Id
int64 1
3.02M
| Title
stringlengths 1
132
| Type
int64 0
6
| Rank
int64 0
80.7k
| Namespace
int64 0
14
| RedirectList
sequencelengths 0
3.08k
| IsDisambiguationPage
bool 2
classes | TargetLinksCount
int64 0
80.2k
| InfoBox
dict | Text
stringlengths 0
196k
| Links
sequencelengths 0
5.96k
| Parents
sequencelengths 0
227
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1,402 | باغ لطیف | 2 | 25 | 0 | [
"باغ لطيف"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | باغ لطیف در نزدیکی بالاحصار شهر کابل، پایتخت افغانستان، و در آغاز شهدای صالحین قرار داشت و از سوی سرهنگ عبداللطیف خان بنا شده بود. سرهنگ عبداللطیف از تیره مومند و اصلا ساکن شالیز غزنه بود. وی در دوران جوانی و در هنگامیکه امیرمحمدافضل خان هنوز به امارت نرسیده بود و از طرف پدرش فرمانروای کل صفحات ترکستان بود، به درجه کپتانی رسید که نامبرده در توپخانه حضور به عنوان فرمانده (قوماندان) ایفای وظیفه می‌کرد. چندی بعد به درجه (رتبه) سرهنگی (کرنیلی) رسید که تا زمان حکومت امیرعبدالرحمن خان در همین درجه باقی‌ماند.
با به قدرت رسیدن عبد الرحمن خان، عبداللطیف خان، برادر بزرگش عبدالقادرخان و پسر بزرگش عبدالسلام خان یکی پی دیگری بین سالهای ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ هجری قمری محبوس گردیدند تا اینکه در زندان جان باختند و در همین باغ دفن گردیدند که اکنون گورگاه‌های ایشان مشخص نیست.
سرهنگ لطیف در شوربازار کابل سکونت داشت که محل سکونت وی بنام گذر کرنیل لطیف نامیده میشود. وی این باغ را در زمان سرهنگی خود ساخته بود که در آن زحمات فراوانی کشیده بود. این باغ با داشتن گلهای رنگارنگ و درختان زیبای شاه توت، توت، سیب، آلبالو، زردالو و غیره در شهر کابل نمونه بود. در میان باغ جوی آب روان قرار داشت و در کنار این جوی مسجدی نیز بنا شده بود.
این باغ بزرگترین تفریگاه برای اهالی شهرکابل بود که مردم شهر کابل از طرف عصر بدانجا سرازیر می‌شدند. به همین دلیل، همه ساله برای مدت پنج هفته جشن (میله) نوروزی جشن دهقان درینجا برپا می‌شد. درین روزها، دهقانان به نمایش فراروده‌هایشان می‌پرداختند. نمایش گاوها، اسب‌ها، قوچ جنگی، سگ جنگی، مرغ جنگی، کاغذپران‌بازی، میله (جشن) گل ارغوان و ده‌ها سرگرمی‌های دیگر هزاران شهروند کابل و اطراف آن را به خود می‌کشانید.
دراوائل سال ۱۳۷۶ خورشیدی ازین باغ اثری بجا نمانده بود. این باغ در اثر بی‌توجهی حکومت‌های پیشین و سپس در دوران جنگ‌های ۲۳ سال اخیر به ویرانه‌ای تبدیل شد و مکانی برای کشتن چارپایان بدست قصابان بود. ولی با این‌حال مسجد آن طور نسبی آباد بود. | [
"بالاحصار",
"کابل",
"شهدای صالحین",
"عبداللطیف خان",
"مومند",
"شالیز",
"غزنه",
"امیرعبدالرحمن خان"
] | [
"آثار تاریخی افغانستان",
"کابل"
] |
1,404 | جغرافیای طبیعی افغانستان | 0 | 125 | 0 | [
"جغرافياي طبيعي افغانستان",
"جغرافیای افغانستان"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | افغانستان
Map of Afghanistan
قاره
آسیا
منطقه
خاورمیانه
مختصات جغرافیایی
منطقه - مجموع- Water
رتبه0 km 2 (محصور در خشکی)
خط ساحلی
محصور در خشکی
خط مرزی
کشورهای هم‌مرز
پاکستان ,تاجیکستان ,ایران ,ترکمنستان ,ازبکستان ,چین
بالاترین نقطه
نوشاق،
پست‌ترین نقطه
آمودریا،
بلندترین رود
رود هیرمند
بزرگترین سد مخزنی
سد دهلاسد نغلوبند امیرمخزن غرقه
استفاده از زمین - زمین‌های زراعی- محصولات دائم- Other
(2005 estimates)۱۲٫۱۳٪۰٫۲۱٪۸۷٫۶۶٪
زمین آبی
آب و هوا :
خشک تا نیمه خشک
منابع طبیعی
گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مس، اورانیوم، طلا، نقره، کرومیت، تالک، باریت، گوگرد، سرب، روی، سنگ آهن، نمک، سنگ‌های قیمتی و سنگ‌های نیمه قیمتیname="CIA"> , CIA World Factbook.
مخاطرات طبیعی
زلزله، سیل، بهمن
مسائل زیست‌محیطی
محدودیت آب سالم، چرای بی‌رویه، نابودی جنگل‌ها، بیابان‌زایی، آلودگی آب و هوا
افغانستان سرزمینی کوهستانی و محصور در خشکی است که در قلب قاره آسیا جای گرفته‌است. این سرزمین در نیمکره شمالی، نیمکره شرقی و در محدوده آسیای میانه واقع است. مساحت آن ۶۵۲٫۲۲۵ کیلومتر مربع و چهل و یکمین کشور جهان از نظر پهناوری به‌شمار می‌آید.
طول مرزهای افغانستان حدود ۵۸۰۰ کیلومتر است که شامل ۲۳۸۴ کیلومتر در شمال با جمهوری‌های تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان، ۲۲۴۰ کیلومتر از شرق و جنوب با پاکستان، ۷۳ تا ۹۳ کیلومتر از سمت شمال خاوری از راه تنگه واخان با استان مسلمان نشین سین‌کیانگ (سنجان) جمهوری خلق چین و ۸۵۵ تا ۹۳۰ کیلومتر در غرب با ایران (که ۶۱۹ کیلومتر آن با استان خراسان است)، می‌باشد. بیشترین فاصله شرق تا غرب افغانستان ۱۲۴۰ کیلومتر، شمال تا جنوب آن ۸۵۵ کیلومتر و کمترین فاصله آن با آبهای آزاد جهان نزدیک به ۵۰۰ کیلومتر است.
بخش‌های گسترده‌ای از خاک افغانستان، بیشتر در شمال و شرق کشور، را کوه‌ها و سنگلاخ‌ها پوشانده‌است. کوه‌های هندوکش به طول ۶۰۰ و عرض ۱۰۰ کیلومتر از سمت شمال شرقی به غرب و جنوب غربی کشیده شده و تقریبا از میانه کشور می‌گذرد. این کوه‌ها بیش از نیمی از سرزمین افغانستان را فرا گرفته و برای شهرهای کابل، قندهار و هرات ارزش راهبردی مهمی ایجاد کرده‌است. این کوه‌ها هر اندازه که به سوی غرب امتداد می‌یابند از ارتفاع آنها کاسته شده و در نزدیکی مرزهای ایران تبدیل به کوه‌ها و تپه‌های کم ارتفاع می‌گردند. در بلندی‌های هندوکش همواره برف وجود دارد. حتی در تابستان‌ها نیز قله‌ها و یخچال‌ها پر برف است. در میان کوهستان‌های هندوکش، دره‌های ژرف، خوش آب و هوا، زیبا و حاصلخیزی وجود دارد که محیط مساعدی برای پرورش دام و تولید میوه است.
افغانستان از نظر طبیعی سرزمین افراط و تفریط است. کوه‌های سر به فلک کشیده، دره‌های ژرف، باران‌های بهاری و تابستان‌های خشک، زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های گرم، بلندی‌های پوشیده از برف در طول سال و سرزمینهای پست و خشک وسوزان. این افراط و تفریط در زندگی اجتماعی نیز وجود دارد.
سرزمین افغانستان در درازای تاریخ مدافع تهاجم به هند بوده‌است. جنگجویان بسیاری چون شاهنشاهان هخامنشی، اسکندر مقدونی، محمود غزنوی، تیمور گورکانی، و نادر شاه افشار از پیچ و خم کوه‌ها و دره‌های این کشور خود را به هندوستان رسانده‌اند. علاوه بر این تا پیش از کشف راههای آبی در سده‌های اخیر و سپس گسترش راههای هوایی، خط مسیر بازرگانی شرق به غرب از دشت شمالی آن می‌گذشت. گذرگاه کاروان‌های جاده ابریشم از این سرزمین بوده که بیشتر از راه قندهار به هند و از راه بلخ به چین می‌رفت. پس از کشف راههای آبی و سپس گسترش راههای هوایی، افغانستان مانند سایر سرزمینهای آسیای میانه به منطقه‌ای بن‌بست تبدیل شد و گذر هیچ بیگانه‌ای به آنجا نیفتاد. همچنین کوهستان‌های افغانستان سپر راهبردی استواری میان آسیای شمالی و آسیای جنوبی است.
کوه‌ها و کوهستان‌ها
مهمترین کوهستان‌های کشور از این قرار است:
هندوکش (۶۲۹۸ متر)
پامیر کوچک (۶۲۸۱ متر دروخان)
بدخشان (۵۳۵۵ متر)
بابا (۵۴۱۳ متر، بامیان)
سفید خرس
ترغان (۳۹۸۲ متر)
سفید کوه (۴۷۵۵ متر، سکرم)
نورستان
شاه مقصود (۲۷۷۳ متر)
مزار (۳۷۸۷ متر)
هزارجات (۴۱۰۱ متر، تمران)
بندبیان
چلبدالان
سیاه کوه
بالا کوه (۳۸۷۲ متر)
دوشاخ (۲۱۱۰ متر)
یاه بند (۲۵۶۰ متر)
چاغی
رودها
رودهای افغانستان، که به آن دریا می‌گویند، از کوه‌های مرکزی و مناطق شرقی کشور سرچشمه گرفته و به سمت غرب و جنوب جریان می‌یابد. به دلیل ارتفاع زیاد کوه‌ها و کاهش نسبتا سریع ارتفاع کوه‌ها، سرعت آبها بسیار زیاد است و به همین جهت برای تولید انرژی برق مناسب است.
مهمترین رودهای کشور عبارت‌اند از:
آمودریا (جیحون): از کوه‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود ۱۱۲۶ کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی کشور با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان است و قسمت‌هایی از آن قابل کشتیرانی است در سواحل آن رودخانه شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته، که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله میشود. آمودریا در منبع و ساحات پامیر و واخان دارای آبشارهای متعدد است و برای تولید نیروی برقآبی قابل استفاده‌است.
هیرمند (هلمند): از کوه‌های پغمان در غرب کابل سرچشمه گرفته و ۱۴۰۰ کیلومتر طول دارد و در جنوب غربی افغانستان بخش کمی از مرز مشترک ایران و افغانستان را تشکیل می‌دهد و مهمترین منبع تامین آب دریاچه‌های سیستان و بلوچستان و کشتزارهای شمالی آن است.
هریرود: از کوه بابا در مرکز افغانستان سرچشمه گرفته، از هرات می‌گذرد و در شمال غربی کشور اندکی از مرز مشترک ایران و افغانستان را تشکیل داده سرانجام در ریگزارهای ترکمنستان فرومی‌رود. ۱۲۳۰ کیلومتر طول داشته و دارای آبشارهای متعدد است و برای تولید نیروی برق مناسب است.
کابل رود: از یکجا شدن دریا گلبهار پغمان دریای لوگر پنجشیر و کنراین دریا شکل می‌گیرد. این دریااز وسط دو شهر مهم «کابل» و «جلال‌آباد» عبور کرده وارد خاک پاکستان میشود و به رود «سند» می‌ریزد.
رود پنج: رودی است در آسیای میانه که در میان تاجیکستان و افغانستان روان است و ریزشگاه آن رود آمودریا است. سرچشمه رود پنج، رودهای رود پامیر و وخان دریا هستند که یکی از دریاچه زارکول در سرزمین تاجیکستان و دیگری از کوهسار وخان در سرزمین افغانستان آب می‌گیرند. درازای این رود ۹۲۱ کیلومتر، پهنای حوزه آبخیز آن ۱۱۴ هزار کیلومتر مربع، میانگین دبی آب آن ۱۰۰۰ متر مکعب بر ثانیه‌است.
رود کوکچه
رود فرخار
رود کندوز
رود علینگار
رود بلخ
رود ارغنداب: رودخانه ارغنداب (لاتین: آراخوتوس Arachotus) رودی است که از کرانه‌های قندهار گذشته و به رود هلمند (هیرمند) می‌پیوندد.
رود پنجشیر
رود کند
رود علیشنگ
رود لوره
رود ترناک
خاش رود
فراه رود
رود نیزنگ
رود تکاب استادن
رود شیرین تکاب
رود مرغاب: رود مرغاب یا مرو رود، به درازای ۸۵۰ کیلومتر، از شمال باختری افغانستان سرچشمه گرفته، به سوی شمال باختر جریان می‌یابد و سرانجام به بیابان قره‌قوم در ترکمنستان رسیده و پایان می‌یابد.
رود اولنگ
رود گز
در استان ننگرهار شاخه‌هایی از رود کنر به رود کابل می‌پیوندد
ولسوالی ارغنداب در میانه قندهار و لشکرگاه
جریان همسوی رود ارغنداب و رود ترناک در استان قندهار
رود کوکچه در استان بدخشان
شکوفه‌های درختان بادام در دشتی نزدیک به ولسوالی دای‌چوپان در میانه استان زابل
استان نورستان
استان تخار در شمال افغانستان
دریاچه‌ها
بند امیر در مرکز افغانستان
دریاچه‌های پراکنده و بسیار کوچکی در افغنستان وجود دارد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
بند امیر (بامیان)
آب ایستاده مقر
بند کجکی
بند ارغنداب
دق پترگان (در مرز ایران)
هامون پوزک
دشت ناامید
دشت‌ها
پراکندگی دشتهای این کشور بیشتر در بخش‌های شمال و شرق آن است. برخی از مهمترین دشتهای این سرزمین عبارتند از:
دشت برنگ
دشت رود
گرمسیر
ریگستان
سیاه سنگ
دشت مرغو (مارگو)
دشت خلش
دشت همدم آب
هجده نهر
دشت ناامید (کیلگی)
همچنین میتوان از دشت شور، دشت آبدان نیز نام برد.
آب و هوا
نمایی از شمال غرب افغانستان
طبیعت افغانستان به خاطر بلندی‌های سر به فلک کشیده و رودخانه‌هایی که از آن سرچشمه می‌گیرد، زیباست و تنوع آب و هوا در آن مشهود است. زمستانهایش بسیار سرد (تا ۲۰ درجه زیر صفر) و تابستانهایش بسیار گرم (تا ۴۰ درجه بالای صفر) است.
آب و هوا از یک استان به استان دیگر و از یک شهر به شهر دیگر تفاوت دارد. بارندگی نیز در نقاط گوناگون، متفاوت است و بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر در نوسان است. این مقدار در مناطق شرقی بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ و در مناطق غربی و جنوب غربی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی‌متر است. در مناطق مرکزی به علت وجود بلندی‌ها و بارندگی بیشتر، هوا از ناحیه‌های دیگر سردتر است ولی در مناطق جنوبی و غربی به علت کمی بارندگی هوا گرم‌تر بوده و دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل‌تر است.
در بخش‌های کوهستانی به علت برف و یخبندان ارتباط روستاییان و قبایل نیمی از سال با یکدیگر می‌گسلد و آب وهوا تاثیر بسیاری در پراکندگی و جدایی جمعیت دارد. منابع آب زیرزمینی افغانستان نسبتا غنی است. در شهر کابل آب در ژرفای ۳–۴ متری زمین قرار دارد ولی به دلایل فنی کمتر از آب زیرزمینی استفاده شده و بیشتر مردم افغانستان با مشکل کمبود آب آشامیدنی و آب کشاورزی روبرو هستند. تنها ۲۲٪ مردم در این کشور به آبهای سالم مصرفی دسترسی دارند (۳۹٪ شهرها، ۱۸٪ روستاها).
اقلیم افغانستان
فهرست کوه‌های افغانستان
فهرست رودهای افغانستان
تنظیم منابع آب در افغانستان
منابع آبهای افغانستان | [
"قاره",
"آسیا",
"منطقه",
"خاورمیانه",
"مختصات جغرافیایی",
"رتبه",
"محصور در خشکی",
"پاکستان",
"تاجیکستان",
"ایران",
"ترکمنستان",
"ازبکستان",
"چین",
"نوشاق",
"آمودریا",
"رود هیرمند",
"سد دهلا",
"سد نغلو",
"بند امیر",
"مخزن غرقه",
"آب و هوا",
"خشک",
"نیمه خشک",
"گاز",
"نفت",
"زغال سنگ",
"مس",
"اورانیوم",
"طلا",
"نقره",
"کرومیت",
"تالک",
"باریت",
"گوگرد",
"سرب",
"روی",
"سنگ آهن",
"نمک",
"سنگ‌های قیمتی",
"سنگ‌های نیمه قیمتی",
"زلزله",
"سیل",
"بهمن",
"آب سالم",
"چرای بی‌رویه",
"نابودی جنگل‌ها",
"بیابان‌زایی",
"آب",
"هوا",
"قاره آسیا",
"آسیای میانه",
"واخان",
"سین‌کیانگ",
"جمهوری خلق چین",
"استان خراسان",
"آبهای آزاد",
"هندوکش",
"کابل",
"قندهار",
"هرات",
"هند",
"شاهان هخامنشی",
"اسکندر مقدونی",
"محمود غزنوی",
"تیمور گورکانی",
"نادر شاه افشار",
"هندوستان",
"جاده ابریشم",
"بلخ",
"پامیر کوچک",
"بدخشان",
"بامیان",
"سفید کوه",
"نورستان",
"هزارجات",
"هیرمند",
"هریرود",
"کابل رود",
"رود پنج",
"رود پامیر",
"رود وخان",
"دریاچه زارکول",
"دبی (آب شناسی)",
"رود کوکچه",
"رود فرخار",
"رود کندوز",
"رود علینگار",
"رود بلخ",
"رود ارغنداب",
"رود هلمند",
"رود پنجشیر",
"رود کند",
"رود علیشنگ",
"رود لوره",
"رود ترناک",
"خاش رود",
"فراه رود",
"رود نیزنگ",
"رود تکاب استادن",
"رود شیرین تکاب",
"رود مرغاب",
"بیابان قره‌قوم",
"رود اولنگ",
"رود گز",
"رود کنر",
"لشکرگاه",
"استان قندهار",
"استان بدخشان",
"ولسوالی دای‌چوپان",
"ولایت زابل",
"بند امیر (بامیان)",
"آب ایستاده مقر",
"بند کجکی",
"بند ارغنداب",
"دق پترگان",
"هامون پوزک",
"دشت ناامید",
"دشت برنگ",
"دشت رود",
"دشت گرمسیر",
"دشت ریگستان",
"دشت سیاه سنگ",
"دشت مرغو",
"دشت خلش",
"دشت همدم آب",
"هجده نهر",
"دشت آبدان",
"استان بامیان",
"بهارک",
"کتل سالنگ",
"استان پروان",
"استان بغلان",
"سد کجکی",
"استان هلمند",
"درهٔ کرنگال",
"ولایت کنر",
"سد دهله",
"ولسوالی وته‌پور",
"ولسوالی تگاب",
"استان کاپیسا",
"ولسوالی خوگیانی",
"استان ننگرهار",
"ولایت غزنی",
"ولایت اروزگان",
"اقلیم افغانستان",
"فهرست کوه‌های افغانستان",
"فهرست رودهای افغانستان",
"تنظیم منابع آب در افغانستان",
"منابع آبهای افغانستان"
] | [
"جغرافیای افغانستان"
] |
1,405 | جغرافیای انسانی افغانستان | 0 | 20 | 0 | [
"جغرافياي انساني افغانستان"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۹۹۷ م ۲۰،۸۳۸،۰۰۰ نفر جمعیت داشته است، و از این نظر چهل و هفتمین کشور جهان محسوب می‌گردد. پیش بینی می‌گردد با بازگشت مهاجران افغان از آسیا (به خصوص پاکستان، ایران و امارات) و اروپا (به ویژه آلمان، فرانسه) و آمریکا و استرالیا، جمعیت کشور در سال ۲۰۰۴ به حدود ۲۸ میلیون نفر بالغ گردد.رشد جمعیت %۲٫۳ بوده و تراکم جمعیت حدود ۳۱٫۹ نفر در هر کیلومتر مربع است.
پرجمعیت‌ترین شهرهای آن عبارت‌اند از:
کابل (پایتخت) ۲/۰۳۴/۰۰۰ نفر، قندهار ۲۲۵/۵۰۰ نفر؛ هرات ۱۷۷/۳۰۰ نفر، مزار شریف ۱۳۰/۶۰۰ نفر، جلال آباد ۵۸/۸۰۰ نفر قندوز ۵۷/۱۰۰ نفر، بغلان ۴۱/۲۰۰ نفر. بقیه شهرها جمعیت اندکی داشته و با چهره سازی روستایی مانند و حتی ظاهر یک شهر را نیز ندارند.%۱۶/۵ در شهر و %۷۳/۷ در حدود ۲۰/۰۰۰ روستا ساکن هستند و %۸/۶ بقیه نیز زندگی عشایری (چادر نشین) دارند؛ و به دلیل اینکه حدود ۱۷ میلیون افغان در خارج از شهرها زندگی می‌کنند، اساس جامعه در این کشور «ده» می‌باشد.متوسط طول عمر ۴۱/۵ سال، و امید به زندگی ۴۱ سال و نرخ مرگ و میر کودکان بین ۱۸۲ تا ۲۰۰ در هر ۱۰۰۰ نفر کودک است.
به علت نظام قومی و قبیله‌ای، شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی نبوده جاده‌های مناسب برای رفت‌وآمد (به حدی که اکثر جاده‌های روستایی و یک سوم راههای بین شهری در زمستان مسدود می‌گردد)، نبود وسایل حمل و نقل کافی و مشکل بودن زندگی در شهرها، به علت فقدان کار و درآمد، و عدم پذیرش افراد قبایل دیگر در میان قبیله جدید، مهاجرت و رفت‌وآمد در کشور محدود است و بیش %۸۰ جمعیت معمولا در همان جایی به سر می‌برند که متولد گردیده و حداکثر از محدوده جغرافیایی قبیله، چند کیلومتر این طرف و آن طرف می‌روند. بر اثر وقوع جنگ داخلی در کشور پس از سال ۱۹۸۰ م حدود ۵ یا ۶ میلیون نفر از اهالی کشور، به دو کشور پاکستان و ابران حتی اروپا و آمریکا و استرالیا مهاجرت کرده‌اند. | [
"جمهوری اسلامی افغانستان",
"مهاجران افغان",
"پاکستان",
"ایران",
"امارات",
"امید به زندگی",
"مرگ و میر کودکان"
] | [
"اقوام در افغانستان",
"جغرافیای افغانستان"
] |
1,406 | جمشید | 0 | 337 | 0 | [
"جم و جمشید",
"جمشيد",
"جمشید جم",
"ییم",
"جم و جمشيد",
"جمشيد جم",
"ييم"
] | false | 125 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جمشید یکی از پادشاهان اساطیری ایرانی است و قدمتی بس کهن دارد. نام او در اوستا و متون پهلوی و متن‌های دوران اسلامی آمده‌است. در اسطوره‌های ایرانی کارهایی سخت بزرگ به او نسبت داده شده‌است. جمشید در شاهنامه، فرزند تهمورث و شاهی فرهمند است که سرانجام به‌خاطر خودبینی و غرور فره ایزدی را ازدست می‌دهد و به‌دست ضحاک کشته میشود.
جمشید در اوستا
نسخه خطی شاهنامه: ضحاک دستور داد تا جمشید را با اره به دو نیم کنند
جمشید در اوستا همان یمه پسر ویوهونت ویونگهنت (ویونگهان) است که با یمه پسر ویوسونت اساطیر هندی مطابقت دارد. بنا بر آوانویسی آندریاس ابن نام‌ها به‌گونه Yomo پسر Vihvohvont. خوانده میشود.
نام او در اوستا به‌گونه «ییم» (یمه) آمده‌است. واژه جمشید از دو بهره ساخته شده‌است: «جم» و «شید»؛ «جم» در اوستایی برابر با همزاد و «شید» به معنای نور است.
در فرهنگ واژه‌های اوستا در پی نام جمشید چنین آمده‌است:
«جمشید: دوران تابندگی و درخشش زندگی آریاییان. زمان جمشید زمانی بود که در آن مردمان به زدن خشت و ساختن ایوان و گرمابه و شهر، جام‌ها و آوندهای سفالین، رشتن و بافتن ابریشم و کتان و پنبه، برآوردن گوهرها از دل سنگ، ساختن کشتی و بو و عطر و می‌و… دست یافتند.
و چون خوش گذرانی در آن دوران به نهایت رسید با ستم بابلیان (ضحاک) روزگار خوش آریایی‌ها درنوردیده گشت و جمشید یا کشور آریایی به دست اژی‌دهاک به دو نیمه شد و ضحاکیان (بابلیان) هزار سال بر ایران زمین با ستم و سوختن و کشتن فرمانروایی کردند.»
بر پایه‌گذارش اوستا، زاده شدن جمشید، پاداشی بود که اهورامزدا در پی آماده ساختن نوشابه هوم برای نخستین بار بدست ویونگهان، پدر جمشید، به او داد. در اوستا‌هات ۹، چنین می‌خوانیم:
(۳)
«زرتشت بدو گفت:
درود بر هوم!
ای هوم!
کدامین کس، نخستین بار در میان مردمان جهان استومند، از تو نوشاب برگرفت؟
کدام پاداش بدو داده شد و کدام بهروزی بدو رسید؟»
(۴)
«آنگاه هوم اشون دوردارنده مرگ، مرا پاسخ گفت:
نخستین بار در میان مردمان جهان استومند، «ویونگهان» از من نوشاب برگرفت و این پاداش بدو داده شد و این بهروزی بدو رسید که او را پسری زاده شد:
«جمشید» خوب رمه، آن فرهمندترین مردمان، آن هورچهر، آن که به شهریاری خویش جانوران و مردمان را بی‌مرگ و آبها و گیاهان را نخشکیدنی و خوراک‌ها را نکاستنی کرد.»
(۵)
«به شهریاری جم دلیر، نه سرما بود، نه گرما، نه پیری بود، نه مرگ و نه رشک دیو آفریده. پدر و پسر، هر یک به چشم دیگری پانزده ساله می‌نمود.
چنین بود به هنگامی که جم خوب رمه پسر ویونگهان شهریاری می‌کرد.»
گزارش اوستا در آبان یشت، کرده هفتم، از چگونگی خواستار شدن جمشید پادشاهی را از اردویسور آناهیتا و دست یابی او به پادشاهی، چنین است:
(۲۵)
جمشید خوب رمه در پای کوه هکر، صد اسب و هزار گاو و ده‌هزار گوسفند او را پیشکش آورد.
(۲۶)
و از وی خواستار شد:
ای اردویسور اناهیتا! ای نیک! ای تواناترین!
مرا این کامیابی ارزانی دار که من بزرگترین شهریار همهی کشورها شوم؛ که بر همهی دیوان و مردمان دروند و جادوان و پریان و «کوی»ها و «کرپ»های ستمکار چیرگی یابم؛ که من دیوان را از دارایی و سود - هر دو - و از فراوانی و رمه - هر دو - و از خشنودی و سرافرازی - هر دو - بی‌بهره کنم.
(۲۷)
اردویسور اناهیتا - که همیشه خواستار زور نیازکننده و به آیین پیشکش آورنده را کامروا کند - او را کامیابی بخشید.
پادشاهی جمشید دورانی بوده که در آن نه سرما و نه گرما ی بسیار بوده و جهان از مرگ دیو آفریده پاک بوده‌است.
بنا بر گزارش اوستا، جمشید پادشاهی بود که آریاییان را پس از یخبندانی بزرگ از سرزمینهای سرد به بیرود، به سوی ایرانویج (مرکز نژاد و تخمه آریا) رهنمون شد.
چکیده این گزارش چنین است که:
«اهورامزدا به جمشید هشدار می‌دهد که مردمانش گرفتار سه زمستان و یخ بندان هراس‌انگیز خواهند شد که در پی آن همگی زیوندگان از مردمان و جانوران و گیاهان نابود خواهند گشت. به راهنمایی اهورامزدا و برای چاره اندیشی در برابر چنین تبهکاری مرگباری، جم پناهگاهی ساخت که آن را ورجم کرد گویند و تخمه گونه‌های جانوران و گیاهان و بهین مردمان را به آن جا برد و به دور از سرما و گزند آن نگاه داشت تا پس از به پایان رسیدن آن سرد زمستان‌های مهیب، که در پایان هزاره اوشیدر پیش می‌آید و در پی گزند رسانی‌های دیو ملکوس مردم و جانوران مفید نابود میشوند، درهای این پناهگاه را بگشاید و دوباره جهان آبادان و آکنده از به گزیده زیوندگان نژاده و نیک تبار گردد.
پس جمشید چنان کرد و زمستان سخت فرا رسید، سی سد سال مردم به جم لابه می‌کردند که مردم و جانوران افزون شده‌اند و در ور جای نمی‌گیرند. پس جمشید از کوه ور بالا رفته و با گفتن واژه سپندارمذ سه بار چوبدستش را بر زمین کوبید و با زمین چنین گفت که: فراز رو و فراخ شو، پس زمین در سه پستا (نوبت) فراخ شد.
پس از پایان سرما و یخ بندان، و با بازگشت زیوندگان از ورجم کرد به زمین زندگی دوباره بر زمین رونق گرفت و جهان از مردمان نیکو سرشت پر شد. کشت زارها سبز شدند و سرشار از گیاهانی شفابخش که دشمن بیماری‌ها هستند و آنها را از بین می‌برند. دیگر نه بیماری مرگ بار بود و نه تباهی و سیاه کاری. مرگ تنها در پی پیری روی می‌نمود یا کشته شدن؛ و به این گونه بزرگترین و کاراترین سلاح اهریمن که مرگ است ناتوان شد و نیروی خود را از دست داد.»
از این پناه گاه در اوستا با نام ور جم کرد یاد شده‌است. ور در زبان اوستایی برابر با جای سر پوشیده، پناهگاه، غار است و کرت (کرد) برابر با فراهم کردن، پایه گذاشتن، ساختن است که ورجم کرد برابر میشود با پناهگاهی که جمشید ساخت.
در اوستا جمشید با دو پاژنام هووتور و سریره آمده‌است که هووتور برابر با دارنده گله و رمه خوب و سریره برابر با زیبا است.
در پایان کار و در پی یورش بابلیان (ضحاکیان) جمشید به دست ضحاک با اره به دو نیم شد. در اوستا واژه ییمو کرنت برابر است با: آنکه جمشید را به دو نیم کرد.
اسم همسر و معشوقه جمشیدشاه پریچهر بود.
جمشید در شاهنامه
حکیم ابوالقاسم فردوسی:
چو خورشید تابان میان هوا نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر تخت او شگفتی فرو مانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند مران روز را «روز نو» خواندند
در شاهنامه جمشید فرزند تهمورث و شاهی فرهمند است که سرانجام در پی خود بینی، فره ایزدی را از دست می‌دهد و به دست ضحاک کشته میشود.
پادشاهی جمشید در شاهنامه هفت صد سال است. کارهایی که انجام آن در شاهنامه به او نسبت داده شده‌است:
ساختن ابزار جنگ: بر پایه گزارش شاهنامه، نخستین کاری که جمشید پیش گرفت ساختن ابزار جنگ بود تا خود را بدان‌ها نیرو بخشدو راه را بر بدی ببندد. آهن را نرم کرد و از آن خود و زره و جوشن و خفتان و برگستوان ساخت.
پوشش مردمان: سپس به پوشش مردمان گرایید و از کتان و ابریشم و پشم جامه ساخت و رشتن و بافتن و دوختن و شستن را به مردمان آموخت.
بخش کردن مردمان به چهار گروه: پس از آن پیشه‌های مردمان را سامان داد و پیشه وران را گرد هم آورد. آنان را به چهار گروه بزرگ بخش نمود: مردمان دین که کارشان پرستش بود و ایشان را در کوه‌ها جای داد. دو دیگر جنگاوران، سه دیگر برزگران و دیگر کارگران و دست ورزان.
ساختمان‌سازی و خشت‌زنی: دیوان که در فرمانش بودند را گفت تا خاک و آب را به هم آمیختند و گل ساختند و آن را در قالب ریختند و خشت زدند. پس سنگ و گچ را به کار برد و خانه و گرمابه و کاخ و ایوان بر پا کرد.
برآوردن گوهر: چون این کارها کرده شد و نیازهای نخستین مردمان برآمد، جمشید در فکر آراستن زندگی مردمان درآمد. سینه سنگ را شکافت و از آن گوهرهای گوناگونی چون یاقوت و بیجاده و فلزات گران بها چون زر و سیم بیرون آورد تا زیور زندگی و مایه خوشدلی مردمان باشد.
برآوردن بوهای خوش: آن گاه در پی بوهای خوش برآمد بر گلاب و عود و عنبر و مشک و کافور دست یافت.
ساختن کشتی و دریانوردی: پس در اندیشه گشت و سفر افتاد و دست به ساختن کشتی برد و بر آبها دست یافت و سرزمینهای ناشناخته را یافت.
جمشید در منابع هندی
اصل و منشا یمه در ریگ ودا ذکر شده‌است:
توشتر ازدواج دخترش را تدارک می‌بیند. با شنیدن این خبر همه مردم جمع میشوند. مادر یمه زن ویوسونت بزرگ، پس از عروسی ناپدید شد.
عروس نامیرا را از چشم میرندگان پنهان کردند، و عروس دیگری را به همان شکل آماده کرده به ویوسونت دادند؛ و اشوین‌ها از او زاده شدند. وقتی این اتفاق افتاد، سرنیو دو جفت فرزند توامان به دنیا آورد. (یعنی اشوین‌ها و جفت یمه و یمی)
ویوسونت -پدر یمه- کسی است که برای آدمیان آتش را تهیه کرد؛ وی به وسیله پیک خود ماتریشون، اگنی را از جهان دیگر برای آنان فرستاد تا رابطه نزدیکتری میان آدمیان و خدایان برقرار کند.
ماتریشون، پیک ویوسونت، از دور اگنی ویشوانره را همراه آورد.
مردمان اگنی پیک تیزرو ویوسونت را که بر همه آدمیان فرمانروایی دارد، همچون فانوسی که در هر خانه‌ای به روشنی می‌درخشد، پذیرفتند.
من برای تو، ای اگنی، دعاها را همچون روغن در دهان می‌ریزم؛ پس خود را از میان خدایان بنما، زیرا تو، ای پیک ویوسونت، برجسته‌ترین کسی هستی که خوشبختی را به همراه می‌آورد.
اگنی که او را اترون به وجود آورده، همه دانش‌ها را می‌داند. او پیک ویوسونت دوست یکدل یمه شده‌است.
از سرود معروف ریگ ودا، دهم، ۱۰، که مکالمه‌ای میان یمه و یمی است، میتوان استنباط کرد که هندیان با افسانه‌ای آشنا بوده‌اند که بنا بر آن یمه و خواهر توامانش یمی نخستین زوج بشر و پدر و مادر همه آدمیان به‌شمار می‌آمده‌اند، و از زمان وداها چون این افسانه را مخالف تصورات اخلاقی می‌پنداشتند، آن را طرد کرده‌اند.
جشن نوروز
بدینسان جمشید با خردمندی به همه هنرها دست یافت و بر همه کاری توانا شد و خود را در جهان یگانه یافت. آن گاه انگیزه برتری و خود بینی در او بیدار شد و در اندیشه پرواز در آسمان افتاد:
فرمان داد تا تختی گران‌بها برایش ساختند و گوهر بسیار بر آن نشاند و دیوان که بنده او بودند تخت را از زمین برداشتند و بر آسمان برافراشتند. جمشید در آن چون خورشید تابان نشسته بود و این همه به فر ایزدی می‌کرد. جهانیان از شکوه و توانایی او خیره ماندند، گرد آمدند و بر بخت و شکوه او آفرین خواندند بر او گوهر افشاندند و آن روز را که نخستین روز از فروردین بود، نوروز خواندند.
ریشه‌ها و تحول افسانه جمشید
نخستین کسی که در باره افسانه جم، از آغاز نشات آن در دوره هند و ایرانی تا زمان فردوسی به پژوهش پرداخته، روت است. او یمه-یمه و خواهرش را نخستین زوج بشر می‌داند که حاصل وصلت میان نور گنبد آسمانی (ویوسونت) و ابر تاری که خبر از طوفان می‌دهد (سرنیو) هستند. جمشید بنابر قدیمی‌ترین افسانه مشترک آریایی‌ها، در نظر هندیان پدر و شاه فرزندان خود در جهان دیگر می‌گردد که در مرگ به دنبال او می‌روند، او سرور درگذشتگان است. از سوی دیگر ایرانیان، آن زمان آغازین را که در آن جمشید می‌زیست و آغاز شکل گرفتن زمین به صورت اقامتگاه دلپذیر جامعه بشری بود با خوبی‌ها و لذایذ متجلی می‌سازند، تصویری که معمولا نیروی تخیل آن را در گذشته‌های دوردست جستجو می‌کند. ماکس مولر ویوسنت آسمان و سپیده دم را سرنیو و یمه را روز و خواهرش یمی را شب می‌داند. بنا به نظر اهنی که بررسی او درباره جمشید می‌تواند نمونه بدی از روش اسطوره شناسان باشد، جمشید خدای خورشید روز و شب است که نام یمه به معنای توامان از آن جهت است، و خواهرش یمی که او نیز یکی از دو توامان است، ماه رو به افزایش و ماه رو به کاهش است. آلفرد هیلبرانت می‌کوشد اثبات کند که یمه خدای ماه در دوران هندوایرانی بوده‌است. اشپیگل نیز جمشید را نخستین انسان می‌داند و تایید می‌کند؛ سقوط جم افسانه‌ای است مربوط به دوره‌ای متاخرتر که شاید تحت تاثیر تفکرات سامی گسترش یافته باشد. دارمستتر نیز جم را قهرمانی افسانه‌ای می‌داند که در اصل نخستین انسان بوده‌است.
این تصور در مورد طبیعت یمه-یمه مورد تایید لوسین شرمن هندشناس نیز قرار گرفته‌است. الدنبرگ در کتاب خود «دین ودا» مسیر فکر ایران شناسان را دنبال می‌کند. به‌طوری‌که یمه-یمه را یک قهرمان بشری نخستین دوران بشر می‌داند. ویوسونت پدر یمه نخستین قربانی‌کننده و پدر بشر است؛ و بنا بر عقیده الدنبرگ در همین‌جا میتوان طبیعت واقعی ویوسونت را دید؛ دلایلی که بدان توسل جسته‌اند تا او را خدای نور به‌شمار آورند، به نظر او محکم نمی‌آید. اصل یمه و یمی از گندروه آبها و ایزدبانوی (naiade) آبها منشعب شده‌است.
در پس سنت ایرانی متاخرتر که جم را سومین یا چهارمین شاه (پس از هوشنگ و تهمورث یا پس از کیومرث، هوشنگ و تهمورث) می‌داند، در اوستا شکل ابتدایی‌تر از افسانه دیده میشود که بنابر آن، فرمانروایی جم به تنهایی نخستین هزاره تاریخ بشر را دربرگرفته‌است. پیش از این اشپیگل و دارمستتر متذکر این موضوع شده‌اند.
بارگاه یا تخت جمشید
سده نوزدهم، ایرانیان پارسه را منسوب به جمشید می‌پنداشتند
مطابق داستانها جمشید بر تختی می‌نشت که دیوان و پریان آن را به آسمانها می‌بردند و او با جامی که داشت جهان را نظاره می‌کرد. این تخت را ارگ جمشید می‌گفتند.
در شاهنامه فردوسی آمده‌است:
اگر چه نام تخت جمشید در واقع «پارسه» به معنای «شهر پارسیان» بوده‌است، اما صدها سال پس از حمله اسکندر و اعراب و در زمانی که یاد و خاطره پادشاهان هخامنشی فراموش شده بود، مردمی که از نزدیکی ویرانه‌های پارسه گذر می‌کردند، تصاویر کنده‌کاری شده تخت شاهی را می‌دیدند که روی دست مردم بلند شده‌است و از آنجا که نمی‌توانستند خط میخی کتیبه‌های حک شده روی سنگ‌ها را بخوانند، می‌پنداشتند که این همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه خود از آن یاد کرده‌است. به همین خاطر نام این مکان را تخت جمشید نهادند. بعدها که باستان‌شناسان توانستند خط میخی کتیبه را ترجمه کنند، دریافتند که نام نخستین آن پارسه بوده‌است.
عجایب هفتگانه جمشید
افسانه‌ای درباره عجایب هفتگانه‌ای که جمشید آنها را ساخته و اسکندر از میان برده بود، در میان پارسیان بسیار محبوبیت دارد. این افسانه به نثر و به نظم در چند نسخه خطی کتابخانه ملی پاریس نسخه‌های شماره ۴۷ و ۱۰۲۲ و به آوانویسی پازند، در نسخه خطی شماره ۵۰، و بعد در M52.3,M12.2.7 و M55.1d.22 بسیار محبوبیت دارد.
عجایب هفتگانه عبارتند از:
چراغی که بی‌روغن همی سوخت.
مرغی… که از خورشید سایه نمی‌کرد.
بربطی… که دسته لاجوردی و چهار تار داشت، چون باد بر او زدی، آواز همچون بربط آمدی، و گر کسی تپ لرزه داشتی، آواز بربط بشنودی، تپ لرزه بشد.
مگسان زرین که همی پریدند، اگر کسی زهره خورده بودی آواز پر مگسان بشنودی، زهر از او بشدی.
صراحی… که اندر میزدی (میهمانی)، صد مرد بودی به نام هر مردی شرابی از هر رنگ اندر آن صراحی کردی.
رودی آب… و اندر میان آب طاقی و اندر طاق تختی و بر تخت تندیسه‌ای همچو مردی ابرسان داوری نشسته. اگر دو کس با یکدیگر همیمالی (دشمنی، اختلاف) داشتی، پیش تندیسه دعوی کردی، آن کس که دروغ گفتی زیر آب شدی، آن کس که راست گفتی، بر روی آب پیش داور شدی.
گنبدی نیمی ابیض و نیمی اسود تا اگر کسی از گیتی گذران شدی و شب سدیگر بام چهارم روان او بر گنبد پیدا آمدی، اگر بر نیمه سپید بودی، بهشتی. اگر نیمه سیاه بودی دروند (کافر، بی‌دین) بودی یعنی دوزخی.
رفتن فره ایزدی از جمشید و تاختن ضحاک بر ایران زمین
از آن پس جمشید به خودکامگی گرایید و فره ایزدی از او رخت بست و کار پادشاهی به نابسامانی رسید و ضحاکیان به ایران زمین تاختند. در یشت ۱۹ (بندهای۳۴–۳۸) با جزئیات بیشتری نقل میشود که چگونه خطای جم (دروغ) باعث شد که خورنه را در سه نوبت از دست بدهد. خورنه تجلی ویژه آتش است که بنا بر اعتقاد زرتشتیان، تاجدار قانونی قانونی را همراه می‌کند و از دست غاصب می‌گریزد، تا در دریای اساطیری وروکشه پنهان شود، همان گونه که اگر شاه قانونی به زندگی خلاف عدالت و قوانین ایزدی و اجتماعی بپردازد، فره از او جدا می‌گردد. فره در سه نوبت یا در سه قسمت از جم جدا شد، و هر بار فره یا بخش از فره به صورت پرنده وارغنه گریخت. نخستین خورنه را ایزد مهر تیزگوش هزار هنر گرفت، دومی را ثریتونه مغلوب‌کننده دیو اژی دهاکه، سومی را کرساسپه، یکی دیگر از اژدهاکشان محبوب گرفت که در پایان جهان نقشی را بر عهده دارد: او تا پایان جهان در دشت اساطیری پیشانسی (بندهش، فصل ۲۹، بندهای ۷–۹) در خواب است، بعد بیدار میشود تا اژی دهاکه را که از بند خود در کوه دماوند گریخته‌است، در نبرد نهایی بکشد.
اسطوره از دست رفتن سه باره «خورنه» را مشکل میتوان تفسیر کرد. وسترگارد، همداستان با اندیشه‌های معمول زمان خود، آن را یک طبیعت‌گرایی نمادین به‌شمار می‌آورد.
دارمستتر این دو توجیه را پیشنهاد می‌کند: یا سخن از سه فره متفاوت است؛ در این صورت منظور سه آتش جنگجویان (آذرگشنسب)، موبدان (آذرفرنبغ) و کشاورزان (آذر برزین‌مهر) است که دومی را میثره (مهر)، اولی را کرساسپه (گرشاسپ) و سومی را ثریتونه (فریدون) برگرفت، یا اینکه سخن از سه حرکت از یک فره واحد است، و بنابراین، ترتیب میثره- ثریتونه- کرساسپه را باید ترتیبی تاریخی و مبتنی بر گاهشماری دانست.
گریختن جمشید از ضحاک
پس جمشید از ایران گریخت و تا صد سال کسی از او با خبر نبود تا گماشتگان ضحاک او را در دریای چین یافتند و به پیش ضحاک بردند و او جمشید را با اره به دو نیم کرد:
صدم سال روزی به دریای چین پدید آمد آن شاه ناپاک دین
چو ضحاکش آورد ناگه به چنگ یکایک ندادش زمانی درنگ
به آرش سراسر به دو نیم کرد جهان را ازاو پاک بی‌بیم کرد
در پایان نخستین هزاره تاریخ بشر جم به دست دیوان که خدمتگزاران اژی دهاکه بودند گرفتار شد و با اره هزار دندانهای دو نیم گردید، کسی که جم را بنا به فرمان ضحاک یا به همدستی او اره کرد، سپیتیوره، در پهلوی سپیتور یا سپیتیور بود که بنا بر بندهش برادر طهمورث و جم بود، در حالی که در یشت ۱۹، او بیشتر چون دیو یا غولی ظاهر میشود. در دادستان دینیگ آمده‌است که جم مشمول بخشایش آفریدگار شد؛ اما این قطعه حاوی افسانه‌ای تعلیلی است که هدف آن توجیه اصل و منشا کستی است و این جوانه‌ای فرعی بر شاخه بارور افسانه جم است.
پرسشی که ضحاک درباره اعضای انجمن کرده‌است و علت اندوهمندی مردمی که گرد هم آمده بودند همباستگ=عموم بعد از به دو نیم شدن جم و فرمانروایی ضحاک، و درباره پاسخی که مردمان به ضحاک دادند یعنی اینکه جم از جهان نیاز و تنگدستی، گرسنگی و تشنگی، پیری و مرگ، شیون و مویه، سرما و گرما را که ناشی از روش افراط کارانه در آمیزش دیوان با آدمیان بود، دور کرد؛ و این نیز که در آنجا آمده‌است که جم کسی بود که آسایش را فراهم می‌آورد-یعنی که او چیزهای مطبوع برای مردمان فراهم می‌کرد- و او کسی بود که آرزوها را برآورده می‌کرد، به‌طوری‌که نیکبختی او مبتنی بر این بود که نسبت بدو حق‌شناس بودند-یعنی آدمیان او را برای درستکاریش بزرگ می‌داشتند.
جمشید در نوشته‌های فارسی میانه
از جمشید در نوشته‌های فارسی میانه بسیار یاد شده‌است.
فارس نامه
ابن بلخی در فارس نامه تخت جمشید را ساخته جمشید دانسته و می‌گوید:
هر کجا صورت جمشید به کنده گرد کنده‌اند، مردی بوده‌است قوی، کشیده ریش و نیکو روی و جعد موی و در بعضی جاها صورت او گرد است و چنان است که روی در آفتاب دارد.
نوروز نامه
خیام در نوروز نامه پیدایش می‌را به دست یکی از نزدیکان جمشید به نام شاه شمیران دانسته‌است.
نفایس الفنون فی عرایس العیون
در نفایس الفنون فی عرایس العیون نوشته محمد ابن آملی پیدایش می‌به دست جمشید دانسته شده‌است:
عضد الدوله از صاحب ابن عباد می‌پرسد اول کسی که شراب بیرون آورد که بود؟ او جواب داد که جمشید جمعی را بر آن داشت تا نباتات و درختان گوناگون را بکارند و ثمرات آن را تجربه نمایند. چون میوه رز چشیدند در او عزتی هر چه تمام‌تر یافتند و چون خزان شد در میوه رز استحاله‌ای پدید آمد. جمشید دستور داد تا آب آن را بگیرند و در خمره کنند. پس از اندک مدتی در خمره آن تغییر حاصل شد «و از اشتداد غلیان حلاوت او به مرارت پیدا شد». جمشید در آن خمره را مهر کرد و دستور داد که هیچ‌کس از آن ننوشد، زیرا می‌پنداشت که زهر است. جمشید را کنیزک زیبایی بود که مدت‌ها به درد شقیقه مبتلا گشته و هیچ‌یک از اطباء نتوانستند او را معالجه کنند. با خود گفت مصلحت من در آن است که قدری از آن زهر بیاشامم و از زحمت وجود راحت شوم. قدحی پر کرد و اندک اندک از آن آشامید. چون قدح تمام شد اهتزازی در او پدید آمد، قدحی دیگر بخورد، خواب بر او غلبه کرد. خوابید و یک شبانه‌روز در خواب بود. همه پنداشتند که کار او به آخر رسید. چون از خواب برخاست از درد شقیقه اثری نیافت. جمشید سبب خواب و زوال بیماری پرسید. کنیز حال بازگفت. جمشید جمله حکما را گرد کرد و جشنی برپا نمود و خود قدحی بیاشامید و بفرمود تا به هر یک قدحی دادند. چون یکی دو دور بگردید، همه در اهتزاز درآمدند و نشاط می‌کردند و آن را شاه‌دارو نام نهادند و در آن راه مبالغه می‌نمودند و در خوردن افراط می‌کردند.
همچنین گویند که جمشید جامی داشت که آن را جام جهان‌نما می‌گفتند و در آن احوال ملک خویش می‌دید.
از جام جم یا جام جهان‌نما در ادبیات فارسی نشانه‌های بسیاری میتوان یافت.
جمشید و پرورش ماهی
جمشید نخستین انسانی است که به پرورش ماهی، در ماهی خانه، پرداخت.
بپرداخت آب میانگاه خاک بپرورد ماهی در آن آب پاک
ز جمشید ماند چنین یادگار اگرچه برآمد بسی روزگار
هنرور شده خاک ایران زمین بشد زان سپس سوی ماچین و چین
لقب جمشید نزد پادشاهان ایرانی
بسیاری از پادشاهان ایرانی حتی در دوره‌های پس از اسلام به خود لقب جم‌جاه، جمشید جاه و جم اقتدار می‌دادند. این القاب در میان شاهان دوره صفوی و دوره قاجار بیشتر رایج بود. حتی ناصر الدین شاه به تقلید از تخت بارگاه ارگ جمشید تخت مرمرین بسیار گران‌قیمتی ساخته بود که اکنون در کاخ گلستان میدان ارگ (میدان ۱۵ خرداد) تهران است.
جمشید در ادبیات معاصر فارسی
در ادبیات معاصر ایرانی، بر خلاف دوران ادبیات کلاسیک ایران که به کرات نام و سرگذشت جمشید موضوع اشعار شعرایی چون حافظ، مولوی و خیام قرار گرفته‌است، کمتر به این شخصیت پرداخته شده‌است. اما شاید محمد محمدعلی با رمان جمشید و جمک در سال ۱۳۸۴ از معدود نویسندگانی باشد که به بازآفرینی اساطیر کهن ایرانی، به زبان رمان روی آورده‌است.
یادداشت | [
"شاهنامه تهماسبی",
"مزدیسنا",
"ایران در شاهنامه",
"پیشدادیان",
"تهمورث",
"ضحاک",
"هوشنگ",
"ارنواز",
"شهرنواز",
"اوستا",
"متون پهلوی",
"اسطوره‌های ایرانی",
"شاهنامه",
"فر",
"آریاییان",
"ایران زمین",
"اهورامزدا",
"هوم",
"هات",
"زرتشت",
"دیو",
"آبان یشت",
"اردویسور آناهیتا",
"ایرانویج",
"اوشیدر",
"سپندارمذ",
"اهریمن",
"زبان اوستایی",
"فره ایزدی",
"فلزات گران بها",
"گلاب",
"عود",
"عنبر",
"مشک",
"کافور",
"سرزمینهای ناشناخته",
"ریگ ودا",
"ماکس مولر",
"سپیده دم",
"پارسه",
"ارگ جمشید",
"شاهنامه فردوسی",
"نوروز",
"ایران",
"تخت جمشید",
"اسکندر",
"حمله اعراب به ایران",
"خط میخی",
"فردوسی",
"نسخهٔ خطی",
"کتابخانهٔ ملی",
"عجایب هفتگانه",
"فریدون",
"گرشاسپ",
"تا پایان جهان",
"آذرگشنسب",
"آذرفرنبغ",
"آذر برزین‌مهر",
"کستی",
"فارسی میانه",
"ابن بلخی",
"فارس نامه",
"خیام",
"نوروز نامه",
"نفایس الفنون فی عرایس العیون",
"محمد ابن آملی",
"عضد الدوله",
"صاحب ابن عباد",
"جام جهان‌نما",
"جام جم",
"ادبیات فارسی",
"پرورش ماهی",
"دوره صفوی",
"دوره قاجار",
"ناصر الدین شاه",
"کاخ گلستان",
"میدان ارگ",
"تهران",
"حافظ",
"مولوی",
"محمد محمدعلی",
"کتایون مزداپور",
"پژوهشگاه علوم انسانی",
"مطالعات فرهنگی",
"فریدون جنیدی"
] | [
"اساطیر ایرانی",
"اسطوره‌های طول عمر",
"پادشاهان اساطیری",
"پادشاهان شاهنامه",
"مزدیسنا",
"نام‌های ایرانی",
"ویکی‌سازی رباتیک"
] |
1,410 | فهرست ظرف‌های شرابخوری | 0 | 15 | 0 | [
"انواع ظروف شرابخوری",
"انواع ظروف شرابخوری",
"فهرست ظرف های شراب خوری",
"فهرست ظرف هاي شراب خوري",
"انواع ظروف شرابخوري",
"انواع ظروف شراب خوري",
"انواع ظروف شراب خوری"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | در زبان فارسی برای ظرف‌های میگساری نام‌های گوناگون با ویژگی‌های گوناگونی وجود دارد. چندتا از آنها به ترتیب کوچک به بزرگ این‌ها هستند:
پیک: لیوانک شیشه‌ای عرق خوری
چتور: بطری به اندازه یک چهارم شیشه‌های معمولی، چتول هم می‌گویند
پیمانه: لیوان شراب خوری، رطل هم می‌گویند
جام: لیوان شیشه‌ای باده خوری
پیاله: کاسه کوچک بی‌پایه
تغار: آوند نسبتا کوچک
مینا: شیشه باده خوری
ساغر: کاسه پایه دار
سبو: کاسه سفالی دسته دار
سبوچه: سبوی کوچک
تنگ: آوند شیشه‌ای گردن باریک، صراحی هم گفته‌اند.
سکره: تنگ سفالین بزرگ (از گویش لارستانی)
هسی: تشت سفالین (از گویش لارستانی)
تکوک: آوندهایی که به شکل جانوران درست می‌شده.
ساتگین: آوند شیشه‌ای بزرگ و استوار باده خوری
زیغال: جام شکم بزرگ یک نفره، قدح هم گفته‌اند.
پارچ: کاسه‌ای بزرگ که دور می‌گردانند.
قرابه: آوند شیشه‌ای شکم بزرگ
چمانه: نیم-کدوی تراشیده و نگارینی که با آن می‌می خوردند.
کوزه: آوند سفالین نسبتا بزرگ
خم: بزرگترین آوند باده سازی و باده خوری (در اصل خنب بوده)
خمره: همان خم
گونه‌های می | [
"زبان فارسی",
"شراب",
"گونه‌های می"
] | [
"نوشیدنی‌های الکلی"
] |
1,411 | فهرست گونه‌های می | 0 | 7 | 0 | [
"گونه‌های می",
"فهرست گونه‌هاي مي",
"فهرست گونه های می",
"فهرست گونه هاي مي",
"گونه هاي مي",
"گونه های می"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | می: شراب قرمز
باده
نبیذ: می‌خرما
سیکی: می‌پرمایه و گیرا
صهبا: می‌سفید
مل: لیکور، می‌معمولی را هم می‌گویند
بگماز: گونه‌ای می
عرق سگی : عرق گرفته شده از کشمش
می، گونه‌های | [
"شراب",
"عرق سگی"
] | [
"فهرست‌ها",
"نوشیدنی‌ها",
"نوشیدنی‌های الکلی"
] |
1,412 | لهجه قمی | 0 | 40 | 0 | [
"واژه‌هاي گويش قمي",
"فهرست واژه های گویش قمی",
"فهرست واژه‌هاي لهجهٔ قمي",
"فهرست واژه های لهجهٔ قمی",
"فهرست واژه‌های لهجه قمی",
"فهرست واژه‌های لهجهٔ قمی",
"لهجه قمي",
"لهجهٔ قمی",
"فهرست واژه هاي لهجهٔ قمي",
"فهرست واژه هاي گويش قمي",
"فهرست واژه هاي لهجه قمي",
"فهرست واژه های لهجه قمی",
"لهجهٔ قمي",
"واژه هاي گويش قمي"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | قمی یکی از لهجه‌های فارسی است که در شهر قم در استان قم ایران صحبت میشود. این گویش «کمج» یا «کمیج» نامیده میشود. این لهجه در قلمرو گویش‌های مرکزی ایران قرار می‌گیرد.
نمونه واژه‌ها
واژه‌هایی که در لهجه فارسی منطقه قم با فارسی معیار تفاوت دارند:
باردی: شوخی و مزاح
بدپیله: آدم سمج که تا کارش انجام نگیرد دست بردار نیست
بد دماغ: زور و رنج و کسی که به اندک چیزی قهر می‌کند
بلغور: سخن گفتن به زبانی دیگر به گونه نادرست
پابند بریده: لجام گسیخته، نافرمان، زرنگ
پاش به گل بونه بسته: کنایه از داشتن پشتیبانی پرنفوذ
پخمه: بی‌عرضه و تنبل
پسله: جایی دور از انظار
پسندری: بلندی مرتبه
جخ: تازه
چشته: مزه غذا زیر دهان ماندن
چندیدن: لرزیدن (واژه چندش از این کارواژه آمده)
دو به دو انداختن: فتنه کردن، سخن چینی کردن
دودرغه: دو دستگی و اختلاف
ذاتش غل میندیزه: کنایه از نوعی خیانت در نهاد او
رواتی: ظاهری نه راستین
زیرجلکی: در نهان و پنهانی
سوت کردن: چیزی را بالای بام یا جای دیگر پرتاب کردن
سه کنج: گوشه (اتاق)
شیت کردن:چیدن
شاکی زدن: سیلی محکم به کسی زدن
کپ کردن: نشستن و خود را کوچک کردن برای دیده نشدن
لچر کاری: به هم ور کردن، نامنظمی، کثافت کاری
لیچه: لقب نامناسب برای کسی ساختن
منم زدن: خودستایی بی‌جهت
موس کشیدن: حالت انتظار به امید دریافت چیزی
ولو شدن: پراکنده شدن
هرت شدن: دست و پای خود را گم کردن، اضطراب
یه عالمه: خیلی زیاد
کماجدون: دیگ کوچک
پاتیل: دیگ بزرگ
رستوران:رستوران
هره: لب دیوار
پیزوری: ضعیف و ناتوان (کم ارزش)
حروم و حرج: از بین بردن و درست مصرف نکردن چیزی
سلندر: آشتفته و نگران
وریو: هیجان زده و ناآرام
کجی:کجا
وردی:بردار
ناشتا: کسی که صبحانه نخورده باشد
خروسخون:سحر
شاغالخون:غروب
بانگ:بانک
بوق سگ: نیمه شب
قل ورو:پیاده‌رو
قزقون:دیگ‌های مسی بزرگص
رج: طناب
هم ساختکی:همینطوری
تیفال:دیوار
کش:کنار
سه مندونه:نخ سه تایی بادبادک
نیم کش وسط: پنجاه پنجاه
گوش مالونچه: هزار پا
نمدونسم: نمی‌دانستم
نوسن: (nosen) :نوچ یا چسبنده با شیرینی
تیرون: تهران
چس کردن: لوس کردن
لولئین (Loolein): آفتابه
خلا: توالت
چزیده: سوخته
چال مال خون: قعر چاه یا پشت کوه
اینجی: اینجا
کجیه: کجاست
بش میگم: به او می‌گویم
آزاد (با تشدید روی ز)(azzzad): محکم یا قایم زدن
آب خوره: عطش
بی‌پلو من: بیا پیش من
کلیت: کلید
چجورکی: چطوری یا به چه صورت
لهر: بزرگ
گسنه: گرسنه
واسو (با تشدید بر روی س)(vasso) : منتظر بمان
ننآقا: مادر پدر
شل شلکی: بی‌حال و حوصله کاری را انجام دادن
نتق کشیدن(notogh): حال کسی را گرفتن
بیاغون:فعل امر از مصدر به زور در چیزی جا دادن و فروکردن (بیش از ظرفیت در چیزی جا دادن)
همطوری:هدیه
دوری: بشقاب
نوسن: چسبناکی ناشی از میوه یا چای شیرین
گوشتابه: آبگوشت
هاگشتن: پیچ خوردن
لک و لوس:شل و وارفته
نفله:بی‌عرضه
شل گوش:احمق
تو کون نرو:آدم بچسب و نجوش
قیچ:آدم چشم چپ، احول، لوچ
شستک:بشکن
گورستون:قبرستان
نون:نان
قفته:یک مشت از چیزی. یه قفته اسکناس: یک مقدار نامعین از پول
کج: کجا
کجی: کجا
سله: مغازه پرنده فروشی - قفس کبوتر
اهرو: تکان تکان خوردن - تاب
اینجی:اینجا
ارسی(orsi):کفش
دگیش(dagish)کردن:عوض کردن
تنگیله(tangileh):ظرف غذای سگ
سخ(sakh):چرا
قادمه(ghadmeh):نخ
تنبون(tonboon):شلوار
هش پلا(hosh pala):آبکش
سگرمه(segermeh):اخم
کجه(kajeh):لانه مرغ
هم ساخ:همسایه
ترتیزک(tartizak):سبزی شاهی
دست به آب:توالت
قیفال(gheifal):کج
سمند(semend):سیمان
مجمه(majmeh):سینی
هن(hen):هان
سک(sok):آب دماغ (فن)
بقیه(boghiieh):حالت تهوع
سانسوری:طالبی
شمل(shamal) : قیافه بگیر، ژست گیر | [
"فارسی",
"ایران",
"قم"
] | [
"لهجه‌های زبان فارسی"
] |
1,414 | دوربین فیلمبرداری | 0 | 58 | 0 | [
"دوربين فيلمبرداري",
"دوربین فیلمبرداری",
"دوربين فيلم برداري",
"دوربین فیلم برداری"
] | false | 46 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | یک دوربین فیلمبرداری روسی کاراسنوگورسک ۳
دوربین فیلمبرداری نوعی دوربین ثبت تصویر است که به سرعت تعداد زیادی از تصاویر را بر روی فیلم یا سنسور تصویر ثبت می‌کند. بر خلاف دوربین عکاسی که هربار تنها یک تصویر ثبت می‌کند دوربین فیلمبرداری یک سری از عکس‌ها را ثبت می‌کند که هر تصویر فریم خود را دارد. این عمل با یک مکانیزم اینترمدیت امکانپذیر است. بعدا تصاویر در فیلم پروژکتور با سرعت مشخصی، که سرعت فریم (تعداد فریم‌ها در هر ثانیه) نامیده میشود، نمایش داده‌می‌شوند. در سرعت مشخصی از فریم ریت، چشم و مغز انسان دو تصویر مجزا را به هم می‌آمیزد و تصور حرکت کردن تصاویر به ذهن خطور می‌کند.
توماس ادیسون مخترع نامدار آمریکایی، برای اولین بار در سال۱۸۹۱ حق امتیاز نخستین دوربین فیلمبرداری را دریافت کرد. از آغاز دهه ۲۰۱۰ میلادی بیشتر دوربین‌ها فیلمبرداری با دوربینهای دیجیتال جایگزین شده‌اند. | [
"عکاسی",
"گیرنده تصویر",
"فریم (فیلم)",
"فیلم پروژکتور",
"چشم انسان",
"مغز انسان",
"توماس ادیسون"
] | [
"تصویربرداری",
"دوربین‌ها بر پایه گونه",
"دوربینهای فیلمبرداری",
"فیلمبرداری",
"معرفی‌شده‌های ۱۸۷۶ (میلادی)"
] |
1,415 | دوربین ویدئویی | 0 | 17 | 0 | [
"دوربين ويديويي",
"دوربین ویدیویی",
"دوربین ویدئو",
"دوربين ويدئو",
"دوربين ويدئويي"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | thumb
دوربینهای ویدئویی (یا ویدئویی) وسایل الکترونیکی قابل حملی هستند که برای ضبط تصاویر و صداها بکار می‌روند. این وسیله، هم شامل دوربین و هم شامل دستگاه ضبط است. پیش از این هنوز این دو بخش در یک وسیله واحد جاسازی نشده بودند. | [
"دوربین"
] | [
"دوربین ویدئویی",
"الکترونیک مصرف‌کنندگان",
"معرفی‌شده‌های ۱۹۸۳ (میلادی)"
] |
1,416 | دوربین تلویزیون | 0 | 7 | 0 | [
"دوربين تلويزيون"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | thumb
دوربین تلویزیون به دوربینهایی گفته میشود که برای ضبط تصاویر متحرک الکترونیکی بکار می‌رود. بنابراین روش کار آن با دوربینهای فیلمبرداری که تصاویر را بر روی نوار فیلم ضبط می‌کنند متفاوت است.
به دوربین تلویزیون گاه دوربین ویدئویی حرفه‌ای هم گفته میشود. | [
"دوربین",
"دوربین فیلمبرداری",
"دوربین ویدئویی"
] | [
"دوربین‌ها",
"فناوری فیلم و ویدئو"
] |
1,417 | دوربین مساحی | 0 | 22 | 0 | [
"دوربين مساحي"
] | false | 5 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | دوربین توتال استیشن TS09 Plus
دوربین مساحی یا دوربین نقشه‌برداری (توتال استیشن) ابزار الکترونیکی/اپتیکی است که برای نقشه‌برداری و ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. توتال استیشن، تئودولیت دیجیتالی است که به اندازه‌گیری فاصله اکترونیکی (EDM) برای قرائت طول مایل دستگاه تا نقطه خاص و یک کامپیوتر داخلی برای جمع‌آوری اطلاعات و بدست آوردن پیشرفته مختصات بر اساس محاسبات مجهز شده‌است.
دوربین نقشه‌برداری ربوتیک به اپراتور اجازه می‌دهد دستگاه را از راه دور کنترل نماید. این کار باعث حذف دستیار اپراتور نقشه‌برداری برای نگهداری منشور و کنترل دوربین از هر نقطه‌ای میشود.
کاربردها
معدن
دوربینهای نقشه‌برداری ابزار اصلی بررسی در نقشه‌برداری معدن هستند. دوربین نقشه‌برداری برای ثبت محل دقیق دیوارهای تونل، سقف و کف و بطور کلی هدایت معدن زیر زمینی بکار می‌رود. اطلاعات ثبت شده در دوربین در نرم‌افزارهای نقشه‌برداری وارد شده و با پروژه طراحی شده مقایسه می‌گردد.
ساختمان‌سازی
دوربین نقشه‌برداری (توتال استیشن) رباتیک
thumbدوربینهای نقشه‌برداری بالاترین استاندارد را در اجرای اشکال مختلف ساختمان دارند. آنها از محورهای X و Y برای جانمایی تاسیسات در زیر زمین و بین طبقات سازه (داکت‌ها) و نفوذ در سقف استفاده می‌نمایند. برای پیاده نمودن محل گود برداری و عمق آن، حجم عملیات خاکی گودبرداری، پیاده‌سازی فونداسیون و شاقولی ستون‌ها، محل اجرای دیوارها، اجرای نمای ساختمان و غیره از توتال استیشین استفاده میشود.
هواشناسی
هواشناسان از دوربینهای نقشه‌برداری برای بالون‌های هواشناسی برای تعیین بادهای سطح بالا استفاده می‌کنند.
تئودولیت
لیدار
نقشه‌برداری
قطب‌نما | [
"نقشه‌برداری",
"ساخت‌وساز",
"تئودولیت",
"لیدار",
"قطب‌نما"
] | [
"نقشه‌برداری",
"ابزارهای سنجش",
"تجهیزات نقشه‌برداری",
"دوربین‌ها",
"ژئودزی"
] |
1,418 | تئودولیت | 0 | 23 | 0 | [
"دوربين مهندسي",
"دوربين تئودوليت",
"دوربین تئودولیت",
"تئودوليت",
"دوربین مهندسی",
"زاویه‌یاب"
] | false | 11 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | تئودولیت T2 ساخت ۱۹۷۳
thumb دوربین تئودولیت (نام‌های دیگر: دوربین مهندسی ، دوربین زاویه‌سنج طول‌یاب ) یک ابزار دقیق برای اندازه‌گیری زاویه‌های افقی و عمودی است. کاربرد اصلی تئودولیت در نقشه‌برداری است و برای اهداف تخصصی مانند هواشناسی و پرتاب موشک نیز سازگار شده‌است.
تئودولیت جدید شامل تلسکوپ متحرک نصب شده در دو محور عمود برهم: محور افقی و محور قائم یا زنیت است. تئودولیت زوایای قائم را از طریق زاویه بین محور قائم و امتداد نشانه روی اندازه‌گیری می‌کند که معمولا حدود ۹۰ و ۲۷۰ درجه است. زمانی که تئودولیت به یک هدف نشانه روی می‌کند زاویه هر یک از این محورها با دقت زیادی در حد یک هزارم رادیان یا ثانیه (۱/۳۶۰ درجه) اندازه‌گیری میشود.
دوربین مساحی (توتال استیشن)
نقشه‌برداری | [
"نقشه‌برداری",
"هواشناسی",
"دوربین مساحی",
"ویکی‌پدیای انگلیسی"
] | [
"نقشه‌برداری",
"تجهیزات نقشه‌برداری",
"دستگاه‌های نوری",
"ژئودزی",
"شیب‌سنج‌ها"
] |
1,419 | دوربین دوچشمی | 0 | 28 | 0 | [
"دوربين شكاري",
"دوربین شکاری",
"دوربين دوچشمي"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | چپ
دوربین دوچشمی نظامی متعلق نیروی دریایی ایالات متحده
چپ
دوربین دوچشمی (نام‌های دیگر: دوربین شکاری، دوربین ارتشی، دوربین صحرایی) وسیله‌ای دستی است برای بزرگنمایی اجسام دور. عمل بزرگنمایی به‌وسیله عبور تصاویر از دو سری لنز مجاور و یک منشور ایستاده صورت می‌گیرد.
دوربینهای شکاری تصویر را ایستاده نشان می‌دهند برعکس تلسکوپ‌ها که تصاویر را وارونه می‌نمایانند.
معمولا بر روی دوربینهای دوچشمی سه رقم حک شده‌است.
رقم نخست که به نشانه x ختم شده‌است، مثلا ۶x، بیانگر آن است که دوربین تصویر را چند برابر اندازه واقعی درشت‌تر می‌کند. رقم دوم، مثلا ۳۰ یا ۳۵، قطر عدسی شیئی را به میلی‌متر نشان می‌دهد. اگر بزرگنمایی عدسی را ثابت فرض کنیم، هرچه قطر عدسی شیئی بیشتر باشد تصویری روشنتر بدست می‌آید. این نوع دوربین در واقع در نور کم کارایی بهتری دارد. دوربینهایی با مشخصات ۳۰×۶ یا ۳۵×۷ برای مقاصد عمومی مناسب هستند. رقم سوم بیانگر آن است که از فاصله ۱۰۰۰ یاردی (۹۱۰متری) یک منطقه با چه پهنایی مشاهده میشود. | [
"لنز",
"منشور",
"دوربین"
] | [
"دوربین دوچشمی",
"دستگاه‌های نوری",
"دوربین‌ها"
] |
1,420 | جبالیه (ایل) | 0 | 22 | 0 | [
"جباليه (ايل)"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جبالیه نام یکی از ایل‌های بزرگ مصر است. این ایل به چهارده عشیره بخش میشود. نشیمنگاه آنها در بیابان عباسیه در کوه‌های جنوب صحرای سینا است. ایل جبالیه با دویست خانوار کوچکترین قبیله طواره بشمار می‌آید. افراد جبالیه امروزه زندگی یکجانشینی اختیار کرده و در بخش کشاورزی و گردشگری به کار مشغولند.
نام جبالیه به معنی کوه‌نشینان است.
ریشه تاریخی جبالیه
ریشه ایل جبالیه به سده ۵ میلادی برمیگردد. در آن زمان ژوستینیان امپراتور بیزانس به ساخت صومعه سنت کاترین بر روی کوه سینا در مصر فرمان داد و همچنین امر کرد تا صد خانوار را از مردم والاش رومانی برای نگهداری آن صومعه به منطقه آورند. بعدها سه عشیره از قبیله جبالیه به منطقه والاش در رومانی بازگشتند.
بعدآ تئودیسیوس فرماندار مصر؛ صد خانوار از تازیان بیابان عباسیه نزدیک قاهره و صد خانوار دیگر از اسکندریه به نزدیک صومعه کوچاند تا مراسم دینی را پشتیبانی نمایند. این خانوارها رفته رفته با قبیله‌های عرب پیرامون خود بویژه بنی‌واصل آمیزش یافتند و در نیمه دوم سده ۷ میلادی به اسلام گرویدند. در سالهای میان ۱۵۱۷ و ۱۵۲۰ میلادی پادشاه عثمانی؛ سلطان سلیم یکم؛ گروهی را از مطریه در دلتای شرقی را به این سامان کوچاند.
نام عشیره‌های جبالیه
حمایده
صانع
ابومساعد
ابوحجازی
حشاش
وهیبات
ابوهیب
ابوسعید
ابوکرش
ابوطراوه
ابوغنیمان
اولاد سلیم
ابو الهیم
اولاد مغنم
عریر
ابومقبل
ابوغنایم
ابومسعد
اولاد جندی
ابومسعود
ابوکریشان
ابوعلوان
ابوجعیص
دقونی
عفالی | [
"ایل",
"مصر",
"بیابان عباسیه",
"سینا",
"طواره",
"صومعه سنت کاترین",
"والاش",
"رومانی",
"تئودیسیوس",
"بنی‌واصل",
"سلطان سلیم یکم",
"مطریه",
"حمایده",
"صانع",
"ابومساعد",
"ابوحجازی",
"حشاش",
"وهیبات",
"ابوهیب",
"ابوسعید",
"ابوکرِْش",
"ابوطراوه",
"ابوغنیمان",
"اولاد سلیم",
"ابو الهیم",
"اولاد مغنًّم",
"عریر",
"ابومقبل",
"ابوغنایم",
"ابومَسْعَد",
"اولاد جندی",
"ابومسعود",
"ابوکریشان",
"ابوعلوان",
"ابوجعیص",
"دقونی",
"عفالی"
] | [
"مصر"
] |
1,421 | استان انبار | 2 | 139 | 0 | [
"استان الانبار",
"الانبار"
] | false | 93 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان انبار(الانبار)"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظه انبار"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Al-Anbar map.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان انبار در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Al Anbar-English.svg"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "32"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "54"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[رمادی]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Qasim Mohammad Abid Hammadi al-Fahadawi"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "137,808"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "1.658.000"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۹"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۲ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-AN]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان انبار نام یکی از استانهای هیجده‌گانه کشور عراق است.این استان بزرگترین استان عراق است.
پیشینه
انبار (الانبار)از مناطق مهم ایران در دوران ساسانی بود و به دلیل آنکه توشه‌گاه و انبار ساز و برگ سپاه ساسانی بوده در پهلوی به نام «هنبار» خوانده می‌شده است.
«انبار» در خط دفاعی ایران در برابر امپراتوری روم قرار داشت و از اینرو شاپور یکم ساسانی شهر انبار را بازسازی کرد و به عنوان یکی از مهمترین مراکز دفاعی ایران درآورد و ارگ‌هایی جنگی در آن ساخت و سپس آن را «پیروزشاپور» نام گذاشت.
بسیاری مورخان انبار را بعد از تیسفون، دومین شهر مهم دوران ساسانی در غرب ایران دانسته‌اند.
انوشیروان نیز برای تقویت سد دفاعی ایران در مرزهای غربی و در مجاورت روم، به بازسازی پادگان‌های «انبار» پرداخته بود.
این شهر در ۶۲ کیلومتری بغداد کنونی، نزدیک قناتی که دجله و فرات را به هم متصل می‌کند و در کتب اسلامی نهر عیسی خواندهشده قرار داشت. این قنات که ظاهرا توسط شاهپور دوم حفر شده باعث گردید که انبار اهمیت تجارتی فراوان پیدا کند. تردید نیست که انبار قبل از دوران ساسانی بنا شده. تاریخدانان عرب ساختمان آن‌را به بخت‌النصر نسبت می‌دهند. در دوران اشکانیان شهر تقریبا شهری عربی بود به این معنی که اکثریت اهالی آن‌را قبایل عرب تشکیل می‌دادند. انبار با اینکه نیمه عرب بود، باز به سبب اهمیت تجاری و آبیاری و نیز به سبب آنکه در دروازه روم قرار داشت مورد توجه شاهپور اول قرار گرفت به‌طوری‌که آن‌را از نو بساخت و برآن دو خط دفاعی نهاد و در داخل آن کوشکی بنا کرد و به این ترتیب شهر به صورت یکی از مراکز مهم سپاه درآمد. شاه ساسانی نام شهر را نیز به یاد شکستی که بر گوردین چهارم وارد کرده بود به پیروز شاپور تغییر داد.
واژه انبار همانطور که اغلب لغت‌نویسان عرب اشاره می‌کنند، همان کلمه معروف فارسی است. انبار از آن جهت انبار خوانده شد که کسری رزق اصحاب خود را در آن جای می‌داد.
در دوره ساسانیان، مسیحیان انبار قدرتی داشتند چنانکه یک اسقف بزرگ یعقوبی در آنجا مستقر شده بود، ضمنا یکی از مراکز بزرگ یهودیان نیز بود.
انبار در زمان خلافت ابوبکر به دست خالدبن ولید فتح شد. مردمان انبار که در هنگام غارت‌های خالد در شهرهای سواد کمکی از مرکز ایران دریافت نداشته بودند، خود از پشت باروهای شهر به دفاع پرداختند. اما شیرزاد امیر ساباط که در آنجا بود گریخت، مردم نیز که یارای دفاع نداشتند با خالد صلح کردند.
جغرافیا
انبار که بزرگترین استان عراق است در غرب این کشور قرار گرفته‌است.
مرکز این استان شهر رمادی است.
مردم
قبیله الدلیم نیز در این استان سکونت دارند.
شهرهای استان
رمادی
سداح
حدیثه
هیت
عانا
فلوجه
ابوغریب
قائم
نخیب
رطبه
کبیسه
اسد
خالدیه
ساجریه
عبیدی
کرمه
حقلانیه
المحمدی | [
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"رمادی",
"زبان عربی",
"ISO 3166-2",
"عراق",
"استانهای عراق",
"ساسانی",
"شاپور یکم",
"بغداد",
"شاهپور دوم",
"اشکانیان",
"پیروز شاپور",
"ابوبکر",
"خالد بن ولید",
"دلیم",
"سداح",
"حدیثه (شهر)",
"هیت",
"عانا",
"فلوجه",
"ابوغریب",
"قائم (عراق)",
"نخیب",
"رطبه",
"کبیسه",
"اسد (شهر)",
"خالدیه",
"ساجریه",
"عبیدی",
"کرمه",
"حقلانیه",
"المحمدی"
] | [
"استان انبار",
"استانهای عراق",
"القاعده در عراق",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,422 | استان بصره | 2 | 45 | 0 | [] | false | 25 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بصره"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظه بصره"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Basra-Shatt-Al-Arab.jpg"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "بصره و [[اروندرود]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "IraqAlBasrah.png"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان بصره در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[بصره]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "محمد مصبح وائلی"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱۹،۰۷۰"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "1.500.000"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۸"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "زمان رسمی عراق"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۴۰ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-BA]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان بصره نام یکی از استانهای هجده‌گانه کشور عراق است. استان بصره یگانه استان عراق است که به خلیج فارس و دریا دسترسی دارد و به همین دلیل میتوان گفت اهمیت استراتژیک فراوانی دارد.
جغرافیا
استان بصره در جنوب عراق واقع شده و با کشورهای ایران و کویت مرز بین‌المللی دارد.
مرکز آن شهر بصره است که دومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد است.
مساحت و جمعیت
مساحت استان بصره ۱۹،۰۷۰ کیلومتر مربع و جمعیت این استان در سال ۲۰۰۳ برابر با ۲،۶۰۰،۰۰۰ نفر بود.
دانشگاه بصره | [
"استان های عراق",
"اروندرود",
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"بصره",
"زبان عربی",
"ISO 3166-2",
"عراق",
"خلیج فارس",
"ایران",
"کویت",
"بغداد",
"کیلومتر مربع",
"۲۰۰۳ (میلادی)",
"دانشگاه بصره"
] | [
"استان بصره",
"استانهای عراق",
"استانهای هم‌مرز با ایران در کشورهای همسایه",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,423 | استان کربلا | 2 | 50 | 0 | [
"استان كربلا"
] | false | 13 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان کربلا"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظه کربلاء"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Kerbela.JPG"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "IraqKarbala.PNG"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان کربلا در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[کربلا]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Amal al-deen Al-Hir"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۵۲،۸۵۶"
},
{
"Item1": "population_footnotes",
"Item2": "۲۰۱۳"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱،۳۷۰،۰۰۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۳۲ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-KA]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان کربلا نام یکی از استانهای هجده‌گانه کشور عراق است. مرکز آن شهر کربلا است. فاصله کربلا تا بغداد ۹۷ کیلومتر است. استان کربلا سه شهرستان به نام‌های کربلا، سده الهندیه و عین تمر دارد. از آثار باستانی کربلا میتوان از دژ الاخیضر نام برد که در فاصله ۴۸ کیلومتری جنوب شهر کربلا ودر فاصله ۱۵۰ کیلومتری بغداد و بر سر راه قدیم حلب - بصره واقع شده است غارهای «الطار» که در فاصله سی کیلومتری جنوب شهر کربلا واقع شده و شامل ۴۰۰ غار باستانی است. منطقه باستانی الاقیصر که در فاصه ده کیلومتری شمال غربی دژ الاخیضر قرار دارد و بالاخره قصر شمعون که در شهرستان عین تمر واقع شده است.
جمعیت
مکان‌های زیارتی
زیارتگاه حسین بن علی
وی امام سوم شیعیان می‌باشد. حرم مطهر ان حضرت در مرکز شهر واقع شده است و اولین کسی که در شهر کربلا سکونت اختیار کرد سید ابراهیم مجاب یکی از فرزندان امام کاظم ع است و بعدها مردم به او پیوسته ودر کنار حرم مطهر امام حسین ع خانه‌های خود را بنا کردند و به تدریج محله‌های کربلا پدید آمد.
زیارتگاه عباس بن علی
حرم مطهر حضرت ابوالفضل در فاصله پانصد متری حرم مطهر امام حسین ع قرار دارد و خیابانی پهن که به نام بین الحرمین معروف است بین این دو حرم قرار دارد.
نهرفرات
شاخه‌هایی از نهر فرات از کنار شهر کربلا می‌گذرد و یک شاخه کم‌آب آن به رودخانه حسینیه نامیده میشود در کنار مقام امام زمان جریان دارد وزوار آن جا را به نام نهر علقمه می‌شناسند.
خیمه گاه
جایگاه خیمه‌های امام حسین است که در فاصله پانصد متری جنوب حرم مطهر امام حسین قرار دارد و امروزه به صورت زیارتگاهی مجلل وکاشیکاری شده در آمده است و گفته میشود که ناصر الدین شاه قاجار در هنگام زیارت کربلا در آن جا مستقر شده بود.
زیارتگاه حر بن یزید ریاحی
مرقد حر بن یزید ریاحی در فاصله نه کیلومتری غرب شهر کربلا واقع شده است و علت این که جنازه وی را به خارج از میدان معرکه منتقل کردند، این بود که قبیله او یعنی بنی تمیم خود را به معرکه رساندند و جنازه اورا برداشته و به مکان فعلی آورده و به خاک سپردند.
تل زینبیه
تل زینبیه
تل زینبیه (توضیح بیشتر تاریخی) مکانی در شهر کربلای و در نزدیکی حرم حسین است که طبق روایات محل دیدگاه زینب در روز عاشورا نسبت به میدان جنگ بوده است. این مکان هم اکنون در شهر کربلا به عنوان یکی از مکان‌های زیارتی مسلمانان و شیعیان محسوب میشود. | [
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"کربلا (شهر)",
"زبان عربی",
"ISO 3166-2",
"عراق",
"مرکز شهر",
"امام کاظم",
"امام حسین",
"خانه‌های",
"حضرت ابوالفضل",
"بین الحرمین",
"کم‌آب",
"امام زمان",
"ناصر الدین شاه قاجار",
"حر بن یزید ریاحی",
"بنی تمیم",
"تل زینبیه",
"مکانی در شهر",
"حرم حسین"
] | [
"استان کربلا",
"استانهای عراق",
"کربلا",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,424 | استان مثنی | 2 | 37 | 0 | [
"استان مثني",
"استان المثنی",
"استان المثني"
] | false | 14 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان مثنی"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظهالمثنی"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Al-Muthanna map.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان مثنی در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "30"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "12"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "45"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "21"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[سماوه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Ibrahim S. Al Miali"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۵۱،۷۴۰"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۵۵۰٫۰۰۰"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۶"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۳۷ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "blank_name_sec2",
"Item2": "دین و مذهب"
},
{
"Item1": "blank_info_sec2",
"Item2": "[[اسلام]] [[شیعه]]"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-MU]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان مثنی (یا المثنی ، تلفظ: مثنا) نام یکی از استانهای هیجده‌گانه کشور عراق است.
تاریخچه
پیش از سال ۱۹۷۶ این منطقه به همراه مناطق نجف و قادسیه بخشی از منطقه دیوانیه بودند.
ویرانه‌های سومری اوروک که گفته شده نام عراق احتمالا از این نام گرفته شده در استان مثنی قرار دارد.
در ۱۳ ژوئیه ۲۰۰۶ نیروهای بریتانیایی، استرالیایی و ژاپنی مسئولیت امنیت این استان را به نیروهای عراقی واگذار کردند که نخستین واگذاری امنیت کل یک استان از سوی نیروهای بیگانه در عراق بود.
جغرافیا
این استان در جنوب عراق قرار دارد و با کشور عربستان سعودی هم‌مرز است.
مرکز این استان شهر سماوه است.
تقسیمات استانی
شهرستان سماوه
شهرستان سلمان
Al-Khidhir District
Al-Rumaitha District
راست | [
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"سماوه",
"زبان عربی",
"اسلام",
"شیعه",
"ISO 3166-2",
"عراق",
"استان نجف",
"استان قادسیه",
"دیوانیه",
"اوروک",
"عربستان سعودی",
"شهرستان سماوه",
"شهرستان سلمان"
] | [
"استان مثنی",
"استانهای عراق",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,425 | استان قادسیه | 2 | 40 | 0 | [
"استان قادسيه"
] | false | 26 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قادسیه"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظه قادسیه"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Latvian Army soldier Diwaniyah 2006.jpg"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "IraqAlQadisyah.png"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان قادسیه در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "31"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "51"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "45"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[دیوانیه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Khalil Jalil Hamza"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۸,۱۵۳"
},
{
"Item1": "population_footnotes",
"Item2": "2014(UN)"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "1,800,000"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۳۶ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-QA]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان قادسیه یکی از استانهای هجده‌گانه کشور عراق است.
جغرافیا
این استان در مرکز عراق قرار گرفته و مرکز آن شهر دیوانیه است. | [
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"دیوانیه",
"زبان عربی",
"ISO 3166-2",
"عراق"
] | [
"استان قادسیه",
"استانهای عراق",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,426 | استان نجف | 2 | 30 | 0 | [] | false | 13 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان نجف"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "محافظه نجف"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Meshed ali usnavy (PD).jpg"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Al-Najaf map.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان نجف در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Iraq map najaf.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "31"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "48"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[نجف]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Asaad Abu Gilel al-Taie"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۲۸،۸۲۴"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۲۰۰۶۰۰"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۸"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۳۳ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "blank_info_sec1",
"Item2": "[[عربی]]"
},
{
"Item1": "blank_name_sec2",
"Item2": "کد استان"
},
{
"Item1": "blank_info_sec2",
"Item2": "۱۲"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-NA]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان نجف نام یکی از استانهای هیجده‌گانه کشور عراق است.
مرکز این استان شهر نجف است.
این شهر از مراکز شیعه‌نشین است و مرقد حضرت علی، مسجد کوفه، مسجد سهله و وادی‌السلام در این شهر قرار دارد.
نجف
نجف | [
"فهرست کشورهای جهان",
"فهرست شهرهای عراق",
"نجف",
"زبان عربی",
"ISO 3166-2",
"عراق",
"علی",
"مسجد کوفه",
"مسجد سهله",
"وادی‌السلام"
] | [
"استان نجف",
"استانهای عراق",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۹۷۶ (میلادی) در عراق",
"نجف",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,427 | استان اربیل | 2 | 72 | 0 | [
"استان اربيل",
"استان هه ولیر"
] | false | 38 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان اربیل"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "پاریزگای هه‌ولیر"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "استان"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Citadel of Hewlêr (Erbil), Iraqi Kurdistan.jpg"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Arbil map.svg"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "جایگاه استان اربیل در نقشه عراق"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "شهرستان‌های استان اربیل.JPG"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "11"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "44"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "منطقه خودمختار"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "22px [[کردستان عراق]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[اربیل]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Nawjad Hadi Mawlood"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱۵،۰۷۴"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۳،۱۰۸،۶۸۱"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۰۹"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "Iraqi Standard Time"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۶۶ ۹۶۴"
},
{
"Item1": "blank_name_sec1",
"Item2": "زبان رسمی"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "[[IQ-AR]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان اربیل (به کردی سورانی: پاریزگای هه‌ولیر )
یکی از استانهای هجده‌گانه کشور عراق است و مرکز آن شهر اربیل است.
جغرافیا
این استان در شمال کشور عراق واقع شده و هم‌مرز با ایران و ترکیه است. (از این استان دو شهرستان چومان و سوران هم‌مرز با ایران هستند. )
استان اربیل جزئی از منطقه خودگردان کردستان عراق است.
مساحت استان اربیل ۱۵،۰۷۴ کیلومتر مربع است
جمعیت
جمعیت آن در سال ۲۰۰۳ میلادی ۱،۳۱۴،۰۰۰ نفر برآورد شد.
بیشتر مردم آن کرد هستند ولی اقلیتی از آشوری‌ها و ترکمانان عراقی نیز در اربیل سکونت دارند.
شهرستان‌ها و بخش‌ها
استان اربیل دارای ۸ شهرستان (عربی: قضاء، کردی: قه‌زا) است که هر یک به بخش‌هایی (عربی و کردی: ناحیه) تقسیم شده‌اند:
محل شهرستان‌ها و بخش‌ها:
شهرستان
مرکز
تعداد بخش‌ها
اربیل
اربیل
۴
چومان
چومان
۵
خبات
خبات
۴
دشت اربیل
بنه‌سلاوه
۵
رواندوز
رواندوز
۲
سوران
سوران
۴
شقلاوه
شقلاوه
۶
کوی‌سنجق
کوی‌سنجق
۶
مخمور
مخمور
۴
مرگه‌سور
مرگه‌سور
۶
اقتصاد
اقتصاد این استان بیشتر بر پایه کشاورزی است که این بخش در جریان ستیز میان دولت صدام حسین و کردهای عراق به شدت آسیب دید. قاچاق کالا در زمان تحریم‌های سازمان ملل متحد، تا مدتی یکی از منابع بزرگ درآمد برای مردم این منطقه بود. | [
"فهرست کشورهای جهان",
"کردستان عراق",
"فهرست شهرهای عراق",
"اربیل",
"ISO 3166-2",
"سورانی",
"پرهیز",
"گرته‌برداری",
"سامی",
"عراق",
"مردم کرد",
"آشوری‌های عراق",
"ترکمن‌های عراق",
"شهرستان",
"شهرستان اربیل",
"شهرستان چومان",
"چومان",
"شهرستان خبات",
"خبات (شهر)",
"شهرستان دشت اربیل",
"بنه‌سلاوه",
"شهرستان رواندوز",
"رواندوز",
"شهرستان سوران",
"سوران (اربیل)",
"شهرستان شقلاوه",
"شقلاوه",
"شهرستان کوی‌سنجق",
"کوی‌سنجق",
"شهرستان مخمور",
"مخمور",
"شهرستان مرگه‌سور",
"مرگه‌سور",
"قاچاق"
] | [
"استان اربیل",
"استانهای عراق",
"استانهای هم‌مرز با ایران در کشورهای همسایه",
"جزیره (میانرودان)",
"جغرافیای کردستان عراق",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,428 | روسیه | 2 | 7,606 | 0 | [
"فدراسیون روسیه",
"روسيه",
"فدراسيون روسيه",
"فدراتیف روسیه"
] | false | 7,400 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام فارسی رسمی",
"Item2": "فدراسیون روسیه"
},
{
"Item1": "نام عادی",
"Item2": "روسیه"
},
{
"Item1": "تصویر پرچم",
"Item2": "Flag of Russia.svg"
},
{
"Item1": "تصویر نشان ملی",
"Item2": "Coat of Arms of the Russian Federation.svg"
},
{
"Item1": "شعار ملی",
"Item2": "ندارد"
},
{
"Item1": "سرود ملی",
"Item2": "''[[سرود ملی فدراسیون روسیه]]''پرونده:Russian Anthem chorus.ogg"
},
{
"Item1": "نقشه",
"Item2": "Russian Federation (orthographic projection) - Crimea disputed.svg"
},
{
"Item1": "پایتخت",
"Item2": "[[مسکو]]"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "۵۵"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "۴۵"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "۳۷"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "۳۷"
},
{
"Item1": "بزرگترین شهر",
"Item2": "[[مسکو]]"
},
{
"Item1": "زبان رسمی",
"Item2": "[[روسی]] (زبان رسمی)<small>بعلاوه ۳۰ زبان رسمی درمناطق مختلف روسیه</small>"
},
{
"Item1": "نوع حکومت",
"Item2": "[[جمهوری پارلمانی چند حزبی مشروطه فدرال]]"
},
{
"Item1": "نوع حاکمان",
"Item2": "[[رئیس دولت-رئیس‌جمهور روسیه]] [[وزیر-معاون روسیه]]"
},
{
"Item1": "نام حاکمان",
"Item2": "[[ولادیمیر پوتین]][[دمیتری مدودف]]"
},
{
"Item1": "نحوه تشکیل",
"Item2": "پایه‌گذاری:[[۸۶۲ (میلادی)]]"
},
{
"Item1": "تاریخ تشکیل",
"Item2": "اعلام موجودیت: [[۱۲ ژوئن]][[۱۹۹۰]]نهایی:[[۲۵ دسامبر]] [[۱۹۹۱]]"
},
{
"Item1": "مساحت",
"Item2": "۱۷،۰۷۵،۴۰۰"
},
{
"Item1": "رتبه مساحت",
"Item2": "نخست"
},
{
"Item1": "درصد آبها",
"Item2": "۱۳ (با در نظرگرفتن باتلاقها و مردابها)"
},
{
"Item1": "سال برآورد جمعیت",
"Item2": "۲۰۱۳"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۴۴،۴۶۳،۴۵۱"
},
{
"Item1": "رتبه جمعیت",
"Item2": "۹ام"
},
{
"Item1": "تراکم جمعیت",
"Item2": "۸٫۴"
},
{
"Item1": "رتبه تراکم جمعیت",
"Item2": "۲۱۹ام"
},
{
"Item1": "سال تولید ناخالص داخلی",
"Item2": "۲۰۱۳"
},
{
"Item1": "تولید ناخالص داخلی",
"Item2": "۲۱۱۸ میلیارد [[دلار]]"
},
{
"Item1": "رتبه تولید ناخالص داخلی",
"Item2": "۸ام"
},
{
"Item1": "سرانه تولید ناخالص داخلی",
"Item2": "۱۴،۹۷۳ دلار"
},
{
"Item1": "رتبه سرانه تولید ناخالص داخلی",
"Item2": "۴۹"
},
{
"Item1": "سال شاخص توسعه انسانی",
"Item2": "۲۰۱۳"
},
{
"Item1": "شاخص توسعه انسانی",
"Item2": "۰٫۷۸۸"
},
{
"Item1": "رتبه شاخص توسعه انسانی",
"Item2": "۵۵م"
},
{
"Item1": "واحد پول",
"Item2": "[[روبل]]"
},
{
"Item1": "کد واحد پول",
"Item2": "RUB"
},
{
"Item1": "منطقه زمانی",
"Item2": "UTC"
},
{
"Item1": "منطقه زمانی تابستانی",
"Item2": "CEST"
},
{
"Item1": "utc",
"Item2": "+۳-+۱۳"
},
{
"Item1": "دامنه اینترنتی",
"Item2": "[[.ru]]"
}
],
"Title": "کشور"
} | روسیه (به روسی: ، واج‌نویسی: راسیا) با نام رسمی فدراسیون روسیه ( ، واج‌نویسی: راسیسکایا فدراتسیا) پهناورترین کشور جهان است که در شمال اوراسیا قرار دارد. این کشور در آسیای شمالی و اروپای خاوری واقع است و با اقیانوس آرام شمالی و اقیانوس منجمد شمالی؛ و نیز با دریای خزر، دریای سیاه، و دریای بالتیک مرز آبی دارد. روسیه با ۱۴ کشور آسیایی و اروپایی مرز زمینی دارد و با کشورهای پیرامون دریای برینگ، دریای ژاپن، دریای کاسپین، دریای سیاه، و دریای بالتیک ارتباط دریایی دارد.
روسیه با ۱۷،۰۷۵،۴۰۰ کیلومتر مربع وسعت، پهناورترین کشور جهان است. پهناوری روسیه کمتر از دو برابر مساحت کانادا یا چین یا ایالات متحده آمریکا و بیشتر از یک دوم مساحت قاره آفریقا است. این کشور در عرضهای بالای جغرافیایی واقع شده‌است و بیشتر مناطق کشور سردسیر و کم بارش است. به همین دلیل بیشتر مناطق این کشور (به ویژه سرزمین بزرگ سیبری) خالی از سکنه هستند و کشاورزی در این مناطق میسر نیست. پایتخت روسیه شهر مسکو است که در باختر و بخش اروپایی کشور است و بزرگترین شهر اروپا است.
روسیه با حدود ۱۴۴/۵ میلیون نفر (در سال ۲۰۱۷) جمعیت نهمین کشور پرجمعیت دنیاست. تراکم جمعیت روسیه ۸٫۴ نفر در هر کیلومتر مربع است که از پایینترین نرخهای تراکم جمعیت در جهان است. همچنین نرخ رشد جمعیت در این کشور منفی است. بیشتر جمعیت روسیه در غرب این کشور (بخش اروپایی) زندگی می‌کنند. بر اساس سرشماری سال ۲۰۱۰ حدود ۸۱ درصد از مردم این کشور از قومیت روس هستند. در مجموع ۱۶۰ گروه قومی در این کشور زندگی می‌کنند. تاتارها ۳٫۹ درصد جمعیت روسیه را تشکیل می‌دهند و بزرگترین اقلیت قومی این کشور محسوب میشوند. اقوام اوکراینی، چوواش، باشقیر، چچنی، و ارمنی نیز هر یک بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارند و آوارهای قفقازی، بلاروسی‌ها، آسی‌ها، آذربایجانی‌ها و قزاق‌ها از دیگر اقوام پرجمعیت روسیه هستند.
زبان رسمی روسیه، زبان روسی است؛ ولی ۲۷ زبان رسمی دیگر نیز در جمهوری‌ها و مناطق خودگردان این کشور وجود دارد. روسیه کشوری فدرال با تقسیمات کشوری پیچیده‌ایست و شامل ۸۳ واحد فدرال از جمله ۲۱ جمهوری خودگردان میشود. روسیه فرهنگ پرباری دارد و نویسندگان معروفی مانند تولستوی و داستایوفسکی روسی بوده‌اند.
روسیه تا پیش از قرن هجدهم یک حکومت نه چندان نیرومند در خاور اروپا بود و وسعت آن چندان زیاد نبود. تا اینکه در آغاز قرن ۱۸ میلادی و با اصلاحاتی که تزار پتر بزرگ انجام داد، این کشور به یک امپراتوری پهناور و نیرومند تبدیل شد. در سال ۱۹۱۷ انقلاب کمونیستی در این کشور به وقوع پیوست و نام کشور به «اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی» تغییر یافت. روسیه، با عنوان جمهوری فدراتیو روسیه شوروی، مهمترین و بزرگترین جمهوری در اتحاد جماهیر شوروی بود. در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱) شوروی پس از جنگ سرد طولانی با غرب فروپاشید و فدراسیون روسیه به جای آن نشست.
واحد پول روسیه روبل است. روسیه با تولید ناخالص داخلی ۲۱۱۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ هشتمین اقتصاد بزرگ جهان (ششمین بر مبنای قدرت برابری خرید) بوده‌است. روسیه پس از فروپاشی شوروی به اقتصاد بازار روی آورده‌است و به منابع طبیعی عظیم خود متکی است. درآمد سرانه این کشور در سال ۲۰۱۳ بیش از ۱۸ هزار دلار (بر مبنای قدرت برابری خرید) که این کشور را در رتبه پنجاه و هفتم دنیا قرار می‌دهد. این کشور یکی از پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل، عضو گروه هشت، شورای اروپا، سازمان تجارت جهانی، سازمان همکاری شانگهای و کشورهای مستقل همسود است.
اکنون ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور و دمیتری مدودف نخست‌وزیر روسیه‌است. سیاست کنونی روسیه، همکاری و عدم تنش با غرب و تلاش برای اتحاد کشور است؛ ولی به خاطر گسترش ناتو به شرق و پس از درگیری با گرجستان بر سر اوستیای جنوبی و الحاق کریمه به خاک خود، روابط روسیه و غرب به تیرگی گراییده‌است.
پیشینه
تاریخ روسیه به قرن چهاردهم میلادی بازمی‌گردد که قلمرو پادشاهی تجاری مسکو به عنوان بازیگر اصلی در بین چندین منطقه کوچکتر مشابه مطرح شد. ایوان چهارم، معروف به ایوان مخوف، نخستین حاکم مسکو بود که خود را تزار نامید. در سده هفدهم رومانف به حکومت روسیه دست یافتند و تا سیصد سال بعد بر این کشور حکومت کردند. پتر کبیر و کاترین کبیر از معروفترین این پادشاهان بودند که اصلاحات زیادی را در جهت مدرنیزاسیون این کشور به انجام رساندند.
در اوایل قرن بیستم، نارضایتی‌های عمیق در میان بخش‌های مختلف جامعه روسیه به اعتراضات گسترده‌ای در این کشور انجامید. در شرایطی که حاکمان کشور نسبت به درد و رنج توده‌های مردم بی‌تفاوت به نطر می‌رسیدند، جریان‌های سیاسی رادیکال در کشور قوت گرفتند. واقعه معروف به دوشنبه خونین در سال ۱۹۰۵، شکست از ژاپن در جنگ ۱۹۰۵ و شکست‌های این کشور در جنگ جهانی اول به این نارضایتی‌ها دامن زد. در سال ۱۹۱۷ انقلابی به رهبری حزب بلشویک، که در سال ۱۹۰۳ به رهبری لنین و تحت تاثیر آموزه‌های کارل مارکس تشکیل شده بود، به حکومت پادشاهی در این کشور پایان بخشید.
اوایل حکومت لنین با جنگ داخلی علیه حامیان سلطنت همراه بود و پس از مدتی رقابت برای جانشینی لنین شدت گرفت. وی در سال ۱۹۲۴ درگذشت و استالین در سال ۱۹۲۹ به رهبری بلامنازع حزب کمونیست شوروی دست یافت. سیاست‌های استالین به صنعتی‌سازی سریع کشور انجامید اما حکومت او با حجم غیرمنتظره‌ای از پاکسازی‌های سیاسی، تبعیدهای دسته‌جمعی و حبس و زندان همراه بود. در ژوئن ۱۹۴۱ آلمان به شوروی یورش برد و جنگی چهارساله درگرفت که ۲۷ میلیون شهروند شوروی در آن جان باختند. روسیه در جنگ جهانی دوم پیروز شد و کنترل سیاسی بیشتر قلمرو اروپای شرقی و مرکزی را برای خود تضمین کرد. استالین تا زمان مرگش در سال ۱۹۵۳ در قدرت باقی‌ماند. در این دوران حزب کمونیست با استفاده از دستگاه امنیتی عظیم خود بر تمام جنبه‌های زندگی حیات اجتماعی جامعه تسلط یافت و شوروی با پرداخت بهایی گزاف از حیات انسان‌ها به یک ابرقدرت صنعتی و نظامی تبدیل شد.
خروشچف جانشین استالین تلاش کرد تا جنبه‌های بی‌رحمانه حکومت استالین را افشا کرده و در عین حال بخش‌های کلیدی حکومت کمونیستی را حفظ کند. وی سانسور را در جامعه کاهش داده و سیاست خارجی همزیستی مسالمت‌آمیز با غرب را در پیش گرفت اما با سرکوب قیام سال ۱۹۵۶ مجارستان سلطه شوروی بر دولت‌های دست‌نشانده این کشور ادامه یافت. با این حال دستگاه حزبی اعتماد خود را به وی از دست داده و اعتبار خروشچف در پی نحوه مواجهه او با بحران موشکی ۱۹۶۲ کوبا کاهش یافت. خروشچف در سال ۱۹۶۴ در یک کودتای حزبی ساقط شد. در دوران برژنف جانشین خروشچف، شرایط زندگی برای توده‌های مردم قابل پیش‌بینی‌تر و مناسب‌تر شد اما سرکوب سیاسی ادامه یافت. با این حال با توجه به کاهش رشد اقتصادی و سردرآوردن مشکلات اجتماعی دوران برژنف به «عصر رکود» معروف شد. از سال ۱۹۷۹ شوروی در جنگی طولانی و خونبار در افغانستان درگیر شد. یک نسل کامل قربانی جنگ شوروی در افغانستان شدند.
تقسیمات کشوری
نقشه
جغرافیا
کشور روسیه در آسیای شمالی و اروپای خاوری واقع است و با اقیانوس آرام شمالی و اقیانوس منجمد شمالی؛ و نیز با دریای خزر، دریای سیاه، و دریای بالتیک مرز آبی دارد. روسیه با ۱۴ کشور آسیایی و اروپایی مرز زمینی دارد و با کشورهای پیرامون دریای برینگ، دریای ژاپن، دریای خزر، دریای سیاه، و دریای بالتیک ارتباط دریایی دارد.
همسایگان زمینی روسیه عبارتند از:
در جنوب خاور (آسیا): کره شمالی، چین، مغولستان، و قزاقستان
در جنوب باختر (قفقاز): جمهوری آذربایجان و گرجستان
در باختر (اروپا): اوکراین، بلاروس، لتونی، استونی، فنلاند، و نروژ؛ و در بخش جدامانده کالینینگراد با کشورهای لیتوانی و لهستان.
ساعت
روسیه ۹ منطقه زمانی دارد. از کالینینگراد (بخش اروپایی روسیه) که ۱ ساعت از وقت مسکو عقب‌تر است تا ماگادان (شرق روسیه) که ۸ ساعت از وقت مسکو جلوتر است.
شهرها
فرهنگ
روسیه از نظر تنوع فرهنگی یکی از متنوع‌ترین کشورهاست. بیش از ۱۶۰ گروه مختلف از فرهنگ‌ها و قومیت‌ها در این کشور زندگی می‌کنند.
از سالیان پیش اسلاوها، باشقیر، تاتارها، ارتدکس‌ها، اهالی چچن، بودایی‌ها و نژاد روس با اشتراکات زیاد توانسته‌اند تولیدات فرهنگی متفاوتی را به مردم جهان ارائه کنند. موسیقی، ادبیات، نقاشی، هنر مینیاتور و رقص حاصل تلاش این فرهنگ‌های مختلف می‌باشد که با ارائه گونه‌های مختلف توانسته‌اند به رشد قسمتی از فرهنگ روسیه کمک کنند. به گفته روس شناسان، یکی از دلایل چیره شدن ادبیات روس بر غرب در قرن‌های ۱۸، ۱۹ و ۲۰ همین تنوع فکری بوده‌است.
پوشش
لباس مردم روسیه در مناطق مختلف این کشور از تفاوتهای عمده‌ای برخوردار است، اما به دلیل بروز حوادث مشترک در طی سالیان دراز، پوشش‌های یکسانی بوجود آمده‌است که در این مورد میتوان به چند مورد اشاره کرد.
اوشانکا : در قرن ۱۴ تا ۱۷ به عنوان کلاه رسمی کشور معرفی شد. کارایی این کلاه در برابر سرما سبب شد تا مردم روس در نقاط مختلف کشور، رفته رفته به استفاده از اوشانکا تشویق شوند. از طرفی استفاده رقصندگان روسی از آن در مناطق سردسیر، باعث شد تا جوانان ارتباط عمیقی با اوشانکا برقرار کنند. این کلاه در حال حاضر به عنوان شناسنامه این کشور مورد توجه جهانیان واقع شده‌است.
سارافان : یکی دیگر از نشانه‌های فرهنگ روس در سراسر جهان، پوششی به نام سارافان است. این روپوش در ابتدا توسط زنان روستایی استفاده شد و رفته رفته راهش را به شهرهای بزرگ پیدا کرد. کارشناسان و تاریخدانان معتقدند، ریشه شکل‌گیری آن در سال ۱۳۹۷ توسط زنان روستایی بوده و ایجاد مزارع اشتراکی سبب شد تا سارافان در قرن ۲۰ به عنوان یک پوشش مناسب به محبوبیت بالایی برسد.
کوکوشنیک : این نوع کلاه برای اولین بار در قرن ۱۶ میلادی توسط اسلاوهای روس مورد استفاده قرار گرفت. تفاوت کوکوشنیک با نمونه‌های دیگر در این است که این کلاه، همه موهای سر را می‌پوشاند. این مورد هم نمونه دیگریست که نشان می‌دهد، شکوفایی فرهنگ روس با کمک اقوام دیگر ساخته و پرداخته شده‌است.
موسیقی
موسیقی فولکلور محلی روسیه همانند غذا با تنوع زیادی روبرو است، اما پرداختن قومیت‌های مختلف به موسیقی محلی، سبب شده تا ریشه‌های موسیقی در سراسر روسیه محکم شود. آواز، ترانه و آهنگ‌های محلی با تاثیر گذاری روی سرودهای حماسی توانست گروهی از مردم را در قرن ۱۹ و ۲۰ به انقلابهای گوناگون نزدیک کند. در واقع اثر گذری موسیقی‌های حماسی که از موسیقی محلی ریشه گرفته‌است در برهه‌های تاریخی توانست اهداف خاصی را در بین مردم دنبال کند.
از تاثیرات دیگر نواهای محلی میتوان به شکل‌گیری گروه‌های موسیقی معروف در این کشور اشاره کرد. به عبارت دیگر تعداد زیاد اقوام در روسیه توانسته بر بار موسیقی این کشور بیفزاید.
کلیسای جامع سنت باسیل در مسکو
باورها
جاذبه‌های گردشگری
روسیه دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعت گردی فراوانی است
تعدادی از جاذبه‌های تاریخی:
از جمله کشورهایی است که از استقبال توریست‌ها و جهانگردان برخوردار است. از جمله جاذبه‌های توریستی روسیه میتوان به این موارد اشاره کرد:
متروی مسکو، ساختمان‌های هفت خواهر، میدان سرخ، مقبره ولادیمیر لنین، مجموعه کرملین، پارک پیروزی و موزه جنگ
تعدادی از جاذبه‌ها:
مناطق گردشگری به ترتیب اهمیت شامل قسمت‌های زیر می‌باشد:
تپه وارابیف (تپه گنجشک‌ها)
غار اوردا
ستون‌های لنا (Lena Pillars)
ولاگدا (Vologda)
صخره‌های مان پوپو نر
قلعه آشیانه پرستو
غذا و دسرها
در سبد غذایی روس‌ها چند ماده غذایی را زیاد میتوان یافت:از جمله محصولات لبنی، سیب زمینی، چغندر، هویج، کلم، پیاز، خیار، گوجه فرنگی، شوید، تره، ماهی و خاویار قرمز.
نام فارسی
نام انگلیسی
نوع
ترکیبات
تصویر
نام فارسی
نام انگلیسی
نوع
ترکیبات
تصویر
گگل موگل
Kogel Mogel
دسر
زرده تخم مرغ، شکر
80px
برش
Borscht
سوپ
چغندر، سیب زمینی، گوشت
80px
زاکاسکی
Zakuski
سالاد
پنیر، سبزی، ماهینان، خاویار، ترشی
80px
مدووخا
Medovukha
نوشیدنی
عسل وحشی تخمیری
80px
سالیانکا
Solyanka
سوپ
خیارشور، گوشت، لیمو
80px
آکرشکا
Okroshka
میان‌وعده
گوجه، خیارپیاز، دوغ، تربچه
80px
پلمنی
Pelmeni
غذا
خمیر پرشده گندم، گوشت
80px
الویه
Olivier salad
سالاد
سیب‌زمینی، سبزیتخم مرغ، سس
80px
درآنیکی
Draniki
غذا
سیب زمینی، زرده تخم مرغسبزی، آرد
80px
بلینی
Blini
پن‌کیک
خامه ترش، گندم سیاهکره، خاویار
80px
توارژنیکی
Syrniki
غذا
کوک پنیر، آردتخم مرغ، شکر
80px
کاشا
Kasha
حلیم
گندم، پیاز، شیر، گوشت
80px
وینگرت
Vinegret
سالاد
چغندر، سیب زمینی، خیارشور
80px
کواس
Kvass
نوشیدنی
نان چاودار
80px
چاک چاک
Çäkçäk
دسر
آرد، تخم مرغ، عسل
80px
خالادتس
Aspic(Kholodets)
ژله
گوشت پخته آب‌پز، ژله
80px
کیسل
Kissel
آبمیوه
آب میوه غلیظ نشاسته دار
80px
مرس
آبمیوه
تمشک، شاه توت
شیرینی‌های روسیه
نام فارسی
نام انگلیسی
نوع
تصویر
تولسکی پریانیک
Tulskiy Pryanik
کیک
پتاسی ملکزکو
Ptasie Mleczko
شکلات
80px
واتروشکا
Vatrushka
کلوچه
80px
آلنکا
Alenka
شکلات
بوبلیکی
Bublki
کلوچه
80px
زفیر
Zefir
شکلات
80px
پاستیلا
Pastila
دسر میوه‌ای
80px
پریانیک
Pryanik(Gingerbread)
کیک
80px
باتونچیکی روت فرونت
BatonchikiRot Front
شکلات
سازهای سنتی
نام
اسم انگلیسی
تصویر
بالالایکا
Balalaika
80px
بوبن
Buben
80px
گوسلی
Gusli
80px
لژکی
Lozhki
80px
گارمن
Garmon
80px
ترشتکا
Treshchotki
80px
ژالیکا
Zhaleika
80px
دمرا
Domra
80px
باین
Bayan
80px
دومبرا
Dombra
80px
گاه‌شمارها
تقویم کریسمس در روسیه
در روسیه تاکنون ۳ تقویم مورد استفاده قرار گرفته‌است اما بعد گذشت تاریخ ۱ تقویم مورد استفاده منسوخ شده‌است.
تقویم گریگوری
یا همان تقویم میلادی معروف که در اکثر کشورهای دنیا استفاده میشود و در روسیه هم تقویم اصلی است. این تقویم با روی کار آمدن حکومت شوروی وارد روسیه شد و تا قبل از آن (دوران حکومت تزاری) تقویم ژولینی رایج بود.
اروپایی‌ها حدود ۳۵۰ سال قبل از روسیه به این تقویم روی آورده بودند.
تقویم ژولینی
تقریبا فقط توسط کلیسای ارتودوکس روسیه برای مناسبت‌های مذهبی استفاده میشود. این تقویم را تزار «پتر کبیر» (قرن ۱۸ میلادی) وارد روسیه کرد. تا قبل از آن در حکومت تزاری ، تقویم اسلاوی رایج بود.
در اروپا هم این تقویم تا قرن ۱۶ میلادی مورد استفاده بوده اما به دلیل ضعف دقت در محاسبات (درست مانند تقویم قمری) کنار گذاشته شد و تقویم گریگوری جایگزین شد.
در حال حاضر، تقویم ژولینی ۱۳ روز از تقویم گریگوری (میلادی) عقب است.
تقویم اسلاوی
دیگر در روسیه استفاده نمی‌شود. تا قبل از تزار «پتر کبیر» (قرن ۱۸ میلادی) رایج بود و مبنای آن نه تولد حضرت مسیح که آغاز خلقت بود. اگر سال ۲۰۱۸ میلادی را به تقویم اسلاوی برگردانیم، سال ۷۵۲۶ اسلاوی است.
برای مدت‌ها، سال نو را در اول مارس (اسفند ماه) جشن می‌گرفتند. جشن ماسلنیتسا یا جشن آغاز بهار که شباهت‌هایی به نوروز ایرانی دارد، هنوز در روسیه در اسفند ماه جشن گرفته میشود.
اما بعدها با تغییرانی، آغاز سال نو به اول سپتامبر (اواخر شهریور) منتقل شد.
معکوس روسیه یک نوع از شوخی و جوک
بوریس یلتسین
روسیه تزاری
اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی
کشورهای پساشوروی
سرود ملی فدراسیون روسیه
فهرست رهبران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
قانون اساسی روسیه
انتخابات در روسیه | [
"سرود ملی فدراسیون روسیه",
"مسکو",
"زبان روسی",
"جمهوری چند حزبی فدرال",
"رئیس‌جمهور",
"نخست‌وزیر",
"ولادیمیر پوتین",
"دمیتری مدودف",
"۸۶۲ (میلادی)",
"۱۲ ژوئن",
"۱۹۹۰ (میلادی)",
"۲۵ دسامبر",
"۱۹۹۱ (میلادی)",
"دلار",
"روبل",
".ru",
"فدراسیون",
"اوراسیا",
"اقیانوس آرام",
"اقیانوس منجمد شمالی",
"دریای خزر",
"دریای سیاه",
"دریای بالتیک",
"دریای برینگ",
"دریای ژاپن",
"کانادا",
"چین",
"ایالات متحده آمریکا",
"سیبری",
"اروپا",
"فهرست کشورها بر پایه جمعیت",
"تراکم جمعیت",
"مردم روس",
"تاتارها",
"مردم اوکراینی",
"چوواش",
"باشقیر",
"مردم چچنی",
"مردم ارمنی",
"آوارهای قفقازی",
"مردم بلاروس",
"مردم آسی",
"مردم آذری",
"قزاق‌ها",
"تقسیمات کشوری روسیه",
"واحدهای فدرال روسیه",
"جمهوری‌های روسیه",
"تولستوی",
"داستایوفسکی",
"قرن هجدهم",
"تزار",
"پتر بزرگ",
"کمونیستی",
"اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی",
"جمهوری فدراتیو روسیه شوروی",
"جنگ سرد",
"تولید ناخالص داخلی",
"فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی",
"قدرت برابری خرید",
"اقتصاد بازار",
"شورای امنیت سازمان ملل",
"گروه هشت",
"شورای اروپا",
"سازمان تجارت جهانی",
"سازمان همکاری شانگهای",
"کشورهای مستقل همسود",
"ناتو",
"گرجستان",
"اوستیای جنوبی",
"کریمه",
"ایوان چهارم",
"ایوان مخوف",
"دودمان رومانف",
"پتر کبیر",
"کاترین کبیر",
"جنگ روسیه و ژاپن",
"جنگ جهانی اول",
"حزب بلشویک",
"لنین",
"کارل مارکس",
"جنگ داخلی روسیه",
"استالین",
"حزب کمونیست اتحاد شوروی",
"جنگ جهانی دوم",
"خروشچف",
"سانسور",
"انقلاب ۱۹۵۶ مجارستان",
"بحران موشکی کوبا",
"برژنف",
"جنگ شوروی در افغانستان",
"سرزمینهای روسیه",
"استانهای روسیه",
"نواحی خودمختار روسیه",
"استان خودمختار یهودی",
"سن پترزبورگ",
"آسیا",
"کره شمالی",
"مغولستان",
"قزاقستان",
"قفقاز",
"جمهوری آذربایجان",
"اوکراین",
"بلاروس",
"لتونی",
"استونی",
"فنلاند",
"نروژ",
"کالینینگراد",
"لیتوانی",
"لهستان",
"ماگادان",
"اسلاوها",
"ارتدکس",
"چچن",
"موسیقی",
"ادبیات",
"نقاشی",
"مینیاتور",
"رقص",
"اوشانکا",
"سارافان",
"مزارع اشتراکی",
"کوکوشنیک",
"موسیقی فولکلور",
"غذا",
"آواز",
"ترانه",
"تپه وارابیف",
"غار اوردا",
"ستون‌های لِنا",
"ولاگدا",
"مان پوپو نر",
"قلعه آشیانه پرستو",
"سیب زمینی",
"چغندر",
"هویج",
"کلم",
"پیاز",
"خیار",
"گوجه فرنگی",
"شوید",
"تره",
"ماهی",
"خاویار قرمز",
"گگل موگل",
"سوپ برش",
"زاکاسْکی",
"مدووخا",
"سالیانکا",
"آکروشکا",
"پلمنی",
"الویه",
"درانیکی",
"بلینی (غذا)",
"توارژنیکی",
"کاشا",
"وینگرت",
"کواس",
"چاودار",
"چاک چاک",
"خالادتس",
"کیسل",
"مرس",
"واتروشکا",
"آلنکا",
"بوبلیکی",
"زفیر",
"پاستیلا",
"پریانیک",
"بالالایکا",
"بوبن",
"گوسلی",
"لژکی",
"قارمان",
"ترشتکا",
"ژالیکا",
"دمرا",
"باین (ساز)",
"دومبرا",
"تقویم گریگوری",
"'''میلادی'''",
"تزاری",
"تقویم ژولینی",
"تقویم",
"کلیسای",
"ارتودوکس",
"تقویم اسلاوی",
"حضرت مسیح",
"ماسلنیتسا",
"سوچی",
"ولادیمیر لنین",
"شوروی",
"یوری گاگارین",
"لئو تولستوی",
"معکوس روسیه",
"جوک",
"بوریس یلتسین",
"روسیه تزاری",
"اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی",
"فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی",
"کشورهای پساشوروی",
"فهرست رهبران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی",
"قانون اساسی روسیه",
"انتخابات در روسیه"
] | [
"روسیه",
"ایالات و نواحی بنیان‌گذاری‌شده در سال ۱۹۹۱ (میلادی)",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۵۴۷ (میلادی)",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۸۶۲ (میلادی)",
"بریکس",
"جمهوری‌های فدرال",
"روس کیف",
"فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره",
"کشورها و سرزمینهای اسلاوی‌زبان",
"کشورها و سرزمینهای روسی‌زبان",
"کشورهای آسیای شرقی",
"کشورهای آسیای مرکزی",
"کشورهای آسیایی",
"کشورهای اروپایی",
"کشورهای حاشیه دریای خزر",
"کشورهای عضو جی ۸",
"کشورهای عضو سازمان ملل متحد",
"کشورهای فدرال",
"کشورهای گروه ۲۰",
"کشورهای هم‌مرز با اقیانوس آرام",
"لیبرال دموکراسی"
] |
1,429 | روبل روسیه | 0 | 88 | 0 | [
"روبل روسيه"
] | false | 35 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "image_1",
"Item2": "Banknote 5000 rubles (1997) front.jpg"
},
{
"Item1": "image_title_1",
"Item2": "۵۰۰۰ روبل (۲۰۰۶ میلادی)"
},
{
"Item1": "image_2",
"Item2": "Rouble coins.png"
},
{
"Item1": "image_title_2",
"Item2": "سکه‌های روبل"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "RUB"
},
{
"Item1": "using_countries",
"Item2": "[[آبخاز]] [[اوستیای جنوبی]]"
},
{
"Item1": "inflation_rate",
"Item2": "۶٫۶٪ (۲۰۱۰)"
},
{
"Item1": "subunit_ratio_1",
"Item2": "۱/۱۰۰"
},
{
"Item1": "subunit_name_1",
"Item2": "[[کوپک]]"
},
{
"Item1": "symbol",
"Item2": ". / ."
},
{
"Item1": "symbol_subunit_1",
"Item2": ". / ."
},
{
"Item1": "frequently_used_coins",
"Item2": "بیشتر به کار گرفته شده ۱, ۲, ۵, ۱۰ روبل و ۵۰ [[کوپک]]"
},
{
"Item1": "rarely_used_coins",
"Item2": "کمتر به کار گرفته شده - ۵۱, ۵, ۱۰ [[کوپک]]"
},
{
"Item1": "frequently_used_banknotes",
"Item2": "بیشتر به کار گرفته شده ۵۰, ۱۰۰, ۲۰۰, ۵۰۰, ۱۰۰۰, ۲۰۰۰, ۵۰۰۰"
},
{
"Item1": "rarely_used_banknotes",
"Item2": "کمتر به کار گرفته شده - ۵, ۱۰"
},
{
"Item1": "issuing_authority",
"Item2": "[[بانک مرکزی فدراسیون روسیه]]"
},
{
"Item1": "issuing_authority_website",
"Item2": "www.cbr.ru"
},
{
"Item1": "printer",
"Item2": "[[گزناک]]"
},
{
"Item1": "printer_website",
"Item2": "www.goznak.ru"
},
{
"Item1": "mint",
"Item2": "[[سکه‌سازی مسکو]] و [[سکه‌سازی سن پترزبورگ]]"
}
],
"Title": "Currency"
} | اسکناس یکصد روبلی بندانگشتی
روبل یکای پول کشور روسیه است. یکای کوچکتر روبل کوپک نامیده میشود. هر روبل برابر صد کوپک است.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به جای روبل شوروی روبل فدراسیون روسیه به جریان افتاد. در طی سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ چندین شکل اسکناس به چاپ رسید و به دلیل تورم موجود در آن زمان تعداد صفرهای حک شده بر کالاها حالت نجومی به خود گرفت. پس از ثبات نسبی روبل در سال ۱۹۹۶، دولت تصمیم گرفت برای حل مشکل روبل جدیدی را عرضه کند. ارزش این روبل جدید برابر ۱۰۰۰ روبل قدیم بود یعنی در واقع سه صفر آخر اسکناسها حذف شد.
روبل جدید در سال ۱۹۹۷ چاپ شد و از آغاز سال ۱۹۹۸ اعتبار پیدا کرد. روبل جدید در آغاز کار خوش شانس نبود و دقیقا با بحران اقتصادی سال ۱۹۹۸ و افت ارزش روبرو شد. در چند سال اخیر دولت ولادیمیر پوتین توانسته است با افزایش رشد اقتصادی روسیه ارزش روبل را افزایش دهد. نرخ برابری روبل از ۳۱ روبل و ۲۸ کوپک در مقابل یک دلار در سال ۲۰۰۲ میلادی به ۲۴ روبل در مقابل یک دلار در پایان سال ۲۰۰۷ میلادی افزایش پیدا کرده‌است.
در آغاز سال ۲۰۰۸ میلادی هر دلار آمریکا ۲۴ روبل و ۵۰ کوپک بوده‌است.
و در سال ۲۰۱۷ بانک مرکزی روسیه شروع به عرضه ۲۰۰ و ۲۰۰۰ روبلی کرده‌است . و در سال ۲۰۱۷ هردلار آمریکا ۵۷ روبل و ۳۳ کوپک بوده‌است.
اسکناسهای رایج
روبل روسیه
نگار
ارزش
اندازه
رنگ
توضیحات
تاریخ
روی اسکناس
پشت اسکناس
روی اسکناس
پشت اسکناس
چاپ
در گردش از
از گردش خارج در
101x101پیکسل
101x101پیکسل
۵
۱۳۷ × ۶۱ mm
سبز
بنای یادبود هزاره روسیه در زمینه کلیسای سنت سوفیا در ولیکی نووگورود
دیوار قلعه کرملین نووگورود
۱۹۹۷
۱ ژانویه ۱۹۹۸
100x100پیکسل
100x100پیکسل
۱۰
۱۵۰ × ۶۵ mm
سبز تیره و قهوه‌ای تیره
پل کومنالنی بر روی رود ینی‌سئی در کراسنویارسک و کلیسای پرسکوا پیاتنیتسا.
سد کراسنویارسک
۱۹۹۷
۲۰۰۱
۲۰۰۴
100x100پیکسل
100x100پیکسل
۵۰
آبی و بنفش، به ترتیب
ستون نوک دار در پس زمینه دژ پتروپاولوفسکی در سنت پترزبورگ
بورس اوراق بهادار قدیمی، سنت پترزبورگ، و ستون‌های شاخک دار
جاری
100x100پیکسل
100x100پیکسل
۱۰۰
قهوه‌ای، سبز، کبود
ارابه در سردر تالار بولشوی در مسکو
تالار بولشوی
100x100پیکسل
100x100پیکسل
p۲۰۰
سبز
نمایش از سواستوپول و بنای یادبود کشتی‌های غرق شده
نمایی از خرسونسوس، کریمه
۲۰۱۷
۱۲ اکتبر
۲۰۱۷
100x100پیکسل
100x100پیکسل
۵۰۰
بنفش و آبی، به ترتیب
بنای یاد بود پتر بزرگ، کشتی دریانوردی سدوف و ب ندر آرخانگلسک
صومعه اسلووتسکی
۱۹۹۷
۲۰۰۱
۲۰۰۴
۲۰۱۰
۱ ژانویه ۱۹۹۸
101x101پیکسل
101x101پیکسل
۱۰۰۰
mm۱۵۷ × ۶۹
آبی و سبز
بنای یادبود یاروسلاو نخست و چپل بانوی کازان در یاروسلاول
کلیسای سنت جان باپتیست، یاروسلاول
۱ ژانویه ۲۰۰۱
100x100پیکسل
100x100پیکسل
p۲۰۰۰
آبی
پل روسکی
پایگاه فضایی وستوچنی
۲۰۱۷
۱۲ اکتبر
۲۰۱۷
101x101پیکسل
101x101پیکسل
۵۰۰۰
قرمز و نارنجی
بنای یادبود نیکلای موراویوو-امنوسکی در خاباروفسک
پل خاباروفسک بر روی رود آمور
۱۹۹۷
۲۰۱۰
۳۱۱ ژوئن ۲۰۰۶
اسکناسهای یادبود
اسکناسهای یاد بودی
نگار
ارزش
اندازه
رنگ
توضیحات
تاریخ
روی اسکناس
پشت اسکناس
روی اسکناس
پشت اسکناس
چاپ
در
گردش
از
از
گردش
خارج
در
150x150پیکسل
150x150پیکسل
۱۰۰
۱۵۰ × ۶۵ mm
آبی ، زرد
به ترتیب
اسنوکر و برخی از محلهای المپیک
خوشه ساحلی سوچی
اولین استادیوم المپیک
در سوچی
۲۰۱۴
۳۰
اکتبر
۲۰۱۳
جاری
153x153پیکسل
150x150پیکسل
۱۰۰
۱۵۰ × ۶۵ mm
زرد و قهوای
و سبز به ترتیب
بنای یادبود کشتی‌های غرق در خلیج سواستوپول
آشیانه قلعه پرستو
۲۰۱۵
۲۳
دسامبر
۲۰۱۵
ارزها با بیشترین چرخش در بازار جهان
فهرست یکای پول رایج کشورها | [
"آبخاز",
"اوستیای جنوبی",
"کوپک",
"بانک مرکزی روسیه",
"گزناک",
"سکه‌سازی مسکو",
"سکه‌سازی سن پترزبورگ",
"یکای پول",
"روسیه",
"اتحاد جماهیر شوروی",
"روبل شوروی",
"فدراسیون روسیه",
"اسکناس",
"۱۹۹۶ (میلادی)",
"۱۹۹۷ (میلادی)",
"۱۹۹۸ (میلادی)",
"اقتصاد",
"ولادیمیر پوتین",
"دلار",
"هزاره روسیه",
"کلیسای سنت سوفیا",
"ولیکی نووگورود",
"پل کومنالنی",
"رود ینی‌سئی",
"کراسنویارسک",
"کلیسای پرسکوا پیاتنیتسا",
"سد کراسنویارسک",
"دژ پتروپاولوفسکی",
"سنت پترزبورگ",
"تالار بولشوی",
"مسکو",
"سواستوپول",
"خرسونسوس، کریمه",
"پتر بزرگ",
"کشتی دریانوردی سدوف",
"آرخانگلسک",
"صومعه اسلووتسکی",
"یاروسلاو نخست",
"چپل بانوی کازان",
"یاروسلاول",
"پایگاه فضایی وستوچنی",
"نیکلای موراویوو-امنوسکی",
"خاباروفسک",
"پل خاباروفسک",
"آمور",
"سوچی",
"فهرست یکای پول رایج کشورها"
] | [
"ارزهای آسیا",
"ارزهای اروپا",
"اقتصاد اتحاد شوروی",
"اقتصاد روسیه",
"ایزو ۴۲۱۷",
"تاریخ اقتصاد روسیه",
"روسیه",
"سکه‌شناسی",
"واحد پول بر پایه کشورها",
"یکاهای پول در گردش",
"یکای پول اوکراین",
"یکای پول روسیه"
] |
1,430 | خاویار | 0 | 121 | 0 | [
"خاويار",
"خاویار ایرانی",
"خاويار ايراني",
"مروارید خزر"
] | false | 39 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | خاویار
خاویار تخم ماهیان خاویاری و از گرانترین غذاهای جهان است. دریای خزر به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری در جهان بیش از ۹۰ درصد خاویار جهان را تامین می‌کند.
فیل‌ماهی، تاس‌ماهی روسی یا چالباش، تاس‌ماهی ایرانی یا قره‌برون، ماهی شیپ و ماهی ازون‌برون یا سوروگا، گونه‌های اصلی ماهیان خاویاری دریای خزر هستند.
انواع خاویار
ماهیان خاویاری یا استورژون، از خانواده تاس‌ماهیان، از جمله گونه‌های آب‌زی کم‌نظیری هستند که از قدمتی چند صد میلیون ساله که به عصر ژوراسیک بازمی‌گردد بر خوردارند و از این رو ماهیان خاویار را فسیل‌های زنده جهان می‌نامند که همراه با تکاملی فیلوژنی تا به امروز بازمانده‌اند. این ماهیان به ۲۷ گونه و زیرگونه در جهان تقسیم میشوند که از این تعداد ۶ گونه در دریای خزر زندگی می‌کنند. ارزش ماهیان خاویاری نه به جهت استفاده از گوشت آنان که به واسطه تخم آنان است که به خاویار یا مروارید سیاه مشهور است. خاویار انواع گوناگونی دارد چون خاویار طلایی و سرخ و سیاه که البته در این میان خاویار سیاه از ارزشی قابل توجه برخوردار است.
دریای خزر به تنهایی ۹۳ در صد از ذخیره خاویار و ماهیان خاویاری جهان را در خود جای داده‌است. همچنین ۵ گونه از ماهیان خاویاری ممتاز جهان نیز در این دریا زندگی می‌کنندکه به ترتیب کیفیت عبارت‌اند از «فیل ماهی»، «قره برون یا ماهی خاویاری ایران»، «ماهی خاویاری گلد (چالباش) یا روس»، «ماهی شیپ»، «ماهی ازون برون».
فیل ماهی بزرگترین ماهی آبهای داخلی ایران است که از دیدگاه کیفیت خاویار رتبه اول را به خود اختصاص داده‌است و نمونه‌هایی از آن با وزنی در حدود ۱۴۰۰ کیلوگرم و سنی بیش از ۱۰۰ سال صید شده‌است. هر ۲ یا ۳ سال یک بار تخم ریزی می‌کند و بین ۱۴ و ۱۷ سالگی بالغ میشود و به واسطه بهترین خاویار، رتبه گرانترین ماهی و خاویار جهان را داراست. از قامتی معادل یک و نیم متر تا بیش از چهار متر بر خوردار است، رکورد صید آن در ایران ۹۸۰کیلوگرم به همراه ۱۲۰کیلوگرم خاویار بوده‌است
قره برون یا تاس‌ماهی ایران، در حال حاضر گونه‌ای مستقل محسوب میشود، اما پیشتر آن را زیرگونه‌ای از ماهی روس می‌دانستند. «قره‌برون» به ترکی به معنای «بینی سیاه» است که از رتبه دوم ارزش بر خوردار است. در حال حاضر به واسطه تکثیر مصنوعی از دیدگاه تعدد از گونه روس پیشی گرفته‌است. از گونه روسی بزرگتر می‌باشد و کیفیت خاویاری برتر از وی را نیز دارا می‌باشد از نظر ظاهری تا حدی شبیه به هم می‌باشند گرچه رنگی تیره‌تر همراه با رنگ‌دانه‌های سفید رنگ که تا بینی وی ادامه پیدا کرده وی را از نظر ظاهری از تاس ماهی روس جدا می‌کند. وزنی معادل ۶۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد و طولی معادل ۱ متر تا بیش از ۲ متر که در فاصله ۱۲ تا ۱۴ سالگی بالغ می‌گردد.
تاس ماهی روس یا چالباش در زمره گونه‌هایی است که در تمام نقاط دریای خزر یافت میشود و خاویار آن را نیز به اصطلاح طلایی می‌نامند که از رتبه سوم ارزش بر خوردار است و در فاصله ۱۲ تا ۱۶ سالگی به سن تخم دهی می‌رسد و بالغ میشود. از طولی معادل ۱ تا ۲ متر بر خوردار است و وزنی معادل ۶۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم.
ماهی خاویار شیپ معمولا ماهی مهاجری است که به واسطه تخم‌ریزی به سواحل ایران می‌آید و در رودخانه‌های آبریز دریای خزر تخم‌گذاری می‌کند. از عمری معادل ۳۰ سال بر خوردار است، سبک وزن است و از تعدد کمی هم بهره می‌برد. از دیدگاه ارزش در رتبه چهارم قرار دارد. با طولی بیش از ۱ متر و وزنی سبک، در فاصله ده سالگی تا ۱۴ سالگی بالغ می‌گردد و به سن تخم‌دهی می‌رسد.
ماهی اوزون برون (دراکول) کوچکترین ماهی خاویار دریای خزر می‌باشد که در ایران به اشتباه کلیه ماهیان خاویاری را به نام وی اوزون برون می‌نامند. از دیدگاه کیفی در رتبه آخر قرار دارد چرا که از خاویار ریزتر و ارزانتری بهره می‌برد. از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجه‌است و تعداد آن نیز در شرایط طبیعی رو به کاهش می‌رود. در ترجمه نام وی بینی دراز است. در فاصله ۸ تا۱۲ سالگی بالغ میشود. قامتی معادل ۱ تا ۱٫۵ متر و وزنی سبک‌تر در قیاس با دیگر ماهیان این خانواده در دریای خزر دارد.
طرز تهیه ماهی‌های خاویاری
خاویار خود به تنهایی اشرافی‌ترین صبحانه جهان محسوب می‌گردد. بسیاری آن را به شکل خام و یا همراه با زرده تخم مرغ یا خرده پیاز میل می‌کنند و گروهی نیز به اندازه نوک قاشقی از آن را همراه با سبزیجات معطر یا قطعه کوچکی از نان و کره می‌خورند. بعضی علاقمندان خاویار، آن را سرد و با یک قاشق کوچک و بدون نان میل می‌کنند. برخی بوی تند ماهی مانند آن و طعم شورش را بسیار دوست می‌دارند هرچند طعم و بوی خاویار ممکن است برای بسیاری اصلا خوشایند نباشد.
همانگونه که خاویار سیاه در ایران و جنوب روسیه شناخته شده‌تر است، خاویار سرخ در سیبری و خاور دور طرفداران بیشتری دارد. گرچه خاویار سرخ از خاویار سیاه ارزانتر است اما طعم و ارزش غذایی آن دست کمی از خاویار سیاه ندارد. خاویار سرخ یا سیاه را میتوان در تمامی فروشگاه‌های مواد غذایی روسیه خریداری کرد. در اغذیه فروشی‌ها چند دانه خاویار سرخ بر روی برشی از نان با یک برگ جعفری سرو میشود.
روش صید و بهره‌برداری
برای استحصال خاویار از یک ماهی به زمانی معادل ۱۲ تا ۱۵ و گاه ۱۶ سال نیاز هست. سابق بر این ماهیان خاویاری را با چکشی لاستیکی بیهوش می‌کردند تا از ضربات دم وی در امان باشند و سپس نسبت به تخلیه خاویار ان اقدام می‌کردند و گوشت آن را نیز راهی بازار می‌نمودند.
امروزه با استفاده از روش سزارین تخم‌ها را از شکم ماهی خارج می‌کنند و مقداری از آن را برای بارآوری مجدد، در شکم ماهی باقی می‌گذارند، سپس ماهی را به مدت ۳ ماه در استخرهای مخصوصی، قرنطینه نگاه می‌دارند و پس از این مدت وی را نشانه گذاری کرده و به دریا بازمی‌گردانند. تقریبا تا ۶ بار برای هر ماهی می‌توانند این کار را انجام دهند.
خواص خاویار
ایرانی و روسی
خاویار یک ماده غذایی پر انرژی است که طعم و بویی بسیار خوشایند دارد. به‌طور عمده پروتئین موجود در خاویار متشکل از اسیدهای آمینه آرزین، هیستامین، ایزولوسین، لیزین و میتونین است. چربی موجود در خاویار نیز به دو دسته عمده تقسیم میشود که عبارت‌اند از «۲۵ درصد کلسترول» و «۷۵ درصد لستین».
مصرف خاویار از ابتلا به بیماری افسردگی و بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری می‌کند، چرا که در خاویار غلظت اسیدهای چرب از نوع امگا۳ بسیار بالاست.
بعلاوه خاویار غنی از ترکیبی به نام "Ctacosand" است که نوعی الکل چرب با زنجیره بلند است و در بدن به اسیدهای چرب تبدیل میشود.
این اسیدهای چرب به دست آمده در سنتز میلین (پوشش سلول عصبی) نقش به سزایی ایفا می‌کند. به همین دلیل مصرف خاویار در سلامت سلول‌های عصبی بسیار موثر است.
در کشورهایی که ماهی و خاویار در عادات غذایی مردم جایگاه ویژه‌ای دارد، میزان ابتلا به افسردگی بسیار کمتر از دیگر کشورهاست. وجود اسیدهای چرب «امگا۳» درخاویار مانع از افزایش کلسترول خون و به دنبال آن باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی میشود. بعلاوه مصرف خاویار در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های آرتریت روماتوئید (التهاب مفاصل)، بیماری‌های دستگاه گوارش و بعضی از انواع سرطان بسیار موثر است. خاویار از نظر عنصر آهن نیز غنی است و به همین دلیل مصرف آن در افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن نیز توصیه میشود.
استفاده از خاویار خصوصا خاویار ارگانیک که عاری از سموم، مواد شیمیایی و آفت کش‌ها باشد، در زنان باردار باعث افزایش رشد مغز، چشم و هوش جنین میشود. ضمن اینکه در ورزشکاران موجب افزایش عضلات و بهبود گردش خون در بدن میشود.
خاویار به بیماران تحت شیمی درمانی توصیه میشود چراکه موجب افزایش قوای جسمی میشود.
ایران
در ایران کرانه‌های شرقی دریای خزر به ویژه سواحل بندر ترکمن (از خلیج حسنقلی تا میانکاله) مهمترین محل صید ماهیان خاویاری می‌باشد که به تنهایی نیمی از خاویار ایران در آنجا استحصال میشود.
دریای خزر
۹۳ درصد از ذخایر ماهیان خاویاری جهان در دریای خزر موجود است و مدیریت حفظ و تکثیر و رهاسازی ماهیان خاویاری دریای خزر نیز با ایران است. ایران سالانه در حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون بچه ماهی خاویاری از گونه قره برون را در دریا رها می‌سازد.
ماهی شناسی کاربردی
خاویار
ماهی شناسی | [
"ماهیان خاویاری",
"دریای خزر",
"فیل‌ماهی",
"تاس‌ماهی روسی",
"تاس‌ماهی ایرانی",
"شیپ",
"اوزون‌برون",
"سوروگا",
"ژوراسیک",
"مروارید سیاه",
"فیل ماهی",
"قره برون",
"تاس ماهی روس",
"چالباش",
"ماهی خاویار شیپ",
"اوزون برون",
"روسیه",
"اسیدهای آمینه",
"بیماری افسردگی",
"اسید چرب",
"امگا۳",
"سنتز میلین",
"سلول‌های عصبی",
"بیماری‌های دستگاه گوارش",
"بندر ترکمن",
"خلیج حسنقلی",
"میانکاله",
"ماهی شناسی کاربردی",
"ماهی شناسی"
] | [
"آشپزی آذری",
"آشپزی استان گیلان",
"آشپزی ایرانی",
"آشپزی روسی",
"آشپزی فرانسوی",
"آشپزی قزاقستانی",
"اشپل",
"غذاهای دریایی",
"محصولات کشاورزی استان گلستان"
] |
1,432 | بنیاد ویکیمدیا | 3 | 307 | 0 | [
"بنیاد ویکی مدیا",
"ویکیمدیا",
"Wikimedia",
"ویکی‌پرورش",
"ویکی‌رشد",
"ویکی پرورش",
"بنياد ويكي مديا",
"ويكي پرورش",
"ویکیمدیا",
"ویکی مدیا",
"ويكي مديا",
"ويكيمديا",
"ويكي رشد",
"ویکی رشد",
"بنیاد ویکیمدیا",
"بنياد ويكيمديا"
] | false | 250 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام شرکت",
"Item2": "بنیاد ویکیمدیا"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Wikimedia Foundation logo - vertical.svg"
},
{
"Item1": "توضیح تصویر",
"Item2": "نماد بنیاد ویکیمدیا"
},
{
"Item1": "تأسیس",
"Item2": "۳۰ خرداد ۱۳۸۲ ([[۲۰ ژوئن]] [[۲۰۰۳ میلادی]])"
},
{
"Item1": "افراد مهم",
"Item2": "[[جیمی ولز]]"
},
{
"Item1": "زمینه فعالیت",
"Item2": "پروژه‌های ویکیمدیا"
},
{
"Item1": "محصولات",
"Item2": "[[ویکی‌پدیا]]، [[ویکی‌واژه]]، [[ویکی‌نبشته]][[ویکی‌گونه]]، [[ویکی‌خبر]]، [[ویکی‌گفتاورد]][[ویکی‌انبار]]، [[ویکی‌دانشگاه]]، [[ویکی‌کتاب]][[ویکی‌داده]]، [[ویکی‌سفر]]"
},
{
"Item1": "درآمد",
"Item2": "۱،۵۰۸،۰۳۹ [[دلار]]"
},
{
"Item1": "تعداد کارکنان",
"Item2": "۲۸۰ (در اکتبر ۲۰۱۵)"
},
{
"Item1": "تعداد داوطلب",
"Item2": "۳۵۰،۰۰ (۲۰۰۵)"
}
],
"Title": "شرکت"
} | alt=نمای بیرونی دفتر جدید بنیاد ویکیمدیا
بنیاد ویکیمدیا یک سازمان ناسودبر خیریه آمریکایی است، مستقر در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا است و بر اساس قوانین ایالت فلوریدا اداره میشود. بنیاد به دلیل میزبانی از دانشنامه اینترنتی ویکی‌پدیا و همچنین ویکی‌کتاب، ویکی‌سفر، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌خبر، ویکی‌نبشته، ویکی‌داده، ویکی‌انبار، ویکی‌دانشگاه، ویکی‌گونه، انکوباتور ویکیمدیا (ویکی‌پرورش) و فراویکی شناخته شده است. بنیاد پیشتر مالک نیوپدیا نیز بود.
تاسیس این بنیاد توسط جیمی ولز در ۳۰ خرداد ۱۳۸۲ (۲۰ ژوئن ۲۰۰۳ میلادی) به‌طور رسمی اعلام شد. در سال ۲۰۱۵ بنیاد با هزینه سالانه‌ای بیش از ۷۵ میلیون دلار بیش از ۲۸۰ نفر را به خدمت گرفت. هم‌اکنون کاترین مار مدیر اجرایی و کریستوف هنر رئیس هیت اجرایی بنیاد هستند.
هدف
هدفی که بیناد ویکیمدیا برای خود بیان کرده است گسترش و نگهداری از محتوای باز، پروژه‌های مبتنی بر ویکی و در اختیار قرار دادن محتوای کامل این پروژه‌ها برای عموم مردم به صورت رایگان است.
تاریخچه
در سال ۲۰۰۱ یک کارآفرین اینترنت به نام جیمی ویلز به همراه لری سنگر فیلسوف در زمینه دانش و سازماندهی جوامع آنلاین ویکی‌پدیا و نیوپدیا را به عنوان دانشنامه‌های اینترنتی بنا نهادند. این پروژه در واقع توسط شرکت بومیس یک شرکت تجارتی متعلق به ویلز بنا نهاده شد. هر چه ویکی‌پدیا محبوب‌تر شد درآمد آن نیز افزایش یافت.
پروژه‌ها و انگیزه‌ها
این بنیاد پروژه‌های دسته‌جمعی ویکی‌پدیا، ویکی‌واژه، ویکی‌گفتاورد، ویکی‌نبشته، ویکی‌کتاب، ویکی‌انبار، ویکی‌خبر، ویکی‌گونه، ویکی‌دانشگاه و ویکی‌سفر به همراه فراویکی را اداره می‌کند.
نشان‌واره ویکی‌کتاب
نام: ویکی‌کتاب توصیف: مجموعه درسنامه‌ها نشانی:
نشان‌واره ویکی‌خبر
نام: ویکی‌خبر توصیف: روزنامه برخط نشانی:
نشان‌واره ویکی‌گونه
نام: ویکی‌گونه توصیف: آرایه‌شناسی گونه‌ها نشانی:
نشان‌واره ویکی‌داده
نام: ویکی‌داده توصیف: پایگاه دانش نشانی:
نشان‌واره ویکی‌پدیا
نام: ویکی‌پدیا توصیف: دانشنامه برخط نشانی:
نشان‌واره ویکی‌دانشگاه
نام: ویکی‌دانشگاه توصیف: مجموعه دوره‌های آموزشی برای هماهنگی نقطه پژوهش نشانی:
نشان‌واره ویکی‌انبار
نام: ویکی‌انبار توصیف: مخزن تصاویر، صداها، ویدئوها و رسانه‌های عمومی. نشانی:
ویکی‌گفتاورد
نام: ویکی‌گفتاورد توصیف: مجموعه گفتاوردها نشانی:
نشان‌واره ویکی‌سفر
نام: ویکی‌سفر توصیف: راهنمای سفر نشانی:
نشان‌واره فراویکی
نام: فراویکی توصیف: وبگاه مرکزی برای هماهنگ کردن پروژه‌های ویکیمدیا نشانی:
Wikisource نشان‌واره
نام: ویکی‌نبشته توصیف: کتابخانه دیجیتال نشانی:
نشان‌واره ویکی‌واژه
نام: ویکی‌واژه توصیف: فرهنگ لغت برخط نشانی:
ویکی‌پرورش
نماد ویکی پرورش
ویکی‌پرورش جایی است که پروژه‌های مستعد و بالقوه ویکیمدیا در زبان‌های گوناگون و در ویکی‌های خواهر، مثل ویکی‌پدیا، ویکی‌کتاب، ویکی‌خبر، ویکی‌گفتاورد و ویکی‌واژه سازماندهی، نوشته و بررسی میشوند. ویکی‌پرورش همچنین جایی است که پروژه‌های ویکیمدیا از لحاظ کارآمدی و شایستگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. در این پروژه ویکی‌ها متولد میشوند. | [
"۲۰ ژوئن",
"۲۰۰۳ (میلادی)",
"جیمی ولز",
"ویکی‌پدیا",
"ویکی‌واژه",
"ویکی‌نبشته",
"ویکی‌گونه",
"ویکی‌خبر",
"ویکی‌گفتاورد",
"ویکی‌انبار",
"ویکی‌دانشگاه",
"ویکی‌کتاب",
"ویکی‌داده",
"ویکی‌سفر",
"دلار",
"سازمان ناسودبر",
"سازمان خیریه",
"سان فرانسیسکو",
"کالیفرنیا",
"ایالات متحده آمریکا",
"فلوریدا",
"دانشنامه اینترنتی",
"فراویکی",
"نیوپدیا",
"کاترین مار",
"محتوای باز",
"ویکی",
"کارآفرین",
"جیمی ویلز",
"لری سنگر",
"فیلسوف",
"بومیس",
"درسنامه",
"روزنامه برخط",
"گونه (زیست‌شناسی)",
"پایگاه دانش",
"دانشنامه برخط",
"گفتاورد",
"راهنمای سفر",
"کتابخانه دیجیتال",
"فرهنگ لغت برخط",
"ویکیمدیا"
] | [
"بنیاد ویکیمدیا",
"بنیادهای آموزشی",
"بنیادهای پروژه‌های نرم‌افزار آزاد",
"بنیادهای مستقر در ایالات متحده آمریکا",
"بنیان‌گذاری‌های ۲۰۰۳ (میلادی) در فلوریدا",
"جامعه‌های ویکی",
"جمع‌سپاری",
"خیریه‌های مستقر در کالیفرنیا",
"سازمان‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۲۰۰۳ (میلادی)",
"سازمان‌های ناسودبر در سان‌فرانسیسکو",
"فناوری ناسودبر",
"مقاله‌های دارای ویدئو",
"پروژه‌های ویکیمدیا",
"شرکتهای اینترنتی آمریکا"
] |
1,433 | مسکو | 2 | 2,301 | 0 | [
"مسكو",
"موسکو",
"موسكو",
"مسقو"
] | false | 2,210 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "MoscowCollage.jpg"
},
{
"Item1": "نشان",
"Item2": "Coat of Arms of Moscow.svg"
},
{
"Item1": "پرچم",
"Item2": "Flag of Moscow.svg"
},
{
"Item1": "lat_deg",
"Item2": "۵۵"
},
{
"Item1": "lat_min",
"Item2": "۴۵"
},
{
"Item1": "lat_sec",
"Item2": "۰۰"
},
{
"Item1": "lon_deg",
"Item2": "۳۷"
},
{
"Item1": "lon_min",
"Item2": "۳۷"
},
{
"Item1": "lon_sec",
"Item2": "۰۰"
},
{
"Item1": "Art der Region",
"Item2": "Stadt mit Subjektstatus"
},
{
"Item1": "Region",
"Item2": "Moskau"
},
{
"Item1": "enRegion",
"Item2": "Moscow"
},
{
"Item1": "مساحت",
"Item2": "۱۰۸۱"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "12450000"
},
{
"Item1": "سال جمعیت",
"Item2": "2018"
},
{
"Item1": "کد تلفن",
"Item2": "(+۷)۴۹۵، (+۷)۴۹۹"
},
{
"Item1": "کد پستی",
"Item2": "۱۰۱xxx–129xxx"
}
],
"Title": "شهرهای روسیه"
} | مسکو پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر روسیه است. این شهر با جمعیتی بیش از ۱۳ میلیون نفر، بزرگترین شهر در قاره اروپا و یازدهمین شهر پرجمعیت در جهان است. مسکو از مهمترین مراکز سیاسی، اقتصادی، مذهبی، تاریخی، مالی، آموزشی و ترابری فدراسیون روسیه و اروپا به‌شمار می‌آید. این شهر در کنار رودخانه مسکو و در ناحیه مرکزی فدرالی در روسیه اروپایی واقع شده‌است. کاخ کرملین، قلعه‌ای باستانی در این شهر است که محل زندگی رئیس‌جمهور روسیه و استقرار قوه مجریه این کشور است. این شهر در دوران اتحاد جماهیر شوروی نیز پایتخت آن کشور بود.
چهار فرودگاه بین‌المللی، نه ایستگاه راه‌آهن و مترو مسکو که یکی از عمیق‌ترین تونل‌های دنیاست، در این شهر قرار دارد. مترو مسکو با 206 ایستگاه پس از مترو توکیو، بیشترین مسافران را در بین سیستم‌های مترو دنیا دارد.
کلان‌شهر مسکو از نظر دارا بودن موسسات علمی، ورزشی و آموزشی از رتبه خوبی در سطح جهان برخوردار است، به طوری که بیشترین امکانات ورزشی را در کل جهان به خود اختصاص داده‌است.
معنی نام
نام مسکو برگرفته از نام رود موسکوا است. در روسی قدیم آن را ́ ́ (گراد ماسکوف) به معنای شهر کنار رود مسکو می‌گفتند. نخستین اشاره به نام این شهر در سال ۱۱۴۷ دیده میشود زمانی که یوری دولگوروکی شاهزاده ناوگورود-سورسکی را با این جملات فراخواند: «ای برادر، نزد من آی، به مسکو.»
پیشینه
یک نقاشی تاریخی از میدان سرخ به سال ۱۸۰۱ میلادی. میدان سرخ مرکزی‌ترین بخش مسکو محسوب میشود.
۱۹۰۸، در زمان امپراتوری روسیه.
۹ سال بعد، در سال ۱۱۵۶، شاهزاده یوری دالگاروکی روستوف دستور ساخت یک دیوار چوبی، یعنی کرملین را داد، دیواری که شهر تازه‌بنیاد را محصور می‌ساخت و پس از آن چندین بار نیازمند بازسازی شد.
طی حملات سالهای ۱۲۳۷–۱۲۳۸، مغولان این شهر را سوزانده و با خاک یکسان کرده و ساکنانش را کشتند. در دوران پس از آن، مسکو بازسازی شد و در ۱۳۲۷ پایتخت امیرنشین مستقل ولادیمیر-سوزدال گشت.
موقعیت مطلوب آن بر سرچشمه رودخانه ولگا به توسعه پایدار آن کمک کرد و رفته‌رفته این شهر به یک امیرنشین باثبات و مرفه، به نام دوک‌نشین بزرگ مسکو تبدیل شد و طی سالهای پیاپی شمار زیادی از پناهندگان را از سراسر روسیه جذب کرد.
در حکومت ایوان یکم، مسکو جایگزین شهر تور به عنوان مرکز سیاسی ولادیمیر-سوزدال شد و تبدیل به تنها مرکز گردآوری باج و خراج برای زمامداران مغول و تاتار گشت. ایوان با پرداخت سهمی بالا، موفق به کسب یک امتیاز مهم از خان شد که بر اساس آن مسکو بر خلاف امیرنشین‌های دیگر، در میان پسرانش تقسیم نشد، بلکه دست‌نخورده به فرزند ارشد او رسید.
با گذر زمان مخالفت مسکو علیه سلطه خارجی افزایش یافت و در سال ۱۳۸۰، شاهزاده دیمیتری دونسکی سپاه متحدی از روس‌ها را در نبرد کولیکوو علیه تارتارها رهبری کرد و به پیروزی رسید. با این حال این نبرد، تعیین‌کننده نبود و تنها دو سال بعد از آن، مسکو زیر پای لشکریان تختامیش لگدمال شد. سرانجام ایوان سوم، در سال ۱۴۸۰ روس‌ها را از یوغ تاتارها آزاد کرد و مسکو را تبدیل به مرکز قدرت در روسیه نمود. تحت حکومت ایوان سوم این شهر پایتخت یک امپراتوری گسترده شد که در نهایت زمانی همه روسیه امروزی و سرزمینهای دیگر را دربر گرفت.
در سال ۱۵۷۱ تاتارهای کریمه به مسکو حمله کردند و همه چیز، به‌جز کرملین را سوزاندند.
آب و هوا
مسکو دارای اقلیم قاره‌ای مرطوب با زمستان‌هایی طولانی و سرد و تابستان‌هایی کوتاه و گرم می‌باشد.
توسعه
مرکز تجارت جهانی مسکو یکی از بخش‌های جدید موسکو است که در در بخش پرشنسکی مسکو واقع شده‌است و هدف آن ایجاد یک منطقه تجاری در تمام اروپای شرقی است. این پروژه از سال ۱۹۹۲ شکل گرفت و یک فضای مرکز تجاری تفریحی بزرگ را در اختیار مشتریانش قرار می‌دهد.
برج فدراسیون که در سال ۲۰۱۶ افتتاح شد، بلندترین برج اروپاست. همچنین علاوه بر موارد یاد شده، در پروژه پیشرفت مسکو، ایجاد یک پارک آبی و امکانات تفریحی، توسعه کسب و کار و شبکه حمل و نقل و گسترش فضای اداری در دستور کار قرار دارد.
امکانات شهری
ایستگاه‌های مترو در مسکو، دارای تزئینات مجلل، ستون‌های مرمرین، چلچراغ و کف‌پوش‌هایی از سنگ خارا هستند.
مسکو دارای ۵ فرودگاه به نام‌های فرودگاه فرودگاه بین‌المللی شرمتیوو، فرودگاه بین‌المللی دوموددوو (دامه‌دیده ووا)، فرودگاه بیکوف، فرودگاه بین‌المللی اوستافیف و فرودگاه بین‌المللی ونوکووا است. فرودگاه بین‌المللی شرمتیوو بیشترین تعداد مسافر خارجی را پذیراست و ۶۰٪ کل مسافران کشورهای خارجی از این فرودگاه وارد مسکو میشوند.
متروی مسکو سامانه قطارهای شهری کلان‌شهر مسکو است. متروی مسکو با داشتن ۱۲ خط فعال، ۱۸۰ ایستگاه و مسیری به طول ۲۹۸ کیلومتر، یکی از قدیمی‌ترین خطوط متروی شهری در جهان است. متروهای این شهر بسیار عمیق هستند و پله برقی‌هایی به طول بیش از ۱۰۰متر مردم را حمل می‌کنند.
مرکز بین‌المللی کسب و کار مسکو، یک منطقه تجاری، بازرگانی، مسکونی، تفریحی با محوریت کسب و کار، در مسکو است.
شهرهای خواهرخوانده
پکن
آستانه
آنکارا، ترکیه
باکو، جمهوری آذربایجان
برلین، آلمان
برست، بلاروس
بروکسل، بلژیک
بخارست، رومانی
شیکاگو، آمریکا
دونتسک، اوکراین
صوفیا، بلغارستان
دوسلدورف، آلمان
گنجه، جمهوری آذربایجان
اینگولشتات، آلمان
جاکارتا، اندونزی
جلگاوا، لتونی
خارکوف، اوکراین
کولومنا، روسیه
کارکوف، لهستان
لاپاز، بولیوی
لیموژ، فرانسه
لیوبلیانا، اسلونی
لندن، بریتانیا
مادرید، اسپانیا
مانیل، فیلیپین
ناریان-مار، روسیه
نیکوزیا، قبرس
پاریس، فرانسه
اسلونیک بورد، کرواسی
بانیا لوکا، بوسنی و هرزگوین
پراگ، جمهوری چک
رشت، ایران
ریک‌یاویک، ایسلند
تل‌آویو، اسرائیل
ریگا، لتونی
سائو پائولو، برزیل
تالین، استونی
تهران، ایران
تیرانا، آلبانی
توکیو، ژاپن
تونس، تونس
اولان باتور، مغولستان
والنسین، فرانسه
وین، اتریش
ورشو، لهستان
ایروان، ارمنستان | [
"روسیه",
"قاره اروپا",
"سیاسی",
"اقتصادی",
"مذهبی",
"تاریخی",
"مالی",
"آموزشی",
"ترابری",
"فدراسیون روسیه",
"اروپا",
"رود موسکوا",
"روسیه اروپایی",
"کاخ کرملین",
"اتحاد جماهیر شوروی",
"فرودگاه",
"مترو مسکو",
"علمی",
"ورزشی",
"یوری دولگوروکی",
"ناوگورود-سورسکی",
"روستوف",
"کرملین",
"ولادیمیر-سوزدال",
"ولگا",
"دوک‌نشین بزرگ مسکو",
"ایوان اول مسکو",
"تور (روسیه)",
"مغول",
"تاتار",
"دیمیتری دونسکی",
"نبرد کولیکوو",
"ایوان سوم (روسیه)",
"تاتارهای کریمه",
"اقلیم قاره‌ای مرطوب",
"مرکز بین‌المللی کسب و کار مسکو",
"سنگ خارا",
"فرودگاه بین‌المللی شرمتیوو",
"فرودگاه بین‌المللی دوموده‌دوو",
"فرودگاه بیکوف",
"فرودگاه بین‌المللی اوستافیف",
"فرودگاه بین‌المللی ونوکووا",
"متروی مسکو",
"میدان سرخ",
"کلیسای جامع سنت باسیل",
"گنبد پیازی",
"فهرست رؤسای جمهور فدراسیون روسیه",
"بلوار پاکروفسکی",
"سفارت ایران در مسکو",
"دانشگاه دولتی مسکو",
"ایستگاه فضایی بین‌المللی",
"تاتر بولشوی",
"۱۷۷۶ (میلادی)",
"کاترین کبیر",
"خیابان آربات",
"مسجد جامع مسکو",
"ولادیمیر پوتین",
"پارک گورکی",
"برج فدراسیون",
"برج اوستانکینو",
"کاگ‌ب",
"میدان لوبیانکا",
"پکن",
"آستانه",
"آنکارا",
"باکو",
"برلین",
"برست",
"بروکسل",
"بخارست",
"شیکاگو",
"دونتسک",
"صوفیا",
"دوسلدورف",
"گنجه",
"اینگولشتات",
"جاکارتا",
"جلگاوا",
"خارکوف",
"کولومنا",
"کارکوف",
"لاپاز",
"لیموژ",
"لیوبلیانا",
"لندن",
"مادرید",
"مانیل",
"ناریان-مار",
"نیکوزیا",
"پاریس",
"اسلونیک بورد",
"بانیا لوکا",
"پراگ",
"رشت",
"ریک‌یاویک",
"تل‌آویو",
"ریگا",
"سائو پائولو",
"تالین",
"تهران",
"تیرانا",
"توکیو",
"تونس",
"اولان باتور",
"والنسین",
"وین",
"ورشو",
"ایروان"
] | [
"مسکو",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۱۴۷ (میلادی)",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۱۴۷ (میلادی) در روسیه",
"پایتخت‌های آسیا",
"پایتخت‌های اروپا",
"شهرهای رودگذر",
"شهرهای فدرالی روسیه",
"شهرهای کرانه موسکوا",
"شهرهای میزبان المپیک تابستانی",
"مناطق مسکونی بنیان‌گذاری‌شده در سده ۱۲ (میلادی)"
] |
1,434 | نگارخانه ترتیاکوف | 2 | 43 | 0 | [
"نگارخانه ترتياكوف",
"نگارخانهٔ ترتیاکوف",
"نگارخانهٔ ترتياكوف",
"گالری ترتیاکوف"
] | false | 15 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "نگارخانه ترتیاکوفState Tretyakov Gallery"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Moscow 05-2012 TretyakovGallery.jpg"
},
{
"Item1": "imagesize",
"Item2": "260"
},
{
"Item1": "established",
"Item2": "[[۱۸۵۶]]"
},
{
"Item1": "location",
"Item2": "[[مسکو]]، [[روسیه]]"
},
{
"Item1": "type",
"Item2": "[[نگارخانه]] دولتی"
}
],
"Title": "Museum"
} | خودنگاره‌ای از کازیمیر ماله‌ویچ در سبک آوانگارد سوپره‌ماتیسم. ۱۹۱۲ م.
نگارخانه دولتی ترتیاکوف (به روسی: ) واقع در شهر مسکو، پایتخت روسیه، مهمترین گنجینه هنرهای ظریفه روسی است.
پاول ترتیاکف از ۱۸۵۶ گردآوری تابلوهای نگارگران روس را آغاز کرد. این کار او به پدید آمدن گنجینه هنرهای ملی انجامید. طی نزدیک به یکصدوپنجاه سالی که از بنیاد این موزه می‌گذرد، بیش از ۱۳۰ هزار تابلوی نقاشی، پیکر و شمایل کار نقاشان نامی و هنرمند روس در سده‌های یازده تا ۲۰ در آن گرد آمده است. علاقه‌مندان برای بازدید کامل باید از ۵۲ تالار موزه که هریک به دوره زمانی ویژه‌ای تعلق دارد عبور کنند.
تابلوهای گنجینه هنری ترتیاکف نه تنها از دیدگاه هنری بلکه از نظر اجتماعی هم جالب توجه است. از روی تابلوها میتوان با آداب و رسوم زندگی مردم روسیه در سده‌های گذشته آشنا شد.
تابلوهای نقاشی «بریولف» با دیدی روانشناسانه کشیده شده و از این لحاظ، ظرافت و دقت خاصی دارد.
کارهای نقاشانی مانند «ونتسیانف»، «تراپینین»، «فدوتف» و بسیاری آثار دیگر که در این گنجینه وجود دارد از بهترین آثار هنر واقع‌گرایانه جهان به شمار می‌روند.
آثار با عظمت رپین، آیوازوفسکی و شیشکین نیز از جمله ذخایر این محل است. | [
"۱۸۵۶ (میلادی)",
"مسکو",
"روسیه",
"نگارخانه",
"کازیمیر ماله‌ویچ",
"والاگرایی",
"۱۹۱۲ (میلادی)",
"نگارگری",
"ایلیا رپین",
"ایوان آیوازوفسکی",
"ایوان شیشکین",
"۱۸۷۱ (میلادی)",
"واسیلی پروف",
"۱۱۳۰ (میلادی)",
"تثلیث",
"آندری روبلوف",
"Alexei Savrasov",
"استان کورسک",
"قیام استرلتسی",
"واسیلی سوریکوف",
"ایوان کرامسکوی",
"والنتین سروف",
"کاترین کبیر",
"دمیتری لویتسکی",
"الکساندر پوشکین",
"اورست کیپرنسکی",
"فیودور داستایفسکی",
"واسیلی پرو",
"Nikolai Ge",
"چاودار",
"بوگاتیر",
"ویکتور واسنتسوف",
"مربع سیاه",
"۱۹۱۵ (میلادی)",
"۱۹۱۰ (میلادی)"
] | [
"نگارخانه ترتیاکوف",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۸۵۶ (میلادی) در روسیه",
"ساختمان‌ها و سازه‌های کامل‌شده در ۱۹۰۴ (میلادی)",
"موزه‌های هنری و نگارخانه‌ها در روسیه",
"موزه‌های مسکو",
"موزه‌های هنر بنیان‌گذاری‌شده در ۱۸۵۶ (میلادی)",
"هنرها در روسیه"
] |
1,435 | لیجه | 2 | 23 | 0 | [
"ليجه"
] | false | 6 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "لیجه"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Turkey"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "38"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "27"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "coordinates_format",
"Item2": "dms"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "کشور"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[استان دیاربکر]]"
},
{
"Item1": "leader_party",
"Item2": "[[حزب مناطق دموکراتیک]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "شهردار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "[[ریزان زوگورلی]]"
},
{
"Item1": "leader_title1",
"Item2": "[[قائم‌مقام]]"
},
{
"Item1": "leader_name1",
"Item2": "Mehmet Kurt"
},
{
"Item1": "area_blank1_title",
"Item2": "منطقه"
},
{
"Item1": "population_blank1_title",
"Item2": "منطقه"
},
{
"Item1": "population_density_blank1_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "کد پستی"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "21700"
}
],
"Title": "settlement"
} | لیجه نام یکی از شهرستان‌های استان دیاربکر (آمد) کشور ترکیه است.
جمعیت این شهرستان ۱۸۶۹۶ و مساحت آن ۱۰۸۳ کیلومتر مربع است.
شهرستان لیجه از هشت بخش تشکیل شده است.
حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در ۲۷ نوامبر ۱۹۷۸ در روستای فیس در شهرستان لیجه بنیان گذارده شد. | [
"استانهای ترکیه",
"استان دیاربکر",
"حزب مناطق دموکراتیک",
"ریزان زوگورلی",
"قائم‌مقام",
"دیاربکر",
"ترکیه",
"شهرستان",
"حزب کارگران کردستان",
"۲۷ نوامبر",
"۱۹۷۸ (میلادی)",
"فیس، لیجه"
] | [
"شهرستان‌های استان دیاربکر",
"شهرستان‌های ترکیه",
"مناطق مسکونی در استان دیاربکر",
"مناطق مسکونی کردنشین"
] |
1,436 | کارل مارکس | 1 | 547 | 0 | [
"مارکس",
"كارل ماركس",
"کارل هاینریش مارکس",
"کارل هاینریخ مارکس",
"كارل هاينريخ ماركس",
"كارل هاينريش ماركس",
"ماركس"
] | false | 410 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "عنوان",
"Item2": "''کارل مارکس''"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "250pxکارل مارکس"
},
{
"Item1": "نام کامل",
"Item2": "'''کارل هاینریش مارکس'''"
},
{
"Item1": "تاریخ تولد",
"Item2": "[[۵ مه]] [[۱۸۱۸]]"
},
{
"Item1": "شهر تولد",
"Item2": "[[تریر]]، [[پروس]]"
},
{
"Item1": "کشور تولد",
"Item2": "[[پروس]]"
},
{
"Item1": "تاریخ مرگ",
"Item2": "[[۱۴ مارس]] [[۱۸۸۳]]"
},
{
"Item1": "شهر مرگ",
"Item2": "[[لندن]]،"
},
{
"Item1": "کشور مرگ",
"Item2": "[[بریتانیا]]"
},
{
"Item1": "مکتب",
"Item2": "[[سوسیالیسم]]"
},
{
"Item1": "تأثیرگرفته از",
"Item2": "[[هگل]]، [[لودویگ فوئرباخ]]، [[آدام اسمیت]]،[[ریکاردو]]، [[ژان ژاک روسو]]"
},
{
"Item1": "تأثیرگذار بر",
"Item2": "[[فریدریش انگلس]]، [[ولادمیر ایلیچ لنین]]،[[رزا لوکزامبورگ]]، [[آنتونیو گرامشی]]،"
},
{
"Item1": "تالیفات",
"Item2": "[[سرمایه]]، [[گروندریسه]]"
},
{
"Item1": "امضا",
"Item2": "120px"
}
],
"Title": "فیلسوف"
} | کارل هاینریش مارکس (زاده ۵ مه ۱۸۱۸ در شهر‌تری یر پروس - درگذشته ۱۴ مارس ۱۸۸۳ در لندن، انگلستان) متفکر انقلابی، فیلسوف، جامعه‌شناس، تاریخدان، اقتصاددان آلمانی و از تاثیرگذارترین اندیشمندان تمام اعصار است.
او به همراه فردریش انگلس، مانیفست کمونیست (۱۸۴۸) را که مشهورترین رساله تاریخ جنبش سوسیالیستی است منتشر کرده‌است. مارکس همچنین مولف «سرمایه» مهمترین کتاب این جنبش است. این آثار به‌همراه سایر تالیفات او و انگلس، بنیان و جوهره اصلی تفکر مارکسیسم را تشکیل می‌دهد. «تاریخ همه جوامع تا کنون، تاریخ مبارزه طبقاتی بوده‌است.» از جمله مشهورترین جملات مارکس درباره تاریخ است که در خط اول مانیفست کمونیست خلاصه شده‌است.
زندگی و تاثیرات
کارل مارکس فرزند سوم هاینریش مارکس لوی (Marx Levi)، یک وکیل دادگستری یهودی بود که از خانواده خاخامهای معروف شهر محسوب می‌شد. هاینریش «مارکس لوی» به خاطر محدودیت‌هایی که دولت پروس برای حقوق‌دانان یهودی قائل شده بود و به خاطر این که بتواند شغل خود را در دادگستری حفظ کند، به شاخه پروتستان مسیحیت گروید و از آن پس خود را هاینریش مارکس نامید. در سال ۱۸۲۴ فرزندان وی نیز به مسیحیت گرویدند.
کارل مارکس در شهر تریر دوره دبیرستان را به پایان رساند و در دانشگاه شهر بن به تحصیل رشته حقوق پرداخت. یک سال بعد به برلین عزیمت کرد و در دانشگاه آن شهر در رشته‌های فلسفه و تاریخ به تحصیل ادامه داد. مارکس در سال ۱۸۴۱ با ارائه تز دکترای خود درباره اختلاف فلسفه طبیعت دموکریتوس و اپیکور تحصیلات دانشگاهی خود را از راه مکاتبه‌ای در دانشگاه ینا به پایان رساند. او به امید آن که بتواند در دانشگاه بن تدریس کند به آن شهر رفت ولی دولت پروس مانع اشتغال وی به‌عنوان استاد دانشگاه شد. مارکس در این زمان به روزنامه نوبنیاد لیبرالهای جبهه اپوزیسیون شهر کلن پیوست و به‌عنوان عضو ارشد کادر تحریریه روزنامه مشغول به کار شد. در این دوره مارکس یک فیلسوف هگلی بود و در برلین به حلقه هگلی‌های چپ (شامل برونو باوئر و دیگران) تعلق داشت. در طول همین سالها لودویگ فویرباخ نقد خود را از مذهب آغاز نموده و به تبیین دیدگاه ماتریالیستی خود پرداخت. ماتریالیسم فویرباخ در سال ۱۸۴۱ در کتاب جوهر مسیحیت به اوج خود رسید. دیدگاه‌های فویرباخ، به‌خصوص مفهوم بیگانگی مذهبی او، تاثیر زیادی بر سیر تحول اندیشه مارکس گذاشت. این تاثیرات را میتوان به‌وضوح در کتاب «دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی ۱۸۴۴» و به‌صورت پخته‌تری در کتاب سرمایه مشاهده کرد.
مدفن کارل مارکس در گورستان هایگیت
مارکس مبارزه عملی سیاسی و فلسفی را به‌همراه دوست نزدیکش، فردریک انگلس، آغاز کرد و با او بود که یک سال پیش از انقلابهای ۱۸۴۸ «بیانیه کمونیست» را به رشته تحریر درآورد. مارکس در این سالها با محیط دانشگاهی و ایده‌آلیسم آلمانی و هگلی‌های جوان قطع رابطه کرد و به مسائل جنبش کارگری اروپا پرداخت و از ابتدا در انجمن بین‌الملل اول که در ۱۸۶۴ تاسیس شد، نقش بازی کرد و نهایتا دبیر این انجمن شد. او اولین جلد کتاب مشهورش، سرمایه، را در ۱۸۶۷ منتشر کرد. این کتاب حاوی نظریات او در نقد اقتصاد سیاسی است.
کارل عاشق دختری شد و با پدرش قهر کرد و با معشوقه‌اش به پاریس و سپس لندن رفت. او بیش از ۳۰ سال آخر عمر را در لندن و در تبعید گذراند و همان‌جا درگذشت. عقاید وی که در زمان خودش نیز طرفداران بسیاری یافتند، پس از مرگ توسط افراد بیشتری تبلیغ می‌شدند. با پیروزی و قدرت‌گیری بلشویکها در روسیه در ۱۹۱۷ طرفداران کمونیسم و مارکسیسم در همه جای دنیا رشد کردند و چند سال پس از جنگ جهانی دوم، یک سوم مردم دنیا حکومت‌های مارکسیست داشتند. رابطه این «مارکسیست»های متعدد با اندیشه مارکس مورد اختلاف‌نظر است. خود مارکس یک بار در مورد دیدگاه‌های حزبی سوسیال دموکراتیک در فرانسه که خود را مارکسیست می‌دانست، گفت: «خوبست حداقل می‌دانم که من مارکسیست نیستم!»
در یک نظرخواهی از شنوندگان «رادیو ۴» (ایستگاه رادیویی متعلق به رادیوی بی‌بی‌سی انگلستان در سال ۲۰۰۵)، کارل مارکس به عنوان بزرگترین متفکر هزاره دوم انتخاب شد. پیشتر در آغاز هزاره جدید کاری مشابه توسط وبگاه انگلیسی زبان بی‌بی‌سی انجام گرفته بود که ۲ میلیون نفر از مردم کشورهای گوناگون از سرتاسر جهان در این نظرخواهی شرکت کرده و از میان اندیشمندان هزاره، کارل مارکس مقام نخست را یافت و آلبرت انیشتین و آیزاک نیوتون با فاصله‌ای بسیار از او به‌عنوان نفرات دوم و سوم انتخاب شدند.
برتراند راسل، فیلسوف مشهور انگلیسی بر این عقیده است که مارکس از یک جهت مانند هاجسکین محصول رادیکالهای فلسفی است، و مذهب عقلانی آنها و مخالفتشان را با رمانتیکها ادامه می‌دهد؛ از جهت دیگر احیاکننده مجدد فلسفه مادی است. مارکس تعبیر تازهای از این فلسفه به دست داده و میان آن و تاریخ بشر رابطه جدیدی برقرار کرده‌است. باز از جهت دیگر، مارکس آخرین فرد سلسله دستگاه سازان بزرگ و جانشین هگل است؛ و مانند هگل به یک فرمول عقلانی که سیر تکامل نوع بشر را خلاصه می‌کند اعتقاد دارد. تاکید بر هر کدام از این جهات به قیمت فراموش کردن جهات دیگر منظره مخدوشی از فلسفه مارکس به دست خواهد داد.
کتاب‌شناسی
ترجمه‌شده به فارسی
سرمایه (کاپیتال)، ترجمه ایرج اسکندری، اولین انتشار: ۱۳۵۲، چاپ جدید: ۱۳۸۳، انتشارات فردوس
سرمایه، نقدی بر اقتصاد سیاسی (جلد یکم)، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۶، انتشارات آگاه.
سرمایه، نقد اقتصاد سیاسی (جلد دوم)، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۹۳، انتشارات آگاه.
سرمایه (کاپیتال)، تحلیل نقادانه تولید کاپیتالیستی (جلد یک)، ترجمه جمشید هادیان، انتشار کاغذی: ۱۳۸۶، انتشار نسخه رایگان الکترونیکی: ۱۳۸۷.
گروندریسه، مبانی نقد اقتصاد سیاسی، ترجمه باقر پرهام و احمد تدین، چاپ اول ۱۳۶۳، انتشارات آگه
درباره مسئله یهود؛ گامی در نقد فلسفه حق هگل، ترجمه دکتر مرتضی محیط، ویراستاران: محسن حکیمی-حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۱،
دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی ۱۸۴۴، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول ۱۳۷۷، انتشارات آگه
درباره تکامل مادی تاریخ (دو رساله و ۲۸ نامه)، ترجمه خسرو پارسا، چاپ اخیر: ۱۳۸۰، نشر دیگر.
صورت‌بندی‌های اقتصادی پیشاسرمایه‌داری، ترجمه خسرو پارسا، چاپ اول: ۱۳۵۳ چاپ اخیر: ۱۳۷۸، نشر دیگر.
لودویگ فوئرباخ و ایدئولوژی آلمانی، ترجمه پرویز بابایی، چاپ اول: ۱۳۷۹، نشر چشمه
رساله دکترای فلسفه (اختلاف بین فلسفه طبیعت دموکریتی و اپیکوری)، ترجمه دکتر محمود عبادیان، حسن قاضی‌مرادی. چاپ اول:۱۳۸۱، نشر اختران
هیجدهم برومر لوئی بناپارت، ترجمه باقر پرهام، چاپ اول: ۱۳۷۷، نشر مرکز
نبردهای طبقاتی در فرانسه، ترجمه باقر پرهام، چاپ اول: ۱۳۷۹، نشر مرکز
جنگ داخلی در فرانسه ۱۸۷۱، ترجمه باقر پرهام، چاپ اول: ۱۳۸۰، نشر مرکز
پنج مقاله مارکس و انگلس درباره ایران، ترجمه دکتر داور شیخاوندی، چاپ اول: ۱۳۷۹، نشر آتیه
سانسور و آزادی مطبوعات، ترجمه حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۴، نشر اختران.
فقر فلسفه، ترجمه آرتین آراکل، چاپ اول: ۱۳۸۳، نشر اهورا.
خانواده مقدس، (مترجم) تیرداد نیکی، تهران: نشر آمه، ۱۳۸۸.
درباره مارکس
لشک کولاکوفسکی، جریان‌های اصلی در مارکسیسم: برآمدن، گسترش، فروپاشی، ترجمه عباس میلانی، (جلد اول و دوم: نشر اختران، جلد سوم: موسسه انتشارات آگاه).
مارکسیسم
فلسفه مارکس
فهرست خداناباوران مشهور
نامداران فلسفه غرب
فیلسوفان سده نوزدهم
لومپن‌پرولتاریا
افیون توده‌ها | [
"۵ مه",
"۱۸۱۸ (میلادی)",
"تریر",
"پروس",
"۱۴ مارس",
"۱۸۸۳ (میلادی)",
"لندن",
"بریتانیا",
"سوسیالیسم",
"هگل",
"لودویگ فوئرباخ",
"آدام اسمیت",
"ریکاردو",
"ژان ژاک روسو",
"فریدریش انگلس",
"ولادمیر ایلیچ لنین",
"رزا لوکزامبورگ",
"آنتونیو گرامشی",
"سرمایه (کتاب)",
"گروندریسه",
"تری‌یر",
"انگلستان",
"انقلاب",
"فیلسوف",
"جامعه‌شناسی",
"تاریخ",
"اقتصاددان",
"آلمان",
"دانشنامه بریتانیکا",
"بی‌بی‌سی",
"دانشنامه انکارتا",
"فردریش انگلس",
"مانیفست کمونیست",
"مارکسیسم",
"یهودی",
"ربی",
"پروتستان",
"تریر (شهر)",
"بن",
"برلین",
"اختلاف فلسفهٔ طبیعت دموکریتوس و اپیکور",
"ینا",
"لیبرال",
"کلن",
"فلسفه هگل",
"هگلی‌های چپ",
"برونو باوئر",
"لودویگ فویرباخ",
"ماتریالیسم",
"جوهر مسیحیت",
"بیگانگی مذهبی",
"دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی ۱۸۴۴",
"سرمایه",
"فلسفه کلاسیک آلمان",
"هگلی‌های جوان",
"بین‌الملل اول",
"اقتصاد سیاسی",
"بلشویک",
"کمونیسم",
"مارکسیست",
"آلبرت انیشتین",
"آیزاک نیوتون",
"برتراند راسل",
"رمانتیک",
"فلسفه مادی",
"ایرج اسکندری",
"انتشارات فردوس",
"حسن مرتضوی",
"جمشید هادیان",
"باقر پرهام",
"احمد تدین",
"درباره مسئله یهود",
"گامی در نقد فلسفه حق هگل",
"مرتضی محیط",
"محسن حکیمی",
"انتشارات آگه",
"درباره تکامل مادی تاریخ (دو رساله و ۲۸ نامه)",
"خسرو پارسا",
"صورت‌بندی‌های اقتصادی پیشاسرمایه‌داری",
"پرویز بابایی",
"اختلاف بین فلسفهٔ طبیعت دموکریتی و اپیکوری",
"محمود عبادیان",
"حسن قاضی‌مرادی",
"هیجدهم برومر لوئی بناپارت",
"نبردهای طبقاتی در فرانسه",
"جنگ داخلی در فرانسه ۱۸۷۱",
"داور شیخاوندی",
"آرتین آراکل",
"خانواده مقدس",
"تیرداد نیکی",
"نشر آمه",
"ایشتوان مساروش",
"بابک احمدی",
"تری ایگلتون",
"علی‌اکبر معصوم‌بیگی",
"جان بلامی فاستر",
"مجید مددی",
"آیزایا برلین",
"سیف‌الله گلکار",
"لشک کولاکوفسکی",
"عباس میلانی",
"انتشارات اختران",
"مؤسسه انتشارات آگاه",
"فلسفه مارکس",
"فهرست خداناباوران مشهور",
"نامداران فلسفه غرب",
"فیلسوفان سده نوزدهم",
"لومپن‌پرولتاریا",
"افیون توده‌ها",
"ریتزر، جورج",
"نظریه جامعه شناختی",
"مارکس",
"دورکیم",
"وبر",
"زیمل",
"عزیزالله علیزاده",
"تهران",
"فردوس",
"Paul Craig Roberts",
"Terry Eagleton",
"The Times"
] | [
"کارل مارکس",
"آلمانی‌های مهاجرت‌کرده به انگلستان",
"آلمانی‌های هلندی-یهودی‌تبار",
"اعضای انجمن بین‌المللی کارگران",
"افراد آلمانی یهودی‌تبار",
"افراد سلب تابعیت‌شده",
"اقتصاد سیاسی",
"اقتصاددانان اهل آلمان",
"اقتصاددانان سده ۱۹ (میلادی)",
"اقتصاددانان سوسیالیست",
"امپریالیسم ستیزی",
"انقلابیون اهل آلمان",
"اهالی استان راین",
"اهالی پروس در سده ۱۹ (میلادی)",
"اهالی تری‌یر",
"اهالی لندن",
"بی‌خدایان اهل آلمان",
"بی‌خدایان سده ۱۹ (میلادی)",
"بی‌خدایان یهودی",
"تاریخ‌نگاران اقتصاد",
"تاریخ‌نگاران اهل آلمان",
"تاریخ‌نگاران اهل انگلستان",
"تاریخ‌نگاران تفکر اقتصادی",
"تاریخ‌نگاران سده ۱۹ (میلادی)",
"تاریخ‌نگاران مارکسیست",
"تاریخ‌نگاران یهودی",
"جامعه‌شناسان اهل آلمان",
"جامعه‌شناسان کلاسیک",
"جامعه‌شناسان مرد",
"جامعه‌شناسان یهودی",
"خاک‌سپاری‌ها در گورستان هایگیت",
"دانش‌آموختگان دانشگاه بن",
"دانش‌آموختگان دانشگاه هومبولت برلین",
"دانش‌آموختگان دانشگاه ینا",
"درگذشتگان ۱۸۸۳ (میلادی)",
"روزنامه‌نگاران مارکسیست",
"روزنامه‌نگاران مرد",
"روزنامه‌نگاران نظر",
"زادگان ۱۸۱۸ (میلادی)",
"سوسیالیستها",
"سوسیالیست‌های اهل انگلستان",
"ضد ملی‌گرایان",
"ضدخدایان",
"فعالان بی‌خدایی",
"فعالان بی‌خدایی اهل آلمان",
"فیلسوفان اجتماعی",
"فیلسوفان اهل آلمان",
"فیلسوفان اهل انگلستان",
"فیلسوفان بی‌خدا",
"فیلسوفان سده ۱۹ (میلادی)",
"فیلسوفان سیاسی",
"فیلسوفان فناوری",
"فیلسوفان قاره‌ای",
"فیلسوفان یهودی",
"کمونیست‌های اهل آلمان",
"کمونیست‌های اهل انگلستان",
"ماده‌باوران",
"مخالفان سرمایه‌داری",
"منتقدان اجتماعی",
"منتقدان ادیان",
"منتقدان فرهنگی",
"نویسندگان اهل لندن",
"نویسندگان درباره جهانی‌شدن",
"نویسندگان دوره ویکتوریا",
"نویسندگان سده ۱۹ (میلادی) اهل آلمان",
"نویسندگان کمونیست",
"نویسندگان مارکسیست",
"نظریه‌پردازان مارکسیست",
"هلندی‌تبارهای اهل آلمان",
"یهودیان اشکنازی",
"یهودیان اهل انگلستان",
"یهودیان سوسیالیست",
"طرفداران مبارزه با فقر"
] |
1,437 | سوسیالیسم | 0 | 615 | 0 | [
"سوسیالیست",
"سوسياليسم",
"سوسیالیستها",
"سوسیالیزم",
"سوسیالیستی",
"سوسياليست",
"اقتصاد دولتی",
"جامعه‌گرا",
"سوسیال",
"جامعه‌گرایی",
"اقتصاد دولتي",
"جامعه گرا",
"جامعه گرايي",
"جامعه گرایی",
"سوسيال",
"سوسياليزم",
"سوسياليستي",
"سوسياليست ها",
"سوسیالیست ها",
"جامعهٔ گرا",
"جامعهٔ گرايي",
"جامعهٔ گرایی",
"جامعه‌خواهی",
"جامعه خواهي",
"جامعه خواهی"
] | false | 543 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جامعه‌خواهی ، جامعه‌گرایی یا سوسیالیسم ، اندیشه‌ای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است که برای ایجاد یک نظم اجتماعی مبتنی بر انسجام همگانی می‌کوشد، جامعه‌ای که در آن تمامی قشرهای اجتماع سهمی برابر در سود همگانی داشته‌باشند.
هدف سوسیالیسم لغو مالکیت خصوصی بر ابزارهای تولید و برقراری مالکیت اجتماعی بر ابزارهای تولید است. این «مالکیت اجتماعی» ممکن است مستقیم باشد، مانند مالکیت و اداره صنایع توسط شوراهای کارگری، یا غیرمستقیم باشد، از طریق مالکیت و اداره دولتی صنایع…
پیشینه
اگر چه اندیشه‌های مبتنی بر لغو مالکیت خصوصی پیشینه زیادی در تاریخ دارد ولی جنبش سوسیالیستی بیشتر پس از شکل‌گیری جنبش کارگری در قرن نوزدهم میلادی اهمیت سیاسی پیدا کرد. در آن قرن حزب‌های گوناگون که خود را سوسیالیست، سوسیال دموکرات و کمونیست می‌نامیدند با هدف لغو مالکیت خصوصی در اروپا و آمریکا شکل گرفت.
اما برخلاف تعریف رایج در سطح جهانی از سوسیالیسم، لغو مالکیت خصوصی به‌خودی‌خود نمی‌تواند توضیح کاملی را در مورد سوسیالیسم ارائه دهد. لنین در دولت و انقلاب می‌نویسد استراتژی کمونیسم، لغو مالکیت خصوصی بر ابزار تولید و الغای کار مزدی است. جامعه کمونیستی جامعه‌ای است که در آن هر کس بر طبق استعدادهایش کار می‌کند و بر اساس نیازش از مواهب آن بهره‌مند میشود. دست‌یافتن به چنین نظامی ملزومات خاص خود را دارد. از جمله میتوان مرحله انتقالی یا فاز پایینی را نام برد. شرط دست‌یافتن به چنین نظامی بساط آگاهی طبقاتی و سازمان‌یابی کارگران حول منافع طبقاتی مشترک خویش است که خود به نبرد طبقاتی سرنوشت‌سازی تبدیل میشود. در این نبرد پرولتاریا سرانجام به پیروزی دست می‌یابد و بساط دنیای کهن جور و ستم روبیده میشود. در این هنگام دولت سرمایه‌داران سرنگون شده و به‌جای آن دولت سوسیالیستی یا حکومت کارگری بر مسند قدرت می‌ایستد. وظیفه این دولت دفاع از دست‌آوردهای اقتصادی و سیاسی کارگران و سرکوب توطئه‌گری‌ها و سنگ‌اندازی طبقه بورژوازی و هدایت جامعه به‌سوی جامعه‌ای بدون طبقه‌است. در این مرحله طبقات هنوز ملغی نشده‌اند؛ ضرورت وجودی دولت وجود دارد، اما سوسیالیسم دوره‌گذار به‌سوی زوال هرگونه دولتی است. دوره‌گذار لغو طبقات اجتماعی است. در واقع سوسیالیسم حکومت کارگری است.
پیروزی شاخه بلشویک حزب سوسیال دموکرات روسیه در انقلاب اکتبر روسیه موجب انشعابی بزرگ در جنبش سوسیالیستی جهان شد و حزب‌هایی که با روش بلشویکها موافق نبودند (اغلب با نام احزاب سوسیال دموکرات) مدافع حقوق کارگران شدند.
برگزاری تظاهرات و راهپیمایی اول ماه مه در دفاع از حقوق کارگران از فعالیت‌های همیشگی حزب‌های سوسیالیست در بیشتر کشورهای جهان است.
در سده بیستم حزب‌های سوسیالیست یا سوسیال دموکرات (با برنامه‌هایی که به درجات مختلف سوسیالیستی است) در بسیاری از کشورهای اروپایی به قدرت رسیدند.
زمینه‌های شکل‌گیری سوسیالیسم
برخی منشا نظری سوسیالیسم را در کتاب جمهوری افلاطون می‌دانند که طبقه حاکمه هیچ امتیاز خاصی ندارد و برای دو طبقه پاسدار و فلاسفه، افلاطون نظام اشتراکی، که نوعی نظام سوسیالیستی است را پیشنهاد می‌دهد. برخی دیگر می‌گویند «تعالیم انجیل در عهد عتیق، اولین مجموعه قوانین سوسیالیستی را تشریح کرده که از جمله آنها حمایت از کارگران، زنان و ضعفاست.»
به‌طورکلی با عصر رنسانس نخستین سوسیالیستها در اروپا طرح مالکیت اجتماعی و حذف مالکیت خصوصی را تشریح، و با انقلاب صنعتی، سوسیالیسم به عنوان یک ایدئولوژی بوجود آمد و علیه پیامدهای شوم انقلاب صنعتی برای اکثریت جامعه به ویژه کارگران شکل گرفت؛ که این سوسیالیسم جدید دارای مولفه‌هایی است که عبارتند از؛ «یکی اقتصاد و سازوکار تولید اقتصادی- اجتماعی، دوم تصوری که آموزه‌های سوسیالیستی از انسان دارند مخالف فردیت انسان و موافق انسان به منزله عضوی از پیکره اجتماعی است»
در اروپا بخصوص در دو کشور فرانسه و انگلستان تفسیرهای متفاوتی از سوسیالیسم به منزله دو مکتب به منصه ظهور رسید: ابتدا در انگلستان ۱۸۲۷ مکتب رابرت اوون در مقاله‌ای تحت عنوان «سوسیالیسم چیست؟» به سازماندهی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پرداخت و بعد در فرانسه در سال ۱۹۳۲ عقاید سنسیمون مبتنی بر اجتماعی کردن مالکیت وسایل تولید جمعی کاتولیک در مقابل فردگرایی پروتستان بود. به‌طورکلی «سوسیالیسم فرانسه با الهام از روسو، یک جهت‌گیری روستایی و بازگشت به طبیعت داشت اما سوسیالیسم انگلستان با صنعت برخورد مثبت‌تری داشت.» H
پیرامون نام
سوسیالیسم (Socialism) از ریشه لاتینی سوسیوس (Socius) به معنی همراه و شریک یا از واژه «سوسیال» (Social) به معنای اجتماعی، در زبان فرانسه گرفته شده‌است. سوسیالیسم در اصطلاح معناهای بسیار زیاد دارد، برخی آن را یک اندیشه، برخی دیگر آن را یک نظریه می‌دانند اما به نظر نگارنده سوسیالیسم «ایدئولوژی است که در مخالفت با کاپیتالیسم قائل به لغو مالکیت خصوصی و خواهان برقراری مالکیت اجتماعی می‌باشد. این ایدئولوژی درصدد است تا به تحقق مالکیت اجتماعی توسط اتحادیه‌های کارگری یا پرولتاریا کمک کند؛ و به‌طور غیرمستقیم توسط دولت (پاسدار همه منافع مردم)، نه گروه‌های خاص اجرا شود؛ و اصالت دادن به اجتماع، مخلوقات اجتماعی و کاهش یا حذف تقسیمات طبقاتی را هدف خود می‌داند. | [
"سیاسی",
"علم اقتصاد",
"اجتماعی",
"مالکیت خصوصی",
"ابزارهای تولید",
"مالکیت اجتماعی",
"صنایع",
"جنبش کارگری",
"حزب",
"سوسیال دموکرات",
"کمونیست",
"اروپا",
"آمریکا",
"لنین",
"پرولتاریا",
"سرمایه‌داری",
"بورژوازی",
"بلشویک",
"حزب سوسیال دموکرات روسیه",
"انقلاب اکتبر",
"روسیه",
"کارگران",
"تظاهرات",
"راهپیمایی",
"اول ماه مه",
"مارکسیسم",
"دموکراسی سوسیالیستی",
"حکومت سوسیالیستی",
"سوسیال‌دموکراسی",
"سوسیال فمینیسم",
"اکو سوسیالیسم",
"سوسیالیسم تخیلی",
"مائو تسه‌تونگ",
"جمهوری دمکراتیک آلمان",
"اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی",
"کاپیتالیسم",
"حزب ملی سوسیالیست کارگران آلمان",
"آدولف هیتلر",
"اقتصاد دستوری",
"کره شمالی"
] | [
"سوسیالیسم",
"اقتصاد سیاسی",
"بهینه‌جویی‌های اقتصادی",
"جمع‌گرایی",
"جنبش‌های سیاسی",
"چپ‌گرایی",
"ضد سرمایه‌داری",
"ضد فاشیسم",
"مکاتب اقتصادی",
"مکاتب و ایدئولوژی‌های سیاسی",
"نظام‌های اقتصادی",
"نظریه‌های سیاسی"
] |
1,438 | سوسیال دموکراسی | 0 | 232 | 0 | [
"سوشیال دموکراسی",
"سوسیال دموکرات",
"سوسیال‌دموکراسی",
"مردم سالاري سوسيال",
"مردم سالاری سوسیال",
"مردم‌سالاری سوسیال",
"سوسيال دموكراسي",
"سوسيال دموكرات",
"سوشيال دموكراسي",
"سوسیال دمکراسی",
"سوسيال دمكراسي",
"مردم‌سالاری سوشیال",
"مردم سالاري سوشيال",
"مردم سالاری سوشیال",
"سوسیال دمکرات"
] | false | 199 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | سوسیال دموکراسی یا مردم‌سالاری جامعه‌خواه
یک ایدئولوژی سیاسی چپ در قالب سیاست کلاسیک است. حرکت سوسیال دموکراسی معاصر مسیر اصلاح نظام سرمایه داری را با در نظر گرفتن عدالت اجتماعی طی می‌کند.
ابتدا سوسیال دموکراسی شامل انواع گرایش‌های مارکسیستی از گرایش‌های انقلابی همچون رزا لوکزامبورگ و ولادیمیر لنین تا گرایش‌های مختلفی همچون کائوتسکی و برنشتاین را شامل بود، اما بخصوص پس از جنگ جهانی اول و انقلاب اکتبر در روسیه، سوسیال دموکراسی بیشتر و بیشتر به گرایشی غیرانقلابی بدل شد.
تا آن جا که گرایش رویزیونیستی که ادوآرد برنشتاین نمایندگی می‌کرد، مبنی بر اینکه سوسیالیسم نه از طریق انقلاب که از طریق اصلاحات تدریجی به دست می‌آید تقریبا بر کل سوسیال دموکراسی حاکم گشت. شعار بعضی سوسیال دموکرات‌ها «نه به انقلاب، آری به اصلاح» بوده‌است. (Evolution, not Revolution)
در میانه‌های سده بیستم سوسیال‌دموکرات‌ها از اعمال قوانین جدی‌تر کار، ملی کردن صنایع اصلی و ایجاد دولت رفاهی هواداری می‌کردند.
امروزه سازمان انترناسیونال سوسیالیستی مهمترین سازمانی است که در سطح جهانی احزاب سوسیال دموکرات را (در کنار احزاب سوسیالیست دموکراتیک) دربر می‌گیرد.
تفاوت با سوسیالیسم دموکراتیک
گل رز قرمز معمولا به عنوان نماد مردم‌سالاری سوسیال به کار می‌رود. این نماد در دوره‌ای پس از جنگ جهانی دوم انتخاب شد.
سوسیال دموکراسی نباید با «سوسیالیسم دموکراتیک» اشتباه گرفته شود.
سوسیالیسم دموکراتیک در واقع انشعابی فکری از سوسیال دموکراسی است.
تفاوت این دو همیشه کاملا مشخص نیست اما سوسیالیسم دموکراتیک معمولا چپتر از سوسیال دموکراسی است.
احزاب سوسیال دموکرات به همراه احزاب سوسیالیست دموکراتیک در «انترناسیونال سوسیالیستی» گرد آمده‌اند.
در ایران
تنها احزاب ایرانی عضو انترناسیونال سوسیالیستی احزاب ذیل هستند که به عنوان عضو ناظر در «انترناسیونال سوسیالیستی» پذیرفته شده‌اند:
حزب دموکرات کردستان ایران
حزب دموکرات کردستان
کومله
کمونیسم
سوسیالیسم | [
"ایدئولوژی",
"چپ (گرایش سیاسی)",
"سرمایه داری",
"عدالت اجتماعی",
"Janos Kornai",
"مارکسیستی",
"رزا لوکزامبورگ",
"ولادیمیر لنین",
"کائوتسکی",
"برنشتاین",
"جنگ جهانی اول",
"انقلاب اکتبر",
"رویزیونیستی",
"ادوآرد برنشتاین",
"صنعت",
"دولت رفاهی",
"سازمان انترناسیونال سوسیالیستی",
"جنگ جهانی دوم",
"سوسیالیسم دموکراتیک",
"انترناسیونال سوسیالیستی",
"حزب دموکرات کردستان ایران",
"حزب دموکرات کردستان",
"کومله (حزب)",
"کمونیسم",
"سوسیالیسم"
] | [
"سوسیال دموکراسی",
"دموکراسی",
"سوسیالیسم دمکراتیک",
"فلسفه اجتماعی",
"مکاتب اقتصادی",
"مکاتب و ایدئولوژی‌های سیاسی"
] |
1,439 | فارسی‌سرایان تاجیکستان | 0 | 29 | 0 | [
"شاعران معاصر تاجیکستان",
"فارسی سرایان تاجیکستان",
"فارسي سرايان تاجيكستان",
"شاعران معاصر تاجيكستان"
] | false | 7 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | زبان فارسی طی سده‌های طولانی تنها زبان ادبی و فرهنگی آسیای میانه بود. با تسخیر آن مناطق بدست روس‌ها زبان فارسی در ورارود (ماوراءالنهر) بسیار محدود شد و از سال ۱۹۲۴ تنها در جمهوری تازه بنیاد تاجیکستان و با نامگذاری تازه «زبان تاجیکی» به حیات ادبی خود ادامه داد. فارسی (حالا با نام تاجیکی) در تاجیکستان زبان رسمی ماند ولی در جمهوری‌های دیگر مانند ازبکستان از صحنه دولتی و رسمی بیرون رانده شد و پس از فروپاشی شوروی و استقلال آن جمهوری‌ها فشار دولتی برای محدودیت فارسی بیش از اندازه زیاد شد.
در ازبکستان که پیرامون ۷ میلیون فارسی‌زبان ساکنند بتازگی همه کتاب‌های فارسی («تاجیکی») به آتش کشیده شده‌اند و همه انجمن‌های ادبی فارسی‌زبان تعطیل و سرکوب شده‌اند.
در اینجا فهرستی از شاعران فارسی‌زبان کشور تاجیکستان (که فارسی زبان رسمی آن است) می‌آید:
اسکندر ختلانی
اسیری خجندی (درگذشت ۱۹۱۶ م)
بازار صابر (زاده ۱۹۳۸ م)
باقی رحیم زاده
پیرو سلیمانی
خیرالدین خیراندیش
دولت رحمانیان
رحمت نذری
رستم وهاب نیا
زلفیه عطایی
سلیم شاه حلیم شاه
صدرالدین عینی (درگذشت ۱۹۵۴ م)
عبدالله رهنما
عبدالله قادری
عسکر حکیم (زاده ۱۹۴۶ م)
عطا میر خواجه
فرزانه خجندی
کمال نصرالله
گلرخسار صفی‌اوا (زاده ۱۹۴۷ م)
لایق شیرعلی (۱۹۴۱–۲۰۰۰ م)
مومن قناعت (زاده ۱۹۳۲ م)
محمد علی جنیدی (سیاووش)
محمد علی عجمی
نظام قاسم
شاعران پارسی‌گوی
شاعران معاصر افغانستان
فهرست مشاهیر تاجیکستان | [
"فارسی",
"روس",
"ورارود",
"تاجیکستان",
"ازبکستان",
"اسکندر ختلانی",
"اسیری خجندی",
"بازار صابر",
"باقی رحیم زاده",
"پیرو سلیمانی",
"خیرالدین خیراندیش",
"دولت رحمانیان",
"رحمت نذری",
"رستم وهاب نیا",
"زلفیه عطایی",
"سلیم شاه حلیم شاه",
"صدرالدین عینی",
"عبدالله رهنما",
"عبدالله قادری",
"عسکر حکیم",
"عطا میر خواجه",
"فرزانه خجندی",
"کمال نصرالله",
"گلرخسار صفی‌اوا",
"لایق شیرعلی",
"مؤمن قناعت",
"محمد علی جنیدی",
"محمد علی عجمی",
"نظام قاسم",
"شاعران پارسی‌گوی",
"شاعران معاصر افغانستان",
"فهرست مشاهیر تاجیکستان"
] | [
"تاجیکستان"
] |
1,440 | اسکندر ختلانی | 1 | 53 | 0 | [
"اسكندر ختلاني",
"اسکندر عیدی‌زاده"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام_شخص",
"Item2": "اسکندر ختلانی"
},
{
"Item1": "نام دیگر",
"Item2": "اسکندر عیدی‌زاده"
},
{
"Item1": "زمینه فعالیت",
"Item2": "شعر فارسی"
},
{
"Item1": "ملیت",
"Item2": "[[تاجیک]]"
},
{
"Item1": "اهل",
"Item2": "[[تاجیکستان]]"
},
{
"Item1": "سالهای فعالیت",
"Item2": "۱۳۴۹—۱۳۷۹"
},
{
"Item1": "محل زندگی",
"Item2": "[[دوشنبه]]، [[کابل]]، [[مسکو]]"
},
{
"Item1": "مدفن",
"Item2": "[[کولاب]]"
},
{
"Item1": "پیشه",
"Item2": "[[شاعر]]، [[مترجم]]، [[روزنامه‌نگار]]، مدافع حقوق بشر، فعال سیاسی"
},
{
"Item1": "سبک",
"Item2": "[[شعر نو]]، [[شعر نیمایی]]"
},
{
"Item1": "آثار",
"Item2": "چهار مجموعه شعر"
},
{
"Item1": "تاریخ_تولد",
"Item2": "۲۰ مهر ۱۳۳۳"
},
{
"Item1": "محل_تولد",
"Item2": "[[کولاب]]، [[تاجیکستان]]"
},
{
"Item1": "تاریخ_مرگ",
"Item2": "۳۱ شهریور ۱۳۷۹"
},
{
"Item1": "محل_مرگ",
"Item2": "[[مسکو]]، [[روسیه]]"
}
],
"Title": "زندگینامه"
} | اسکندر ختلانی (عیدی‌زاده) (۲۰ مهر ۱۳۳۳، کولاب، تاجیکستان — ۳۱ شهریور ۱۳۷۹، مسکو، روسیه) — شاعر، مترجم، روزنامه‌نگار برجسته فارسی زبان و فعال سیاسی و اجتماعی از کشور تاجیکستان بود.
زندگینامه
نستعلیق
اسکندر ختلانی در ۲۰ مهر سال ۱۳۳۳ (۱۲ اکتبر ۱۹۵۴) در خانواده آموزگاران در شهر کولاب در تاجیکستان زاده‌شد. دبیرستان را در زادگاهش به پایان برد و سپس تحصیلاتش را در دانشگاه ادبی ماکسیم گورکی در مسکو به پایان رسانید. همزمان با دانشجویی، برای بخش برونمرزی رادیوی شوروی خبرنگاری می‌کرد.
پس از انجام تحصیل در مسکو، اسکندر مدتی در هفته نامه «ادبیات و صنعت» در شهر دوشنبه کار می‌کرد. آن زمان شوروی با افغانستان می‌جنگید و او را به کابل فرستادند، زیرا به گفته دوستانش، اسکندر نه تنها داننده زبان فارسی، بلکه یکی از بهترین مترجمان زبان روسی در اتحاد شوروی بود و گفتار رایزن روسی رئیس جمهوری افغانستان را به فارسی ناب و گفتار رهبران افغانستان را به روسی سره برگردان می‌کرد.
همزان با مترجمی، اسکندر عیدی زاده استاد دانشگاه علوم اجتماعی کابل نیز بود. در همین زمان بود که سومین مجموعه شعرش به نام «صدای پای واژه‌ها» در سال ۱۹۸۸ میلادی در کابل منتشر شد. نخستین شعرهای اسکندر ختلانی هنوز در زمان دانش آموزی وی در دبیرستان در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی در روزنامه‌های شهری، استانی و کشوری تاجیکستان منتشر شده بود.
اسکندر پس از خروج نیروهای شوروی از افغانستان در ۱۵ فوریه ۱۹۸۹، به مسکو برگشت و فعالیت خود را در زمینه خبرنگاری بین‌المللی ادامه داد و در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی خبرنگار بحش فارسی رادیوی بی‌بی‌سی شد.
در پایان دهه ۱۹۸۰ میلادی اسکندر که همواره در پی تشکیل محفل سیاسی روشنفکران تاجیکستان بود، یکی از بنیادگذاران نخسنین محفل سیاسی تاجیکستان به نام «رو به رو» (۱۹۸۸ میلادی) و جنبش مردمی «رستاخیز» (۱۹۸۹ میلادی) شد. وی در روند مبارزه روشنفکران برای مقام دولتی زبان فارسی تاجیکی از پیشگامان این جنبش بود. اسکندر یکی از انگشت شمار فعالانی بود که شهادت جوانان به دست حکومت کمونیستی تاجیکستان در بهمن ماه خونین ۱۹۹۰ میلادی در دوشنبه را محکوم کرده‌اند.
پس از بازگشت به مسکو در آغاز دهه ۱۹۹۰، اسکندر نخستین نشریه آزاد تاجیکی را تاسیس داد که به نام «مژده» و به خط تاجیکی و خط فارسی منتشر می‌شد. اسکندر از آن افتخار داشت که با این روزنامه توانسته‌است پلی میان پارسی زبانان جهان استوار کند.
اسکندر از سال ۱۹۹۵ میلادی تا دم مرگ خبرنگار بخش تاجیکی رادیو آزادی بود.
اسکندر عیدی زاده ختلانی ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۰ در منزلش در مسکو با تبر کشته‌شد. علت قتل او را پوشش خبری دومین جنگ روسیه در چچن بیان کرده‌اند که آن زمان موضوعی حساس برای روسیه بود. قاتلان وی تا کنون شناسایی و دستگیر نشده‌اند.
شعرها
اشعار اسکندر ختلانی در چهار مجموعه شعری منتشر شده که «پرواز» (۱۹۸۱)، «شکوفه» (۱۹۸۶)، «صدای پای واژه‌ها» (۱۹۸۸) و «کشایش» (دهه ۲۰۰۰) نام دارند. پس از مرگش برادرش علیشیر عیدی زاده مجموعه جدیدی را تهیه کرد که همه اشعار وی را از زمان دانش آموزی تا دم مرگش در بر می‌گیرد.
از نمونه اشعار اسکندر ختلانی شعری است که در کتاب ادبیات دوم دبیرستان چاپ شده‌است:
نستعلیق
زیرنویس | [
"تاجیک",
"تاجیکستان",
"دوشنبه (تاجیکستان)",
"کابل",
"مسکو",
"کولاب",
"شاعر",
"مترجم",
"روزنامه‌نگار",
"شعر نو",
"شعر نیمایی",
"روسیه",
"فارسی",
"۱۹۵۴ (میلادی)",
"دبیرستان",
"دانشگاه ماکسیم گورکی",
"جنگ شوروی در افغانستان",
"زبان روسی",
"۱۵ فوریه",
"۱۹۸۹ (میلادی)",
"فارسی تاجیکی",
"خط تاجیکی",
"خط فارسی",
"رادیو اروپای آزاد",
"۲۰۰۰ (میلادی)",
"تبر"
] | [
"افراد کشته‌شده در خارج از کشور اهل تاجیکستان",
"اهالی کولاب",
"درگذشتگان ۲۰۰۰ (میلادی)",
"روزنامه‌نگاران اهل تاجیکستان",
"روزنامه‌نگاران ترورشده اهل تاجیکستان",
"روزنامه‌نگاران کشته‌شده در روسیه",
"زادگان ۱۹۵۴ (میلادی)",
"شاعران ایران بزرگ",
"شاعران تاجیک",
"شاعران سده ۲۰ (میلادی) اهل تاجیکستان",
"شاعران فارسی‌زبان",
"شاعران فارسی‌زبان اهل تاجیکستان",
"کشته‌شدگان با تبر",
"کشته‌شدگان در روسیه",
"کشته‌شدگان در مسکو",
"نویسندگان اهل تاجیکستان"
] |
1,441 | باقی رحیم‌زاده | 1 | 17 | 0 | [
"باقي رحيم زاده",
"باقی رحیم زاده"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "عنوان",
"Item2": "باقی رحیم‌زاده"
},
{
"Item1": "زادروز",
"Item2": "[[۱۵ مه]] [[۱۹۱۰]]"
},
{
"Item1": "زادگاه",
"Item2": "[[سارباغ]]، [[شهرستان غرم]]"
},
{
"Item1": "تاریخ مرگ",
"Item2": "[[۳۰ ژانویه]] [[۱۹۸۲]] ()"
},
{
"Item1": "مکان مرگ",
"Item2": "[[دوشنبه]]"
},
{
"Item1": "ملیت",
"Item2": "[[تاجیکی]]"
},
{
"Item1": "پیشه",
"Item2": "شاعر"
},
{
"Item1": "سبک",
"Item2": "شعر پارسی"
}
],
"Title": "زندگینامه"
} | باقی رحیم‌زاده , (۱۵ مه ۱۹۱۰–۳۰ ژانویه ۱۹۸۲) یکی از شاعران فارسی‌زبان از کشور تاجیکستان است.
رحیم‌زاده در روستای سارباغ در شهرستان غرم در تاجیکستان به دنیا آمد.
او از کودکی به شعر و شاعری گرایش زیادی داشت و پیوسته اشعار سعدی و حافظ را می‌آموخت.
باقی رحیم‌زاده از سال ۱۹۴۸ تا پایان عمر، رایزن انجمن نویسندگان تاجیکستان (اتفاق نویسندگان تاجیکستان) بود.
از شعرهای بارز او میشود به این اشعار اشاره کرد:
چشمه‌سار
بهار عمر
قصه کوهسار
رسپوبلیکای من
موسیچه و روباه
معلم
خلق بزرگوارم | [
"۱۵ مه",
"۱۹۱۰ (میلادی)",
"سارباغ",
"غرم",
"۳۰ ژانویه",
"۱۹۸۲ (میلادی)",
"دوشنبه",
"تاجیکی",
"فارسی‌سرایان تاجیکستان",
"انجمن نویسندگان تاجیکستان",
"جمهوری",
"قمری"
] | [
"درگذشتگان ۱۹۸۲ (میلادی)",
"زادگان ۱۹۱۰ (میلادی)",
"شاعران تاجیک",
"شاعران فارسی‌زبان اهل تاجیکستان"
] |
1,442 | زلفیه عطایی | 1 | 27 | 0 | [
"زلفيه عطايي",
"زلفیهٔ عطایی",
"زلفيهٔ عطايي"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "زلفیه عطایی"
},
{
"Item1": "زمینه فعالیت",
"Item2": "[[غزل]] و قالب‌های کلاسیک شعر"
},
{
"Item1": "محل تولد",
"Item2": "روستای قلعه‌عظیم، ناحیه [[غانچی]]، سرزمین [[سغد]] باستانی"
},
{
"Item1": "پیشه",
"Item2": "شاعر و [[روزنامه‌نگار]]"
},
{
"Item1": "دانشگاه",
"Item2": "[[دانشگاه ماکسیم گورگی]]"
}
],
"Title": "شاعر و نویسنده"
} | زلفیه عطایی یکی از شاعران فارسی‌زبان از کشور تاجیکستان است.
زندگینامه
زلفیه عطایی زاده در ۱۵ ژوئیه ۱۹۵۴ میلادی در روستای قلعه‌عظیم ناحیه غانچی سرزمین سغد باستانی به دنیا آمد. دانش‌آموخته دانشگاه ماکسیم گورگی شهر مسکو روسیه است. (۱۹۷۷)
وی بیشتر در قالب غزل و قالب‌های کلاسیک شعر می‌گوید و در آنها به مشکلات زنان در جامعه تاجیکستان می‌پردازد.
او مدت‌ها روزنامه‌نگار بوده‌است و هم اکنون سردبیر گاهنامه «فیروزه» برای زنان است.
آثار
مجموعه‌های چاپ شده‌اش عبارت‌اند از:
جهاز - (۱۹۷۷)
واخوری (دیدار) - (۱۹۸۰)
دیدار- (۱۹۸۲)میوه صبر- (۱۹۸۲)
زاچه خوشروی من - (۱۹۸۴)
دختر دریا - (۱۹۸۶)
عشق یک زن - (۱۹۹۲)
ستاره وحشی - (۱۹۹۷)
ستاره مشتری - (۱۹۹۸)
زن اگر عاشق شود - (۲۰۰۱)
داستان
غیر از شعر یک کتاب داستان نیز دارد به نام (غم را نمی‌فروشم) که در گاهنامه صدای شرق به چاپ رسیده‌است. | [
"غزل",
"غانچی",
"سغد",
"روزنامه‌نگار",
"دانشگاه ماکسیم گورگی",
"فارسی‌سرایان تاجیکستان",
"۱۹۵۴ (میلادی)",
"مسکو",
"روسیه",
"۱۹۷۷ (میلادی)",
"۱۹۸۰ (میلادی)",
"۱۹۸۲ (میلادی)",
"۱۹۸۴ (میلادی)",
"۱۹۸۶ (میلادی)",
"۱۹۹۲ (میلادی)",
"۱۹۹۷ (میلادی)",
"۱۹۹۸ (میلادی)",
"۲۰۰۱ (میلادی)"
] | [
"اعضای حزب کمونیست اتحاد شوروی",
"افراد زنده",
"اهالی ولایت سغد",
"روزنامه‌نگاران اهل تاجیکستان",
"روزنامه‌نگاران زن",
"روزنامه‌نگاران سده ۲۰ (میلادی)",
"روزنامه‌نگاران سده ۲۱ (میلادی)",
"زادگان ۱۹۵۴ (میلادی)",
"شاعران تاجیک",
"شاعران سده ۲۱ (میلادی)",
"شاعران فارسی‌زبان اهل تاجیکستان",
"فمینیست‌ها",
"نویسندگان اهل تاجیکستان",
"نویسندگان زن اهل تاجیکستان",
"نویسندگان زن سده ۲۰ (میلادی)",
"نویسندگان زن سده ۲۱ (میلادی)",
"نویسندگان سده ۲۰ (میلادی) اهل تاجیکستان",
"نویسندگان سده ۲۱ (میلادی) اهل تاجیکستان"
] |
1,443 | فهرست رشته‌های تحصیلی | 0 | 74 | 0 | [
"فهرست رشته‌هاي تحصيلي",
"فهرست رشته های تحصیلی",
"فهرست رشته هاي تحصيلي"
] | false | 1 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | در این صفحه، فهرستی از رشته‌های تحصیلی دانشگاهی آمده است.
علوم
ریاضیات
ریاضی محض
ریاضی کاربردی
آموزش ریاضی
ریاضی مالی
محاسبات نرم
رمز
علوم کامپیوتر
نظریه محاسبه
هوش مصنوعی
محاسبات علمی
فیزیک
حالت جامد یا ماده چگال
اتمی و مولکولی
هسته‌ای
ذرات بنیادی و نظریه میدان‌ها
فیزیک نجومی
فیزیک بنیادی
اتمسفر
لایه‌های نازک
شیمی
شیمی آلی
شیمی معدنی
شیمی تجزیه
شیمی فیزیک
شیمی کاربردی
شیمی دارویی
فیتوشیمی
شیمی رنگ
شیمی دریا
شیمی پلیمر
آموزش شیمی
شیمی پیشرانه‌ها
شیمی فناوری اسانس
زیست‌شناسی
ژنتیک
بیوشیمی
بیوفیزیک
میکروبیولوژی
زیست فناوری دریا
زیست فناوری میکروبی
علوم سلولی و مولکولی
زیست فناوری- صنعت و محیط زیست
زمین شناسی
پترولوژی
زمین شناسی اقتصادی
زمین ساخت (تکتونیک)
آب زمین شناسی
چینه نگاری و دیرینه شناسی
رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی
زمین شناسی نفت
زمین شناسی مهندسی
زمین شناسی زیست محیطی
زمین شناسی و سنجش از دور زمین شناختی
مهندسی فنی
مهندسی برق
مهندسی الکترونیک
مهندسی مخابرات
مهندسی کنترل
مهندسی قدرت
بیوالکتریک
مکاترونیک
مهندسی مکانیک
ساخت و تولید
طراحی کاربردی
تبدیل انرژی
سازه بدنه خودرو
سیستم محرکه خودرو
طراحی سیستم‌های دینامیکی خودرو
مکاترونیک
بیومکانیک
گرایش سلاح
مهندسی کامپیوتر
نرم‌افزار
گرایش شبکه
هوش مصنوعی و رباتیکز
معماری سیستم‌های کامپیوتری
مهندسی الگوریتم‌ها و محاسبات
گرایش رایانش امن (امنیت)
مهندسی عمران
سازه
زلزله
حمل و نقل
مدیریت ساخت
خاک و پی (ژئوتکنیک)
راه و ترابری
محیط زیست
خطوط راه آهن
سازه‌های دریایی
پدافند غیر عامل
مدیریت منابع آب
آب و سازه هیدرولیکی
مهندسی هوافضا
آیرودینامیک
جلوبرندگی
دینامیک پرواز و کنترل
سازه‌های هوایی
مهندسی فضایی
مهندسی صنایع
برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم
تولید صنعتی
تکنولوژی صنعتی
ایمنی صنعتی
مهندسی نفت
مهندسی مخازن
مهندسی اکتشاف
مهندسی بهره‌برداری
مهندسی حفاری
مهندسی شیمی
سینتیک و کاتالیز سطح
فرآیند
کنترل
محیط زیست
مهندسی پزشکی
ترمودینامیک
صنایع غذایی
آب و فاضلاب
بسپار (پلیمر)
فن‌آوری‌های زیستی (بیوتکنولوژی)
گاز
پالایش
مهندسی مواد
مهندسی معدن
مهندسی استخراج معدن
اکتشاف
فرآوری
مکانیک سنگ
مهندسی دریا
مهندسی هسته‌ای
مهندسی کشاورزی
مهندسی علوم دامی
مهندسی گیاه‌پزشکی
مهندسی علوم و صنایع غذایی
مهندسی زراعت و اصلاح نباتات
مهندسی خاک‌شناسی
مهندسی باغبانی
مهندسی مکانیزاسیون کشاورزی
مهندسی مکانیک ماشین‌آلات کشاورزی
مهندسی منابع طبیعی
مهندسی محیط زیست
مهندسی آب
مهندسی علوم کشاورزی
علوم انسانی
مدیریت
MBA
مدیریت استراتژیک
مدیریت منابع انسانی
مدیریت بازاریابی و بازرگانی
رهبری و رفتار سازمانی
کنترل
سازماندهی
دینامیک سیستم‌ها
مدیریت و بازرگانی دریایی
مدیریت جهانگردی
جامعه‌شناسی
جمعیت‌شناسی
فلسفه
تاریخ
جغرافی
علوم پزشکی
پزشکی
دندان پزشکی
داروسازی
دامپزشکی
علوم آزمایشگاهی
پرستاری
فیزیوتراپی
شنوایی‌شناسی
بینایی‌سنجی
گفتاردرمانی
رادیولوژی
مامایی
اتاق عمل
هوشبری
رادیوتراپی
کاردرمانی
مهندسی بهداشت حرفه‌ای
مهندسی بهداشت محیط
بهداشت عمومی
مدارک پزشکی
مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی
زبان و ادبیات
زبان‌شناسی
زبان و ادبیات فارسی
انگلیسی
آلمانی
فرانسوی
روسی
چینی
ژاپنی
هنر
معماری
نقاشی
موسیقی
نمایش
تئاتر
بازیگری
سینما
طراحی
طراحی صنعتی
رشته‌های تحصیلی | [
"ریاضیات",
"ریاضی محض",
"ریاضی کاربردی",
"آموزش ریاضی",
"ریاضی مالی",
"محاسبات نرم",
"رمز",
"علوم کامپیوتر",
"نظریهٔ محاسبه",
"هوش مصنوعی",
"محاسبات علمی",
"فیزیک",
"حالت جامد یا ماده چگال",
"اتمی و مولکولی",
"هسته‌ای",
"ذرات بنیادی و نظریه میدان ها",
"فیزیک نجومی",
"فیزیک بنیادی",
"اتمسفر",
"لایه های نازک",
"شیمی",
"شیمی آلی",
"شیمی معدنی",
"شیمی تجزیه",
"شیمی فیزیک",
"شیمی کاربردی",
"شیمی دارویی",
"فیتوشیمی",
"شیمی رنگ",
"شیمی دریا",
"شیمی پلیمر",
"آموزش شیمی",
"شیمی پیشرانه‌ها",
"شیمی فناوری اسانس",
"زیست‌شناسی",
"ژنتیک",
"بیوشیمی",
"بیوفیزیک",
"میکروبیولوژی",
"زیست فناوری دریا",
"زیست فناوری میکروبی",
"علوم سلولی و مولکولی",
"زیست فناوری- صنعت و محیط زیست",
"زمين شناسي",
"پترولوژی",
"زمین شناسی اقتصادی",
"زمین ساخت (تکتونیک)",
"آب زمین شناسی",
"چینه نگاری و دیرینه شناسی",
"رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی",
"زمین شناسی نفت",
"زمین شناسی مهندسی",
"زمین شناسی زیست محیطی",
"زمین شناسی و سنجش از دور زمین شناختی",
"مهندسی برق",
"مهندسی الکترونیک",
"مهندسی مخابرات",
"مهندسی کنترل",
"مهندسی قدرت",
"بیوالکتریک",
"مکاترونیک",
"مهندسی مکانیک",
"ساخت و تولید",
"طراحی کاربردی",
"تبدیل انرژی",
"سازه بدنه خودرو",
"سیستم محرکه خودرو",
"طراحی سیستم های دینامیکی خودرو",
"بیومکانیک",
"گرایش سلاح",
"مهندسی کامپیوتر",
"نرم‌افزار",
"گرایش شبکه",
"هوش مصنوعی و رباتیکز",
"معماری سیستم های کامپیوتری",
"مهندسی الگوریتم ها و محاسبات",
"گرایش رایانش امن (امنیت)",
"مهندسی عمران",
"سازه",
"زلزله",
"حمل و نقل",
"مدیریت ساخت",
"خاک و پی (ژئوتکنیک)",
"راه و ترابری",
"محیط زیست",
"خطوط راه آهن",
"سازه های دریایی",
"پدافند غیر عامل",
"مدیریت منابع آب",
"آب و سازه هیدرولیکی",
"مهندسی هوافضا",
"آیرودینامیک",
"جلوبرندگی",
"دینامیک پرواز و کنترل",
"سازه‌های هوایی",
"مهندسی فضایی",
"مهندسی صنایع",
"تولید صنعتی",
"تکنولوژی صنعتی",
"ایمنی صنعتی",
"مهندسی نفت",
"مهندسی مخازن",
"مهندسی اکتشاف",
"مهندسی بهره‌برداری",
"مهندسی حفاری",
"مهندسی شیمی",
"مهندسی پزشکی",
"ترمودینامیک",
"صنایع غذایی",
"پلیمر",
"بیوتکنولوژی",
"گاز",
"پالایش",
"مهندسی مواد",
"مهندسی معدن",
"مهندسی استخراج معدن",
"اکتشاف",
"فرآوری",
"مکانیک سنگ",
"مهندسی هسته‌ای",
"علوم دامی",
"گیاه‌پزشکی",
"علوم و صنایع غذایی",
"زراعت و اصلاح نباتات",
"خاک‌شناسی",
"باغبانی",
"مکانیزاسیون کشاورزی",
"مکانیک ماشین‌آلات کشاورزی",
"منابع طبیعی",
"مهندسی کشاورزی (آب)",
"علوم کشاورزی",
"MBA",
"مدیریت استراتژیک",
"مدیریت منابع انسانی",
"مدیریت بازاریابی و بازرگانی",
"رهبری و رفتار سازمانی",
"کنترل",
"سازماندهی",
"دینامیک سیستم‌ها",
"مدیریت و بازرگانی دریایی",
"مدیریت جهانگردی",
"جامعه‌شناسی",
"جمعیت‌شناسی",
"فلسفه",
"تاریخ",
"جغرافی",
"پزشکی",
"دندان پزشکی",
"داروسازی",
"دامپزشکی",
"علوم آزمایشگاهی",
"پرستاری",
"فیزیوتراپی",
"شنوایی‌شناسی",
"بینایی‌سنجی",
"گفتاردرمانی",
"رادیولوژی",
"مامایی",
"اتاق عمل",
"هوشبری",
"رادیوتراپی",
"کاردرمانی",
"مهندسی بهداشت حرفه‌ای",
"مهندسی بهداشت محیط",
"بهداشت عمومی",
"مدارک پزشکی",
"مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی",
"زبان‌شناسی",
"زبان و ادبیات فارسی",
"زبان انگلیسی",
"زبان آلمانی",
"زبان فرانسوی",
"زبان روسی",
"زبان چینی",
"زبان ژاپنی",
"نقاشی",
"موسیقی",
"نمایش",
"سینما",
"طراحی صنعتی"
] | [
"فهرست‌ها"
] |
1,444 | نوشهر | 2 | 220 | 0 | [] | false | 117 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "نوشهر"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۳۶٫۶۵"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۵۱٫۴۸۳۳"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Overview of Nowshahr.jpg"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "۲۸۰"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "مازندران"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "نوشهر"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[مرکزی]]"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "خاچیک، حبیب آباد، ده نو"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۱۲۸۶۴۷ نفر در سال ۱۳۹۰"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[زبان مازندرانی]]، گویش [[کجوری]]"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "شیعه"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۲۰٫۹− متر"
},
{
"Item1": "درصد رطوبت سالانه",
"Item2": "۸۳ درصد"
},
{
"Item1": "متوسط تعداد روزهای آفتابی",
"Item2": "۱۱۵٫۸ روز"
},
{
"Item1": "شهردار",
"Item2": "رضا کاظمی‌نژاد سرپرست شهرداری"
},
{
"Item1": "ره‌آورد",
"Item2": "[[برنج]]، [[ماهی]]، [[گل]]، [[مرکبات]]، [[کماج]]، [[نمد]]، مصنوعات [[چوبی]]"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۱۱"
},
{
"Item1": "پلاک اتومبیل",
"Item2": "ایران ۷۲ ص"
}
],
"Title": "شهر ایران"
} | نوشهر یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. شهر نوشهر مرکز شهرستان نوشهر در استان مازندران است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۱۲۸۶۴۷ نفر بوده‌است.
زبان مردم این شهرستان زبان مازندرانی با گویش کجوری است که به گویش مردم شهرستان نور و چالوس شباهت دارد.
بخش کجور از توابع شهرستان نوشهر است که یک بخش تاریخی است و در گذشته پایتخت شهر کهن رویان بود که متشکل از شهرستان نور و نوشهر و چالوس و گاهی مرز غربی آن تا رودسر ادامه می‌یافت و سلسله پادوسپانیان در آنجا حکومت می‌کرد.
تاریخچه
شهرستان نوشهر در طول تاریخ دارای دو بخش کوهستانی و جلگه‌ای بود که به بخش کوهی کجور و بخش دشتی کجور معروف بود و در طول تاریخ جزوی از شهر کهن رویان بود که شامل شهرهای فعلی شهرستان نور، نوشهر و چالوس بود و سلسله پادوسبانیان بر آن مناطق حکمرانی می‌کرد.
اما شهر نوشهر قدمت جدیدتری دارد، قدیمی‌ترین نام شهر نوشهر سنگ تجن می‌باشد. آغاز شکل‌گیری نوشهر از روستای گردکل و منطقه شهر پشت بوده‌است که در مجاورت رودخانه گردکل در شمال مسیر راه سرتاسری کناره قرار داشته‌است. در زمان قاجار به لحاظ نزدیک بودن این روستا به دریا و مناسب بودن ساحل آن جهت پهلوگیری شناورهای تجاری مورد توجه شخصی بنام خاچیک قرار گرفت؛ و این منطقه محل مناسبی برای مبادله و حمل و نقل کالا میان ایران و روسیه شوروی و سبب رونق فعالیت‌های مختلف اقتصادی گردید. پس از مدت زمانی مورد توجه حبیب‌اله خان سردار خلعتبری قرار گرفت که بجهت آغاز فعالیت‌های عمرانی به حبیب آباد معروف شد سپس به دهنو و در سال ۱۳۱۸ هجری شمسی و در زمان پهلوی اول با ایجاد بندر نوشهر و یک سلسله اقدامات عمرانی با هویت شهری در کنار بافت روستائی به نوشهر تغییر نام یافت؛ بنابراین علل عمده استقرار و پیدایش شهر نوشهر در این منطقه را میتوان وجود رودخانه‌های متعدد، نزدیکی آن به دریا، کوتاه بودن فاصله‌اش به تهران و موقعیت مناسب ساحل آن برای پهلوگیری شناورهای تجاری و حاصلخیزی اراضی اطرافش دانست. از روستاهای زیبا و توریست پذیر در این شهرستان، روستاهای لتینگان، کشک‌سرا، مزگاه، کجور، بندپی و چلک علیا و روستای تاریخی حیرت در بخش کجور است.
موقعیت جغرافیایی
نوشهر در طول جغرافیایی ۵۱٫۳۰ درجه شمالی و ۳۶٫۳۹ درجه شرقی فرار دارد. شهرستان نوشهر از شمال به دریای کاسپین، از جنوب به بخش بلده نور، رشته کوه‌های البرز، از شرق به شهرستان نور و از غرب به شهرستان چالوس متصل است. ارتفاع آن از سطح دریا ۲٫۹− متر است. نوشهر دارای سه شهر به نام‌های شهر نوشهر، شهر پول، شهر کجور، دو بخش مرکزی و کجور، شش دهستان به نام‌های خیروکنار، بلده کجور، کالج، پنجک رستاق، زانوس رستاق و توابع کجور است. بزرگترین بخش این شهرستان بخش کجور نام دارد که حدود دو سوم از خاک این شهرستان را شامل میشود.
جاذبه‌های طبیعی
پارک جنگلی سیسنگان
رودخانه خیرود - ماشلک - گردکل - کورکورسر- و بسیاری رودخانه‌های کوچک و بزرگ دیگر
جنگل سی سنگان
آبشار چلندر
روستای زیبای حیرت
دیو چشمه در روستای استانکرود
چشمه گردو در روستای سنگ تجن
جنگل خانیکان و آبشار زیبای خانیکان در روستای کوشکسرا
سواحل زیبای نوشهر
طبیعت زیبای روستای چلک علیا
آثار تاریخی و مناطق دیدنی تفریحی
دریای نوشهر
بندر نوشهر
پلاژ شهرداری نوشهر با نام منطقه تفریحی و توریستی سیترا
بازار روز نوشهر که شرایط خاص بنایی آن و همچنین بازار ماهی فروشان و نحوه فروش ماهی به سبک چوب زدن که در این بازار انجام میشود
و همچنین پیست کارتینگ، خیابان فرودگاه، باغ نوید … و
چشمه گردو چشمه گردو نام چشمه زلال با آب فراوان می‌باشد که در فاصله 4 کیلومتری نوشهر در استان مازندران در محلی به نام روستای سنگ تجن (قدیمی‌ترین نام شهرستان نوشهر) واقع شده‌است. این چشمه پرآب‌ترین چشمه در منطقه غربی استان مازندران می‌باشد و به دلیل مناظر زیبای اطراف آن همه ساله پذیرای مسافران زیادی از اقصا نقاط کشور به این منطقه می‌باشد. این چشمه آب شرب دو شهرستان نوشهر و چالوس و روستاهای اطراف را تامین می‌کند.
شرکت آب و فاضلاب نوشهر، بدلیل جلوگیری از ورود آلودگی به آب شرب منطقه، اطراف این چشمه را محصور نموده و به نوعی حفاظت شده محسوب می‌گردد.
قلعه ملک کیومرث
موزه کندلوس
آرامگاه درویش امیر
امامزاده نوح
آرامگاه امامزاده سید علی کیا سلطان
دزد قلعه
امامزاده محمد طاهر
روستای حیرت
غارچلک
دیو چشمه
دریاچه جنگلی خضر نبی: نوشهر - بخش کجور - با فاصله ۷۰ کیلومتر از نوشهر (طبیعی و دیدنی) شوسه و خاکی
سوته قلعه کجور: روستای کجور کیلومتر ۷۰ نوشهر به کجور (بنای تاریخی)
آرامگاه امامزاده سید محمد کیا سلطان درسر جار اویل
قلعه سپرز (اسپیروز) در اویل کجور
پارک جنگلی سی سنگان
حمل و نقل
بندر نوشهر
عکس هوایی از شهر نوشهر و بندر نوشهر
بندر نوشهر یکی از مهمترین بنادر اقتصادی و تجاری ایران است که سالانه حجم زیادی کالا از طریق این بندر مبادله میشود. این بندر نزدیکترین بندر به پایتخت ایران (تهران) است و مجهز به خطوط هوایی است. ساخت بندر نوشهر در سال ۱۳۰۹ ه.ش توسط شرکتهای بورورکس از هلند و آگرمن بلژیک آغاز و در سال ۱۳۱۸ ه.ش راه‌اندازی شد.
قطعات و ماشین‌آلات کارخانه ذوب آهن کرج اولین محموله‌ای بود که از طریق روسیه با یک کشتی تجاری به ظرفیت ۱۰۰۰ تن بارگیری و سال۱۳۱۸ ه.ش در بندر نوشهر تخلیه گردید. در هر سال حداقل ۵۰۰ فروند کشتی در این بندر تردد می‌کنند.
این بندر با مختصات جغرافیایی به طول۵۱ درجه ۳۶ دقیقه شرقی و عرض ۳۹ درجه و ۳۰ دقیقه شمالی یکی از بنادر تجاری استان مازندران می‌باشد که پس از انقلاب ایران به یکی از مراکز مهم اقتصادی و مبادلات کالا از جمهوری اسلامی ایران به کشورهای حاشیه دریای خزر مبدل شد. از نکات حائز اهمیت اینکه این بندر نزدیکترین بندر به مرکز کشور (تهران) نسبت به کلیه بنادر کشور توسط جاده آسفالته و خطوط هوائی به مرکز کشور و سایر نقاط به ویژه استان گیلان در غرب و استان گلستان در شرق مرتبط می‌باشد. فاصله بندر نوشهر تا تهران ۲۰۰ کیلومتر است که با احداث آزاد راه بزرگ تهران شمال به ۱۲۰ کیلومتر تقلیل می‌یابد.
فرودگاه نوشهر
فرودگاه نوشهر در سال ۱۳۳۲ بصورت یک باند خاکی ساخته شده و در سال ۱۳۶۲ ترمینال جدید در آن افتتاح شد، مساحت این فرودگاه ۵۸ هکتار است و با باندی به طول ۲۱۵۰ متر قابلیت پذیرش هواپیماهای متوسط پیکر را داراست. این فرودگاه از قابلیت تبدیل شدن به یک فرودگاه بین‌المللی برخوردار می‌باشد. در حال حاضر فرودگاه نوشهر دارای پروازهای هفتگی به تهران، مشهد، شیراز و اهواز می‌باشد. فرودگاه نوشهر در صورت سرمایه‌گذاری از ظرفیت توسعه بالایی برخوردار است.
در حال حاضر بزرگترین چالش برای فرودگاه سازه‌های غیرمجاز در حریم فرودگاه و حریم دریا می‌باشد که در اثر سهل انگاری شهرداری نوشهر و چالوس صورت گرفته‌است و در صورت مرتفع سازی در آینده می‌تواند برای فرودگاه مشکل ساز باشد.
فرودگاه نوشهر
مراکز آموزشی
دانشگاه علوم دریایی امام خمینی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و دانشکده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (دانشگاه مازندران) در این شهر واقع است. همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر، دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ و هنر واحد ۲ مازندران، دانشگاه پیام نور و دانشگاه غیرانتفاعی مارلیک و همچنین پردیس هنر ومعماری کمال الملک (شهرسازی و معماری) نیز در این شهر واقع است.
مشاهیر
هنر
پوران فرخزاد (شاعر، نویسنده)
بهمن عبدی (گرافیست و کاریکاتوریست)
فردین خلعتبری (آهنگساز و تنظیم‌کننده)
فرهود جلالی کندلوسی (شاعر، خواننده)
ورزش
حسن رنگرز
داوود گیل نیرنگ
سید پیمان حسینی
رحمان احمدی
کیانوش رحمتی
محسن بنگر
محمدرضا خلعتبری
فرهاد اسماعیل‌نژاد
محسن عاشوری
رضا سیم‌خواه
میثم حسینی
بهمن طهماسبی
سیاست
انوشیروان محسنی بندپی
شیخ فضل‌الله کجوری
عبدالرضا شیخ‌الاسلامی
عبدالباقی درویش
محمد رویانیان
فخرالدین صابری
قاسم احمدی‌لاشکی
سدها
سد آویدر سد خاکی آویدر در فاصله حدودا ۳۰ کیلومتری شرق شهر نوشهر و در نزدیکی پارک جنگلی سیسنگان در استان مازندران قرار دارد. این سد و دریاچه پشت آن دریاچه در فاصله‌ای دور از دریا و در دل کوهستان قرار دارد که این امر سبب کاهش رطوبت هوا در این منطقه شده‌است. سد خاکی آویدر در حقیقت متعلق به اداره آبیاری منطقه‌است و دریاچه پشت سد نیز جهت تامین آب مورد نیاز زمین‌های زراعتی منطقه ایجاد شده‌است.
عکس تله که از ضلع جنوبی دریاچه انداخته شده‌است. | [
"بخش مرکزی شهرستان نوشهر",
"زبان مازندرانی",
"کجوری",
"برنج",
"ماهی",
"گل",
"مرکبات",
"کماج",
"نمد",
"چوبی",
"مازندران",
"شهرستان نوشهر",
"استان مازندران",
"زبان مازندرانی",
"بخش کجور",
"شهرستان نور",
"چالوس",
"هوسم",
"پادوسپانیان",
"کجور",
"نور",
"پادوسبانیان",
"بندر نوشهر",
"لتینگان",
"کشک‌سرا",
"مزگاه",
"بندپی",
"چیلک علیا",
"دریای کاسپین",
"بلده",
"شهرستان چالوس",
"پول",
"دهستان خیرودکنار",
"دهستان بلده کجور",
"دهستان کالج",
"دهستان پنجک رستاق",
"دهستان زانوس رستاق",
"دهستان توابع کجور",
"جنگل سی سنگان",
"آبشار چلندر",
"حیرت",
"دیو چشمه",
"چشمه گردو",
"کوشکسرا",
"کارتینگ",
"سنگ تجن",
"قلعه ملک کیومرث",
"موزه کندلوس",
"آرامگاه درویش امیر",
"امامزاده نوح",
"آرامگاه امامزاده سید علی کیا سلطان",
"دزد قلعه",
"آرامگاه",
"روستای حیرت",
"غارچلک",
"تهران",
"دانشگاه علوم دریایی امام خمینی",
"دانشگاه تهران",
"پوران فرخزاد",
"بهمن عبدی",
"فردین خلعتبری",
"فرهود جلالی کندلوسی",
"حسن رنگرز",
"داوود گیل نیرنگ",
"سید پیمان حسینی",
"رحمان احمدی",
"کیانوش رحمتی",
"محسن بنگر",
"محمدرضا خلعتبری",
"حمیدرضا اسماعیل‌نژاد",
"محسن عاشوری",
"رضا سیم‌خواه",
"میثم حسینی",
"بهمن طهماسبی",
"انوشیروان محسنی بندپی",
"شیخ فضل‌الله نوری",
"عبدالرضا شیخ‌الاسلامی",
"عبدالباقی درویش",
"محمد رویانیان",
"فخرالدین صابری",
"قاسم احمدی‌لاشکی",
"سد آویدر"
] | [
"نوشهر",
"شهرهای استان مازندران",
"شهرهای بندری استان مازندران",
"شهرهای بندری در ایران",
"مناطق مسکونی حاشیه خزر",
"شهرهای شهرستان نوشهر",
"شهرهای ایران",
"مناطق مسکونی ساحلی در ایران",
"شهرها و شهرک‌های بندری دریای خزر"
] |
1,445 | یاسا | 0 | 99 | 0 | [
"ياسا",
"قوانین چنگیزی",
"قانون چنگیزی",
"قوانين چنگيزي",
"قانون چنگيزي"
] | false | 14 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | یاسا کتاب قانونی است که بر اساس حقوق عرفی مغول و فرامین چنگیز خان تنظیم شده‌است. نگارش این قانون با همکاری اوگتای و جوغتای (فرزندان چنگیز) صورت گرفت.
این قانون با خط اویغوری و به زبان مغولی نوشته شده و دستورهایی درباره چگونگی روابط با کشورهای بیگانه، جنگ، تقسیمات ارتش، سیستم نامه رسانی، مالیات، وراثت و روابط خانوادگی را دربرمی گیرد.
نام
واژه «یاسا» در زبان مغولی و اویغوری به معنی حکم و فرمان یا «حکم و فرمان شاه» است و در لغت نامه دهخدا رسم، قاعده و قانون نیز معنا شده، عبارت ترکی «توره چنگیزی» نیز گهگاه به کار می‌رود. توره (tura) در مغولی به آداب قومی و دستور اجدادی گفته میشود؛ و به قوانینی گفته میشود که زیر دستان چنگیز آن را با دقت اجرا می‌کردند.
پیدایش یاسا
در دورانی که سلطان محمد خوارزمشاه بر ایران حکم می‌راند، شخصی به نام تموچین با مطیع ساختن قبائل پراکنده مغول و تاتار در دشتهای وسیع مغولستان در شمال چین امپراتوری خویش را بنیان نهاد. در سال ۱۲۰۶ مجمع بزرگ قوریلتای لقب چنگیز خان را (که احتمالا به معنای فرمانروای جهان بوده‌است) برای وی برگزید.
از آن هنگام چنگیز خان همزمان با کشورگشایی‌های خود در چین، ترکستان، ایران و روسیه، احکام و قواعد متعددی را برای سر و سامان بخشیدن به زندگی اجتماعی مردم مغول وضع کرد.
از آن جا که به دلیل ناآشنایی قوم مغول با خط و نگارش حقوق عرفی آنان مکتوب نبود. چنگیز خان دستور داد برای نگارش فرامین و قوانین خود و گردآوری آداب و رسوم مورد قبول او خط اویغوری به کودکان مغول آموخته شود.
زمان و چگونگی تدوین یاسا
در منابع عربی و فارسی صورت‌های مختلفی از این کلمه ضبط شده است. "یاسا"، "یاساک"، "یاسه"، "یاق"، "یاساق"، "سیق"، "یسا تمامی بکار رفته است. اصل مغولی یاسا "دزاساک " بود و معنای "قانون" و "حکم" را داشته است. این قوانین در سال ۶۰۴/۱۲۰۶ ه.ق ظهور عینی داشته و در قوریلتای این سال که قدرت گیری چنگیز مورد تایید بزرگان قرار گرفت، مورد پذیرش واقع شده است. در این خصوص کلمه یاسا به عنوان مجموعه قوانین مدون در چه زمان صورت رسمی پیدا کرده است اشاره کاملا صریحی در منابع نیامده است، منتها با توجه به اهمیت قوریلتای ۶۰۴/۱۲۰۶ ه.ق و رویکرد جدید قدرت نوظهور در راستای جهانگشایی میتوان رسمیت یاسا را به همین زمان نسبت داد.
ماهیت و علل پیدایش یاسا
یاسا در نتیجه تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بوجود آمد. یاسا توازن بسیاری در قدرت مغولها بوجود آورد. علت بوجود آمدن یاسا، تبدیل کردن آداب و عقیده‌های مغولها به نظام آیین حکومتی بود. علاوه بر آن چنگیز از تجربیات شخصی خود هم در آن بهره گرفت.
اهمیت یاسا
یاسا در نزد مغولان بسیار مقدس و شایسته احترام بود. چنگیز خان در زمان حیات خویش جغتای را مامور نظارت بر اجرای یاسا کرده بود و فرمان داده بود مقررات یاسا را روی سنگ‌های بزرگ جاده‌هایی که مسیر عبور سربازان بود، حک کنند. ماده اول یاسا که با حروف درشت روی صخره سنگی بزرگی در فلات پامیر حک شده، این است: «هرکس از یاسا سرپیچی کند، سرش را به باد خواهد داد.» و در پایین آن آمده‌است: «همچنان که آسمان بیش از یک خدا ندارد، زمین نیز بیش از یک خدا ندارد و آن خدا هم منم: چنگیزخان.»
یاسا با احکام سخت و خشن خود نظام مغول را حفظ کرد، همه مردم را مطیع کرد و تحت فرمان یک نفر درآورد و یکی از علل پیشرفت چنگیز خان گردید. قوبلای قاآن تا حدی به رعایت یاسا اهمیت می‌داد که یکی از فرزندانش را به دلیل خیانت کردن به یاسا چوب زد و حبس کرد. اقتدار یاسا در دوران تیمور گورکانی و جانشینان او تا زمان سلطان بابر نیز حفظ شد.
مفاد یاسا
یاسا مانند بسیاری از قوانین قرون گذشته از اصل تناسب میان جرم و مجازات پیروی نمی‌کرد. اصل شخصی بودن مجازات‌ها نیز اعمال نمی‌شد و در بعضی موارد فرزندان مجرم به جای او مجازات می‌شدند یا حتی به عنوان غرامت تحویل محکوم له می‌شدند. از رایج‌ترین مجازات‌ها در میان مغولان، مجازات اعدام بود و در متن یاسا برای بسیاری از اعمال کم‌اهمیت کیفر اعدام در نظر گرفته شده بود.
به نظر می‌رسد به دلیل پیشرفته بودن تمدن مسلمانان یا علاقه شخصی چنگیز به اسلام، پیروان این دین از وضعیت بهتری نسبت به سایر مردم برخوردار بودند. در یاسا میزان خون‌بهای یک مسلمان چهل بالش طلا (معادل ۲۰ هزار مثقال طلا) و خون‌بهای چینی‌ها یک الاغ تعیین شده بود. مجازات قتل یک مغول نیز مرگ بود. ضمنا مغولان به قصاص اعتقاد نداشتند و نظام برده داری نیز در مورد بیگانگان اعمال می‌شد و گرفتن اقرار از طریق شکنجه مجاز بود.
در یاسا بسیاری از احکام متاثر از باورهای قبیله‌ای نیز به چشم می‌خورد. از جمله: مجازات اعدام برای کسی که در آب یا خاکستر ادرار کند؛ یا حیوان را به روش مسلمانان ذبح کند. همچنین هرگونه آلوده کردن یا حتی فروبردن دستها در آب منع شده بود. پا گذاشتن بر روی آتش و ظرفی که برای تهیه غذا استفاده میشود نیز ممنوع شده بود. این احکام حکایت از احترام مغولان به آب و غذا دارند.
علاوه بر این مغولان عدد نه را مقدس می‌دانستند و گویا به همین جهت دزدان محکوم بودند، نه برابر شیء مسروقه را پس دهند.
در زمینه حقوق خانواده مغولان، در واقع زن از سوی مرد خریداری می‌شد. با ازدواج به عضویت خانواده شوهر درمی‌آمد و پس از مرگ شوهر نیز به عقد برادر یا پسر شوهرش درمی‌آمد. البته آنها می‌توانستند زن را به عقد مرد دیگری درآورند.
تعصبات مذهبی در میان مغولان وجود نداشت، انجام مناسک مذهبی و رعایت احوال شخصیه مطابق با مقررات مذهبی برای پیروان تمام ادیان و فرقه‌ها آزاد بود. استفاده از القاب افتخاری نیز در میان مغولان رایج نبود و چنگیز فرمان داده بود که از گفتن سخنان پرطمطراق خودداری کنند و وقتی با سلطان یا هرکس دیگر سخن می‌گویند، تنها نام او را بر زبان آورند.
از مقررات جالب یاسا در این مورد؛ مالیات نگرفتن از فرزندان ابوطالب، فقها، قاریان قران، پزشکان، دانشمندان، زاهدان، موذنان و مرده‌شویان بود.
یاسا و شریعت اسلامی
یاسا به دلیل اینکه بر مبنای ساختار حیات ایلی و معیشت خانه به دوشی تنظیم شده بود، با احکام فقه اسلامی که بر مبنای مدنیت اسلامی تنظیم شده بود مغایرت‌هایی داشت. پیروی کورکورانه از فرا دستان، بی‌توجهی به غسل و حمام، عدم شستشوی لباس و رعایت بهداشت، فرق نهادن میان موارد پاک و نجس، ذبح غیراسلامی حیوانات، عرضه دختران به دربار خان و اشرافیت ایلی، پرهیز نکردن از خوردن حیوانات نجس و اعضای آنها تمامی مغایر با دستورات شرعی بود. در ایران عهد ایلخانی راه تعامل یاسا و شریعت اسلام فراهم بود. به موازات پذیرش مدنیت اسلامی _ ایرانی از سوی مغولها، یاسای آنها نیز رو به دگرگونی نهاد و در نهایت در قالب یاسای غازانی صورتی کاملا دینی به خود گرفت.
سرانجام یاسا
به رغم اعتقاد چنگیز مبنی بر تاسیس آیین و نظام حکومتی و قانونی ارزشمند و ابدی هیچ جا اثری از یاسا باقی نماند و حتی مغولان عصر حاضر نیز از آن بی‌اطلاع هستند. علاوه بر این، تمام دستورات چنگیز ثبت و ضبط نشد و تنها بخشی از آنها در دسترس است. اما یاسای چنگیز به مدت طولانی قوانین اصولی مقننه در میان مغولان بود و به شدت و با بی‌رحمی تمام به اجرا درمی‌آمد و در نتیجه میزان قتل، تقلب و زنا را به شدت کاهش داد. | [
"قانون",
"حقوق عرفی",
"چنگیز",
"اوگتای",
"جغتای (پسر چنگیزخان)",
"اویغوری",
"مغولی",
"جنگ",
"ارتش",
"نامه",
"مالیات",
"لغت نامه دهخدا",
"ترکی",
"سلطان محمد خوارزمشاه",
"ایران",
"تاتار",
"مغولستان",
"قوریلتای",
"چین",
"ترکستان",
"روسیه",
"کودک",
"حکم",
"اجتماعی",
"سیاسی",
"اقتصادی",
"نظام",
"پامیر",
"قوبلای قاآن",
"تیمور",
"بابر",
"بزه",
"مجازات",
"غرامت",
"اعدام",
"اسلام",
"مسلمان",
"بالش",
"طلا",
"مثقال",
"الاغ",
"قصاص",
"برده داری",
"اقرار",
"شکنجه",
"آب",
"ادرار",
"غذا",
"دزد",
"حقوق خانواده",
"زن",
"مرد",
"ازدواج",
"شوهر",
"برادر",
"پسر",
"احوال شخصیه",
"ابوطالب",
"فقیه",
"قاری",
"قران",
"پزشک",
"دانشمند",
"مؤذن",
"مرده‌شوی",
"ایلی",
"اسلامی",
"ایلخانی",
"برتولد اشپولر",
"پی لن رشیدوو",
"عباس اقبال آشتیانی",
"سید حسن امین",
"یواخیم بارکهاوزن",
"مرتضی راوندی",
"غلامحسین مصاحب",
"هارولد لمب",
"رشید یاسمی",
"واسیلی بارتولد",
"یوان چائو پی شه",
"رشید الدین فضل ا... همدانی",
"معصومه معدنچی",
"وهاب ولی"
] | [
"ایلخانان مغول",
"تاریخ حقوق",
"تاریخ حقوق مغولستان",
"تاریخ مغولستان",
"ضوابط حقوقی",
"واژه‌های مغولی"
] |
1,446 | گرجستان | 2 | 1,657 | 0 | [
"جمهوری گرجستان",
"گرجستانی",
"جمهوري گرجستان",
"گرجستاني",
"گرجستان (کشور)",
"گرجستان (كشور)"
] | false | 1,134 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "conventional_long_name",
"Item2": "گرجستان"
},
{
"Item1": "common_name",
"Item2": "گرجستان"
},
{
"Item1": "linking_name",
"Item2": "گرجستان"
},
{
"Item1": "image_flag",
"Item2": "Flag of Georgia.svg"
},
{
"Item1": "image_coat",
"Item2": "Greater coat of arms of Georgia.svg"
},
{
"Item1": "national_motto",
"Item2": "[[ძალა ერთობაშია]]"
},
{
"Item1": "national_anthem",
"Item2": "[[თავისუფლება]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Europe Georgia.svg"
},
{
"Item1": "capital",
"Item2": "[[تفلیس]]"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "44"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "47"
},
{
"Item1": "largest_city",
"Item2": "capital"
},
{
"Item1": "official_languages",
"Item2": "[[گرجی]]"
},
{
"Item1": "ethnic_groups",
"Item2": "۸۳٫۸٪ [[گرجی]]۶٫۵٪ [[آذری]]۵٫۷٪ [[ارمنی]]۱٫۵٪ [[روس]]۲٫۵٪ دیگر"
},
{
"Item1": "ethnic_groups_year",
"Item2": "۲۰۰۲"
},
{
"Item1": "government_type",
"Item2": "[[جمهوری]] [[نیمه‌ریاستی]] [[متمرکز]]"
},
{
"Item1": "leader_title1",
"Item2": "رئیس‌جمهور"
},
{
"Item1": "leader_name1",
"Item2": "[[گیورگی مارگولاشویلی]]"
},
{
"Item1": "leader_title2",
"Item2": "نخست‌وزیر"
},
{
"Item1": "leader_name2",
"Item2": "[[گیورگی کویریکاشویلی]]"
},
{
"Item1": "leader_title3",
"Item2": "رئیس پارلمان"
},
{
"Item1": "leader_name3",
"Item2": "[[داویت اوسوپاشویلی]]"
},
{
"Item1": "legislature",
"Item2": "پارلمان"
},
{
"Item1": "area_km2",
"Item2": "۶۹،۹۰۰"
},
{
"Item1": "area_sq_mi",
"Item2": "۲۶،۹۱۱"
},
{
"Item1": "population_estimate",
"Item2": "۳،۷۲۹،۰۰۰"
},
{
"Item1": "population_estimate_year",
"Item2": "۲۰۱۸"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "۶۵٫۴"
},
{
"Item1": "population_density_sq_mi",
"Item2": "۱۶۹٫۳"
},
{
"Item1": "GDP_PPP",
"Item2": "۲۶٫۳۴۸ بیلیون دلار"
},
{
"Item1": "GDP_PPP_year",
"Item2": "۲۰۱۲"
},
{
"Item1": "HDI_year",
"Item2": "۲۰۱۲"
},
{
"Item1": "HDI_change",
"Item2": "increase"
},
{
"Item1": "HDI",
"Item2": "۰٫۷۴۵"
},
{
"Item1": "currency",
"Item2": "[[لاری]] (ლ)"
},
{
"Item1": "currency_code",
"Item2": "GEL"
},
{
"Item1": "time_zone",
"Item2": "GET"
},
{
"Item1": "utc_offset",
"Item2": "+۴"
},
{
"Item1": "drives_on",
"Item2": "راست"
},
{
"Item1": "calling_code",
"Item2": "+۹۹۵"
},
{
"Item1": "iso3166code",
"Item2": "GE"
},
{
"Item1": "ISO_3166–1_alpha2",
"Item2": "GE"
},
{
"Item1": "ISO_3166–1_alpha3",
"Item2": "GEO"
},
{
"Item1": "ISO_3166–1_numeric",
"Item2": "۲۶۸"
},
{
"Item1": "cctld",
"Item2": "[[.ge]]"
}
],
"Title": "country"
} | گرجستان کشوری است در منطقه قفقاز اوراسیا. این کشور که در سرحد آسیای غربی و اروپای شرقی قرار دارد، از غرب با دریای سیاه، از شمال با روسیه، از جنوب با ترکیه و ارمنستان، و از جنوب‌شرق با جمهوری آذربایجان هم‌مرز است. پایتخت و بزرگترین شهر آن تفلیس است. مساحت گرجستان , و جمعیت آن در سال ۲۰۱۶ در حدود ۳٫۷۲ ;میلیون نفر بوده‌است. گرجستان یک جمهوری متمرکز، نیمه‌ریاستی است و حکومت آن از طریق دموکراسی نیابتی انتخاب میشود.
گرجستان یکی از کشورهایی است که در هر دو قاره اروپا و آسیا قرار داشته و یکی از اهداف مقامات سیاسی تفلیس پایتخت گرجستان، عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو است؛ که گرجستان در حال حاضر عضو ناظر در اتحادیه اروپا و ناتو می‌باشد و همکاری‌های زیادی با این دو سازمان دارد لازم است ذکر شود که کلیه قوانین گرجستان مانند قوانین اتحادیه اروپا است.
مردم بومی گرجستان، مردم گرجی مسیحی ارتدکس و پیرو کلیسای ارتدکس گرجی هستند. گرجی‌ها به زبان گرجی سخن می‌گویند که زبان رسمی کشور گرجستان است و با الفبای گرجی نوشته میشود که یکی از چهارده الفبای موجود در جهان می‌باشد.
دیرینگی زندگی انسان در گرجستان به ۱،۸۰۰،۰۰۰ (یک میلیون و هشتصد هزار) سال پیش می‌رسد که گروهی از انسان‌های نخستین موسوم به انسان گرجی در آن می‌زیسته‌اند. گرجستان یکی از قدیمی‌ترین کشورها و یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌ها را داراست.
گرجستان در زمان باستان با نام ایبریا شناخته می‌شده‌است و امروزه در اکثر زبان‌ها با اشکال گوناگون واژه یونانی "گیرگیا" (Georgia به معنای "کشاورزی") شناخته میشود.
از زمان بنیان پادشاهی گرجستان باستان یا همان ایبریا توسط پارناواز یکم در سده چهارم پیش از میلاد تا زمان حمله مغول به گرجستان در سده ۱۳ میلادی، دوره صلح و آرامش در تاریخ گرجستان است و از حمله مغول به بعد، گرجستان تاریخی پر فراز و نشیب را با ایستادگی در برابر حملات ایرانیان، عثمانیها و روس‌ها گذرانده که واپسین مورد آن حمله روسیه به گرجستان در سال ۲۰۰۸ میلادی است.
نقطه اوج تاریخ ارتباط گرجستان و ایران، دوران صفویه بوده که مهمترین رویدادهای آن عبارتند از:
۲۳ بار حمله ارتش امپراتوری صفویان به گرجستان
قتل‌عام بسیاری از گرجی‌ها
اسارت و تبعید ۳۰۰۰۰۰ (سیصد هزار) تن از بازماندگان گرجی‌های کشته شده به قزوین، گیلان، مازندران، گلستان، اصفهان و فارس
برقراری متناوب حکومت صفویان بر شرق و حکومت عثمانیها بر غرب گرجستان
پس از صفویان، نادر شاه افشار به گرجستان حمله کرده و ۳۰،۰۰۰ (سی هزار) گرجی را به خراسان تبعید کرد. آغامحمدخان قاجار نیز پس از حمله به تفلیس، با قتل‌عام مردم آن شهر، یکی از خونبارترین وقایع تاریخ گرجستان را رقم زد و ۱۵،۰۰۰ گرجی را نیز به ایران کوچاند.
با امضای عهدنامه گرجیوسک در سال ۱۷۸۳، گرجستان تحت‌الحمایه روسیه شد و حدود بیست سال بعد یعنی در سال ۱۸۰۱ میلادی، روسیه، گرجستان را به عنوان یکی از فرمانداری‌های خود اعلام نمود و رژیم تزاری در گرجستان برقرار شد. در پی انقلاب ۱۹۱۷ امپراتوری روسیه، گرجستان، در ۲۶ مه ۱۹۱۸ اعلام استقلال کرد، اما ارتش سرخ شوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی (۱۳۰۰ شمسی) به گرجستان حمله کرده و به مدت ۷۰ سال، گرجستان یکی از جمهوری‌های شوروی بود تا اینکه در سال ۱۹۹۱ میلادی (۱۳۷۰ شمسی)، مستقل شد.
تفلیس
گرجستان پس از استقلال، درگیر چند مسئله قومی بسیار حاد گشت و خواسته‌های جدایی‌طلبانه موجب بروز دو منازعه جدی داخلی گردید. مناظره آبخازیا و اوستیای جنوبی و مسئله‌آفرینی آجاریا، عملا دولت گرجستان را در آستانه فروپاشی و تجزیه قرارداد و برای مدتی این کشور را در زمره کشورهای ناکام مطرح کرد. در دوره پس از استقلال این جمهوری، هنوز دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی از خواسته‌های تجزیه‌طلبانه دست برنداشته و عملا دولت گرجستان نتوانسته‌است بر این دو منطقه اعمال کنترل نماید.
موقعیت
گرجستان بین ۴۱ درجه و ۷ دقیقه تا ۴۳ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی، و ۴۰ درجه و ۴ دقیقه تا ۴۶ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی واقع شده‌است.
این کشور به صورت طولی در امتداد مدارات کشیده شده و طول آن حدود ۳۷۰ کیلومتر، حداکثر عرض آن ۲۰۰ کیلومتر و طول قطر بزرگ آن ۶۱۳ کیلومتر است. مساحت گرجستان ۶۹،۹۰۰ کیلومتر مربع و اندکی بزرگتر از سری‌لانکا و کوچکتر از سیرالئون است. این کشور بزرگتر از کشورهای اروپای مرکزی و آسیا شرقی مانند هلند و بلژیک و نروژ و اتریش و دانمارک و کره جنوبی و ارمنستان و کرواسی و اسلونی و استونی و لتونی و لیتوانی می‌باشد.
طول مرزهای گرجستان جمعا ۱۹۶۹٫۸ کیلومتر است. این کشور از شمال با فدراسیون روسیه هم‌مرز می‌باشد، سراسر این خطوط مرزی، منطبق بر آب فشان رشته کوه‌های قفقاز کبیر است و ۸۰۷٫۶ کیلومتر مرز مشترک را در بر می‌گیرد. این مرز از نظر استراتژی نظامی اهمیت بسیاری دارد. در حقیقت این مرز سرحدات طبیعی روسیه را در جنوب تشکیل می‌دهد، در جنوب آن گرجستان و در شمال آن جمهوری‌های خودمختار داغستان، چچن، اینگوش، اوستیای شمالی، کاباردینو-بالکاریا، کاراچای-چرکسیا، همچنین سرزمین کراسنودار را شامل میشود. مهمترین راههای ارتباطی قفقاز مرکزی و غربی که روسیه را با گرجستان، ارمنستان و ایران پیوند می‌دهد، از این مرز می‌گذرد. محافظت و نگهبانی از این مرز برای روسیه جنبه حیاتی دارد، همانطور که در دوره شوروی پیشین و روسیه تزاری نیز دارای اهمیت بسیار بود و جنگ‌های بسیاری برای دستیابی به این سرحدات به وقوع پیوسته‌است.
گرجستان در شرق با جمهوری آذربایجان هم‌مرز است که طول آن ۳۷۴٫۴ کیلومتر می‌باشد. دو راه عمده ارتباطی گرجستان با شرق، دریای خزر و ایران از این نقطه می‌گذرد (جاده زمینی و راه‌آهن) علاوه بر آن، لوله انتقال نفت باکو-سوپسا نیز از این مرز می‌گذرد.
در جنوب، گرجستان به ترتیب از شرق به غرب با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم‌مرز است. طول خط مرزی بین گرجستان و ارمنستان ۲۱۶٫۷ کیلومتر و با ترکیه ۲۵۶٫۱ کیلومتر است. در غرب، مرز گرجستان به دریای سیاه می‌رسد که طول مرز ساحلی آن ۳۱۵ کیلومتر است.
جمهوری خودمختار آجاریا با مساحت ۳ هزار کیلومتر مربع در بخش جنوبی ساحل دریای سیاه در ترکیب کشور قرار دارد.
استان خودمختار اوستیای جنوبی یا سامچابلو نیز با مساحت ۳٫۹ هزار کیلومتر در دامنه‌های جنوبی قفقاز بزرگ در ترکیب جمهوری گرجستان قرار دارد.
گرجستان با ۶۹،۹۰۰ هزار کیلومتر مربع مساحت، دومین جمهوری قفقاز جنوبی از نظر مساحت و جمعیت (پس از جمهوری آذربایجان) به‌شمار می‌رود.
درازای سواحل گرجستان در دریای سیاه ۳۵۰ کیلومتر است که میان دهانه رود دماغه «گونیو» کشیده شده‌است. همچنین شهر سوچی و استان چچن در روسیه و استان لوری در ارمنستان و دو استان ارتوین و اردهان در ترکیه و استان زاکاتالا در جمهوری آذربایجان تا ۳۰ سال گذشته جزو مناطق گرجستان بوده اما روسیه این مناطق را به زور از گرجستان جدا و تجزیه کرده و هم‌اکنون هم روسیه قصد تجزیه ساختن گرجستان را دارد.
تقسیمات کشوری و اداری
کشور گرجستان به ۸ استان، یک منطقه خود مختار (اوستیای جنوبی به مرکزیت تسخینوالی) و ۲ جمهوری خودمختار به نام‌های آجاریا به مرکزیت باتومی و آبخازیا به مرکزیت سوخومی تقسیم می‌گردد. آجاریا و آبخازیا زیر نظر و تحت حاکمیت دولت مرکزی گرجستان به فعالیت می‌پردازند و فرمانداران این مناطق از طرف دولت مرکزی انتصاب و هدایت میشوند. اوستای جنوبی نام رسمی این استان نمی‌باشد و روسیه به این منطقه اوستای جنوبی می‌گوید نام اصلی و باستانی این منطقه استان سامچابلو می‌باشد.
پایتخت این کشور تفلیس ، (تلفظ: تبیلیسی) و شهرهای مهم آن کوتائیسی، باتومی، روستاوی، زوگدیدی، گوری و پوتی می‌باشند.
آب و هوا
طبیعت گرجستان
سرزمین گرجستان از دید اقلیمی منحصر به فرد است، یعنی هر چهار فصل سال دیده میشود به‌طوری‌که در یک زمان در کناره‌های دریای سیاه هوای تابستانی در میان نخل‌های حکم فرماست؛ در تپه ماهورهای پایکوهی، رویش علف‌های تازه و گلهای بهاری، همچنین در کوهستان، مه غلیظ همچون ابری که با ریزش برف و باران همراه‌است وجود دارد.
اما کوه‌های قفقاز بزرگ همچون قازبگی و دیگر کوه‌ها، از برف ضخیم پوشیده شده‌اند. در مجموع آب و هوای گرجستان تابعی است از موقعیت جغرافیایی این سرزمین، توده‌های هوای اشباع شده از بخارات آب دریای سیاه از سمت غرب وارد دالان قفقاز و در گرجستان غربی باعث بارندگی متناوب میشود و با از دست دادن نسبتی رطوبت از رشته کوه‌های سورامی، مسختی و ارسیانی وارد گرجستان شرقی میشود.
شاید به همین دلیل است که گرجستان شرقی بارندگی کمتری را دریافت می‌کند و آب و هوای آن خشک‌تر است.
ناهمواری‌ها
کشور گرجستان عمدتا کوهستانی است. بیش از ۸۰٪ قلمرو این سرزمین را کوهستان‌ها و تپه ماهورها پوشانده‌است. فعالیت‌های عادی مربوط به زلزله در نواحی دارای ساختار آتشفشانی در گرجستان جنوبی آشکار شده‌است.
برخلاف کلیات عمومی کوه‌شناسی، قسمت گرجستان قفقاز بزرگ، در مطابقت با زمین‌شناسی و ساختار اصلی ناهمواری، به سه قسمت غربی، مرکزی و شرقی تقسیم شده‌است.
قفقاز بزرگ
تصویر ماهواره‌ای قفقاز
با گذر از غرب به شرق در امتداد رشته کوه قفقاز بزرگ، امکان مشاهده افزایش تدریجی آب پخشان اصلی بین رودخانه‌های دامنه‌های شمالی و جنوبی و همچنین کوه‌های نوک نیزی که به طرف سواحل دریای سیاه و اراضی پست کولخیس، کشیده شده‌اند، وجود دارند. همه نواحی کوهستانی که بین دره «پسو» و مرزهای شرقی جمهوری خودمختار آبخازیا کشیده شده‌اند،
«قفقاز غربی» نامیده میشود. رشته اصلی قفقاز غربی همچون برآمدگی‌های عظیمی، پوشیده از قلل صخره‌ای برافراشته‌است که در بین آن، یخچال‌هایی در عمق حفره‌های سیرکی قرار دارند. ستیغ عظیم قفقاز بزرگ، نزدیک هزار متر بالاتر از خط برف‌های دائمی است. گذرگاه‌های کوهستانی، که در اغلب موارد، جاده‌ای مالروست. در ارتفاع ۲۴۰۰ تا ۳۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند.
قلل قفقاز بزرگ پوشیده از برف‌های دائمی است. واریزهای موجود درپای قله‌ها حاصل قرن‌ها فرسایش هوازدگی است. اختلاف شدید بین دمای شبانه روز، سبب تخریب حتی سنگ‌های سختی جون گرانیت، گنیس و شیست‌های دگرگون میشود که بیشترین قسمت رشته کوه‌ها را تشکیل می‌دهند.
آبشارهای یخی که از زبانه‌های یخچالی تشکیل میشود، بر روی حصارهای سنگی جریان می‌یابد و به درون دره‌های تنگ و عمیق سرازیر میشود. این آبشارها تعداد بی‌شماری جویبار و نهر را تغذیه می‌کند که رودهای کوهستانی در پایین تشکیل می‌دهند.
در قسمت شرقی قفقاز غربی، رشته کوه‌های آهکی کوتاه ترند و برآمدگی‌های نسبتا کوتاهی را تشکیل می‌دهند. یکی از این رشته کوه‌ها توسط رود گالیدزگا به‌طور عمیق بریده شده‌است. از بالای کانیون، مجددا میتوان دامنه‌های شیبدار کوه‌ها را دید. این‌ها، هرچند از آهک تشکیل نیافته‌اند، اما عمدتا ماسه سنگ‌های سخت صخره‌های آتش فشانی قدیمی هستند.
در پرتگاه‌های نوک تیز، که اخیرا با جنگل‌های غیرقابل نفوذی پوشیده شده، یکی از مراکز صنعتی گرجستان، شهر تقوارچلی قرار دارد که در دوره شوروی ساخته شده‌است. در این ناحیه، زغال سنگ در ماسه سنگ‌های ژوراسیک یافت شده‌است.
ناحیه بین کوهی شرق کولخیس
در طول رشته کوه سورامی، شاخه شرقی اراضی پست بین کوهی گرجستان واقع شده‌است. این منطقه طبیعت گوناگونی دارد. در جنوب دامنه‌های پلکانی رشته کوه‌های تریالتی سر برافراشته‌اند.
در طول پایکوه‌های آن دره رود متکواری قرار دارد که در حاشیه بستر آن راه‌آهن کشیده شده‌است.
قفقاز کوچک
قسمتی از منطقه کوهستانی، قفقاز کوچک است که در امتداد مرزهای گرجستان کشیده شده‌است. این منطقه دارای دو قسمت جداگانه از نظر ساختار و ناهمواری است. قسمت شمالی، رشته کوه‌های چین خورده حاشیه‌ای و بلندی‌های آتش فشانی جاواختی است. قسمت بعدی که از دریای سیاه تا تفلیس کشیده شده‌است، عمدتا از سنگ‌های آتش فشانی ترشیاری پایین تشکیل شده‌اند. اراضی مرتفع آتش فشانی از لایه‌های جوان ترشیاری بالا و گدازه‌های کواترنری تشکیل شده‌اند که فلات بلندی را با زنجیره‌ای از مخروط‌ها و گنبدی‌های آتش فشان‌های خاموش به وجود آورده‌است.
آب‌شناسی
رودها
متکواری و آراگوی
رشته کوه‌های سورامی، متسختی و ارسیانی، رودهای گرجستان را به دو حوضه دریای سیاه و دریای خزر تقسیم می‌کنند. به علت بارندگی فراوان، رودهای حوضه دریای سیاه شبکه متراکم‌تری را تشکیل داده و حجم آب بیشتری را نسبت به گرجستان شرقی، جاری می‌سازد. گرجستان غربی با تعداد زیادی از رودهای کوچک که از نزولات باران و قسمتی از مردابها تغذیه میشوند، مشخص میشوند. این رودها مستقیما وارد دریای سیاه میشوند. در حوضه رود متکواری چنین نمونه‌هایی از رودهای مردابی وجود ندارد، اما رودها دارای جریان‌های فصلی هستند و در تابستان این رودها خشک میشوند. در گرجستان غربی، جایی که سنگ‌های کربناته، گسترش یافته‌است، رودهای زیادی از چشمه‌ها یا جویبارهایی سرچشمه می‌گیرند که از حفره‌های کارست‌های زیرزمینی بیرون می‌آیند. در سرزمینهای بلند جاواختی در گرجستان جنوبی رودهایی وجود دارند که توسط دریاچه‌ها و به مقدار زیاد از آبهای زیرزمینی تغذیه میشوند.
رودخانه‌های گرجستان دارای اهمیت اقتصادی بسیارند. بر طبق برآوردهای منابع برق آبی، گرجستان جای مهمی را در بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) اشغال می‌کند و بسیاری از کشورهای خارجی از جمله فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، اتریش، یونان، پرتغال، صربستان، مجارستان، آلمان و بلژیک جلوتر است.
دریاچه‌ها
دریاچه لیسی تفلیس
تعداد دریاچه‌های گرجستان اندک است و اغلب آنها کوچک می‌باشند و در چشم‌انداز گرجستان نقشی ایفا نمی‌کنند. هرچند، دریاچه‌های این کشور از نظر منشا متفاوت اند اما دارای شکل زیبایی هستند.
سرزمینهای بلند جاواختی بیشترین تعداد دریاچه هارا داراست. در گرجستان شرقی دریاچه «بازالتی» قرار دارد و در داخل محدوده شهر تفلیس دریاچه کوچک «لیسی» واقع شده‌است. تعداد زیادی دریاچه‌های مصنوعی در گرجستان ایجاد شده‌است. تعدادی از آنها حتی از دریاچه‌های طبیعی است.
یخچال‌ها
یخچال سوانتی
در رشته کوه قفقاز مرکزی در قلمرو گرجستان، تعداد زیادی یخچال وجود دارد. این مورد طبیعی است، زیرا حد برف‌های دائمی در قسمت غربی این رشته کوه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و در قسمت شرقی در ارتفاع ۳۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. صدها کوه از رشته کوه‌های قفقاز بزرگ، بالاتر از این ارتفاع واقع شده‌اند. بسیاری از یخچال‌های گرجستان در دامنه‌های جنوبی قفقاز بزرگ، متمرکز شده‌اند. بسیاری از یخچال‌های گرجستان کاملا بزرگ و گسترده هستند. به ویژه تعداد یخچال‌های بزرگ در حوضه رود «اینگوری» به حدود ۱۷۰ یخچال می‌رسد. بزرگترین آنها عبارت اند از: «تویبری» (به طول ۱۰ کیلومتر)، «لکزیری» (به طول ۱۳٫۵ کیلومتر) و «تسانری» (به طول ۱۲ کیلومتر).
یخچال‌ها دارای اهمیت اقتصادی قابل توجهی هستند. این یخچال‌ها رودهای بزرگ گرجستان را تغذیه می‌کنند. در تابستان، یخ‌های ذوب شده در یخچال‌ها آب رودخانه‌های ریونی، اینگوری، ترک، و سایر رودها را با حجم زیاد تغذیه می‌کنند.
آبهای معدنی
قفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، ناحیه آتش فشان‌های فعال دوره‌های اخیر زمین‌شناسی است، که ناحیه‌ای زلزله خیز متراکم با حرکت‌های تکتونیکی جدید است. فعلیت نیروهای تحت‌الارضی با چشمه‌های آب گرم و معدنی مشخص میشود که در بسیاری از قلمرو گرجستان از زمین خارج میشوند.
«آب حیات» را میتوان به چشمه‌های آب گرم و رادیواکتیویته «تسقالتوبو» لقب داد. چشمه‌های معدنی قلیایی-کربنیک مرکز آسایش گاهی «برجومی» در سراسر جهان شناخته شده‌است. آبهای معدنی «منجی» با آبهای «ماتسستا» در نزدیکی «سوچی» قابل مقایسه‌است. چشمه‌های قلیایی-نمکی «سایرمه»، «لوگلا»، «زواره» در «جاوا» شبیه چشمه‌های «سن توکی» هستند. سرانجام اینکه چشمه‌های گوگردی-قلیایی تفلیس بسیار معروف می‌باشند.
خاک‌شناسی
در قلمرو گرجستان طیف وسیعی از خاک‌ها، از خاکستری-قهوه‌ای و شور نیمه بیابانی، یعنی خاک‌های استپی خشک و خاک‌های جنگل‌های معتدل مرطوب تا خاک‌های سرخ و پودزولی نواحی جنب مداری و خاک‌های چمنی آلپی گسترده شده‌است.
با وجود تفاوتهای طبیعی اساسی بین گرجستان شرقی و گرجستان غربی، خاک‌های این دو ناحیه نیز به ویژه در اراضی پست بین کوهی، با هم تفاوت دارند.
خاک‌های چمنی-کوهستانی سرزمینهای بلند آتش فشانی گرجستان جنوبی، ویژگی‌های مخصوص خود را دارا هستند. در اینجا، در فلات «آخالکالاکی»، در همسایگی «تسالکا»، «دمانیسی» و «گومارتی» تا ارتفاع ۱۲۰۰–۲۰۰۰ متری، خاک‌های چرنوزیوم کوهستانی، خاک‌های غالب است. اندکی بالاتر، در رشته کوه‌های «جاواختی»، «تریالتی» و «سامسارا» این خاک‌ها با خاک‌های چمنی-کوهستانی جایگزین میشوند. خاک‌های چمنی-کوهستانی گرجستان پوشیده از چمنزارهای آلپی و نیمه آلپی است که اساس دامپروری را تشکیل می‌دهد.
جغرافیای زیستی
پوشش گیاهی
متیانتی
طبق برآوردها، حدود ۴۰۰۰ گونه گیاهی در گرجستان یافت میشود. جنگل‌ها، مهمترین ذخایر گیاهی گرجستان را دارا هستند که حدود یک سوم از قلمرو کشور را در بر می‌گیرند.
ناحیه بندی عمودی به روشنی با گرجستان کوهستانی مشخص میشود. پوشش گیاهی گرجستان شرقی متفاوت با گرجستان غربی است. پوشش گیاهی گرم و مرطوب گرجستان غربی فراوان و گوناگون است.
پوشش سبز زمین‌های پست کولخیس و تپه‌های پایکوهی گرجستان غربی بسیار غنی است. جنگل‌های درختان بارونده در خاک‌های باتلاقی کولخیس رشد کرده‌اند. گونه‌های متعددی از بلوط (ایمرتیاتی، ایبریایی، هارتویس) راش، شاه بلوط، ممرز و توسکا متناوبا با افرا، خرمالو، زبان گنجشک، زیرفون، گلابی، سیب و راش شرقی جایگزین میشود.
چمنزارهای کوتاه آلپی و گونه‌های فرش مانند، بلندی‌ها از ۲۳۰۰–۲۴۰۰ تا ۲۹۰۰–۳۰۰۰ متری از سطح دریا، پوشش گیاهی غالب را تشکیل می‌دهند. در اینجا گیاهان کوتاه با گلهای درشت و زیبا (جنتیانای زرد، علف خنازیر، شقایق قفقازی و…) می‌رویند. در بالای ناحیه آلپی، کوهستان‌ها عاری از پوشش گیاهی ممتد است.
حیات جانوری
سگ قفقازی
در گرجستان جانوران زیادی وجود دارد که به جهت گوناگونی چشم‌اندازها منحصر به فرد است، (از ناحیه جنب مداری تا کوهستان‌های پوشیده از برف). در اینجا گونه‌های جانوری بومی، از جمله جانوران مهاجر از سایر نواحی جانوری، یافت میشود. در گرجستان نواحی جانوری در ارتباط با ارتفاع کاملا مشخص هستند (از نواحی استپی و جنب مداری مرطوب تا نواحی آلپی). در نواحی آلپی قفقاز بزرگ، گونه‌های متفاوتی از گوسفند و بز کوهی زندگی می‌کنند.
پرندگانی که در ناحیه آلپی لانه می‌سازند شامل خروس برفی، زاغی، خروس زیبای قفقازی، که در بیشه‌ها زندگی می‌کنند و پرندگان شکاری از قبیل عقاب طلایی و کرکس ریشدار است.
ماهی‌های زیادی در آبهای داخلی این کشور وجود دارد. رود متکواری و شاخابه‌های آن مسکن مارماهی دریای خزری، ماهی آزاد، ماهی سفید، گربه ماهی، شاه ماهی، اردک ماهی و ماهی کپور است. رودهای کوهستانی مملو از ماهی قزل آلاست.
جمعیت‌شناسی
خصوصیات جمعیتی
ویکی‌نویس‌های گرجستان
در سال ۲۰۰۶ میلادی کشور گرجستان دارای ۴،۶۶۱،۴۰۱ تن جمعیت بوده که از این تعداد ۲،۲۳۷،۴۷۲ تن (۴۸٪) مردان و ۲،۴۲۳،۹۲۸ تن (۵۲٪) را زنان تشکیل داده‌اند. نرخ رشد جمعیت در گرجستان از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۵ میلادی، ۰٫۳- درصد بوده‌است. بر اساس آمار سال ۲۰۰۳ میلادی، نسبت زاد و ولد ۸ در ۱۰۰۰ و نسبت مرگ و میر ۱۰ در ۱۰۰۰ اعلام گردیده‌است.
ترکیب سنی و جنسی
بر اساس آمار موجود در سال ۲۰۰۷ میلادی، ۱۹٪ از کل جمعیت کشور گرجستان زیر ۱۴ سال، ۶۶٪ بین ۱۵ تا ۶۴ سال و ۱۵ ٪ بالای ۶۵ سال را تشکیل می‌دهند. میزان امید به زندگی در سال ۲۰۰۴ میلادی، در گرجستان ۷۰٫۶ سال بوده‌است.
جمعیت شهری و روستایی
میزان جمعیت روستایی کشور گرجستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۴۴٪ از کل جمعیت این کشور بوده‌است. این رقم در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۴۸٪ بوده‌است که بر این اساس نرخ جمعیت روستایی روند نزولی داشته‌است. نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱ میلادی، ۰٫۱- بوده‌است.
جمعیت شهری این کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۳،۱۰۰،۰۰۰ تن (۵۷٪) بوده‌است. این رقم در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۲٫۶۰۰٫۰۰۰ تن (۵۲٪) اعلام گردیده‌است.
نظام آموزشی
دانشگاه تفلیس
قانون اساسی گرجستان تحصیلات در مدارس تا کلاس نهم را به‌طور رایگان پیش‌بینی نموده‌است. هم چنین در دانشگاه‌های دولتی، دانشجویان از امکانات تحصیل رایگان برخوردار می‌باشند. در گرجستان مدارسی به زبان‌های روسی، ارمنی، آذربایجانی، آسی و آبخازی وجود دارد.
با توجه به تغییراتی که در دوره پیش از دانشگاه به وجود آمده، مدت تحصیل در مدارس در مجموع به ۱۲ سال رسیده‌است؛ از اول تا ششم: دوره ابتدایی، از هفتم تا نهم: دوره پایه، از دهم تا دوازدهم: دوره تحصیلات متوسطه می‌باشد. از اول تا کلاس نهم اجباری و رایگان بوده، از سال دهم تا دوازدهم، اخیرا فقط بخشی از هزینه‌ها را دولت تقبل می‌کند. نوع مدارس نیز تغییر یافته‌است.
در سال ۲۰۰۴ میلادی، نرخ سواد در بزرگسالان (۱۵ سال و بالاتر)، ۱۰۰٪ اعلام شده‌است و شاخص آموزش این کشور ۰٫۸۹ بوده‌است.
نسبت زنان به مردان در سال ۲۰۰۱ میلادی، در دوره‌های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه به ترتیب: ۹۵٪، ۷۳٪ و ۳۴٪ بوده‌است.
بهداشت و درمان
بر اساس آمار سال ۲۰۰۰ میلادی، مخارج عمومی در زمینه بهداشت و درمان، ۰٫۷ از تولید ناخالص ملی (GDP) کشور گرجستان را به خود اختصاص داده‌است که این رقم در سال ۱۹۹۰ میلادی، ۳٪ بوده‌است. در گرجستان بیمارستان‌های بسیار پیشرفته و به روزی در طی سالهای اخیر ساخته شده‌است.
تاریخ
جمجمه ۲ میلیون ساله انسان گرجی
انسان‌های اولیه را میتوان در قفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، خیلی پیش از دوره پارینه سنگی ردیابی کرد. جمجمه انسان اروپایی نژاد که یک میلیون و هشتصد هزار (۱٫۸۰۰٫۰۰۰) سال پیش زندگی می‌کرده‌است، در حفاریهای اخیر در ناحیه دمانیسی به دست آمده‌است.
اواخر عصر مفرغ و اوایل عصر آهن، سراسر گرجستان پیشرفت وسیعی را در حوزه اقتصادی شاهد بود که همراه با سطح بالایی از صنایع دستی، گسترش روابط تجاری و توام با افزایش نابرابری‌های اجتماعی بود. در اواخر نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد حضرت عیسی (ع)، شرایط لازم برای ظهور یک جامعه طبقاتی ایجاد شده بود.
از هزاره دوم پیش از میلاد مسیح، همزمان با قدرت گرفتن آشوری‌ها، اقوام گله دار و دامپرور از سرزمین بین‌النهرین در گرجستان سکنی گزیدند؛ که بعدها امپراتوری اورارتو را تشکیل دادند.
قابل ذکر است که قبایل گرجی یگانگی خود را همزمان با پایان عصر مفرغ، آغاز کردند. در پایان هزاره دوم و آغاز هزاره اول پیش از میلاد، در نواحی جنوب شرقی گرجستان باستان، دو اتحادیه اصلی از قبایل ظهور کردند: دیائوخی و کولخیس که هر دو آنها تا قرن هشتم پیش از میلاد دوام داشتند.
در میانه قرن هشتم پیش از میلاد، دیائوخی در نتیجه قدرت گرفتن اورارتو فروپاشید. غلبه کول‌ها (کولخیس) و مخالفت آنها با تائوها (دیائوخی) نیز در این امر سهیم بود. قسمتی از سرزمین دیائوخی به کول‌ها واگذار شد. مدتی بعد کشمکش بین کول‌ها و اورارتو آغاز شد و کول‌ها شکست خوردند.
قلمرو اورارتو در زمان خود وسیع‌ترین امپراتوری به‌شمار می‌رفت. در قرن هفتم پیش از میلاد، همزمان با آغاز دوره ضعف اورارتو، آریایی‌ها پادشاهی ماد را تاسیس کردند. با قدرت گرفتن ماد و شکست خوردن اورارتو، مادها حوالی ارمنستان امروزی ساکن شدند که نتیجه ترکیب این دو قوم (گرجی و آریایی) قوم ارمنی بود. در اوسط قرن ششم پیش از میلاد حضرت عیسی (ع) هخامنشیان جایگزین مادها، در حکومت بر جنوب گرجستان باستان شدند.
قرن‌های ششم تا چهارم پیش از میلاد، دوره استحکام قبایل کارتلی، عمدتا ساکنان گرجستان شرقی شد. کشمکش بین کنفدراسیون‌های مختلف گرجی در نهایت منتج به تشکیل پادشاهی «ایبریا» به پایتختی «متسختا» شد.
نقشه مناطق تحت حکومت مغول از سال ۱۲۵۹ میلادی (گرجستان جزو این مناطق نیست)
از زمان بنیان پادشاهی گرجستان باستان یا همان ایبریا توسط پارناواز یکم در سده چهارم پیش از میلاد تا زمان حمله مغول به گرجستان در سده ۱۳ میلادی، دوره صلح و آرامش در تاریخ گرجستان است و از حمله مغول به بعد، گرجستان تاریخی پر فراز و نشیب را به ایستادگی در برابر حملات ایرانیان، عثمانیها و روس‌ها گذرانده‌است.
با امضای عهدنامه گرجیوسک در سال ۱۷۸۳، گرجستان تحت‌الحمایه روسیه شد و حدود بیست سال بعد یعنی در سال ۱۸۰۱ میلادی، روسیه، گرجستان را به عنوان یکی از فرمانداری‌های خود اعلام نمود و رژیم تزاری در گرجستان برقرار شد. گرجستان پس از انقلاب اکتبر روسیه در سال ۱۹۱۸ اعلام استقلال کرد، اما ارتش سرخ شوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی (۱۳۰۰ شمسی) به گرجستان حمله کرده و به مدت ۷۰ سال، گرجستان یکی از جمهوری‌های شوروی بود تا اینکه در سال ۱۹۹۱ میلادی (۱۳۷۰ شمسی)، به استقلال رسمی رسید.
فرهنگ
فرهنگ غالب گرجستان فرهنگ مردم گرجی است که عنصر اصلی فرهنگ قفقاز بوده و وجوه مشترکی نیز با فرهنگ‌های سایر اقوام قفقاز داراست. فرهنگ گرجستان جزو غنی‌ترین فرهنگ‌های دنیاست.
زبان
کتابی از ایلیا چاوچاوادزه به خط و زبان گرجی
زبان گرجی زبان مردم گرجی و زبان رسمی کشور گرجستان است.
زبان گرجی یکی از زبان‌های قفقازی و از خانواده زبان‌های کارتولی می‌باشد. این زبان جزو ۱۴ زبانی است که دارای الفبا هستند.
ادبیات
ادبیات گرجی قدمتی ۲،۵۰۰ ساله دارد و چند قرن پیش از میلاد حضرت عیسی پا به عرصه وجود نهاده‌است. از قدیمی‌ترین آثار ادبی اصیل گرجستان که تا دوره معاصر به یادگار مانده عبارت است از یاکوب تسورتاولی تحت عنوان «شهادت شوشانیک» (قرن پنجم) که اثری است فوق‌العاده هنری و مشحون از ایده وفاداری به میهن، قرون ۱۲–۱۳ میلادی، دوران ادبیات کلاسیک گرجی را تشکیل می‌دهد. در این هنگام است که داستان عاشقانه و رمانتیک به نام «ویسرامیانی» ترجمه سارگیس تموگولی و مجموعه داستانهای مربوط به «آمیران دارجانیان» نوشته موسه خونلی، منظومه‌های مدح و تحسین‌آمیز درباره «عبدالسمیع» اثر ایوانه شاوتلی و «تاماریانی» اثر چاخروخادزه به وجود آمدند.
خط
خط گرجی یکی از ۱۶ سیستم نوشتاری موجود در جهان، و مخصوص نوشتن زبان گرجی و دیگر زبان‌های کارتولی است.
این سیستم نوشتاری شامل سه الفبای هم ارز است که عبارت اند از: آسمتاورولی، نوسخوری و مخدرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفاده رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمی‌ترین کتیبه کشف شده از زبان گرجی، نوشته شده به نخستین الفبای گرجی یعنی آسومتاورولی و مربوط به سده یکم پیش از میلاد مسیح است.
خوشنویسی
یک نوع خوشنویسی گرجی
خوشنویسی گرجی دارای قرن‌ها سابقه است. کتاب‌های دست‌نویس گرجی متعلق قرن‌های اولیه میلادی، از گنجینه‌های ملی و فرهنگی گرجستان به‌شمار می‌آیند. مسیحیت در ادبیات گرجی نقشی مهم داشته‌است و این راهبان کلیسای ارتدکس گرجی بوده‌اند که با نسخه‌برداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی و خط گرجی را نگاه داشته‌اند.
هنر
انجیل
هنر گرجی مشمول هنرهای معماری، نقاشی و صورتگری از زمان باستان در اوج شکوفایی بود. این آثار، امروزه ارزش تاریخی دارد. در نظام فئودالی ترکیب هنرهای مجسمه‌سازی و پیکر تراشی و نقاشی تابع معماری بود و جزء لاینفک آثار معماری را تشکیل می‌داد. حکاکی و کنده کاری روی فلز و سفال از کهن‌ترین هنرهای گرجستان به‌شمار می‌آید. قرون گذشته تاریخ دقیق پیدایش این هنرها را در خود محو کرده‌اند، اما بر طبق مدارک و اسناد باستانشناسی قدمت هنر کنده کاری و سفال‌سازی حتی به چهارهزار و پانصد سال (۴۵۰۰) پیش می‌رسد. مجسمه‌سازی، کنده کاری روی فلزات با هنرهای میناکاری روی طلا، پیوند محکم و ناگسستنی دارد. میناهای جداردار گرجی با نقوش مخصوص به خود، با رنگ‌های درخشان و خیره‌کننده و با شفافیت لعاب و سنگ‌های مصنوعی و شیشه‌های رنگین خویش، مقام اول را در جهان داراست.
استادان گرجی هنرهای تجسمی، ذوق سرشاری برای فعالیت هنری دارند، آنان آثاری راستین و الهام بخش درباره موضوعات عصر ما خلق می‌کنند. برگزاری نمایشگاه‌های بهاره و پائیزه از تابلوهای نقاشی سراسر گرجستان در گالری تابلوهای نقاشی به صورت یک آئین سنتی درآمده‌است. شرکت نقاشان گرجی در نمایشگاه‌های تابلوهای نقاشی در داخل و خارج کشور مانند بلژیک، ایتالیا، بریتانیای کبیر، ایالات متحده آمریکا و… همواره با موفقیت‌های بزرگی همراه بوده‌است.
سینما
سینمای گرجستان
توسعه و تکامل رشته فیلمبرداری و فیلم‌سازی برای فرهنگ ملی گرجستان، کامیابی مهمی به‌شمار می‌آید. امروزه در گرجستان هرساله ده‌ها فیلم هنری، کارتون، علمی، عمومی، مستند و غیره ساخته میشود. تعدادی از فیلم‌های ساخت گرجستان در جشنواره‌های بین‌المللی و سرتاسری جمهوری‌ها به دریافت جوایز و دیپلم‌های افتخار نائل شده‌اند. فیلم «پدر سرباز» در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی مسکو موفقیت فوق‌العاده‌ای داشته‌است. فیلم‌هایی به نام «اوشبا»، «دشت آلازانی»، و «در ارتفاعات پامیر» در جشنواره‌های بین‌المللی فوق‌العاده ارزنده شناخته شده و به دریافت دیپلم افتخار موفق شدند. مرکز حیات فعالانه و خلاقانه کارکنان هنر سینمایی «اتحادیه کارکنان رشته فیلمبرداری» می‌باشد.
تئاتر
تئاتر گرجستان از همان بدو پیدایش خود در جهت رئالیسم گام نهاد. بر اساس نمایشنامه‌های ملی که توسط نویسندگان با ذوقی مانند داوید کلدینشویلی، زورابی آنتونوف، شالوا دادیانی و عده‌ای دیگر تدوین گردیده بود، در پایان قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم، نهضت و جنبش نیرومند تئاترال به وجود آمد که گروه بزرگی از بازیگران هنرمند در راس آن قرار داشتند. در سال ۱۹۲۱ م تئاتر دراماتیک به نام شوتا روستاولی تاسیس گردید. در سال ۱۹۲۸م، تئاتر دراماتیک به نام ک. مارجانیشویلی ایجاد شد و به فعالیت هنری پرداخت. تربیت و آموزش و آماده ساختن هنرپیشگان و کارگردانان و مدیران تئاتر در انستیتوی تئاتر به عمل می‌آید. در گرجستان موزه هنر تئاتر دولتی ایجاد شده‌است. تئاتر تفلیس به نام گریبادوف، سنن نیکویی را در زمینه‌های فرهنگ‌های تئاتری گرجی کمک و مساعدت می‌کند، تئاتر گرجی در میان فرهنگ تئاترال جمهوری‌های شوروی سابق مقام شامخی را داشت، تئاترهای گرجستان و فعالیت برجسته آنها در خارج از مرزهای گرجستان نیز از شهرت فراوانی برخوردار است.
موسیقی
موسیقی گرجی یکی از موسیقی‌های غنی و باستانی دنیا است. آوازهای گرجیان وابسته به سرودهای کلیسایی در قرون وسطی است. چنانچه از منابع بر می‌آید دو گونه موسیقی صوتی در بیزانس و گرجستان وجود داشته‌است. یکی از آنها یونانی و تک صوتی و دیگری گرجی و با سه درجه صوت خوانده می‌شد. از برجسته‌ترین مصنفان آهنگ‌ها باید از گریگوری مقدس از خانزتا و میخیل مودرکیلی، و ایوانه میتبواری در سده دهم نام برد.
رقص
رقص گرجی یکی از رقص‌های سنتی منطقه قفقاز محسوب میشود از سری رقص‌های فولکلوریک مردم گرجی است که از نسلی به نسل بعدی منتقل و در این پروسه توسعه و شکل گرفته‌است.
رقص گرجی
رقص کارتولی
رقص جیرانی
رقص خورومی
رقص آچارولی
رقص پارتسا
رقص قازبگوری
رقص خنجلوری
رقص خوسورولی
رقص متیولوری
رقص خونگا
رقص سیمدی
رقص کینتوری
رقص سامایا
رقص دولوری
رقص سوانوری
مردم
نژاد و قومیت
گرجی‌ها بزرگترین قوم گرجستان بوده و در تمام این کشور پراکنده‌اند و قدرت مرکزی در اختیار آنان است. آذربایجانی‌های گرجستان نیز به عنوان بزرگترین اقلیت قومی گرجستان براساس آخرین سرشماری قومی دولت گرجستان به‌شمار می‌رود.
بر اساس آخرین شمارش قومیت که توسط دولت گرجستان در سال ۲۰۰۲ صورت پذیرفت: گرجی‌ها: ۸۳٫۸٪، آذربایجانی‌ها: ۶٫۵٪، ارمنی‌ها: ۵٫۷٪، روس‌ها: ۱٫۵٪، آسی‌ها: ۰٫۹٪ و ۱٫۸٪ نیز سایر اقوام بودند.
شاردن گردشگر سرشناس فرانسوی که توصیف دقیق و جامعی از گرجستان در سفرنامه خود نموده‌است چنین می‌گوید: «نژاد مردم گرجستان پاکترین و اصیل‌ترین نژادهای مشرق زمین و خالص‌ترین نژاد هاست».
جمعیت گرجستان بر پایه اقوام ۱۹۲۶–۲۰۰۲
گروهقومی
آمار ۱۹۲۶ ۱
آمار ۱۹۳۹ ۲
آمار ۱۹۵۹ ۳
آمار ۱۹۷۰ ۴
آمار ۱۹۷۹ ۵
آمار ۱۹۸۹ ۶
آمار ۲۰۰۲
رتبه
تعداد
تعداد
تعداد
تعداد
تعداد
تعداد
گرجی‌ها
۱،۷۸۸،۱۸۶
۶۶٫۸
۲،۱۷۳،۹۲۲
۶۱٫۴
۲،۶۰۰،۵۸۸
۶۴٫۳
۳،۱۳۰،۷۴۱
۶۶٫۸
۳،۴۳۳،۰۱۱
۶۸٫۸
۳،۷۸۷،۳۹۳
۷۰٫۷
۵،۶۶۱،۱۷۳
۸۳٫۸
آذربایجانی
۱۳۷،۹۲۱
۵٫۲
۱۸۸،۰۵۸
۵٫۳
۱۵۳،۶۰۰
۳٫۸
۲۱۷،۷۵۸
۴٫۶
۲۵۵،۶۷۸
۵٫۱
۳۰۷،۵۵۶
۵٫۷
۲۸۴،۷۶۱
۶٫۵
ارمنی‌ها
۳۰۷،۰۱۸
۱۱٫۵
۴۱۵،۰۱۳
۱۱٫۷
۴۴۲،۹۱۶
۱۱٫۰
۴۵۲،۳۰۹
۹٫۷
۴۴۸،۰۰۰
۹٫۰
۴۳۷،۲۱۱
۸٫۱
۲۴۸،۹۲۹
۵٫۷
روس‌ها
۹۶،۰۸۵
۳٫۶
۳۰۸،۶۸۴
۸٫۷
۴۰۷،۸۸۶
۱۰٫۱
۳۹۶،۶۹۴
۸٫۵
۳۷۱،۶۰۸
۷٫۴
۳۴۱،۱۷۲
۶٫۳
۶۷،۶۷۱
۱٫۵
آسی‌ها
۱۱۳،۲۹۸
۴٫۲
۱۴۷،۶۷۷
۴٫۲
۱۴۱،۱۷۸
۳٫۵
۱۵۰،۱۸۵
۳٫۲
۱۶۰،۴۹۷
۳٫۲
۱۶۴،۰۵۵
۳٫۰
۳۸،۰۲۸
۰٫۹
ایزدیان
۲،۲۶۲
۰٫۱
۱۲،۹۱۵
۰٫۴
۱۶،۲۱۲
۰٫۴
۲۰،۶۹۰
۰٫۴
۲۵،۶۸۸
۰٫۵
۳۳،۳۳۱
۰٫۶
۱۸،۳۲۹
۰٫۴
کردها
۷،۹۵۵
۰٫۳
۲،۵۱۴
۰٫۱
یونانیها
۵۴،۰۵۱
۲٫۰
۸۴،۶۳۶
۲٫۴
۷۲،۹۳۸
۱٫۸
۸۹،۲۴۶
۱٫۹
۹۵،۱۰۵
۱٫۹
۱۰۰،۳۲۴
۱٫۹
۱۵،۱۶۶
۰٫۳
اوکراینی‌ها
۱۴،۳۵۶
۰٫۵
۴۵،۵۹۵
۱٫۳
۵۲،۲۳۶
۱٫۳
۴۹،۶۲۲
۱٫۱
۴۵،۰۳۶
۰٫۹
۵۲،۴۴۳
۱٫۰
۷،۰۳۹
۰٫۲
آبخازها
۵۶،۸۴۷
۲٫۱
۵۷،۸۰۵
۱٫۶
۶۲،۸۷۸
۱٫۶
۷۹،۴۴۹
۱٫۷
۸۵،۲۸۵
۱٫۷
۹۵،۸۵۳
۱٫۸
۳،۵۲۷
۰٫۱
آشوریان
۲،۹۰۴
۰٫۱
۴،۷۰۷
۰٫۱
۵،۰۰۵
۰٫۱
۵،۶۱۷
۰٫۱
۵،۲۸۶
۰٫۱
۶،۲۰۶
۰٫۱
۳،۲۹۹
۰٫۱
یهودیان
۳۰،۳۸۹
۱٫۱
۴۲،۳۰۰
۱٫۲
۵۱،۵۸۲
۱٫۳
۵۵،۳۸۲
۱٫۲
۲۸،۲۹۸
۰٫۶
۲۴،۷۹۵
۰٫۵
۲،۳۳۳
۰٫۱
دیگر اقوام
۶۵،۹۶۱
۲٫۵
۵۸،۷۱۱
۱٫۷
۳۷،۰۱۵
۰٫۹
۳۸،۶۶۵
۰٫۸
۳۹،۶۹۰
۰٫۸
۵۰،۵۰۲
۰٫۹
۱۸،۷۶۶
۰٫۵
مجموع
۲،۶۷۷،۲۳۳
۳،۵۴۰،۰۲۳
۴،۰۴۴،۰۴۵
۴،۶۸۶،۳۵۸
۴،۹۹۳،۱۸۲
۵،۴۰۰،۸۴۱
۷،۱۴۲،۰۰۰
۱ Source: . ۲ Source: . ۳ Source: . ۴ Source: . ۵ Source: . ۶ Source: .
ادیان و مذاهب
بر اساس آمار سال ۲۰۰۲ میلادی، اکثر مردم گرجستان، (حدودا ۷۰٪)، مسیحی بوده و پیرو کلیسای ارتدکس گرجی هستند. بعد از ارتدکس‌های گرجی، اسلام در گرجستان به عنوان بزرگترین اقلیت دینی این کشور محسوب میشود. جمعیت مسلمانان را آذربایجانی‌های گرجستان و دیگر اقوام ساکن در این کشور از جمله آجاریا تشکیل می‌دهند.
روس‌های ساکن گرجستان، از دیگر اقلیت‌های این کشور هستند که جمعیت ارتدکس روس آن را تشکیل می‌دهند؛ و همچنین هستند:ارامنه آپوستولیک و ژرمن‌های پروتستان.
اقتصاد
کشور گرجستان به دلیل برخورداری از امتیازاتی مانند دسترسی به آبهای آزاد، آب و هوای مناسب، کشاورزی پیشرفته، معادن، بهره‌برداری از صنایع و صنعت گردشگری از ثروتمندترین جمهوری‌های شوروی سابق به‌شمار می‌آمد؛ و مردم آن از استاندارد زندگی بالایی برخوردار بودند. اما پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، وقوع جنگ‌های داخلی از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ میلادی، اقتصاد گرجستان را به عنوان یک کشور تازه استقلال یافته با بحرانی شدید مواجه ساخت. اما در سالهای اخیر کشور گرجستان نسبت به کشورهای اطراف خود و همچنین کشورهای همتراز خود از اقتصادی پیشرفته و نوین برخوردار شده‌است و رشدی قابل توجه در روند رشد اقتصاد گرجستان مشاهده شده‌ات.
کشاورزی
توشتی
تا قبل از سال ۱۹۹۱ میلادی گرجستان حجم وسیعی از فراورده‌های غذایی و کشاورزی را صادر می‌کرد و یکی از عرضه‌کنندگان اصلی سبزیجات، میوه، چای، مشروبات الکلی و مرکبات به سایر جمهوری‌های شوروی بوده‌است. بعد از استقلال گرجستان، بازارهای سنتی این کشور از دست رفت و سطح کلی تولیدات نیز به دلیل مشکلات سیاسی و اقتصادی کاهش یافت. اما خیلی زود بازار کشاورزی این کشور رونق یافت و به صادرات زیادی دست یافت.
همچنین در مناطق شرقی و جنوب شرقی گرجستان تاکستان‌های زیادی وجود دارد و از آنها یکی از بهترین شراب‌های جهان ساخته میشود. در گرجستان کارخانه‌های شراب‌سازی بین‌المللی بسیار زیادی وجود دارد.
به علت واقع شدن در منطقه جنب مداری مرطوب، در این کشور کشت مرکبات و چای رونق دارد.
در بخش زراعت این کشور، غلات، نباتات صنعتی، سیب زمینی، سبزیجات و نباتات علوفه‌ای کشت میشود.
گرجستان زادگاه شراب در دنیا و گرجیان مخترع شراب می‌باشند و شراب به اسم گرجی‌ها در یونسکو ثبت شده‌است.
. و
صنعت
صنعت شاخه اصلی اقتصاد گرجستان محسوب میشود و نقش زیادی در تولید مجموعه اقتصادی این کشور دارد. صنایع گرجستان ارتباط نزدیکی با اقتصاد دیگر جمهوری‌های شوروی داشت و به لحاظ تامین مواد خام، انرژی و لوازم یدکی وابستگی زیادی به روسیه و دیگر جمهوری‌های شوروی داشت و به همین دلیل در سالهای پس از استقلال، صنایع این کشور خسارات زیادی را متحمل گردید. به گونه‌ای که تا سال ۱۹۹۴ میلادی، تقریبا یک سوم کارخانجات گرجستان دست از تولید کشیدند. اما پس از مدتی صنعت گرجستان رشد زیادی کرد و به شکوفایی رسید و سرمایه‌گذارهای زیادی برای ساختن کارخانه به گرجستان آمدند. گوشی‌های هوآوی و سونی برای اروپا در گرجستان ساخته میشوند.
در بین محصولات صنعتی گرجستان، صنایع غذایی ۴۰٪، صنایع سبک ۲۰٫۸٪، ماشین‌سازی و صنایع فلزی ۱۳٫۸٪ از حجم تولید صنعتی را به خود اختصاص می‌دهند.
همچنین موسسات صنعتی تولید مصنوعات چوبی در این کشور فعالیت دارند. تولید ظروف شیشه‌ای و بلوری، مصنوعات سرامیک و فلزات ماشین‌سازی و صنایع نظامی از دیگر رشته‌های فعالیت صنعتی گرجستان است.
در گرجستان، صنایع سبک گسترش زیادی داشته‌است. در تفلیس، کوتائیسی، باتومی، سوخومی و بعضی شهرهای دیگر، موسسات تولیدی کالاهای مصرفی ازقبیل پارچه‌های پشمی، ابریشمی و نخی، تولید لباس، کفش، تریکو و لوازم خرازی، اشتغال به کار دارند. از موسسات صنایع غذایی، میتوان از کارخانه‌های چای خشک کنی، شراب سازی، تولید کنسرو و کمپوت، تولید عطر و ادکلن، توتون، شیرینی، گوشت، شیر و تعدادی دیگر نام برد. و
معادن
نمایی از شهر چیاتورا
گرجستان دارای معادن متعددی است که مهمترین آنها عبارت‌اند از: زغال سنگ، منگنز، خاک نسوز، فلزات آهنی باریت، عقیق، مرمر، سنگ آهن، آرسنیک، مولیبدان، تنگستن و جیوه. علی‌رغم وجود معادن قابل توجه در گرجستان، به دلایل مختلف از جمله: ضعف تکنولوژی و منابع مالی، شناسایی کامل این معادن و بهره‌برداری از آنها در زمان اتحاد جمهوری‌های شوروی سابق امکانپذیر نبود.
بزرگترین معدن منگنز جهان در گرجستان قرار دارد. وسعت این معدن که در نزدیکی شهر «چیاتورا» نزدیک بندر پوتی واقع شده، ۱۴۰ کیلومتر مربع است و ذخایر منگنز آن ۲۵۰ میلیون تن برآورد شده‌است.
گرجستان در سال ۲۰۰۲ میلادی، ۶ هزار تن زغال سنگ، ۸ هزار تن مس، ۳۴۵ هزار تن سیمان، ۲۰۰۰ کیلوگرم طلا و ۳۳۰۰۰ کیلوگرم نقره تولید کرده‌است. و
گردشگری
گردشگری یکی از بخش‌های مهم خدمات کشور گرجستان می‌باشد که نقش مهمی دراقتصاد این کشور دارد. این بخش مهم در طی دوره قبل از استقلال، از رونق مناسبی برخوردار بود.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۷،۵۵۴،۹۳۶ نفر به کشور گرجستان وارد شده‌اند که ۳،۴۷۸،۹۳۲ نفر آن توریست بوده‌اند که درآمد حاصله از آن ۲٫۷۳ میلیارد دلار بوده‌است. گرجستان کشوری توریستی می‌باشد که از شهرهای توریست پذیر زیادی از جمله کوتایسی و زوگدیدی و باتومی و سیغناغی و بورجومی و تفلیس و پوتی و سوخومی و روستاوی و زادگاه شراب دنیا تلاوی (در استان کاختی) برخوردار است.
خدمات
اقتصاد گرجستان تا اندازه زیادی به بخش خدمات وابسته‌است و نقش این بخش در ساختار اقتصادی کشور گرجستان به تدریج افزایش یافته‌است. یکی از مصادیق مهم این بخش توریسم می‌باشد که نقش مهمی در بخش خدمات به عهده دارد.
انرژی
گرجستان از نظر تولید برق آبی جایگاه مهمی در بین کشورهای مستقل همسود و کشورهای اروپایی دارد. این کشور از نظر تولید برق آبی، از بسیاری از کشورهای اروپایی جلوتر است. در حال حاضر برق مورد نیاز سالانه گرجستان، حدود ۱۲ میلیارد کیلووات ساعت است که تمامی این مقدار در خاک خود گرجستان تولید میشود. همچنین گرجستان، برق اضافی خود را به کشورهای اطراف مانند ارمنستان، آذربایجان و ترکیه صادر می‌کند.
گرجستان کشوری است با آب و باد فراوان که از آن برای تولید برق، به شکل گسترده‌ای استفاده می‌کند. سد اینگوری بزرگترین سد گرجستان و همچنین سومین سد بزرگ و عظیم دنیا و همچنین نیروگاه‌های بادی در شمال این کشور سالانه میزان بسیار زیادی برق تولید می‌کنند.
از نظر منابع نفت و گاز، در حدود ۱۵ میدان نفتی کشف شده در گرجستان وجود دارد. از این میدان‌های نفتی کشف شده، سالانه ۸۹۸ هزار بشکه نفت و ۴۴٫۹ میلیون متر مکعب گاز استخراج میشود.
نفت
خطوط لوله‌های نفتی
به‌طور کلی در شمال، مرکز و شرق این کشور منابع نفت طی اکتشافات زمین‌شناسی اخیر توسط کمپانی‌های نفتی غربی در منطقه روستاوی منابع بزرگتری از نفت و گاز کشف شده‌است.
سه شرکت عمده نفتی در گرجستان فعال می‌باشند که عبارت اند از: نینوتسمیندا در منطقه نینوتسمیندا، شرکت نفتی لاریس در منطقه سامگرلو، و شرکت نفتی دولتی گرجستان به نام شرکت نفت گرجستان.
مسیرهای موجود و برنامه‌ریزی شده برای ذخایر انرژی:
خط لوله باکو-سوپسا: این خط لوله که باکو در جمهوری آذربایجان را به سوپسا در دریای سیاه متصل می‌سازد، فعال است. این خط روزانه حدود ۱۰۵۰۰ بشکه نفت را به تانکرهایی در آبهای ساحلی سوپسا هدایت می‌کند.
خط لوله باکو-تفلیس-جیهان: که موافقت‌نامه آن بین گرجستان، آذربایجان و ترکیه به امضاء رسیده و تصویب شده‌است.
خط لوله گاز ترانس خزر: یک پیمان دولتی است در مورد احداث خط لوله گاز بین گرجستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه، که در حال پیشرفت است.
گاز
گاز طبیعی در گرجستان تقریبا تمامی بخش‌های صنعت و انرژی، کشاورزی و همه شهرها و شهرک‌های عمده را تحت پوشش قرار می‌دهد.
تولید گاز طبیعی در گرجستان در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۲۰ میلیون متر مکعب برآورد شد. میزان صادرات و واردات گاز، ۱٫۵ میلیارد متر مکعب ارزیابی گردیده‌است. اخیرا در سال ۲۰۱۵ در جنوب شرقی و شمال غربی گرجستان منابع عظیم گازی یافت شده‌است که بنا به گفته محققان این میدان‌های گازی می‌تواند برای ۱۵ سال گاز کل قاره اروپا و خود گرجستان را تامین کند که به دلیل عظیم بودن آنها، بهره‌برداری از آنها ۵ سال زمان می‌برد. هم‌اکنون بهره‌برداری از این منابع را شرکت ملی گاز گرجستان به کمک یک کمپانی سوئدی انجام می‌دهد.
برق
سد اینگوری
بر طبق برآوردهای منابع برق آبی، گرجستان جای مهمی را در بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) اشغال می‌کند و بسیاری از کشورهای خارجی از جمله فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، اتریش، یونان، پرتغال و صربستان جلوتر است.
سیستم برق موجود گرجستان با ۵۳ نیروگاه تولید برق آبی و ۳ نیروگاه تولید برق حرارتی در ارتباط می‌باشد. بزرگترین نیروگاه برق آبی در دست بازسازی این کشور نیروگاه اینگوری با افزایش ظرفیت تولید برق از ۴۰۰ تا ۴۵۰ مگاوات به ۱۳۰۰ مگاوات می‌باشد. سد اینگوری سومین سد عظیم و بزرگ دنیا می‌باشد.
نیروگاه‌های جدید برق آبی در دست احداث گرجستان، ناماخوانی با ۲۵۰ مگاوات، ژونتی با ۱۰۰ مگاوات، خادور با ۲۴ مگاوات، و کاختی با ۹٫۳ مگاوات ظرفیت می‌باشند.
زغال سنگ
معادن زغال سنگ متعددی در گرجستان وجود دارد معدن تقوارچلی با ۲۵۰ میلیون تن ذخیره زغال سنگ و تقیبولی با ۲۸۰ میلیون تن ذخیره از مهمترین آنها به‌شمار می‌رود.
تولید زغال سنگ در گرجستان در سال ۲۰۰۳ میلادی، ۵۰۰۰ تن بوده‌است. این کشور در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ میلادی، از نظر میزان تولید زغال سنگ سخت، رتبه ۶ جهان را به خود اختصاص داده‌است.
حمل و نقل
جاده‌ها
همه نواحی و مراکز اداری گرجستان از جمله بسیاری از روستاها با شبکه شاهراه‌ها و جاده‌هایی که سراسر کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد، مرتبط هستند.
در مجموع راههای آسفالته گرجستان حدود ۲۰۰۰۰ کیلومتر است که این کشور طرح‌هایی هم برای گسترش جاده‌ها و به خصوص بزرگراه‌ها در دست اجرا دارد که از جمله مهمترین آنها ساخت یک بزرگراه شش بانده بندر دریای سیاه به تفلیس و از آبخازیا تا مرز آذربایجان می‌باشد.
راه‌آهن
راه‌آهن گرجستان درمسیر تفلیس-سامتردیا ارتباط سه کشور قفقاز و روسیه را با گذر از سواحل دریای سیاه به سمت شمل از طریق آبخازیا ممکن می‌سازد.
مسیرهای کوتاه‌تر داخل گرجستان، اکثر شهرهای این کشور را به هم مرتبط می‌سازد. در مقایسه با کشورهای همجوار قدرت کشش راه‌آهن این کشور به دلیل اینکه اغلب لکوموتیوها و واگن‌ها در همین کشور تولید شده‌اند، بالا می‌باشند.
خطوط هوایی
هواپیمایی گرجستان
کشور گرجستان از سامانه حمل و نقل هوایی داخلی و خارجی پیشرفته‌ای برخوردار است؛ و از آخرین تجهیزات و ورژن‌های صنایع و ابزار آلات هوایی در این کشور استفاده میشود.
در گرجستان ۱۰ فرودگاه قابل استفاده برای هواپیماهای غیرنظامی وجود دارد. در بین این فرودگاه‌ها، فرودگاه‌های تفلیس، باتومی و سوخومی و پوتی از اهمیت خاص برخوردار هستند. از بین این ۱۰ فرودگاه ۵ تا بین‌المللی و ۵ تا داخلی می‌باشند. فرودگاه‌های نظامی زیادی نیز در گرجستان وجود دارند.
در حال حاضر از تفلیس شبکه خطوط هوایی برای مقاصد استانبول، باکو، ایروان، دبی، سوخومی، نالچیک، مینرالنی ودی، تاشکند، کیف و مسکو و تهران و برلین و پاریس و ورشو و مینسک به صورت دایمی برقرار است.
بنادر و کشتیرانی
اهمیت حمل و نقل دریایی برای گرجستان هنگامی ک راه‌آهن کشور به طرف شمال از طریق آبخازیا قطع شد، کاملا مشخص گردید. بنادر دریای سیاه در تامین کالا نه فقط گرجستان بلکه برای حتی کشورهای ارمنستان و آذربایجان و قزاقستان و ترکمنستان و قرقیزستان نیز ایفای نقش دارند.
طبق گزارش‌های سال ۲۰۰۷ میلادی، بندر پوتی از جمله بزرگترین بنادر دریای سیاه به‌شمار می‌آید زیرا بخشی از راهروی تراسیکا می‌اشد. میزان مبادلات بندر پوتی در سال ۲۰۰۶ میلادی، ۱۷ میلیون تن گزارش شده‌است که۹٫۱٪ رشد سالانه آن می‌باشد. بندر پوتی یکی از مهمترین بنادر صنعتی دریای سیاه و یکی از بنادر مهم دنیا به‌شمار می‌رود؛ و همواره روزانه میلیون‌ها تن کالا از این بندر صنعتی جابه‌جا و صادر یا وارد میشوند. و
بازرگانی خارجی
هرچند در سالهای گذشته به دلیل بی‌ثباتی سیاسی و به تبع آن فقدان امنیت لازم جهت سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و ریسک‌پذیری بالا در این کشور، گرایش اندکی از سوی بخش دولتی و تاحدودی بخش خصوصی کشورها در ورود به بازار گرجستان مشاهده گردیده‌است، اما در دهه اخیر با توجه به شرایط جدید و نسبتا مطلوب این کشور که تا حدودی از دامنه بحران‌های موجود در آن کاسته شده؛ به درجه‌ای از امنیت و ثبات رسیده‌است. این مناسبات در حال توسعه در همه زمینه‌ها بوده‌است و حجم مبادلات بازرگانی این کشور با سایر کشورهای جهان سیر صعودی داشته‌است.
صادرات و واردات
در سال ۲۰۰۵ میلادی، واردات کالا و خدمات ۵۴٪ از تولید ناخالص داخلی و صادرات کالا و خدمات ۴۲٪ از تولی ناخالص داخلی ر به خود اختصاص داده‌است.
صادرات این کشور عمدتا به کشورهای روسیه، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، بلغارستان، ارمنستان و اوکراین و بلاروس و عربستان و قزاقستان و قرقیزستان و صربستان و ازبکستان و نروژ بوده‌است.
واردات گرجستان نیز عمدتا از کشورهای روسیه، ترکیه، آذربایجان، اوکراین، آلمان، آمریکا و ترکمنستان می‌باشد.
سیاست
پس از استقلال گرجستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، ادوارد شواردنادزه وزیر خارجه پیشین اتحاد جماهیر شوروی، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور گرجستان، قدرت را در دست گرفت. بلافاصله پس از استقلال گرجستان، بر سر حاکمیت بر جمهوری‌های خودمختار اوستیای جنوبی و آبخازیا بین روسیه و گرجستان اختلاف درگرفت. روسیه اجازه نداد که گرجستان، حاکمیت خود را بر این دو سرزمین اعمال کند. ضعف گرجستان و نیز نزدیکی دولت وقت - به ویژه شخص شواردنادزه - به روسیه، سبب شد که حکومت گرجستان تن به مصالحه با حکومت روسیه بدهد. گرجستان همچنین پذیرفت با حضور نیروهای روسی در این دو منطقه مخالفت نکند.
پس از انقلاب گل رز در سال ۱۳۸۲ در گرجستان که با پشتیبانی آمریکا صورت گرفت و منجر به روی کارآمدن دولت غرب‌گرای میخیل ساآکاشویلی شد، اوضاع سیاسی گرجستان دگرگون شد. دولت جدید گرجستان، سیاست دوری از روسیه و نزدیکی به غرب (به ویژه آمریکا) را در پیش گرفت. همچنین گرجستان خواهان عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو شد.
در اوت ۲۰۰۸ میلادی و همزمان با بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۰۸، جنگ سال ۲۰۰۸ اوستیای جنوبی رخ داد. در این جنگ، ارتش گرجستان برای تصرف اوستیای جنوبی به این منطقه یورش برد ولی واکنش شدید روسیه سبب شد که ارتش گرجستان مجبور به عقب‌نشینی شود. اکنون روسیه، استقلال دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخته و با حضور نیروهای خود در این دو منطقه، عملا کنترل آنها را در دست دارد. به گفته مقامات روسیه: این کار به گرجستان نشان داد که تا چه حدی پای خود را از گلیم‌اش دراز کند. برخی کشورها این اقدام روسیه را محکوم و روسیه را تحت فشارهایی قرار دادند. کارشناسان پیش‌بینی کردند: روسیه به زودی مجبور به عقب‌نشینی از موضع خود خواهد شد. اما پس از درگیری‌های پیش آمده در قره‌باغ این غربی‌ها بودند که از موضع خود عقب‌نشینی کردند. پس از بحران اوکراین نیز، ۳ منطقه از اوکراین جدا شد و تحت کنترل روسیه درآمد. هم‌اکنون روسیه حدود ۴۰ منطقه خودمختار را در سراسر جهان تحت کنترل دارد و پیش‌بینی میشود که این ارقام با درگیری‌های موجود در جهان تا سال ۲۰۲۵ به ۸۵ منطقه برسد که ۴ برابر بیشتر از مستعمره‌های حال حاضر انگلیس است.
نقشه گرجستان
نقشه گرجستان
ارتش گرجستان
ایبریا
کارتلی
فرهنگ گرجی
مردم گرجی
زبان گرجی
ادبیات گرجی
خط گرجی
خوشنویسی گرجی
رقص گرجی
تاریخ گرجستان
پرچم گرجستان
سرود ملی گرجستان
نشان ملی گرجستان
اسلام در گرجستان
پادشاهی متحد گرجستان
جمهوری سوسیالیستی گرجستان شوروی | [
"شعار ملی گرجستان",
"سرود ملی گرجستان",
"تفلیس",
"زبان گرجی",
"مردم گرجی",
"مردم آذری",
"مردم ارمنی",
"مردم روس",
"جمهوری",
"نظام نیمه‌ریاستی",
"حکومت متمرکز",
"گیورگی مارگولاشویلی",
"گیورگی کویریکاشویلی",
"داویت اوسوپاشویلی",
"لاری گرجستان",
".ge",
"قفقاز",
"اوراسیا",
"آسیای غربی",
"اروپای شرقی",
"دریای سیاه",
"روسیه",
"ترکیه",
"ارمنستان",
"جمهوری آذربایجان",
"پایتخت",
"فهرست شهرهای گرجستان",
"دموکراسی نیابتی",
"اروپا",
"آسیا",
"اتحادیه اروپا",
"ناتو",
"مسیحی",
"ارتدکس",
"کلیسای ارتدکس گرجی",
"الفبای گرجی",
"انسان گرجی",
"ایبریا",
"زبان یونانی",
"پارناواز یکم",
"حمله مغول",
"تاریخ گرجستان",
"ایرانیان",
"عثمانیها",
"روس‌ها",
"جنگ اوستیای جنوبی ۲۰۰۸",
"تاریخ ارتباط گرجستان و ایران",
"صفویه",
"قزوین",
"گیلان",
"استان مازندران",
"استان گلستان",
"استان اصفهان",
"استان فارس",
"صفویان",
"نادر شاه افشار",
"خراسان",
"آغامحمدخان قاجار",
"عهدنامه گرجیوسک",
"انقلاب روسیه (۱۹۱۷)",
"ارتش سرخ",
"شوروی",
"آبخازیا",
"اوستیای جنوبی",
"آجاریا",
"دولت درمانده",
"سری‌لانکا",
"سیرالئون",
"هلند",
"بلژیک",
"نروژ",
"اتریش",
"دانمارک",
"کره جنوبی",
"کرواسی",
"اسلونی",
"استونی",
"لتونی",
"لیتوانی",
"فدراسیون روسیه",
"داغستان",
"چچن",
"اینگوش",
"اوستیای شمالی",
"کاباردینو-بالکاریا",
"کاراچای-چرکسیا",
"کراسنودار",
"ایران",
"روسیه تزاری",
"دریای خزر",
"باکو",
"سوپسا",
"قفقاز جنوبی",
"تسخینوالی",
"باتومی",
"سوخومی",
"کوتائیسی",
"روستاوی",
"زوگدیدی",
"گوری (گرجستان)",
"پوتی",
"نخل",
"قازبگی",
"سورامی",
"مسختی",
"ارسیانی",
"کولخیس",
"پسو",
"گرانیت",
"گنیس",
"شیست",
"رود گالیدزگا",
"کانیون",
"تقوارچلی",
"زغال سنگ",
"ژوراسیک",
"تریالتی",
"رود کورا",
"جاواختی",
"ترشیاری",
"کواترنری",
"رود ارگوی",
"متسختی",
"فرانسه",
"ایتالیا",
"اسپانیا",
"یونان",
"پرتغال",
"صربستان",
"مجارستان",
"آلمان",
"رود اینگوری",
"دریاچه یتویبری",
"دریاچهٔ لکزیری",
"دریاچهٔ تسانری",
"رود ریونی",
"روداینگوری",
"رود ترک",
"رادیواکتیویته",
"برجومی",
"سوچی",
"سِن توکی",
"آخالکالاکی",
"تسالکا",
"دمانیسی",
"گومارتی",
"سامسارا",
"بلوط",
"راش (درخت)",
"شاه بلوط",
"ممرز",
"توسکا",
"افرا",
"خرمالو",
"زبان گنجشک",
"زیرفون",
"گلابی",
"سیب",
"راش شرقی",
"عقاب طلایی",
"مارماهی",
"ماهی آزاد",
"ماهی سفید",
"گربه ماهی",
"شاه ماهی",
"اردک ماهی",
"کپور",
"قزل آلا",
"زبان روسی",
"زبان ارمنی",
"زبان ترکی آذربایجانی",
"زبان آسی",
"زبان آبخازی",
"پارینه سنگی",
"مفرغ",
"عصر آهن",
"مسیح",
"آشور",
"بین‌النهرین",
"اورارتو",
"گرجی",
"دیائوخی",
"ماد",
"آریایی",
"هخامنشیان",
"ایبری قفقازی",
"متسختا",
"خط گرجی",
"زبان‌های قفقازی",
"زبان‌های کارتولی",
"ادبیات گرجی",
"عیسی ناصری",
"یاکوب تسورتاولی",
"شهادت شوشانیک",
"خوشنویسی گرجی",
"مسیحیت",
"هنر گرجی",
"معماری",
"نقاشی",
"صورتگری",
"فئودالی",
"مجسمه‌سازی",
"پیکر تراشی",
"حکاکی",
"کنده کاری",
"فلز",
"سفال",
"باستانشناسی",
"میناکاری",
"طلا",
"بریتانیای کبیر",
"ایالات متحده آمریکا",
"سینما و تئاتر گرجستان",
"فیلمبرداری",
"دیپلم افتخار",
"قرن نوزدهم",
"قرن بیستم",
"شوتا روستاولی",
"موسیقی گرجی",
"کلیسا",
"قرون وسطی",
"بیزانس",
"رقص گرجی",
"رقص کارتولی",
"رقص جیرانی (گرجی)",
"رقص خورومی",
"رقص آچارولی",
"رقص پارتسا",
"رقص قازبگوری",
"رقص خنجلوری",
"رقص خوسورولی",
"رقص متیولوری",
"رقص خونگا",
"رقص سیمدی",
"رقص کینتوری",
"رقص سامایا",
"رقص دولوری",
"رقص سوانوری",
"آذربایجانی‌های گرجستان",
"ارمنی‌ها",
"مردم آسی",
"شاردن",
"مردم فرانسوی",
"گرجی‌ها",
"ایزدیان",
"کردها",
"مردم یونانی",
"اوکراینی‌ها",
"آبخازها",
"آشوریان",
"یهودیان",
"اسلام در گرجستان",
"مسلمان",
"روس",
"کلیسای ارتدکس روسی",
"آپوستولیک",
"ژرمن",
"پروتستان",
"آبهای آزاد",
"شراب",
"گرجیان",
"منگنز",
"خاک نسوز",
"فلزات آهنی",
"باریت",
"عقیق",
"مرمر",
"سنگ آهن",
"آرسنیک",
"مولیبدان",
"تنگستن",
"جیوه",
"چیاتورا",
"مس",
"سیمان",
"نقره",
"برق آبی",
"کشورهای مستقل همسود",
"برق",
"نینوتسمیندا",
"سامگرلو",
"شرکت نفت گرجستان",
"ناماخوانی",
"ژونتی",
"خادور",
"کاختی",
"تقیبولی",
"آذربایجان",
"سامتردیا",
"استانبول",
"ایروان",
"دبی، امارات",
"نالچیک",
"مینرالنی ودی",
"تاشکند",
"کیف",
"مسکو",
"تهران",
"برلین",
"پاریس",
"ورشو",
"مینسک",
"قزاقستان",
"ترکمنستان",
"قرقیزستان",
"تراسیکا",
"بلغارستان",
"اوکراین",
"بلاروس",
"عربستان",
"ازبکستان",
"آمریکا",
"ادوارد شواردنادزه",
"اتحاد جماهیر شوروی",
"انقلاب گل رز",
"میخیل ساآکاشویلی",
"بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۰۸",
"قره‌باغ",
"ارتش گرجستان",
"کارتلی",
"فرهنگ گرجی",
"پرچم گرجستان",
"نشان ملی گرجستان",
"پادشاهی متحد گرجستان",
"جمهوری سوسیالیستی گرجستان شوروی",
"سعید مولیانی",
"امامقلی باتوانی"
] | [
"گرجستان",
"اروپای شرقی",
"ایالات و نواحی بنیان‌گذاری‌شده در سال ۱۹۹۱ (میلادی)",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۹۹۱ (میلادی) در آسیا",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۹۹۱ (میلادی) در اروپا",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۹۹۱ (میلادی) در گرجستان",
"تاریخ نوین گرجستان",
"جمهوری‌ها",
"فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره",
"قفقاز",
"قفقاز جنوبی",
"کشورها و سرزمینهای ارمنی‌زبان",
"کشورها و سرزمینهای ترکی آذربایجانی‌زبان",
"کشورها و سرزمینهای روسی‌زبان",
"کشورها و سرزمینهای گرجی‌زبان",
"کشورهای آسیای غربی",
"کشورهای آسیایی",
"کشورهای اروپایی",
"کشورهای عضو سازمان ملل متحد",
"لیبرال دموکراسی",
"همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع"
] |
1,449 | جلال‌آباد | 2 | 132 | 0 | [
"جلال آباد (افغانستان)",
"جلال اباد",
"جلال‌اباد (افغانستان)",
"جلال اباد (افغانستان)",
"جلال‌اباد",
"جلال آباد",
"جلال‌آباد (افغانستان)"
] | false | 94 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "جلال‌آباد"
},
{
"Item1": "عرض‌جغرافیایی",
"Item2": "۳۴٫۴۳۰۳"
},
{
"Item1": "طول‌جغرافیایی",
"Item2": "۷۰٫۴۵۲۸"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "250"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "نمایی از جلال‌آباد"
},
{
"Item1": "ولایت",
"Item2": "ننگرهار"
},
{
"Item1": "ولسوالی",
"Item2": "[[جلال‌آباد]]"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۲۰۵،۴۲۳ (تخمین ۲۰۰۷)"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "پشتو و دری"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "اسلام سنی"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۵۷۲ متر"
}
],
"Title": "شهر افغانستان"
} | جلال‌آباد (به پشتو: جلالکوت) مرکز ولایت ننگرهار افغانستان و مهمترین شهر بین کابل تا پیشاور است. به اساس اسناد هوسان تسنگ در قرن هفتم م نام قدیمی این شهر آدینه پور بود. دومین شهر بزرگ افغانستان بوده مرکز تجارت بین افغانستان و پاکستان می‌باشد.
جغرافیا
این شهر در ۱۵۵ کیلومتری خاور کابل در نزدیکی گردنه خیبر قرار و ارتفاع آن از سطح دریا ۵۷۰ متر است. جلال‌آباد در زمستان دارای آب و هوای معتدل و زمین‌های حاصلخیزی است. آب وهوای این شهر در تابستان الی ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد. شهریست بارانی و پس از ۱۸ یا ۲۰ سال یکبار برف باری دارد.
کشاورزی
شغل مردم جلال‌آباد تجارت دکانداری و کشاورزی می‌باشد. تولیدات صنعتی این شهر روغن زیتون و کارتن‌سازی می‌باشد. محصولات زراعتی این شهر عبارتند از جواری نیشکر مالته لیمو نارنج برنج باریک زیتون تمامی انواع سبزیجات می‌باشد. در زمان پادشاهی محمدظاهرشاه سد آبی درونته، کانال جلال‌آباد فارم نارنج مالته هده فارم ماهی درونته فارم ستروس غازی آباد در این ناحیه ساخته شد. خاک جلال‌آباد سال ۳ بار حاصل می‌دهد. معمولا در زمستان سبزیجات شهر کابل را مرفوع می‌نماید.
تاریخ
یک راهب بودایی سده هفتمی به نام هوان زانگ (در پارسی ژوان زانگ هم نوشته‌اند) در سال ۶۳۰ میلادی به منطقه جلال‌آباد رسید و پنداشت که به هندوستان رسیده‌است. خود شهر جلال‌آباد شهر نسبتا تازهای است و در سده شانزده، در دوره سلطنت اکبرشاه، نواده بابر شاهنشاه گورکانی هند ساخته شده‌است.
این شهر در زمان حمله انگلیس‌ها بدست آنان افتاد ولی انگلیس‌ها در هر دو حمله شکست خورده و واپس نشستند.
پس از استقلال افغانستان بزرگترین لویه‌جرگه (انجمن بزرگ) افغانستان در سال ۱۳۰۱ژ۱۹۲۰ در جلال‌آباد برپا شد.
آثار تاریخی
از آثار مهم این شهر، سراج‌العمارت، نشستگاه امیر حبیب‌الله و امان‌الله شاه، بود که در سال ۱۹۲۹ میلادی نابود شد. باغ‌های آن ولی هنوز برپا هستند و فضایی دلپذیر دارند. آرامگاه هر دو فرمانروای نامبرده در درون باغی در روبروی سراج‌العمارت قرار دارد. در زمان حمله روس‌ها بیشتر آثار بودایی جلال‌آباد ویران شد.
مردم‌شناسی
جمعیت نفوس این شهر ۳۵۶۲۷۴ نفر بوده دارای ۶ ولسوالی می‌باشد. جمله مساحت این شهر ۱۲،۷۹۶ هکتار می‌باشد. بیشینه شهروندان این شهر را پشتونها تشکیل می‌دهند. به اساس روابط نیک که از هزاران سال بین پشتونها و سیکها وجود دارد جلال‌آباد با امن‌ترین شهر برای مردمان هندو و سیک می‌باشد.
۹۰٪ مردم این شهر پشتون هستند. ۷٪ پشه‌ای، ۳٪ تاجیک و ۲٪ هندو هستند.
پی‌نوشت‌ها | [
"ولسوالی جلال‌آباد",
"پشتو",
"ولایت ننگرهار",
"افغانستان",
"کابل",
"پیشاور",
"گردنه خیبر",
"محمدظاهرشاه",
"هوان زانگ",
"هندوستان",
"اکبرشاه",
"بابر",
"گورکانی",
"لویه‌جرگه",
"سراج‌العمارت",
"امیر حبیب‌الله",
"امان‌الله شاه",
"بودایی",
"پشتونها"
] | [
"بوداگرایی در افغانستان",
"تاریخ افغانستان پیش از اسلام",
"تاریخ ولایت ننگرهار",
"جلال‌آباد (افغانستان)",
"شهرها در افغانستان",
"شهرهای راه ابریشم",
"مناطق مسکونی بنیان‌گذاری‌شده در ۱۵۶۰ (میلادی)",
"مناطق مسکونی در ولایت ننگرهار",
"ولسوالی‌های افغانستان"
] |
1,450 | ساری | 2 | 1,029 | 0 | [
"ساري",
"زادراکرتا",
"زادراكرتا",
"شهر ساری",
"شهر ساري"
] | false | 479 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام‌رسمی",
"Item2": "ساری"
},
{
"Item1": "فتوکلاژ",
"Item2": "بله"
},
{
"Item1": "روی‌نقشه",
"Item2": "آری"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "33"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "48"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "53"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "اندازه‌تصویر",
"Item2": "۲۵۰"
},
{
"Item1": "برچسب‌تصویر",
"Item2": "میدان ساعت، ساری"
},
{
"Item1": "استان",
"Item2": "مازندران"
},
{
"Item1": "شهرستان",
"Item2": "ساری"
},
{
"Item1": "بخش",
"Item2": "[[مرکزی]]"
},
{
"Item1": "نام‌محلی",
"Item2": "ساری"
},
{
"Item1": "نام‌های‌قدیمی",
"Item2": "سارو، سارویه ساراویتی ، زادراکارتا"
},
{
"Item1": "جمعیت",
"Item2": "۳۰۹،۸۲۰ نفر (۱۳۹۵)"
},
{
"Item1": "زبان",
"Item2": "[[فارسی]] و [[مازندرانی]]"
},
{
"Item1": "مذهب",
"Item2": "[[شیعه]]"
},
{
"Item1": "ارتفاع",
"Item2": "۳۲ متر"
},
{
"Item1": "میانگین‌دما",
"Item2": "۱۵"
},
{
"Item1": "میانگین‌بارش‌سالانه",
"Item2": "۷۸۹٫۲ میلی‌متر"
},
{
"Item1": "شمارروزهای‌یخبندان",
"Item2": "۳۴ روز"
},
{
"Item1": "شهردار",
"Item2": "مهدی عبوری"
},
{
"Item1": "نماینده مجلس",
"Item2": "[[علی اصغر یوسف نژاد]]\n[[محمد دامادی]]"
},
{
"Item1": "پیش‌شماره",
"Item2": "۰۱۱"
},
{
"Item1": "پلاک اتومبیل",
"Item2": "۶۲"
},
{
"Item1": "شماره کدپستی",
"Item2": "۴۸*** *****"
},
{
"Item1": "جمله‌خوشامد",
"Item2": "به ساری شهر پیاز خوش آمدید"
}
],
"Title": "شهر ایران"
} | ساری ()، مرکز شهرستان ساری و استان مازندران در شمال ایران، دومین شهر پرجمعیتاستان مازندران و از بزرگترین و پرجمعیت‌ترین شهرها در شمال کشور است این شهر همچنین یکی از قدیمی‌ترین شهرهای شمال ایران محسوب میشود .
بر اساس اکتشافات اخیر، قدمت سکونت انسان در ساری هم عصر با روستای تیرکلا (ساری) و به پنج هزار سال می‌رسد.
به مردم اهل ساری، ساروی گفته میشود. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگرپذیر ایران با بیش از دومیلیون سفر تابستانی شناخته‌شد .
همچنین در نوروز ۹۵، ساری به‌همراه رامسر شهرهای برتر گردشگری ایران شدند .
این شهر با برخورداری از کوه، جنگل و دریا دارای آب‌وهوای معتدل و مرطوب است. گرچه در مقایسه با سایر شهرهای مازندران، ساری هوای ملایم‌تری دارد، ولی طبق آمار سالهای اخیر، بارندگی در ساری کاهش یافته‌است .
ساری پایگاه و پایتخت آقامحمدخان و ایران کمی پیش از تاجگذاری قاجاریه بوده و به سه منطقه شهری تقسیم میشود. جمعیت این شهر طبق سرشماری ۱۳۹۵، ۳۰۹،۸۲۰ نفر بوده‌است.
همچون سایر شهرهای شمالی، ساری از تولیدکنندگان مرکبات و یکی از قطب‌های تولید برنج و فرآورده‌های دامی کشور است .
همچنین شرکت چوب و کاغذ مازندران، بزرگترین تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه، در ساری قرار دارد .
ساری به دلیل قرار گرفتن در شاهراه مسیر ارتباطی شرق به مرکز ایران از اهمیت خاصی برخوردار است. این شهر از شمال به دریای خزر و باغات میوه و از جنوب نیز به جنگل و رودخانه ختم میشود .
موقعیت جغرافیایی و مجاورت با دریا و کوه سبب تنوع زندگی جانوری در ساری شده و مجموعه‌ای از جانوران کوهستانی، جنگلی، جلگه‌ای و همین‌طور پرندگان بومی مهاجر و آبزیان، شرایط زیستی متنوعی را به وجود آورده‌است .
پناهگاه حیات وحش سمسکنده، دشت ناز، دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت‌شده بولا در حومه ساری واقع شدند.
پیشینه
ظرف باستانی یافته شده در ساری.
تا زمان حمله اعراب به ایران و پیروزیشان در این سرزمین، مازندران یکی از ساتراپهای ایران به‌شمار می‌آمد که مرکز آن همین شهر ساری بود؛ ولی مردم این منطقه مخالفت‌های بسیاری انجام می‌دادند که باعث شد از دوره هخامنشیان پادشاهان ایران برای این منطقه فردی را موظف کردند که به زادراکارتا (ساری) بیاید و منطقه را تحت امنیت داشته باشد.
عمارت تابستانی آقا محمد خان قاجار در ساری.
از اواخر دوره ساسانیان تا اوایل صفویان شهر ساری پایتخت دو سلسله باوندیان و قارنوندیان بود. سلسله قارنوندیان در زمان هارون الرشید با مرگ مازیار برافتاد و ولی باوندیان تا ۷۵۰هجری در ساری و فریم حکومت می‌کردند که از نظر مدت زمان حکومت طولانی‌ترین سلسله مستمر پادشاهی جهان حتی از طولانیتر از سلسله‌های فراعنه در مصر می‌باشد. در این سال حکومت تازه بنیان کیاهای جلال باوندیان را سرنگون کرد و در ساری مستقر شد؛ ولی مردم از این شاهان زورگو راضی نبودند بنابرین مرعشیان و سپس صفویان به این شهر دست یافتند. شاهان صفوی به این شهر علاقه‌مند شدند و در زمان ایشان پایتخت تابستانی صفویان در فرح‌آباد ساری بود. پس از صفویان ساری به دست نادرشاه افتاد.
پس از مدتی دوباره قاجاریان مرکزیت را از بابل به ساری برگرداندند و تاکنون ساری مرکز استان مازندران مانده‌است.
بنیان و نامگذاری
ساری از جمله شهرهای بسیار قدیمی ایران است. بر اساس اکتشافاتی که در منطقه نوده در جنوب ساری به عمل آمده، تکه سفالهایی دست‌ساز از دوره مس سنگی با پوشش قرمز و نقوش هندسی سیاه یا قهوه‌ای تیره، یک قطعه دور ریز تولید ابزار سنگی از جنس فلینت به رنگ کرم و سفالهایی از دوره مفرغ در طیف خاکستری تیره، سیاه و سنگ چین معماری شناسایی شده که نشان از قدمت ۶ هزار ساله شهر ساری دارد. بنای ساری مرکز استان مازندران را بر اساس نوشته حمدالله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت می‌دهند. ساری در قرن اول هجری به دست فرخان ابن دابویه بربری محلهای تجدید بناشده‌است.
ریشه نام ساری نامشخص است.
چند گمانه‌زنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از:
یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند، اشپیگل شرق‌شناس و نئونازیست آلمانی آورده که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم‌اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می‌کرده‌اند. ادوارد پولاک گمان دارد که نام ساری دگرگونی واژگانی سادراکارتا می‌باشد، دکتر اسلامی نیز در کتاب خویش نوشته که احتمال آنکه زادراکارتا از نام زردگرد، باشد نیز است.
در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود؛ که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصا نارنج و لیمو می‌داند. همچنین ذکر می‌کند که احتمالا زادراکارتا و سارو یکی هستند. ظهیرالدین مرعشی نیز در کتاب «تاریخ طبرستان و رویان و مازندران» به روایت نوشته‌است که فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته‌است.
تحلیل استاد فلسفه دانشگاه مازندران در خصوص نامگذاری شهر ساری
نام ساری را کرووات‌ها (به کروات: Hrvati ) بر ساری گذاشتند در زبان کرووات‌ها، ساراویتی به معنای مکانی میان دو رود و ساراس به معنای برکه آب است. گله‌داران بزرگ کرووات وقتی گله‌های خود را به آن منطقه می‌آوردند از آن بانام ساراویتی یاد می‌کردند. به خاطر دارید که موقعیت مکانی شهر در آن زمان حوالی سورک و اسرم فعلی بود. هنوز هم این منطقه (شهرستان میان‌دورود) نامیده میشود.
پایتخت ایران
آغا محمد خان قاجار در سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و پایتخت خود را این شهر اعلام نمود و زرگران شهر تاجی از جواهر برای او ساختند و در نوروز آن سال در ساری بر سر نهاد، پس از تصرف قفقازیه و سرکوب کلیه امراء و حکام داخلی و پذیرش اطاعت و فرمان خان قاجار از سوی کلیه نواحی به استثنای مشهد و خراسان که هنوز زیر فرمان شاهرخ میرزا و فرزندش نادر میرزا بود، آقا محمد خان تهران در تهران مستقر شد و آن را دارالخلافه نامید.
پس از اسلام
گیلان و مازندران تنها سرزمین‌هایی در آسیای غربی هستند، که در زمان حمله تازیان (اعراب) به ایران توسط ایشان فتح نشده‌است، زیرا گیلان و مازندران از همه طرف محفوظ هستند و راههای ورودی به این خطه‌ها بسیار سخت بوده‌است. کوهستان‌های البرز باعث شده که سپاه اعراب نتواند وارد گیلان و مازندران شوند و این باعث شد که این سرزمین‌ها هیچگاه با زور و ظلم فتح نگشتند؛ ولی در دوران اندرزاها رسم بر این بود که شاهان ساری و شهریارکوه به کسانی که از ترس خلفای عباسی به مازندران پناه می‌آوردند، اموال بسیار و پناهگاهی برای معیشت می‌داد و بر همین اساس بسیاری از شیعیان و سیدان علوی، که با جور خلفای عباسیان مخالف بودند، به ساری یا آمل فرار می‌کردند. این سادات به مرور زمان مردم مازندرانی را که هنوز به زرتشت ایمان داشتند به دین اسلام آشنا کردند و طی مدتی سراسر مازندران به مذاهب مختلف تشیع گرویدند و سلسله‌های مختلف به مذهب تشیع روی آوردند. نخستین مسجد جامع ساری پس از مرگ اسپهبد خورشید دابویی و سقوط حکومت وی در مهرماه ۱۴۰هجری شمسی، توسط مسلمانان و به امر ابوالخطیب بنیان نهاده شد.
تاریخ معاصر
رشد و ترقی ساری پس از قاجاریان بوده‌است. نظام شهری نوین ساری از آن زمان باقی مانده‌است و ساری یکمین شهر ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته گردید و طرح‌های توسعه به سمت خاور به وجود آمد و پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد.
بلدیه یا شهرداری ساری
همزمان با تاسیس بلدیه ساری، قانونی به تصویب مجلس رسید که بر آن اساس انجمن بلدیه وظیفه یافت نسبت به انتخاب شهردار با رای مردم اقدام کند. در سال ۱۲۹۰ شمسی با پیشنهاد دولت وقت مبنی بر انفصال انجمن بلدیه موافقت گشت و در سال ۱۲۹۹ ضیاءالدین طباطبایی نهاد مستقلی مانند بلدیه را که به دولت وابسته بود را ساخت و در سال ۱۳۰۰ شمسی اداره بلدیه رسما وابسته به دولت شد. آغاز به کار بلدیه در ساری مربوط به سال ۱۲۹۸ می‌باشد و «احمد ممنون» به عنوان نخستین شهردار ساری در سال ۱۳۰۱ معرفی شد.
حوادث تلخ تاریخی
سال ۳۲۳ سیلاب و طغیان تجینه رود (تجن).
سال ۳۲۶ سیل و با گل و لای یکسان شدن ساری.
سال ۴۲۶ حمله سلطان محمود غزنوی و ویرانی‌های وی.
سال ۵۹۸ آتش‌سوزی در ساری.
سال ۷۹۵ حمله تیمور و به خاک و خون کشیدن ساری و مردمانش.
سال ۱۰۱۷ زمین لرزه بزرگی در ساری روی داد.
سال ۱۰۴۵ حمله روس و آتش کشیدن فرح آباد و ساری.
سال ۱۰۹۸ زلزله هولناک در ساری.
سالهای ۱۱۹۴–۱۲۰۵ جنگ‌های داخلی برادران و دشمنان آقا محمد خان قاجار.
سال ۱۲۲۳ زلزله بزرگ در ساری
سال ۱۲۳۵ بیماری طاعون.
سال ۱۳۲۰ بیماری تیفوس.
وضعیت طبیعی
جغرافیای ساری
نقشه آب و هوایی ایران؛ شهر ساری در شمال کشور قرار گرفته و آب و هوای آن خزری است.
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت می‌باشد در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهرسورک و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۲۷ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال به فرح‌آباد (ساری) و جویبار و لاریم و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۵۰ و آمل به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و بوسیله آزادراه در حال ساخت کیاسر به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به کیاسر و از آنجا به شهرستان‌های دامغان و مهدیشهر و همچنین شهرسمنان (تقریبا ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده فیروزکوه ۲۶۵ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راه‌آهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.
تصویر هوایی ساری در شب
موقعیت
رودها
از درون شهر ساری رودخانه تجن عبور می‌کند. این رود در شرق ساری جریان دارد. امروزه در ساحل این رود پارک تجن (قائم) و پارک ملل ساری ساخته شده‌است که بزرگترین پارک ساری نیز به‌شمار می‌رود.
این رودخانه از ۳ شاخه اصلی زارم رود در شمال و شاخه اصلی تجن در مرکز و شاخه سفید رود در جنوب حوضه آبریز تشکیل میشود و افزون بر آنها در مسیر خود ریزابه‌هایی مانند دره ببرچشمه، پلاروی، شیرین رود، سالار دره، آب تیرجاری و جز آنها را دریافت می‌دارد.
نام تجن (tajen) از بن تجیدن یا تزیدن و پسوند ان (en) ساخته شده و به چم (معنای) «بسیار روان و جریان دارنده» است.
زمین‌لرزه‌ها
مقایسه نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط مختلف ایران؛ نقاط قرمزتر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آنها بیشتر است.
شهر ساری در ناحیه‌ای زلزله‌خیز واقع شده و در طول تاریخ بارها با خاک یکسان گشته‌است. مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌های که تا به‌حال ساری شاهد آن بوده، در سالهای۱۰۱۷ و ۱۰۹۸ و ۱۲۲۳ خورشیدی روی داده‌است.
گفته میشود که دلیل وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ و ویرانگر در ساری و نواحی دیگر مانند رشته‌کوه‌های البرز و زاگرس، قرارگرفتن آنها در مسیر کمربند آلپاید می‌باشد؛ مسیر این کمربند از میانه اقیانوس اطلس شروع شده و پس از عبور از دریای مدیترانه، شمال ترکیه، ایران، هند، چین و جزایر فیلیپین، به کمربند دیگری که اقیانوس آرام را دور می‌زند، متصل میشود.
آب و هوا
آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتا سرد و خشک است. همچنین بخش‌های جنوبی کوهستانی این شهر دارای زمستان‌های طولانی و بسیار سرد می‌باشد. در طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲-(زمستان سال ۱۳۸۶)و در تابستان ۴۰+(تابستان ۱۳۸۳) بوده‌است.
مردم
زبان
زبان طبری است.
زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان طبری (مازندرانی) بود ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان طبری بود این زبان از رسمیت افتاد و زبان مازنی و فارسی جایگزین آن شد.
تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته می‌شد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا برج رسکت نمونه آن موجود است.
مذهب
اکثریت مردم ساری مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی می‌باشند.
جمعیت
نمودار تغییر جمعیت ساری در سالهای گذشته
300px
جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۲۹۶،۴۱۷ نفر بوده‌است که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته‌است.
جمعیت شهرستان ساری بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸،۳۷۰ نفر (۱۴۵،۴۱۰ خانوار) بوده‌است که ۲۹۹،۵۲۶ نفر (۹۱،۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸،۸۴۴ نفر (۵۳،۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸،۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹،۴۷۶ نفر زن بودند.
در اشعار فارسی
در اشعار فردوسی
ساری از معدود شهرهایی است که در شاهنامه فردوسی چندین بار به آن اشاره شده‌است.
منوچهر چون یافت زو آگهی بیاراست دیهیم شاهنشهی
ز ساری و آمل برآمد خروش چو دریای سبز اندر آمد به جوش
در اشعار ملک الشعرا بهار
این شعر در هنگام پایه‌گذاری نخستین دبستان نوین ساری سروده و بر سردر چوبی آن نگاشته شد.
شاد باش ای شهر ساری کز فروغ علم و دانش بینمت چشم و چراغ کشور مازندرانی
در منظومه ویس و رامین
اگر خوانند آرش را کمانگیر که از ساری به مرو انداختی یک تیر
تو اندازی به جان من به گورا همی هر ساعتی صد تیر پرتاب
در اشعار فرخی
جهانداری که از ساری جهان بگرفت تا باری شهنشاهی که از گرگان جهان او راست تا کرمان
مناطق تاریخی
بانک ملی
بانک ملی ساری مربوط به اوایل دوره پهلوی است و در ساری، (سبزه‌میدان) میدان امام حسین (میدان شهرداری) واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۰۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
تپه گل نشین
تپه گل نشین یکی از چندین تپه باستانی شهر ساری است که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد می‌باشد. این اثر باستانی در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۲۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کهنه باغشاه
بنیاد آن توسط پادشاهان صفوی بوده‌است و در زمان رضا شاه آن را خراب کردند و خیابان خیام کنونی را ساختند (اگرچه هنوز در خیابان خیام آثار باغ در ملک خصوصی مردم نمایان است)
نوباغشاه
بدست محمد میرزا ملک آراء در زمان فتح علی شاه ساخته شد و عمارت‌هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن احداث نمودند که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی پادگان شد.
خانه‌های قدیمی
خانه رمدانی
این بنا با پیشینه‌ای از دوره قاجار در بافت قدیم شهر ساری و در محله آب‌انبار نو قرار دارد. این عمارت متشکل از دو ساختمان و یک حیاط مرکزی است. بنای دو طبقه‌ای که در جلو قرار دارد با سردری زیبا در واقع نقش ورودی و هشتی بنا را ایفا می‌کند. این فضا جهت استراحت مراجعه‌کنندگان و انجام اموری که نیاز به وارد شدن به خانه را نداشته در نظر گرفته شده و اتاق‌های طبقه فوقانی با تزئینات زیبای چوبی، پنجره‌های ارسی و نورگیرهای گچی محل اسکان مهمانان بوده‌است. بنای دوم که در پشت با یک فاصله قرار دارد، در دوره پهلوی اول، دستخوش تغییرات اساسی شده‌است. در سالهای اخیر تمام اندودهای داخلی حذف و طاق نماهای دوره قاجاری از زیر آن نمایان گشته‌است.
خانه رمدانی مربوط به دوره قاجار است و در ساری، محله آب انبار نو واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۵۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
عمارت کلبادی
خانه کلبادی
این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در نزدیکی میدان اصلی واقع شده‌است و در حال حاضر به عنوان اداره میراث فرهنگی مورد بهره‌برداری قرار گرفته و پیشینه آن یه حدود ۱۲۰ سال پیش بازمی‌گردد. ویژگی‌های اجزای معماری آن همچون اتاق‌ها، حجره‌ها، شاه نشین، گرمابه، اصطبل، حیاط و هنر به‌کاررفته بر روی پنجره‌ها و ارسی‌ها و آراستن آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی‌نظیر است. این عمارت در زبان مازندرانی گلباتی نامیده میشود.
عمارت فاضلی
عمارت فاضلی ساری یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران به حساب می‌آید. این عمارت زیبا در محله آب انبار نو ساری واقع شده‌است و دارای دو عمارت مسکونی متعلق به دوره قاجار و پهلوی است. طبق اطلاعات منتشر شده توسط شرکت عمران و مسکن سازان مازندران، در حال حاضر خانه فاضلی‌ها دارای کاربری خاصی نیست و بازدید برای عموم آزاد است. هدف اصلی از بازسازی خانه فاضلی‌ها مرمت ساختمان‌های قدیمی اطراف این عمارت و رسیدن به یک مجموعه تاریخی با کاربری فرهنگی شاخص در شهر ساری است.
عمارت ناظری‌ها
این بنای تاریخی-مذهبی همچون دیگر بناهای دوره قاجاری دارای حیاط مرکزی، اندرونی، بیرونی، بنای اصلی، اتاق‌های ۳ دری و یک ایوان و تالار مرکزی است که علاوه بر کاربری مسکونی جهت برگزاری مراسم سوگواری محرم مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. خانه تاریخی ناظری‌ها در بافت کهن تاریخی شهر ساری و در محله آب انبار نو به مساحت قریب به سه‌هزار متر مربع واقع شده‌است .
پل تجن ساری
این پل بر روی رودخانه‌ای به همین نام که از داخل شهر ساری و در بخش شرقی آن جاری است احداث شده‌است. این پل در اوایل دوره پهلوی تجدید بنا شده و در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۵۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در گذشته و از روی سازه قدیمی پل تجن نقاشی معروفی از کمال الملک کشیده شده که در موزه آستان قدس رضوی نگهداری میشود.
خانه سردار جلیل ساروی
خانه سردار جلیل مربوط به دوره قاجار و متعلق به لطفعلی خان سردار جلیل (سالار مکرم) از امرای با نفوذ ارتش وقت بود. این بنا در مرکز شهر ساری خیابان نادر (جمهوری) و در کوچه سردار واقع است. بی‌توجهی کامل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران منجر به آسیب‌های زیادی به این بنای مهم عصر قاجار مازندران شده‌است. این بنا در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۵۴۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
حمام وزیری
این بنا بخشی از عمارت وزیری بوده که متاسفانه اکنون به بازار والاتبار تبدیل گشته‌است. این بنا نیز در مرکز شهر ساری و متعلق به خاندان سرشناس وزیری، در کنار خانه کلبادی قرار دارد و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگی‌های ساختمانی از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران به‌شمار می‌رود. ان بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه‌است.
آب انبارهای ساری
ساری در آخرین دوره دارای ۵ آب انبار معروف بوده که هم‌اکنون بنای ۳ آب انبار آن موجود است.
آب انبار میرزا مهدی
این بنا در مرکز شهر ساری واقع شده و مربوط به دوران افشاریه یا زندی ه می‌باشد، منبع اصلی به وسیله پلکانی به پای شیر و انبار آب دسترسی دارد. پلان آن گرد و با گنبد هلالی است که همه آن با آجر و ملاط ساخته شده و در بخش دوگانی گنبد دریچه‌هایی برای فراهم آوردن روشنائی درون آب انبار تعبیه گردیده‌است.
آب انبار نو
این آب انبار نیز در مرکز شهر ساری و در بافت قدیمی مابین خیابان‌های قارن و ۱۸ دی کنونی قرار دارد و به لحاظ نوع کاربری همچون آب انبار میرزا مهدی است. بلندای آن از کف آب انبار تا سقف آن ۴۰/۲۱ متر است. ورودی این آب انبار از سمت خیابان ۱۸ دی می‌باشد.
دروازه‌های ساری
ساری در گذشته دارای چهار دروازه در چهار سمت شهر بوده که عبارت بودند از: دروازه بابل (شهرآشوب)، دروازه گرگان (میدان شهدا)، دروازه فرح آباد (سه راه ملا مجدالدین) و دروازه نوباغشاه (سبز میدان).
برج‌ها و اماکن مقدس
مسجد جامع ساری
مسجد جامع ساری که قدیمی‌ترین و نخستین مسجد مازندران است و قبل از آنکه به مسجد تبدیل شود آتشکده زرتشتیان بوده‌است. محوطه مسجد در سالهای گذشته چند بار گمانه زنی شده و آثار تاریخی بسیاری از آن خارج شد که سرنوشت بعضی از این آثار نا معلوم است.
مسجد حاج مصطفی خان
در سال هق۱۲۷۳ مسجد حاج مصطفی‌خان سورتیجی ایجاد گردید و در محله امامزاده عبدالله آن زمان و محله چهارراه برق کنونی قرار دارد. این اثر دوره قاجاریه با ملحقات و موقوفات پیرامون خود بعد از مسجد جامع ساری به عنوان بزرگترین مسجد در مرکز شهر قرار دارد.
مجموعه تاریخی فرح‌آباد
مسجد فرح‌آباد-صحن نمای شمالی
left
مجموعه تاریخی فرح‌آباد در ۲۵ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی فرح‌آباد و در ۲کیلومتری ساحل دریای مازندران در محدوده فعلی روستای فرح آباد قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی است که به دستور شاه‌عباس‌صفوی ساخته شده و تفرج‌گاه ساحلی صفوی بوده‌است. مسجد با ایوانهای بلند، شبستانها. حجره هاو مناره‌ها از مهمترین بناهای تاریخی استان مازندران به‌شمار می‌رود. شاه عباس به دلیل اینکه از طرف مادر بهشهری بود علاقه فراوانی به آبادانی مازندران داشت و از این رو بناهای زیادی در مازندران احداث نمود. فرح آباد در آن زمان روستای کوچکی بود به نام طاهان که در دوره صفویه به بندری پر رونق تبدیل و به فرح آباد تغییر نام و به دارالسرور و دارالسلطنه شهرت یافت.
برج رسکت
برج رسکت در شب
برج رسکت در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، در یکی از روستاهای دودانگه به نام روستای رسکت قرار دارد و مسیر دست رسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه به سوی باختر منحرف میشود که بیشتر بخش‌های آن آسفالته می‌باشد. این بنا در بخش دودانگه ساری قرار دارد و با آجر ساخته شده و رایه‌های آن شامل مقرنس کاری دو کتیبه آجری به خط کوفی و پهلوی ساسانی است. احتمالا مقبره یکی از شهریاران آل باوند بوده و مربوط به سده پنجم هجری قمری است.
در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب‌سنگی در منطقه فریم سقوط کرد که به نام شهابسنگ اسپهبد شروین خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهابسنگ می‌دانند.
حسینیه عباس خانی
شهر ساری دارای تکیه‌های فراوانی می‌باشد که قدیمی‌ترین و کهن تریت آنها تکیه عباس خانی در محله چهار راه برق ساری می‌باشد که بنا بر گفته بسیاری قدیمی‌ترین حسینیه پابر جای مازندران و گلستان می‌باشد که ساخت آن به سال ۱۲۳۴ خورشیدی بر می‌گردد. این اثر در تاریخ با شماره ثبت ۲۰۲۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
سه گنبدان
باشکوه‌ترین یادگار باستانی ایران؛ بنایی استوار با سه گنبد پلکانی و هرمی شکل که از بن تا سر آن کمانی بوده‌است از اینرو ویران‌سازی و تخریب آن بسیار دشوار بوده و در سه مرحله در زمان فتحعلی شاه و خویشاوندانش انجام شده‌است. زیر هر گنبد آرامگاه ایرج، سلم و تور (تورج) پسران فریدون شاه است و در هنگام شاهنشاهی منوچهر ساخته شد و پیرامون آن در هنگام فرمانروایی توس تکمیل شد. تا سال ۱۳۷۰ با هزار افسوس تنها چاله بزرگی از ویرانه آن در کنار سبزه میدان و ساختمان استانداری با سبزه زار و درختان نارنج دیده می‌شد که آن هم پر شد و اکنون بوستانی هم تراز خیابان انقلاب (شاه) است؛ کهنسالی این بنا زیاد است و تاریخ دقیق آن دانسته نیست.
شاطر گنبد
شاطر گنبد یا گنبد شاطر یک بنای آرامگاهی و متعلق به قرن نهم هجری قمری برابر با عصر تیموریان در یک کیلومتری جنوب شهر ساری است. این سازه تاریخی برای مدت طولانی در محاق قرار داشت و به دلیل عدم توجه به آن دچار آسیب‌های فراوان شده‌است. در حال حاضر اطراف و سقف این بنا درختان و گیاهان خود رو سبز شده‌اند که اگر توجه جدی نشو منجر به تخریب بنا خواهد شد. شاطر گنبد در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شماره ثبت ۱۶۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
تکیه پهنه کلا
تکیه پهنه‌کلا
امامزاده یحیی
ساختمان برج آجری امامزاده یحیی در شهر ساری واقع شده و در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شماره ثبت ۲۱۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. هسته اصلی بنای امامزاده دارای پلان دایره‌ای شکل است. این پلان حجم استوانه‌ای ایجاد کرده‌است. گنبد امامزاده هرمی چند ضلعی به ارتفاع حدود ۲۰ متر است.
درون بقعه، صندوقی مشبک و چوبین وجود دارد و درون آن نیز صندوق دیگری است، که نام بانی آن خواجه الحسن بن پیر علی الرومی و نام کاتب فخرالدین مطهر بن عبدالله الداعی الحسنی الاملی و نام‌های سازندگان آن حسین النجار و الاستاد محمد بن الحسن الجیلانی به تاریخ ساخت ۸۴۹ هجری قمری بر آن دیده میشود .
امامزاده عباس
در حاشیه شمالی ورودی خاوری شهر ساری واقع شده و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف استان مازندران است.
تاریخ ساخت آن ۸۹۷ هجری قمری است و چهار امامزاده بنامهای عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون می‌باشند. این بنا در بلوار امام رضا منطقه‌ای به نام آزادگله ساری واقع شده‌است.
امامزاده جبار
در روستای اسپه ورز واقع در جنوب خاوری شهرستان ساری در کیلومتر ۵ جاده ساری به نکا پشت پارک جنگلی شهید زارع ساری در خاور روستای اسپه ورز مدفون است و گفته میشود از نوادگان موسی کاظم می‌باشد.
برج سلطان زین‌العابدین
برج سلطان زین‌العابدین با گنبد مخروطی هشت‌ترک از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و در و صندوق چوبی نفیس، جز مهمترین بناهای تاریخی ساری به‌شمار می‌رود. کتیبه‌ها و کاشی کاری‌های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل به نام سلزان‌امیر شمس‌الدین می‌باشد.
در مرکز شهر ساری قرار دارد و برج آجری آن به خاطر دارا بودن صندوق و در چوبی نفیس دارای اهمیت است. بلندای بنا ۲۰ متر و تاریخ ساخت آن سال ۸۴۹ هجری قمری می‌باشد. امامزاده یحیی از فرزندان موسی کاظم است.
مشکلات شهری
حاشیه‌نشینی
در دوران تیمور گورکانی عده‌ای از مردم شمال هندوستان به ایران مهاجرت کردند و در سراسر ایران پخش شدند که عده کمی از آنان امروزه در ساری مانده‌اند. آنها امروزه در گوشه‌ای از شهر که اصطلاحا به آن جوگی محله می‌گویند زندگی می‌کنند. این افراد اغلب بی‌دین می‌باشند.
مناطق تفریحی
پناهگاه‌های حیات وحش و پارک‌های جنگلی
پناهگاه حیات وحش سمسکنده
پناهگاه حیات وحش سمسکنده
این منطقه با ۱۰۰۰ هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب خاوری ساری واقع شده و مسیر دسترسی آن از ساری تا سمسکنده بوده و سپس با یک جاده روستایی به درون محوطه راه می‌یابد. پوشش گیاهی آن گونه‌های جنگلی و جلگه‌ای بوده و بخشی از آن مانند دشت‌ناز به عنوان زیستگاه گوزن زرد ایرانی مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.
پناهگاه حیات وحش دشت ناز
این منطقه حدود ۵۵ هکتار وسعت دارد و مرکز اصلی تکثیر در اسارت زیرگونه در آستانه انقراض گوزن زرد ایرانی است. پناهگاه دشت ناز در فضایی از جنگل‌های جلگه‌ای قرار گرفته‌است در سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش نامیده شد. در این پناهگاه ضمن حفاظت و نگهداری گوزن زرد ایرانی که تعلیف آنها دستی انجام می‌پذیرد، همه ساله تعدادی از گوزن‌های تولید شده را به زیست‌گاه‌های اصلی، یعنی حواشی رودخانه دز و کارون منتقل می‌کنند. تعدادی از گوزن‌های این پناهگاه به جزیره اشک در دریاچه ارومیه نیز انتقال داده شده‌اند.
دشت ناز برای علاقمندان به‌طبیعت و حیات وحش منطقه‌ای جذاب و دیدنی است و گردشگران، با مجوز از سازمان محیط زیست می‌توانند از این منطقه دیدن نمایند و از تماشای گوزن زرد، قرقاول و کبوتر لذت ببرند و همچنین پیرامون این پناهگاه حصارکشی شده‌است و گوزن‌ها را از پشت دیوارهای سیمی میتوان مشاهده کرد.
باداب سورت
بندانگشتی
باداب سورت چشمه پلکانی تراورتنی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان است که واقع در روستای ارست بخش چهاردانگه‌یشهرستان ساری می‌باشد. این چشمه توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۷ پس از کوه دماوند به عنوان دومین میراث طبیعی ایران درفهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ثبت جهانی این باداب نیز پس از پاموک‌کاله ترکیه، به عنوان دومین چشمه آب شور جهان بوده‌است.
پارک جنگلی شهید زارع
پارک جنگلی شهید زارع در ۳ کیلومتری شرق شهر ساری و در جانب جاده ساری به بهشهر قرار دارد و به علت مجاورت با تپه‌های جنگلی کم ارتفاع در دامنه البرز، بسیار زیبا و چشمگیر است. برای استفاده گردشگران نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت می‌باشد.
تالاب نیلوفر آبی حمیدآباد
دریاچه الندان هکتار که در هنگام بارندگی به ۳۰ هکتار می‌رسد در روستای الندان بخش چهاردانگه شهرستان ساری واقع می‌باشد. این اثر طبیعی با قدمت کواترنری به شماره ۲۶۳، ۲۳ آبان ماه ۹۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
آب این دریاچه فقط از طریق نزولات آسمانی تامین میشود و هیچ رودخانه‌ای به سمت آن جریان ندارد. در واقع نحوه قرارگیری و نوع خاک آن باعث شده‌است در اثر بارش اندکی، همه آبهای حاصل از بارش (باران یا برف) به سمت آن جریان پیدا کند. نیز نفوذ ناپذیری خاک دریاچه، میزان ماندگاری آب را در این دریاچه افزایش می‌دهد.
فاصله تقریبی این دریاچه از شهر ساری ۷۰ کیلومتر و در مسیر جاده ساری-سمنان می‌باشد که در بلندای ۱۳۰۰ متری از تراز دریا قرار دارد. پیرامون دریاچه را جنگل‌های پهن‌برگ فرا گرفته که در بهار رویشگاه گل بنفشه و الزی (پیازچه وحشی) و گونه‌های سبزی‌های خوش رایحه و داروئی می‌باشد. در تابستان رودخانه‌ای که در آن‌سوی دریاچه روانست آبی گوارا برای نوشیدن تامین می‌کند. در پائیز درختچه‌های ازگیل و ولیک و تلکا محصول می‌دهند. در فصل زمستان محل سکونت اردک‌های وحشی می‌باشد و سالهای اخیر با رهاسازی ماهی در این دریاچه کاربردهای آن افزایش پیدا کرده‌است.
درخت‌های مهمی به نام راش، ممرز، بلوط، ملچ و نمدار پیرامون این دریاچه را فرا گرفته‌اند که از نظر زیبایی اهمیت به‌سزایی دارند.
آب این آب‌بندان منبع اصلی تامین آب شالیزاری روستاهای ازنی، مازارستاق، لسفرم، کنتا، دیدو، زلم است.
دریاچه میانشه
آبشار اوبن
چشمه شیرین‌رود
دهکده آرامش سد شهید رجایی
پارک‌ها
پارک ملل
نمایی از پارک
پارک ملل نام پارکی در حاشیه رود تجن در داخل شهر ساری مرکز استان مازندران است. این پارک بزرگترین مجموعه تفریحی- توریستی شمال کشور - می‌باشد. فضای این مجموعه تفریحی از دریاچه و فضای سبز تشکیل شده‌است. پارک ملل ساری در زمینی به مساحت ۳۵ هکتار و به طول ۲ کیلومتر در حاشیه غربی رودخانه تجن واقع شده‌است. این پروژه در تاریخ ۹۳/۶/۲۰ آغاز و پس از ۱۰۰ روز به بهره‌برداری رسید. این پارک زیباترین و بزرگترین مجموعه تفریحی شمال کشور نیز لقب گرفته‌است. این مجموعه به دلیل وجود پرچم تمام کشورهای جهان، پارک ملل نام گرفته‌است.
پارک قائم
این پارک در امتداد رودخانه تجن و در موازات پارک ملل واقع شده‌است. این پارک در سال ۱۳۷۹ احداث و در سال ۱۳۸۸ نیز به مساحت آن اضافه گردیده‌است. مساحت پارک حدود ۷۸۰۰۰ متر مربع و از سمت شمال به جنوب امتداد دارد. این پارک دارای امکانات ویژه جهت اسکان مسافرات می‌باشد.
پارک آفتاب (بوستان دامادی)
این پارک در امتداد در بلوار آزادی از میدان امام ساری و در بخش غربی (داخل) شهر ساری واقع شده‌است. مساحت پارک آفتاب ساری حدود ۱۵۰۰ متر مربع می‌باشد.
پارک آزادگان
پارک آزادگان در کنار کتابخانه آزادگان قرار دارد که محلی برای استراحت مطالعه کنندگان بوده‌است.
پارک شهرداری (سبز میدان)
این پارک در میدان شهرداری (شاه) قرار دارد و بین ساختمان استانداری و دادگستری قرار گرفته‌است. در گذشته به پارک سبزه میدان معروف بوده که به دلیل همجواری با ساختمان شهرداری زمان به این نام معروف گشت.
بوستان ولایت
پارک شهبند (کوشا سنگ)
بوستان مادر
بوستان کولائیان
پارک زندان (سعد سلمان)
پارک غفاری
پارک ملت
به آدرس خیابان شیخ طبرسی، انتهای خیابان ملت به مساحت ۷۰۰ متر و دارای وسایل ورزشی و وسایل بازی کودک احداث شده‌است.
پارک صادقیه
به آدرس بلوار کشاورز، کوچه صادقیه به مساحت ۷۰۰ متر احداث شده‌است.
پارک روشن
پارک اتحاد
پارک اتحاد به مساحت ۱۳۵۰۰ مترمربع در خیابان دخانیات، پشت دخانیات قدیم با امکاناتی همچون وسایل ورزشی، وسایل بازی کودک، روشنایی مطلوب و… احداث شده‌است.
پارک دانشجو
خیابان طبرستان، روبروی دانشکده فنی امام محمدباقر
هتل سالاردره (چهار ستاره)
هتل سالاردره در ۱۲ کیلومتری جنوب ساری و در جاده ساری به سمت سمنان در نزدیکی رودخانه سالاردره قرار دارد. این هتل که در جنگل‌های شمال (هیرکانی) واقع شده، در فضایی به وسعت ۵۶۰۰ متر مربع و همچنین به اضافه ۲ هکتار فضای سبز احداث شده‌است .
هتل بادله (چهار ستاره)
هتل بادله ساری در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. این هتل دارای ۷۷ باب اتاق می‌باشد، که طبقات اول تا سوم هتل را به خود اختصاص داده‌اند. این هتل در حد فاصل شهرهای نکا و ساری قرار دارد، که موجب دسترسی آسان به فرودگاه ساری میشود .
هتل نوید (چهار ستاره)
کیلومتر ۵ جاده ساری به قائم شهر .
هتل اسرم (سه ستاره)
ابتدای کمربندی شرقی - میدان هلال احمر - ابتدای جنب پل تجن .
هتل نارنج (سه ستاره)
میدان خزر - کیلومتر ۳ جاده دریا .
هتل سارویه
بلوار طالقانی، روبه روی پمپ بنزین .
هتل عرب (دو ستاره)
کیلومتر۲جاده نکا جنب پارک جنگلی شهید زارع .
هتل هفت‌خال (دو ستاره )
قرار گرفتن آن در منطقه‌ای خوش آب‌وهوا و چشم‌انداز دشت گونه روبروی هتل از ویژگی‌های آن به حساب می‌آید. این هتل در ۵ کیلومتری جاده کیاسر به ساری قرار دارد .
شهربازی و کافه فست‌فود ملل
شهر بازی شهید زارع (در حال احداث)
سایت پاراگلایدر سینا
سایت پاراگلایدر روستای سرکت
ورزش
کشتی
ساری یکی از پرافتخارترین شهرهای کشور در کشتی بوده‌است. به‌گونه‌ای که از لحاظ مربیان بین‌المللی، سالن کشتی، داوران بین‌المللی و باشگاه‌ها، ساری رکوردار مازندران و ایران است.
ملاک و معیار ارزش فنی کشتی‌گیران جهان کسب مدال المپیک است. ساروی‌ها در سال ۱۹۹۸ در المپیک سئول توسط عسگری محمدیان صاحب مدال نقره شده‌اند و تنها شهری در مازندران هستند که در سه المپیک جداگانه سه مدال المپیکی صید نمودند. در المپیک‌های سئول و بارسلون، عسگری محمدیان و در المپیک پکن، سید مراد محمدی صاحب مدال شدند به‌گونه‌ای که در المپیک سئول و پکن تنها ساروی‌ها برای کشتی ایران صاحب مدال شده بودند و هیچ‌یک از کشتی‌گیران ایران در آن المپیک مدال صید نکردند.
ساروی‌ها در سال ۱۹۸۲ در مسابقات قهرمانی کشتی بازی‌های آسیایی دهلی صاحب دو مدال نقره توسط عسگری محمدیان و محمد حسین دباغی شدند.
در مسابقات قهرمانی کشتی آزاد گوانگ‌جو چین و قهرمانی کشتی آزاد توکیو ژاپن تک مدال طلای ایران توسط کشتی‌گیران ساروی (به‌ترتیب عسگری محمدیان و مجید ترکان) صید شد.
ساری تنها شهری در ایران بود که در سال ۱۹۸۲ دو ملی پوش در کشتی بازی‌های آسیایی داشت.
در جایگاه داوری ساروی‌ها اولین رئیسه کمیته داوران کشتی ایران بعد از انقلاب (حبیب اله الطافی) را داشتند. اسداله رضایی، عباس بابازاده، محمد ربیع پور، سید مهدی موسوی، عقیقی، محمدنژاد، عبداله افشار، نعمت اولادزاد، موسی بابایی، محمد علی احمدی از سایر داوران صاحب‌نام ساروی در مسابقات بین‌المللی کشتی هستند.
ساروی‌ها اولین شهری در ایران بودند که بعد از تهران در سال ۲۰۰۶ میزبانی مسابقات جام جهانی کشتی را عهده‌دار شدند. ساری همچنین سابقه میزبانی مسابقات قهرمانی کشتی جام بین‌المللی تختی را در چند دوره دارند.
ساروی‌ها توسط پهلوان شاهرخ صداقت زاده صاحب بازوبند پهلوانی کشور و مهرنوش شاهرخی در جوانان و بزرگسالان قهرمان و پهلوان کشور شدند.
ساروی‌ها تنها شهری هستند که در دو المپیک به عنوان مربی کشتی نماینده داشته‌اند، به‌گونه‌ای که مدرس فدراسیون جهانی کشتی به نام مجید ترکان را دارند. آنها در شورای فنی تیم ملی کشتی ایران عضوی به نام عسگری محمدیان نایب قهرمان جهان و المپیک داشته و محمد حسین دباغی، مجید ترکان، سید مراد محمدی و عسگری محمدیان سوابق مربیگری تیم‌های مختلف کشتی جهان را دارند.
اولین مازندرانی که مسئولیت هیئت کشتی تهران را قبول کرد و با اکثریت آرای تهرانی‌ها رئیس هیئت کشتی پایتخت شد نقی کلانتری از ساری بود. اولین مازندرانی که سرپرست تیم ملی برای حضور در مسابقات بین‌المللی و آسیایی معرفی شد محمد شعبانی، اصغر ثمربخش و نقی کلانتری هر سه از ساری بودند و اولین سرمربی تیم ملی نونهالان کشور مجید ترکان از مرکز مازندران بوده‌است.
ساروی‌ها در مسابقات قهرمانی کشتی قهرمانی سوپر قهرمانان جهان صاحب دو مدال طلا توسط مجید ترکان و عسگری محمدیان شده بود و این موفقیت در حالی رقم خورد که هیچ شهری در مازندران نتوانست صاحب چنین موفقیتی شود.
کمربند جنگجوترین، مبارزترین و شجاعترین کشتی‌گیر جهان تنها متعلق به دکتر ترکان از ساری بود و هیچ کشتی‌گیری از مازندران به چنین جایگاهی دست نیافته‌بود. در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های کشور ساروی‌ها با برق مازندران، پیام ساری، بهمن ساری، آسانسورسازان، عسگری محمدیان، ستارگان و گاز مازندران بیشترین حضور را در قهرمانی لیگ کشتی کشور داشته‌اند.
در مسابقات قهرمانی کشتی باشگاه‌های جهان در روسیه تنها یک تیم از مازندران سابقه داشت آنهم ستارگان ساری بود.
ساری تنها شهری در مازندران بوده که میزبان رافائل مارتینتی رئیس سابق فدراسیون جهانی کشتی در مسابقات جام جهانی کشتی ساری در سال ۲۰۰۶ شد .
سیدمحمد شجری اولین مربی مازندرانی از ساری برای تیم ملی کشتی کارگران ایران و رحیم تبریزی اولین مربی مازندرانی از ساری به عنوان مربی تیم ملی فرزندان شاهد بود.
علی دومیرکلایی اولین مربی تیم ملی کشتی ساحلی ایران از مازندران برای ساری بود و اولین قهرمانی مسابقات جام حذفی کشتی باشگاه‌های کشور برای تیم بهمن ساری بود.
ساروی‌ها قهرمان اولین دوره مسابقات قهرمانی کشتی ساحلی ایران شد. ساروی‌ها اولین‌هایی در مازندران بودند که در مسابقات قهرمانی ارتش‌های جهان توسط محمد حسین دباغی، محمد علی یعقوب‌زاده و قربان سعادت‌زاده صاحب مدال طلا شده‌اند و جالب اینکه قربان سعادت‌زاده اولین مازندرانی بود که به عضویت تیم ملی کشتی فرنگی ایران درآمد. ساری در قبل از انقلاب چندین بار توسط سبحان خانیانپور در فرنگی بزرگسالان روی سکوی قهرمانی رفت که حتی در مازندران کشتی‌گیر و قهرمان کشتی فرنگی وجود نداشت.
قابل توجه است اولین مازندرانی که در مسابقات قهرمانی جام بین‌المللی کشتی فرنگی صاحب مدال شده بود قربان سعادت‌زاده از ساری بود که در جام یاشاردغو ترکیه و مسابقات بین‌المللی ۲۲ بهمن صاحب مدال طلا شد.
ساروی‌ها تنها شهری بودند که در مسابقات جام کشتی پایتخت قبل از انقلاب نماینده داشتند (پهلوان عبدالحمید باقری) که با جهان پهلوان غلامرضا تختی کشتی گرفت در حالیکه هیچ مازندرانی با تختی در کشتی پهلوانی پایتخت مبارزه نکرده بود.
سایر ورزش‌ها
هر ساله ورزش‌های فوتسال، تنیس، اسکواش، پینت بال، اتوموبیل‌رانی و شطرنج در سطح کشور و منطقه مقام‌آور می‌باشد. تیم فوتسال راه ساری معروفترین تیم ورزشی این شهر است. در زمینه کشتی نیز تیم گاز مازندران متعلق به این شهر می‌باشد.
اولین باشگاه پینت بال شمال کشور در تاریخ ۹ مرداد سال ۱۳۸۷ در پارک قائم (پارک تجن) ساری در مساحتی نزدیک به ۴۰۰۰ متر مربع در باشگاه پینت بال پروشات شروع بکار کرد. در سال ۱۳۸۹ تربیت بدنی شهرستان ساری موفق به خرید سهام باشگاه دسته اولی مهرکام پارس تهران شد تا از همین سال در رقابت‌های لیگ دسته یک فوتبال کشور با تیم طبرستان صنعت ساری در این مسابقات شرکت کند. همچنین در فصل ۹۵ لیگ برتر والیبال کشور با حمایت سازمان عمران شهرداری ساری تیمی تحت همین عنوان راهی این سری از مسابقات شد که حاصل آن در رده سنی بزرگسالان مقام نهمی و در جوانان مقام نائب قهرمانی بوده‌است. همچنین از دیگر امکانات ورزشی این شهر میتوان به دو باشگاه تنیس در مجموعه ورزشی داراب و اتوبان فرح آباد، باشگاه بولینگ توسکا، مجموعه تفریحی، ورزشی و آبی شیرین رود، باشگاه کارتینگ ساویز واقع در مجموعه ورزشی داراب، قایق‌سواری در دریاچه سد پلاستیکی رود تجن، پیست اتومبیلرانی نام برد.
ورزشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی مهم
نام
مکان
استادیوم فوتبال ۱۵هزار نفری ورزشگاه شهدای گمنام ساری
جاده دریا
استادیوم فوتبال شهید متقی
خیابان ورزش
مجموعه ورزشی شهید منتظری
خیابان شهبند
سالن ورزشی سید رسول حسینی
خیابان فرهنگ
سالن ورزشی تختی
خیابان فرهنگ
مجموعه ورزشی داراب
سه راه جویبار
باشگاه بولینگ توسکا
جاده فرح‌آباد
باشگاه سوارکاری آراسب
جاده فرح‌آباد، سه‌راهی پنبه‌چوله گهرباران
پیست دوچرخه سواری (چوبی) در حال ساخت ماهفروجک ساری و
سالن سرپوشیده شش هزار نفری ساری (در حال ساخت)
ورزشگاه سید رسول حسینی ساری
آموزش
نخستین مدرسه مدرن شهر ساری در سال ۱۳۲۳ق / ۱۲۸۴خورشیدی توسط جمعی از سیاسیون ساروی تاسیس شد. این مدرسه در سال بعد با پشتیبانی لطفعلی خان میرپنجه سالار مکرم (سردار جلیل) سالاریه خوانده‌شد. مدرسه سالاریه با ۷۰نفر دانش آموز آغاز به کار کرد. این مدرسه دارای سه کلاس ابتدایی، سطحی یا فارسی و علمی بود.
ولی مدتی بعد با فشارهای مخالفان مشروطه و برخی از مردم شهر، لطفعلی خان سردار جلیل از حمایت مالی مدرسه دست برداشت. در نتیجه مدرسه ساری تعطیل شد؛ و دویست شاگردان آن بی‌مدرسه شدند. مدتی پس از تعطیلی مدرسه سالاریه، دانش آموزان مدرسه و طرفداران‌شان به انجمن حقیقت ساری متوسل شدند. سید حسین مقدس مدرسه را با نام جدید حقیقت در سال ۱۳۲۳خورشیدی در منزل علی بهروزی افتتاح کرد. پس از چندی آن هم بنابه دلایلی تعطیل گشت و بدین ترتیب چندین مدرسه در شهر به وجود آمد و پس از اندکی تعطیل شد.
در سال سال ۱۳۰۵خورشیدی کلاس‌های اول، دوم و سوم متوسطه در مدرسه احمدیه دایر شد و مدرسه به نام دبیرستان پهلوی تغییر نام یافت.
در تاریخ ۴ بهمن ۱۳۰۰خورشیدی نخستین مدرسه دخترانه ساری با نام تربیت بنات ، افتتاح شد. موسس مدرسه شخصی به به نام خانم فاطمه وکیلی دیپلم مدرسه آمریکایی تهران بوده‌است.
آموزش عالی
فهرست برخی از مراکز آموزش عالی شهرستان ساری
دانشگاه علوم پزشکی مازندران
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
دانشگاه آزاد اسلامی ساری
دانشگاه علوم و تحقیقات مازندران
دانشکده فنی امام محمد باقر
دانشگاه پیام‌نور استان مازندران
دانشگاه پیام‌نور ساری
موسسه آموزش عالی روزبهان
موسسه آموزش عالی هدف
موسسه آموزش عالی ادیب مازندران
موسسه آموزش عالی ساریان
موسسه آموزش عالی راهیان نوین دانش
دانشکده فنی شماره ۲ ساری
موسسه آموزش عالی سارویه
موسسه آموزش عالی سنا
موسسه آموزش عالی علمی کاربردی هنر
موسسه آموزش عالی سازه‌های سنگین مازندران
دانشکده فنی و حرفه‌ای سما
دانشکده قدسیه(دختران)
کتابخانه‌های عمومی ساری
کتابخانه
آدرس
ابن شهرآشوب ساروی
ساری- خیابان جمهوری- کوچه میر مشهد
آزادگان
ساری- خیابان فرهنگ- خیابان سعدی- جنب کتابخانه آزادگان
اهل بیت ساری
ساری- میدان شهداء- جنب مصلی ساری
شهید سید مجتبی علمدار
ساری- بلوار کشاورز- پارک کشاورز
حاج عیسی رضایی
ساری- عرب محله
صنایع ساری
از اواخر دهه۲۰ تا ۵۰ شمسی کارخانجات صنعتی شرکت ام ام با تولید روغن نباتی و چند محصول جانبی دیگر یکی از تولیدکنندگان بزرگ روغن نباتی در ایران به‌شمار می‌رفت.
صنایع چوب و کاغذ مازندران
شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران بزرگترین تولیدکننده کاغذ در خاورمیانه با ظرفیت مجموعا ۱۷۵۰۰۰ تن شامل ۹۰۰۰۰ تن کاغذ روزنامه و چاپ و تحریر و ۸۵۰۰۰ تن کاغذ فلوتینگ.
میزان سرمایه‌گذاری:
۶۰۰ میلیون دلار آمریکا شامل سرمایه‌گذاری ریالی و ارزی و هزینه‌های فاینانس.
نوع شرکت: شرکت سهامی عام
افتتاح و راه‌اندازی:۱۳۷۶/۰۵/۰۷
کارخانه نوشابه‌سازی خوش‌نوش ساری
کارخانه نوشابه‌سازی خوش‌نوش ساری (کارخانه نوشابه‌سازی کانادا سابق) واقع در کیلومتر یک جاده ساری-نکا (وابسته به دفتر امور اقتصادی جامعه‌الزهرای قم).
محصولات این کارخانه عبارت‌اند از نوشابه‌های گاز دار: پارس کولا، شادنوش و…
بازارهای محلی و دوره‌ای
همانند برخی از شهرهای شمالی ایران در ساری نیز بازارهای دوره‌ای برگزار می‌گردد.
بازارهای روز
بازار امام رضا
از جمله بازارهای منطقه‌ای شهرداری میتوان با بازار رضا و بازار هفتگی ۲۲ بهمن اشاره کرد که بازار امام رضا از بازارهای بزرگ واقع در بلوار امام رضا قبل از پل فراورده‌های نفتی احداث شده‌است. به این بازار، بازار ترکمن مرکزی نیز می‌گوند که بیشتر توسط بازرگانان ترکمن از مرز اینچه برون به اینجا آورده و عرضه میشود.
ماهی فروشان
در انتهای خیابان نادر و در مجاورت با بازار نرگسیه قرار داشت.
اما بعدها کل این بازار به ابتدای پل تجن انتقال یافت. به تازگی این بازار در اتوبان قائمشهر احداث شد که دارای امکانات از جمله استخر ماهی و رستوران ماهی می‌باشد. این بازار بزرگترین بازار ماهی فروشان در شمال کشور است. در ضمن ارسلان عبدالله وند از بزرگان این بازار است
بازار نرگسیه و رجایی
بازار نرگسیه در مجاورت کاخ قدیمی آقا محمد خان قاجار قرار دارد، و از طرف کوچه مسجد جامع خیابان انقلاب، کوچه نواب نادر و کوچه پشت استانداری ورودی دارد. این بازار مجموعه ملزومات بافندگی نظیر نخ کاموا و پوشاک و بزاز و طلا و کفش و قسمتی از تره بار در آن وجود دارد.
بازار نرگسیه قدیمی‌ترین و پر رفت آمدترین بازار در استان مازندران می‌باشد که قسمتی از آن را مسجد جامع ساری در بر می‌گیرد. همچنین بزرگترین کاموا فروشی مرکز شمال کشور شهر کاموا در این بازار قرار دارد.
بازار ملامجدالدین
درابتدا بازار ترکمنان در خیابان ملامجدالدین ساری قرار داشت و در سال ۱۳۸۹ به قبل از پل فراورده‌های نفتی انتقال یافته‌است. این بازارچه از جاهای گردشگری ساری است و از تمام استان و استانهای همجوار برای بازدید از این بازار به آنجا می‌آیند و دارای پوشاک و منسوجات و… می‌باشد.
بازار ۲۲ بهمن
بازار هفتگی 22بهمن، یک بازار کوچک منطقه‌ای است که در روزهای چهارشنبه هر هفته، در منطقه ۲۲ بهمن دائر میشود.
بازار روز راه‌آهن و کشاورز
این بازار جزء مجموعه بازار منطقه‌ای شهر بوده و در بلوار کشاورز در جنوب شهر قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای ساری است.
نمایشگاه‌های برنامه‌ای
معمولا بسیاری از شرکت‌ها، نهادها، گروه‌ها و… در مجموعه ایران خودرو، یا، سالن شهر و روستا اقدام به برگزاری نمایشگاه می‌کنند. با توجه به اینکه انتظار می‌رود نمایشگاه بین‌المللی در بزرگراه فرح آباد ساخته شود.
مرکز خرید پردیس
جاده دریا، بعد دانشگاه آزاد ساری.
بازار الهیه
این مرکز خرید در اصلی‌ترین منطقه تجاری ساری قرار دارد. «الهیه» دارای ۶ طبقه بوده که ۳ طبقه آن تجاری و سه طبقه دیگر آن به پارکینگ اختصاص دارد .
محلات ساری
نقشه دروازه‌ها و دیوار قدیم شهر ساری
اواخر دوره قاجار
آب انبارنو، سبزه میدان، نقاره خانه، اوصانلو محله، امامزاده یحیی، بلوچی محله، کردمحله، بلوچی خیل، اصفهانی محله، افغون محله، چاله باغ، شپش کشان، کهنه باغشاه، قلیچ لی محله، میرسرروضه، میرمشهدمحله، بیرامتر (بهرام اتر)، در مسجد، پای چنار، مهدی‌آباد، شیشه‌گر محله، نعل بندان، بهارآباد، شاهزاده حسین، امامزاده عباس (آزادگله)
محله حاجی‌آباد (خیابان قارن از وسط این محله عبور داده شده و آن را به دونیم کرده)
محله‌های کنونی
آب انبارنو، سبزه میدان، باقرآباد، شکرآباد، نوتکیه، چناربن، امامزاده یحیی، بازار روز، شهبند، مهدی‌آباد، کوی ندا، گل افشان، معلم (ساری نو)، ترک محله، کوی آزادی، ۲۲ بهمن، راهبند سنگتراشان، لسانی، میرزمانی (سعدی)، پیوندی، فدک، توکل، کوی پزشکان پردیس، کوی سنگ، کوی افشار، کوی اصحاب، مهیار، پل تجن، طالقانی اول و دوم، پشت پرورشگاه، کوی گلها، پشت زندان، بخش هشت (سلمان فارسی-پیروزی)، پشت مصلی، بربری محله، پیرتکیه، بوعلی (بلوار پاسداران)، میرسرروضه، بهرام اتر، آزادگله، سروینه باغ، راهبند دخانیات، نعل بندان، باقرآباد (شهید بخشنده و شهید بابایی کنونی در خیابان شیخ طبرسی)، کوی قلیچ، چهارراه برق، چهارراه کارمندان، ساری کنار، طبرستان، ششصد دستگاه ساری، میرسرروضه، کوی برق، کوی نور (پشت انبار برق)، پشت چین دکا، کوی جهاد، چال مسجد، خیام، مازیار و کوی لاله (فوردگازداران)، کوی هفت تیر (خوی آباد، محله حاجی‌آباد (خیابان قارن)، پشت هتل
شهرک‌ها و مناطق
از کوی‌ها و شهرک‌های مهم و مناطق دوگانه آن میتوان به شهرک ۶۰۰ دستگاه، شهرک‌های ۱۱۰۰ دستگاه و شهرک دولتی بزرگ گوهرباران در حال ساخت، شهرک زیتون و همچنین شهرک شهرداری واقع در جاده عبور بندارخیل و مسکن جوانان واقع در بزرگراه ولی عصر اشاره کرد و همچنین کوی ۲۲ بهمن، کوی پنج‌تن و مجموعه خیابان‌های پیوندی و میرزا رضا زمانی و بخش ۸ و مهدی‌آباد و جام جم و بربری محله و… از مهمترین مناطق مسکونی ساری می‌باشند.
میدان ساعت
میدان ساعت نام میدانی در مرکز شهر ساری است.
این میدان دارای برجی با ساعت عقربه‌ای بزرگ و مجهز به صدای زنگ ناقوس است که در هنگام تغییر ساعات به‌شمار رقم ساعت آن لحظه به صدا در می‌آید و در سکوت شبهای ساری صدای ساعت ۱۲ شب را به دلیل تعداد بالای دفعات آن و نیز سکوت شب تا دورترین خیابان‌های ساری میتوان شنید.
در سال ۱۳۵۵ ساخت میدان این برج آغاز شد و در نهایت در سال ۱۳۵۷ پایان یافت. محمد علی حیدری سازنده این برج می‌باشد.
خیابان‌های مهم و اصلی ساری
بزرگراه ولی عصر غربی و شرقی و بزرگراه‌های بادله و رینگ در حال ساخت ساری و کمربندی سلیم بهرامی و همچنین از خیابان‌های مهم میتوان به پهلوی (طبرسی)، فرهنگ، خیابان صبا، خیابان پیروزی، میرزمانی، خیابان قارن، خیابان انقلاب (شاه)، خیابان نادر، خیابان مدرس. خیابان سلمان فارسی، خیابان مازیار، خیابان رازی، خیابان فردوسی، میدان ابن شهرآشوب (دروازه بابل قدیم که در حال ساخت می‌باشد)، خیابان شاه عباس (۱۸ دی)، خیابان شهبند، خیابان چنار بن، خیابان ملامجدالدین، خیابان دروازه بابل، بلوار فرح آباد، خیابان معلم، خیابان شهید اندرخورا، خیابان خیام، خیابان ارتش، خیابان صبا، خیابان خیام (مولن رژ) و نام مناطق معروف ۶۰۰ دستگاه. کوی شفا. کوی مهر. قرق. کوی برق. سید الشهدا. طبیعت ۱و۲. ساری کنار. طبرستان. مهدی‌آباد. در شمال شهر و راهبند سنگتراشان، دخانیات راهبند در جنوب شهر و مختاریه، میدان امام، فرح‌آباد و شهدا (دروازه گرگان) در نام برد و مجموعه بلوارها و میدان‌های دیگر و… میتوان اشاره کرد.
حمل و نقل
راه‌آهن
ساری نخستین شهر ایران بوده‌است که ساخت راه‌آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت؛ و پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد. این خطوط ریلی از شعبه‌های اصلی از راه‌آهن سراسری ایران است که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در دوران رضاشاه، نخستین فاز آن بین شهرهای ساری - بندر شاه افتتاح گردید؛ و همیشه یکی از مهمترین راههای ایران به‌شمار می‌رفته‌است.
ساخت این راه‌آهن باعث شد تا امروزه شهر ساری به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود و باعث بیشتر شدن اختلاف طبقاتی بین مردم این شهر نیز شد. هم‌اکنون به قسمت جنوبی شهر راهبند گفته میشود که در این منطقه حاشیه نشینان بسیاری وجود دارند.
اتوبوس
یازده ایستگاه اتوبوس شهری ساری در نظر گرفته شده‌است که نقاط مختلف شهر را به یکدیگر متصل می‌نماید
تاکسی
سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی ساری از اردیبهشت ۱۳۷۶ به عنوان واحد در شهرداری ساری به امور مربوط به تاکسیرانان و تاکسیداران رسیدگی می‌نمود که با توجه به رشد جمعیت شهری و وسعت شهر و نیاز به کنترل و نظارت دقیق‌تر بر امور مربوط به حمل و نقل و جابجایی مسافرین و همشهریان در سال ۱۳۸۱ با تصویب اساسنامه و معرفی مدیرعامل به عنوان سازمانی مستقل زیر نظر شهرداری شروع به فعالیت نمود.
ترافیک در خیابان قارن
هواپیمایی
ساری دارای یک فرودگاه بین‌المللی به نام دشت ناز است؛ این فرودگاه در سال ۱۳۲۶ ساخته شده‌است
از فرودگاه دشت ناز به شهرهای تهران و مشهد پروازهای روزانه برقرار است.
این فرودگاه در ۱۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده و پروازهای داخلی ان به شهرهای مشهد، شیراز، کرمانشاه، اهواز، عسلویه، تهران، بندرعباس و کیش برقرار است. فرودگاه بین‌المللی دشت ناز از نظر تعداد مسافر و تعداد پروازهای داخلی در کشور دارای رتبه ۱۶ و از نظر تعداد پروازهای بین‌المللی دارای رتبه ۱۱ است .
محوطه‌ی فرودگاه دشت ناز
هنرهای نمایشی
سینما
شهر ساری در گذشته دارای چهار سینمای فعال بود اما در حال حاضر تنها یک سینمای آن فعال است:
تام سینما
وضعیت
سال تاسیس
سینما سپهر
فعال
۱۳۴۲
سینما فرهنگ (مولن رژ)
در حال بازسازی
۱۳۴۰
سینما ایران
مخروبه-تعطیل
سینما فردوسی
تخریب-زمین بایر
تئاتر
در باب اینکه نخستین نمایش در ساری چه زمانی و به چه کیفیتی انجام شده، اطلاعاتی وجود ندارد. به نقلی در سال ۱۳۱۹ هجری قمری ظهیرالدوله ، که وزیر تشریفات سلطنتی و همچنین دارای سمت والی مازندران بود، شخصی به نام حکیم الهی را مامور کرد که در سبزه‌میدان تئاتری اجرا نماید.
بعدها در دهه ۱۳۰۰هجری شمسی یدالله مایل تویسرکانی وزیر فرهنگ مازندران، نمایشنامه‌های بسیاری از نمایشنامه‌نویسان روس و اروپایی مانند مولیر را در مدرسه‌ای به نمایش درآورد و گاهی از این نمایش‌ها در راستای القاء تفکرات خود نیز استفاده می‌نمود و بازیگران این تئاترها نیز دانش‌آموزان یا بازاریان مشتاق بودند و خود یدالله مایل نیز برای بها بخشیدن و اعتبار دادن به تئاتر گاهی ایفای نقش می‌نمود. این گروه پس از مدتی به خاطر مسائل سیاسی ازبین رفت.
پس از آن نیز گروه‌هایی تئاتری به رهبری افرادی چون ستوان ایرانلو ، خدابنده لو ، خیرخواه ، محمد باقر خاوری ، اتومیان ، ملک الکتابی و… در شهر راه انداخته شدند.
از نمایشنامه‌نویسان بزرگ که در این شهر به فعالیت پرداختند میتوان به لادبن (قاسم رحیمیان) و عمادالدین رام بودند
بیشتر گروه‌های تئاتری پیش از انقلاب ۵۷ دارای بازیگرانی از دو دسته معلمین و دانش‌آموزان یا سربازان پادگان ساری بود و اغلب این تئاترها در مدارس به روی صحنه می‌رفتند.
رسانه
صدا و سیما
رادیو تبرستان از دهه ۱۳۲۰ فعالیت خود را آغاز نمود. این رادیو بعدها در قالب شبکه استانی صدای مرکز مازندران به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
شبکه تبرستان ابتدا با فرستنده‌ای ۱۰۰ واتی افتتاح گردید.
صدا و سیمای مرکز مازندران در هفدهمین جشنواره مراکز صدا و سیمای ایران، دومین مرکز برتر پس از مرکز خوزستان شناخته شد.
نشریات
از دوران قاجاریان تاکنون نشریات و روزنامه‌های بسیاری در ساری به چاپ رسیده‌است. امروزه از بزرگترین نشریات ساری میتوان به هفته‌نامه کایر (قدیمی‌ترین نشریه ساری) و روزنامه‌های بشیر، وارش، حرف مازندران و دیار سبز و نسیم و هفته نامه‌های قارن، نهضت شمال و پژواک شمال و پیک شمال و هم‌ولایتی اشاره کرد. همچنین روزنامه سارویه که فقط مخصوص شهرستان ساری است با نظارت شورای شهر شهرستان ساری از سال ۱۳۸۴ به انتشار می‌رسد. نخستین و تنها نیازمندیهای نوار شمالی کشور نیز به صورت هفته‌نامه و در قطع استاندارد نیازمندیهای داخلی (۲۵×۳۵) به صورت چاپ رول دورنگ (MK) و با نام «نیازمندیهای چتر شهر» در این شهر منتشر و توزیع می‌گردد.
سلامت و بهداشت
برخی از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ساری
مراکز درمانی دولتی
مراکز درمانی خصوصی
بیمارستان امام خمینی
بیمارستان شفا
بیمارستان بوعلی سینا
بیمارستان امیر مازندرانی
مرکز درمان ناباروری حضرت مریم
مرکز روان پزشکی و سوختگی زارع
مرکز قلب مازندران
بیمارستان نیمه‌شعبان
بیمارستان حکمت
درمانگاه طوبی
بیمارستان فوق تخصصی ماهک (در حال ساخت)
درمانگاه ولیعصر سپاه
سیاست
نورالله طبرسی نماینده ولی فقیه در استان مازندران و نماینده ولی فقیه در ساری می‌باشد.
همچنین مجید حسین زادگان فرماندار ساری می‌باشد.
سوغاتی‌ها
از سوغاتی‌های شهر ساری شامل غذاهای سنتی، میوه‌ها و صنایع دستی این شهر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
غذاهای سنتی
دوشاب خرمالو
غذاهای سنتی ساری شامل سیر انار، ناز خاتون، اکبر جوجه، کدو پلو، چاشنی ساک، ماهی شکم‌پر و مرغ شکم‌پر میشود. همچنین به دلیل استفاده از شکر سرخ، فسنجان و خورش آلو زرشک ساری طعمی متفاوت و ملس دارند.
همچنین مرباها و شربت‌های مختلفی از جمله دوشاب (مثل انجیل دشو) و هلی ترشی در منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میوه‌ها
انواع مرکبات، تمشک، ازگیل، ولیک، گلابی وحشی، زردکیجا (نوعی قارچ چتری)، گزنه، کدو و…
صنایع دستی
صنایع چوبی، صندوق‌مزار، ارسی، لاک‌تراشی، جوله، کلز، کیله‌لاک، قند چوله، تنباکو چوله، سیرکوب، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، موج‌بافی، پارچه‌بافی، نمدمالی، سفال‌گری و…
شهرهای خواهرخوانده
آستارخان خواهرخوانده ساری
۲۰۰۹ - گومل، بلاروس
۲۰۱۲ - نجف، عراق
۲۰۱۲ -دارالسلام، تانزانیا
۲۰۱۴– آستراخان، روسیه
۲۰۱۶- مارکه، ایتالیا | [
"میدان ساعت ساری",
"رود تجن (ساری)",
"برج رسکت",
"پارک ملل ساری",
"بخش مرکزی شهرستان ساری",
"زبان فارسی",
"زبان مازندرانی",
"شیعه",
"علی اصغر یوسف نژاد",
"محمد دامادی",
"شهرستان ساری",
"استان مازندران",
"ایران",
"تیرکلا (ساری)",
"رامسر",
"قاجاریه",
"دریای خزر",
"دشت ناز",
"پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه",
"منطقه حفاظت‌شده بولا",
"ساسانیان",
"صفویان",
"باوندیان",
"قارنوندیان",
"هارون الرشید",
"مازیار (قارنوندیان)",
"فریم",
"کیاهای جلال",
"مرعشیان",
"رابینو",
"فرح‌آباد (ساری)",
"نادرشاه",
"قاجاریان",
"بابل (بابل)",
"ساری",
"توس پسر نوذر",
"هردوت",
"اشپیگل",
"ظهیرالدین مرعشی",
"کرووات",
"کروات",
"سورک",
"اسرم",
"شهرستان میان‌دورود",
"آغا محمد خان قاجار",
"گیلان",
"مازندران",
"مردم عرب",
"البرز",
"شهریارکوه",
"شیعیان",
"آمل",
"زرتشت",
"اسلام",
"تشیع",
"مسجد جامع ساری",
"اسپهبد خورشید",
"راه‌آهن سراسری ایران",
"رضاشاه",
"جنگ جهانی دوم",
"شوروی",
"فرودگاه دشت ناز",
"شهردار",
"ضیاءالدین طباطبایی",
"تجن (رود ساری)",
"طاعون",
"تیفوس",
"طول جغرافیایی",
"نکا",
"بهشهر",
"گرگان",
"مشهد",
"دریای مازندران",
"جویبار",
"لاریم",
"قائمشهر",
"بابل (شهر)",
"کیاسر",
"دامغان",
"مهدیشهر",
"سمنان",
"تهران",
"جاده فیروزکوه",
"جاده هراز",
"راه‌آهن شمال",
"رشته کوه‌های البرز",
"رشته کوه البرز",
"زاگرس",
"کمربند آلپاید",
"اقیانوس اطلس",
"مدیترانه",
"ترکیه",
"هند",
"جمهوری خلق چین",
"فیلیپین",
"اقیانوس آرام",
"زبان طبری",
"فارسی",
"خط پهلوی",
"گنبد لاجیم",
"مسلمان",
"شیعه دوازده‌امامی",
"سبزه‌میدان (ساری)",
"تپه گل نشین",
"رضا شاه",
"محله آب انبار نو ساری",
"سوگواری محرم",
"کمال الملک",
"خانه سردار جلیل",
"مصطفی‌خان سورتیجی",
"شاه عباس یکم",
"رسکت",
"شهابسنگ",
"شروین",
"حسینیه عباس خانی",
"فهرست آثار ملی ایران",
"سه گنبدان",
"شاطر گنبد",
"تکیه پهنه‌کلا",
"امامزاده یحیی (ساری)",
"آزادگله",
"شهرستان نکا",
"برج سلطان زین‌العابدین",
"تیمور گورکانی",
"گوزن زرد ایرانی",
"دز",
"کارون",
"جزیره اشک",
"دریاچه ارومیه",
"باداب سورت",
"تراورتن",
"ارست",
"بخش چهاردانگه (ساری)",
"سازمان میراث فرهنگی",
"کوه دماوند",
"میراث طبیعی ایران",
"پاموک‌کاله",
"پارک جنگلی",
"شرق",
"گردشگر",
"دریاچه الندان",
"هکتار",
"الندان",
"کواترنری",
"سطح آبهای آزاد",
"بنفشه",
"راش",
"ممرز",
"بلوط",
"ملچ",
"نمدار",
"شالیزار",
"ازنی",
"مازارستاق",
"کنتا",
"دیدو",
"زلم",
"دریاچه میانشه",
"جنگل‌های هیرکانی",
"عسکری محمدیان",
"المپیک سئول",
"المپیک بارسلون",
"المپیک پکن",
"مراد محمدی",
"مجید ترکان",
"جام جهانی کشتی",
"مسابقات جام تختی",
"غلامرضا تختی",
"راه ساری",
"گاز مازندران",
"طبرستان صنعت ساری",
"سردار جلیل",
"دانشگاه علوم پزشکی مازندران",
"دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری",
"دانشگاه آزاد اسلامی ساری",
"دانشگاه علوم و تحقیقات مازندران",
"دانشکده فنی امام محمد باقر",
"دانشگاه پیام‌نور استان مازندران",
"دانشگاه پیام‌نور ساری",
"مؤسسه آموزش عالی روزبهان",
"مؤسسه آموزش عالی هدف",
"مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران",
"مؤسسه آموزش عالی ساریان",
"مؤسسه آموزش عالی راهیان نوین دانش",
"دانشکده فنی شماره ۲ ساری",
"مؤسسه آموزش عالی سارویه",
"مؤسسه آموزش عالی سنا",
"مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی هنر",
"مؤسسه آموزش عالی سازه‌های سنگین مازندران",
"دانشکده فنی و حرفه‌ای سما",
"دانشکده قدسیه(دختران)",
"شهر کاموا",
"ششصد دستگاه ساری",
"بندر شاه",
"حاشیه‌نشینی در ایران",
"لادبن",
"فهرست مراکز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران",
"صدا و سیمای مرکز خوزستان",
"سیر انار",
"ناز خاتون",
"اکبر جوجه",
"کدو پلو",
"چاشنی ساک",
"ماهی شکم‌پر",
"مرغ شکم‌پر",
"شکر سرخ",
"فسنجان",
"خورش آلو زرشک",
"دوشاب",
"هلی ترشی",
"مرکبات",
"تمشک",
"ازگیل",
"گلابی وحشی",
"زردکیجا",
"قارچ چتری",
"گزنه",
"کدو",
"صنایع چوبی",
"صندوق‌مزار",
"ارسی",
"لاک‌تراشی",
"جوله",
"کلز",
"کیله‌لاک",
"قند چوله",
"تنباکو چوله",
"سیرکوب",
"حصیربافی",
"گلیم‌بافی",
"جاجیم‌بافی",
"جوراب‌بافی",
"موج‌بافی",
"پارچه‌بافی",
"نمدمالی",
"سفال‌گری",
"گومل",
"بلاروس",
"نجف",
"عراق",
"دارالسلام",
"تانزانیا",
"آستراخان",
"روسیه",
"مارکه",
"ایتالیا"
] | [
"ساری",
"بناهای تاریخی ایران",
"پایتخت‌های پیشین ایران",
"شهرستان ساری",
"شهرهای استان مازندران",
"مراکز استانهای ایران",
"مناطق مسکونی حاشیه خزر",
"شهرهای شهرستان ساری",
"مناطق مسکونی ساحلی در ایران",
"شهرهای ایران"
] |
1,451 | زار | 0 | 34 | 0 | [
"زار (موجود افسانه‌اي)",
"زار (موجود افسانه ای)",
"آیین زار",
"آئین زار",
"مراسم زار",
"زار (موجود افسانه‌ای)",
"زار (موجود خيالي)",
"آئين زار",
"ائین زار",
"آيين زار",
"ایین زار",
"ائين زار",
"ايين زار",
"زار (موجود افسانه اي)",
"زار (موجود افسانهٔ ای)",
"زار (موجود افسانهٔ اي)",
"زار (موجود خیالی)"
] | false | 13 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | زار در زبان فارسی به معنی حالت آشفته و نزار و خراب است، اما به صورت اصطلاحی نام یکی از مراسمات درمانی در میان مردم بلوچ می‌باشد. احتمالا ریشه آیین زار از قاره آفریقا ست.
برگزارکنندگان مراسم زار اگر مرد باشد بابازار و اگر زن باشد مامازار خوانده میشود و با نواختن طبل‌ها، دهل‌ها یا دمام‌هایشان، به صورتی از خلسه وارد میشوند و شروع به درمانگری می‌نمایند.
آیین‌های دیگر شبیه به این مراسم را میتوان به پرخان ترکمن و گوات بلوچ، اشاره کرد. | [
"آفریقا",
"موسیقی زار",
"جن",
"جن‌گیری"
] | [
"آیین",
"آیین‌های ایرانی",
"اساطیر ایرانی",
"دین در اتیوپی",
"دین در اریتره",
"دین در جیبوتی",
"دین در سودان",
"دین در سومالی",
"دین در مصر",
"شیطان‌شناسی",
"فرهنگ در هرمزگان",
"موجودات فرابشری",
"شیطان‌ها",
"جن‌گیری",
"اسطوره‌های اسلامی",
"جن",
"اسرارآمیز"
] |
1,452 | سبالو | 0 | 9 | 0 | [] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | سبالو یکی از شکلهای معمول محلی موسیقی جنوب ایران است که آوازی است که با دایره همراهی می‌گردد و به وسیله خوانندگانی که دایره‌وار کنار هم می‌نشینند، اجرا میشود. خوانندگان هم زمان با اجرای سبالو، شانه‌های خود را به طرف راست و چپ منظما حرکت می‌دهند. رقص و موسیقی سبالو متاثر از موسیقی آفریقایی است.
جستارهای مرتبط
لیوا
یزله | [
"موسیقی جنوب ایران",
"دایره",
"موسیقی آفریقایی",
"لیوا",
"یزله"
] | [
"استان بوشهر",
"موسیقی ایران",
"موسیقی نواحی ایران",
"استان هرمزگان"
] |
1,453 | موسیقی جنوب ایران | 6 | 24 | 0 | [
"موسيقي جنوب ايران"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | موسیقی جنوبی ایران ملهم از طبیعت تفتیده و گرم این منطقه، سرشار از شور و نیرو و حرارت است. این موسیقی در استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان رایج است.این نوع موسیقی ریتمی شاد دارد .
آنچه بیش از همه برای بررسی موسیقی جنوب بخصوص هرمزگان دارای اهمیت به نظر می‌رسد، ترکیب جمعیتی این منطقه است. در این منطقه به جز ساکنان محلی، تیره‌های دیگری از جمله مهاجرین بسیار قدیمی آفریقایی نیز زندگی می‌کنند. موسیقی کرانه‌های جنوب ایران، بخصوص آواز بندری به باور برخی از شناسندگان، با موسیقی بومیان آفریقایی پیوندی ژرف و ریشه دار یافته است.
شکلهای موسیقی جنوب ایران:
بندری
سبالو
یزله
لیوا
موسیقی زار
شروه
چاوشی
لالایی بندری
نیمه خوانی
علاوه بر این در جنوب ایران عزاداری مذهبی و نوحه سرایی خود دارای آواز و شیوه‌های متمایزی است. مناجات و شاهنامه خوانی، رباعی خوانی، مثنوی خوانی و دوبیتی خوانی یا شروه همه اشکال متمایزی از موسیقی جنوبند. مشهورترین شیوه اجرای موسیقی در جنوب آواز بندری بندری است؛ که بسیار شبیه موسیقی آفریقایی و متاثر از موسیقی مهاجران آفریقایی به جنوب ایران است.
در موسیقی عزاداری جنوب از سازهای منحصر بفردی مانند سنج و دمام استفاده میشود. | [
"موسیقی",
"استان هرمزگان",
"استان بوشهر",
"استان خوزستان",
"هرمزگان",
"بندری",
"سبالو",
"یزله",
"لیوا",
"موسیقی زار",
"شروه",
"چاوشی",
"لالایی",
"نیمه",
"سنج و دمام"
] | [
"موسیقی ایران"
] |
1,454 | یزله | 0 | 14 | 0 | [
"يزله"
] | false | 3 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | یزله یا هوسه یکی از گونه‌های رایج موسیقی محلی جنوب ایران است. یزله به وسیله گروهی از خوانندگان غیر حرفه‌ای اجرا میشود و فقط با دست زدن همراه است. در این موسیقی، نغمه بیش از همه حائز اهمیت است و به متن چندان اهمیتی داده نمی‌شود .
در بوشهر، این مراسم در شادیها و عروسی‌ها یا عزاداری ( خصوصا در ماه محرم )اجرا میشود.
نحوه انجام آن بدین صورت است که : افراد با گرفتن کمر فرد جلو ( مانند قطار بازی بچه‌ها )، تشکیل یک قطار انسانی داده و با ضرب آهنگ شعر یزله، به نرمی قدم برداشته و به جلو می‌روند
در مراسم عزاداری، گروه پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده به سمت مرکز، با ریتم یزله شروع به سینه زنی می‌کنند
که اشعار و نوحه‌هایی که در این مراسم می‌خوانند بستگی به زمان آن مراسم دارد مثلا در شب تاسوعا همه با هم می‌خوانند: "شب تاسوعاست امشب" و تک خوان در جواب می‌گوید: "کربلا غوغاست امشب" حتی به این مراسم در گفتار عامیانه ( هیامظلوم ) هم گفته میشود.
جستارهای مرتبط
سبالو
لیوا | [
"موسیقی جنوب ایران",
"بوشهر",
"محرم (ماه)",
"سینه زنی",
"تاسوعا",
"کربلا (شهر)",
"سبالو",
"لیوا"
] | [
"استان بوشهر",
"موسیقی نواحی ایران"
] |
1,455 | لیوا | 0 | 18 | 0 | [
"ليوا"
] | false | 8 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | لیوا گونه‌ای از موسیقی بومی ناحیه جنوب ایران به‌ویژه هرمزگان و بوشهر است که نوعی از اجرای موسیقی محلی بندری بوده که از موسیقی عربی و آفریقایی به ویژه کرانه‌های زنگبار متاثر شده و به این دیار آمده‌است. در این نوع اجرای موسیقی از دهل‌های بزرگ و کوچک همچون پیپه، جفه، پونکه و تویری استفاده میشود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرب آهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد.
لیوا را میتوان یکی از قدیمی‌ترین انواع موسیقی در هرمزگان نامید. لیوا در اصل نام یک نوع دهل بود که به همراه ساز (مزمار) و انواع دهل‌های دیگر نواخته می‌شد. بعدها مجموعه این مراسم، که به نوعی شادمانی و پایکوبی پس از اجرای مراسم زار است به‌نام لیوا معروف شد.
جستارهای مرتبط
سبالو
یزله | [
"موسیقی جنوب ایران",
"استان هرمزگان",
"موسیقی محلی",
"بندر",
"موسیقی عربی",
"زنگبار",
"دهل",
"پیپه",
"جفه",
"پونکه",
"تویری",
"سبالو",
"یزله"
] | [
"موسیقی بندری",
"موسیقی نواحی ایران",
"فرهنگ در هرمزگان"
] |
1,456 | موسیقی زار | 6 | 179 | 0 | [
"موسيقي زار"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | موسیقی زار یکی از موسیقی‌های محلی جنوب ایران است. موسیقی زار مربوط به مردمان کناره خلیج فارس است و در اصل از آفریقا به ایران آمده‌است. در این موسیقی از سازهای گوناگونی استفاده میشود. یکی از این سازها تنبیره یا تنبوره نام دارد، که فقط توسط بابازار یا شخص دیگری که او اجازه بدهد نواخته میشود. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای اجرای مراسم قربانی شده ساخته میشود. آهنگ خون که آهنگی با ضرباهنگ تند است و هنگامیکه خون را می‌آورند اجرا میشود جزئی از موسیقی زار به‌شمار می‌آید.
آیین زار
در باور باورمندان به آیین زار، برخی از انسان‌ها، توسط نیروهای نامرئی که به عنوان باد شناخته میشوند تسخیر میشوند. این بادها شخصیت‌های گوناگونی دارند، و بیماری وافسردگی و روان پریشی شخص تسخیر شده را موجب میشوند؛ و آیین زار برای درمان آنها برپا میشود. هزینه‌های برپایی این آیین توسط بیمار تقبل میشود.
نخست وقتی بابا یا ماما احتمال بدهد که شخص، مبتلا به یکی از زارها شده، او را مدت هفت روز در حچاب و دور از چشم دیگران نگه می‌دارند و در طول این چند روز با داروهای ویژه و روغن‌های مالیدنی، تحت نظر قرار می‌گیرد. سپس اهل محل توسط یک خیزرانی (کسی که ایفاگر یکی از نقش‌های مراسم درمان است و چوب ویژه خیز ران در دست دارد)، خبردار میشوند.
از بعد ورود بیمار تا پایان، کل مراسم توسط بابا یا ماما هدایت میشود که کار آنها و شگردهای آنها اکنون نوعی جادوی پزشکی تلقی میشود. اما مهمتر شاید آوازی است که می‌خوانند و سازهایی است که نواخته میشود، زیرا در باور آنها چون این بادها با موسیقی به مهر می‌آیند و بابا و ماما به تدریج به هویت باد پی می‌برند و باد نام خود را فاش می‌کند. مراحل بعدی درمان از این پس امکانپذیر میشود. در صورتی که خواسته‌های باد برآورده شود، باد «زیر شده» و بیمار را آزار نخواهد داد اما «مرکب» خود را کاملا رها نمیکند و کسانی که گرفتار این باده‌ها شده باشند در سواحل جنوب به «اهل هوا» شناخته میشوند.
مراسم آیینی است و توسط آن بیماران مبتلا به امراض روانی معالجه میشوند و در واقع نوعی موسیقی درمانی (روان درمانی) است. موسیقی زار چه از نظر نوع و چه از نظر سازها و چه به لحاظ نغمه‌ها و آوازها با دیگر اشکال موسیقی دربنادر جنوب کاملا متفاوت است.
نوازندگان زار افراد خاصی هستند که فقط در نواختن و خواندن این موسیقی مهارت دارند. حضور فرهنگ و موسیقی افریقا در کل موسیقی استان هرمزگان و به ویژه آداب و رسوم و موسیقی زار بسیار مشهود است همچنین در موسیقی زار و به خصوص در مولودخوانی (به ویژه در میان اهل سنت) شاهد رنگ و بویی از موسیقی عرب هستیم. در مراسم زار، گاه آهنگ‌هایی به سبک مولیواری، هندی، افریقایی و … شنیده میشود.
موسیقی زار
یکی از موسیقی‌های محلی جنوب ایران است. موسیقی زار مربوط به مردمان کناره خلیج فارس است و در اصل از آفریقا به ایران آمده است. در این موسیقی از سازهای گوناگونی استفاده میشود. یکی از این سازها تنبیره یا تنبوره نام دارد، که فقط توسط بابازار یا شخص دیگری که او اجازه بدهد نواخته میشود. مضراب این ساز از شاخ گاو یا گوسفندی که برای اجرای مراسم قربانی شده ساخته میشود. آهنگ خون که آهنگی با ضرباهنگ تند است و هنگامیکه خون را می‌آورند اجرا میشود جزئی از موسیقی زار به شمار می‌آید. در باور باورمندان به آیین زار، برخی از انسان‌ها، توسط نیروهای نامرئی که به عنوان باد شناخته میشوند تسخیر میشوند. این بادها شخصیت‌های گو ناگونی دارند، و بیماری وافسردگی و روان پریشی شخص تسخیر شده را موجب میشوند. و آیین زار برای درمان آنها برپا میشود. هزینه‌های برپایی این آیین توسط بیمار تقبل میشود. نخست وقتی بابا یا ماما احتمال بدهد که شخص، مبتلا به یکی از زارها شده ، او را مدت هفت روز در حچاب و دور از چشم دیگران نگه می‌دارند و در طول این چند روز با داروهای ویژه و روغن‌های مالیدنی، تحت نظر قرار می‌گیرد. سپس اهل محل توسط یک خیزرانی (کسی که ایفاگر یکی از نقش‌های مراسم درمان است و چوب ویژه خیز ران در دست دارد)،خبردار میشوند. از بعد ورود بیمار تا پایان، کل مراسم توسط بابا یا ماما هدایت میشود که کار آنها و شگردهای آنها اکنون نوعی جادوی پزشکی تلقی میشود. اما مهمتر شاید آوازی است که می‌خوانند و سازهایی است که نواخته میشود ، زیرا در باور آنها چون این بادها با موسیقی به مهر می‌آیند و بابا و ماما به تدریج به هویت باد پی می‌برند و باد نام خود را فاش می‌کند. مراحل بعدی درمان از این پس امکان پذیر میشود. در صورتی که خواسته‌های باد بر آورده شود ،باد "زیر شده" و بیمار را آزار نخواهد داد اما "مرکب"خود را کاملا رها نمیکند و کسانی که گرفتار این باده‌ها شده باشند در سواحل جنوب به "اهل هوا" شناخته میشوند.
سازهای مراسم زار
همانطور که در سطرهای پیشین اشاره گردید طریقه تشخیص و درمان زار به ریتم و قطعه‌ای که نواخته میشود، مربوط می‌باشد. به عنوان مثال؛ در قطعه‌ی سنج و دمام، سازهای بوق، دمام و سنج نواخته میشوند. سازهای مذکور در زمره‌ی نخستین آلات موسیقی بوده و ضمن آنکه در زمره‌ی سازهای جنگلی محسوب میشوند، ریشه در موسیقی آفریقا دارند. این‌گونه سازها از همان ابتدا به عنوان وسیله‌ای برای اعلام خبر و تجمع مردم به کار می‌رفته‌اند. یکی از علل نواختن این آلات در آیین مورد نظر ما نیز همین امر می‌باشد.
بشر نخستین با کمک این اصوات، بخشی از نیازهای خود را تبیین و برآورده کرده و در واقع تا جایی که می‌توانسته با این زبان موسیقیایی، خلاء دستگاه‌های مخابراتی و بلندگوها را پر می‌نموده و حتی پیغام‌هایی نیز به وسیله‌ی این نوع سازها مخابره می‌کرده است؛ غیر از این، نواختن این‌گونه سازها وسیله‌ای برای ترساندن حیوانات وحشی و یا دور کردن اجنه و اشباح پلید.
اولین بار، سازهای سنج و دمام از آفریقا به این منظقه آورده شده و در آغاز، توسط خود آنها در این منطقه نواخته می‌شده است؛ تا اینکه در شهرهای جنوبی از جمله بندرعباس و بوشهر به تدریج شکل خاص و مقدسی به خود گرفته و سرانجام مورد قبول عامه مردم قرار گرفته است.
رواج این سازها در جنوب مصادف بوده با مسافرت‌های دریایی مردم این منطقه به آفریقا و نیز مهاجرت اقوام آفریقایی که بیشتر به عنوان برده به شهرهای جنوبی حاشیه‌ی خلیج فارس آورده می‌شده‌اند.
قابل ذکر است که تجارت برده در خلیج فارس درست پیش از آغاز قرن 18 شروع گردید. البته روایت‌ها و گزارش‌های مربوط به سده‌های میانه به طور پراکنده پیرامون برده‌ها به عنوان نوکران خانگی و محافظ، نیروهای شبه نظامی و ملوان در ایران و حوزه‌ی خلیج فارس اشاره دارند. (ریکس؛ 13 و 14)
نحوه برگزاری آیین زار و نقش موسیقی
بعد از ختم دوره حجاب، صبح روز بعد بدن مریض را خوب تمیز می‌کنند و خاک هفت راه را با هفت برگ هفت گیاه بی‌خار مخلوط کرده همراه (گره کو) به تن وی می‌مالند. وپیش از این که مراسم رسمی (زاران) اجرا شود، جنی را که باد زار را وارد بدن شخص کرده بیرون می‌کنند. برای بیرون کردن جن، شخص مبتلا را می‌خوابانند، انگشتان شست پاهایش را با موی بز به هم می‌بندند، مقداری سیفه (روغن ماهی) هم زیر دماغ مبتلای زار کشیده و چند رشته موی بز هم آتش زده زیر بینی وی می‌گیرند و بعد بابا با خیزران جن را تهدید می‌کند که از بدن وی خارج شود و با ضربه‌هایی که به تن بیمار می‌زند، جن با جیغ و داد وناراحتی زیاد، مرکبش را رها کرده فرار می‌کند. بعد از فرار جن تنها باد زار در کله بیمار است و برای تشکیل مجلس بازی، روز پیش، زنی که خود از (اهل هوا) است، خیزران به دست راه می‌افتد و تک تک درها را می‌زند و اهل هوا را برای بازی دعوت می‌کند. این زن را (خیز رانی) می‌گویند و بیشتر دعوت شدگان (دختران هوا) هستند. دختران یا زنان جوان و بالغی که صدای خوش دارند و خوب آواز می‌خوانند و حرکاتشان نرم است و مجلس بازی را رنگ می‌دهند. دختران هوا در تمام مجالس اهل هوا جمع میشوند و همراه مردها دم می‌گیرند و بازی می‌کنند. به هر صورت مجلس زار چنین تشکیل میشود که بابا یا ماما ی زار با دهل‌های مخصوصش در صدر مجلس قرار می‌گیرد. در وسط بساط (مودندو) را روی سه‌پایه‌ای می‌گذارند. (مودندو) بزرگترین دهل اهل هوا ست و بابا یا کسی که قرار است مودندو را بزند همیشه روی چارپایه‌ای عقب دهل می‌نشیند. کنار دهل مودندو یک دهل برگ دو سر معمولی (دهل گپ) می‌گذارند و کنار آن دهل دیگری به نام (کسر) همه این دهل‌ها در یک ردیف باشند. مودندو را اغلب خود بابا می‌زند و دهل‌های دیگر کسان دیگر. جلو مودندو همیشه سینی نقره یا ورشویی می‌گذارند که توی آن (گشته سوز) و (کندرروک درمانی) را در ظرف مخصوصش ریخته‌اند. درآغاز مجلس در (گشته سوز) آتش می‌ریزند و مقداری کوندروک درمانی را توی آتش دود می‌کنند. بابا اول موندو و بعد گپ دهل و بالاخره کسر را دود می‌دهد و بعد تنگ شان را می‌گیرد و سرجایشان می‌گذارد. قبل از شروع مجلس سفره مفصلی پهن کرده‌اند که در این سفره همه چیز موجود است.
از انواع غذاها گرفته تا گیاهان معطر و انواع ریاحین جنوب و میوه (کنار) خرما گوشت و خونی که برای مبتلا ی زار سر سفره لازم است خون سر سفره، خون قربانی زار است، و این قربانی معمولا یک بز (کهر) است که در همان مجلس سرش را بریده خونش را درون طشتی سر سفره گذاشته‌اند. معمولا تا باد خون نخورد به حرف در نمی‌اید. بنابر برای این که خوب فهمیده شود باد چه می‌خواهد، لازم است شخص مبتلا خون بخورد ریال خون خوردن نشانه شدت و وابستگی شخص مبتلاست به اهل هوا. اعتبار و مقام هر بابا یا ماما به تعداد خون‌هایی که خورده است بستگی کامل دارد. مثلا می‌گویند فلان بابا سه خون خورده است و به همان ماما پنج خون. به هر حال بابا یا ماما با تکان دادن خیزرانی که به دست دارد مجلس بازی را شروع می‌کند. خود بابا سر وقت یکی از دهل‌ها و اغلب سر وقت مودندو می‌رود وشروع می‌کند به کوبیدن و شعر خواندن و غنی کردن مجلس که گرم شد دیگران هم همراه آواز بابا دم می‌گیرند. آواز و اشعار (زاران) در سواحل آفریقا همه به زبان سواحلی است؛ ولی در ایران بیشتر اشعار را به زبان عربی می‌خوانند که بعد از چند بیت تبدیل به اشعار نامفهوم سواحلی میشود؛ ولی کمتر کسی معنی این اشعار را می‌فهمد، نه سیاها و نه حتی خود بابا یا ماما؛ ولی با وجود این همه، ساعت‌ها می‌توانند به زبان ناآشنا ی سواحلی غنی بکنند. در شعر زیر بعد از سه چهاربیت عربی، اشعار به سواحلی تبدیل میشود: کل زار وفو/ و انا ما وفونی / شیخ شنگر رضو/ وانا ما رضونی / وزفنا وزفش نایی /دوئی وانت دوئی … در مجلس زار زن ومرد با هم جمع میشوند و کنا ر هم می‌نشینند. بازی معمولا چندین شبانه روز طول می‌کشد. مخصوصآ در مجلسی که اول بار برای شخص مبتلا ترتیب داده شده‌است. زیرا تا باد از کله شخص مبتلا پائین بیاید وو زیر بشود چندین شبانه طول می‌کشد. حتی دیده شده که بعد از هفت روز گوبیدن و آواز زار یکی پایین می‌آید و تکان می‌خورد. به هر صورت در تمام مدت شبانه روز هیچ‌کس از مجلس بازی دور نمی‌شود و آن‌هایی که خسته شده‌اند، روز را در همان‌جا به خواب می‌روند وسیاهی شب پیدا نشده دوباره شروع به کوبیدن می‌کنند. به هر صورت ابتدا شخص مبتلا شروع به لرزیدن می‌کند و به تدریج تکان‌ها زیادتر می‌شده، از شانه‌ها به تمام بدن سرایت می‌کند و بازی وقتی به اوج می‌رسد که کله شخص مبتلا کاملآ پایین آمده و در ضمن تکان‌ها ی شدید از ظرف خونی که در برابرش هست خون بخورد.
در این موقع صدای دهل‌ها بیشتر اوج گرفته و آوازها بلندتر میشود. درچنیین مرحله‌ای علاوه بر شحص مبتلا، زار داخل کله عده زیادی هم طلوع می‌کند و همه در حال سر جنباندن از خود بی‌خود شده و غعش می‌کنند. آهنگ مخصوصی لازم است تا زار زیر بشود؛ بنابراین به تعداد زارها و بلکه بیشتر، وزن وآهنگ بازی تغییر می‌کند. وزن آهنگ‌ها را دهل کسر عوض می‌کند موندو و دهل گپ تنها سرعت وزن را معین می‌کنند و اغلب با هم یکنواخت کوبیده میشوند. تنها کسر است که با تغییر ضربه‌ها وزن را عوض می‌کند؛ بنابراین نوازنده کسر باید مهارت زیادی داشته باشد. به هر صورت در برابر یکی از این آهنگ هاست که زار شخص مبتلا تکان خورده، حرکت کرده، پائین می‌آید. شخص حال خود رانمی فهمد. در این میان بابا می‌تواند با زار صحبت بکند. بابا همیشه از زار می‌پرسد که اهل کجاست و اسمش چی هست. برای چه مرد یا زن بدبخت را اسیر کرده، آخر او بیچاره است، فقیر و زحمتکش است. ماهیگیر، جاشو، غواص یا گداست. زار به زبان خودش جواب می‌دهد که اهل کجاست و اسمش چی هست و آن مرد یا زن را بخاطر فلان یا بهمان کار، مرکب خود ساخته، البته تمام این حرفها با صدای تغییر یافته‌ای از دهان مریض خارج میشود؛ ولی به زبان اصلی خود زار، عربی، هندی یا سواحلی، در حالی که ممکن است مرکب او به زبان هندی یا سواحلی، به ظاهر آشنا نباشد. بعد بابا یا ماما از زار می‌خواهد که مرکب خود را آزاد بکند. زار جواب می‌دهد که این کار آسان نیست و برای این که مرکب خود را راحت بگذارد، سفره لازم دارد. خیزران و خلخال و پیراهن تمیز می‌خواهد. توفع همه زارها یکسان نیست. بعضی‌ها همچون (متوری) پر توقعند و همه را طلا می‌خواهند و بعضی‌ها کم توقعند ویک خیزران کوچک چند بندی برایشان کافی است، مثل (بو مریم) به هر حال بعد از تشکیل مجلس بازی و زیرکردن زار و راضی کردن او، زار دیگر موذی نیست. اگر چه مبتلای زار از آن حال اول رهایی یافته، اما برای همیشه همان بد توی کله‌اش بافی می‌ماند. دروهله اول، قبل از پهن کردن سفره و کوبیدن و بازی کردن زار، باد ناصاف و وحشی‌ای بود و مرکب خود را اذیت می‌کرد. اما بعد از شنیدن شعر و صدای دهل، دیدن سفره و خوردن خون، زار صاف میشود و مرکب خود را آسوده و راحت می‌گذارد.
آیین و مراسم زار در آبادان و خرمشهر
مراسم زار بیش و کم در سرار نواره خلیج فارس (بندرعباس و جزایر آن+بوشهر+خوزستان) به یک شیوه اجرا میشود.منتها گاهی برداشت محقق یا شاهدان متفاوت است (اکثر محقیقن وانان که چیزی درین خصوص نوشته‌اند) غیر بومی یاعضو ثابت این مراسم نیستند/برخورد با رویکردهای متفاوت هم از سویی سبب شده که منابع معدود این مراسم محدود‌تر شود/
اینکه ریشه و سبب زار چیست؟ یا کدام یک از عوامل و مناسک (دگ/گعده=اصطلاح متداول به اجرای مراسم در آبادان و خرمشهر) تاثیر گذارتر و اصلیی‌تر است خود جای تحقیق دارد.
ملاعبد فیهانی بابازار در خرمشهر ویکی از صاحب نام‌ترین بابازارها در کل این مراسم است او که بارها به سوالات محقین خارج و داخل کشور در خصوص زار جواب داده و حتی اجازه حضور وضبط صدا و تصویر را هم از مراسم داده (البته فقط از بعضی قسمت‌ها انهم با مشورت صاحب دگ و کسب اجازه از زار) رویکرد برگزاری مراسمش بیشتر از هر بابا زاری مبتنی بر آموزه‌های دینی و اسلامی است؛ و بسیاری از اشعار مراسم را در مدح بزرگان دین می‌خواند (هرچند که اصل مراسم به زبان سواحلی است")
ایشان سخت برین عقیده هستند که بار اصلی درمان گری وشفا دهی مراسم بر خوانش اشعار و بار جادویی کلامات علاوه بر توسل به بزرگان مذهبی است.
زار در جنوب ایران
استان هرمزگان یکی از معدود استانهاییست که در ایران از تنوع موسیقی سنتی و آیین‌ها و آداب همراه شده با موسیقی بهره برده است و این موسیقی خاص در تمامی مراحل زندگی مردم ریشه‌های فرهنگی و تاریخی دارد. از سوی دیگر داشتن موقعیت استراتژیکی هرمزگان که پل ارتباطی ایران با بسیاری از ملل جهان از دیر باز بوده است، سبب شده که آداب و موسیقی‌های سایر کشورها نیز در این منطقه رسوخ پیدا کرده و به صورت بومی در آیند. این مقاله جستاری پیرامون مقایسه رابطه موسیقی زار و موسیقی بومی، در میان مردم استان هرمزگان است.
با مطالعه‌ای ژرف و گفت‌وگو با بزرگان موسیقی هرمزگان به راحتی میتوان گفت؛ که منشاء شکل‌گیری موسیقی هرمزگان به دوران برده‌فروشی در این منطقه مربوط میشود. زمانی که کشتی‌های تجاری، کالاهایشان برده‌های سیاه پوست بود و به قصد فروش و تجارت انسان از خلیج‌فارس و دریای عمان می‌گذشتند. کشتی‌ها گاه به قصد فروش برده‌ها و گاه درتلاطم شدید دریا و عدم امکان برای ادامه مسیر، مجبور به "پهلوگیری" در یکی از بنادر جنوبی ایران می‌شدند. بردگان سیاه و غم‌دیده و اسیر یا فروخته می‌شدند و یا فرصت را غنیمت شمرده، فرار می‌کردند.
جزایر و شهرهای ساحلی خلیج فارس در گذرتاریخ ارتباطات فرهنگی مختلفی با کشورهای دیگر برقرار کرده است. نخستین مورد را باید حضور غلامان و بردگان آفریقایی دانست که قرن‌ها قبل توسط تجار ایرانی و خارجی به این نواحی آورده شده‌اند. (ذوالفقاری، 1366)
سیاهان برای کاستن از غم‌ها و رنج‌هایشان شب‌ها گرد هم جمع می‌شدند و به سنت دیار خود می‌نواختند و می‌خواندند. کمتر شبی بود که نوای حنجره سوزناک سیاهی که در دل شبی سیاهتر از خود و با کلام و نوایی تیره‌تر از روزگار خود، فضای غمزده بنادر جنوب را پرنسازد.
به مرور زمان، این موسیقی از محیط جدید الهام گرفت؛ و رنگ‌وبوی بومی به خود گرفته و موسیقی بومی هرمزگان و در مجموع، موسیقی نوار ساحلی جنوب متولد شد. کم‌کم سیاهان افزوده شدند؛ چنانکه در بندرعباس قدیم، محلهای به نام محله سیاهان به وجود آمد که این محله امروزه در محلهای دیگر به نامه محله «شمیل»های بندرعباس ادغام شده است.
سازهای اولیه این سیاهان را سازهای لیوا می‌گفتند که شامل دهل‌های بزرگ و نوعی ساز بادی بوده است. از این سازها ظاهرا درمراسم شادی استفاده می‌کردند و همچنین برای رقص‌های ویژه‌ای از قبیل خنجرسازی و رقص لیوا.
به مروز زمان به این موسیقی اشکال دیگری اضافه شد و همچنین سازهای دیگری متداول شدند از قبیل کلم (قلم نی) ، دهل و کسر و سپس پیپه.
تفاوتی که در نوازندگی ساز سورنا در شهرهای مختلف وجود دارد به این شکل نشان داده شده است: خرگویی‌ها به نوای خود، لنگه‌ای‌ها به حالت خاص خود و بندرعباسی‌ها و مینابی‌ها نیز هرکدام به شکل مرسوم خویش می‌نوازند و می‌خوانند. این فعالیت تا جایی پیش می‌رود که حتی اوزی‌ها و لاری‌های مقیم استان هرمزگان نیز هر کدام برای خود شیوه‌ای مخصوص در اجرای موسیقی دارند.
نکته جالب درین زمینه تحقیاتی و اجراهاو نتایجی است که /عمید عتیق/(آهنگساز)/ درین زمینه بدست آورده. او که برای ضبط قطعات موسیقی‌اش به دنبال نوازندگان چیره‌دست محلی بودبه این مراسم راه پیدا کردو مشغول ضبط وآونگاری ملودی‌های‌ای مراسم شد. سپس بارها در مراسم مختلف به جای استفاده ادوات موسیقی این مراسم درامز و تومبا ویا انواع دستگاه‌های الکترونیک را بکار برد و نتیجه یکسانی حاصل کرد. از او آلبوم در زمینه موسیقی الکترونیک بر اساس ریتم‌های مختلف این مراسم از مرکز تحقیات هنری و فرهنگی کشورهای عربی منتشر شد؛ و نکته جالب اینکه در یکی از اجراهای زنده دو نفر که مبتلا به زار بودند شدیدا تحت تاثیر قرار گرفتن و به اصطلاح زارشان پایین آمد
هدف از طرح این موضوع این است که شایداهل هوا (مبتلایان به زار) بیشتر از هر چیزی به موسیقی (ریتم با تمپو بالا و سنکوب) عکس العمل نشان می‌دهند. وبیشترین تاثیر واصلی‌ترین قسمت مراسم اجرای موسیقی سازهای کوبه‌ای است.
نتیجه
گرچه تفاوت‌هایی در موسیقی بومی استان هرمزگان و موسیقی زار وجود دارد اما شباهت‌هایی نیز دارند و میتوان گفت که زار یکی از روش‌های روان درمانی بسیار قدیمی است که بقایای آن در کشورهای مختلفی دیده میشود و تنها مختص به ناحیه جنوب کشورمان نیست، بلکه در آسیای شرقی– آفریقا– آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر به اشکال گوناگون دیده میشود و نام‌های مختلفی نیز دارد. به دلیل اینکه جنوب کشورمان از دیرباز با اقوام گوناگونی روبرو شده است، این آیین کم‌کم وارد کشور شده و ماندگار شدند و رنگ و بویی عربی و اسلامی به خود گرفته‌اند. با این وجود آیین‌های اعتقادی و جادویی نیز در نها دیده میشود که ناشی از اعتقادات کهن است. مانند نوشیدن خون. آیین زار زاییده تخیلات روانی بوده و اعمال و مناسکی می‌باشد که از ذهن و ناشی از درد و رنج عاطفی و تاریخی شکل گرفته است. در این نوع موسیقی بینش‌های اسطوره‌ای – دخالت در طبیعت و انجام اعمال جادویی و آیینی–وجود احکام قبیله‌ای– تلقین پذیری از یک شخصیت (بابا یا مامای زار) – ایجاد حالت خلسه در اجرای مراسم و اعتقاد به وجود نیروهای ماوراالطبیعیه دیده میشود و به مرور زمان، این موسیقی از محیط جدید الهام گرفته و رنگ‌وبوی بومی به خود می‌گیرد و به موسیقی بومی هرمزگان و در مجموع، موسیقی نوار ساحلی جنوب وارد شده است. | [
"موسیقی جنوب ایران",
"تنبوره",
"بابازار",
"مضراب",
"ساز",
"ضرباهنگ"
] | [
"آیین‌های ایرانی",
"موسیقی ایران"
] |
1,457 | بابازار | 0 | 73 | 0 | [] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | بابازار به مرد گرداننده و رئیس مراسم زار در کرانه‌های جنوبی ایران گفته میشود. مامازار هم لقب زن گرداننده مراسم زار است.
تاریخچه
تاریخچه حضور باد زار در جنوب ایران و انجام این مراسم به سالهای دور بازمی‌گردد. وقتی سیاهان آفریقایی با کشتی‌ها و لنج‌های باری مسافر این دیار شدند، سرنوشتشان ماندن در این دیار شد و موسیقی زار هجای انتظار و راهی برای گریز از تنهایی‌شان.
مردم ساحل‌نشین جنوب ایران، ارواح و جن‌ها را به صورت باد می‌پندارند و معتقدند که هر بادی جنی دارد که با آن به درون جسم آدمیزادگان می‌رود و آنها را تسخیر و «هوایی» می‌کند. اینان جن بادهای خطرناک و موذی و آسیب‌رسان را «مضراتی» می‌نامند. به عقیده اهل هوا شخص مسخر باد یا «بادزده» (جن‌زده) اختیارش را از دست‌می‌دهد و به بیماری «دیوباد»، یعنی جنون و دیوانگی دچار میشود و به صورت مرکب و فرس باد در می‌آید. اهل هوا، این بیماران را «هوایی»، و بادهای سوار بر مرکب یا بیمار را در زبان سواحلی «په په۲» و در عربی «هبوب» می‌نامند.
درمان بیماران اهل هوا به دست «بابازار» و «ماما زار»ها است. راه درمانشان مجلسی است با ساز و آواز و قربانی و رقص و خوردنی و اسباب مخصوص. گاهی دو، سه یا تا ده دوازده روز مراسم درمان به درازا می‌کشد، اگر بیمار درمان نشد رهایش می‌کنند تا از دنیا برود.
این بادها با موسیقی به مهر می‌آیند و بابا یا ماما به‌تدریج به هویت باد پی می‌برند و باد نام خود را فاش می‌کند. مراحل بعدی درمان از این پس امکانپذیر میشود. در صورتی‌که خواسته‌های باد برآورده شود، باد «زیر» شده و بیمار را آزار نخواهد داد. اما «مرکب» خود را که همان بیمار باشد کاملا رها نمیکند.
درمان در مراسم موقتی است و کسی که به جرگه «اهل هوا» می‌پیوندد در طول عمر خویش به دفعات گرفتار «بادها» شده و نیاز به «بابا یا ماما» و اجرای مراسم دارد.
در باور جنوب ایران زار یک باد است و بادها موجوداتی غیرمادی هستند که با تسخیر فرد، او را دچار درد و بیماری می‌کنند. به این ترتیب زار و بادهای دیگر که به ۷۲گروه تقسیم میشوند، هرکدام عامل یک نوع بیماری‌اند. بیمار مبتلا به باد، درمانش به دست پزشک صورت نمی‌گیرد. او بعد از این که از دوا و درمان ناامید شد سراغ ملا و دعانویس می‌ورد و هیکل و دعا می‌گیرد و وقتی از هیکل و دعا هم نتیجه‌ای نگرفت، نزد بابای زار یا مامای زار می‌ورد، بابا یا مامای زار برای او مراسمی ترتیب می‌دهد، تا باد را از تن او خارج سازد یا به اصطلاح باد او را زیر کند.
بابا یا مامای زار کسی است، که خود پیشتر به یک یا چندین باد مختلف مبتلا بوده‌است و در اثر مرور زمان و ممارست و قدرتی که به دست آورده، خود به باد مسلط و سوار شده و قادر شده‌است زار را از وجود شخص مبتلا خارج کند. هر باد یک بابا و مامای مخصوص به خود دارد، اما بعضی‌ها هم بابا یا مامای چند نوع باد هستند و این بستگی به توانایی و سابقه و تجربه آنها دارد. باباها و ماماها حرفه خود را به ارث می‌برند و معمولا نسل اندر نسل به این حرفه اشتغال داشته‌اند. اما بعضی‌ها هم هستند که از کودکی وردست یک بابا یا مامای دیگر بزرگ شده‌اند و به این توانایی رسیده‌اند. مثل «ماماآمنه» مامای زار و نوبان بندرلنگه که از کودکی وردست «ماماخدیجه سالم» بزرگ شده‌است.
اجرای مراسم زار
چگونگی اجرای مراسم با توجه به گستردگی و پراکندگی جغرافیایی آن که خوزستان، بوشهر، هرمزگان، جنوب و مرکز بلوچستان را شامل میشود، همواره با تفاوت‌هایی همراه است. این تفاوت‌ها شامل نام‌ها، آوازها و آهنگ‌ها، نحوه و ترتیب اجرای آنها، جابجایی در بعضی قسمت‌ها و موارد جزیی دیگری میشود؛ به عنوان مثال، این مراسم در بلوچستان گواتی نام دارد. گوات در زبان بلوچی به معنی باد است و گواتی کسی است که گرفتار باد شده باشد. به کسی هم که مراسم را رهبری می‌کند، یعنی همان که در حاشیه خلیج فارس به بابا زار معروف است، خلیفه می‌گویند. اما در کل با کمی اغماض میتوان گفت، ساختار کلی مراسم از مقدمات تا انتهای آن در همه جا یکسان است.
مجلس بازی
به مراسمی که برای بیمار ترتیب می‌دهند، مجلس بازی گفته میشود و اگر بیمار از این مراسم جان سالم به در برد و بادش زیر شد، به جرگه اهل هوا می‌پیوندد.
زیر کردن باد ملزوماتی می‌خواهد؛ باید به او فدیه بدهند، توقعاتش را برآورده کنند و برای او قربانی بدهند و اگر باد کافر باشد خون قربانی را به او بخورانند. بادها مثل آدمیزاد کافر و مسلمان دارند و هر دو نوع آن، آدم را بیمار و مبتلا می‌کند. اما باد کافر موذی و خطرناک است و اذیت و آزار آن زیاد است و گاه پیش آمده که مرکب خودش، که همان فرد مبتلا باشد را کشته‌است، حال آن که باد مسلمان اذیت و آزار کمتری دارد، چندان خطرناک نیست و فدیه کمتری هم لازم دارد.
در بعضی جاها باباها و ماماها در مجالسی که ترتیب می‌دهند، خون قربانی را که معمولا بز نری است می‌خورند و هر بابا یا ماما با تعداد خون‌هایی که خورده‌است، اهمیت پیدا می‌کند. در بعضی جاهای دیگر هم مثل میناب در مجلس مخصوص باد خودش، خون قربانی را می‌خورد. مثلا بابا سالم که سالها پیش بابای زار روستای سلخ از جزیره قشم بود، سه خون خورده بود و خلیفه مارگیری، بابای حال حاضر میناب هم سه خون خورده‌است.
اهل هوا
اهل هوا به کسانی گفته میشود که حداقل یک بار دچار باد شده باشند و مجلس بازی با حضور و همراهی آنها و به هدایت و رهبری بابا یا ماما برگزار میشود و به کسی هم که باد او را تسخیر می‌کند مرکب باد می‌گویند.
بادها
بادها اعم از کافر و مسلمان به چند گروه عمده تقسیم میشوند و بعضی از آنها نیز به دسته‌های دیگری تقسیم میشوند که مهمترین آنها عبارت‌اند از:
باد زار: بادهای زار هفتاد و دو نوع هستند و عمده‌ترین آنها از این قرار است: مطوری، شیخ شنگر، دینگ مارو، ام گاره، بو مریم، چین یاسه، په په، دای کتو، بو جمبه، بابور، نمرود، تقروری، قضا.
نوبان: معمولا شخص را علیل و بی‌حرکت می‌کند. نوبان هم انواع و اقسام دارد، اما هرکدام از این‌ها نام جداگانه‌ای ندارند.
مشایخ: بادهای مشایخ مسلمان و پاک هستند و به استثنای تعداد معدودی از آنها همگی بی‌خطرند. مشایخ معروف عبارتند از: شیخ فرج، شیخ ادروس، شیخ عثمان، شیخ جوهر، شیخ البحر، شیخ شایب، شیخ شریف، شیخ سید احمد، شیخ سید محمد، شیخ جنو، شامی.
باد جن: از همه خطرناک‌تر است و همگی کافرند.
باد پری: بادهای پری بخشی کافر و خطرناک و بعضی مسلمان و بی‌خطرند.
باد لیوا: اصلا اذیت و آزاری ندارد و مجلس آن بسیار مفرح است و به جشن و مولودی می‌ماند. بسیاری داوطلبانه مرکب باد لیوا میشوند.
باد دیو
باد غول
باد ام‌الصبیان
از بین این بادها، سه نوع زار ، نوبان و مشایخ شیوع بیشتری دارند، اما باد جن هم در بعضی نقاط مثل لنگه، قشم و هرمز دیده شده‌است. باد پری نیز در بندرعباس و اطراف آن کم و بیش شایع است و به آن باد پریوار هم می‌گویند.
حتی زیارتگاهی به نام شاه‌پریان در بندرعباس هست، که بنا به قول متولی آن و بعضی از زایران اغلب مراجعان و زایران، افراد مبتلا به باد و به اصطلاح جن زده‌ها هستند.
مراسم باد لیوا به دلیل سخت‌گیری‌هایی که اعمال شده، تقریبا فراموش شده و در سالهای اخیر فقط چندبار برگزار شده‌است. باد دیو و باد غول هم به ندرت دیده میشوند و جایگاه آنها معمولا در بیابان هاست.
بابا و مامای هرکدام از این بادها با دیگری فرق دارد. مثلا بابای زار و بابای نوبان باهم فرق دارند؛ همین‌طور بابای مشایخ و لیوا. با این حال، برخی هم بابا یا مامای زار هستند و هم نوبان و حتی مشایخ؛ مثل «ماما آمنه ذوقی‌پور» که مامای زار و نوبان و مشایخ بندرلنگه است و «ملا عبد فیهانی» که بابای مشایخ و زار آبادان و اروند کنار است و همین‌طور «عیده صیداوی» که مامای مشایخ و زار اروند کنار است.
باد به صورت یک جن وارد بدن شخص مبتلا میشود. شخص مبتلا بعد از این که به دکتر و دعانویس مراجعه کرد و نتیجه‌ای نگرفت، به بابای زار مراجعه می‌کند. حتی اگر بیمار قبل از دکتر و دعا نویس پیش بابای زار برود، بابا خودش به او امر می‌کند که ابتدا پیش دکتر و دعانویس برود و اگر نتیجه‌ای حاصل نشد، نزد او برگردد. بعد از آن بابای زار کارش را شروع می‌کند. | [
"زار",
"بندر لنگه",
"میناب",
"صلخ",
"جزیره قشم",
"غلام مارگیری",
"جزیره هرمز",
"بندرعباس"
] | [
"اساطیر ایرانی",
"شیطان‌شناسی"
] |
1,458 | پیپه | 0 | 11 | 0 | [
"پيپه"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | پیپه نام گونه‌ای از دهل بومی هرمزگان است که در موسیقی استان هرمزگان و در گونه از موسیقی به نام لیوا استفاده میشود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرباهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد. پیپه رابا دو طرف پوست که معمولا در یک طرف آن با چوب می‌نوازند. پیپه ضربانهای ریتم را هدایت می‌کند. ظاهرا نظر بر این است که پیپه بعدها به جمع دهل و کسر پیوست است. این سه سازکوبه‌ای (دهل، کسر و پیپه) در عمل مکمل یکدیگرند. ریتم اصلی رادهل هدایت می‌کند. پیپه ضربانهای اصلی ریتم را هدایت می‌کند و کسر با ایجاد واریاسیونهای مختلف ریتمیک و خرد کردن ریتم اصلی، به تزیین فضای ریتمیک می‌پردازد و حاصل این ترکیب نوعی پلی ریتمی است. همنشینی چند ریتم با آکسانها یا تاکیدهای مختلف را پلی ریتمی می‌نامند. | [
"دهل",
"هرمزگان",
"موسیقی",
"استان هرمزگان",
"لیوا"
] | [
"موسیقی بندری",
"فرهنگ در هرمزگان"
] |
1,459 | جفه | 0 | 5 | 0 | [] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | جفه نام گونه‌ای از دهل است که در موسیقی بومی ناحیه جنوب ایران و بویژه در گونه از موسیقی به نام لیوا استفاده میشود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرباهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد. | [
"دهل",
"موسیقی جنوب ایران",
"لیوا"
] | [
"سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین",
"موسیقی بندری"
] |
1,460 | پونکه | 0 | 6 | 0 | [
"پونكه"
] | false | 4 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | پونکه نام گونه‌ای از دهل است که در موسیقی بومی ناحیه جنوب ایران و بویژه در گونه از موسیقی به نام لیوا استفاده میشود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرباهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد. | [
"دهل",
"موسیقی جنوب ایران",
"لیوا"
] | [
"موسیقی بندری"
] |
1,461 | تویری | 0 | 5 | 0 | [
"تويري"
] | false | 2 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | تویری نام گونه‌ای از دهل است که در موسیقی بومی ناحیه جنوب ایران و بویژه در گونه از موسیقی به نام لیوا استفاده میشود. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم شادی و سرور اجرا شده و با آن رقص فردی و جمعی با ضرباهنگ‌های خاص اجرا می‌گردد. | [
"دهل",
"موسیقی جنوب ایران",
"لیوا"
] | [
"موسیقی بندری",
"سازهای کوبه‌ای",
"سازهای موسیقی ایرانی"
] |
1,462 | دهل | 0 | 82 | 0 | [] | false | 58 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "دهل"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "دهل"
},
{
"Item1": "background",
"Item2": "percussion"
},
{
"Item1": "classification",
"Item2": "* [[سازهای کوبه‌ای]]"
},
{
"Item1": "range",
"Item2": "[[کوک]] نامعین"
},
{
"Item1": "related",
"Item2": "* [[طبل کوچک]]\n* [[طبل]]\n* [[تیمپانی]]"
}
],
"Title": "Instrument"
} | دهل نام یکی از سازهای کوبه‌ای موسیقی است. دهل طبلی بزرگ و دورویه‌ای که هر دو طرف آن پوستی از گاو یا گاومیش دارد، است. در متن‌های مختلف نام آن، داول ، تاول و داوول آمده‌است.
ویژگی
شکلی از آن به همراه سرنا در مناطق روستایی نواخته میشود. نوازنده، دهل را با ریسمانی که از شانه‌ها می‌گذرد به خود آویخته و با دو مضراب مختلف می‌نوازد. برخی گفته‌اند انتهای مضراب دهل، پارچه‌ای گلوله‌ای شکل دارد ولی دهل را از یک طرف با چوب کلفتی به نام چنگال و از یک طرف با چوب باریکتری به نام دیرک نوازند. البته در نواحی جنوبی ایران مانند هرمزگان و اطراف آن دهل را با دو دست می‌نوازند.در سیستان و خراسان دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب نسبتا بلند بطول حدودا ده سانتیمتر بسته شده و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص می‌نوازند. این ساز به همراه سرنا به ویژه در مراسم عروسی و شادی استفاده شده و بسیار اهمیت دارد.
تاریخچه
دهل در خاورمیانه و به ویژه ایران دارای گونه‌های فراوان محلی است. برای نمونه در جنوب ایران گونه‌های زیادی از دهل وجود دارد مانند پیپه، جفه، پونکه و تویری.
دهل یا دول در بین سیستانی‌ها به گفته کارشناسان موسیقی فولکلور ومقامی بنیادفرهنگی نیمروز همواره با ساز یا سرنا نواخته میشود که پوست استفاده شده در دهل زابلی یک طرف از پوست گوسفند ویک طرف از پوست بز است وسرنا نیز از چوب گردو بیشتر استفاده میشود البته سرنا و دهل که در شب نواخته میشود با ان که در روز استفاده میشود تفاوت‌هایی در نوع پوست وچوب است. | [
"سازهای کوبه ای",
"کوک",
"طبل کوچک",
"طبل",
"تیمپانی",
"ساز کوبه ای",
"موسیقی",
"گاو",
"گاومیش",
"سرنا",
"مضراب",
"ایران",
"هرمزگان",
"سیستان",
"خاورمیانه",
"پیپه",
"جفه",
"پونکه",
"تویری",
"سیستانی ها",
"دهل زابلی"
] | [
"سازهای ارمنستان",
"سازهای پاکستان",
"سازهای پوستی",
"سازهای کوبه‌ای آسیایی",
"سازهای کوبه‌ای با کوک نامعین",
"سازهای موسیقی لری",
"سازهای هند",
"طبل‌ها",
"سازهای محلی"
] |
1,466 | ویکتور یوشچنکو | 1 | 55 | 0 | [
"ويكتور يوشچنكو",
"یوشچنکو",
"يوشچنكو"
] | false | 22 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "ویکتور یوشچنکو"
},
{
"Item1": "birth_name",
"Item2": "'''ویکتور آندریوویچ یوشچنکو'''"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Viktor Yuschenko.jpg"
},
{
"Item1": "office1",
"Item2": "۳ مین [[رئیس‌جمهور]] [[اوکراین]]"
},
{
"Item1": "primeminister1",
"Item2": "[[یولیا تیموشنکو]][[ویکتور یانوکویچ]][[یولیا تیموشنکو]]"
},
{
"Item1": "term_start1",
"Item2": "۲۵ ژانویه ۲۰۰۵"
},
{
"Item1": "term_end1",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "predecessor1",
"Item2": "[[لئونید کوچما]]"
},
{
"Item1": "successor1",
"Item2": "[[ویکتور یانوکویچ]]"
},
{
"Item1": "office2",
"Item2": "[[نخست‌وزیر]] [[اوکراین]]"
},
{
"Item1": "president2",
"Item2": "[[لئونید کوچما]]"
},
{
"Item1": "term_start2",
"Item2": "دسامبر ۱۹۹۹"
},
{
"Item1": "term_end2",
"Item2": "مه ۲۰۰۱"
},
{
"Item1": "birth_place",
"Item2": "Khoruzhivka، [[استان سومی]]"
},
{
"Item1": "occupation",
"Item2": "[[سیاستمدار]]"
},
{
"Item1": "religion",
"Item2": "[[کلیسای ارتدوکس اوکراین]]"
},
{
"Item1": "signature",
"Item2": "Viktor Yushchenko's signature.svg"
}
],
"Title": "Officeholder"
} | ویکتور آندریوویچ یوشچنکو (به اوکراینی: )، (زاده ۲۳ فوریه ۱۹۵۴)، رئیس جمهور کشور اوکراین. نخست‌وزیر اوکراین از سال ۱۹۹۹ تا سال ۲۰۰۱، دارای گرایش‌های غرب گرایانه، در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵ با ادای سوگند در مجلس نمایندگان اوکراین رسما کار خود را به عنوان رئیس جمهور اکراین آغاز کرد.
انتخابات سال ۲۰۰۴
یوشچنکو در اکتبر سال ۲۰۰۴ برای به دست آوردن مقام ریاست جمهوری، با نخست‌وزیر وقت ویکتور یانوکویچ به رقابت پرداخت. انتخابات روز۳۱ اکتبر ۲۰۰۴ با پیروزی خفیف نخست‌وزیر یانوکویچ که مورد حمایت مقامات کشور روسیه بود به پایان رسید؛ ولی با اعتراض گسترده یوشچنکو و هوادارانش مبنی بر تخلف و تقلب انتخاباتی حزب حاکم و حضور یک هفته‌ای میلیون‌ها اکراینی به ویژه شهروندان کیف در خیابان‌های شهر که به انقلاب نارنجی نامگذاری شد، باعث شد تا نتیجه انتخابات با نظر دیوان عالی اکراین باطل اعلام گردد و دو نامزد در تاریخ ۲۶ دسامبر مرحله سوم انتخابات را با حضور ناظران بین‌المللی از سراسر جهان از جمله با حضور سناتور ریچارد لوگار رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا برگزار کردند. در این مرحله کاندیدای مستقل ویکتور یوشچنکو با کسب ۵۲ درصد آرا به عنوان سومین رئیس جمهور اکراین انتخاب شد. | [
"رئیس‌جمهور",
"اوکراین",
"یولیا تیموشنکو",
"ویکتور یانوکویچ",
"لئونید کوچما",
"نخست‌وزیر",
"استان سومی",
"سیاستمدار",
"کلیسای ارتدوکس اوکراین",
"زبان اوکراینی",
"۲۳ فوریه",
"۱۹۵۴ (میلادی)",
"رئیس جمهور",
"۱۹۹۹ (میلادی)",
"۲۰۰۱ (میلادی)",
"۲۵ ژانویه",
"۲۰۰۵ (میلادی)",
"مجلس نمایندگان اوکراین",
"۲۰۰۴ (میلادی)",
"۳۱ اکتبر",
"روسیه",
"کیف",
"انقلاب نارنجی",
"۲۶ دسامبر",
"ریچارد لوگار"
] | [
"ویکتور یوشچنکو",
"افراد در انقلاب نارنجی",
"افراد زنده",
"اقتصاددانان اهل اوکراین",
"اهالی استان سومی",
"بانکداران اهل اوکراین",
"دریافت‌کنندگان نشان حیدر علی‌اف",
"رئیس‌جمهورهای اوکراین",
"زادگان ۱۹۵۴ (میلادی)",
"زنبورداری در اوکراین",
"سیاسیون مستقل در اوکراین",
"شوالیه‌های نشان مریت (اوکراین)",
"فعالان دموکراسی اهل اوکراین",
"ملی‌گرایان اهل اوکراین",
"نجات‌یافتگان از ترور",
"نخست‌وزیران اوکراین"
] |
1,467 | یولیا تیموشنکو | 1 | 92 | 0 | [
"يوليا تيموشنكو",
"جولیا تیموشنکو",
"تیموشنکو",
"تيموشنكو",
"جوليا تيموشنكو"
] | false | 20 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "'''یولیا ولودیمیریونا تیموشنکو'''"
},
{
"Item1": "birth_name",
"Item2": "'''یولیا ولودیمیریونا گریگیان'''"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Yulia Tymoshenko November 2009-3cropped.jpg"
},
{
"Item1": "px",
"Item2": "225px"
},
{
"Item1": "office1",
"Item2": "[[نخست‌وزیر]] [[اوکراین]]"
},
{
"Item1": "president1",
"Item2": "[[ویکتور یوشچنکو]][[ویکتور یانوکویچ]]"
},
{
"Item1": "term_start1",
"Item2": "دسامبر ۲۰۰۷"
},
{
"Item1": "term_end1",
"Item2": "مارس ۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "successor1",
"Item2": "[[ویکتور یانوکویچ]]"
},
{
"Item1": "president2",
"Item2": "[[ویکتور یوشچنکو]]"
},
{
"Item1": "term_start2",
"Item2": "ژانویه ۲۰۰۵"
},
{
"Item1": "term_end2",
"Item2": "سپتامبر ۲۰۰۵"
},
{
"Item1": "predecessor2",
"Item2": "[[میکولا آزارف]] (کفیل)"
},
{
"Item1": "office3",
"Item2": "وزیر سوخت و انرژی اوکراین"
},
{
"Item1": "birth_place",
"Item2": "[[دنیپروپتروفسک]]، [[جمهوری سوسیالیستی اوکراین شوروی]]"
},
{
"Item1": "party",
"Item2": "[[حزب میهن]]"
},
{
"Item1": "spouse",
"Item2": "'''اولکساندر تیموشنکو'''"
},
{
"Item1": "children",
"Item2": "'''اوژنیا'''"
},
{
"Item1": "occupation",
"Item2": "[[تاجر]]، [[سیاستمدار]]"
},
{
"Item1": "religion",
"Item2": "[[مسیحیت]]، کلیسای [[ارتدکس اوکراینی]]"
},
{
"Item1": "website",
"Item2": "http://www.tymoshenko.com.ua"
}
],
"Title": "Officeholder"
} | یولیا ولودیمیریونا تیموشنکو (۲۷ نوامبر۱۹۶۰ در دنیپروپتروفسک) سیاستمدار و بازرگان اوکراینی است که در دو نوبت؛ یک بار در سال ۲۰۰۵ و بار دوم از ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ نخست‌وزیر اوکراین بود. او رهبر «حزب میهن» است که در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۲ این کشور با کسب ۱۰۱ کرسی از مجموع ۴۵۰ کرسی دومین حزب موفق بود.
تیموشنکو در جریان انقلاب نارنجی مردم اوکراین از اعتراض‌کننده‌ها به نتایج انتخابات ریاست جمهوری، و از همراهان ویکتور یوشچنکو - رهبر حزب مخالف دولت - بود.
وی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۰ اوکراین در رتبه دوم قرار گرفت و در رقابتی بسیار نزدیک با ویکتور یانوکوویچ و تصاحب ۴۵٫۴۷٪ آراء در دور دوم انتخابت را واگذار کرد. تیموشنکو کمی بعد در محاکمه‌ای جنجالی به اتهام سوء استفاده از قدرت و اختلاس به هفت سال زندان و ۱۸۸ میلیون دلار پرداخت غرامت محکوم شد. وی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴ از زندان آزاد شد. آزادی او مقارن با اوج گرفتن انقلاب دیگری علیه یانوکوویچ در اوکراین بود که چند روز بعد به سرنگونی یانووکویچ از قدرت منتهی شد.
تیموشنکو پس از ورود به عرصه سیاست به فعالیت اقتصادی در صنعت گاز اوکراین مشغول بود و بر اساس برخی برآوردها یکی از ثروتمندترین افراد در این کشور است. یک‌پنجم کل ثروت اوکراین متعلق به خانم تیموشنکو بوده‌است.
وی در سال ۲۰۰۵ در رتبه سوم فهرست قدرت‌مندترین زنان جهان نشریه فوربز جای گرفت. وی همواره از طرفداران برقراری روابط نزدیکتر با کشورهای اروپایی و عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا بوده‌است.
پیشینه
تیموشنکو تحصیلات خود را در انستیتو معدن دنیپروپتروفسک آغاز کرده و در سال ۱۹۸۴ از دانشکده اقتصاد دانشگاه ملی دنیپروپتروفسک در رشته مهندسی سایبرنتیک مدرک تحصیلی لیسانس را دریافت کرد. وی در سال ۱۹۸۸ به همراه همسرش اولکساندر شرکتی را برپا کرد که پس از دستیابی اوکراین به استقلال در سال ۱۹۹۱، به قراردادهای دولتی روی آورد. تیموشنکو در میان سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۷ رئیس اتحادیه سامانه‌های انرژی اوکراین شد. وی در سال ۱۹۹۹ از پایان‌نامه دکترای خود در دانشگاه ملی اقتصاد کیف با عنوان «مقررات دولتی سیستم مالیاتی» دفاع کرد.
نخست‌وزیری
جرج دبلیو بوش سمت چپ و یولیا تیموشنکو سمت راست
یولیا تیموشنکو سمت چپ و ولادمیر پوتین سمت راست
در تاریخ ۴ فوریه ۲۰۰۵ پارلمان اوکراین با اکثریت قاطع با پیشنهاد رئیس‌جمهور یوشچنکو برای نخست‌وزیری تیموشنکو موافقت کرد.
عضویت در اتحادیه اروپا، پیمان ناتو، آموزش و پرورش سکولار، احیای زبان اوکراینی و بازسازی سنت‌های ملی از مهمترین برنامه‌های تیموشنکو به عنوان نخست‌وزیر است.
محکومیت
روز ۱۹ مهر ۱۳۹۰ برابر با ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ دادگاهی در اوکراین، یولیا تیموشنکو را به اتهام تخطی از حدود اختیارات قانونی خود و صدور دستور امضا قرارداد انرژی میان اوکراین و روسیه به هفت سال زندان محکوم کرد. این قرارداد انرژی در سال ۲۰۰۹ بین شرکت اوکراین نقت و گازتو و شرکت روسی گازپروم امضا شد.
قاضی دادگاه گفته‌است که امضا این قرارداد و عملکرد خانم تیموشنکو حدود ۱۹۰ میلیون دلار به اوکراین زیان زده‌است.
دولت آمریکا و اتحادیه اروپا حتی پیش از برگزاری این جلسه دادگاه و صدور حکم خانم تیموشنکو در مورد احتمال دخالت‌های سیاسی در این پرونده ابراز نگرانی کرده بودند. برخی از مقام‌های اتحادیه اروپا نیز گفتند که اگر چنین حکمی علیه یولیا تیموشنکو صادر شود احتمال دارد که قراردادهای اقتصادی میان اوکراین و این اتحادیه را به خطر بیندازد.
آزار تیموشنکو در زندان
پس از زندانی شدن، تیموشنکو به دلیل سوءرفتار ماموران دست به اعتصاب غذا زد. همچنین تصاویری از او منتشر شد که در آن زخم‌هایی بر تنش دیده می‌شد، به گفته وی اوایل اردیبهشت ۱۳۹۱ در زندان مورد حمله و ضرب و شتم قرار گرفته‌است. مخالفان دولت اوکراین می‌گویند که سه مرد با حمله به یولیا تیموشنکو، با مشت به شکم او زده‌اند، ولی مقامات رسمی اوکراین این ادعا را رد می‌کنند.
واکنش کشورهای اروپایی به سوء رفتار با تیموشنکو
روسای جمهور آلمان، ایتالیا، رومانی، اتریش و چند کشور دیگر در اعتراض به سوءرفتار با یولیا تیموشنکو، رهبر مخالفان و نخست‌وزیر سابق اوکراین که در زندان به سر می‌برد تصمیم به تحریم نشست سران اروپای شرقی و مرکزی گرفتند که به دنبال آن دولت اوکراین مجبور به لغو این نشست در در روزهای ۱۱ و ۱۲ ماه مه ۲۰۱۲ و موکول کردن آن به زمان دیگری شد. علاوه بر این چند کشور اروپایی تهدید کردند در صورتی که اوکراین رفتارش را با یولیا تیموشنکو تغییر ندهد، مسابقات فوتبال یورو ۲۰۱۲ (جام ملت‌های اروپا) به میزبانی اوکراین را هم تحریم خواهند کرد.
آزادی از زندان
یولیا تیموشنکو با موهای بافته نشده
در ۲۱ فوریه ۲۰۱۴ در پی ادامه درگیری‌های مخالفان و موافقان دولت اوکراین و تسخیر کاخ ریاست جمهوری توسط مخالفان، پارلمان این کشور با بازگشت به قانون اساسی سال ۲۰۰۴ موافقت کردند که این طرح با ۳۲۵ رای موافق به تصویب رسید و راه برای آزادی تیموشنکو هموار شد.
همچنین پارلمان اوکراین به آزادی تیموشنکو از زندان نیز رای مثبت داد و در ساعاتی بعد در ۲۲ فوریه یولیا تیموشنکو از زندان آزاد شد.
انقلاب نارنجی
انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین
بحران کریمه (۲۰۱۴)
میدان اروپا | [
"نخست‌وزیر",
"اوکراین",
"ویکتور یوشچنکو",
"ویکتور یانوکویچ",
"میکولا آزارف",
"دنیپروپتروفسک",
"جمهوری سوسیالیستی اوکراین شوروی",
"حزب میهن (اوکراین)",
"تاجر",
"سیاستمدار",
"مسیحیت",
"ارتدکس اوکراینی",
"انقلاب نارنجی",
"ویکتور یانوکوویچ",
"اختلاس",
"اقتصادی",
"صنعت گاز اوکراین",
"فهرست قدرت‌مندترین زنان جهان نشریه فوربز",
"اتحادیه اروپا",
"دانشگاه ملی دنیپروپتروفسک",
"۴ فوریه",
"۲۰۰۵ (میلادی)",
"پیمان ناتو",
"آموزش و پرورش",
"سکولار",
"زبان اوکراینی",
"روسیه",
"گازپروم",
"انقلاب ۲۰۱۴ اوکراین",
"بحران کریمه (۲۰۱۴)",
"میدان اروپا"
] | [
"یولیا تیموشنکو",
"افراد در انقلاب نارنجی",
"افراد در یورومیدان",
"افراد زنده",
"اقتصاددانان اهل اوکراین",
"افراد اوکراینی لتونیایی‌تبار",
"اهالی دنیپروپتروفسک",
"رؤسای کشور زن",
"زادگان ۱۹۶۰ (میلادی)",
"زنان اهل اوکراین در سیاست",
"زنان سیاستمدار سده ۲۱ (میلادی)",
"زندانیان اوکراین",
"زندانیان و بازداشت‌شدگان اهل اوکراین",
"سران حکومت زن",
"سیاستمداران زن سده بیستم (میلادی)",
"فساد مالی در اوکراین",
"کارآفرینان اهل اوکراین",
"کامزامال",
"نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری",
"نخست‌وزیران اوکراین",
"وزرای دولت در اوکراین"
] |
1,470 | استان آدانا | 2 | 91 | 0 | [
"آدانا (استان)",
"استان ادانا",
"استان آطنه",
"ادانا (استان)",
"استان اطنه"
] | false | 71 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آدانا"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Adana ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Adana Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Adana districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "22"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "06"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "35"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "42"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "22"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مدیترانه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[آدانا]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "İlhan Atış"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "14,030"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "2,085,225"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "۰۱xxx"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۲۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | آدانا نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری با عنوان آدانا است.
جغرافیا
این استان در ساحل مدیترانه واقع شده و مرکز آن یعنی شهر آدانا دارای ۱،۷۰۰،۰۰۰ نفر جمعیت بوده و بعد از استانبول، آنکارا، ازمیر و بورسا پنجمین شهر بزرگ ترکیه می‌باشد.
محل استان آدانا
سایت‌های مربوطه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مدیترانه",
"آدانا",
"کد پستی",
"ترکیه",
"آدانا (شهر)",
"استانبول",
"آنکارا",
"ازمیر",
"بورسا"
] | [
"استان آدانا",
"استانهای ترکیه"
] |
1,471 | استان قوجاایلی | 2 | 43 | 0 | [
"قوجاالي",
"استان قوجاالی",
"استان قوجا ايلي",
"استان قوجا ایلی",
"استان قوجاايلي",
"استان قوجاالي",
"قوجا ایلی",
"قوجا ايلي"
] | false | 27 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قوجاایلی"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Kocaeli Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Kocaeli districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[ازمیت]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | قوجاایلی یا یا قوجاالی یا کوجاالی نام یکی از استانهای ترکیه به مرکزیت شهر ازمیت است.
محل استان قوجاایلی | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"ازمیت",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان قوجاایلی",
"استانهای ترکیه"
] |
1,472 | استان بالیکسیر | 2 | 34 | 0 | [
"استان بالکسیر",
"استان بالكسير",
"استان باليكسير"
] | false | 19 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بالیکسیر"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Balıkesir Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Balıkesir districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بالیکسیر]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | بالیکسیر نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
نام یونانی این منطقه پالئوکاسترون (Palaeokastron) به معنی «کاخ قدیمی» بود. ترکمن‌ها پس از ورود به منطقه آن را بالاک‌حصار خواندند که جزء اول نام آن شکلی از همان واژه یونانی پالئو(ک) و جزء دوم آن حصار عربی است. این نام بعدا به صورت بالک‌حصار درآمد.
محل استان بالیکسیر | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"بالیکسیر",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان بالیکسیر",
"استانهای ترکیه"
] |
1,473 | استان ختای | 2 | 91 | 0 | [
"ختاي",
"استان ختاي",
"استان حاتای",
"استان هاتای",
"استان حاتاي",
"استان هاتاي"
] | false | 64 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان ختای"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Hatay ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Hatay Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Hatay districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "25"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "49"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "10"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "27"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مدیترانه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[انتاکیه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "5,403"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "1,480,571"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۲۶"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان ختای (یا حاتای یا هاتای ) نام یکی از استانهای ترکیه است به مرکزیت شهر انتاکیه. این استان با کشور سوریه هم‌مرز است.
سنجاق اسکندرون یکی از مناطق سوریه در زمان معاصر بوده که با وجود اینکه در سال ۱۹۳۹ به ترکیه الحاق شد برای سوری‌ها استان پانزدهم به شمار می‌رود.
در سال ۱۹۳۹ قیمومت فرانسه بر سوریه منطقه اسکندرون که سرزمینی با ساکنان عربی بود و جمعیت ترک‌ها فقط ۳۹٫۴٪ از جمعیت تشکیل می‌داد را به دولت ترکیه واگذار کرد و نیروهای خود را از این منطقه بیرون کشید و نیروهای ترک وارد این منطقه شدند و آن را جزء ترکیه تحت نام استان ختای خواندند. این اقدام موجب خشم عرب زبان‌های جهان و بویژه مردم سوریه و اهالی اسکندرون شد. کشورهای عربی در نهایت ضعف قرار داشتند و نتوانستند اقدامی انجام دهند. ترکیه زبان عربی را در طول سالهای بعد از جنگ جهانی دوم ممنوع کرد. سوریه همواره در نقشه‌های کشوری اسکندرون را جزو اراضی لاینفک سوریه محسوب می‌کند.
محل استان ختای | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مدیترانه",
"انتاکیه",
"کد پستی",
"ترکیه",
"سوریه"
] | [
"استان ختای",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۳۹ (میلادی)",
"تاریخ سوریه",
"سرزمینهای مورد مناقشه در آسیا",
"مناطق مورد مناقشه ترکیه",
"مناطق مورد مناقشه سوریه",
"هلال حاصل‌خیز"
] |
1,474 | افیون قره‌حصار | 2 | 48 | 0 | [
"افیون قره حصار",
"افيون قره حصار",
"افيون قرهٔ حصار",
"افیون قرهٔ حصار"
] | false | 24 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهرداری]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[فهرست کشورهای مستقل]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name",
"Item2": "[[ترکیه]]"
},
{
"Item1": "timezone",
"Item2": "[[FET]]"
},
{
"Item1": "utc_offset",
"Item2": "+3"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "Location of Afyonkarahisar within Turkey."
},
{
"Item1": "official_name",
"Item2": "افیون قره‌حصار"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "File:Cumhuriyet Meydanı ve Utku Anıtı.jpg"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[ناحیه‌های ترکیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[ناحیه اژه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[استانهای ترکیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[استان افیون قره‌حصار]]"
},
{
"Item1": "area_blank1_title",
"Item2": "District"
},
{
"Item1": "elevation_m",
"Item2": "1021"
},
{
"Item1": "population_blank1_title",
"Item2": "District"
},
{
"Item1": "population_density_blank1_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Turkey"
},
{
"Item1": "pushpin_map_caption",
"Item2": "موقعیت افیون قره‌حصار"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "03xxx"
},
{
"Item1": "blank_info",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "blank_name",
"Item2": "[[پلاک وسایل نقلیه ترکیه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "[[شهردار]]"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Burhanettin Çoban ([[حزب عدالت و توسعه]])"
},
{
"Item1": "leader_title1",
"Item2": "[[فرماندار]]"
},
{
"Item1": "leader_name1",
"Item2": "Aziz Yıldırım"
}
],
"Title": "settlement"
} | افیون قره‌حصار یکی از شهرهای ترکیه است. این شهر مرکز استان افیون قره‌حصار است.
این شهر در ۳۵۵ کیلومتری آنکارا و در همسایگی شهرهای قونیه و آنتالیا می‌باشد.
جمعیت این شهر ۱۷۴،۰۰۰ می‌باشد.
افیون یکی از بزرگترین تولیدکننده‌های سنگ مرمر در ترکیه می‌باشد و همچنین به شهر خامه و سوجوک و شیرینی معروف هست.
شهرهای خواهرخوانده
هام، آلمان، از سال ۲۰۰۶
مسقط، عمان، از ۵ اوت ۲۰۱۱
خرم‌آباد، ایران از ۲۰۱۵ | [
"شهرداری",
"فهرست کشورهای مستقل",
"ترکیه",
"Further-eastern European Time",
"ناحیه‌های ترکیه",
"ناحیه اژه",
"استانهای ترکیه",
"استان افیون قره‌حصار",
"کد پستی",
"پلاک وسایل نقلیه ترکیه",
"شهردار",
"حزب عدالت و توسعه",
"فرماندار",
"قونیه",
"سنگ مرمر",
"هام",
"آلمان",
"مسقط",
"عمان",
"خرم‌آباد",
"ایران"
] | [
"افیون قره‌حصار",
"شهرستان‌های استان افیون قره‌حصار",
"شهرهای ترکیه",
"شهرهای یونان باستان",
"مناطق مسکونی در استان افیون قره‌حصار",
"ناحیه اژه"
] |
1,475 | استان آغری | 2 | 40 | 0 | [
"استان آغري",
"استان اغری",
"استان اغري"
] | false | 21 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آغری"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Ağrı ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Ağrı Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "محل استان آغری"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Ağrı districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "10"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[آغری]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mehmet Çetin"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "11,376"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "542,022"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۷۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | آغری یکی از استانهای ترکیه است که دارای مرکزی به همین نام است. اکثریت ساکنان استان را کردها تشکیل می‌دهند.
جغرافیا
قله آرارات واقع در فلات قفقاز، در حد فاصل شهرهای ماکو (ایران)، ایروان (ارمنستان) و ناحیه آغری ترکیه نیز در ترکیه آغری نامیده میشود.
محل استان آغری | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"آغری",
"کد پستی",
"ترکیه",
"رشته‌کوه قفقاز",
"ماکو",
"ایروان"
] | [
"استان آغری",
"استانهای ترکیه",
"استانهای هم‌مرز با ایران در کشورهای همسایه",
"کردستان",
"کردستان ترکیه",
"مناطق مسکونی کردنشین"
] |
1,476 | استان آق‌سرای | 2 | 52 | 0 | [
"آق‌سراي",
"استان آق‌سراي",
"استان آق سرای",
"استان آق سراي",
"استان اق‌سرای",
"اق‌سراي",
"استان اق سراي",
"استان اق سرای",
"استان اق‌سراي"
] | false | 34 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آق‌سرای"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Aksaray ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Aksaray Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Aksaray districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان آق‌سرای"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی مرکزی]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[آق‌سرای]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Selami ALTINOK"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "7,626"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "377,505"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۸۲"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۶۸"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-68"
}
],
"Title": "settlement"
} | آق‌سرای یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر آق‌سرای است. استانهای همجوار آن عبارتند از: قونیه در غرب و جنوب، نیغده در جنوب شرقی و قرشهر در شمال.
محل استان آق‌سرای.
»نبع
آق‌سرای | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی مرکزی",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"آق‌سرای",
"کد پستی",
"ترکیه",
"استان قونیه",
"استان نیغده",
"استان قرشهر"
] | [
"استان آق‌سرای",
"استانهای ترکیه"
] |
1,477 | استان آماسیه | 2 | 56 | 0 | [
"آماسيه",
"استان آماسيه",
"استان اماسیه",
"استان آماسیا",
"اماسيه",
"استان اماسيه",
"استان آماسيا",
"استان اماسیا",
"استان اماسيا"
] | false | 38 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آماسیه"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Amasya ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Amasya Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Amasya districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان آماسیه"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[آماسیه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۵،۵۲۰"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۳۳۴،۷۸۶"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۵۸"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۰۵"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-05"
}
],
"Title": "settlement"
} | آماسیه نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر آماسیه است. پیمان آماسیه در این شهر بسته شد.
محل استان آماسیه در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"آماسیه",
"کد پستی",
"ترکیه",
"پیمان آماسیه"
] | [
"استان آماسیه",
"استانهای ترکیه"
] |
1,478 | استان آنکارا | 2 | 130 | 0 | [
"استان آنكارا",
"استان انکارا",
"استان انكارا"
] | false | 97 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آنکارا"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Ankara ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Ankara Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Ankara districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان آنکارا"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی مرکزی]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[آنکارا]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Alaaddin Yüksel"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "25,706"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "4,771,716"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۱۲"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۰۶"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-06"
}
],
"Title": "settlement"
} | نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن شهر آنکارا است
شهر آنکارا پایتخت کشور ترکیه هم هست.
استان آنکارا در دشتهای بزرگ آناتولی مرکزی واقع شده که جنگل‌های کوهستانی در شمال آن و دشت خشک قونیه در سمت جنوب آن قرار دارد.
دشت آنکارا توسط رودخانه‌های قیزیل‌ایرماق (Kızılırmak) و ساکاریا و شاخه‌های آنها آبیاری میشود.
۵۰ ٪ از زمین‌های این استان برای کشاورزی کاربرد دارد، ۲۸ درصد جنگل است و ۱۰ ٪ دیگر چراگاه دام‌ها است.
بخشی از دریاچه نمک بزرگ، توز گولو در این استان قرار گرفته‌است. بلندترین نقطه استان کوه ایشیک‌داغی (Işık Dağı) با ۲٫۰۱۵ متر ارتفاع است.
آب و هوای آن گرم و خشک است در تابستان، و سرد و برفی در زمستان است. شمال استان مرطوب‌تر و جنوب آن خشک‌تر است.
شهرستان‌ها
آک‌یورت (Akyurt)
التینداگ (Altındağ)
عایاش، آنکارا (Ayaş)
بالا (Bala)
بی‌پازاری (Beypazarı)
چاملی‌دره (Çamlıdere)
چانکایا (Çankaya)
چوبوک (Çubuk)
ایلماداگ (Elmadağ)
اتیمسگوت (Etimesgut)
اورن (Evren)
گلباسی، آنکارا (Gölbaşı)
گودول (Güdül)
هیمنه
کاله‌جیک (قلعه‌جیق Kalecik)
کازان (Kazan)
کچی‌اورن (Keçiören)
قزلچه‌حمام (Kızılcahamam)
ماماک (Mamak)
ناللی‌حان (نعل‌لی‌خان Nallıhan)
پولاتلی (Polatlı)
پورسکلر، آنکارا (Pursaklar, Ankara)
سینجان (Sincan)
ینی‌محله (Yenimahalle)
شرفلی قوچ‌حصار (Şereflikoçhisar)
یونیس (unus)
محل استان آنکارا در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی مرکزی",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"آنکارا",
"کد پستی",
"ترکیه",
"قیزیل‌ایرماق",
"ساکاریا",
"توز گولو",
"ایشیک‌داغی",
"اکیورت",
"التینداگ، انکارا",
"عایاش، آنکارا",
"بالآ، آنکارا",
"بی‌پازاری",
"چاملی‌دره، آنکارا",
"چانکایا، آنکارا",
"چوبوک، آنکارا",
"ایلماداگ",
"اتیمسگوت",
"اورن، آنکارا",
"گلباسی، آنکارا",
"گودول",
"هیمنه",
"کاله‌جیک، آنکارا",
"کازان، آنکارا",
"کچی‌اورن",
"قزلچه‌حمام",
"ماماک، آنکارا",
"ناللی‌حان",
"پولاتلی",
"پورسکلر، آنکارا",
"سینجان، آنکارا",
"ینی‌محله، آنکارا",
"شرفلی قوچ‌حصار",
"يونيس"
] | [
"استان آنکارا",
"استانهای ترکیه"
] |
1,479 | استان اردهان | 2 | 51 | 0 | [
"استان آرداهان"
] | false | 24 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان اردهان"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Ardahan ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Ardahan Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "محل استان اردهان در نقشه ترکیه"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Ardahan districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "06"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "47"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "42"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "49"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "15"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[اردهان]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mustafa Tekmen"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "5,661"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "105,454"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code_type",
"Item2": "۰۴۷۸"
}
],
"Title": "settlement"
} | اردهان نام یکی از استانهای شمالشرقترکیه است که مرکز آن شهر اردهان است.
جغرافیا
مساحت این استان ۵۴۹۵ کیلومتر مربع و جمعیت آن در سرشماری سال ۲۰۰۰ میلادی ۱۳۳٫۷۵۶ نفر بود.
پیشینه
سکاهای ایرانی‌تبار در ۶۸۰ پیش از میلاد از قفقاز گذشته و از سوی شمال وارد این منطقه شدند و این حدود را که در دست شاهان اورارتو بود تصرف کردند. بعدها ایرانیان هخامنشی این منطقه را ضمیمه ایران کردند و پس از آن اسکندر مقدونی با لشکر خود از این ناحیه گذشت.
مردم منطقه از دیرباز گرجی‌تبار بودند و پادشاهی‌های گرجی در میان تصرفات دیگران در دوره‌هایی بر اردهان حکومت کردند.
ترکهای سلجوقی به رهبری آلپ‌ارسلان در سال ۱۰۶۸ میلادی قبیله‌های کومان و پچنک را برای زندگی در این ناحیه به اردهان کوچاندند.
محل استان اردهان
شهرستان‌ها
شهرستان اردهان Ardahan
شهرستان چیلدیر Çıldır
شهرستان دامال Damal
شهرستان گوله Göle
شخرستان هاناک Hanak
شهرستان پوسوف Posof | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"اردهان",
"کد پستی",
"ترکیه",
"سکاهای",
"قفقاز",
"اورارتو",
"اسکندر",
"گرجی",
"آلپ‌ارسلان",
"کومان",
"پچنک",
"شهرستان اردهان",
"شهرستان چیلدیر",
"شهرستان دامال",
"شهرستان گوله",
"شخرستان هاناک",
"شهرستان پوسوف"
] | [
"استان اردهان",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۲۱ (میلادی)",
"کردستان",
"منطقه‌های باستانی گرجستان"
] |
1,480 | استان آرتوین | 2 | 52 | 0 | [
"استان آرتوين",
"استان ارتوین",
"استان ارتوين"
] | false | 34 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آرتوین"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Artvin ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Artvin Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Artvin districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[آرتوین]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Necmettin Kalkan"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "7,436"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "164,759"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۶۶"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-08"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۰۸"
}
],
"Title": "settlement"
} | آرتوین نام یکی از استانهای ترکیه است.
این استان در ناحیه دریای سیاه واقع شده و مرکز آن شهر آرتوین است.
شهرستان‌ها
این استان ۷ شهرستان (به ترکی: İlçe) دارد:
آردانوچ Ardanuç
آرهاوی Arhavi
بورچکا Borçka
هوپا Hopa
شاوشات Şavşat
مورگول Murgul
یوسفلی Yusufeli
محل استان آرتوین | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"آرتوین",
"کد پستی",
"ترکیه",
"آردانوچ، آرتوین",
"آرهاوی",
"بورچکا",
"هوپا",
"شاوشات",
"مورگول",
"یوسفلی"
] | [
"منطقه‌های باستانی گرجستان",
"استان آرتوین",
"استانهای ترکیه"
] |
1,481 | استان بارتین | 2 | 60 | 0 | [
"استان بارتين"
] | false | 47 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بارتین"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Bartın ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bartın Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bartın districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان بارتین"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[بارتین]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Ali Çınar"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "2,120"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "187,758"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۷۸"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۷۴"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-74"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان بارتین نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر بارتین است.
محل استان بارتین در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"بارتین",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان بارتین",
"استانهای ترکیه"
] |
1,482 | استان آیدین | 2 | 88 | 0 | [
"استان آيدين",
"استان ایدین",
"استان ايدين"
] | false | 71 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان آیدین"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Aydın ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Aydın districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "42"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "27"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "56"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "14"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[اژه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[انجیر]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Kerem Al"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۸،۰۰۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۹۸۹،۸۶۲"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۵۶"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-09"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۰۹"
}
],
"Title": "settlement"
} | آیدین نام یکی از استانهای ترکیه است.
مرکز آن شهر آیدین است.
شهرهای مهم دیگر این استان عبارتند از دیدیم و کوشاداسی.
این استان مرکز تولید انجیر ترکیه است.
محل استان آیدین در ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه اژه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"انجیر",
"کد پستی",
"ترکیه",
"آیدین",
"دیدیم",
"کوشاداسی"
] | [
"استان آیدین",
"استانهای ترکیه",
"ناحیه اژه"
] |
1,483 | استان بایبورد | 2 | 45 | 0 | [
"بايبورت",
"استان بايبورت",
"استان بايبورد",
"استان بایبورت"
] | false | 20 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بایبورد"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Bayburt ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bayburt Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bayburt districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان بایبورد"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[بایبورد]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mustafa Cahit Kıraç"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۳،۶۵۲"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۷۴،۴۱۲"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۵۸"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۶۹"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-69"
}
],
"Title": "settlement"
} | بایبورد یا بایبورت نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر بایبورد است.
این استان در قسمت جنوبی دریای سیاه در شمال شرقی ترکیه قرار گرفته و مشتمل بر سه شهرستان (ایلچه) و چهار دهستان (بوجاق) است که اکثر آنها در دشت قرار دارد. رود چوروخ و کلکیت (Kelkit) از آن می‌گذرد و رشته کوه چرمن قوب (Cirmen-Kob) در جنوب آن امتداد دارد. دشتهای بایبورد در مغرب و هرت یا خرت (Hart) در شمال آن قرار گرفته است و چندین چشمه دارد. محصولات عمده آن عسل و حبوبات است و پارچه‌های پشمی، گلیم و فرش در آن بافته میشود. دامداری و مجتمع صنعتی گوشت و ماهی دارد. در گذشته از صنایع دستی، زرگری آن مشهور بود و عسل و موم آنجا به بندر مارسی فرانسه صادر می‌شد. در اواخر قرن نوزدهم میلادی گروه‌هایی از ارامنه در آنجا زندگی می‌کردند. مردم عمدتا به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. راه اصلی عبوری ایران-ترکیه که قسمت شرقی آناتولی را به دریای سیاه می‌پیوندد از آن می‌گذرد.
شهرستان‌ها
این استان سه شهرستان دارد:
آیدین‌تپه
بایبورد
دمیراوزو
250px | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"بایبورد",
"کد پستی",
"ترکیه",
"دریای سیاه",
"صنایع دستی",
"قرن نوزدهم",
"ترکی آذربایجانی",
"آیدین‌تپه",
"دمیراوزو"
] | [
"استان بایبورد",
"استانهای ترکیه"
] |
1,484 | استان بیله‌جک | 2 | 49 | 0 | [
"بيلجيك",
"استان بیلجیک",
"استان بیله جک",
"استان بيله جك",
"استان بيله جيك",
"استان بیله جیک",
"استان بیله‌جیک",
"استان بيلهٔ جك",
"استان بيلهٔ جيك",
"استان بيلجيك",
"استان بیلهٔ جک",
"استان بیلهٔ جیک"
] | false | 30 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بیله‌جک"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bilecik Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bilecik districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بیله‌جک]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | بیله‌جک نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
محل استان بیله‌جک
بیله‌جک | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"بیله‌جک",
"کد پستی",
"ترکیه",
"Gölpazarı",
"Bilecik",
"Bozüyük",
"Söğüt",
"türbe"
] | [
"استان بیله‌جک",
"استانهای ترکیه"
] |
1,485 | استان بینگول | 2 | 42 | 0 | [
"بينگول",
"استان بينگول"
] | false | 15 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بینگول"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Bingöl ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bingöl Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "محل شهر بینگول در استان بینگول و نقشه ترکیه"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bingöl districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "02"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "28"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "33"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بینگول]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "İRFAN BALKANLIOĞLU"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۸،۱۲۵"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۲۵۵،۱۷۰"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۲۶"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان بینگول (به ترکی: Bingöl، به زازاکی: Çolig) یکی از استانهای ترکیه واقع در ناحیه آناتولی شرقی است.
مرکز این استان شهر بینگول است.
جغرافیا
مساحت این استان ۸۱۲۵ کیلومتر مربع، جمعیت آن ۲۵۵،۷۴۵ نفر و زبان‌های رایج در آن ترکی و زازاکی است.
تاریخچه
این استان در سال ۱۹۴۶از بخش‌هایی از استانهای الازیغ و ارزنجان تشکیل شد.
بینگول تا سال ۱۹۵۰ به نام چاباق‌جور معروف بود.
نام چاباق‌چور از نام ارمنی این شهر یعنی (جاپاق‌جور) گرفته شده که به معنای «آب خروشان و چابک» است.
محل استان بینگول
شهرستان‌ها
این استان هشت شهرستان دارد:
آداکلی (Adaklı)، به زازاکی: آذرپیرته: Azarpêrte
بینگول (Bingöl)، به زازاکی: چولگ: Çolig
گنچ (Genç)، به زازاکی: دره هینی: Dara Hêni
قارلی‌اوا (Karlıova)، به زازاکی: قارلی‌یوا: Qarliova
کغی (Kiğı)، به زازاکی: گغیه: Gêğiye
سلهان (Solhan)، به زازاکی: بنگلان: Bongılan
یایلادره (Yayladere) به زازاکی: خورخول: Xorxol
یدیسو (Yedisu)، به زازاکی: چیرمه: Çêrme | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"بینگول",
"کد پستی",
"زازاکی",
"ترکیه",
"آناتولی شرقی",
"ترکی استانبولی",
"استان الازیغ",
"استان ارزنجان",
"آداکلی",
"گنچ",
"قارلی‌اوا",
"کغی",
"سلهان",
"یایلادره",
"یدیسو"
] | [
"استان بینگول",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۴۶ (میلادی)",
"کردستان"
] |
1,486 | استان بیتلیس | 2 | 45 | 0 | [
"استان بتليس",
"استان بيتليس",
"استان بدلیس",
"استان بدليس",
"استان بتلیس"
] | false | 23 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بتلیس"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Bitlis ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bitlis Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bitlis districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "38"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "31"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "33"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "42"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "23"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "16"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بتلیس]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Nurettin Yılmaz"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۶،۷۰۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۳۲۸،۷۶۷"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code_type",
"Item2": "۰۴۳۴"
}
],
"Title": "settlement"
} | بتلیس نام یکی از استانهای کردنشین ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام می‌باشد.
جغرافیا
این استان در ساحل دریاچه وان واقع شده و در سرشماری ۲۰۰۰ واجد ۳۸۸۶۷۸ نفر جمعیت بوده‌است.
تاریخچه
نام بتلیس از بدلیس است. بدلیس فرمانداری بود که دژ کهن این سرزمین را به فرمان اسکندر مقدونی ساخت.
تاریخ بتلیس به ۲۰۰۰ پ.م. می‌رسد و در این شهر آثاری از دوره‌های اورارتو، آشور، مادها، مقدونی‌ها، رومی‌ها و بیزانس دیده میشود.
استان بتلیس
شهرستان‌ها
تاتوان
گورویماک
موتکی
هیزان
عادل‌جواز
اخلاط
بتلیس | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"بتلیس",
"کد پستی",
"استانهای کردنشین",
"ترکیه",
"دریاچه وان",
"دژ",
"اسکندر مقدونی",
"تاتوان",
"اخلاط"
] | [
"استان بتلیس",
"استانهای ترکیه",
"کردستان",
"کردستان ترکیه",
"مناطق مسکونی کردنشین"
] |
1,487 | استان بولی | 2 | 53 | 0 | [
"استان بولو",
"استان بولي"
] | false | 31 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بولی"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Bolu ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bolu Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bolu districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان بولی"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[بولو]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "İbrahim Özçimen"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "7,410"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "271,208"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۷۴"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۱۴"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-14"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان بولی (به ترکی عثمانی: بولی، به ترکی: Bolu) نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به نام بولو.
این استان در میان استانبول و آنکارا قرار گرفته و زمین‌های آن بیشتر کوهستانی و جنگلی است و کشاورزی کمی دارد.
تا پیش از باز شدن تونل بولی، کوهستان بولی به عنوان بزرگترین پدیده جغرافیایی در جاده استانبول به آنکارا به‌شمار می‌آمد.
آشپزی محلی بولی معروفیت دارد و هر ساله مسابقه آشپزی در ناحیه منگن این استان برگزار میشود. دریاچه آبانت از نقاط دیدنی این استان است.
بخشی از قشقاییان استان فارس از این ایالت آمده‌اند.
شهرستان‌ها
بولو
دورت‌دیوان
گرده
گوینوک
قبرسجیک
منگن
مودورنو
سبن
ینی‌چاغا
استان بولی. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"بولو",
"کد پستی",
"ترکیه",
"استانبول",
"آنکارا",
"منگن",
"دریاچه آبانت",
"دورت‌دیوان",
"شهرستان گرده",
"گوینوک",
"قبرسجیک",
"مودورنو",
"سبن",
"ینی‌چاغا",
"Yedigöller"
] | [
"استان بولی",
"استانهای ترکیه"
] |
1,488 | استان بوردور | 2 | 32 | 0 | [] | false | 11 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بوردور"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Burdur ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Burdur Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Burdur districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "25"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "26"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "30"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "05"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "04"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مدیترانه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بوردور]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Süleyman Tapsız"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "6,887"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "258,868"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۴۸"
}
],
"Title": "settlement"
} | بوردور یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به نام بوردور.
جغرافیا
مساحت این استان ۶،۸۸۷ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۲۴۶،۱۳۴ نفر است.
این استان در منطقه دریاچه‌ها در ترکیه قرار گرفته و دریاچه‌های بزرگ و کوچک زیادی دارد.
بزرگترین دریاچه این استان دریاچه بوردور و دومین دریاچه دریاچه سالدا نام دارد.
شهرستان‌ها
آق‌لاسون Ağlasun
آلتین‌یایلا Altınyayla
بوجاک Bucak
بوردور Burdur
چاودیر Çavdır
چلتیکچی Çeltikçi
گل‌حصار Gölhisar
کارامانلی Karamanlı
کمر Kemer
تفنی Tefenni
یشیلووا Yeşilova
محل استان بوردور در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مدیترانه",
"بوردور",
"کد پستی",
"ترکیه",
"دریاچه بوردور",
"دریاچه سالدا",
"آق‌لاسون",
"آلتین‌یایال، بوردور",
"بوجاک، بوردور",
"چاودیر",
"چلتیکچی",
"گل‌حصار",
"کارامانلی، بوردور",
"کمر، بوردور",
"تفنی",
"یشیلووا"
] | [
"استان بوردور",
"استانهای ترکیه"
] |
1,489 | استان بورسا | 2 | 42 | 0 | [
"استان بورسه"
] | false | 23 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان بورسا"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Bursa Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Bursa districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[بورسا]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان بورسا نام یکی از استانهای ترکیه است. مرکز آن شهر بورسا است.
استان بورسا در بخش جنوب منطقه مرمره جمهوری ترکیه قرار دارد.
بر اساس آمار سال ۲۰۰۷ این استان چهارمین استان پرجمعیت ترکیه بوده است.
بورسا از شمال به دریای مرمره و یال اوا، از شمال شرقی به استانبول و ساکاریا، از شرق به بیله جیک، از جنوب به کوتاهیه و از غرب به بالیکسیر ختم میشود.
شهرستان‌ها
محل استان بورسا | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"بورسا",
"کد پستی",
"ترکیه",
"دریای مرمره",
"بیله جیک",
"اورخان غازی (شهر)",
"اورخان‌ایلی",
"ایزنیک",
"اینه‌گول",
"بویوک‌اورخان",
"عثمان‌غازی",
"قراجه‌بی",
"کستل، بورسا",
"کلس، بورسا",
"گملیک",
"گورسو، بورسا",
"مصطفی کمال پاشا (شهر)",
"مودانیا",
"نیلوفر، بورسا",
"هارمانجیک",
"ینی‌شهر",
"ییلدیریم، بورسا"
] | [
"استان بورسا",
"استانهای ترکیه"
] |
1,490 | استان چناق‌قلعه | 2 | 42 | 0 | [
"جناق قلعه",
"جناق‌قلعه",
"استان جناق‌قلعه",
"استان چاناق قلعه",
"استان جناق قلعه",
"استان چاناق‌قلعه"
] | false | 26 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان چاناق‌قلعه"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Çanakkale Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Çanakkale districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[چاناق‌قلعه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | چاناق‌قلعه نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام است.
این استان در شمال غربی ترکیه و در بخش آسیای این کشور واقع شده است و نام خود را از قلعه‌ای به همین نام گرفته است.آثار باستانی مربوط به شهر تروی در این استان یافت شده است.
محل استان چاناق‌قلعه
چاناق‌قلعه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"چاناق‌قلعه",
"کد پستی",
"ترکیه",
"تروی"
] | [
"استان چاناق‌قلعه",
"استانهای ترکیه"
] |
1,491 | استان چانقری | 2 | 32 | 0 | [
"استان چانكيري",
"استان چانکیری",
"استان چانقري"
] | false | 11 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان چانقری"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Çankırı ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Çankırı Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Çankırı districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان ازمیر"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[اژه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[چانقری]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Mustafa Cahit Kıraç"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "11,973"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "3,948,848"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۳۲"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۳۵"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-35"
}
],
"Title": "settlement"
} | چانقری نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن شهر چانقری است.
چانقری منطقه‌ای کشاورزی است که گندم، بنشن، ذرت و گوجه فرنگی از رستنی‌های اصلی کشاورزی آن است.
استان چانقری دارای تابستان‌های بسیار گرم و خشک و زمستان‌های بسیار سرد و بارانی و گاه برفی است.
شهرستان‌ها
این استان به ۱۲ شهرستان بخش میشود:
آتکاراجالار (Atkaracalar)
بایرام‌اورن (Bayramören)
چانقری (Çankırı)
چرکش (Çerkeş)
الدیوان (Eldivan)
ایلگاز (Ilgaz)
قزل‌ارماق (Kızılırmak)
کورگون (Korgun)
کورشونلو (Kurşunlu)
اورتا (Orta)
شابان‌اوزو (Şabanözü)
یاپراقلی (Yapraklı)
محل استان چانقری در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه اژه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"چانقری",
"کد پستی",
"ترکیه",
"بنشن",
"آتکاراجالار",
"بایرام‌اورن",
"چرکش",
"الدیوان",
"ایلگاز",
"قزل‌ارماق، چانقری",
"کورگون",
"کورشونلو",
"اورتا",
"شابان‌اوزو",
"یاپراقلی"
] | [
"استان چانقری",
"استانهای ترکیه"
] |
1,492 | استان چوروم | 2 | 30 | 0 | [
"استان چروم"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان چوروم"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Çorum ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Çorum Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Çorum districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان چوروم"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[چوروم]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Sabri BAŞKÖY"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "12,820"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "535,405"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۶۴"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۱۹"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-19"
}
],
"Title": "settlement"
} | نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر چوروم است.
محل استان چوروم در نقشه ترکیه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"چوروم",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان چوروم",
"استانهای ترکیه"
] |
1,493 | استان دنیزلی | 2 | 39 | 0 | [
"دنيزلي",
"استان دنيزلي"
] | false | 23 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان دنیزلی"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Denizli ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Denizli Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Denizli districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "44"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "36"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "29"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "17"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "29"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[اژه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[دنیزلی]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Yavuz Erkmen"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۱۱،۸۶۸"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۹۳۱،۸۲۳"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۵۸"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "۲۰"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "TR-20"
}
],
"Title": "settlement"
} | دنیزلی نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
محل استان دنیزلی در نقشه ترکیه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه اژه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"دنیزلی",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان دنیزلی",
"استانهای ترکیه",
"ناحیه اژه"
] |
1,494 | استان دوزجه | 2 | 18 | 0 | [
"استان دوزچه"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | استان دوزجه یکی از استانهای ترکیه است. مرکز این استان شهر دوزجه است.
محل استان دوزجه در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"دوزجه",
"کد پستی",
"ترکیه"
] | [
"استان دوزجه",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۹۹ (میلادی)"
] |
1,495 | ادرنه | 2 | 120 | 0 | [
"اديرنه",
"آدریانوپول",
"آدریانوپل",
"ادیرنه",
"آدریانوپولیس",
"آدریانوپلیس",
"آدريانوپل",
"ادریانوپل",
"آدريانوپليس",
"ادریانوپلیس",
"آدريانوپول",
"ادریانوپول",
"آدريانوپوليس",
"ادریانوپولیس",
"ادريانوپل",
"ادريانوپليس",
"ادريانوپول",
"ادريانوپوليس"
] | false | 91 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "ادرنه"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Edirne"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[شهر]]"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Salimiye Masjid.jpg"
},
{
"Item1": "image_caption",
"Item2": "سلیمیه مسجد"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Edirne Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "محل ادرنه در ترکیه"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "26"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "34"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مرمره]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[ادرنه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "شهردار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Hamdi Sedefçi"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "elevation_m",
"Item2": "۴۱"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۳۸،۷۹۳"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "۲۲۱۰۰"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۸۴"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۲۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | ادرنه (به ترکی: Edirne، به یونانی: Ἁ تلفظ: آدریانوپولیس، به بلغاری: تلفظ: ادرین) نام یکی از شهرهای ترکیه است.
این شهر مرکز استان ادرنه ترکیه است.
شهر ادیرنه در ناحیه تراکیه در منتهی‌الیه غربی ترکیه و در نزدیکی مرز یونان و بلغارستان واقع شده‌است.
جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۲ برابر با ۱۲۸۴۰۰ نفر برآورد شده‌است. | [
"فهرست شهرهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مرمره",
"فهرست استانهای ترکیه",
"استان ادرنه",
"کد پستی",
"ترکیه",
"تراکیه",
"یونان",
"بلغارستان"
] | [
"ادرنه",
"شهرهای ترکیه",
"کمپ‌های لژیونرهای امپراتوری روم در بالکان",
"یهودیت در ترکیه"
] |
1,496 | استان ارزروم | 2 | 46 | 0 | [
"ارضروم",
"ارضروم (استان)",
"استان ارز روم",
"استان ارضروم",
"ارض روم (استان)",
"استان ارض روم"
] | false | 22 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان ارزروم"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Erzurum ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Erzurum Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Erzurum districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "47"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "41"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "34"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "01"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[ارزروم]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Sebahattin Öztürk"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "25,066"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "769,085"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۴۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | ارزروم که سابقا به‌صورت ارضروم یا ارزن‌الروم یا ارزنهالروم هم نوشته‌می‌شد یکی از استانهای مهم ترکیه است که مرکز آن هم شهری به همین نام است.
در تاریخ ایران و در دوره قاجاریه یک دوره مذاکرات مهم تاریخی برای تعیین حدود مرزی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت عثمانی در شهر ارضروم (ارزنهالروم) برگزار شد که سرپرستی هیئت اعزامی از ایران به عهده میرزا تقی خان امیرکبیر بود.
این مذاکرات در ابتدا با کارشکنی دولت عثمانی و در مواردی حتی حمله به ساختمان محل اقامت هیئت ایرانی همراه بود که در پایان با درایت امیر بدون از دست دادن امتیازی به عثمانیها به پایان رسید.
محل استان ارزروم | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"ارزروم",
"کد پستی",
"ترکیه",
"تاریخ ایران",
"قاجاریه",
"شاهنشاهی ایران",
"عثمانی",
"میرزا تقی خان امیرکبیر",
"دولت عثمانی"
] | [
"استان ارزروم",
"استانهای ترکیه",
"تاریخ ارمنستان",
"تاریخ ترکیه"
] |
1,497 | استان اسکی‌شهر | 2 | 28 | 0 | [
"استان اسکی شهر",
"استان اسكي شهر"
] | false | 14 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | اسکی‌شهر نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر اسکی‌شهر است.
شهرستان‌ها
استان اسکی‌شهر ۱۴ شهرستان دارد:
آبپو (Alpu)
بیلیکووا (Beylikova)
چفته‌لر (Çifteler)
ادون‌پازاری (Odunpazarı)
تپه‌باشی (Tepebaşı)
گون‌یوزو (Günyüzü)
خان (Han)
اینونو (İnönü)
محمودیه (Mahmudiye)
محال قاضی (Mihalgazi)
محالیچ‌چیک (Mihalıççık)
ساریجه‌کایه (Sarıcakaya)
سیدقاضی (Seyitgazi)
سیوری‌حصار (Sivrihisar)
محل استان اسکی‌شهر در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی مرکزی",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"اسکی‌شهر",
"کد پستی",
"ترکیه",
"آبپو",
"بیلیکووا",
"چفته‌لر",
"ادون‌پازاری",
"شهرستان تپه‌باشی",
"گون‌یوزو",
"شهرستان خان",
"اینونو",
"محمودیه",
"محال قاضی",
"محالیچ‌چیک",
"ساریجه‌کایه",
"سیدقاضی",
"سیوری‌حصار"
] | [
"استان اسکی‌شهر",
"استانهای ترکیه"
] |
1,498 | استان گره‌سون | 2 | 45 | 0 | [
"استان گيرسون",
"استان گیرسون",
"استان گره سون",
"استان گرهٔ سون"
] | false | 22 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان گره‌سون"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Giresun ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Giresun Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Giresun districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان گره‌سون"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[گره‌سون]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Dursun Ali Şahin"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "6,934"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "419,256"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۵۴"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۲۸"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-28"
}
],
"Title": "settlement"
} | گره‌سون (ترکی: Giresun ili) نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر گره‌سون است .
مهاجرانی از گره سون به ایران
شهر گیره سون خاستگاه ترکان کره سنیدر طول تاریخ بخش اعظمی از جمعیت این استان به دلیل انجام مبادلات اقتصادی و تجاری به کشور جمهوری آذربایجان مهاجرت کردند ولی به دلیل تاخت و تازهای بی‌امان و نا امنی‌های منطقه‌ای که در نتیجه‌ی حمله‌ی ارمنی‌ها به وجود آمده بود، ناچار به ترک و مهاجرت از آن کشور به سمت کشور ایران شدند و در نواحی شمال غربی ایران اسکان یافتند ، امروزه این اقوام را با عنوان کره سنی می‌شناسند که شامل چند شهر و روستا در شهرستان‌های ارومیه ، خوی ، سلماس ، ماکو و چالدران می‌باشد ، یزدکان و سیلاب از مهمترین مناطق کره سنی نشین می‌باشد. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"گره‌سون",
"کد پستی",
"ترکیه",
"جمهوری آذربایجان",
"ایران",
"کره سنی",
"ارومیه",
"خوی",
"سلماس",
"ماکو",
"چالدران",
"یزدکان",
"سیلاب"
] | [
"استان گره‌سون",
"استانهای ترکیه"
] |
1,499 | اسب | 6 | 763 | 0 | [
"اسپ",
"اسبان",
"اسب‌ها",
"اسب ها",
"يابو",
"باره",
"یابو"
] | false | 358 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام",
"Item2": "اسب"
},
{
"Item1": "وضعیت",
"Item2": "رام شده"
},
{
"Item1": "تصویر",
"Item2": "Pinto Arabian.jpg"
},
{
"Item1": "پهنای تصویر",
"Item2": "250px"
},
{
"Item1": "فرمانرو",
"Item2": "[[جانوران]]"
},
{
"Item1": "شاخه",
"Item2": "[[طنابداران]]"
},
{
"Item1": "رده",
"Item2": "[[پستانداران]]"
},
{
"Item1": "راسته",
"Item2": "[[فردسمان]]"
},
{
"Item1": "خانواده",
"Item2": "[[اسبیان]]"
},
{
"Item1": "سرده",
"Item2": "[[ستوران]]"
},
{
"Item1": "گونه",
"Item2": "'''''E. caballus'''''"
},
{
"Item1": "نام دوجمله‌ای",
"Item2": "''Equus caballus''"
},
{
"Item1": "وضع‌کننده نام دوجمله‌ای",
"Item2": "[[کارل لینه]]، [[۱۷۵۸]]"
},
{
"Item1": "مترادف‌ها",
"Item2": "''Equus ferus caballus'' <small>(متن را ببینید)</small>\n''Equus laurentius''"
}
],
"Title": "آرایه زیستی"
} | اسب یا اسپ یا باره با نام علمیEquus ferus caballus, یکی از دو زیرگونه‌های اسب وحشی (Equus ferus) است. این جانور پستاندار و فردسم است و به تیره اسبیان تعلق دارد. فرگشت اسب از ۴۵ تا ۵۵ میلیون سال پیش به این سو آغاز شده‌است، گذشته اسبهای بزرگ و تک‌سم امروزی به جانورانی کوچک‌جثه و چندسم بازمی‌گردد. نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد انسان تلاش کرد تا اسب را اهلی کند. گمان بر این است که تا سال ۳۰۰۰ پیش از میلاد اسبهای اهلی در جاهای گوناگونی از زمین حضور داشتند. اسبهای زیرگونه caballus اهلی شده‌اند، اگرچه بسیاری از آنها در طبیعت آزاد زندگی می‌کنند. البته اسب‌هایی وجود دارند که هرگز اهلی نشده‌اند؛ برای نمونه اسب شوالسکی تنها زیرگونه‌ای است که واقعا تاکنون وحشی باقی مانده‌است.
اندام‌های اسب به گونه‌ای است که به آن اجازه می‌دهد بی‌درنگ سرعتش را در برابر درندگان بالا برد. اسب توان بالایی در نگه داشتن تعادلش در هنگام دویدن دارد، همچنین می‌تواند بی‌درنگ خود را آماده نبرد یا فرار از دشمن کند. اسب‌ها می‌توانند به صورت ایستاده یا نشسته بخوابند. دوران بارداری اسب ماده (مادیان) نزدیک به یازده ماه است. نوزاد اسب که کره نام دارد اندکی پس از آنکه به دنیا آمد می‌تواند روی پاهایش بایستد و بدود. بیشتر اسبهای اهلی در میانه دو تا چهار سالگی زیر زین یا مهار (برای درشکه) تمرین می‌بینند. اسب در پنج سالگی کاملا بالغ میشود و می‌تواند میان ۲۵ تا ۳۰ سال نیز عمر کند.
نژاد اسب بسته به خوی جانور، دارای سه دسته مهم است: اسبهای سرزنده یا «پرحرارت» که می‌توانند در سرعت‌های بالا داشته باشند، اسب «خونسرد» مانند اسبهای بارکشی و اسبچه که برای کار سنگین و سرعت کم مناسبند، و «اسبهای خونگرم» که از ترکیب دو نژاد دیگر بدست آمده‌اند که برای سواری‌های با هدف ویژه آموزش می‌بیند و در اروپا معمول هستند. امروزه بیش از ۳۰۰ گونه اسب در جهان وجود دارد که هرکدام برای هدف ویژه‌ای پرورش می‌یابند.
انسان و اسب در موردهای گوناگونی به صورت رقابتی یا غیر رقابتی با هم اندرکنش دارند؛ مانند کار به صورت اسب پلیس، کشاورزی، کارهای تفریحی و درمانی. از دیرباز اسب‌ها در میدان‌های جنگ کاربرد داشته‌اند و به همین دلیل فن‌ها و ابزارهای سوارکاری و کنترل اسب بسیار گسترده‌اند. محصولات بسیاری از اسب بدست می‌آید که از آن جمله میتوان به: گوشت، شیر، مو، استخوان، پوست و برداشت مواد دارویی از ادرار مادیان باردار اشاره کرد. انسان‌ها برای اسبهای اهلی، خوراک، آب، پناهگاه، مراقبت‌های پزشکی و نعل فراهم می‌کنند.
واژه‌شناسی
همچنین ببینید: واژه‌های ساخته شده از اسب
کالبدشناسی اسب حدود یک سده پس از دوران طلایی اسلام. سده ۱۵ (میلادی). این تصویر یک سند مصری است که در کتابخانه دانشگاه استانبول نگهداری می‌گردد.
واژه اسب (Aspa) (آفریده نیک) که در اوستا آمده‌است، خود یک واژه، از دوره پیش از تاریخ و به احتمال زیاد مادی(پارتی، اوستایی) است، و در پارسی باستان (asa)بوده و در سانسکریت(acva) آمده‌است؛ و بسیاری از نام‌های اساطیری در متون کهن از این واژه گرفته شده‌است، به مانند: «اسپریس» به معنی میدان اسب دوانی و «اسپست» به منای یونجه که با تلفظی متفاوت به برخی زبان‌های دیگر منتقل شده‌است.
نام اسب همواره با واژه‌هایی مانند چابکی همراه بوده‌است. پیشینیان برای اسبهای خود احترام بسیاری قائل بودند به گونه‌ای که صاحب اسب، نیاکان اسب نژادین خود را تا ۱۲ نسل پشت می‌دانست و به هنگام مرگ اسبش به شدت غمگین می‌شد. همچنین اسب را جانوری نجیب نیز می‌شناسند؛ ولی در هنگام خشم اسب نزدیکی به او بسیار خطرناک است.
اسب را در پارسی میانه و اوستایی نیز اسپ (asp)می‌گفتند. نام‌های بسیاری از بزرگان ایرانی در روزگار باستان دارای پسوند -اسپ بوده‌است (مانند گشتاسپ، ارجاسپ، گرشاسپ، جاماسپ، لهراسپ، ویشتاسپ، هیدراسپ، بیوراسپ، ساتاسپ و …)که نشان از اهمیت این جانور در میان ایرانیان است. در زبان سانسکریت این واژه به ریخت azva بوده که واژه سوار و اسوار نیز در زبان پارسی کنونی از همین ریشه‌اند. خود این واژه از ریشه واژه هندواروپایی *eḱwa یا eḱwo ریشه گرفته‌است.
اسب برای اولین بار در آسیای میانه اهلی شده‌است. سپس به دشتهای ایران راه یافته‌است. در ایران باستان به ویژه دوره هخامنشی اسب نقش بسیار زیادی داشت به اسبهای تربیت یافته پارس می‌گفتند عربها این کلمه را به فارس معرب کرده‌اند و آن را به معنی تیزرو و سوار کار ماهر به کار می‌برند. اسب حیوانی است که با سرما و شرایط سخت کوهستانی سازگار است بر خلاف شتر که با شرایط گرم و شن زار و سرزمین عربی سازگار بوده‌است.
رده‌بندی و فرگشت
اسب برای ادامه بقا خود را برای زندگی در مناطق باز و وسیع و علفزارها تطبیق داد. در چنین زیست‌بومی، جانوران چراکننده بسیار بزرگ، به ویژه نشخوارگران، توانایی ادامه حیات نداشتند. اسب‌ها و دیگر اسبیان جانورانی فردسم از راسته فردسمان هستند، گروهی از پستانداران که در دوره ترشیاری بر زمین حکم می‌راندند. در گذشته، این راسته شامل ۱۴ تیره بود ولی امروزه تنها ۳ تیره از آنها (اسبیان، تپیرها، و کرگدنها) باقی‌مانده‌اند.
نقاشی فرسکو یک اسب مربوط به هنر تمدن اورارتو در موزه‌ای در ایروان، ارمنستان
کهن‌ترین گونه شناخته شده از تیره اسبیان خرگوشک‌دد است که میان ۵۵ تا ۴۵ میلیون سال پیش در دوره ائوسن زندگی می‌کرد. این جانور ۴ انگشت در هر پای جلویی داشت و ۳ انگشت در پاهای عقبی. انگشت اضافه در پاهای جلو با پدیدار شدن میان‌اسب‌آبی در ۳۷ تا ۳۲ میلیون سال پیش از میان رفت. با گذر زمان، انگشت‌های کناری (بیرونی) اضافی کوچک و کوچکتر شدند تا آنکه ناپدید گشتند. همه آنچه در اسبهای کنونی باقی مانده‌است تعدادی استخوان وستیجیال کوچک در پا زیر زانو است. پاهای آنها همچنین با ناپدید شدن انگشتان بلندتر شد تا آنکه اسب‌ها تبدیل به سم‌دارانی شدند که می‌توانستند با سرعت زیاد بدوند. تا هنگام ۵ میلیون سال پیش، اسب نوین کنونی پدید آمده بود. دندانهای اسب همچنین خود را از دندان‌هایی برای خوردن گیاهان نرم و گرمسیر به دندان‌هایی برای جویدن علف‌های اندکی خشک‌تر و سپس علف‌های دشت و صحراها تغییر دادند. از این رو، اسبهای نخستین از جانورانی برگ‌خوار و جنگل‌نشین به جانورانی علف‌خوار و ساکن مناطق نیمه‌خشک سراسر جهان از جمله استپهای اوراسیا و دشتهای بزرگ آمریکای شمالی تبدیل شدند.
تا هنگام ۱۵،۰۰۰ سال پیش، اسب امروزین جانوری با گستردگی فراوان در هام‌شمالگان بود. استخوان‌های اسب از این دوره، یعنی پایان پلیستوسن، در اروپا، اوراسیا، برینژیا ، و آمریکای شمالی یافت شده‌اند. این در حالی است که میان ۱۰،۰۰۰ تا ۷،۶۰۰ سال پیش، اسب در آمریکای شمالی منقرض شد و در دیگر نقاط نیز کمیاب. دلایل این انقراض هنوز به درستی شناخته نشده‌اند، ولی یک نگره به این اشاره می‌کند که انقراض در آمریکای شمالی مصادف با ورود انسان بود. دیگر بررسی بر این باور است که تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد توندراهایی فاقد گیاهان مفید برای این جانوران در نزدیک به ۱۲،۵۰۰ سال پیش شد.
اسبهای وحشی در حال حاضر
گلهای از اسبهای شوالسکی در حال چریدن
اسب وحشی راستین اسبی است که هیچ نیایی نداشته باشد که توسط انسان اهلی شده باشد. با این حال بیشتر اسب‌هایی که امروزه «وحشی» خوانده میشوند در حقیقت اسب‌هایی هستند که نیاکانشان به دلایل گوناگون از گلهای که درشان بوده‌اند جدا شده و اندک اندک به روش زندگی پیشین بازگشته‌اند. تنها دو زیرگونه اسب وحشی راستین تارپان و شوالسکی توانستند به روزگار کنونی برسند و از آن میان نیز تنها دومی امروزه باقی مانده‌است.
اسب شوالسکی (با نام علمی Equus ferus przewalskii) که پس از نیکولای شوالسکی کاشف روس نامگذاری شد زیرگونه‌ای کمیاب از اسب است. این جانور با نام «اسب وحشی مغولستان» نیز شناخته میشود. مردم مغولستان آن را با نام تاکی می‌شناسند و قرقیزها آن را کیرتاگ صدا می‌کنند. این زیرگونه میان سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۲ در طبیعت منقرض شده بود، با این حال دسته‌های کوچکی از آنها در باغ‌وحش‌های سراسر جهان نگهداری می‌شدند. در ۱۹۹۲، در پی تلاش‌های چند باغ‌وحش برای بازگرداندن آن به حیات وحش، اسبهای شوالسکی وحشی در مغولستان رها شدند و امروزه میتوان آنها را در این کشور یافت.
تارپان یا اسب وحشی اروپایی (با نام علمی Equus ferus ferus) در اروپا و بیشتر آسیا یافت می‌شد. این جانور دوران تاریخی را پشت سر گذاشت ولی در ۱۹۰۹ منقرض شد. در این سال واپسین اسب در اسارت در باغ وحشی در روسیه درگذشت، و بدین وسیله، تبار ژنتیکی از دست رفت. تلاش‌هایی برای بازآفرینی تارپان انجام گرفته که منجر به تولید اسب‌هایی با ویژگی‌های ظاهری بیرونی همانند با اسبهای وحشی پیشین شده‌است، اما به دلیل آنکه والدین این اسب‌ها وحشی نبوده‌اند، نمی‌توان اسبهای جدید را وحشی دانست.
اسب پرزووالسکی
جمعیت اسبهای اهلی شده به سرعت بر همنوعان وحشی آنان فزونی گرفت. از انواع اسبهای وحشی در قرن نوزدهم فقط یک نوع به نام پرزوالسکی در قسمت‌های دور افتاده مغولستان باقی مانده‌است. امروزه حدود ۷۰۰راس از این نوع اسب در باغ وحش‌های‌های جهان وجود دارد.
زیست
طول عمر و مرحله‌های زندگی
طول عمر یک اسب اهلی امروزی به نژاد، روش نگهداری و شرایط محیطی بستگی دارد اما میتوان امید داشت که یک اسب میان ۲۵ تا ۳۰ سال عمر کند. البته گونه‌های غیرمعمولی وجود دارد که تا ۴۰ سال و گاهی بیشتر هم عمر می‌کنند. پیرترین اسبی که برای وجود آن سند در دسترس است بیلی پیر نام دارد که در سده ۱۹ میلادی زندگی می‌کرده و تا سن ۶۲ سالگی رسیده بود. «شوگر پوف» نام یک اسب از نژاد اسبچه است که توانسته بود لقب پیرترین اسب زنده را از آن خود کند و نامش را میان رکوردهای جهانی گینس ثبت کند؛ این اسب در سن ۵۶ سالگی در ۲۰۰۷ از دنیا رفت.
بدون در نظر گرفتن روز تولد هر اسب، برای بیشتر مسابقه‌ها، هر سال در یک ژانویه در نیم کره شمالی و در یک اوت در نیم کره جنوبی به عدد سن اسب یک سال افزوده میشود ولی برای اسب‌هایی که در مسابقه سواری استقامت شرکت می‌کنند این معیار برقرار نیست، برای این اسب‌ها حداقل سن اسب مهم است و این سن از روی تاریخ دقیق تولد اسب سنجیده میشود.
اندام
اندازه نژادهای گوناگون اسب بسیار با هم متفاوت است، همانند اسبی بزرگ و بالغ و یک اسبچه کوچک‌جثه.
قد اسب‌ها از جدوگاه آنها سنجیده میشود؛ جایی که گردن به پشت جانور می‌رسد. این نقطه از آن رو به عنوان مرجع به کار می‌رود که نقطه‌ای پایدار از دیدگاه کالبدشناسی است. بر خلاف سر یا گردن، ارتفاع جدوگاه با حرکت دادن بخش‌های مختلف بدن چون سر و گردن تغییر نمیکند.
اندازه اسب‌ها بسته به نژادشان فرق می‌کند، ولی به رژیم غذایی هم مرتبط میشود. اسبهای سواری کم‌وزن قدی میان ۱۶۳–۱۴۲ سانتیمتر دارند و وزنشان به ۵۵۰–۳۸۰ کیلوگرم می‌رسد. اسبهای سواری بزرگتر قدی بالاتر از ۱۵۷ سانتیمتر دارند و اغلب بیشتر از ۱۷۳ سانتیمتر میشوند. آنها همچنین وزنی میان ۶۰۰–۵۰۰ کیلوگرم دارند. اسبهای سنگین‌وزن اغلب کمینه ۱۶۳ سانتیمتر قد با بیشینه‌ای برابر با ۱۸۳ سانتیمتر، و وزنی میان ۱۰۰۰–۷۰۰ کیلوگرم دارند.
احتمالا بزرگترین اسب ثبت‌شده در تاریخ اسبی شایری به نام «سمپسون» بود که در ۱۸۴۸ به دنیا آمد. او ۲۲۰ سانتیمتر طول و ۱۵۰۰ کیلوگرم وزن داشت. امروزه مقام کوچک‌جثه‌ترین اسب جهان متعلق به تامبلینا است؛ اسبی بالغ و مینیاتوری که مبتلا به کوتولگی است. قد تامبلینا ۴۳ سانتیمتر و وزنش ۲۶ کیلوگرم است.
اسبچه
از نظر ریشه، اسبچه و اسبهای معمولی هر دو از خانواده اسبیان‌اند. تفاوت اصلی میان آن دو در بلندی قد آنها است این تفاوت به ویژه هنگام شرکت در مسابقه مورد توجه قرار می‌گیرد. اسبچهها و اسبهای معمولی از نظر رخ‌مان و خوی هم با هم متفاوتند.
استاندارد سنتی برای بلندی یک اسب یا اسبچه در هنگام بزرگسالی، ۱۴٫۲ وجب (۱۴۷ سانتیمتر) است. اگر قد حیوان برابر با ۱۴٫۲ وجب یا بیشتر بود حیوان، اسب خوانده میشود اما اگر قدش کوتاه‌تر بود، اسبچه دانسته می‌شد. البته استثناهای زیادی برای این پیمانه سنجش وجود دارد. در استرالیا اسبچه به آن‌هایی گفته میشود که قدی کوتاه‌تر از ۱۴ وجب (۱۴۲ سانتیمتر) دارند. برای مسابقه در سرزمینهای غربی ایالات متحده، این معیار ۱۴٫۱ وجب (۱۴۵ سانتیمتر) است. فدراسیون ورزش‌های سوارکاری، بلندی اندام اسب را در سامانه متری می‌سنجد و به آن‌هایی اسبچه می‌گوید که بدون نعل، قدی کوتاه‌تر از ۱۴۸ سانتیمتر در جلوگاه داشته باشند؛ که اگر نعل اسب را در نظر بگیریم به ۱۴٫۲ وجب یا ۱۴۹ سانتیمتر می‌رسیم.
بلندی تنها معیار سنجش اسبچه از اسب نیست. دفترهای ثبت نژاد اسب گاهی اسب‌هایی دارند که قدشان از معیار ۱۴٫۲ وجب بیشتر یا کمتر است آنها می‌گوید نه به قد، بلکه به پدر و مادر حیوان باید نگاه کرد و از روی آن نژادش را ثبت کرد. چون اسبچه‌هایی دیده شده که ویژگی‌های مشترکی با اسبهای معمولی دارند و گاهی بلندی آنها بیش از ۱۴٫۲ وجب است اما همچنان اسبچه دانسته میشوند.
اسبچهها معمولا، یال، دم و در مجموع پوشش ضخیم‌تری دارند. همچنین به نسبت پاهایی کوتاه‌تر، قوس شکم پهن‌تر، استخوان‌های سنگین‌تر، گردن کلفت‌تر و کله‌ای کوتاه با پیشانی پهن دارند. این جانور از اسب آرام‌تر است و در عین حال از هوش خوبی برخوردار است که گاهی از آن برای همکاری با انسان بهره می‌برد. اندام کوچک تنها نشانه این حیوان نیست برای نمونه اسبچه شتلند که به‌طور متوسط ۱۰ وجب یا ۱۰۲ سانتیمتر است هم یک اسبچه دانسته میشود. در مقابل گونه‌هایی از اسب مانند فالابلا و اسبهای مینیاتوری یا کوچک‌اندام که بلندی آنها به بیش از ۷۶ سانتیمتر نمی‌رسد در دفترهای ثبت نژاد به عنوان «اسب بسیار کوچک» رده‌بندی شده‌اند و نه اسبچه.
رنگ
اسب‌ها رنگ بدن‌های بسیار متنوعی دارند. اغلب اسب را نخست با رنگ بدنش معرفی می‌کنند، سپس نژاد یا جنسیت. اسبهای هم‌رنگ از روی تفاوت در وسم‌های سفید روی پوستشان شناسایی میشوند؛ وسم‌هایی که در کنار الگوهای متنوع خال داشتن پوست، مستقل از رنگ پوست بدن به ارث برده میشوند.
بسیاری از ژنهایی که الگوها و رنگ‌های پوست بدن اسب‌ها را تولید می‌کنند شناسایی شده‌اند. آزمایش‌های ژنتیکی کنونی توانسته‌اند کمینه ۱۳ الل گوناگون موثر بر رنگ پوست را پیدا کنند، و پژوهش بر روی یافتن ژن‌های جدید مرتبط با ویژگی‌های این جانور ادامه دارد. رنگ‌های اصلی بدن اسب‌ها یعنی کرنگ و سیاه توسطی ژنی کنترل‌شده توسط گیرنده ملانوکورتین ۱ تعیین میشوند. این ژن با نام‌های «ژن گسترش» یا «فاکتور قرمز» نیز شناخته میشود، چرا که فرم مغلوب آن قرمز رنگ است و فرم غالبش سیاه. ژن‌های اضافی دیگری سرکوب رنگ سیاه به رنگ‌آمیزی نقطه‌ای را کنترل می‌کنند؛ عملی که باعث پدید آمدن اسبهای کهر میشود. این ژن‌ها همچنین مسوول تولید همه دیگر الگوهای رنگ‌آمیزی گوناگونی هستند که بر پوست بدن اسب‌ها پدید می‌آیند.
تولید مثل
دوران باروری اسب نزدیک به ۳۴۰ روز یا به‌طور متوسط ۳۲۰ تا ۳۷۰ روز است و معمولا حاصل آن یک کره اسب است؛ کمتر دیده شده که یک اسب دوقلو به دنیا آورد. اسب‌ها هنگام تولد می‌توانند روی پای خود بایستند و اندکی پس از تولد حتی می‌توانند بدوند. کره‌ها بیشتر در بهار به دنیا می‌آیند. دوران باروزی (تمایل جنسی) ماده‌ها از آغاز بهار تا پاییز و هر ۱۹ تا ۲۲ روز روی می‌دهد. کره‌ها پس از چهار تا شش ماه از شیر گرفته میشوند و خوراک معمولی دارند.
از نظر اندام و فیزیک، یک اسب می‌تواند در ۱۸ ماهگی جفت‌گیری کند اما برای اسبهای اهلی به ویژه ماده‌ها، کمتر دیده شده که تا پیش از سه سالگی اجازه جفت‌گیری به آنها داده شود. اسب چهارساله، بالغ دانسته میشود هرچند که استخوان‌بندی آن تا شش سالگی همچنان رشد می‌کند. بزرگسال شدن اسب‌ها به نژاد، جنس، روش نگهداری از آنها و ابعادشان بستگی دارد. اسبهای بزرگتر، به زمان بیشتری برای رشد کامل و تغییر بافت استخوان‌هایشان نیاز دارند و بیشتر طول می‌کشد تا برخی غضروفها به استخوان تبدیل شود.
بسته به بزرگسالی، پرورش و کاری که از یک اسب انتظار می‌رود، آنها را در سن دو تا چهار سالگی برای سواری و زیر زین آموزش می‌دهند. اسبهای مسابقه مانند درساژ عموما تا پیش از سه یا چهار سالگی زیر زین نمی‌روند چون ماهیچه‌ها و استخوان‌های آنها به اندازه کافی محکم نیست. در این میان نژاد تروبرد یک استثنا است، این اسب مسابقه در برخی کشورها در سن دوسالگی زیر زین می‌رود. اسب‌هایی که برای مسابقه‌های استقامت پرورش می‌یابند تا پیش از ۶۰ ماهگی (پنج سالگی) بزرگسال دانسته نمی‌شوند.
اندام‌شناسی
استخوان‌بندی
alt=Diagram of a horse skeleton with major parts labeled.
بدن اسب به‌طور میانگین ۲۰۵ استخوان دارد. تفاوت مهم میان استخوان‌بندی بدن اسب و انسان این است که اسب ترقوه ندارد و پاهایش مستقیم به ستون مهره‌ها وصل شده‌است برای این منظور یک مجموعه نیرومند از ماهیچه، تاندون و رباط که وظیفه اتصال شانه‌ها به تنه (ناحیه سینه و شکم) را دارند همکاری می‌کنند. پا و سم‌های اسب هم ساختار بسیار ویژه‌ای دارند. استخوان‌های پای آنها متفاوت از آنچه در انسان است پخش شده‌اند. برای نمونه، بخشی از بدن اسب که «زانو» خوانده میشود در اصل از استخوان‌های مچی تشکیل شده‌اند که مطابق با مچ دست انسان هستند. استخوان‌های پایینی پا مطابق با استخوان‌های دست یا پای انسان هستند. اسب همچنین هیچ ماهیچه‌ای در پاهای خود زیر زانوها و ران خود ندارد و تنها پوست، مو، استخوان، تاندون، رباط، غضروف، و بافت‌های مرتبط مخصوصی که سم را می‌سازند در آن ناحیه قرار گرفته‌اند.
سم
پاهای اسب و گام برداشتنش آنقدر مهم هستند که در فرهنگ غربی ضرب‌المثلی به شکل «اسبی که پا ندارد، اسب نیست» وجود دارد. سم اسب از بندهای سرانگشتی، که معادل آن در انسان برابر با سر انگشتان میشود، آغاز میشوند و توسط غضروف و دیگر بافت‌های نرم پرخون احاطه میشوند. دیواره خارجی سم از همان ماده‌ای ساخته شده‌است که ناخن انسان را می‌سازد. نتیجه چنین چیزی آن است که این جانور با میانگین ۵۰۰ کیلوگرم وزن می‌تواند بر همان استخوان‌هایی گام بردارد که گویی انسانی بر سر انگشتانش راه می‌رود. برای حفاظت از سم در شرایط گوناگون، نعل‌بندان به درون سم اسبان نعل فرو می‌برند. سم همواره به رشد خود ادامه می‌دهد و در بیشتر اسبهای اهلی نیاز به کوتاه شدن در بازه‌های زمانی ۵ تا ۸ هفته‌ای دارد. نعل را میتوان برابر کفش برای اسب دانست. بدون نعل، سم اسب‌ها از راه رفتن آسیب‌های بزرگ می‌بیند. آسیب‌هایی که گاهی به لنگ شدن اسب‌ها برای همیشه می‌انجامد.
دندان
دندانهای اسب برای چرا ساخته شده‌است. یک اسب بزرگسال، روی هم رفته ۱۲ دندان پیش (۶ تا در هر فک) در جلوی دهانش دارد. این دندان‌ها برای گاز گرفتن علف‌ها و دیگر گیاهان کاربرد دارد. ۲۴ دندان در دهان اسب برای جویدن ساخته شده‌اند که دندانهای آسیاب کوچک و دندانهای آسیاب بزرگ در انتها، پشت دهان جای گرفته‌اند. اسبهای اخته شده چهار دندان اضافه‌تر در پشت دندانهای پیش دارند این دندان‌ها مانند دندان نیش است. برخی اسب‌ها (نر و ماده) یک تا چهار دندان بسیار کوچک وستیجیال در جلوی دندانهای آسیاب بزرگ دارند. این دندانهای کوچک که «دندان گرگی» نامیده میشوند که معمولا کشیده میشوند چون در هنگام بستن دهنه به اسب، مزاحمت ایجاد می‌کنند. میان دندانهای پیشین و آسیاب بزرگ یک فضای تهی وجود دارد که در هنگامی که اسب رام شده‌است، دهنه اسب مستقیم روی لثههایش در آن ناحیه جای می‌گیرد.
برآورد سن اسب از روی نگاه کردن به دندان‌هایش به دست می‌آید. دندانهای اسب همواره در حال رشدند که با جویدن علف‌ها، ساییده و کوتاه میشوند. دندانهای پیشین گذر سن اسب را نشان می‌دهند. سطح ساییده شده دندان، دگرگونی شکل ظاهری دندان و تغییر در زاویه‌هایی که در آن ساییدگی دیده میشود، همگی برای یک برآورد نه چندان دقیق از سن اسب مناسب‌اند. البته روش‌های نگهداری از اسب و خوراکی که حیوان مصرف می‌کرده هم بر نرخ ساییدگی دندان اثر می‌گذارد.
خوراک
اسب جانوری گیاه‌خوار است. خوراک این حیوان علوفه، چمن و دیگر رشته‌های گیاهی است. اسب به‌طور پیوسته در تمام روز در حال چریدن است بنابراین در مقایسه با انسان، معده نسبتا کوچکی دارد ولی در مقابل رودهای بسیار بلند دارد. این روده جابجایی پیوسته مواد خوراکی و تغذیه بدن را آسان می‌کند. یک اسب ۴۵۰ کیلوگرمی در روز ۷ تا ۱۱ کیلوگرم غذا می‌خورد و در یک روز معمولی ۳۸ تا ۴۵ لیتر آب می‌نوشد. اسب‌ها برخلاف بسیاری از جانوران نشخوارکننده مانند انسان اند و تنها یک معده دارند اما برخلاف انسان‌ها می‌توانند سلولز را هضم کنند. هضم سلولز در سکوم و پیش از ورود به روده بزرگ روی می‌دهد. اسب‌ها نمی‌توانند خورده‌هایشان را بالا بیاورند برای همین اگر اسبی نتواند خوراکش را به خوبی هضم کند دچار درد شکمی، یکی از عامل‌های معمول مرگ، میشود.
حواس
alt=Close up of a horse eye, with is dark brown with lashes on the top eyelid
حس‌های اسب معمولا از حس‌های انسان توانمندتر است. اسب مانند درندگان باید همواره از رویدادهای پیرامونش آگاه باشد. اسب‌ها در میان پستانداران خشکی، بزرگترین چشم را دارند، و البته چشمانشان در دو سوی سرشان قرار دارند. با این چشم‌ها، بازه دید اسب به ۳۵۰ درجه می‌رسد که نزدیک به ۶۵ درجه آن را با هر دو چشم و ۲۸۵ درجه باقی‌مانده را با یک چشم می‌بیند. اسب‌ها دید بسیار خوبی در شب و روز دارند اما تنها دو رنگ را می‌بینند. وضعیت دید آنها از نظر رنگ مانند کوررنگی در انسان است که تنها چند رنگ، به ویژه قرمز و رنگ‌های مرتبط با آن به صورت سایه سبز قابل دیدن است.
شنوایی اسب خوب است و هر گوش آن می‌تواند تا ۱۸۰ درجه به دور خود بچرخد. در نتیجه اسب توان آن را دارد تا صدای همه ۳۶۰ درجه پیرامونش را مستقیم دریافت کند بدون آنکه نیاز باشد سرش را بگرداند. بویایی آنها از انسان بسیار قوی‌تر است اما حس کلیدی برای آنها نیست، آنها بیشتر بر بینایی خود تکیه می‌کنند.
اسب‌ها توان بالایی در نگه داشتن تعادل خود دارند. این حس ناخودآگاه اینکه در هر لحظه پاها کجا قرار دارند، در اسب بسیار بالا است. اسب حس لامسه پیشرفته‌ای دارد، این حس در پیرامون چشم‌ها، گوش‌ها و بینی حساس‌تر هم میشود. توان حس لامسه اسب به اندازه‌ای است که اگر یک پشه روی هر جایی از بدنش بنشیند، اسب متوجه آن میشود.
حس چشایی اسب‌ها هم پیشرفته است، برای همین در میان علف‌ها، می‌توانند خوراکی را که بیشتر دوست دارند برگزینند و بخورند. همچنین لب‌هایشان می‌تواند کوچکترین دانه‌ها را هم جدا کند. اسب‌ها عموما علف‌های سمی نمی‌خورند اما گاهی دیده شده که با وجود آنکه علف‌های سالم در دسترس است اما اسب به سراغ علف‌های سمی برود.
جابجایی
راه رفتن اسب به صورت سه گام-سه گام (۱۹ تا ۲۴ کیلومتر بر ساعت)
در حالت طبیعی و پایه، همه اسب‌ها برای جابجایی با چهار گام حرکت می‌کنند، در حالت قدم رو یا پایه، سرعت اسب به‌طور میانگین ۶٫۴ کیلومتر بر ساعت است. اگر به صورت دو گام-دو گام بجهد (هر بار دوپا به صورت قطری) در آن صورت سرعتش به ۱۳ تا ۱۹ کیلومتر بر ساعت می‌رسد، اگر به صورت سه گام-سه گام بجهد سرعتش به ۱۹ تا ۲۴ کیلومتر بر ساعت می‌رسد و اگر به صورت چهارنعل بتازد به‌طور میانگین به ۴۰ تا ۴۸ کیلومتر بر ساعت می‌دود. بالاترین سرعت ثبت شده برای تاختن چهارنعل است در بازه زمانی کوتاه، ۸۸ کیلومتر بر ساعت بوده‌است. علاوه بر این چهار روش راه رفتن، روش‌های دیگری هم وجود دارد که ممکن است بسته به نژاد و ساختار اندام اسب در توان حیوان نباشد.
رفتار
دو اسبچه در حال تیمار یکدیگر
اسب حیوانی است که همواره شکار شکارچیان است در حالی که توان بالایی در پاسخ جنگ-یا-گریز دارد. نخستین واکنش اسب به یک خطر، رم کردن و گریز است با این حال اگر گریز را برای جوان‌ترها ناممکن ببیند در جای خود می‌ایستد و دفاع می‌کند. البته اسب جانور کنجکاوی است یعنی با اینکه دوست دارد تا از منطقه بگریزد اما پیش از آن، لحظه‌ای درنگ می‌کند تا از عامل خطر مطمئن شود و اگر برداشتش این باشد که چندان خطرناک نیست معمولا نمی‌گریزد. بیشتر نژادهای اسب سواری برای سرعت، چابکی، هوشیاری و استقامت پیشرفته شده‌اند. این ویژگی طبیعی نژاد آنها است با این حال امروزه با اصلاح نژادی تلاش شده اسب‌هایی سربه‌زیر و فرمانبر تولید شود. اسب‌ها به صورت گلهای زندگی می‌کنند درحالی که در میانشان هر اسب از رتبه ویژه‌ای برخوردار است و سلسله مراتب دارد. یک گله همیشه یک رهبر دارد و این رهبر بیشتر یک ماده اسب است. همچنین آنها جانورانی اجتماعی‌اند که می‌توانند با جانورانی از گونه خود یا از میان دیگر جانداران و حتی انسان دوستی برقرار کنند. آنها راههای گوناگونی برای برقراری ارتباط دارند از جمله میتوان به درآوردن صداهایی از خود، تیمار کردن، لمس یکدیگر و زبان بدن اشاره کرد. اگر یک اسب تنها بیفتد چیرگی بر آن دشوار میشود اما با آموزش کم‌کم یادمی‌گیرد تا یک انسان را به عنوان دوست و همنشین خود بپذیرد و به دور بودن از هم نوعان خود عادت کند. اگر یک اسب تنها بماند و به اندازه کافی همنشین نداشته باشد یا تمرین و آموزش شبیه‌سازی همنشینی با انسان به جای اسب نداشته باشد دچار بی‌حوصلگی و ناهنجاری میشود و این مشکل خود را با جویدن چوب، لگد زدن به دیوار، حرکت‌های «موجی» (مرتب به عقب و جلو رفتن) و دیگر مشکلات نشان دهد.
هوش و فراگیری
در گذشته باور این بود که اسب‌ها هیچگونه توان درک و فهم ندارند و حیوانات باهوشی نیستند و اگر کاری می‌کنند از روی رفتارهای کلی گله است. پژوهش‌های امروزی نشان داده‌است که آنها می‌توانند مجموعه‌ای از کارهای مربوط به شناخت را انجام دهند یا از دید روانی دچار چالش شوند مانند جستجوی غذا یا شناسایی سامانه اجتماعی. یک اسب می‌تواند تصویرهای دو بعدی را از سه بعدی تشخیص دهد. بررسی‌ها نشان داده که یک اسب می‌تواند مسئله حل کند، سرعت را یاد بگیرد و آموخته‌هایش را در ذهنش نگه دارد. آنها از راه خوگیری، حساسیت زدایی، شرطی‌شدن واکنشی و شرطی‌شدن فعال آموزش می‌بینند. آنها به ابزارهای مثبت و منفی پاسخ می‌دهند و از آنها یادمی‌گیرند. همچنین یک اسب می‌تواند تا چهار بشمارد.
اسبهای اهلی نسبت به اسبهای وحشی با چالش‌های بزرگتری روبرو میشوند چون آنها در دنیایی زندگی می‌کنند که مانند طبیعتشان نیست و غریزه آنها خاموش شده‌است. اسب‌ها زود عادت می‌کنند و شرایط تازه را می‌پذیرند، اگر این روش به صورت پیوسته بر آنها اعمال شود به آن بهتر پاسخ می‌دهند. برخی آموزش دهندگان اسب بر این باورند که «هوش» اسب به هوش تربیت‌کننده‌اش بستگی دارد هرچه تربیت‌کننده از روش‌های مثبت‌تری بهره ببرد شرایط مناسب برای یک حیوان تنها را بهتر فراهم کند اسب بهتر آموزش می‌بیند. آن‌هایی که اسب را آموزش می‌دهند می‌گویند که جدا از هوش اسب، شخصیت تربیت‌کننده آن هم در اینکه آن حیوان به یک محرک چه پاسخ‌هایی می‌دهد نقش دارد.
خو
اسب‌ها، پستاندارند و جاندارانی خونگرم دانسته میشوند. در این تعریف خونگرم در برابر عبارت خونسرد یا خزندگان خونسرد قرار می‌گیرد. هنگامی که از اسب‌ها و خانواده آنها سخن به میان می‌آید، این عبارت‌ها معنی تازهای به خود می‌گیرند. برای اسب، عبارت‌های خونگرم یا خونسرد برای اشاره به خوی حیوان است و نه تنظیم دمایی بدن آن. همچنین عبارت «پرحرارت یا پر خون» (Hot blooded) هم وجود دارد و برای اشاره به اسب‌هایی است که بسیار حساس و پر انرژی‌اند. عبارت «خونسرد» برای اسب‌هایی است که ساکت‌تر و آرام‌ترند. گاهی پرحرارت به «اسبهای سبک» یا «اسبهای سواری» گفته میشود درحالی که اسبهای خونسرد در رده «اسبهای کار» و «اسب بارکش» جای می‌گیرند.
اسبهای شرقی مانند اسب عرب، اسب ترکمن آهال-تکه، اسب بربر (شمال آفریقا) نژادهای تازه اسب ترکمن مانند تروبرد از جمله اسبهای پرحرارت‌اند. این اسب‌ها زود یادمی‌گیرند، شجاع و سرزنده‌اند و به دلیل چابکی و سرعتشان پرورش داده میشوند. اسب پرحرارت، اندامی لاغر با پاهایی کشیده دارد. نژاد این اسب‌ها نخستین بار از خاورمیانه و شمال آفریقا به اروپا آورده شد. در آن هنگام پرورش دهندگان اروپایی بر آن بودند تا این اسب‌ها را برای مسابقه و سواره‌نظام نزد خود پرورش دهند.
اسبهای سنگین با اندامی عضلانی را به عنوان «اسبهای خونسرد» می‌شناسند. آنها را به دلیل توان ماهیچه‌ای و خوی آرام و صبورشان پرورش می‌دهند. مردم با کمک آنها بارهای سنگین را جابجا می‌کردند. گاهی به این اسبهای «غول‌های نجیب» هم گفته میشود. از جمله اسبهای باری میتوان به نژاد بلژیکی و کلایدزدیل اشاره کرد. برخی از این اسب‌ها مانند پرچرون سبک‌تر و چابک ترند و درکشیدن بار یا شخم زدن زمین در اقلیم خشک به کار می‌آیند. دیگران مانند شایر آرام‌تر و نیرومندترند و برای شخم زدن خاک‌های رسی کاربرد دارند. برخی اسبچهها هم در دسته خونسردها جای می‌گیرند.
اسب‌هایی چون تراکهنر و هانوفری اسب‌هایی «خونگرم» دانسته میشوند. اسبهای خونگرم از جفت‌گیری اسبهای بارکش و جنگی اروپایی با اسبهای سبک عربی پدید آمدند. از ترکیب این دو، اسب‌هایی دونده با اندازه‌ای بزرگتر و خویی آرام‌تر از اسبهای پرحرارت پدید آمد. اسبچه‌های با ویژگی خونگرم برای سوارکاران با اندام کوچکتر پرورش داده میشوند. خون‌گرم‌ها به عنوان «اسب سبک» یا «اسب سواری» دانسته میشوند.
در حالت کلی اسب خونگرم از جفت‌گیری اسب خونسرد با اسب پرحرارت بدست می‌آید اما امروزه عبارت خونگرم بیشتر برای اشاره به زیرمجموعه‌ای از اسبهای مسابقه که برای شرکت در مسابقه درساژ و پرش با اسب تمرین می‌بینند بکار می‌رود. اسب‌هایی چون Cleveland Bay و Irish Draught همگی خون‌گرمند.
خواب
هنگامی که یک اسب برای استراحت می‌نشیند دیگری ایستاده و بیدار، یا در حالت چرت سبک و مراقبت پیرامون است.
اسب‌ها می‌توانند به صورت ایستاده و نشسته بخوابند. آنها به دلیل زندگی در دنیای آزاد پیشفرض یادگرفته‌اند که چگونه به خواب سبک روند در حالی که ایستاده‌اند و درحال چرت زدن بر زمین نیفتند. یک اسب هنگامی که در یک دسته با دیگر اسب‌ها است بهتر می‌خوابد چون در این هنگام برخی به خواب می‌روند و برخی دیگر آماده و بیدارند و نگهبانی می‌دهند. اگر اسب تنها گذاشته شود نمی‌خوابد چون به صورت غریزی یادگرفته‌است که مراقب خطر باشد و پیرامون را نگاه کند.
برخلاف انسان، اسب‌ها در یک ساعت بخصوص و پیوسته به خواب نمی‌روند بلکه در بازه‌های زمانی کوتاه می‌خوابند. یک اسب از چهار تا پانزده ساعت در روز می‌تواند ایستاده استراحت کند و از چند دقیقه تا چند ساعت ممکن است نشسته باشد. یک اسب در ۲۴ ساعت شبانه روز ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت در خواب باشد و بیشتر به صورت بازه‌های کوتاه ۱۵ دقیقه‌ای به خواب برود. به صورت میانگین یک اسب خانگی (اهلی) ۲٫۹ ساعت در روز خواب است.
اسب‌ها نیاز دارند که به صورت نشسته به خواب روند و حرکت تند چشم در خواب را داشته باشند. آنها هر چند روز یک بار باید دست کم یک تا دو ساعت به صورت نشسته بخوابند و به این حالت برسند. اگر به اسب اجازه نشستن و استراحت داده نشود پس از چند روز دچار کمبود خواب میشود و گاهی هم ممکن است ناگهانی بر زمین افتد چون بدون آنکه بخواهد در حالت ایستاده به خواب عمیق (حرکت چشم در خواب) رفته‌است و تعادلش را از دست می‌دهد. این وضعیت با اختلال حمله خواب که برخی اسب‌ها به آن دچارند، متفاوت است.
اهلی‌سازی
اهلی‌سازی اسب به احتمال بسیار در ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در آسیای میانه انجام شد. دو منبع اصلی برای آگاهی بر اینکه این جانور چه هنگام و کجا برای نخستین بار اهلی شدند در دسترس هستند. نخست، یافته‌های دیرینه‌شناسانه و باستان‌شناسانه و دوم مقایسه میان دی‌ان‌ای به دست آمده از اسبهای امروزین با آنچه از استخوان‌ها و دندانهای بازمانده اسبهای باستانی یافت شده‌است.
کهن‌ترین یافته‌های باستان‌شناسانه برای اهلی‌سازی اسب به ۴۰۰۰–۳۵۰۰ سال پ.م. در اوکراین و قزاقستان بازمی‌گردد. تا سال ۳۰۰۰ پ.م. اسب صورت کامل اهلی شده بود و تا سال ۲۰۰۰ پ.م. رشد بسیاری در تعداد استخوان‌های اسب یافت شده در مناطق مسکونی انسان‌ها در شمال شرقی اروپا دیده میشود؛ چیزی که نشان از گسترش اهلی‌سازی اسب در سرتاسر قاره سبز دارد. تازه‌ترین شواهد از اهلی‌سازی اسب‌ها مربوط به استخوان‌های اسب یافته شده در کنار ارابههای درون گورهای متعلق به فرهنگ‌های سینتاشتا و پتروفکا در ۲۱۰۰ پ.م. هستند.
اهلی‌سازی همچنین از روی مقایسه ویژگی‌های ژنتیکی اسبهای امروزین و آنچه از استخوان‌ها و دندانهای باقی‌مانده از اسبهای کهن، بررسی شده‌است. دگرگونی‌ها در درون‌مایه‌های ژنتیکی نشان می‌دهند که تعداد بسیار کمی از اسبهای نر وحشی در ترکیب کنونی اسبهای امروزین نقش داشته‌اند. در حالی است که بسیاری از اسبهای ماده بخشی از گله‌های اهلی‌شده بوده‌اند. این مسئله در دگرگونی ژنتیکی میان دی‌ان‌ای‌هایی که از راه پدران منتقل شده‌اند (کروموزوم Y) با آنچه از سوی مادران منتقل شده‌اند (دی‌ان‌ای میتوکندریایی) نمود دارد. در مورد اسب، میزان بسیار کمی از تغییرات کروموزوم‌های Y دیده میشود، ولی تغییرات دی‌ان‌ای میتوکندریایی بسیار بالایی وجود دارد. همچنین، تغییرات محلی در دی‌ان‌ای میتوکندریایی دیده میشود که به دلیل تعلق ماده‌های وحشی به گله‌های محلی بوده‌است. دیگر نشانه اهلی‌سازی، افزایش در دگرگونی‌های رنگ پوست است. این دگرگونی و تنوع در رنگ پوست اسب‌ها میان ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد رخ داد.
نژادهای مختلف
نژادهای گوناگون اسب به دلیل نیاز به دارا بودن ویژگی‌های مشخص در اندامشان، که برای انسان‌ها سودمند بودند، پدید آمدند. از این رو، نژادی خالص‌شده اما قوی‌هیکل همچون اندلوس برای مصارف باربری و سواری - و البته با تمایل به انجام درساژ - شکل گرفت. اسبهای سنگین‌وزن به دلیل نیاز به انجام کارهای سنگین در کشتزارها و کشیدن گاریهای سنگین پرورش یافتند. دیگر نژادها نیز برای کارهای سبک کشاورزی، سوارکاری و ورزش، یا صرفا زیبایی و به عنوان جانور خانگی پرورش یافتند. بعضی نژادها حاصل ترکیب نژادهای گوناگون در طی صدها سال هستند ولی نیاکان بعضی دیگر یک نر مولد مشخص یا تعداد محدودی مولد آغازین بوده‌اند. در غرب، این روند انتقال ویژگی‌ها از یک والد به نسل پس از خود در دفترچه‌هایی ویژه به ثبت می‌رسید. از قدیمی‌ترین این دفترچه‌ها میتوان به دفترچه عمومی پرورشگاه اشاره کرد که دفتری شجره‌نامه‌وار از اسبهای گوناگون بود که در سال ۱۷۹۱ آغاز به ثبت کرد.
امروزه بیش از ۳۰۰ نژاد گوناگون اسب در جهان وجود دارند.
اندرکنش با انسان
پیشینه
دیوارنگاری غار دوشه، لرستان، حدود هزاره هشتم پیش از میلاد
کاسیان نخستین مردمی بودند که اسب را به کار گرفتند ، آنها بودند که برای مردم بین‌النهرین پایین که غیر از الاغ حیوان کاری دیگری نمی‌شناختند ، اسب را رام و آماده کردند ، چنان بود که مردم بین‌النهرین پایین اسب را " الاغ کوهستانی " می‌خواندند . امروزه در سراسر جهان اسب‌ها در کاربردهای تفریحی، ورزشی و… دیده میشوند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد برآورد کرده بود که تا سال ۲۰۰۸ نزدیک به ۵۹،۰۰۰،۰۰۰ اسب در سراسر جهان زندگی کند که ۳۳،۵۰۰،۰۰۰ آن، از آن آمریکا، ۱۳،۸۰۰،۰۰۰ از آن آسیا، ۶،۳۰۰،۰۰۰ از آن اروپا و درصد کمتر آنها از آن آفریفا و اقیانوسیه باشد. برآورد شده‌است که ۹،۵۰۰،۰۰۰ اسب تنها در ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کند. سازمان‌های آمریکایی دریافته‌اند که فعالیت‌های اقتصادی در ارتباط مستقیم با اسب سرمایه‌ای نزدیک به ۳۹ میلیارد دلار را در این کشور جابجا می‌کند که با افزودن فعالیت‌های در ارتباط غیر مستقیم با اسب این رقم به ۱۰۲ میلیارد دلار می‌رسد. در یک نظر سنجی که در سال ۲۰۰۴ از سوی انیمال پلانت با شرکت ۵۰،۰۰۰ نفر از ۷۳ کشور برگزار شد، اسب‌ها رتبه چهارمین حیوان دوست داشتنی مردم را از آن خود کردند.
پرونده:Standard of Ur chariots.jpg
کاربرد روان‌درمانی
افراد در سن‌های گوناگون با ناتوانی‌های جسمی و روانی پس از همراهی با اسب از نتیجه‌های مثبتی بهره‌مند شده‌اند. سواری پزشکی اسب باعث میشود تا افراد از دید روحی و جسمی برانگیخته شوند و به از راه کمک در نگه داشتن تعادل و راستا به زندگی بیماران کمک می‌کند؛ اعتماد به نفس آنها بالا می‌رود و حس خوبی از آزادی و استقلال به آنها دست می‌دهد.
در جنگ
سواران امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۱۷ میلادی
اسب نیز در ورزش‌هایی مانند چوگان استفاده میشود.
اسب حیوانی است که بیشترین پیشینه همراهی در جنگ را داشته‌است. نخستین نشانه‌های همراهی اسب در جنگ به سالهای ۴۰۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد. تا اینکه در پایان عصر برنز همراهی اسب در جنگ فراگیر شده‌است. با گسترش فناوری، ابزارها جایگزین اسب شده‌اند اما همچنان در برخی ارتش‌ها کاربردهای محدودی برای اسب دیده میشود. این کاربرد بیشتر برای جشن‌ها یا برای شناسایی و ترابری در منطقه‌هایی با زمین خشن است. در سده ۲۱ میلادی در نبرد دارفور، نیروی نظامی جنجوید از اسب استفاده کرده‌اند.
محصولات
مواد خام فراوانی از اسب بدست می‌آید که دسته‌ای از آنها از اسب زنده و دسته‌ای دیگر پس از کشتن اسب بدست می‌آید.
شیر اسب ماده از محصولاتی است که از اسب زنده بدست می‌آید. مردمانی که گله‌های پرشمار اسب دارند مانند مغولها شیر اسب را می‌دوشند و کومیس می‌گیرند. در دوره‌ای خون اسب هم به عنوان یک منبع غذایی مناسب مورد توجه مغولها و برخی قبیله‌های کوچ‌نشین بود. نوشیدن خون اسبهای خود به مغولها امکان می‌داد تا برای مدت طولانی بدون توقف برای خوراک، سفر کنند. داروی استروژن کونژوگه دارویی است که استروژن دارد و از ادرار مادیان باردار بدست می‌آید. این دارو در گذشته به عنوان جایگزین هورمونی کاربرد داشت. موی دم اسب در ساخت آرشه سازهای زهی مانند ویولن، ویولا، ویولونسل، کنترباس و کمانچه مورد نیاز است.
سالیان دراز گوشت اسب خوراک انسان و درندگان بوده‌است. امروزه گوشت اسب در بسیاری نقاط جهان خورده میشود در حالی که در برخی فرهنگ‌ها، یک پرهیزه و در برخی جاها یک چالش سیاسی دانسته میشود. چرم اسب در ساخت کفش، دستکش، ژاکت، توپ و لباس بیسبال به کار گرفته میشود. سم اسب‌ها هم در ساخت چسب حیوانی و استخوان اسب در ساخت برخی ابزارها به کار می‌آید. به ویژه در آشپزی ایتالیایی درشت‌نی اسب را تیز می‌کنند و آن را spinto می‌نامند و با کمک آن آماده بودن ژامبون (خوک) را بررسی می‌کنند.
نگهداری
معاینه دندانهای اسب.
همچنین ببینید: دامپزشکی
اسب‌ها حیوان‌هایی‌اند که به چرا می‌روند. خوراک اصلی یک اسب علوفه با کیفیت است که از یونجه خشک یا چراگاه فراهم شده‌است. یک اسب روزانه ۲ تا ۲٫۵ درصد از وزن بدنش را غذای خشک می‌خورد. در نتیجه یک اسب ۴۵۰ کیلوگرمی بزرگسال روزانه تا ۱۱ کیلوگرم غذا می‌خورد. گاهی به جای علف به آنها دانه‌های غلات که مغذی ترند داده میشود به ویژه اگر اسب جنب و جوش زیادی داشته باشد. هنگامی که به اسب غلات داده میشود هم باید همچنان ۵۰ درصد یا بیشتر از خوراک روزانه‌اش علف باشد.
اسب‌ها باید به فراوانی آب پاکیزه در اختیار داشته باشند. یک اسب روزانه ۳۸ تا ۴۵ لیتر آب می‌نوشد. با اینکه اسب‌ها می‌توانند به تنهایی بیرون، زندگی کنند با این حال به سرپناهی در برابر باران و باد نیازمندند. این سرپناه می‌تواند یک جای سرپوشیده معمولی تا یک اصطبل پیشرفته باشد.
سلامت سم اسب همواره باید بررسی شود یا نعل آن دیده شود. همچنین زدن واکسن برای پیشگیری از بیماری‌های ویروسی و معاینه دندان‌ها توسط یک دامپزشک یا یک متخصص دندان خانواده اسبیان، ضروری است. اگر اسب‌ها بیرون برده نمی‌شوند برای سلامت روح و ورزش بدنشان باید تمرین و حرکت روزانه داشته باشند. و اگر بیرون برده میشوند باید آن ناحیه دارای امنیت خوبی باشد و نرده‌های محکم در پیرامونش باشد. برس کشیدن مرتب بدن اسب، برای رشد بهتر موهای بدنش و سلامت پوستش مناسب است.
موستانگ
سوارکاری
رنگ (اسب)
کنتاکی دربی
تاریخ اسب در دین زرتشت
گوشت اسب
۱- Retrieved on 2008-09-08.
۲- فرهنگ تک جلدی دکتر محمد معین، چاپ چهارم، ۱۳۸۳.
۳- خیام نیشابوری، عمر بن ابراهیم، نوروزنامه، به کوشش علی حصوری، چاپ دوم، تهران: نشر چشمه ۱۳۸۲، ص۷۵. | [
"جانوران",
"طنابداران",
"پستانداران",
"فردسمان",
"اسبیان",
"ستوران",
"کارل لینه",
"۱۷۵۸ (میلادی)",
"زیرگونه",
"اسب وحشی",
"فرگشت",
"اسب شوالسکی",
"مادیان",
"کره (چارپایان)",
"زین",
"اسبچه",
"سوارکاری",
"واژه‌های ساخته شده از اسب",
"دوران طلایی اسلام",
"سده ۱۵ (میلادی)",
"اوستا",
"ماد",
"پارت",
"سانسکریت",
"اسپریس",
"میدان اسب دوانی",
"اسپست",
"پارسی میانه",
"اوستایی",
"گشتاسپ",
"ارجاسپ",
"گرشاسپ",
"جاماسپ",
"لهراسپ",
"ویشتاسپ",
"هیدراسپ",
"بیوراسپ",
"ساتاسپ",
"هندواروپایی",
"زیست‌بوم",
"نشخوارگر",
"راسته (زیست‌شناسی)",
"تیره (زیست‌شناسی)",
"تاپیر",
"کرگدن",
"اورارتو",
"ایروان",
"ارمنستان",
"خرگوشک‌دد",
"ائوسن",
"Florida Museum of Natural History",
"میان‌اسب‌آبی",
"وستیجیال",
"استپ",
"اوراسیا",
"دشتهای بزرگ",
"آمریکای شمالی",
"هام‌شمالگان",
"پلیستوسن",
"اروپا",
"برینژیا",
"PLoS Biology",
"ساینس",
"انقراض",
"تغییرات اقلیمی",
"تارپان",
"نیکولای شوالسکی",
"مغولستان",
"مردم قرقیز",
"بیلی پیر",
"رکوردهای جهانی گینس",
"جدوگاه",
"Draft horse",
"اسب شایر",
"تامبلینا (اسب)",
"اسب مینیاتوری",
"کوتولگی",
"فنوتیپ",
"دستگاه متریک",
"Missouri Fox Trotter",
"اسب عربی",
"Welsh Pony",
"اسبچه شتلند",
"فالابلا",
"ژن",
"الل",
"کرنگ",
"سیاه (اسب)",
"گیرنده ملانوکورتین ۱",
"رنگ‌آمیزی نقطه‌ای",
"کهر",
"باروری",
"غضروف",
"درساژ",
"تروبرد",
"ترقوه",
"ستون مهره‌ها",
"ماهیچه",
"تاندون",
"رباط (لیگامان)",
"کتف",
"تنه",
"سم (جانوران)",
"بندهای سرانگشتی",
"ناخن",
"نعل‌بند",
"نعل اسب",
"چرا",
"دندان پیش",
"دندانهای آسیاب کوچک",
"دندانهای آسیاب بزرگ",
"اخته کردن",
"دندان نیش",
"دهنه",
"رام‌کردن",
"لثه",
"گیاه‌خواری",
"علوفه",
"معده",
"روده",
"آب",
"سلولز",
"سکوم",
"روده بزرگ",
"نشخوار",
"درد شکمی",
"درندگان",
"دوربین دید در شب",
"کوررنگی",
"پاسخ جنگ-یا-گریز",
"گله",
"زبان بدن",
"شناخت",
"حل مسئله",
"خوگیری",
"حساسیت زدایی",
"شرطی شدن کلاسیک",
"شرطی‌شدن فعال",
"غریزه",
"خزندگان",
"تنظیم دمایی",
"اسب ترکمن",
"اسب بربر",
"خاورمیانه",
"سواره‌نظام",
"پرچرون",
"تراکهنر",
"هانوفری (اسب)",
"Australian Riding Pony",
"Connemara pony",
"پرش با اسب",
"Cleveland Bay",
"Irish Draught",
"حرکت تند چشم در خواب",
"حمله خواب",
"آسیای میانه",
"دیرینه‌شناسی",
"باستانشناسی",
"اوکراین",
"قزاقستان",
"ارابه",
"سینتاشتا",
"پتروفکا",
"Nature Genetics",
"کروموزوم Y",
"دی‌ان‌ای میتوکندریایی",
"گاری",
"کاسیان",
"فائو",
"انیمال پلانت",
"عصر برنز",
"نزاع دارفور",
"جنجوید",
"مغول (قوم)",
"کومیس",
"استروژن کونژوگه",
"استروژن",
"آرشه",
"ویولن",
"ویولا",
"ویلونسل",
"کنترباس",
"کمانچه",
"گوشت اسب",
"گوشت‌خواران",
"تابو",
"بیسبال",
"چسب حیوانی",
"درشت‌نی",
"ژامبون",
"دامپزشکی",
"یونجه خشک",
"چراگاه",
"غلات",
"بارندگی",
"اصطبل",
"واکسیناسیون",
"دامپزشک",
"موستانگ",
"رنگ (اسب)",
"کنتاکی دربی",
"تاریخ اسب در دین زرتشت"
] | [
"اسب",
"پستانداران با ژنوم تعیین‌شده",
"پستانداران توصیف شده در ۱۷۵۸ (میلادی)",
"پستانداران گیاه‌خوار",
"ترابری با نیروی حیوانات",
"جانوران اهلی",
"جانوران باربر",
"جانوران توصیف‌شده در ۱۷۵۸ (میلادی)",
"جانوران گیاه‌خوار",
"دام (حیوان)",
"زیرگونه‌های اسب",
"ژنوم‌های تعیین شده",
"ستوران",
"نمادهای ملی بورکینافاسو",
"نمادهای ملی ترکمنستان",
"نمادهای ملی لسوتو",
"نمادهای ملی مغولستان",
"نمادهای ملی نیجریه"
] |
1,500 | تار | 0 | 466 | 0 | [
"ساز تار",
"تار (ساز)"
] | false | 381 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "تار"
},
{
"Item1": "image",
"Item2": "Iranian tar.jpg"
},
{
"Item1": "background",
"Item2": "string"
},
{
"Item1": "classification",
"Item2": "* [[سازهای زهی]]\n* [[سازهای زخمه‌ای]]"
},
{
"Item1": "related",
"Item2": "[[تنبور]]، [[سه‌تار]]"
}
],
"Title": "instrument"
} | تار از سازهای زهی و ایرانی است که با زخمه نواخته میشود. تار در ایران و برخی مناطق دیگر خاورمیانه مانند تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان و گرجستان و دیگر نواحی نزدیک قفقاز برای نواختن موسیقی کلاسیک این کشورها و بخش‌ها رایج است. واژه تار خودش در فارسی به معنی رشته‌است. هرچند که ممکن است معنی یکسانی در زبان‌های تحت تاثیر فارسی یا دیگر زبان‌های ایرانی تبار مثل کردی داشته باشد. این باعث شده‌است که کارشناسان ایرانی بر این باور باشند که تار ریشه مشترکی میان همه اقوام ایرانی‌تبار در جایی که از سوی ایرانیکا با قاطعیت به نام قاره فرهنگی ایرانیان نامیده شده دارد.
در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود.
تاریخچه تار
تار در لغت ایرانی به معنی زه، سیم و از لحاظ سازشناسی از گروه سازهای زهی مضرابی است. بنابر روایتی تار از زمان فارابی (حدود سال ۲۶۰ هجری – سال ۳۳۹ هجری) موسیقیدان معروف ایرانی وجود داشته و بعد از وی توسط صفی الدین ارموی و دیگران به سمت کمال پیش رفته‌است. بر این اساس نمونه سلف تار مربوط به عهد صفوی (سال ۱۰۸۰ هجری) در تصویر زیر مربوط به نقاشی‌های کاخ هشت بهشت اصفهان مشاهده میشود.
دو تصویر که یکی در سال ۱۷۷۵ میلادی و دیگری در سال ۱۷۹۰ میلادی در شیراز از تار نقاشی شده‌است نشان می‌دهد نواختن این ساز در دوره زندیه در شیراز متداول و مرسوم بوده‌است. با این همه، نام نوازنده مشخصی از این ساز در منابع دوره زندیه دیده نمی‌شود و از اینرو، احتمالا این ساز در آن دوره نام دیگری داشته‌است. ساز تار با شمایل و مشخصات کنونی (کاسه و نقاره شبیه به دل روبروی هم، با دسته‌ای متصل دارای ۶ سیم طبق تصویر بالا) از زمان قاجار دیده شده‌است. مرتضی حنانه (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب گامهای گمشده، تار را ساز ملی ایرانیان می‌داند. مرحوم روح‌الله خالقی (استاد موسیقی ایرانی) در کتاب سرگذشت موسیقی می‌گوید: ساز (تار) بهمراه نام سازهایی دیگر در شعر فرخی سیستانی شاعر ایرانی (۳۷۰–۴۲۹) ذکر شده‌است (هر روز یکی دولت و هر روز یکی غژ * هر روز یکی نزهت و هر روز یکی تار). ساز تار ساخته و پرداخته ذوق ایرانی است (منحنی و قوس‌هایی که در ساخت تار دیده میشود در خوشنویسی و نقاشی و مینیاتور و معماری ایرانی جاری و ساری است) و طی سالهای متمادی کامل و کاملتر گشته‌است. آخرین اصلاحات توسط درویش خان استاد موسیقی ایرانی(۱۲۵۱تهران_۲ آذر ۱۳۰۵تهران) با افزودن سیم ششم جهت تکمیل و وسعت دامنه صوتی تار انجام پذیرفته‌است. تار دارای ۲۸ پرده است (یعنی کمتر از سه اکتاو). آخرین الگوی منحصربه‌فرد ساخت تار نیز متعلق به سازگر مشهور ایرانی استاد یحیی دوم(۱۲۵۴–۱۳۱۰ه. ش) می‌باشد چه به لحاظ شاخص فنی و چه از لحاظ ذوقی همچنان که گره چوب را به شکل متقارن روی کاسه تار (در اصطلاح چهار گل) طراحی می‌نموده‌است. جنس چوب کاسه تار از درخت توت، دسته آن گردو می‌باشد.
زنی در حال نواختن تارنقاشی در هشت بهشت اصفهان ۱۶۶۹.
ساختار تار
کاسه تار بیشتر از کنده کهنه چوب توت ساخته میشود که هرچه این چوب کهنه‌تر باشد به دلیل خشک بودن تارهای آن چوب تار دارای صدای بهتری خواهد بود. پرده‌ها از جنس روده گوسفند و دسته و پنجه معمولا از چوب گردو تهیه میشوند. شکل کاسه تار مانند دو دل به هم چسبیده و از پشت شبیه به انسان نشسته‌ای است. تار قفقازی شکل کمی متفاوتی دارد و سیم‌های آن بیشتر است. جنس خرک از شاخ بز کوهی است. در دو طرف دسته از استخوان شتر استفاده میشود.
از لحاظی ساز تار به سه‌تار نزدیک است. از لحاظ شیوه نوازندگی زخمه عادی در تار به صورت راست (از بالا به پایین) است ولی در سه‌تار بالعکس است (از پایین به بالا). همچنین از نظر تعداد پرده‌ها نیز با هم شباهت دارند. صدای تار به دلیل وجود پوستی که روی آن است از شفافیت خاصی برخوردار است برای این پوست معمولا از پوست بره تودلی و یا بزی استفاده میشود. به خصوص سازهایی که ساخت قدیم هستند از شیوه صدای دیگری برخوردارند.
شکل ظاهری
قسمت کاسه (شکم) به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم میشود که قسمت کوچک را نقاره می‌گویند. روی کاسه و نقاره تار پوست کشیده میشود. خرک تار بر پوست کاسه تکیه کرده‌است. قسمت نقاره در انتهای بالایی به دسته (گردن) متصل شده‌است.
دسته تار بلند و حدود ۴۵ تا ۵۰ سانتیمتر است و بر کناره‌های سطح جلویی آن دو روکش استخوانی چسبانده شده‌است که این استخوان معمولا از استخوان شتر تهیه میشود. دور دسته، پرده‌هایی عمود بر طول آن با فواصل معین بسته شده‌است. تعداد پرده‌ها امروزه ۲۸ است. سازهای قدیمی با تعداد ۲۵ پرده ساخته می‌شده‌است. جعبه گوشی (سر) در انتهای بالایی دسته قرار گرفته و از هر طرف سه گوشی بر سطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده‌است.
تعداد سیم‌های تار شش است که از انتهای تحتانی کاسه شروع شده، از روی خرک عبور می‌کند و در تمام طول دسته کشیده شده، تا بالاخره به جعبه گوشی‌ها داخل و در آنجا به دور گوشی‌ها کشیده میشوند. سیم‌های شش‌گانه عبارتند از دو سیم سفید (پائین) که همصدا کوک میشوند، دو سیم زرد (همصدا)، یک سیم سفید نازک (بنام زیر) و بالاخره یک سیم زرد (بم)، که دوتای آخری غالبا به فاصله اکتاو کوک میشوند
کوک تار
فاصله سیم‌های هم صوت سفید، نسبت به سیم‌های زرد غالبا «چهارم» و سیم‌های سفید نسبت به سیم بم معمولا فاصله اکتاو یا هشتم را تشکیل می‌دهند (به این ترتیب اگر سیم‌های همصدای سفید را «دو» کوک کنیم، سیم‌های زرد باید غالبا «سل» و سیم بم «دو» یا «ر» کوک شوند). کوک تار در دستگاه‌ها و آوازهای مختلف تغییر می‌کند.
ثبت اجرای آذربایجانی تار در یونسکو
در دسامبر ۲۰۱۲، یونسکو هنر اجرای آذربایجانی تار را در فهرست میراث فرهنگی و معنوی خود ثبت کرد. البته این امر مورد اعتراض جامعه هنری ایران (از جمله خانه موسیقی ایران) واقع شده‌است.
داریوش پیرنیاکان سخنگوی خانه موسیقی نسبت به ثبت ساز تار در فهرست میراث معنوی کشور آذربایجان در یونسکو، اعتراض کرد. وی که مسئولین فرهنگی ایران را مقصر می‌دانست، در واکنش به سخنان مسئولین فرهنگی کشور آذربایجان که گفته بودند «ما تار آذربایجان را ثبت کردیم نه تار ایرانی»، گفت: «تبدیل شدن تار ایرانی به ترکی یک جعل تاریخی است. این ساز از ایران به جمهوری آذربایجان رفت و با برداشتن ربع پرده‌ها و کمی تغییر شکل، عنوان ساز ترکی را بر تار گذاشتند. حال سوال من این است اگر این ساز ترکی است چرا از مقام‌های موسیقی ایران و دستگاه‌های این موسیقی استفاده می‌کنند.»
تار قفقازی یا تار یازده رشته تاری کمی متفاوت با تار است و در حدود سال ۱۸۷۰ میلادی توسط صادق‌جان در شهر شوشا به وجود آمده‌است. ساخت آن کمی متفاوت است و رشته‌های آن بیشتر است.
نوازندگان تار
تار جلیل شهناز بهمراه تنبک اسماعیلی (مایه حجاز ابوعطا)
نوازندگان پیشین
آقا علی‌اکبر خان فراهانی
آقا حسینقلی
میرزاعبدالله
درویش خان
علینقی وزیری
موسی معروفی
نصرالله زرین‌پنجه
علی‌اکبر شهنازی
مرتضی نی‌داوود
عبدالحسین شهنازی
غلامحسین بیگجه‌خانی
لطف‌الله مجد
عطا جنگوک
فریدون حافظی
جلیل شهناز
محمدرضا لطفی
فرهنگ شریف
نوازندگان حاضر
هوشنگ ظریف
حسین علیزاده
فرخ مظهری
محسن نفر
داریوش طلایی
داود آزاد
کیوان ساکت
داریوش پیرنیاکان
حمید متبسم
ارشد تهماسبی
مجید درخشانی
شهرام میرجلالی
مازیار شاهی
علی قمصری
سازندگان تار
از سازندگان به نام این ساز در دوران قاجار و پهلوی میتوان از یحیی و عباس و جعفر صنعت و بعد از آنها به رمضانعلی شاهرخ نام بردو در دوران ما به ابراهیم قنبری مهر و محمود فرهمند اشاره کرد. | [
"سازهای زهی",
"سازهای زخمه‌ای",
"تنبور",
"سه‌تار",
"زخمه",
"ایران",
"خاورمیانه",
"تاجیکستان",
"جمهوری آذربایجان",
"ارمنستان",
"گرجستان",
"قفقاز",
"فارسی",
"زبان‌های ایرانی",
"کردی",
"ایرانیکا",
"غلامحسین درویش",
"فارابی",
"صفی الدین ارموی",
"مرتضی حنانه",
"روح‌الله خالقی",
"فرخی سیستانی",
"اصفهان",
"بز کوهی",
"یونسکو",
"هنر اجرای آذربایجانی تار",
"فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو",
"داریوش پیرنیاکان",
"صادق‌جان",
"شوشا",
"آقا علی‌اکبر خان فراهانی",
"آقا حسینقلی",
"میرزاعبدالله",
"درویش خان",
"علینقی وزیری",
"موسی معروفی",
"نصرالله زرین‌پنجه",
"علی‌اکبر شهنازی",
"مرتضی نی‌داوود",
"عبدالحسین شهنازی",
"غلامحسین بیگجه‌خانی",
"لطف‌الله مجد",
"عطا جنگوک",
"فریدون حافظی",
"جلیل شهناز",
"محمدرضا لطفی",
"فرهنگ شریف",
"هوشنگ ظریف",
"حسین علیزاده",
"فرخ مظهری",
"محسن نفر",
"داریوش طلایی",
"داود آزاد",
"کیوان ساکت",
"حمید متبسم",
"ارشد تهماسبی",
"مجید درخشانی",
"شهرام میرجلالی",
"مازیار شاهی",
"علی قمصری",
"قاجار",
"یحیی تارساز",
"ابراهیم قنبری مهر",
"محمود فرهمند"
] | [
"تار",
"سازهای ارمنستان",
"سازهای زهی",
"سازهای گرجستان",
"سازهای موسیقی آذربایجانی",
"سازهای موسیقی ایرانی",
"سازهای موسیقی کردی",
"نمادهای ملی ایران",
"سازهای زخمه‌ای"
] |
1,501 | تلفن | 0 | 255 | 0 | [
"تلیفون",
"تیلیفون",
"ارتباطات تلفن",
"✆",
"℡",
"☎",
"☏",
"",
"تیلفون",
"تليفون",
"تيلفون",
"تيليفون"
] | false | 216 | {
"KeysAndValues": [],
"Title": ""
} | نمونه‌ای از یک دستگاه تلفن در سال ۱۸۹۶ میلادی
تلفن از دستگاه‌های ارتباط از دور است که برای انتقال صدا بکار می‌رود. نخستین تلفن توسط الکساندر گراهام بل اختراع شد. تلفن فرستادن پیام و دریافت آن را بدون آن که نیاز به جدولی مانند الفبای مورس باشد ممکن ساخت. با استفاده از تلفن، مردمی که فرسنگ‌ها از یکدیگر دورند می‌توانند با هم صحبت کنند. امروزه از خطوط تلفن سایر سیگنالها مانند فرکانسهای اینترنت نیز انتقال داده میشود. هر چند که امروزه غالب استفاده از تلفن همراه صورت می‌پذیرد که از نظر مکانیسم عمل با نوع اولیه آن تفاوتهای زیادی دارد.
تاریخچه
بعد از ظهر روز دوم ژوئن سال ۱۸۷۵ میلادی مصادف با ۱۱ خرداد ۱۲۵۴ شمسی، الکساندر گراهام بل با همکاری دوستش واتسن موفق به اختراع تلفن شد، و در ژانویه ۱۸۷۶ میلادی دستگاه تلفن بل به کار افتاد. دهم مارس ۱۸۷۶ میلادی بل از اتاق خود به‌وسیله این دستگاه به دستیارش در اتاق دیگر گفت: «آقای واتسن بیایید با شما کار دارم».
تلفن، پس از اختراع کامل توسط بل به سرعت اشاعه یافت و سیم‌های آن از شهری به شهر دیگر کشیده شد. چهارده سال بعد از اختراع تلفن یعنی در سال ۱۸۹۰ میلادی آلمون براون استروجر سیستم تلفن خودکار را بنا نهاد. در سال ۱۸۹۱ ارتباط تلفنی بین شهرهای لیون و تهران برقرار گردید. دو قاره اروپا و آمریکا تحت محاصره شبکه‌ای درآمدند که روز به روز گسترش می‌یافت. روزی که بل درگذشت (سال ۱۹۲۲)، به احترام او ارتباط تلفنی بر روی شبکه وسیعی که دارای هفده میلیون تلفن بود به مدت یک دقیقه قطع شد. تلگراف و تلفن ارتباط سریع و فوری از راه دور را میان نقاطی که می‌توانند سیم‌کشی بشوند، ممکن ساخت. اما از سال ۱۸۹۶ دانشمندان توانستند میان دو نقطه که حتی سیم‌کشی نشده بود ارتباط سریع و فوری برقرار سازند (تلگراف بی‌سیم)
تلفن اینترنتی
تلفن اینترنتی نوعی ارتباط تلفنی است که از طریق اینترنت و با استفاده از فناوری «صدا روی پروتکل اینترنت» صورت می‌پذیرد و عبارت است از انتقال صوت از طریق بسته‌های آدرس پروتکل اینترنت (IP) و با استفاده از زیرساختار اینترنت. در واقع یک مجموعه از سخت‌افزار و نرم‌افزار است که ما را قادر می‌کند تا از اینترنت به عنوان واسط انتقالی برای تماس‌های تلفنی استفاده کنیم. این روش به علت حذف مراکز تلفن راه دور از دایره تماس، از نظر هزینه بسیار به صرفه‌است، همچنین سرعت بیشتری در برقراری ارتباط دارد. در این فناوری، صوت به بسته‌های داده تبدیل میشود و همانند سایر انواع داده، بر روی بستر ارتباطی داده‌ای منتقل میشود.
تلفن همراه
تلفن هوشمند
تلفن خودرو
تلفن‌خانه
تلفن ثابت
تلفن رادیویی همراه
تلفن رادیویی خودرو
تلفن در ایران
ویدئوفون
پیامگیر | [
"ارتباط از دور",
"الکساندر گراهام بل",
"کد مورس",
"لیون",
"تهران",
"اروپا",
"آمریکا",
"دقیقه",
"تلگراف",
"بی‌سیم",
"صدا روی پروتکل اینترنت",
"صوت",
"آدرس پروتکل اینترنت",
"اینترنت",
"سخت‌افزار",
"نرم‌افزار",
"تلفن همراه",
"تلفن هوشمند",
"تلفن خودرو",
"تلفن‌خانه",
"تلفن ثابت",
"تلفن رادیویی همراه",
"تلفن رادیویی خودرو",
"تلفن در ایران",
"ویدئوفون",
"پیامگیر"
] | [
"تلفن",
"ابزار اداری",
"اختراع‌های آمریکایی",
"اختراع‌های اسکاتلندی",
"اختراع‌های ایتالیا",
"اختراع‌های کانادایی",
"تجهیزات مخابرات",
"معرفی‌شده‌های ۱۸۷۶ (میلادی)",
"مهندسی مخابرات",
"وام‌واژه‌های فرانسوی",
"وسایل خانگی"
] |
1,502 | بیژن نجدی | 1 | 51 | 0 | [
"بيژن نجدي"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "نام_شخص",
"Item2": "بیژن نجدی"
},
{
"Item1": "عرض_تصویر",
"Item2": "221px"
},
{
"Item1": "ملیت",
"Item2": "[[ایرانی]]"
},
{
"Item1": "همسر",
"Item2": "پروانه محسنی آزاد"
},
{
"Item1": "فرزندان",
"Item2": "یک پسر و یک دختر"
},
{
"Item1": "زمینه فعالیت",
"Item2": "[[نویسنده]]، [[شاعر]]"
},
{
"Item1": "تاریخ_تولد",
"Item2": "۲۴ آبان ۱۳۲۰"
},
{
"Item1": "محل_تولد",
"Item2": "[[خاش]]، [[ایران]]"
},
{
"Item1": "تاریخ_مرگ",
"Item2": "۴ شهریور۱۳۷۶"
},
{
"Item1": "محل_مرگ",
"Item2": "[[لاهیجان]]"
},
{
"Item1": "محل_دفن",
"Item2": "[[قبرستان بقعه شیخ زاهد گیلانی]]"
},
{
"Item1": "محل زندگی",
"Item2": "[[لاهیجان]]"
}
],
"Title": "زندگینامه"
} | بیژن نجدی (زاده ۲۴ آبان ۱۳۲۰ در خاش - درگذشت ۴ شهریور ۱۳۷۶ در لاهیجان)، شاعر و داستان‌نویس بود. او در ۲۴ آبان ۱۳۲۰ از پدر و مادر گیلانی در خاش زاهدان متولد شد. تحصیلات ابتدایی خود را در رشت گذراند. پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۳۹ وارد دانشسرای عالی تهران شد و در سال ۱۳۴۳ از همان دانشکده در رشته ریاضی فارغ‌التحصیل و با سمت دبیر در دبیرستانهای لاهیجان مشغول به تدریس شد. پدرش از افسران مبارزی بود که در قیام افسران خراسان نقش داشت و در مسیر رفتن به گنبد کاووس به دست تعدادی ژاندارم کشته شد. در سال ۱۳۴۹ با پروانه محسنی آزاد ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر و یک پسر است. از سال ۱۳۴۵ فعالیت ادبی خود را آغازکرد.
بیژن نجدی در چهارم شهریور ۱۳۷۶ به علت بیماری سرطان ریه درگذشت. آرامگاه او در شهر لاهیجان در جوار بقعه شیخ زاهد گیلانی قرار دارد.
نجدی در زمان زندگی خود تنها مجموعه داستان «یوزپلنگانی که با من دویده‌اند» را در سال ۷۳ منتشر ساخت که در سال ۷۴ جایزه قلم زرین جایزه گردون را به خود اختصاص داد. بقیه آثارش پس از درگذشتش توسط همسرش به چاپ رسید. مجموعه داستان «دوباره از همان خیابانها» در سال ۷۹ نیز برگزیده نویسندگان و منتقدان مطبوعات شد. نجدی همچنین در کارنامه ادبی خود، تندیس یادمان بنیاد شعر فراپویان به خاطر برگزیده اشعار دهه هفتاد و لوح افتخار به پاس جانسروده‌ها در پاس داشت آیین‌های ملی و میهنی را دارد. از وی اشعار گیلکی کمی نیز باقی‌مانده‌است.
همچنین پس از مرگ وی داستانهای «تاریکی در پوتین»، «سپرده در زمین»، «گیاهی در قرنطینه» و «استخری پر از کابوس» از مجموعه داستانهای «یوزپلنگانی که با من دویده‌اند» و نیز داستانهای «مرثیه‌ای برای چمن» و «بیمارستان، نه قطار» از مجموعه «دوباره از همان خیابانها» به فیلم درآمده است.
سبک نگارش
بیژن نجدی نویسندهای با ذوق ادبی است که داستان‌هایش در سبک‌های واقع‌گرایی و فراواقع‌گرایی نوشته شده‌است. وی از پیشگامان داستان‌نویسی پست مدرن در ایران به‌شمار می‌آید. نشانه‌های سبک واقع گرایی از زندگی ملموس شخصیت‌ها در بخش‌های مختلف برخی از این داستانها و نشانه‌های سبک فراواقعیت گرایی از هم ذات پنداری با اشیای بیجان در تعداد دیگری از داستانها است که به‌طور بارز به ذهن خواننده کتاب منعکس میشود. بیژن نجدی از قریحه شاعری خود در متن داستانها بهره برده و استعاره‌ها و تشبیه‌های فراوانی در متن کتاب موجود است. اما متاسفانه در زمان حیات او شعرها و داستان‌هایش مورد بررسی قرار نگرفت.
برخی از آثار
یوزپلنگانی که با من دویده‌اند
دوباره از همان خیابانها
داستانهای ناتمام
خواهران این تابستان
واقعیت رویای من است
پسرعموی سپیدار | [
"ایرانی‌ها",
"نویسنده",
"شاعر",
"خاش",
"ایران",
"لاهیجان",
"قبرستان بقعه شیخ زاهد گیلانی",
"رشت",
"سرطان ریه",
"شیخ زاهد گیلانی",
"یوزپلنگانی که با من دویده‌اند",
"واقع‌گرایی",
"فراواقع‌گرایی",
"استعاره",
"تشبیه"
] | [
"اهالی لاهیجان",
"برندگان جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات",
"درگذشتگان ۱۳۷۶",
"درگذشتگان ۱۹۹۷ (میلادی)",
"زادگان ۱۳۲۰",
"زادگان ۱۹۴۱ (میلادی)",
"شاعران اهل لاهیجان",
"شاعران سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران",
"شاعران گیلکی‌گوی اهل ایران",
"شاعران مرد اهل ایران",
"نویسندگان داستان کوتاه سده ۲۰ (میلادی)",
"نویسندگان داستان کوتاه سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران",
"نویسندگان داستان کوتاه مرد اهل ایران",
"نویسندگان مرد اهل ایران",
"نویسندگان مرد سده ۲۰ (میلادی)"
] |
1,504 | استان گوموش‌خانه | 2 | 35 | 0 | [
"گوموش خانه",
"استان گوموش خانه"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان گوموش‌خانه"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Gümüşhane ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Gümüşhane Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Gümüşhane districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان گوموش‌خانه"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[گوموش‌خانه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Enver Salihoğlu"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۶،۵۷۵"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۲۹،۶۱۸"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۰۶"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۲۹"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-29"
}
],
"Title": "settlement"
} | گوموش‌خانه نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر گوموش‌خانه است.
گوموش در ترکی به نقره می‌گویند. ترکیب گوموش با خانه یعنی نقره‌خانه. (مانند گمیش‌تپه در ایران که به معنای نقره‌تپه است.)
شهرستان‌ها
این استان ۶ شهرستان دارد:
گوموش‌خانه
کلکیت
کوسه
کورتون
شیران
ترول | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"گوموش‌خانه",
"کد پستی",
"ترکیه",
"گمیش‌تپه",
"کلکیت",
"کوسه، گوموش‌خانه",
"کورتون، گوموش‌خانه",
"شیران (شهر)",
"ترول، گوموش‌خانه"
] | [
"استان گوموش‌خانه",
"استانهای ترکیه"
] |
1,505 | استان قره‌بوک | 2 | 38 | 0 | [
"استان قرابوك",
"استان قرابوک",
"استان قره بوک",
"استان قره بوك",
"استان قره‌بیوک",
"استان قرهٔ بوك",
"استان قرهٔ بوک",
"استان قره بيوك",
"استان قره بیوک",
"استان قرهٔ بيوك",
"استان قرهٔ بیوک"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قره‌بوک"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Karabük ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Karabük Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Karabük districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان قره‌بوک"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[قره‌بوک]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "İzzettin Küçük"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "4,109"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "227,610"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۷۰"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۷۸"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-78"
}
],
"Title": "settlement"
} | قره‌بوک (Karabük) نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر قره‌بوک است.
280px
این استان در شمال مرکز ترکیه واقع شده و جمعیت آن در سال ۲۰۱۰ برابر با ۲۲۷،۶۱۰ نفر بود. شهر قره‌بوک، که مرکز این استان است در ۲۰۰ کیلومتری شمال آنکارا و حدود ۱۰۰ کیلومتری جنوب ساحل دریای سیاه واقع شده‌است.
استان قره‌بوک در سال ۱۹۹۵ تاسیس شد. چهار شهرستان قره‌بوک، افلانی، زعفران‌بلو و ینیجه این استان پیش از آن تاریخ جزئی از استان زنگولداغ بودند و دو شهرستان اسکی‌بازار و اواجیق آن نیز پیش از آن جزئی از استان چانقری به‌شمار می‌آمد.
قره‌بوک در مسیر شاهراه بارتین به آنکارا قرار گرفته و راه آهن آنکارا به زنگولداغ نیز از آن می‌گذرد.
شهرستان
این استان ۶ شهرستان دارد:
افلانی (Eflani)
اسکی‌بازار (Eskipazar)
قره‌بوک (Karabük)
اواجیق (Ovacık)
زعفران‌بلو (Safranbolu)
ینیجه، قره‌بوک (Yenice) | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"قره‌بوک",
"کد پستی",
"ترکیه",
"استان چانقری",
"بارتین",
"زنگولداغ",
"افلانی",
"اسکی‌بازار",
"اواجیق، قره‌بوک",
"زعفران‌بلو",
"ینیجه، قره‌بوک"
] | [
"استان قره‌بوک",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۹۵ (میلادی)"
] |
1,506 | استان ایغدیر | 2 | 41 | 0 | [
"استان ايگدير",
"استان ايدير",
"استان ایدیر",
"استان ایگدیر",
"استان ايغدير"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان ایگدیر"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Iğdır ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Iğdır_Turkey_Provinces_locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Iğdır districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "53"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "59"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "52"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[ایگدیر]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Amir Çiçek"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۳،۵۸۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۱۸۴،۴۱۸"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۷۶"
}
],
"Title": "settlement"
} | ایگدیر نام یکی از استانهای ترکیه است. که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
ریشه نام ایگدیر
واژه ایگدیر از نام یکی از طوایف اوغوز به نام ایغدیر اوغلو آمده است.
جغرافیا
استان ایگدیر در شرق ترکیه و در امتداد رود ارس قرار گرفته و با کشورهای ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان(نخجوان) و استانهای قارص و آغری مرز مشترک دارد.
در شمال غربی ایگدیر، استان قارص و در غرب و جنوب آن استان آگری قرار دارد.
جمعیت
اکثریت اهالی این استان را ترکهای آذربایجانی تشکیل می‌دهند.
محل استان ایگدیر | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"ایگدیر",
"کد پستی",
"ترکیه",
"اوغوز",
"ارس",
"ایران",
"ارمنستان",
"جمهوری آذربایجان",
"نخجوان",
"استان قارص",
"استان آغری",
"آگری"
] | [
"استان ایغدیر",
"استانهای ترکیه",
"استانهای هم‌مرز با ایران در کشورهای همسایه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۹۲ (میلادی)",
"پراکنش کرد",
"کردستان"
] |
1,507 | استان حکاری | 2 | 41 | 0 | [
"استان حكاري"
] | false | 21 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان حکاری"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Hakkâri ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Hakkâri Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Hakkâri districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "27"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "58"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "44"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "52"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[حکاری]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Muammer Türker"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "7,121"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "251,302"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۳۸"
}
],
"Title": "settlement"
} | حکاری نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام. استان حکاری از شرق با آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه ،از غرب با استان شیرناک ،از شمال با استان وان و از جنوب با اقلیم کردستان عراق همسایه است. به نام حکاری.
شهرستان‌ها
چوکورجه (Çukurca)
شهرستان حکاری (Hakkâri)
شمدینان (Şemdinli)
یوکسکووا (Yüksekova)
استان حکاری | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"حکاری",
"کد پستی",
"ترکیه",
"استان وان",
"کردستان عراق",
"چوکورجه",
"شهرستان حکاری",
"شمدینان",
"یوکسکووا"
] | [
"استان حکاری",
"آشور",
"استانهای ترکیه",
"استانهای هم‌مرز با ایران در کشورهای همسایه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۳۶ (میلادی)",
"بنیان‌گذاری‌های ۱۹۳۶ (میلادی) در ترکیه",
"کردستان"
] |
1,508 | استان اسپارتا | 2 | 43 | 0 | [] | false | 15 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان اسپارتا"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Isparta ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Isparta Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Isparta districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "57"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "24"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "30"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "57"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[مدیترانه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[اسپارتا]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "ممدوح اغوز"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۸،۹۹۳"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۴۴۸،۲۹۸"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۲۴۶"
}
],
"Title": "settlement"
} | اسپارتا نام یکی از استانهای ترکیه است که در جنوب غربی این کشور واقع شده‌است. مرکز آن شهر اسپارتا است.
استانهای همسایه آن عبارتند از افیون در شمال غرب، بوردور در جنوب غربی، آنتالیا در سمت جنوب، و قونیه در شرق. مساحت استان اسپارتا ۸۹۹۳ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۴۴۸،۲۹۸ نفر است. این استان به خاطر محصولات سیب، آلبالو، انگور، گل سرخ و فرش خود معروف است. حاصلخیزترین زمین‌های استان در منطقه‌ای به نام اولوبورلو قرار دارند. استان اسپارتا در منطقه دریاچه‌خیز (Göller Bölgesi) ناحیه مدیترانه‌ای ترکیه واقع شده و دریاچه‌های آب شیرین زیادی دارد.
شهرستان‌ها
استان اسپارتا ۱۳ شهرستان دارد:
آق‌سو Aksu
آتابی Atabey
اغیردیر Eğirdir
گلن‌دوست Gelendost
گونن Gönen
اسپارتا Isparta
کچی‌بورلو Keçiborlu
شرقی‌قره‌آقاج Şarkikaraağaç
سنیرکند Senirkent
سوتچولر Sütçüler
اولوبورلو Uluborlu
یالواچ Yalvaç
ینی‌شاربادملی Yenişarbademli | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه مدیترانه",
"اسپارتا",
"کد پستی",
"ترکیه",
"اسپارتا (شهر)",
"افیون قره‌حصار",
"سیب",
"آلبالو",
"انگور",
"گل سرخ",
"فرش",
"آق‌سو، اسپارتا",
"آتابی",
"اغیردیر",
"گلن‌دوست",
"گونن، اسپارتا",
"کچی‌بورلو",
"شرقی‌قره‌آقاج",
"سنیرکند",
"سوتچولر",
"اولوبورلو",
"یالواچ",
"ینی‌شاربادملی",
"Köprülü Canyon",
"Sütçüler",
"روم باستان",
"Yalvaç",
"Antioch, Pisidia",
"Lake Eğirdir",
"Eğirdir"
] | [
"استان اسپارتا",
"استانهای ترکیه"
] |
1,509 | استان زونگولداغ | 2 | 35 | 0 | [
"استان زونگولداك",
"استان زونگولداک",
"استان زونغولداق",
"استان زنگولداغ",
"استان زونگولداغ",
"استان زون گولداغ",
"استان زون گول داغ"
] | false | 18 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان زونگولداغ"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Zonguldak ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Zonguldak Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Zonguldak districts.png"
},
{
"Item1": "map_caption1",
"Item2": "شهرستان‌های استان زونگولداغ"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[دریای سیاه]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[زونگولداغ]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Erol Ayyıldız"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "3,481"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "619,703"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۳۷۲"
},
{
"Item1": "registration_plate",
"Item2": "۶۷"
},
{
"Item1": "iso_code",
"Item2": "TR-67"
}
],
"Title": "settlement"
} | زونگولداغ (به ترکی استانبولی: Zonguldak؛ به ترکی عثمانی: زونغولداق) نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهر زونگولداغ است.
محل استان زنگولداغ در نقشه ترکیه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه دریای سیاه",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"زونگولداغ",
"کد پستی",
"ترکی استانبولی",
"ترکی عثمانی",
"ترکیه"
] | [
"استان زونگولداغ",
"استانهای ترکیه"
] |
1,510 | ازمیر | 2 | 292 | 0 | [
"ازمير",
"اسمیرنا",
"ایزمیر",
"اسميرنا",
"ايزمير"
] | false | 224 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "ازمیر"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "İzmir"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "شهر"
},
{
"Item1": "nickname",
"Item2": "مروارید اژه"
},
{
"Item1": "coordinates_region",
"Item2": "TR"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[فهرست کشورهای مستقل]]"
},
{
"Item1": "timezone",
"Item2": "[[EET]]"
},
{
"Item1": "utc_offset",
"Item2": "+۲"
},
{
"Item1": "timezone_DST",
"Item2": "[[EEST]]"
},
{
"Item1": "utc_offset_DST",
"Item2": "+۳"
},
{
"Item1": "image_skyline",
"Item2": "Izmir collage-Yepyeni888.yükle.png"
},
{
"Item1": "imagesize",
"Item2": "270px"
},
{
"Item1": "blank_emblem_size",
"Item2": "110px"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "[[ناحیه‌های ترکیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[ناحیه اژه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "[[استانهای ترکیه]]"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[استان ازمیر]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "[[شهردار]]"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "[[عزیز قوجااوغلو]]([[حزب جمهوری‌خواه خلق]])"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۲۸۴۷۶۹۱"
},
{
"Item1": "population_metro",
"Item2": "۴۱۱۳۰۷۲"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۴"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "area_city_total_km2",
"Item2": "۸۵۵٫۰۰"
},
{
"Item1": "area_greater_izmir_km2",
"Item2": "۷۳۴۰٫۰۰"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۷۳۴۰٫۰۰"
},
{
"Item1": "pushpin_map",
"Item2": "Turkey"
},
{
"Item1": "pushpin_map_caption",
"Item2": "Location of İzmir"
},
{
"Item1": "pushpin_mapsize",
"Item2": "270px"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "۳۸"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "۲۶"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "۲۷"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "۰۹"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "postal_code",
"Item2": "35xxx"
},
{
"Item1": "blank_info",
"Item2": "۳۵"
},
{
"Item1": "blank_name",
"Item2": "[[پلاک وسایل نقلیه ترکیه]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "(+۹۰) ۲۳۲"
}
],
"Title": "settlement"
} | ازمیر یکی از شهرهای ترکیه است. ازمیر سومین شهر بزرگ ترکیه بعد از استانبول و آنکارا از لحاظ بزرگی و دارای موقعیت ممتاز به عنوان شهری تجاری، صنعتی و بندری. جمعیت آن طبق آخرین سرشماری در سال ۲۰۰۸ میلادی ۳٫۷۳۹٫۳۵۳ نفر می‌باشد. این شهر در ساحل دریای اژه قرار دارد. همه ساله ازمیر میزبان تعداد زیادی نمایشگاه و کنگره‌های مختلف صنعتی، تجاری و علمی است. دانشگاه‌های معتبری در این شهر وجود دارد که از جمله بارزترین آنها میتوان به دانشگاه اژه و دانشگاه دوکوز ایلول اشاره نمود که رشته‌های فنی و مهندسی در آن تدریس میشود. ازمیر یکی از جاذبه‌های توریستی ترکیه نیز به حساب می‌آید. سراسر جنوب ازمیر دارای سواحل زیبای ماسه‌ای، آثار تاریخی متعدد از دوره‌های پیشین همانند شهر تاریخی افس یکی از بزرگترین و زیباترین شهرهای باستانی در دنیا و آبهای معدنی در سواحل چشمه، شهر باستانی ترووا و … همه ساله تعداد کثیری توریست علاقه‌مند به دریا و آثار تاریخی را به خود جلب می‌نماید. کلمه ازمیر در گویش قدیمی لین Smurne و زبان آتنی قدیم Smyrna نوشته می‌شد. اکنون نیز یونانیها این شهر را بنام Simirni می‌شناسند.
تاریخ
عصر مفرغ: ۶۵۰۰ تا ۱۰۵۰ قبل ار میلاد مسیح
محل شهر قدیمی ازمیر در منطقه فعلی بورنووا واقع شده‌است و در حفاریهای باستانشناسی که اخیرا انجام شده‌است تاریخ سکونت در این شهر به ۶۵۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد که به دوران قبل از تمدن ترووا می‌رسد.
عصر آهن: ۱۸۰۰ تا ۱۲۰۰ قبل از میلاد
در این دوره با حضور تمدن هیتی‌ها در این منطقه و تا زمان تمئن ترووا یعنی تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد خط و کتابت در این منطقه وجود داشته‌است که با هجوم اقوام بالکانی به این منطقه و منسوخ شدن خط در این دوره سراسر آناتولی مرکزی و غربی مجددا در ورطه تاریکی فرومی‌رود؛ و این تاریکی تا زمان روی کار آمدن شاهان محلی Frigya در ۷۳۰ قبل از میلاد ادامه داشته‌است. عصر آهن تا سالهای ۶۵۰ قبل از میلاد ادامه داشته‌است.
عصر طلایی: ۶۵۰ تا ۵۴۵ قبل از میلاد
نزدیک به یک قرن دروان طلایی ازمیر قدیم بوده‌است. در این دوران تحت رهبری میلوتوس مناطق مصر، سوریه و لبنان تحت سیطره آنان درآمد. در مناطق سواحل درای سیاه و دریای مرمره کلونی‌های انسانی تاسیس و با پیشرفت روزافزون این تمدن به رقابت با تمدن یونان شرقی پرداخته و در بسیاری موارد از آن پیشی می‌گیرد. بعدها با فتح ازمیر توسط امپراطوری پارس در اواسط قرن ۶ قبل از میلاد این شهر رونق خود را از دست می‌دهد.
عصر زوال: ۵۰۰ تا ۳۰۰ قبل از میلاد
با ترک شدن معبد آتن این شهر به مدت ۲۰۰ سال در خاموشی و انزوا به سر برد. چنین به نظر می‌رسد که این منطقه و سراسر منطقه آناتولی و شهرهای Iyoni هیچ پیشرفتی نداشته و در مدت ۴۰۰ سال ازمیر شاهد اضمحلال خود بوده‌است. در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد شاهد تولد ازمیر جدید در دامنه‌های کادیفه کاله هستیم.
عصر امپراطوری رم: ۳۳۳ قبل از میلاد تا ۳۹۵ بعد از میلاد
بعد از سقوط پاسارگاد توسط اسکندر مقدونی در سال ۳۳۳ قبل از میلاد تمدن یونانی و سرزمینهای شرقی وارد یک دوره رفاه گردید. شهرها شروع به بزرگ شدن نمودند. شهرهای İskenderiye, Rodos, Bergama, Efes هر کدام دارای جمعیتی بالغ بر ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ نفر شدند. با این افزایش جمعیت دیگر ازمیر آن شهر کوچک در دامنه‌های کادیفه کاله نبود و به سرعت بزرگتر می‌شد.
دوران امپراطوری بیزانس
پس از پایان دوران امپراطوری رم عصر بیزانس آغاز میشود. در اوایل این دوره عربها، سلجوقها و سایر ملل برای فتح ازمیر جنگهایی با یکدیگر داشتند که نهایتا در سال ۶۷۲ میلادی اعراب موفق به فتح ازمیر به قصد ایجاد پایگاهی برای حمله به استانبول گردیدند. بین سالهای ۱۰۷۶ تا ۱۳۹۸ ازمیر صحنه قدرتنمایی سلجوقیان، شوالیه‌های رودوس و مغولها بوده‌است.
دوران امپراطوری عثمانی
این شهر سالها زیر سلطه یونانیان و بلغارهای ارتودوکس بوده که در نهایت ترکان عثمانی برای چندمین بار آن را تصرف می‌کنند. تا پیش از تشکیل جمهوری ترکیه، بیشینه باشندگان این شهر یونانی بودند اما پس از کشتار ازمیر و مهاجرت اجباری یونانیان، ترک‌ها در اکثریت قرار گرفتند.
نقاط دیدنی ازمیر
میدان ساعت ازمیر: در قلب شهر ازمیر و در منطقه کوناک قرار داشته و هر روزه مورد بازدید هزاران توریست قرار می‌گیرد.
قلعه کادیفه کاله: با نام قدیمی پاگوس یادگاری از آمازون‌ها و قرن چهارم قبل از میلاد بوده و در دوره‌های امپراطوری یونان، رم، بیزانس و عثمانی دستخوش تغییراتی گردیده‌است و با ۱۸۶ متر ارتفاع قرن‌هاست که نگهبان دائمی شهر ازمیر و دریای اژه می‌باشد. این قلعه در زمان اسکندر مقدونی توسط یکی از ژنرال‌های او بنام لیسماکوس دوباره سازی گردید که آثار آن تا به امروز باقیست.
آرامگاه پارسی: احتمالا مربوط به یکی از ساتراپهای هخامنشی و با شباهت بسیار زیاد به آرامگاه کورش بزرگ در فوچا قرار دارد. | [
"فهرست کشورهای مستقل",
"زمان اروپای شرقی",
"ساعت تابستانی اروپای شرقی",
"ناحیه‌های ترکیه",
"ناحیه اژه",
"استانهای ترکیه",
"استان ازمیر",
"شهردار",
"عزیز قوجااوغلو",
"حزب جمهوری‌خواه خلق",
"کد پستی",
"پلاک وسایل نقلیه ترکیه",
"ترکیه",
"استانبول",
"آنکارا",
"دریای اژه",
"دانشگاه اژه",
"دانشگاه دوکوز ایلول",
"افس",
"چشمه",
"ترووا",
"مصر",
"امپراطوری پارس",
"ارتودوکس",
"ترکان عثمانی",
"مهاجرت اجباری",
"میدان ساعت",
"کادیفه کاله",
"آمازون‌ها",
"بیزانس",
"عثمانی",
"اسکندر مقدونی",
"پارسی",
"آرامگاه کورش بزرگ",
"فوچا"
] | [
"ازمیر",
"آثار باستانی یونان در ترکیه",
"شهرها و شهرک‌های بندری دریای اژه در ترکیه",
"شهرهای ترکیه",
"شهرهای یونان باستان",
"محلهای رومی در ترکیه",
"مناطق مسکونی ساحلی در ترکیه"
] |
1,511 | استان قیصریه | 2 | 38 | 0 | [
"استان قيصريه",
"استان قیصری",
"استان قيصري"
] | false | 25 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قیصریه"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_flag",
"Item2": "Flag of Palombia.svg"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Kayseri Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Kayseri districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی مرکزی]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[قیصریه]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
محل استان قیصریه | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی مرکزی",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"قیصریه (شهر)",
"کد پستی",
"ترکیه",
"مدرسه (روستا)"
] | [
"استان قیصریه",
"استانهای ترکیه"
] |
1,512 | استان الازیغ | 2 | 48 | 0 | [
"الازيغ",
"استان الازيغ"
] | false | 26 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان الازیغ"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Elâzığ ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Elazığ Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "محل استان الازیغ ترکیه"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Elazığ districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "38"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "39"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "21"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "35"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[الازیغ]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Muammer Erol"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "9,153"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "552,646"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۲۴"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان الازیغ نام یکی از استانهای کشور ترکیه در ناحیه آناتولی شرقی است.
جغرافیا
مرکز این استان شهر الازیغ است.
استان الازیغ در سال ۲۰۰۶ جمعیتی برابر با ۵۹۵،۳۰۷ نفر داشت. مساحت کل این استان ۹،۱۵۳ کیلومتر مربع است.
سرچشمه رود دجله در این استان قرار دارد.
شهرستان‌ها
استان الازیغ ۱۱ شهرستان دارد.
آغین Ağın
آلاجه‌کایه Alacakaya
آریجاک Arıcak
باسکیل Baskil
الازیغ Elâzığ
کاراکوچان Karakoçan
کبان Keban
کوونجیلار Kovancılar
معدن Maden
پالو Palu
سیوریجه Sivrice
محل استان الازیغ | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"الازیغ",
"کد پستی",
"ترکیه",
"دجله",
"آغین",
"آلاجه‌کایه",
"آریجاک",
"باسکیل",
"کاراکوچان",
"کبان",
"کوونجیلار",
"شهرستان معدن",
"پالو",
"سیوریجه",
"Karakoçan"
] | [
"استان الازیغ",
"استانهای ترکیه"
] |
1,513 | استان قرامان | 2 | 32 | 0 | [
"استان كارامان",
"استان کارامان",
"استان قره‌مان",
"استان قره مان",
"استان قرهٔ مان"
] | false | 12 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قرامان"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Karaman Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Karaman districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی مرکزی]]"
},
{
"Item1": "seat_type",
"Item2": "[[مرکز]]"
},
{
"Item1": "seat",
"Item2": "[[کارامان]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | قرامان یا قره‌مان نام یکی از استانهای ترکیه است.
مرکز این استان شهر قرامان است.
تلفظ اصلی نام این استان در فارسی قرامان بوده‌است.
جمعیت آن در سال ۲۰۰۰ میلادی ۲۴۳٫۲۱۰ نفر و مساحت آن ۸۸۱۶ کیلومتر مربع است.
منطقه قرامان محل استقرار امیرنشین قرامان بود که تا سال ۱۴۸۶ میلادی ادامه داشت.
محل استان قرامان در نقشه ترکیه.
شهرستان‌ها
آیرانجی (Ayrancı)
باش‌یایلا (Başyayla)
ارمنک (Ermenek)
قرامان (Karaman)
کاظم کارابکر (Kazımkarabekir)
ساری‌ولیلر (Sarıveliler)
گورملی (Görmeli) | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی مرکزی",
"فهرست شهرهای ترکیه",
"کارامان",
"کد پستی",
"ترکیه",
"قرامان",
"کیلومتر مربع",
"امیرنشین قرامان",
"بخش آیرانجی",
"بخش باش‌یایلا",
"بخش ارمنک",
"بخش قرامان",
"بخش کاظم‌کارابکر",
"بخش ساری‌ولیلر",
"گورملی"
] | [
"استان قرامان",
"استانهای ترکیه"
] |
1,514 | استان قارص | 2 | 51 | 0 | [] | false | 33 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان قارص"
},
{
"Item1": "native_name",
"Item2": "Kars ili"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Kars Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "map_caption",
"Item2": "استان قارص ترکیه"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Kars districts.png"
},
{
"Item1": "latd",
"Item2": "40"
},
{
"Item1": "latm",
"Item2": "27"
},
{
"Item1": "lats",
"Item2": "17"
},
{
"Item1": "longd",
"Item2": "43"
},
{
"Item1": "longm",
"Item2": "03"
},
{
"Item1": "longs",
"Item2": "37"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی شرقی]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[قارص]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "leader_name",
"Item2": "Ahmet Kara"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "area_total_km2",
"Item2": "۹،۵۸۷"
},
{
"Item1": "population_total",
"Item2": "۳۰۱،۷۶۶"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
},
{
"Item1": "area_code",
"Item2": "۰۴۷۴"
}
],
"Title": "settlement"
} | نام یکی از استانهای ترکیه است که مرکز آن هم شهری است به همین نام.
در ۵۴ کیلومتری شهر قارص پیستهای اسکی ساری قمیش قرار دارد.
نزدیکترین فرودگاه، فرودگاه بین‌المللی قارص می‌باشد.
مذهب
جماعتی از آذری‌های علوی در قسمت شرقی قارص زندگی می‌کنند.
کلیسای در استان قارص | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی شرقی",
"قارص",
"کد پستی",
"ترکیه",
"ساری قمیش",
"Ani",
"مصطفی کمال آتاترک",
"Sarıkamış"
] | [
"استان قارص",
"استانهای ترکیه",
"ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۲۰ (میلادی)",
"کردستان",
"ناحیه آناتولی شرقی"
] |
1,515 | استان کیلیس | 2 | 22 | 0 | [
"استان كيليس"
] | false | 9 | {
"KeysAndValues": [
{
"Item1": "name",
"Item2": "استان کیلیس"
},
{
"Item1": "settlement_type",
"Item2": "[[استان]]"
},
{
"Item1": "image_map",
"Item2": "Kilis Turkey Provinces locator.gif"
},
{
"Item1": "image_map1",
"Item2": "Kilis districts.png"
},
{
"Item1": "coordinates_display",
"Item2": "inline,title"
},
{
"Item1": "subdivision_type",
"Item2": "[[کشور]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type1",
"Item2": "ناحیه"
},
{
"Item1": "subdivision_name1",
"Item2": "[[آناتولی جنوب شرق]]"
},
{
"Item1": "subdivision_type2",
"Item2": "مرکز"
},
{
"Item1": "subdivision_name2",
"Item2": "[[کیلیس]]"
},
{
"Item1": "leader_title",
"Item2": "فرماندار"
},
{
"Item1": "unit_pref",
"Item2": "Metric"
},
{
"Item1": "population_as_of",
"Item2": "۲۰۱۰"
},
{
"Item1": "population_density_km2",
"Item2": "auto"
},
{
"Item1": "timezone1",
"Item2": "EET"
},
{
"Item1": "utc_offset1",
"Item2": "۲+"
},
{
"Item1": "timezone1_DST",
"Item2": "EEST"
},
{
"Item1": "utc_offset1_DST",
"Item2": "۳+"
},
{
"Item1": "postal_code_type",
"Item2": "[[کد پستی]]"
}
],
"Title": "settlement"
} | استان کیلیس یکی از استانهای ترکیه است.
مرکز این استان شهر کیلیس می‌باشد.
این استان هم‌مرز با کشور سوریه است و جاده‌ای از این استان به شهر حلب در سوریه می‌رود.
محل استان کیلیس در نقشه ترکیه. | [
"فهرست استانهای ترکیه",
"فهرست کشورهای جهان",
"ناحیه آناتولی جنوب شرق",
"کیلیس",
"کد پستی",
"ترکیه",
"شهر حلب"
] | [
"استان کیلیس",
"استانهای ترکیه",
"ایزدی",
"کردستان"
] |
Subsets and Splits