومی برای درمان بیماران، آموزش افراد جدید (برای جایگزین کردن کارگران بیمار)، حقوق بیمار و مراقبت از کودکان یتیم شده به خاطر ایدز افزایش یابند، وضعیت بغرنج‌تر خواهد شد.
در سطح خانواده، ایدز هم بر پایین آمدن سطح درآمد تاثیر خواهد گذاشت و هم موجب افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود. مطالعه‌ای در ساحل عاج نشان داده است هزینه‌های درمانی خانواده‌هایی که بیماران HIV/ایدز دارند، دو برابر سایر خانواده‌هاست. این هزینه‌های اضافی همچنین باعث می‌شود که برای آموزش و پرورش و سایر سرمایه‌گذاری‌های شخصی و خانوادگی هزینه‌های کمتری مصرف شود.
مذهب و ایدز
موضوع مذهب و ایدز در بیست سال گذشته به شدت بحث‌برانگیز بوده‌است، اول از همه به این دلیل که برخی از مقامات دینی به‌طور عمومی مخالفت خود را با استفاده از کاندوم بیان داشته‌اند. کارشناس بهداشت متیو هنلی طی گزارشی با عنوان کلیسای کاتولیک و بحران جهانی ایدز در مورد رویکرد دینی برای جلوگیری از گسترش ایدز بیان می‌دارد که تغییرات فرهنگی از قبیل تاکید دوباره بر وفاداری به همسر و اجتناب از رابطه جنسی خارج از این چارچوب امری ضروری است.
برخی از سازمان‌های مذهبی ادعا کرده‌اند که عبادت می‌تواند اچ آی وی/ایدز را درمان کند. در سال ۲۰۱۱، بی‌بی‌سی گزارش کرد که برخی از کلیساها در لندن ادعا می‌کردند که عبادت موجب درمان ایدز می‌شود، و مرکز مستقر در هاکنی در مطالعه بهداشت جنسی و HIV گزارش داده است که چندین نفر به پیشنهاد پیشوای روحانی خود درمان بیماریشان را متوقف کردند و جان خود را از دست دادند. کلیسای کنیسه «آب تدهین» را به عنوان چیزی تبلیغ می‌کند که باعث شفای بیمار از طرف خدا می‌شود، این درحالیست که گروهی انکار میکنند که مانع بیماران از مصرف دارو شده‌اند.
تصویرسازی رسانه‌ها
یکی از مشهورترین شخصیت‌های مبتلا به ایدز راک هادسن آمریکایی، بازیگر همجنسگرایی است که در ابتدای زندگی خود یک بار ازدواج کرد و طلاق گرفت، وی در ۲ اکتبر ۱۹۸۵ اعلام کرد که در ۲۵ ژوئیه آن سال مبتلا به ویروس شده‌است. بیماری او در سال ۱۹۸۴ تشخیص داده شده‌بود. قابل توجه‌ترین تلفات بریتانیا از ایدز در آن سال نیکولاس ادن، سیاستمدار همجنسگرا و پسر نخست وزیر سابق آنتونی ادن بود. در ۲۴ نوامبر ۱۹۹۱، ویروس زندگی ستاره راک بریتانیایی فردی مرکوری، خواننده گروه کوئین را گرفت، وی در حالی از بیماری مرتبط با ایدز جان سپرد که تنها روز قبل از مرگش بیماری خود را در رسانه‌ها اعلام کرده بود. البته، در سال ۱۹۸۷ تشخیص داده شده بود که وی مبتلا به HIV است. یکی از معروفترین چهره‌های دگرجنسگرای مبتلا به ایدز آرتور اش، بازیکن آمریکایی تنیس است. در ۳۱ اوت ۱۹۸۸ تشخیص داده شد که وی مبتلا به HIV است، ویروس از راه انتقال خون طی جراحی قلب در اوایل دهه ۱۹۸۰ به او منتقل شده بود. آزمایش‌های بیشتر در عرض ۲۴ بعد از تشخیص اولیه نشان دادند که‌اش ایدز دارد، اما او تا آوریل ۱۹۹۲ به عموم چیزی نگفت. وی در سن ۴۹ سالگی در تاریخ ۶ فوریه ۱۹۹۳ بر اثر این بیماری جان خود را از دست داد.
عکس ترزا فرار از یکی از فعالان هم جنسگرای، دیوید کیربی، درحالیکه بر روی تخت به دلیل بیماری ایدز جان خود را از دست داده بود و خانواده‌اش در اطرافش بودند، در آوریل ۱۹۹۰ گرفته شده بود. مجله لایف ادعا کرد که این عکس تبدیل به تصویری شد که «به نحوی قدرتمند مسری بودن ایدز را نشان می‌دهد.» این عکس که در مجله لایف نمایش داده شده بود برنده عکس مطبوعات جهان شد، و بعد از اینکه در سال ۱۹۹۲ در یک تبلیغ برای کمپین یونایتد کالر آو بنتون استفاده شد در سراسر جهان بدنام شد.
در سال ۱۹۹۶ فردی اهل اوگاندا با نام جانسون آزیگا که به کانادا مهاجرت کرده بود، حامل ویروس HIV تشخیص داده شد و علی‌رغم آگاهی از بیمار بودن خود، با ۱۱ زن نزدیکی داشت بدون آنکه از کاندوم استفاده کند یا اینکه آنها را از بیماری خود آگاه سازد. این کار وی منجر به مبتلا شدن هفت نفر از آنها به HIV و همچنین کشته شدن دو نفر از آنان بر اثر ایدز شد که این موضوع در سال ۲۰۰۳ فاش شد. پس از برگزاری دادگاه‌های متوالی، در نهایت آزیگا در سال ۲۰۰۹ به قتل عمد متهم شده و به حبس ابد محکوم شد.
انکار و تصورات غلط
عده کمی هنوز درباره ارتباط بین HIV و ایدز وجود خود HIV، یا اعتبار آزمایش HIV و روش‌های درمان آن اختلاف نظر دارند. جامعه علمی این ادعاها، که به انکارگرایی ایدز معروفند، را مورد بررسی قرار داده و آنها را رد کرده‌است. البته، آنها تاثیرات سیاسی چشمگیری داشته‌اند، بخصوص آنکه در آفریقای جنوبی، جایی که دولت با آغوش باز از انکارگرایان ایدز استقبال می‌کند، آنها مسئول بی‌مبالاتی دولت در خصوص اپیدمی ایدز در کشور هستند، و مقصر صدها هزار مرگ قابل اجتناب و عفونت‌های HIV نیز می‌باشند.
عملیات اینفکشن عملیات جهانی سنجش فعال اتحاد جماهیر شوروی بود تا همگان را از این امر مطلع کند که ایدز را آمریکا به وجود آورده است. تحقیقات نشان می‌دهند که تعداد زیادی از مردم این ادعا را باور داشته و هنوز هم دارند.
تصورات غلط زیادی درباره HIV و ایدز وجود دارد. سه نوع رایج آنها عبارتند از اینکه ایدز می‌تواند از راه تماس معمولی منتقل شود، و اینکه نزدیکی جنسی با یک باکره بیماری ایدز را درمان می‌کند، و نیز HIV تنها می‌تواند مردان همجنسگرا و مصرف‌کنندگان مواد مخدر را آلوده کند. سایر تصورات غلط عبارتند از اینکه هر نوع نزدیکی مقعدی بین دو مرد همجنسگرا غیرآلوده می‌تواند منجر به ابتلاء به HIV شود، و بحث‌های باز و آزاد درباره همجنسگرایی و HIV در مدارس منجر به افزایش میزان همجنسگرایی و ایدز می‌شود.
تحقیقات
پژوهشهای انجام شده برای بهبود درمان‌های فعلی شامل کاهش عوارض جانبی داروهای کنونی، برنامه‌های دارویی ساده‌تر با هدف تعیین برنامه‌های مناسب‌تر برای مقاومت در برابر دارو می‌شود. با این حال، به نظر می‌رسد که فقط با یک واکسن می‌توان این بیماری همه‌گیر را متوقف کرد. زیرا واکسن هزینه کمتری دارد و برای کشورهای در حال توسعه مقرون به صرفه‌تر است و به درمان روزانه نیاز ندارد. با این حال، پس از بیش از ۲۰ سال تحقیق، واکسن HIV-1 به هدفی دشوار تبدیل شده‌است، و هنوز هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
پیوند سلول‌های بنیادی
در سال ۲۰۰۷، به تیموتی ری براون، یک فرد ۴۰ ساله مبتلا به HIV، که با نام «بیمار برلین» نیز شناخته می‌شود، پیوند سلول‌های بنیادی به عنوان بخشی از درمانش برای لوسمی میلوئید حاد (AML) داده شد. پیوند دوم یک سال پس از عود کردن بیماری انجام شد. اهداکننده نه تنها برای سازگاری ژنتیکی بلکه همچنین برای هموزیگوت بودن برای جهش CCR5-۳۲ انتخاب شد تا مقاومت بیشتری در برابر عفونت HIV صورت گیرد. پس از ۲۰ ماه بدون هیچ گونه درمانی با داروی ضدویروسی، گزارش شد که سطح HIV در خون، مغز استخوان و روده براون زیر حد تشخیص داده شده بود. این ویروس تا بیش از سه سال پس از اولین پیوند قابل شناسایی نبود. اگر چه محققان و برخی از مفسران، نتیجه را درمان بیان کرده‌اند، اما دیگران بر این عقیده‌اند که این ویروس ممکن است به صورت پنهان در بافت‌ها مانند مغز (که به عنوان منبع ذخیره ویروسی عمل می‌کند) وجود داشته باشد. درمان از طریق سلول‌های بنیادی به دلیل طبیعت داستان‌گونه‌ای خود، بیماری و احتمال از بین رفتن پیوند سلول‌های بنیادی، و دشواری‌های تحقیقاتی پیدا کردن اهداکنندگان مناسب، در حال بررسی است.
عوامل دستگاه ایمنی
در طی تلاش‌های انجام شده برای کنترل تکثیر ویروس، ایمن درمانی که می‌تواند به بهبود دستگاه ایمنی کمک کند، در آزمایش‌هایی از جمله IL-۲ و IL-۷ بررسی گردیده است.
ناتوانی محافظت داوطلبان واکسن در برابر عفونت HIV و پیشرفت ایدز در ساختمان زیست‌شناختی، به پنهان شدن HIV منجر شده‌است. شاید روزی با یک دوره محدود درمان ترکیبی ضدویروس و داروی منبع ذخیره نهانی پنهان بتوان عفونت HIV را ریشه‌کن کرد. محققان آبزیمی کشف کرده‌اند که می‌تواند پروتئین gp120 متصل به CD4 را از بین ببرد. از آنجا که این پروتئین نقطه اشتراک لنفوسیت‌های بی‌و خطرات احتمالی دستگاه ایمنی بدن است، در همه انواع HIV شایع است.
کلینیک مثلثی
کاندوم
سیفیلیس
هپاتیت ب
هپاتیت سی
منابع
Mandell, Douglas, and Bennetts Principles and Practice of Infectious Diseases
(برنامه مشترک سازمان ملل متحد درباره ایدز)
– اطلاعاتی برای درمان HIV و ایدز (وزارت بهداشت آمریکا)
(وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران)
(وبسایت رسمی آموزش‌های ایدز همراه با بخش پاسخگویی به سوالات و مشاوره به صورت ناشناس - وابسته به کمیته ایدز سازمان بهزیستی ایران)
- دانشگاه علوم پزشکی شیراز | [
"روبان قرمز",
"بیماری",
"دستگاه ایمنی",
"اچ‌آی‌وی",
"بیماری شبه آنفلوآنزایی",
"عفونت فرصت‌طلب",
"تومور",
"سلول کمکی تی",
"آمیزش جنسی",
"آمیزش جنسی مقعدی",
"آمیزش جنسی دهانی",
"انتقال خون",
"سرسوزن",
"انتقال عمودی",
"مرکز کنترل و پیشگیری بیماری",
"آمیزش جنسی امن",
"برنامه تعویض سرنگ",
"واکسن اچ‌آی‌وی",
"درمان ضدویروسی",
"فیلوژنتیک مولکولی",
"آفریقا",
"همه‌گیری جهانی",
"تبعیض بین افراد مبتلا به ایدز",
"تأثیر اقتصادی ایدز",
"تصورهای نادرست درباره اچ‌آی‌وی و ایدز",
"مذهب و ایدز",
"شبه-آنفلوآنزا",
"شبه-مونونوکلئوز",
"تب",
"لنفادنوپاتی",
"فارنژیت",
"راش (ضایعه پوستی)",
"راش ماکولوپاپولر",
"اسهال",
"نوروپاتی محیطی",
"نشانگان گیلن باره",
"نشانه‌های بیماری",
"پنومونی",
"پنوموسیستیس",
"نزاری",
"کاندیدیاز مری",
"عفونت دستگاه تنفسی",
"باکتری",
"ویروس (زیستی)",
"قارچ (زیست‌شناسی)",
"انگل",
"دستگاه زیستی",
"سارکوم کاپوزی",
"لنفوم بورکیت",
"لنفوم اولیه دستگاه عصبی مرکزی",
"سرطان گردن رحم",
"ویروس هرپس ۸ انسانی",
"ویروس پاپیلوم انسانی",
"تعریق شبانه",
"کاهش وزن",
"آمیزش جنسی در انسان",
"مدفوع",
"خلط سینه",
"دگرجنس‌گرایی",
"همجنسگرایی",
"تن‌فروشی",
"بیماریهای آمیزشی",
"زخم تناسلی",
"سوزاک",
"کلامیدیا",
"تریکومونا",
"واژینوز باکتریال",
"بار ویروسی",
"آزارخواهی جنسی",
"تجاوز جنسی",
"غشاء مخاطی",
"سازمان بهداشت جهانی",
"خالکوبی",
"سوراخکاری بدن",
"زخم‌آرایی",
"پشه",
"عمل سزارین",
"ویروس پسگرد",
"درشت‌خوار",
"سلول دندریت",
"سرده",
"ویروس آهسته‌گستر",
"International Committee on Taxonomy of Viruses",
"مؤسسه ملی بهداشت",
"تیره (زیست‌شناسی)",
"ریخت‌شناسی (زیست‌شناسی)",
"زیست‌شناسی",
"پستانداران",
"دوره کمون",
"ویروس آران‌ای",
"ژنوم",
"آران‌ای",
"آنزیم وارونویس",
"دی‌ان‌ای",
"اینتگراز",
"رونویسی (ژنتیک)",
"انواع ایدز",
"پرآزاری",
"آفریقای غربی",
"پوشش ویروس",
"کپسید",
"نانومتر",
"همانندسازی",
"گلبول سفید",
"بدن انسان",
"پژوهش",
"دانشگاه آکسفورد",
"انگلستان",
"فرگشت",
"جهش",
"خطر",
"ویروس‌شناسی",
"انتخاب طبیعی",
"بی‌بی‌سی فارسی",
"تکثیر ویروسی",
"ویروس خونی",
"سلول تی سمی",
"لنفوسیت",
"سلول سمی تی",
"مرگ برنامه‌ریزی‌شده یاخته",
"CCR5",
"سیتوکین",
"محصول ژن",
"پادتن",
"دوره پنجره",
"جام جم آنلاین",
"آنتی‌ژن P24",
"واکنش زنجیره‌ای پلیمراز",
"دستگاه تنفسی فوقانی",
"مزمن (پزشکی)",
"توکسوپلاسموز",
"کاندیدیاز",
"مری",
"نای",
"نایژه",
"شش",
"کاندوم",
"کاندوم زنانه",
"تنوفوویر",
"اسپرم‌کش",
"نونوکسینول-۹",
"ختنه",
"آفریقای سیاه",
"کشورهای توسعه‌یافته",
"بریدن آلت جنسی زنان",
"پرهیز جنسی",
"آموزش دوطرفه",
"آموزش مسائل جنسی",
"پیشگیری پیش از در معرض قرارگرفتن",
"امتریسیتابین",
"اقدامات احتیاطی جهانی",
"اعتیاد به مواد مخدر تزریقی",
"کاهش آسیب",
"درمان جایگزین مواد مخدر",
"پیشگیری پس از در معرض قرارگرفتن",
"زیدوودین",
"لپیناویر/ریتوناویر",
"لمیودین/زیدوودین",
"تنوفوویر/امتریسیتابین",
"شیردهی",
"شیشه شیر",
"واکسن HIV",
"RV 144",
"تراوادا",
"مقابله با بازگشت ویروسی",
"مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ غیر نوکلئوزیدی",
"مهارکننده ترانس «کریپتاز» معکوس آنالوگ نوکلئوزیدی",
"لامیوودین",
"مهارکننده پروتئاز (فارماکولوژی)",
"هپاتیت ب",
"بیماری روانی",
"سوء مصرف مواد",
"اثرات جانبی دارو",
"HIV همراه با دیستروفی",
"دیس‌لیپیدمی",
"مرض قند",
"بیماری قلبی-عروقی",
"بیماری مادرزادی",
"دانشگاه آرهاس",
"رومیدپسین",
"هپاتیت",
"واکسیناسیون",
"کوتریموکسازول",
"کریپتوکوکوس",
"پزشکی جایگزین",
"تغذیه و ایدز",
"ریزخوراک",
"سلنیم",
"ویتامین آ",
"مصرف روزانه مرجع",
"داروهای گیاهی",
"بیماری صرع",
"HAART",
"سرطان",
"سل",
"هپاتیت سی",
"لنفوم غیر هاجکین",
"ترکیب جنون ایدزی",
"پوکی استخوان",
"بیماری عصبی",
"سرطان کلیه",
"آفریقای جنوبی",
"امید به زندگی",
"بوتسوانا",
"جنوب آسیا",
"جنوب شرق آسیا",
"هند",
"آسیای شرقی",
"کانادا",
"ایران",
"اعتیاد",
"سرنگ",
"اپیدمی",
"وزارت بهداشت",
"هموفیلی",
"برادران علایی",
"پنوموسیستیک کارینی",
"کاپوسی سارکوما",
"هائیتی",
"انجمن پیشبرد علوم آمریکا",
"نقص ایمنی مرتبط با همجنسگرایی",
"نیویورک تایمز",
"رابرت گالو",
"لوک مونتانیه",
"ساینس",
"ویروس تی-لنفوتروپیک انسانی",
"غدد لنفاوی",
"ضعف",
"نخستی‌سانان",
"سده ۲۰ (میلادی)",
"کامرون",
"ویروس نقص ایمنی میمونی",
"شمپانزه",
"منگابی دودی",
"سنگال",
"ساحل عاج",
"پخ‌بینیان",
"میمون شب",
"انواع HIV",
"ژن پیوندی",
"دانشگاه لون",
"دهه ۱۹۲۰ (میلادی)",
"کینشاسا",
"جمهوری دموکراتیک کنگو",
"استعمار",
"سیفیلیس",
"جنگ جهانی دوم",
"Donald G. McNeil, Jr.",
"نیویورک (ایالت)",
"سان فرانسیسکو",
"قرنطینه",
"دوجنس‌گرایی",
"بی‌بند و باری جنسی",
"تزریق درون وریدی مواد مخدر (تفریحی)",
"هوموفوبیا",
"تولید ناخالص داخلی",
"سرمایه انسانی",
"هزینه‌های دولت",
"کلیسای کنیسه",
"راک هادسن",
"نیکولاس ادن، کنت آون دوم",
"آنتونی ادن",
"فردی مرکوری",
"کوئین",
"آرتور اش",
"دیوید کیربی",
"مجله لایف",
"عکس مطبوعات جهان",
"یونایتد کالر آو بنتون",
"اوگاندا",
"جانسون آزیگا",
"قتل عمد",
"حبس ابد",
"اشپرینگر ساینس+بیزینس مدیا",
"انکارگرایی ایدز",
"مؤسسه ملی آلرژی و بیماریهای واگیردار ایالات متحده آمریکا",
"عملیات اینفکشن",
"سنجش فعال",
"کشورهای در حال توسعه",
"Belfast Telegraph",
"پیوند سلول‌های بنیادی",
"لوسمی میلوئید حاد",
"پادتن گلبول سفید انسانی",
"هموزیگوت",
"CCR5-Δ۳۲",
"مغز استخوان",
"ویروس نهانی",
"شواهد داستان‌گونه",
"تحقیقات پزشکی",
"ایمن درمانی",
"اینترلوکین-2",
"اینترلوکین-7",
"آبزیم",
"لنفوسیت‌های بی",
"کلینیک مثلثی",
"برنامه مشترک سازمان ملل متحد دربارهٔ ایدز"
] | [
"ایدز",
"اختلالات دستگاه ایمنی بدن",
"سندرم‌ها",
"فاجعه‌های بهداشتی",
"فرضیه منشأ ایدز",
"همه‌گیری جهانی‌ها",
"بیماریهای آمیزشی",
"سلامت زنان"
] |
1,881 | اورشلیم | 2 | 1,170 | 0 | [
"اورشليم",
"بيت المقدس",
"تاریخچه نام اورشلیم",
"اورشلیم/بیت‌المقدس",
"تاریخچه شهر اورشلیم",
"بیت المقدّس",
"شهر مقدس",
"القدس",
"اورشلم",
"اوشنین",
"اورشليم/بيت المقدس",
"اورشلیم/بیت المقدس",
"اوشنين",
"بيت المقدّس",
"تاريخچه شهر اورشليم",
"تاریخچهٔ شهر اورشلیم",
"تاريخچه نام اورشليم",
"تاریخچهٔ نام اورشلیم",
"تاريخچهٔ شهر اورشليم",
"تاريخچهٔ نام اورشليم",
"بیت المقدس",
"بیت‌المُقَّدَس",
"بيت المُقَّدَس",
"بیت المُقَّدَس",
"بیت‌المقدس",
"آیلیا",
"آيليا",
"بیت‌المُقَدَّس",
"قدس شریف",
"بيت المُقَدَّس",
"بیت المُقَدَّس",
"قدس شريف",
"شهر قدیمی اورشلیم",
"شهر قديمي اورشليم",
"قدس (فلسطین)"
] | false | 939 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "اورشلیم/بیت‌المقدس"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "<small>عربی: (فلسطین) عبری: (اسرائیل)</small>"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهر]] ([[فلسطین]]/[[اسرائیل]])"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Jerusalem infobox image.JPG"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "نمایی از [[قسمت قدیمی]] و تاریخی شهر اورشلیم"
},
{
"Item1": "image_flag",
"Item2": "Flag of Jerusalem.svg"
},
{
"Item1": "flag_alt",
"Item2": "پرچم اسرائیلی"
},
{
"Item1": "image_seal",
"Item2": "Emblem of Jerusalem.svg"
},
{
"Item1": "seal_alt",
"Item2": "نشان اسرائیلی"
},
{
"Item1": "nickname",
"Item2": "عربی: بیت المقدس (بیت‌المقدس)عبری: ار‌ها-کدش (شهر مقدس)"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Jerusalem WBIL.jpg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "موقعیت شهر در میان [[فلسطین]] و [[اسرائیل]]"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name",
"Item2": "، (مورد مناقشه)"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "اداره‌کننده"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "اسرائیل"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[استان فلسطینی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[قدس]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type3",
"Item2": "[[ناحیه اسرائیلی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name3",
"Item2": "[[اورشلیم]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "شهردار* فلسطینی* اسرائیلی"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "[[زکی غول]][[نیر بارکات]]"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱۲۵٫۲"
},
{
"Item1": "area_metro_km2",
"Item2": "۶۵۲"
},
{
"Item1": "elevation_m",
"Item2": "۲۴۷۴"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۷۸۰،۲۰۰"
},
{
"Item1": "population_urbun",
"Item2": "۱،۰۲۹،۳۰۰"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۹"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "IST"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "IDT"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲ ۹۷۲"
},
{
"Item1": "website",
"Item2": "پایگاه رسمی بین‌المللی قدس شهرداری اورشلیم"
},
{
"Item1": "footnotes",
"Item2": "جامعه جهانی از جمله [[یونسکو]] و [[شورای امنیت]] سازمان ملل متحد شرق بیت‌المقدس ([[قدس شرقی]]) را متعلق به کشور فلسطین می‌داند که هم‌اکنون در اشغال کشور اسرائیل قرار دارد."
}
],
"Title": "settlement"
} | اورشلیم (به عبری: با تلفظ یروشلایم ، به ) یا قدس یا بیت‌المقدس ، شهری در دامنه جبال الخلیل و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌ها هر دو این شهر را پایتخت خود می‌دانند، طوریکه اسرائیل موسسات دولتی اصلی خود را در این شهر نگه داشته‌است و حکومت خودگردان فلسطین آن را در نهایت به عنوان مقر حکومت خود می‌شناسد اما اسرائیل در بخش شرقی آن نفوذ کرده و و از نظر جامعه جهانی به صورت غیرقانونی اقدام به شهرک‌سازی کرده‌است. این شهر در هر سه دین بزرگ ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام مقدس است. جمعیت اورشلیم ۸۰۰۰۰۰ نفر (سال ۲۰۱۲) و مساحت آن ۱۲۵٫۱ کیلومترمربع است.
اورشلیم یکی از چهار شهر مقدس یهودیان محسوب می‌شود و در کنار شهرهای صفاد، حبرون و طبریه، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده‌است. این شهر مقدس‌ترین شهر در مسیحیت محسوب می‌شود و نیز پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس برای مسلمانان است.
نام
نام این شهر در زبان عبری یروشلاییم و در زبان عربی قدس است. از دیگر نامهای این شهر می‌توان به جروسلم، اورشلیم یا بیت‌المقدس اشاره کرد.
در متنهای پهلوی از این شهر با نام اورشلیم (Urišlīm) یاد شده‌است. پس از اسلام در منابع فارسی از این شهر به‌طور عمده با سه نام ایلیا، اورشلیم (یا اورشلم) و بیت‌المقدس یاد شده‌است. در برخی از منابع فارسی این ایلیاست که نام عبری شهر دانسته شده‌است و نیز گفته شده‌است که اورشلیم نامی‌است که برخی پارسیان شهر را به آن بازخوانند. در برخی منابع ایلیا یکی از سه شهرستان زمین بیت‌المقدس دانسته شده‌است. دو شهرستان دیگر را نام بلقا و اریحاست. هر دو صورت بیت‌المقدس و بیت‌المقدس در زبان فارسی به کار رفته‌است. گرچه صورت بیت‌المقدس اصیل‌تر است —و ترکیب عبری د (بیت همقدش) با آن خویشاوند است — صورت بیت‌المقدس به‌طور خاص برای گنجانیدن در بحر متقارب (و بعضا هزج) مناسب است و در شعر فارسی به کار گرفته شده‌است.
در بسیاری از متون کهن نظم و نثر فارسی از این شهر با نام بیت‌المقدس یاد شده‌است و بنا به گفته فردوسی نام این شهر در زبان پهلوی، کنگ دز هوخت بوده‌است:
به خشکی رسیدند سر کینه جوی به بیت‌المقدس نهادند روی
که بر پهلوانی زبان راندند همی «کنگ دز هوخت» ش خواندند
به‌تازی کنون «خانه پاک» خوان برآورده ایوان ضحاک دان
سیاست رسمی دولت اسرائیل، الزام می‌دارد که اورشلیم، که هم ریشه نامهای عبری و انگلیسی ست، در کنار القدس به صورت اورشلیم-القدس به کار برود.
تاریخچه
خیابان کورش در بخش مرکزی اورشلیم.
در سال ۵۳۹ پیش از میلاد کوروش بزرگ به یهودیان آواره اجازه داد تا به اورشلیم بازگردند و در آنجا آزادانه برای خود کنیسه بسازند.
تا پیش از جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ میلادی بخش غربی شهر در اختیار اسرائیل و بخش شرقی در اختیار اردن بود. پس از آن بیت‌المقدس شرقی به اشغال اسرائیل درآمد. در ۱۹۸۰ بعد اسرائیل رسما بیت‌المقدس شرقی را که عمدتا فلسطینی‌نشین است ضمیمه خاک خود کرد، لیک جامعه بین‌الملل این الحاق را به رسمیت نشناخته‌است.
ریشه‌شناسی اورشلیم
اورشلیم برخلاف آنچه ممکن است بدوا به نظر آید توسط عبرانیان بر شهر نهاده نشده‌است بلکه اصلی اوگاریتی می‌دارد. البته زبان اوگاریتی چون زبان عبری از زبانهای سامی‌است. نام اصلی شهر قبل از ورود عبرانیان اوراشالیموم یا اوراشالیمو به معنای بنیاد شالم بود. شالم نام خدایی از خدایان اوگاریتی بود. بعدها عبرانیان این نام را تغییر ندادند چرا که در عبری به معنای شهر صلح می‌شد. از نگاه دستور زبان عبری، این کلمه از دو بخش «اور» به معنی شهر و «شلیم» به معنی صلح و دوستی است.
مردم
خیابان مامیلا با مغازه‌های مجلل که در کنار دیوارهای قدیمی شهر بنا شده‌است.
زبان
زبانهای عمومی در این شهر، زبان عبری و زبان عربی هستند.
قومیت
پل معلق اورشلیم.
هم‌اکنون ۳۹ درصد از جمعیت ۸۰۰ هزار نفری اورشلیم را مردم فلسطینی تشکیل می‌دهند.
مذهب
ترکیب مذهبی این شهر بنا بر آمار اداره مرکزی آمار اسرائیل در سال ۲۰۱۲ میلادی۵۰۲۸۳۰ نفر یهودی، ۲۸۸۱۷۰ نفر مسلمان، ۱۴۸۲۰ نفر مسیحی، ۹۰ نفر دروزی و ۹۳۹۰ نفر هم پیرو دیگر ادیان هستند.
فرهنگ
بازار هدار اورشلیم.
بسیاری از خانواده‌های یهودی سکولار ساکن اورشلیم، به دلیل فشارهای مذهبی یهودیان ارتدوکس، دیگر شهرهای اسرائیل را برای زندگی انتخاب کرده و اکثرا به تل‌آویو نقل مکان میکنند و در عوض مذهبیان اصولگرا به آن مهاجرت میکنند.
جمعیت
جمعیت اورشلیم حدود هشتصد هزار نفر (شامل بخش قدیمی و جدید) میباشد که از این تعداد حدود پانصد هزار نفر یهودی و حدود دویست و هشتاد و هشت هزار نفر مسلمان و حدود پانزده هزار نفر مسیحی (شامل ارامنه و سایر مسیحیان) و تعداد کمی دروزی و پیروان سایر ادیان میباشد.. در این شهر ۵۰۲۰۰۰ یهودی، ۲۸۸۰۰۰ مسلمان، ۱۴۸۰۰ مسیحی، ۹۰ دروز و ۹۴۰۰ نفر با ادیان و مذاهب دیگر زندگی میکنند.
شهر قدیمی اورشلیم
بازار مخنه یهودا، از بازارهای مهم اورشلیم محسوب می‌شود.
شهر قدیمی اورشلیم قلب اورشلیم یا همان بیت‌المقدس است. این شهر شکلی تقریبا به صورت مربع با طول ۱ کیلومتر و کوچه‌های باریک و تودرتو، با معماری تاریخی دارد که مشخصه هر چهار محله‌اش است – محله مسیحیها، محله مسلمانان، محله یهودیها و محله ارمنی‌ها. دورادور این شهر قدیمی را دیواری سنگی مثل دیوار قلعه‌های قدیمی فرا گرفته‌است.
محله ارمنی‌ها
هر محله به نام دینی است که پیروانش بیشتر در آن زندگی میکنند. البته مسیحیها در حقیقت دو محله دارند، چون ارمنی‌ها هم مسیحی‌اند. محله ارمنی‌ها از سه محله دیگر کوچکتر است و یکی از قدیمی‌ترین مناطق ارمنی‌نشین دنیاست. محله ارمنی‌ها از این جهت که فرهنگ و تمدن خاص خودش را در قالب کلیسای جامع یعقوب مقدس (سنت جیمز) و صومعه آن حفظ کرده منحصربه‌فرد است.
محله مسیحیها
محله مسیحیها خانه کلیسای مقبره مقدس است. بنایی که برای همه مسیحی‌های جهان مهم است چون به باور مسیحیان داستان زندگی عیسی از مصلوب شدن تا مرگ و رستاخیز همین‌جا رخ داده‌است. آن‌طور که در اکثر روایت‌های مسیحی آمده، عیسی را در جلجتا یا تپه کال‌وری، به صلیب کشیدند. قبر او داخل آرامگاه است و رستاخیزش هم همان‌جا بوده. کلیسا را گروهی متشکل از نمایندگان شاخه‌های مختلف مسیحیت اداره میکنند. گردانندگان اصلی کلیسای ارتدکس یونانی انطاکیه، راهبان فرقه فرانسیسکن کلیسای کاتولیک و کلیسای ارامنه هستند. اما اتیوپیها، قبطی‌ها و کلیسای ارتودکس سریانی هم مشارکت دارند.
محله مسلمان‌ها
محله مسلمان‌ها از سه محله دیگر بزرگتر است. مهمترین جای محله فضایی است که مسلمان‌ها به آن حرم شریف می‌گویند. هم مسجدالاقصی و هم قبهالصخره در همین فضا واقع شده‌اند.
مسجدالاقصی پس از مسجد الحرام در مکه و مسجد النبی در مدینه مقدس‌ترین مکان در دین اسلام است و اداره آن به عهده بنیاد وقف –و در راس آن مفتی اعظیم بیت‌المقدس– است. مسلمانان معتقدند پیامبر اسلام از مکه به اینجا سفر کرده و با روح همه پیامبران پیش از خود عیادت کرده بوده‌است. کمی دورتر، بنای قبهالصخره قرار گرفته. صخره در واقع سنگی است که مسلمانان معتقدند پیامبر اسلام از روی آن به معراج رفته‌است. مسلمان‌ها در تمام طول سال به این مکان مقدس می‌آیند. اما معمولا شلوغ‌ترین زمان ماه رمضان است که در هر جمعه آن صدها هزار نفر برای نماز به مسجد می‌آیند.
محله یهودیها
محله یهودیها خانه دیوار ندبه یا دیوار غربی یا دیوار براق است – که در زبان عبری به آن کتل می‌گویند. یهودیان معتقدند پرستش‌گاه اورشلیم (یا هیکل مقدس) اینجا قرار داشته‌است. حرم درونی آن یا همان قدس‌الاقداس – کدش هاکدوشیم در زبان عبری – مقدس‌ترین مکان یهودیان بوده و هست. یهودیان معتقدند سنگی که جهان با آن بنا شده در اینجا بوده و همین‌جا بوده که ابراهیم می‌خواسته پسرش اسحاق را قربانی کند (اسماعیل در باور مسلمانان). یهودی‌های بسیاری بر این باورند که قبهالصخره جایی است که قدس‌الاقداس قرار گرفته بوده. امروزه دیوار ندبه (یا دیوار غربی) نزدیکترین جا به قدس‌الاقداس است که یهودیها می‌توانند در آن عبادت کنند. اداره دیوار بر عهده خاخامی است که به خاخام دیوار ندبه معروف است. هر سال میلیون‌ها نفر از این دیوار بازدید میکنند. یهودی‌های بسیاری هم از سراسر دنیا برای عبادت و نزدیکی با میراث‌شان به اینجا می‌آیند به‌ویژه در ایام مقدس مانند روش هشانا یا یوم‌کیپور.
جغرافیا
تصویری از اوایل قرن بیستم از سمت جنوب شرقی شهر.
اورشلیم در ۳۵ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی و ۳۱ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. این شهر بر روی کوه‌های یهودا، که مقسم آب بین دره اردن در شرق و دریای مدیترانه در غرب است، بر روی دو تپه صخره‌ای به ارتفاع ۷۵۰ متر از سطح دریا در میانه کوه‌های بیت‌ایل (یا بیت ئیل) در شمال و حبرون یا الخلیل در جنوب، در فلات قدس و الخلیل واقع شده‌است. در جانب مغرب شهر دامنه کوه‌های یهودا گسترده‌است و در جانب مشرق دشت یهودا که تا دریای مرده ادامه دارد. فاصله این شهراز کناره غربی کوه‌های یهودا ۱۵ تا ۱۶ کیلومتر و از کناره شرقی آن تنها ۲ کیلومتر است. بلندی ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر به ۱۰۰۰ متر می‌رسد. چون بلندی شهر در میانه این دو ارتفاع کمتر از این‌است، شکل توپوگرافی این شهر به چیزی شبیه زین اسب بدل شده‌است. این وضعیت با شکل ساخت‌شناختی کوه‌های یهودا، که همچون صخره‌ای یکپارچه و بدون دره‌است آن را به دژی تبدیل کرده که بر ناحیه وسیعی در پیرامون خود اشراف دارد. فاصله این شهر از ساحل مدیترانه ۵۲ کیلومتر، و از دریای مرده ۲۲ کیلومتر، و ارتفاع آن از سطح دریای مرده (که سطح آن از دریاهای آزاد پائین‌تر است) حدود ۱۱۵۰ متر است. اورشلیم از عمان ۸۸ کیلومتر، از دمشق ۲۹۰ کیلومتر، از بیروت ۳۸۸ کیلومتر، و از قاهره ۵۲۸ کیلومتر فاصله دارد. این شهر در ملتقای راههای واصل بین شمال به جنوب و شرق به غرب در منطقه واقع شده و علاوه بر آن که از طریق راههای زمینی به شهرهای‌الخلیل، بیت‌لحم، رام‌الله و نابلوس می‌پیوندد، از طریق خط آهن نیز با تل‌آویو و یافا در ساحل مدیترانه مربوط است. فرودگاه قلندیه در بخش شمالی نیز ارتباط این شهر را با جهان خارج برقرار می‌کند.
حصار اورشلیم
نمایی از برج داوود در کنار دروازه یافا
حصار شهر اورشلیم گرداگرد شهر کهن را فراگرفته‌است.
این حصار دارای دروازه‌های است با نامهای زیر:
دروازه عمود
دروازه ساهره
دروازه جدید
دروازه یافا
دروازه مغاربه
دروازه نبی داود
دروازه اسباط
وضعیت حقوقی
شهر قدیمی
وضعیت اورشلیم یکی از مهمترین موضوعات در مناقشه اسرائیل و فلسطین بوده‌است، در سال ۱۹۴۷ قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد حکومت آینده فلسطین مقرر کرد تا این شهر برای یک دوره ده ساله تحت کنترل هیچ‌کدام از دو کشور فلسطین و اسرائیل قرار نگیرد و با یک رژیم ویژه بین‌المللی با نظارت سازمان ملل متحد اداره شود. اما این طرح هیچگاه اجرایی نشد. با پایان جنگ ۱۹۴۸ بخش غربی شهر به تصرف اسرائیل و بخش شرقی به تصرف اردن درآمد و اسرائیل در جنگ شش روزه بخش شرقی را نیز تصرف کرد. جامعه جهانی حضور اسرائیل در بیت‌المقدس شرقی و بخش‌های دیگر کرانه باختری رود اردن را «اشغال نظامی» می‌داند و به همین دلیل هم با ساخت شهرک‌های یهودی نشین در این مناطق مخالف است.
در ۳۱ ژوئیه ۱۹۸۰ با تایید کنست پایتختی (مجلس اسرائیل که سال‌هاست در اورشلیم یا همان بیت‌المقدس واقع است) اورشلیم طبق مرزهای تعیین شده توسط دولت اسراییل در سال ۱۹۶۷، به یک اصل قانونی در حقوق اسراییل تبدیل شد. در پاسخ شورای امنیت سازمان ملل متحد طی قطعنامه ۴۷۸ در همان سال اسراییل را برای اتخاذ این قانون سرزنش کرد، و تاکید کرد که این مخالف قانونهای بین‌المللی است، و از اطلاق پذیری کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو بر بخش غربی اورشلیم جلوگیری نخواهد کرد، زیرا این شهر جزء فرمانداری اورشلیم تحت قدرت ملی فلسطین پنداشته می‌شود. سازمان آزادی‌بخش فلسطین مرکزی را در بخش شرقی اورشلیم اداره می‌کرد که به دستور وزارت کشور اسراییل بسته شد.
تنش پایتخت اسرائیل و اورشلیم
دونالد ترامپ ریاست جمهوری آمریکا در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۱۷ میلادی با توجه به مصوبه سال ۱۹۹۵ کنگره ایالات متحده درباره انتقال سفارت این کشور به اورشلیم، دستور اجرایی شدن این مصوبه را صادر کرد و این شهر را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت. در انتشار این خبر ترامپ اشاره‌ای به تقسیم اورشلیم غربی و قدس شرقی به عنوان پایتخت اسرائیل و فلسطین نکرده و بی‌بی‌سی فارسی با لحنی بی‌پرده به نقل از وی گفت: «دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت». این لحن ترامپ باعث بالا گرفتن تنش‌ها بین دو طرف اسلامی و یهودی شد. بلافاصله با انتشار گفته‌های ترامپ صداهای فارسی‌زبان مطرح اسرائیل در بی‌بی‌سی فارسی به موضوع تقسیم بیت‌المقدس بین اسرائیل و فلسطین اشاره کردند. ترامپ در سخنانش تاکید کرده بود که رسمی شدن بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل برای آمریکا، موضع‌گیری کاخ‌سفید به نفع یکی از طرفین درگیر نیست و تصمیم نهایی درباره مرزبندی و تقسیم بیت‌المقدس با اسرائیل و فلسطینیان است.
به رسمیت شناختن یا نشناختن مرزهای ۱۹۶۷ اسرائیل
حسین علیزاده که دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران است درباره اینکه برخی منکر وجود کشور اسرائیل میشوند گفت: دسامبر ۲۰۱۲ در دوران محمود احمدی‌نژاد، محمود عباس قطعنامه‌ای را در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به رای گذاشت که از نقشه تاریخی سرزمین فلسطین به نسبت ۲۲ به ۷۸ بین فلسطین و اسرائیل تقسیم می‌شد تا صلح برقرار شود که رای بسیاری آورد از جمله رای مثبت جمهوری اسلامی ایران به عنوان رئیس جنبش عدم تعهد در آن زمان که به ۱۲۰ عضو جنبش عدم تعهد توصیه کرد که به طرح محمود عباس رای مثبت بدهند. از طرفی افزود که سید علی خامنه‌ای نیز در گفته‌هایش مخالفتی با مرزهای ۱۹۶۷ برای تشکیل کشور فلسطین نداشته‌است چیزی که مورد تایید حماس نیز میباشد و در اردیبهشت ۱۳۹۶ خالد مشعل گفته‌است: «در سند سیاسی جدید حماس آمده‌است که برپایی کشور مستقل فلسطین در مرزهای ۱۹۶۷ یک توافق ملی است» اما از طرفی به نقل از خبرگزاری‌های ایران در حالی که حماس فراخوان آشکار نابودی اسرائیل را حذف کرده همچنان کشور اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و سعی می‌کند که نزاع را به جای یهودیان (یا یهودیت) روی صهیونیسم (به گفته وی اشغالگر) متمرکز کند از این رو دیوید کیز سخنگوی نخست‌وزیر اسرائیل این رویکرد حماس را صلح‌آمیز ندانسته و حماس را در تلاش برای فریب جامعه جهانی برای کاهش فشارها می‌داند و کیز می‌گوید که حماس در تلویزیون عربی زبان خود و مسجد و مدرسه هر روز تبلیغ می‌کند که: «اسرائیل را از بین ببرید؛ و نسل یهودیان را باید از بین برد.»
از بین سرزمین‌های اشغال‌شده توسط اسرائیل بعد از ۱۹۶۷، در ۱۹۸۲ نیروهای دفاعی اسرائیل از شبه‌جزیره سینا عقب‌نشینی یک‌جانبه کرده و مطابق معاهده صلح اسرائیل و مصر این منطقه دیگر اشغالی شناخته نشد. همچنین در سپتامبر ۲۰۰۵ به‌طور یک‌جانبه اعلام آزادی نوار غزه را اعلام کرد اما تا سال ۲۰۰۹ به گزارش سازمان عفو بین‌الملل اسرائیل کنترل حریم هوایی غزه، آب محلی، برق و ارتباطات آن را در دست داشته و خروج و ورود کالا و مردم به صورت هوایی یا دریایی از غزه و مرز آن با مصر را کنترل می‌کند همچنین حمله‌های کنترل شده در غزه از جمله دستگیری مردان تحت تعقیب یا عملیات‌هایی اصطلاحا کشتارهای هدفگیری‌شده که در حملات هوایی حجم بالایی از غیرنظامیان نیز در آن گزارش شدند و همچنان از سوی سازمان ملل، آمریکا، بریتانیا و غیره همچنان نیروی اشغالگر در نوار غزه شناخته می‌شود اگرچه اسرائیل انکار می‌کند. ضمیمه شرق اورشلیم و بلندی‌های جولان به اسرائیل توسط هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشد (قطعنامه ۴۹۷ سازمان ملل).
پیش از این اظهارات ترامپ به ویژه در دولت اوباما طی سالهای گذشته زمانی که توافق صلح بین فلسطینیان و اسرائیل با تشکیل کشور و دولت فلسطین پررنگ شده بود شعار خمینی مبنی بر «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود.» در آستانه نوروز ۱۳۹۵ روی موشک‌های مانور موشکی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران قرار داده شد و جمهوری اسلامی از هر گونه ارتباطات ورزشی یا رفت‌وآمد با اسرائیل ممانعت کرد.
اشغال بخش فلسطینی توسط اسرائیل
اسرائیل از ۱۹۸۰ منطقه شرقی اورشلیم بزرگ که به بخش فلسطین اشغالی معروف است را رسما به خاک خود اضافه کرد اما مورد تایید جامعه جهانی قرار نگرفت. شهر قدیمی که هیکل سلیمان در آن است از نظر یونسکو متعلق به هیچ کشوری (نه فلسطین نه اسرائیل) نمی‌باشد و در مرز اورشلیم شرقی و غربی واقع است. یونسکو سال ۲۰۱۱ مجدد تاکید کرد که موضع خود را تغییر نداده و مطابق با قطع‌نامه‌های سازمان ملل متحد منطقه شرقی اورشلیم را منطقه فلسطینی اشغالی از اورشلیم مدرن یا بزرگ عنوان کرد که معضل کلی اورشلیم باید در مذاکرات دوطرفه قطعی حل شود. از زمان اشغال منطقه شرقی توسط اسرائیل شهرک‌سازی در این منطقه از شهر مقدس ادامه داشته‌است.
ترامپ و اسرائیل در تضاد با سازمان ملل
دسامبر ۲۰۱۷ پاپ فرانسیس و دبیرکل سازمان ملل متحد، آنتونیو گوترش مخالفت اکید خود را با تصمیم یک‌طرفه ترامپ عنوان کردند. شورای امنیت سازمان ملل پیش‌نویس قطعنامه‌ای را مبنی بر تجدیدنظر در تصمیم کاخ سفید مطرح کرد که با موافقت تمام اعضا مواجه شد اما توسط آمریکا وتو شد (حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد) و بنیامین نتانیاهو در پیامی ویدئویی از ترامپ و هیلی تشکر کرد. نیکی هیلی، سازمان ملل را به دشمنی با اسرائیل متهم کرد.
مراکز آموزشی
دانشگاه عبری اورشلیم بر بالای تپه‌ای به نام کوه اسکوپوس قرار دارد. این دانشگاه، یکی از برترین دانشگاه‌های اسرائیل است.
مرکز درمانی هداسا، از بیمارستان‌های دانشگاهی اسرائیل و یکی از برترین بیمارستان‌های اسرائیل است که بر بلندی‌های کوه اسکوپوس در اورشلیم واقع شده‌است.
دانشگاه قدس نیز دانشگاهی فلسطینی است که در قسمت شرقی شهر اورشلیم واقع شده‌است.
کتابخانه ملی اسرائیل با ۵ میلیون نسخه دارایی، مالک بزرگترین کتابخانه جهان به زبان عبری نیز در شهر اورشلیم واقع شده‌است.
بناهای با اهمیت مذهبی اورشلیم
نامهای دیگر اورشلیم
دانشگاه عبری اورشلیم
کتابخانه ملی اسرائیل
نام بیت‌المقدس در متون کهن فارسی
یوم یروشالاییم یا روز اورشلیم | [
"شهر",
"فهرست شهرهای فلسطین",
"فهرست شهرهای اسرائیل",
"شهر قدیمی اورشلیم",
"فلسطین",
"اسرائیل",
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست استانهای فلسطین",
"استان قدس",
"فهرست استانهای اسرائیل",
"استان اورشلیم (اسرائیل)",
"زکی غول",
"نیر بارکات",
"یونسکو",
"شورای امنیت",
"قدس شرقی",
"عبری",
"جبال الخلیل",
"مردم فلسطینی",
"حکومت خودگردان فلسطین",
"ادیان ابراهیمی",
"یهودی",
"مسیحیت",
"اسلام",
"صفاد",
"حبرون",
"طبریه",
"مکه",
"مدینه",
"مسلمان",
"بی‌بی‌سی فارسی",
"فارسی میانه",
"بلقا",
"اریحا",
"بیت‌المقدس در ادبیات فارسی",
"فردوسی",
"کوروش بزرگ",
"کنیسه",
"جنگ شش‌روزه",
"بیت‌المقدس شرقی",
"زبان اوگاریتی",
"زبان عبری",
"زبان عربی",
"اداره مرکزی آمار اسرائیل",
"دروزی",
"یهودی سکولار",
"تل‌آویو",
"دروز",
"مسیحی",
"کلیسای مقبره مقدس",
"عیسی",
"تصلیب عیسی",
"رستاخیز مسیح",
"جلجتا",
"کلیسای ارتدکس یونانی انطاکیه",
"فرقه فرانسیسکن",
"کلیسای کاتولیک",
"کلیسای ارامنه",
"اتیوپی",
"قبطی‌ها",
"کلیسای ارتودکس سریانی",
"مسجدالاقصی",
"قبةالصخره",
"مفتی اعظیم بیت‌المقدس",
"محمد",
"معراج",
"رمضان",
"دیوار ندبه",
"قدس‌الاقداس",
"ابراهیم",
"اسحاق",
"اسماعیل",
"ربی",
"روش هشانا",
"یوم‌کیپور",
"دریای مدیترانه",
"دریای مرده",
"دروازه یافا",
"دروازه عمود",
"دروازه ساهره",
"دروازه جدید",
"دروازه مغاربه",
"دروازه نبی داود",
"دروازه اسباط",
"قطعنامه ۱۸۱ مجمع عمومی سازمان ملل متحد",
"سازمان ملل متحد",
"جنگ ۱۹۴۸",
"کرانه باختری رود اردن",
"کنست",
"شورای امنیت سازمان ملل متحد",
"سازمان آزادی‌بخش فلسطین",
"دونالد ترامپ",
"رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا",
"کنگره ایالات متحده آمریکا",
"اورشلیم غربی",
"حسین علیزاده (دیپلمات)",
"محمود احمدی‌نژاد",
"محمود عباس",
"جنبش عدم تعهد",
"سید علی خامنه‌ای",
"حماس",
"اسپوتنیک (خبرگزاری)",
"خالد مشعل",
"تابناک",
"ایسنا",
"العالم",
"یهودیت",
"صهیونیسم",
"سرزمین‌های اشغال‌شده توسط اسرائیل",
"نیروهای دفاعی اسرائیل",
"معاهده صلح اسرائیل و مصر",
"نوار غزه",
"سازمان عفو بین‌الملل",
"دیدبان حقوق بشر",
"سی‌ان‌ان",
"بلندی‌های جولان",
"قطعنامه ۴۹۷ شورای امنیت",
"دولت فلسطین",
"خمینی",
"سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران",
"مشرق نیوز",
"عصرایران",
"شهر قدیم (اورشلیم)",
"هیکل سلیمان",
"پاپ فرانسیس",
"آنتونیو گوترش",
"حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل متحد",
"نیکی هیلی",
"دانشگاه عبری اورشلیم",
"کوه اسکوپوس",
"آموزش عالی در اسرائیل",
"مرکز درمانی هداسا",
"دانشگاه قدس",
"کتابخانه ملی اسرائیل",
"بناهای با اهمیت مذهبی اورشلیم",
"نامهای دیگر اورشلیم",
"نام بیت‌المقدس در متون کهن فارسی",
"یوم یروشالاییم",
"محمد دبیرسیاقی",
"پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی"
] | [
"اورشلیم",
"استان اورشلیم",
"استان قدس",
"بنیان‌گذاری‌ها در هزاره پنجم (پیش از میلاد)",
"پایتخت فرهنگ عرب",
"پایتخت‌های آسیا",
"پایتخت‌های فلسطین",
"تاریخ اسلام",
"تاریخ مسیحیت",
"جوامع تاریخی یهودیت",
"خشکی اسرائیل",
"سرزمین‌های مورد مناقشه در آسیا",
"شهرهای استان اورشلیم",
"شهرهای اسرائیل",
"شهرهای تورات",
"شهرهای فلسطین",
"شهرهای مقدس",
"شهرهای مقدس یهودیان",
"محله‌های اورشلیم",
"مکانهای مقدس اسلامی",
"مکانهای مقدس یهودی",
"مناطق مسکونی بنیان‌گذاری‌شده در هزاره ۵ (پیش از میلاد)",
"نزاع اسرائیل و فلسطین",
"نزاع اسرائیل و فلسطین در اورشلیم",
"هلال حاصلخیز"
] |
1,882 | دروازه ساهره | 2 | 13 | 0 | [
"ساهره",
"دروازهٔ ساهره"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | دروازه ساهره، شهر قدیم بیت‌المقدس.
دروازه ساهره نام یکی از دروازه‌های حصار قدیمی شهر بیت‌المقدس است.
ناصر خسرو در وصف این دروازه و صحرای در جوار آن چنین گفته است:
باروی مشرقی شهر باروی جامع است چون از جامع بگذری صحرایی بزرگ است عظیم هموار و آن را ساهره گویند و گویند که دشت قیامت خواهد بود و حشر مردم آن جا خواهند کرد بدین سبب خلق بسیار از اطراف عالم بدانجا آمده‌اند و مقام ساخته تا در آن شهر وفات یابند و چون وعده حق سبحانه و تعالی در رسد به میعادگاه حاضر باشند .
نام ساهره همچنین در قرآن ۷۹:۱۴ آمده است، که در روایات اسلامی آن را نزدیک بیت المقدس و محل حشر روز قیامت دانسته‌اند. ساهره همچنین نام قبرستانی در بیت المقدس است. | [
"بیت‌المقدس",
"ناصر خسرو",
"دروازه و",
"بیت المقدس"
] | [
"تاریخ اورشلیم",
"دروازه‌های دیوارهای تاریخی اورشلیم"
] |
1,883 | دروازه خلیل | 2 | 17 | 0 | [
"دروازه خليل",
"دروازه يافا",
"دروازهٔ یافا",
"دروازهٔ خليل",
"دروازهٔ خلیل",
"دروازهٔ يافا",
"دروازه یافا"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "دروازه یافا"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Jaffa Gate Jerusalem.jpg"
},
{
"Item1": "caption",
"Item2": "Jaffa Gate"
},
{
"Item1": "map_type",
"Item2": "Old Jerusalem"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "موقعیت دروازه یافا در نقشه"
},
{
"Item1": "location_town",
"Item2": "[[شهر قدیم (اورشلیم)]]"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "31"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "46"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "35.5"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "35"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "13"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "39.7"
}
],
"Title": "building"
} | دروازه یافا (به عربی: باب‌الخلیل) نام یکی از دروازه‌های حصار قدیمی شهر اورشلیم در فلسطین است. این دروازه یکی از هشت دروازه دیوار شهر قدیم اورشلیم است. | [
"شهر قدیم (اورشلیم)",
"عربی",
"اورشلیم",
"فلسطین",
"شهر قدیمی اورشلیم"
] | [
"تاریخ اورشلیم",
"دروازه‌های دیوارهای تاریخی اورشلیم",
"زیرساخت‌های کامل‌شده در ۱۸۹۸ (میلادی)",
"ساختمان‌ها و سازه‌های کامل‌شده در ۱۸۹۸ (میلادی)"
] |
1,884 | دروازه مغربی‌ها | 2 | 11 | 0 | [
"دروازهٔ مغاربه",
"دروازه مغاربه"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "دروازه مغربی‌ها"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Jerusalem Dungtor BW 1.JPG"
},
{
"Item1": "caption",
"Item2": "Dung Gate"
},
{
"Item1": "map_type",
"Item2": "Old Jerusalem"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "موقعیت دروازه مغربی‌ها در نقشه"
},
{
"Item1": "location_town",
"Item2": "[[اورشلیم]]"
}
],
"Title": "building"
} | تصویری از باب‌المغاربه در سال 1940 میلادی، پیش از آنکه بزرگتر شود
باب‌المغاربه نام یکی از دروازه‌های حصار قدیمی شهر اورشلیم در اسرائیل است. باب‌المغاربه در نزدیکی گوشه جنوب شرقی شهر و در جنوب غربی کوه معبد ( حرم شریف ) واقع شده است . | [
"اورشلیم",
"اسرائیل"
] | [
"اسرائیل",
"تاریخ اورشلیم",
"دروازه‌های دیوارهای تاریخی اورشلیم",
"دیوار ندبه",
"عزرا-نحمیا"
] |
1,885 | دروازه اسباط | 2 | 9 | 0 | [
"دروازهٔ اسباط"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "دروازه اسباط"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "LionsGate Jerusalem.JPG"
},
{
"Item1": "caption",
"Item2": "Lions' Gate"
},
{
"Item1": "map_type",
"Item2": "Old Jerusalem"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "موقعیت دروازه اسباط در نقشه"
},
{
"Item1": "location_town",
"Item2": "[[اورشلیم]]"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "31"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "46"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "51"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "35"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "14"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "13"
}
],
"Title": "building"
} | دروازه اسباط نام یکی از دروازه‌های حصار قدیمی شهر اورشلیم در اسرائیل است. | [
"اورشلیم",
"اسرائیل"
] | [
"اسرائیل",
"تاریخ اورشلیم",
"دروازه‌های دیوارهای تاریخی اورشلیم"
] |
1,886 | بازنشستگی | 0 | 102 | 0 | [
"بازنشستگي",
"بازنشسته"
] | false | 97 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بازنشستگی به معنی کناره‌گیری از ادامه شغل در اثر بالا بودن سن و گاه در پی بیماری و ازکارافتادگی است.
شخص بازنشسته تا زمانی که زنده است شخصا از حقوق بازنشستگی استفاده می‌کند و پس از مرگش بازماندگانش واجد شرایط دریافت این مستمری هستند.
پایان دوره خدمت برحسب سختی و زیان‌آور بودن کار سال‌ها فرق می‌کند. همچنین پایان دوره خدمت درکشورهای مختلف متفاوت است. | [
"شغل",
"ازکارافتادگی"
] | [
"بازنشستگی",
"پایان استخدام",
"سالخوردگی"
] |
1,887 | شاهرخ | 1 | 333 | 0 | [
"شاهرخ تیموری",
"معین الدین شاهرخ تیموری",
"شاهرخ تيموري",
"معين الدين شاهرخ تيموري",
"شاهرخ پسر تیمور",
"شاهرخ پسر تيمور"
] | false | 126 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "شاهرخ میرزا"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Shahruch reconstruction.jpg"
},
{
"Item1": "اندازه تصویر",
"Item2": "200px"
},
{
"Item1": "زیرنویس تصویر",
"Item2": "سردیس بازسازی شده از چهره شاهرخ میرزا تیموری با استفاده از داده‌های پزشکی"
},
{
"Item1": "دوران",
"Item2": "[[۸۰۷]]-[[۸۵۰ قمری]][[۷۸۳]]-[[۸۲۵ خورشیدی]][[۱۴۰۴]]-[[۱۴۴۷ میلادی]]"
},
{
"Item1": "تاجگذاری",
"Item2": "[[۸۰۷ قمری]][[۷۸۳ خورشیدی]][[۱۴۰۴ میلادی]]"
},
{
"Item1": "زادروز",
"Item2": "[[۷۷۸ قمری]][[۷۵۵ خورشیدی]][[۱۳۷۶ میلادی]]"
},
{
"Item1": "زادگاه",
"Item2": "[[سمرقند]]"
},
{
"Item1": "تاریخ درگذشت",
"Item2": "[[۸۵۰ قمری]] [[۸۲۵ خورشیدی]] [[۱۴۴۷ میلادی]]"
},
{
"Item1": "محل درگذشت",
"Item2": "[[ری]]"
},
{
"Item1": "پیش از",
"Item2": "[[الغ بیگ]]، [[ابراهیم سلطان]]"
},
{
"Item1": "پس از",
"Item2": "[[تیمور]]، [[پیرمحمد]]، [[میرانشاه]]، [[خلیل سلطان]]"
},
{
"Item1": "شهبانو",
"Item2": "[[گوهرشاد آغا]]"
},
{
"Item1": "همسر ۱",
"Item2": "[[گوهرشاد بیگم]]"
},
{
"Item1": "همسر ۲",
"Item2": "[[مهرنگار بیگم]]"
},
{
"Item1": "دودمان",
"Item2": "25px [[تیموریان]]"
},
{
"Item1": "پدر",
"Item2": "[[تیمور گورکانی]]"
},
{
"Item1": "فرزندان",
"Item2": "[[بایسنقر]][[سیور غتمش]] [[ابراهیم سلطان]][[محمد جوکی]][[الغ بیگ]]"
},
{
"Item1": "دین",
"Item2": "[[اسلام]]"
}
],
"Title": "پادشاهی"
} | شاهرخ میرزا (۸۰۷ – ۸۵۰ ه. ق/۱۴۰۵–۱۴۴۷ م) نام چهارمین پسر تیمور گورکانی (۷۷۱ – ۸۰۷ ه. ق/۱۳۷۰–۱۴۰۵ م) و یکی از جانشین او و از بزرگترین پادشاهان تیموری است.
شاهرخ هنرپرور و ادب‌دوست بود و به علم و هنر بسیار علاقه داشت. شورش‌های جدایی طلبانه را فرونشاند و بر آبادانی خراسان زمین همت گمارد. او پایتخت خود را از سمرقند به شهر هرات منتقل کرد و آن شهر را مرکز هنرمندان و دانشمندان ساخت. سبک هنری یا مکتب هرات تحت حمایت او و پسرش بایسنقر شکل گرفت.
همسر او گوهرشاد آغا نیز بناها، مساجد و مدارس بسیاری بنا کرد که مسجد گوهرشاد مشهد، مسجد گوهرشاد هرات و مدرسه گوهرشاد در هرات از آن جمله‌است.
پس از مرگ تیمور حاکمانی که از ترس حاضر به اطاعت او شده بودند هر کدام علم استقلال برافراشتند. هریک از فرزندان تیمور نیز در گوشه‌ای حکومتی تشکیل دادند. سرانجام شاهرخ با غلبه بر رقبا به عنوان جانشین پدر حکومت را در دست گرفت. شاهرخ برخلاف پدرش مردی آرامش طلب بود و به عمران و آبادانی علاقه بسیار داشت. این وضع در زمان جانشینان او نیز کم و بیش ادامه یافت. پس از او پسرش الغ بیگ (۸۵۰ – ۸۵۳ ه. ق/۱۴۴۷–۱۴۴۹ م)
حکمران امپراتوری تیموری شد.
به این ترتیب نامی نیک از خود به یادگار گذاشت. شاهرخ هم در عالم سیاست و هم مردم داری و هنر بسیار خوش درخشید. در سن بیست سالگی یعنی در سال ۷۹۹ ه.ق حکمران مستقل خراسان گشت و سکه به‌نام خویش زد و در سن ۳۸ سالگی یعنی سال مرگ تیمور در ۸۰۷ ه.ق پادشاهی مستقل بود و در سالهای ۸۰۹ ه.ق مازندران و ۸۱۱ ه.ق ماوراءالنهر و ۸۱۷ ه.ق فارس و ۸۱۹ ه.ق کرمان و ۸۲۳ ه.ق آذربایجان را تصرف کرد و در اواخر سال ۸۲۳ ه.ق او را با اسکندر پسر قرایوسف حاکم سابق آذربایجان جنگی دست داد که منجر به فرار اسکندر گشت.
شاهرخ در سال ۸۳۰ ه.ق بوسیله احمد لر در مسجد جامع هرات بوسیله کارد مورد سوء قصد قرار گرفت ولی از مرگ نجات یافت در سال ۸۳۲ ه.ق دوباره اسکندر به عراق و آذربایجان تجاوز کرد و شاهرخ در صحرای سلماس به جنگ او شتافت و اسکندر نیز بار دیگر فرار کرد.
شاهرخ ۴۳ سال سلطنت کرد و ۷۳ سال عمر نمود و در تاریخ ۸۵۰ ه.ق در شهرری درگذشت، در زمان سلطنتش برای بازسازی خرابی‌ها که پدرش کرده بود کوشش کرد. دیوارهای هرات و مرو را ساخت به آبادی شهرها همت گماشت. پادشاهی بود نیکوکار و اصحاب علم و دانش را گرامی می‌داشت و ارباب صنعت را طرف توجه قرار می‌داد و در زمان وی علم و صنعت رواج یافت. موسیقیدان معروف عبدالقادر مراغه‌ای و آوازخوان مشهور یوسف اندکانی و قوام‌الدین معمار و مولانا خلیل نقاش از هنرمندان آن دوره بودند.
مدعیان تاج و تخت تیمور
تیمور پس از ۳۶ سال سلطنت و بر جا گذاشتن قلمروی گسترده، در ۸۵۰ ه.ق در اترار درگذشت. از وی ۳۱ پسر، نوه، نبیره و نبیره زاده باقی‌ماند از پسرانش، عمرشیخ و جهانگیر در زمان حیات تیمور درگذشتند و میرانشاه و شاهرخ نیز چون مورد توجه پدر نبودند، به جانشینی انتخاب نشدند و تیمور، پیرمحمد جهانگیر را که در آن زمان والی کابل بود، به جانشینی خود برگزید. در این میان برای تصاحب تاج و تخت تیمور و خزائن فراوانی که از اطراف جهان در سمرقند جمع کرده بود نزاعی سخت و طولانی به راه افتاد.
میرانشاه و پسرش ابابکر در دیار بکر و عراق عرب حکومت داشتند. عمر، پسر دیگر میرانشاه، حاکم آذربایجان و عراق عجم بود. پیرمحمد و رستم و اسکندر (پسران عمرشیخ)، به ترتیب فارس، اصفهان و همدان را تحت فرمان داشتند. هریک از آنان می‌کوشیدند تا با کمک امیران و لشکریان، هر چه زودتر سمرقند، تختگاه تیمور را فتح کنند.
پیرمحمد که بنا به وصیت تیمور باید جانشین او می‌شد در قندهار بود و نتوانست به‌موقع به سمرقند برسد. برخی از امیران تیمور، به بهانه عملی کردن نقشه لشکرکشی تیمور به چین، خلیل سلطان پسر میرانشاه را که در تاشکند بود، بر تخت نشاندند. اما خلیل سلطان با مخالفت سایر امیران قدرتمند تیمور و دیگر مدعیان حکومت روبرو شد. نخستین فرد از خاندان تیمور که مخالفت جدی خود را با او آشکار کرد، سلطان حسین، نبیره دختری تیمور، والی ماورای سیحون بود اما نتوانست حمایت لشکریان را جلب کند و ناگزیر به شاهرخ پیوست و سپس در هرات به دستور او به قتل رسید.
پیروزی شاهرخ بر رقیبان
شاهرخ در هرات خود را وارث تخت پدر نامید و به سبب اقتدار و کفایتش توانست تا اندازه‌ای بر دیگر مدعیان چیره شود. پیرمحمد در شیراز، بر خلاف برادرانش، حمایتش را از شاهرخ که ناپدری‌اش نیز بود، اعلام کرد.
در همین زمان، درگیری و کشمکش میان مدعیان حکومت، یعنی پسران عمرشیخ (رستم، اسکندر، پیرمحمد و بایقرا) و پسران میرانشاه (عمر و ابابکر و خلیل سلطان) آغاز شد. شاهرخ با اینکه بسیاری از امیران، همچون امیرشاه ملک و حاکمان محلی، از او حمایت می‌کردند، از درگیری مستقیم با افراد خاندانش اجتناب کرد و به سروسامان دادن هرات مشغول شد.
از طرفی در تبریز و اصفهان و شیراز و کرمان و سبزوار، به سبب بی‌کفایتی خلیل سلطان و درگیری مدعیان جانشینی، آشوب شده بود. خلیل سلطان پس از چهار سال حکومت در سمرقند و از بین بردن خزاین تیمور، گرفتار خدایداد حسینی، والی ماورای سیحون، شد. شاهرخ در ۸۱۱ ه.ق به ماوراءالنهر لشکر کشید، خدایداد را کشت و خلیل سلطان را پس از رهایی به ری فرستاد و سمرقند را به الغ‌بیگ داد.
حکومت شاهرخ
طی پانزده سال بعد از درگذشت تیمور، به‌تدریج قدرت شاهرخ در خارج از مرزهای خراسان فزونی یافت. وی پس از گرفتن مازندران در ۸۰۹ ه.ق و ماوراءالنهر و مغولستان در ۸۱۱ ه. ق، بر بلخ و تخارستان در ۸۱۲ ه.ق و بر خوارزم در ۸۱۵ ه.ق چیره شد، در ۸۱۷ ه.ق عراق عجم و فارس را از اسکندر گرفت و همانند پدرش حکومت این نواحی را میان پسران و نوه‌هایش تقسیم کرد. در این مدت بسیاری از مدعیان حکومت از بین رفتند. عمر در ۸۰۹ ه.ق به دست برادرش ابابکر کشته شد و ابابکر را ایدکو (والی کرمان) کشت، میرانشاه در ۸۱۰ ه.ق به دست قرایوسف ترکمان و پیرمحمد جهانگیر در ۸۱۱ ه.ق به‌دست وزیرش پیرعلی تاز به‌قتل رسیدند، خلیل‌سلطان هم در ۸۱۴ ه.ق به مرگ طبیعی درگذشت.
سیاست صلح جویانه
معین الدین شاهرخ مانند پدرش تیمور، فردی شجاع و جنگدیده، اما بر خلاف او سلیم و صلح‌جو بود. او با وجود صلح طلبی و مخالفت با خونریزی‌های بیهوده، در دفع سرکشان قاطع و جدی عمل می‌کرد. هر چند برای توسعه قلمرو خود جز در مواردی متعدد به ندرت دست به لشکرکشی زد، در حفظ و تسخیر آنچه آن را میراث پدر تلقی می‌کرد، خودداری نداشت. در دفع مخالفان همواره پیروز بود. اما مادامی که کار با صلح و دوستی پیش می‌رفت هرگز دست به جنگ نمی‌زد به‌طوری‌که از سلاح تدبیر بیش از توسل به شمشیر استفاده می‌کرد. فقط در واقعه سوءقصد احمد لر، یک تن از متعصبان حروفیه، که در هرات او را با کارد زخمی کرد در ۸۳۰ ه. ق/ ۱۴۲۷م آن هم بدان سبب که احتمال توطئه‌ای در بین بود و گمان می‌رفت که ترکمانان قراقویونلو که شیعه بودند، در آن سوءقصد دست دارند، خشونت نشان داد. پس از این ماجرا امرای شاهرخ از این فرصت استفاده کردند و به سرکوب حروفیان و مخالفان پرداختند. خواجه عضدالدین (نوه دختری موسس فرقه حروفیه) و بسیاری از نزدیکان او را کشتند و سوزاندند. سپس میر مخدوم نیشابوری، از عرفان مشهور خراسان را نیز به قتل رساندند. خوشنویس برجسته دربار شاهرخ به دوستی با احمد لر متهم شد و به زندان افتاد. حتی قاسم انوار را به جرم آنکه دیوانش در حجره احمد لر پیدا شده بود به سمرقند تبعید کردند.
همچنین در طغیان نواده خود میرزا محمد، پسر بایسنقر هم که ظاهرا در اصفهان به تحریک برخی از عناصر ناراضی یا ماجراجو، بر ضد وی قیام کرد، مجازات محرکان را ضروری یافت و به قتل تعدادی از آن جماعت که از دین‌داران عصر نیز محسوب می‌شدند، فرمان داد.
او در ۸۳۰ ه.ق / ۱۴۲۷م در اوایل سلطنتش بیشتر کارها را به پسرش غیاث الدین بایسنقر واگذار کرد. اما علاقه بایسنقر به شعر و هنر و نیز اعتیادش به شراب‌خواری که عاقبت موجب مرگ زود هنگام او نیز شد، وی را به تدریج از چشم پدر انداخت.
نسبت به بعضی از مشایخ صوفیه، و خصوصا کسانی که گرایش‌های شیعی داشتند، نیز نفرت یا سوءظن نشان می‌داد. اما این طرز تلقی که از جمله نسبت به سید محمد نوربخش، سید قاسم انوار و صائن الدین ترکه با خشونت بیشتری همراه شد. این خشونت و برخورد قاطع نیز از احتمال ارتباط آنها با ترکمانان آذربایجان - طوایف قراقویونلو که منسوب به تشیع بودند - ناشی می‌شد.
رابطه با سایر دولت‌ها
شاهرخ توانست از سرزمین‌های از هم گسیخته، قلمرو تقریبا یکپارچه‌ای فراهم سازد و با همسایگان و رقیبانش روابط دوستانه‌ای برقرار کند. چنانکه سفیرانی از چین، هند، شروان و دشت قپچاق به دربار او آمد و شد داشتند
شاهرخ در ایجاد رابطهای درست با کشورهای اطراف نیز اهتمام بسیار ورزید که این امر نیز خود موجب گسترش تجارت، ایجاد آسایش و فراغت بیشتر برای عموم مردم شد. او حتی با فرمانروایان هند که پدرش تیمور قلمرو آنها را غارت و رعایای ایشان را قتل‌عام کرده بود، رابطه دوستی برقرار کرد و از طریق ارسال هدایا و سفرا از آنها دلجویی نمود. در مورد چین نیز که پدرش تا واپسین لحظات حیات از فکر تسخیر و غارت آن جا بازنماند، راه دوستی پیش گرفت. به‌طوری‌که با مبادله سفیر و تبادل هدایا، در ایجاد روابط بازرگانی با آن سرزمین بسیار تلاش کرد. با این وجود شاهرخ هیچگاه نتوانست قدرت تیموریان را در خارج از مرزهای ایران و فرارود (ماوراءالنهر) تثبیت کند. شاهرخ با وجود کامیابی‌هایش در سامان دادن به امور داخلی و از بین بردن رقیبان، پس از قدرت گرفتن ترکمانان قراقوینلو در آذربایجان، نتوانست اقتدار خویش را در آنجا حفظ کند. با مرگ قرایوسف ترکمان در ۸۲۳ ه. ق، شاهرخ حدود یک سال تبریز را در اختیار داشت و سه بار نیز به آذربایجان لشکر کشید که آخرین بار در ۸۳۹ ه.ق بود ولی با وجود این پیروزی‌ها، نتوانست آنجا را زیر فرمان کامل خود درآورد و چون از بیم پسران قرایوسف، کسی حکومت آذربایجان را نمی‌پذیرفت، شاهرخ مجبور شد فقط به ذکر نامش در خطبه‌هایی که در آذربایجان خوانده می‌شد، اکتفا کند.
اقدامات عمرانی
از آنجایی که شاهرخ شاهد نتایج نامطلوب یورش‌های خونین و طوفانی امیر تیمور بود، خود را در ترمیم خرابی‌های ناشی از تاخت و تازهای پدر موظف می‌دید و از این که با تهاجم‌های تازه و مجدد، خرابی‌های جدیدی در اطراف قلمرو خود به‌وجود آید به‌طور جدی پرهیز می‌کرد. در اغلب موارد، شاهرخ تا جایی که ممکن بود از خشونت پرهیز می‌کرد چنانکه این همه پرهیز از خشونت، از فرزند کسی مانند تیمور بسیار عجیب می‌نمود. از طرفی سلطنت آرام و صلح‌طلبانه او برای رعایایش که در طول مدت حیات تیمور، عمری را در دغدغه دایم و ناامنی مستمر نسبت به‌جان و مال خویش سپری کرده بودند، دوران التیام جراحات قلبی بود.
تحت تاثیر همین طرز تفکر بود که او شهر مرو را که از دوران هجوم مغول ویران و بی‌آب مانده بود، آباد کرد و آب نهر مرغاب را که مرو مدت‌ها از برکت وجود آن محروم مانده بود در جوی‌های این شهر دوباره جاری ساخت.
رابطه با دین
بر خلاف تیمور که از دین تنها ملاقات با صوفیان را می‌شناخت، شاهرخ در رعایت دین و پیروی از شریعت صدق و اخلاص واقعی داشت. او در سفر و حتی در میدان جنگ، از به جا آوردن فرایض دینی غفلت نمی‌کرد. شاهرخ در ایجاد مساجد و تعمیر و ترمیم بقعه‌ها و رباط‌ها بسیار کوشش کرد و نسبت به علما و مشایخ صوفیه محبت می‌نمود.
خصوصیت منحصربه‌فرد شاهرخ حمایت آزادانه از علم را با اعتقادات اسلامی درآمیخته بود. شاهرخ برخلاف سایر اعضای خانواده تیمور علاقه‌ای به مشروب نداشت و تمام شراب‌هایی را که در هرات می‌یافت حتی شراب‌های پسرش جوکی را به زمین می‌ریخت.
در دوره تیموریان، صوفی‌گری رواج و گسترش یافت و مشایخ و علما از احترام بسیاری برخوردار بودند. شاهرخ و سلطان حسین و سلطان ابوسعید از سلسله نقشبندیان حمایت می‌کردند. از دیگر سلسله‌های مهم صوفیه در این دوره نوربخشیه بودند. فرقه حروفیه نیز در همین دوره شکل گرفت. حروفیه ظاهرا دارای تشکیلات سیاسی گسترده‌ای بوده و بنا بر منابع، در سوءقصد به شاهرخ در ۸۳۰ ه.ق نیز نقش اساسی داشته‌اند.
شاهرخ عده‌ای از موسیقی‌دانان، شاعران و خنیاگران عصر را گرد خود جمع کرده بود، اما این هرگز مانع از حضور او در مجالس حافظان قرآن و محضر علما و زیارت مقابر اولیاء نشد. شاهرخ زیارت مشهد رضوی را تقریبا به‌طور منظم و در هر فرصتی که دست می‌داد با اخلاص و علاقه تمام به جا می‌آورد. به علاوه زیارت مقبره خواجه عبدالله انصاری را در گذرگاه هرات و زیارت مقبره شیخ ابواسحاق کازرونی را هر وقت که در نواحی فارس سفر می‌کرد، انجام می‌داد.
تفاوت اساسی در ساختار حکومتی جانشینان تیمور با خود او، رجحان دادن قوانین اسلامی بر قوانین مغولی (یاسا) بود که پس از آنکه شاهرخ، در ۸۱۵ ه.ق قوانین یاسا را لغو و فقه اسلامی را جانشین آنها کرد، رایج گردید. پس از او نیز بیشتر فرمانروایان تیموری، از جمله ابوسعید و سلطان حسین بایقرا به رعایت سنن اسلامی پایبند ماندند.
ترویج علوم و هنرها
فرمانروایی شاهرخ را سرآغاز یک عصر جدید و تجدید حیات در بعضی از انواع هنر معرفی کرده‌اند. او پادشاهی بود نیکوکار و اصحاب علم و دانش را گرامی می‌داشت و ارباب صنعت را طرف توجه قرار می‌داد و در زمان وی علم و صنعت رواج یافت. توفیق شاهرخ در تسخیر تمامی قدرت در هرات و توجه وی و بایسنقر به هنر، بسیاری از هنرمندان را از اقصی نقاط ایران به هرات کشاند و سبب شد که مراکز مهم پیشین اهمیت و اعتبار خود را از دست بدهد و در مرتبه‌ای نازلتر قرار گیرد. شاهرخ به همراه پسرش بایسنقر حامی و بانی شکل‌گیری مکتب هرات از سبک‌های مهم هنری در ایران بود و در تحت حمایت او نقاشان، خوشنویسان، تذهیبکاران را در هرات گردآورد تا برای وی ظریف‌ترین آثار هنری را در خط، تذهیب، جلدسازی و صحافی به وجود آوردند. کانون هنری بایسنقر در هرات به‌نام دارالصنایع کتاب سازی معروف بود و کتابهای پدیدآمده در این دوره شامل نفیس‌ترین مینیاتورها و استادانه‌ترین خوشنویسی‌ها هستند که به زیبایی تمام صحافی و جلدآرایی گشته‌اند.
بازیل گری معتقد است: «شاید شدت عمل‌های شاهرخ در رعایت شریعت اسلامی بود که او را به حمایت از تهیه کتاب‌هایی به غیر از شعر و داستان‌سرایی وامی‌داشت. از کتابهای خطی یافت شده در دوران او معلوم می‌شود که او هرگز بهترین نقاشان را برای کتابخانه خود از هرات و سایر جاها جذب نکرد و از طرف دیگر او حامی بزرگ محققین به‌خصوص مورخینی مانند حافظ ابرو و عبدالرزاق بوده‌است. گفته می‌شود او کتاب جامع‌التواریخ تالیف خواجه رشیدالدین فضل‌الله را که در شرف نابودی بود نجات داد. در کتابخانه او به‌جای خلق آثار جدید بیشتر به تکثیر کتابهای قدیمی می‌پرداختند و به نوعی کمیت بر کیفیت می‌چربیده‌است.»
در عهد سلطنت او هرات که پایتخت دولتش بود، کانون درخشان هنر و ادب عصر محسوب می‌شد. وجود مولانا قوام الدین شیرازی، آن مهندس معمار نابغه و بی‌مانند که در آن ایام در هرات، به وی و همسر هنر پرورش گوهر شاد آغا، این فرصت و امکان را می‌داد تا مساجد، مدارس، و ابنیه عالی در قلمرو قدرت خویش بنا کنند. مسجد گوهرشاد در مشهد و در کنار حرم علی بن موسی‌الرضا و مسجد جامع گوهرشاد در هرات، از درخشانترین آثار معماری این عصر، مدیون طرح و تفکر قوام الدین شیرازی و آن ملکه هنر پرور عصر بود، که هنوز همچنان باقی است.
به سعی و تشویق شاهرخ، کتابخانه‌ای عظیم نیز در هرات به وجود آمد که جامع تعدادی از نفایس آثار بود. به علاوه بعضی هنرمندان عصر همچون عبدالقادر مراغی استاد موسیقی، مولانا خلیل مصور استاد نقاشی، یوسف اندکانی استاد آواز، از همان ایام، در دربار هرات، نام شاهرخ را پر آوازه ساختند.
پاره‌ای از زیباترین نقاشی‌ها، ریشه در مکتب هرات دارند که بطور کامل با حمایت شاهزاده‌های تیموری در شهر هرات شکل گرفت و استاد بزرگ نقاشی یعنی کمال الدین بهزاد برخاسته از چنین مکتبی است. خطوط زیبای فارسی نظیر خط نستعلیق در دوره جانشینان تیمور شکل گرفت و آخرین مراحل تکاملی‌اش را در این دوره طی نمود. همچنین پاره‌ای از زیباترین آثار معماری ایرانی در این دوره به وجود آمد که از آن جمله می‌توان به مسجد گوهرشاد در شهر مشهد و در کنار حرم علی بن موسی‌الرضا اشاره نمود. این مسجد که با حمایت گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری ساخته شده‌است، یکی از درخشانترین آثار معماری ایرانی است. در گوشه‌ای کتیبه‌های این مسجد و در سمت ایوان مقصوره آن، کتیبه‌ای از بایسنقر میرزا پسر شاهرخ وجود دارد که خود از خطاطان بزرگ عصر خویش بود.
میراث فرهنگی و هنری تیموریان و آنچه شاهرخ بنیان‌گذارد در اختیار صفویه قرار گرفت. معماری صفوی یا نقاشی و خوشنویسی آن عصر، کاملا ادامه میراثی است که از تیموریان برجای ماند. به‌ویژه که حاکمان صفوی با حمایت گسترده خویش، این میراث را درخشان‌تر نموده، باعث رشد و گسترش آن گشتند. همچنین ادامه این سنت هنری در گورکانیان هند یا امپراتوری مغولی هند قابل مشاهده است. بعدها و مقارن زمان برخاستن صفویه یکی از نوادگان تیمور با نام بابر که در منطقه فرارود حکومت می‌کرد، با لشکری به هند حمله کرد و آنجا را فتح کرد و بر خلاف جدش، در همان‌جا ساکن شد و سلسله درخشان گورکانیان هند را بنیان نهاد. سلسله‌ای که برخی از درخشانترین آثار هنری و معماری نظیر بنای تاج محل در دوره ایشان بنا شده‌است.
فرزندان شاهرخ
چهار پسر شاهرخ در زمان حیات او مردند: بایسنقر در ۸۳۷ ه. ق/۱۴۳۳م؛ سیور غتمش در ۸۳۰ ه. ق/ ۱۴۲۷م؛ ابراهیم سلطان در ۸۳۷ ه. ق/ ۱۴۳۳م؛ و محمد جوکی در ۸۴۸ ه. ق/ ۱۴۴۴م.
با وجود این مصائب که در پایان عمر برای شاهرخ جز الغ بیگ میرزا (۷۹۵–۸۵۱ ه. ق/ ۱۳۹۳–۱۴۴۹م)، فرزند دیگری باقی نماند، اما شاهرخ از جاده اعتدال خارج نشد و هرگز به خشونت نگرایید به‌طوری‌که روحیه صلح‌جویی و عدالت‌دوستی خود را تا پایان کار همچنان حفظ کرد.
درگذشت شاهرخ و زوال تیموریان
شاهرخ در اواخر عمر با شورش نوه‌اش سلطان محمد، پسر بایسنقر و حاکم ری، مواجه شد و با وجود بیماری، به تشویق همسرش گوهرشادآغا بیگم، در ۸۵۰ ه.ق به آنجا لشکر کشید. سلطان محمد گریخت و شاهرخ پس از ۴۳ سال سلطنت، در ری درگذشت. شورش سلطان محمد و مرگ شاهرخ، موجب زوال سریع این خاندان شد.
شاهرخ به سن هفتاد و دو سالگی و به سال ۸۵۰ ه. ق/ ۱۴۴۶م درگذشت. هنگام مرگ او تنها فرزندش الغ‌بیگ میرزا در قید حیات بود که او هم بیشتر یک محقق و عالم ریاضی بود تا یک فرمانروا و حاکمی سیاستمدار. شاهرخ بر خلاف تیمور، جانشینی برای خود انتخاب نکرد. دو فرزندش، بایسنقر و جوکی میرزا در زمان حیات او درگذشته بودند و فرزند دیگرش، الغ بیگ بیشتر اوقات در سمرقند بود و به عنوان مهمان به دربار پدر دعوت می‌شد و در امور سلطنت دخالتی نداشت. از این رو حکمرانان مختلف به جان هم افتادند و انحطاط خاندان تیموری که پس از مرگ تیمور شکل گرفت دوباره آغاز شد و این بار با سرعت بیشتری رو به تلاشی و اضمحلال رفت. | [
"۸۰۷ (قمری)",
"۸۵۰ (قمری)",
"۷۸۳",
"۸۲۵",
"۱۴۰۴ (میلادی)",
"۱۴۴۷ میلادی",
"۱۴۰۴ میلادی",
"۷۷۸ (قمری)",
"۷۵۵",
"۱۳۷۶ میلادی",
"سمرقند",
"ری",
"الغ بیگ",
"سلطان ابراهیم میرزا تیموری",
"تیمور لنگ",
"پیرمحمد جهانگیر",
"جلال‌الدین میرانشاه تیموری",
"خلیل سلطان",
"گوهرشاد آغا",
"گوهرشاد بیگم",
"مهرنگار بیگم",
"تیموریان",
"تیمور",
"بایسنقر",
"سیور غتمش",
"ابراهیم سلطان",
"محمد جوکی",
"اسلام",
"تیموری",
"هرات",
"مکتب هرات",
"مسجد گوهرشاد مشهد",
"مسجد گوهرشاد هرات",
"مدرسه گوهرشاد",
"احمد لر",
"سلماس",
"شهرری",
"عبدالقادر مراغه‌ای",
"یوسف اندکانی",
"قوام‌الدین معمار",
"مولانا خلیل نقاش",
"اترار",
"عمرشیخ",
"جهانگیر پسر تیمور",
"میرانشاه",
"کابل",
"ابابکر پسر میرانشاه",
"دیار بکر",
"عراق",
"عمر پسر میرانشاه",
"آذربایجان",
"عراق عجم",
"فارس (سرزمین)",
"اصفهان",
"همدان",
"قندهار",
"چین",
"تاشکند",
"ماورای سیحون",
"شیراز",
"تبریز",
"کرمان",
"سبزوار",
"خدایداد حسینی",
"سیحون",
"ماوراءالنهر",
"خدایداد",
"الغ‌بیگ",
"مازندران",
"مغولستان",
"بلخ",
"تخارستان",
"خوارزم",
"ایدکو",
"قره یوسف",
"پیرعلی تاز",
"حروفیه",
"ترکمانان",
"قراقویونلو",
"محمد مخدوم",
"خراسان",
"قاسم انوار",
"دائرة المعارف بزرگ اسلامی",
"صوفیه",
"شیع",
"سید محمد نوربخش",
"سید قاسم انوار",
"صائن الدین ترکه",
"هند",
"شروان",
"دشت قپچاق",
"فرارود",
"قراقوینلو",
"قرایوسف ترکمان",
"قرایوسف",
"مرو",
"هجوم مغول",
"مرغاب",
"صوفی",
"رباط (ساختمان)",
"سلطان حسین",
"سلطان ابوسعید",
"نقشبندیان",
"نوربخشیه",
"مشهد",
"خواجه عبدالله انصاری",
"گذرگاه هرات",
"ابواسحاق کازرونی",
"یاسا",
"ابوسعید تیموری",
"سلطان حسین بایقرا",
"نقاشی",
"خوشنویس",
"تذهیب",
"خوشنویسی",
"جلدسازی",
"صحافی",
"دارالصنایع کتاب سازی",
"بازیل گری",
"حافظ ابرو",
"عبدالرزاق سمرقندی",
"جامع‌التواریخ",
"رشیدالدین فضل‌الله همدانی",
"مولانا قوام الدین شیرازی",
"حرم علی بن موسی‌الرضا",
"عبدالقادر مراغی",
"مولانا خلیل مصور",
"صفویه",
"گورکانیان هند",
"بابر",
"تاج محل",
"بایسنقر پسر شاهرخ",
"سلطان محمد",
"گوهرشادآغا",
"جوکی میرزا",
"محمد دبیرسیاقی"
] | [
"اهالی سمرقند",
"اهالی هرات",
"پادشاهان تیموریان",
"حکمرانان آسیا در سده ۱۵ (میلادی)",
"درگذشتگان ۱۴۴۷ (میلادی)",
"درگذشتگان ۸۵۰ (قمری)",
"زادگان ۱۳۷۷ (میلادی)",
"زادگان ۸۰۷ (قمری)",
"شاهان ایران"
] |
1,888 | سمرقند | 2 | 450 | 0 | [
"مراکندا",
"مرکندا",
"سمرکند",
"سمركند",
"مراكندا",
"مركندا",
"ماراکاندا",
"ماراكاندا"
] | false | 359 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "سمرقند"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Samarqand"
},
{
"Item1": "official_name",
"Item2": "Samarkand"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهر]]"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "نمایی از [[ریگستان]]، [[مسجد بی‌بی خانم]]، [[گور امیر]]، [[آرامگاه شاه زنده]]"
},
{
"Item1": "image_seal",
"Item2": "Emblem of Samarkand.svg"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Uzbekistan"
},
{
"Item1": "pushpin_label_position",
"Item2": "bottom"
},
{
"Item1": "pushpin_mapsize",
"Item2": "300"
},
{
"Item1": "pushpin_map_caption",
"Item2": "موقعیت در نقشه ازبکستان"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "15"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "66"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "57"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "35"
},
{
"Item1": "coordinates_region",
"Item2": "UZ"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[سمرقند]]"
},
{
"Item1": "established_title",
"Item2": "تاسیس"
},
{
"Item1": "established_date",
"Item2": "[[۷۴۲ (پیش از میلاد)]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "حکیم"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mirzaev Zoir Toirovich"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "108"
},
{
"Item1": "elevation_m",
"Item2": "702"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "388600"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۱"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "UTC"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۵+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "۱۰۰ ۱۴۰"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۶۶ (۹۹۸)"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "کد پلاک"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "۳۰A (۰۳۰-۰۳۹) AA"
}
],
"Title": "settlement"
} | سمرقند شهری با جمعیتی بالغ بر ۵۹۶،۳۰۰ نفر (برآورد تخمینی سال ۲۰۰۸)، دومین شهر بزرگ ازبکستان، و مرکز استان سمرقند است. این شهر در ارتفاع ۷۰۲متری از سطح دریا واقع است. بیشتر ساکنان این شهر فارسی‌زبان هستند و به فارسی تاجیکی صحبت میکنند. این شهر یکی از مراکز تاریخی مردم تاجیک در آسیای میانه است.
در سال ۲۰۰۱، یونسکو این شهر باستانی را در فهرست میراث فرهنگی جهان قرار داد.
تاریخ
«سمرقند، که یونانیان آن را (ماراکندا) می‌نامیده‌اند، یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان شمرده می‌شود و توسط ایرانیان در اواخر سده چهارده پیش از میلاد در دشت حاصلخیز زرفشان به عنوان شهر منطقه کشاورزی پی نهاده شده و زمانی دراز در دوران هخامنشیان مهمترین شهر منطقه بوده‌است.»
سمرقند با قرار داشتن در مرکز جاده ابریشم، پیونددهنده چین به اروپا در قدیم، دارای اهمیتی چشمگیر بوده‌است.
تاریخچه
امپراتوری هخامنشیان : در روزگار هخامنشیان جزئی از سرزمین سغد باستان بود.
در سال ۳۳۰ ق. م. در تصرف اسکندر مقدونی درآمد. بعد جزء دولت یونانی غربی گردید.
امپراتوری ساسانیان : در کتیبه کعبه زرتشت شاپور یکم این شهر را جز قلمرو ایران می‌خواند.
در سده ششم و هفتم م. ترکان و چینیان آن را به چنگ آوردند.
دولت راشدین :در سال ۷۰۵ م. مسلمانان آن را به چنگ آوردند.
خلافت امویان : سمرقند در دوره خلافت یکی از شهرهای شرقی خلافت امویان به‌شمار می‌رفت.
خلافت عباسیان :تا سده نهم در دست خلفای اموی و عباسی بود در سده نهم و دهم جزء شهرهای امیرنشین امیران سامانی بود. در ۱۰۰۰ م. به دست سامانیان درآمد.
امپراتوری سلجوقیان : سمرقند در سده‌های یازده تا سیزده میلادی در دست غزنویان و سپس سلجوقیان درآمد. در ۱۰۲۷ سلجوقیان آن را به چنگ آوردند.
خوارزمشاهیان :در اوایل سده‌های سیزدهم میلادی خاندان خوارزمشاهیان آن را به چنگ آوردند. در دوران خوارزمشاهیان پایتخت بود.
ایلخانان مغول :سمرقند توسط چنگیز خان در سال ۱۲۱۹ م گرفته شد. و پس از آن فرمان روایی آن به دست مغولان افتاد. ..
تیموریان :در ۱۳۸۳ به چنگ تیمور لنگ درآمد و سمرقند پایتختش بود.
در ۱۵۰۵ در دست ازبکان (شیبانیان) و سرانجام در ۱۶۰۰ م. در دست استراخان و جانشینان او - که از نژاد ازبک‌اند- درآمد و باز به دست ایران درآمد.
شوروی :در سالهای ۱۹۲۴ میلادی سمرقند و بخارا از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست. در قرن نوزدهم، این شهر تحت حکومت، حاکم روسیه قرار گرفت بعد از اینکه دژ نظامی شهر توسط کلنل Konstantinovich Petrovich Kaufman اشغال شد. در سال ۱۸۶۸ مدت کمی پس از آن قلعه روسی توسط ۵۰۰ نفر از مردانشان محصور شد. حمله‌ای که به رهبری Abdul Malik Tura پسر شورشی بزرگ امیر بخارا انجام شد و سرانجام، Shahrisabz شکست سنگینی با کشته‌های فراوان به وی تحمیل کرد. در سال ۱۸۸۶ شهر ریخت تازهای به خودش گرفت و به خاطر رسیدن راه آهن به این شهر گسترش یافت.
این جا، به عنوان پایتخت ازبک‌ها در سال ۱۹۲۵ برگزیده شد. پیش از اینکه به‌عنوان ترکستان روسیه در سال ۱۹۳۰ جایگزین شود.
ریشه‌شناسی نام
نام سمرقند عربی‌شده واژه زبان پهلوی «سمرکند» است و معنی ترکیبی آن سنگ‌دژ میباشد. ریشه جزء اول «سمر» از پارسی باستانی «اسمرا» بمعنی سنگ یا صخره و جزء دوم «کند» از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است. واژه یونانی آن «مرکنده» (Maracanda) میباشد.
جایگاه سمرقند در فرهنگ فارسی‌زبانان
سامانیان که می‌خواستند امپراتوری ساسانی را زنده کنند در اندیشه تبدیل بخارا به تیسفونی دیگر بودند. از این رو بود که به پیشگامی اسماعیل سامانی کوشیدند تا بخارا را پایگاه زبان، هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی سازند. در همین دوران بود که سمرقند نیز رفته رفته به جایگاه باارزشی در هنر و ادبیات ایران زمین دگرش یافت. به گونه‌ای که حافظ شیرازی در شیراز آن را چنین گرامی می‌دارد:
حافظ:
اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را / به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
تاجیکان سمرقند
بنا بر برخی آمارها بیش از ۷۰ درصد باشندگان این شهر را تشکیل می‌دهند. دوهفته نامه آواز سمرقند نشریه فارسی زبانی است که در سمرقند چاپ می‌شود.
همچنین ببینید:
مرکز فرهنگ تاجیک سمرقند
حیات نعمت سمرقندی
شهزاده سمرقندی
جغرافیا
موقعیت جغرافیایی
آب و هوا
آب و هوای سمرقند نیمه خشک با تابستان‌های گرم و زمستانهای سرد و نسبتا مرطوب است. درجه حرارت هوا در گرمترین موقع سال (در ماه‌های مرداد و شهریور-اسد و سنبله) تا ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد و بارش باران به صورت پراکنده از ماه اردیبهشت(ثور) تا دی ماه(جدی) است.
ارتباط‌های بین‌المللی
کنسولگری‌ها
فدراسیون روسیه
جمهوری اسلامی افغانستان
جمهوری اسلامی ایران
جمهوری قزاقستان
جمهوری ترکمنستان
پادشاهی اسپانیا از سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۶ میلادی به سرپرستی روی گونزالس کلاویخو
شهرهای خواهرخوانده و هم پیوند
بخارا، ازبکستان
بلخ، افغانستان
مرو، ترکمنستان
کوزکو، پرو
لاهور، پاکستان
لفیف، اوکراین
استانبول، ترکیه
ازمیر، ترکیه
22px قیروان, تونس
خجند، تاجیکستان | [
"فهرست شهرهای ازبکستان",
"ریگستان",
"مسجد بی‌بی خانم",
"گور امیر",
"آرامگاه شاه زنده",
"فهرست کشورهای جهان",
"استانهای ازبکستان",
"استان سمرقند",
"۷۴۲ (پیش از میلاد)",
"کد پستی",
"شهر",
"ازبکستان",
"سطح دریا",
"فارسی",
"فارسی تاجیکی",
"یونسکو",
"میراث فرهنگی جهانی",
"فرهنگی",
"آسیا",
"اقیانوس آرام",
"۲۰۰۱ (میلادی)",
"جاده ابریشم",
"چین",
"اروپا",
"امپراتوری هخامنشیان",
"هخامنشیان",
"سغد",
"اسکندر مقدونی",
"دولت یونانی غربی",
"امپراتوری ساسانیان",
"کعبه زرتشت",
"شاپور یکم",
"خلفای راشدین",
"امویان",
"خلافت عباسیان",
"سامانیان",
"سلجوقیان",
"خوارزمشاهیان",
"ایلخانان",
"چنگیز خان",
"تیموریان",
"تیمور لنگ",
"شیبانیان",
"شوروی",
"تاجیکستان",
"زبان پهلوی (اشکانی)",
"پارسی باستان",
"زبان سغدی",
"زبان یونانی",
"فرهنگ فارسی‌زبانان",
"امپراتوری ساسانی",
"تیسفون",
"اسماعیل سامانی",
"تمدن ایرانی",
"حافظ",
"آواز سمرقند",
"مرکز فرهنگ تاجیک سمرقند",
"حیات نعمت سمرقندی",
"شهزاده سمرقندی",
"دریاچه چهار دره",
"تاشکند",
"دوشنبه",
"مزار شریف",
"بلخ",
"بخارا",
"فدراسیون روسیه",
"جمهوری اسلامی افغانستان",
"جمهوری اسلامی ایران",
"جمهوری قزاقستان",
"جمهوری ترکمنستان",
"پادشاهی اسپانیا",
"کلاویخو",
"افغانستان",
"مرو",
"ترکمنستان",
"کوزکو",
"پرو",
"لاهور",
"پاکستان",
"لفیف",
"اوکراین",
"استانبول",
"ترکیه",
"ازمیر",
"قیروان",
"تونس",
"خجند"
] | [
"سمرقند",
"آثار تاریخی ازبکستان",
"ولایت سمرقند",
"پایتخت‌های پیشین",
"پایتخت‌های پیشین ایران",
"تاریخ ایران باستان",
"شهرهای آسیای میانه",
"شهرهای باستانی ایران",
"شهرهای دارای نام با ریشه زبان پهلوی",
"شهرهای راه ابریشم",
"شهرهای ساسانیان",
"شهرهای سغدی",
"شهرهای فرارود",
"مقاله‌های با منبع ناکافی",
"مقاله‌های خرد جغرافیا",
"مناطق مسکونی در ازبکستان",
"مناطق مسکونی در ولایت سمرقند",
"میراث جهانی یونسکو در ازبکستان"
] |
1,889 | سنی | 0 | 2,283 | 0 | [
"مذهب سنت",
"اهل سنت",
"اهل‌سنت",
"کیش سنی",
"اسلام سنی",
"تسنن",
"سني",
"اهل تسنن",
"سُنی",
"سنی مذهب",
"مذهب سنی",
"مسلمانان سنی",
"سنّی",
"مسلمان سنی",
"اهل سنّت",
"سنی‌ها",
"مذهب تسنن",
"اسلام سني",
"سنّي",
"سني مذهب",
"سني ها",
"سنی ها",
"سُني",
"اهل سنت و جماعت",
"مذهب سني",
"مسلمان سني",
"مسلمانان سني",
"كيش سني",
"سنیان"
] | false | 2,245 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | مذهب سنی یکی از مذاهب دین اسلام است.
اهل سنت و جماعت معتقدند که محمد، پیامبر اسلام، پس از خود جانشینی تعیین ننموده‌است. باوجود این، احادیث پیامبر همچون حدیث منزلت و حدیث ثقلین و وقوع غدیر خم را رد نمی‌کنند، ولی مناسبت آنها را در مورد تعیین جانشینی علی بن ابی طالب تایید نمی‌نمایند و معتقدند باید مسلمانان با تشکیل شورا یکی از افراد جامعه را به عنوان خلیفه خود برگزینند ، هر چند که برای تعیین خلفای بعدی، این اصل زیر پا گذاشته شد و اجماع صورت نگرفت. از این رو پس از درگذشت محمد و قبل از تدفین وی، نخست با تشکیل شورا در سقیفه بنی ساعده، با اینکه همه مسلمانان یا نمایندگان همه مسلمانان در شورا شرکت نداشتند (از جمله عباس عموی پیغمبر و علی بن ابیطالب داماد ایشان)، طبق سنت شورا و بیعت، ابوبکر را که از صحابه (یاران) و نزدیکان محمد بود برای خلافت بعد از محمد بر جامعه مسلمانان انتخاب کردند.
این چهار تن به همراه امام حسن که مدت خلافت کوتاهی داشته‌اند به خلفای راشدین معروف اند که به ترتیب عبارت‌اند از:
ابوبکر
عمر
عثمان
علی
مسلمانان اهل سنت، قرآن را کتابی محفوظ می‌دانند و اسلام را در پیروی از قرآن و سنت محمد می‌دانند، هرچند که عمر (خلیفه دوم) کتاب خدا و عمل به آن را کافی می‌دانست. آنان در مسایل فقهی، ابتدا قرآن و سپس احادیث محمد و بعد از آن احادیث معتبر صحابه و اجماع را مورد استفاده قرار می‌دهند.
مذهب اهل سنت در دو مکتب اصولی اعتقادی (کلامی) یعنی اشعری و ماتریدی و از لحاظ علوم فقهی به چهار مذهب فروعی و عملی حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی تقسیم می‌گردد.
نقد سنت
اسلام
شیعه
مذاهب اسلامی | [
"اسلام",
"اهل سنت",
"محمد",
"پیامبر اسلام",
"حدیث منزلت",
"حدیث ثقلین",
"غدیر خم",
"علی بن ابی طالب",
"خلیفهٔ",
"اجماع",
"تدفین",
"سقیفه بنی ساعده",
"مسلمانان",
"عباس عموی پیغمبر",
"علی بن ابیطالب",
"داماد",
"بیعت",
"ابوبکر",
"صحابه",
"امام حسن",
"خلافت",
"خلفای راشدین",
"عمر",
"عثمان",
"علی",
"قرآن",
"سنت",
"مسایل فقهی",
"حدیث",
"کلامی",
"اشعری",
"ماتریدی",
"علوم فقهی",
"فروعی",
"عملی",
"حنفی",
"مالکی",
"شافعی",
"حنبلی",
"نقد سنت",
"شیعه",
"مذاهب اسلامی"
] | [
"تسنن",
"همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع"
] |
1,890 | حنفی | 0 | 282 | 0 | [
"حنفي",
"مذهب حنفی",
"حنفیان",
"حنفیه",
"حنفيان",
"حنفيه",
"مذهب حنفي",
"مکتب حنفی",
"مكتب حنفي",
"سنی حنفی"
] | false | 244 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | حنفی نام یکی از شاخه‌های مذاهب اهل سنت از دین اسلام است. و از مذاهب فقهی و پیرو ابوحنیفه نعمان بن ثابت از ائمه چهارگانه اهل سنت است. این مذهب در بین مذاهب چهارگانه اهل سنت بیشترین پیرو را دارد و عمده پیروان این مذهب نیز در کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان، چین، ترکیه، بالکان، شبه قاره هند، اندونزی، مالزی، آسیای مرکزی (و مناطق شمال شرقی، شرق و جنوب شرقی ایران) قرار دارند؛ و ۷۷٪ مسلمان‌های جهان پیرو این مذهب می‌باشند. نام این شاخه منسوب به بنیادگذار آن یعنی ابوحنیفه نعمان بن ثابت زوطی (۱۵۰–۸۰ هجری قمری) است. مقبره ابوحنیفه در بغداد در محله الخضرا قرار دارد.
از شاگردان سرشناس ابوحنیفه می‌توان از افراد زیر نام برد:
ابو یوسف (یعقوب بن ابراهیم)
محمد بن الحسن الشیبانی
ابو الهذیل (زفر بن الهذیل)
الحسن بن زیاد اللولوی
برجسته‌ترین کتاب‌ها در زمینه شاخه حنفی عبارت‌اند از:
المبسوط از شمس الدین السرخسی
بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع از کاسانی
مختصر الهدایه از مرغیانی# حاشیه ابن عابدین (ردالمحتار علی الدر المختار)
توضیحات تکمیلی
مذهب حنفیه از مذاهب چهارگانه اهل سنت است و توسط ابوحنیفه نعمان بن ثابت بنیانگذاری شد. وی ایرانی تبار بوده و در سال ۸۰ هجری قمری در شهر کوفه به دنیا آمد و در سال ۱۵۰ هجری قمری در بغداد و در زندان منصور خلیفه عباسی درگذشت.
از استادان او در دوران تحصیل علوم اسلامی حمادبن ابی سلیمان است. تسلط ابوحنیفه بر علم کلام بیش از احاطه او به علوم فقهی موجب معروفیت او شده‌است.
ابوحنیفه به سبب شهرت در علم و تقوا توسط عمره بن هبیره، قاضی القضاه شهر کوفه شد و بخاطر آنکه بعدها منصور خلیفه عباسی قصد انتصاب او را به سمت قاضی بغداد داشت اما چون با مخالفت ابوحنیفه مواجه شد، وی را به زندان افکند.
پیروان ابوحنیفه، مذهب و روش او را اهل رای می‌نامند زیرا ابوحنیفه قائل به رای است چنانکه بعد از صدور هر فتوایی و حکمی عنوان می‌کرد این نظر ماست. اوبا اهل حدیث مخالف بود و تنها در شرایطی اقدام به قبول احادیث متواتر می‌کرد که از تابعین نقل شده باشد و حدیث و خبر مفرد را قبول نداشت.
این شیوه او می‌تواند بخاطر متکلم بودن او و تاثیرش در روش فقهی وی باشد. همچنین او قیاس و استحسان را هم به‌عنوان اصول در اجتهاد پذیرفت.
مذهب حنفی بر هفت اصل استوار است که عبارت‌اند از:
قرآن
سنت
قول صحابه
قیاس و رای
استحسان
اجماع
عرف
در باب ایمان و کفر، ابوحنفیه معتقد به زیاد و کم بودن آنها نیست و اصل ایمان و کفر را تصدیق و انکار می‌داند.
وی همچنین در بحث جبر و اختیار به آزادی عمل انسان معتقد است و فعل آدمی را در مصدرش مدنظر قرار می‌دهد با استناد به این جمله او:
اعمال بشر نسبت به قضا و قدر مانند شعاعهای خورشید است به خود خورشید.
از ویژگی‌های ابوحنفیه که جمیع محققین و فقها بر آن اتفاق نظر دارند صراحت و بی‌باکی او در دادن فتوی است و تسامح و اغماض از خصایص فتاوای او میباشد.
به گفته سید محمد باقر پوسایی، برخی از علمای شیعه نظیر جعفر بن محمد و همچنین برخی از علمای اهل سنت مثل شعبه بن حجاج قرار گرفته‌است. | [
"مذاهب اهل سنت",
"اسلام",
"مذاهب فقهی",
"ابوحنیفه نعمان بن ثابت",
"ائمه چهارگانه اهل سنت",
"آسیای میانه",
"افغانستان",
"پاکستان",
"چین",
"ترکیه",
"بالکان",
"شبه قاره هند",
"اندونزی",
"مالزی",
"آسیای مرکزی",
"بغداد",
"الخضرا",
"منصور عباسی",
"قرآن",
"سنت",
"قول صحابه",
"اجماع",
"عرف",
"شیعه",
"جعفر بن محمد",
"اهل سنت",
"شعبه بن حجاج"
] | [
"حنفی",
"تسنن",
"مذاهب اسلامی"
] |
1,891 | خودرو | 0 | 956 | 0 | [
"اتوموبیل",
"اتومبیل (خودرو)",
"خودروها",
"موتر",
"اتومبيل",
"اتوموبيل",
"آنتیک (اتومبیل)",
"آنتيك (اتومبيل)",
"انتیک (اتومبیل)",
"انتيك (اتومبيل)",
"سواری",
"اتومبیل",
"اتومبيل (خودرو)",
"اتومبیل‌ها"
] | false | 724 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "خودرو یا اتوموبیل"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Benz-velo.jpg"
},
{
"Item1": "caption",
"Item2": "[[بنز ولو]] مدل (۱۸۹۴) ساخته‌شده توسط [[کارل بنز]]"
},
{
"Item1": "classification",
"Item2": "[[وسیله نقلیه]]"
},
{
"Item1": "industry",
"Item2": "صنایع مختلف"
},
{
"Item1": "fuel_source",
"Item2": "[[بنزین]]، [[سوخت دیزل]]، [[الکتریسیته]]، [[هیدروژن]]، [[انرژی خورشیدی]]"
},
{
"Item1": "powered",
"Item2": "بله"
},
{
"Item1": "self-propelled",
"Item2": "بله"
},
{
"Item1": "wheels",
"Item2": "۳–۴ به بالا"
},
{
"Item1": "axles",
"Item2": "۱–۲"
},
{
"Item1": "inventor",
"Item2": "[[کارل بنز]]"
}
],
"Title": "machine"
} | رولز رویس فانتوم ۲۰۰۸
تعداد خودرو موجود کشور به ازای هر ۱۰۰۰ نفر
خودرو یا اتوموبیل به وسیله نقلیه چرخداری گفته می‌شود که با موتور، خودش را حمل می‌کند این بدین معنی است که خودرو بدون ارتباط با وسیله دیگر و به کمک نیروی ماشینی خود، قادر به حرکت است.
دید کلی
اصولا برای تمام وسایلی که دارای منبع قدرت باشند و به خودی خود بتوانند حرکت کنند، می‌توان واژه خودرو را بکار برد. لیکن کاربرد این واژه در زبان ما دارای محدوده مشخصی است که معمولا به وسایل متحرکی گفته می‌شود که همگی دارای حرکت بوده و با زمین در تماس هستند. با این نگاه خودرو گونه‌ای وسیله موتوری چرخ‌دار است، که نخستین سازندگان آن را با هدف حمل‌ونقل سرنشینان در جاده‌ها طراحی نمودند. از نخستین تعاریف مخترعان اولیه اتومبیل، اینگونه استنباط می‌شود، که هدف آنها از استفاده چهار چرخ در طراحی اتومبیلهای نخستین، انتقال یک تا هشت نفر بوده‌است.
تاریخچه
اولین وسیله متحرک ساخت فردیناند فربیست ۱۶۷۸
شاید بتوان اولین ایده مکتوب در مورد وسیله نقلیه‌ای را که بدون نیروی انسان یا حیوانات قادر به حرکت باشد، در ایلیاد اثر هومر یافت. در قسمتی از رمان، هفاستوس (خدای آتش و فلزکاری) یک سه‌چرخه متحرک می‌سازد و از آن برای جابجایی استفاده می‌کند. اما در عالم واقع، این وسیله برای اولین بار در سال ۱۶۷۸ توسط پدر فردیناند فربیست مبلغ مسیحی بلژیکی در چین طراحی و ساخته شد که توسط اولین خودرو بخار قابل استفاده ۱۷۶۷نیروی بخار کار می‌کرد. این خودرو اولیه ۶۵ سانتیمتر طول داشت و به عنوان وسیله سرگرمی برای امپراتور چین ساخته شده بود. اولین اتومبیل واقعی با نیروی بخار که برای جابجائی انسان و بار بکار گرفته شد در سال ۱۷۶۷ توسط نیکلاس جوزف کان فرانسوی طراحی و ساخته شد. خودرو کان می‌توانست ۴ تن بار به همراه ۲ خدمه را با سرعت ۷/۸ کیلومتر بر ساعت به حرکت درآورد. اولین تصادف خودروئی جهان نیز با این خودرو در سال ۱۷۷۱ اتفاق افتاد.
موتور احتراقی در سال ۱۸۶۰ میلادی به‌وسیله یک بلژیکی به نام اتین لونوار اختراع شد. پس از آن، روند تکامل صنعت خودروسازی تداوم یافت و در بین سالهای ۱۸۶۰ تا ۱۹۷۰ میلادی در اروپا اختراعات مختلفی به وسیله چند تن از مهندسان انجام گرفت.
سال ۱۸۸۶ به عنوان سال تولد اتومبیلهای مدرن امروزی شناخته می‌شود، کارل بنز مخترع آلمانی در این سال بنز پتنت-موتورواگن را عرضه نمود. از سال ۱۹۰۸ که فورد مدل تی توسط هنری فورد طراحی و ساخته شد، بسرعتکالسکه‌ها جای خود را به اتومبیلهای موتوری دادند.
نخستین خودرو با موتور برون سوز یک موتور کوچک بود که بر روی یک گاری کوچک نصب شد. این خودرو را زیگفرد مارکوس در سال ۱۸۷۴ میلادی در شهر وین ساخت. موتور این وسیله نقلیه، موتور بخاری یا موتور برون سوز نام گرفت. اما به‌تدریج موتورهای برونسوز تبدیل به موتورهای درونسوز گردیدند. در موتورهای درونسوز، مخلوط هوا و گاز در داخل سیلندر به وسیله جرقه محترق می‌گردد. اولین نمونه موتور احتراق داخلی را یک مهندس آلمانی به نام نیکلاس اتو ساخت. موتورهای امروزی، در حقیقت نمونه تکامل یافته این موتور محسوب میشوند.
اولین خودرو با موتور احتراقی بنز ۱۸۸۵اما اختراع خودرو به کارل بنز نسبت داده می‌شود. او در سال ۱۸۸۵ موفق به ساخت اولین خودرو با موتور احتراقی گردید. در سال ۱۸۸۸ برتا بنز همسر کارل بنز اولین سفر خودروئی را با خودرو سه چرخ ساخت بنز انجام داد. در این سفر او فاصله ۱۰۶ کیلومتری مانهایم تا فورتزهایم را برای برگرداندن فرزندانش ریچارد و یوگن به صورت رفت و برگشت طی کرد. او دلیل این سفر را دیدار مادرش در فورتزهایم ذکر کرد ولی در حقیقت هدف او از این سفر نشان دادن قابلیتهای خودرو بود.
درعین حال، برخی به اشتباه، هنری فورد را به عنوان مخترع خودرو می‌دانند. این اشتباه به این خاطر رخ می‌دهد که هنری فورد، در واقع، ایده تولید اتومبیل ارزان قیمت را تحقق بخشید و استفاده از خودرو را در مقیاس گسترده و توسط مردم عادی امکان‌پذیر نمود. هنری فورد در سال ۱۸۹۱ یک موتور کوچک گازوئیلی طراحی کرد و سه سال بعد، یک ماشین گازوئیلی ساخت که به نام کالسکه بدون اسب شناخته می‌شود. ۵ سال بعد، هنری فورد طراحی ماشین‌های موسوم به مدل A و مدل T را آغاز کرد. او سرانجام توانست خط تولید و مونتاژ این اتومبیل‌ها را توسعه دهد تا تولید ماشین‌ها سریع‌تر و اقتصادی‌تر شود. مدل T اتومبیلی بود که در همه جای آمریکا به‌راحتی استفاده می‌شد و موتورش آنقدر قوی بودکه در زمینهای ناهموار به راحتی حرکت می‌کرد. این اتومبیل، به سادگی تعمیر می‌شد و حتی یک کشاورز با کمی دقت می‌توانست قطعات معیوب آن را عوض کند. قیمت این اتومبیل در آن زمان، ۸۵۰ دلار بود. این قیمت اگرچه نسبت به درآمد مردمان عادی، قیمت بالایی محسوب می‌شد، ولی نسبت به اتومبیلهای زمان خودش بسیار ارزان بود.
در سال ۲۰۱۰ شمار اتومبیلهای فعال در سراسر جهان از رقم ۱ میلیارد خودرو عبور کرد، که نسبت به سال ۱۹۸۶ که شمار آنها ۵۰۰ میلیون دستگاه بود، به میزان دو برابر افزایش داشته‌است. تعداد روند تولید اتومبیل‌ها بسرعت افزایش دارد، که بیشترین نرخ رشد اتومبیل مربوط به کشورهای چین، هند و سایر کشورهای تازه صنعتی‌شده میباشد.
چندی از مقاطع بسیار مهم و تحولات اساسی در تاریخچه خودرو :
سال ۱۷۶۷ میلادی: ساخت اولین وسیله نقلیه خودروئی قابل استفاده توسط کان
سال ۱۸۷۶ میلادی: ساخت موتور چهارزمانه توسط اتو و لانگن
سال ۱۸۸۳ میلادی: ساخت موتور کاربراتوردار با دور زیاد توسط دیملر
سال ۱۸۸۴میلادی: ساخت اولین موتور سیکلت با قدرت ۲/۱ اسب بخار توسط دایلمر
سال ۱۸۸۵ میلادی:ساخت اتومبیل سه چرخه با دستگاه اشتعال برقی توسط بنز
سال ۱۸۹۳ میلادی: ساخت کاربراتورردولف دیزل
سال ۱۹۰۰ میلادی: طراحی ساختمان کلی اتومبیل به نحوی که امروزه هم رایج است
سال ۱۹۲۴ میلادی: ساخت یک خودرو با استفاده از موتور دیزل توسط کارخانه بنز
سال ۱۹۵۷ میلادی: ساخت موتور وانکل
ساختمان خودروها
هر خودرو را می‌توان به هفت بخش کلی تقسیم کرد که عبارت‌اند از:
۱- سیستم مولد قدرت (موتور): در این واحد که انرژی شیمیایی بنزین به انرژی مکانیکی تبدیل می‌شود حرارت ناشی از سوختن هیدروکربن‌ها به بالاتر از ۷۰۰درجه سانتیگراد می‌رسد که به علت بازده مفید سیستم از هر ۴ قسمت حرارت تولید شده۱ قسمت به انرژی مکانیکی تبدیل می‌شدو بقیه به صورت هوای گرم یا دودهای حاصل از احتراق از موتور خارج می‌شود
در یک موتور در حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ قطعه متحرک وجود دارد که همه نیاز به روغن کاری دارند با توجه به درست کار کردن سیستم روغنکاری ولی باز هم عمر مفید یک خودرو ۸ سال کار یا پیمودن۱۵۰۰۰۰کیلومتر مسافت است. در حقیقت، عملکرد موتور چهار مرحله است که به اختصار به توضیح آنها می‌پردازیم.
در مرحله اول، سوپاپ ورود هوا باز شده و با حرکت رو به پایین پیستون، مخلوط هوا و سوخت وارد سیلندر می‌شود.
در این مرحله، سوپاپ‌ها بسته شده و با حرکت رو به بالای پیستون، مخلوط هوا و سوخت به شدت فشرده می‌شود.
وقتی که پیستون به بالاترین سطح خود رسید، با جرقه زدن شمع، احتراق انجام می‌شود و نیروی حاصل از احتراق، پیستون را با فشار بسیار بالا به پایین هدایت می‌کند.
۴. در مرحله آخر نیز سوپاپ خروجی باز شده و با حرکت رو به بالای پیستون، تمامی گازهای حاصل از احتراق، از سیلندر خارج میشوند. این چرخه چهار مرحله‌ای، به سرعت در موتور تکرار شده و موتور روشن می‌شود. گفتنی است، در خودروها، برای افزایش توان خروجی، از موتورهای ۴، ۶، ۸، یا ۱۲ سیلندر استفاده می‌شود. در این فیلم کوتاه شما می‌توانید به‌خوبی با مطالب بالا آشنا شوید.
۲- سیستم انتقال قدرت: این مجموعه وظیفه دارد قدرت تولیدی موتور را به چرخها انتقال دهد که شامل جعبه دنده یا مبدل گشتاور و سرعت، و کلاچ میباشد.
۳- سیستم تعلیق و فنر بندی: در اتومبیلهای جدید دستگاه فنر بندی در هر دقیقه بیش از ۱۰۰۰تا ۱۲۰۰بار نوسان می‌کند تا اتاق و شاسی، سرنشینان را در معرض ضربه‌های ناشی از ناهمواری‌ها ی جاده قرار ندهد.
۴- سیستم چرخ بندی و ترمزها: به‌طور متوسط در هر ۹۰۰۰۰کیلومتر مسافت پیموده شده یا هر شش سال کار خودرو هر چرخ حدود ۹۵ میلیون بار چرخش می‌کند.
۵- سیستم بدنه و شاسی: بدنه خودرهای جدید طوری ساخته می‌شود که بتواند تمامی قطعات را نگهداری کند در هر بدنه خودرو حدود ۴۰متر مربع ورق فولادی به کار می‌رود که ضخامت آن۴/۰ تا ۲/۱میباشد.
۶- سیستم هدایت و فرمان: نیروی متوسطی که لازم است تا بتوا خودرو را در یک پیچ معمولی هدایت کرد بین ۵ تا ۱۰ کیلوگرم میباشد ولی سیستمهای جدید فرمان ای نیرو را به حدود ۳۰گرم کاهش داده‌است.
۷- سیستم برق‌رسانی: از باتریهای ۲۴،۱۲،۶ ولتی برای راه‌اندازی و روشن کردن موتور استفاده می‌شود سیستم جرقه زنی را تا ۳۰۰۰۰ولت افزایش داده برای جرقه زنی موتور آماده می‌کند در این گروه همچنین چراغهای روشنایی و علایم و برف پاکن‌ها و بخاری و دیگر وسایل الکتریکی نصب شده‌است.
طرز کار خودرو
خودروهای امروزی جهت تولید قدرت از سوخت‌های فسیلی استفاده میکنند. این خودروها همگی دارای موتورهای درونسوز هستند که با سو زاندن بنزین، گازوئیل یا گاز طبیعی انرژی ذخیره شده در این سوختها را به شکل انرژی جنبشی قابل استفاده درمی‌آورند. (این کار در موتور خودرو انجام می‌شود).
توان تولید شده در موتور خودرو به واسطه سیستم انتقال نیرو از موتور خودرو به چرخهای آن منتقل می‌شود. در واقع چرخهای خودرو عامل ارتباط خودرو با زمین و به وجود آورنده حرکت خودرو است. آنگاه حرکت تولید شده به وسیله انسان، یا برای جابجایی یا برای کشیدن وسیله دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خودروی پرنده
خودروی برقی را یک شرکت فرانسوی طراحی نموده‌است. این خودرو پرنده که پگاس نام دارد می‌تواند تا ارتفاع ۳ هزار متری سطح زمین پرواز کند. ارتش فرانسه از تولید این خودرو استقبال کرده و برای تولید هر دستگاه ۶۰ هزار یورو سرمایه‌گذاری می‌کند. این خودرو توسط شرکت ویلون ساخته می‌شود و برای به پرواز درآمدن و به زمین نشستن به یکصد متر باند نیاز دارد و می‌تواند با سرعتی معادل ۸۰ کیلومتر در ساعت در آسمان به حرکت درآید. همچنین در سطح زمین می‌تواند با سرعتی معادل یکصد کیلومتر در ساعت حرکت کند و میزان ذخیره سوخت آن برای پرواز به مدت ۳ ساعت کافی است.
طراح این خودرو که از سال ۲۰۰۸ بر روی این طرح کار می‌کند هدف از ساخت آن را تغییر کاربری سریع برای حرکت در زمین و آسمان اعلام کرده‌است، زیرا این خودرو به خاطر سبکی قادر است در اندک زمان ممکن از حرکت در آسمان به حرکت در سطح زمین و بالعکس مبادرت کند. ابراز امیدواری کرد که پس از پشت سر گذاردن مراحل آزمایشی، این خودرو در مرحله تولید انبوه با قیمتی معادل صد هزار یورو وارد بازار شود.
خودروی برقی
خودرو برقی به خودروی می‌گویند که از باتری جهت نیروی محرکه به‌جای موتور درونسوز استفاده می‌کند.
اولین خودروهای برقی در قرن نوزدهم ظاهر شدند. تولید اینگونه خودروها با تولید انبوه اتومبیل احتراقی دچار افت شدید گردید. اما برخی خودروهای برقی همانند تسلا رودستر (یک خودروی لوکس برقی) و جنرال موتورز ای‌وی-۱ موفقیت‌آمیز بوده‌اند.
برخی نمونه خودروی برقی
خودروی تماما الکتریکی Tesla Model S، سریع‌ترین خودروی سدانی است که تاکنون در آمریکا ساخته شده. جالب است بدانید که ۰ تا ۱۰۰ این خودرو چیزی درحدود ۳٫۹ ثانیه است. قدرت موتور این خودرو ۴۱۶ اسب بخار معادل یک Audi R8 تولید شرکت تیونیگ «منصوری» است. در Tesla Model S که از بدنه‌ای آلومینیومی ساخته شده‌است، یک موتور الکتریکی ۱۶،۰۰۰ دور بر دقیقه با گشتاور ۶۰۰ نیوتن-متر به‌کار رفته‌است. این موتور توسط تعداد بسیار زیادی از پکیج‌های باتری متشکل از ۷،۰۰۰ سلول لیتیم یون که در کف خودرو جاسازی شده‌اند، به چرخش درمی‌آید و نکته قابل‌توجه همین باتریها هستند که وزنی در حدود ۴۵۵ کیلوگرم دارند. باتریها در هر شکل و اندازه‌ای می‌توانند باشند. شارژ باتریهای این خودرو از طریق شارژرهای ۱۱۰ ولت یا ۲۲۰ ولت خانگی به راحتی امکان‌پذیر است.
REVA
خودروی REVAi که در بریتانیا به نام G-Wiz شناخته می‌شود یک خودروی کوچک الکتریکی است که به وسیله تولیدکننده هندی به نام REVA Electric و از سال ۲۰۰۱ تولید می‌گردد. شرکت REVA تا سال ۲۰۱۱ بیش از ۴۰۰۰ دستگاه از این نوع خودرو را در ۲۶ کشور جهان به فروش رسانده‌است.
در بسیاری از کشورها REVAi استانداردهای کافی جهت به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک خودروی کامل را بدست نیاورده به نحوی که در سایر کلاسها نظیر خودروی شبه برقی در آمریکا و چهارچرخه موتوری در اروپا طبقه‌بندی شده‌است. این خودرو در ابتدا تحت نام REVA شناخته می‌شد که بعدا با تغییرات و بهینه‌سازی‌های انجام شده بر روی آن تحت نام REVAi و با قابلیتهای بهتر عرضه گردید. روی‌هم‌رفته مدل قدیمی و جدید آن لقب پرفروشترین خودروی برقی جهان را تا اواخر سال ۲۰۰۹ به خود اختصاص داده‌است.
طراحی
REVAi یک خودروی هاچ بک ۳ در و کوچک است که دارای ابعاد 2.6m طول، 1.3mعرض و 1.5m ارتفاع میباشد. این خودرو قابلیت حمل ۲ بزرگسال در جلو و ۲ کودک را در صندلیهای عقب دارا بوده و صندلیهای عقب می‌توانند به منظور ایجاد فضا برای حمل بار بیشتر کاملا خوابانده شوند. حداکثر وزن مسافر و بار این خودرو به صورت توام ۲۷۰ کیلوگرم میباشد.
REVAi به منظور سفرهای درون‌شهری و به ویژه تردد بین منزل و محل کار خصوصا در ترافیکهای سنگین طراحی شده و در اروپا این خودرو تحت عنوان چهارچرخه سنگین (Category L7) طبقه‌بندی شده‌است. این خودرو دارای اجازه صادرات به آمریکا است به شرطی که دارای محدودکننده سرعت به کمتر از ۲۵ مایل در ساعت بوده و به منظور رفت‌وآمدهای کوتاه (Neighborhood Electric Vehicle) از آن استفاده گردد.
مدل‌ها
REVA
مدل اولیه این خودرو که از سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷ تولید می‌شد REVA نام گرفت (در بریتانیا G-Wiz). نیروی محرکه این خودرو از طریق یک موتور 4.8 Kw (4.6 hp) تامین می‌گردد که توسط یک کنترلر DC با جریان خروجی 400A کنترل شده و حداکثر توان آن به 13.1kw (17.6 hp) بالغ می‌گردد. این توان از طریق ۸ عدد باتری 6V-200Ah که به صورت سری و دارای ولتاژ نهایی 48V هستند بدست آمده و در زیر صندلی جلوی خودرو تعبیه شده‌اند. این مدل به دلیل عدم وجود شاسی قدرتمند قادر به گذراندن تستهای استاندارد تصادف با سرعت 40 km/h (25 mph) نبود.
REVAi
در ژانویه سال ۲۰۰۸ یک مدل جدید از این خودرو به نام REVAi به بازار معرفی شد که دارای یک سیستم درایو AC است و باعث می‌شود سرعت آن به حداکثر 80 km/h (50 mph) افزایش یابد. این درایو ۳۵۰ آمپری یک موتور AC سه فاز با توان حداکثر 13Kw (17 hp) که نیروی محرکه خودرو است را کنترل می‌نماید. همانند مدل REVA توان الکتریکی این خودرو نیز از طریق ۶ عدد باتری 6V-200Ah که در زیر صندلیهای جلو تعبیه شده‌اند بدست می‌آید. این خودرو دارای یک سوئیچ تقویتی (boost) میباشد که با فعال شدن آن ۴۰٪ گشتاور اضافی جهت شتابگیری بهتر و توانائی بالا رفتن از مسیرهای کوهستانی به آن افزوده شده و حداکثر سرعت آن را نیز به 80 km/h می‌رساند. وزن این خودرو 665 kg بوده که 270 kg از آن مربوط به باتریهاست. مسافت نرمال پیموده شده توسط REVAi با یک بار شارژ حدود 80 km است که البته درصورت رانندگی سریع یا استفاده از بخاری و کولر خودرو این مسافت کاهش خواهد یافت.
جهت تصحیح مشکلات ایمنی مدل قبلی با همکاری شرکت لوتوس، ویژگی‌های ایمنی متعدد و جدیدی به این خودرو افزوده شده‌است که از جمله ترمزهای دیسکی در جلو و شاسی تقویت شده را می‌توان نام برد که به خوبی تستهای تصادف در سرعت 40 km/h را بوسیله موسسه استاندارد ARIA در کشور هند گذرانده‌است.
REVA L-ion
در ژانویه سال ۲۰۰۹ مدل جدیدی به بازار ارائه شد که REVA L-ion نام گرفت. این مدل از نظر ظاهر مشابه مدل REVAi است ولی باتریهای آن از نوع Li-ion (Lithium-ion) بوده که علاوه بر کاهش وزن خودرو به 565 kg، کاهش زمان شارژ به ۶ ساعت و افزایش مسافت طی شده بعد از یک شارژ کامل تا 120 km را نیز به همراه داشته‌است. همچنین عملکرد این باتریها کمتر تحت تاثیر تغییرات دما قراردارد. علاوه بر تغییر در باتریها، REVA L-ion دارای یک پانل خورشیدی جهت شارژ باتریها به وسیله انرژی خورشیدی بر روی سقف آن است. همچنین افزون بر باتری شارژر نصب شده بر روی خودرو، یک ایستگاه شارژ باتری ۳فاز که نیازمند اتصال برق ۳فاز است نیز آماده ارائه میباشد که در عرض ۱ ساعت قادر به شارژ ۹۰ درصد ظرفیت باتریهای خودرو خواهد بود.
قیمت
بیش از ۴۰۰۰ دستگاه از مدل‌های مختلف REVA تا اواسط مارس ۲۰۱۱ فروخته شده که کشورهای واردکننده این خودرو عبارتند از: اتریش، برزیل، شیلی، کلمبیا، کاستاریکا، قبرس، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، هند، ایرلند، نروژ، ژاپن، مالتا، موناکو، نپال، جزایر نورفولک، پرو، فیلیپین، پرتغال، اسپانیا، سریلانکا و بریتانیا. قیمت این خودرو، هم‌اکنون در بریتانیا تقریبا ۹۹۹۵ یورو برای مدل استاندارد (مدل G-Wiz) است. این خودرو از پرداخت شارژ مربوط به نقاط پرترافیک لندن معاف است چرا که به عنوان خودروی الکتریکی طبقه‌بندی شده‌است. این خودرو همچنین در کشورهای اروپایی دیگر نظیر اسپانیا و نروژ نیز فروخته شده‌است. در کاستاریکا، REVAi در مارس ۲۰۰۹ وارد شد و به قیمت ۱۳۰۰۰ دلار آمریکا فروخته شد. در بازار شیلی این خودرو ۱۲۰۰۰ دلار آمریکا قیمت گذاری شده‌است.
در جمهوری ایرلند خودروی REVAi به قیمت ۱۱۵۰۰ یورو قیمت‌گذاری شده و مدل بهتر آن با نام REVA L-ion به قیمت ۱۷۵۰۰ یورو به فروش می‌رسد. همچنین در هندوستان REVA به مبلغ ۳۵۰،۰۰۰ روپیه به فروش رسیده و هزینه شارژ آن 0.8 cent/Km برآورد می‌گردد که باید در کنار قیمت 1.3 USD/Liter برای بنزین در هند مورد توجه قرار گیرد.
ملاحظات ایمنی
REVA از اکثر مقررات ایمنی تصادفات در اروپا به دلیل وزن کم و طبقه‌بندی شدن در ردیف چهارچرخه‌های سنگین به جای خودرو معاف شده‌است. دپارتمان حمل و نقل بریتانیا پس از آزمون تصادم، یک دستگاه خودروی REVA مدل G-Wiz (که اکنون از رده تولید خارج است) با مانع غیرقابل انعطاف در ۲۴ آوریل ۲۰۰۷، ملاحظات جدی ایمنی را در این خودرو مشخص نمود. مشابه همین تست، یک آزمایش دیگر نیز که به وسیله مجله Top Gear و بر اساس مقررات تست تصادفات NCAP اروپا انجام پذیرفت، مشخص کرد که سرنشینان این خودرو در تصادفات با سرعت 64 Km/h متحمل صدمات جدی و بعضا بسیار جدی خواهند شد.
در نتیجه آزمونهای یاد شده، مدل‌های REVAi و REVA L-ion شامل ویژگی‌های متعدد ایمنی نظیر ترمزهای دیسکی جلو و شاسی تقویت شده و با طراحی مجدد هستند که آزمون تصادفات آن توسط ARAI در هند موفقیت‌آمیز بوده‌است.
فیلم آزمون تصادف از جلوی مدل جدید با سرعت 40 Km/h هم‌اکنون به صورت آنلاین در دسترس قراردارد. کمپانی تولید REVA (RECC) در سال ۲۰۰۸ مدعی شد که این خودرو دارای رکورد ایمنی عالی است به نحوی که در مجموع ۸۰ میلیون کیلومتر کاربرد این خودرو در سراسر جهان، حتی یک مورد فوت یا وارد آمدن صدمه جدی به سرنشینان رخ نداده‌است.
ریزترین خودروی برقی جهان
خودروهای برقی متعددی طی سالهای گذشته تولید شده‌اند که از ابعاد کوچکی برخوردار بوده‌اند، با این همه تمامی این خودروهای کوچک در مقایسه با خودروی برقی که دانشمندان سوئیسی ابداع کرده‌اند بسیار غول پیکر به‌شمار می‌روند.
به گزارش خبرگزاری مهر، گروه سوئیسی «امپتا» طی همکاری با دانشمندان هلندی دانشگاه گرونینگن یکی از بی‌نظیرترین خوردوهای برقی جهان را ساخته‌اند که ابعاد آن 4x2 نانومتر است.
این نانوخودرو که از یک تک مولکول ساخته شده دارای چهار چرخ است که عملکرد هر یک از چرخها مشابه چرخی با موتور مجزا است. این خودرو می‌تواند در مسیری مستقیم بر روی سطحی مسی حرکت کند و به جای حمل باتری برق مورد نیاز خود را از سر «میکروسکوپ پویشی تونلی» که بالای آن قرار خواهد گرفت، تامین کند.
این نانوخودرو برای هر نیم دوری که چرخهایش خواهند زد به ۵۰۰ میلی ولت انرژی نیاز خواهد داشت. زمانی که خودرو وارد یک دست انداز می‌شود، الکترونها از میان مولکول نفوذ کرده و منجر به تغییرات ساختاری برگشت‌پذیری در هریک از موتورها یا چرخها میشوند. این تغییرات باعث میشوند هر چهار چرخ به صورت همزمان به جلو حرکت کنند.
بر اساس گزارش گیزمگ، اجرایی کردن این کار برای هماهنگ‌سازی حرکت همزمان چرخها در عمل بسیار دشوار است با این همه در نهایت پس از ۱۰ تحریک الکتریکی، نانوخودرو توانست ۶ نانومتر به جلو حرکت کند.
کاربرد خودرو
کاربرد خودروها در زندگی امروزه بشر بسیار متنوع و بسیار گسترده‌است به‌طوری‌که اگر خودروها را از زندگی روزمره حذف کنیم شاید تمدن بشری دیگر به شکل کنونی وجود نداشته باشد. عمده فعالیت خودروها در زمینه‌های زیر است:
ترابری:
واژه ترابری خود گویای فعالیت انجام شده توسط خودروها است. چرا که قسمت اعظم مواد و اشیاء انسان‌ها نیز خود بخش وسیعی از حمل و نقل را شامل می‌شود.
تولید توان کششی:
کاربرد دیگر خودروها در تولید توان کششی است که در بخش‌هایی مثل کشاورزی یا صنعت یا خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاربرد می‌تواند در قالب یک تراکتور کشاورزی یا یک لیفت‌تراک و یدک‌کش یا یک ماشین راهسازی جلوه گر شود.
تولیدکنندگان جهانی
بزرگترین سازندگان اتومبیل جهان بر حسب تولید در سال ۲۰۰۶
تعداد کل تولید شده (بر حسب ۱۰۰۰ دستگاه)
گروه سازنده
۱۰۰۰
۲۰۰۰
۳۰۰۰
۴۰۰۰
۵۰۰۰
۶۰۰۰
۷۰۰۰
۸۰۰۰
۹۰۰۰
۱۰۰۰۰
جنرال موتورز
۸۹۲۶
تویوتا
۸۰۳۶
فورد
۶۲۶۸
فولکس‌واگن
۵۶۸۵
هوندا
۳۶۷۰
پژو-سیتروئن (PSA)
۳۳۵۷
نیسان
۳۲۲۳
کرایسلر
۲۵۴۵
رنو
۲۴۹۲
هیوندای
۲۴۶۳
فیات
۲۳۱۸
سوزوکی
۲۲۹۷
دایملر
۲۰۴۵
مزدا
۱۳۹۶
کیا
۱۳۸۲
کلید
خودروها
خودروهای سبک
خودروهای سنگین
اتوبوس
کل تولیدات جهانی: ۶۸۳۴۰
مرجع:
آمار میزان تولید
ایران در سال ۲۰۱۵ میلادی ۸۸۴،۸۶۶ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌است و از نظر تعداد خودروی تولیدی در این سال در رتبه ۱۶ام جهان قرار گرفته‌است درحالیکه ایتالیا تولید ۶۶۳،۱۳۹ دستگاه خودرو در جایگاه ۲۰ام قرار داشت.
ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی ۱،۰۷۴،۰۰۰ خودرو تولید کرد و در جایگاه ۱۴ جهان قرار گرفت در حالیکه ترکیه با تولید ۹۵۰،۸۸۸ خودرو در جایگاه ۱۷ جهان قرار گرفت.
آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۵ تولید انواع خودروها توسط خودرو سازان داخلی، افزایش داشته‌است بطور مثال در ۱۰ ماهه نخست سال ۹۵ یک میلیون و ۷۹ هزارو ۴۶۲ دستگاه خودرو در کشور توسط خودرو سازان تولید شده که این آمار در مقایسه با مدت مشابه در سال قبل حدود ۳۸ درصد افزایش داشته‌است.
آنتیک
به اتومبیلهای قدیمی و ارزشمند ساخته شده پس از آغاز قرن بیستم میلادی، اتومبیل آنتیک می‌گویند؛ به‌طوری‌که به اتومبیلهای ساخته شده تا قبل از سال ۱۹۱۸(سال وقوع جنگ جهانی اول)، وتران و به اتومبیلهای تولید شده در فاصله زمانی سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۳۰، وینتاژ گفته می‌شود. اتومبیلهای آنتیک معمولا مورد علاقه کلکسیونرها هستند. برای مثال اتومبیلهای قدیمی ساخته شده در سالهای پس از ۱۹۳۰ مانند استون مارتین یا جگوار مدل ای (پس از ۱۹۶۰) مورد علاقه کلکسیونرها هستند که گاهی به آنها اتومبیلهای کلاسیک می‌گویند.
قطعات خودرو
فهرست وسایل نقلیه موتوری
فرمول یک
آدمک آزمایش تصادف
مکانیک خودرو
جلوبندی
مسافرت جاده‌ای
کیفیت سواری | [
"بنز ولو",
"کارل بنز",
"وسیله نقلیه",
"بنزین",
"سوخت دیزل",
"الکتریسیته",
"هیدروژن",
"انرژی خورشیدی",
"ایلیاد",
"هومر",
"سانتیمتر",
"کیلومتر بر ساعت",
"موتور احتراقی",
"بلژیک",
"صنعت خودروسازی",
"اروپا",
"بنز پتنت-موتورواگن",
"فورد مدل تی",
"هنری فورد",
"کالسکه",
"موتور برون سوز",
"وین",
"موتور درونسوز",
"سیلندر",
"جرقه",
"موتور احتراق داخلی",
"نیکلاس اتو",
"گازوئیل",
"خط تولید",
"چین",
"هند",
"کشورهای تازه صنعتی‌شده",
"موتور سیکلت",
"اسب بخار",
"موتور دیزل",
"بنز",
"موتور وانکل",
"انرژی شیمیایی",
"انرژی مکانیکی",
"سیستم روغنکاری",
"موتور روشن",
"جعبه دنده",
"بدنهٔ خودرو",
"سوخت‌های فسیلی",
"گاز طبیعی",
"انرژی جنبشی",
"انتقال نیرو",
"پگاس",
"ویلون",
"موتور درونسوز",
"خودروهای برقی",
"قرن نوزدهم",
"تولید انبوه",
"تسلا رودستر",
"خودروی لوکس",
"جنرال موتورز ای‌وی-۱",
"موتور الکتریکی",
"خودروی برقی",
"هاچ بک",
"طبقه‌بندی",
"توان الکتریکی",
"مؤسسه استاندارد",
"کاهش وزن",
"جزایر نورفولک",
"مدل استاندارد",
"کشورهای اروپایی",
"دلار آمریکا",
"قیمت گذاری",
"جمهوری ایرلند",
"NCAP اروپا",
"خبرگزاری مهر",
"ترابری",
"توان کششی",
"تراکتور",
"لیفت‌تراک",
"یدک‌کش",
"جنرال موتورز",
"تویوتا",
"فورد",
"فولکس‌واگن",
"هوندا",
"پژو سیتروئن",
"نیسان",
"کرایسلر",
"رنو",
"هیوندای",
"فیات",
"سوزوکی",
"دایملر",
"مزدا",
"کیا",
"ایتالیا",
"قرن بیستم",
"جنگ جهانی",
"استون مارتین",
"جگوار مدل ای",
"قطعات خودرو",
"فهرست وسایل نقلیه موتوری",
"فرمول یک",
"آدمک آزمایش تصادف",
"مکانیک خودرو",
"جلوبندی",
"مسافرت جاده‌ای",
"کیفیت سواری",
"دانشنامه رشد",
"روزنامه شرق"
] | [
"خودرو",
"اختراع‌های آلمانی",
"رفت‌وآمد",
"مقاله‌های دانشنامه رشد",
"وسایل نقلیه"
] |
1,892 | ۲۲۴ (میلادی) | 0 | 13 | 0 | [
"۲۲۴ (ميلادي)",
"224 (میلادی)",
"۲۲۴ میلادی",
"224 (ميلادي)",
"۲۲۴ ميلادي"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رویدادها
شکست اردوان چهارم، شاه بزرگ اشکانی، بدست اردشیر بابکان در مکانی به نام هرمزدگان. پایان شاهنشاهی اشکانی، آغاز شاهنشاهی ساسانی در ایران.
درگذشت‌ها
جیا ژو، رایزن پادشاهی وی چین.
ژو ژی سردار لشکر سون کوان | [
"اردوان چهارم",
"اردشیر بابکان",
"هرمزدگان",
"جیا ژو",
"ژو ژی"
] | [
"۲۲۴ (میلادی)"
] |
1,893 | ۲۲۵ (میلادی) | 0 | 6 | 0 | [
"۲۲۵ (ميلادي)",
"225 (میلادی)",
"۲۲۵ میلادی",
"225 (ميلادي)",
"۲۲۵ ميلادي"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رویدادها
ساسانیان با پیروزی بر آخرین پادشاه پارتی در 225 م ، پادشاهی نوینی را برپا کردند که تامیانه سده هفتم میلادی پایدار بود.
فرمانروایان | [
"ساسانیان",
"پارت"
] | [
"۲۲۵ (میلادی)"
] |
1,894 | ۲۲۶ (میلادی) | 0 | 6 | 0 | [
"۲۲۶ (ميلادي)",
"226 (میلادی)",
"۲۲۶ میلادی",
"226 (ميلادي)",
"۲۲۶ ميلادي"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رویدادها
۲۳ ژوئن: تاجگذاری اردشیر بابکان در نیایشگاه ناهید.
فرمانروایان | [
"اردشیر بابکان",
"ناهید"
] | [
"۲۲۶ (میلادی)"
] |
1,896 | گریند | 2 | 43 | 0 | [
"گريند"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای گریند"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "27.1111"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "54.3167"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "روستای گریند"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "300"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۲۵۳۲۴۹"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "0764"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | گریند روستای کوچکی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. .
محدوده گریند
از طرف شمال رشته کوه ناخ، از طرف جنوب روستای چاله، از طرف مغرب دهستان کوخرد، و از سمت مشرق به روستای کوردان و صالح آباد منتهی می‌شود. .
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲۴۸ نفر (۵۳ خانوار)
بوده است.
که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند. و از طریق بنایی امرارماش میکنند. گریند در صد متری روستای چاله از سوی شمال آن منطقه‌ای کشاورزی است به نام
(بند نید) معروف است، و در ۳ کیلومتری شرق کوخرد واقع است، دارای 5 باب آب‌انبار برکه و 2 مدرسه و 2 مسجدمی‌باشد وداری آب لوله کشی وبرق است، آب چاه‌هایش شیرین است.
چاه چرخ گاوی
در روزگار گذشته کشاورزی در روستای گریند رونق خاصی داشته‌است. و داستان «چاه بگیشی» و گاوهایی که آب از چاه بادول چرمی به بالا می‌آوردند پیش مردم این روستا به یادگار مانده‌است.
پیشتر با گاو و (چاه چرخ گاوی) کشاورزی زمستانه و تابستانه می‌شده، اکنون هم موتور پمپ نصب شده ولی این روستا رونق پیشین را ندارد.
جاده اصلی اسفالت بندر لنگه- بستک از کنار گریند می‌گذرد.
روستای چاله از طرف جنوب به مسافت پانصد متری قرار دارد.
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History » “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition : Egypt (Cairo),1997 - 2013
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"کوه ناخ",
"چاله",
"دهستان کوخرد",
"کوردان (بستک)",
"صالح آباد",
"مصر",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"کوخرد",
"آب‌انبار",
"برکه",
"مسجد",
"بندر لنگه",
"بستک"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,897 | آسو | 0 | 11 | 0 | [
"آسو (ابهام زدايي)",
"آسو (ابهام‌زدایی)",
"اسو (ابهام زدايي)",
"آسو (ابهام زدایی)",
"اسو (ابهام‌زدایی)",
"اسو (ابهام زدایی)"
] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | آسو به چند معنی زیر بکار می‌رود:
آسو (بستک) روستایی در بخش کوخرد هرنگ شهرستان بستک استان هرمزگان
آسو (سیاهکل)
کوه آسو نام یکی از بلندترین کوه‌های آتشفشان فعال جهان در ژاپن | [
"آسو (بستک)",
"آسو (سیاهکل)",
"کوه آسو"
] | [] |
1,899 | آسو (بستک) | 2 | 40 | 0 | [
"اسو (بستک)",
"آسو (بستك)",
"اسو (بستك)"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای آسو"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۲۷٫۰۸۵۲۷۷۸"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۵۴٫۴۹۶۳۸۸۹"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "روستای آسو"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "اسوه"
},
{
"Item1": "سال‌بنیاد",
"Item2": "پیش از اسلام"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۲۲۴"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۲۵۳۲۱۵"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۶۴"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | آسو روستایی است در ۹ کیلومتری شمال شرقی دهستان کوخرد و از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران است ونام قدیم روستای آسو مخفف شده از آسیاب میباشد زیرا درسال‌های گذشته درروستا آسیابی وجود داشته که بعد از باران شدیدی که بارید آسیاب خراب شد وبه این دلیل نام روستارا به آسو تغیر دادند.
جمعمیت
بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت این روستا ۲۲۴ نفر (۳۸ خانوار)
بوده‌است.
این روستا دارای خانه بهداشت و چهارباب مسجد و پنج باب آب‌انبار برکه است، در جنوب روستا و در وسط نخلستانها آثار یک مسجد قدیمی به چشم می‌خورد که از قدیمی بودن این روستا سخن می‌گوید، چاه آبش کم عمق و نسبتا شیرین است.
درواه ناخ
در مغرب روستا درواه بزرگی که به نام دره ناخ مشهور است واقع شده‌است، بر روی دروا پل بزرگی ایجاد شده‌است که ماشین از روی آن عبور می‌نمایند، آب این دره بزرگ به رودخانه مهران می‌ریزد.
تعداد ۳۰۰ اصله نخل دیم دارد.
محدوده آسو
از طرف شمال کوه ناخ، از طرف جنوب رودخانه مهران، از طرف مغرب روستای صالح آباد و تنب بردومه، و از سمت مشرق به مهران منتهی می‌شود.
تصاویر
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه» ، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تاریخ عرب الهوله دراسه تاریخیه وثائقیه» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی.
بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"دهستان کوخرد",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"خانوار",
"بهداشت",
"مسجد",
"آب‌انبار",
"برکه",
"شیرین",
"دره",
"دره ناخ",
"پل",
"رودخانه مهران",
"اصله",
"نخل",
"دیم",
"مصر",
"کوه ناخ",
"صالح آباد",
"تنب بردومه",
"مهران"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,901 | بربار | 2 | 40 | 0 | [] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای بربار"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "27.1111"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "54.3167"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "روستای بربار"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "باربار، بردار"
},
{
"Item1": "سال‌بنیاد",
"Item2": "پیش از اسلام"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۳۸"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۲۵۳۲۲۰"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۶۴"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | بربار نام روستایی کوچک از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران است.
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۳۸ نفر (۲۸ خانوار)
بوده است. و دارای ۲ مسجد و یک باب مدرسه و ۷ باب آب‌انبار برکه است. بربار همچنین چشمه کوچکی دارد که در حدود ۵۰۰ اصله نخل را آبیاری می‌کند.
نام روستا
برخی نام این روستا را برگرفته از واژه‌ای قبطی (مصری باستان) به معنای سازه استوار یا نیایشگاه دانسته‌اند که با توجه به دور بودن زمانی و مکانی مصریان باستان نسبت به این روستای ایرانی این توجیه نام درست نمی‌نماید. برای ریشه ابی علمی نام این روستا بررسی زبانشناختی گویشهای هرمزگان و لارستان می‌تواند راهگشا باشد.
این روستا در غرب روستای بار قرار دارد. . .
محدوده بربار
محدوده روستای بربار از شمال رشته کوه ناخ، از جنوب روستای دیخور، از مغرب روستای بدمستان، و از سمت مشرق به روستای تخت گرو منتهی می‌شود. .
تصاویر
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله دراسه تاریخیه وثائقیه» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی.
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"خانوار",
"مسجد",
"آب‌انبار",
"برکه",
"چشمه",
"نخل",
"قبطی",
"سازه",
"نیایشگاه",
"مصر",
"زبانشناسی",
"لارستان",
"بار",
"کوه ناخ",
"دیخور",
"بدمستان",
"تخت گرو"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,902 | عالی جان | 2 | 30 | 0 | [
"عالي جان"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | عالی جان (یا عالی جلال) روستایی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
محدوده عالی جان
از شمال نید و کوه ناخ، از جنوب رودخانه مهران، از مغرب دهستان کوخرد، و از سمت مشرف به «گوچونی» و چاله کوخرد محدود می‌گردد.
جمعیت
بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این روستا (۲ خانوار) بوده‌است.
وجه تسمیت
گفته می‌شود که نام این روستا از نام دو شخص، یکی به نام علی و دیگری به نام جلال گرفته شده و این دو شخص در گذشته‌ها در اینجا زندگی می‌کردند و صاحب نخلستانهای پهناوری بودند.
واژه عالی تحریفی از واژه علی است چون مردمان قدیم کوخرد به علی می‌گفتند عالی یعنی «بلندمرتبه». (در گویش منطقه همچنین به محمود، مهمیت، به محمد، ممد و به عبدالله، عبدل گفته می‌شود).
روستای عالی جان دارای ۲ باب آب‌انبار برکه و در حدود ۱۰۰۰ اصله نخل دیم است.
آثار منازل عبدالله محمد رشید یکی از کاروانسالارهای معروف منطقه در عالی جان باقی مانده‌است.
تصاویر
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه» ، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 - 2013
بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"نید",
"کوه ناخ",
"رودخانه مهران",
"دهستان کوخرد",
"گوچونی",
"چاله",
"کوخرد",
"مصر",
"خانوار",
"نخلستان",
"آب‌انبار",
"برکه",
"اصله",
"دیم",
"کاروان‌سالار"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان",
"شهرستان بستک"
] |
1,903 | بدمستان | 0 | 27 | 0 | [] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بدمستان نام روستایی کوچک از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. .
محدوده بدمستان
ازطرف شمال رشته کوه ناخ، از طرف جنوب جوکار کوچکی و نخلستان روستا، از طرف مغرب کوه، و از طرف مشرق به روستای بربار منتهی می‌شود. .
جمعیت
جمعیت این روستا 25 نفر ( ۴ خانوار ) است، که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند.
ودارای دبستان، یک باب مسجد
۳۰۰ اصله نخل و آب انبار برکه است.
بدمستان در یک کیلومتری غرب روستای دیگری به نام بربار قرار دارد.
پیشه
پیشه مردم این روستا دامداری است، همچنین از کوهای اطراف روستای خود گیاهان داروئی جمع‌آوری میکنند و در دهات نزدیک خود می‌فروشند و از این راه امرار معاش میکنند. .
رجوع کنید به
نگاره از: محمد محمدیان.
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله دراسه تاریخیه وثائقیه» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"کوه ناخ",
"بربار",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"مسجد",
"اصله",
"نخل",
"برکه",
"دامداری",
"مصر"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان",
"شهرستان بستک"
] |
1,905 | تخت گرو | 2 | 30 | 0 | [] | false | 6 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای تخت گرو"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "27.1111"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "54.3167"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "روستای تخت کرو"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "نخل گرو"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۵۳"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۲۵۳۲۲۵"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۶۴"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | تخت گرو نام روستایی کوچک و کوهستانی از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.در پائین تپه تخت گرو روستای پراحمد قرار دارد.
محدوده تخت گرو
محدوده روستای تخت گرو از شمال رشته کوه ناخ، از جنوب کوه وراه اتومبیل رو، از مغرب روستای بربار، و از سمت مشرق به روستای بار منتهی می‌شود. .
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۵۳ نفر (۳۰ خانوار)
بوده است.
که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند.
این روستا در جنوب شرقی بربار واقع شده‌است.
درواه مذوه
دره بزرگی در شرق روستا وجود دارد که به نام درواه «مذوه» معروف است.
بهر (تپه) سچاخون در شرق این دره واقع است. یک چشمه کوچک و چند اصله نخل ته دره وجود دارد. دارای ۲ مسجد و یک باب مدرسه و چهار باب آب‌انبار، برکه است.
تصاویر | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"تپه",
"پراحمد",
"کوه ناخ",
"بربار",
"بار",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"مصر",
"بهر",
"چشمه",
"اصله",
"نخل",
"مسجد",
"آب‌انبار",
"برکه"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,906 | لاور دین | 2 | 49 | 0 | [
"لاوردین",
"لاورِ دین",
"لاور دين",
"لاوردين",
"لاورِ دين"
] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | لاور دین (با کسره زیر ر) نام روستایی کوچک از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک استان هرمزگان ایران است.
این روستا در غرب مسیر جاده بستک - کوخرد - بندر لنگه واقع است. .
محدوده لاور دین
از شمال کوه، از جنوب رودخانه فصلی درواه‌دین، از مغرب بون کوه لوزپره دین، و از سمت مشرق به جاده ارتباطی بستک بندر لنگه محدود می‌گردد.
چشمه
لاوردین دارای چشمه کوچکی است که در حدود ۲۸۰ اصله نخل را آبیاری می‌کند، آب این چشمه تلخ است.
لاوردین دارای منبع آب و لوله‌کشی و برق (در دست احداث) و دارای ۴باب مسجد، یک باب مدرسه و تعداد ۱۱ باب آب‌انبار «برکه» است.
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۰۹ نفر (۲۳ خانوار)
بوده است.
که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند.
نقاط اطراف لاوردین
بونگر سور
ازطرف جنوب پر شافری لاور دین قرار دارد. دارای ۴ باب آب‌انبار و ۸ خانه‌است، و در حدود ۲۰۰ من زمین کشت دارد. در زمستان وفصل بهار جایی بسیار سرسبز و بسیار زیبائی است، و خیر (دمبل) درست می‌شود.
کمچشمه
از طرف غرب بونگر سور و از طرف جنوب لاور دین قرار دارد.
واز طرف شمال کمچشمه پشتخه (پشته) بلال و پر بلال قرار دارد. و از جنوب کمچشمه (پشتخه) چی و لاور خرگ قرار دارد.
کمچشمه دارای ۲ باب آب انبار قدیمی و یک کاروانسرا و در حدود ۱۸۰ اصله نخل است.
جایی بسیار سرسبز و زیبا در فصل زمستان و بهار بعد از باریدن باران خیر (دمبل) درست می‌شود، و مردم درآنجا به تفریح می‌روند.
بعد از کم چشمه ۲ باب آب انبار یکی قبل از «پر بو دونو» و دیگری زیر پر بو دونو قرار دارد.
از شمال پر بودونو لمبیر ملکی قرار دارد، و از جنوب آن لاور تنگ گاه قرار دارد.
بعد از پر بودونو برکه زیر پر شمشیری قرار دارد، که معروف است به برکه علی محمد بهزاد،
بعد از آن «شیرینو» و «آب سور» آب شور قرار دارد.
در شیرینو چشمه‌ای است آبش بسیار شیرین است، و چشمه دیگری در آب سور «شور» است که آب
آن تلخ است. در شیرینو و آب سور در حدود ۱۰۰ اصله نخل وجود دارد.
نگاره
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History » “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition : Egypt (Cairo),1997 - 2013
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"بستک",
"کوخرد",
"بندر لنگه",
"چشمه",
"اصله",
"نخل",
"مسجد",
"آب‌انبار",
"برکه",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"لاور",
"زمستان",
"بهار",
"خیر",
"دمبل",
"کاروانسرا",
"مصر",
"باران",
"شور"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,907 | تلخ اطهر | 2 | 34 | 0 | [] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای تلخ اطهر"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "27.1111"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "54.3167"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "روستای تلخ اطهر"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۵۵"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۲۵۳۲۲۶"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۶"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | تلخ اطهر نام روستایی کوچک از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
این روستا در ۱۰ کیلومتری شرق روستای کوران قرار دارد.
محدوده تلخ اطهر
ازطرف شمال کوه، از طرف جنوب رودخانه مهران، از طرف مغرب روستای کوران، و از سمت مشرق به روستای انجیره محدود می‌کردد. .
موقعیت
تلخ اطهر دارای چشمه کوچکی است که ۱۰۰ اصله نخل را آبیاری می‌کند. و ۲۰۰ من زمین کشت دیم دارد. دارای یک باب مسجد و یک باب آب‌انبار برکه است. .
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۵۵ نفر (۳۰ خانوار)
بوده است.
گیاهان دارویی
در کوه‌های اطراف این روستا گیاهان داروئی متعددی وجود دارد.
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History » “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition : Egypt (Cairo),1997 - 2013
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"روستا",
"کوران",
"کوه",
"رودخانه مهران",
"انجیره",
"چشمه",
"اصله",
"نخل",
"آبیاری",
"دیم",
"مسجد",
"آب‌انبار",
"برکه",
"مصر",
"خانوار",
"گیاهان دارویی"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,908 | کوران (بستک) | 2 | 38 | 0 | [
"كوران",
"کوران (بخش کوخرد)",
"كوران (بستك)",
"كوران (بخش كوخرد)"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | کوران نام روستایی کوچک و کوهستانی از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. . .
راه روستا
این روستا در درون کوه واقع است و راهی سخت‌گذر دارد. چند سال است که از طریق روستای انجیره برای آن جاده جیپرو ایجاد شده‌است. وازسال ۱۳۷۲ مسیر دیگری بنام گردنه شم باز شده که وصل به جاده اصلی بندرلنگه بستک به مسافت ۱۱کیلومتر میباشد واین مسیر نزدیکترین مسیر به شهرستان بستک و بندرلنگه وتوابع این شهرستان‌ها برای کل این مناطق میباشد.
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۲۲ نفر (۲۱ خانوار)
بوده است.
که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند.و دارای ۲ باب آب‌انبار برکه و یک باب مسجدویک مدرسه ابتدایی است.
چشمه آب جاری با ۱۰۰ من زمین زیر کشت دارد و آبش شیرین است.
دارای ۵۰۰ اصله نخل آبی و حدود ۲۰۰ بته درخت حنا است.
روستای کم‌رضوان در ۱۰ کیلومتری شرق کوران واقع است.
پیشه
پیشه مردم این روستا دامداری است، همچنین از کوهای اطراف روستای خود گیاهان داروئی جمع آوری میکنند و در دهات نزدیک خود می‌فروشند و از این راه گذران زندگی میکنند.
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History » “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition : Egypt (Cairo),1997 - 2013
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"انجیره",
"گردنه شم",
"بندرلنگه",
"بستک",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"آب‌انبار",
"برکه",
"مسجد",
"چشمه",
"من",
"زمین",
"اصله",
"نخل",
"بته",
"حنا",
"کم‌رضوان",
"مصر",
"دامداری"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,909 | بار ترک | 2 | 32 | 0 | [
"بار ترك",
"بارترک",
"بارترك"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای بار ترک"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "27.1111"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "54.3167"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "بار ترک"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۱"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۶۴"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | بار ترک یا بهر ترک یکی از روستاهای توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
جزء بهر در این نام در گویش لارستانی به معنی تپه است.
محدوده بار ترک
از شمال کوه، از جنوب کوه، از مغرب روستای بار، و از سمت مشرق به روستای چارون محدود می‌گردد. .
جمعیت
جمعیت آن 7 نفر (یک خانوار) در سمت شمال تپه (بهر) و خانواده‌های دیگر در زیر تپه سکونت دارند.
روستای بهر ترک دارای ۲ باب آب‌انبار برکه است.
این روستا در سر راه لاور شیخ قرار دارد و راه لاور از بهر ترک می‌گذرد.
در بهر ترک قبری وجود دارد که آن را قبر لره (یا لوره) می‌نامند. .
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد ، غریب“ «تاریخ عرب الهوله دراسه تاریخیه وثائقیه» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر ، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی.
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"بهر",
"بار",
"چارون",
"خانوار",
"مصر",
"آب‌انبار",
"برکه",
"لاور شیخ",
"لاور"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,911 | مهر (ایزد) | 0 | 218 | 0 | [
"ميترا",
"میثرا",
"ميثرا",
"میترایی",
"میترا",
"ميترايي",
"مهر (ايزد)"
] | false | 156 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | نقشی از تاق بستان در کرمانشاه ایران. در این نقش شاه ساسانی شاپور دوم در میان و در سمت چپ وی اهورا مزدا که حلقه فرایزدی را برای تاجگذاری به او می‌دهد، بر روی دشمنی به خاک افتاده (ژولیان امپراتور روم) ایستاده‌اند. درسمت راست شاه، میترا یا مهر، که پیکان‌های نوری همچون خورشید از سر او در همه سمت‌ها پراکنده شده، شاخه‌ای از گیاهان به نام «برسم» را در دست گرفته‌است و بر روی گل نیلوفری ایستاده‌است.
مهر ، میترا یا میثره از ایزدان باستانی هندوایرانی پیش از روزگار زرتشت است، که معنی پیمان و دوستی و خورشید نیز می‌دهد. نماد او خورشید میباشد. پس از آمدن زرتشت یکی از ایزدان یا فرشتگان آیین مزدیسنا گردید. نیروهای طبیعت مانند خورشید و ماه و ستارگان و آتش و خاک و باد و آب مورد ستایش آریاییان بوده‌است. خدایانی را هم که نشانه نیروهای طبیعت بوده‌اند «دئوه» می‌خوانده‌اند. در بین این خدایان برتر از همه ایندرا بوده‌است که اژدهاکش و پروردگار تندر و برق و جنگ به‌شمار می‌آمده‌است. این خدا با این نام در بین آریاهای ایران آن رواج را که میان هندوان می‌داشت نیافت. نزد ایرانیان آشکارا پرستش میترا (مهر) جای آن را گرفت و ایندرا رفته‌رفته و به ویژه از زردشت در ردیف دیوان مردود درآمد. در فرهنگهای فارسی مهر را فرشته‌ای نشان بر مهر و دوستی و خرد در کارهای مالی و مصالحی دانسته‌اند که در ماه مهر (ماه هفتم از سال خورشیدی) و روز مهر (روز شانزدهم هر ماه) بدو پیوند یافته‌است و شمارآفریدگان از نیکی و بدی به دست اوست.
مهر در اوستا و در نوشته‌های پادشاهان هخامنشی میثره Mithra و در سانسکریت میتره Mitra آمده‌است. در پهلوی میتر Mitr شده. امروز مهر نامیده می‌شود.
مهر (از ریشه میثر) از کهن‌ترین خدایان ایرانی و هندی است، برخی نشانه‌های پرستش او را در ایران به پیش آریایی برمی‌گردانند (اگر بخش‌بندی پیشا آریایی و پسا آریایی را بپذیریم) درباره آغاز دین مهرپرستی در ایران نمی‌توان به درستی آن را روشن ساخت ولی می‌دانیم که بسیار پیش از آنکه کیش زرتشتی و ودایی پدید آیند نژاد ایرانی او را با آیینی راز آمیز ستایش می‌کردند، امروزه گروهی از پژوهشگران ایرانی توان آن را دارند که پیشینه پیوسته این آیین را تا به امروز در ایران نمایان سازند. پیوند میترا با خورشید و گاو و ماه برای ما روشن است و روشن است که نشان + که آن را چلیپا می‌گفته‌اند سمبل خورشید بوده‌است ولی نزدیکی آن با آتش (هنایش زرتشتی) یا با آمایش تن. (هنایش یونانی که در دیدگاه مهرپرستان ایرانی نکوهیده‌است) و از این دست را باید پیش از پذیرفتن سبک‌سنگین کرد.
روند مهرپرستی در ایران
آیین میترایی در روم باستان در موزه واتیکان (ساخته شده از مرمر در حدود سده دوم یا سوم پس از میلاد)
به درستی نمی‌شود گفت آیا میترا خدای آفریدگار بوده یا پیامبر، آنچه می‌توان از خویشکاری او در باور پرستندگانش دریافت این است که او میانجی یا رهایی‌بخشی در میان مردم بوده و در زمان نبودنش نیز دوستدارانش باید برای باز گشتش به زمین می‌پیوسیدند (بردبار می‌بودند). در باور غربی او نماد خورشید بود و در پایان زمان به زمین بازمی‌گشت. خورداد و خورتات و خور واژگانی وابسته به این خدا یاپیامبر هستند. خورشید از دو واژه خور (خدا) و شید (درخشنده و ماندگار) آمیخته شده‌است مانند جم شید
زروانی
زروان آفریننده اهورا و اهرمن برای داوری در جنگ بزرگ میان آنان است او حاکم مطلق زمان است و آن را در دست دارد.
زروان دارای شمایلی به شکل آدمیزاد و دارای سر شیر بود و چهار بال داشت دو تا رو به بالا و دو تای دیگر رو به پایین در همه نگاره‌ها ماری به دورش هفت دور پیچیده یا لنگ پوشیده یا از روی پایش مار رد شده و بر روی یک سپر ایستاده.
نام او در نوشته‌های یونان ائون است و در پهلوی زروان.
در نوشته‌های پهلوی سه باور گوناگون در مورد زروان بیان شده:
بر پایه نوشته‌های خود زردشت زروان آفریده اهورامزدا خدای نیکویی است.
بر پایه نظریه‌ای دیگر دو دیدگاه در جهان هست که خوبی و بدی نام دارند.
در نظر گروهی دیگر مربوط به دوران ساسانی زروان بیکران خدای زمان بی‌پایان دلیل بودن ومکان است و اهریمن و اهورامزدا از او سرجشمه می‌گیرد.
ودر برابر او میترا در همه دوران یاری دهنده مردم در برابر بدی هاست. او مردم را از خشکسالی و گرسنگی رهایی داده و این کارها را با رها کردن تیر از کمان و زدن آن به سنگ خارا «که حاصل خروج آب بود» و آموختن شکار به مردم.
میترا را ایزد شکارچی نیز می‌دانند چون آمده که او با یک تیر کمان و یک خنجر به دنیا آمد و همچنین تیری نبود که پرتاب کند ولی به هدف برخورد نکند.
زردشتی
در کیش زرتشت مهر ایزد نور و روشنایی است، و نگهبان پیمان میباشد که سوار بر گردونه خورشید گرد جهان می‌گردد.
در اوستا نیز یک سرود برای مهر آمده‌است.
مانوی
مذهب مانی امیزه‌ای از آیین زرتشتی ومسیحی و بودایی وفلسفه یونانی واساطیری قدیم است به به عقیده مانی جهان از دو عنصر روشنایی وتاریکی پیدا شده‌است و پایه ان بر نیکی و بدی است ولی اصل چنان است که سرانجام روشنایی از تاریکی جدا خواهد شد و بر ان پیروز می‌شود انسان برای جدایی نور و ظلمت باید تاریکی را از خود دور کند و این کار با دوری از لذات جهانی چون زن خواستن و گوشت وشراب دوری کرده و مال گرد نکند و نفس پرستی ننماید.
روم
آیین گاوکشی مهر؛ تندیسی از فرهنگ رومی
در سده سوم میلادی میتراییسم کیش امپراتوری رم بود. هنوز مسیحیت و انسان گرایی بسیاری از نمودهای آیین مهر را در خود دارد (استیوارد پرون). ارنست رنان (فیلسوف فرانسوی ۱۸۲۳–۱۸۹۲) براین باوراست: «اگر رویدادی آیین مسیحیت را از تعالی بازداشته بود اینک جهان پر از میترا و مهر بود.»
مهرپرستی
مزدیسنا
اساطیر ایران
فهرست ایزدان ایرانی | [
"شاپور دوم",
"اهورا مزدا",
"ژولیان",
"دانشنامه ایرانیکا",
"ایزد",
"هندوایرانی",
"زرتشت",
"مزدیسنا",
"ایندرا",
"هندو",
"ایرانی‌ها",
"هخامنشی",
"سانسکریت",
"پهلوی",
"میثرا",
"هندو-ایرانی",
"مهرپرستی",
"زرتشتی",
"چلیپا",
"هنایش",
"اهورا",
"اهرمن",
"یونان",
"زردشت",
"ساسانی",
"اهریمن",
"اهورامزدا",
"اوستا",
"امپراتوری رم",
"مسیحیت",
"اساطیر ایران",
"فهرست ایزدان ایرانی"
] | [
"اساطیر ایرانی",
"ایزدان ایرانی",
"ایزدان مزدیسنا",
"ایزدان هندو-ایرانی",
"ایزدبانوان ریگ‌ودایی",
"تاریخ حقوق",
"سوگندها",
"مهرپرستی",
"اسطوره‌شناسی هندواروپایی"
] |
1,913 | لاور شیخ | 2 | 62 | 0 | [
"لاورشیخ",
"لاور شيخ",
"لاور (بستک)",
"لاور (بستك)",
"لاورشيخ"
] | false | 17 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | لاور شیخ یا ( لاور علیا ) روستای بزرگی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
این روستا در داخل کوه واقع است…
لاور
در ارتفاع ۱۵۰۰ متری کوه لاور محوطه‌ای است که آن را لاور می‌گویند.
لاور به جایی اطلاق می‌شود که از سمتهای مختلف آب باران به سویش سرازیر می‌شود و از یک گوشه خارج می‌گردد.
در جلگهای به مسافت ۳x۳ کیلومتر تعداد تقریبی ۷۰۰ اصله نخل دیم و (۳۳) باب
آب انبار (برکه) دارد. نخل دیم هم در آغاز کاشت با آب برکه آبیاری می‌گردد، زیرا در لاور چشمه وجود ندارد.
محدوده لاور شیخ
از شمال کوه و پر کلاتو، از جنوب راه شوسه و نخلستان لاور، از مغرب کوه لاور، و از سمت مشرق به درواه محدود می‌گردد…
جمعیت
در تپه سنگی مشرف بر جلگه سمت شمال و زیر پر کلاتو از ناحیه جنوب ده لاور واقع شده‌است.
جمعیت روستای لاور ۹۰۰ نفر (۱۵۶ خانوار) است که از اهل سنت و از شاخه شافعی هستند یعنی از پیروان امام محمد ادریس شافعی می‌باشند و به زبان فارسی و به گویش محلی تکلم میکنند. و دارای سه مسجد است که دو مسجد آن قدیمی است یکی بنام مسجد شیخ ودومی مسجد جامع نام دارد، اما مسجد سوم جدید است…
صنعتگران در لاور
در لاور صنعت گران ماهری بوده و هستند، و ابزارهایی مانند چاقو، قفل، گلیم بافی و انگشتر نقره نیز می‌سازند.
لاور محل سکونت مشایخ بسیار محترم مدنی است که مورد احترام خاص وعام بوده و هستند.
مشایخ مدنی و لاور شیخ
نخستین شخص از مشایخ مدنی که وارد لاور شده (شیخ محمد بن شیخ راشد مدنی) بن شیخ مصطفی بن شیخ حسن مدنی بوده، ایشان از روستای شناس نزدیک بندر لنگه) به روستای لاور رفته و در آنجا اقامت گزیده‌است، ازاینرو روستای لاور علیا (لاور شیخ) نیز نامیده می‌شود.
مشایخ مدنی از تبار (شیخ حسن مدنی) هستند که در سده دوازدهم هجری قمری از مدینه به سوی فارس مهاجرت کرد.
شمد لاوری
شیخ محمد لاوری مشهور به شمد لاوری یکی از نواده‌های شیخ حسن مدنی، جوانی دلیر شجاع وبی باک بود که در سراسر منطقه جنوب معروف بود. همیشه پاشنه کشیده و مسلح ظاهر می‌شد.
برای کسب اطلاع بیشتر در مورد لاور ومشایخ مدنی می‌توانند به کتاب شیخ محمد نور مدنی مراجعت کنند.
روستای لاور شیخ ((لاور علیا)) در ۲۹ کیلومتری شمال شرقی دهستان کوخرد قرار دارد…
نگاره
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 - ۲۰۱۳
بختیاری، سعید،، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"لاور",
"باران",
"جلگه",
"اصله",
"نخل",
"دیم",
"برکه",
"چشمه",
"کوه لاور",
"تپه",
"خانوار",
"اهل سنت",
"شافعی",
"امام",
"محمد ادریس شافعی",
"فارسی",
"گویش",
"مسجد",
"چاقو",
"قفل",
"گلیم",
"شناس",
"بندر لنگه",
"فارس (سرزمین)",
"مصر",
"شمد لاوری",
"شیخ محمد نور مدنی",
"دهستان کوخرد"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,914 | قائمشهر | 2 | 778 | 0 | [
"قائم شهر",
"قایمشهر",
"شاهي",
"قائمشهر",
"قایمشهر",
"قائمشهر(شاهی)",
"قائم شهر(شاهي)",
"قائم شهر(شاهی)",
"قائمشهر (شاهی)",
"قايمشهر",
"قايم شهر",
"قایم شهر",
"قائم شهر (شاهي)",
"قائم شهر (شاهی)"
] | false | 190 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "قائمشهر"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۳۶٫۴۶۵۶"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۵۲٫۸۵۸۹"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Qaemshahr_1.jpg"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "250"
},
{
"Item1": "برچسب تصویر",
"Item2": "میدان طالقانی در مرکز شهرستان قائمشهر"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "مازندران"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "قائمشهر"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "علی‌آباد، شاهی، چمنو"
},
{
"Item1": "سال‌شهرشدن",
"Item2": "۱۳۱۴"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۹۰۰۰۰۱ نفر (۱۳۹۵)"
},
{
"Item1": "تراکم‌جمعیت",
"Item2": "۶۹۹"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[مازندرانی]]، [[فارسی]]"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "شیعه"
},
{
"Item1": "مساحت",
"Item2": "۴۵۸٫۵ کیلومتر مربع"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۵۱٫۲ متر از سطح دریا"
},
{
"Item1": "میانگین‌دما",
"Item2": "۱۶٫۷ درجه سانتیگراد"
},
{
"Item1": "میانگین‌بارش‌سالانه",
"Item2": "۷۲۴٫۹ میلیمتر"
},
{
"Item1": "شمارروزهای‌یخبندان",
"Item2": "۱۴"
},
{
"Item1": "نماینده مجلس",
"Item2": "[[عبدالله رضیان]]\n[[سید علی ادیانی]]"
},
{
"Item1": "شهردار",
"Item2": "دکتر بهمن معین پور"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۱۱"
},
{
"Item1": "پلاک اتومبیل",
"Item2": "* ل ۷۲\n* س۸۲* ن 82"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "به قائمشهر شهر قائم آل محمد خوش آمدید"
},
{
"Item1": "افراد سرشناس",
"Item2": "سید علی ادیانی (نماینده مجلس)-احسان اسماعیلی نجار (شورای شهر)-فردوس حاجیان (معلم. سفیر. استاد)-فاطمه چالاکی (کاراته کار)-استاد ابوالحسن خوشرو (نوازنده. خواننده)-بهداد سلیمی (ورزشکار وزنه‌بردار)-بیژن نعمتی (نقاش)-رحمان قدمی (مجری. نویسنده)-سید مبین کریمی (پرورش اندام)-رادین نورانی (قهرمان جشنواره کتاب)-جابر صادق زاده (کشتی‌گیر)-زهرا یزدانی (کشتی آلیش)- احمدرضا شیرسوار (شورا)-فرشاد الیاسی (عکاس-برنامه ساز)-احمدرضا حاج یوسف زاده (سرمربی جودو تیم ملی)"
}
],
"Title": "شهر ایران"
} | نقشه قدیمی از شهر شاهی
میدان طالقانی قائم شهر سال ۱۳۵۷
قائمشهر مرکز شهرستان قائمشهر و از بزرگترین و مهمترین شهرهای استان مازندران و شمال ایران میباشد که در ناحیه البرز مرکزی قرار گرفته و در گذشته (قبل از انقلاب ۱۳۵۷ ایران) آن را شاهی می‌نامیدند.
این شهر از به هم پیوستن هفت محله کوچکسرا، کتی‌سر، آب‌بندان‌سر، حسن‌آباد، سیدمحله، بربری‌محله و مجاورمحله (شامل ترک‌محله و کبریت‌محله) به علی‌آباد تشکیل شد که در شهریور سال ۱۳۱۴ ه.ش به موجب تصویب‌نامه هیئت وزیران نام علی‌آباد به شاهی مبدل گردید، در سال ۱۳۵۷ و در جریان انقلاب ۱۳۵۷ ایران به قائمشهر تغییر نام پیدا کرد، شهرستان قائمشهر از سمت شمال و شمال غرب به شهرستان جویبار و دریای مازندران (دریای خزر)، از سمت جنوب به شهرستان سوادکوه، از سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهرستان ساری محدود است. در گذشته شهرستان فیروزکوه و بخش‌هایی از شهمیرزاد، تا سال ۱۳۵۹ شهرستان سوادکوه و تا سال ۱۳۷۶ شهرستان جویبار و تا سال ۱۳۹۱ شهرستان سیمرغ بخش‌هایی از قائم شهر بوده که به شهرستان تبدیل شدند، شهر قائم شهر پرجمعیت بوده و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۲۰۴،۹۵۳ نفر است. شهرستان قائمشهر در ۳۶ درجه و ۲۸ دقیقه عرض شمالی تا ۵۲ درجه و ۵۳ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است.
خاستگاه نامهای قائمشهر
از نامهای قدیمی‌تر به عشق‌آباد و قصرشیرین اشاره شده‌است.
چمنو :همچنین چمنو که از دو جزء «چمن» و «او» (آب در زبان تبری) تشکیل شده‌است و به ناحیه‌ای اطلاق می‌شد که دارای چمن و آب یا چمنزارهای با طراوت بود. در تاریخ‌های تبرستان نوشته‌اند که در سده ۶ هجری قمری، رودی از چمنو می‌گذشت که پل آن را اسپهبد نصیرالدوله رستم شاه غازی باوندی (۵۳۶ تا ۴۶۰ هجری) پادشاه تبرستان به هزینه شخصی خود تعمیر نمود تا آب آن به هرز نرود. ابن اسفندیار نیز در تاریخ طبرستان به دفعات از چمنو یاد کرده‌است. اکنون محله‌ای به نام جمنان در قائم شهر وجود دارد.
شاهی : در دهه اول ۱۳۰۰ به فرمان رضاشاه؛ زادگاهش، شهر جدید شاهی بنا شد و علی‌آباد به شاهی تغییر نام یافت.
در اشعار پارسی
ملک الشعرای بهار
ملک الشعرای بهار
سپیدرود:
بنگر یکی به منظر چالوس کز جمال صد ره به زیب وزینت مازندران فزود
زان جایگه به بابل و شاهی گذاره کن پس با ترن به ساری و گرگان گرای زود
قائم شهر : در بهمن ۵۷ و پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهی به قائمشهر تغییر نام یافت.
پراکندگی جمعیت
جمعیت شهرستان قائمشهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۳۰۹،۱۹۹ نفر است، که ۲۱۵،۲۸۰ نفر در مناطق شهری و ۹۳،۹۱۹ در نقاط روستایی ساکن هستند این شهرستان در حال حاضر از ۲ شهر قائمشهر و ارطه و ۱ بخش مرکزی تشکیل شده‌است.
تراکم جمعیت درآن ۶۹۹ نفر در هر کیلومترمربع است که پرتراکم‌ترین شهرستان در سطح استان مازندران به نسبت وسعتش محسوب می‌شود. ترکیب جمعیتی شهرستان با توجه به مهاجرپذیر بودن آن شامل اقوام مختلفی از جمله سوادکوهی‌ها، شهمیرزادی‌ها، سمنانی‌ها، گرمساری‌ها و ساکنان بومی است که اغلب آنها ضمن تسلط بر زبان فارسی کشور، به زبان مازندرانی سخن می‌گویند.
تاریخچه
شهرستان قائمشهر برحسب شواهد و قرائن موجود از جمله اماکن مذهبی نظیر امامزاده یوسف‌رضا یا آرامگاه علامه فقیه شیخ طبرسی از سابقه دیرینه تمدن و فرهنگ قبل از قرن ششم هجری خبر می‌دهد.
در شهر شاهی هفته یک روز چهارشنبه بازار می‌شد چون در روزهای چهارشنبه هر هفته در این نقطه بازار می‌شد و اهالی دهستانهای مجاور امتعه اهالی قراء و قصبات اطراف و حتی کسبه سایر شهرها سکه اجناس و محصولات خود را به بازار مزبور برده به معرض فروش می‌رساندند، نسبتا اعتباری حاصل و مرکزیتی پیدا کرده‌بود.
در زمان خاندان بنی امیه حکومت عرب در جهت کنترل و تسلط بر نواحی جنوبی دریای مازندران اقدام به برقراری ۴۴ پاسگاه نظامی از آستارای کنونی تا استرآباد یا گرگان کنونی کرد که یکی از مهمترین این پاسگاه‌ها قلعه نظامی آرتا بود. این ۴۴ پاسگاه نظامی به «دینه سر» که در واقع معنایش «محافظ» دین است، مشهورند. در قلعه نظامی آرتا فرمانده‌ای به نام بنی عباس با ۳۳۰ سرباز بر نواحی قائم شهر کنونی و ارطه و ساری کنونی حکومت می‌کرد.
علی‌آباد قبل از میلاد
با توجه به وجود تپه‌های باستانی موجود قائم شهر قدمتی دیرینه و طولانی برخوردار است:
تپه گردکوه جمنون، قدمت تپه گردکوه را از دوره اسلامی تا عصر آهن میباشد.
تپه طالقانی که آثار باستانی، تاریخی و اجساد افرادی مربوط به هزاره اول در این تپه کشف شده.
تپه دینه کفشگرکلای ارطه که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان قائم شهر، روستای کفشگرکلای ارطه واقع شده
این تاریخ دیرینه را اثبات می‌کند.
علی‌آباد در زمان صفویان
بخشی از سفرنامه دلاواله درباره مازندران: سیاح ایتالیایی از راه کویر و فیروزکوه (علی‌آباد) به مازندران رفت
در سفر به مازندران هم از خصوصیات ظاهری و اخلاقی مردم این دیار از سرزمین ایران اظهار نظر کرده و هم درباره آب و هوای منطقه و همچنین درباره دلایل توجه خاص شاه به این مناطق نگاشته‌است. دلاواله در این باره تاکید می‌کند: "زنان و مردان مازندرانی دارای چشم و ابروی سیاه و موهای مشکی هستند و بخصوص زنان در نظر من زیبا جلوه میکنند و بر عکس زنهای مسلمان دیگر هیچوقت چهره خود را نمی‌پوشانند و از حرف زدن با مردان امتناعی ندارند و مانند مردان این دیار در برخورد بسیار مودب و مهربان هستند و همگی مردم مازندران دوست دارند خانه خود را در اختیار مهمان قرار دهند و در قبیال او با کمال ادب و رافت رفتار کنند و من در هیچ جای دیگر دنیا ندیده‌ام مردم دهات آنقدر دارای تمدن و آداب و رسوم پسندیده باشند و ملاحظه کردم ایالت هیرکانیا که به قول قدما باید عاری از تمدن و جایگاه پلنگان وحشی باشد زیباترین نقطه ایست که تا به حال در آسیا دیده‌ام و مردم آن متمدن‌ترین و باادب‌ترین مردمی هستند که ممکن است در دنیا وجود داشته باشند، دلاواله درباره علل توجه مخصوص شاه عباس به فرح آباد و مازندران یادآوری می‌کند: "شاه عباس از عشق به آبادانی و زیبایی مملکت که می‌توان گفت در وجودش نهفته‌است و دقیقه‌ای از این کار غافل نیست، و علاقه مخصوصی که به ایالت مازندران دارد زیرا مادرش اهل منطقه بوده و خودش نیز همیشه می‌گوید خون مازندرانی در رگهایش جریان دارد."
دلاواله در ادامه می‌افزاید از دیگر دلایل توجه شاه عباس به مازندران این است که از نظر عدم دسترسی دشمن به آن یکی از مستحکمترین نقاط ایران است. چرا که از شمال محدود به دریا و از جنوب سراسر اطراف آن را کوهستانهای مرتفع و صعب العبور پوشانده‌است. هیچ‌یک از حکمرانان ایرانی مانند شاه عباس به فکر آبادانی منطقه نبوده‌اند و او فرح آباد را مرکز مازندران برگزیده و در آن ساختمان‌ها و قصور متعدد ساخته‌است و حتی برای آبادانی آن جمعیت‌هایی از سایر نقاط به آنجا کوچانده‌است و این مسئله باعث رونق کار هنرهای دستی و کشاورزی در سراسر منطقه شده‌است.
علی‌آباد در زمان قاجار
نخستین سفرنامه ناصرالدین‌شاه به مازندران:
اول از رودخانه اوتی‌جان گذشتیم آب صاف همواری دارد ممرش پهن سنگ ریزهای سفید قعرش نمایان بسیار مطبوع بود این رودخانه نیز داخل تالار می‌شود. اسب در میان رودخانه راندم خیلی با صفا بود پس از عبور از رودخانه سوار کالسکه شدم با عین‌الملک صحبت می‌داشتم در این بین میرزا اسمعیل‌خان بندپئی آمد قدری با او صحبت داشتم از راه لاریجان آمده بود از صعوبت راه تعریف می‌کرد. سیم تلگراف در این منزل پاره شده بود گفتم زود بسازند. بعد از آن راه سنگستان شد سوار اسب شدم از رودخانه دیگر گذشتیم که پل یک چشمه داشت از بناهای شاه عباس رحمت‌الله مسمی به پل بشل است. عباسقلیخان لاریجانی آمد قدری با او صحبت شد صد سوار خوب همراه داشت. زمین امروز هم صحرا هم کوه‌های کوچک هم جنگل کوتاه تک تک درخت توت ابریشم درخت گردو بسیار است. طرف دست راست دهات سروکلا، متن‌کلا، هیوکلاده که جزء علی‌آباد است. بالای تپه متن‌کلا به ناهار افتادیم بسیار جای خوبی است. امروز کوه دماوند و کل کوه‌های برف‌دار لاریجان و نوا و کجور - نور همه پیداست بسیار بسیار با صفاست. از این تپه ده واسکس پیداست خانه‌های سفالی تک‌تک درختهای مرکبات جنگل خیلی خوب و با صفا می‌نمود. از متن‌کلا رفتم لیون پسرهای عباسخان بیگلربیگی آمدند به قدر ده نفر بودند. صبح در دم سراپرده محمد مهدیخان برادر علیرضا خان آمد امروز سرکردهای نوکر اشرف و توابع آمدند قرقاول بسیاری آوردند از اینجا به علی‌آباد رسیدیم جلگهای دارد چمن است. امامزاده یوسف‌رضا آنجا واقع است خوب ساخته‌اند سردری مطبوع داشت یک سرو بلندی در صحنش رسته بود. کیاکلا به دو فرسخ فاصله طرف دست چپ علی‌آباد است. شیخ‌طبرسی هم در طرف دست چپ علی‌آباد است به فاصله دو فرسخ. عباسقلیخان می‌گفت قرقاول بسیاری دارد محمدرحیم خان واو مرخص شده رفتند شکار آنجا. چهار پنج ساعت به غروب مانده وارد منزل شدیم کاغذهای اسلامبول که وزیر خارجه فرستاده بود خواندم. هوا امروز بسیار گرم بود. محمدرحیم خان و عباسقلیخان که شکار رفته بودند آمدند چند قرقاول آوردند. شتران بنه که آمدند موجب تعجب اهل مازندران بود. شب را شغال بسیار فریاد کرد. شب را قرق۱۶ شد به هر حال خوش گذشت.
روز شنبه پنجم ماه ذی‌الحجه صبح هوا صاف و باد تند خنکی می‌آمد. آقاسلمان‌خان رخت سواری و شمشیر مرصع را آورد لباس پوشیدم اسب کبود ایلخانی‌فارس را یراق مرصع زده سوار شدم. با عین‌الملک صحبت می‌داشتم راه همه خیابان بود بعضی جا آباد بعضی جا خراب. دو طرف راه جنگل کمی داشت باقی جنگل را تراشیده دهات آباد نموده گندم و شالی می‌کارند. زن و مرد بسیاری در سر خیابان به تماشا آمده بودند. طرف دست راست محال ارطی است که جزء علی‌آباد است جمعیت و آبادی زیادی داشت که در سر راه ایستاده بودند. طرف دست چپ محال نوکنده کاه تیولی حاجی ملکزاده‌است جمعیت زیادی از آنجا آمده بودند به استقبال اما خود دهات پیدا نبود علم شیر خالصه تیول حاجی شریف خان آن سمت نوکنده کاه است. شرف داراب کلای خالصه آن طرف دست چپ است قدری در خیابان کالسکه نشستم راه بد شد سوار گشتم. میان جنگل طرف دست چپ به ناهار افتادیم. تیمورمیرزا، عین‌الملک و سایر پیشخدمتان بودند. پس از صرف ناهار سوار شده راندیم. قدری از خیابان را طی نمودیم خبر آوردند در جلو راه خیابان خراب است؛ راه دیگری از میان زراعت ساخته بودند از آنجا رفتیم، سوارهای نظام با بیرق و لباس خوب در جلو بودند. از ده ماه فروجک گذشتیم.
علی‌آباد در زمان پهلوی
سفرنامه رضاشاه به علی‌آباد:
صبح زود پس از قدری گردش در حوالی “شیرگاه“ به طرف “علی‌آباد“ راندیم. راه در سطح دشت امتداد دارد. تقریبا دیگر پست و بلندی مهمی پیش نمی‌آید. از اینجا، نواحی گرمسیر “مازندران“ شروع می‌شود. به کلی با قسمت کوهستان که طی کردیم اختلاف دارد، اما جنگل در زمین مسطح هم قطع نمی‌شود، فقط در مزارع دستی جنگل را بریده‌اند، و زمین را قلم و پنبه و برنج کاشته‌اند. در حدود مزارع از بقایای جنگل نمایان است، که مثل دیواری، قطعات کشت و زرع را از یکدیگر جدا می‌سازد.
“علی‌آباد“ مطابق مثل مشهور، نسبت به دهاتی که دیده بودیم، شهر محسوب می‌شود. این نقطه که در سر سه‌راه “شیرگاه“ و “ساری“ و “بارفروش“ واقع گردیده، بازار “علی‌آباد“ است، و آبادی نسبتا مهمی دارد.
روزهای چهارشنبه اینجا بازار عمومی می‌شود. یکی از ملاکین اخیرا مهمانخانه مفصلی بنا گذارده که هرچند تمام نیست، ولی پس از دایر شدن موجب آسایش مسافرین خواهد بود.
در “علی‌آباد“ توقف نکردیم، یکسر به “کیاکلا“ که از جمله دهات حاصلخیز این حدود است، رهسپار گردیدیم، زیرا در آنجا وسائل آسایش و توقف بیشتر فراهم است.
از “علی‌آباد“ تا “کیاکلا“ سه فرسخ راه است. جاده شوسه نیست، ولی قبلا امر داده بودم که برای هدایت اتومبیل‌ها در کنار راههای روستائی، در فاصله‌های مختلف نی نصب کنند که همراهان راه را گم نکنند و به‌زحمت دچار نشوند. مع‌هذا راه را با منتهای زحمت عبور کردیم. باتلاق و آب و پست و بلندی زیاد است. غالبا اتومبیل‌ها را با دست می‌کشیدند و می‌بردند. دو دستگاه اتومبیل در بین راه ماند، که قادر بر حرکت دادن آنها نشدند، متجاوز از سه ساعت طول کشید تا این سه فرسنگ راه را طی کردیم.
یک نواختی زمین، موانع جنگل، رطوبت و گرمی هوا از یک‌طرف، پشه و باتلاق و عفونت بعضی قسمت‌ها از طرف دیگر، تمام دشت “مازندران“ را غیرقابل توقف می‌کند.
هرچند از حیث هوا و آب و چشم‌انداز، در صفحات صحرائی “مازندران“، جای قابل تمجیدی دیده نمی‌شود، اما از لحاظ زراعت و تجارت یکی از برومندترین و حاصلخیزترین و نافع‌ترین اراضی ایران به‌شمار می‌رود. برکت خاک، نزدیکی به دریا، رودخانه‌های قوی، و سایر عوامل ترقی و توسعه موجود است.
در “کیاکلا“ امر دادم دواخانه‌ای دایر نموده‌اند. مریضخانه کوچکی هم نظر دارم اینجا بسازم.
چنانکه در اول این سفرنامه اشاره کردم، “مازندران“ خانه من، و مسقط‌الراس من است. من وظیفه شخصی خود می‌دانم که به عمران و آبادی این نقطه توجه مخصوص نمایم.
قبل از ظهر به قریه “کیاکلا“ رسیدیم. امروز نوبت بازار در این ده بود.
مرسوم است که هر روزی در یکی از نقاط، که نسبتا مرکزیت داشته باشد، بازار عمومی تشکیل می‌شود. روزهای یک‌شنبه در “کیاکلا“، و روزهای چهارشنبه در “علی‌آباد“ بازار دایر می‌گردد.
از نقاط مختلف اشخاصی که اجناس فروختنی داشته باشند، به آن محل آورده عرضه میکنند. همچنین مشتریان و تماشاچیان از هر طرف به آنجا روی نهاده، از اجناس بازار، یا از دیدار رفقای خود، استفاده میکنند. فی‌الحقیقه این یک نوع نمایشگاه یا سوق عکاظ است که فوائد بسیار برای اهالی دارد. هم اجناس آنها به‌فروش می‌رسد، هم با یکدیگر معاشرت میکنند، و هم از صنایع یکدیگر تقلید می‌نمایند. سابقا در خیلی از نقاط، این بازار دایر می‌شده، ولی اکنون جز در چند نقطه باقی نیست.
در فضای جلوی ده جمعی کثیر، از زن و مرد و طفل گردآمده بودند، بعضی در روی زمین اجناس محلی و امتعه خارجی خود را گسترده و مشتریان از هر جانب آن را احاطه کرده بودند. بعضی هم در راه دیده می‌شدند، که نفت و قند غیره خریداری به‌دهات خود مراجعت می‌کردند.
قریه “کیاکلا“ از دهات بزرگ این ناحیه علی‌آباد است. اخیرا بر حسب دستور من، یک باب کارخانه پنبه پاک کنی در آنجا دایر شده‌است. لدی‌الورود، قبل از صرف ناهار، رفتم به کارخانه. ساختمان، آلات و ادوات، ماشین‌های کارخانه، انبارها، نوع پنبه، ملزومات و اثاثیه کارخانه را تماشا کردم.
را که از دایر شدن این موسسه در خود احساس کردم، از حد وصف قلم خارج است. اولین دفعه است که دست تمدن جدید، صنعت جدید و ماشین در این ناحیه وارد شده‌است. اولین دفعه است که “مازندران“ قدیم، “مازندران“ تاریخ‌دار، از مدنیت جدید و تکامل جدید و تکامل تدریجی حسن استقبال می‌کند. اولین دفعه است که “مازندران“ بی‌نظیر، استعداد فطری خود را برای جلب منافع مشروع ظاهر می‌سازد. اولین دفعه است که “مازندران“ بازار “اروپا“ و دنیا را در نظر گرفته و می‌خواهد علائم و آثار مثبتی از خود در عرصه گیتی ابراز نماید.
منظره درختهای مرکبات در این ناحیه، لطف مخصوصی دارد. مبالغه نخواهد بود اگر بعضی از آنها را به درختهای گردوی کوچکی تشبیه کنیم که در نقاط ییلاقی به عمل می‌آید. بوته‌های پنبه در این حدود و صحرای “گرگان“ شبیه به هیچ‌یک از نقاط ایران نیست.
چای کاری و اهمیت این زراعت پرمنفعت برمردم این حدود مجهول است، و تازه در “لاهیجان“ شروع کرده‌اند که این محصول را بکارند. من تصور می‌کنیم که اغلب نقاط “مازندران“ برای چای کاری خوب است. باید دستور بدهم که مطالعه کاملی در این باب بنمایند. خیال می‌کنم که رفع احتیاج اهالی را به‌وجه خیلی خوب، می‌توان از حیث چای نمود.
در ضمن اوامری که برای ساختن راههای “مازندران“ داده‌ام، یکی هم بنای پل آهنین معظمی است بر روی این رودخانه، که کاملا رشته ارتباط را مستحکم سازد. “بارفروش“ را “بارفروش‌ده“ هم می‌گفتند. تدریجا شهر بزرگ تجارتی شده‌است، و سزاوار لقب ده نیست. بیشتر اهمیت این شهر از حسن موقع “مشهدسر“ است، که در امتداد شمالی “کیاکلا“ واقع، و اخیرا براعتبار تجارتی آن افزوده شده‌است. این بندر هم مثل “بندرجز“، قابل ورود کشتیهای بزرگ تا ساحل نیست، و سفاین در مسافت هزار وپانصد ذرع ایستاده، احمال خود را به کرجی‌ها و قایق‌ها تحویل می‌دهند.
صبح دوشنبه نیز در این قریه مانده، تجار و محترمین “بارفروش“ را که آمده بودند، پذیرفتم. دستورهایی راجع به ترویج زراعت پنبه و چای صادر کرده، و بعد از ظهر اجازه حرکت به‌طرف “ساری“ دادم.
خیال داشتم که در “کیاکلا“ دوسه شب بمانم. چون هوا قصد بارندگی داشت، نتوانستم به تصمیم خود عمل نمایم، زیرا در صورت بارندگی، عبور از این دو سه فرسخ راه تا “علی‌آباد“ غیرممکن می‌گشت، و با علامات نی و نصب چوب هم نمی‌شد عبور نمود، و مجبور می‌شدیم مدتی در این قریه بمانیم. لهذا از همان راهی که دیروز آمده بودیم، به “علی‌آباد“ بازگشتیم.
در “کیاکلا“، چیزی که دقت مرا کاملا جلب کرد، این بود که از تمام خانه‌های ده، تنها کوچه و در خانه‌ای که جارو و تمیز شده بود، فقط دو سه‌خانه‌ای بود که ارامنه در آنجا سکنی داشتند، و از اطفال ده نیز که در کوچه‌ها مشغول بازی بودند، فقط دخترهای کوچک این سه چهار خانواده ارامنه را دیدم که موهای خود را شانه زده‌اند.
پل رودخانه “سیاهرود“ فعلا بد نیست. شاگردان مدارس دهات، که اخیرا تاسیس شده، با پرچم‌های سه‌رنگ در کنار جاده صف کشیده، سرود می‌خواندند. سرود آنها تقریبا با همان لهجه مازندرانی، خالی از مزه نبود. شاگردها را نوازش کردم. معلمین و مدیرها را هم تشویق کردم که بر مراقبت خود در تربیت شاگردها بیفزایند.
منظره محصلین مدارس، و چهره‌های بی‌گناه آنها، از هر چیز بیشتر مرا متاثر می‌کند، اما تاثری که پایه آن فقط بر روی شوق و آمال بزرگ گذارده شده‌است، و بالاخره همین نسل است که باید غرور ملی و عرق وطن‌پرستی، در دیباچه دفاتر زندگی آنها نقش بندد.
“علی‌آباد“، همین نقطه‌ای که فعلا اقامت دارم، بهترین و مناسبترین محلی است که باید مرکز “مازندران“ را تشکیل دهد، و این قصبه کثیف و ویران به یک شهر زیبائی مبدل گردد که برای اقامت دائمی هر طبقه‌ای مجاز و ممتاز بماند.
اگر موفق به کشیدن خط‌آهن ایران شدم که “بحر خزر“ را با “خلیج‌فارس“ مربوط نماید، یکی از استاسیون‌های مهم آن ناچار در همین “علی‌آباد“ مستقر می‌شود، و بهترین وسیله‌ای خواهد شد که عمارت و آبادی و شهرت این نقطه را تامین نماید.
تمام اراضی و مزارع اطراف و جوانب “علی‌آباد“ پوشیده شده‌اند از محصول پنبه، و برای تامین تجارت این نقطه، فورا باید یک کارخانه بزرگ نخ‌ریسی در اینجا دایر نمود، که رعایای اینجا منتظر خرید این و آن نشده، بلافاصله بتوانند مقدمات زحمت و زراعت خود را به یک نتیجه قابل انتظاری تبدیل نمایند، و راه ثروت و تمول را بروی خود بگشایند.
سرانجام شاهی در سال ۱۳۰۸ به همراه چند شهر در مازندران مثل مشهد سر(بابلسر) تبرآباد (محمودآباد) دهنو (نوشهر) و سخت سر(رامسر) به فرمان رضاشاه؛ زادگاهش، شهر جدید شاهی بنا شد و علی‌آباد به شاهی تغییر نام یافت.
*در سال ۱۳۱۹ اولین کارخانه کنسروسازی تاریخ ایران در این شهر بنا شد.
این کارخانجات جهت تولید خود دارای استانداردهای ملی کشور، استاندارد بین‌المللی IMS شاملISO 9001:2008، ISO14001:2005 و OHSAS18001:2005 بوده و موفق به اخذ جایزه کیفیت بر اساس مدل EFQM شده‌است.
*در سال ۱۳۰۹ کارخانه نساجی قائم شهر جز اولین کارخانجات نساجی کشور است در این شهر ساخته شد.
در حاضر از قدمت فراوانی برخوردار و از بزرگترین کارخانجات نساجی خاورمیانه‌است. کلنگ احداث این کارخانه در سال ۱۳۰۷ به زمین‌خورد و در سال ۱۳۰۹ در زمینی به مساحت ۶۶۳۳ متر مربع به مدت یکسال احداث گردید، کارخانه بیشتر به منظور تهیه پارچه‌های لباس سربازان شروع به کار نموده و به مرور زمان تولیدات آن متنوع گردید. در سال ۱۳۱۵ اقدام به توسعه کارخانه گردیده شد و قسمت تهیه پنبه بهداشتی (هیدروفیل) احداث گردید، و همچنین تیم فوتبال این کارخانه با نام باشگاه فوتبال نساجی مازندران از قدیمی‌ترین تیمهای ایران و ریشه در قلبهای هر مازندرانی ورزش دوست دارد.
کارخانه شالیکوبی
کارخانه بزرگ و مدرن شالیکوبی ایجاد شد که سه عدد از این کارخانه در شمال ایران ساخته شد، این کارخانه‌ها در رشت ،محمودآباد وشاهی بنا گردیده بود. از این جهت اکثریت مردم به کارگری گرایش پیدا کردند و قائم شهر را شهر کارگری نامیدند.
موقعیت تاریخی
آثار باستانی
فهرست آثار باستانی ملی ثبت‌شده واقع در شهرستان قائمشهر:
تبدیل شدن ساختمان سابق شهرداری قائمشهر به موزه
به گفته محسن باستانی، رئیس اداره میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری شهرستان قائمشهر، به منظور حفظ آثار ملی به همت این اداره و همکاری و مساعدت فرماندار و شهرداری قائمشهر، ساختمان قدیمی شهرداری به عنوان یازدهمین موزه استان مازندران تجهیز و بازسازی می‌شود.
این موزه دارای بخش‌های مردم‌شناسی، کتابخانه و باستان‌شناسی است که تاکنون ۴۰ درصد این ساختمان مرمت و نوسازی شده‌است. گفتنی است، ساختمان قدیمی شهرداری قائمشهر که قدمت آن به سال ۱۳۰۵ هجری شمسی (دوره پهلوی اول) برمی‌گردد در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است.
موقعیت جغرافیایی
با توجه به سوابق موجود بنای اولیه این شهر در دوران قاجاریه با نام علی‌آباد نهاده شد که شامل قریه‌ای با واحدهای تجاری و مسکونی در حوالی میدان طالقانی امروزی و محله‌هایی در اطراف و روستاهای بزرگ نظیر چمنو (جمنان فعلی، که در حال حاضر بخشی از خود شهر میباشد) قادیکلای بزرگ و کوچکسرا در حاشیه بوده‌است که بعد از انقراض دوران قاجاریه و آغاز حکومت رضا خانی به لحاظ موقعیت خاص منطقه‌ای (محل عبور کاروان‌های تجارتی و زیارتی از استانهای همجوار مانند تهران، گیلان و خراسان).
امروز به عنوان یک شهرستان استراتژیک جغرافیایی که ارتباط تهران بزرگ را با شمال و شمال‌شرقی از دو مسیر متفاوت جاده فیروزکوه و جاده هراز مرتبط می‌سازد دارای اهمیت ویژه میباشد. گفته می‌شود سالانه پنج میلیون مسافر از محور جاده فیروزکوه به قائم شهر تردد میکنند و از بندر بابلسر به مرز دریایی متصل میباشد.
از نظر آب و هوایی و جغرافیایی: مدیترانه‌ای و معتدل خزری تابستان شرجی و نواحی جنوبی زمستانهای نسبتا سرد و پر بارش میباشد
واز مرکز استان ۲۰ کیلومتر فاصله داشته و ۱۸۰ کیلومتری شمال تهران بین دریای خزر و رشته کوه‌های البرز واقع شده
مسافت بین قائم شهر و سایر شهرها بر حسب کیلومتر
آب و هوا
شهر قائمشهر به دلیل قرار گرفتن میان کوه و دریا، آب و هوای معتدل و مرطوب دارد و میزان بارش زیاد باران و رطوبت بالا و قسمت‌های جنوبی شهرستان به دلیل دارا بودن پوشش کوهپایه‌ای و ارتفاع زیاد آب و هوای سردتر و کوهستانی و زمستانهای بارانی و برفی دارد.
نقشه آب و هوایی ایران داری آب و هوای کاسپینی در شمال کشور
آمار سالیانه ایستگاه‌های سینوپتیک اداره کل هواشناسی استان مازندران در سال ۱۳۸۷
+ آمار سالیانه آب و هوای قائم شهر
نوع پارامتر
بهار
تابستان
پاییز
زمستان
سالانه
میانگین دما (درجه سانتیگراد)
۱۹٫۴
۲۶٫۸
۱۵٫۲
۹٫۳
۱۷٫۷
حداقل مطلق دما (درجه سانتیگراد)
۶٫۸
۱۷
-۲٫۰
-۲٫۸
-۲٫۸
حداکثر مطلق دما (درجه سانتیگراد)
۳۵٫۸
۴۰٫۶
۳۲٫۰
۲۹٫۵
۴۰٫۶
مجموع ساعات آفتابی (واحد ساعت)
۵۵۰٫۷
۶۰۹٫۶
۴۲۴٫۹
۳۸۷٫۶
۱۹۷۲٫۸
نوع پارامتر: تعداد روزهای بارندگی
۲۳
۴۷
۳۴
۳۲
۱۱۴
حداکثر بارندگی روزانه، میلیمتر
۱۰٫۵
۲۷٫۶
۵۰٫۹
۲۷٫۷
۵۰٫۹
مجموع بارندگی، میلیمتر
۳۶٫۶
۸۲٫۸
۳۲۴٫۴
۱۷۷٫۷
۶۲۱٫۵
تعداد روزهای یخبندان
۰
۰
۳
۱۱۳
۱۴
میانگین رطوبت (%)
۷۶
۷۶
۸۲
۸۲
۷۹
شهرسازی
رفت‌وآمد
فاصله این شهرستان تا تهران ۲۳۷، تا ساری ۲۱ و تا بابل ۱۵ کیلومتر است.
راههای آسفالته این شهر از شهرستان فیروزکوه به مرکز کشور یکی از پرترددترین مسیرهای اصلی به‌شمار می‌رود و همچنین از آمل به تهران متصل است.
خیابان‌ها و راه‌ها
اتوبان و کمربندی‌ها
اتوبان ساری-قائم شهر
کمربندی فیروزکوه (سوادکوه)
کمربندی کفشگرکلا
کمربندی شمالی
کمربندی شرقی
بلوار جهان پهلوان بهداد سلیمی
بلوار شهیدان سادات نیا
بلوار صالحی مازندرانی
بلوار ولیعصر
بلوار شریعتی
بلوار کارگر
خیابان‌های اصلی
خیابان کارگر
خیابان امامزاده خمینی (بابل)
خیابان شهید مسعود دهقان(۱۶ متری)
خیابان صالحی مازندرانی (تهران)
خیابان کارگر (ساری)
خیابان جویبار (خزر)
خیابان کفشگرکلا
خیابان کوچکسرا
خیابان سید نظام الدین (راه ارتباطی چندین روستای از جمله قادیکلای بزرگ. آهنگرکلا بیشه سر. آبمال. چپی. گل افشان و…)
خیابان‌های اصلی این شهرستان به دلیل اینکه هرکدام به یکی از شهرستان‌های همجوار بابل، ساری، تهران و جویبار منتهی میشوند، در میان عامه مردم به نام این شهرستان‌ها شهرت یافته‌اند که این امر خود انتقادهایی را نیز به همراه داشته‌است.
راه‌آهن
راه‌آهن سراسری در شمال وارد این شهر شده و سپس تا گرگان ادامه می‌یابد.
اولین خط راه‌آهن نوین ایران در دوران رضا شاه پهلوی از شاهی (قائم شهر کنونی) تا بندر شاه (بندر ترکمن امروزی) کشیده گشت ، پس از اتمام ساخت پل گردن در ساری اولین قطار در مهرماه ۱۳۰۸ به دستور رضا شاه پهلوی عازم بندر ترکمن گردید.
رضاشاه پهلوی در حال سفت کردن آخرین پیچ راه‌آهن مازندران.
پس از آن همزمان با احداث راه‌آهن خوزستان، کارها در رشته کوه‌های البرز آغاز گردید، کارگران مازندرانی و ترک و… در کنار سایرین و مهندسین و پیمانکاران به ویژه آلمانی‌ها، کار ساخت تونل‌ها و پل‌ها را پیگیری کردند.
محله‌ها
به ترتیب حروف الفبا: بهشتی‌محله، بربری محله، تازه‌آباد (اسلام‌آباد یا جوکی‌محله)، ترک محله، جمنان، چمازکتی، حسن‌آباد، سیاه کلا، سیدمحله، شانزده‌متری دوم، شهدا محله، صفی‌آباد، فردوس محله، فرهنگ شهر، قائم‌محله، قائمیه، کارگر محله، کفشگرکلا، کوچکسرا، لیلاباد، مجاورمحله، مطهری‌محله و …
کوچکسرا : از محله‌های قدیمی و سنتی شهر میباشد که درباره‌اش آمده‌است:
به بازار علی‌آباد و معصوم‌زاده که یوسف رضا باشد رسیدیم که پایتخت علی‌آباد است. از این بازار بلا ۵۷ وارد شدیم و در عمارت ماشین خانه که پنبه را از تخم جدا «کوشک سرا» فاصله به میکنند ۵۸ در اتاق‌های خوب منزل کردیم. پذیرایی و ضیافت ایالت و همراهان به عهده ابوالقاسم خان سعید حضور حاکم بلوک علی‌آباد است که از خانواده‌های قدیم است.
شیرینی و تقدیمات و تشریفات خوبی فراهم آورده بود.
سلسله نسب مشارالیه از این قرار است: ابوالقاسم خان سعید حضور علی‌آبادی پسر میرزا جعفر، این میرزا علینقی آقا مستوفی سرکار است، ابن
میرزا تقی آقای صاحب دیوان وزیر در اندرون فتحعلی شاه، ابن میرزا زکی بزرگ، ابن میرزا علینقی بزرگ، ابن حاجی میرزا بیع، ابن حاجی ابوالحسن. معروف به مشهدبان است ۵۹ حاجی ابوالحسن مشهد بان جد اعلای این طایفه به واسطه انقلابات و حوادث خراسان و تاخت و تاز ترکمان یا افغان از مشهد مهاجرت و با تمول بسیار و جواهر اندوخته بی‌شمار به خط مستقیم به این سرزمین آمده میل کرده‌است که در اینجا زندگانی کند، بعضی دهات و املاک علی‌آباد را خر یده این صفحات را آباد کرده‌است، چون از مشهد رضا (ع به اینجا آمده، به مشهد بان معروف شده‌است. اولاد و احفاد او همه محترم بوده، غالب اینها به رتبه وزارت رسیده، بعضی از ایشان در دفتر مالیه از مستوفیان عظام بوده‌اند و من با بعضی از آنها در دفتر دوستی و خلطه داشتم.
«ملالی» وی شاعری توانا بود و در قصیده مهارت به سزایی داشت. در ابتدا متخلص به» بود و پس از ورود به دربار ملقب به صاحب دیوان ادبیات دوره قاجار معروف به‌است. دیوان اشعارش که دارای حدود شش هزار بیت است در «صاحب علی‌آبادی دوران حیاتش چاپ شده‌است. وی سرانجام در ۱۲۶۵ در گذشت.
در دهات علی‌آباد «کوشک سرا» دویست خانوار است.
ترک محله : یکی دیگر از محله‌های قدیمی که هنوزم در بعضی مناطق می‌توان بافت قدیم و سنتی بعضی خانه‌ها را در آن دید. برج جدید شهرداری قائم شهر در ورودی ترک محله قرار داشته، مسجد بزرگ آذربایجانیها نیز در این محله جای دارد.
اسلام‌آباد یا جوکی‌محله :
در دوران تیمور گورکانی عده‌ای از مردم شمال هندوستان که غالبا سیه چرده بوده و از ایلیات بودند به ایران مهاجرت کردند و در سراسر ایران پخش شدند که عده کمی از آنان امروزه در مازندران و قائم شهر مانده‌اند. آنها امروزه در گوشه‌ای از شهر که اصطلاحا به آن جوگی محله می‌گویند زندگی میکنند و بعضا اخلال در شهر و زندگی مردم دارند و این محله صورت خوشی در بین اهالی شهر ندارد.
شهرک‌های مسکونی
شهرک احمدی
شهرک فرهنگیان
شهرک فردوس: متان‌کلا
شهرک امامزاده خمینی: جاده جویبار
فرهنگ‌شهر: شهرکی مسکونی در فاصله ۵ کیلومتری از مرکز شهر.
شهرک نساجی: که به عنوان روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان قائمشهر قلمداد می‌شود.
شهرک آتش‌نشانی: خیابان امامزاده، پشت آتش‌نشانی
موقعیت صنعتی
اشتغال مردم شهر بیشتر در امر صنایع ماشینی است. کارخانه‌های نساجی که در سالهای دور بزرگترین کارخانه نساجی خاورمیانه بود و نه‌تنها اهالی شهر بلکه از شهرها و استانهای همجوار نیز در این سه کارخانه مشغول بودند که متاسفانه امروزه رونق سابق را ندارد، از این جهت از قائمشهر به عنوان شهر کارگری یاد میکنند، گونی‌بافی، کنسرو سازی، فرش بافی، دستمال بافی و پنبه پاک‌کنی و همچنین دو شهرک صنعتی در این شهر وجود دارد.
«غلام حسین افضل‌الملک» از مورخین کشور حدود ۱۰۰ سال پیش که به قائمشهر آمد در آثار نگاشته شده خود از کارخانه پنبه پاک‌کنی این شهر یاد کرد.
شهرک‌های صنعتی
شهرک صنعتی رستم‌کلا
شهرک صنعتی سنگتاب
شهرک صنعتی بشل
کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگ
شرکت نساجی شماره ۱: این واحد نساجی در مرکز شهر واقع شده‌است که به علت قدیمی بودن بنا و عدم رسیدگی به این نساجی و پرداخت به موقع حقوق کارگران تعطیل شده‌است و اندک کارگران این نساجی به نساجی شماره ۳ واقع در جاده نظامی انتقال داده شده‌اند.
این نساجی در گذشته یکی از برترین کارخانه پارچه بافی در کشور بوده که هیچ کارخانه‌ای قابل رقابت با این واحد نبوده‌است
شرکت نساجی شماره ۲
شرکت نساجی شماره ۳: این واحد نساجی نیز به مانند نساجی شماره ۱ و ۲ همان مسیر تعطیلی را طی می‌کند در این واحد هنوز برخی از بخشها از جمله بافندگی و … در حال فعالیت میباشد ولی به دلیل عدم پرداخت حقوق خطر تعطیلی این واحد را تهدید می‌کند
شرکت فرش ساوین
شرکت فولاد طبرستان
شرکت صنایع کاغذسازی حریر قائمشهر: شرکت صنایع کاغذسازی حریر قائمشهر از سال ۱۳۶۴ زمینی به مساحت ۶۳هزار مترمربع و با ۶۵۰کارگر در زمینه تولید خمیر کاغذ، دستمال کاغذی و نایلون فعالیت خود را آغاز کرد.
این کارخانه روزانه ۴/۵تن خمیر کاغذ، ۵۰کارتن ۴۲عددی دستمال کاغذی ۲۰برگی، ۵۰کارتن ۴۲عددی دستمال کاغذی ۳۰۰برگی، ۱۰تن دستمال لوله و ۱۷۰کارتن ۲۰تایی پوشک را تولید و به بازار عرضه می‌کند.
صنایع پوشاک آویشن
کیک و کلوچه کاوه: این کارخانه در سال ۱۳۵۴ با اخذ مجوز از اداره کل صنایع و معادن استان مازندران و دریافت پروانه‌های بهداشتی از اداره کل نظارت بر مواد غذایی تاسیس و مورد بهره‌برداری قرار داد. تا قبل از سال ۱۳۵۷ همه سفارش‌های مربوط به اداره آموزش پرورش و مدرسه‌های استان جهت تغذیه رایگان دانش‌آموزان را تولید و توزیع می‌کرد.
شرکت محصولات جمع
کاغذسازی قائم شهر
مزرعه پرورش و تکثیر بلدرچین افراتخت: این مزرعه در حال حاضر اولین و تنها مزرعه صنعتی پرورش و تکثیر بلدرچین در شمال کشور میباشد.
کارخانه کنسرو: این کارخانه در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی به عنوان اولین کارخانه کنسروسازی در ایران شروع به فعالیت نمود، عمده تولیدات آن شامل انواع کنسروهای گوشتی و غیرگوشتی، مرباجات و ترشیجات میباشد.
مبل سازی: صنعت مبل‌سازی در مازندران بیشتر در شهرهای آمل و قائمشهر وجود دارد و در سایر شهرها تنها کارگاه‌های کوچک مبل‌سازی وجود دارد. شهرستان قائمشهر حدود ۲ تا ۳ کارخانه تولیدی مبلمان بزرگ دارد.
تعاونی تولیدی دریاپیچ :تولید مبلمان و جهیزیه عروس به مدیریت عامل آقای قبادی و مدیریت تولید آقای عبدالله زاده و مدیریت فروش آقای اسماعیلی با سابقه درخشان بالغ بر ۱۰سال واقع در شهرک صنعتی سنگتاب
کارخانه سنگ‌شکن و بتن آماده
کارخانه کمپوست (در حال ساخت): کمیل گران اوریمی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر قائمشهر در گفتگو با خبرگزاری ایرنا گفت:
وی اعتبار فاز نخست این طرح را ۸ میلیارد ریال عنوان کرد و افزود:
گران اوریمی با اظهار این که عملیات اجرایی کارخانه کمپوست قائمشهر از محل اعتبارات عمرانی در سال ۱۳۸۷ آغاز شد، گفت:
سید عیسی هاشمی، معاون عمرانی استاندار مازندران، پیش از ظهر ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ در همایش مدیریت صحیح پسماند و صیانت از محیط زیست که در سازمان جهاد کشاورزی مازندران برگزار شد، زمان بهره‌برداری از این واحد صنعتی را ۶ ماه آینده اعلام کرد.
ارتباطات و فناوری اطلاعات
وضعیت شاخص‌های مخابراتی مدیریت مخابرات قائمشهر (تا پایان سال ۱۳۸۹)
شاخص
وضعیت موجود
شماره تلفن‌های ثابت منصوبه
۱۶۱۷۹۵ شماره
شماره تلفن‌های ثابت مشغول به کار
140573 شماره
ضریب نفوذ تلفن ثابت
۳۶/۴۰٪
تعداد مراکز مخابراتی
۴۱ مرکز
پورت منصوبه دیتا
۴۱۰ پورت
پورت واگذارشده دیتا به مشترکین
۱۹۵ پورت
موقعیت مذهبی
آرامگاه شیخ طبرسی، قائم شهر، جاده نظامی، روستای افرا
امامزاده سید ابوصالح، پیرتکیه، مله یا سید ابوصالح (دارای زائرسرا)
امامزاده یوسف‌رضا، بیمارستان رازی
امامزاده حمزه، خیابان صالحی مازندرانی بربری محله
جاذبه‌های توریستی
پارکها و مکانهای تفریحی
پارک جنگلی تلار (جاده نظامی)
پارک ولیعصر (خیابان کارگر)
پارک نمونه گردشگری پایین‌لموک (پایین‌لموک)
پارک شهرداری (خیابان یوسف رضا)
بوستان ساحلی سراج (پل تلار)
پارک سیاهرود (بلوارسادات نیا)
پارک جدیدالاحداث شهیدان ابراهیمی - حریم راه‌آهن
پارک جدیدالاحداث روستای وسطی‌کلا
پیست کارتینگ پارک سراج
بوستان امامزاده رضا (طالقانی)
بوستان پرورش (شهرک یثرب)
جنگل
با توجه به اوضاع طبیعی شهرستان قائمشهر، بارش و رطوبت جهت ایجاد پوشش گیاهی فراهم است. البته پوشش گیاهی در تمام نقاط آن یکسان نیست زیرا تا ارتفاع ۲۰۰۰ متری که نفوذ رطوبت دریای خزر از بین رفته یا به کمترین مقدار می‌رسد، از تراکم جنگل بسیار کم می‌شود و به مرور به جای جنگل، مراتع جایگزین می‌شود.
در شهرستان قائمشهر فصل خشک به‌طور کامل وجود ندارد. قائمشهر واقع در یک جلگه به نام خودش، جلگه قائمشهر است. شروع جنگل قائمشهر از کوه پایه‌های البرز شمالی است که دارای حداکثر بارندگی است و میزان گسترش جنگل در گذشته به طرف دشت بیشتر بوده‌است که به مرور به منظور تهیه اراضی مزروعی، درختان جنگل کاملا بریده شده‌اند یا به صورت بقایای جنگل مخروبه با درختان پهن برگ دیده میشوند. به‌طور کلی جنگل‌ها در حاشیه جنوبی قائمشهر دارای تراکم بیشتری است و انواع درختان مانند راش، ممرز، توسکا و کلهر ملج انجیلی و… را می‌توان دید.
گونه‌های اصلی جانوری منطقهمرال، شوکا، پلنگ، سیاه‌گوش، گربه وحشی ،خرس قهوهای، شغال، گراز، روباه معمولی، تشی، رودک، جوجه تیغی، سنجابک، درختی، قرقاول، کبوتر جنگلی، ابیا، عقاب، کرکس، قرقی، توکای گلوسیاه، توکای پشت بلوطی، مار آبی، و لوس مار و… هستند.
منابع طبیعی و جنگل‌ها
جنگل کلوس، روستای کرچنگ
جنگل روستای کوتنا ، روستای کوتنا
جنگل شالتماس ، روستای افراتخت
غار پلنگ لی، روستای ملک‌خیل : در شرف تخریب
جنگلهای خیبوس و انجیل سی : منطقه حفاظت شده خیبوس و انجیل سی از مناطق چهارگانه حفاظت محیط زیست ایران با مساحت ۳۴۷۱ هکتار در دامنه ارتفاعی ۲۵۰ تا ۹۳۰ متر حدفاصل جنگلهای جنوبی نزدیک قادیکلای قائم شهر تا مناطق یاغ کوه برنجستانک شیرگاه میباشد.
پارک جنگلی تلار جاده نظامی : پارک جنگلی تالار نیز یکی از پارکهای جنگلی معروف شهرستان قائمشهر است که در سال ۱۳۷۱ تاسیس شده و مساحت آن بالغ بر ۱۶۰ هکتار است. فراورده‌های جنگلی عبارت است از: زغال، چوب، هیزم، چوب آلات تبدیلی این جنگل در ۱۰ کیلومتری قائمشهر قراردارد؛ و پوشیده از درختان آزاد، ممرز، توسکا، بلوط، اوجا، ملچ، عرعر، انجیر، ولیک، شمشاد، انار، بوته تمشک و … با چشم‌اندازهایی بسیار زیبا و بدیع دارای امکانات بهداشتی و تفریحی مثل زمین فوتبال میباشد.
جنگل سنگ تلار، قادیکلای بزرگ
جنگل ممیج چال، ارطه
جنگل اوجی تالار: از معدود منابع جنگلهای طبیعی جلگهای باقی‌مانده از مازندران قدیم است . در کیلومتر پنج جاده قائمشهر- بابل جاده فرعی آسفالته در ابتدای روستای سنگ کتی، انشعاب گرفته و با گذر از وسط روستای سنگ کتی به روستای آسیابسر، پایین رستم، استرآباد محله و در انتها به روستای اوجی تالار می‌رسد. این روستا از دهستان تالارپی بخش کیاکلا شهرستان قائمشهر است که حدود ۱۱ هکتار از جنگل طبیعی جلگهای، از معدود منابع جنگلهای طبیعی جلگهای باقی‌مانده در مازندران (مرکزی) به نام جنگل اوجی تالار، درحوزه استحفاظی شهرستان قائمشهر میباشد. این جنگل از میراث گرانقدر حیات طبیعی است که از گذشته‌های دور در منطقه باقی‌مانده، دارای ارزش فوق‌العاده‌ای (حداقل به عنوان بانک ژن) است. این توده جنگلی که غالب گونه‌های درختی آن توسکا است، تنها باقی‌مانده زیستگاه حیات وحش منطقه میباشد و یک آب‌بندان در جوار این جنگل قرار دارد.
سدها
سد زمزم (برنجستانک): سد زمزم سدی از نوع خاکی با هسته رسی واقع در قائمشهر، روستای برنجستانک میباشد.
طول این سد ۲۴۲ متر، عرض آن ۱۰ متر و ارتفاعش از کف پی ۳۲ متر بوده و حجم آن ۹٫۰۰۰٫۰۰۰ متر مکعب میباشد.
این سد به منظور ذخیره‌سازی آب و استفاده از آن در مواقع کم‌آبی برای تامین آب در ۱۱۲۰ هکتار از اراضی کشاورزی و شالیزارهای پایین‌دست سد، احداث گردیده‌است.
این سد در منطقه‌ای بین شهر شیرگاه و قائم شهر واقع شده‌است.
سد لاستیکی رودخانه تلار
سد ساروکلا
دریاچه‌ها و آب‌بندان‌ها
دریاچه جاده نظامی
دریاچه گل‌پل (برنجستانک)
آب‌بندان ساروکلا
آب‌بندان ملک خیل
آب‌بندان فندری
آب‌بندان می‌کلا
آب‌بندان کرچنگ
آب‌بندان اوجی تالار
آب‌بندان واسکس
آبشارها چشمه‌ها و آب معدنی
چشمه آب معدنی هزارون : یک جاده فرعی از مسیر اصلی منشعب شده و به طرف شرق امتداد یافته و پس از حدود ۵/۱ کیلومتر به روستای واسکس می‌رسد. چشمه زیبای هزار ون با مقدار آب۵/۱ لیتر در ثانیه در مجاورت امامزاده زکریا خودنمائی می‌کند. وجود یک آبشار کوچک، درختان بلند قدیمی، از جاذبه‌های مهم قائمشهر است که به ویژه در فصل تابستان پذیرای خیل عظیم علاقه‌مندان به طبیعت و آرامش و گردشگران فراوانی است. آب این چشمه به لحاظ وجود مواد معدنی برای درمان بیماریهای پوستی و امراض استخوانی مفید میباشد.
چشمه افرا بن قادیکلای بزرگ : وجود یک چشمه کوچک زیر درخت افرا کهن‌سال در روستای قادیکلای بزرگ خیابان سنگ تلار زیر درخت افرا با منظره زیبا و آب گوارا از جاذبه‌های جنگل سنگ تلار میباشد، معرف به چشمه افرا بن.
بن دنبی قادیکلای ارطه : چشمه‌ای جوشان از آبهای زیر زمینی که در گودالی حوض مانند می‌جوشید و اهلی منطقه باور بر خاصیت درمانی آن داشته و معنی اسم آن هم از جایی که ته ندارد میباشد، این چشمه در مجاورت امامزاده سید مهدی روستای قادیکلا ارطه قرار داشت که متاسفانه خشک شده‌است.
آبشار فصلی جنگلهای روستای واسکس : این آبشار کوچک فصلی در جنگلهای حاشیه روستای واسکس قرار گرفته‌است.
مرداب قادیکلا : این مرداب با چشم‌اندازی زیبا در دل جنگلهای قادیکلا قرار گرفته‌است.
رودها و رودخانه‌ها
قائم شهر یکی از معدود شهرهای استان میباشد که دو رودخانه تلار و سیاهرود را در غرب و شرق خود جای داده که وجود این دو رودخانه جلوه زیبایی به بافت شهری داده‌است.
رودخانه‌های تلار و سیاهرود از ارتفاعات کوه‌های شهرستان سوادکوه و قائم شهر، در جنوب شهرستان قائمشهر سرچشمه گرفته و پس از مشروب کردن شهرهای سواد کوه، سیاهرود از شرق و تلار از غرب قائمشهر گذشته و به دریای مازندران می‌ریزند.
از جمله رودخانه‌های منطقه‌ای این شهر، به رودخانه سید رود در روستای طارسی‌کلا و رودخانه هتکه روستای حاجیکلا صنم بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه روستا میباشد که از رودخانه بزرگ تلار سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه قسمت عظیمی از آب شالیکاران روستای صنم حاجیکلا را فراهم می‌نماید. در ادامه این رودخانه قسمتی از آن در آب‌بندان بزرگ روستا می‌ریزد و بخش اعظم آن دوباره پس از طی مسیر و آبیاری روستای ملک‌خیل و دیگر روستاها دوباره به رودخانه تلار می‌پیوندد و به دریا می‌ریزد؛ که نقش بسزایی در کشاورزی منطقه ایفا می‌کند نیز می‌توان اشاره کرد.
رودخانه سیاهرود
رودخانه سیاهرود از نقطه‌ای به طول جغرافیایی ۵۳درجه و ۲۸دقیقه شرقی و عرض۳۶درجه و ۲۷دقیقه شمالی و ارتفاع ۲۶۰ متری شرق روستای پرچینک واقع در ارتفاعات بین قائمشهر و ساری در استان مازندران سرچشمه گرفته پس از گذشت از داخل شهر قائمشهر و شرق شهرستان جویبار مستقلا به دریای خزر می‌ریزد. این سرشاخه دارای حوزه‌ای باران‌گیر میباشد و در مواقع بارندگی با سیلاب نسبتا زیاد همراه‌است.
سیاهرود نام خود را از سیاهی و ناپاکی نگرفته‌است بلکه سایه تاج پوشش بهم‌تنیده درختان بلوط بلند مازو (Quercus castaneifolia) که همچون چتری سبز آن را در بر می‌گرفت سبب شد که نام آن را سیاهرود نهند. چنانچه از برخی نوشته‌ها بر می‌آید در زمان‌های دور سیاهرود یکی از زیستگاه‌های ماهی قزل‌آلا بوده‌است. (قزل‌آلا بیواندیکاتور آب سالم و آشامیدنی است). و همچنین ماهی اورنج که در حال منقرض شدن میباشد. رودی پرآب و پاک که در مسیر خود آبندانهایی را سیراب می‌نمود و مورد استفاده تفریحی نیز قرار می‌گرفت، اما امروزه عوامل انسانی همچون سد بیولوژیک فرایندهای طبیعی این اکوسیستم را مختل نموده‌است.
در ارتفاعات بالا دست و سرچشمه رودخانه چشمه‌سارهای بکر دیده میشوند. در ارتفاعات رودخانه کم عمق، شفاف، پرپیچ و خم با بستری قلوه سنگی بوده با میزان اکسیژن محلول (Do) بالا که امکان زیست موجودات آبزی اکسیژن دوستی نظیر خرچنگ آبی، مار آبی و قورباغه‌ها و ماهیان رودخانه‌ای را داده‌است. هر چه به نواحی دشتی نزدیکتر می‌شویم با ورود عوامل انسانی نظیر انواع آلاینده‌های شهری و صنعتی، کیفیت فیزیکوشیمیایی آب دچار تغییر شده و به دنبال آن تنوع و پراکنش میکرو و ماکرو ارگانیسم‌های آبی را تحت تاثیر قرار داده‌است.
پارک ساحلی رودخانه سیارود و کمپینگ اسکان مسافران و زمین ورزشی واقع در کمربندی قائم شهر-پرچیکلا در حاشیه رودخانه قرار دارد؛ که بزودی در این مکان بازار بزرگ ماهی فروشان احداث می‌گردد.
پارک ساحلی رودخانه سیارود در حاشیه کمربندی
مشخصات سر شاخه سیاهرود: وسعت ۹/۱۳۱ کیلومتر مربع
طول شاخه اصلی تا ساحل دریا ۲۵/۶۱ کیلومتر
ارتفاع حداقل ۸۰ + متر
حداقل دبی ۲/۰ لیتر در ثانیه
حداکثر دبی ۴ لیتر در ثانیه
مجموع دبی چشمه‌های آمار برداری شده: ۴۰ لیتر در ثانیه
رودخانه تلار
رودخانه تلار از ارتفاعات ۲۵۰۰ متری جنوب قائم شهر و رشته کوه‌های البرز در سوادکوه سرچشمه می‌گیردو در منطقه دوآب با رودخانه کبیر که از ارتفاعات دهستان چاشم سرازیر می‌شود ترکیب شده و رودخانه تلار را تشکیل می‌دهد.
ریخت‌شناسی این رودخانه تلفیقی از رود پیچان (meander) و دره- رودخانه (River – Valley) می‌باشند. تلار (رود) به موازات جاده فیروز کوه – قائم شهر جریان داشته و در محل روستای ملک کلا وارد پهنه ساحلی خزر می‌گردد.
درازای تلار در پهنه خزر بیش از ۲۵ کیلومتر و شیب بستر آن ۱۰ در هزار(۱درصد) است. تلار رود از حاشیه باختری قائم شهر گذر کرده و از پیرامون بسیاری از محله‌ها و روستاها عبور می‌نماید. پس از گذر از قائم شهر و بهنمیر در محل شیلات می‌رود (۸ کیلومتری خاور بابلسر) وارد دریای خزر می‌گردد. سطح اساس محلی تلار ۲۴- متر از سطح دریای آزاد میباشد(LBL=-۲۴)
تقریبا در ۳ کیلومتری باختر قائم شهر و در میانه دو روستای «سراج کلا» و همت‌آباد جاده بابل – قائم شهر را قطع می‌کند. این رودخانه هم چنین در باختر روستای «عرب خیل» و «کاله» از محور بابلسر- بهنمیر گذر می‌نماید. دستگاه‌های آبنگاری و سیلاب در این رودخانه نصب نشده‌است. در فاصله کیلومتر ۳۰۰+ ۳۰ یک پل بتنی دوبانده محور بابل- قائم شهر، دو ساحل تلارود را به یکدیگر متصل می‌کند. این پل ۶ سال پیش‌ساخته شده‌است.
هتل تلار و نمایشگاه بین‌المللی مازندران و پارک ساحلی سراج بر حاشیه این رودخانه در نزدیکی روستای سراج کلا احداث شده که دارای شهربازی و پیست کارتینگ و کمپینگ اسکان مسافران میباشد.
فرهنگ و مراسم‌ها
تیرگان
تیرماسیزه شو یا تیرگان یکی از جشن‌های ایرانی در روز تیر از ماه تیر برابر با سیزدهم تیرماه‌است. عده‌ای این جشن را در روزهای دیگر و از جمله در دهم تیر برگزار میکنند که به اعتقاد استادان ایران‌شناس نادرست است. جشن همه ساله توسط زرتشتیان ایران در بیشتر شهرهای جهان و ایران نیز برگزار می‌شود.
کشتی لوچو
کشتی لوچو از کشتیهای محلی استان مازندران است و در گذشته در مراسم عروسی اجرا می‌شد. امروزه در بعضی از نقاط استان این کشتی همه ساله در تابستان بعد از وجین شالی، هنگام فراغت کار روستاییان، انجام می‌شود. در ایام دیگر مانند اعیاد مذهبی و ملی نیز کشتی لوچو برگزار می‌شود و جایزه برنده یک راس گاو است که توسط اهالی خریداری می‌شود. برای مسابقه دو نفر از کشتی گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب میشوند در این کشتی هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می‌شود. کشتی‌گیری که در این دو هفته تمام حریفان را شکست دهد، برنده مسابقه‌است. در طول برگزاری مسابقه ساز و دهل نیز نواخته می‌شود تا شور و هیجان بیشتری به مسابقه بدهد. همه ساله جام‌هایی در روستاهای قراخیل و المشیر برگزار می‌شود که شرکت کنندگان از سراسر مازندران به رقابت می‌پردازند.
نوروزخوانی
نوروز خوانان معمولا” پانزده روز قبل از فرارسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند.
نوروز خوانان معمولا” پانزده روز قبل از فرارسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند و با خواندن اشعار در مدح امامان ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به آنان مژده می‌دهند. نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می‌خواند، یک نفر ساز می‌زند، نفر دیگر که به آن کوله کش (بارکش) می‌گویند به در خانه‌های مردم می‌رود و می‌خواند:
باد بهارون بیمو / نئروز سلطان بیمو
مژده هادین دوستان ر / گل بیمو گلستون ر
بهار آمد بهار آمد خش آمد / علی با ذولفقار آمد، خوش آمد
نئروزتان نئروز دیگر / شه ما ر سال نی بووئه موارک
صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود، و کشمش از آنان پذیرایی می‌کند.
حضور نوروز خوانان در شهرستان قائمشهر، رنگ و بویی دیگر به شهر بخشید و موجب شد تا این سنت نیکوی گذشتگان همچنان زنده و پابرجا بماند.
ماه در مه (مادرم)
هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره یا مشابه آن هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می‌نشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل می‌خواند منتظر سال نو میشوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می‌داشتند. بعد از این که سال نو شد کسی (معمولا بچه‌ها) که به عنوان مادرمه (مادرمه) انتخاب شده با مجمعی که در ان قرآن، آیینه، اب، سبزه و شاخه‌های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می‌شود چهارگوشه اتاق‌ها را آب می‌پاشد قرآن را کنار سفره هفت سین می‌گذارد و شاخه‌های تازه سبز شده و دارای شکوفه (معمولا از درخت گوجه سبز) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می‌گذارد. در این روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می‌کند. علاوه بر آن بعضی هم غذایی به عنوان خیرات برای اموات می‌برند و بین مردم پخش میکنند، معمولا رسم بر این است که فرد خوش خو و خوش قدم ماه در مه انجام دهد.
کشاورزی و دامپروری
اراضی حاصلخیز این شهرستان استعداد سرشاری جهت کشت محصولات متنوع مخصوصا گندم، جو، برنج، صیفی‌جات، لوبیای روغنی و… دارد. همچنین باغهای پرمحصول مرکبات این شهر درجاده نظامی مورد توجه‌است.
محصولاتی نیز مانند نیشکر، عسل، ابریشم، کنف، کنجد در روستاهای جنگلی و کوهپایه‌ای مانند سید ابوصالح، گل‌افشان و ریکنده به چشم می‌خورد.
پرورش گاو و گوسفند و بز نیز در نواحی مختلف جلگهای و کوهپایه‌ای و با استفاده از امکانات هر روستا متداول است.
کشت نیشکر
کاشت و تهیه شکر قرمز به سبک سنتی از نیشکر بیشتر در روستاهای سیف کتی، ریکنده و سیدابوصالح قائمشهر به چشم می‌خورد. نیشکر در کارگاه‌های سنتی فراوری شده و علاوه بر شکر دوشاب نیز از آن گرفته می‌شود. شکر حاصل از آن به رنگ قهوهای یا به زبان محلی سیاه شکر، خواص زیادی دارد که از آن جمله می‌توان به رفع خستگی مزمن، پاک‌کننده ضایعات کبدی، رفع گرمی دهان و زبان و التهابات لثه اشاره کرد. همچنین برای درمان فاویسم، کم خونی یرقان داخلی و عصبی بسیار مفید میباشد.
نیشکر پس از سقوط و انحطاط بطور بسیار ابتدائی و به مقیاس کم در مازندران و نواحی مساعد کنار دریای خزر کشت می‌شد.
در زمان ناصرالدین شاه و به کوشش امیر کبیر اقداماتی در جهت احیاء این صنعت نیشکر مازندران را برای کشت به خوزستان برد، تلاش او در مازندران و خوزستان از طریق ورود قلمه‌های جدید از هندوستان به عمل آمد. لیکن قند سازی از نیشکر نه در مازندران و نه در خوزستان رونق نیافت.
سوغاتی‌ها
از سوغاتی‌های قائم شهر شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
غذاهای سنتی
غذاهای سنتی قائم شهر شامل، ناز خاتون، آش گزنه (گزنه آش) ،آش کدو ،آش ترش(ترش آش)، آش دوغ، ته چین، فسنجان، انار تیم خرش، خورش مرغ ترش، باقالا پلو، امرغ شکم پر، کدو پلو (کهی پلا)، اکبر جوجه، ماهی شکم پر، و… می‌شود. همچنین به دلیل استفاده از شکر سرخ، و رب انار طعم ملس دارد.
نان و شیرینی : تندیرنون (نان محلی)، سوهان کنجد (پشت زیک) ،برنجک (بهادانه)، پیس گندله، کوماج و…
ترشی :بادمجان ترشی، سیر ترشی، هفت بیجار، ترشی یارمسی، ناز خاتون، وینگوم زالک، هلی ترشی، آبغوره، آب نارنج و …
مربا : آلبالو، به، تمشک، گلابی، سیب، پرتقال، انجیر، هویج، بالنگ، بهارنارنج و …
شربت : بهارنارنج، آلبالو، انار و …
میوه و … : انواع مرکبات، کیوی، ازگیل جنگلی (کنس)، گلابی وحشی، تمشک وحشی جنگلی، زردکیجا (نوعی قارچ‌خوراکی)، گزنه و ولیک، غوره، کنجد، خرمالو وحشی، برنج، سویا، کلزا ،تره بار، گوجه سبز، توتون، کنف ،شکر سرخ و…
صنایع دستی
صنایع‌چوبی، مبل سازی، نساجی، گونی‌بافی، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، موج‌بافی، پارچه‌بافی، سفالگری و…دستمال کاغذی، انواع پارچه، حوله، فرش ماشینی، کنسرو ،بلدرچین، مرغ و گوشت از صادرات شهرستان قائمشهر است.
موقعیت فرهنگی
ترکیب جمعیتی و ادغام قومیت‌های مختلف، در کنار سایر عوامل تاریخی، ارتباطی، صنعتی و غیره، موقعیت و خصوصیات فرهنگی ویژه‌ای را به وجود آورده‌است. این شهرستان از نظر درصد با سوادی مردم دارای رتبه اول در استان است . جمعیت افراد با سواد در قائمشهر ۸۹٫۳٪ است.
دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر
دانشگاه پیام نور واحد قائمشهر
آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما قائمشهر
موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی صالحان
موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی فروردین
موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی صنعتی قائم
موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی تجن
مرکز تربیت معلم فاطمه (س قائمشهر
مرکز آموزش علمی-کاربردی خانه کارگر واحد ۱۹ قائمشهر
موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی علامه طبرسی
کتابخانه‌ها
کتابخانه جمشید احمدی یا کتابخانه عمومی شماره ۱ قائمشهر واقع در خیابان ساری است. این کتابخانه با درجه ۱ حدود ۲۰هزار جلد کتاب دارد. کتابخانه جمشید احمدی با زیربنای ۱۰۵۰ مترمربع و مساحت ۶۵۰ مترمربع در ۲ طبقه بنا شده و مخزنی برای کتاب، مرجع، نشریات، کودکان و سالن اجتماعات دارد.
کتابخانه سیدمحله قائمشهر (فرهنگسرا) کتابخانه‌ای عمومی در خیابان جویبار، کوچه ۱۷ شهریور، سیدمحله با درجه ۲، حدود ۹هزار جلد کتاب دارد.
کتابخانه قادیکلا بزرگ واقع در قادیکلا بزرگ
کتابخانه شهید شادگان روستای سراج‌کلا
کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در ابتدای خ ساری جنب ورزشگاه شهید وطنی
ورزش
بدون شک یکی از ورزشی‌ترین شهرهای کشور و یکی از قطب‌های فوتبال ایران قائمشهر محسوب می‌شود.
همواره در رشته‌های فوتبال، ووشو، کبدی، وزنه‌برداری، اسکیت رولر، شنا، بسکتبال، کشتی، ژیمناستیک، بوکس، شطرنج و ورزش‌های رزمی دارای نام‌آوران جهانی و بین‌المللی میباشد.
در سال ۱۳۸۹ ورزشکاران این شهرستان توانستند در مدت هفت ماه ۱۸۹ مدال جهانی، آسیایی، بین‌المللی و کشوری کسب کنند و قائمشهر پرافتخارترین شهرستان از این دیدگاه در کشور محسوب می‌شود.
در سال ۱۳۹۰ یک سوم کل مدال‌های استان را قائم‌شهری‌ها کسب کردند.
خبرگزاری مهر: رئیس اداره ورزش و جوانان قائم شهر گفت:
عادل عالیشان، در نشست خبری با خبرنگاران قائمشهری با اشاره به کسب ۳۱ درصد مدال‌های ورزشی مازندران توسط ورزشکاران قائمشهری افزود:
تیم کشتی فرنگی امامزاده رضای قائم شهر در سال ۱۳۸۸ بدون شکست و در شهر تهران مقابل تیم دانشگاه آزاد اسلامی تهران پیروز و قهرمان لیگ ایران شد در حالی که این اولین بار بود تیمی از مازندران به این مهم دست یافت.
باشگاه فوتبال سایپا شمال در سال ۱۳۹۰ قهرمان لیگ دسته دوم فوتبال ایران در گروه اول شد.
بهداد سلیمی قویترین مرد جهان و قهرمان المپیک وزنه‌بردار قائمشهری ایران در دسته فوق سنگین و دارنده رکورد یک‌ضرب جهان در این وزن با ۲۱۴ کیلوگرم است.
هادی خناری‌نژاد ورزشکار قائمشهری رشته ژیمناستیک است که برای اولین بار تک مدال طلای جهانی در این رشته را بدست آورد، وی قهرمان جهان در رقابت‌های جام جهانی ژیمناستیک در شهر «استراوا» کشور چک میباشد.
سیده سانیا موسوی : شطرنج باز قائم شهری دارنده مدال برنز مسابقات نونهالان زیر ۶ سال آسیا در سال ۲۰۱۲.
آرین غلامی شطرنج‌باز قائمشهری قهرمانی جهان در سال ۲۰۰۹ در مسابقات جهانی نونهالان جهان در آنتالیای ترکیه بدست آورد، وی جوان‌ترین استاد فیده شطرنج ایران است که در سال ۱۳۸۹ به این مقام دست یافته‌است.
مطهره اسدی:شطرنج باز هشت ساله قائمشهری که در مسابقات قهرمانی رده‌های سنی جهان با کسب ۱۰ پیروزی و تنها یک تساوی موفق شد عنوان قهرمانی جهان را به خود اختصاص دهد.
قطب شطرنج کشور
فعالیت ۹۰۰ شطرنج باز در شش باشگاه این شهرستان قائم شهر: علاوه بر مطهره اسدی و آرین غلامی قهرمانان جهان،
ˈ محمدرضا اصغرزادهˈ، ˈ علی ولیزادهˈ، ˈ ماهان صابریˈ، ˈ میثم رستمیˈ، ˈ آناهیتا غلامیˈ، ˈ فاطیما خدادادیˈ، ˈ فاطره باباییˈ، ˈ کیمیا مجیدیˈ وˈ مهدی غلامیˈ هم مدال آوران مطرح کشور از قائمشهر هستند.
۱ علی ولیزاده: دارای ریتینگ جهانی ۲۲۰۱-قهرمان زیر۱۰سال و۱۲و۱۶سال کشور-کسب مدال برنز مسابقات تیمی درالمپیاد جهانی نوجوانان جهان
شرکت در چندین تورنمنت آسیایی و جهانی
۲ آرین غلامی: دارای ریتیگ ۲۱۹۹-قهرمان زیر۱۲سال کشور و آسیا-مدال طلای مدارس شطرنج جهان-مدال طلای زیر۸سال جهان-وشرکت در چندین تورنمنت آسیایی و جهانی، بین‌المللی؛ و کسب عناوین ارزنده و…….
۳ محمدرضا اصغرزاده: دارای ریتینگ ۲۱۵۴-قهرمان زیر۸سال ایران و نائب قهرمان آسیا-مدال طلای مدارس شطرنج جهان-نائب قهرمان زیر۱۴سال کشور و شرکت در چندین تورنمنت آسیایی و جهانی
۴ مطهره اسدی: ۱۷۱۰ دو بار قهرمان کشور-قهرمان آسیا-قهرمان جهان در مسابقات اسلووانی
۵ ماهان صابری: دارای ریتینگ ۱۸۱۲ قهرمان کشور در۸سال-نائب قهرمان کشور در۱۰سال-مدال طلای سریع آسیا-مدال طلای مدارس شطرنج جهان
۶ امیررضا شکرانی: دارای ریتینگ۱۶۳۳نائب قهرمان کشور در ۸سال-قهرمان کشور در۱۰سال
۷ آناهیتا غلامی: دارای ریتینگ ۱۷۶۰- مقام سوم کشور در۱۴و۱۶سال-منتخب در جشنواره سراسری بانوان-شرکت در دودوره مسابقات آسیایی
۸ مهدی غلامی: دارای ریتینگ ۱۸۱۰-نائب قهرمان زیر ۱۰سال کشور-دودوره شرکت در مسابقات آسیایی
۹ کیمیا مجیدی: ۱۶۴۰-نائب قهرمان زیر۱۴ سال کشور
۱۰ تینا سبزی: ۱۳۵۹-نائب قهرمان کشور
۱۱ فاطره بابایی: قهرمان زیر ۶ سال کشور
۱۲ میثم رستمی: ۱۳۷۲ - دو بار قهرمان کشور در رده نوجوانان - قهرمان زیر ۱۰سال کشور - نائب قهرمان آسیا در رده جوانان
تاریخچه فوتبال قائم شهر
فوتبال در شهر قائم شهر سابقه دیرینه‌ای دارد ورزشگاه شهید وطنی (شهنا سابق) در دهه ۲۰ توسط روس‌ها (شوروی سابق) در قائم شهر ساخته شد و در گذشته‌های بسیار دور تیم‌هایی چون تاج شاهی در قبل دهه ۳۰ و تیمهای بانک ملت، آزمایش، باشگاه فوتبال نساجی مازندران (تاسیس ۱۳۳۸) که یکی از قدیمی‌ترین تیمهای ایران و به قدمت فوتبال در شمال ایران از آن یاد می‌شود و همچنین تیم نفت قائم شهر که بعدها منحل شد از جمله آنها می‌باشند.
در دهه ۶۰ فوتبال در قائم شهر بین ۲ قطب نساجی و صنعت نفت قائم شهر که در لیگ اول ایران جام آزادگان، (هنوز لیگ برتر وجود نداشت) تقسیم شد و این ۲ تیم سرسخت‌ترین حریفان حتی استقلال یا پرسپولیس را در قائم شهر شکست داده یا در آزادی متوقف می‌کردند.
در دهه ۴۰ بازیکنانی چون مسیح زاده در تیم ملی و استقلال بازی می‌کرد و در ده ۶۰ حسین مسگر ساروی حتی کاپیتان تیم ملی هم بود و فوتبال قائم شهر را با درخشش بازیکنی چون نادر دست نشان می‌شناختند، (نادر دست نشان در ۸ بازی لیگ ایران سال ۷۲ توانست ۹ گل برای تیم نساجی به ثمر رساند که یک رکورد محسوب می‌شود و تاکنون کسی موفق به شکستن آن نشده) اما به یکباره دوران شوم فوتبال قائم شهر آغاز شد که نفت منحل و نساجی به لیگ دسته ۱ سقوط کرده بود که سال ۱۳۹۷ پس از بیست و چهار سال انتظار هواداران به لیگ برتر ایران برگشت ، هرچند این سال‌ها قائم شهر بازیکنان زیادی به لیگ برتر و تیم ملی معرفی کرده اما اینها نتوانسته بود جای خالی نساجی در لیگ برتر را پر کند.
قائم شهر و بندر انزلی تنها شهرهایی در فوتبال ایران هستند که مرکز استان نیستند و در زمانی صاحب دو نماینده در سطح اول فوتبال کشور شده‌اند.
اکنون تیم باشگاه فوتبال نساجی مازندران در لیگ برتر و باشگاه فوتبال سایپا شمال قائم شهر در لیگ دسته اول فعالیت میکنند.
ورزشگاه‌ها و مکانهای ورزشی مهم
ورزشگاه شهید وطنی
نام
مکان
ورزشگاه شهید وطنی
مرکز شهر، ابتدای خیابان کارگر (ساری)
ورزشگاه ۳۰۰۰۰ نفری روستای زیارکلا
در حال احداث
سالن ورزشی امامعلی حبیبی
نرسیده به میدان جانبازان، جنب سیاهرود
سالن ورزشی تختی (سرداران)
ابتدای خیابان تهران
سالن و چمن مصنوعی شهرداری قائمشهر
نرسیده به میدان جانبازان، جنب سیاهرود
باشگاه‌های ورزشی
باشگاه فوتبال نساجی مازندران: این باشگاه فوتبال که در لیگ برتر کشوری واقع است و بازیکنان خوبی را پرورش داده‌است این تیم در استان از نظر محبوبیت در رتبه برتر استان میباشد. لقب این تیم ببر مازندران میباشد و چندسالی از لیگ برتر کشور دور مانده بود به جرات پس از پرسپولیس و استقلال و تراکتور پرطرفدارترین تیم ایران میباشد.
این باشگاه در حال حاضر در لیگ برتر خلیج فارس بازی می‌کند.
باشگاه فوتبال سایپا شمال: این باشگاه در حال حاضر در لیگ دسته اول بازی می‌کند.
باشگاه فوتبال پرسپولیس قائمشهر: این تیم نیزدر لیگ دسته سوم کشور به سر می‌برد و بعد از تیم نساجی دارای محبوبیت خاصی در استان میباشد.
اولین‌ها
کارخانه نساجی: اولین کارخانه نساجی ایران و اولین کارخانه صنعتی خاورمیانه در سال ۱۳۰۹ در این شهر ساخته شد.
کارخانه کنسرو سازی: اولین کارخانه کنسروسازی تاریخ ایران (اتکا) در سال ۱۳۱۹ در این شهر بنا شد.
کارخانه شالیکوبی: اولین کارخانه مدرن شالیکوبی ایران در شاهی ،محمودآباد و رشت بنا گردید.
لیگ آزادگان: اولین شهرستانی (غیر مراکز استان) که دارای دو تیم در سطح اول فوتبال کشور شد (نساجی و نفت قائم شهر).
طاهره جمالی: اولین زن تابلو ساز کشور.
نادر دست نشان: در ۸ بازی لیگ ایران ۹ گل برای تیم نساجی به ثمر رساند که یک رکورد محسوب می‌شود و تاکنون کسی موفق به شکستن آن نشده.
جعفر مهدوی ملک کلاهی: اولین شهید هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران.
آکواریوم تونلی: اولین آکواریوم تونلی ایران در سال ۱۳۹۲ در شهر قائم شهر ساخته شد.
هادی خناری‌نژاد: اولین و تنها دارنده مدال طلای ژیمناستیک جهان در ایران.
آرین غلامی: اولین و تنها دارنده مدال طلای شطرنج قهرمانی رده‌های سنی پسران جهان در ایران.
مطهره اسدی: اولین و تنها دارنده مدال طلای شطرنج قهرمانی رده‌های سنی دختران جهان در ایران.
دومینو: برگزارکننده مسابقات ملی دومینو برای اولین بار در ایران.
کشتی لوچو: برگزارکننده اولین دوره مسابقات لیگ کشتی سنتی مازندران (لوچو) برای اولین بار در ایران.
موقعیت اقتصادی و تجاری
نمایشگاه بین‌المللی استان مازندران
این مجموعه به مساحت حدود ۱۴ هکتار در شهرستان قائمشهر و در حاشیه رودخانه تلار واقع شده‌است.
باشگاه_فوتبال_نساجی_مازندران
استان مازندران | [
"زبان مازندرانی",
"زبان فارسی",
"عبدالله رضیان",
"سید علی ادیانی",
"شهرستان قائمشهر",
"استان مازندران",
"ایران",
"البرز مرکزی",
"انقلاب ۱۳۵۷ ایران",
"شاهی (پول)",
"شهرستان جویبار",
"دریای مازندران",
"دریای خزر",
"شهرستان سوادکوه",
"شهرستان بابل",
"شهرستان ساری",
"شهرستان فیروزکوه",
"شهمیرزاد",
"شهرستان سیمرغ",
"جمنان",
"زبان تبری",
"تبرستان",
"سده ۶ (قمری)",
"رستم سوم باوندی",
"ابن اسفندیار",
"تاریخ طبرستان",
"شهرستان",
"ارطه",
"تراکم جمعیت",
"مازندران",
"شهرستان قائمشهر#تقسیمات کشوری",
"سوادکوه",
"سمنان",
"گرمسار",
"شیخ طبرسی",
"چهارشنبه",
"تپه گردکوه جمنون",
"تپه طالقانی",
"تپه دینه کفشگرکلای ارطه",
"بابلسر",
"محمودآباد",
"نوشهر",
"رامسر",
"باشگاه فوتبال نساجی مازندران",
"رشت",
"جاده فیروزکوه",
"جاده هراز",
"آمل",
"تهران",
"بهداد سلیمی",
"اسماعیل صالحی مازندرانی",
"راه‌آهن سراسری ایران",
"گرگان",
"رضا شاه پهلوی",
"قائم شهر",
"بندر ترکمن",
"ساری",
"تیمور گورکانی",
"ایلیات",
"متان‌کلا",
"شهرک نساجی",
"بخش مرکزی شهرستان قائمشهر",
"خاورمیانه",
"گونی‌بافی",
"کنسرو",
"فرش",
"دستمال",
"پنبه",
"شهرک صنعتی",
"نساجی",
"پارچه",
"کاغذ",
"۱۳۶۴ (خورشیدی)",
"کنسروسازی",
"کمپوست",
"پسماند",
"محیط زیست",
"مله یا سید ابوصالح",
"پارک نمونه گردشگری پایین‌لموک",
"پایین‌لموک",
"وسطی‌کلا (قائمشهر)",
"مرال",
"شوکا",
"پلنگ",
"سیاه‌گوش",
"گربه وحشی",
"خرس قهوهای",
"شغال",
"گراز",
"روباه معمولی",
"تشی",
"رودک (جانور)",
"جوجه تیغی",
"سنجابک",
"درختی",
"قرقاول",
"کبوتر جنگلی",
"ابیا",
"عقاب",
"کرکس",
"قرقی",
"توکای گلوسیاه",
"توکای پشت بلوطی",
"مار آبی",
"لوس مار",
"کرچنگ",
"کوتنا",
"جنگل شالتماس (شاه طهماسب)",
"افراتخت (قائمشهر)",
"ملک‌خیل",
"خیبوس و انجیل سی",
"ولیک",
"قادیکلای بزرگ",
"اوجی تالار",
"سد زمزم",
"برنجستانک",
"ساروکلا",
"دریاچه گل‌پل",
"ملک خیل",
"فندری",
"می کلا",
"واسکس",
"تلار (رود)",
"سیاهرود",
"طارسی‌کلاً",
"حاجی‌کلاً صنم",
"تیرگان",
"قراخیل",
"المشیر",
"سید ابوصالح",
"گل‌افشان",
"ریکنده",
"ناصرالدین شاه",
"امیر کبیر",
"ناز خاتون",
"آش گزنه",
"آش کدو",
"آش ترش",
"تِرش آش",
"آش دوغ",
"ته چین",
"فسنجان",
"انار تیم خِرِش",
"خورش مرغ ترش",
"باقالا پلو",
"امرغ شکم پر",
"کدو پلو",
"اکبر جوجه",
"ماهی شکم پر",
"شکر سرخ",
"رب انار",
"تندیرنون",
"سوهان کنجد",
"پِشتِ زیک",
"برنجک",
"بهادانه",
"پیس گندله",
"بادمجان ترشی",
"سیر ترشی",
"هفت بیجار",
"ترشی یارمسی",
"وینگوم زالک",
"هلی ترشی",
"مرکبات",
"کیوی",
"ازگیل",
"گلابی وحشی",
"تمشک وحشی",
"قارچ",
"گزنه",
"غوره",
"کنجد",
"خرمالو وحشی",
"برنج",
"سویا",
"کُلزا",
"تره بار",
"گوجه سبز",
"توتون",
"کنف",
"صنایع‌چوبی",
"مبل سازی",
"حصیربافی",
"گلیم‌بافی",
"جاجیم‌بافی",
"جوراب‌بافی",
"موج‌بافی",
"پارچه‌بافی",
"سفالگری",
"دستمال کاغذی",
"انواع پارچه",
"حوله",
"فرش ماشینی",
"بلدرچین",
"مرغ",
"گوشت",
"دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر",
"کتابخانه سیدمحله قائمشهر",
"فرهنگسرا",
"کتابخانه قادی‌کلاً بزرگ",
"قادی‌کلاً بزرگ",
"سراج‌کلاً",
"فوتبال",
"ووشو",
"کبدی",
"وزنه‌برداری",
"اسکیت رولر",
"ورزش شنا",
"بسکتبال",
"کشتی (ورزش)",
"ژیمناستیک",
"بوکس",
"شطرنج",
"کشتی فرنگی",
"باشگاه فوتبال سایپا شمال",
"لیگ دسته دوم فوتبال ایران",
"هادی خناری‌نژاد",
"آرین غلامی",
"مطهره اسدی",
"حسین مسگر ساروی",
"نادر دست نشان",
"ورزشگاه شهید وطنی",
"لیگ برتر فوتبال ایران",
"لیگ دسته یک فوتبال ایران",
"باشگاه فوتبال پرسپولیس قائمشهر",
"کارخانه نساجی",
"کارخانهٔ کنسرو سازی",
"کارخانه شالیکوبی",
"لیگ آزادگان",
"طاهره جمالی",
"جعفر مهدوی ملک کلاهی",
"آکواریوم تونلی",
"دومینو",
"کشتی لوچو",
"رودخانه تلار",
"آرامگاه امامزاده سید محمد زرین نوا",
"پل سنگی شاهپور",
"امامزاده سید ابوصالح",
"پارک ولیعصر",
"باشگاه_فوتبال_نساجی_مازندران",
"جویبار",
"بابل (شهر)"
] | [
"قائمشهر",
"شهرستان قائمشهر",
"شهرهای استان مازندران",
"شهرهای شهرستان قائمشهر",
"شهرهای ایران"
] |
1,915 | کنارزرد | 2 | 32 | 0 | [
"كنارزرد"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | کنارزرد دهکده کوچکی است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
این دهکده میان دو تپه بلند به نامهای بهر کوار و بهر مورک واقع شده‌است.
محدوده کنارزرد
از طرف شمال کوه لاور، از طرف جنوب رودخانه مهران، از طرف مغرب به راه چارون، و از طرف مشرق به بهر مورک محدود می‌گردد…
جمعیت
جمعیت این روستا بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۲۴۲ نفر (۵۳ خانوار)
بوده است.
و از راه کشاورزی و دامداری امرار معاش میکنند.
دارای ۲ باب مسجد و یک مدرسه و ۴ باب آب‌انبار برکه و ۵۰۰ اصله نخل است…
نخلستان کنار زرد
نخلستان گسترده‌ای دارد، وخرمایش نزد مردم منطقه مشهور است. باغ شیخ حسن شامخ یکی از باغهای تازه احداث این منطقه‌است و در حدود ۵۰۰ اصله نخل مختلف دارد.
تصاویر
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd، an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
مهندس:، حاتم، محمد، غریب“ «تاریخ عرب الهوله Huwala Arab History» “، دوله الکویت، ج۱. چاپ سوم، القاهره، مصر، دارالامین للطباعه والنشر والتوزیع، ۸ شارع ابوالمعالی، سال انتشار ۱۹۹۷ میلادی، Engineer: Mohammed gharhb Hatem , third edition: Egypt (Cairo),1997 - ۲۰۱۳
بختیاری، سعید،، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد",
"لارستانی",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"تپه",
"بهر",
"کوه لاور",
"رودخانه مهران",
"چارون",
"مصر",
"خانوار",
"کشاورزی",
"دامداری",
"مسجد",
"مدرسه",
"آب‌انبار",
"برکه",
"اصله",
"نخل"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"روستاهای شهرستان بستک",
"شهرستان لارستان",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,916 | چیستا | 0 | 15 | 0 | [
"چيستا"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | چیستا ایزدبانوی ایرانی است که در اوستا به‌معنای علم، دانش، فرزانگی و معرفت آمده است. همچنین چیستا، دارنده راههای خوب و آموزنده و راهنمای راههای خوب نیز دانسته می‌شود. به همین دلیل او را ایزدبانوی دانش هم می‌دانند. او را ایزدبانویی می‌دانند که به‌همراه سروش، همیشه میترا را همراهی میکنند. سپیدپوش است و در طرف چپ مهر است. چیستی به‌معنی اندیشیدن و دانستن نیز از این واژه مشتق شده‌است. پوروچیستا، کوچک‌ترین دختر زرتشت نیز از همین کلمه ترکیب یافته و به‌معنای بسیار دانا و پردان است.
پانویس و منابع
ملیحه کرباسیان، فرهنگ الفبایی موضوعی اساطیر ایران باستان، نشر اختران،۱۳۸۴ | [
"ایزدبانو",
"اوستا",
"ایزدبانوی دانش",
"سروش",
"میترا",
"مهر (ایزد)",
"پوروچیستا",
"زرتشت",
"نشر مرکز"
] | [
"اساطیر ایرانی"
] |
1,918 | سید جمال‌الدین اسدآبادی | 1 | 286 | 0 | [
"آرامگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی",
"سید جمال الدین اسد آبادی",
"سیدجمال‌الدین اسدآبادی",
"سیدجمال‌الدین افغانی",
"سید جمال‌الدین افغانی",
"سید جمال الدین افغانی",
"سید جمال الدین حسینی",
"سيد جمال الدين اسدآبادي",
"سیدجمال الدین اسدآبادی",
"سیدجمال‌الدین افغان",
"سید جمال الدین",
"سید جمال‌الدین",
"سید جمال الدین الافغانی",
"الافغانی",
"جمال‌الدین الافغانی",
"سید محمد بن صفدر الحسین",
"محمد بن صفدر الحسین",
"جمال الدین افغانی",
"سید جمال اسدآبادی",
"سید جمال الدین اسدآبادی",
"سيد جمال الدين افغاني",
"سید جمال‌الدّین اسدآبادی",
"جمال‌الدین اسدآبادی",
"جمال‌الدین افغانی",
"سید جمال",
"سید جمال‌الدین اسدابادی",
"آرامگاه سيد جمال الدين اسدآبادي",
"آرامگاه سید جمال الدین اسدآبادی",
"ارامگاه سید جمال‌الدین اسدابادی",
"ارامگاه سيد جمال الدين اسدابادي",
"ارامگاه سید جمال الدین اسدابادی",
"الافغاني",
"جمال الدين افغاني",
"جمال الدين اسدآبادي",
"جمال الدین اسدآبادی",
"جمال‌الدین اسدابادی",
"جمال الدين الافغاني",
"جمال الدین الافغانی",
"سيد جمال الدين اسدابادي",
"جمال الدين اسدابادي",
"جمال الدین اسدابادی",
"جلال الدین اسدآبادی",
"جلال الدين اسدآبادي",
"جلال الدین اسدابادی",
"جلال الدين اسدابادي",
"سيد جمال",
"سيد جمال اسدآبادي",
"سید جمال اسدابادی",
"سيد جمال الدين",
"سيد جمال الدين اسد آبادي",
"سید جمال الدین اسد ابادی",
"سید جمال الدین اسدابادی",
"سيد جمال الدين الافغاني",
"سيد جمال الدين حسيني",
"سيد جمال الدّين اسدآبادي",
"سید جمال الدّین اسدآبادی",
"سید جمال‌الدّین اسدابادی",
"سيد محمد بن صفدر الحسين",
"سيدجمال الدين اسدآبادي",
"سیدجمال الدین اسدابادی",
"سیدجمال‌الدین اسدابادی",
"سيدجمال الدين افغان",
"سیدجمال الدین افغان",
"سيدجمال الدين افغاني",
"سیدجمال الدین افغانی",
"محمد بن صفدر الحسين",
"سيد جمال اسدابادي",
"سيد جمال الدين اسد ابادي",
"سيد جمال الدّين اسدابادي",
"سيدجمال الدين اسدابادي",
"سید جمال الدّین اسدابادی"
] | false | 124 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "سید جمال‌الدین اسدآبادی"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "S. J. al-Afghani.jpg"
},
{
"Item1": "عنوان تصویر",
"Item2": "سید جمال‌الدین اسدآبادی"
},
{
"Item1": "زادروز",
"Item2": "[[۱۲۱۷]] خورشیدی"
},
{
"Item1": "زادگاه",
"Item2": "'''زادگاه مورد اختلاف'''([[اسعدآباد]] [[کنر]]، [[افغانستان]] یا [[اسدآباد]] [[همدان]]، [[ایران]])"
},
{
"Item1": "تاریخ مرگ",
"Item2": "[[۱۲۷۵]] خورشیدی"
},
{
"Item1": "مکان مرگ",
"Item2": "[[قسطنطنیه]]، [[امپراتوری عثمانی]]"
},
{
"Item1": "علت مرگ",
"Item2": "[[سرطان فک]]"
},
{
"Item1": "آرامگاه",
"Item2": "[[کابل]]، [[افغانستان]]"
},
{
"Item1": "ملیت",
"Item2": "مورد اختلاف"
},
{
"Item1": "نامهای دیگر",
"Item2": "جمال‌الدین افغانی"
},
{
"Item1": "تحصیلات",
"Item2": "حوزوی"
},
{
"Item1": "پیشه",
"Item2": "اندیشمند سیاسی و [[پان‌اسلامیست]]"
},
{
"Item1": "شناخته‌شده برای",
"Item2": "[[پان‌اسلامیسم]]"
},
{
"Item1": "دین",
"Item2": "[[اسلام]]"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "مورد اختلاف"
},
{
"Item1": "آثار",
"Item2": "رساله نیجریهمقالات در روزنامه «عروهالوثقی»مقاله در رد خطابه ارنست رنانمقالات در نشریه «ضیاءالخافقین»تتمه البیان فی تاریخ الافغان"
}
],
"Title": "زندگینامه"
} | مقبره سید جمال‌الدین افغان در دانشگاه کابل
سید جمال‌الدین اسدآبادی (همچنین مشهور به سید جمال‌الدین افغانی ) اندیشمند سیاسی و مبلغ اندیشه اتحاد اسلام بود. وی همچنین از اولین نظریه پردازان بنیادگرایی اسلامی محسوب می‌شود. گفته می‌شود که او در جد سی‌ام به حسین، امام سوم شیعیان می‌رسد.
سید جمال‌الدین اسدآبادی اولین متفکر مدرن و فعال اجتماعی بود که نسبت به بیماریهای اجتماعی جوامع مسلمان و ضعف‌های موجود در آن هشدار داد؛ و در مقابل قدرتهای غربی اسلام گرائی را تبلیغ نمود. تاثیر او بر کشورهای اسلامی، مخصوصا افغانستان، ایران و مصر شایان توجه است.
ملیت
نام سید جمال الدین اسدآبادی به عنوان اسم مدرسه، بر روی دیوار
گلدزیهر و جمیر می‌نویسند: «بنابر گزارش خودش، او متولد اسعدآباد نزدیک کنر، در شرق ناحیه کابل افغانستان بود. نیکی کدی معتقد است که او در روستای اسدآباد، نزدیک همدان، در خانواده محلی سادات به دنیا آمده‌است. به استناد بهترین مدرک، او ابتدا در خانه آموزش یافت، سپس توسط پدرش برای تحصیل بیشتر به قزوین، سپس تهران و در حالی که جوان بود، به عتبات، شهرهای زیارتگاه شیعیان در عراق فرستاده شد. به استناد رهبران شیعی، او تحت تاثیر مکتب شیعه قرار گرفته بود. اسدآبادی تحت تاثیر افکار فیلسوف‌های مسلمان، به ویژه ایرانی از جمله ابن‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی و ملاصدرا قرار گرفت. محمد عبده شاگرد سید جمال الدین و مترجم کتاب نیجریه وی به زبان عربی، در مقدمه ترجمه کتاب می‌نویسد، سید جمال الدین به دو علت در دولت افغانستان به مقام‌های وزارت رسید (نه در ایران): اول اینکه بتواند در کشورهای عربی خود را سنی معرفی کند و به هدف‌هایش برسد. دوم اینکه خود را از دست مقررات سختی که دولت ایران برای اتباعش در خارج قرار داده بود برهاند. یرواند آبراهامیان نیز معتقد است وی پس از مهاجرت به استانبول برای مخفی کردن زمینه شیعه خود، نام افغان را برگزید.
کودکی و نوجوانی
او از پنج سالگی به فراگیری دانش نزد پدر خود پرداخت.
بسیاری از پژوهشگران مانند حسن یوسفی اشکوری و محمد مسعود نوروزی، سید جمال را بنیانگذار و آغازگر روشنفکری دینی یا نوگرایی دینی در جهان اسلام می‌دانند. نوگرایان دینی معتقد به دینی عقلانی و سازگار با مدرنیته و علم جدید هستند؛ بنابراین این پندار غلط که برخی سید جمال را در حوزه بنیادگرایان دینی معرفی میکنند، ناشی از ضعف دانش و فقدان تحلیل درست آنهاست.
جوانی
سید جمال الدین در سن ۱۸ سالگی در اکثر علوم رایج در آن زمان به مقام عالی رسید. بعد به هندوستان و حجاز و مکه سفرهایی کرد و سرانجام به افغانستان مراجعت نمود. و در آنجا شریک اسرار دوست محمد خان امیر افغانستان شد. در جنگ هرات نیز همراه او بود. سپس به مصر رفت و با دانشمندان آنجا همنشین شد. او در مصر به خاطر دانش و کمالاتش بسیار معروف شد و در جامع ازهر منطق و فلسفه درس می‌داد. شیخ محمد عبده و گروهی از فضلای مصر در کلاس او حضور داشتند.
نظریات سازنده او در زمان امیر شیر علی خان، پادشاه افغانستان باعث پیشرفتهای شگرفی در زمینه‌های مختلف از جمله بلند بردن آگاهی عامه می‌شود.
در هندوستان
سید جمال در ۱۲۵۴ هجری قمری، بنا به دستور شیخ انصاری عازم هندوستان شد و ضمن آشنایی با علوم جدید، سعی کرد تا مردم و خصوصا مسلمانان را علیه استعمار انگلستان بسیج کند.
در مصر
در مصر با استقبال برخی مقامات دولتی روبرو شد و شروع به تدریس و تبلیغ کرد. بسیاری از نویسندگان و روشنفکران مصر از او بهره بردند و شیخ محمد عبده مفتی بزرگ مصر او را همچون استاد خود می‌دانست. در تحولات سیاسی مصر نقش موثر داشت و به همین دلیل پس از مدتی به کوشش نمایندگان خارجی که منافع خود در مصر را در خطر می‌دیدند او را از مصر بیرون کردند و به هند رفت. مدتی او را در کلکته زیر نظر حکومت انگلیسی هند نگاه داشتند و بعد که اجازه یافت از راه دریای سرخ به اروپا رفت.
سفر به اروپا، بازگشت به ایران و اخراج توسط ناصرالدین‌شاه
در لندن و پاریس مورد توجه مقامات سیاسی اروپا بود. در پاریس با همکاری شیخ محمد عبده به انتشار روزنامه عروه الوثقی مبادرت نمود؛ که فقط ۱۸ شماره از آن منتشر شد. با نشر مقالات اندیشه‌های خود در مورد اتحاد اسلام را می‌پراکند. بالاخره به حجاز سفر کرد و از بوشهر به ایران وارد شد و به تهران رفت و در خانه حاجی محمد حسن امین‌الضرب ساکن شد.
چند بار با ناصرالدین‌شاه ملاقات کرد و از ضرورت قانون گفت ولی شاه سخنان او را نپسندید و پس از مدتی امر به اخراج او از ایران کرد. از راه مازندران به قفقاز و بعد به مسکو و پترزبورگ رفت. در سفری که به مونیخ رفت با ناصرالدین‌شاه و میرزاعلی‌اصغر اتابک ملاقات داشت و به دعوت آنان دوباره به ایران بازگشت. مدتی در شاه‌عبدالعظیم بود که باز به دستور شاه او را از ایران بیرون کردند. به بغداد و بصره سپس به اروپا رفت.
در عثمانی
سلطان عبدالحمید او را به استانبول دعوت کرد و امیدوار بود از نفوذ او برای اداره کشورهای اسلامی امپراتوری عثمانی بهره گیرد.
در استانبول میرزا آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی و خبیرالملک به تشویق او به نشر مطالب علیه شاه و اتابک پرداختند. پس از کشته شدن ناصرالدین‌شاه به دست میرزا رضای کرمانی که از مریدان او بود، دولت ایران خواستار تحویل او شد ولی مقامات عثمانی نپذیرفتند.
همفکران و مریدان
یاران و همراهان سید جمال الدین و میرزا ملکم خان، در ایران و عثمانی، بیشتر از فعالان بابی ازلی ضد قاجار بودند.
علی محمد فره وشی خود و میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی، میرزا حسن خان خبیرالملک، میرزا رضای کرمانی، شیخ ابوالقاسم روحی رااز یاران و مریدان او نام برده‌است.
ترور ناصرالدین شاه
شیخ ابوالقاسم روحی، میرزا رضای کرمانی با دستور سید جمال الدین و حوزه اتحاد اسلام اسلامبول، به قصد کشتن ناصرالدین شاه حرکت کرده بودند.
او پس از مدتی از چشم سلطان افتاد و مواجب او را قطع کردند و با فقر زندگی می‌کرد تا اینکه به سرطان فک مبتلا شد و او را جراحی کردند و در ۱۲۷۵ هجری شمسی (۹ مارس ۱۸۹۷ میلادی) در استانبول درگذشت و در گورستان شیوخ دفن گردید. علاوه بر دیدگاه شماری از پژوهشگران، برخی از یاران سید هم عقیده دارند که سید توسط اعوان سلطنت قاجاری- در تلافی ضدیت با نظام قاجار و قتل ناصر الدین شاه -مسموم شده و به قتل رسیده‌است.
بنا به درخواست دولت افغانستان مبنی بر انتقال کالبد او، این درخواست از سوی دولت عثمانی مورد قبول واقع شد و درسال ۱۲۸۴ پیکر سید جمال‌الدین از استانبول به کابل منتقل شد و در دانشگاه کابل دفن گردید که با دفن تابوت او در این محل، نام دارالفنون به آنجا گذاشته شد و در زمان سلطنت محمدظاهرشاه درسال ۱۳۱۱ سازه بلندی از سنگ آبنوس سیاه بالای آن ایجاد گردید.
اتهام جاسوس بودن و جنجال‌ها پیرامون ماهیت سیدجمال
دستخط اسدآبادی. تقاضای عضویت در لژ فراماسونری مصر
در بعضی منابع سیدجمال الدین مامور دولت انگلیس و فراماسون و در خدمت منافع انگلیس معرفی شده‌است. در نقطه مقابل مراجع دیگری او را حامی منافع یا مامور دولت روسیه و بر ضد منافع بریتانیا معرفی کرده‌اند.
نیکی کدی در دانشنامه ایرانیکا می‌نویسد که سیدجمال در زمانی که به افغانستان می‌رود خود را سید رومی یا استانبولی و اهل استانبول معرفی می‌کرده‌است. جمال‌الدین در کابل با احترام توسط امیر کابل پذیرفته می‌شود و به سمت مشاور امیر برگزیده می‌شود. بگفته نیکی کدی این احتمالا به سبب نامه محرمانه‌ای بوده که او به امیر نشان داده‌است. این مسئله سبب شده‌بود که نمایندگان بریتانیا در افغانستان او را مامور دولت روسیه بپندارند. او در آنجا سعی کرد که امیر را به اتحاد با روسیه و مخالفت با بریتانیایی‌ها وادارد. گزارش‌های دولت استعماری هند و مجموعه منابع چنین می‌نمایاند که سید در افغانستان به مانند غریبه‌ای بوده‌است و فارسی را با لهجه ایرانی صحبت می‌کرده‌است. شیخ ابوالهدی به او لقب «متافغن» (به معنی کسی که ادعا می‌کند افغان است) داد و تلاش کرد هویت شیعی او را آشکار سازد.
بگفته آسانته، استاد آفریقاشناسی دانشگاه تمپل، در سال ۱۸۵۸ یک جاسوس بریتانیایی در گزارشی سیدجمال را مشکوک به بودن مامور روسیه گزارش می‌کند. این مامور بریتانیا نوشته‌است که جمال الدین به شیوه ترکان نوغایی در آسیای میانه لباس می‌پوشیده‌است. گزارش‌های دولت افغانستان می‌نویسند که سیدجمال بیشتر شیوه زندگی یک غربی را داشته‌است تا یک شرقی، او شخصی لیبرال بوده و مقید به اجرای فرایض دینی نبوده‌است. مثلا فرایض ماه رمضان را به جا نمی‌آورده‌است. به گفته آسانته، سید جمال در قاهره از نوشیدن کنیاک لذت می‌برده‌است. او یکبار در سال ۱۸۷۹ از لژ ماسونی در قاهره بیرون انداخته‌شد زیرا در ملاعام وجود خدا را انکار کرده بود.
در نقطه مقابل منابع دیگری سید جمال الدین اسدآبادی را فراماسون و حامی غیر مستقیم منافع انگلستان دانسته‌اند. روبرت دریفوس در کتاب «بازی شیطانی» در مورد سید جمال‌الدین اسدآبادی می‌نویسد:
«مردی که در ۱۸۸۵ متشکل ساختن جنبشی پان اسلامیستی با هدایت بریتانیا را پیشنهاد داد کسی نبود جز «سید جمال الدین اسدآبادی». از دهه ۱۸۷۰ تا دهه ۱۸۹۰ سید جمال الدین از سوی بریتانیا حمایت شد. دست کم یکجا در اسناد رسمی و پرونده‌های محرمانه سرویس جاسوسی دولت هند، پیشنهاد سید جمال الدین اسدآبادی در ۱۸۸۲ در هند مبنی بر این که به عنوان جاسوس بریتانیا در هند به خدمت درآید، آمده‌است.
همچنین اسماعیل رائین در کتاب مشهور خود فراموشخانه و فراماسونری در ایران می‌نویسد:
«سید جمال الدین اسدآبادی معروف به افغانی، یکی از فراماسون‌های اولیه ایران است که در ۹ لژ ماسونی عضویت داشت. او در لژ فراموشخانه ملکم رئیس لژ و ویزیتور بوده‌است…
در بوته نقد خودش
از نقدهای وارد بر فعالیت‌های سید جمال، بی‌توجهی به جایگاه و نقش توده‌های مردم در مبارزه و تمرکز بر روابط با سران حکومت‌ها و نخبگان سیاسی در بسیاری از مقاطع است، که موجب ابتر ماندن و ناکامی بخش زیادی از تلاش‌های وی گردید.
وی در این رابطه اظهار می‌دارد:
آثار
رساله نیجریه
مقالات در روزنامه «عروهالوثقی»
مقاله در رد خطابه ارنست رنان
نامه‌ها
مقالات در نشریه «ضیاءالخافقین»
تتمه البیان فی تاریخ الافغان
تاریخ مختصر ایران از ابتدا تا زمان سید جمال،
و نیز کتاب‌ها و رسائلی دیگر که منقح‌ترین و کامل‌ترین چاپ آنها توسط سید هادی خسروشاهی صورت گرفته‌است.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
، دارای مجموعه‌ای از آثار سید جمال الدین اسدآبادی
محمد عبده
احمد صبحی منصور
برای مطالعه بیشتر
(ترجمه مقاله از عروهالوثقی) | [
"۱۲۱۷ (خورشیدی)",
"اسعدآباد (کنر)",
"ولایت کنر",
"افغانستان",
"اسدآباد (همدان)",
"استان همدان",
"ایران",
"۱۲۷۵ (خورشیدی)",
"قسطنطنیه",
"امپراتوری عثمانی",
"سرطان فک",
"کابل",
"پان‌اسلامیسم",
"اسلام",
"بنیادگرایی اسلامی",
"ایگناز گلدزیهر",
"نیکی کدی",
"خواجه نصیرالدین طوسی",
"محمد عبده",
"نیجریه",
"کشورهای عربی",
"یرواند آبراهامیان",
"حسن یوسفی اشکوری",
"محمد مسعود",
"روشنفکری دینی",
"جهان اسلام",
"دوست محمد خان",
"جنگ هرات",
"مصر",
"دانشگاه الازهر",
"شیخ محمد عبده",
"شیخ انصاری",
"کلکته",
"دریای سرخ",
"لندن",
"پاریس",
"عروةالوثقی (نشریه)",
"اتحاد اسلام",
"حجاز",
"بوشهر",
"حاجی محمد حسن امین‌الضرب",
"ناصرالدین‌شاه",
"مازندران",
"قفقاز",
"مسکو",
"پترزبورگ",
"مونیخ",
"میرزاعلی‌اصغر اتابک",
"شاه‌عبدالعظیم",
"بغداد",
"بصره",
"سلطان عبدالحمید",
"استانبول",
"کشورهای اسلامی",
"عثمانیان",
"میرزا آقاخان کرمانی",
"شیخ احمد روحی",
"خبیرالملک",
"میرزا رضای کرمانی",
"میرزا ملکم خان",
"ازلی",
"علی محمد فره وشی",
"شیخ ابوالقاسم روحی",
"ناصرالدین شاه",
"هجری شمسی",
"ناصر الدین شاه",
"دولت عثمانی",
"دانشگاه کابل",
"محمدظاهرشاه",
"Albert Hourani",
"دانشگاه تمپل",
"آسیای میانه",
"کنیاک",
"لژ ماسونی",
"سید جمال‌الدین اسدآبادی",
"اسماعیل رائین",
"فراموشخانه و فراماسونری در ایران",
"ارنست رنان",
"سید هادی خسروشاهی",
"مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی",
"احمد صبحی منصور"
] | [
"اصلاح‌گران دینی مسلمان",
"افراد انقلاب مشروطه",
"اهالی اسدآباد",
"ایرانی‌های مهاجرت‌کرده به امپراتوری عثمانی",
"تقریب‌گرایان مذاهب اسلامی",
"درگذشتگان ۱۸۹۷ (میلادی)",
"دور از وطن‌های اهل ایران در افغانستان",
"رنسانس عربی",
"روحانیان شیعه",
"زادگان ۱۸۳۸ (میلادی)",
"ضد ملی‌گرایان",
"عالمان شیعه",
"فراماسون‌های اهل ایران",
"فعالان اجتماعی اهل ایران",
"فعالان مسلمان",
"فقهای هوادار مشروطیت",
"مجتهدان درگذشته",
"مقاله‌های نیازمند یادکرد",
"مقاله‌های نیمه حفاظت‌شده",
"نواندیشان دینی اهل ایران",
"ویکی‌سازی رباتیک",
"هاشمیان"
] |
1,919 | گل گاوزبان اروپایی | 6 | 26 | 0 | [
"گل گاو زبان اروپایی"
] | false | 5 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "گل گاوزبان اروپایی"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Borretsch blüte 2.jpg"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "گلهای گیاه گاوزبان"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[Plantae]]"
},
{
"Item1": "unranked_divisio",
"Item2": "[[گیاهان گلدار]]"
},
{
"Item1": "unranked_classis",
"Item2": "[[دولپه‌ای‌های نو]]"
},
{
"Item1": "unranked_ordo",
"Item2": "[[آستریدها]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "(unplaced)"
},
{
"Item1": "familia",
"Item2": "[[گاوزبانیان]]"
},
{
"Item1": "genus",
"Item2": "''[[گاوزبان اروپایی]]''"
},
{
"Item1": "species",
"Item2": "'''''B. officinalis'''''"
},
{
"Item1": "binomial",
"Item2": "''Borago officinalis''"
},
{
"Item1": "binomial_authority",
"Item2": "[[L.]]"
}
],
"Title": "Taxobox"
} | گل گاوزبان اروپایی گیاه علفی و یک‌ساله است که ارزش دارویی دارد. گاوزبان احتمالا از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت‌هایی از خاورمیانه می‌روید. گل، برگ و سرشاخه‌های گلدار آن به مصرف دارویی می‌رسد. گاو در زبان ترکی به معنی آبی هم آمده است و گل گاو زبان یعنی گلی که برگی آبی دارد.
دانه این گیاه یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب اصلی بشمار می‌رود بطوریکه از آن به عنوان غنی‌ترین منبع شناخته‌شده برای (Gamma Linoenic Acid (GLA معرفی شده‌است. گل گاوزبان از اردیبهشت تا شهریور گل می‌دهد.
گل گاوزبان ایرانی
دم‌نوش | [
"Plantae",
"گیاهان گلدار",
"دولپه‌ای‌های نو",
"آستریدها",
"گاوزبانیان",
"گاوزبان اروپایی (سرده)",
"Carolus Linnaeus",
"اسید چرب",
"اردیبهشت",
"شهریور",
"گل گاوزبان ایرانی",
"دم‌نوش"
] | [
"ادویه‌ها",
"داروهای گیاهی",
"سبزیجات برگی",
"گاوزبانیان",
"گیاگان داکوتای شمالی",
"گیاگان سوریه",
"گیاگان لبنان",
"گیاگان مدیترانه‌ای",
"گیاهان توصیف‌شده در ۱۷۵۳ (میلادی)",
"گیاهان دارویی",
"گیاهان دارویی آسیا",
"گیاهان در اروپا",
"گیاهان علفی"
] |
1,920 | ویس و رامین | 0 | 176 | 0 | [
"ويس و رامين",
"ویس",
"ويس"
] | false | 58 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | مینیاتوری از رضا عباسی به نام دو عاشق؛ این تصویری خیالی از ویس و رامین است.
منظومه ویس و رامین از شاهکارهای ادب فارسی و سروده فخرالدین اسعد گرگانی شاعر قرن پنجم هجری است. این داستان عاشقانه منظوم در حدود ۹۰۰۰ بیت دارد که در بحر هزج مسدس محذوف یا مقصور سروده شده‌است. چنانکه از شواهد و قراین بر می‌آید فخرالدین اسعد گرگانی این اثر را از متنی پهلوی به شعر فارسی برگردانده‌است که در این ترجمه با آرایش کلام و به کاربردن صنایع لفظی و معنوی شاهکاری عظیم خلق کرده‌است.
محمد عوفی تذکره‌نویس بزرگ قرن هفتم هجری چنین گفته‌است: «… و آنچه از غرر اوصاف و درر تشبیهات در آنجا ایراد کرده‌است مقومان ضمیر افاضل از تقویم آن عاجزند و جوهریان صنعت از تصریع معارضه آن قاصر…»
مولف کتاب مجمل التواریخ و القصص وقوع داستان را در عهد شاپور پسر اردشیر بابکان می‌داند. ولی ولادیمیر مینورسکی، خاورشناس و ایران‌شناس روسی و استاد دانشگاه لندن، بر پایه پاره‌ای از جزئیات، زمان حادث شدن این رویداد را مربوط به دوره اشکانیان و برابر با زمان پادشاهی گودرز دوم، یعنی سالهای ۳۹ تا ۵۱ میلادی برآورد کرده‌است.
ابوالفتح مظفر، از فخرالدین به نظم کشیدن اثر را درخواست کرد. از آنجا که اثر منثور اصلی به زبان پهلوی داشت، بعضی از کلمه‌ها و ترکیب‌های پهلوی به شعر فخرالدین راه یافته‌است: چون دژخیم، دژپسند و دژمان. این کتاب در فاصله سالهای ۴۳۲ تا ۴۴۶ ه.ق (نگارش ویس و رامین در سال ۱۰۵۴ میلادی به پایان رسیده‌است) به نظم درآمده‌است.
ویس و رامین را نخستین‌بار در سال ۱۸۶۵ میلادی در کلکته هندوستان چاپ کردند تا آنکه ویرایش علمی آن در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به کوشش مجتبی مینوی فراهم آمد. از این منظومه، سه چاپ ویرایش شده دیگر در دسترس است: چاپ دکتر محمدجعفر محجوب (۱۳۳۷ خورشیدی)؛ چاپ ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، دو دانشمند گرجستانی (۱۳۴۹ خورشیدی) و چاپ محمد روشن (۱۳۷۷ خورشیدی).
موضوع داستان
صادق هدایت در مقاله «چند نکته از ویس و رامین» اشاره می‌کند:
«… آنچه ویس و رامین را از سایر رمان‌های عاشقانه باستان ممتاز می‌سازد نخست موضوع کتاب است، زیرا بر خلاف پهلوانان داستان‌های عشقی قدیم که عموما از افسانه یا اشخاص تاریخی گرفته شده‌اند و داستانسرا کوشیده که از جزییات زندگی آنها به خواننده درس اخلاق و دلاوری و گذشت و غیره بیاموزد موضوع «ویس و رامین» بسیار گستاخانه انتخاب شده و گویا به همین علت پهلوانان آن خیالی است و با افسانه و تاریخ وفق نمی‌دهد»
به طور خلاصه موضوع داستان عبارتست از: عشق متقابل شهوانی و افسار گسیخته دختری به نام ویس با برادر شاه «موبد» به‌نام رامین، که البته ویس در عقد شاه «موبد» است و سخت از این پیوند ناراضی‌است.
بر گردان منظومه ویس و رامین به نثر صریح پارسی
خانم فریده گلبو نویسنده معاصر ایرانی، منظومه ویس و رامین را، که توسط فخرالدین اسعد گرگانی در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف در فاصله سالهای ۴۳۲ تا ۴۴۶ یا ۴۴۸ه. ق سروده شده است، به نثر امروزی درآورده‌است. این کتاب برای نخستین بار در ۱۳۸۸انتشار یافت.
دیدگاه دکتر محمد علی اسلامی ندوشن در باره داستان منظومه ویس و رامین
وی در این باره می‌نویسد:
درباره گوراب
محققان فرنگ ویس و رامین عاشق و معشوق افسانه‌ای ایران باستان را از مردم شهر گوراب که در جنوب فیال ویروگرد میباشد دانسته‌اند. ویرو از شاهزادگان اشکانی بوده که در حدود نهاوند حکومت داشته است و در بنای بروجرد سهیم بوده است و قصه ویس ورامین در روزگار اشکانیان اتفاق افتاده است. گودرز نیز در سال ۹۱ پ. م از فرمان مهرداد دوم سرپیچی می‌کند و خود را شاه ایران می‌خواند. جالب است که رامین بر پایه «ویس و رامین» در مناطق غربی ایران قرار می‌گیرد و گودرز نیز در مناطق غربی ایران بوده‌است. فیال در لغت به معنای سرزمینی است که برای نخستین بار در آن کشت شود. به دلیل همین نام، برخی معتقدند ممکن است نخستین بار سکونت در ناحیه بروجرد از این منطقه آغاز شده باشد.
گوراب که در بین اهالی به شهر خرابه معروب است جای است که بروجرد در آنجا به وجود آمده است و در زلزله بزرگی که موجب ویرانی آنجا گردید باعث شد مردم از گوراب به پایین‌تر یعنی فیال و شهر بروجرد که در سه کیلومتری فیال است نقل مکان کنند (گوراب شهری باستانی در حوالی بروجرد بالای فیال بوده است) نامهای قدیم بروجرد: ویروگرد- وروگرد - ورویرد و… بوده است؛ و بزرگترین زمین لرزه ثبت شده (زمین لرزه ۷٫۴ ریشتری در ساعت ۶:۱۸ بامداد سوم بهمن ماه سال ۱۲۸۷ زلزله‌ای با بزرگی ۷٫۴ در مقیاس امواج سطحی (Ms) استان لرستان را لرزاند این زمین لرزه که مرکز آن در منطقه سیلاخور در ۹ کیلومتری شهرستان درود قرار داشت، موجب ویرانی و آسیب ۱۲۸ روستا و کشته شدن حدود ۶ تا ۸ هزار نفر از هموطنانمان شد)
دژ گوراب یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین آثار تاریخی ملایر و ایران (دوره اشکانیان و ساسانیان) است. مطالعات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که از دوره مس وسنگ قدیم گروهی در محل فعلی تپه گوراب ساکن شدند که سفالهای آنان با بخشی از سفالهای ساکنان اولیه گیان در طبقه V a قابل مقایسه‌است بعد از آن در دوره گسترش فرهنگی اوروک به داخل زاگرس این مکان یکی از هشت کانون اصلی اقتصادی اوروکی‌ها در منطقه بدل می‌گردد که کار و فعالیت اصلی آنها جمع‌آوری کالاهای مورد نیاز تمدن اوروکی در جنوب بین‌النهرین بود. پس از آن گروهی از مهاجران دامداری که قبلا در گوراب از آنها یاد شد در این مکان مستقر شدند. به نظر می‌رسد تداوم استقرار در این مکان تا دوره اخیر اسلامی وجود داشته لکن به خاطر ساخت یک قلعه مستحکم در دوره اشکانی بخش زیادی از این آثار فرهنگی تخریب شد اما پس از آن آثار دوره اشکانی و ساسانی و دوران اسلامی بر روی قلعه قابل مطالعه بر جای مانده‌است.
لایه‌های زیرین تپه به ما قبل تاریخ حدود هزاره چهارم قبل از میلاد
لایه‌های میانی به دوره تاریخی هزاره اول قبل از میلاد
لایه‌های فوقانی مربوط به دوره اسلامی از جمله ایلخانیان
نام گوراب به علت حمله اعراب به ایران به جوراب تغییر یافته‌است. در شاهنامه فردوسی از گوراب به نیکی نام برده‌است که نشان از قدمت آن دارد. در داستان ویس و رامین، آمده است: «گوراب نام کشوری بود، که فرمانروایش شاپور و رفیدا بودند»
سر افرازان چو شاپور و رفیدا در آن کشور چو ماه و مهرپیدا
همچنین نقل شده که: «شاه موبد به آنجا که ویس است لشکر کشید و رامین که همراه شاه موبد به گوراب رفته بود، ویس را بدید و بر وی عاشق شد.»
به گوراب آمد و آورد لشکر که آنجا بود ویس ماه پیکر
در این زمینه که آیا گوراب اسعد گرگانی، همان گوراب ملایر است یا خیر؟ ولادیمیر مینورسکی خاورشناس روسی می‌نویسد: «وضع گوراب روشن است و در جنوب همدان است.»
«گل بانوی» گوراب یکی دیگر از زیبا رویانی است که رامین او را به همسری برمی‌گزیند و در ابیاتی از منظومه، خود را چنین معرفی می‌کند:
ستوده گوهرم از سام و از باکه این از همدان است و آن زگوراب
به من شد هر که درگوراب خسته که من هستم کنون گوراب بانو
تپه گوراب در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۱۰۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اشکانی بودن داستان
اجرایی از روی داستان ویس و رامین در تورنتو، کانادا، سال ۲۰۱۱
دلایلی که برای اشکانی بودن این داستان آورده می‌شود:
شاه شاهان: مهرداد دوم نخستین کسی بود که از لقب شاه شاهان برای خود استفاده کرد. در «ویس و رامین» هم برای شاه موبد -برادر رامین و شوهر ویس- لقب شاه شاهان بارها برای او به کار رفته‌است. هرچند پس از مهرداد نیز شماری از شاهان اشکانی از این لقب بهره بردند ولی هیچ‌یک به اقتدار او نرسیدند.
جنگ با ارمنستان: مهرداد دوم در سال ۱۱۰ پ. م به جنگ با ارمنستان رفت. این موضوع در «ویس و رامین» نیز آمده‌است:
که رامین رفت خواهد سوی ارمن به نخچیر شکار و جنگ دشمن
جنگ ایران و روم: در سال ۱۲۲/۱۲۱ پ. م مهرداد دوم به آسیای کوچک و روم حمله می‌کند و پیروز می‌شود. در ویس و رامین نیز آمده‌است:
شاهنشه موبد از قیصر خبر یافت که قیصر دل ز راه مهر برتافت
ز بد راهی نهادی دیگر آورد به خودکامی سر از چنبر برآورد
همه پیمان‌های کرده بشکست بسی کس‌های موبد را فروبست
ز روم آمد سپاهی سوی ایران بسی آباد را کردند ویران
در ادامه داستان هم شرح داده می‌شود که شاه از تمام شهرها لشکری آماده می‌کند و به نبرد با رومیان می‌رود و پیروز بازمی‌گردد.
ساتراپ ساتراپ‌ها: در نقش برجسته‌های بیستون، نقش برجسته‌ای از مهرداد دوم وجود دارد که ۴ تن از ساتراپهای محلی در برابر وی قرار دارند. یکی از این افراد همین «گودرز» است که به عنوان ساتراپ ساتراپ‌ها، یعنی مسئول تمامی ایالات در پیشاپیش ساتراپهای محلی قرار گرفته‌است. در «ویس و رامین» می‌خوانیم که «رامین» برای فراموشی «ویس» از شاه می‌خواهد که او را سپهبد ماه‌آباد (ایالت ماد) کند، که شاه در استقبال از این پیشنهاد حکمرانی گرگان و ری و کوهستان را نیز به رامین می‌سپارد. در ادامه نیز روشن می‌شود علاوه بر این مناطق بر مناطق دیگری نیز حکم می‌رانده‌است:
بگشت او گرد مرز پادشاهی گرفته رای فرمانش روایی
نشسته با سپاهی در سپاهان که بود از مرزها بهتر سپاهان
ز گرگان تا ری و اهواز و بغداد بگسترده بساط رامش و داد
استقلال از شاهنشاه: رامین با رسیدن به قزوین دیگر از شاهنشاه اطاعت نمی‌کند و خود را پادشاه می‌خواند. گودرز نیز در سال ۹۱ پ. م از فرمان مهرداد دوم سرپیچی می‌کند و خود را شاه ایران می‌خواند. جالب است که رامین بر پایه «ویس و رامین» در مناطق غربی ایران قرار می‌گیرد و گودرز نیز در مناطق غربی ایران بوده‌است.
خورشیدشاه: یکی از القاب مهرداد دوم، خورشید بوده‌است که او را «خورشیدشاه» نیز می‌خوانده‌اند. در «ویس و رامین» نیز چنین آمده‌است:
ز یک سو زن مرا دشمن گرفته وزو خورشید نام من گرفته
پایتخت: پایتخت شاهنشاه (موبدشاه) در «ویس و رامین» شهر مرو در ۳۰۰ کیلومتری عشق‌آباد میباشد و پایتخت مهرداد دوم نیز در شهری به نام «نیسا» در نزدیکی عشق‌آباد امروزی بوده‌است که امروزه ویرانه‌های آن باقیست. پس می‌توان پذیرفت که مراد شاعر از شهر مرو، همان شهر نیسا بوده‌است.
دیگر دلایل: شرح ویژگی‌های دژ اشکفت دیوان در «ویس و رامین» نشان می‌دهد که این بنا بسیار مستحکم و استوار بوده‌است و می‌توانیم زمان کاربری این بنا را با عصر مهرداد دوم منطبق کنیم. در «ویس و رامین» از روابط میان دربار ایران و دربار چین سخن گفته می‌شود که در زمان مهرداد دوم نیز چنین روابطی وجود داشته‌است.
تطابق زایچه: از جمله محکم‌ترین دلایل پیرامون این موضوع زایچه (جدول یا شرح محل ستارگان که بیشتر به مناسبت‌هایی ویژه چون زایش، مرگ یا وقوع جنگی ثبت می‌شده‌است) است که در کتاب «ویس و رامین» آورده شده‌است و بیانگر زمانی است که شاه برای نخستین بار با ویس دیدار می‌کند، که با دانش ستاره‌شناسی امروز و با بررسی وضعیت آسمان در فاصله سالهای ۲۴۷ قبل از میلاد تا پایان دوره ساسانیان و حتی زمان زندگی فخر الدین اسعد گرگانی، تنها می‌توان به یک حالت منطبق با نشانه‌های زایچه کتاب «ویس و رامین» برخورد کرد و این تاریخ هم برابر با ۱ ژوئیه ۱۱۶ پ. م میباشد و این درست همان زمانی است که مهرداد دوم در ایران پادشاهی می‌کرد.
در ۱ ۹۰۴۵ بیت؛ در چاپ بنیاد فرهنگ ایران ۹۰۳۸ بیت در چاپ م. مینوی ۸۹۰۵ بیت و در چاپ محجوب ۸۹۰۴ بیت. (۱ ص ۳۷۹)
مفاعلین مفاعیلن فعولن
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل
مثلا: «ولیکن پهلوی باشد زبانش/// نداند هرکه برخواند بیانش» (برون آمدن سلطان از اصفهان و داستان گوینده کتاب: بیت ۳۳) (۱ ص ۳۷)
گرگانی خود گوید «کجااند آن حکیمان تا ببینند/// که اکنون چون سخن می‌آفرینند/// معانی را چون برگشادند/// برو وزن و قوافی چون نهادند.» (همان: بیتهای ۳۷ و ۳۸) (۱ ص ۳۷)
۲ ص۲۲۷
۲ ص۲۲۶
خلاصه ویس و رامین به کوشش اسماعیل حاکمی
مینورسکی، ولادیمیر: «ویس و رامین: داستان عاشقانه پارتی» ترجمه مصطفی مقربی (۱ ص ۴۱۵)
هدایت، صادق: «چند نکته از ویس و رامین» (۱ ص ۳۸۱)
همان (۱ صص ۳۸۱ و ۳۸۲)
تلاشی برای بازگشایی رازی از تاریخ ایران: امکان اشکانی و واقعی بودن «ویس و رامین»، جلال حجتی فهیم، وبگاه زبان فارسی | [
"فخرالدین اسعد گرگانی",
"محمد عوفی",
"شاپور",
"اردشیر بابکان",
"ولادیمیر مینورسکی",
"خاورشناس",
"ایران‌شناس",
"روسیه",
"دانشگاه لندن",
"اشکانیان",
"گودرز دوم",
"ابوالفتح مظفر",
"زبان پهلوی",
"مجتبی مینوی",
"محمدجعفر محجوب",
"امرداد (هفته‌نامه)",
"صادق هدایت",
"فریده گلبو",
"ایران باستان",
"ملایر",
"ایران",
"ساسانیان",
"شاهنامه",
"فردوسی",
"کانادا",
"مهرداد دوم",
"روم",
"آسیای کوچک",
"رومیان",
"سنگ‌نوشته بیستون",
"ساتراپ",
"گرگان",
"ری",
"کوهستان",
"قزوین",
"مرو",
"عشق‌آباد",
"نیسا",
"دژ اشکفت دیوان",
"چین",
"زایچه",
"ستارگان",
"زایش",
"مرگ",
"ستاره‌شناسی",
"فخر الدین اسعد گرگانی",
"اسماعیل حاکمی",
"مصطفی مقربی",
"جلال حجتی فهیم",
"وبگاه زبان فارسی"
] | [
"آثار سده ۱۱ (میلادی)",
"ادبیات فارسی",
"اساطیر ایرانی",
"اشعار روایی",
"اشعار سده ۱۱ (میلادی)",
"حماسه‌های فارسی",
"داستان‌های عشقی",
"شعرهای فارسی",
"منظومه‌های فارسی"
] |
1,921 | پنیرکیان | 6 | 103 | 0 | [
"پنيركيان",
"مالواسه",
"تیره پنیرک",
"تيره پنيرك",
"تیرهٔ پنیرک",
"تيرهٔ پنيرك"
] | false | 83 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "پنیرکیان"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Malva parviflora small.jpg"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "240px"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "Least mallow, ''Malva parviflora''"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[گیاه]]"
},
{
"Item1": "unranked_divisio",
"Item2": "[[گیاهان گلدار]]"
},
{
"Item1": "unranked_classis",
"Item2": "[[دولپه‌ای‌های نو]]"
},
{
"Item1": "unranked_ordo",
"Item2": "[[رزیدها]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "[[پنیرک‌سانان]]"
},
{
"Item1": "familia",
"Item2": "'''Malvaceae'''"
},
{
"Item1": "familia_authority",
"Item2": "[[Juss.]]"
},
{
"Item1": "subdivision_ranks",
"Item2": "زیرخانواده‌ها"
},
{
"Item1": "subdivision",
"Item2": "[[Bombacoideae]]\n[[Brownlowioideae]]\n[[Byttnerioideae]]\n[[Dombeyoideae]]\n[[Grewioideae]]\n[[Helicteroideae]]\n[[Malvoideae]]\n[[Sterculioideae]]\n[[Tilioideae]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | پنبه، از تیره پنیرکیان
پنیرکیان (Malvaceae) تیره‌ای از گیاهان گل‌آور هستند. از جمله گیاهان متعلق به این تیره می‌توان از گل ختمی (پنیرک)، کاکائو و بالسا همچنین ختمی دارویی وختمی معمولی رانام برد. میوه گیاهان این تیره فندقه یا کبسول که با ۳تا۵شکاف طولی باز می‌شود را می‌توان نام برد. گیاهان متعلق به این تیره دارای لعاب میباشندکه خاصیت لزجی را به آنهامیدهد
کلاد | [
"گیاه",
"گیاهان گلدار",
"دولپه‌ای‌های نو",
"رزیدها",
"پنیرک‌سانان",
"Antoine Laurent de Jussieu",
"Bombacoideae",
"Brownlowioideae",
"Byttnerioideae",
"Dombeyoideae",
"Grewioideae",
"Helicteroideae",
"Malvoideae",
"Sterculioideae",
"Tilioideae",
"پنیرک",
"کاکائو",
"بالسا",
"آمریکای جنوبی",
"کاکائوئیان",
"مناطق معتدل",
"آمریکای مرکزی",
"ماداگاسکار",
"جزایر ماسکارین",
"آسیای جنوب شرقی",
"آفریقا",
"قاره آمریکا"
] | [
"پنیرکیان",
"تیره‌های گیاهی"
] |
1,922 | ملنگو | 6 | 70 | 0 | [
"طوطي كوچك اسكندر",
"طوطی ملنگو",
"طوطی کوچک اسکندر",
"طوطي طوق صورتي",
"طوطي ملنگو",
"طوطی طوق‌صورتی",
"طوطی طوق صورتی"
] | false | 6 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "طوطی طوق صورتی"
},
{
"Item1": "status",
"Item2": "LC"
},
{
"Item1": "status_system",
"Item2": "IUCN3.1"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Rose-ringed Parakeets (Male & Female)- During Foreplay at Hodal I Picture 0034.jpg"
},
{
"Item1": "image_width",
"Item2": "240px"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "ماده سمت چپ و نر سمت راست(Psittacula krameri manillensis)"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[Animalia]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[پرندگان]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "[[طوطی‌سانان]]"
},
{
"Item1": "familia",
"Item2": "[[طوطی]]"
},
{
"Item1": "genus",
"Item2": "''[[Psittacula]]''"
},
{
"Item1": "species",
"Item2": "'''''P. krameri'''''"
},
{
"Item1": "binomial",
"Item2": "''Psittacula krameri''"
},
{
"Item1": "binomial_authority",
"Item2": "([[Scopoli]], 1769)"
},
{
"Item1": "range_map",
"Item2": "Rose ringed parakeet range.PNG"
},
{
"Item1": "range_map_caption",
"Item2": "محدوده اصلی (وحشی)"
},
{
"Item1": "range_map_width",
"Item2": "240px"
}
],
"Title": "Taxobox"
} | Male at Hodal, هاریانا, هند.
Female at Hodal, هاریانا
طوطی طوق صورتی یا ملنگو پرنده‌ای از خانواده طوطیان است. این طوطی را در زبان انگلیسی «طوطی کوچک اسکندر»، «پاراکیت گردن حلقه‌ای» و «پاراکیت گردن حلقه‌ای صورتی» و در زبان ترکی استانبولی «یشیل پاپاگانی» و در زبان آلمانی «هالس باند زتیچ» و در زبان فرانسوی« پروچ کوللر» و در زبان عربی «ببغاء الدره المطوق » گویند. این طوطی نیز طرفداران بسیاری دارد و از لحاظ جثه و اندازه کمی کوچکتر از شاه طوطی است و برخلاف شاه طوطی، فاقد لکه سرخ روی لبه بال است.
طول طوطی ملنگو به مراتب از شاه طوطی کوچکتر بوده و اندازه بدن آن با احتساب دم در حدود ۴۰ سانتی متر و طول بال‌ها تقریبا ۱۵تا۵/۱۷ سانتی متر میباشد.
در زیر گونه آفریقایی، پرنده بالغ بدنی کشیده و دمی بلندتر داشته و منقار بالایی آن سرخ تیره میباشد. در زیرگونه آسیایی، پرنده بالغ جثه‌ای بزرگتر داشته و منقار بالایی آن سرخ روشن است و منقار آن کمی بزرگتر از زیرگونه آفریقایی است. طول گردن و فاصله آن از سر در طوطی ملنگوی آفریقایی بیشتر از طوطی ملنگوی هندی است. طوطی ملنگوی هندی راحت‌تر از طوطی ملنگوی آفریقایی اهلی شده و استعداد بیشتری برای تقلید صدا دارد.
طوطی ملنگو در شبه قاره هند، نپال، افغانستان، سریلانکا، پاکستان و بنگلادش دیده می‌شود. پرورش این طوطی امروزه علاوه بر ایران در عربستان سعودی، امارات عربی متحده و سلطان نشین عمان و همچنین هنگ کونگ، سنگاپور و ایالات متحده آمریکا رایج و متداول است. این پرنده همچنین در کشور مصر پرورش داده می‌شود و گله‌هایی از این پرنده در اطراف دانشگاه قاهره و پارک اورامان که دارای درختان بلند زیادی است دیده می‌شود. البته یک گونه از طوطی ملنگو نیز در آفریقا وجود دارد که به طوطی ملنگوی آفریقایی معروف است. این طوطی در سه رنگ سبز،توسی و آبی یافت می‌شود..
این پرنده در نواحی جنوب ایران به صورت گلهای نیز زندگی میکنند.طول عمر ۱۰تا ۴۰سال شاید هم ۶۰ سال
گونه‌ها
۱. طوطی ملنگوی آفریقایی
۲. طوطی ملنگوی آبسینیان
۳. طوطی ملنگوی هندی
۴. طوطی ملنگوی نیومن
بوم‌شناسی و رفتار
رژیم غذایی
جوجه‌های طوطی ملنگو در حیات وحش، در سوراخ درختان رشد کرده و به زندگی ادامه می‌دهند، خوراک طوطی‌های ملنگو شامل لیست متنوعی از انواع جوانه‌ها، میوه‌ها، سبزیجات، فندقی (میوه)، انواع توت‌ها، و بذر است، گله وحشی این نوع طوطی‌ها نیز گاهی با پرواز چندین مایل دورتر از قلمرو خودشان به علوفه مزارع و باغ‌ها هجوم می‌برند و باعث آسیب‌های گسترده می‌گردند
طوطی‌های کوچکتر گاهی از برگ‌های تازه گل رز هم تغذیه میکنند، در هند، معمولا غذای اصلی آنها را دانه غلات تشکیل می‌دهد و در طول زمستان این طوطی‌ها از نخود کفتری تغذیه میکنند . در کشور مصر و در طول بهار، تغذیه این پرندگان از انواع توت تشکیل می‌شود و در طول تابستان به تغذیه از میوه درخت نخل یعنی خرما هم می‌پردازند، گاهی به مزارع آفتابگردان و ذرت رفته و از دانه این نوع گیاهان هم استفاده میکنند
غذای این پرنده در اسارت شامل انواع زیادی از مواد غذایی میباشد که مهمترین آنها عبارت هستند از تعدادی از میوه‌ها، سبزیجات، دانه‌های مغذی، و مقادیر بسیار اندکی از گوشت پخته برای تامین پروتئین مورد نیازش، این در حالی است که از مصرف موادی همچون روغن، نمک، شکلات، الکل و غذاهای دارای مواد نگهدارنده برای تغذیه این پرنده باید اجتناب نمود
تعیین جنسیت
تعیین جنس طوطی ملگو قبل از بلوغ کاری بسیار سخت و دشوار است. اما پس از بلوغ می‌توان به راحتی طوطی ملنگوی نر و ماده را از روی مشخصات ظاهری تشخیص داد. طوطی ملنگوی نر دارای طوقی به رنگ مشکی بر روی گردن است که این طوق از زیر منقار آغاز شده و به سوی پس سر پرنده ادامه می‌یابد. در زیر طوق مشکی مذکور در پس سر طوق دیگری به رنگ سرخ نیز قرار دارد. طوطی ملنگوی ماده فاقد طوق مذکور میباشد و از لحاظ رفتاری، رفتاری آرام‌تر از طوطی ملنگوی نر میباشد. این نژاد طوطی از سن ۳ سالگی قادر به تولید مثل میباشد.
در ایران
طوطی ملنگو در ایران به صورت پراکنده و در نواحی گرم دیده میشوند.بیشتر جمعیت ملنگو‌ها در جزیره کیش که بومی هستند تشکیل می‌دهند.درجنگلها و نقاط شهری در گروه‌های کوچک دیده میشوند که جزو پرندگان از قفس گریخته محسوب میشوند.این طوطی تنها طوطی وحشی شناخته شده در ایران است | [
"Animal",
"طنابداران",
"پرندگان",
"طوطی‌سانان",
"طوطی",
"Psittacula",
"جیووانی آنتونیو اسکپولی",
"هاریانا",
"هند",
"طوطیان",
"زبان انگلیسی",
"زبان ترکی استانبولی",
"زبان آلمانی",
"زبان عربی",
"سانتی متر",
"امارات عربی متحده",
"سلطان نشین عمان",
"ایالات متحده آمریکا",
"دانشگاه قاهره",
"فندقی (میوه)",
"بذر",
"غلات",
"نخود کفتری",
"توت",
"خرما",
"آفتابگردان",
"ذرت",
"روغن",
"نمک",
"شکلات",
"الکل",
"مواد نگهدارنده",
"تولید مثل",
"جزیره کیش"
] | [
"پرندگان",
"پرندگان آفریقای سیاه",
"پرندگان اروپا",
"پرندگان بنگلادش",
"پرندگان بوتان",
"پرندگان پاکستان",
"پرندگان ترکیه",
"پرندگان توصیف شده در ۱۷۶۹ (میلادی)",
"پرندگان سخنگو",
"پرندگان سریلانکا",
"پرندگان کامرون",
"پرندگان نپال",
"پرندگان هند",
"جانوران توصیف‌شده در ۱۷۶۹ (میلادی)",
"طوطی‌ها",
"طوطی‌های آفریقا"
] |
1,923 | شاه‌طوطی | 6 | 64 | 0 | [
"طوطي بزرگ اسكندر",
"طوطی بزرگ اسکندر",
"شاه طوطی",
"شاه طوطي"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "شاه طوطی"
},
{
"Item1": "وضعیت",
"Item2": "LC"
},
{
"Item1": "سامانه وضعیت",
"Item2": "iucn3.1"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Alexandrine Parakeet (Psittacula eupatria) pair -2pc.jpg"
},
{
"Item1": "پهنای تصویر",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "عنوان تصویر",
"Item2": "<small> نر (چپ) و ماده (راست)</small>"
},
{
"Item1": "فرمانرو",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "شاخه",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "رده",
"Item2": "[[پرندگان]]"
},
{
"Item1": "راسته",
"Item2": "[[طوطی‌سانان]]"
},
{
"Item1": "خانواده",
"Item2": "[[طوطی‌ایان]]"
},
{
"Item1": "سرده",
"Item2": "[[Psittacula]]"
},
{
"Item1": "گونه",
"Item2": "'''''P. eupatria'''''"
},
{
"Item1": "نام دوجمله‌ای",
"Item2": "'''Psittacula eupatria'''"
},
{
"Item1": "وضع‌کننده نام دوجمله‌ای",
"Item2": "[[کارل لینه]]، ۱۷۶۶"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | شاه‌طوطی یا طوطی بزرگ اسکندر (نام علمی: Psittacula eupatria) نوعی طوطی بزرگ است.
زیستگاه اصلی شاه‌طوطی از پاکستان تا ویتنام است که کشورهای پاکستان، هند، سری لانکا، بوتان، نپال، بنگلادش، برمه، تایلند، لائوس و ویتنام را شامل می‌شود. علاوه بر این جمعیت‌هایی از طوطی‌های از قفس گریخته نیز در افغانستان، ایران، کویت، عربستان، ترکیه، امارات و یمن ساکن شده‌اند. هرچند جمعیت این گونه رو به کاهش به نظر می‌رسد ولی این کاهش آنچنان سریع نیست که آن را در شمار گونه‌های آسیب‌پذیر قرار دهد. جمعیت جهانی این گونه اندازه‌گیری نشده ولی گزارش‌ها از شمار بسیار آن در پاکستان و کمیابی در هندوستان حکایت دارد.
طول این پرنده ۵۸ سانتیمتر و رنگ اصلی‌اش سبز است و در جنس نر آن نوار سیاهی از بخش زیرین منقار منشعب شده و در پشت گردن به نوار قرمزی ارتباط می‌یابد. اگر از جوجگی با انسان باشند استعداد یادگیری واژه‌ها را دارند.
تکثیر این طوطی در درون نورخان (پاسیو) میسر است.شاه طوطی به احتمال بسیار برای نخستین بار در هندوستان اهلی شده‌است و سبس گونه اهلی آن توسط بازرگانان و برخی دریانوردان یا پادشاهان و امرا به جاهای گوناگون جهان برده شده‌است. آسانی نگهداری و توقع اندک پرنده و زاد و ولد و تکثیر آسان و توانایی سازگاری آن با محیط‌های آب و هوایی گوناگون باعث شده‌است که پرورش آن در سرتاسر جهان رایج و متداول شود.
بسیاری از کارشناسان بر این باورمند که طوطی سبز عمری طولانی دارد و برخی از پرورش دهندگان باور دارند که شاه طوطی می‌تواند میان بیست و پنج تا سی و پنج سال عمر کند و حتی برخی باور دارند که این پرنده تا چهل سال عمر می‌کند.
تاریخچه پرورش شاه‌طوطی
این پرنده در حدود سه هزار سال پیش برای نخستین بار توسط مردم هندوستان اهلی گردید. در آغاز پادشاهان و خانواده‌های ثروتمند و اشرافی هندوستان به پرورش این پرنده پرداخته و روش تقلید صدا را به آن آموختند و سپس دیگر طبقات اجتماعی به این کار روی آوردند. یونانی‌ها نخستین ملت اروپایی بودند که با پرورش و نگهداری این پرنده آشنا شدند زیرا که شاه طوطی توسط جانشینان اسکندر از ایالت پنجاب به کشور یونان برده شد. اسکندر مقدونی که در طی سال های۳۲۳-۳۵۶ پیش از میلاد زندگی می‌کرد، یکی از پادشاهان جهانگشای تاریخ است که پس از فتح میان رودان و امپراتوری ایران موفق شد سرزمین هند را به تصرف خود درآورد و در آن جا با این گونه طوطی که در هندوستان به وفور دیده می‌شد و در اروپا وجود نداشت آشنا شده و به تقلید صدای آن علاقه‌مند شده و بعدها جانشینان اسکندر آن را به یونان امروزی برده و به نام «طوطی اسکندر» به اروپاییان معرفی کردند. در آن دوره پرورش این گونه طوطی بیشتر در میان اشراف و بزرگان دربار سلطنتی رایج و متداول بود. سقراط نخستین دانشمند غربی است که زیبایی پرنده و قدرت تقلید صدای آن را توصیف کرده‌است. احتمالا ملنگو نیز که شباهت زیادی به شاه طوطی داشت در همان دوره تاریخی به اروپا راه یافته باشد. بعدها رومی‌ها دومین ملت اروپایی بودند که به پرورش و نگهداری ازشاه طوطی پرداختند. شاه طوطی در سال ۱۷۶۶ میلادی توسط دانشمند معروف کارل لینه در رده بندی جهانی قرار گرفت.
گونه‌های شاه طوطی
۱. شاه طوطی معمولی
۲. شاه طوطی برمه
۳. شاه طوطی آندامان
۴. شاه طوطی نپال
۵. شاه طوطی سیامی
تعیین جنسیت
تعیین جنسیت در شاه طوطی‌های بالغ به راحتی به وسیله حلقه دور گردن صورت می‌گیرد. رنگ پر و بال و حلقه دور گردن در شاه طوطی در سن سه سالگی به بالا مشخص می‌گردد. در برخی از شاه طوطی‌ها رنگ حلقه دور گردن در پرنده نر بین سن ۱۸ تا ۳۰ ماهگی کامل می‌شود و گاهی اوقات این حلقه در سن ۳۶ ماهگی کامل شده‌است. رنگ جوجه‌ها معمولا تا قبل از بلوغ شبیه رنگ پرنده ماده‌است. لذا تعیین جنسیت از روی حلقه دور گردن انحصارا بعد از بلوغ امکان‌پذیر است.
تعیین سن شاه طوطی
تعیین سن شاه طوطی کار دشواری است و چنانچه پرنده شناسنامه داشته باشد، تعیین سن دقیق آن مقدور می‌شود و در غیر این صورت تعیین دقیق سن پرنده مقدور نیست. بدیهی است که برخی از صفات و مشخصات ظاهری می‌تواند جوان یا مسن بودن پرنده را مشخص کند که البته این کار فقط توسط پرورش دهندگان حرفه‌ای ممکن است. معمولا عنبیه چشم شاه طوطی در جوجه‌ها تیره‌است و هرچه سن پرنده افزایش یابد رنگ آن به زردی می‌گراید، این مشخصه باعث می‌شود تا برخی از پرورش دهندگان حرفه‌ای بتوانند سن طوطی را تخمین بزنند. البته قابل ذکر است که سن طوطی نر با دیدن حلقه دور گردن نیز قابل تخمین است. هرچه سن پرنده افزایش یابد. منقار پرنده کم رنگ‌تر و خط خطی‌تر و فلس‌های پای پرنده کدر می‌گردد. | [
"جانوران",
"طنابداران",
"پرندگان",
"طوطی‌سانان",
"طوطی‌ایان",
"Psittacula",
"کارل لینه",
"طوطی",
"پاکستان",
"ویتنام",
"هند",
"سری لانکا",
"پادشاهی بوتان",
"نپال",
"بنگلادش",
"برمه",
"تایلند",
"لائوس",
"افغانستان",
"ایران",
"کویت",
"عربستان",
"ترکیه",
"امارات",
"یمن",
"منقار",
"جوجه",
"نورخان",
"اسکندر",
"ایالت پنجاب",
"یونان",
"میان رودان",
"سقراط",
"ملنگو",
"بمبئی",
"ویسبادن"
] | [
"پرندگان آسیا",
"پرندگان آسیای جنوب شرقی",
"پرندگان ایران",
"پرندگان توصیف شده در ۱۷۶۶ (میلادی)",
"پرندگان جنوب آسیا",
"جانوران توصیف‌شده در ۱۷۶۶ (میلادی)",
"سیاهه قرمز IUCN از گونه‌های در مرز تهدید",
"گونه نام‌گذاری‌شده توسط کارل لینه",
"طوطی‌ها",
"طوطی‌های آسیا"
] |
1,924 | فهرست فرهنگستان‌های جهان | 0 | 16 | 0 | [
"فهرست فرهنگستان‌هاي جهان",
"فهرست فرهنگستان های جهان",
"فهرست فرهنگستان هاي جهان"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | ایران
فرهنگستان گندیشاپور
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
فرهنگستان هنر ایران
فرهنگستان علوم ایران
فرهنگستان علوم اسلامی (در ایران)
فرهنگستان علوم پزشکی (ایران)
آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک ایران
بریتانیای کبیر
فرهنگستان سلطنتی موسیقی، لندن
فرهنگستان سلطنتی مهندسی، لندن
انجمن سلطنتی: فرهنگستان علوم بریتانیای کبیر، لندن
فرهنگستان سلطنتی موسیقی و نمایش اسکاتلند، گلاسگو
فرهنگستان سلطنتی ادینبرا، ادینبرا
چین
فرهنگستان علوم چین
فرهنگستان پزشکی چین
روسیه
فرهنگستان علوم روسیه
سنگاپور
فرهنگستان شطرنج سنگاپور
عراق
فرهنگستان نظامی عراق
فرانسه
فرهنگستان فرانسه (آکادمی زبان فرانسه)- گشایش در سال ۱۶۳۵ و شناخته شده‌ترین شاخه بنیاد فرانسه. | [
"فرهنگستان گندیشاپور",
"فرهنگستان زبان و ادب فارسی",
"فرهنگستان هنر ایران",
"فرهنگستان علوم ایران",
"فرهنگستان علوم اسلامی (در ایران)",
"فرهنگستان علوم پزشکی (ایران)",
"آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک ایران",
"بریتانیای کبیر",
"فرهنگستان سلطنتی موسیقی",
"لندن",
"فرهنگستان سلطنتی مهندسی",
"انجمن سلطنتی",
"فرهنگستان سلطنتی موسیقی و نمایش اسکاتلند",
"گلاسگو",
"فرهنگستان سلطنتی ادینبرا",
"ادینبرا",
"فرهنگستان علوم چین",
"فرهنگستان پزشکی چین",
"فرهنگستان علوم روسیه",
"فرهنگستان شطرنج سنگاپور",
"فرهنگستان نظامی عراق",
"فرهنگستان فرانسه",
"بنیاد فرانسه"
] | [
"فرهنگستان‌ها",
"فهرست سازمان‌ها",
"فهرست‌های جایزه‌ها"
] |
1,925 | آکادمی ملی المپیک و پارالمپیک ایران | 2 | 7 | 0 | [
"آكادمي ملي المپيك و پارالمپيك ايران",
"اکادمی ملی المپیک و پارالمپیک ایران",
"اكادمي ملي المپيك و پارالمپيك ايران"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | آکادمی ملی المپیک (و پارالمپیک) ایران نام فرهنگستانی است مستقر در شهر تهران، ایران. | [] | [
"آموزش و پرورش در ایران",
"بازی‌های المپیک",
"فدراسیون‌های ورزشی در ایران"
] |
1,934 | دانشگاه جندیشاپور | 2 | 431 | 0 | [
"فرهنگستان گنديشاپور",
"گندیشاپور",
"گندی شاپور",
"آکادمی جندی شاپور",
"فرهنگستان گندیشاپور",
"دانشگاه گندیشاپور",
"جندیشاپور",
"دانشگاه جندی شاپور اهواز",
"گندیشاپور",
"دانشگاه گندی شاپور",
"دانشگاه گندي شاپور",
"آكادمي جندي شاپور",
"اکادمی جندی شاپور",
"اكادمي جندي شاپور",
"جنديشاپور",
"دانشگاه جندي شاپور اهواز",
"دانشگاه جندي شاپور",
"دانشگاه جندی شاپور",
"دانشگاه گنديشاپور",
"گنديشاپور",
"دانشگاه گندیشاپور"
] | false | 78 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "دانشگاه باستانی گندی شاپور"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۳۲٫۲۴۰۵"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۴۸٫۵۱۱۱"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Jondi.jpg"
},
{
"Item1": "اندازه تصویر",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "[[خوزستان]]"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "[[دزفول]]"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "چغامیش"
},
{
"Item1": "نامهای دیگر",
"Item2": "جندی شاپور"
},
{
"Item1": "کاربری",
"Item2": "دانشگاه (در زمان قدیم بیمارستان)"
},
{
"Item1": "دیرینگی",
"Item2": "[[شاپور یکم ساسانی]]"
},
{
"Item1": "شماره ثبت",
"Item2": "۴۶"
},
{
"Item1": "تاریخ ثبت ملی",
"Item2": "۱۳۱۰"
},
{
"Item1": "دوره ساخت اثر",
"Item2": "[[ساسانیان]]"
},
{
"Item1": "بانی اثر",
"Item2": "[[شاپور یکم]]"
},
{
"Item1": "مالک فعلی اثر",
"Item2": "[[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری]]"
}
],
"Title": "جای‌های تاریخی ایران"
} | دانشگاه گندیشاپور که اعراب آن را جندیسابور می‌خواندند، یکی از آثار به‌جای‌مانده از سلسله ساسانیان است؛ و با بیش از ۱۷ سده قدمت، از باستانی‌ترین دانشگاه‌های خاورمیانه محسوب می‌شود.
گندیشاپور شهری است کهن در شمال استان خوزستان و در نزدیکی شهرستان دزفول که امروزه ویرانه‌های آن باقی است و به‌سبب بیمارستان و دانشگاهی که در آن بوده شهرت بسیار داشته‌است. در دانشگاه گندیشاپور، برخی کتاب‌ها از زبانهای هندی، سریانی، و یونانی به پهلوی ترجمه شد که ازآن‌جمله می‌توان به خدای‌نامه، کلیله و دمنه، هزار افسانه، سندبادنامه، ویس و رامین، آیین‌نامه، و تاج‌نامه اشاره کرد.
ریشه‌شناسی نام گندیشاپور
به‌نوشته ریچارد فرای، کلمه گندیشاپور، تحریف‌شده نام «وه آنتیوخ شاپور» یعنی «بهتر از آنتیوخ را شاپور ساخته» است. بر اثر جنگهای شاپور یکم با روم، پادشاه ساسانی، اسیران رومی را در فارس و خوزستان اسکان می‌داد و با توانایی آنان، بند قیصر بر روی رود کارون ساخت و کاخ بیشاپور را موزائیک کرد. این رفتار شاپور یکم، سرآغاز ریشه‌دوانیدن مسیحیت در جنوب ایران گشت.
کاوش‌گری و باستان‌شناسی
به‌روایت اکثر منابع تاریخ پزشکی دوره اسلامی، این مرکز علمی در انتقال دانش پزشکی یونانی، ایرانی و هندی به عالم اسلام سهم فراوانی داشته‌است. نخستین بیمارستان‌های دوره اسلامی طبق الگوی بیمارستان گندیشاپور بنا شد. بااین‌همه، اطلاعات تاریخی چندان نیست که بتوان تصویری دقیق از اوضاع علمی و فرهنگی این شهر عرضه کرد. آنچه در منابع دوره اسلامی درباره پیشینه علمی این شهر آمده‌است، گاه به افسانه می‌ماند. پژوهشهای جدید نیز، بعضا حاوی ادعاهایی ناسنجیده و غیرمستند است و تشخیص درستی این اطلاعات بسیار دشوار می‌نماید.
ابن ندیم آورده‌است که اردشیر بابکان، بقایای تمام کتابهای پراکنده باستانی ایرانیان را، از هند و چین جمع‌آوری کرد و به خزانه افزود. پسر او شاپور اول راه پدر را ادامه داد و و تمام کتاب‌هایی را که از زبانهای دیگر به پارسی ترجمه شده‌بود، گرد آورد. او همچنین اوستا را به‌صورت یک کتاب گردآوری کرد؛ بنابراین پس از آنکه اسکندر اوستا را سوزاند آن را احیا کرد. کتابخانه دیگری که در این زمان ساخته شد، کتابخانه خسرو اول در گندیشاپور برای دانشگاه آن بود. علاقه خاص او به جمع‌آوری کتاب‌ها از دورترین نقاط جهان مشهور است. گندیشاپور بهترین مرکز تحقیقاتی در دوران ساسانی بود. بسیای از دانشمندان از ملیت‌های مختلف مخصوصا نسطوری‌ها در آنجا گرد آمده‌بودند و بسیاری از کتاب‌ها به‌دستور خسرو اول به فارسی ترجمه شده‌بود. علاوه‌براین دو کتابخانه، کتابخانه‌های بزرگ و معتبر دیگری هم وجود داشت. همه آتشکده‌ها و پرستشگاه‌ها مانند همه بیمارستان‌ها و مراکز تحقیقاتی و آموزشی، گنجینه کتابهای خود راریاشتند.
معماری و جغرافیای شهری
ابن حوقل (قرن چهارم هجری)، فاصله این شهر را تا «اندامش» (نام قدیم اندیمشک) ۷ فرسنگ آورده و ابوالفدا (قرن هشتم هجری)، فاصله قدیم گندیشاپور را تا ،شوش، شش فرسنگ و تا شوشتر هشت فرسنگ گزارش کرده‌است.
در زمان ساسانیان
معماری شهری گندیشاپور، همانند اردوگاه‌های رومی، مستطیلی‌شکل است. شبکه بافتی این شهر، همانند شطرنج است و در میانه آن هشت راه عمود بر هشت راه دیگر و به‌صورت متقاطع است. به‌روایت طبری، بهرام یکم ساسانی دستور داد تا مانی را مدتی در گندیشاپور زندانی و شکنجه کنند. او را در همین شهر، زنده پوست کندند و بر دروازه‌های شهر، آویختند. بدین‌سبب، این دروازه، «دروازه مانی» نام گرفت، گرچه نویسنده حدودالعالم، محل کشته‌شدن مانی را شهرکی به نام رادمهر ذکر کرده‌است. در زمان شاپور دوم، ذوالاکتاف، رومی‌ها گندیشاپور را محاصره و قسمتی از حصار آن را ویران کردند. در این جنگ قیصر روم اسیر شد و شاپور یکم او را وادار کرد که از سرزمین خود، خاک آورده، گندیشاپور را بازسازی کند. شاپور دوم در تعمیر باروهای شهر، خشت و گل و آجر و گچ به‌کار برد. ازاینرو، نیمی از باروهای این شهر از خشت و نیمی دیگر از آن با آجر ساخته شد. همچنین قیصر وادار شد که به‌سبب جبران درختهای خرمایی که بریده بود، درخت زیتون بکارد. گندیشاپور در زمان قباد یکم، از خوش‌آب‌وهواترین و زیباترین مناطق کشور بود.
در زمان عباسیان تا صفویان
تمثال مانی نقاش. بنابر یک روایت، او بر یکی از چهار دروازه اصلی شهر، به دار آویخته شد.
مولف حدودالعالم، گندیشاپور را شهری آباد و دارای نعمت فراوان معرفی کرده‌است. مقدسی در سده چهارم هجری، از گندیشاپور به‌عنوان «کوره و نیز قصبه‌ای با هوای دلگشا، مرکز خوزستان، جایگاه سلطان، با شکر فراوان (که به خراسان و جبال صادر می‌شده)» یاد کرده و مذهب مردم آنجا را، اهل سنت ذکر کرده‌است. او نوشته که این شهر، دو نهر و کارگاه‌های بافندگی بسیار و آبادی‌های گرانمایه و کشتزارها و ارزانی و خیرات و فقیهان و ثروتمندان بسیار دارد. اصطخری، از بزرگی و آبادانی و کشاورزی و نخلستانهای بسیار آنجا آورده‌است.
ساسانیان
شاپور یکم ساسانی، بنیانگذار تمدن ایرانی ساسانی، به‌وسیله استفاده از اسیران معمار رومی و پزشکان تبعیدی یونانی. در این نقش، او شکست والریانوس، امپراتور روم را به‌تصویر می‌کشد.
گندیشاپور، در زمان خسرو انوشیروان، به دوران اوج شکوفایی خود رسید.
بنا بر گفته اکثر مورخین، شهر جندیشاپور در زمان شاپور یکم (242-272 میلادی) بنیانگذاری شده‌است. شهر گندی شاپور از زمان شاپور اول دارای اهمیت ویژه‌ای شد، چنانکه برخی از مورخین، آن را دومین شهر شاهنشاهی ساسانی دانسته‌اند. گفته می‌شود که شاپور دوم، مقر حکومتی‌اش را از آغاز تا سال سی‌ام سلطنت خود را در این شهر قرار داد و پیش از آن نیز، به دستور شاپور اول، تعدادی از کتابهای پزشکی یونانی را در آنجا به پهلوی ترجمه و نگهداری می‌کردند. اوج پیشرفت و اعتلای شهر و دانشگاه گندی شاپور در زمان خسرو انوشیروان بود که او نسطوریان (که بعدها جز فعالان اقتصادی نیز شدند) و دانشمندان یونانی را (به دلیل اختلافات مذهبی از سرزمینشان طرد شدند) را در گندی شاپور جای داد و با برگزاری مناظرات و جلسات علمی، موجب رونق بیشتر این دانشگاه شد.
دیدگاه‌های مختلفی درباره تاریخ تاسیس مدرسه وجود دارد. درحالیکه برخی از محققان ادعا میکنند که در هنگام بنای شهر ساخته شده، برخی دیگر بیان میکنند که در زمان شاپور دوم تاسیس شده‌است. اگرچه شواهد موجود اجازه نمی‌دهد که تاریخ تاسیس دانشگاه را با شهر مرتبط ساخت، به‌راحتی می‌توان گفت که فعالیت‌های علمی که باعث شهرت گندیشاپور شد در همان دوران اولیه آغاز شد. طبق گفته منفرد اولمن، جمعیت گندیشاپور شامل بسیاری از دانشمندان و صنعتگران انطاکیه، ازجمله پزشکان و فیلسوفان بود که همانند امپراتور اسیر روم والریانوس به‌اسارت گرفته شده‌بودند؛ بنابراین می‌توان فرض کرد که در آن زمان، گندیشاپور وارد دوران شکوفایی فرهنگی و فکری، به‌ویژه در علوم اثباتی مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و ریاضیات، شد.
به‌گزارش قفطی، شاپور اول، همزمان با بنیان‌نهادن شهر، جمعی از صاحبان حرفه‌های گوناگون و به‌ویژه طبیبان حاذق را از قسطنطنیه به گندیشاپور آورد. این گروه، نوجوانان را آموزش دادند و باعث شهرت شهر به‌عنوان مرکزی طبی شدند. این افراد را والریانوس قیصر روم و همراهان اسیر وی معرفی کرده‌است که شاپور از مهارت آنها در کارهای ساختمانی بهره برد. ابن عبری نیز اشاره کرده‌است که گروهی از پزشکان یونانی به‌ترویج طب بقراطی در گندیشاپور پرداختند. این گزارش‌ها پیشینه آموزش پزشکی را در گندیشاپور به حکومت شاپور اول بازمی‌گرداند.
به‌گفته ابن ندیم، این شهر تنها پس از مهاجرت تئودوروس، فیلسوف و پزشک مشهور یونانی به آنجا، به‌جهت علوم پزشکی و فلسفه معروف شد. تئودوروس که پزشکی عادی نبود، به‌عنوان پزشک سلطنتی به شاپور دوم خدمت کرد و چندین کتاب در زمینه علوم پزشکی نوشت که یکی از آنها در نهایت به زبان عربی ترجمه شد. شاپور دوم نیز تئودوروس را بزرگ داشت و کلیسایی برای او در شهر ساخت و برخی از مسیحیان را به خدمت او گماشت.
پیگیری‌های محققانه تئودوروس این ادعا را تقویت می‌کند که مدرسه گندیشاپور در زمان شاپور دوم ساخته شده‌است. از میان پژوهشگرانی که این نظریه‌ها را به مطرح میکنند، جورج سارتون، شرق‌شناس معروف، محمد محمدی — که پیرو سارتون بود — و سید حسین نصر هستند. نصر ادعا می‌کند که شاپور دوم نه‌تنها گندیشاپور را به‌عنوان پایتختش گسترش داده و پذیرفته‌است، بلکه در آن دانشگاهی بزرگ که شامل یک مدرسه پزشکی نیز می‌شده، بنا کرده‌است. همچنین نخعی ادعا می‌کند که ساختن مدرسه هفت سال طول کشید و توسط شاپور دوم افتتاح شد. مدت کوتاهی پس از این رویداد، حدود ۵۰۰۰ دانشجو از ایران، روم، یونان، سوریه، عربستان و هند وارد مدرسه شدند، توسعه‌ای که گندیشاپور را به یک مرکز مهم منطقه‌ای در علم پزشکی تبدیل کرد. هرچند شواهد کافی برای اثبات و حمایت از این ادعاها وجود ندارد، اما این واقعیت که دانشمندانی از سرزمین‌های دیگر در زمان سلطنت خسرو اول به غرب قلمرو ساسانی آمده و در گندیشاپور مستقر شدند، نشان می‌دهد که مدرسه‌ای در آن شهر وجود داشته‌است. و اگر چنین نبوده‌باشد، دلیلی برای اسکان آنان توسط خسرو اول در این شهر وجود ندارد. اسکان این محققان در گندیشاپور و دانشگاه آن، این مطلب را تقویت می‌کند که خسرو اول، نخستین سازنده دانشگاه بوده‌است. علاقه خسرو اول به فلسفه، او را در غرب مشهور ساخت. دانشمندان آکادمی آتن پس از بسته‌شدن آکادمی در سال ۵۲۹ م توسط ژوستینین یکم راهی گندیشاپور شدند. خسرو اول از چنین محققان و فیلسوفان برجسته‌ای مانند داماسکیوس، سیپلیکیوس، الامیوس، پریسکیانوس، ایزیدور، هرمیاس و دیوجنس استقبال کرد. او پس از اسکان آنان در گندیشاپور، آنچه را که آنان برای ادامه پژوهش و تحصیل علمی خود نیاز داشتند، فراهم ساخت. این محققان مدارس شهر را بازسازی و احیا کردند و در پژوهشهای خود از آزادی بسیار برخوردار بودند. خسرو اول خود علاقه‌ای به فعالیت‌های آنان و بحث‌ها و مناظره‌های فلسفی با آنان داشت. علاوه‌براین، او این بحث‌ها و پاسخ‌های فیلسوفان به پرسش‌های خود را در بسیاری از کتاب‌ها ثبت کرد، یکی از آنها به لاتین ترجمه شد و ترجمه ناقص آن باقی مانده‌است. پس از شکست ژوستینین، خسرو اول، که به‌دنبال فلسفه نوافلاطونی بود، در معاهده صلح تصریح کرد که تمام فیلسوفانی که در گندیشاپور زندگی میکنند، هرزمان که بخواهند، می‌توانند به میهن خود بازگردند. درست پس از این توافق، دانشمندانی که در گندیشاپور پناهنده بودند، از این فرصت برای رفتن به خانه استفاده کردند. بااین‌حال، دانش‌آموختگانی که در طول چهار سال اقامت در گندیشاپور تحصیل کرده‌بودند، اطمینان دادند که این مدرسه به‌عنوان نشان و معیاری آموزشی باقی خواهد ماند.
فردوسی، در روایت ماجرای اعدام مانی نقاش به روزگار بهرام اول، آورده‌است که چوبه دار مانی را در کنار دیوار بیمارستان شهر برپا کردند. اگر این مطلب صحت تاریخی داشته‌باشد، پیشینه فعالیت بیمارستان گندیشاپور تا نیمه دوم قرن سوم میلادی به عقب می‌رود؛ اما الگود بر این عقیده است که مدرسه گندیشاپور را شاپور دوم، معروف به ذوالاکتاف، تاسیس کرد و اداره آن را به اولیای کلیسای نسطوری سپرد. در ادامه، او نوشته‌است که پزشکان و استادان آنجا — که برخی یونانی و برخی ایرانی بودند — پیش از آغاز خدمت روزانه، در مراسم دعای صبحگاهی شرکت می‌کردند، اما از گزارش منابع کهن بیش از این روشن نیست که ذوالاکتاف از هند طبیبی به شوش آورد و احتمالا برای پزشکی مسیحی، به نام تئودوروس یا تئودوسیوس، کلیسایی در گندیشاپور بنا کرد. تئودوروس ظاهرا در آنجا طب تدریس می‌کرد و کتاب کناش وی از معدود کتابهای فارسی است که در دوره اسلامی به عربی ترجمه شد.
دو حادثه دیگر بر رشد علمی گندیشاپور و نفوذ آموزه‌های یونانی در این مرکز افزود: نخست آنکه در ۴۸۹ میلادی امپراتور زنون، در پی حکم تکفیری که پاپ در باب نسطوریان صادر کرده‌بود، مدرسه دینی و پزشکی رها را بست. متالهان این مرکز به نصیبین و پزشکان آنجا به گندیشاپور کوچیدند و بدین‌سان از قلمرو امپراتوری روم به پادشاهی ساسانی پناه بردند. در آن روزگار رها شهری کاملا یونانی‌مآب بود، اما گندیشاپور شهری جهانی بود و از هر تعصبی آزاد بود. حادثه دیگر در پی سخت‌گیری یوستی‌نیانوس، امپراتور روم (حک: ۵۲۷–۵۶۷ میلادی)، بر نوافلاطونیان و بستن فرهنگستان آتن در ۵۲۹ میلادی رخ داد. هفت حکیم نوافلاطونی آتن را ترک گفتند و به امید دیدار پادشاهی مطابق با آرمان جمهوری افلاطونی، به دربار انوشیروان روی آوردند.
خسرو انوشیروان در گردآوری و ترجمه متون یونانی و هندی کوشید و گویا خود از تلفیق آثار یونانی و هندی کتابی در پزشکی تالیف کرد. وی برزویه پزشک، رئیس پزشکان ایرانی و سرپرست مدرسه و بیمارستان گندیشاپور، را برای جمع‌آوری برخی کتابهای پزشکی به هند فرستاد و پزشکی هندی به نام بذ را برای تدریس طب هندی به گندیشاپور فراخواند. در سال بیستم پادشاهی انوشیروان، به‌دستور وی، گروهی از پزشکان گندیشاپور گرد آمدند و به بحث درباره موضوعات پزشکی پرداختند. قفطی، ضمن ذکر نام چند تن از اعضای این انجمن، نوشته‌است که مناظرات آنها ثبت و ضبط می‌شد. از لحن وی چنین برمی‌آید که به ترجمه عربی این مناظرات دسترسی داشته‌است. با این وصف، دشوار می‌توان این سخن الگود را پذیرفت که اگرچه به‌فرمان انوشیروان کتابی در سی مجلد درباره سموم تالیف شد و دانش نجوم مورد تشویق قرار گرفت، اما شاه نتوانست در گندیشاپور مدرسه طب تاسیس کند. درواقع، گندیشاپور به‌روزگار پادشاهی انوشیروان در اوج شکوفایی علمی بود.
نخستین مدارک در زمینه یادگیری پزشکی به یک مجموعه جلسات بحث و مناظره پزشکی-فلسفی، بنا بر فرمان خسرو دوم، در حدود ۶۱۰ م اشاره دارد که در آن پزشک ارشد جبرئیل شیجار نیز شرکت کرد.
در دوره ساسانیان، در مدرسه و بیمارستان تازه‌بنیاد جندیشاپور خوزستان، آگاهی‌های پزشکی و شیوه‌های درمانی یونانی، هندی، سریانی، ایرانی با همدیگر آمیخته شد و سنت پزشکی جندیشاپور در سایه پشتیبانی‌های سیاسی-اقتصادی ساسانیان چنان بارور و شکوفا گشت که گهگاه، این شهر، شهر بقراط خوانده می‌شد.
سقوط ساسانیان، فتح گندیشاپور
در ۱۷ هجری/۶۳۸ میلادی، پس از تسخیر شوش، مسلمانان، به‌فرماندهی ابوسیره (یکی از سرداران ابوموسی اشعری) دست به محاصره گندیشاپور زدند. طبری می‌نویسد که پس از یک روز نبرد میان مدافعان و مهاجمان عرب، از میان سپاه اسلام، امان‌نامه‌ای به درون شهر پرتاب شد. مهاجمان مشاهده کردند که دروازه‌های شهر، ناگهان گشوده شد و مردم در بازارها، کار را از سرگرفتند. هنگامی‌که مسلمانان دلیل این رفتار را پرسیدند، مردم پاسخ دادند که شما به ما پیشنهاد امان دادید و ما هم پذیرفتیم. مهاجمان گفتند که ما چنین نکرده‌ایم. مردم شهر هم پاسخ دادند که ما دروغ نمی‌گوییم. بر مهاجمان آشکار شد که امان‌نامه را برده‌ای از تبار گندیشاپور به نام مکنف، از سپاه اسلام، نوشته و به درون شهر پرتاب کرده‌بود. مسلمانان گفتند که نویسنده برده بوده، مردم شهر گفتند که ما آزاد و برده نمی‌شناسیم. سران لشکر به‌ناچار نامهای به عمر بن خطاب نوشتند و کسب تکلیف کردند. عمر در پاسخ نوشت: «مفاد امان‌نامه را اجرا کنید.» درنتیجه، مسلمانان پیمان را گرامی داشتند و از محاصره آن دست برداشتند. مردم گندیشاپور نیز حاضر به پرداخت جزیه گشتند. ابن اثیر، روایت طبری را با کمی تفاوت، بیان می‌دارد: «به‌سبب پرتاب تیری با پیوست امان‌نامه از سوی سپاه اسلام، شهر گندیشاپور از خطر غارت، ویرانی و کشتار رهایی یافت، اما نواحی اطراف آن در امان نماند، زیرا نعمان بن مقرن در حوالی گندیشاپور و شوش مدتی سرگرم جنگ بود و در ۲۱ هجری/۶۴۲ میلادی، رهسپار حمله به نهاوند شد». بلاذری می‌نویسد که: «ابوموسی اشعری به گندیشاپور رفت. اهالی از ترس، نزد او رفته، امان طلبیدند. ابوموسی با آنان عهد نمود که کسی را نکشد و به اسارت نگیرد و جز گرفتن سلاح جنگی، بر اموال‌شان تعرض نکند».
دوران خلفای راشدین و بنی‌امیه
در دوران خلفای راشدین و امویان، فعالیت‌های علمی گندیشاپور اگرچه درخشش دوران ساسانی را نداشت، بااین‌حال متوقف نگردید. با بررسی فعالیت علمی در زبان عرب، به‌جز دانش پزشکی، تاحدودی می‌توان به نقش رابطه عنصر ایرانی با عنصر یونانی در رشته‌های مختلف فلسفه و نجوم پی برد. در تاریخ تکامل نجوم در زبان عرب، می‌توان پی برد که از لحاظ زمانی، عنصر ایرانی و هندی مقدم بر یونانی بوده‌است. باآن‌که از لحاظ جغرافیایی، امویان به‌پایتختی دمشق به تمدن یونانی انطاکیه و اسکندریه نزدیکتر بودند و در آن سریانی‌ها، نقش واسطه را ایفا می‌کردند، ولی در ابتدای امر، مترجمان علوم شامل نجوم و جغرافیا غالبا ایرانی بودند؛ چراکه منجمان در دربار ساسانی، گروهی متمایز و برجسته بودند. بااین‌وجود، در عصر خلافت اموی و پس از آن تا ۱۳۲ هجری/۷۵۰ میلادی، در نوشته‌ها و شعرهای عربی، هیچ اثری از عنوان اخترشناس دیده نشده‌است. در نوشته‌های عبدالرزاق زقزوق، خلفای اموی از پزشکان گندی‌شاپوری، کمک می‌جستند.
عباسیان
سیلمز در تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ در مجله آمریکایی علوم اجتماعی اسلامی چاپ شد با اشاره به سالم‌ماندن دانشگاه گندیشاپور در حمله اعراب به ایران می‌نویسد:
مرکز آموزشی گندیشاپور، باآن‌که در زمان اسلام دوران شکوفایی خود را پشت سر گذاشته‌بود، مایه شگفتی اعراب گشت. در این مکان بود که کتابهای یونانی، سنسکریت و سریانی، که در زمان ساسانیان به زبان پهلوی ترجمه گشته‌بودند، به عربی ترجمه شدند. فرای می‌نویسد که این فرایند ترجمه، گواهی بر دخالت ایرانیان در انتقال دانش کهن به جهان اسلامی بوده‌است.
بیمارستان جندیشاپور
آوازه شهرت علمی این شهر را حارث بن کلده، که از گندی‌شاپوریان طب آموخته و در فارس طبابت کرده و ثروتی اندوخته بود، بیش از گذشته به گوش اعراب رساند. بااین‌که از فعالیت مدرسه گندیشاپور، از زمان بازگشت حارث به طائف تا زمان فراخوانده‌شدن جرجیس بن بختیشوع نزد منصور (حک: ۱۳۶–۱۵۸)، گزارشی در دست نیست، اما می‌توان با اطمینان گفت که در این میانه فترتی در فعالیت علمی گندیشاپور روی نداده‌است. شاید از تاثیر برخی آموزه‌های زرتشتی، مانند ثنویت، که زمانی بر اصول پزشکی یونانی رایج در گندیشاپور موثر بود، قدری کاسته شد، اما تعالیم مسیحی همچنان مانع از اهتمام پزشکان گندیشاپور به برخی حوزه‌های پزشکی، چون کالبدشناسی می‌شد. آنان، به‌رغم تاثیرپذیری‌شان از پزشکی نظری یونان، فعالیت خود را بیشتر به پزشکی بالینی و داروشناسی و داروسازی محدود کرده‌بودند. محمدی بر آن است که پزشکان و استادان گندیشاپور درفاصله فتح این شهر به روزگار خلافت عمر تا اوایل دوره عباسی مجبور بودند مستقل از حمایت حکومت به کار خود ادامه دهند و مدرسه و بیمارستان شهر را بگردانند. نخستین اشاره‌ها به بیمارستان در حوادث سال ۱۴۸ دیده می‌شود، هنگامی‌که خلیفه منصور عباسی به بیماری دشواری دچار شد و به‌دستور وی حاذق‌ترین طبیب آن روزگار — که به تشخیص مشاوران خلیفه، جرجیس بن بختیشوع، رئیس پزشکان گندیشاپور، بود — به بغداد فراخوانده شد. وی پس از درمان خلیفه عزت بسیار یافت و بعد از چهار سال اقامت در بغداد به گندیشاپور بازگشت و وعده داد تا شاگرد خود عیسی بن شهلافا یا شهلاثا را به‌جای خود به بغداد بفرستد. به‌روزگار مهدی (حک: ۱۵۸–۱۶۹) نیز فرزند جرجیس، بختیشوع، برای درمان هادی، پسر خلیفه، چندی به بغداد رفت و در ۱۷۱ هجری نیز برای معالجه هارون به دارالخلافه رفت و اکرام بسیار دید. شش نسل از خاندان بختیشوع، در عین حفظ ارتباط خود با گندیشاپور، سال‌ها از مهمترین پزشکان دربار عباسی بودند.
سرنوشت ماسویه نیز سبب مهاجرت گندی‌شاپوریان به بغداد را روشن می‌سازد. او که حتی سواد خواندن و نوشتن نداشت، سی سال در بیمارستان گندیشاپور داروسازی کرد و پس از آنکه از کار برکنار شد با نومیدی به بغداد رفت، اما در آنجا، با اتکا به تجربیاتش، چشم‌پزشک مخصوص خلیفه شد. یوحنا پسر ماسویه نیز در چشم‌پزشکی تبحر داشت و بیش از چهل اثر در پزشکی نگاشت. او در بغداد مدرس مهمترین مجلس درس طب آن روزگار بود و با آنکه اصنافی گوناگون از اهل علم و ادب به حلقه درس وی رفت‌وآمد داشتند، آن‌چنان‌که ابن ابی‌اصیبعه گزارش داده‌است او نیز، چون دیگر پزشکان گندیشاپور، مایل نبود دانش خود را به همگان بیاموزد. عتاب وی با حنین بن اسحاق، از اهالی حیره، نیز به‌همین‌سبب بود. بااین‌وصف، حنین به درس ابن ماسویه راه یافت و یکی از بزرگترین چشم‌پزشکان دوره اسلامی شد. به‌علاوه، ظهور او به‌عنوان مهمترین مترجم سریانی آثار یونانی، بر دانش گندی‌شاپوریان افزود. او ۸۵ اثر جالینوس را به سریانی ترجمه کرد که اغلب به‌درخواست پزشکان گندیشاپور به‌انجام رسید. برخی از این ترجمه‌ها برای دانشجویان گندی‌شاپوری متون درسی به‌شمار می‌آمدند. اولیری تقاضا برای ترجمه‌های سریانی، در کنار ترجمه‌های عربی، را نشانه تداوم فعالیت علمی گندیشاپور دانسته‌است. ازسوی‌دیگر، مرکزیت‌یافتن بغداد در نهضت ترجمه آثار یونانی باعث مهاجرت گسترده طبیبان گندیشاپور به بغداد شد. آنان در آنجا بیش از گندیشاپور امکان تحقیق و تدریس پزشکی و دستیابی به ترجمه‌های سریانی داشتند. این مهاجرت‌ها اگرچه از رونق علمی گندیشاپور کاست، اما زمینه انتقال دانش و تجربه این مرکز علمی را به بغداد بیش از گذشته فراهم آورد و نقشی درخور توجه در شکل‌گیری نهاد بیمارستان در جهان اسلام داشت.
شهرت واقعی گندیشاپور در تاریخ ایران دوره اسلامی، بر نقش معروف آن در انتقال دانش هلنیستی یا دقیق‌تر پزشکی جالینوسی و نهاد بیمارستان آموزشی به جامعه شهری عباسی، و فراتر از آن به تمدن بزرگ اسلامی استوار است. محققان درباره میزان اهمیت مدرسه گندیشاپور در انتقال دانش‌های دوره باستان، به‌ویژه پزشکی، به عالم اسلام هم‌نظر نیستند. هرچند اغلب آنان مدرسه گندیشاپور را اصلی‌ترین واسطه انتقال پزشکی هند به جهان عربی‌زبان می‌شمرند و بدون وجود این مرکز امکان آگاهی‌یافتن مسلمانان از آموزه‌های پزشکی هند را در چنین زمان کوتاهی منتفی می‌دانند، اما درباره پزشکی یونانی و به‌ویژه جنبه‌های نظری آن اختلاف رای دارند. سزگین، با توجه به ترجمه کناش اهرن اسکندرانی به‌قلم ماسرجویه یهودی در دوره مروان بن حکم (حک: ۶۴–۶۵)، بر آن است که اولین آثار پزشکی علمی از اسکندریه یا مراکز علمی شام به دست اعراب رسید و این تصور که مسلمانان در پزشکی نیز مانند دیگر رشته‌های علمی نخست به سراغ میراث ساسانیان رفته، نیازمند تصحیح است. او همچنین نقش گندیشاپور را در انتقال پزشکی نظری یونان به جهان عربی‌زبان اساسی ندانسته و برای آغاز پزشکی نظری نزد مسلمانان به کتاب سموم جابر بن حیان توجه کرده که برپایه تالیفات یونانی و نوشته‌های منسوب به بقراط، جالینوس، افلاطون، فیثاغورس و ارسطو شکل گرفته و سهم دانش پزشکی ایرانیان در این اثر منحصر به نام گیاهان و داروها شده‌است. سزگین درباره علم کیمیا نیز بیشتر به اعتراف روسکا به وجود نامهای کیمیایی ایرانی در برخی اشعار دوره اموی توجه کرده و به نقش مکتب گندیشاپور در انتقال این دانش به جهان عربی‌زبان نپرداخته‌است و این پرسش را جدی نگرفته که وجود نامهای ایرانی در دانش‌هایی از این دست نشانه چیست.
پیش از پرداختن به موضوع اخیر باید از زبان آموزش در مدرسه گندیشاپور پرسید. پژوهشگران در این‌باره هم‌سخن نیستند. به‌نظر ادوارد براون، تدریس در گندیشاپور به زبان یونانی صورت می‌گرفته و زبان پهلوی تنها در داروسازی، آن هم به شکلی نه‌چندان آشکار، به‌کار می‌رفته‌است. این موضوع به‌ویژه به‌سبب تفاوت انواع گیاهی موجود در ایران و یونان و اسکندریه طبیعی به‌نظر می‌رسد؛ اما الگود زبان این مدرسه را در درجه اول سریانی و در کنار آن فارسی و عربی و دیگر زبانهای بومی متداول دانسته‌است. از تقاضای پزشکان گندی‌شاپوری هم‌روزگار با حنین برای ترجمه آثار جالینوس به سریانی، می‌توان گمان برد که زبان علمی گندی‌شاپوریان حتی در سده سوم هجری سریانی بوده‌است. به‌علاوه، از ترجمه آثار یونانی از فارسی به عربی به‌دست نسطوریان ساکن گندیشاپور، گزارشی در دست نیست. بااین‌همه، اگرچه تاثیر مستقیم زبان پهلوی در انتقال دانش‌های باستانی به عربی چندان زیاد نیست، اما سنت ساسانی ترجمه و اقتباس علوم — که به‌ویژه در گندیشاپور تا دوره عباسیان ادامه یافته‌بود — از اصلی‌ترین ریشه‌های فرهنگی نهضت ترجمه به‌شمار می‌آید.
گندی‌شاپوریان، افزون‌بر ترجمه متون، به تالیف آثاری به‌ویژه در پزشکی و داروسازی همت گماشتند و از این طریق نیز بر پزشکی دوره اسلامی تاثیر فراوان نهادند. کتاب الکناش جرجیس بن بختیشوع — که حنین آن را از سریانی به عربی ترجمه کرد — و کتاب قوی‌الادویه المفرده اثر عیسی بن صهاربخت و آثار فراوان یوحنا بن ماسویه ازجمله دغل العین در چشم‌پزشکی و نیز کتابی در آزمون دانش پزشکان به نام محنه‌الطبیب و کتاب العین اثر شاگرد وی، حنین بن اسحاق، از مهمترین آثار گندی‌شاپوریان است. ابن ندیم در این زمینه به‌ویژه از کتاب الاقرباذین تالیف شاپور بن سهل، رئیس بیمارستان گندیشاپور، نام برده که مرجع همه بیمارستان‌ها و داروفروشی‌ها بوده‌است. الگود احتمال داده که نگارش این اثر آخرین اقدام رسمی مدرسه گندیشاپور و درعین‌حال نخستین تجربه تالیف اثری داروشناختی در جهان بوده‌است. از این اثر تا نیمه دوم قرن پنجم در بیمارستان گندیشاپور استفاده می‌شد.
آثار تالیفی پزشکان گندیشاپور اغلب از میان رفته و فقط نقل‌قول‌هایی پراکنده از آنها باقی است که هنوز تحقیقات کافی درباره اهمیت آنها در تاریخ پزشکی صورت نگرفته‌است. به نظر سزگین، مهمترین اثری که از این مدرسه به دست رسیده، کناش جرجیس حنا، نگاشته در قرن دوم، است. تفسیر این کتاب، به‌قلم صهاربخت بن ماسرجیس، نیز هنوز برجاست.
افراد مشهور در جندی شاپور
پزشکان گندی‌شاپوری در بغداد قدر و منزلت بسیار داشتند. این موضوع از گلایه یکی از طبیبان عصر جاحظ از کسادی بازار پزشکان عرب در مقایسه با طب‌آموختگان گندی‌شاپوری یا مسیحی پیداست. پزشک فقیری از بغداد با نام اسد بن غنی خود را با پزشکان گندیشاپور اینگونه مقایسه می‌کند:
اسد بن غنی، هیچگاه حتی در دوران فراگیرشدن بیماری‌ها آنقدر بیمار نداشت که ثروتی کسب کند. زیرا سه شرط را نداشت: او نه سوری، نه مسیحی و نه از گندیشاپور بود.
خاندان بختیشوع
از خاندان مسیحی نسطوری (سریانی) بختیشوع، یازده تن پزشک بودند و سرسلسله آنها، نام بختیشوع داشته و پسرش جورجیوس، همان پزشک معروفی است که در مقام ریاست دانشگاه جندی شاپور، برای معالجه منصور دوانیقی، خلیفه عباسی در سال 148 ه.ق به بغداد رفته‌است و پس از وی خلفای عباسی پیوسته یکی از پزشکان جندی شاپور را که غالبا از همین خاندان بوده‌اند، در دربر خود نگه می‌داشتند و همین امر خود یکی از عللی بود که از رونق مدرسه آن کاست و به رونق علمی بغداد افزود تا جایی که رفته رفته در این شهر بیمارستانی برپا شد و وارث بیمارستان جندیشاپور گشت. منصور عباسی که به بیماری معده دچار شده بود، از وجود جورجیس در مقام ریاست پزشکان جندیشاپور آگاه شد و دستور به احضارش را داد. جورجیس ناچار کار بیمارستان را به پسر خویش بختیشوع سپرد و همراه دو تن از شاگردان خود به نامهای ابراهیم و عیسی بن شهلافا به بغداد رفت. در بغداد او خلیفه را درمان کرد. منصور چون شفا یافت، او را خلعت داد و به ریاست پزشکان پایتخت برگزید.
جبرائیل بن بختیشوع دوم در سال 213 ه.ق فوت کرد و در دیر سرمارجیس مدائن به خاک سپرده شد. پاره‌ای از افراد خاندان بختیشوع تالیف‌های معتبری از خود به یادگار گذاشتند. برای مثال ابوسعید عبیدالله بن جبرائیل دوم دو کتاب با عنوان‌های نوادرالمسائل و مناقب‌الاطباء دارد.
خاندان ماسویه
ابوزکریا یا یوحنا بن ماسویه، یکی از استادان برجسته مسیحی دانشگاه جندیشاپور است. او چهل سال در آن مرکز علمی و بیمارستان به کار تعلیم و مداوا پرداخته‌است. او نیز در زمان مامون به بغداد آمد و رئیس بیت‌الحکمه شد و شاگردان برجسته‌ای چون حنین بن اسحاق در محضر او تلمذ کرده‌اند. ماسویه تا سال ۲۴۳ هجری قمری زنده بود و به دستور هارون بسیاری از کتابهای پزشکی که پس از فتح انقره (آنکارا) و عموریه و دیگر مراکز علمی روم شرقی به بغداد آورده شده بود، در اختیار وی قرار داده شد تا از روی آنها رونوشت برداشته شود و به زبان عربی ترجمه گردد.
خاندان حنین
ابوزید حنین بن اسحاق عباسی از پزشکان مسیحی شهر حیره بود. در سال ۱۹۴ قمری متولد شد. پدرش به روایتی داروگر بوده‌است. وی در بصره عربی آموخت و در بغداد نزد پزشکان جندی شاپور به تعلم پرداخت. نخستین استاد وی یوحنا بن ماسویه، از متعلمان سابق جندی شاپور بود که بر شاگرد خود چنین خشم گرفت و گفت: «مردم حیره را به طب چه کار؟ برو در کوی و برزن صرافی کن». این تندی حنین را بر آن داشت تا با زبان یونانی به آموختن علم پزشکی بپردازد. از این رو عازم اسکندریه شد و به گفته ادوارد براون، هفت سال زبان یونانی آموخت و پس از آن عازم جندی شاپور گشت و نزد جبرائیل بن بختشیوع، آموزش جدید پزشکی را آغاز کرد و به مرور در بغداد رئیس دارالترجمه بیت الحکمه گردید و کتابهای متعددی به عربی ترجمه کرد و این کار را تا زمان مرگ خود (۲۶۴ ق) ادامه داد. حنین مترجمان متعددی را تربیت کرد و با کمک آنها، کتاب‌هایی را هم به زبان عربی برگرداند. پسران او (داوود و اسحاق) هم، هر دو از مترجمان برجسته بیت‌الحکمه بودند. شاگردانش از کتابهای یونانی و سریانی، آثار گرانبهایی در طب و فلسفه از خود به یادگار نهاده‌اند. اسحاق بن حنین نیز همانند پدر دارای تالیف‌های متعددی است که عبارتند از : الادویه المفرده، اصلاح الادویه المسهله، المقولات، اختصار کتاب اقلیدس، المدخل الی صناعه المنطق، آداب الفلاسفه و نوادرهم و جز آن.
خاندان قره
این خانواده از مسیحیان حران بودند که به خدمت خلفای عباسی درآمدند. نیای بزرگ این خاندان قره نام داشت. پسرش ثابت بن قره (معروف به ثابت اول) پزشک معتضد (۲۱۰–۲۸۹ ه.ق / ۸۲۵–۹۰۱ م) بود. از او دو پسر به جای ماند، یکی ابراهیم (که شهرت علمی و فلسفی نداشت و دومی سنان. سنان بن ثابت پزشک راضی (۳۳۱ قمری/۹۴۲ میلادی) بود. از او دو پسر به نام ثابت و ابراهیم به جای ماند. ثابت بن سنان (معروف به ثابت دوم) رئیس بیمارستان عضدی بغداد (۲۹۵–۳۶۳ ه. ق/۹۰۷–۹۷۳ م) بود و ابراهیم بن سنان (معروف به ابراهیم دوم) رئیس هیئت ممتحنه پزشکان (۲۹۶–۳۳۶ ق. / ۹۰۸–۹۴۷ م) بود. از ابراهیم دوم نیز فرزندی به نام اسحاق شناخته شد که کار پدران خود را داشته‌است.
عیسی بن شهلا
عیسی بن شهلا، یکی از پزشکان مشهور بغداد و از شاگردان جورجیوس بن بختشیوع بوده‌است.
شاپور بن سهل جندی‌شاپوری
شاپور بن سهل جندی‌شاپوری، رئیس بیمارستان جندیشاپور بود و در داروشناسی و طبابت متوکل عباسی شهرت بسیار یافت.
عیسی بن چهاربخت
عیسی بن چهاربخت (مهاربخت) از مسیحیان جندیشاپور بود و در بغداد از پزشکان و داروشناسان برجسته به‌شمار آمده و از بقراط و جالیونوس ترجمه‌هایی دارد.
دهشتک و میخائیل
دهشتک رئیس بیمارستان جندی شاپور و میخائیل برادرزاده او، هر دو از پزشکان مشهور عصر اول عباسیان و ساکن بغداد و از برخورداران دارالعلم جندیشاپور بوده‌اند.
دوران فترت
مولف مجمل التواریخ و القصص در اوایل قرن ششم هجری، گندیشاپور را شهری خراب با چند ده پراکنده ثبت کرده‌است. یاقوت حموی در اوایل قرن هفتم هجری گزارش داده‌است که به‌جز بعضی ویرانه‌ها، نشانی از گندیشاپور باقی نمانده‌است. شوشتری در حدود ۱۰۵۰ هجری گزارش داد که فتحعلی‌خان، حکمران خوزستان، بر ویرانه‌های گندیشاپور، آبادی‌ای به نام شاه‌آباد، مشتمل بر خانه‌ها و عصارخانه و حمام بنا نهاد.
متون پزشکی پزشکان گندی شاپور حتی زمانی که بیمارستان آن از رونق افتاد کماکان شناخته شده بودند. فهرست ابن ندیم در قرن دهم خیلی از این متون را بر می‌شمارد. جرجانی نویسنده دانشنامه پزشکی از 1125 نسخه‌ای نام می‌برد که زمانی در بیمارستان گندی شاپور به کار می‌رفت. الحاوی از هر دو نسخه دارونامه شاپور یادکرده و همچنین چکیده‌هایی از نوشتجات جرجیس بختیشوع و نوه‌اش جبرئیل را ذکر می‌کند58. این ارجاعات و اشارات نه تنها نشان می‌دهد دانش پزشکی گندی شاپور تا چه گستره زمانی ادامه داشت بلکه بخشی از متون پزشکی که به وسیله پزشکان گندی شاپور نگاشته شده ولی در جای دیگر یافت نمی‌شوند را نیز حفظ کرده‌است.
میراث
دانشگاهی با نام «گندیشاپور» نیز در اهواز در سال ۱۳۳۴ خورشیدی گشایش یافت. پس از چندی این نام به «جندیشاپور» تغییر کرد. دانشگاه در نزدیکی رودخانه کارون در زمینی هموار و نزدیک باغ گیاهان گرمسیری بنا گردید. در دوران جنگ ایران و عراق، مصطفی چمران بخش‌هایی از این دانشگاه را پایگاه فرماندهی خود قرار داده‌بود که پس از کشته‌شدن، به‌پاس فداکاری‌ها و جان‌فشانی‌های او، دانشگاه جندیشاپور به دانشگاه شهید چمران اهواز تغییر نام یافت. دانشگاه صنعتی جندیشاپور دزفول و دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز به‌افتخار این دانشگاه باستانی، از نام جندی برخوردار است.
نخستین مرکز بیماریهای دریایی جهان
در دانشگاه گندیشاپور دوره ساسانیان، بخشی به گردآوری اطلاعات درباره بیماریهای دریانوردان و راههای درمان آنها اختصاص داشته‌است. در سفرهای دریایی اکتشافی که در زمان هخامنشیان انجام می‌شد، همواره پزشکانی با کاروان‌های دریایی همراه بودند که وظیفه مراقبت‌های بهداشتی دریانوردان را برعهده داشته‌اند. در کتاب دینکرد آمده‌است که «در دوران ساسانی در بندر سیراف و بندر هرمز نوعی دانشکده افسری به نام ناوارتشتارستان به آموزش و پرورش افسران نیروی دریایی ایران می‌پرداخت».
آموزش عالی در ایران
دانشگاه صنعتی جندیشاپور
دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز
شهر جندیشاپور | [
"خوزستان",
"دزفول",
"شاپور یکم ساسانی",
"ساسانیان",
"شاپور یکم",
"سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری",
"گندیشاپور",
"زبان هندی",
"زبان سریانی",
"زبان یونانی",
"زبان پارسی میانه",
"خدای‌نامه",
"کلیله و دمنه",
"هزار افسانه",
"سندبادنامه",
"ویس و رامین",
"آیین‌نامه",
"تاج‌نامه",
"ریچارد فرای",
"انطاکیه",
"بند قیصر",
"کارون",
"کاخ بیشاپور",
"موزائیک",
"ابن ندیم",
"اردشیر بابکان",
"شاپور اول",
"اوستا",
"اسکندر",
"خسرو اول",
"نسطوری",
"خسرو انوشیروان",
"ابن حوقل",
"شوشتر",
"شطرنج",
"طبری",
"بهرام یکم",
"مانی",
"حدودالعالم",
"شاپور دوم",
"قباد یکم",
"شمس‌الدین مقدسی",
"خراسان بزرگ",
"ناحیه جبال",
"اصطخری",
"والریانوس",
"منفرد اولمن",
"اثبات‌گرایی",
"فیزیک",
"شیمی",
"زیست‌شناسی",
"ریاضیات",
"قفطی",
"قسطنطنیه",
"ابن عبری",
"طب بقراطی",
"تئودوروس",
"فیلسوف",
"فلسفه",
"جورج سارتون",
"محمد محمدی",
"سید حسین نصر",
"ژوستینین یکم",
"داماسکیوس",
"سیپلیکیوس",
"الامیوس",
"پریسکیانوس",
"ایزیدور",
"هرمیاس",
"دیوجنس",
"فلسفه نوافلاطونی",
"فردوسی",
"بهرام اول",
"سایریل الگود",
"کلیسای نسطوری",
"کتاب کُنّاش",
"زنون",
"پاپ",
"نسطوریان",
"رها",
"نصیبین",
"امپراتوری روم",
"یونانی‌مآب",
"یوستی‌نیانوس",
"نوافلاطونیان",
"فرهنگستان آتن",
"آتن",
"جمهوری افلاطونی",
"انوشیروان",
"برزویه پزشک",
"بُذ",
"خسرو دوم",
"جبرئیل شیجار",
"ابوسیره",
"ابوموسی اشعری",
"محمد بن جریر طبری",
"عمر بن خطاب",
"جزیه",
"عزالدین بن اثیر",
"نعمان بن مقرن",
"نهاوند",
"بلاذری",
"خلفای راشدین",
"امویان",
"زبان عربی",
"نجوم",
"دمشق",
"اسکندریه",
"سریانی",
"جغرافیا",
"عبدالرزاق زقزوق",
"دانشگاه گندیشاپور",
"سنسکریت",
"حارث بن کلده",
"فارس (سرزمین)",
"طائف",
"جرجیس بن بختیشوع",
"منصور عباسی",
"ثنویت",
"پزشکی بالینی",
"داروشناسی",
"داروسازی",
"بغداد",
"عیسی بن شهلافا",
"مهدی عباسی",
"هادی عباسی",
"هارون عباسی",
"خاندان بختیشوع",
"ماسویه",
"یوحنا پسر ماسویه",
"چشم‌پزشکی",
"ابن ابی‌اصیبعه",
"حنین بن اسحاق",
"حیره",
"ابن ماسویه",
"جالینوس",
"اولیری",
"هلنیستی",
"پزشکی جالینوسی",
"عباسیان",
"دوران طلایی اسلام",
"سزگین",
"کُنّاشِ اهرن اسکندرانی",
"ماسَرجَوَیه یهودی",
"مروان بن حکم",
"شام",
"کتاب سموم",
"جابر بن حیان",
"بقراط",
"افلاطون",
"فیثاغورس",
"ارسطو",
"کیمیا",
"روسکا",
"ادوارد براون",
"کتاب الکنّاش",
"قوی‌الادویه المفرده",
"عیسی بن صُهاربخت",
"یوحنا بن ماسویه",
"دغل العین",
"محنه‌الطبیب",
"کتاب العین",
"کتاب الاَقرباذین",
"شاپور بن سهل",
"کنّاش جرجیس حَنّا",
"صهاربخت بن ماسَرجیس",
"جاحظ",
"اسد بن غنی",
"مجمل التواریخ و القصص",
"یاقوت حموی",
"فتحعلی‌خان",
"جنگ ایران و عراق",
"مصطفی چمران",
"دانشگاه شهید چمران اهواز",
"دانشگاه صنعتی جندیشاپور",
"دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز",
"دینکرد",
"ساسانی",
"سیراف",
"بندر هرمز",
"ناوارتشتارستان",
"نیروی دریایی",
"آموزش عالی در ایران",
"گندیشاپور (شهر)",
"عصر زرین فرهنگ ایران (کتاب)",
"دائرةالمعارف بزرگ اسلامی",
"تاریخ باستانی ایران",
"دانشنامه جهان اسلام",
"بنیاد دائرةالمعارف اسلامی",
"دانشنامه ایرانیکا",
"دانشنامه اسلام",
"حسن رضایی باغ‌بیدی"
] | [
"آموزش در استان خوزستان",
"استان خوزستان",
"بنیان‌گذاری‌های سده ۶ (میلادی) در آسیا",
"بیمارستان‌های بنیان‌گذاری‌شده در سده ۶ (میلادی)",
"تاریخ استان خوزستان",
"تاریخ پزشکی باستان",
"خسرو انوشیروان",
"دانشگاه‌های ایران",
"دانشگاه‌های قدیمی ایران",
"نهادهای آموزشی بنیان‌گذاری‌شده در سده ۶ (میلادی)"
] |
1,935 | شاهکوه | 0 | 11 | 0 | [
"شاهكوه"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | شاهکوه روستایی است کوهستانی واقع در البرز مرکزی که از شمال به گرگان و از جنوب شرقی به شاهرود و از جنوب غربی به دامغان می‌رسد و از نظر تقسیمات استانی در حوزه استان گلستان قرار می‌گیرد. این روستا در ارتفاع ۲۰۰۰ متری دریا قرار دارد و با شهرهای گرگان و شاهرود ارتباط زمینی از طریق راه شوسه دارد. شاهکوه به علت موقعیت کوهستانی خود دارای تابستان‌هایی معتدل و زمستان‌هایی سرد است و مردم آن به کارهای کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند. در پاییز و زمستان مردم این منطقه به علت سردی هوا و عدم امکان کشت‌وکار به شهرهای گرگان و شاهرود کوچ میکنند. اما در تابستان شاهکوه جمعیت فراوانی را در خود جای می‌دهند و جمعیت آن به حدود پانصد خانواده می‌رسد.
دامپروری در شاهکوه گرگان | [
"البرز",
"گرگان",
"استان گلستان",
"علی‌اکبر جلالی"
] | [] |
1,936 | قرن‌آباد | 0 | 12 | 0 | [
"قرن آباد",
"قرن‌اباد",
"قرن اباد"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | روستای قرن‌آباد در ۲۰ کیلومتری شهرستان گرگان در استان گلستان قرار دارد و به لحاظ تقسیمات سیاسی- اداری وابسته به این شهرستان است. طول و عرض جغرافیایی روستا به ترتیب (۵۵ و ۵۳) و (۴۴ و ۳۶) بوده و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۷۰ متر است.
وضعیت طبیعی و اقلیمی روستا
از نظر وضعیت طبیعی و اقلیمی دارای آب و هوای نیمه خشک معتدل و نیمه مرطوب است و به دلیل قرار گرفتن در کناره‌های جنگل از درصد رطوبت بالایی برخوردار بوده به طوریکه میزان متوسط بارندگی سالانه آن ۶۲۵ میلیمتر است. این روستا جزء مناطق خوش آب و هوای شهرستان گرگان است و با داشتن رودخانه‌ای زیبا و جنگل محیط مناسبی برای زندگی پژوهشگران است.
جمعیت
طبق آخرین آمار (اسفندماه ۱۳۸۲)، جمعیت روستا ۲۱۰۹ نفر و تعداد خانوار ۵۰۸ میباشد
اقتصادی
غالب جمعیت قرن‌آباد به کار کشاورزی و دامداری مشغولند ولی عده‌ای نیز از طریق مشاغل آزاد و صنعتی گذران میکنند.
فراورده‌های کشاورزی روستا نیز پنبه، گندم، جو، برنج، سیب‌زمینی و سویا است. بیشتر دامداری آنها هم گاوداری است که از نظر تولید در بخش خودکفایی ابتدایی قرار دارند. | [
"شهرستان گرگان",
"استان گلستان",
"جنگل",
"سویا",
"خودکفایی"
] | [
"روستاهای شهرستان گرگان"
] |
1,937 | ۲۵۹ (میلادی) | 0 | 5 | 0 | [
"۲۵۹ (ميلادي)",
"259 (میلادی)",
"۲۵۹ میلادی",
"259 (ميلادي)",
"۲۵۹ ميلادي"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رویدادها
در سال ۲۵۹ میلادی در جنگی که میان ایران و روم درگرفت شاپور شاه ایران رومیان را شکست داد و به پیروزی بزرگی به دست آورد که به دنبال آن انتاکیه و سوریه و رها گشوده شد.
فرمانروایان | [
"سوریه"
] | [
"۲۵۹ (میلادی)"
] |
1,938 | ولسوالی پسابند | 2 | 15 | 0 | [
"پسابند",
"ولسوالي پسابند"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "پسابند"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "ولسوالی"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "موقعیت"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "افغانستان"
},
{
"Item1": "pushpin_label_position",
"Item2": "right"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[ولایت]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[غور]]"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "92,900"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "2012"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "4,537"
}
],
"Title": "settlement"
} | پسابند یکی از شهرستان‌ها (ولسوالی‌ها) ی استان غور کشور افغانستان است. جمعیت آن در سال ۲۰۱۲ (میلادی) ۹۲،۹۰۰ نفر اعلام شده‌است. نام پسابند به معنی منطقه‌ای است که در عقب یک سد قرار گرفته‌است. در پی جنگهای اخیر افغانستان سیزده رشته جوی در ناحیه پسابند ویران شده‌است.
ولسوالی‌های افغانستان
ولایت غور | [
"کشور",
"ولایت‌های افغانستان",
"ولایت غور",
"استان غور",
"افغانستان",
"ولسوالی‌های افغانستان"
] | [
"مقاله‌های خرد جغرافیای افغانستان",
"ولسوالی‌های ولایت غور"
] |
1,939 | فهرست ماهی‌ها | 0 | 30 | 0 | [
"فهرست ماهیان",
"فهرست ماهی ها",
"فهرست ماهي ها",
"فهرست ماهيان"
] | false | 15 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | آ
آبنوس سه‌تیغه‌ای
اردک‌ماهی
اسب دریایی
اسلک کولی
اوزون برون
اروانا
اوراتوس
اورندا
پ
پوفر
ت
تلسکوپی
ح
حلزون ماهی
ماهی حلوا
خ
ماهی خال‌مخالی
ماهی خیاطه
حلزون سیبه
خارو
د
دلقک‌ماهی
دم‌شمشیری
ماهی دندان‌نیش
دم چتری
دمکین
ش
شقایق‌ماهی دلقک
شمشیرماهی
شیرماهی
شیطان دریا
شارک
ع
عقرب‌ماهی
ف
فرشته‌ماهی
ماهی فایتر
فایتر
فلس مرواریدی
گ
گاوکوسه
گربه‌ماهی
گربه‌ماهی شیشه‌ای
ماهی گوپی
گورامی
گیره ماهی
گلد فیش
ل
لاف زن مردابی
لجن خوار
ه
هامور معمولی
فهرست فراورده‌های دریایی
ماهی شناسی کاربردی
ماهی شناسی | [
"آبنوس سه‌تیغه‌ای",
"اردک‌ماهی",
"اسب دریایی",
"اسلک کولی",
"اوزون برون",
"اروانا",
"حلزون ماهی",
"ماهی حلوا",
"ماهی خال‌مخالی",
"ماهی خیاطه",
"حلزون سیبه",
"خاروماهیان",
"دلقک‌ماهی",
"دم‌شمشیری",
"ماهی دندان‌نیش",
"شمشیرماهی",
"شیرماهی",
"شیطان دریا",
"عقرب‌ماهی",
"فرشته‌ماهی",
"ماهی فایتر",
"گاوکوسه",
"گربه‌ماهی",
"گربه‌ماهی شیشه‌ای",
"ماهی گوپی",
"گورامی",
"گیره ماهی",
"ماهی قرمز",
"ماهی لجن‌خوار",
"هامور معمولی",
"فهرست فراورده‌های دریایی",
"ماهی شناسی کاربردی",
"ماهی شناسی"
] | [
"جانورشناسی",
"فهرست‌ها"
] |
1,940 | جراح‌ماهیان | 6 | 60 | 0 | [
"جراح‌ماهي",
"جراح ماهی",
"جراح‌ماهی",
"جراح‌ماهيان",
"جراح ماهیان",
"جراح ماهيان",
"جراح ماهي"
] | false | 37 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "جراح‌ماهیان"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Acanthurussohal-ArabischerDoktor.jpg"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "جراح‌ماهیان، ''Acanthuridae''"
},
{
"Item1": "regnum",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "phylum",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "classis",
"Item2": "[[پرتوبالگان]]"
},
{
"Item1": "ordo",
"Item2": "[[سوف‌ماهی‌سانان]]"
},
{
"Item1": "familia",
"Item2": "'''Acanthuridae'''"
}
],
"Title": "Taxobox"
} | Acanthurus sohal
جراح‌ماهی ان خانواده‌ای از ماهیان هستند که اندازه‌شان معمولا ۲۳ تا ۷۰ سانتیمتر است.
شناسه‌ها
بدن از دو پهلو فشرده. باله پشتی دارای ۴ الی ۹ عدد خار. باله مخرجی طویل و دارای ۲ تا ۳ عدد خار در دو طرف ساقه دمی دارای یک خار جانبی. خارهای جانبی درون شیاری قرار می‌گیرند و در هنگام خطر از شیار بیرون می‌آیند. بدن پوشیده از فلس از نوع شانه‌ای می‌باشند .
زیستگاه
بیشتر در مناطقی با بستر سخت زیست میکنند نظیر مناطق صخره‌ای مرجانی.
درآبهای ساحلی تا عمق ۲۰ متری و بعضی از اعضای این خانواده در اعماق بیشتر یافت میشوند. روزها فعال بوده و شبها در میان صخره‌ها و مرجان‌ها پناه می‌گیرند
به صورت دسته‌های کوچک یا بزرگ حرکت میکنند. نمونه‌های جوان معمولا در خورها و ریزشگاه رودخانه‌ها و آبگیرهای کم عمق ساحلی با شوری زیاد حضور دارند از لحاظ تغذیه‌ای گیاهخوار می‌باشند.
ارزش شیلاتی
بصورت تازه و یخ زده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جنبه زینتی به‌عنوان آبزی صادراتی دارای اهمیت هستند.
ابزار صید
قلاب. تورهای ثابت عمقی. کف‌روب (ترال) و انواع گرگور.
قلاب. تورهای ثابت عمقی. کف‌روب (ترال) و انواع گرگور و مواد منفجره مانند: دینامیت و … .
فهرست ماهی‌ها | [
"جانوران",
"طنابداران",
"پرتوبالگان",
"سوف‌ماهی‌سانان",
"فلس",
"خور(دبی)",
"آبگیر",
"ترال",
"گرگور",
"فهرست ماهی‌ها"
] | [
"جراح‌ماهیان",
"تیره‌های ماهیان دریایی",
"جانورانی که قادر به تغییر رنگ هستند",
"گونه‌های نام‌گذاری‌شده توسط شارل لوسین بناپارت",
"ماهیان آب شور",
"ماهیان آکواریوم",
"ماهی‌ها"
] |
1,941 | گرگور | 0 | 81 | 0 | [] | false | 17 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | یک گرگور در آبهای تیمور شرقی.
گرگور به قفس‌های ماهیگیری ساخته شده از توری گفته می‌شود. کاربرد این گونه ابزار ماهیگیری در کرانه‌های ایرانی خلیج فارس رواج زیاد دارد.
گرگور قفسی توری است که با بند، آن را به ته دریا می‌فرستند و به سر بند یک قطعه چوب پنبه می‌بندند تا محل قرارگرفتن گرگور را گم نکنند. ماهی‌ها از یک دریچه وارد شده و راه برگشت را پیدا نمی‌کنند و درون قفس گیر میکنند و فقط ماهی‌های درشت در درون گرگور می‌مانند.
ساختمان آن
گرگور نوعی قفس بوده که جزو ابزارهای صید تله‌ای محسوب می‌شود. ساختمان آن بسیار ساده است و تنها با داشتن اندک تجربه‌ای می‌توان از آن برای صید استفاده کرد. این ابزار صید برای به دام انداختن گروه زیادی از ماهیان کف‌زی، سخت‌پوستان و بعضی از نرم‌تنان قابل استفاده است.
اشکال و ابعاد گرگورها بسیار متنوع و مصالح مورد استفاده در ساخت آنها متفاوت است. از نظر حجم، ساختمان و وزن نیز، در کشورهای مختلف و بسته به هدف صید، تنوع زیادی در آنها به چشم می‌خورد. بعضی از انواع آن بسیار سنگین بوده و متجاوز از چندین کیلوگرم وزن دارند، بطوری که بکارگیری آنها مستلزم داشتن شناورهای بزرگ و مجهز به وینچ و جرثقیل است. پاره‌ای دیگر نیز سبک بوده و به راحتی توسط دست قابل حمل و بکارگیری هستند.
گرگورهای سنتی و معمول در جنوب ایران از سیم‌های فلزی گالوانیزه نازک (۱۷ و ۱۸) بافته میشوند. هر گرگور از سه جزء مجزا شامل بدنه (گنبدی شکل)، کف (دایره‌ای شکل) و دریچه ورودی یا مدخل (شکل مخروطی ناقص) تشکیل شده است. برای وزین شدن و تسریع در نصب صحیح گرگور بر بستر صیدگاه معمولا چند تکه لوله گالوانیزه یا میله گرد آهنی نیز در قسمت کف آن بسته می‌شود.
گرگور سنتی که در خلیج فارس و بخشی از دریای عمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به صورت نیم کروی است. در استانهای خوزستان و بوشهر به نام گرگور و در هرمزگان به نا کلگر معروف است.
- بدنه گرگور به نامهای دیگری مانند کیسه، دهانه گرگور به نامهای دیگر مانند فچ یا دماغه و کف گرگور بنام‌های دیگری مانند بن نیز گفته می‌شود. (عبیدی و همکاران، ۱۳۷۲)
صید با گرگور
ورود ماهی به مدخل گرگور در ابتدا به سهولت انجام می‌شود. این نیز به خاطر شکل خاص ساختمان بدن ماهی و نحوه استقرار باله‌های پشتی و مخرجی در سطح بدن آن است. اگر ماهی در نیمه راه مدخل قصد بازگشت از آن را داشته باشد، وجود خارها مانع از این منظور شده و هیچ راهی جز حرکت به جلو و ورود به محوطه داخل قفس برای آن باقی نمی‌ماند. ماهی تا زمان تخلیه گرگور توسط صیاد محکوم به اسارت در آن خواهد بود.
صیدگاه‌های مناسب گرگور
معمولا گرگور در مراکز تجمع آبزیان انزوا طلب یا مسیر مهاجرت بعضی از ماهیان کف‌زی مهاجر مثل سنگسرماهیان به آب انداخته می‌شود. بهترین صیدگاه‌های مورد استفاده برای گرگور در خلیج فارس شامل اطراف جزایر مرجانی، بسترهای صخره‌ای، اطراف سکوهای نفتی و خطوط لوله انتقال نفت در زیر آب میباشد.
مدت صید و متوسط صید با گرگور
متوسط مدت زمان صید با گرگور معمولا بین ۱۰ روز تا دو هفته است که بسته به شرایط بدی جوی، این زمان تغییر می‌کند. فصل صید با گرگور برای انواع آبزیان معمولا ۸–۷ ماه در سال است. میزان صید با گرگور در هر نوبت بازدید و تخلیه، شدیدا متغیر بوده و به عواملی چند بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به فصل، موقعیت صیدگاه، زمان و مسیر مهاجرت ماهیان کف‌زی و پاره‌ای از فاکتورهای زیست‌محیطی اشاره کرد.
انواع گرگور
گرگورها را می‌توان به ۴ نوع تقسیم کرد:
گرگور باطنه‌ای
گرگور طمعه‌ای
گرگور عمانی
گرگور دو کیسه‌ای
گرگور باطنه‌ای (دوبغلی)
که هر طرف آن از کف تا سطح گرگور حدود ۵/۱ متر است، در مناطق شنی و صخره‌ای کاربرد دارد. گرگورهای معروف به باطنه‌ای شامل یک کیسه نیم کره و کف آن بعلاوه دماغه یا دهانه ورودی ماهی تشکیل می‌شود، ماهی‌های صید شده را نیز از همین دهانه ورودی و باز کردن آن تخلیه می‌کردند. گرگورهای باطنه‌ای اصالتا گرگور بومی نبوده و مربوط به بنادر صیادی باطنه عربستان میباشد و در بوشهر از تاریخچه دیرینه‌ای برخوردار نمی‌باشد.
گرگور طعمه‌ای
ارتفاع آن معمولا کمتر از گرگور باطنه‌ای است. دارای دریچه فرار نمی‌باشد. در مناطق صخره‌ای و حداکثر در عمق ۲۰ متری کاربرد دارد و بیشتر برای صید بالول (هامور کوچک) استفاده می‌گردد و به همین علت گرگور طعمه‌ای نامیده می‌شود که از گواف و ماهیان ریز به عنوان طعمه‌ای جهت جلب ماهی استفاده می‌گردد.
گرگورها ی طعمه‌ای را در اندازه‌های مختلف می‌ساختند که معمولا به گرگورهای کوچک زیر سنگی (طعمه‌ای) و بزرگ تقسیم می‌شد، گرگورهای زیر سنگی در اندازه و ارتفاع ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری می‌ساختند و با پنهان نمودن در زیر سنگها و صخره‌های ساحلی و آزاد نمودن دهانه ورودی آن، برای صید ماهی در ساحل استفاده می‌کردند.
گرگورهای طعمه‌ای را در اندازه متوسط حداکثر ۱ متر ارتفاع و با قراردادن طعمه در آن و در صیدگاه‌های صخره‌ای استفاده نموده و با بالا کشیدن و بازرسی یک روزه به آن ماهی‌های صید شده را تخلیه می‌کردند. گرگورهای بزرگ را در اندازه‌ای با ارتفاع حداقل ۵/۱ تا ۲ متر می‌بافتند و بصورت انتظاری و با استقرار حداقل ۷ روزه آن در صیدگاه‌های مختلف رسی و صخره‌ای و اعماق مختلف برای صید آبزیان کف زی استفاده می‌کردند.
گرگور عمانی (بزرگ)
هر طرف آن حدود ۳ متر است و به دلیل گرفتن جای بیشتر در شناور و بازدهی کمتر، از آن استفاده نمی‌گردد.
گرگور دو کیسه‌ای
دارای ارتفاعی کمتر از گرگور باطنه‌ای و نیز درازتر از آن میباشد و به علت صید بی‌رویه همه نوع ماهی، در حال حاضر ممنوع شده است. در این نوع گرگور که دراز میباشد، ماهی از یک طرف وارد و از سوی دیگر خارج میکنند.
گرگور در استان بوشهر
صیادان اکثر مناطق بوشهر ابتدا گرگورهای خود را از نوعی چوب هندی و چینی که در بوشهر «باصچیل» نامیده می‌شود تهیه می‌کردند. باصچیل چوبی تو پر و محکم میباشد که از قدرت انعطاف بسیار بالایی برخوردارمی باشد. انعطاف‌پذیری بالای آن باعث شده تا آنرا به صورت رشته‌های نازک و با طول مختلف تقسیم نمایند که به این رشته‌ها چسول می‌گفتن همین امر سبب انتخاب این چوب برای گرگور بافی در دورانهای گذشته شده است. صیادان این چوب را که توسط شناورهای تجارتی بادبانی از هند و چین و بمبئی و مالی‌بار می‌آوردند، خریداری نموده و برای گرگور بافی از آن استفاده می‌کردند.
در هنگامی که با کمبود باصچیل روبرو می‌شدند از شاخه انعطاف‌پذیر متصل به خوشه خرما که به «پنگ» معروف است استفاده می‌کردند و با تراشیدن پنگ و تقسیم آن به تکه‌های نازک در گرگور بافی استفاده می‌کردند.
از تقریبا ۶۰ سال پیش و با وارد شدن سیم بکسل توسط کشتیهای بین‌المللی به شهر، صیادان با استفاده از رشته سیم‌های بکسل و با بهره‌گیری از مخلوطی از سیم بکسل و رشته چوبهای باصچیل گرگوری مرکب از سیم و باصچیل تهیه می‌کردند. بعدها و حداقل در دهه ۴۰ و با وارد شدن سیم‌های مخصوص گالوانیزه که ساخت کشور بلژیک و انگلیس بود، گرگورها کاملا سیمی شده و بافت آن با سیم خالص صورت می‌گرفت.
تعداد گرگورهایی که به یکدیگر می‌بستند در حدود ۸ عدد بود و در اصطلاح محلی به این مجموعه «خیه» می‌گویند. | [
"قفس",
"ماهیگیری",
"تور فلزی",
"خلیج فارس",
"دریا",
"چوب پنبه",
"ماهیان کف‌زی",
"سخت‌پوستان",
"نرم‌تنان",
"وینچ",
"سنگسرماهیان",
"بمبئی",
"مالی‌بار"
] | [
"ابزارهای ماهیگیری",
"تجهیزات ماهیگیری"
] |
1,942 | فردینان دو سوسور | 1 | 90 | 0 | [
"سوسور",
"فرديناند دو سوسور",
"فردیناند سوسور",
"فردیناند دو سوسور",
"دوسوسور",
"فردینان دوسوسور",
"فردينان دو سوسور",
"فردينان دوسوسور",
"فرديناند سوسور",
"فردینان دو سسور",
"فردینان دسسور"
] | false | 42 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "region",
"Item2": "[[Western bilogist]]"
},
{
"Item1": "era",
"Item2": "[[فلسفه سده نوزدهم]]"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Ferdinand de Saussure by Jullien.png"
},
{
"Item1": "name",
"Item2": "فردینان دو سوسور"
},
{
"Item1": "birth_place",
"Item2": "[[ژنو]]، [[سوئیس]]"
},
{
"Item1": "death_place",
"Item2": "[[Vufflens-le-Château]]، [[کانتون وو]]، [[سوئیس]]"
},
{
"Item1": "alma_mater",
"Item2": "[[دانشگاه ژنو]][[دانشگاه لایپزیگ]] (دکتری ۱۸۸۰)[[دانشگاه هومبولت برلین]]"
},
{
"Item1": "institutions",
"Item2": "[[EPHE]][[دانشگاه ژنو]]"
},
{
"Item1": "school_tradition",
"Item2": "[[ساختارگرایی]]، [[نشانه‌شناسی]]"
},
{
"Item1": "main_interests",
"Item2": "[[زبانشناسی]]"
},
{
"Item1": "notable_ideas",
"Item2": "[[نشانه‌شناسی]]، ''[[langue and parole]]'', [[signified and signifier]], [[synchronic analysis]], arbitrariness of the linguistic sign, [[laryngeal theory]]"
},
{
"Item1": "influences",
"Item2": "[[امیل دورکیم]]، [[آوگوست لسکین]]، [[Zimmer]]، [[هرمان الدنبرگ]]"
},
{
"Item1": "influenced",
"Item2": "[[رولان بارت]]، [[کلود لوی-استروس]]، [[ژاک لاکان]]، [[لوئی آلتوسر]]، [[میشل فوکو]]، [[ژاک دریدا]]، [[ارنستو لاکلائو]]، [[لئونارد بلومفیلد]]، [[آنتوان میه]]، [[امیل بنونیست]]، [[R. Harris]], [[Shaumyan]]، [[رومن یاکوبسن]]، [[موریس مرلو-پونتی]]، [[لوئیس ترول یلمسلف]]، [[جان روپرت فرث]]، [[Labov]], [[Mukařovský]]، [[واکر پرسی]]، [[مکتب زبانشناسی پراگ]]"
},
{
"Item1": "signature",
"Item2": "Ferdinand de Saussure signature.png"
}
],
"Title": "philosopher"
} | فردینان دو سوسور (زاده ۲۶ نوامبر ۱۸۵۷ در ژنو - درگذشته ۲۲ فوریه ۱۹۱۳) زبان‌شناس و نشانه‌شناس سوئیسی بود. او پژوهشهای خود را به دو زبان فرانسه و آلمانی انجام می‌داد. وی با نگرش به ساختار زبان به‌عنوان اصل بنیادین در زبانشناسی، آن را شاخه‌ای از دانش عمومی نشانه‌شناسی دانست. او یکی از بنیانگذاران زبانشناسی قرن بیست و یکم و یکی از بنیانگذاران (به همراه چارلز سندرز پرس) نشانه‌شناسی به‌شمار می‌رود.
نظریه سوسور
اثر اصلی او به نام دروسی در زبانشناسی عمومی در سال ۱۹۱۶ و پس از مرگ به‌وسیله شارل بالی و آلبر سشه برپایه یادداشت‌های سر کلاس درس به‌چاپ رسید. این کتاب خیلی زود به منبع مهمی برای زبان‌شناسان ساختارگرای سده بیستم تبدیل شد.
سوسور برخلاف زبان‌شناسان پیش از خود که بیشتر از دید تاریخی یا به‌عبارتی درزمانی (diachronic) به بررسی زبانشناسی می‌پرداختند تمرکز خود را بر جنبه همزمانی آن می‌گذاشت، به بیان دیگر ساختار زبان را در بازه‌ای از زمان می‌سنجید.
او فرایند گفتگو را ساخته‌شده از دو بخش روان‌شناسانه و فیزیکی می‌داند، ولی ساختار زبان را در ارتباط با پاره‌ای از بخش روانشناسی می‌شناسد. از دیدگاه سوسور هیچ رابطهای بین معنا و ابژه وجود ندارد. به همین خاطر می‌گویند که اشیای این عالم، مخلوق زبان یا تصورات ما هستند. به عبارتی، معنی، ساختاری است، یعنی معنای یک نشانه به رابطه آن با سایر نشانه‌ها بسته‌است، مثل معنای چراغ قرمز که وابسته به چراغ سبز است، و الا به خودی خود معنایی ندارد. نشانه‌شناسی او از همین پیوند ریشه می‌گیرد. اندیشه‌های او در رابطه با نشانه و ساختار از سوی ساختارگرایان، پساساختارگرایان و ساختارشکنان مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع، رویکرد ساختارگرایانه سوسور، در درون شاخه‌های زبانشناسی نفوذی عمیق یافت. با این حال، تاثیر آن در علوم اجتماعی به مراتب عمیق‌تر و وسیع‌تر بود. این دیدگاه، به ویژه به وسیله انسان‌شناس برجسته‌ای چون کلود لوی اشتروس در میانه‌های سده بیستم به کار گرفته شد. ساختارگرایی در انسان‌شناسی به نام اشتراوس ثبت شد و نسخه انسان‌شناختی ساختارگرایی، به عنوان یکی از شفاف‌ترین گونه‌های رویکردی در این رشته در زمان خود شناخته شد. | [
"Western bilogist",
"فلسفه سده نوزدهم",
"ژنو",
"سوئیس",
"Vufflens-le-Château",
"کانتون وو",
"دانشگاه ژنو",
"دانشگاه لایپزیگ",
"دانشگاه هومبولت برلین",
"École pratique des hautes études",
"ساختارگرایی",
"نشانه‌شناسی",
"زبانشناسی",
"langue and parole",
"signified and signifier",
"synchronic analysis",
"laryngeal theory",
"امیل دورکیم",
"آوگوست لسکین",
"Heinrich Zimmer",
"هرمان الدنبرگ",
"رولان بارت",
"کلود لوی-استروس",
"ژاک لاکان",
"لوئی آلتوسر",
"میشل فوکو",
"ژاک دریدا",
"ارنستو لاکلائو",
"لئونارد بلومفیلد",
"آنتوان میه",
"امیل بنونیست",
"Roy Harris (linguist)",
"Sebastian Shaumyan",
"رومن یاکوبسن",
"موریس مرلو-پونتی",
"لوئیس ترول یلمسلف",
"جان روپرت فرث",
"William Labov",
"Jan Mukařovský",
"واکر پرسی",
"مکتب زبانشناسی پراگ",
"پژوهش",
"زبان فرانسه",
"زبان آلمانی",
"چارلز سندرز پرس",
"دروسی در زبانشناسی عمومی",
"شارل بالی",
"آلبر سشه",
"درزمانی",
"روانشناسی",
"پساساختارگرایی",
"کلود لوی اشتروس",
"انسان‌شناسی",
"اشتراوس"
] | [
"فردینان دو سوسور",
"اهالی ژنو",
"چرخش زبانشناختی",
"دانش‌آموختگان دانشگاه ژنو",
"دانش‌آموختگان دانشگاه لایپزیگ",
"درگذشتگان ۱۹۱۳ (میلادی)",
"زادگان ۱۸۵۷ (میلادی)",
"زبان‌شناسان اهل سوئیس",
"نشانه‌شناسان",
"هندواروپایی‌شناسان"
] |
1,943 | عشایر کرد | 0 | 5 | 0 | [
"عشاير كرد"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | عشایر کرد در آناتولی مرکزی:
جانبیگی
شیخ‌بزینی
رشی
میکائیلی
روته
زرکی
ترکی
صیدونی
قلوری
دویکان
موتیکان
شیخ‌بیلی
بلکی
هجیبی
آتمانه
بازکی
ملی
برکتی
مفکی
اوخچی
پسی
سویدی
جوتکی
خلیکی
عمری
سفکی
جلکی
نصیری
ایل‌های کرد ایران | [
"ایل‌های کرد ایران"
] | [
"کردها"
] |
1,944 | سیلوان | 2 | 60 | 0 | [
"شیلوان",
"سيلوان",
"میافارقین",
"ميافارقين",
"شيلوان",
"میفارقین",
"میفرقط",
"میفرکت",
"فارقین"
] | false | 36 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "سیلوان"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهر]]"
},
{
"Item1": "imagesize",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Diyarbakır districts.png"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Turkey"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "38"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "08"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "32"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "00"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "05"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "coordinates_region",
"Item2": "TR"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[ناحیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی جنوب شرق]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[دیاربکر]]"
},
{
"Item1": "leader_party",
"Item2": "[[حزب آشتی و دموکراسی]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "شهردار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱،۳۹۷٫۱۴"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۱"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "(۹۰)+"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "کد پلاک"
}
],
"Title": "settlement"
} | سیلوان یا شهر میافارقین یک شهر باستانی در نزدیکی دیار بکر، در کشور ترکیه بود. این شهر امروزه شهر سیلوان نامیده می‌شود. (در کردی: سلیوا یا فرقین) نام شهرستانی است در استان دیاربکر ترکیه است.
محاصره سیلوان (۲۰۱۵) | [
"فهرست شهرهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه‌های ترکیه",
"ناحیه آناتولی جنوب شرق",
"فهرست استانهای ترکیه",
"استان دیاربکر",
"حزب آشتی و دموکراسی",
"کد پستی",
"دیار بکر",
"ترکیه",
"محاصره سیلوان (۲۰۱۵)",
"ویکی‌پدیای ترکی"
] | [
"شهرستان‌های استان دیاربکر",
"شهرهای ترکیه",
"مناطق مسکونی در استان دیاربکر",
"مناطق مسکونی کردنشین"
] |
1,945 | دروسی در زبانشناسی عمومی | 6 | 29 | 0 | [
"دروسی در زبان شناسی عمومی",
"درس زبانشناسی عمومی",
"دروسي در زبان شناسي عمومي",
"دوره‌ی زبانشناسی عمومی",
"دوره زبانشناسی عمومی",
"درس زبانشناسي عمومي",
"دوره زبان شناسي عمومي",
"دوره زبان شناسی عمومی",
"دورهٔ زبانشناسی عمومی",
"دورهٔ زبان شناسي عمومي",
"دورهٔ زبان شناسی عمومی",
"دوره ي زبان شناسي عمومي",
"دوره ی زبان شناسی عمومی"
] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "italic title",
"Item2": "Course in General Linguistics"
},
{
"Item1": "name",
"Item2": "دروسی در زبانشناسی عمومی"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Cours de linguistique générale.jpg"
},
{
"Item1": "image_size",
"Item2": "200px"
},
{
"Item1": "author",
"Item2": "[[فردینان دو سوسور]]"
},
{
"Item1": "editor",
"Item2": "[[Charles Bally]][[Albert Sechehaye]]"
},
{
"Item1": "title_orig",
"Item2": "Cours de linguistique générale"
},
{
"Item1": "orig_lang_code",
"Item2": "fr"
},
{
"Item1": "language",
"Item2": "فرانسوی"
},
{
"Item1": "subject",
"Item2": "زبانشناسی"
},
{
"Item1": "published",
"Item2": "۱۹۱۶"
},
{
"Item1": "media_type",
"Item2": "چاپی"
}
],
"Title": "book"
} | دروسی در زبانشناسی عمومی (که در عنوان به جای دروسی از دوره‌ای و به جای عمومی از همگانی نیز استفاده کرده‌اند) کتابی اثر فردینان دو سوسور، زبان‌شناس نامدار سوئیسی است.
نام اصلی این کتاب Cours de linguistique générale است و در سال ۱۹۱۶ و پس از مرگ سوسور توسط شارل بالی و آلبر سشی برپایه یادداشت‌های سر کلاس درس به چاپ رسید. این کتاب به‌زودی تبدیل به قبله زبان‌شناسان ساختارگرا در طول سده بیستم شد. ترجمه آلمانی این کتاب توسط کورش صفوی به فارسی برگردانده شده‌است. | [
"فردینان دو سوسور",
"Charles Bally",
"Albert Sechehaye",
"زبانشناسی",
"سوئیس",
"۱۹۱۶ (میلادی)",
"شارل بالی",
"آلبر سشی",
"ساختارگرایی",
"کورش صفوی"
] | [
"زبان",
"ساختارگرایی",
"فردینان دو سوسور",
"کتاب‌ها در نشانه‌شناسی",
"کتابهای ۱۹۱۶ (میلادی)",
"کتابهای آموزشی",
"کتابهای زبانشناسی"
] |
1,947 | همزمانی | 0 | 7 | 0 | [
"تحليل همزمان",
"تحلیل همزمان",
"همزمانی (ابهام‌زدایی)"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | همزمانی ممکن است به موارد زیر اشاره داشته باشد:
همزمانی مفهومی که اولین بار توسط کارل گوستاو یونگ مطرح شد و به رخ‌دادن دو اتفاق (و یا بیشتر) گفته می‌شود که حادثه‌ای معنی‌دار را تشکیل دهند، اما از لحاظ علی هیچ ربطی به هم نداشته باشند
همزمانی و درزمانی (Synchrony and diachrony) مفاهیمی مکمل در زبانشناسی، روشی که به بررسی مسائل در یک نقطه مشخص از زمان یا در زمان‌های مختلف می‌پردازد
همگامی عمل هماهنگ‌کردن رویدادها برای عمل‌کردن به عنوان یک سیستم واحد | [
"همزمانی",
"کارل گوستاو یونگ",
"همزمانی و درزمانی",
"زبانشناسی",
"همگامی"
] | [
"صفحه‌های ابهام‌زدایی"
] |
1,948 | دروازه دمشق | 2 | 12 | 0 | [
"دروازهٔ عمود",
"دروازه عمود"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | نمایی از دروازه دمشق.
دروازه دمشق یا دروازه ستون نام یکی از دروازه‌های حصار قدیمی شهر اورشلیم در اسرائیل است که توسط سلطان سلیمان، دهمین سلطان امپراتوری عثمانی بنا شد.
این دروازه یکی از نمونه‌های برجسته هنر عثمانی در اورشلیم است. نام عربی این دروازه یعنی عامود به معنای ستون است. این نام به ستونی از زمان بیزانس اشاره دارد که به عنوان نشانه در کنار این دروازه نصب شده بود.
بیرون از دروازه دو جاده قرار داشت یکی به سوی دمشق و دیگری به سوی غرب تا به کناره دریا. | [
"اورشلیم",
"اسرائیل",
"سلیمان یکم",
"امپراتوری عثمانی",
"بیزانس",
"دمشق"
] | [
"بنیان‌گذاری‌های ۱۵۳۷ (میلادی) در امپراتوری عثمانی",
"تاریخ اورشلیم",
"دروازه‌های دیوارهای تاریخی اورشلیم",
"زیرساخت‌های کامل‌شده در سده ۱۵ (میلادی)",
"ساختمان‌ها و سازه‌های کامل‌شده در ۱۵۳۷ (میلادی)"
] |
1,950 | بشار | 0 | 6 | 0 | [
"بشار (ابهام زدايي)",
"بشار (ابهام‌زدایی)",
"بشار (ابهام زدایی)"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بشار نام یکی از رودخانه‌های استان استان کهگیلویه و بویراحمد در ایران است.
بشار نام استان هشتم از کشور الجزایر است.
بشار یکی از نامهای مردان عرب است (نمونه: بشار اسد رئیس جمهور سوریه).
بشار بن برد تخارستانی نام یکی از بزرگترین شاعران عرب که اصالتا اهل ایران است. | [
"بشار (رود)",
"استان کهگیلویه و بویراحمد",
"الجزایر",
"عرب",
"بشار اسد",
"سوریه",
"بشار بن برد"
] | [] |
1,951 | استان البلیده | 2 | 54 | 0 | [
"استان البليده",
"البلیده (استان)",
"البليده (استان)"
] | false | 35 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "Blida Province"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "ولایه البلیده"
},
{
"Item1": "native_name_lang",
"Item2": "ar"
},
{
"Item1": "type",
"Item2": "[[استانهای الجزایر]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Algeria 09 Wilaya locator map-2009.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "Map of Algeria highlighting Blida"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "Map of the 10 districts of Blida"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "28"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "02"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "49"
},
{
"Item1": "coordinates_type",
"Item2": "region:DZ-09_type:adm1st"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[پایتخت]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[البلیده]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "[[PPA]] president"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mr. Kahla Mustapha ([[جبهه آزادی‌بخش میهنی (الجزایر)]])"
},
{
"Item1": "leader_title1",
"Item2": "[[والی]]"
},
{
"Item1": "leader_name1",
"Item2": "Mr. Ouadah Hocine"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱۴۷۹"
},
{
"Item1": "elevation_m",
"Item2": "۲۵۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۰۰۹۸۹۲"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۸"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "[[زمان]]"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "+۰۱"
},
{
"Item1": "area_code_type",
"Item2": "[[پیش‌شماره تلفن]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "+۲۱3 (0) ۲۵"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "[[Districts]]"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "۱۰"
},
{
"Item1": "blank1_name_sec1",
"Item2": "[[Municipalities]]"
},
{
"Item1": "blank1_info_sec1",
"Item2": "۲۵"
}
],
"Title": "settlement"
} | البلیده نام استان نهم کشور الجزایر است. | [
"استانهای الجزایر",
"فهرست کشورهای مستقل",
"پایتخت",
"البلیده",
"People's Provincial Assembly",
"جبهه آزادی‌بخش میهنی (الجزایر)",
"والی",
"زمان اروپای مرکزی",
"پیش‌شماره تلفن",
"شهرستان‌های الجزایر",
"Municipalities of Algeria",
"الجزایر"
] | [
"استان البلیده",
"استانهای الجزایر"
] |
1,952 | اتانازی | 0 | 180 | 0 | [
"قتل ترحمي",
"یوتانازی",
"اوتانازي",
"مرگ ترحمی",
"یوتنیژیا",
"مرگ خوب",
"قتل ترحمی",
"اتانازي",
"مرگ ترحمي",
"يوتانازي",
"يوتنيژيا",
"مرگ خودخواسته",
"اوتانازی",
"مردن با عزت",
"مرگ بدون بی‌حرمتی",
"هومرگ"
] | false | 64 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | اتانازی (به فرانسوی: euthanasie، به انگلیسی: euthanasia)، هومرگ یا مرگیاری ، که در زبان یونانی به‌معنی «مرگ خوب» است، یا به‌مرگ یا به‌مرگی ، در اصطلاح، شرایطی است که در آن، بیمار بنا به درخواست خودش به صورت طبیعی و آرام بمیرد.
کسانی که در شرایط این نوع از مرگ قرار دارند، بیشتر بیماران لاعلاج هستند یا کسانی‌که از یک بیماری شدید روآنی (اختلال افسردگی اساسی و…) رنج می‌برند و با رضایت خود، از افرادی مثل پزشکان معالج یا پرستاران یا افراد خانواده خود بخواهند که به آنها در مردن کمک کنند. در زبان فارسی به آن «خوش‌میری»، «مرگ آسان»، «به‌مرگی»، «به‌مرگ»، «مرگ شیرین»، «مرگ باوقار»، «با وقار مردن»، «مرگ موقرانه»، «مرگ خودخواسته» یا «مرگ بدون بی‌حرمتی» نیز گفته شده‌است.
روش‌ها
توقف روند درمان یک بیمار، قطع سرم و تغذیه وریدی، قطع اکسیژن، جلوگیری از دیالیز و جداکردن فرد از دستگاه‌های حمایتی ارگان‌های حیاتی، همچنین دادن داروهای مسکن با دوز بالا، که موجب کاهش هوشیاری و تسریع مرگ میشوند، از روش‌های اتانازی به حساب می‌آیند.
برداشت‌های متفاوت از مفهوم هومرگ (اتانازی) وجود دارد. مثلا در روش غیرمستقیم، پزشک با تجویز دارویی، فقط مقدمات مرگ بیمار را فراهم می‌کند و بیمار با آگاهی کامل به استقبال مرگ اختیاری می‌رود.
اما در روش مستقیم، پزشک یا پرستار خود عامل مرگ بیمار هستند. تزریق داروی کشنده و جداکردن بیمار از دستگاه‌های حمایتی، نمونه‌هایی از این روش هستند که بعضی اوقات بدون اطلاع بیمار انجام میشوند. بدین ترتیب جداکردن بیمار مرگ مغزی از دستگاه‌های حمایتی نیز از نظر بسیاری «اتانازی غیر داوطلبانه، غیر فعال» به‌شمار می‌آید.
در کشورها
در بسیاری از این کشورها، کمیسیون پزشکی باید وضعیت بیمار را کاملا بررسی کند.
سوئیس با تصویب قانون مربوطه در سال ۱۹۴۲، به عنوان نخستین کشور صادرکننده اجازه اتانازی است. در این کشور امکان اتانازی حتی برای افراد خارجی نیز وجود دارد.
قوانین جامع و مدون «حق پایان دادن به زندگی» کشور هلند، در سال ۲۰۰۲ تکمیل شدند. در هلند و بلژیک محدودیت سنی برای اتانازی وجود ندارد. اما کودکان باید توانایی تصمیم‌گیری منطقی داشته و در حال گذراندن مراحل پایانی بیماری لاعلاج باشند. والدین کودکان زیر ۱۸ سال هم باید رسما رضایت خود را برای اتانازی فرزندشان اعلام کنند.
در دیگر کشورها مانند لوکزامبورگ، کلمبیا و چند ایالت از ایالات متحده آمریکا شامل اورگن، واشینگتن، مونتانا و کالیفرنیا، ورمانت و کلرادو اتانازی به روش غیرمستقیم قانونی است.
در استرالیا بین سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۶ اتانازی در ایالت قلمرو شمالی قانونی بود. در سال ۲۰۱۷ پس از بحث‌های بسیار، امکان انجام مرگ خود خواسته در ایالت ویکتوریا قانونی شد. با این وجود، انجام چنین کاری بستگی به این دارد که شخص به بیماری لاعلاجی مبتلا باشد. مجمع پزشکی استرالیا به شدت با مرگ خود خواسته مخالف است. زیرا از دید آنان، چنین عملی با اخلاقیات پزشکی ناسازگار است.
استان کبک کانادا نیز از سال ۲۰۱۶ امکان اتانازی را فراهم کرد.
در سوئد اگر پزشک، نیاز مرگ آرام فردی را تایید کند مرگ آرام قانونی است. برای نمونه اگر بیمار در مراحل پایانی زندگی باشد یا تزریق دارو به بیمار بی‌فایده و دردآور باشد. آبی: اتانازی قانونی‌آبی کمرنگ: اتانازی غیر مستقیم قانونی‌قرمز: غیرقانونی‌سیاه: بسته به ایالت، متفاوت است
نمونه‌هایی از هومرگ
یکی از مشهورترین سوابق اتانازی در جریان جنگ دوم جهانی دیده شده‌است. در ۱۹۳۹ میلادی، آلمان نازی یک اتانازی غیرداوطلبانه و سری را طراحی نمود. در این طرح - عملیات T۴ - کودکان زیر ۳ سال که دارای عقب ماندگی ذهنی یا نقص عضو یا ناتوانی جسمی اساسی بودند کشته شدند. این طرح بعدها شامل کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز گردید. بیماران روانی تیمارستان‌های آلمان و اتریش به همین جهت به ۶ اردوگاه مرگ منتقل می‌شدند.
برنامه T۴ پس از آن به اردوگاه‌های کار و بازداشتگاه‌های اسرا نیز سرایت کرد بنحوی که زندانیانی که بشدت بیمار بودند در این برنامه قرار می‌گرفتند.
نمونه‌ای دیگر در دهه اخیر، پیر جورجیو ولبی یک نویسنده ایتالیایی بود که به خاطر وخامت اوضاع بیماری‌اش اقدام به اتانازی کرد. اما کلیسای ایتالیا اجازه نداده بود برای او مراسم مذهبی بگیرند و این مسئله طرفداران اتانازی را ناراحت کرده بود.
دیدگاه‌ها
موافقان
موافقان هومرگ (اتانازی) از آن با تعابیر مرگ تسهیل‌شده، مرگ با شرافت، مرگ در آرامش و… نام می‌برند.
مخالفان
مخالفان اخلاقی هومرگ (اتانازی)، با قانونی شدن هومرگ (اتانازی) و رواج آن، انگیزه درمان برخی بیماری‌ها از بین خواهد رفت و جلوی پیشرفت علم پزشکی گرفته خواهد شد، از همه مهمتر نگهداری سالمندان برای افراد و بستگان آنها مشکل شده و از همه مهمتر، اعتماد بیمار به پزشک به علت ترس بیمار از قطع درمان توسط پزشک و انجام اتانازی، از بین خواهد رفت؛ بنابراین دیگر نمی‌توان با خیال راحت به هیچ بیمارستانی پا گذاشت.
ادیان
عقیده مشترک بسیاری از ملل و مذاهب مختلف از جمله مسیحیت، اسلام و یهودیت این است که زندگی، هدیه خداوند است و باید با تمام توان در حفاظت آن کوشید و بیماری و سختی‌های آن جزئی از زندگی و سرنوشت آدمی است که باید به‌طور طبیعی طی شود.
مرگ سقراط اثر ژاک لویی داوید که در آن سقراط به جرم گمراه کردن جوانان آتن مجبور به خودکشی با خوردن شیره گیاه شوکران شد.
اسلام
در مقاله‌ای از احمدرضا بسیج از منظر اسلام، بیمار اگر دین دار و مومن باشد، تحمل درد و رنج و صبر و بردباری در برابر آن، موجب بخشش گناهان و تزکیه نفس و تخفیف مجازات یا افزایش درجات و رسیدن به ثواب‌های بیشتر اخروی می‌شود و اگر غیر مومن باشد چه بسا درد و رنج موجب گردد از رفتار و زندگی گذشته خود پشیمان شده و توبه کند و با حال ایمان از دنیا برود.
مسیحیت
یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌هایی که مطرح شده، موضوعی که در فضای رسانه‌ای محافظه‌کار اروپا، طرح آن جسارت خاصی می‌خواست، این ادعاست که پاپ ژان پل دوم رهبر پیشین کلیسای کاتولیک که مخالف اصلی اتانازی بود خود درخواست به‌مرگی کرده‌است. تنها مدرک مدعیان اتانازی کردن پاپ، فیلم و نگارههایی است که در آن مشخص است که بر خلاف معمول، برای پاپ لوله تغذیه بینی-معده گذاشته نشده‌است. دوسال پس از مرگ پاپ، در سال ۲۰۰۷ میلادی، پزشک ایتالیایی متخصص بیهوشی و از طرفداران اتانازی ادعا کرد که با بررسی‌های فیلم‌های مربوط به آخرین روزهای زندگی پاپ کاملا مشخص است که پاپ در آخرین روزهای عمر خود به علت پیشرفت بیماری پارکینسون، توانایی بلع نداشته و کاهش وزن شدیدی داشته‌است و اقدامات درمانی‌ای که روی پاپ ژان پل‌دوم انجام می‌شده برای مراقبت و زنده‌نگه‌داشتن او کافی نبوده‌است. این پزشک ادعا کرد احتمالا پاپ از این موضوع آگاه بوده و تیم پزشکی وی آگاهانه زمینه مرگ او را فراهم کرده‌اند. اگرچه در ۳ روز آخر پزشکان برای پاپ لوله بینی گذاشتند اما زمانی بود که به نظر بسیاری از متخصصان، دیگر دیر شده بود. این موضوع می‌توانست یک اختلاف‌نظر پزشکی باشد ولی انتشار آخرین کلمات پاپ در رسانه‌ها که گفته بود «بگذارید بروم به خانه پدر» باعث شد تا این پزشک ادعای بزرگ خود را مطرح کند.
وی نتیجه می‌گیرد که پاپ عملا با اجازه‌ندادن به استفاده از اقدامات درمانی لازم درخواست اتانازی کرده بود و این جمله نیز می‌تواند احتمال درخواست آن را از طرف پاپ تقویت کند.
واتیکان به شدت این ادعا را رد کرد و آن را هیاهوی رسانه‌ای برای گیج کردن مردم خواند. پزشک ویژه نیز اعلام کرد که پزشک مزبور به مدارک پزشکی پاپ دسترسی نداشته و ادعاهای او براساس بعضی تصاویر ویدیویی بوده که به هیچ وجه نمی‌تواند برای اظهارنظر کافی باشد و درحد حدس و گمان است و جمله پاپ تنها یک دعای عرفانی بوده‌است. پاپ بندیکت شانزدهم گفت: «اقدامات درمانی خاص مثل تغذیه وریدی و تغذیه از طریق لوله هم نوعی روش درمانی معمولی محسوب میشوند و قطع آنها اتانازی به حساب می‌آید که یک گناه نابخشودنی است»
قلعه هارتهام در منطقه الکاون در شمال اتریش، جایی که تاکنون ۱۸۰۰۰ نفر اتانازی کرده‌اند.
در فیلم
دختر میلیون‌دلاری
در پایان فیلم دختر میلیون‌دلاری از روش اتانازی برای کشتن یک ناتوان و براساس در خواست خود او انجام می‌گیرد. پایان این فیلم مورد انتقاد طرفداران حقوق ناتوانان قرار گرفت. زیرا آنان معتقد بودند که فیلم، مشوق عمل اتانازی ناتوانان میباشد.
گمشده
در سریال گمشده (لاست) ادوارد مارس از جیمز فورد درخواست اتانازی می‌کند. جیمز فورد با تنها گلوله‌ای که داشت به او شلیک می‌کند؛ ولی تیرش خطا می‌رود و او درد بیشتری می‌کشد. در پایان، جک شفرد کار را تمام می‌کند.
دریای درون
فیلم دریای درون (اقتباسی از زندگی واقعی رامون سمپدرو) ساخته آلخاندرو آمنابار داستان ملوانی است که در یک حادثه، دچار شکستگی استخوان گردن و آسیب طناب نخاعی می‌شود. او به مدت ۲۹ سال تلاش کرد دادگاه، حق مرگ آسان را برای او به رسمیت بشناسد تا او بتواند به زندگی خود پایان دهد.
تو جک را نمی‌شناسی
در فیلم تو جک را نمی‌شناسی تلاش برای قانونی شدن این اقدام در دهه نود آمریکا به تصویر کشیده می‌شود.
من پیش از تو
در فیلم من پیش از تو، ویل ترینر فرد جوانی که در یک حادثه از ناحیه گردن به پایین دچار معلولیت شده‌است را به تصویر می‌کشد که قصد پایان دادن به زندگی دردآور و خسته‌کننده خود دارد اما لوئیزا کلارک پرستار جدید و عجیب و غریبش تلاش می‌کند ویل را به زندگی امیدوار کند. آرام آرام بین این دو داستان‌های عاشقانه‌ای اتفاق می‌افتد اما سر انجام ویل ترینر با مراجعه به سازمانی در سوئیس اقدام به اتانازی می‌کند.
فیلیکس آدلر نخستین فردی بود که در سال ۱۹۱۳ در آمریکا اجازه خودکشی در صورت ابتلا به بیماری لاعلاج را صادر کرد.
تری اسکیاوو
خروج جهانی
دیگنیتاس (سازمان کمک به خودکش‌ها)
فیلیپ نیچک
کیسه خودکشی
حق مردن
حق مردن؟
خودکشی کمکی
کتابچه راهنمای خودکشی آسان
شفقت و حق گزینش
خروج نهایی
جک کورکیان
درک همفری
راه جین
دستگاه اتانازی
پرایوپاوسا
اتانازی جانوران
اتانازی کودکان
گردشگری خودکشی | [
"زبان فرانسوی",
"زبان انگلیسی",
"زبان یونانی",
"بیماری لاعلاج",
"اختلال افسردگی اساسی",
"پزشک",
"پرستار",
"زبان فارسی",
"سرم (مایع)",
"دیالیز",
"مسکن (دارو)",
"دوز دارو",
"سوئیس",
"هلند",
"بلژیک",
"لوکزامبورگ",
"کلمبیا",
"ایالات متحده آمریکا",
"اورگن",
"واشینگتن (ایالت)",
"مونتانا",
"کالیفرنیا",
"ورمانت",
"کلرادو",
"ایالت",
"قلمرو شمالی (استرالیا)",
"ویکتوریا (استرالیا)",
"استان کبک",
"کانادا",
"سوئد",
"عقب ماندگی ذهنی",
"اردوگاه مرگ",
"پیر جورجیو ولبی",
"مسیحیت",
"اسلام",
"یهودیت",
"خدا",
"ژاک لویی داوید",
"سقراط",
"آتن",
"خودکشی",
"شوکران",
"اروپا",
"ژان پل دوم",
"کلیسای کاتولیک",
"فیلم",
"عکس",
"لوله تغذیه",
"ایتالیا",
"متخصص بیهوشی",
"پارکینسون",
"واتیکان",
"مدارک پزشکی",
"بندیکت شانزدهم",
"گناه",
"دختر میلیون‌دلاری",
"لاست",
"دریای درون",
"رامون سمپدرو",
"آلخاندرو آمنابار",
"شکستگی استخوان",
"گردن",
"آسیب طناب نخاعی",
"تو جک را نمی‌شناسی",
"من پیش از تو (فیلم)",
"تری اسکیاوو",
"خروج جهانی",
"دیگنیتاس (سازمان کمک به خودکش‌ها)",
"فیلیپ نیچک",
"کیسه خودکشی",
"حق مردن",
"حق مردن؟",
"خودکشی کمکی",
"کتابچه راهنمای خودکشی آسان",
"شفقت و حق گزینش",
"خروج نهایی",
"جک کورکیان",
"درک همفری",
"راه جین",
"دستگاه اوتانازی",
"پرایوپاوسا",
"اتانازی جانوران",
"اوتانازی کودکان",
"گردشگری خودکشی"
] | [
"اخلاق پزشکی",
"انواع خودکشی",
"اوتانازی",
"چالش‌های اخلاقی",
"خودکشی",
"مرگ"
] |
1,953 | الجزیره | 2 | 417 | 0 | [
"شهر الجزیره",
"الجزيره",
"شهر الجزيره"
] | false | 363 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "الجزیره"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهر]]"
},
{
"Item1": "image_flag",
"Item2": "Blason-alger.gif"
},
{
"Item1": "nickname",
"Item2": "«الجزیره سپید»«''البهجه''»"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Map showing the Départements of Algeria from 1962-1968 and 1968-1974.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "مکان شهر الجزیره"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Algeria map Arabic.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "42"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "13"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[الجزیره]]"
},
{
"Item1": "established_title",
"Item2": "بنیانگذار"
},
{
"Item1": "established_date",
"Item2": "۹۴۴"
},
{
"Item1": "founder",
"Item2": "[[بلگین بن زیری]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "[[والی]] ([[فرماندار]])"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "[[خالیده تومی]]"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱،۱۹۰"
},
{
"Item1": "area_metro",
"Item2": "۳۶۳"
},
{
"Item1": "elevation_max_m",
"Item2": "۴۲۴"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۳،۴۱۵،۸۱۱"
},
{
"Item1": "population_metro",
"Item2": "۵،۰۰۰،۰۰۰"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۱"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "population_note",
"Item2": "۵،۰۰۰،۰۰۰ (حومه ۲۰۱۱)"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "[[CET]]"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۱+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "۱۶۰۰۰–۱۶۱۳۲"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۱ (۲۱۳)+"
}
],
"Title": "settlement"
} | شهر الجزیره پایتخت کشور الجزایر در شمال آفریقا است.
تاریخ
در محله کنار دریای الجزیره، در دوران باستان یک کوچ‌نشین بازرگانی فنیقی وجود داشت به نام ایکوسیم.
این دهکده بعدا به صورت شهر کوچک رومی ایکوسیوم درآمد.
خیابان دریا در شهر امروزی الجزیره خطوط خیابان قدیم رومی شهر را دنبال می‌کند.
گورستان‌های رومی در نزدیکی باب‌الواد و باب عزون قرار داشتند.
شهر امروزی الجزیره در سال ۹۴۴ توسط بلگین بن زیری، از قوم بربر و بنیادگذار دودمان زیری صنهاجه بنیاد شد.
جغرافیا
شهر الجزیره پس از کازابلانکا دومین شهر بزرگ در شمال آفریقا است.
الجزیره در سمت باختری یکی از خلیج‌های دریای مدیترانه قرار دارد.
نام این شهر از چهار جزیره‌ای گرفته شده‌است که در دریای روبه‌روی شهر واقع شده‌اند.
این جزیره‌ها در سال ۱۵۲۵ جزئی از الجزیره به‌شمار آمدند.
نام الجزیره کوتاه‌شده جزیره بنی مزغنه است که به معنی جزیره قبیله مزغنه میباشد.
فرودگاه شهر، فرودگاه بین‌المللی هواری بومدین نام دارد.
القاب
این شهر به خاطر ساختمان‌های سفیدرنگش به عنوان «الجزیره سپید» لقب گرفته‌است.
لقب دیگر این شهر «البهجه» است.
جمعیت
جمعیت آن بر پایه سرشماری سال ۱۹۹۸ برابر با ۱،۵۱۹،۵۷۰ نفر بوده و جمعیت منطقه کلانشهری آن ۲،۱۳۵،۶۳۰ نفر بوده‌است.
مترو
متروی الجزیره در سال ۲۰۱۱ تاسیس شده و هم‌اکنون دارای ۱ خط و ۱۴ ایستگاه میباشد.
شهرهای خواهر
پکن، جمهوری خلق چین
برلین، آلمان
تونس، تونس
پاریس، فرانسه
مونترال، کانادا
لندن، بریتانیای کبیر
ازمیر، ترکیه
صور، لبنان
سانتیاگو، شیلی
صوفیه، بلغارستان
مسکو، روسیه
بوردو، فرانسه
بارسلونا، اسپانیا
ژنو، سوئیس
واشینگتن دی سی، ایالات متحده آمریکا
رم، ایتالیا
آمستردام، هلند
دوبی، امارات متحده عربی
سائو پائولو، برزیل
بوینس آیرس، آرژانتین
شانگهای، جمهوری خلق چین
طرابلس، لیبی
داکار، سنگال
بوساسو، سومالی
رباط، مراکش
سراسرنماها | [
"فهرست شهرهای الجزایر",
"فهرست کشورهای مستقل",
"استانهای الجزایر",
"استان الجزیره",
"بلگین بن زیری",
"والی",
"فرماندار",
"خالیده تومی",
"زمان اروپای مرکزی",
"کد پستی",
"الجزایر",
"باب‌الواد",
"باب عزون",
"زیریان",
"صنهاجه",
"کازابلانکا",
"فرودگاه بین‌المللی هواری بومدین",
"متروی الجزیره",
"پکن",
"جمهوری خلق چین",
"برلین",
"آلمان",
"تونس (شهر)",
"تونس",
"پاریس",
"فرانسه",
"مونترال",
"کانادا",
"لندن",
"بریتانیای کبیر",
"ازمیر",
"ترکیه",
"صور (لبنان)",
"لبنان",
"سانتیاگو",
"شیلی",
"صوفیه",
"بلغارستان",
"مسکو",
"روسیه",
"بوردو",
"بارسلونا",
"اسپانیا",
"ژنو",
"سوئیس",
"واشینگتن دی سی",
"ایالات متحده آمریکا",
"رم",
"ایتالیا",
"آمستردام",
"هلند",
"دوبی",
"امارات متحده عربی",
"سائو پائولو",
"برزیل",
"بوینس آیرس",
"آرژانتین",
"شانگهای",
"طرابلس",
"لیبی",
"داکار",
"سنگال",
"بوساسو",
"سومالی",
"رباط (مراکش)",
"مراکش",
"باغ تجربی حامه"
] | [
"الجزیره",
"بنیان‌گذاری‌ها در سده دهم (میلادی) در آفریقا",
"بنیان‌گذاری‌های ۹۴۴ (میلادی)",
"بنیان‌گذاری‌های ۹۴۴ (میلادی) در آفریقا",
"پایتخت‌های آفریقا",
"جنگهای بربری",
"شهرها و شهرک‌های بندری مدیترانه‌ای در الجزایر",
"شهرهای الجزایر",
"شهرهای ساحلی در الجزایر",
"مراکز استانهای الجزایر",
"مستعمره‌های پیشین اسپانیا",
"مناطق مسکونی بنیان‌گذاری‌شده در سده ۱۰ (میلادی)",
"مناطق مسکونی در استان الجزیره",
"مناطق مسکونی ساحلی در الجزایر",
"میراث جهانی یونسکو در الجزایر"
] |
1,954 | استان جلفه | 2 | 68 | 0 | [
"الجفله (استان)",
"استان الجفله"
] | false | 53 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جلفه نام استان هفدهم کشور الجزایر است.
تاریخچه
این استان به هنگام تقسیمات کشوری جمهوری دموکراتیک خلق الجزایر در ۱۹۷۴ تشکیل شد.
جغرافیا
استان جلفه دارای ۱۲ فرمانداری و ۳۶ شهرستان و ۸۰۰٫۰۰۰ نفر جمعیت است.
جلفه در میان صحرای بزرگ آفریقا قرار گرفته و در این ناحیه پیرامون هزار سنگ‌نگاره از دوران نوسنگی یافت شده است.
شهرها و نقاط جغرافیایی
مسعد
عموره
صید البری
کثبان زاغر
شارف: دارای آبگرم معدنی درمان‌کننده و درختزارهای بلوط و عرعر.
حجر الملح: سومین کوه بزرگ نمکی در جهان
سن الباء: دارای درختزارهایی گسترده که برای انجام ورزش استفاده می‌شود.
کوه بوکحیل: در نزدیکی شهر مسعد، بخشی از رشته‌کوه‌های اطلس صحرایی.
آبگرم شارف: در ۴۰ کیلومتری شهر جلفه
مردم
مردم جلفه در دانش‌آموزی کوشا هستند و از چهره‌های سرشناس دانشور این استان می‌توان از نویسنده و روحانی اصلی منطقه شیخ سی عطیه و همچنین از شیخ سی مصطفی و شیخ سی عبدالقادر بن ابراهیم مسعدی نام برد. | [
"الجزایر",
"صحرای بزرگ آفریقا",
"نوسنگی",
"بلوط",
"عرعر",
"شیخ سی عطیه",
"شیخ سی مصطفی",
"شیخ سی عبدالقادر بن ابراهیم مسعدی"
] | [
"استان جلفه",
"استانهای الجزایر"
] |
1,955 | استان قسنطینه | 2 | 36 | 0 | [
"قسنطينه",
"استان قسنطينه",
"قسطنطنیه (استان)",
"قسطنطنيه (استان)"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "Constantine Province"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "ولایه قسنطینه"
},
{
"Item1": "native_name_lang",
"Item2": "ar"
},
{
"Item1": "type",
"Item2": "[[استانهای الجزایر]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Algeria 25 Wilaya locator map-2009.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "Map of Algeria highlighting Constantine"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "DZ - 25 Constantine Districts.svg"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "Map of the 6 districts of Constantine"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "21"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "coordinates_type",
"Item2": "region:DZ-25_type:adm1st"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[پایتخت]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[قسطنطنیه، الجزایر]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "[[PPA]] president"
},
{
"Item1": "leader_title1",
"Item2": "[[والی]]"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۲۱۸۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۹۴۳۱۱۲"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۸"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "[[زمان]]"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "+۰۱"
},
{
"Item1": "area_code_type",
"Item2": "[[پیش‌شماره تلفن]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "+۲۱3 (0) ۳۱"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "[[Districts]]"
},
{
"Item1": "blank1_name_sec1",
"Item2": "[[Municipalities]]"
},
{
"Item1": "blank1_info_sec1",
"Item2": "۱۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | نام استان بیست و پنجم کشور الجزایر است. | [
"استانهای الجزایر",
"فهرست کشورهای مستقل",
"پایتخت",
"قسطنطنیه، الجزایر",
"People's Provincial Assembly",
"والی",
"زمان اروپای مرکزی",
"پیش‌شماره تلفن",
"شهرستان‌های الجزایر",
"Municipalities of Algeria",
"الجزایر"
] | [
"استان قسنطینه",
"استانهای الجزایر"
] |
1,956 | کاوه آهنگر | 0 | 111 | 0 | [
"کاوه‌ی آهنگر",
"كاوه آهنگر",
"کاوه اهنگر",
"کاوهٔ آهنگر",
"كاوه اهنگر",
"كاوهٔ آهنگر",
"کاوهٔ اهنگر",
"كاوه ي آهنگر",
"کاوه ی آهنگر",
"کاوه‌ی اهنگر",
"كاوه ي اهنگر",
"كاوهٔ اهنگر",
"کاوه ی اهنگر",
"کاوه آهنگران"
] | false | 50 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | کاوه آهنگر شخصیتی اسطوره‌ای در شاهنامه فردوسی است. او قیامی مردمی علیه فرمانروایی به نام ضحاک را پی می‌ریزد. نشان جنبش او درفش کاویانی، پیشبند چرمی‌اش است که بر سر نیزه‌ای می‌آویزد. کاوه نماد انسان‌های زحمت کش و ستم دیده‌ای است که از قشرها متوسط و پایین جامعه سر برآورده‌اند و زندگیشان پایمال ستم دستگاه حاکمان شده‌است.
کاوه که بود
روی جلد کاوه (مجله) که در زمان جنگ جهانی اول در برلین آلمان چاپ می‌گردید. اما در اصل؛ درفش کاویانی کاوه تکه چرم ساده‌ای بود که وی در هنگام کار بر خود می‌بست.
کاوه یکی از خاندان‌های معروف پهلوانی دوره اساطیری ایران است. بر اساس منابع باستانی، کاوه آهنگری از منطقه فریدن اصفهان بود. برخی منابع، دهستان مشهد کاوه فریدن را که امروزه در حدود جغرافیایی استان اصفهان است به عنوان زادگاه کاوه می‌شمارند. به روایت فردوسی از کاوه دو پسر بازمی‌ماند: یکی قارن و دیگری قباد. قارن سپهسالار منوچهر و نوذر بود و از پهلوانان بزرگ شمرده می‌شد.
برخی از ایرانشناسان به این دلیل که نام کاوه در متنهای اوستا و پهلوی نیامده است آن را به صورت شخصیت یافته صفت کی می‌دانند که بعدها لقب فرمانروایان سلسله کیانی می‌شود.
ضحاک
ضحاک از پادشاهان اسطوره‌ای ایرانیان است. در شاهنامه پسر مرداس و فرمانروای دشت نیزه وران است. او پس از کشتن پدرش مرداس بر تخت می‌نشیند. جمشید پادشاه ایران سرانجام به خاطر خودبینی و غرور، فره ایزدی را از دست می‌دهد. پس از آن، ایرانیان به سراغ ضحاک رفته و او را به سیادت بر خویش می‌پذیرند. اما پسینترها با بوسه ابلیس، بر دوش ضحاک دو مار می‌روید. ضحاک آنها را نشانه ساحری خود دانسته و مردم را به هراس می‌اندازد.
تغذیه مارها و قیام کاوه
چون ۸۰۰ سال از پادشاهی وی گذشت، آن گوشت پاره‌ها مار گونه ریش گشت و درد گرفت و ضحاک بی‌قرار شد. دوباره ابلیس در لباس طبیب حاذق به بالین آمد و گفت: هر روز مغز مردان جوان علاج درد توست و به دستور ابلیس هر روز دو جوان را می‌کشتند و مغز سر آنها خوراک ماران می‌نمودند. با این حال همه مردم ایران از کردار او به ستوه آمدند.
در این زمان در بابل تختگاه ضحاک، مردی کاوه نام آهنگری می‌کرد که دو پسر داشت. هر دو جوان بودند و قارن و قباد نام داشتند. ماموران ضحاک هر دوی آنها را در یک روز دستگیر کرد و نزد ضحاک بردند و ضحاک دستور به کشتن آن دو داد.
چون کاوه از نیت ضحاک آگاهی یافت به بازار شهر آمد و بخروشید، کمک خواست و آن پوست چرمی را که پیشبند آهنگری بود بر سر چوبی بست و علم مانند کرد و فریاد رهایی سر داد. ادوار بعد آن بیرق به نام درفش کاویانی در اذهان باقی ماند. مردم چون از ضحاک به ستوه آمده بودند گرد کاوه جمع شده و بسیاری از مردم به کمک او شتافتند. آوازه قیام کاوه بر ولایات پیچید. از هر شهری آزادگان به گرد او جمع شدند که همه دل پری از ضحاک داشتند.
قیام فریدون
در آن ایام فریدون که جوانی پهلوان بود و پدرش توسط ماموران ضحاک به قتل رسیده و خودش نیز تحت تعقیب بود در پی فرصتی مناسب برای قیام بود. فریدون که به مازندران رسید در آن جا به فعالیت پنهانی پرداخت و وقتی شنید کاوه به ری رسیده‌است، پنهانی خود را به ری رسانید و کاوه را آگاه نمود که از نسل جمشید است. زان پس کاوه فریدون را به عنوان شاه پذیرفت و خود سپهسالار شد. چون سپاهیان ضحاک و فریدون با مقابله کردند جنگ شروع تا شکست ضحاک ادامه یافت و ضحاک گرفتار شد و ایرانیان از شر او رها شدند.
فرجام ضحاک
در روایت شاهنامه، فرجام زندگانی ضحاک روشن نیست اما آنچه در منابع زرتشتی مربوط به پایان دوره ساسانی گفته می‌شود اینست که فریدون چندین بار اقدام به کشتن ضحاک کرد اما ضحاک نامیرا ماند. سپس سروش از اورمزد پیام آورد که وی نباید کشته شود چرا که با مرگ وی از تنش موجودات پلید در جهان گسترش خواهند یافت و از همین رو بود که فریدون وی را در کوه دماوند دربند کرد. فرجام آنکه، ضحاک به دست فریدون کشته نمی‌شود، بلکه او را در چاه یا شکافی عمیق، با میخ‌های بزرگ بر سنگ می‌بندد. حکیم ابوالقاسم فردوسی قیام کاوه آهنگر و برافراشتن درفش کاویانی و پیروزی فریدون را اینچنین به نظم کشیده‌است:
چو کاوه برون شد ز درگاه شاه برو انجمن گشت بازارگاه
همی بر خروشید و فریاد خواند جهان را سراسر سوی دادخواند
از آن چرم کاهنگران پشت پای ببندند هنگام زخم درای
همی کاوه آن بر سر نیزه کرد همانگه ز بازار برخاست گرد
خروشان همی رفت نیزه به دست که‌ای نامداران یزدان‌پرست
کسی کو هوای فریدون کند سر از بند ضحاک بیرون کند
بپویید کاین مهتر اهرمنست جهان آفرین را به دل دشمن است
به پیش فریدون فرخ شویم به جان و تن و چیز یک رخ شویم
همی رفت پیش اندرون مرد کرد سپاهی برو انجمن شد نه خرد
بدانست خود کافریدون کجاست سر اندر کشید و همی رفت راست
بیامد به درگاه سالار نو بدیدندش از دور برخاست غو
چو آن پوست بر نیزه بر دید کی به نیکی یکی اختر افکند پی
بیاراست آن را به دیبای روم ز گوهر برو پیکر و زر بوم
بزد بر سر خویش چون کرد ماه یکی فال فرخ‌پی افکنده شاه
فروهشت ازو سرخ و زرد و بنفش همی خواندش کاویانی درفش
از آن پس هر آنکس که بگرفت گاه به شاهی به سر برنهادی کلاه
برآن بی‌بها چرم آهنگران برآویختی نوبنو گوهران
ز دیبای پرمایه و گوهران بر آنگونه گشت اختر کاویان
که اندر سر نیزه خورشید بود جهان را ازو دل پر امید بود | [
"آهنگر",
"بابل (دولت‌شهر)",
"درفش کاویانی",
"ایران در شاهنامه",
"ضحاک",
"پیشدادیان",
"قارن",
"قباد (شاهنامه)",
"کشواد",
"اژی‌دهاک (ابهام‌زدایی)",
"جنگ جهانی اول",
"اصفهان",
"بانه کاوه",
"فردوسی",
"منوچهر",
"نوذر پسر منوچهر",
"اوستا",
"کی",
"اوستایی",
"زبان ارمنی",
"شاهنامه",
"مرداس",
"دشت نیزه وران",
"جمشید",
"فره ایزدی",
"ابلیس",
"مردوک",
"قباد در شاهنامه",
"فریدون",
"مازندران در شاهنامه",
"ری",
"دوره ساسانی",
"سروش",
"اورمزد",
"کوه دماوند",
"حکیم ابوالقاسم فردوسی",
"Manouchehr Saadat Noury"
] | [
"شخصیت‌های شاهنامه",
"اساطیر ایرانی",
"آهنگری‌ها"
] |
1,957 | رده:نامهای کوچک فارسی | 0 | 1 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | نامهای کوچک فارسی | [
"فارسی",
"نامهای فارسی دخترانه"
] | [
"نامهای ایرانی",
"نامهای کوچک بر پایه زبان"
] |
1,960 | امونا | 0 | 23 | 0 | [
"اِمونا"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "امونا"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Emona in ljubljana osm.jpg"
},
{
"Item1": "caption",
"Item2": "Location of Emona in modern Ljubljana"
},
{
"Item1": "alt_names",
"Item2": "Emona, Aemona"
},
{
"Item1": "robust_struct_built_during_reign_of",
"Item2": "[[Second Triumvirate]]، [[Gaius Calvisius Sabinus]]، [[Lucius Marcius Censorinus]]"
},
{
"Item1": "type",
"Item2": "[[Castrum]]، [[Colonia]] (after 43 AD)"
},
{
"Item1": "robust_struct_material",
"Item2": "Stone"
},
{
"Item1": "robust_struct_built",
"Item2": "35 BC"
},
{
"Item1": "robust_struct_dim1",
"Item2": "540"
},
{
"Item1": "robust_struct_dim2",
"Item2": "430"
},
{
"Item1": "robust_struct_area",
"Item2": "23.2"
},
{
"Item1": "robust_struct_shape",
"Item2": "Rectangular"
},
{
"Item1": "activity",
"Item2": "Castrum: 35 BC - [[۴۳ (میلادی)]]، Colonia: 43 AD - [[۴۵۲ (میلادی)]]"
},
{
"Item1": "legions",
"Item2": "*[[XIII Gemina]] (35 BC - [[۱۴ (میلادی)]])\n*[[XV Apollinaris]] (14 AD - 43 AD)"
},
{
"Item1": "province",
"Item2": "[[Italia]]"
},
{
"Item1": "admin_unit_1",
"Item2": "Venetia et Histria"
},
{
"Item1": "limes",
"Item2": "[[Claustra Alpium Iuliarum]]"
},
{
"Item1": "links",
"Item2": "[[پتوی]] • [[سیساک]] • [[آکویلیا]] (via [[Nauportus]])"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "46"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "51.7"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "14"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "30"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "3.32"
},
{
"Item1": "map",
"Item2": "Slovenia"
},
{
"Item1": "place_name",
"Item2": "Ljubljana"
},
{
"Item1": "location_town",
"Item2": "[[لیوبلیانا]]"
},
{
"Item1": "location_county",
"Item2": "[[City Municipality of Ljubljana]]"
},
{
"Item1": "location_country",
"Item2": "[[اسلوونی]]"
},
{
"Item1": "condition",
"Item2": "Ruined"
},
{
"Item1": "exhibitions",
"Item2": "[[City Museum of Ljubljana]]"
},
{
"Item1": "commons",
"Item2": "yes"
}
],
"Title": "castrum"
} | امونا یا آامونا شهری رومی بود در ناحیه شهر امروزی لیوبلیانا، پایتخت کشور اسلوونی.
امونا در سده یکم پیش از میلاد در پی قرار گرفتن در چهارراه مهم ارتباطی میان پانونیا به ایتالیا اهمیت یافت.
نام شهر امونا در افسانه یونانی آرگونات‌ها نیز آمده است.
روستایی نیز به نام امونا در استان بورگاس بلغارستان وجود دارد. | [
"Second Triumvirate",
"Gaius Calvisius Sabinus (consul 39 BC)",
"Lucius Marcius Censorinus (consul 39 BC)",
"castra",
"Colonia (Roman)",
"۴۳ (میلادی)",
"۴۵۲ (میلادی)",
"Legio XIII Gemina",
"۱۴ (میلادی)",
"Legio XV Apollinaris",
"Italy (Roman Empire)",
"Claustra Alpium Iuliarum",
"پتوی",
"سیساک",
"آکویلیا",
"Nauportus",
"لیوبلیانا",
"City Municipality of Ljubljana",
"اسلوونی",
"City Museum of Ljubljana",
"رومی",
"پانونیا",
"ایتالیا",
"آرگونات‌ها",
"بورگاس",
"بلغارستان",
"National and University Library of Slovenia",
"Museum and Galleries of Ljubljana",
"Glory of the Duchy of Carniola",
"Johann Weikhard von Valvasor"
] | [
"آثار تاریخی اسلوونی",
"اسلوونی",
"تاریخ لیوبلیانا",
"شهرها و شهرک‌های امپراتوری روم در اسلوونی",
"مستعمرات امپراتوری روم"
] |
1,961 | پدال | 0 | 54 | 0 | [
"پدال اتومبیل",
"پدال گاز",
"پدال اتومبيل",
"پدال خودرو"
] | false | 17 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | پویانمایی یک پدال دوچرخه.
پدال (یا پایدان ، پایی، جاپایی، پادک، رکاب، پنجه رکاب ) اهرمی است که با نیروی پای انسان به حرکت آید.
از گونه‌های پدال می‌توان از پدال گاز، پدال ترمز و پدال کلاچ در خودروها نام برد. برای خودروها قفل ویژه‌ای نیز به نام قفل پدال وجود دارد تا از دزدی خودرو جلوگیری کند.
پدال در ابزارهای گوناگون مانند چرخ خیاطی و دوچرخه هم کاربرد دارد.
به پدال دوچرخه در فارسی رکاب (از ریشه رکب عربی، به معنی سوار شدن) یا پایدان (در برخی لهجه‌ها مثل شیرازی) گفته می‌شود. همچنین در برخی قایق‌های تفریحی پدالهایی تعبیه شده‌است و به اینگونه قایق‌ها، قایق پدالی گفته می‌شود.
صندلیهای پدالی در سلمانی‌ها و مطب‌های دندانپزشکی به کار می‌روند و برخی شیرهای پدالی مایعات هم در دندانپزشکی و غیره کاربرد دارند.
در صنعت نیز دستگاه‌های زیادی هستند که در بخشی از آنها پدال بکار می‌رود مانند دستگاه مینی‌یونیت در سوراخکاری.
پدال در زری‌بافی
پدالها تخته‌های باریک و بلندی هستند که درقسمت پائین دستگاه زری‌بافی، زیر پای بافنده قرار دارند. تعداد پدالها بسته به نوع پارچه و تعداد وردهای دستگاه متغیر است. درپارچه زری چهار پدال برای کشیدن چهار ورد و یک پدال برای عوض کردن کارت ژاکارد استفاده می‌شود. با پائین بردن هریک از پدالها به وسیله فشار پا گروه معینی از تارها بالا کشیده میشوند تا پود از آنها عبور کند.
پدال در سازهای موسیقی
برخی ابزار موسیقی مانند پیانو و ارگ و گهگاه چنگ، سنتور، ویبرافون و سینتی سایزر هم دارای پدال برای تغییر در صدا هستند. برای تاثیری که این پدالها در نوا می‌گذارند در فارسی اصطلاح «واخوان» به کار رفته‌است. پدال را در سنتور برای جلوگیری از شکست هارمونیکی به کار می‌برند.
اکثر پیانوها دارای سه پدال و برخی از آنها دارای دو پدال هستند. پدال سمت راست پدال نگهدارنده خوانده می‌شود. فشار دادن این پدال به طرف پایین موجب می‌شود تا خفه کن‌های نمدی عقب بروند و از سیم دور شوند؛ بنابراین حتی پس از برداشتن انگشت از روی شستی پیانو نیز آوای نتها به علت ادامه ارتعاش سیمها تداوم می‌یابد. عقب رفتن خفه کن‌های نمدی موجب آزادی ارتعاش همه سیمها می‌شود و در نتیجه صدای قویتری به گوش می‌رسد.
پدال سمت چپ یا پدال نرم برای کاهش یا نرم کردن صدا به کار می‌رود. در پیانوهای عمودی و برخی از پیانوهای بزرگ فشار دادن این پدال به سمت پایین موجب می‌شود چکشهای نمدی پیانو به سیمها نزدیکتر شوند. کاهش فاصله چکش و سیم باعث می‌شود که صدای حاصل شدت کمتری داشته باشد. در اکثر پیانوهای بزرگ، استفاده از پدال نرم، موجب می‌شود تا ردیف چکشها به یک سو حرکت کنند و در نتیجه چکش به جای سه سیم تنها بر دو سیم ضربه بزند و صدای کمتری ایجاد شود.
پدال میانی در بسیاری از پیانوهای امروزی به قابلیت اجرایی موسیقی می‌افزاید و در مواردی برای نوازنده در حکم دست سوم او عمل می‌کند. در پیانوهای غیر حرفه‌ای، با فشار دادن این پدال، یک قطعه پارچه نسبتا ضخیم، میان چکشها و سیمها قرار می‌گیرد و شدت صدا را زیاد می‌کند.
ترکیبات با واژه پدال
پدال زدن (در قایق پدالی و صندلی پدالی و غیره)
فشردن پدال (با پا) (در خودرو و غیره)
تاخیر پدال (در موسیقی)
پدالی
پدال‌شکل (صفتی که برای اندام برخی از جانداران مانند پرتاران به کار می‌رود).
لقی یا گرفتگی پدال (در خودرو) | [
"دوچرخه",
"اهرم",
"گاز",
"ترمز",
"کلاچ",
"قفل پدال",
"چرخ خیاط",
"رکاب",
"پایدان",
"قایق پدالی",
"سلمانی",
"مطب",
"دندانپزشکی",
"شیر صنعتی",
"مینی‌یونیت",
"سوراخکاری",
"زری‌بافی",
"ورد",
"کارت ژاکارد",
"پیانو",
"ارگ (ساز)",
"چنگ",
"سنتور",
"ویبرافون",
"سینتی سایزر",
"واخوان",
"نمد",
"شستی",
"پرتاران"
] | [
"قطعات خودرو"
] |
1,962 | فهرست تجهیزات و لوازم پزشکی | 0 | 56 | 0 | [
"فهرست تجهيزات و لوازم پزشكي"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | فهرستی از دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی:
وسایل معاینه
دستگاه فشارسنج جیوه‌ای
دستگاه فشارسنج عقربه‌ای
دستگاه فشارسنج دیجیتال
دماسنج طبی
گوشی پزشکی
چراغ قوه
آبسلانگ
افتالموسکوپ
اتوسکوپ
رینوسکوپ
ترازو
وسایل عمومی
برانکارد
دستگاه اتوکلاو
دستگاه فور
تخت معاینه
پاراوان
پنبه
الکل
صندلی تابوره
میز ترالی
رنه فرم(قلوه‌ای)
وسایل زنان و زایمان
تخت معاینه مامایی
اسپکولوم
سونوکیت
چراغ معاینه نور سرد
سوآپ پنبه‌ای
ژل التراسونیک
اسپاچولا
تجهیزات تشخیصی
اسپیرومتر
الکتروانسفالوگرام
تجهیزات فراصوتی (اولتراسونیک) (در پرتونگاری)
تجهیزات پرتوپزشکی
تجهیزات پزشکی هسته‌ای
شنوایی‌سنج (ادیومتر)
الکتروکاردیوگرام
سی تی اسکن
درون بین
رکتوسیگموئیدوسکوپ
ثبت نوار عصب و عضله
تجهیزات درمانی
سرنگ
سرسوزن
سوزن گیر
لیزر کم توان
دستگاه ساکشن
آنژیوکت
اسکالپ وین
گالی پاد
پنست
باند گچی
آتل
باندها
ست سرم
پایه سرم
چسب
سوند ادراری
تجهیزات آزمایشگاهی
هود میکروبیولوژی
انکوباتور کشت باکتری‌شناسی
بن ماری آزمایشگاهی
دستگاه آنالیزور
فلیم فوتومتر
الکترولیت آنالایزر
دستگاه تجزیه مواد شیمیایی خون
دستگاه سانتریفوژ ۴۸ شاخه
دستگاه شمارنده گلبول‌های خون و سلول آزمایشگاهی
دستگاه فتومتر (طیف سنج مواد متشکله خون)
اتوآنالایزر
میز مخصوص آزمایشگاه
کیت‌های آزمایشگاهی تشخیص طبی
وسایل بیمارستان
تجهیزات اتاق عمل
گازهای بیهوشی
دستگاه ساکشن (مکش)
الکتروکوتر
گان جراحی و لباس اتاق عمل
شان‌ها
تورنیکه
کاپنوگراف
مانیتور
کلمپ‌ها یا نگهدارنده‌ها
میز مایو
صندلی تابوره
اکارتورها یا رترکتورها
جداکننده‌های بافتی یا دایسکتورها
ماسک جراحی
دستکش جراحی
تجهیزات بخشها
سردخانه و تجهیزات سرمایشی
مونیتور علائم حیاتی
چراغ سیالکتیک
پالس اکسیمتر
الکتروکاردیوگرام
دفیبریلاتور
دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور)
لارنگوسکوپ
آمبوبگ
لوله تراشه
تجهیزاتسنگ شکن
اکسیژناسیون غشایی برون پیکری
دندانپزشکی
آینه دندانپزشکی
آنگل
توربین دندانپزشکی
جرم‌گیر دندان
فورسپس
دستگاه مکش (ساکشن) دندان پزشکی
تابوره
یونیت دندان پزشکی
فرز
آمالگاماتور
لایت کیور
اتوکلاو
فرز توربین
فرز آنگل
اسیداچ
باندینگ
ماسک
دستکش
مایع ضدعفونی سطوح و مایع ضدعفونی ابزار
روکش موقت
آکریل
ماده قالبگیری
شیلد‌های محافظ
پیشبند و روکش یونیت
میکروبراش
تیغ جراحی
خون بند
سرساکشن
طبقه بندی نشده
بیمارستان سیار
فیلتر هپا
دستگاه نور ماوراء بنفش
صندلیهای طبی
گازهای طبی
اندام‌های مصنوعی بدن (توانبخشی)
ارتوز و پروتز صورت
تشک طبی
سمعک و لوازم کمک شنوایی
عینک
فتق‌بند (ارتوپدی و توانبخشی)
کفش‌های ارتوپدی
کمربند طبی
لنزهای طبی
تجهیزات برقی - مانیتورینگ
دستگاه اکسیژن ساز
دستگاه تست ورزش
دستگاه تست قند خون (گولکومتر)
تجهیزات و لوازم پزشکی | [
"دستگاه فشارسنج جیوه‌ای",
"دستگاه فشارسنج عقربه‌ای",
"دستگاه فشارسنج دیجیتال",
"دماسنج طبی",
"گوشی پزشکی",
"چراغ قوه",
"آبسلانگ",
"افتالموسکوپ",
"اتوسکوپ",
"رینوسکوپ",
"ترازو",
"برانکارد",
"اتوکلاو",
"فور",
"تخت معاینه",
"پاراوان",
"پنبه",
"الکل",
"صندلی تابوره",
"میز ترالی",
"تخت معاینه مامایی",
"اسپکولوم",
"سونوکیت",
"اسپیرومتر",
"الکتروانسفالوگرام",
"پرتوپزشکی",
"شنوایی‌سنج",
"الکتروکاردیوگرام",
"سی تی اسکن",
"درون بین",
"رکتوسیگموئیدوسکوپ",
"نوار عصب و عضله",
"سرنگ",
"سرسوزن",
"سوزن گیر",
"لیزر کم توان",
"دستگاه ساکشن",
"آنژیوکت",
"اسکالپ وین",
"گالی پاد",
"پنست",
"باند گچی",
"آتل",
"باندها",
"ست سرم",
"پایه سرم",
"چسب",
"سوند ادراری",
"هود میکروبیولوژی",
"انکوباتور",
"بن ماری",
"دستگاه آنالیزور",
"فلیم فوتومتر",
"الکترولیت آنالایزر",
"دستگاه تجزیه مواد شیمیایی خون",
"دستگاه سانتریفوژ",
"دستگاه شمارنده گلبول‌های خون و سلول",
"دستگاه فتومتر",
"اتوآنالایزر",
"کیت",
"اتاق عمل",
"بیهوشی",
"الکتروکوتر",
"گان جراحی و لباس اتاق عمل",
"شان‌ها",
"تورنیکه",
"نگهدارنده ها (اتاق عمل)",
"میز مایو",
"رترکتور",
"جداکننده‌های بافتی یا دایسکتورها",
"ماسک جراحی",
"دستکش جراحی",
"سردخانه‌ها",
"مونیتور علائم حیاتی",
"چراغ سیالکتیک",
"پالس اکسیمتر",
"دفیبریلاتور",
"دستگاه تنفس مصنوعی",
"لارنگوسکوپ",
"آمبوبگ",
"لوله تراشه",
"سنگ شکن",
"اکسیژناسیون غشایی برون پیکری",
"آینهٔ دندانپزشکی",
"آنگل",
"توربین دندانپزشکی",
"جرم‌گیر دندان",
"فورسپس",
"تابوره",
"یونیت",
"فرز",
"آمالگاماتور",
"لایت کیور",
"بیمارستان سیار",
"فیلتر هپا",
"دستگاه نور ماوراء بنفش",
"صندلیهای طبی",
"گازهای طبی",
"ارتوز",
"پروتز",
"تشک طبی",
"سمعک",
"کمک شنوایی",
"فتق‌بند",
"کمربند طبی",
"لنز",
"مانیتورینگ",
"اکسیژن ساز",
"تست قند خون (گولکومتر)"
] | [
"تجهیزات پزشکی",
"فناوری پزشکی",
"فهرست‌های پزشکی",
"فهرست‌ها"
] |
1,963 | فهرست فراورده‌های آرایشی و بهداشتی | 0 | 46 | 0 | [
"فهرست فراورده‌هاي آرايشي و بهداشتي",
"فهرست فراورده های آرایشی و بهداشتی",
"فهرست فراورده هاي آرايشي و بهداشتي",
"فهرست فراورده‌های ارایشی و بهداشتی",
"فهرست فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی",
"فهرست فرآورده هاي آرايشي و بهداشتي",
"فهرست فرآورده های آرایشی و بهداشتی",
"فهرست فراورده هاي ارايشي و بهداشتي",
"فهرست فراورده های ارایشی و بهداشتی",
"فهرست فراورده‌هاي ارايشي و بهداشتي"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | فهرستی از محصولات و اقلام آرایشی و بهداشتی:
اپل
ادکلن
آستون (پاک‌کننده لاک)
اسفنج حمام
اتو
آفتابه
افترشیو (ادکلن پس از اصلاح)
افشانه مو
افشانه تثبیت‌کننده
افشانه مدل‌دهنده
اکلیل
النگو
آینه
برس
برس کفش
برس لباس
برس ناخن
برق ناخن
بیگودی
پاک‌کننده کوتیکل
پاک‌کننده‌ها
پرده حمام
پنبه
پنکیک صورت
پودر بچه
پودر رختشویی
پودر صورت
پودر ظرفشویی
پوشک
تامپون
تیغ ریش‌تراشی
تل سر
جاروبرقی
حنا
حوله
خط ابرو
خط چشم
خمیر ریش
خمیر دندان
خودتراش
دئودورانت (بوزدا)
دستبند
دستمال سفره
دستمال کاغذی
دستکش
رژ لب
رنگ مو
روغن خوشبو
رول
ریمل
ژل
ژل دوش
ژل ضدواریس خنک‌کننده
ژل لاغری
سرم ضدچروک
سرمه
سشوار
سفیدکننده (ناخن)
سوهان ناخن
شامپو
شامپوی حالت‌دهنده
شامپو دومنظوره (شامپو و حالت‌دهنده)
شوینده‌ها
شیر پوست
شیرپاک‌کن
شیشه‌شوی
صابون
فویل آلومینیومی
قلم ضدآفتاب
قیچی
کاردک مومک‌اندازی
کاسه انگشت
کاغذ توالت
کرم
کرم پودر
کرم پوشش‌دهنده
کرم تغذیه پوست
کرم شب
کرم ضدآفتاب
کرم ضدچروک
کرم لطیف‌کننده (پاها)
کرم مرطوب‌کننده
کرم موزدا یا موبر بدن و صورت (واجبی)
کش سر
کف مو (موس، فوم)
کفشوی
کیف توالت
گردگیر
گردنبند
گل سر
گوش‌پاک‌کن
گوشواره
گوی جوشان (برای وان حمام)
لاک ناخن
لاک‌خشک‌کن (ناخن)
لایه‌بردار (ناخن)
لباس زیر
لوسیون
ماتیک
ماسک صورت
ماسک مو
ماشین رختشویی
مایع دستشویی
مایع ظرفشویی
مدل‌دهنده‌ها
مسواک
موچین
موم پارافین
مومک داغ (برای اپیلاسیون)
مومک سرد (مومک ایرانی)
ناخن مصنوعی
ناخنگیر
نخ دندان
نرم‌کننده مو
نوار بهداشتی
واکس مو
واکس کفش
انگشتر
فراورده‌های آرایشی و بهداشتی | [
"لوازم آرایشی",
"اِپُل",
"ادکلن",
"آستون",
"اسفنج حمام",
"اتو",
"آفتابه",
"افشانه مو",
"افشانه تثبیت‌کننده",
"افشانه مدل‌دهنده",
"اکلیل",
"النگو",
"آینه",
"برس",
"برس کفش",
"برس لباس",
"برس ناخن",
"برق ناخن",
"بیگودی",
"پاک‌کننده‌ها",
"پرده حمام",
"پنبه",
"پودر بچه",
"پودر رختشویی",
"پودر ظرفشویی",
"پوشک",
"تامپون",
"تیغ ریش‌تراشی",
"تل سر",
"جاروبرقی",
"حنا",
"حوله",
"خط ابرو",
"خط چشم",
"خمیر ریش",
"خمیر دندان",
"خودتراش",
"دئودورانت",
"بوزدا",
"دستبند",
"دستمال سفره",
"دستمال کاغذی",
"دستکش",
"رژ لب",
"رنگ مو",
"رول",
"ریمل",
"ژل",
"ژل دوش",
"سرمه",
"سشوار",
"سوهان ناخن",
"شامپو",
"شامپوی حالت‌دهنده",
"شوینده‌ها",
"شیر پوست",
"شیرپاک‌کن",
"شیشه‌شوی",
"صابون",
"فویل آلومینیومی",
"قلم ضدآفتاب",
"قیچی",
"کاردک مومک‌اندازی",
"کاسه انگشت",
"کاغذ توالت",
"کرم",
"کرم ضدآفتاب",
"کف مو",
"گردگیر",
"گردنبند",
"گل سر",
"گوش‌پاک‌کن",
"گوشواره",
"گوی جوشان",
"لاک‌خشک‌کن",
"لایه‌بردار",
"لباس زیر",
"لوسیون",
"ماتیک",
"ماسک صورت",
"ماسک مو",
"ماشین رختشویی",
"مایع دستشویی",
"مایع ظرفشویی",
"مدل‌دهنده",
"مسواک",
"موچین",
"موم پارافین",
"مومک",
"مومک سرد",
"ناخنگیر",
"نخ دندان",
"نرم‌کننده مو",
"نوار بهداشتی",
"واکس مو",
"واکس کفش",
"انگشتر"
] | [
"فهرست‌ها",
"لوازم آرایشی"
] |
1,964 | رده:تهران | 0 | 3 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | تهران | [] | [
"پایتخت‌های آسیا",
"شهرهای استان تهران",
"مراکز استانهای ایران",
"شهرهای راه ابریشم",
"پایتخت‌های ایران",
"مناطق مسکونی در شهرستان تهران",
"کلان‌شهر تهران"
] |
1,965 | مزاجان | 2 | 58 | 0 | [] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "روستای مزاجان"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "200"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "مزاجان"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "هرمزگان"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "بستک"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[کوخرد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوخرد"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "مدعاجون"
},
{
"Item1": "سال‌بنیاد",
"Item2": "پیش از اسلام"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "18"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[لارستانی]]"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "0764"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "خوش اندسش"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | مزاجان ( مدعاجون ) منطقه‌ای است از توابع بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
این منطقه در جنوب کوخرد و در پشت رودخانه مهران واقع است، منطقه شامل چند نقطه مهم و آباد و زراعتی بوده از زمان قدیم، اهالی کوخرد به ویژه آنهایی که در این مناطق نخل و نخلستان داشته‌اند در فصل تابستان وگرما و در موسم خارک و رطب و خرما و بار میوه نخلها، از کوخردکوچ می‌کردند و با خانواده‌هاشان به پشت رودخانه که نخلستان بود می‌رفتند.
محدوده مزاجان
از شمال رودخانه مهران، از جنوب سد بز و دره دنکو، از مغرب باغ زرد، و از سمت مشرق به بک احمد و بشکرو محدود می‌گردد.
پشت رودخانه و موسم گرما
در موسم گرما مردم به پشت رودخانه می‌رفتند و در تمام موسم کاملآ در آنجا سپری می‌کردند و بعضی‌ها حتی در زمستان هم در آنجا می‌ماندند، این مناطق عبارت‌اند از: کاد ممدی ، نخل مهدلی ، یرد، ترارو، گلاله ، نخل شیخیا (موه شیخیا)، لدخه خاء، موه مهمد جعفرآباد، درواه چان، کل کادی ، سد جابر، باغ زرد در تابستان در نخلستانهای باغ زرد عسل به خوبی یافت می‌شود، پشتخه مدی آباد، مزاجان (مدعاجون)، بک احمد، بشکرو، کوه خآب (کوه بل تیر).
مزاجان منطقه‌ای کشاورزی در شرق باغ زرد و در شمال بند تاریخی کوخرد سد بز قرار دارد، بنیادگذار این سد تاریخی حاجی جعفر گپ نام دارد، حاجی جعفر گپ، جد سوم دکتر داروساز کوخرد است.
رودخانه مهران از طرف شمال مزاجان قراردارد، در میان رودخانه چند ستون بزرگ و استوار وجود دارد که به نام ترنه معروف است، ترنه از سنگ و ساروج ساخته شده‌است، به گفته کارشناسان تاریخ ترنه به دوره پیش از اسلام برمی گردد، ترنه یک بنای بسیار عجیب و دیدنی است به ویژه آن بخش از ستونها که در زیر آب قرار گرفته.
در مزاجان برکه‌ای است به رنگ قرمز که آن را برکه
مدعاجون می‌نامند.
آثار باستانی
آثار منازل آل ابوبکر و آثار منازل آل جعفر در مزاجان و باغ زرد باقی مانده‌است.
مزاجان در شمال شرقی تنب جلالی و شمال غربی سد بز واقع شده‌است.
دره «دنکو» از طرف جنوب مزاجان واقع شده‌است این دره از کوه پل تیر «کوه خآب» سر چشمه می‌گیرد قسمتی از آب این دره به رودخانه مهران می‌ریزد و قسمت دیگر به سوی نخلهای مزاجان می‌رود.
شاعر راستی می‌سراید :
بس قشنگ عالی خیلی جوان نام آنجا هست محمد حاجیون
باصفا بود پر زگلهای کلان بوی ریحان فراوان آمده
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: محمد محمدیان.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران : ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
بختیاری، سعید، ، «اتواطلس ایران» ، “ موسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ )، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( )
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"بخش کوخرد (شهرستان بستک)",
"لارستانی",
"بخش کوخرد",
"شهرستان بستک",
"استان هرمزگان",
"ایران",
"رودخانه مهران",
"کوخرد",
"نخل",
"تابستان",
"گرما",
"خارک",
"رطب",
"خرما",
"کوچ",
"سد بز",
"دره دنکو",
"باغ زرد",
"بک احمد",
"بشکرو",
"یُرد",
"ترارو",
"لدخه خاء",
"مُؤه",
"جعفرآباد",
"درواه",
"سد جابر",
"عسل",
"پشتخه",
"کوه خآب",
"حاجی جعفر گپ",
"داروساز",
"ترنه",
"سنگ",
"ساروج",
"تنب",
"راستی"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"صحراها و کشتزارهای شهرستان بستک",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان",
"شهرستان بستک"
] |
1,966 | موه | 0 | 8 | 0 | [
"مُؤه",
"مُوه"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | موه واژه‌ای است در گویش فارسی لارستانی و به معنای نخل. در گویشهای دیگر فارسی از جمله بندر عباسی این واژه به گونه مغ و موغ و در گویش دشتی در استان بوشهر بصورت موه بکار می‌رود. نام تنگه هرمز که در آثار قدیمتر به گونه موغ و هورموغ ضبط شده هم از همین ریشه و به معنای درخت نخل است. | [
"لارستانی",
"نخل",
"گویش دشتی",
"استان بوشهر",
"تنگه هرمز"
] | [
"فرهنگ در هرمزگان",
"واژه‌های لارستانی"
] |
1,968 | رده:فهرست‌های اشخاص | 0 | 0 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | فهرست‌های اشخاص | [] | [] |
1,970 | شاهنامه | 1 | 1,732 | 0 | [
"شاهنامه فردوسی",
"برگزیده ابیات شاهنامه",
"کتابهای برگزیده ابیات شاهنامه",
"شاهنامهٔ فردوسی",
"كتابهاي برگزيده ابيات شاهنامه",
"برگزيده ابيات شاهنامه",
"شاهنامه فردوسي",
"برگزیدهٔ ابیات شاهنامه",
"شاهنامه",
"برگزيدهٔ ابيات شاهنامه",
"شاهنامهٔ فردوسي",
"شاه نامه"
] | false | 937 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | شاهنامه اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، حماسه‌ای منظوم بر وزن «فعولن فعولن فعولن فعل/ فعول»، در بحر متقارب مثمن محذوف و دربرگیرنده نزدیک به ۵۰،۰۰۰ بیت و یکی از بزرگترین و برجسته‌ترین سروده‌های حماسی جهان است که سرایشش دست‌آورد دست‌کم سی سال کار پیوسته این سخن‌سرای نامدار ایرانی است. موضوع این شاهکار ادبی افسانه‌ها و تاریخ ایران از آغاز تا حمله اعراب به ایران در سده هفتم میلادی است که در چهار دودمان پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان گنجانده می‌شود.
هنگامی که زبان دانش و ادبیات در ایران زبان عربی بود، فردوسی، با سرودن شاهنامه با ویژگی‌های هدف‌مندی که داشت، زبان پارسی را زنده و پایدار کرد. یکی از بن‌مایه‌های مهمی که فردوسی برای سرودن شاهنامه از آن استفاده کرد، شاهنامه ابومنصوری بود. شاهنامه نفوذ بسیاری در جهت‌گیری فرهنگ فارسی و نیز بازتاب‌های شکوه‌مندی در ادبیات جهان داشته‌است و شاعران بزرگی مانند گوته و ویکتور هوگو از آن به نیکی یاد کرده‌اند.
شاهنامه بزرگترین کتاب به زبان پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه قرار گرفته و به بسیاری از زبانهای زنده جهان بازگردانی شده‌است. نخستین بار در سال ۶۰۱ خورشیدی بنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی برگرداند و پس از آن بازگردانی‌های دیگری از این اثر، ازجمله بازگردانی ژول مل به فرانسوی، انجام گرفت.
یکی از تاریخ‌دانان و مصرشناسان گفته‌است که زبان قبطی و ادبیات کهن مصر در یورش عرب‌ها به این سرزمین از بین رفت و به فراموشی سپرده شد و امروزه زبان رسمی کشور مصر، عربی است، چون مصریان کسی مانند فردوسی ایرانی را نداشتند. مصر با یورش اعراب تمدن، تاریخ، فرهنگ بومی و زبانش را از دست داد، ما نمی‌توانیم درباره فرهنگ مصریان گفت‌وگو کنیم، چون امروزه کسانی با آن فرهنگ در آنجا حضور ندارند. فردوسی فرهنگ، زبان و تاریخ حماسی ایرانیان را با شاهنامه جاودانه کرد.
فردوسی هنگامی شاهنامه را سرود که زبان پارسی دچار آشفتگی بود و او از ماندگار شدن این آشفتگی و افزونی آن جلوگیری کرد. فردوسی در سرودن شاهنامه بیشتر از پارسی سره بهره برده و شمار واژگان عربی در شاهنامه ۸۶۵ واژه است.
۲ اسفندماه ۱۳۸۸ پایان هزاره سرایش شاهنامه بود. جشن جهانی هزاره شاهنامه با بودن نمایندگان ۱۹۲ کشور وابسته به یونسکو در پاریس، فرانسه در بنای این نهاد جهانی با همکاری بنیاد فردوسی برگزار شد. همچنین، آیین بزرگداشت هزاره شاهنامه در کشورهای گوناگون به بهانه ثبت آن در یونسکو از جمله برلین، آلمان برگزار شد.
نام
فردوسی سروده خود و منبع آن را چندین بار «نامه»، «نامه باستان»، «نامه خسروان»، «نامه شهریار» و از این دست نامیده، اما در هیچ‌جای، آن را «شاهنامه» یا در تنگنای وزن، «شهنامه» نام نداده‌است. تنها در یک بیت از هجونامه «شهنامه» آمده‌است. اما همه آثار منظوم و منثور در آن روزگار را — که دربردارنده پادشاهی ایران از کیومرث تا یزدگرد بود — بیشتر «شاهنامه» خوانده‌اند و نام منبع فردوسی هم «شاهنامه ابومنصوری» بود. گذشته از اینها، منابع پس از فردوسی، اثر او را «شاهنامه» نامیده‌اند و در همه دست‌نویس‌های آن و برگردان عربی بنداری نیز، نام آن «شاهنامه» آمده‌است. با نگرش به این نشانه‌ها و اینکه «شاهنامه» برگردان پارسی «خدای‌نامگ» در پهلوی بوده، گمانی برجای نمی‌ماند که نام این کتاب «شاهنامه» بوده‌است.
منبع و تاریخ سرایش
نبرد بهرام چوبین با ساوه‌شاه در شاهنامه فردوسی که در موزه هنر شهرستان لس آنجلس نگهداری می‌شود.
فردوسی نخستین کسی نبود که به آفرینش رزم‌نامه ملی ایران دست‌زد. پیش از او مسعودی مروزی بخشی از شاهنامه را به نظم سروده‌بود. او شاهنامه خود را در بحر هزج سروده‌بود که این بحر بر پایه چارچوب وزن بحر عربی رجز ساخته شده‌بود. از شاهنامه مسعودی تنها سه بیت به‌جا مانده‌است. دقیقی نیز پیش از فردوسی به‌نظم‌درآوردن داستان‌های ملی ایران را آغاز کرد، اما کار او ناتمام ماند تا اینکه فردوسی آن را به پایان رساند.
به‌گمان فراوان، فردوسی در سرودن شاهنامه تنها از یک منبع تدوین‌شده بهره برده و آن، شاهنامه ابومنصوری بوده‌است. آغاز سرایش شاهنامه پیرامون ۳۶۷ ه.ق بوده‌است. پیش از آن، داستان «بیژن و منیژه» را سروده‌بود که با به‌شمار آوردن این سال‌ها، او ۳۵ سال از عمر خویش را بر سر سرایش شاهنامه گذاشته‌است. او سرانجام ویرایش نخست شاهنامه را در سال ۳۸۴ ه. ق، سه سال پیش از برتخت‌نشستن محمود، به‌پایان برد. و ویرایش دوم کتاب را نیز در ۲۵ اسفند سال ۴۰۰ ه.ق برابر با ۸ مارس ۱۰۱۰ م در هفتاد و یک سالگی به‌انجام رساند:
چو سال اندرآمد به هفتادویک همی زیر بیت اندرآرم فلک!
تن شاه‌محمودآباد باد! سرش سبز و جان و دلش شاد باد!
چنانش ستایم که تا در جهان سخن باشد از آشکار و نهان،
مرا از بزرگان ستایش بود! ستایش ورا در فزایش بود!
که جاوید باد آن خردمندمرد همیشه به کام دلش کارکرد!
همش رای و هم دانش و هم نسچراغ عجم، آفتاب عرب!
سرآمد کنون قصه یزدگرد به ماه سپندارمذ روز ارد،
ز هجرت شده پنج هشتاد بار به نام جهان‌داور کردگار!
شمار بیتهای شاهنامه
امروز نسخه‌های گوناگون شاهنامه؛ از دست‌نویس‌های بسیار نفیس و آراسته آن گرفته تا رونویس‌های ساده‌تر، با تاریخچه‌های گاهی بسیار روشنی که دارند، برداشتی درخور، گسترده و فراگیرنده‌ای از چبود ساختار این کتاب به خوانندگان و پژوهشگران داده که نادانسته‌های آن در سنجش با آنچه که از شاهنامه می‌دانیم بسیار ناچیز است. از سوی دیگر، بزرگی و فر و شکوه جستار «فردوسی و شاهنامه» هیچ پرسشی را در باره این دو بی‌پاسخ نمی‌پذیرد.
در غیاب نسخه یا نسخه‌های نخستین شاهنامه؛ برای برخی از اینگونه نادانسته‌ها و پرسش‌ها، شاید هرگز نتوان به پاسخ یگانه‌ای رسید. شمار بیتهای آن شاهنامه که فردوسی با دست خود نوشته، شمار واژگان تازی که او در آن نسخه به کار برده، یا تاریخ آن روز که آن سخن‌سرا آخرین نسخه شاهکار خود را نگاشته از آن گونه‌اند. هیج کدام بنیادی نیستند ولی هرکدام جستاری برای شناخت بیشتر و بهتر شاهنامه‌اند و هم یادآور دشواری‌های آن روز. در یکی از روایت‌های مردمی شمار بیتهای شاهنامه «چهل‌هزار» یاد شده‌است. در حالی که به گواهی بیتی از متن شاهنامه و همینطور بن‌مایه‌های دیگر مانند بنداری، ریاحی، و علوی توسی از دیرباز زبانزد بوده‌است که شاهنامه ۶۰،۰۰۰ بیت دارد. با وجود این سخن، یکی از کهن‌ترین دست‌نویس‌های کامل شاهنامه، شاهنامه بریتانیا (۶۷۵ هجری) ۴۹،۶۱۸ بیت دارد. و شاهنامه ویرایشی خالقی مطلق نیز دارای ۴۹،۵۳۰ بیت است. همچنین حمدالله مستوفی در نسخه‌هایی که در سده هشتم دیده، بیش از پنجاه‌هزار بیت نیافته‌است:
در آن نسخه‌ها اندر این روزگار کمابیش پنجاه دیدم شمار
وی با این که مدعی است بر اساس گفته فردوسی، شاهنامه فراهم‌آورده خویش را به شصت‌هزار بیت رسانده ولی در اصل بیش از حدود ۴۸،۹۴۰ بیت نیاورده‌است.
با این وجود شاهنامه دارای حجمی کمابیش دو برابر چکامه‌های ایلیاد و ادیسه اثر هومر است.
پیشینه داستان‌های شاهنامه
دوره قاجار از شاهنامه
کاوش درباره بن‌مایه شاهنامه اندکی دشوار است، زیرا از سویی گاه میان روایت‌های فردوسی و تاریخ‌نویسان در برخی جزئیات ناهماهنگی‌هایی دیده می‌شود و از سویی دیگر، بن‌مایگانی که فردوسی از آنها بهره برده‌است، از میان رفته‌اند و میان شاهنامه و بن‌مایگان آن نمی‌توان سنجش درستی کرد. یکی از بن‌مایگان مهم شاهنامه، شاهنامه ابومنصوری است که فردوسی چندی در جستجوی آن رنج برد و از روی آن، شاهنامه را سرود. فردوسی به جز شاهنامه ابومنصوری از برخی داستان‌های جداگانه دیگر که در آن روزگار نام‌آوری داشت، بهره جسته‌است. از این داستان‌ها می‌توان به رزم بیژن و گرازان، بیژن و منیژه، رزم رستم با اکوان دیو، داستان رستم و سهراب و برخی از رزم‌های رستم اشاره کرد.
فردوسی بازگوینده بخشی از سخنان خود را شخص پیر و سالخورده‌ای بیان می‌کند که به یقین یکی از کسانی بود که ابومنصور معمری برای نوشتن شاهنامه ابومنصوری گماشته‌بود که آن شخص پیر ماخ هروی بود که فردوسی او را با نام پیر خراسان شناسانده‌است. همچنین ابومنصور ثعالبی که درباره انوشیروان از شاهنامه ابومنصوری بهره می‌برد، عباراتی در کتاب غرر اخبار ملوک الفارس آورده‌است که مانند آنها در شاهنامه نیز هست. برای نمونه، عبارت «یا بنی انی قد اختر قد للملک علی سائرا بنائی لما تفرست فیک من الخیر» از غرر اخبار ملوک الفارس به بیت زیر از شاهنامه در روزگار انوشیروان نزدیک است:
خردمند شش بود ما را پسر دل‌افروز و بخشنده و دادگر
ترا برگزیدم که مهتر بدی خردمند و زیبای افسر بدی
درون‌مایه داستان‌های شاهنامه در روزگار هخامنشیان نیز در انجمن‌های ویژه بازگو می‌شده‌است. مهری از زمان ساسانیان هست که کیومرث را نشان می‌دهد که پاها و بدن پشمالو و چهره‌ای میان انسان و حیوان دارد و حیوانات در کنار او هستند.
درون‌مایه و بخش‌بندی
شاهنامه رزم‌نامه‌ای گسترده و فراگیر و یکی از بزرگترین شاهکارهای ادبی جهان است که در برگیرنده اسطوره‌ها، رخدادها و تاریخ ایران از آغاز تا حمله اعراب به ایران در سده هفتم است. در شاهنامه از پنجاه پادشاه (از جمله سه بانو) که بر این سرزمین فرمانروایی کرده‌اند یاد شده و درون‌مایه آن تاریخی است. نخستین پادشاه شاهنامه، کیومرث است:
نخستین خدیوی که کشور گشود سر پادشاهان کیومرث بود
بازپسین پادشاه شاهنامه یزدگرد سوم است که در جنگ از اعراب شکست خورد. این پنجاه پادشاه و شماری از چهره‌های دیگر رخدادهای شگرف و قهرمانانه و گاهی دغل‌بازانه آفریدند.
شاهنامه داستان قهرمانان ایران باستان است و خواننده را به سده‌ها و هزاره‌های ایران باستان بازمی‌گرداند. فردوسی در این‌باره چنین می‌سراید:
بناهای آباد گردد خراز باران و از گردش آفتاب
بنا کردم از نظم کاخی بلند که از باد و باران نیابد گزند
نمیرم از این پس که من زنده‌ام که تخم سخن را پراکنده‌ام
بخشها
پادشاهی‌ها
شمار پادشاهی‌ها
شمار بیت‌ها
در ویرایش خالقی مطلق
پیشدادیان
کیومرث تا زوطهماسپ
۹ پادشاهی (با شمارش پادشاهی ضحاک که بیگانه است)
نزدیک ۴۵۰۰ بیت
۴۴۳۴ بیت
کیانیان
کیقباد تا اسکندر
۱۰ پادشاهی (با شمارش پادشاهی اسکندر که نیمه‌ایرانی است)
نزدیک ۲۶۵۰۰ بیت
۲۶۳۲۶ بیت
اشکانیان
اشک تا اردوان بزرگ
۹ پادشاهی (جز اردوان نام دیگران فهرست‌وار آمده‌است)
نزدیک ۷۸۰ بیت
۷۸۱ بیت
ساسانیان
اردشیر تا یزدگرد شهریار
۳۰ پادشاهی
نزدیک ۱۸۰۰۰ بیت
۱۷۹۹۴ بیت
شمار کل
همه پادشاهی‌ها
۵۸ پادشاهی
اندکی بیش از ۴۹۵۰۰ بیت
۴۹۵۳۹ بیت
فهرست جامع‌تر
ساختار
شاهنامه را بیشتر به سه بخش اساطیری (از روزگار کیومرث تا پادشاهی فریدون)، پهلوانی (از خیزش کاوه آهنگر تا کشته شدن رستم و فرمانروایی بهمن پسر اسفندیار) و تاریخی (از پادشاهی بهمن و پیدایش اسکندر تا گشودن ایران به دست اعراب) بخش‌بندی میکنند. اما این بخش‌بندی همیشه و کامل درست نیست و بیشتر، برپایه سنگینی یکی از سه درون‌مایه دربرابر دو بخش دیگر است. ازاینرو، هیچ‌یک از بخش‌های سه‌گانه از موضوع دو بخش دیگر تهی نیست. از دیگرسو در هر بخش، نشانه‌هایی از قالب‌های ادبی مانند اندرز، رمانس، داستان تاریخی، آیین خسروان و ادبیات مردمی و شگفتی‌هایی چون جادو، افسون و عجائب و غرائب دیده می‌شود. در نگاهی کلی، درون‌مایه اساطیر و شگفتی‌ها بیشتر در بخش پیشدادی؛ شگفتی‌ها، داستان‌های پهلوانی و رمانس بیشتر در بخش کیانی؛ تاریخ، آیین خسروان و اندرز و ادبیات عامیانه بیشتر در بخش ساسانی؛ داستان تاریخی یا کارنامه بیشتر در بخش اشکانی و ساسانی به‌چشم می‌خورد.
شاهنامه در ساختار دارای کاستی‌هایی نیز هست. از آن دست می‌توان اینها را نام برد:
شمار داستان‌های میان‌پیوست که همگی درباره رستم هستند.
دوگانه‌گویی در برخی داستان‌ها
دوباره‌گویی برخی داستان‌ها
پادشاهی اسکندر
بخش اسطوره‌ای
ضحاک فرمان می‌دهد که جمشید را به دو نیم کنند.
پیشدادیان نخستین دودمان فرمانروا در شاهنامه است. واژه «پیشداد» به‌معنی «نخستین کسی که قانون آورده‌است» است. کیومرث که این دودمان فرمانروایی را بنیاد گذاشت، در شاهنامه نخستین فرمانروا و در نوشته‌های اوستایی نخستین کسی بوده‌است که از فرمان اهورامزدا پیروی کرده و اهورامزدا همه تباران آریایی را از او آفریده‌است. اما برخی از تاریخ‌نگاران که از نوشته‌های پهلوی بهره برده‌اند، کیومرث را نخستین انسان و هوشنگ را نخستین فرمانروا می‌دانند. کیومرث پسری به نام سیامک داشت که در جنگ با دیوان کشته شد و پس از مرگ کیومرث، هوشنگ (پسر سیامک) پادشاه هفت کشور شد و خون پدرش را از دیوان ستاند. او چهل سال فرمانروایی کرد و آهن و آتش را کشف کرد و جشن سده را بنیاد گذاشت و ساختن پوشاک از پوست حیوانات را به مردم آموخت. پس از او، طهمورث بر تخت نشست و در برانداختن دیوان رنج بسیار برد و برخی از چهارپایان را رام کرد و آیین‌های نیکو آورد.
پس از طهمورث، فرزندش جمشید پادشاه شد و به ساختن ابزار رزم و خود و زره و آب کردن آهن پرداخت. او گوهرها را از سنگها بیرون آورد و بوی‌های خوش پدید آورد و به مردم کشتیرانی و رشتن و بافتن و دوختن جامه را آموخت. مردم در روزگار او به چهار گروه آتشبان‌ها، جنگجویان، کشاورزان و دست‌ورزان دسته‌بندی می‌شدند. او تختی ساخت و در روز هرمزد از ماه فروردین بر آن تخت نشست و مردم آن روز را نوروز خواندند. او با این نیکی‌ها و پرستش خدا و درستی سیصد سال فرمانروایی کرد. اما پس از چندی خودبین شد و خود را خدای جهان دانست و فر کیانی از او دور شد. سرانجام، سپاهی از ایران به سوی اعراب رفت و ضحاک را به پادشاهی ایران برگزید و او به ایران آمد و از ایرانیان و اعراب سپاهی گردآورد و بر جمشید تاخت و جمشید گریخت و صد سال پنهان شد. اما او روزی در کنار دریای چین پدیدار شد و ضحاک او را به دو نیم کرد و خواهرانش ارنواز و شهرناز را به زنی گرفت.
ضحاک هزار سال فرمانروایی کرد. از آنجا که ضحاک با وسوسه‌های ابلیس قبل‌تر به جای پدر نشسته بود و پدر خویش مرداس را کشته بود، بار دیگر ابلیس با چهره جوانی راستگو و خردمند به پیشگاه ضحاک آمد و گفت: «من مردی هنرمندم و هنرم ساختن خورش‌ها و غذاهای شاهانه است.» لذا ضحاک وی را به سفره آرایی و طبخ غذا گمارد. اهریمن سفره بسیار رنگینی با خورش‌های گوناگون و گوارا از پرندگان و چهارپایان، آماده می‌کرد و ضحاک خشنود می‌شد. اهریمن پلید هر روز به شکوه سفره‌هایش می‌افزود تا اینکه روزی ضحاک شکم پرور از اهریمن بسیار شادمان شد. پس به او گفت: «هرچه آرزو داری از من بخواه.» اهریمن که جویای این زمان بود گفت: «شاها، دل من از مهر تو لبریز است و جز شادی تو چیزی نمی‌خواهم. تنها یک آرزو دارم و آن اینکه اجازه‌دهی دو کتف تو را از راه بندگی ببوسم.» ضحاک اجازه داد. اهریمن لب بر دو کتف شاه نهاد و ناگاه از روی زمین ناپدید شد. از جای بوسه لبان اهریمن، بر دو کتف ضحاک دو مار سیاه رویید. مارها را از بن بریدند، اما به جای آنها بی‌درنگ دو مار دیگر رویید. ضحاک پریشان شد و در پی چاره افتاد. پزشکان هرچه کوشیدند سودمند نیفتاد.
وقتی همه پزشکان درماندند، اهریمن خود را به شکل پزشکی ماهر درآورد و نزد ضحاک رفت و گفت: «بریدن ماران سودی ندارد. داروی این درد مغز سر انسان است. برای آنکه ماران آرام باشند و گزندی نرسانند چاره آن است که هر روز دو تن را بکشند و از مغز سر آنها برای ماران خورش بسازند. شاید از این راه سرانجام ماران بمیرند.»
اهریمن که با آدمیان و آسودگی آنان دشمن بود، می‌خواست از این راه همه مردم را به کشتن دهد و تخمه آدمیان را براندازد. در روزگار ضحاک آیین فرزانگان پنهان و کام دیوان آشکار شد و هر روز مغز دو مرد جوان را برای خورش به مارهای روی شانه‌های ضحاک می‌دادند، اما دو تن به نامهای ارمایل و گرمایل هر روز جان یکی از جوان‌ها را رهایی می‌بخشیدند. وقتی که چهل سال از پادشاهی ضحاک مانده‌بود، در شبی سه نفر را که فر کیانی داشتند، در خواب دید. خواب‌گزاران او را از پیدایش فریدون آگاه کردند و هنگامی که او در جستجوی فریدون بود، کاوه آهنگر بر او به پا خاست و فریدون را به پادشاهی برگزید و او را به جنگ با ضحاک برانگیخت و فریدون او را در کوه دماوند در غاری آویخت. فردوسی بارها ضحاک را اژدها یاد کرده‌است:
درفش کاویانی که کاوه آهنگر در میدان اصفهان برافراشت
فریدون چنین پاسخ آورد باز که گر چرخ دادم دهد از فراز
ببرم پی اژدها را به خاک بشویم جهان را ز ناپاک پاک
که گر اژدها را کنم زیر خاک بشویم شما را سر از گرد پاک
فریدون از نژاد جمشید و فرزند آبتین و فرانک بود. او گستره فرمانروایی خود را به سه پاره کرد و هر پاره را به یکی از پسران خود سپرد. او پادشاهی ایران به ایرج، توران به تور و شام را به سلم داد. تور و سلم، ایرج را کشتند و فریدون به دست منوچهر به خونخواهی ایرج به پا خاست. منوچهر نیز که نواده فریدون و پسر پشنگ بود، تور و سلم را به یاری پهلوانانی مانند نریمان و قارن کشت. پس از آن منوچهر نزد فریدون آمد و فریدون او را به پادشاهی برگزید و خود درگذشت.
بخش پهلوانی
رستم با نیزه‌اش الکوس (قهرمانی تورانی) را می‌کشد.
از سام پسر نریمان پسری پدید آمد که به نشان موهای سپیدش او را زال نامیدند، اما سام او را نپذیرفت و او را در کوه البرز نهاد و سیمرغ او را یافت و پروراند. پس از چندی سام در خوابی پهلوانی را دید که از وجود زال در البرز کوه مژده می‌داد و این خواب دو بار تکرار شد؛ بنابراین سام به البرز رفت و سیمرغ، زال را به او داد. زال از جانب سام پادشاه سیستان شد و شیفته رودابه دختر مهراب کابلی شد، اما چون مهراب از نژاد ضحاک بود، زال به زناشویی با دخترش تن نمی‌داد تا این که موبدان به زال و منوچهر مژده دادند که از رودابه پهلوانی زاده خواهدشد؛ بنابراین زال، رودابه را به زنی گرفت و از این پیوند رستم زاده‌شد. زایش رستم با رنج بسیاری همراه بود و سیمرغ دستور می‌دهد که پهلوی رودابه را شکافته و رستم را از شکم او بیرون بیاورند. رستم دو برادر به نامهای شغاد و زواره داشت. از رستم پنج فرزند به نامهای فرامرز، سهراب، جهانگیر، بانو گشسپ و زر بانو پدید آمد. سهراب به دست پدر کشته‌شد، اما از او فرزندی به نام برزو و از برزو فرزندی به نام شهریار به جای ماند. جهانگیر نیز مانند رستم جنگی با ایرانیان و پدر خود رستم و برادر خود فرامرز کرد که در پایان شناخته شد و از مرگ گریخت، اما در پایان دیوی او را از کوه پرتاب کرد و کشت.
پس از منوچهر، فرزندش نوذر بر تخت نشست و چون از راه پدر سرپیچی کرد، لشکریانش بر او شوریدند، اما سام دوباره او را به راه آورد. پشنگ (پادشاه وقت توران) دو فرزند خود افراسیاب و اغریرث را با بزرگان توران زمین و سپاهی بزرگ به نبرد با نوذر فرستاد. افراسیاب پس از سه جنگ نوذر را اسیر کرد و کشت و زال به جنگ افراسیاب رفت و زو را پادشاه کرد. زو به یاری پهلوانان ایران با افراسیاب جنگهای بسیاری کرد و چون خشکسالی و کمبود جهانیان را آزرده کرده‌بود، زو و افراسیاب به آشتی تن دادند و آمودریا مرز ایران و توران شد. سرانجام، زو پس از پنج سال پادشاهی در هشتاد و شش سالگی درگذشت.
پس از زو، گرشاسپ بر تخت نشست و نه سال پادشاهی کرد و در بازپسین سال پادشاهی او، افراسیاب به فرمان پشنگ به ایران روی آورد و گرشاسپ درگذشت و روزگار آزار و ستیز ترکان فرارسید تا زال، رستم را به جستجوی کیقباد به البرزکوه فرستاد. کیقباد که از نژاد فریدون بود، پادشاهی ایران را پذیرفت و دودمان کیانیان را بنیاد گذاشت. او به درخواست پهلوانان ایران به نبرد با افراسیاب شتافت و با او جنگی سخت کرد که در این جنگ رستم پهلوانی‌ها کرد و افراسیاب که تاب ایستادگی نداشت، از پشنگ درخواست کرد که با ایرانیان آشتی کند و آمودریا مرز ایران و توران باشد. سپس کیقباد استخر را به پایتختی برگزید و شهرها و آبادی‌ها ساخت و صد سال فرمانروایی کرد. پس از کیقباد، پسرش کی‌کاووس بر تخت نشست. او نخست آهنگ چیرگی بر مازندران کرد و پندهای زال را نپذیرفت و با گروهی از سواران و دلیران ایران به مازندران تاخت. ارژنگ (پادشاه مازندران) از دیو سپید کمک خواست و او به جادو، کی‌کاووس و لشکریانش را کور کرد و به بند افکند. یکی از سپاهیان کاووس که از جادو دور مانده‌بود، به زال خبر رساند و او رستم را به مازندران فرستاد. رستم، دیو سپید را کشت و جگر او را بر چشم ایرانیان مالید و همه را بینا کرد. سپس کاووس به ایران بازگشت و پس از مدتی شاه بربر، مصر و هاماوران را شکست داد و سودابه (شاهزاده هاماوران) را به زنی گرفت. اما شاه هاماوران با چاره اندیشیدن، کاووس و سپاهیانش را به بند افکند و وقتی این خبر فراگیر شد، ترکان و اعراب به ایران دست افکندند. سپس افراسیاب به ایران تاخت و اعراب را از ایران بیرون راند و خودش پادشاه ایران شد. پس از آن رستم به هاماوران رفت و کاووس را نجات داد و کاووس با سودابه و پهلوانان به ایران بازگشت و افراسیاب را از ایران بیرون راند. از کاووس دو پسر به نامهای سیاوش و فریبرز به جای ماند. سودابه (همسر کی‌کاووس) به سیاوش دل باخت، اما سیاوش به خواسته او تن نداد و سودابه او را نزد پدرش بدنام کرد و دغل‌بازخواند و سیاوش برای نشان دادن بی‌گناهی خود، از آتش گذشت. او پس از چندی با سپاهی بزرگ به جنگ با افراسیاب رفت و افراسیاب که توان ایستایی در برابر او را نداشت، درخواست آشتی کرد و سیاوش پذیرفت. اما کی‌کاووس تندخو به آشتی تن نداد و سیاوش را در نامهای سرزنش کرد. سیاوش از کاووس دلگیر شد و نزد افراسیاب به توران رفت. افراسیاب و پیران ویسه او را گرامی شمردند و پیران دختر خود جریره و افراسیاب دختر خود فریگیس را به سیاوش دادند. پس از مدتی، گرسیوز که به سیاوش رشک می‌برد، افراسیاب را به کشتن سیاوش برانگیخت و افراسیاب نیز سیاوش را کشت. پس از رسیدن خبر کشته شدن سیاوش به ایران، آشوب بزرگی برخاست و رستم، سودابه را برای خونخواهی سیاوش کشت و به توران تاخت و آن را ویران کرد. از سیاوش دو پسر به نامهای کیخسرو از فریگیس و فرود از جریره به جای ماند.
کیخسرو، افراسیاب را به کین پدرش، سیاوش، می‌کشد.
پس از کشته شدن سیاوش به فرمان افراسیاب، فریگیس پسری به نام کیخسرو به دنیا آورد. افراسیاب فرمان داد که او را نزد چوپان‌ها به کوه بفرستند تا از نژاد خود آگاه نباشد. پیران نیز چنین کرد و کیخسرو را به چوپان‌ها سپرد و وقتی که کیخسرو چند ساله شد، او را نزد خود آورد و افراسیاب فرمان داد که او و مادرش فریگیس به کنگ‌دژ بروند. سرانجام، گیو پسر گودرز به فرمان پدر آهنگ یافتن کیخسرو در توران کرد و پس از هفت سال جستجو، او را یافت و با مادرش فریگیس به ایران آورد. پس از رسیدن کیخسرو به ایران، بر سر جانشینی کی‌کاووس میان او و فریبرز (پسر کاووس) ناسازگاری افتاد و بر این شد که هر کدام بتواند دژ بهمن را بگشاید، جانشین کاووس است و گشودن این دژ تنها از دست کیخسرو برآمد. پس از آن، کیخسرو به فرمان کاووس به خونخواهی پدرش سیاوش برخاست و سرانجام افراسیاب و برادرش گرسیوز را به کین پدرش کشت. پس از کشته شدن افراسیاب، کاووس پادشاهی خود را به کیخسرو داد و پس از ۱۶۰ سال پادشاهی درگذشت. سپس کیخسرو، جهن (پسر افراسیاب) را پادشاه توران کرد و خود پس از خستگی از کار جهان، لهراسپ را به جای خود به تخت نشاند و خود با توس، گودرز و فریبرز به کوهی ناپدید شد. لهراسپ در درگاه کیخسرو مردی گمنام و از نژاد کیقباد بود و او آتشکده‌ای به نام آذربرزین مهر ساخت. او دو پسر به نامهای زریر و گشتاسپ داشت که پادشاهی را به گشتاسپ سپرد و خود به آتشکده نوبهار در بلخ رفت و به ستایش خدا پرداخت و پیرو و پذیرای آیین زرتشت شد.
در دوره پادشاهی گشتاسپ، زرتشت آیین خداپرستی آورد و گشتاسپ کیش او را پذیرفت. اما ارجاسپ (پادشاه توران) با گشتاسپ ناسازگاری داشت و میان او و گشتاسپ جنگ‌ها درگرفت تا سرانجام ارجاسپ به دست اسفندیار پسر گشتاسپ کشته‌شد. اسفندیار آرزوی تخت پادشاهی داشت و چون گشتاسپ با هیچ بهانه‌ای از رنج خواهش او آسوده نمی‌ماند، او را برای جنگ با رستم به سیستان فرستاد و این شاهزاده به دست رستم کشته‌شد. اما رستم، بهمن (پسر اسفندیار) را به خواهش اسفندیار پروراند و پس از چندی او را نزد گشتاسپ فرستاد و گشتاسپ او را جانشین خود کرد.
گروهی از خاورشناسان مانند یوهانس هرتل و ارنست هرتسفلد، کیانیان را هخامنشیان دانسته و کوشیده‌اند که پادشاهان کیانی و هخامنشی را با یکدیگر برابر نهند. هرتل باور داشت که زرتشت در زمان پادشاهی گشتاسپ (پدر داریوش بزرگ هخامنشی) زندگی می‌کرده‌است. او چنین پنداشته‌است که پادشاهان کیانی از کیقباد تا کیخسرو، سران تباران باختری ایران بودند و ممکن است شخصیت تاریخی داشته یا داستانی و افسانه‌ای بوده‌باشند، ولی دیگر پادشاهان کیانی، همان پادشاهان هخامنشی بوده‌اند. اما هرتسفلد از این نیز فراتر رفته و گفته‌است که نخستین پادشاهان کیانی، همان پادشاهان ماد بوده‌اند که هرودوت و کتزیاس از آنها نام برده‌اند و کیخسرو نیز همان کوروش بزرگ هخامنشی است.
بخش تاریخی
نگاره‌ای از شاهنامه
رستم، بهمن را نزد گشتاسپ فرستاد و گشتاسپ او را بر تخت نشاند و اردشیر خواند. نخستین کاری که بهمن کرد، خونخواهی از دودمان رستم بود؛ او زال را به بند کشید و فرامرز را بر دار و تیرباران کرد. پشوتن (پسر گشتاسپ) از نفرین رودابه ترسید و به بهمن گفت که زال را ببخشد و همه خاندان رستم را به جای خود بفرستد و بهمن نیز چنین کرد. بهمن پسری به نام ساسان و دختری به نام همای نامور به چهرزاد داشت که بسیار زیبا بود. چنانکه فردوسی درباره زیبایی او می‌سراید:
پدر در پذیرفتش از نیکوی بدان دین که خواند ورا پهلوی
همای باردار شد و در همان حال بهمن بیمار شد و در بستر مرگ همای را به جانشینی خود برگزید. نام بهمن در اوستا نیامده‌است و این نخستین بار است که روایت‌های ملی ایران از اوستا جدا و با تاریخ دودمان هخامنشیان درمی‌آمیزد. همای نیز سی سال فرمانروایی کرد. پس از همای نیز داراب به درازی دوازده سال پادشاه شد که فرزند بهمن و همای بود. از داراب دو پسر به نامهای دارا و اسکندر بر جای ماند که دارا پس از او پادشاه ایران شد. مادر اسکندر (المپیاس) دختر فیلیپ مقدونی بود و اسکندر پس از نیای مادری خود پادشاه یونان شد. این روایت درباره اسکندر را برخی از تاریخ‌نگاران دیگر نیز آورده‌اند. دارا بازپسین پادشاه کیانی بود که پس از خیزش اسکندر و سه رزم با او به کرمان گریخت و از اسکندر درخواست آشتی کرد. اما اسکندر آشتی را نپذیرفت و دارا از پادشاه هند کمک خواست، اما اسکندر به هند لشکر کشید و دارا کشته شد و اسکندر پادشاه ایران شد. دارا همان داریوش سوم هخامنشی است که در زمان او اسکندر مقدونی به ایران لشکر کشید. اسکندر در نوشته‌های پهلوی برافکننده شاهنشاهان ایران و سوزاننده کاخ شاهان هخامنشی است و در نوشته‌های زرتشتی ملعون و نفرین‌شده خوانده شده‌است. اما او در شاهنامه مردی بزرگ و اصیل و از نژاد کیان است که شرف تبار را با دانش و داد درآمیخته و کشورگشایی‌های بزرگ کرده‌است.
شاهنامه از اشکانیان و شاهان آن به جز یاد نام و برخی دانستنی‌های ناقص چیزی نگفته‌است. فردوسی درباره اشکانیان چنین گفته‌است که پس از اسکندر کسی را تاج و تخت نبود و بزرگانی از نژاد کی‌آرش (پسر کیقباد) هر یک بخشی از ایران را به دست گرفتند و پادشاه شدند و دویست سال همین‌گونه گذشت. ارشک، شاپور، گودرز، بیژن، نرسی، اورمزد بزرگ، آرش، اردوان و بهرام (معروف به اردوان بزرگ) شاهان اشکانی در شاهنامه هستند. اما وقتی که شاهان اشکانی از میان رفتند، کسی تاریخشان را بر زبان نیاورد:
چو کوتاه شد شاخ و هم بیخشان نگوید جهاندیده تاریخشان
از ایشان جز از نام نشنیده‌ام نه در نامه خسروان دیده‌ام
بن‌مایگان تاریخی مانند سنگ‌نبشته‌های ساسانی، نوشته‌های پهلوی (پارسی میانه) و تاریخ‌های پارسی و عربی مانند تاریخ طبری گزارش‌های گونه‌گونی از تبار و نژاد دودمان ساسانی به دست داده‌اند. در این میان، گزارش شاهنامه از تبار ساسانیان در سنجش با دیگر بن‌مایگان از ناهماهنگی فراوانی برخوردار است که نمایانگر ناهماهنگی بن‌مایه دانسته‌های فردوسی با تاریخ‌نگاران سده‌های نخست اسلام است.
شاهنامه با شکست سپاه ایران به پادشاهی یزدگرد سوم از اعراب به پایان می‌رسد. فردوسی درباره یورش اعراب به ایران چنین می‌سراید:
به ایرانیان زار و گریان شدم ز ساسانیان نیز بریان شدم
دریغ این سر و تاج و این داد و تخت دریغ این بزرگی و این فر و بخت
دریغ این سر و تاج و این مهر و داد که خواهد شدن تخت شاهی به باد
چو با تخت منبر برابر کنند همه نام بوبکر و عمر کنند
نه تخت و نه دیهیم بینی نه شهر از اختر همه تازیان راست بهر
نفوذ در ادبیات پارسی و ادبیات جهان
برگی از شاهنامه مربوط به سده هشتم هجری که مربوط به داستان
شاعران بسیاری پیش از فردوسی هزاران بیت شعر سروده‌اند، اما هیچ‌کدام در جایگاه فردوسی قرار نگرفتند. فردوسی را می‌توان زنده‌گرداننده و هستی‌بخش زبان پارسی دانست. نظم شاهنامه و ناموری آن در ایران مایه خیزش بزرگی در ایجاد منظومه‌های حماسی بزرگ گردید. شاهنامه با این که نتیجه خیزش بزرگ ملی ایرانیان در زنده کردن افتخارات ملی بود، رویش تازهای در نظم داستان‌های حماسی پدید آورد و فردوسی پیشرو رویش و جنبشی شد که به یاری آن پهلوانان و بزرگان ملی ایران که از یادها رفته‌بودند، یکباره به روی آمدند و نامداری شگرفی یافتند. اما فردوسی همه پهلوانان ایران را زنده نکرد، زیرا نظم همه داستان‌های ملی چند برابر نظم شاهنامه زمان می‌خواست و این، در توان یک نفر نبود. برای نمونه، او به اشاره‌های کوتاهی از گرشاسپ، سام و فرامرز بسنده کرد و از داستان بانو گشسپ چیزی نگفت. اما سرایندگان پس از فردوسی داستان این افراد را به نظم درآوردند، به‌طوری‌که پس از یک سده حماسه ملی ایرانیان کامل شد. این منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه، به پیروی از شاهنامه نظم شده‌اند و همه در بحر متقارب مثمن محذوف هستند که دلیل گزینش این وزن نیز دو چیز است: نخست نام‌آوری شاهنامه و باور مردمی در این که سروده‌های حماسی را هیچ وزنی به جز وزن سخنان فردوسی شایسته و سزاوار نیست. دوم نیز سازش این وزن با اندیشه‌های حماسی و ترکیب‌های پهلوانی بود. اما همه این پیروان با وجود پیروی شدید از شاهنامه، هیچگاه نتوانستند به همسری با فردوسی برآیند. سازندگان این منظومه‌ها به جز چند تن از آنها گمنام و ناشناس هستند و از آنها آگاهی‌ای در دست نیست و بیشتر این منظومه‌ها به خاندان گرشاسپ می‌پردازند.
شاهنامه همچنین نفوذ بسیاری در ادبیات جهان داشته‌است. آلفونس دو لامارتین (شاعر و نویسنده بزرگ فرانسه) در سال ۱۸۳۵ میلادی در مجله «مدنیت» با عنوان «گروهی از بزرگان و نوابغ قدیم و جدید …» بیان داستان رستم را به میان آورد. از میان داستان‌های شاهنامه، رستم و سهراب در اروپا چندان نامداری یافت که به چند زبان بازگردانی شد و منظومه‌های زیبایی از آن پدید آمد. واسیلی آندریویچ ژوکوفسکی منظومه زیبایی که در ادبیات روسی دارای جایگاه بلندی است، در داستان رستم و سهراب پدید آورد. شاهکار دیگری که از داستان رستم و سهراب در ادبیات اروپایی نامدار شد، منظومه متیو آرنولد (شاعر بزرگ انگلیسی) است. یوهان ولفگانگ گوته (شاعر استاد آلمانی) که به ادبیات پارسی مهری فراوان داشت، در پایان یکی از مجموعه شعر خود به نام «دیوان شرقی از مولف غربی» نام فردوسی را آورده و او را با بزرگی ستوده‌است. ویکتور هوگو (شاعر بزرگ فرانسه) در کتاب «شرقیات» در برخی موارد از فردوسی بهره گرفته و نام او را آورده‌است. هاینریش هاینه (شاعر مشهور آلمانی) در یکی از منظومه‌های خود داستان زندگی و تنگدستی فردوسی را نظم کرده‌است. فرانسوا کوپه (شاعر اهل فرانسه) داستانی درباره زیارت تیمور لنگ از آرامگاه فردوسی ساخته‌است که از آثار زیبا و بنام او است. شاعر دیگری به نام موریس باره نیز در یکی از آثار خود به نام «ضیافت در کشورهای خاور» نام فردوسی را آورده‌است.
به‌باور اسلامی ندوشن، فردوسی در شاهنامه فرهنگ ایران پیش از اسلام را با فرهنگ ایران پس از اسلام پیوند داده که این همان ادامه فرهنگی از حدود دو، سه‌هزار سال پیش تاکنون است و این پیوند وامدار فردوسی است. او می‌گوید در نبود شاهنامه، ادبیات فارسی به‌سختی می‌توانست رشد یابد و در نبود فردوسی، کسانی چون خیام و مولوی و حافظ نیز نمی‌توانستند اندیشه خویش را بپرورانند و چنین ببالند.
بر سپهر ادب پارسی
اثرگذاری فردوسی و شاهنامه او بر زبان و ادب پارسی انکارناشدنی‌ست. آثاری چون گرشاسپ‌نامه اسدی، بهمن‌نامه و کوش‌نامه ایرانشاه، شهنشاه‌نامه فتحعلی صبا، سرایندگان ناشناس فرامرزنامه، بانوگشسب‌نامه، آذربرزین‌نامه، بیژن‌نامه، لهراسپ‌نامه، سام‌نامه، زرین‌قبانامه، «داستان کک کوهزاد»، «داستان شبرنگ» و «داستان جمشید»، برزونامه عطایی رازی، شهریارنامه عثمان مختاری، جهانگیرنامه قاسم مادح، ظفرنامه حمدالله مستوفی، آیینه اسکندری امیرخسرو دهلوی، خردنامه اسکندری جامی، قیصرنامه ادیب پیشاوری، رمان‌هایی چون ورقه و گلشاه عیوقی، همای‌نامه از شاعری ناشناس، و همای و همایون از خواجوی کرمانی، همگی زیر نفوذ شاهنامه هستند. شاید بتوان گمان کرد که حماسه‌سرایان سده‌های پنجم و ششم ه ق. زیر نفوذ آثار پیش از فردوسی نیز بوده‌اند. همان‌گونه‌که درباره فردوسی چنین پنداشته می‌شود. از این میان، اسدی توسی خود به شیوه‌ای ویژه دست یافته‌است، اما برای دیگران اینگونه نشده و آنان تنها سبک فردوسی را به شیوه‌ای فروتر و ساده‌تر پیروی کردند.
در انواع ادبی فارسی اثرگذاری‌های گونه‌گون شاهنامه را می‌توان دید. از راه نمونه، درظاهر سنایی نخستین کسی‌ست که در زمینه گونه عرفانی شعر غنایی، از قهرمانان و داستان‌های شاهنامه برای بیان مفاهیم حکمی و عرفانی بهره برده و پس از او اینگونه بهره از شاهنامه در نظم و نثر گسترده شده‌است. به‌باور برخی پژوهشگران، عطار در داستان ابراهیم ادهم در تذکرهالاولیاء از درون‌مایه رویارویی پدر و پسر بهره گرفته‌است. همین‌گونه، در قلمرو دیگر این نوع ادبی، یعنی شعر عاشقانه هرچند پراکنده اما می‌توان نمونه‌هایی را برای این ارتباط بیان کرد. از راه نمونه در شعر سعدی و قاآنی چنین بیت‌هایی به‌چشم می‌خورد. دیگر سرایندگان شعر غنایی فارسی نیز زیر نفوذ شاهنامه هستند. قطران تبریزی، ناصرخسرو، ازرقی هروی، مسعود سعد سلمان، عثمان مختاری غزنوی، سنایی غزنوی، انوری، سوزنی سمرقندی، امیر معزی نیشابوری، خاقانی، مولوی، امامی هروی، سعدی، اوحدی مراغه‌ای، ابن یمین، عبید زاکانی، حافظ، جامی و بسیاری دیگر از شاهنامه بهره بردند. اثرگذاری شاهنامه در شعر حافظ و در ساقی‌نامه‌اش نشانگر این است که او شاهنامه را خوانده و با آن آشنایی داشته‌است. در این میان، به‌باور آیدنلو شاهنامه‌ای‌ترین شعر غنایی، مسمطی نه بندی سروده میرزا عبدالله شکوهی و ویژه مراسم «سخنوری» است. آثاری روایی چون اسکندرنامه و خسرو و شیرین نظامی گنجوی، برخی از مثنوی‌های عطار، ارداویراف‌نامه سروده زرتشت بهرام پژدو و زراتشت‌نامه منسوب به او، کلیله و دمنه قانعی طوسی و بوستان سعدی و حماسه‌های دیگر دینی مانند خاوران‌نامه ابن حسام خوسفی، حمله حیدری باذل مشهدی همگی چه از نظر زبان و سبک و چه از نظر موضوع و مضمون وام‌گرفته از شاهنامه هستند.
شیخ احمد جام (وفات ۵۳۶ ه ق) در کنوزالحکمه (۵۳۳ ه ق) فردوسی را «یکی از حکمای امت محمد» نام می‌برد. یوسف بن علی مستوفی در خردنامه در صد جای با یاد نام فردوسی یا جز آن، بیت‌هایی از شاهنامه را آورده‌است. شهاب‌الدین سهروردی (وفات ۵۸۷ ه ق) در برخی آثار خویش از شاهنامه بهره برده‌است. ظهیری سمرقندی در اغراض‌السیاسه فی اعراض‌الریاسه — مانند سهروردی در بهره از شاهنامه برای برخی داستان‌های عرفانی — از شاهنامه درباره سیاست و اخلاق بهره برده‌است. نجم‌الدین راوندی در راحهالصدور و آیهالسرور شاهنامه را «شاه نامه‌ها و سردفتر کتاب‌ها» نامیده‌است. شمس سجاسی در فرائدالسلوک (۶۰۹ ه ق) فردوسی را ستوده‌است. سعدالدین وراوینی در مرزبان‌نامه (میان سالهای ۶۰۷ تا ۶۲۲ ه ق) از فردوسی یاد کرده‌است. ضیاءالدین بن اثیر (وفات ۶۳۷ ه ق) شاهنامه را ستوده و «قرآن عجم» دانسته و آن را دلیل برتری ایرانیان بر اعراب شمرده‌است. عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشای (۶۵۰ تا ۶۵۸ ه ق) درباره سلطان طغرل می‌گوید که او در پیش لشکر بیت‌هایی از شاهنامه را می‌خواند. ابن بی‌بی در کتاب خود شناخته‌شده به تاریخ ابن بی‌بی (۶۸۰ ه ق)، داستان پاداش فرستادن فخرالدین بهرام‌شاه (وفات ۶۲۲ ه ق) برای نظامی گنجوی و نکوهش ناسپاسی سلطان محمود درباره فردوسی را بیان می‌کند. رشیدالدین فضل‌الله همدانی در جامع‌التواریخ (۷۱۰ ه ق) از فردوسی یاد کرده‌است. ابن یمین (وفات ۷۶۹ ه ق) به فردوسی ارادت داشت و دو قطعه درباره فردوسی دارد. شاه شجاع در نامهای به برادرش، شاه محمود بیتی از شاهنامه را تضمین کرده‌است. حافظ ابرو (وفات ۸۳۳ ه ق) در زبدهالتواریخ از فردوسی یاد کرده‌است. شرف‌الدین علی یزدی در ظفرنامه تیموری چند قطعه و منظومه دارد که در آنها از فردوسی یاد شده‌است. ابن ماجد در کتاب الفوائد، افسانه‌ای درباره فردوسی بیان می‌کند و پس از آن، آن داستان را رد می‌کند. او فردوسی را برترین سراینده ایران می‌داند. سام میرزا در تحفه سامی داستان مولانا عبدالله هاتفی و مولانا جامی و پاسخ هاتفی به جامی درباره سرودن بیت‌هایی در پاسخ بیت‌هایی از شاهنامه را بیان می‌کند. محمد دارابی شیرازی در لطیفه غیبیه از شاهنامه بهره برده‌است. همچنین نفوذ شاهنامه در مثل‌های فارسی بسیار چشمگیر است.
در جهان عرب
ظاهرا نخستین ترجمه از شاهنامه به عربی، به‌دست اثیرالملک نیشابوری انجام شده، اما اکنون متنی از آن در دست نیست. پس از آن، نخستین تلاش در جهان عرب، ترجمه شاهنامه به‌دست بنداری و به‌فرمان سلطان ملک معظم عیسی، فرزند ملک عادل ایوبی در سال ۶۲۰ ه.ق است. بنداری تنها دوسوم شاهنامه را ترجمه کرد و رویدادهای شاهنامه را خلاصه و ساده و بدون توصیف‌های ادبی و شاعرانه در ترجمه‌اش آورد. در سال ۱۹۳۲ ادیب مصری، عبدالوهاب عزام ترجمه بنداری را چاپ کرد و مقدمه‌ای در صد صفحه درباره فردوسی و شخصیت‌های شاهنامه و ملت‌های یونان و روم و هند و اعراب نگاشت و در پایان نیز به ترجمه بنداری و ارزش تاریخی و ادبی آن پرداخت.
به دلایل گوناگون نفوذ شاهنامه در ادبیات عرب پررنگ به‌چشم نمی‌آید. در این‌باره می‌توان به دیدگاه طه حسین درباره شاهنامه و به‌طور کلی ادبیات فارسی، فراخوانی نویسندگان عرب به الهام از ادبیات غربی به‌دست منتقدان معاصر عربی، به نثر بودن ترجمه بنداری و نبود زمینه حماسه در ادب عرب اشاره کرد. با این‌همه، نمی‌توان از این نفوذ اندک چشم پوشید. عبدالقادر مقدم، شاعر مغربی و جمیل صدقی زهاوی شاعر معاصر عربی در سروده‌های خود به تاثیر فردوسی و شعر او در ادب عرب اذعان دارند. به‌پیروی از داستان «کسری و بزرگمهر» در شاهنامه، قصیده‌ای با نام «مقتل بزرجمهر» سرود. عبدالوهاب عزام، جمیل صدقی زهاوی، و اخطل صغیر نیز سروده‌ها و قصیده‌هایی درباره فردوسی دارند.
در میان فرانسوی‌زبانان
نخستین فرانسوی که به فردوسی و شاهنامه پرداخته، ژان شاردن، ایران‌شناس و جهانگرد فرانسوی است. او فردوسی را تاریخ‌نگار می‌پنداشت و گمان می‌کرد که همه ایرانیان نیز شاعر هستند. پس از او نخستین ادیب و خاورشناس فرانسوی لویی-متیو لانگلس بود که برپایه پژوهش‌هایش درباره فردوسی و شاهنامه به سخن پرداخت. پس از مدتی ژول مل ترجمه شاهنامه را در سال ۱۸۲۶ و به‌دستور دولت فرانسه آغاز کرد و تا پایان عمر در سال ۱۸۷۶ به این کار پرداخت. این شاهنامه میان سالهای ۱۸۳۸ تا ۱۸۷۸ به‌چاپ رسید. نخستین منتقدی که درباره این ترجمه سخن گفت، ژان-ژاک آمپر استاد دانشگاه سوربن بود. او به فردوسی لقب «هومر ایران» داد و شاهنامه را از حماسه هندوها، مهابهاراتا و رامایانا برتر دانست. شارل-آگوستن سنت-بوو نویسنده و منتقد رمانتیک نیز تحت تاثیر ترجمه مل، شیفته فردوسی بود. لامارتین نیز با توجه به این ترجمه، از فردوسی و قهرمان او رستم یاد کرده و آنان را ستوده‌است. ویکتور هوگو، فرانسوا کوپه، ژول لومتر، موریس باره و تئودور نولدکه هم از کسانی بودند که از این ترجمه بهره بردند و آن را ستودند. پس از اینها و پس از انتشار چهار جلد از شاهنامه، هوگو در سال ۱۸۵۹ دوباره به فردوسی پرداخت و با الهام از او، افسانه قرون را نوشت.
نزد انگلیسی‌زبانان
ویلیام جونز نخستین کسی است که در انگلستان و حتی اروپا از فردوسی و شاهنامه سخن گفت. جونز متوجه شباهت میان زبان فارسی و زبانهای هندواروپایی شد و این را از راه مطالعه شاهنامه به زبان فارسی به‌دست‌آورد. در ۱۸۱۱ متیو لومسدن نخستین جلد از شاهنامه را با خوشنویسی نستعلیق و با حروف سربی در ۷۲۲ صفحه و در قطع رحلی با مقدمه‌ای به زبان انگلیسی به‌چاپ رساند. در سال ۱۸۲۹ ترنر ماکان یک دوره کامل شاهنامه را در چهار جلد و برپایه نسخه‌های معتبر و اصول نسخه‌شناسی به‌چاپ رساند. ساموئل جانسون، جیمز راسل لوول، لافکادیو هرن و Alexander Rogers از دیگر کسانی بودند که درباره فردوسی و شاهنامه پژوهش و آثاری داشته‌اند.
در دوره‌ای که ادبیات شرق در اروپا مورد توجه قرار گرفته‌بود، با اینگونه چاپ‌ها و انتشار شاهنامه، توجه به فردوسی و کتاب او در کنار دیگر آثار ادب فارسی، روزافزون شد. در این میان برخی منتقدان اسطوره‌های شاهنامه را فراسوی اغراق‌های ادبی بیان می‌کردند و بر این باور بودند که در میان داستان‌ها و شخصیت‌هایی چنان رمانتیک و اغراق‌شده نمی‌توان رد پایی از حقیقت تاریخی معتبر یافت. اما از دیگر سوی، برخی دیگر چون Richard Hole در مقام پاسخ برآمدند و بر این باور بودند که اگر اسطوره‌های ایرانی زاییده تخیل باشند، پس درباره عناصر فراطبیعی در ادبیات انگلیسی مانند آنچه در آثار الکساندر پوپ است چه باید گفت؟ ویلیام جونز فردوسی و حافظ را هومر ایران و ایران می‌داند. آگاهی جونز از نزدیکی زبان فارسی و زبانهای کلاسیک سبب گرایش همبستگی این دو قلمرو زبانی باستانی شد. چنین بود که نویسنده‌ای چون باور داشت که سرایندگان ایرانی تاثیر شگرفی بر یونانی‌های باستان داشته‌اند؛ بنابراین، با اینکه فردوسی دوهزار سال از هومر فاصله داشت، اما این دو را به‌عنوان شاعران هم‌عصر شناخته‌اند.
در میان آلمانی‌ها
نخستین بار در سال ۱۷۹۳ گزیده‌ای از شاهنامه به‌دست S. F. G. Vahl به زبان آلمانی ترجمه شد. پس از آن Graf Von Ludolf ترجمه‌ای دیگر را در سال ۱۸۱۱ انجام داد. یکی از ترجمه‌های شناخته‌شده شاهنامه به زبان آلمانی، ترجمه خاورشناس اتریشی است. او در سال ۱۸۱۳ بخشی از شاهنامه را ترجمه و منتشر کرد. فریدریش روکرت در سال ۱۸۱۹ پس از دیدار با هامر دست به ترجمه شاهنامه زد. ترجمه او از مهمترین ترجمه‌ها به زبان آلمانی است که پس از مرگ او در ۱۸۹۰ چاپ شد. نخستین کسی بود که توانست در سال ۱۸۲۰ ترجمه به‌نسبت کاملی را از شاهنامه انجام دهد. و نیز ترجمه کاملی را در ۱۸۵۱ از شاهنامه انجام داد. پس از شاهنامه لمسدن، ماکان و مل چهارمین چاپ مهم شاهنامه به‌دست خاورشناسان در غرب، چاپ دانشمند ایران‌شناس است که این چاپ به‌نسبت چاپ‌های پیشین، دانشورانه‌تر است. فولرس این شاهنامه را در سالهای ۱۸۷۷ تا ۱۸۸۴ میلادی با همکاری در شهر لیدن و در سه جلد چاپ کرد. او پیش از این نیز، گزیده‌ای از شاهنامه را در ۱۸۳۳ چاپ کرده‌بود.
این ترجمه‌ها گوته را شیفته ادب فارسی و دلبسته فردوسی ساخت تا آنجا که در یادداشت‌ها و نوشتارهایش درباره دیوان غربی-شرقی خود فردوسی و شاهنامه را می‌ستاید. هالیستن در ۱۸۳۹ و von estar kenefls در ۱۸۴۰ داستانی درباره بازدید تیمور لنگ از آرامگاه فردوسی پرداختند. در جلد دوم کتاب پیکره‌های شرق که در سال ۱۸۳۱ چاپ شد و درباره ایران است، چند شاعر ایرانی و در اوج آنان فردوسی را ستوده و داستان زندگی فردوسی را به نظم درآورده‌است. هاینریش هاینه نامدارترین شاعر آلمانی است که فردوسی را ستوده و سروده‌ای با نام «فردوسی شاعر» درباره شاهنامه و سراینده‌اش دارد. از دیگر شاعران آلمانی که از فردوسی و شاهنامه اثر پذیرفته‌اند می‌توان و را نام برد.
پژوهشهای انجام‌شده در سده‌های نوزدهم و بیستم در آلمان فراوان است که مهمترین آنها، پژوهش نولدکه و Hans Muller است. فریتز ولف، پژوهشگر آلمانی فرهنگ شاهنامه فردوسی را با سنجش با دو نسخه ماکان و فولرس چاپ کرد. جلال خالقی مطلق این فرهنگ را مهمترین کار انجام‌شده تاکنون درباره شاهنامه بیان می‌کند و بخشی از کامیابی خود در ویرایش شاهنامه را وامدار این فرهنگ می‌داند.
میان جمهوری‌های شوروی سابق
پژوهش‌ها و ترجمه‌های بسیاری درباره فردوسی و شاهنامه در کشورهای شوروی سابق و به زبانهای آذری، ارمنی، ازبکی، اوکراینی، تاجیکی، زبان روسی و زبان گرجی انجام شده‌است. در ارمنستان همزمان با پایان زندگی فردوسی، توجه به شاهنامه آغاز شد. ، تاریخ‌دان، اندیشمند و شاعر نامدار ارمنی، در رساله خود اشاره‌های فراوانی به بخش‌های گوناگون شاهنامه کرده‌است. نفوذ شاهنامه در ارمنستان آنچنان ژرف شد که برخی از سرایندگان ارمنی، ریشه و نژاد قهرمانان شاهنامه را ارمنی دانستند. تا سده سیزده میلادی در ارمنستان، شاهنامه‌خوانان حرفه‌ای شاهنامه را با آهنگی ویژه می‌خواندند و مردم نیز بسیار دوستدار این داستان‌ها بودند، آن‌چنان‌که آنها را چون داستان‌های میهنی خود می‌پنداشتند. در درازای سده‌های اخیر ترجمه‌های گوناگونی از داستان‌های شاهنامه انجام شد. در ۱۹۳۷ اچ. جاوید نمایش‌نامه‌ای را در پنج پرده از «داستان سیاوش» منتشر کرد. در ۱۹۴۸ کتاب منابع ایرانی درباره ارامنه، بر مبنای شاهنامه نوشته هراچیا آچاریان در ایروان چاپ شد. در ۱۹۶۷ کتاب شاهنامه و منابع ارمنی آن نوشته Av Shahsuvaryan آودیس شهسواریان در ایروان چاپ شد.
ترجمه‌ای از تمام شاهنامه به‌دست آخوند ملا خاموش به زبان ازبکی در دست است که از آن دو نسخه دست‌نویس به سال ۱۰۹۳ میلادی و ۱۲۲۶ ه ق. در کتابخانه تاشکند وجود دارد. همچنین چاپ‌ها و ترجمه‌های دیگری نیز به زبان ازبکی در دسترس است.
در اوکراین پژوهش‌هایی درباره تاریخ ایران انتشار یافت، اما نخستین پژوهش بنیادین به‌دست انجام شد. بخشی از پژوهشهای او ترجمه‌های ادبی آثار ایرانی بود. در این میان مهمترین ترجمه‌ها، ترجمه شاهنامه با نام شاهنامه یا تاریخ شاهان ایران است که به زبان اوکراینی در سال ۱۸۹۶ در کی‌یف منتشر و چاپ پسین آن در ۱۹۲۲ انجام شد.
در سال ۱۹۴۰ کتابی با نام درباره فردوسی و شاهنامه او نوشته صدرالدین عینی در دوشنبه چاپ شد. با گشایش فرهنگستان علوم تاجیکستان در ۱۹۵۱ میلادی، در کنار کوشش‌های فرهنگی و ادبی و زبانشناسی، گروهی از ایرانشناسان نیز به پژوهش در فرهنگ ایران پرداختند. در ۱۹۵۴ محمد نوری عثمانوف کتاب مقام شاهنامه فردوسی در ادبیات تاجیکی قرون نهم و دهم میلادی را در مسکو چاپ و منتشر کرد. کتاب منظومه‌هایی از شاهنامه فردوسی به‌دست در ۱۹۵۹ ترجمه و چاپ شد. در سال ۱۹۶۰ نیز «داستان کیقباد و کیکاوس» به‌دست V. Derzhavina وی. درژاوین در دوشنبه منتشر شد.
نخستین بار در سال ۱۸۱۵ و در شماره ۱۰ مجله ، پاره‌هایی از شاهنامه به روسی ترجمه شد. واسیلی ژوکوفسکی در سال ۱۸۴۹ «داستان رستم و سهراب» را به نظم روسی ترجمه کرد. این ترجمه از آثار شناخته‌شده ادبیات روسی به‌شمار می‌رود. S. I. Sokolov سوکولوف دو بار در سالهای ۱۹۰۵ و ۱۹۱۵ به ترجمه شاهنامه دست زد. نخستین بار از آغاز تا پایان «پادشاهی فریدون» را ارائه کرد و در بار دوم، «داستان زال و رودابه» و «رستم و سهراب» را ترجمه کرد. در ۱۹۱۵ کریمسکی بخش‌هایی از شاهنامه را ترجمه و در مسکو چاپ کرد. او ترجمه دیگری، از آغاز شاهنامه تا «پادشاهی منوچهر» به شعر و به زبان روسی دارد که این کتاب دو بار در سالهای ۱۸۹۶ در لوو و ۱۹۲۲ در کی‌یف چاپ شد. او در کتاب تاریخ ایران و ادبیات آن، شاهنامه را کتابی باعظمت برمی‌شمرد و آن را بر پایه‌های دینی و میهنی ایران استوار و جنگهای ایران و توران را نمود پیکار نیکی و پلیدی می‌داند. در سال ۱۹۳۴ میلادی همزمان با هزاره فردوسی، یادبودی در مسکو و لنینگراد و پایتخت‌های هفت جمهوری دیگر برپا شد و چندین ترجمه و پژوهش درباره فردوسی در این کشورها انجام گرفت. در همان سال انستیتو خاورشناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی نشریه‌ای با نام فردوسی در لنینگراد منتشر کرد و به چگونگی برگزاری یادبود پرداخت. همچنین نسخه‌های خطی شاهنامه به‌دست L. T. Gezalian گوزالیان و M. M. Diakonov دیاکونوف گردآوری و در لنینگراد چاپ شد. در ۱۹۵۵ ترجمه متن کامل شاهنامه به نظم روسی در شش جلد و زیر نظر آکادمی علوم اتحاد شوروی آغاز و نخستین جلد آن در ۱۹۷۵ چاپ شد. جلدهای دوم و سوم نیز در سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۶۵ منتشر شد که روی‌هم، از آغاز شاهنامه تا «پادشاهی لهراسب» را دربرمی‌گیرد. در چاپ این کتاب، از نسخه‌های گوناگون فارسی شاهنامه — مانند نسخه شاهنامه بایسنقری و نسخه کتابخانه ملی لنینگراد — بهره برده‌شده و گروهی از متخصصان زبان و ادبیات فارسی بر این کار گمارده شده‌بودند. افزون بر اینها، ترجمه‌ها و پژوهشهای فراوان دیگری از شاهنامه به زبان روسی انجام شده‌است.
کهن‌ترین ترجمه شاهنامه به زبان گرجی اندکی پس از درگذشت فردوسی در سده دوازده میلادی انجام شده، اما اکنون از آن ترجمه اثری نیست. پس از آن در سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی ترجمه‌های فراوانی از بخش‌های گوناگون شاهنامه به زبان گرجی به نظم و نثر انجام گرفت که اکنون همگی در دسترس هستند. مهمترین آنها، «Rostomiani رستومیانی» یا «رستم‌نامه» است که Serapion Sabašvili سرافیون ساباشوبلی، نویسنده نامی گرجی در اواخر سده پانزدهم و اوایل سده شانزده بخش بنیادین آن را ترجمه کرده و ترجمه بخش واپسین آن به‌دست Khosro Turmanidze خسرو تورمانیدزه انجام شده‌است. این ترجمه در سال ۱۸۹۱ در تفلیس چاپ شد. ترجمه‌های فراوان دیگری نیز از شاهنامه به زبان گرجی در دست است.
چاپ و انتشار گزیده شاهنامه به زبان آذری زیر نظر در سال ۱۹۳۴ از دیگر کوشش‌ها در شوروی سابق است.
در پهنه گیتی
افزون بر آنچه رفت، برگردان‌ها، پژوهش‌ها و چاپ‌های فراوانی درباره فردوسی و شاهنامه در سراسر گیتی انجام شده‌است. ترجمه‌هایی به زبانهای اردو، ایتالیایی، بنگالی، پشتو، ترکی، چکی، دانمارکی، رومانیایی، ژاپنی، صربی، سوئدی، عبری، کردی، گجراتی، لاتین، لهستانی، مجاری و هندی انجام شده‌است. برابر کتابشناسی فردوسی و شاهنامه گردآوری ایرج افشار — که نوشته‌ها درباره فردوسی و شاهنامه از آغاز تا سال ۱۳۸۵ را دربرمی‌گیرد — با به‌شمار آوردن سروده‌های منسوب به فردوسی مانند یوسف و زلیخا تا سال ۱۳۸۵، ۵۹۴۲ شماره نوشتار، گفتار، فصل، کتاب منفرد و مجموعه مستقل، ترجمه و منقول‌ها، نسخه‌های دست‌نویس تاریخ‌دار و بی‌تاریخ و گزیده و منثور، چاپ‌های متن شاهنامه و خلاصه‌های آن، یک یا چند داستان از آن، آثاری که برپایه شاهنامه گردآوری شده‌اند، نمایش‌نامه‌ها برپایه آن و چاپ‌های یوسف و زلیخا در این سال‌ها به‌دست آمده‌است.
آثار پیرامون شاهنامه
نسخه‌های دست‌نویس شاهنامه
گریه و شیون رستم بر مرگ سهراب
نسخه‌های دست‌نویس شاهنامه بسیار است، از تاریخ‌دار گرفته تا نسخه‌های بی‌تاریخ. برپایه کتابشناسی فردوسی و شاهنامه از آغاز تا سال ۱۳۸۵ گردآوری ایرج افشار، شمار نسخه‌های تاریخ‌دار نگاره‌دار و بی‌نگاره و نگاشته میان سالهای ۶۷۵ تا ۱۳۱۴ ه.ق شناسانده در فهرست‌ها ۳۲۳ نسخه و شمار نسخه‌های بی‌تاریخ نگاره‌دار و بی‌نگاره نگاشته میان سده هفتم تا سیزدهم ه.ق ۳۲۲ نسخه است. با به‌شمار آوردن دست‌نویس‌های کامل و ناقص پس از سده یازدهم و درنظرگرفتن دست‌نویس‌های ازمیان‌رفته این کتاب، شاید شمار همه آنها از هزار افزون شود. برخی از مهمترین نسخه‌های شاهنامه عبارتند از:
نسخه فلورانس
کهن‌ترین دست‌نویس تاریخ‌دار شناخته‌شده از شاهنامه به دویست سال پس از سرایش این اثر و به تاریخ سه‌شنبه سی‌ام محرم سال ۶۱۴ ه.ق (۱۲۱۷ میلادی) بازمی‌گردد و در کتابخانه ملی فلورانس نگهداری می‌شود. نام کاتب و محل کتاب روشن نیست. این نسخه در سال ۱۹۷۸ م به‌دست آنجلو پیه‌مونتزه، ایران‌شناس ایتالیایی، در طی فعالیت‌های پژوهشی و بایگانی کتابهای دست‌نویس زبان پارسی در کتابخانه‌های ایتالیا شناسایی شد. این نسخه دو جلد بوده که جلد دوم ازمیان رفته‌است. جلد موجود دربردارنده نیمه نخست شاهنامه تا پادشاهی کیخسرو است. آغاز این دست‌نویس افتادگی دارد و کتاب از میانه پیشگفتار منثور آغاز می‌شود. این دست‌نویس بی‌نگاره است، اما دارای ۷۱۴ لوح تزیینی است که درخور توجه است. باوجود بی‌گزند نماندن از دستبردهای روزگار، روی‌هم‌رفته این دست‌نویس معتبرترین دست‌نویس موجود از شاهنامه تاکنون است. این نسخه به‌دست عزیزالله جوینی در سال ۱۳۷۵ تصحیح و توسط انتشارات دانشگاه تهران طی یک دوره ۷ جلدی چاپ شده‌است.
نسخه موزه بریتانیا
این نسخه در سال ۶۷۵ قمری (۱۲۷۶–۱۲۷۷ میلادی) نوشته شده‌است و در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
نسخه کتابخانه موزه ملی قاهره
به تاریخ ۷۴۱ هجری و نیز نسخه ۷۹۶ هجری که این دو دست‌نویس معتبر و کامل و تاریخ‌دار می‌باشند.
نویافته‌ترین نسخه پیداشده در کتابخانه اورینتال (Bibliothèque Orientale) دانشگاه سنت جوزف (Saint-Joseph University) بیروت
به دست آقای دکتر مصطفی موسوی – استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران- پیدا شده‌است. تاریخ نگارش این نسخه ۱۲۵۰–۱۳۵۰ میلادی گمان می‌رود. این نسخه در چهار ستون و دو روی برگ نوشته شده‌است و دارای ۹۹۲ صفحه (۴۹۶ برگ) است و عموما در هر صفحه ۲۵ خط نوشته شده‌است. این دست‌نوشته نگاره‌دار نیست.
نسخه فرهنگستان شماره ۱ علوم شوروی
در سال ۸۴۹ هجری نوشته‌شده و با متن نسخه لنینگراد هم‌خوانی و هماهنگی دارد.
نسخه فرهنگستان شماره ۲ علوم شوروی
بی‌تاریخ است، اما به گمان در سال ۸۵۰ هجری نوشته‌شده‌است و در بسیاری موارد با نسخه اول فرهنگستان همخوان و برابر است.
برگردان عربی شاهنامه
به دست بنداری در سالهای ۶۲۰–۶۲۱ نوشته‌شده‌است و اهمیت آن در این است که وی نسخه‌ای در دسترس داشته که باید آن را کهن‌ترین شاهنامه جهان به‌شمار آورد.
برخی از نسخه‌های موجود در هند
نسخه خدابخش (۷۸۹ هجری، ۱۳۸۷ میلادی) نستعلیق، ابن یحیی، ۷۶۸ صفحه، ۲۱ سطر، اندازه ۲۵٫۵x۱۶٫۵
نسخه شورای هند (۸۲۹ هجری، ۱۴۲۶ میلادی) نستعلیق، ۱۴۳۲ صفحه، ۱۹ سطر، اندازه ۲۱٫۵x۳۲
نسخه موزه ملی(۸۳۱ هجری، ۱۴۲۷ میلادی) نستعلیق، ابن محمود المحمود، ۱۱۷۰ صفحه (چهار ستون)، اندازه ۲۲x۳۲
نسخه رامپور (۸۴۰ هجری) نستعلیق، محمد بن محمد یوسف التشتری، ۱۰۷۸ صفحه
نسخه ایوانف (۸۸۲ هجری، ۱۴۷۷ میلادی) نستعلیق شکسته، بدهن بن قوام الدین بن کمال الدین یوسف علم دار، ۱۲۵۸ صفحه، ۲۱ سطر (چهر ستون)، اندازه ۲۴x۳۱
نسخه دانشگاه علیگره (۸۹۴ هجری، ۱۴۸۸ میلادی) نستعلیق، ۱۶۰۶ صفحه، ۲۷ سطر، اندازه ۱۲x۱۲٫۹
نسخه خدابخش (۹۴۲ هجری، ۱۵۲۷ میلادی) نستعلیق، مرشد الکاتب الشیرازی، ۱۲۲۴ صفحه، ۲۵ سطر، اندازه ۲۵x۳۴
نسخه حمیدیه (۹۶۲ هجری، ۱۵۵۴ میلادی)
نسخه بارت اتهاس (۹۷۵ هجری، ۱۵۶۷ میلادی)
نسخه سالارجنگ (۹۷۷ هجری، ۱۵۶۹ میلادی)
نسخه‌های دست‌نویس نگاره‌دار شاهنامه
نگاره نبرد کیخسرو و افراسیاب از شاهنامه بایسنقری
دوره سلجوقی
شاهنامه کاما یکی از کهن‌ترین نسخه‌های شاهنامه است که تاکنون شناسایی شده‌است. نخستین بار این کتاب به دست مهدی غروی در نوشتاری در سال ۱۳۵۲ در مجله هنر و مردم شناسانده شد. به نظر کارشناسان این شاهنامه مربوط به دوره سلجوقی است. این شاهنامه در موسسه کاما در شهر بمبئی نگهداری می‌شده‌است که اکنون به فردی ناشناس فروخته‌شده و دیگر در دست آن موسسه نیست. اندازه‌های این کتاب ۲۳x۲۹ سانتیمتر است. شمار همه برگ‌های آن ۳۰۹ و شمار نگاره‌هایش ۴۵ است.
دوره ایلخانی
یکی از مهمترین شاهنامه‌های نگاره‌دار مکتب تبریز دوره نخست در دوره ایلخانی، شاهنامه دموت است که به نام کسی که آن را در آغاز سده بیستم در دست گرفت، شناخته می‌شود. دلالی به نام Georges Demotte که نتوانسته‌بود اثر را با بهای درخور به فروش برساند، برگ‌های کتاب را از هم جدا کرد و دست به فروش جداگانه برگ‌ها زد. این نسخه مربوط به دوره ایلخانی است و بیشتر پژوهندگان هنر ایران درباره آغاز نگارش آن در سال ۷۳۰ هجری همرای هستند، اما برای سال پایان کار باورهای گوناگونی هست و سالهای ۷۳۶، ۷۴۰، ۷۵۰ و ۷۷۵ را یاد کرده‌اند.
دوره اینجویان
هنرمندان مکتب شیراز در دوره نخست در سده هشتم هجری، با نگه‌داشتن سنت نگارگری ایرانی، توجه ویژه‌ای به شاهنامه نشان دادند. پژوهشگران، بین سالهای ۷۳۰ تا ۷۵۱ هجری، از حدود هشت نسخه نگاره‌دار شاهنامه یاد میکنند که در شیراز نگارگری شده‌اند که برخی از آنها به سبب اندازه‌های کوچک به شاهنامه‌های کوچک معروف هستند؛ کهن‌ترین نسخه نگاره‌دار از مجموعه شاهنامه‌های کوچک با ۹۲ نگاره، مربوط به سال ۷۳۱ هجری است که در موزه توپقاپوسرای ترکیه نگهداری می‌شود. نگارش نسخه دیگر در سال ۷۳۳ هجری پایان یافته‌است و در کتابخانه ملی روسیه در سن‌پترزبورگ (لنینگراد) نگهداری می‌شود. این نسخه ۴۹ نگاره دارد. نسخه دیگر این مجموعه که به شاهنامه قوام‌الدین حسن وزیر نیز شناخته می‌شود، به تاریخ ۷۴۱ هجری به دست حسن بن محمد الموصلی خوشنویسی شده‌است و دربردارنده ۱۴۰ نگاره است. نگارش چهارمین شاهنامه با ۱۰۸ نگاره در سال ۷۵۳ هجری به پایان رسیده‌است.
دوره تیموری
نخستین شاهنامه نگاره‌دار مهم در دوره تیموری، شاهنامه ابراهیم سلطان است که در سال ۸۳۷ هجری نگارش شده‌است. شاهنامه ابراهیم سلطان که اکنون در کتابخانه بادلیان آکسفورد نگهداری می‌شود و دربردارنده ۴۷ نگاره است، دستاورد همین رویکرد وی است. نگارش این شاهنامه، با نازک‌کاری و زیبا است و نگاره‌های آن گرچه به پای شاهنامه بایسنقری نمی‌رسد، سیر دگرگونی و بالندگی نگارگری مکتب شیراز را در دوره دوم به خوبی نشان می‌دهد. این شاهنامه دارای ۴۸۶ و ۹۳۶ صفحه در اندازه‌های ۲۸/۸x۱۹/۸ سانتیمتر است و دارای ۱۷۶ نگاره است.
نسخه بایسنقری
دومین شاهنامه نگاره‌دار بااهمیت در دوره تیموری، شاهنامه بایسنقری است. این نسخه در کاخ موزه گلستان نگهداری می‌شود. تاریخ نگارش آن به ۸۳۳ هجری بازمی‌گردد و مربوط به مکتب هرات است. این اثر در دوره بایسنقر یکی از نوادگان تیمور و با پشتیبانی او آفریده شده‌است. خوشنویس اثر ملاجعفر تبریزی بایسنقری و هنرمندان آن ملاعلی و امیر خلیل هستند. نسخه دارای ۷۰۰ برگ است که در هر صفحه ۳۱ خط نگاشته شده‌است. حاوی ۲۲ نقاشی و ۵۸هزار بیت است.
سومین نسخه نگاره‌دار دوره تیموری که در مکتب هرات نگارش شده‌است، شاهنامه محمد جوکی است. این شاهنامه به فرمان محمد جوکی، فرزند شاهرخ تیموری و در حدود ۸۴۴ هجری آفریده شده‌است. این شاهنامه دارای ۵۳۶ برگ و ۱۰۷۲ صفحه و در اندازه‌های ۲۲/۶x۳۳/۸ سانتیمتر است. این نسخه دارای ۳۱ نگاره است.
نگاره داستان هوشنگ از شاهنامه تهماسبی
دوره صفوی
نسخه تهماسبی
این دست‌نویس در اندازه‌های ۴۷x۳۲ سانتیمتر و دربردارنده ۷۵۹ برگ و ۲۵۸ نگاره است. ۱۱۸ نگاره آن در ایران و دیگر نگاره‌ها در موزه‌های جهان نگهداری می‌شود. شاهنامه تهماسبی یکی از شناخته‌شده‌ترین نسخه‌های شاهنامه است و در دوران شاه تهماسب صفوی نوشته شده‌است. این نسخه در سال ۱۵۷۶ میلادی به عنوان هدیه به سلطان سلیم دوم داده شده‌است. این نسخه در مکتب تبریز دوم و در سی سال آفریده شده‌است. خوشنویسان و نگارگران بسیاری در آفرینش این اثر دست داشته‌اند (مانند میرمصور، سلطان محمد، دوست محمد، میرزا علی، میرسیدعلی، مظفرعلی، عبدالصمد و…). این دست‌نوشته در سال ۱۹۵۹ به دست شخصی به نام ادموند رتشیلد (Edmond de Rothschild) به فردی به نام آرتور‌هاتون (Arthur Houghton) فروخته شد. شوربختانه‌هاتون برای فروش تک‌برگ‌های این اثر دست‌نوشته، آن را تکه‌تکه کرد. برخی از این برگ‌ها در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود(New Yorks Metropolitan Museum of Art). در سال ۱۹۷۶هاتون پیشنهاد فروش برگ‌های باقی‌مانده را به محمدرضا شاه به قیمت ۲۰میلیون دلار داد. پیشنهادی که رد شد. در نوامبر سال ۱۹۷۶، او ۷ برگ از این اثر را در حراج کریستی به فروش گذاشت. در سال ۱۹۸۸ حراجی ۱۴ برگ دیگر فروخته‌شد. در سال ۲۰۰۶ یک برگ از آن در حراجی ساتبی به موزه آقاخان در ژنو به قیمت ۹۰۴۰۰۰ یورو فروخته‌شد. ۱۱۸ برگ به‌جای‌مانده در دست‌هاتون پس از مرگش نیز به حراج گذاشته‌شد تا سرانجام دولت جمهوری اسلامی ایران با یک نقاشی اثر ویلم دکونینگ (Lady No. 3 by Willem De Kooning) آن را دادوستد کرد.
نسخه آستان قدس
این نسخه دارای ۵۱ مجلس نگاره ظریف و زیبا به الوان و زر و دارای چهار سرلوح و کتیبه مذهب (طلاکاری شده) و منقش در آغاز و میان هر جلد است. تاریخ نگارش آن ۱۰۶۷ هجری است. بین صفحه‌های آغازین، طلااندازی، تمام برگ‌ها جدول‌بندی به زر تحریردار و لاجورد، و کمندکشی به سیاهی تحریردار است. این نسخه به خط نستعلیق چهارستونه ۲۵ سطری خوشنویسی شده‌است. شمار برگه‌ها ۵۶۰ برگ در اندازه ۳۷x۲۲ سانتیمتر و دارای پوشش مقوایی با عطف و گوشه تیماج است. این نسخه در گنجینه مخطوطات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
برگزیده ابیات شاهنامه
برگزیده ابیات شاهنامه نامی فراگیر برای کتاب‌هایی است که بخش‌هایی از شاهنامه فردوسی را دربرمی‌گیرند و در درازنای دورانهای گوناگون گردآوری یا چاپ گردیده‌اند. دکتر کتایون مزداپور در پیشگفتاری که بر برگزیده شاهنامه فردوسی (به گزینش دکتر احمدعلی رجایی بخارایی) نگاشته‌است می‌نویسد:
«حجم سنگین شاهنامه، مانع بزرگ بازخوانی و آشنایی نزدیک با آن، به ویژه در روزگار ما، مردم شتابزده را از اخت‌شدن با مجموع حوادث و روند کلی و پیوستاری داستان‌های خود بازمی‌دارد، و موجب بوده‌است که تهیه‌کردن گزیده‌ای از شاهنامه از عهدی نزدیک به زمان فردوسی آغاز شود.»
برگزیده‌های مشهور
برگزیده‌های پارینه
برگزیده‌ای گمشده از مسعود سعد سلمان که گزینشی بوده‌است از بیتهای حکمت‌آمیز شاهنامه که به احتمال، متعلق به قرن ششم است.
برگزیده شاه‌جهانی
برگزیده‌های نوین
دو برگزیده از محمد علی فروغی با نامهای خلاصه شاهنامه و منتخب شاهنامه
سپاسی، محمود. مجموعه ابیات برگزیده از نه جلد شاهنامه فردوسی، تهران، ۱۳۴۷.
حبیب یغمایی. فردوسی در شاهنامه، تهران، انتشارات یغما، ۱۳۵۳.
این کتاب به گردآوری و گزیده‌نگاری بیت‌هایی از شاهنامه پرداخته‌است که در آنها فردوسی به‌طور شخصی در بیان و خطاب مستقیم و بیرون از داستان به خواننده، حضور می‌یابد.
نخبه‌ای از شاهنامه (گزیده اشعار داستانی شاهنامه) و داستان‌های ایرانیان از مجتبی مینوی
رجایی، بخارایی، احمدعلی. برگزیده شاهنامه فردوسی، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم ۱۳۸۱.
کتابهای نوشته‌شده بر پایه شاهنامه
از رنگ گل تا رنج خار (شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه) نوشته قدمعلی سرامی
هزارافسان کجاست؟، نوشته بهرام بیضایی
پارسیان و من (در سه جلد: کاخ اژدها، راز کوه پرنده، رستاخیز فرامی‌رسد) نوشته آرمان آرین
نامه باستان (در ۹ جلد) نوشته جلال‌الدین کزازی
تصحیح شاهنامه به کوشش جلال خالقی مطلق و با همکاری محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی
تصحیح دوره هشت جلدی از نسخه شاهنامه فلورانس به کوشش عزیزالله جوینی که هفت جلد آن توسط انتشارات دانشگاه تهران برای چندمین بار چاپ شده و جلد هشتم در مراحل چاپ میباشد.
ویرایش شاهنامه به کوشش فریدون جنیدی (دوره شش جلدی)
آمار بیانگر آن است که شمار رجوع و بهره از شاهنامه فردوسی در ایران بالاست. بر اساس آمار، شاهنامه فردوسی در سال ۱۳۹۳ بیش از ۵۰ بار در کشور چاپ و ۱۴۰ بار نیز بازنویسی شده‌است. در این سال ۴۰هزار نسخه از متن شاهنامه در کتابهای گوناگون استفاده شده‌است. این بدان معنی است که روزی ۱۲۰۰ نسخه به نام فردوسی رقم خورده‌است.
فیلم‌های ساخته‌شده بر پایه شاهنامه
در سال ۱۳۱۳ خورشیدی، عبدالحسین سپنتا دست به کار ساخت فیلم «فردوسی» برای نمایش در جشن هزاره فردوسی در توس شد. در سال ۱۳۳۶، مهدی رئیس فیروز فیلم «رستم و سهراب» را کارگردانی کرد. همچنین در زمینه شاهنامه، فیلم‌های «بیژن و منیژه» به کارگردانی منوچهر زمانی در سال ۱۳۳۷، «سیاوش در تخت جمشید» به کارگردانی فریدون رهنما در سال ۱۳۴۶، «مردان سحر» به کارگردانی اسماعیل نوری‌علاء در سال ۱۳۵۰، «شاهزاده ایرانی» به کارگردانی محمد نوری‌زاد در سال ۱۳۸۴ و مجموعه انیمیشن سه قسمتی «افسانه ماردوش» به کارگردانی حسین مرادی‌زاده در سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ ساخته شده‌است.
بوریس کیمیاگرف (کارگردان یهودی‌تبار تاجیک و زاده سمرقند) که به فردوسی مهری بسیار داشت، پرهزینه‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای تاجیکستان («پرچم کاوه آهنگر» در سال ۱۹۶۱، «داستان رستم» و «رستم و سهراب» در سال ۱۹۷۱ و «داستان سیاوش» در سال ۱۹۷۶) را ساخت. همچنین فیلم «رستم و سهراب» را در سال ۱۹۶۳ ساخته‌است.
بازگردانی‌ها، ویرایش‌ها و پژوهش‌ها در شاهنامه
بازگردانی‌های شاهنامه
شاهنامه فردوسی بزرگترین کتاب به زبان پارسی است که در همه جای جهان مورد توجه قرار گرفته‌است و مهمترین دلیل آن بازگردانی‌های گوناگون آن و پژوهشهای گسترده و همه‌جانبه درباره آن در زبانهای خارجی است. نخستین بار بنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی بازگردانی کرد. این بازگردانی از روی نخستین شاهنامه که در سال ۳۸۴ تمام شده‌بود، انجام شد و در زبان عربی الشاهنامه نامگذاری شد. قانصوه غوری از سلطان‌های مملوکی مصر که اهل ادبیات و شعر نیز بود؛ امر کرد که شاهنامه فردوسی را از فارسی به ترکی ترجمه کنند. علی افندی در سال ۹۱۶ هجری قمری شاهنامه را بدون کاستی به شعر ترکی درآورد. سرافیون ساباش‌ویلی (ادیب معروف گرجستان) شاهنامه را به نثر و نظم به گرجی درآورد. او نتوانست بازگردانی کامل شاهنامه را انجام دهد، اما اثر او پس از مرگش به دست برخی از مترجمان گمنام کامل شد.
نخستین شخص اروپایی که از فردوسی و شاهنامه سخن گفت، ویلیام جونز انگلیسی بود که در کتاب خود موسوم به شرح ادبیات آسیایی، پاره‌هایی از شاهنامه را در سال ۱۷۷۴ میلادی بازگردانی کرد، اما چون او چندان از زندگی فردوسی آگاهی نداشت، شاهنامه را اثر چند تن از شاعران دانست. پس از او، لومسدن انگلیسی بود برگردان خوبی از شاهنامه انجام داد که تنها یک بخش از آن منتشر شد. پس از او نیز مهمترین بازگردان کامل شاهنامه تا مرگ رستم توسط گورس آلمانی در سال ۱۸۲۰ میلادی انجام گرفت و توجه همگان را به شاهنامه جلب کرد. در سال ۱۸۷۳، فریدریش روکرت (خاورشناس و شاعر آلمانی) داستان رستم و سهراب را به نظم آلمانی درآورد و این بازگردانی موجب نامداری فراوان شاهنامه در ادبیات اروپایی شد.
از سال ۱۸۳۸ تا ۱۸۷۸، یکی از مهمترین بازگردان‌های شاهنامه به زبان فرانسوی توسط ژول مل انجام گرفت. از بازگردان‌های دیگر شاهنامه می‌توان بازگردان منظوم پیتزی به زبان ایتالیایی نام برد. ژو کوسکی نیز داستان رستم و سهراب را به نظم روسی درآورد. باید یاد شود که شاهنامه این اثر حماسی ملی ایرانیان به بیش از سی زبان دنیا ترجمه شده‌است. همچنین آثاری از شاهنامه به زبانهای ارمنی، گجراتی، دانمارکی، مجاری، سوئدی، لهستانی و هندی بر جای مانده‌است. دکتر صالح محمد زیری وزیر پیشین وزارت صحت عامه افغانستان و یکی از شخصیت‌های سیاسی چهار دهه تاریخ این کشور، شاهنامه را با عنوان «د فردوسی شهنامه» به نثر شیوای پشتو برگرداند. بازگردان پشتو در هجده ماه به پایان رسید و در سال ۱۳۹۳ خورشیدی (۲۰۱۴) نخستین چاپ آن در ۶۳۳ صفحه روانه بازار شد. بازگردان پشتو در آغاز کتاب، جستار گسترده‌ای دارد در پیرامون سرزمین پهناور شاهنامه از قاف تا سیستان، از زابل تا سمنگان و از اندراب تا گرزوان و به دنبالش اشاره می‌کند به دو دلیلی که چرا شاهنامه در سرزمین‌های بیشتر پشتوننشین درست جا نیفتاده‌است.
همچنین شماری از بازگردانی‌های شاهنامه عبارتند از:
بازگردانی هاگمان به زبان لاتین در سال ۱۸۰۱
بازگردانی استفان وستون به زبان انگلیسی در سال ۱۸۱۵
بازگردانی هلن زیمرن به زبان انگلیسی در سال ۱۸۲۲
بازگردانی تولو رابرستن به زبان انگلیسی در سال ۱۸۳۱
بازگردانی هالیستن به زبان لاتین در سال ۱۸۳۹
بازگردانی فن استار کنفلس به زبان آلمانی در سال ۱۸۴۰
بازگردانی مودی به زبان گجراتی که به سال ۱۸۹۷ الی ۱۹۰۴ در بمبئی به چاپ رسید.
بازگردانی ژرژ وارنر و ادموند وارنر به زبان انگلیسی در سال ۱۹۰۵
بازگردانی بگستون به زبان انگلیسی در سال ۱۹۰۷
بازگردانی راجرز به زبان انگلیسی در سال ۱۹۰۷
بازگردانی ویلیام استیگند به زبان انگلیسی در سال ۱۹۰۷
بازگردانی تیریاکیان از داستان اردشیر بابکان به زبان ارمنی که در سال ۱۹۰۹ در نیویورک به چاپ رسید.
بازگردانی والاس گاندی به زبان انگلیسی در سال ۱۹۱۲
بازگردانی اسیگمن به زبان آلمانی در سال ۱۹۱۹
بازگردانی ژرژ لچینسکی به زبان آلمانی در سال ۱۹۲۰
بازگردانی ورنر یانسن به زبان آلمانی در سال ۱۹۲۲
بازگردانی رادو آنتال به زبان مجاری در سال ۱۹۳۱
بازگردانی آرتور کریستنسن به زبان دانمارکی در سال ۱۹۳۱
بازگردانی آکسل اریک هرملین به زبان سوئدی در سال ۱۹۳۱
بازگردانی ژوزف اوربلی به زبان روسی در سال ۱۹۳۴
ویرایش‌های شاهنامه
از آن میان، جلال خالقی مطلق، بازنگرانه‌ترین پیرایش شاهنامه را همراه با پژوهش‌ها و یادداشت‌های فراوان پدید آورده‌است و به گفته برخی بهترین ویرایش از شاهنامه است. شاهنامه ویراسته جلال خالقی مطلق در ۸ جلد زیر نظر احسان یارشاطر در نیویورک به چاپ رسیده‌است. ویراست دوم پیرایش خالقی مطلق در دو جلد در انتشارات سخن به سال ۱۳۹۳ به چاپ رسیده‌است.
ویرایش‌های منثور
دوازده تن از نویسندگان و پژوهشگران، مانند دکتر جلال خالقی، محمدعلی اسلامی ندوشن، دکتر منصور رستگار فسایی، بهرام گرگین، محبوبه کاشانی، میرجلال‌الدین کزازی، فریدون جنیدی و دیگران داستان‌های شاهنامه را به نثر آورده‌اند.
پژوهشهای شاهنامه
از سده نوزدهم میلادی به این سو پژوهشهای فراوانی درباره فردوسی و شاهنامه انجام گرفته‌است. ژول مول، تئودور نولدکه، سید حسن تقی‌زاده، هانری ماسه، فریتز ولف، ملک‌الشعرا بهار، محمد قزوینی، مجتبی مینوی، محمدامین ریاحی، محمدعلی اسلامی ندوشن و شاهرخ مسکوب از شناخته‌شده‌ترین پژوهشگران درباره فردوسی و شاهنامه هستند.
واژگان عربی در شاهنامه
فردوسی هنگامی شاهنامه را به نظم کشید که زبان پارسی دستخوش آشفتگی بود و او با سرودن شاهنامه از آشفتگی و افزونی آن جلوگیری کرد. زبان زنده روزگار او پارسی سره نبود بلکه پارسی دری بود و اگر می‌خواست تنها از پارسی سره که بسیاری از واژگان آن رهاشده و مرده بود، بهره‌گیرد، شاهنامه همچون بسیاری از آثار ادبی سده‌های پیشین از بین می‌رفت. با این که شاهنامه، برگردانی از چند نثر کهن همچون شاهنامه ابومنصوری است، فردوسی در زمان‌های مناسب از واژگان دخیل عربی بهره می‌گرفت تا مردم ایران سخنان او را به آسانی بخوانند و بفهمند. بیت یکی مانده به پایان داستان رستم و اشکبوس چنین است:
قضا گفت گیر و قدر گفت ده فلک گفت احسن ملک گفت زه
در این بیت پنج واژه عربی (قضا، قدر، فلک، احسن، ملک) هست. شمار واژگان عربی شاهنامه ۸۶۵ است که چندی از آنها عبارتند از: شمع، صدف، طلسم، طول، عجم، عاشق، عکس، غول، فدا، قیمت، کعبه، لیکن، مدح، مقدس، نحس، نشاط، وحشی، هندسه، یتیم، یقین.
هزاره شاهنامه در یونسکو
هزاره شاهنامه در یونسکو
۲۵ اسفند ۱۳۸۸ هزارمین سالگرد پایان سرایش شاهنامه است. هزاره شاهنامه در فهرست رویدادهای فرهنگی، هنری و علمی در سالهای ۲۰۱۰–۲۰۱۱ میلادی به پیشنهاد بنیاد فردوسی از سوی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌است. به همین روی برای گرامی‌داشت این رویداد در کشورهای گوناگون برنامه‌های دامنه‌داری برپا شد. جشن جهانی هزاره شاهنامه با حضور نمایندگان ۱۹۲ کشور عضو یونسکو در ۳۱ مارس ۲۰۱۰ (۱۱ فروردین ۱۳۸۹) در شهر پاریس، فرانسه (مقر یونسکو) به کوشش بنیاد فردوسی برگزار شد.
همچنین با همکاری انجمن دوستی ایران و آلمان و بنیاد فردوسی ایران، آیین بزرگداشت پایان هزاره شاهنامه در برلین، آلمان در ۲۸ مه ۲۰۱۰ (۷ خرداد ۱۳۸۹) برگزار شد. بهانه برگزاری این بزرگداشت، ثبت هزاره شاهنامه در یونسکو بود. در این برنامه سخنرانان و پژوهشگران از زاویه‌های گوناگون به ارزش‌های تاریخی و ادبی شاهنامه، اثرگذاری آن در فرهنگ ایرانی، چگونگی بازتاب آن در هنر و ادبیات اروپایی و زندگی فردوسی پرداختند. این آیین در تالار کنسرت هاوس برلین در ژاندارمارن مارک برگزار شد.
در بخش نخست، پس از شناساندن فعالیت‌های انجمن دوستی ایران و آلمان و بنیاد فردوسی از سوی محمدحسین توسی‌وند (از پایه‌گذاران دو انجمن)، بخشی از سخنرانی‌ها به زبان آلمانی و بخشی به زبان پارسی انجام شد. در این بخش افرادی همچون ناصر کنعانی (استاد پیشین دانشگاه برلین)، بیژن غیبی (پژوهشگر تاریخ و ایران‌شناس ساکن آلمان)، اسدالله حبیب (استاد پیشین دانشگاه در افغانستان)، فریدون جنیدی (بنیانگذار و مسئول بنیاد نیشابور و عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی) و روشن رحمان (استاد دانشگاه زبان و ادب پارسی در تاجیکستان) سخنرانی کردند. بازپسین سخنران این آیین نیز اولریش مارزولف (استاد دانشگاه گوتینگن و اسلام‌شناس آلمانی) بود. در بخش دوم هم مرجان صادقی از ایران به نقالی و شاهنامه‌خوانی پرداخت و گروه موسیقی محلی بانو به سرپرستی مریم آخوندی هنرنمایی کرد.
هستی‌شناسی شاهنامه
آنتالوژی شاهنامه متد و روشی است که به کشف روابط معنایی بین شخصیت‌های شاهنامه می‌پردازد و بگونه‌ای با هدف هستی‌شناسی به عمق روابط میان شخصیت‌ها نفوذ می‌کند و جلوه‌ای روشن و دیداری از این ارتباطات معنایی را پدید می‌آورد.
سنجش و تفسیر شاهنامه
دیدگاه انتقادی احمد شاملو و واکنش‌های دیگران
احمد شاملو در فروردین‌ماه ۱۳۶۹(هجری خورشیدی) در نشست‌هایی در دانشگاه برکلی کالیفرنیا با بیان سخنانی پیرامون شاهنامه به گفتگوهای زیادی دامن زد. او درباره ضحاک گفت:
«ضحاک در دوره سلطنت خودش که درست وسط دوره‌های سلطنت جمشید و فریدون قرار داشته طبقات را در جامعه به هم ریخته بوده‌است. حضرت فردوسی در بخش پادشاهی ضحاک از اقدامات اجتماعی او چیزی بر زبان نیاورده، به همین اکتفا کرده‌است که او را پیشاپیش محکوم کند و در واقع بدون اینکه موضوع را بگوید و حرف دلش را بر دایره بریزد، حق ضحاک بینوا را گذاشته کف دستش دو تا مار روی شانه‌هایش رویانده…»
شاملو بر این باور بود که ضحاک با رهبری توده‌های مردم، بر نظام طبقاتی جمشید به پا خاسته و کاوه فردی ضدانقلابی و در برابر توده‌های مردم بوده‌است. او می‌گوید:
«ضحاک فردوسی درست همان گئومات غاصبی است که داریوش از بردیا ساخته بود… می‌بینید دوستان، که حکومت ضحاک افسانه‌ای با بردیای تاریخی را ما به غلط و به اشتباه مظهری از حاکمیت استبدادی و خودکامگی و ظلم و جور و بیداد فردی تلقی کرده‌ایم. به عبارت دیگر شاید تنها شخصیت باستانی خود را که کارنامه‌اش به شهادت کتیبه بیستون و حتی مدارکی که از خود شاهنامه استخراج می‌توان کرد سرشار از اقدامات انقلابی توده‌ای است، بر اثر تبلیغات سوئی که فردوسی بر اساس منافع طبقاتی و معتقدات شخصی خود برای او کرده به بدترین وجهی لجن‌مال می‌کنیم و آنگاه کاوه را مظهر انقلاب توده‌ای به حساب می‌آوریم. درحالیکه کاوه در تحلیل نهایی عنصری ضد مردمی است.»
تنقیح بهرام بیضایی
بهرام بیضایی در کتاب هزارافسان کجاست؟ این نگرش را - که با برخوانی «اژدهاک» از خودش و با نوشتار علی حصوری در روزنامه کیهان در سه‌شنبه ۲۱ تیرماه ۱۳۵۶ آغاز شده‌بود - پذیرفتنی نمی‌یابد و آن را دنباله دگرگشت‌های افسانه این بار به شکل «اژدهای شورشی» در روزگار نو می‌داند. پی آورد سوم هزارافسان کجاست؟ با نام «اژدهای شورشی» این موضوع را به تفصیل می‌کاود.
نگرش جلال خالقی مطلق
جلال خالقی مطلق نیز در گفتگویی باور شاملو را نادرست و نشانه ناآگاهیش از شاهنامه دانسته‌است.
عقیده محمود امیدسالار
محمود امیدسالار نیز رای شاملو را نادرست و غیرتخصصی شمرده.
نظر فریدون جنیدی
فریدون جنیدی در پاسخ به گفته‌های شاملو در کنار رد آن، باور دارد که ضحاک یک شخص نیست، بلکه بیانگر دوره پادشاهی بابلیان بر ایران است که هزار سال به درازا کشیده‌است.
پژوهشکده‌های شاهنامه
بنیاد شاهنامه فردوسی، موسسه تحقیقاتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر، در سال ۱۳۵۰ با هدف پیشبرد پژوهشهای درباره شاهنامه فردوسی، و تصحیح و انتشار متن انتقادی شاهنامه بنیانگذاری شد. سرپرستی علمی بنیاد از ابتدای بنیان با مجتبی مینوی و از سال ۱۳۵۵ با محمدامین ریاحی بود. کوشش‌های این بنیاد شامل گردآوری نسخه‌های شاهنامه و بن‌مایگان پژوهشی درباره شاهنامه از سراسر جهان، و ارزیابی آنها به منظور تصحیح متن شاهنامه، و برابر نهادن نسخه‌ها و تهیه متن تصحیح‌شده از بخش‌های مختلف شاهنامه توسط پژوهشگران بنیاد بود. از برجسته‌ترین پژوهشگران بنیاد شاهنامه، جلال خالقی مطلق و احمد تفضلی بودند. بنیاد شاهنامه پس از انقلاب ۱۳۵۷ از ادامه کار بازماند.
دومین پژوهشکده شاهنامه در خرداد ۱۳۹۳ (ژوئن ۲۰۱۴) در کالج پمبروک دانشگاه کمبریج گشایش یافت. مرکز شاهنامه دانشگاه کمبریج دارای آرشیو بزرگی از نگاره‌های نسخه‌های خطی شاهنامه مربوط به سده‌های گوناگون است. مدیریت این مرکز در حال حاضر با فیروزه عبدلاوا، استاد و پژوهشگر تاریخ و هنر ایران در این دانشگاه است. دانشگاه کمبریج توانست با کمک مالی بیتا دریاباری (سرمایه‌دار و خیر ایرانی-آمریکایی) مرکز شاهنامه‌پژوهی را در بخش ایران‌شناسی این دانشگاه تاسیس کند. این مرکز در آغاز با کمک مالی ۲میلیون دلاری به پروژه شاهنامه دانشگاه کمبریج که در سال ۱۹۹۹ به کوشش چارلز ملویل پدید آمده‌بود، آغاز به کار کرد. کالج پمبروک که پیشینه‌ای ششصد ساله دارد یکی از ۳۱ کالج دانشگاه کمبریج است که کارنامه برجسته‌ای در ایران‌شناسی دارد.
شاهنامه تهماسبی
شاهنامه دموت
شاهنامه رشیدا
شاهنامه‌خوانی
نقالی ایرانی
بنیاد شاهنامه فردوسی
بنیاد فردوسی
رستم و سهراب (اپرا)
جشنواره ملی عکس شاهنامه
فهرست جای‌ها در شاهنامه
خسرو و شیرین
مینوی، مجتبی. فردوسی و شعر او، تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی (۵۶)، ۱۳۴۶.
رجایی بخارایی، احمدعلی. برگزیده شاهنامه فردوسی، به کوشش کتایون مزداپور، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم ۱۳۸۱، | [
"فردوسی",
"حماسه",
"بحر",
"متقارب مثمن محذوف",
"بیت",
"شاعر",
"ایران بزرگ",
"تاریخ ایران",
"حمله اعراب به ایران",
"سده ۷ (میلادی)",
"پیشدادیان",
"کیانیان",
"شاهنشاهی اشکانی",
"شاهنشاهی ساسانی",
"ادبیات",
"زبان عربی",
"زبان فارسی",
"شاهنامه ابومنصوری",
"فهرست ادبیات جهان",
"یوهان ولفگانگ فون گوته",
"ویکتور هوگو",
"۶۰۱ (خورشیدی)",
"بنداری اصفهانی",
"ژول مل",
"زبان فرانسوی",
"مصر",
"زبان قبطی",
"فارسی سره",
"واژگان عربی در شاهنامه",
"یونسکو",
"پاریس",
"فرانسه",
"بنیاد فردوسی",
"برلین",
"آلمان",
"هجونامه فردوسی",
"کیومرث",
"یزدگرد سوم",
"شاهنامهٔ ابومنصوری",
"بنداری",
"خدای‌نامگ",
"زبان پارسی میانه",
"ساوه‌شاه",
"موزه هنر شهرستان لس آنجلس",
"مسعودی مروزی",
"گاه‌شماری میلادی",
"ایرج ملک‌پور",
"حمدالله مستوفی",
"قصیده",
"ایلیاد",
"ادیسه",
"هومر",
"بیژن و گرازان",
"بیژن و منیژه",
"اکوان دیو",
"رستم و سهراب",
"ابومنصور معمری",
"ماخ پیر خراسانی",
"ابومنصور ثعالبی",
"غرر اخبار ملوک الفارس",
"هخامنشیان",
"تاریخ ایران پیش از اسلام",
"زبان اوستایی",
"اهورامزدا",
"سیامک",
"هوشنگ",
"هفت کشور",
"آهن",
"آتش",
"جشن سده",
"طهمورث",
"دیو",
"جمشید",
"نوروز",
"فر",
"ضحاک",
"ارنواز",
"شهرناز",
"ارمایل",
"گرمایل",
"فریدون",
"کاوه آهنگر",
"دماوند",
"نژاد",
"آبتین",
"فرانک (مادر فریدون)",
"ایران",
"ایرج پسر فریدون",
"توران",
"تور",
"شام (سرزمین)",
"سلم (پسر فریدون)",
"منوچهر",
"پشنگ",
"نریمان",
"قارن",
"الکوس",
"سام پسر نریمان",
"زال",
"البرز",
"سیمرغ",
"سیستان",
"رودابه دختر مهراب",
"مهراب",
"رستم",
"شغاد پسر زال",
"زواره پسر زال",
"فرامرز پسر رستم",
"سهراب پسر رستم",
"بانوگشسب‌نامه",
"نوذر پسر منوچهر",
"افراسیاب پسر پشنگ",
"اغریرث (پسر پشنگ)",
"زو (شاهنامه)",
"آمودریا",
"گرشاسپ پسر زو",
"کیقباد",
"استخر (شهر)",
"کاووس پسر کیقباد",
"استان مازندران",
"دیو سپید",
"قوم بربر",
"هاماوران",
"سودابه",
"سیاوش پسر کاووس",
"فریبرز پسر کاووس",
"پیران پسر ویسه",
"فریگیس",
"گرسیوز پسر پشنگ",
"کیخسرو پسر سیاوش",
"فرود پسر سیاوش",
"کنگ‌دژ",
"گیو پسر گودرز",
"دژ بهمن",
"جهن",
"لهراسپ",
"توس پسر نوذر",
"گودرز پسر کشواد",
"آذربرزین مهر",
"زریر پسر لهراسپ",
"گشتاسب‌شاه",
"آتشکده نوبهار",
"بلخ",
"مزدیسنا",
"زرتشت",
"ارجاسب",
"اسفندیار پسر گشتاسپ",
"بهمن پسر اسفندیار",
"یوهانس هرتل",
"ارنست هرتسفلد",
"ویشتاسپ (هخامنشی)",
"داریوش بزرگ",
"ماد",
"هرودوت",
"کتزیاس",
"کوروش بزرگ",
"پشوتن",
"همای دختر بهمن",
"اوستا",
"داراب پسر بهمن",
"داریوش سوم",
"اسکندر",
"المپیاس",
"فیلیپ مقدونی",
"یونان",
"کرمان",
"اسکندر مقدونی",
"شاهان هخامنشی",
"اشکانیان",
"کی‌آرش",
"ارشک یکم",
"فهرست سنگ‌نبشته‌های دولتی در دوران ساسانی",
"اسفندیار",
"ذال معجم",
"گرشاسپ (پهلوان)",
"آلفونس دو لامارتین",
"واسیلی ژوکوفسکی",
"ادبیات روسی",
"متیو آرنولد",
"یوهان ولفگانگ گوته",
"ادبیات پارسی",
"هاینریش هاینه",
"فرانسوا کوپه",
"تیمور",
"موریس باره",
"خیام",
"مولوی",
"حافظ",
"گرشاسپ‌نامه",
"بهمن‌نامه",
"کوش‌نامه",
"ایرانشاه بن ابی‌الخیر",
"شهنشاه‌نامه",
"فتحعلی صبا",
"فرامرزنامه",
"آذربرزین‌نامه",
"بیژن‌نامه",
"لهراسپ‌نامه",
"سام‌نامه",
"زرّین‌قبانامه",
"کک کوهزاد",
"داستان شبرنگ",
"داستان جمشید",
"برزونامه",
"خواجه عمید عطایی رازی",
"شهریارنامه",
"جهانگیرنامه",
"قاسم مادح",
"ظفرنامه (مستوفی)",
"آئینه سکندری",
"امیرخسرو دهلوی",
"خردنامهٔ اسکندری",
"جامی",
"قیصرنامه",
"ادیب پیشاوری",
"ورقه و گلشاه",
"عیّوقی",
"همای‌نامه",
"همای و همایون",
"خواجوی کرمانی",
"انواع ادبی فارسی",
"سنایی",
"عرفانی",
"شعر غنایی",
"ابراهیم ادهم",
"تذکرةالاولیاء",
"شعر عاشقانه",
"قاآنی",
"قطران تبریزی",
"ازرقی هروی",
"انوری",
"سوزنی سمرقندی",
"محمد معزی",
"خاقانی",
"امامی هروی",
"سعدی",
"اوحدی مراغه‌ای",
"ابن یمین",
"عبید زاکانی",
"میرزا عبدالله شکوهی",
"سخنوری",
"اسکندرنامه",
"خسرو و شیرین",
"نظامی گنجوی",
"ارداویراف‌نامه",
"زرتشت بهرام پژدو",
"زراتشت‌نامه",
"کلیله و دمنه",
"قانعی طوسی",
"بوستان سعدی",
"خاوران‌نامه",
"ابن حسام خوسفی",
"حملهٔ حیدری",
"باذل مشهدی",
"شیخ احمد جام",
"کنوزالحکمة",
"یوسف بن علی مستوفی",
"خردنامه",
"شهاب‌الدین سهروردی",
"ظهیری سمرقندی",
"اغراض‌السّیاسة فی اعراض‌الرّیاسة",
"نجم‌الدین راوندی",
"راحةالصدور و آیةالسرور",
"شمس سجاسی",
"فرائدالسلوک",
"سعدالدین وراوینی",
"مرزبان‌نامه",
"ضیاءالدین بن اثیر",
"عطاملک جوینی",
"تاریخ جهانگشای",
"طغرل سوم",
"ابن بی‌بی",
"تاریخ ابن بی‌بی",
"فخرالدین بهرام‌شاه",
"رشیدالدین فضل‌الله همدانی",
"جامع‌التواریخ",
"شاه شجاع",
"قطب‌الدین شاه محمود",
"حافظ ابرو",
"زبدةالتواریخ",
"شرف‌الدین علی یزدی",
"ظفرنامهٔ تیموری",
"ابن ماجد",
"الفوائد",
"سام میرزا",
"تحفهٔ سامی",
"مولانا عبدالله هاتفی",
"محمد دارابی شیرازی",
"لطیفهٔ غیبیّه",
"اثیرالملک نیشابوری",
"سلطان ملک معظم عیسی",
"ملک عادل ایوبی",
"عبدالوهاب عزام",
"طه حسین",
"عبدالقادر مقدم",
"جمیل صدقی زهاوی",
"اخطل صغیر",
"ژان شاردن",
"لویی-متیو لانگلس",
"ژان-ژاک آمپر",
"دانشگاه سوربن",
"شارل-آگوستن سنت-بوو",
"رمانتیسم",
"لامارتین",
"ژول لومتر",
"افسانه قرون",
"ویلیام جونز (فیلسوف)",
"زبانهای هندواروپایی",
"متیو لومسدن",
"ترنر ماکان",
"ساموئل جانسون",
"جیمز راسل لوول",
"لافکادیو هرن",
"Alexander Rogers",
"Richard Hole",
"الکساندر پوپ",
"S. F. G. Vahl",
"Graf Von Ludolf",
"اتریش",
"فریدریش روکرت",
"لیدن",
"گوته",
"دیوان غربی-شرقی",
"هالیستن",
"von estar kenefls",
"تیمور لنگ",
"پیکره‌های شرق",
"Hans Muller",
"فریتز ولف",
"فرهنگ شاهنامهٔ فردوسی",
"زبان ترکی آذربایجانی",
"زبان ارمنی",
"ازبکی",
"زبان اوکراینی",
"تاجیکی",
"زبان روسی",
"زبان گرجی",
"ارمنستان",
"اچ. جاوید",
"منابع ایرانی دربارهٔ ارامنه، بر مبنای شاهنامه",
"هراچیا آچاریان",
"ایروان",
"شاهنامه و منابع ارمنی آن",
"Av Shahsuvaryan آودیس شهسواریان",
"آخوند ملا خاموش",
"تاشکند",
"شاهنامه یا تاریخ شاهان ایران",
"کی‌یف",
"دربارهٔ فردوسی و شاهنامهٔ او",
"صدرالدین عینی",
"فرهنگستان علوم تاجیکستان",
"محمد نوری عثمانوف",
"مقام شاهنامهٔ فردوسی در ادبیات تاجیکی قرون نهم و دهم میلادی",
"مسکو",
"منظومه‌هایی از شاهنامهٔ فردوسی",
"V. Derzhavina وی. درژاوین",
"دوشنبه (تاجیکستان)",
"S. I. Sokolov سوکولوف",
"انستیتو خاورشناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی",
"L. T. Gezalian گوزالیان",
"M. M. Diakonov دیاکونوف",
"آکادمی علوم اتحاد شوروی",
"شاهنامهٔ بایسنقری",
"کتابخانه ملی روسیه",
"Rostomiani رستومیانی",
"Serapion Sabašvili سرافیون ساباشوبلی",
"Khosro Turmanidze خسرو تورمانیدزه",
"تفلیس",
"اردو",
"زبان ایتالیایی",
"زبان بنگالی",
"پشتو",
"ترکی",
"چکی",
"زبان دانمارکی",
"زبان رومانیایی",
"زبان ژاپنی",
"زبان صربی",
"زبان سوئدی",
"عبری",
"کردی",
"زبان گجراتی",
"زبان لاتین",
"زبان لهستانی",
"زبان مجاری",
"زبان هندی",
"فلورانس",
"ایتالیا",
"عزیزالله جوینی",
"موزه بریتانیا",
"دانشگاه سنت جوزف",
"بیروت",
"افراسیاب",
"شاهنامهٔ کاما",
"مکتب تبریز اول",
"ایلخانان",
"شاهنامه دموت",
"مکتب شیراز اول",
"سن‌پترزبورگ",
"شاهنامه قوام‌الدین حسن وزیر",
"شاهنامه ابراهیم سلطان",
"ابراهیم سلطان",
"مکتب شیراز دوم",
"تیموریان",
"شاهنامه بایسنقری",
"کاخ موزه گلستان",
"مکتب هرات",
"بایسنقر",
"شاهنامه محمد جوکی",
"محمد جوکی",
"شاهنامه تهماسبی",
"شاه تهماسب صفوی",
"سلطان سلیم دوم",
"مکتب تبریز دوم",
"موزه متروپولیتن نیویورک",
"محمدرضا شاه",
"ویلم دکونینگ",
"تیماج",
"کتایون مزداپور",
"برگزیده شاهنامه فردوسی (رجایی بخارایی)",
"مسعود سعد سلمان",
"محمد علی فروغی",
"حبیب یغمایی",
"مجتبی مینوی",
"قدمعلی سرامی",
"هزارافسان کجاست؟",
"بهرام بیضایی",
"آرمان آرین",
"جلال‌الدین کزازی",
"جلال خالقی مطلق",
"محمود امیدسالار",
"ابوالفضل خطیبی",
"شاهنامه فلورانس",
"فریدون جنیدی",
"عبدالحسین سپنتا",
"فردوسی (فیلم)",
"هزاره فردوسی",
"مهدی رئیس فیروز",
"منوچهر زمانی",
"فریدون رهنما",
"اسماعیل نوری‌علاء",
"محمد نوری‌زاد",
"افسانه ماردوش (انیمیشن)",
"حسین مرادی‌زاده",
"بوریس کیمیاگرف",
"یهودیت",
"تاجیک‌ها",
"سمرقند",
"قانصوه غوری",
"ممالیک",
"زبان ترکی",
"گرجستان",
"زبان آلمانی",
"صالح محمد زیری",
"وزارت صحت عامه",
"افغانستان",
"زبان پشتو",
"آغاز کتاب (شاهنامه)",
"قاف",
"زابل",
"سمنگان",
"گرزوان",
"پشتون",
"بمبئی",
"اردشیر بابکان",
"نیویورک",
"آرتور کریستنسن",
"احسان یارشاطر",
"جلال خالقی",
"محمدعلی اسلامی ندوشن",
"منصور رستگار فسایی",
"میرجلال‌الدین کزازی",
"ژول مول",
"تئودور نولدکه",
"سید حسن تقی‌زاده",
"هانری ماسه",
"ملک‌الشعرا بهار",
"محمد قزوینی",
"محمدامین ریاحی",
"شاهرخ مسکوب",
"پارسی سره",
"پارسی دری",
"اشکبوس",
"بنیاد نیشابور",
"دانشگاه گوتینگن",
"مریم آخوندی",
"هستی‌شناسی",
"احمد شاملو",
"دانشگاه کالیفرنیا، برکلی",
"نظام طبقاتی",
"کاوه",
"گئومات",
"داریوش",
"بردیا",
"کتیبه بیستون",
"اژدهاک",
"علی حصوری",
"روزنامه کیهان",
"۱۳۵۶",
"بابلیان",
"بنیاد شاهنامه فردوسی",
"وزارت فرهنگ و هنر",
"احمد تفضلی",
"دانشگاه کمبریج",
"شاهنامه رشیدا",
"شاهنامه‌خوانی",
"نقالی ایرانی",
"رستم و سهراب (اپرا)",
"جشنواره ملی عکس شاهنامه",
"فهرست جای‌ها در شاهنامه",
"سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی",
"دارالعلم للملایین",
"دانشنامه ایرانیکا",
"گنجور (وبگاه)"
] | [
"شاهنامه",
"اساطیر ایرانی",
"ایران در سده ۱۰ (میلادی)",
"ایران در سده ۱۱ (میلادی)",
"حافظه جهانی ثبت‌شده",
"حماسه‌های فارسی",
"غزنویان",
"فرزندکشی در ادبیات داستانی",
"کتابهای سده ۱۰ (میلادی)",
"کتابهای سده ۱۱ (میلادی)",
"کتابهای فارسی",
"نمادهای ملی ایران",
"واژه‌ها و عبارت‌های فارسی",
"زنا با محارم در ادبیات داستانی"
] |
1,971 | شیراز | 2 | 2,691 | 0 | [
"شيراز",
"ﺷﯿﺮﺍﺯ"
] | false | 2,227 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "شیراز"
},
{
"Item1": "نامهای قدیمی",
"Item2": "خشتیوراز، شهر راز، شیرساز"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Shiraz In 1frame.jpg"
},
{
"Item1": "اندازه تصویر",
"Item2": "۲۵۰"
},
{
"Item1": "عنوان تصویر",
"Item2": "از بالا به پایین، راست به چپ: نمای شیراز از [[دروازه قرآن]]، [[باغ ارم]]، [[شاهچراغ]]، [[مسجد نصیرالملک]]، [[حافظیه]]، [[تخت‌جمشید]]."
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۲۹٫۶۱۷۲۴۸"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۵۲٫۵۴۳۴۲۳"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "فارس"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "شیراز"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[مرکزی]]"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "شهر: ۱،۵۶۵،۵۷۲ کلان‌شهر: ۱،۸۶۹،۰۰۱ تن"
},
{
"Item1": "تراکم جمعیت",
"Item2": "۶٫۸۹۰"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[پارسی]]"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "[[شیعه]]"
},
{
"Item1": "مساحت",
"Item2": "۲۴۰ کیلومتر مربع"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۱۴۸۰ متر متوسط ۱۴۸۶ متر"
},
{
"Item1": "میانگین دما",
"Item2": "۱۸ درجه سانتیگراد"
},
{
"Item1": "میانگین بارش",
"Item2": "۳۳۷ میلیمتر"
},
{
"Item1": "روزهای یخبندان",
"Item2": "۲۹ روز"
},
{
"Item1": "ره‌آورد",
"Item2": "[[صنایع دستی]]، [[فالوده شیرازی]]، [[آبلیمو]]،[[آبغوره]]، [[کلوچه و مسقطی]]، [[خاتم]]،[[قالی]]، [[نمد]]، [[چرم]]،[[گلیم]]، [[گبه]] و [[ترشی]]"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۷۱"
},
{
"Item1": "پلاک اتومبیل",
"Item2": "63-93"
},
{
"Item1": "شهردار",
"Item2": "حیدر اسکندرپور"
}
],
"Title": "شهر ایران"
} | شیراز () یکی از شهرهای بزرگ ایران و کلان‌شهر زیبای این کشور و مرکز استان فارس است. جمعیت شیراز در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۱،۵۶۵،۵۷۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومه شهر به ۱،۸۶۹،۰۰۱ تن می‌رسد.
شیراز در بخش مرکزی استان فارس، در ارتفاع ۱۴۸۶ متر بالاتر از سطح دریا و در منطقه کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای معتدلی دارد. این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.
شیراز پس از تبریز (در سال ۱۲۸۷ خورشیدی) و تهران (در سال ۱۲۸۹ خورشیدی)، سومین شهر ایران بوده که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی، نهاد شهرداری در آن تاسیس گردید. شهرداری شیراز به ۱۱ منطقه مستقل شهری تقسیم شده و جمعا مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.
نام شیراز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، با نامهای مختلفی نظیر «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده‌است. محل اولیه این شهر در محل قلعه ابونصر بوده‌است. شیراز در دوران بنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودی اصطخر – پایتخت قدیمی فارس – رونق می‌گیرد. این شهر در دوران صفاریان، بوییان و زندیان پایتخت ایران بوده‌است.
شیراز از دیرباز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقه به نسبت حاصلخیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان و عشایر بوده‌است. همچنین این شهر در مسیر راههای تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بندر بوشهر قرار گرفته‌است.
شیراز به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی‌خواند.
ریشه نام شیراز
اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلی ایلامی به ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساخت کوره آجرپزی در گوشه جنوب غربی شهر یافت شده‌است. لوح‌های نوشته شده در ایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد.
با توجه به فونتیک چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس،
این اسم از نام سیراجیس در فارسی قدیم گرفته شده‌است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبان فارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده‌است. نام شیراز بر روی سفالهای پیدا شده از ویرانه‌های دوره ساسانی در سده دوم پس از میلاد نیز رویت شده‌است. بر اساس نوشته‌های برخی از نویسندگان بومی، با توجه به شاهنامه، نام شیراز از نام پسر سومین شاه جهان یعنی تهمورث مشتق شده‌است.
در کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت جمشید، به سرپرستی جورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی به پیدایش خشت‌نبشته‌هایی عیلامی انجامید که بر روی چند فقره از آنها به قلعه‌ای بنام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده‌است. همچنین مهرهایی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلام، در محل قصر ابونصر یافت شده‌است که حاوی نام «شیراز» می‌باشند. ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان سده چهارم هجری، وجه تسمیه شیراز را شباهت این سرزمین به اندرون شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموما خواربار نواحی دیگر بدانجا حمل می‌شد و از آنجا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط محققین دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده‌است.
پیشینه
نقشه شیراز قدیم
از دیدگاه تاریخی
برطبق تاریخ ایران، چاپ دانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دوران ساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.» به نوشته دانشنامه اسلامی نیز شیراز شهری است بنا شده در دوران اسلامی در محلی که از زمان ساسانی یا احتمالا پیش از آن سکونت گاه دایمی انسان بوده‌است.
بگفته شاپور شهبازی در دانشنامه ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا اینکه برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده‌است.»
جان لیمبرت، چنین جمع‌بندی می‌کند که هر چند تاریخ نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سده اول هجری به توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده‌شده‌است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش از اسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته‌است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده‌است. خصوصا با توجه به اشاره‌ای که حمدالله مستوفی داشته‌است. مستوفی در نزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد. حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده‌است که تجدید بنا بر دست عم‌زاده حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته‌است.
آثاری عیلامی (شامل یک سه‌پایه برنزی) مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت‌شده‌است. همچنین در تعدادی لوح‌های عیلامی مکشوفه در پارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.
لیمبرت، شهبازی و آرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده‌اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایل ساسانی، اشارات موجود به دو آتشکده (بنام‌های هرمزد و کارنیان) و قلعه‌ای باستانی بنام شاه موبد و آثار کشف شده در قلعه ساسانی در محل فعلی قصر ابونصر.
شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دوره ساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالا مرکزی اداری بوده‌است. آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایه پارسه و پس از حمله اسکندر مقدونی زیر سایه شهر همسایه استخر بوده‌است.
همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دوره ساسانی به مرکزیت فیروزآباد ذکر شده‌است و شیراز جزئی از آن بوده‌است. اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده‌است که استان فارس ساسانیان را تشکیل می‌داده‌است. این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محل قصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز بدست آمده‌است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محل قصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌های عیلامی پارسه است و بعدها پس از آنکه شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته‌است.
باستان شناسان موزه متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محل قصر ابونصر، این استحکامات و احتمالا روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد میکنند. آنها گفته‌های بلخی در سده ۱۲ نقل میکنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد منطقه‌ای بوده‌است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانند نیشابور و قاهره نیز اتفاق افتاده‌است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.
کاشیکاری نارنجستان قوام
مربوط به دوره قاجار
تصویر سه خدمتکار قجری
عکس از رضا (عرفان) حسین پور
در اسطوره‌ها و روایات سنتی
طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسط تهمورث، از پادشاهان پیشدادی صورت گرفته و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت. همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری بنام فارس بوده‌است که برگرفته از نام فارس پسر ماسور، پسر شم، پسر نوح میباشد.
فتح فارس توسط مسلمانان
استان فارس ساسانیان شامل استان فارس، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بود، و طی حملات اعراب بین سالهای ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود. اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد. در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند. استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسله ساسانی و دین زردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را بگونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگتر از اصفهان باشد.
شهبازی می‌نویسد که به سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راههای منتهی به یزد، کرمان، خوزستان، اصفهان و خلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) در فارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو سده محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.
هرچند تا دو سده شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما به تدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهر استخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا سده نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده‌است. یعنی تا زمانی که صفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند.
آل بویه تا صفویان
در سده چهارم و پنجم هجری قمری سلسله آل بویه فارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آبرسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگترین شهر استان فارس (شامل یزد و سواحل شمالی خلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند و شیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانند محرم و عید غدیر را پاس می‌داشتند. با اینحال آل بویه سیاست‌مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آنها غیر مسلمانان مانند زردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص‌کننده به تن داشته باشند یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگام جشن مهرگان و نوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز علیه زرتشتیان به اغتشاش پرداختند، عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش‌کنندگان به شیراز فرستاد.
سکه‌ای مربوط به شیراز در دوران مغول.
اتابکان فارس (سلغریان) از نیمه سده ۶ هجری (۱۲ میلادی) بر شیراز مستولی شدند. در دوره آنها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان، بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حمله چنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل‌عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. آخرین حکمران اتابک ابش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول درآمد. مهریه او بخشش خراج شیراز بود و بدین ترتیب اتابکان فارس در سال ۶۸۵ هجری (۱۲۸۷–۱۲۸۶ میلادی) منقرض شد. شیراز همچنین از قتل‌عام تیمور نیز در امان ماند زیرا شاه شجاع، فرماندار فارس تسلیم شد. در سده سیزدهم میلادی، شیراز مرکزی پیشرو در علم و هنر بود. بخاطر تشویق حاکمان و وجود دانشمندان و هنرمند، این شهر توسط جغرافی‌دانان قدیمی دارالعلم نامیده می‌شد.
دوران صفویه تا دوران معاصر
شیراز بسال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دست صفویه افتاد. شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیرو شیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شرق سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیرو شاه نعمت‌الله ولی بودند.
پس از حمله افغانها به ایران و سقوط صفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز پس از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار تن از مردم شیراز هلاک شدند. نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغانها درآورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دوره افشاریان علیه نادر شاه، نادر شاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماه محاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغهای اطراف شیراز نابود شد.
نگاره‌ای از لطفعلی‌خان زند.
کریم خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷–۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوان پایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد و شراب شیراز که عمدتا توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریق خلیج فارس به بازار هند صادر می‌شد. در دوره کریم خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند. گفته شده‌است که تنها ۱۲،۰۰۰ تن در ساختن خندق جدید دور شهر شرکت داشتند. بدستور کریم خان بناهای متعددی مانند ارگ جدید شهر، بازار وکیل، دیوانخانه، توپخانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برای لرها و لکهایی که در سپاه کریم خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آنها بخش‌های حیدری، پنج تای آنها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود. پس از کریم خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسله زندیه نشدند و پس از روی کار آمدن قاجارها، آقا محمد خان قاجار پایتخت را به تهران منتقل نمود. در دوره قاجاریه، سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد. در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شیراز از کانون‌های مبارزه با نیروهای خارجی بود و کمیته ملی حافظین استقلال ایران در این شهر فعالیت می‌کرد.
در اثر شیوع آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰،۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمان رضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد؛ ولی پس از جنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت. در سال ۱۳۵۳ شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتی تبریز و اصفهان و شهر مذهبی مشهد قرار داشت. در سالهای منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بنادر خلیج فارس به داخل ایران را نداشت، چون نقش سنتی بندر بوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بنادر دیگری انتقال یافته بود. با اینحال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.
پس از انقلاب، احیا و مرمت آثار تاریخی مورد توجه قرار گرفته‌است که از مهمترین کارهای انجام گرفته می‌توان به احیای ارگ کریم خان، مرمت و بازسازی آرامگاه خواجوی کرمانی و دروازه قرآن، حمام وکیل و حافظیه اشاره نمود.
یه علت گازرسانی از پالایشگاه گازی بیدبلند به مجتمع پتروشیمی شیراز، شهر شیراز یکی از اولین شهرهای گازرسانی شده در ایران بوده‌است، شرکت گازرسانی منطقه ۵ از سال ۱۳۴۲ در این شهر فعالیت داشته‌است که در اسفند ماه ۱۳۷۷ به شرکت گاز استان فارس تغییر نام یافت.
روز شیراز
پرواز بالن‌های هوای داغ در روز شیراز (۱۳۸۹ هجری خورشیدی)
با تصویب شورای شهر شیراز و تایید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده‌است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد. به عنوان مثال در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی برای اولین بار در ایران ۱۲ بالون هوای داغ به‌طور همزمان بر فراز آسمان شیراز به پرواز درآمدند. به مناسبت هفته شیراز بالن‌هایی از کشورهای مختلف اروپایی توسط بالن سواران حرفه‌ای با حضور شهروندان شیرازی در آسمان شیراز پرواز کردند. بالن‌ها از ۲ منطقه استادیوم ورزشی حافظیه و دانشگاه علوم پزشکی شیراز برخاسته و پس از پروازی تقریبا ۲ ساعته بر فراز شهر شیراز، در نقاط مختلف فرود آمدند.
وضعیت طبیعی
بلوار چمران در شیراز
دریاچه مهارلو در ۱۵ کیلومتری شرق شیراز
کوه دراک
جغرافیا
شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته کوه‌های نسبتا مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق‌الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند.
این شهر از سمت غرب به کوه دراک، از سمت شمال به کوه‌های بمو، سبزپوشان، چهل‌مقام و باباکوهی (از رشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده‌است.
مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. رودخانه خشک شیراز رودخانه فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضه خود متمایل شده و به دریاچه مهارلو می‌ریزد.
آب و هوا
نقشه آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است.
میانگین دما در تیرماه (گرمترین ماه سال) ۳۰ درجه سانتیگراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۵ درجه سانتیگراد، در فروردین‌ماه ۱۷ درجه سانتیگراد و در مهرماه ۲۰ درجه سانتیگراد میباشد و میانگین سالانه دما ۱۸ درجه سانتیگراد است. میزان بارندگی سالیانه شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلیمتر میباشد.
سراسرنمای شمال شیراز.
مردم
زبان
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم میکنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ میباشد و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر میباشد. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند. ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تاثیرپذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. بگونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکمفرما شدن فارسی نو در این شهر شد.
دین
right
thumb
شیراز سکولارترین شهر ایران میباشد. اگرچه دین اکثر مردم شیراز اسلام میباشد. بیشتر یهودیان شیراز در طی پنجاه سال دوم سده بیستم به اسراییل و آمریکا مهاجرت کرده‌اند. این شهر هنوز پذیرای اقلیتی ۶۰۰۰ هزار تنی از یهودیان میباشد.
به دلیل فعالیت‌های تبلیغاتی مسیحی در قرون نوزده و بیستم میلادی گروه‌های کوچکی از مسیحیان فرقه پروتستان مانند انگلیکن و پرسبی‌ترین در شیراز زندگی میکنند.
در حال حاضر در شیراز دو کلیسای فعال وجود دارد که یکی متعلق به ارامنه و دیگری متعلق به کلیسای انگلیکن میباشد.
فرهنگ
دو زن شیرازی در سال ۱۲۶۰ خورشیدی.
شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است. از میان شاعرهای بانوی معروف ایران می‌توان از جهان‌ملک خاتون که در شیراز می‌زیسته نام برد. شیراز به شهر شعر، شراب، باغ و گل و بلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغهای بسیار و زیبا مشهور بوده‌است. شیراز از دوران باستان باغهای انگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانی شراب شیراز در دنیا شده‌است. امروزه بیشتر باغهای این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصردشت، کشن، چمران و معالی‌آباد واقع شده‌اند. تعدادی از باغهای شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به‌عنوان مراکز مهم گردشگری به‌شمار می‌آیند. از معروفترین این باغ‌ها می‌توان به باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان‌نما اشاره نمود.
جشن هنر شیراز.
شهر شیراز در بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاری جشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتی ایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده‌بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگترین هنرمندان سنتی و مدرن ایران و سراسر دنیا در رشته‌های مختلف هنری.
نمونه‌هایی از آثار نگارگری شیراز
جمعیت
تغییرات جمعیت شیراز بین سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰،۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر شیراز در این سال بالغ بر ۱،۲۱۴،۸۰۸ تن بوده‌است که از این تعداد ۶۱۳،۸۳۰ تن مرد و ۶۰۰،۹۷۸ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۳۱۵،۷۲۵ خانوار بوده‌است.
نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:
افراد سرشناس
در اشعار فارسی
تصویری از تذهیبی از نسخه خطی دیوان حافظ که در موزه لندن نگهداری می‌شود. مربوط به سده هجدهم میلادی
مجسمه سعدی در خانه زینت الملوک، شیراز.
سعدی
شنیدم هر چه در شیراز گویند به هفت اقلیم عالم باز گویند
آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آری سوی شیراز گذر کن که مرا یار آن جاست
کاروانی شکر از مصر به شیراز آید اگر آن یار سفرکرده ما بازآید
این نسیم خاک شیرازست یا مشک ختن یا نگار من پریشان کرده زلف عنبرین
خاک شیراز همیشه گل خوشبوی دهد لاجرم بلبل خوشگوی دگر بازآمد
میلش از شام به شیراز به خسرو مانست که به اندیشه شیرین ز شکر بازآمد
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم وان همه صورت شاهد که بر آن دیبا بود
چو پاکان شیراز، خاکی نهاد ندیدم که رحمت بر این خاک باد
که یارب پارس را مهد امان دار به سعدی برج طالع توامان دار
خوشا سپیده‌دمی باشد آنکه بینم باز رسیده بر سر الله اکبر شیراز
به حق کعبه و آن کس که کرد کعبه بنا که دار مردم شیراز در تجمل و ناز
که سعدی از حق شیراز روز و شب می‌گفت که شهرها همه بازند و شهر ما شهباز
حافظ
خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش خداوندا نگه‌دار از زوالش
به شیراز آی و فیض روح قدسی بجوی از مردم صاحب کمالش
نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد غریب را وطن خویش می‌برند از یاد
نمی‌دهند اجازت مرا به سیر و سفر نسیم باد مصلی و آب رکن‌آباد
اگرچه زنده‌رود آب حیات است ولی شیراز ما از اصفهان به
فردوسی
دوهفته در این نیز بخشید مرد سوم هفته آهنگ شیراز کرد
هیونان فرستاد چندی ز ری سوی پارس، نزدیک کاوس کی
عماره
ز شیراز و از ترف سیصدهزار شتروار بد اندر آن کوهسار
شهریار
سلام ای شهر شیخ و خواجه شیراز سلام ای مهد عشق و مدفن راز
سلام ای قبله تقدیس و تقوا سلام ای قلعه سیمرغ و عنقا
سلام ای شهر عشق و آشنایی سلام ای آشیان روشنایی
بهار بوستانت بی‌زمستان دعایت کرده سعدی در گلستان
که یارب پارس را مهد امان دار به سعدی برج طالع تو امان دار
به تیر این دعا پیر دل‌آگاه مغول را کرد دست فتنه کوتاه
دل و دلبسته ایران توباشی گل و گلدسته ایران توباشی
اگر من دیهقان یا شهریارم گدای عشق این شهر و دیارم
اوحدی مراغه‌ای
نشنود از پرده کس آواز من تا نکند راست لبش ساز من
چند ز شیراز و ز رومم، دگر رخت به روم‌آور و شیراز من
بابا طاهر
صفا هونم صفا هونم چه جابی که هر یاری گرفتم بیوفا بی
بشم یکسر بتازم تا به شیراز که در هر منزلی صد آشنا بی
سنایی
چشم بگشا و فرق کن آخر عنبر از خاک و شکر از شیراز
بهار
بود آیا که دگر بار به شیراز رسم بار دیگر بمراد دل خود بازرسم
هست راز ازلی در دل شیراز نهان خرم آن روز که من بر سر آن راز رسم
برسر مرقد سعدی که مقام سعداست بسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم
همت از تربت حافظ طلبم وز مددش مست و مستانه به خلوتگه اعزاز رسم
جای‌های دیدنی
جاذبه‌های تاریخی
باغ ارم
دروازه قرآن.
ارگ کریم خان
شیراز به عنوان یکی از مهمترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و با جاذبه‌های تاریخی فراوان برای گردشگران داخلی و خارجی شناخته شده‌است.
از جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز می‌توان به آتشکده صمیکان، آرامگاه حافظ، آرامگاه خواجوی کرمانی، آرامگاه سعدی، ارگ کریم‌خان، باغ جهان‌نما، باغ ارم، باغ تخت، باغ چهل‌تن، باغ دلگشا، باغ عفیف‌آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ هفت‌تن، خانه صالحی، چاه مرتاض علی، حمام باغ نشاط، عمارت باغ ایلخانی، عمارت باغ نشاط، عمارت دیوانخانه، عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر، مسجد نصیرالملک، قصر ابونصر، قلعه کک‌ها، مدرسه آقاباباخان، مدرسه خان، موزه پارس، موزه هفت‌تنان، نقش برجسته بهرام در برم دلک اشاره کرد.
در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم‌اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد.
جاذبه‌های طبیعی
باغ ارم.
باغ جهان‌نما.
از جاذبه‌های طبیعی شهر شیراز می‌توان به آبشار کوهمره سرخی، برم‌دلک، پارک قلعه‌بندر، پارک ملی بمو، باغ پرندگان شیراز، پیربناب، چشمه جوشک، چشمه خارگان، چشمه ریچی، دریاچه دشت ارژن، دریاچه مهارلو، رکن‌آباد، رودخانه قره‌آغاج، روستای قلات، کوه سبزپوشان، گردشگاه آتشکده، گردشگاه چاه‌مسکی، گردشگاه چشمه سلمانی و گردشگاه هفت‌برم اشاره کرد.
چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.
جاذبه‌های مذهبی
شاهچراغ.
مزار امامزادگان متعددی که در شیراز وجود دارد، در طول سده‌ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده‌است. گفته می‌شود که در زمان مامون خلیفه عباسی، تعدادی از فرزندان و نوادگان موسی بن جعفر -امام هفتم شیعیان- به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت‌های مختلف، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. پس از سال‌ها تعدادی از این مزارها شناسایی شدند و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امامزادگان -همچون علی بن حمزه- در دوره آل بویه شناسایی شدند؛ ولی برای بعضی دیگر -مانند شاهچراغ- حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانان سلغری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آنکه براساس شواهد و اسناد تاریخی باشد، بر مبنای احادیث و روایات اسلامی بوده‌است.
فضای سبز
سرانه فضای سبز در شیراز در سال ۱۳۸۷ برابر با ۱۲٫۷ متر مربع به ازای هر تن است. هم‌اکنون در شهر شیراز ۱۱۸ پارک فعالیت میکنند که این تعداد شامل ۴۸ پارک شهری و ۷۰ پارک محله‌ای میباشد که از این جهت مساحت کل پارکها در شیراز ۲،۱۷۰،۵۵۰ متر مربع میباشد که از این میزان ۱۲۸،۰۴۴ متر مربع متعلق به پارکهای محله‌ای و ۲،۰۴۲،۵۰۶ متر مربع متعلق به پارکهای شهری است و همچنین پارک آزادی با ۲۰۴،۱۹۱ مترمربع مساحت بزرگترین پارک شیراز محسوب می‌شود.
نمایشگاه بین‌المللی
نمایشگاه بین‌المللی شیراز بزرگترین مرکز نمایشگاهی در جنوب ایران میباشد.
این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰،۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز در شهرک گلستان تاسیس گردیده‌است. نمایشگاه بین‌المللی شیراز هم‌اکنون دارای فضایی به میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به‌صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به میزان ۳،۰۰۰ متر مربع میباشد.
نگارخانه‌های شیراز
شیراز دارای ۱۸ نگارخانه‌است که به پرپایی و نمایش آثار هنری و فرهنگی می‌پردازند.
موزه‌ها
ساختمان کلاه‌فرنگی موزه پارس
شهر شیراز تعداد ۱۱ موزه را در خود جای داده‌است که از میان آنها می‌توان به موزه‌هایی همچون موزه هخامنشی که به نمایش اشیای متعلق به زمان هخامنشی می‌پردازد، موزه ساسانی که به نمایش اشیایی از دوره ساسانی می‌پردازد، موزه قاجار که به نمایش اشیاء زمان قاجار می‌پردازد، موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی که به نمایش گونه‌های جانوری، گیاهی و زمین‌شناسی می‌پردازد، موزه پارس که به نمایش اشیاء سفالی از هزاره‌های پیش از میلاد تا دوره قاجاریه می‌پردازد و موزه عفیف‌آباد که به نمایش سلاح‌های گوناگون دوره صفویه تا دوره پهلوی می‌پردازد اشاره کرد.
هتل‌ها و مراکز اقامتی
شهر شیراز مجموعا دارای ۱۳۱ مهمان‌پذیر و مهمان‌سرا ثبت شده و همچنین ۳۴ هتل میباشد که از این تعداد، هتل‌های شیراز، زندیه، چمران، پارس و هما پنج ستاره، ۲۶ هتل چهار، سه، دو و یک ستاره و ۴ هتل آپارتمان می‌باشند.
ترابری
بزرگراه شیراز-سپیدان
فرودگاه
شیراز دومین شهر ایران پس از تهران بود که دارای فرودگاه بین‌المللی شد. این فرودگاه در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی با نام فرودگاه بین‌المللی شیراز تاسیس شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌نام «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» تغییر نام داد. فرودگاه شیراز پس از فرودگاه امام خمینی مجهزترین فرودگاه در سطح کشور محسوب می‌گردد. در حال حاضر فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز با دارابودن دستگاه‌های کمک ناوبری مدرن و کارآمد از قبیل دستگاه رادار PSR-SSR که یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای دنیا میباشد و همچنین دستگاه‌های NDB - DME - DVOR و ILS یکی از فرودگاه‌های ایمن و مجهز در سطح کشور بوده و پذیرای تمامی تایپهای پروازی میباشد و به لحاظ سیستم‌ها ی هواشناسی، ارتباطی و رادیویی از تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان برخوردار میباشد. فرودگاه شیراز در اسفندماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به جمع چهار فرودگاه خودگردان کشور پیوست.
مسیرهای خارجی این فرودگاه عبارتند از کشورهای انگلستان، مالزی، ترکیه، عراق، سوریه، قطر، امارات متحده عربی (دبی، ابوظبی و شارجه)، کویت، بحرین، عربستان، روسیه، پاکستان، مصر و سودان.
پروازهای داخلی این فرودگاه شامل پروازهای شیراز-تهران، شیراز-مشهد، شیراز-اصفهان، شیراز-تبریز، شیراز-اهواز، شیراز-آبادان، شیراز-بوشهر، شیراز-بندرعباس، شیراز-ساری، شیراز-لارستان، شیراز-لامرد، شیراز-چابهار، شیراز-کرمان، شیراز-کیش، شیراز-لاوان، شیراز-قشم، شیراز-سیری، شیراز-ماهشهر، شیراز-جزیره خارگ، شیراز-عسلویه، شیراز-بهرگان و شیراز-رشت میباشد.
شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)، آسمان، ایران ایرتور، کیش‌ایر، ماهان، کاسپین، فارس ایر قشم، نفت، زاگرس، تابان، ارم ایر، گلف ایر، ترکیش ایرویز، سعودی‌ایر، ایرعربیا و به صورت موردی شرکت‌های هواپیمائی دیگر از فرودگاه شیراز جهت نشست و برخاست استفاده میکنند.
هم‌اکنون ظرفیت پذیرش مسافر این فرودگاه ۴ میلیون تن در سال است که با اتمام طرح توسعه این فرودگاه، به ۱۰ میلیون مسافر در سال افزایش می‌یابد.
راه‌آهن
ایستگاه راه‌آهن شیراز
خبر افتتاح راه‌آهن شیراز اصفهان در ۱۳ خرداد سال ۱۳۸۸ خورشیدی توسط رسانه‌های خبری منتشر شد.
مدت کوتاهی پس از افتتاح این راه‌آهن معلوم شد که این راه‌آهن به صورت نیمه‌تمام و ناقص اجرا شده و با عبور اولین قطار از روی آن بسیاری از ریل‌ها در هم شکسته‌اند. از آن زمان تا شهریورماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به علت آماده نبودن ایستگاه راه‌آهن شیراز برای سوار و پیاده کردن مسافران از ایستگاه موقتی در شهر جدید صدرا استفاده می‌شد. ایستگاه راه‌آهن شیراز که اکنون یکی از بهترین ایستگاه‌های راه‌آهن کشور محسوب می‌شود در مهرماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی به بهره‌برداری کامل رسید و از آن زمان تمامی قطارها از ایستگاه اصلی حرکت میکنند.
هم‌اکنون مسیرهای ریلی شیراز - بوشهر - عسلویه و همچنین شیراز - جهرم - لار - بندرعباس در دست ساخت میباشد.
پایانه مسافربری
چهار باب پایانه مسافربری برون‌شهری در نزدیکی به ابتدای ۴ محور اصلی خروجی شهر قرار دارند. شهرداری شیراز در سال ۱۳۶۳ خورشیدی اولین پایانه متمرکز خود را با نام «پایانه شهید کاراندیش» مطالعه، طراحی و به اجرا درآورد که در دی‌ماه ۱۳۶۶ خورشیدی به بهره‌برداری رسید. «پایانه شهید مدرس» در شرق شیراز و «پایانه امیرکبیر» در جنوب غرب این شهر نیز پس از احداث و تجهیز در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌طور همزمان به بهره‌برداری رسیدند. همچنین «پایانه غیرمتمرکز سپیدان» جهت سرویس‌دهی به بخش‌های شمال غربی شهر شیراز از سال ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به فعالیت کرده‌است.
اتوبوس
شیراز از اولین شهرهای ایران است که دارای شرکت واحد اتوبوسرانی درون‌شهری شده‌است. سازمان اتوبوسرانی شیراز و حومه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی تاسیس گردید. در آن سال ۱۰ دستگاه اتوبوس به صورت نقد و اقساط از شرکت «ایران ناسیونال» خریداری شد و تعداد ۱۰ تن راننده، ۴۰ تن کمک راننده، ۵۰ تن بلیت فروش و ۱۰ تن تعمیر کار و بازرس، کارکنان شرکت واحد بودند. حقوق روزانه هر راننده به‌صورت تمام وقت (۶ صبح تا ۱۰ پس ازظهر) مبلغ ۱۶۰ ریال و هر تن کمک راننده و بلیت فروش ۸۳ ریال تعیین شده‌بود. با اتوبوس‌های خریداری شده، خط‌های یک، دو و سه راه‌اندازی شدند که این امر با استقبال مردم روبه‌رو گردید. از ابتدای سال ۱۳۸۰ خورشیدی، سازمان اتوبوسرانی شیراز در امر واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی اقدام نموده‌است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد از این ناوگان به بخش خصوصی واگذار گردیده‌است.
قطار شهری
هم‌اکنون قطار شهری شیراز در دست ساخت است. خط اول این پروژه از جنوب شرق شهر (میدان گلسرخ) و از طریق بلوار مدرس، میدان ولیعصر، میدان نمازی، میدان قصردشت، کوچه گلخون، حاشیه بزرگراه چمران تا شمال غرب شیراز (میدان میرزا کوچک‌خان و میدان احسان) امتداد خواهد داشت که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از عملیات اجرایی آن انجام شده‌است و ۱۶ ایستگاه آن در حال بهره‌برداری و ارائه خدمات به مسافران است. این خط ۲۴٫۱ کیلومتر طول دارد که توانایی جابه‌جایی ۱۰،۰۰۰ مسافر در ساعت را خواهد داشت.
خط دوم این پروژه از تقاطع بزرگراه امام خمینی و بلوار عدالت در جنوب شهر آغاز شده و پس از گذر از بلوار عدالت و بلوار آزادی به‌سمت شمال و به میدان آزادی منتهی می‌گردد که ایستگاه میدان امام‌حسین، ایستگاه مشترک بین این دو مسیر است.
خط سوم به طول حدود ۱۶ کیلومتر پیش‌بینی شده که میدان میرزا کوچک‌خان را از طریق صنایع الکترونیک، شهرک‌های شهید بهشتی، حافظ، بزین، استقلال، پل شهرک گلستان و بلوار تنگ‌جلاب به مرکز شهر جدید صدرا متصل می‌کند.
پس از اتمام پروژه‌های قطار شهری، شیراز جمعا ۱۱۰ کیلومتر مترو خواهد داشت.
تاکسی
شیراز دارای بیش از ۱۲،۰۰۰ تاکسی از انواع مختلف میباشد که بخش بزرگی از حمل و نقل مسافرین درون‌شهری این شهر را برعهده دارد. این رقم براساس سهم سفر در شهر شیراز ۱،۸۴ و جمعیت ۱،۲ میلیون تنی نزدیک به ۴۰ درصد از سفرهای درون‌شهری را عهده‌دار میباشد.
انواع مختلف تاکسی که در شیراز فعال می‌باشند عبارتند از: تاکسی درون‌شهری (زرد، سبز و سفید)، تاکسی موقت، تاکسی تلفنی، تاکسی سرویس مدارس، تاکسی فرودگاه، تاکسی ترمینال، تاکسی خطوط ویژه و تاکسی بی‌سیم. البته سواری‌های مسافربر شخصی نیز اقدام به جابه‌جایی مسافر میکنند که به‌دلیل استفاده از سهمیه سوخت مربوطه، بخش بزرگی از آنها شناسایی شده و تحت نظارت سازمان تاکسیرانی قرار گرفته‌اند.
رسانه‌ها
صداوسیمای فارس
صدا و سیما
صدا و سیمای مرکز فارس که شامل دو بخش تلویزیونی و رادیویی است، برنامه‌های متعددی را به زبانهای فارسی، انگلیسی و عربی پخش می‌کند. شبکه فارس نخستین شبکه استانی ۲۴ساعته کشور و همچنین قطب انیمیشن کشور محسوب می‌شود. رادیو فارس نیز به‌عنوان یکی از رادیوهای محلی کشور هم‌اکنون فعالیت می‌کند.
نشریه‌ها
روزنامه‌ها
در شیراز روزنامه‌هایی مانند افسانه، تحلیل روز، خبر جنوب، عصر مردم، نیم‌نگاه، منتشر می‌شود.
سینما
سینما پرسیا
سینما فلسطین (پاسارگاد) شیراز
شهر شیراز دارای ۹ سینما است که از این تعداد، سینماهای حافظ، پیام، ایران، پرسیا، فلسطین و بهمن در بلوار کریم‌خان زند، سینما شیراز درخیابان لطفعلی‌خان و سینما سعدی در خیابان قصردشت و پردیس سینمایی گلستان در خیابان معالی آباد و پردیس سینمایی هنر شهر آفتاب واقع در قرار دارند.
ورزش و تفریح
شهر شیراز دارای چند باشگاه فوتبال حرفه‌ای است. تیم فوتبال باشگاه مقاومت شهید سپاسی با سابقه حضور طولانی در لیگ برتر فوتبال ایران و ۳ تیم فوتبال برق شیراز، پیام مخابرات و مقاومت بسیج در لیگ دسته اول فوتبال ایران و دارای ۲ تیم فوتسال ارژن و صدرا در لیگ برتر فوتسال است.
همچنین شهر شیراز دارای تیمهای بسکتبال، لوله آاس شیراز و ب. آ در لیگ برتر بسکتبال میباشد.
ورزشگاه حافظیه شیراز
ورزشگاه‌ها
ورزشگاه حافظیه که دقیقا در روبروی آرامگاه حافظ واقع شده‌است و محل برگزاری مسابقات تیمهای شیرازی در لیگ برتر ایران و لیگ دسته یک است.
ورزشگاه شهدای ارتش که سابقا مسابقات مهم در آن انجام می‌گرفت و در یک پادگان متعلق به ارتش واقع است.
ورزشگاه پارس با ظرفیت ۵۰ هزار تن که در جنوب شیراز واقع شده‌است.
دهکده المپیک شیراز با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن که البته در حال ساخت و آماده شدن است.
پیست اسکی
پیست اسکی پولادکف
مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف به عنوان دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز و درارتفاع ۲۸۵۰ متری از سطح دریا واقع شده و دارای قله‌ای به ارتفاع ۳۴۰۰ متر از سطح دریا است؛ همچنین این مجموعه دارای امکاناتی از قبیل تله‌کابین، تل‌اسکی، رستوران، فست فود، کافی شاپ، مهمان‌سرا، هتل، موتور برفی، ماشین‌های کوهستان، چرخهای هوشمند، قایق‌های پدالو، اسب سواری، دوچرخه سواری، لوازم مورد نیاز اسکی و آموزشگاه اسکی میباشد و در سال ۱۳۸۱ افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.
مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها
دانشگاه علوم پزشکی شیراز.
چند دانشگاه مهم ایران در شیراز قرار دارند. مهمترین دانشگاه آن دانشگاه شیراز میباشد که شامل دانشکده‌های مهندسی، علوم، کشاورزی، دامپزشکی، ادبیات و علوم انسانی، هنر و معماری، حقوق و علوم سیاسی و علوم تربیتی و روانشناسی می‌شود.
قدمت دانشگاه علوم پزشکی شیراز به ۶۰ سال می‌رسد. دانشگاه صنعتی شیراز، دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران، دانشکده صنعت الکترونیک، دانشکده فنی شهید باهنر، مرکزآموزش عالی حافظ شیراز و مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز
از دیگر دانشگاه‌های شیراز می‌باشند. دانشکده صنعت الکترونیک شیراز به دلیل فعالیت‌های خاص خود و موفقیت‌هایی نظیر ساخت نخستین لامپ تصویر در ایران بسیار شناخته شده‌است در ضمن دانشکده صنایع مخابرات و راه دور ایران به دلیل وجود صنایع الکترونیک و مخابرات راه دور ایران در شیراز تاسیس شده‌است. دانشگاه آزاد شیراز که متشکل از چندین دانشکده میباشد از مراکز مهم دانشگاه آزاد ایران است. همچنین دانشگاه پیام نور نیز در شیراز وجود دارد.
اقتصاد
بازار وکیل در سال ۱۲۶۰ خورشیدی.
در طول تاریخ این شهر، شیراز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع بودن در یک منطقه به نسبت حاصلخیز به محل طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان و یکجانشینان و عشایری مانند قشقایی تبدیل گشته بود. همچنین این شهر در مسیر راههای تجاری داخل ایران به بنادر جنوب مانند بوشهر بوده‌است که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بنادر دیگر ایران کمرنگ شده‌است. مرکزیت ادارای و نظامی این شهر نیز باعث رونق شهر در طول تاریخ بوده‌است. در دهه‌های اخیر این صنعت گردشگری به رونق این شهر افزوده‌است.
شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده‌است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی و الکترونیک ایران (صاایران)، زیمنس، ITMC و تکصا میباشد. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینه تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانند مونیخ و برلین (در زمینه کارخانجات زیمنس) در ارتباط میباشد.
کشاورزی همواره بخش مهمی از اقتصاد شیراز و حومه آن بوده‌است که دلیل آن فراوانی آب در این منطقه نسبت به بیابان‌های اطراف است. تولیدات کشاورزی این شهرستان عبارت‌اند از: انگور، نارنج، خرمالو، ازگیل، شلیل، انار و گندم. این شهر در تولید فرش و گل نیز معروف است. از صنایع دستی این شهر می‌توان به خاتم کاری، معرق‌کاری، قالی‌بافی و منبت‌کاری اشاره کرد.
صنایع مهم شیراز شامل صنایع الکترونیک، پالایشگاه نفت، مجتمع پتروشیمی، کارخانه سیمان، صنایع لاستیک‌سازی، صنایع لبنیات و صنایع نساجی است و در بخش انرژی نیروگاه گازی شیراز، نیروگاه حافظ، نیروگاه سیکل ترکیبی فارس و نیروگاه خورشیدی شیراز از جمله نیروگاه‌های مهم شیراز هستند.
سوغات
کلوچه مسقطی شیرازی
ساخت صنایع دستی
از سوغات عمده شیراز می‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشیجات، چرم، حصیر، حنا، خاتم‌کاری، خراطی، خرما، ریسندگی، زعفران، سفیداب، سنگ‌تراشی، شیشه‌گری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات، فلزکاری، قالی، کنده‌کاری، کیسه حمام، گبه، گلیم، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، نان شیری، منبت‌کاری و نمد اشاره کرد.
شهرهای خواهرخوانده
شیراز با هفت شهر جهان دارای پیوند خواهرخواندگی است:
تاریخ
شهر خواهر
۱۹۸۰
دوشنبه ، تاجیکستان
۱۹۹۹
نیکوزیا ، قبرس
۲۰۰۵
چونگ کینگ ، چین
۲۰۰۹
وایمار ، آلمان
۲۰۱۱
مالاکا ، مالزی
۲۰۱۳
رامسر ، ایران
۲۰۱۶
پچ ، مجارستان
فهرست شهرداران شیراز
فهرست شهرستان‌های استان فارس
فهرست شهرهای استان فارس
مراکز شهری
در دانشنامه‌های دیگر
نقشه‌ها | [
"دروازه قرآن",
"باغ ارم",
"شاهچراغ",
"مسجد نصیرالملک",
"حافظیه",
"تخت‌جمشید",
"بخش مرکزی شهرستان شیراز",
"زبان پارسی",
"شیعه",
"صنایع دستی",
"فالوده شیرازی",
"آبلیمو",
"آبغوره",
"کلوچه و مسقطی",
"خاتم‌کاری",
"قالی",
"نمد",
"چرم",
"گلیم",
"گبه",
"ترشی",
"پلاک وسایل نقلیه استان فارس",
"فهرست کلان‌شهرهای ایران",
"ایران",
"کلان‌شهر",
"استان فارس",
"متر بالاتر از سطح دریا",
"زاگرس",
"کوه دراک",
"بمو (کوه)",
"سبزپوشان (کوه)",
"چهل‌مقام (کوه)",
"باباکوهی (کوه)",
"تبریز",
"تهران",
"کیلومتر مربع",
"قصر ابونصر",
"امویان",
"اصطخر",
"صفاریان",
"آل بویه",
"زندیان",
"عشایر",
"بوشهر",
"ایلام (تمدن)",
"پیش از میلاد",
"کوره آجرپزی",
"تمدن ایلام",
"زبان فارسی",
"شاهنامه",
"تهمورث",
"تخت جمشید",
"تمدن عیلام",
"ساسانیان",
"محمد بن علی بن حوقل",
"دانشگاه کمبریج",
"شاپور شهبازی",
"دانشنامه ایرانیکا",
"جان لیمبرت",
"اسلام",
"حمدالله مستوفی",
"آرتور آربری",
"آتشکده",
"اسکندر مقدونی",
"فیروزآباد",
"موزه متروپولیتن نیویورک",
"نیشابور",
"قاهره",
"طهمورث",
"پیشدادیان",
"استان یزد",
"خلیج فارس",
"استان خوزستان",
"بصره",
"استخر (شهر)",
"مزدیسنا",
"اصفهان",
"یزد",
"کرمان",
"گاه‌شماری هجری قمری",
"بوییان",
"محرم (ماه)",
"غدیر خم",
"زرتشت",
"مهرگان",
"نوروز",
"اتابکان فارس",
"چنگیزخان",
"تیمور",
"شاه شجاع",
"صفویان",
"شیخ حیدر (صفویه)",
"نعمت‌الله ولی",
"دوره صفویه",
"ژان شاردن",
"نادر شاه",
"افشاریان",
"کریم‌خان زند",
"پایتخت",
"شراب شیراز",
"هند",
"خندق",
"بازار وکیل",
"لر",
"لک (طایفه)",
"قاجار",
"آغامحمدخان قاجار",
"سید علی‌محمد باب",
"اشغال ایران در جنگ جهانی اول",
"کمیته ملی حافظین استقلال ایران",
"آنفلوآنزا",
"رضا شاه",
"جنگ جهانی دوم",
"مشهد",
"بندر بوشهر",
"ارگ کریم‌خان",
"خواجوی کرمانی",
"حمام وکیل (شیراز)",
"آرامگاه حافظ",
"شورای شهر",
"مجلس شورای اسلامی",
"اردیبهشت",
"روز شیراز",
"بالون",
"ورزشگاه حافظیه",
"دانشگاه علوم پزشکی شیراز",
"دراک (کوه)",
"رودخانه خشک",
"دریاچه مهارلو",
"لهجه شیرازی",
"حافظ",
"سعدی",
"سکولار",
"اسرائیل",
"ایالات متحده آمریکا",
"پروتستانتیسم",
"انگلیکن",
"پرسبیتری",
"جهان‌ملک خاتون",
"شعر",
"شراب",
"باغ",
"گل",
"بلبل",
"انگور",
"باغ عفیف‌آباد",
"باغ دلگشا",
"باغ جهان‌نما",
"جشن هنر شیراز",
"آبادان",
"کرج",
"شورای فرهنگ عمومی",
"قوم فارس",
"مردمان ترک",
"بلوچ",
"کرد",
"عرب",
"لندن",
"خانه زینت الملوک",
"تنگ الله اکبر",
"فردوسی",
"عماره مروزی",
"محمدحسین شهریار",
"اوحدی مراغه‌ای",
"باباطاهر",
"حکیم سنایی",
"محمدتقی بهار",
"آتشکده صمیکان",
"آرامگاه خواجوی کرمانی",
"آرامگاه سعدی",
"باغ تخت (شیراز)",
"باغ چهل‌تن",
"باغ نارنجستان قوام",
"باغ هفت‌تن",
"خانه صالحی",
"چاه مرتاض علی",
"حمام باغ نشاط",
"عمارت باغ ایلخانی",
"عمارت باغ نشاط",
"عمارت دیوانخانه",
"عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر",
"قلعه کک‌ها",
"مدرسه آقاباباخان",
"مدرسه خان",
"موزه پارس",
"موزه هفت‌تنان",
"برم دلک",
"سراسرنما",
"آبشار کوهمره سرخی",
"برم‌دلک",
"پارک قلعه‌بندر",
"پارک ملی بمو",
"باغ پرندگان شیراز",
"پیربناب",
"چشمه جوشک",
"چشمه خارگان",
"چشمه ریچی",
"دریاچه دشت ارژن",
"قره‌آغاج (رود)",
"قلات (شیراز)",
"گردشگاه آتشکده",
"گردشگاه چاه‌مسکی",
"گردشگاه چشمه سلمانی",
"گردشگاه هفت‌برم",
"چهل امامزادگان شیراز",
"مأمون",
"موسی بن جعفر",
"آرامگاه علی بن حمزه",
"آرامگاه شاهچراغ",
"پارک",
"بوستان آزادی شیراز",
"موزه هخامنشی",
"موزه ساسانی",
"موزه قاجار شیراز",
"موزه تاریخ طبیعی دانشگاه شیراز",
"زمین‌شناسی",
"موزه نظامی عفیف‌آباد",
"مهمان‌پذیر",
"مهمان‌سرا",
"هتل",
"هتل آپارتمان",
"محمدرضا پهلوی",
"فرودگاه بین‌المللی شیراز",
"فرودگاه بین‌المللی امام خمینی",
"ناوبری",
"رادار",
"هواشناسی",
"انگلستان",
"مالزی",
"ترکیه",
"عراق",
"سوریه",
"قطر",
"امارات متحده عربی",
"دبی، امارات",
"ابوظبی",
"شارجه",
"کویت",
"بحرین",
"عربستان سعودی",
"روسیه",
"پاکستان",
"مصر",
"سودان",
"اهواز",
"بندرعباس",
"ساری",
"شهرستان لارستان",
"لامرد",
"چابهار",
"کیش",
"جزیره لاوان",
"جزیره قشم",
"جزیره سیری",
"بندر ماهشهر",
"جزیره خارگ",
"عسلویه",
"بهرگان",
"رشت",
"ایران ایر",
"هواپیمایی آسمان",
"هواپیمایی ایران ایرتور",
"کیش ایر",
"هواپیمایی ماهان",
"هواپیمایی کاسپین",
"هواپیمایی فارس قشم",
"هواپیمایی نفت",
"زاگرس ایر",
"هواپیمایی تابان",
"هواپیمایی ارم",
"گلف ایر",
"هواپیمایی ترکیه",
"هواپیمایی سعودی",
"هواپیمایی ایرعربیا",
"فرودگاه شیراز",
"راه‌آهن",
"قطار",
"ریل راه‌آهن",
"ایستگاه راه‌آهن",
"شهر جدید صدرا",
"جهرم",
"لار",
"ایران خودرو",
"مترو",
"شبکه فارس",
"تلویزیون",
"رادیو",
"فارسی",
"زبان انگلیسی",
"عربی",
"پویانمایی",
"افسانه (مطبوعات)",
"تحلیل روز (روزنامه)",
"خبر جنوب",
"عصر مردم (روزنامه)",
"نیم‌نگاه (روزنامه)",
"سینما حافظ (شیراز)",
"سینما پیام (شیراز)",
"سینما ایران (شیراز)",
"سینما پرسیا (شیراز)",
"سینما فلسطین (شیراز)",
"سینما شیراز",
"سینما سعدی (شیراز)",
"خیابان قصردشت",
"پردیس سینمایی گلستان",
"پردیس سینمایی هنر شهر آفتاب",
"فوتبال",
"باشگاه فوتبال مقاومت شهید سپاسی شیراز",
"لیگ برتر فوتبال ایران",
"باشگاه فوتبال برق شیراز",
"پیام مخابرات (باشگاه فوتبال)",
"مقاومت بسیج (باشگاه فوتبال)",
"لیگ دسته اول فوتبال ایران",
"فوتسال",
"بسکتبال",
"باشگاه بسکتبال لوله آاس شیراز",
"ب. آ",
"جام خلیج فارس",
"ورزشگاه شهدای ارتش",
"ورزشگاه پارس",
"دهکده المپیک شیراز",
"تله‌کابین",
"تلسکی",
"سوارکاری",
"دوچرخه‌سواری",
"اسکی (ورزش)",
"دانشگاه",
"دانشگاه شیراز",
"مهندسی",
"علم",
"کشاورزی",
"دامپزشکی",
"ادبیات و علوم انسانی",
"هنر",
"معماری",
"علم حقوق",
"علوم سیاسی",
"علوم تربیتی",
"روانشناسی",
"دانشگاه صنعتی شیراز",
"دانشکده صنایع مخابرات راه دور ایران",
"دانشکده صنعت الکترونیک",
"دانشکده فنی شهید باهنر",
"مرکزآموزش عالی حافظ شیراز",
"مرکز آموزش عالی پاسارگاد شیراز",
"لامپ پرتوی کاتدی",
"الکترونیک",
"مخابرات راه دور",
"دانشگاه پیام نور",
"قشقایی",
"صاایران",
"زیمنس",
"ITMC",
"تکصا",
"مونیخ",
"برلین",
"نارنج",
"خرمالو",
"ازگیل",
"شلیل",
"انار",
"گندم",
"معرق‌کاری",
"منبت‌کاری",
"پالایشگاه نفت",
"صنایع پتروشیمی",
"سیمان",
"لاستیک سنتزی",
"فراورده‌های لبنی",
"نساجی",
"نیروگاه گازی شیراز",
"نیروگاه حافظ",
"نیروگاه سیکل ترکیبی فارس",
"نیروگاه خورشیدی شیراز",
"مجتمع خلیج فارس",
"انجیر",
"حصیر",
"حنا",
"خراطی",
"خرما",
"ریسندگی",
"زعفران",
"سفیداب",
"سنگ",
"شیشه",
"بهارنارنج",
"سفالگری",
"عرقیات",
"فلزکاری",
"کنده‌کاری",
"کیسه حمام",
"نان یوخه",
"نان شیری",
"خواهرخواندگی (شهرها)",
"دوشنبه",
"تاجیکستان",
"نیکوزیا",
"قبرس",
"چونگ‌کینگ",
"جمهوری خلق چین",
"وایمار",
"آلمان",
"مالاکا",
"رامسر",
"پچ (شهر مجارستان)",
"مجارستان",
"فهرست شهرداران شیراز",
"فهرست شهرستان‌های استان فارس",
"فهرست شهرهای استان فارس"
] | [
"شیراز",
"پایتخت‌های پیشین ایران",
"پایتخت‌های فرهنگی در ایران",
"شهرستان شیراز",
"شهرهای استان فارس",
"شهرهای ایران",
"شهرهای مذهبی ایران",
"مراکز استانهای ایران",
"شهرهای شهرستان شیراز"
] |
1,972 | فیزیک حالت جامد | 0 | 74 | 0 | [
"فيزيك حالت جامد",
"فیزیک جامدات",
"فيزيك جامدات"
] | false | 59 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | حالت جامد یکی از گسترده‌ترین شاخه‌های فیزیک است. این شاخه درباره چگونگی تشکیل مواد با در نظر گرفتن تمام جزییات حاکم بر طرز قرار گرفتن اتم‌ها بحث می‌کند. خواص فیزیکی هرگونه جسم فیزیکی (فلز یا غیر فلز)، مورد بحث این شاخه است.
در بحث حالت جامد، اجسام به چهار دسته تقسیم میشوند:
رسانا
نیمرسانا
نارسانا
ابررسانا
یکی از موضوعات مورد بحث و عمده فیزیک حالت جامد بحث در مورد بلورها بخصوص بلور الماس است.
در فیزیک جامدات بلور یا کریستال الماس به دلیل دارا بودن خواص ترکیبی و پیوند خاص بین اتمی (پیوند کووالانس) یکی از سخت‌ترین بلورهای موجود در دنیا به شمار می‌رود.
از دیگر مسائلی که در فیزیک حالت جامد روی آنها بحث می‌شود عبارت‌اند از:
بردارهای پایه، سلول اولیه (primitive cell)، کسر به هم پکیدگی، تفرق اشعه x
به علت گسترش سریع فیزیک حالت جامد و کاربردهای آن، در سال ۱۹۷۸ جامعه فیزیک آمریکا رای به تغییر نام بخش خود از فیزیک حالت جامد (DSSP) به بخش فیزیک ماده چگال داد و از آن پس فیزیک حالت جامد به زیر مجموعه فیزیک ماده چگال منتقل شد.
شاخه‌های مدرن فیزیک حالت جامد
فیزیک سیستمهای همبسته قوی
ابررساناهای دمای پایین (نظریه بی‌سی اس)
ابررساناهای دمای بالا
شیشه‌های اسپینی
شبهه کریستال‌ها
فیزیک ماده چگال | [
"فیزیک",
"اتم",
"رسانا",
"نیمرسانا",
"نارسانا",
"ابررسانا",
"سیستمهای همبسته قوی",
"ابررسانایی",
"ابررسانایی دمای بالا",
"شیشه‌های اسپینی",
"شبهه کریستال",
"فیزیک ماده چگال",
"دیوید مرمین",
"Harcourt (publisher)",
"چارلز کیتل"
] | [
"فیزیک حالت جامد",
"فیزیک ماده چگال",
"متالورژی"
] |
1,973 | مهران (رود) | 2 | 117 | 0 | [
"پل جناح",
"رودخانه مهران",
"رودخانهٔ مهران"
] | false | 76 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رودخانه مهران نام رودخانه‌ای است در جنوب ایران و یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان است.
این رودخانه آبش شوراست، در ایام بارندگی آب از فراز کوه‌ها و دره‌ها به رودخانه سرازیر می‌شود، همچنین از کوه‌های منطقه اسیر و لامرد عبور می‌کند و از انتهای غربی شهرستان بستک یعنی ابتدای فرامرزان و در دهستان کمشک وارد بخش بستک و از شمال شهر جناح گذشته به سمت جنوب و مشرق منحرف شده از جنوب صحرای خلوص و دهستان هرنگ وارد بخش کوخرد می‌شود، و از جنوب دهستان کوخرد می‌گذرد و در منطقه‌ای به نام برمه چشمه‌ای در شمال باغ زرد عبور می‌نماید و در زیر کوهی معروف به کوه پل تیر، کوه خآب و از جنوب منطقه (خادون) و روستای آسو و از نقطه‌ای به نام مهران که‌گذار راه سراسری لار به بندر لنگه در آن واقع است عبور کرده و در دهستانهای لمزان و دژگان ادامه پیدا نموده و در محلی معروف به پل غار به خلیج فارس می‌ریزد. «بندری» از طرف جنوب رودخانه واقع شده‌است.
مهران
مهران نام دهی بوده که سابقا در کنار رودخانه و محل فعلی پاسگاه ژاندارمری مهران قرار داشته‌است، گویند وجه تسمیه نام مهران چنین روایت است که شخصی به نام ( جلودار مهران )) در این منطقه سکونت داشته‌است، ایشان سردار چریکهایی بودند که از قافله‌ها حمایت می‌کرده‌اند، این ده و رودخانه به نام ایشان به یاد گار مانده‌است.
این رودخانه در مواقع عادی دارای آب زاینده‌ای است که شور است ولی در مواقع بارندگی آب فراوانی دارد که در سابق و قبل از اینکه پل به روی این رودخانه ایجاد شود موجب می‌شده چندین روز عبور و مرور بین شهرستان بستک و شهرستان بندر لنگه قطع گردد، آب کوه‌های اطراف شهر بستک و نیز کوه‌های کوهیج و فاریاب هم به‌وسیله شاخه دیگری که از جلو دهی به نام گتاو می‌گذرد به این رودخانه می
پیوندد.
پل جناح
پل جناح نام پلی است بر روی رودخانه مهران در پیوستگاه راه سراسری شهرستان بستک به شهر جناح که سپس به بیخه فرامرزان وصل می‌شود.
پل ارتباطی جناح با جاده ارتباطی شهر بستک به بندر لنگه، شهر جناح را به جاده سراسری وصل کرده‌است.
موقعیت رودخانه مهران
گردنه گوچی
پل مهران
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “ ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه» ، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
مهندس: موحد، جمیل. (بستک و خلیج فارس) چاپ اول، تهران: سال انتشار ۱۳۴۳ خورشیدی.
بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
اطلس گیتاشناسی استانهای ایران Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran ( ).
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱–۵۲–۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی. | [
"خلیج فارس",
"استان فارس",
"استان هرمزگان",
"نقاط دیدنی استان هرمزگان",
"رودخانه",
"لامرد",
"شهرستان بستک",
"فرامرزان",
"کمشک",
"بستک",
"صحرای خلوص",
"دهستان هرنگ",
"بخش کوخرد",
"دهستان کوخرد",
"باغ زرد",
"کوه خآب",
"آسو",
"مِهران (کوخرد)",
"لار",
"بندر لنگه",
"شهرستان بندر لنگه",
"کوهیج",
"فاریاب",
"گتاو",
"جناح (شهر)",
"بیخه",
"گردنه گوچی",
"پل مهران"
] | [
"بخش جناح",
"بخش کوخرد هرنگ",
"حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان",
"رودهای استان هرمزگان",
"رودهای ایران",
"زمین‌چهرهای استان هرمزگان",
"شهرستان بستک",
"منابع آبی شهرستان بستک"
] |
1,974 | دلیر | 2 | 34 | 0 | [
"روستای دلیر",
"روستاي دلير",
"دلير (روستا)",
"دلیر (روستا)",
"دلير (چالوس)",
"دلیر (چالوس)"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "دلیر"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "مازندران"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "چالوس"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[مرزن آباد]]"
},
{
"Item1": "دهستان",
"Item2": "کوهستان"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۲۰۶۰ متر"
},
{
"Item1": "کد آماری",
"Item2": "۰۲۳۵۶۱"
}
],
"Title": "روستای ایران"
} | دلیر نام یکی از روستاهای نزدیک مرزن آباد در استان مازندران است که به دو قسمت دلیر و الیت تقسیم می‌شود که دو نام برده توسط رود معروف به اسپیرو (در زبان گیلکی یعنی سفید) قطع می‌شود.
کوه‌ها
این روستا دارای رشته کوه‌های زیاد و چشمه‌های اب زیر زمینی فراوانی است شایان ذکر است که یکی از کوه‌های این روستا به شهرک طالقان و روستای مهران ختم می‌شود
روستای دلیر داری چند کوه معروف به نامهای: لشکرک و ککی کت و کاتیلو و نرگیس کش و… است و دره بسیار ژرف و عمیقی به نام پل او (در زبان مازنی به معنای اب قدرت مند و فیل مانند است) یکی از جنگلهای زیبا و دلنشین این روستا جینگاگ جینگاگ هست
فاصله زمانی دلیر از چالوس حدود ۲ ساعت و از تهران حدود ۳ ساعت تخمین زده شده این روستا یکی از روستاهای شمالی ایران هست و اب هوای دلپذیر و مه صبحگاهی دلنشینی دارد. این روستا دارای طبیعت گسترده و ناب و بکری است از آن جا که بافت روستایی خود را حفظ کرده و کوه‌های ان مملو از درخت و زیستگاه بسیاری از حیوانات است می‌توان به جرات گفت که روستایی بکر و دست نخورده است
از دیگر کوه‌های این منطقه می‌توان به قله وحشی و بسیار دوست داشتنی زرینه کوه اشاره کرد بر حسب اطلاعات موجود این قله ۴۲۰۰ متری به دلیل نقاب‌های برفی و احتمال سقوط بهمن در هیچ زمستانی فتح نشده است اما برای صعودهای تابستانه می‌توان از مسیرهای دو روزه (صعود از دشت نمه چال) یا یک روزه بهره جست. لازم است ذکر شود که برای دست رسی به قله در مدت زمان یک روز بایستی پس از رسیدن به قله ۳۲۰۰ متری نرگیس کش با سنگها و صخره‌های موجود در کاتیلو و سه کنج دست و پنجه نرم کرد. از این رو صعود یک روزه مستلزم آشنایی با مسیرهای فنی میباشد.
لهجه‌ای که در این روستا استفاده می‌شود و تکلم می‌شود لهجه مازندرانی است و این روستا در بخش کلارستاق وجود دارد
نوع خانه و زندگی
خانه‌ها اکثرا از گل و کاه گل و معدودی از سیمان است البته با ساخت و سازهای جدید خانه‌های شهری و غیر روستایی به غیر از آپارتمان در این روستا به وجود آمده. زندگی در دلیر به دودسته کشاورزی ویکجا نشینی و دامداری دسته‌بندی می‌شود.
این روستا به دلیل قرار گرفتن خانه‌های ان در دو طرف راهی خاکی بسیار زیبا شده و افرادی که در ان خانه‌ها سکونت دارند بسیار منظره زیبایی را تجربه میکنند
خانه‌های گاه گلی که از خانه سیمانی بهتر است و در زمان سرما، گرمای لازم و در سرما، گرمای لازم را دارا هستند
اب و هوا
دلیر دارای اب و هوای ییلاقی و سرد است و زمستانهای جان فرسا و بسیار سردی دارد البته اندک زمانی دارای افتاب‌های سوزان به دلیل ارتفاعش است ولی در فصول تابستان و بهار دارای اب و هوای مناسب و مناظر دیدنی بسیاری است.
روستاهای همجوار
این روستا دارای چند روستای همجوار است که نام تعدادی از آنها :فشکور -ناطر - مچر - نوکرس - مراد چال و… | [
"مرزن آباد",
"استان مازندران",
"زبان گیلکی",
"روستای مهران",
"فنی می",
"کاه گل"
] | [
"روستاهای شهرستان چالوس"
] |
1,975 | ساروج | 0 | 183 | 0 | [
"ملات ساروج"
] | false | 145 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است. برای ساختن آن نخست خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار مخلوط میکنند و گلی سفت می‌سازند و دو روز آن را ورز می‌دهند. بعد، قسمتی از خاکستر کوره‌های حمام را با مقداری مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی است) به آن اضافه میکنند و مخلوط تازه را با چوبهایی به قطر ده سانتیمتر می‌کوبند تا به خوبی باهم عجین شوند.
ساروج ملات آهک آبی سنتی ایران است که به دو روش سرد و گرم تولید می‌شده‌است. در روش گرم، کلوخه‌های سنگ آهک رس‌دار را می‌کوبیدند تا نرم شود سپس، خاک به دست آمده را با کاه و پهن و آب مخلوط می‌کردند. پس از آن، گل به دست آمده را روی زمین با ضخامت ۱۰ سانتیمتر پهن کرده و بعد از خشک شدن، قطعه‌های خشک شده را می‌پختند. نهایت، هنگامی‌که قطعه‌ها پخته شد آنها را آسیاب می‌کردند. محصول به دست آمده رنگ لیمویی یا قهوهای روشن داشت که ساروج گرم نامیده می‌شد.
در روش سرد، ساروج از مخلوط‌کردن آهک شکفته، خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی یا مغز نی ساخته می‌شد. بنابر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنی‌های دیگری همچون موی بز یا گوساله یا انسان، سفیده تخم‌مرغ، چربی گوساله و… به آن ترکیب افزوده شود).
اهمیت ساروج
در دروان گذشته، ساروج از اهمیت خاصی برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، پل، آب‌انبار، برکه گرمابه و بنای خانه و سد کاربرد داشته‌است.
ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کناره خلیج فارس میباشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد، ولی نمونه‌هایی ۷۰۰ ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت میشوند.
در کلیه ساروج‌ها از شن و ماسه و آهک و سفیده تخم مرغ استفاده می‌شده.
ردپای ساروج در کشورهای دیگر
از کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن یافت می‌شود:
کشور پادشاهی سلطنت عمان.
کشور یمن وجاهای دیگر.
کشور ایران - شهرتاریخی باستانی شوشتر
در دانشگاه‌های کشور عمان، به ساروج به عنوان یک ملات نگریسته می‌شود - در دانشگاه «سلطان قابوس»، در کشور عمان- و حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده‌است. تا اوایل دهه هفتاد در خیلی از روستاهای ایران بخصوص در حاشیه زاگرس به عنوان ملات اصلی برای سنگ چینی خانه‌ها و پلاستر داخل اتاق‌ها استفاده می‌شد. در روستای سرمله ارغون دشتستان (استان بوشهر) خانه‌های ساروجی که در دهه هفتاد ساخته شده هم‌اکنون در حال استفاده هست .
در افغانستان هم‌اکنون از این ملات استفاده می‌شود.
برای مثال در سال ۱۳۸۴ برای تعمیر و بازسازی باغ بابر در کابل هنگام ساخت حوضچه و آب‌نمای پلکانی از ساروج استفاده شده‌است. برای این منظور بر محیط دایره‌ای به قطر ۱۰ متر مربع چاله‌ای به پهنای نیم متر و عمق نیم متر کنده و داخل آن مصالح لازم شامل خاکستر، آهک، ماسه ریز، خاک سرخ و آب ریخته و سپس چرخ سنگی (مشابه لاستیک خودرو در نظر بگیرید) که توسط چند نفر با طناب کشیده و داخل گودال نیم متری چرخانده می‌شد و یک نفر پس از عبور چرخ سنگی مصالح کوبیده شده را با بیل زیر و رو می‌کرد تا دوباره چرخ سنگی از روی آن بگذرد و به این ترتیب مدت زیادی ملات ورز داده می‌شد.
سپس ملات آماده در محل آن استفاده و روی آن گونی خیس می‌انداختند. استاد کاران افغان معتقد بودند این ملات از سیمان محکم‌تر است. آنها با وجود در دسترس بودن سیمان برای ساخت حوض آب با زحمت زباد تهیه ساروج را برگزیده‌اند.
ملات
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
دکتر پرویز ورجاوند.
بیکدلی علیرضا، «افغانستان حایی برای دوست داشتن، یادداشت‌ها و خاطرات»
محمد، صدیق «تاریخ فارس» صفحه‌های (۵۰–۵۱ ۵۲–۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی. | [
"خاک رس",
"آهک",
"حمام",
"الیاف",
"سانتیمتر",
"ملات آهک",
"رس",
"لیمویی",
"آهک شکفته",
"لوئی (گیاه)",
"حوض",
"پل",
"آب‌انبار",
"برکه",
"سد",
"خلیج فارس",
"سلطنت عمان",
"یمن",
"شوشتر",
"ملات",
"کابل",
"گونی",
"سد بز"
] | [
"بتن",
"فرهنگ در هرمزگان",
"مصالح ساختمانی",
"معماری ایرانی"
] |
1,977 | رده:افغانستان | 0 | 4 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | افغانستان | [] | [
"کشورها و سرزمین‌های پشتوزبان",
"جمهوری‌ها",
"رده‌های با نام کشورها",
"کشورهای آسیای مرکزی",
"کشورهای محصور در خشکی",
"کشورهای جنوب آسیا",
"کشورهای آسیایی",
"کشورهای خاورمیانه",
"کشورها و سرزمین‌های ایرانی زبان"
] |
1,978 | رده:کشورهای جنوب آسیا | 0 | 1 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | کشورهای جنوب آسیا | [] | [
"کشورهای آسیایی",
"جنوب آسیا"
] |
1,979 | رده:جنوب آسیا | 0 | 1 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جنوب آسیا | [] | [
"نواحی آسیا",
"آسیا"
] |
1,980 | رده:جغرافیای افغانستان | 0 | 3 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جغرافیای افغانستان | [] | [
"جغرافیای آسیای جنوب شرقی بر پایه کشور",
"جغرافیای آسیای مرکزی بر پایه کشور",
"جغرافیای آسیا بر پایه کشور",
"افغانستان",
"جغرافیا بر پایه کشور",
"جغرافیای آسیا"
] |
1,981 | رده:جغرافیای آسیا | 0 | 1 | 14 | [] | false | 0 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جغرافیای آسیا | [] | [
"جغرافیا بر پایه قاره",
"آسیا"
] |
1,982 | کوه ناخ | 2 | 139 | 0 | [
"ناخ",
"كوه ناخ",
"کوهٔ ناخ",
"كوهٔ ناخ"
] | false | 44 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | رشته کوه ناخ کوه بلندی است در شمال دهستان کوخرد در بخش کوخرد شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است.
این رشته‌کوه از رشته کوه لاور شروع می‌شود ودر اقصی غرب به کوه گچ می‌پیوندد. در پایه این رشته کوه بسیاری از دهستان‌ها و روستاهای آباد پرجمعیت واقع شده‌است.
کوه ناخ از طرف شمال دهستان کوخرد قرار دارد، فاصله دهستان تا «تپه ره» که اولین راه ورودی به کوه ناخ است دو کیلومتر بیشتر نیست، ازطرف «تپه ره» یک راه شنی وجود دارد که می‌توان باماشین بداخل تنب (تپه) رفت، پشت پر دراخی که سرگرد تنگه شمو است ۲ خانوار سکنه دارند، یکی بنام (محمد محمود مد کلانتر) و دیگری بنام (محمد عبدالکریم)، این ۲ خانوار ۸ نفر جمعیت دارد.
ارتفاع کوه ناخ
ارتفاع کوه ناخ از سطح دریا ۵۰۰۰ پا است. در قله این کوه چک بلندی وجود دارد که بنام «چک تره» معروف است و از دور نمایان است، این کوه در مشرق هم ادامه پیدا کرده تا اینکه رسیده به کوه لاور و با هم رشته‌کوه‌های جنوبی
دهستان گوده را تشکیل داده و به سمت مغرب ادامه دارد.
جغرافیای منطقه
در سرگرد تنگه شمو یک زمین جوکاری بوده که بنام «دوکنه شمو» معروف بوده که تاحالا قسمتی از آن متروک ومخروبه دیده می‌شود، ازطرف شمال زمین جوکار یک درخت نخل بزرگی بوده که بنام «لشت خوشکار» معروف بوده‌است، این درخت خرما به (حاجی جعفر گپ) بن محمد بن احمد آل جعفر تعلق داشته‌است، بعد از لشت خوشکار یک چشمه کوچکی و گریوه تنگی وجود دارد که بنام گری چپان معروف است، ازسمت قبله گری چپان یک کوه بلندی است که بنام (پر توصیله) معروف است، قلعه تاریخی که به قلعه توصیله معروف است برقله این کوه قرار داشته‌است که اکنون قسمتی از قلعه برجای مانده وآثارش باقی است، در ۲۰ متری گری چپان ازطرف شمال یک چشمه تلخ کوچکی است که در حدود ۵ اصله نخل را آبیاری می‌کند، ازطرف شمال چشمه ونخلها یک کوهی مجزا وجود دارد بطول هزار متر، قسمت شرقی این کوه بنام «پر زخر» معروف است، اما قسمت غربی آن «پر گری زامردان» می‌نامند، یک تنگه عمیقی وسط این کوه‌است که کوه را به دوقسمت تقسیم کرده‌است، در وسط این تنگه یک سنگ بزرگی وجود دارد که سرتاسر دهانه تنگه را گرفته‌است وعبور از تنگه دشوار کرده‌است وجایی سخت‌گذر است، به این سنگ به لهجه محلی «سنگ بند بن» می‌گویند، در زمان قدیم کوخردیها از بالای این سنگ طناب زنجیری بسته بودند وبه‌وسیله این طناب از سنگ وتنگه عبور می‌کردند به همین جهت سنگ بند بن نامیده شده‌است.
گری زامردان
پس از گذر از سنگ بند بن این راه سخت‌گذر وارد گری زامردان می‌شود، گری زامردان یک محوطه‌ای کاملا شبه بسته‌است فقط یک راه خروج از آن وجود دارد که بنام «چک چربه» معروف است، در محوطه گری زامردان در حدود ۱۰۰ بوته درخت کنار وجود دارد، از بس این درختها بزرگ وشاخه‌هایش توی هم رفته‌است محوطه گری زامردان همیشه سایه بندان است، در سمت مشرق گری زامردان یک درخت سمری وجود دارد، زیر این درخت یک گورستان کوچکی وجود که شامل (۱۱) قبر است، آثار این گورستان وقبرها بوضوح دیده می‌شود، می‌گویند این قبرها تعلق به مردانی دارد که در زمان تسخیر شدن قلعه سیبه بدست صادق خان به گری زامردان پناه آورده بودند.
در طرف شمال محوطه گری زامردان یک چشمه کوچکی است بنام آب قبرستان، در پشت محوطه گری زامردان دو چشمه وجود دارد یکی بنام «چشمه آب چربه» ودیگری بنام «چشمه آب لشت»، این دوچشمه در حدود ۳۰اصله نخل آبیاری میکنند، ازطرف مشرق گری زامردان یک تخته سنگی نمایان است که طول آن در حدود ۳۰۰ متر است وبنام «تخته تنگیرد» معروف است، ازسمت مشرق این تخته روی به طرف شمال چک بلندی است بنام «چک فلکنازی» و همچنین در پائین این چک اودون بزرگی وجود دارد بنام «آودون فلکنازی» (آبدان فلکنازی).
تنگیرد
در جنوب این تخته سنگ یک تنگه عمیقی وتاریکی وجود دارد بنام «تنگیرد»، ورود بداخل تنگیرد بسیار دشوار وخطرناک است. اگر کسی بخواهد وارد تنگیرد بشود باید در اختیار وقت دقت کند، چون صبح وعصر بهیچ وجه نمی‌شود وارد تنگیرد شد، فقط تنها وقتی که برای ورود به تنگیرد مناسب است ساعت ۱۲ ظهر است که آفتاب دروسط آسمان است، البته در روزهای آفتابی، به غیر از این وقت مطلقا نمی‌شود وارد به تنگیرد شد، چون خیلی تاریک وخطرناک است. داخل تنگیرد آب فراوانی وچشمه‌های شیرین وجود دارد و درخت زار است ودرختهایی مانند انجیر، بنه، بادام و کته کرت و کوهنگ و نادر وجود دارد، و مارهای خطرناک و مارمولکها در آن وجود دارند. از قدیمی‌ها روایت است که رنگ این مارمولکها سفید است و به اندازه گوسفندی بزرگی دارند.
درواه ناخ
ازسمت مشرق «تپه ره» به اندازه ۱۰۰۰ متر دره‌ای وجود دارد که معروف به «درواه ناخ» ازسمت شمال دره تپه‌ای وجود دارد بنام «پس پل»، در پشت این تپه برکه‌ای است بنام (برکه پس پل) ازطرف برکه به مسافت ۵۰۰ متر یک چشمه‌ای است و چند اصله نخل خرما واحشمی که به «قاسم اربابی» تعلق دارد، درواه ادامه دارد به طرف شمال (بالا) در مسافت ۱۰۰۰ متر چند اصله دیم وبلند وجود دارد همینطور که معلوم است این نخلها در زمانی خیلی قدیم کاشته شده‌است، از سمت شمال این نخلها یک احشمی و لاور کوچکی است که بنام «بوخن» معروف است.
در شمال بوخن بیشه‌زاری وجود داردکه تمام درختهایش انجیر است، این منطقه بنام «انجیردان» معروف است،
ازسمت غربی انجیردان به‌طرف شمال یک چشمه‌ای است بنام «تزگو» ازسمت مشرق تزگو راه پرپیچ و خمی وجود دارد که بنام «گردنه برد نمک» معروف است، این گردنه راه مالرو و کاروان‌هاست، ازاین راه مردم به «قله کوه ناخ» می‌روند، در قله کوه ناخ اگر رو به طرف شمال ایستادی «چک تره» پشت سرت است
وگری زامردان زیر چک تره قرار دارد و دهستان کوخرد در پشت سر قرار دارد از طرف جنوب کوه ناخ، و اما طرف شمال بیخه گوده در روبرو از طرف شمال کوه قرار دارد، و رو بروی صورتت روستای زنگارد است، زیر پایت دقیقا در کمر کوه ودرست مقابل روستای زنگارد یک غار بزرگی وجود دارد که بنام «غار ذنب لاور» معروف است، می‌گویند قرنها پیش شخصی یا پهلوانی به نام ذنب لاور با زنجیر وبند می‌رفته در آنجا ته غار سکونت می‌گزیده‌است.
جانوران و پرندگان
در پیرامون کوه ناخ جانوران وپرندگان مختلفی زندگی می‌کرده‌اند که شامل :آهو، بز کوهی، روباه، خوک، کفتار، شغال، جوجه‌تیغی و خرگوش بوده‌است. همچنین پرندگان مانند: کبک، عقاب، شاهین، بادخور، قمری، تیهو، فاخته و بلبل ،، سبزقبا (کراشکین)، چکاوک (بوکلو)، چکاوک هدهد، و «مرغ سلیمان» یا هدهد، گنجشک، دم جنبانک وصدها پرنده مختلف دیگر زندگی می‌کرده‌اند وبه علت وجود درختهای گوناگون و تنومند مانند: کنار، و سمر سلم، کور، کرت و کوهنگ زیستگاه پرندگان گوناگونی بوده‌است. و نزدیک بودن به آبدان‌ها، و آب و سایه،
در فصل‌های گوناگون پرندگان روی شاخه‌های آن درختها لانه می‌ساخته‌اند، مخصوصا در فصل‌های زمستان و بهار.
ولی متاسفانه امروزه به دلیل نبود نظارت کافی و شکار بی‌رویه و غیر مجاز، نسل اکثر این حیوانات و پرندگان در حال انقراض میباشد. گفتاره‌است که در دوران گذشته جانوارنی مانند: گرگ، پلنگ، یوزپلنگ و خرس نیز در این کوه دیده شده‌است، اما درحال حاضر دیگه از اینگونه حیوانات هیچ اثری نیست. همچنین گیاهان دارویی ماننند: انغوزه.، بنه، آویشن، مرو تلخ، پونه، اسطوقدوس (گیاهی خوشبو که با چای مصرف می‌شود).
خاکشیر، مرو تلخ، مرو خوش می‌روید.
فهرست منابع و مآخذ
محمدیان، کوخردی، محمد ، “ «به یاد کوخرد» “، ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
نگاره‌ها از: عبدالغفار علیرضائی و محمد محمدیان.
محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ۵۱ ۵۲ ۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کوخرد حاضره اسلامیه علی ضفاف نهر مهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعه الثالثه، دبی: سنه ۱۹۹۷ للمیلاد.
محمدیان، کوخردی، محمد ، (شهرستان بستک و بخش کوخرد) ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی. | [
"شهرستان بستک",
"ایران",
"دهستان کوخرد",
"بخش کوخرد",
"استان هرمزگان",
"رشته‌کوه",
"کوه لاور",
"کوه گچ",
"پایه",
"تپه ره",
"تنب",
"تپه",
"سَرگرد",
"خانوار",
"چُک",
"گوده",
"درواه شمو",
"زمین",
"درخت",
"نخل",
"خرما",
"چشمه",
"گری چَپان",
"قلعه توصیله",
"اصله",
"آبیاری",
"گری",
"سنگ",
"سنگ بند بن",
"کوخرد",
"گری زامِردان",
"سدر",
"سمر",
"گورستان",
"قبر",
"قلعه سیبه",
"صادق خان",
"تنگیرد",
"انجیر",
"بنه",
"بادام",
"کرت (درخت)",
"کوهنگ ( درخت)",
"مار",
"مارمولک",
"درواه ناخ",
"دیم",
"لاور",
"مالرو",
"راه",
"زنگارد",
"زنجیر",
"آهو",
"بز کوهی",
"روباه",
"خوک",
"کفتار",
"شغال",
"جوجه‌تیغی",
"خرگوش",
"کبک (پرنده)",
"عقاب",
"شاهین",
"بادخور",
"قمری (پرنده)",
"تیهو",
"فاخته",
"بلبل",
"سبزقبا",
"چکاوک",
"چکاوک هدهد",
"هدهد",
"گنجشک",
"دم جنبانک",
"پرنده",
"سلم(درخت)",
"کور( درخت)",
"کوهنگ (درخت)",
"پرندگان",
"زمستان",
"بهار",
"گرگ",
"پلنگ",
"یوزپلنگ",
"خرس",
"آویشن",
"اسطوقدوس",
"خاکشیر"
] | [
"بخش کوخرد هرنگ",
"شهرستان بستک",
"کوه‌های استان هرمزگان",
"کوه‌های شهرستان بستک",
"مناطق مسکونی استان هرمزگان"
] |
1,983 | اصله | 0 | 163 | 0 | [] | false | 162 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | اصله یکی از رابطهای عددی در فارسی است. این رابط شماری، با واژه‌هایی مانند انواع درخت و نهال، چوب، تیر، سنبه و جز اینها بکار می‌رود.
نمونه: یک اصله نخل، یک اصله چنار و جراینها. | [
"رابط شماری"
] | [
"رابطهای شماری"
] |
1,984 | حنا | 6 | 53 | 0 | [
"حنا (گیاه)",
"حنا (گياه)",
"خینه",
"خينه"
] | false | 27 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "حنا"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Lawsonia inermis Ypey36.jpg"
},
{
"Item1": "پهنای تصویر",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "عنوان تصویر",
"Item2": "''Lawsonia inermis''"
},
{
"Item1": "فرمانرو",
"Item2": "[[گیاهان]]"
},
{
"Item1": "شاخه رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[گیاهان گلدار]]"
},
{
"Item1": "رده رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[دولپه‌ای‌های نو]]"
},
{
"Item1": "راسته رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[رزیدها]]"
},
{
"Item1": "راسته",
"Item2": "[[موردسانان]]"
},
{
"Item1": "تیره",
"Item2": "[[حناییان]]"
},
{
"Item1": "سرده",
"Item2": "'''حنا'''"
},
{
"Item1": "گونه",
"Item2": "'''''L. inermis'''''"
},
{
"Item1": "نام دوجمله‌ای",
"Item2": "''Lawsonia inermis''"
},
{
"Item1": "وضع‌کننده نام دوجمله‌ای",
"Item2": "[[L]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | حنا (نام علمی: Lawsonia inermis) گیاهی است از رده دولپه‌ای‌ها که خود سرده مشخصی را به نام حنا (Lawsonia) می‌سازد. این گیاه به صورت درختچه‌ای است که بومی آفریقای شمالی، آسیای جنوبی و غربی، و شمال استرالیا است.
نام حنا همچنین برای رزانه تهیه شده از گیاه به کار می‌رود که برای حنا گذاشتن، نقش انداختن بر بدن و خالکوبی موقت، و مراسم حنابندان استفاده می‌شود.
حنا به عنوان ماده‌ای آرایشی در مصر باستان، بخش‌هایی از آفریقای شمالی، آفریقای غربی، شاخ آفریقا، شبه جزیره عربستان، خاور نزدیک، شبه‌قاره هند و آسیای جنوبی استفاده می‌شده است. همچنین بین زنان شبه‌جزیره ایبری و اروپای قرن ۱۹ رایج بود.
حنا گذاشتن
حنابندان | [
"گیاه",
"گیاهان گلدار",
"دولپه‌ای‌های نو",
"رزیدها",
"موردسانان",
"حناییان",
"کارل لینه",
"نام علمی",
"دولپه‌ای‌ها",
"سرده",
"درختچه",
"آفریقای شمالی",
"آسیای جنوبی",
"استرالیا",
"رزانه",
"حنا گذاشتن",
"خالکوبی",
"حنابندان",
"مصر باستان",
"آفریقای غربی",
"شاخ آفریقا",
"شبه جزیره عربستان",
"خاور نزدیک",
"شبه‌قاره هند",
"شبه‌جزیره ایبری",
"حیدرآباد (هند)"
] | [
"آرایش مو",
"تغییرات بدن",
"خون‌فامیان",
"دولپه‌ای‌ها",
"رنگ موی انسان",
"گیاهان توصیف‌شده در ۱۷۵۳ (میلادی)",
"گیاهان دارویی",
"گیاهان رنگ‌زای",
"لوازم آرایشی",
"موی قرمز",
"هنر بر بدن"
] |
1,985 | خرما | 6 | 431 | 0 | [] | false | 324 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "درخت خرما"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Dates on date palm.jpg"
},
{
"Item1": "عنوان تصویر",
"Item2": "'''درخت خرما'''"
},
{
"Item1": "پهنای تصویر",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "فرمانرو",
"Item2": "[[گیاهان]]"
},
{
"Item1": "شاخه رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[گیاهان گلدار]]"
},
{
"Item1": "رده رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[تک‌لپه‌ای‌ها]]"
},
{
"Item1": "راسته رتبه‌بندی‌نشده",
"Item2": "[[تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی]]"
},
{
"Item1": "راسته",
"Item2": "[[خرماسانان]]"
},
{
"Item1": "تیره",
"Item2": "[[نخل]]"
},
{
"Item1": "سرده",
"Item2": "''[[نخلها]]''"
},
{
"Item1": "گونه",
"Item2": "'''''P. dactylifera'''''"
},
{
"Item1": "نام دوجمله‌ای",
"Item2": "''Phoenix dactylifera''"
},
{
"Item1": "وضع‌کننده نام دوجمله‌ای",
"Item2": "[[لینه]]"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | خرما یا رطب گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری جزو تیره نخلها است که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان می‌گردد و برگ‌های آن بزرگ است.
ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر می‌رسد.
به میوه نرسیده خرما، «خارک» یا «خرک» یا کنگ (و در زبان عربی، «حبابوک») گفته می‌شود.
رطب مرحله قبل از رسیدگی کامل خرماست که رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملا رسیده دارد.
میوه خرما جزو میوه‌های سته میباشد یعنی تمام قسمت بریکاری آن گوشتی و حاوی مواد غذایی است.
خرما از دوران باستان در رژیم غذایی انسان وجود داشته‌است و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان بوده‌است.
ریشه واژه
واژه خرما ریشه و بنیاد فارسی داشته و از زبانهای فارسی، به زبانهای هندی، اردو، ترکی، اندونزیایی و مالزیایی به سوی شرقی و یونانی به سوی غربی وارد شده‌است.
ترکیبات شیمیایی خرما
خرما دارای ۲۵ درصد ساکارز، ۵۰درصد گلوکز، و مواد آلبومینوئیدی، پکتین و آب میباشد. به‌علاوه دارای ویتامین‌های مختلف مانند ویتامین A,B،C,E و مقداری املاح معدنی میباشد.
تاریخچه کاشت
درخت خرما در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، از جمله ایران پرورش می‌یابد. با اینکه خاستگاه آن را میانرودان، عربستان و شمال آفریقا ذکر میکنند ولی بررسی‌های علمی، آن را به گونه‌ای به نام علمی P.H. Sivestris که در هندوستان می‌روید نسبت می‌دهند.
باستانشناسان احداث نخلستانها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند زیرا نامی از آن بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند.
در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می‌شده. در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب بندهشن از نخل یاد شده‌است. منابع چینی از ایران (در زبان ایشان بوسی، تلفظ چینی پارسی) به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزدشان به نام عناب پارسی و عناب هزارساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آنجا کشت کرده‌اند.
در میان کشورهای اروپایی اسپانیا پیشینه بیشتری در کشت خرما دارد.
محصولات
از برگ و شاخه درخت خرما سبد و زیرانداز تهیه میکنند. از هسته آن نان و از میوه خرما شراب و عسل. مردم صحرا هسته درخت خرما را آرد کرده و از آن نان می‌پزند یا در این هسته را بو داده و از آن به‌عنوان قهوه استفاده میکنند زیرا دم کرده آن بسیار مطبوع است یا حتی این در را در آب برای چند روز خیس کرده و به‌عنوان غذای مقوی به شترهای خود می‌دهند.
کشورهای تولیدکننده خرما
صادرات خرما درسال ۲۰۰۵ میلادی
ده تولیدکننده برتر خرما در سال ۲۰۰۷ (تن)
۱،۳۱۳،۰۰۰
۱،۰۰۰،۰۰۰
۹۸۲،۵۴۰
۷۵۵،۰۰۰
۵۵۷،۵۲۰
۵۲۶،۹۲۰
۴۴۰،۰۰۰
۳۳۲،۰۰۰
۲۵۵،۸۷۰
۱۷۵،۰۰۰
مجموع تولید در جهان
۶،۹۰۸،۰۹۰
اصطلاحات نخل و خرما
در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و واژه‌های فارسی زیادی در ارتباط با نخلکاری رواج دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
مچ مخ، مغ یا مه به معنی نخل هم است. نام تنگه و منطقه هرمز هم از اهورامزدا و هرمزد و هورمزد تشکیل شده‌است.
فسیل: ساقه اصلی درخت خرما. در جیرفت به پاجوش نخل گفته می‌شود.
تیم: هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش.
تیم فسیل: آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید.
مه‌کشک یا مخ کش: درختچه‌ای که از تنه فسیل برآید. در بم و نرماشیر به آنها جنگ می‌گویند.
ابار: گردی که از نخل نر ترشح می‌شود. در بم و نرماشیر به آنها بو می‌گویند. در جیرفت و میناب به آن ایوار می‌گویند.
گله‌بشکن یا ترکی: از آفت‌های نخل.
تازوغ: سوسکی از آفت‌های نخل.
مشتاب: اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما.
پنگ: خوشه
تاره: خوشه نخل، زمانی که در غلاف خود قرار دارد و هنوز چوبی نشده‌است.
پریچه یا پیرچه: الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استان بوشهر همان «لیف» نامیده می‌شود. در جیرفت به آنها سیس می‌گویند. در بم و نرماشیر به آنها سی سی می‌گویند.
پیش: برگ درخت خرما
پاگنه: انتهای پیش که متصل به درخت خرما است. در استان بوشهر این بخش «تاپول» نامیده می‌شود. در جیرفت به آنها تگ می‌گویند. در بم و نرماشیر به آنها لتی می‌گویند.
دم باز: خرمایی که نیمی از آن رسیده و حالت رطبی داشته و نیمه بالایی به حالت خارک یا نارس باشد
خرما در ایران
خرمای پیارم
مصرف سرانه خرما در ایران ۷ کیلوگرم است که میانگینی از مصرف سرانه ۲۵ کیلوگرمی استانهای جنوبی و ۱ کیلوگرمی سایر استان‌ها میباشد. در ایران به‌طور سالانه، ۱ میلیون تن خرما تولید می‌شود که عمده مصرف داخلی آن در ماه رمضان صورت می‌گیرد. از میان محصول خرمای هر سال ایران، ۱۰ درصد برای صادرات به کشورهای دیگر اختصاص می‌یابد، ۵۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد و ۴۰ درصد هم در مراحل مختلف برداشت محصول، ضایع‌شده و از بین می‌روند.
ارقام خرمای ایران
ارقام بومی خرما در بلوچستان ایران: خرمای مضافتی، ربی، شکری، حلیله، آبروگن، کلگی، چربان، حاشه‌ای، جوانداک، اشکنجک، پپو، دسکی، وردیوار، برنی، کلوت، ملسی، کروچ،
ارقام بومی خرما در استان فارس : عمده اقلام خرامای فارس شاهانی , زاهدی ( قصب ) , کبکاب میباشد و سایر ارقام دیگر پیارم , خاصوئی , استعمران , برحی , دیری , گنتار , مجول , پنجه عروس , هلیله
ارقام بومی خرمای بوشهر: قسب (زاهدی)، کبکاب، حاج باقری، برهی، بریمی، صمرون، شکر، سیسی، حلو، سروری، زندنی، خشن خار، استک سرخو، مرسو، خاصویی، جمادی، بیرمی، تی رس، شهابی، لش، کندی، خنیزی، سمیلی، خضروی، گنتار، پنبه، شیخ عالی، زامردو، ده دارب، اهرمی، خاویزی، خاور، مکتی، شاخونی، مصلی، جوزی، غصاب و ردستی
ارقام خرمای هرمزگان: خرمای پیارم، مرداسنگ، هلیلی، مضافتی، خاصویی، خنیزی، شاهانی، کریته، زرک و کلک سرخ.
ارقام بومی خرما در غرب خوزستان: لیلوئی، برحی (گرد و ریز و با و شیرینی کمتری نسبت به ارقام دیگر)، زاهدی، دیری، اشکر و بریم، حلاوی، بلیانی، سویدانی، هداک، شکر، بنت السب، دگل زرد، خضراوی، استعمران (سعمرون)، بوبکی، چبچاب، مشتوم، جهرمی، عموبحری، دگل سرخ، فرسی، هدل، خصاب، حمراوی، حساوی، اسحاق، جوزی و گنتار، کبکاب (بسیار شیرین و ظاهری شیشه‌ای دارد).
ارقام بومی خرما در کرمان:
(در بم و نرماشیر) مضافتی، کروت، قندشکن (سنگ‌شکن)، ربی، خریک، هلیله‌ای
(در جیرفت): خرمای مضافتی عالی مهتری، شکری (این دو از زودرس‌ترین گونه‌های خرما هستند که بیشتر مصرف محلی دارند)، کلوته (کلیته)، مرداسنگ (تنها خرمای طبع سرد دنیا)، هلیلی، خنیزی، روغنی، شاهانی، زاهدی، خضراوی، ربی، نگار (میوه‌هایی بسیار کشیده دارد)، گاردیال، قربانی، آجیلی
ارقام بومی خرما در غرب کرمانشاه (قصر شیرین): زاهدی، ارزق، خضراوی، جعفری و اشرسی
ارقام بومی خرما در ایلام: خضراوی، زاهدی، اشرسی و زیدی
ارزش غذایی
ارزش غذایی خرما در ۱۰۰ گرم
کالری خرما: ۲۸۲
کل چربی: ۰٫۴ گرم
چربی اشباع: ۰ گرم
چربی چند غیر اشباع (چربی ترانس): ۰ گرم
چربی تک غیر اشباع (چربی ترانس): ۰ گرم
کلسترول: ۰ میلی‌گرم
سدیم: ۲ میلی‌گرم
پتاسیم: ۶۵۶ میلی‌گرم
کل کربوهیدرات: ۷۵ گرم
فیبر غذایی: ۸ گرم
قند: ۶۳ گرم
پروتئین: ۲٫۵ گرم
ویتامین آ: ۰٪
کلسیم: ۳٪
ویتامین دی: ۰٪
ویتامین ب۱۲: ۰٪
ویتامین ث: ۰٪
آهن: ۵٪
ویتامین ب۶: ۱۰٪
منیزیم: ۱۰٪
ارزش غذایی خرما در یک عدد (۷٫۱ گرم)
کالری خرما: ۲۰
کل چربی: ۰ گرم
چربی اشباع: ۰ گرم
چربی چند غیر اشباع (چربی ترانس): ۰ گرم
چربی تک غیر اشباع (چربی ترانس): ۰ گرم
کلسترول: ۰ میلی‌گرم
سدیم: ۰٫۱ میلی‌گرم
پتاسیم: ۴۶٫۶ میلی‌گرم
کل کربوهیدرات: ۵ گرم
فیبر غذایی: ۰٫۶ گرم
قند: ۴٫۵ گرم
پروتئین: ۰٫۲ گرم
ویتامین آ: ۰٪
کلسیم: ۰٪
ویتامین دی: ۰٪
ویتامین ب۱۲: ۰٪
ویتامین ث: ۰٪
آهن: ۰٪
ویتامین ب۶: ۰٪
منیزیم: ۰٪ | [
"گیاه",
"گیاهان گلدار",
"تک‌لپه‌ای‌ها",
"تک‌لپه‌ای‌های برگ‌بیدی",
"خرماسانان",
"نخل",
"نخل (سرده)",
"کارل لینه",
"گرمسیری",
"تیره (زیست‌شناسی)",
"میوه",
"خارک (خرما)",
"رطب",
"سته",
"بریکاری",
"ساکارز",
"گلوکز",
"ایران",
"میانرودان",
"هندوستان",
"بندهشن",
"پارسی",
"عناب",
"کشورهای اروپایی",
"اسپانیا",
"نان",
"واژه‌های فارسی",
"بم",
"نرماشیر",
"گله‌بشکن",
"روزنامه همشهری",
"خرمای مضافتی",
"رقم (کشاورزی)",
"بوشهر",
"خرمای کبکاب",
"هرمزگان",
"خرمای پیارم",
"خواصوئی",
"خنیزی",
"خرمای شاهانی",
"خوزستان",
"استان کرمان",
"جیرفت",
"خرمای زاهدی",
"استان کرمانشاه",
"قصر شیرین",
"اشرسی",
"استان ایلام",
"Deglet Noor"
] | [
"درختان آفریقا",
"درختان خاورمیانه",
"درختان زینتی",
"درختان مقاوم در برابر خشکسالی",
"سته‌ها",
"کشاورزی نواحی گرمسیری",
"گیاگان آفریقای شمالی",
"گیاگان اریتره",
"گیاگان اسپانیا",
"گیاگان استرالیا",
"گیاگان افغانستان",
"گیاگان السالوادور",
"گیاگان امارات متحده عربی",
"گیاگان پاکستان",
"گیاگان پورتوریکو",
"گیاگان جزایر قناری",
"گیاگان جمهوری دومینیکن",
"گیاگان چین",
"گیاگان خاورمیانه",
"گیاگان رئونیون",
"گیاگان صحرای بزرگ آفریقا",
"گیاگان عربستان سعودی",
"گیاگان غرب آسیا",
"گیاگان فلوریدا",
"گیاگان فوجیان",
"گیاگان فیجی",
"گیاگان کالدونیای جدید",
"گیاگان کالیفرنیا",
"گیاگان کیپ ورد",
"گیاگان گوانگشی",
"گیاگان گوانگ‌دونگ",
"گیاگان لبنان",
"گیاگان لیبی",
"گیاگان مادیرا",
"گیاگان ماساچوست",
"گیاگان مریلند",
"گیاگان مصر",
"گیاگان موریس",
"گیاگان نوادا",
"گیاگان هند",
"گیاگان یون‌نان",
"گیاهان باغی آسیا",
"گیاهان باغی آفریقا",
"گیاهان توصیف‌شده در ۱۷۵۳ (میلادی)",
"گیاهان دارویی",
"گیاهان و گرده‌افشان‌ها",
"میوه‌های گرمسیری",
"نخل (سرده)",
"نخلها"
] |
Subsets and Splits