text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Қазақстан — Мажарстан қатынастары — Қазақстан мен Мажарстан арасындағы қатынастар стратегиялық әріптестік ретінде сипатталады. Берік шарттық-құқықтық база, Стратегиялық кеңестің, сауда-экономикалық және құқықтық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссиялардың, сондай-ақ парламентаралық достық топтарының табысты қызметі екі елдің өзара іс-қимылын тереңдетуге ықпал етеді.
Серіктестіктің ширек ғасырынан астам уақыт ішінде сауда-экономикалық байланыстар белсенді дамыды, бірқатар бірлескен экономикалық жобалар сәтті жүзеге асырылды, бірлескен ауылшаруашылық жеке капитал қоры құрылды. Қазақстан экономикасына ірі инвесторлардың қатарына Мажарстанлық "MOL"мұнай-газ компаниясы кіреді.
Жан-жақты диалогты кеңейтуге ҚР Президенті Н. Назарбаевтың (1994 және 2007 жж.) және ҚР Премьер-Министрлері Д. Ахметовтың (2005 ж.) және К. Мәсімовтің (2014 ж.) сапарлары, сондай-ақ Мажарстан Президенті П. Шмиттің (2010 ж.) және Мажарстан Премьер-Министрі В. Орбанның (2012 ж., 2015 және 2019 жж.)
## Дипломатия
1992 ж. 23 наурыз — Қазақстан Республикасы мен Мажарстан арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
1993 жылы наурызда — Қазақстанда Мажарстан Елшілігі ашылды.
1993 жылдың қыркүйегінде — Қазақстанның Мажарстандағы елшілігі ашылды.
2019 жылғы қыркүйектен бастап — Қазақстанның Мажарстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Ж. Әбдірашов
2019 жылғы қыркүйектен бастап — Қазақстандағы Мажарстанның Төтенше және Өкілетті Елшісі А. Хейзер болып табылады.
1998 жылдың қыркүйегінде — Қазақстанның Мажарстандағы Құрметті консулдығы ашылды (Карцаг қ.). Құрметті консулы - Л. Хорват.
2014 жылғы 7 қараша — Атырау қаласында Мажарстанның құрметті консулдығы ашылды. Құрметті консулы - О. Қаршегенов.
2016 жылғы 21 Сәуір — Ақтөбе қаласында Мажарстанның құрметті консулдығы ашылды. Құрметті консулы - Д. Сәрсенов.
2017 жылғы қаңтарда — Шымкент қаласында Мажарстанның құрметті консулдығы ашылды. Құрметті консулы - Қ. Молдасейітов.
2018 жылғы 14 желтоқсан — Алматы қаласында Мажарстанның құрметті консулдығы ашылды. Құрметті консулы - Э. Ким.
## Саяси қатынас
Екі ел арасындағы қарым-қатынас саяси тұрғыдан өзара түсіністік пен сенім жағдайында дамиды. Халықаралық саясаттың маңызды мәселелері бойынша тараптардың ұстанымдары жақын. Мажарстан Қазақстанның 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету өтінімінің дәйекті жақтаушысы болды. Сондай-ақ, Будапешт Астанада "ЭКСПО-2017" өткізуді ресми түрде қолдады және Қазақстанның Еуропа Кеңесінің қылмыстық сот ісін жүргізу саласындағы конвенцияларына қосылуын, сондай-ақ Қазақстанның ЕО елдерімен визалық режимін жеңілдетуді қолдауды жалғастыруда. 2015 жылы Қазақстан-Мажарстан стратегиялық кеңесі құрылды.
2016 жылғы 6 желтоқсанда Мажарстан Парламенті ЕО елдері арасында бірінші болып 2015 жылғы 21 желтоқсанда Астанада қол қойылған ҚР мен ЕО арасындағы Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімді ратификациялады.
## Президенттік сапарлар
1994 жылы желтоқсанда Президент Н. Назарбаевтың Будапештке ресми сапары өтті (ЕҚЫҰ СІМК шеңберінде). 1997 ж. қарашада Мажарстан Президенті А. Генцтің Қазақстанға қарсы сапары өтті.
2007 жылғы қарашада ҚР Президенті Н. Назарбаев Будапештке мемлекеттік сапармен барды, оның қорытындысы бойынша екі ел басшыларының бірлескен мәлімдемесі қабылданды.
2010 жылғы 1-2 желтоқсанда ЕҚЫҰ-ның Астанадағы саммитіне Мажарстан Президенті П. Шмитт қатысты.
2014 жылғы 17 қазанда Миланда ҚР Президенті Н. Назарбаевтың Мажарстан Премьер-Министрі В.Орбанмен екіжақты кездесуі өтті.
2016 жылғы 30 наурызда ядролық қауіпсіздік жөніндегі Саммит аясында ҚР Президенті Н. Назарбаевтың Мажарстан Премьер-Министрі В.Орбанмен кездесуі өтті.
1995 жылы наурызда Мажарстан Премьер-министрі Д.Хорнның Қазақстанға ресми сапары өтті. 2005 жылғы мамырда жұмыс сапарымен Мажарстанға ҚР Премьер-министрі Д. Ахметов келді.
2012 жылғы 3-4 мамырда Қазақстанға ресми сапармен Мажарстан Премьер-Министрі В.Орбан келді. Іс-шара барысында 11 құжатқа қол қойылды, сондай-ақ ҮАК кезекті отырысы мен бизнес-форум өткізілді.
2014 жылғы 2-3 маусымда ҚР Премьер-Министрі К.Мәсімов Мажарстанға ресми сапармен келді, оның шеңберінде "стратегиялық әріптестік туралы бірлескен декларацияға" және сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық салалардағы ынтымақтастық туралы 10 келісімге қол қойылды, сондай-ақ ҮАК-тың 4-ші отырысы өткізілді.
2015 жылғы 31 наурыз — 2 сәуірде Мажарстан Премьер-Министрі В.Орбанның Қазақстанға ресми сапары өтті, оның барысында Қазақстан-Мажарстан стратегиялық кеңесі құрылды.
2019 жылғы 23-24 сәуірде Мажарстан Премьер-Министрі В. Орбанның Қазақстанға ресми сапары өтті, оның барысында ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевпен және ҚР Премьер-Министрі А. Маминмен келіссөздері өтті. В. Орбанды ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы Н. Назарбаев та қабылдады.
## Жоғарғы деңгейлік сапарлар
2013 жылғы 17-19 қарашада ҚР Сыртқы істер министрі Е. Ыдырысовтың Будапештке ресми сапары өтті.
2014 жылғы 28 қаңтарда ҚР Сыртқы істер министрі Е. Ыдырысов "ҚР-ЕО әріптестігін нығайту" Будапешт халықаралық семинарына қатысты.
2015 жылғы 19-20 ақпанда Мажарстанның сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П. Сиартоның Қазақстанға ресми сапары өтті, оның шеңберінде екі елдің сыртқы саяси ведомстволары арасында 2015-2016 жылдарға арналған жұмыс жоспарына қол қойылды.
2017 жылғы 28 Ақпанда министр Қ. Әбдірахмановтың Мажарстанның Сыртқы экономикалық байланыстар және сыртқы істер министрі П. Сиартомен Женевада екіжақты кездесуі өтті.
2017 жылғы 11 маусымда Астанада "Энергетиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ету" Министрлік конференциясы аясында министр Қ. Әбдірахмановтың Мажарстанның Ұлттық экономика министрі М. Варгамен кездесуі өтті.
2017 жылғы 26 маусымда Министр Қ. Әбдірахманов Астанаға ресми сапармен келген Мажарстанның сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П. Сиартомен келіссөздер жүргізді.
2017 жылғы 19 қыркүйекте Министр К. Әбдірахманов Мажарстанның Сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П.Сиартомен Нью-Йоркте БҰҰ АА 72-ші сессиясында кездесті.
2017 жылғы 28 ақпан - 1 наурыз аралығында ҚР Сыртқы істер министрі Қ. Әбдірахманов БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің (БҰҰ МӨСШК) жоғары деңгейдегі сегментінің және Женевада (Швейцария) қарусыздану жөніндегі конференцияның (ҚР) жұмысына қатысты. Іс-шара аясында Мажарстанның сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П.Сиартомен кездесу өтті.
2018 жылғы 27 ақпан-1 наурыз аралығында ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахмановтың Мажарстанға ресми сапары өтті.
2018 жылғы 10-12 тамызда Ақтөбе облысының әкімі Б. Сапарбаев Бугац қаласындағы Тұран халықтарының 10-шы мерейтойлық құрылтайына қатысып, Мажарстан Мемлекеттік жиналысының төрағасы Л. Кевермен кездесу өткізді.
2018 жылғы 12 қазанда Сыртқы істер министрі Қ. Әбдірахманов ҚР-ға келген Мажарстанның сыртқы экономикалық байланыстар және сыртқы істер министрі П. Сиартомен кездесу өткізді.
2018 жылғы 21 желтоқсанда екі астана арасындағы байланысты тереңдету мақсатында Нұрсұлтан әкімі Б. Сұлтановтың Будапештке сапары өтті.
2019 жылғы 28-30 сәуірде Мажарстан Премьер-Министрінің орынбасары, Қаржы министрі М.Варга жұмыс сапарымен Нұрсұлтан қаласына барды.
2019 жылғы 14 қазанда Бакуде ТМЫК саммиті аясында ҚР Сыртқы істер министрі М. Тілеуберді Мажарстанның сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П. Сиартомен кездесті.
2019 жылғы 15 желтоқсанда Мадридте СІМК әсем алқабында ҚР Сыртқы істер министрі М. Тілеуберді Мажарстанның сыртқы экономикалық және сыртқы істер министрі П. Сиартомен кездесті.
2020 жылғы 28 наурыз және 16 Сәуірде Сыртқы істер министрі М. Тілеуберді Мажарстанның сыртқы экономикалық байланыстар және сыртқы істер министрі П. Сиартомен телефон арқылы сөйлесті.
## Парламентаралық байланыс
ҚР Парламенті Сенаты депутаттары тобының ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының күзгі сессиясына Скопьеде "ЕҚЫҰ өңірінде сенім мен тиімді басқаруды нығайту жөніндегі шараларды күшейту" тақырыбына қатысуы (2016 жылғы 29 қыркүйек-2 қазан).
ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты П. Казанцев Скопьеге ЕҚЫҰ желісі бойынша РСМ президенттік сайлауында байқаушы ретінде барды (2019 жылғы 18-22 сәуір).
РСМ Ассамблеясының (Парламент) төрағасы Т. Джаферидің Нұрсұлтан қаласына ресми сапары, онда ол Еуразия елдері Парламенттері спикерлерінің 4-ші кеңесіне қатысты (2019 жылғы 23-26 қыркүйек).
Сонымен қатар, сапар аясында Т.Джафери ҚР Парламенті Сенатының спикері Д.Назарбаевамен, ҚР Мәжілісінің спикері Н. Нығматулинмен және ҚР Премьер-Министрі А. Маминмен екіжақты кездесулер өткізді, сондай-ақ КазГЮУ Университетінде "парламенттік дипломатия" тақырыбында дәріс оқыды.
Сондай-ақ, ҚР Парламенті Мәжілісінің ғимаратында парламенттік достық тобынан жұмыс түскі ас өтті, оған қазақстандық тараптан топ жетекшісі Д.Мыңбай (экология және табиғатты пайдалану мәселелері жөніндегі комитет мүшесі) бастаған 10 депутат қатысты.
## Экономикалық қатынас
Қазақстан ТМД елдері арасында (Ресей, Украина және Беларусьтен кейін) Мажарстанның 4-ші ірі сауда серіктесі болып табылады.
ҚР Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетінің деректері бойынша, Қазақстан мен Мажарстан арасындағы тауар айналымы 2019 жылы 102,3 млн.АҚШ долларын құрады (2018 жылы — 139,2 млн. АҚШ доллары, 26,5% - ға төмендеді). Қазақстандық өнімнің Мажарстанға экспорты 10,3 млн.АҚШ долларын (2018 жылы — 26,1 млн. АҚШ долларын, 60,5% — ға төмендеді), Мажарстанның Қазақстанға импорты — 92 млн. АҚШ долларын (2018 жылы-113 млн. АҚШ долларын, 18,5% - ға төмендеді) құрады.
* Қазақстандық экспорттың негізгі баптары: мұнай, машиналар мен құрылғыларға арналған бөлшектер, құбырлар.
* Қазақстандық импорттың негізгі баптары: дәрілік заттар, гигиена заттары, Инсектицидтер, гербицидтер, фармацевтикалық өнімдер.
2005 жылдан 2019 жылдың 2 тоқсанына дейінгі кезеңде Мажарстандан Қазақстанға тікелей инвестициялардың жалпы ағыны 202,9 млн.
## Мәдени қатынас
Екі ел арасында тығыз тарихи байланыстар бар, өйткені қазіргі Мажарстан аумағында XIII ғасырдың бірінші жартысында Торғай даласынан қоныс аударған қыпшақ тайпаларының ұрпақтары тұрады. Екі ел арасындағы мәдени қарым – қатынастардың дамуына 2007 жылы ҚР Тұңғыш Президенті Н. Назарбаевтың оны өзінің құрметті көшбасшысы етіп сайлаған "Мажарстан қыпшақтары одағының" өкілдерімен кездесуі үлкен үлес қосты.
Бүгінде екі елдің өнер қайраткерлері, ғалымдары мен спортшылары Қазақстан мен Мажарстанда өткізілетін түрлі мәдени және спорттық іс-шараларға белсенді қатысады.
Қазақстандық және венгр ғалымдары ортақ тарихи тамырларды зерттеуге өзара қызығушылық танытуда. Мажарстандағы қыпшақтардың және Қазақстандағы мадьярлардың қоныстану тарихын зерттеу бойынша бірлескен археологиялық зерттеулер жүргізілуде.
2014 жылы қолданбалы ғылымдар университетінде. Яноша Кодолани "Қазақстан жолы және Н.Ә.Назарбаев"құрметті кафедрасы ашылды. Мажарстан Ғылым академиясында М.Қасымбековтың "Нұрсұлтан Назарбаев. Өмірбаян", венгр тілінде жарық көрді.
2014 жылғы 2-3 маусымда ҚР Премьер-Министрі Қ. Мәсімовтің Мажарстанға ресми сапары барысында Будапешттегі "Астана" көшесі мен Абай Құнанбаевтың бюстінің ресми ашылуы өтті.
Қазақстандық жоғары оқу орындары 2013 жылғы 19 қарашада қол қойылған ҚР Білім және ғылым министрлігі мен Мажарстанның адами ресурстар министрлігі арасындағы Білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық туралы Келісім шеңберінде жетекші Мажарстанлық университеттермен тығыз ынтымақтастықта жұмыс істейді. Мәселен, жыл сайын 250 қазақстандық азамат Мажарстанның жоғары оқу орындарында оқуға грант алады. Қазіргі уақытта Мажарстанда Қазақстаннан 700-ге жуық студент оқиды.
2020 жылғы 29 қаңтарда қазақ ақыны Абай Құнанбаевтың 175 жылдығын мерекелеу аясында ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы делегациясының қатысуымен "әлем мойындаған Абай" кітап - иллюстрациялық көрмесі және "Абай әлемі"фотокөрмесі бар тақырыптық дөңгелек үстел өткізілді.
Аталған іс-шара барысында М.Әуезовтің "Абай жолы" кітабының венгр тіліндегі екінші басылымының тұсаукесері өтті, сондай-ақ Абай Құнанбаев ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсімі өтті.
2020 жылғы 11 наурызда Сегед қаласында қазақ ақыны Абай Құнанбаевтың 175 жылдығына арналған Абай оқулары өтті. Іс-шара барысында қатысушылар 1150 жылдық мерейтойы 2020 жылы атап өтілетін ғалым, философ Әбу Насыр Әл-Фарабидің мұрасын талқылады.
2020 жылғы 10 тамызда (Абай күні) Будапешт қаласында Абай Құнанбаевтың 175 жылдығына орай Қазақстан Республикасының Мажарстандағы елшілігі оның ескерткішіне гүл шоқтарын қою рәсімін өткізді. Іс-шараға Елшілік қызметкерлері мен олардың отбасы мүшелері, қазақ диаспорасының өкілдері мен студенттер, сондай-ақ қазақ тілін үйреніп, қазақ мәдениетіне қызығушылық танытатын Венгр студенттері қатысты.
Жалпы, мәдени-гуманитарлық қатынастар белсенді дамып келеді. Бұған екі халықтың тарихи жақындығы және олардың ұлттық мәдениет пен дәстүрлерді жандандыруға деген ұмтылысы ықпал етеді.
## Қазақстанның Мажарстандағы елшілері
* С. Құрманғожин (1993-96)
* Т. Сүлейменов (1996-2001)
* С. Тұрсынов (2002-06)
* Р. Ибраев (2006-12)
* Н. Рүстемов (2013-2019)
* Ж. Әбдірашов (2019-қазіргі уақыт)
## Мажарстанның Қазақстандағы елшілері
* Йожеф Торма 1994–1997
* Шандор Симикс 1997–2001
* Миклош Ячковичс 2001–2006
* Янош Немет 2006–2008
* Янош Балла 2008–2010
* Имре Ласлоцки 2010–2015
* Андраш Бараньи 2015–2019
* Антал Хайзер 2019– қазіргі уақыт
## Дереккөздер |
Куба — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Куба Республикасы арасындағы қатынастар
## Дипломатия
1992 жылғы 24 наурызда Қазақстан мен Куба арасында дипломатиялық қатынас орнатылды.
1993 жылы Алматыда Кубаның Қазақстан Республикасындағы Елшілігі ашылды, ол 1999 жылы Астанаға көшірілді.
2003 жылы Куба Республикасында Қазақстан Республикасының Дипломатиялық өкілдігі ашылды.
2021 жылғы 1 сәуірде Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К.Тоқаев Дипломатиялық миссияны Қазақстан Республикасының Кубадағы Елшілігіне айналуы туралы Жарлыққа қол қойды.
2022 жылғы қаңтардан бастап Оскар Сантана Леон Кубаның Қазақстан Республикасындағы Елшісі қызметін атқарады.
2022 жылғы 15 наурыздан бастап А.Елемесов Қазақстан Республикасының Куба Республикасындағы Елшісі қызметін атқарады.
## Саяси диалог
Екі ел арасындағы екі жақты ынтымақтастықтың негізі жоғары және жоғарғы деңгейдегі байланыстар қалайды. Президент Н.Назарбаевтың 2016 жылғы 2 сәуірдегі Кубаға ресми сапары екіжақты ынтымақтастықтағы маңызды қадам болды, оның барысында Куба Республикасы Мемлекеттік кеңесінің және Министрлер Кеңесінің Төрағасы Р.Кастромен келіссөздер жүргізді.
Қазақстан мен Куба Сыртқы істер министрлері 2013 және 2018 жылдары Нью-Йоркте БҰҰ Бас Ассамблеясы аясында кездесті. 2011 жылдан бастап Сыртқы істер министрлерінің орынбасарлары деңгейінде СІМ аралық саяси консультациялар өткізіліп келеді. Қазақстан мен Куба халықаралық форумдарда бір-бірінің бастамалары мен ұсыныстарына өзара қолдау көрсете отырып, халықаралық ұйымдар, бірінші кезекте БҰҰ аясында белсенді ынтымақтасады.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
Сындарлы саяси диалог аясында, сауда-экономикалық саладағы екіжақты ынтымақтастықты дамыту әлеуеті болып табылады.
2008 жылдан бастап екіжақты тауар айналымының көлемі негізінен Кубадан Қазақстан Республикасына импорттау есебінен қалыптасты, ал оның негізгі тауарларына қант қамысы, сигара және этил спирті кіреді.
2022 жылы өзара сауда көлемі 510,5 мың долларды құрады, оның ішінде экспорт – 0,39 мың доллар, ал импорт – 510,2 мың доллар.
2022 жылғы 12 қазанда биофармацевтика, медицина және туризм салаларындағы екіжақты қарым-қатынастарды дамыту мәселелерін талқылау үшін бейнеконференция режимінде Қазақстанның Сыртқы сауда палатасы мен Кубаның Сауда-өнеркәсіп палатасының 1-ші кездесуі өтті.
Екіжақты ынтымақтастықтың ең перспективалы бағыттарының бірі денсаулық сақтау, биотехнология және фармацевтика болып табылады.
## Мәдени-гуманитарлық саладағы ынтымақтастық
Қазақстанның Кубадағы Елшілігі екіжақты қарым-қатынасты нығайтуға бағытталған мәдени шараларды тұрақты түрде өткізіп тұрады.
Диалогты дамытуға Қазақстанда ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізу ықпал етті, онда Куба жетістіктері Латын Америкасы павильонында көрсетілді. ЭКСПО көрмесі аясында Қазақстанға Кубаның Сауда-өнеркәсіп палатасының президенті О.Эрнандес келді.
Астана мен Гавана спорт және мәдениет саласындағы ынтымақтастықты нығайтуға бағытталған. Қазақстан мен Куба бокс федерациялары арасында жемісті әріптестік орнатылды. 2014 жылы Астанада Қазақстан Республикасы Спорт және дене шынықтыру істері агенттігі мен Кубаның Ұлттық спорт, дене шынықтыру және демалыс институты арасында спорт саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
## Шарттық-құқықтық база
Қазіргі уақытта екіжақты құқықтық база 14 құжаттан тұрады, оның ішінде Ғылым және мәдениет саласындағы ынтымақтастық туралы келісім (1995 ж.) және Сауда-экономикалық ынтымақтастық туралы келісім (2008 ж., 2009 жылы күшіне енген). {{
## Дереккөздер |
Қазақстан — Черногория қатынастары — Қазақстан мен Черногория арасындағы екіжақты дипломатиялық қатынастар.
## Тарихы
2006 жылдың 14 шілдесінде елдер арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
БҰҰ, ЕҚЫҰ және басқа да халықаралық ұйымдар шеңберінде Қазақстан мен Черногория арасындағы байланыстарға қолдау көрсетіледі. 2010 жылы Черногория Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуге кандидатурасын қолдады.
2019 жылғы 3 мамырда алғаш рет Қазақстан Республикасының Черногориядағы құрметті консулы спортшы, Кәсіпкер және меценат Горан Джуканович тағайындалды.
2021 жылғы 6 шілдеде Астана күні Черногорияда Қазақстанның құрметті консулдығы ашылды.
2018 жылғы 19 қарашадан бастап Қазақстан Республикасының Черногориядағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Төлежан Барлыбаев болып табылады.
2021 жылғы 27 сәуірден бастап Черногорияның Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Милорад Шчепанович болып табылады.
## Кездесулер
2008 жылғы 17 қазанда Черногория Сыртқы істер министрі Милан Роченнің "жалпы әлем: әртүрлілік арқылы прогресс"мұсылман және батыс елдерінің Сыртқы істер министрлерінің конференциясына қатысу үшін Қазақстанға алғашқы жұмыс сапары өтті. Рочен Қазақстанның Сыртқы істер министрі Марат Тәжинмен кездесті, екіжақты өзара іс-қимыл перспективалары талқыланды.
2008 жылғы 10-11 қарашада Черногория премьер-Министрі Мило Джукановичтің Қазақстанға алғашқы ресми сапары өтті. Сапар аясында екіжақты ынтымақтастықтың, оның ішінде энергетика және туристік салалардағы мәселелердің кең ауқымы талқыланды.
2010 жылғы 16-17 наурызда Қазақстан Сыртқы істер министрінің орынбасары Константин Жигалов Балқанға сапары аясында Подгорицаға барды.
2010 жылғы 16-17 Шілдеде ЕҚЫҰ Сыртқы істер министрлері кеңесінің Алматыдағы бейресми отырысына Черногорияның Сыртқы істер министрі Милан Рочен қатысты.
2010 жылғы 1-2 желтоқсанда Черногория Президенті Филип Вуянович Астанадағы ЕҚЫҰ саммитіне қатысты. Іс-шара барысында Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесу өтті.
2015 жылғы наурызда Қазақстан Парламенті Мәжілісі төрағасының орынбасары Сергей Дьяченко Черногорияға барды.
2019 жылғы 22-25 қыркүйекте Черногория Ассамблеясының президенті Иван Брайович бастаған Черногория парламенттік делегациясының " Үлкен Еуразия: Диалог. Сенім. Нұр-Сұлтандағы серіктестік".
## Сауда
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитетіне сәйкес, елдер арасындағы тауар айналымы 2018 жылы 18,7 мың долларды құрады. 2019 жылдың қаңтар-қараша айлары аралығында тауар айналымы 9,018 млн долларды құрады.
## Келісімдер
2008 жылғы 17 қазанда Астанада Қазақстан мен Черногория СІМ басшылары "сыртқы саяси ведомстволар арасындағы ынтымақтастық туралы хаттамаға"қол қойды.
2012 жылдың 6 желтоқсанында Дублинде (Ирландия) алғашқы үкіметаралық "дипломатиялық және қызметтік төлқұжат иелері үшін визасыз режим туралы келісімге"қол қойылды.
Қазақстанның Черногориядағы қоса атқарушы Елшісі (2014-2017) Аслан Мусиннің бағалауы бойынша, "елдер арасындағы ынтымақтастықты дамыту үшін берік құқықтық база құру, экономика, қаржы, мәдениет, спорт, денсаулық сақтау салаларында жеткілікті келісімдерге қол қою қажет. Бұл шамамен 15 екіжақты халықаралық құжаттар, оларды әзірлеумен біздің елдеріміз айналысуы керек. Осы маңызды құжаттарды қабылдап қол қойғаннан кейін инвесторлар үшін өзара жол ашылады".
## Дереккөздер |
Албания — Қазақстан қатынастары — Қазақстан мен Албания арасындағы қатынастар.
## Екіжақты саяси байланыстар
Қазақстан Республикасы мен Албания Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастАлбания 1993 жылы 21 қыркүйекте орнатылды.
2017 жылы шілдеден бастап Абзал Сапарбекұлы Қазақстанның Албаниядағы Елшісі лауазымына кірісті. (Анкара қ. орналасқан резиденциясымен). 2020 жылы қаңтардан бастап Албанияның Қазақстандағы Елшісі болып Кастриот Робо тағайындалды (Анкара қ. орналасқан резиденциясымен).
## Жоғары деңгейдегі байланыстар
* 2010 жылы 15 наурызда ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары К.Жигалов Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының (ЕҚЫҰ) қолданыстағы Төрағасының Арнайы өкілі ретінде Албанияғы сапармен барды;
* 2010 жылы 16-17 шілдеде ЕҚЫҰ Сыртқы істер министрлерінің бейформал кеңесінің аясында ҚР Мемлекеттік хатшысы — Сыртқы істер министрі Қ. Саудабаевтың Албания Вице-Премьері — Сыртқы істер министрі И.Метамен кездесуі өтті;
* 2011 жылы 28-30 маусымда Ислам ынтымақтастық ұйымы 38-ші СІМК отырысына Албания Сыртқы істер вице-министрі С. Белортаджа қатысты;
* 2014 жылы 21-23 мамырда Астана экономикалық форумының 7-ші жұмысына Албанияның Вице-Премьер-Министрі Н. Пелеши қатысты;
* 2014 жылы 23-25 мамырда Албания Премьер-Министрі Э.Раманың Қазақстанға тұңғыш ресми іс-сапары өткізілді. СапАлбания барысында Э. Рама ҚР Президенті мен Премьер-Министрімен кездесті;
* 2014 жылы 24-25 маусымда ҚР Қоршаған ортаны қорғау және су ресурстары министрі Н.Қаппаровтың Албанияға сапары ұйымдастырылды;
* 2018 жылы 20-22 қарашада Албания Еуропалық одақ және сыртқы істер министрі Д. Бушатидің Қазақстанға тұңғыш сапары ұйымдастырылды.
* 2019 жылы 8 шілдеде Словакияда өткен ЕҚЫҰ СІМК шеңберінде ҚР Сыртқы істер министрі Б. Атамқұловтың Албания Еуропалық одақ және сыртқы істер министрінің міндетін уақытша атқарған Ж.Сакаймен кездесуі ұйымдастырылды;
* 2019 жылы 24-25 қыркүйекте Нұр-Сұлтан қ. Албания Парламентінің Вице-спикері В. Хюс Еуразиялық елдері парламенттері спикерлерінің отырысына қатысты;
* 2020 жылы 3-4 желтоқсан кезеңінде ҚР Сыртқы істер министрі М.Тілеуберді Албанияның төрағалығымен өткен ЕҚЫҰ СІМК онлайн Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы Сыртқы істер министрлері отырысына қатысты.
## Екіжақты сауда айналымы
Екіжақты сауда 1995 жылы 18 мың долл. басталып, 2021 жылы қорытындылары бойынша бұл көрсетікш 326 есе өсіп, 5,8 млн. долл. астам деңгейіне ұласты.
2021 жылы сауда айналымы 5,8 млн. долл. құрады. Қазақстандық экспорт 5,4 млн. долл., импорт 0,4 млн. долл. 2020 жылы ұқсас мерзімімен салыстырғанда жалпы сауда айналымы +242% (1,7 млн.долл.) қазақстандық экспорт +286%, (1,4 млн. долл.), ал импорт +100% (0,2 млн.долл.) өсті.
## Шарттық құқықтық базаны нығайту
2018 жылы 20-22 қараша кезеңінде Албания Еуропалық одақ және сыртқы істер министрі Д. Бушатинің Қазақстанға сапары шеңберінде Қазақстан мен Албания сыртқы саяси мекемелері арасындағы ынтымақтастық туралы және екі мемлекеттердің сауда-өнеркәсіптік палаталары арасындағы ынтымақтастық туралы Хаттамаларға қол қойылды.
Қазіргі уақытта тараптардың ынтымақтастығы басқа да секторлары бойынша екіжақты құжаттарды келісуде.
## Дереккөздер |
«Кең Жылой» — Атырау облысының Жылыой ауданындағы қоғамдық-саяси газет. Алғаш саны «Социалды ауыл» деген атпен 1933 ж. шыға бастады. Тұңғыш редакторы - Төлеген Мұхамбетов, 1941-92 ж. газет «Социалистік ауыл», «Коммунизмге алға», «Ембі» деген атпен шығып келді. 1992 жылдан «Кең Жылыой» атанды. «Кең Жылыой» аудан экономикасы мен мәдениетінің даму барысын, келелі мәселелерін кеңінен жазып көрсетеді. Мұнай алаңдарының ашылуы, «қара алтын» өндірудің жай-күйі, а. ш. өндірісін тиімді жүргізу, әр саланың өнегелі адамдарын дәріптеу - газеттің негізгі тақырыптары.
Газетте Теңіз мұнай-газ кен орнын игеру, шетелдік іскер топтармен бірлескен жұмыс мәселелері көтеріледі. Әр жылдарда газетке С. Анайысов, Қ. Жаксылықов, Н. Ерғалиев, С. Ерғалиев, Д. Жолмұханов, Д. Артығалиев, С. Байтауов, Р. Әлмағамбетов, Т. Текеев, Ғ. Сайханов, М. Далбаев, Б. Дәулетов, Қ. Оразбаев басшылық жасады. 2002 жылдан бастап бас редактор - аудандағы тұңғыш әйел редактор С. Шәтенова. Осы басылымда кезінде ақындар М. Сатыбалдиев, А. Өтегенов, қаламгерлер С. Айтжанов, Қ. Мыңтұрғанов, Қ. Кідібасов, С. Оразғалиев, Қ. Ыбырайұлы, Қ. Сұлтанғалиев, тағы басқалар еңбек етті. «Кең Жылыой» газеті редакциясы өз жұмысында қоғамдық тілші-авторларға арқа сүйейді. Аптасына бір рет шығады. Газет құрылтайшылары — Жылыой ауданының әкімшілігі, аудандық мәслихат және редакция ұжымы. Таралымы 1089 дана (1999).
## Дереккөздер |
Андорра — Қазақстан қатынастары — Андорра Князьдігі мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынас.
## Дипломатия
2008 ж. 30 қаңтар – Нью-Йоркте тиісті бірлескен коммюникеге қол қою арқылы Қазақстан Республикасы мен Андорра Князьдігі арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
2019 ж. 13 наурыз – Қазақстан Елшісі К.Жигалов Андорраның Князі, Урхель архиепископы Жоан Энрике Вивес-и-Сисильяға сенім грамоталарын тапсырды.
2019 ж. 12 сәуір – Қазақстан Елшісі К. Жигалов Андорраның Князі, Франция Президенті Э.Макронға сенім грамоталарын тапсырды.
## Саяси қатынастар
Қазақстан мен Андорра арасындағы қатынастар өзара түсіністік пен сенім жағдайында дамуда. Халықаралық саясаттың маңызды проблемалары бойынша екі елдің ұстанымдары жақын.
Негізінен, диалог халықаралық және аймақтық ұйымдар аясында дамуда. Андорра алғашқылардың бірі болып Қазақстан Республикасының ЕҚЫҰ төрағалығына кандидатурасын, сондай-ақ Астананың 2010 жылы Саммитті өткізу туралы бастамасын қолдады. 2010 жылдың 17 шілдесінде Андорра СІМ басшысы Ч. Эспот Миро Алматыдағы ЕҚЫҰ-ның бейресми министрлер кеңесінің жұмысына қатысты. екіжақты ынтымақтастықты, әсіресе туризмді дамытуға қызығушылық танытты.
2010 жылғы 1 желтоқсанда ЕҚЫҰ саммиті аясында Андорра қаласының туризм, сауда және индустрия министрі К. Бенет Қазақстанға сапармен келді.
2013 жылдың қыркүйегінде БҰҰ Бас Ассамблеясының 68-сессиясында Қазақстан Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов пен Андорраның сыртқы істер министрі Ж.Сабойяның екіжақты кездесуі өтті.
2015 жылдың қыркүйегінде БҰҰ Бас Ассамблеясының 70 сессиясында Қазақстан Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов Андорраның Сыртқы істер министрі Ж.Сабойямен кезекті кездесу өткізіп, Қазақстан Республикасының 2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі лауазымына кандидатурасын қолдауға өтініш білдірді.
2015 жылдың қыркүйек айында БҰҰ АА 70-ші сессиясы аясында Қазақстан Сыртқы істер министрі Е. Ыдырысов сыртқы істер министрі Андорра Ж. Сабойямен кезекті кездесу өткізді.
2015 жылғы қазанда Андорра үкіметі Испаниядағы Қазақстан Елшілігі арқылы тиісті нотаны жібере отырып, 2017-2018 жылдарға арналған БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі лауазымына Қазақстанның кандидатурасын қолдау туралы шешім қабылдады.
2017 жылғы 3-5 қазанда Қазақстан Парламент делегациясы құрамында сенаторлар Д.Кұставлетов пен М.Бортниктен тұратын Қазақстан парламенттік делегациясы Андорра-ла-Велья қаласына жұмыс сапарымен барып, онда ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының күзгі отырысына қатысты.
2019 ж. 13 наурызда Қазақстанның Елшісі Константин Жигалов Андорра княздігінің тең билеушісі - Урхель архиепископы Жоан Энрике Вивес-и-Сисильяға сенім грамоталарын тапсырды. Сол күні Қазақстан Елшісі Андорра Парламентінің Төрағасы Висенк Матеу Заморамен келіссөздер өткізді. Андоррада болған сапар барысында Экономика, инновациялық бәсекеге қабілеттілік министрі Жильбер Сабойя Суньемен кездесу өтті.
2019 ж. 12 сәуірде Қазақстан Елшісі К.Жигалов Андорраның тең Князі, Франция Президенті Э.Макронға сенім грамоталарын тапсырды.
2019 ж. 12-13 маусымда Қазақстан Республикасының Испаниядағы және Андоррадағы Елшісі Константин Жигаловтың Андоррада жұмыс сапары болды. Қазақстандық дипломат Андорра Парламентінің жаңа төрағасы, князьдық тарихындағы алғашқы әйел, жоғарғы заң шығарушы органның басшысы Розер Суньемен кездесті. Розер Сунье К.Жигалов өзінің жаңа сапасымен кездесіп отырған алғашқы шетелдік елші болғанын атап өтті.
2019 ж. 18 маусымында Андорра үкіметінің басшысы Х.Эспот Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан Президенті болып сайлануына байланысты құттықтау хат жолдады.
2019 ж. 9 шілдесінде ЕҚЫҰ-ның бейресми министрлер кеңесінде Қазақстан Сыртқы істер министрі Б.Атамқұлов пен М.Убах арасында екіжақты кездесу өтті.
2019 ж. 4 желтоқсанда Қазақстан Экология, геология және табиғи ресурстар министрі М.Мырзағалиевтің Андорраға жұмыс сапары болды.
## Сауда-экономикалық қатынастар
Қазақстан Республикасы мен Андорра Князьдігі арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастық дами бастады. Екі ел арасындағы сауда туралы мәліметтер жоқ.
Қазақстан Республикасының экология, геология және табиғи ресурстар министрі М. Мырзағалиевтің Андорраға жұмыс сапары (2019 ж. 4 желтоқсан) осы саладағы ынтымақтастықты жандандыру қажеттілігінің маңызды бағыттарының бірі болды.
## Спорт
Қазақстан футбол федерациясының ресми құрама командалары мен Андорра Еуропа құрама командалары арасындағы Халықаралық футбол турнирінің D дивизионының бір тобына УЕФА Ұлттар Лигасы қатысты.
2018 ж. 10 қыркүйегінде Андорра мен Қазақстан арасындағы кездесу 1:1 есебімен аяқталды. Командалар арасындағы жауап ойыны 2018 жылы 16 қазанда Нұр-Сұлтанда өтті және 4:0 есебімен Қазақстан пайдасына аяқталды.
2019 ж. 24 шілдесінде Андоррандық «Санта Колома» мен «Астана» ФК 0:0 есебімен аяқталды. Жауаптық ойын 1 тамызда Нұр-Сұлтанда өтті және 4:1 есебімен Қазақстан пайдасына аяқталды.
## Дереккөздер |
Исландия — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Исландия арасындағы қатынастар
## Жалпы мәліметтер
2004 жылғы 14 мамырда Нью-Йоркте Бірлескен коммюникеге қол қою арқылы екі ел арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды;
2017 жылғы 15 ақпаннан бастап Ерлан Ыдырысов (Лондон қаласындағы резиденциясымен) Қазақстан Республикасының Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Корольдігіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі болып табылады. 2017 жылғы 8 тамыздан бастап Ерлан Ыдырысов Қазақстанның Исландия мен Ирландиядағы Елшісі қызметін қоса атқарушы болып тағайындалды.
2020 жылдан бастап Исландияның Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Арни Тор Сигурдссон (Мәскеуде резиденциясымен) болып табылады.
## Саяси қарым-қатынастар
Осы уақытқа дейін Қазақстан мен Исландия арасында мемлекет, үкімет басшылары, сондай-ақ сыртқы саяси ведомстволар басшылары деңгейінде ресми сапарлармен алмасулар жүргізілген жоқ.
Алайда, халықаралық ұйымдар, атап айтқанда БҰҰ және ЕҚЫҰ аясындағы байланыстар сақталуда.
## Құқықтық - келісім-шарт базасы
ҚР Ұлыбританиядағы Елшілігі сауда-экономикалық салада базалық келісімдер жасасу мәселесін бірнеше рет көтерді:
* Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы келісім;
* Қосарланған салық салуды болдырмау туралы келісім;
* Азаматтық авиация саласындағы келісім.
Алғашқы екі келісім бойынша, ҚР Инвестиция және даму министрлігі мен ҚР Қаржы министрлігі аталған келісімдердің инвестицияның болмауына және екі ел арасындағы тауар айналымының төмен деңгейіне байланысты жасалуының мүдделі еместігі туралы хабарлады.
## Сауда-экономикалық қарым-қатынастар
Қазақстан мен Исландия арасындағы тауар айналымы қазақстандық сыртқы сауда статистикасында дәстүрлі түрде ең аз үлесті құрайды. ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, 2021 жылғы Қазақстан-Исландия тауар айналымы 7,6 млн. АҚШ долларын құрады.
2021 жылдан бастап «Arctic Green Energy» компаниясының вице-президенті Сигурдур Атли Йонссон мырза Рейкьявик қаласындағы консулдық округімен Қазақстан Республикасының Исландиядағы Құрметті консулы болып табылады.
2021 жылғы қазанда ҚР Ұлыбританиядағы Елшілігі Исландия СІМ-не дипломатиялық және қызметтік паспорттардың иелері үшін ҚР мен Исландия арасында визасыз режим туралы келісім жасау ұсынысы бойынша нота жолдады. Бұл ұсынысты Исландия Үкіметі қарауда.
2021 ж. 29-30 қарашада ҚР Елшілік қызметкерлері Исландияның Сыртқы істер министрлігінде келіссөздер жүргізу, іскер топтармен кездесулер, ҚР азаматтарын қабылдау, ҚР Туын және басқа да атрибуттарды, ақпараттық материалдар мен кітаптарды Исландиядағы жаңадан тағайындалған ҚР Құрметті Консулы А.Йонссонға беру үшін Исландияға сапармен барды.
Исландия СІМ өкілдерімен кездесу барысында Елшілік қызметкерлері Дипломатиялық және қызметтік паспорттардың иелері үшін визасыз келісім жасасу туралы, сондай-ақ Қосарланған салық салуды болдырмау туралы, Инвестицияларды өзара қорғау және әуе қызметтері туралы келісімдерге қол қою мүмкіндігі, жаңартылатын энергетика, туризм саласындағы өзара іс-қимыл, спортты дамыту саласында тәжірибе алмасу мәселелерін талқылады. Кездесу қорытындысы бойынша тараптар жоғарыда аталған мәселелер бойынша бірлесіп жұмыс істеуге келісті.
Сонымен қатар, Дүниежүзілік банктің Қазақстанның геотермалды энергетикасын дамыту туралы баяндамасын дайындауға қатысқан жұмыс тобының сарапшыларымен кездесу өтті. Кездесуде зерттеу нәтижелері туралы презентация, сондай-ақ геотермалды энергетиканы дамыту үшін қажетті заңнамаға өзгерістер енгізу туралы Қазақстанға ұсынымдар ұсынылды.
Бұдан басқа, ҚР Елшілік қызметкерлерінің Исландияға сапары барысында «Arctic Green Energy» компаниясының және Исландия сауда палатасының басшыларымен кездесу өтті. «Arctic Green Energy» басшылығымен кездесуде компания қолданатын көмірқышқыл газын минералдандыру технологиясы талқыланды. Өз кезегінде Исландия сауда палатасында екіжақты іскерлік байланыстарды жолға қою келешегі талқыланды.
Елшілік қызметкерлері «ON Power» геотермалды электр станциясына барып, онда станцияда кеңінен қолданылатын көмірқышқыл газын минералдандыру технологиясымен танысты.
## Дереккөздер |
Ирландия — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Ирландия Республикасының дипломатиялық қарым-қатынастары
## Негізгі ақпарат
1991 жыл 31 желтоқсан – Ирландия Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін мойындады.
1992 жылы 10 сәуір – дипломатиялық қарым-қатынастар орнатылды.
1997 жылдың қазан айынан бастап – Қазақстандағы Ирландияның мүдделерін бір мезгілде Ирландияның Ресей Федерациясындағы Елшілігі қорғайды.
1998 жылғы 11 ақпан – Ирландиядағы Қазақстан Республикасының мүдделерін бір мезгілде Қазақстанның Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Корольдігіндегі Елшілігі қорғайды.
2016 жылғы 13 мамыр – Ирландияның Қазақстан Республикасындағы бір мезгілдегі Төтенше және Өкілетті Елшісі Э.МакДэйд Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Г.Әбдіқалықоваға сенім грамоталарын тапсырды.
2018 жылғы 17 мамыр – Қазақстан Республикасының Ирландиядағы бір мезгілдегі Елшісі Е.Ыдырысов Ирландия Президенті М.Хиггинске сенім грамотасын тапсырды.
## Саяси қатынастар
Мемлекеттер мен үкіметтер басшылары деңгейінде сапар алмасудың жоқтығына қарамастан, Қазақстан мен Ирландия ЕҚЫҰ, БҰҰ және басқа да халықаралық ұйымдар аясында, сондай-ақ олардың аккредиттелген дипломатиялық өкілдіктері деңгейінде тұрақты жоғары деңгейдегі диалогты жалғастыруда.
2018 жылғы 16-18 мамырда Қазақстан Республикасының Елшісі Е.Ыдырысовтың Ирландия Президенті М.Хиггинске сенім грамоталарын тапсыру үшін Дублинге барды Осы сапар аясында Елші Ирландияның негізгі мемлекеттік органдарының басшыларымен – Ирландия Сыртқы істер министрлігінің Бас хатшысы Н.Бюрджесспен, БҰҰ Үйлестіруші директоры Ф.Смитпен, сондай-ақ іскер топ өкілдерімен кездесті.
2019 жылғы 28-30 наурыз аралығында Қазақстан Республикасының Елшісі Е.Ыдырысов Ирландияға кезекті жұмыс сапарымен барды, оның барысында Сыртқы істер министрлігі, Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қазақстан Республикасы Үкіметінің басшылығымен кездесулер өтті.
2019 жылдың 11-14 шілдесі аралығында Қазақстан Республикасының Елшісі Е.Ыдырысовтың Ирландияға жұмыс сапары тағы да болып, оның барысында Әділет министрі Чарльз Фланаганмен, Корк қаласының лорд-мэрі Джон Шиханмен, Корк қаласының Сауда-өнеркәсіп палатасының президенті Пауламен кездесулер өтті. Хоган және Ирландияның іскер топтары. Сонымен қатар, сапар аясында Қазақстан Республикасының Елшісі Ирландияның ұлттық мерекесі – Ирландияны еске алу күніне орай мемлекеттік салтанатты шараға қатысты.
2019 жылдың желтоқсанында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі М.Тілеуберді «Азия-Еуроодақ» форумы аясында Мадридте Премьер-Министрдің орынбасары – Сыртқы істер министрі С.Ковенимен кездесті.
Коронавирустың таралуына байланысты енгізілген шектеу шараларына байланысты 2020 жылы барлық екіжақты жоспарланған іс-шаралар жойылып, мүмкіндігінше онлайн режиміне көшірілді.
Әңгімелесушілер коронавирустық инфекцияның таралуына байланысты жағдайға ерекше назар аударды. Қазақстан Президенті мен Ирландияның Премьер-Министрі екі елдің дағдарыстан кейінгі кезеңде халықтың осал топтарына қолдау көрсетуді және іскерлік белсенділікті ынталандыруды қоса алғанда, пандемияның жағымсыз салдарын жеңілдету бойынша кешенді шараларын жоғары бағалады.
2020 жылғы 14 қазанда Қазақстан Республикасының Ұлыбританиядағы Елшісі Е.Ыдырысов Ирландия Сыртқы істер министрлігі Шығыс блогы департаментінің директоры Донал Кенналлимен онлайн кездесу өткізді, оның негізгі күн тәртібіндегі мәселеле - ЕҚЫҰ-ның аз ұлттар істері жөніндегі Жоғарғы комиссары лауазымына Қ.Әбдірахмановтың кандидатурасын ирландиялық қолдау мәселесін талқылау болды.
Екіжақты күн тәртібі контекстінде 2019 жылғы желтоқсанда Мадридте өткен АСЕМ Сыртқы істер министрлері кеңесі аясында екі елдің сыртқы істер министрліктері басшыларының қол жеткізген уағдаластықтарына, атап айтқанда, құқықтық қатынастарды кеңейту және Дублинде Қазақстан-Ирландия бизнес-форумын өткізу мүмкіндіктеріне назар аударылды.
2020 жылы Қазақстан Республикасының Елшілігі Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің бастамасымен қосарланған салық салу туралы келісімге өзгерістер енгізу мәселесі бойынша ирланд тарапымен де тиісті келіссөздер жүргізді.
## Қазақстан Республикасының халықаралық бастамаларын қолдау
2015 жылғы 27 мамырда Қазақстан Республикасы Президентінің Арнайы Елшісі – Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің хатшысы Б.Әйтімова Ирландияға жұмыс сапарымен барды. Қазақстандық сенатор Парламент Сенатының Төрағасы П.Беркпен кездесті, оның барысында ирландиялық тарапқа Мемлекет басшысының Қазақстан Республикасының БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 2017-2018жж.. тұрақты емес мүшесі ретінде кандидатурасын қолдау туралы өтініш табыс етілді.
2016 жылғы наурызда БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелеріне: Қазақстанға – 2017-2018 жылдарға және Ирландияға – 2021-2022 жылдарға сайлауға қолдау алмасу туралы екіжақты келісімге қол жеткізілді.
2019 жылдың сәуірі Ирландияның Премьер-Министрі Лео Варадкар БҰҰ-ның тұрақты емес мүшелігіне (2021-2022 ж.) Ирландияның кандидатурасын ілгерілету үшін Үкіметтің арнайы өкілі - Елші Дэвид Донахьюді тағайындады, ол Нью-Йоркте 2019 жылғы шілдеде Қазақстанның Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Е.Ашықбаевпен кездесті.
## Сауда-экономикалық қатынастар
2005 жылдан 2021 жылға дейінгі кезеңде Ирландиядан Қазақстанға тікелей инвестицияның таза ағыны 137,8 млн долларды құрады.
Қазақстандық экспорттың негізгі баптары дәстүрлі түрде: минералды отын, мұнай және оны айдау өнімдері болып табылады. Ирландия импорты негізінен химиялық өнімдер, фармацевтика, парфюмерия, компьютерлік компоненттермен ұсынылған.
2019 жылғы 23 қазанда Лондондағы қазақстандық инвестициялық форум аясында «QazIndustry» Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ мен Ирландияның «International Development Ireland» ұлттық компаниясы арасында арнайы экономикалық жобаларды тартуға жәрдемдесу мақсатында және Қазақстан Республикасының индустриалды аймақтары кемінде 50 млрд теңге сомасында ирландиялық инвестициялық жобаларды іске асыру туралы ынтымақтастық меморандумға қол қойылды..
2018 жылғы қазанда Қазақстан Республикасының Елшісі Е.Ыдырысовтың Ирландияға сапары барысында Ирландияның Ауыл шаруашылығы министрі М.Гридпен келіссөздер барысында Ауыл шаруашылығы министрлігі өкілдерінің сапарын ұйымдастыру туралы келісімге қол жеткізілді.
Ирландия сиыр еті мен сүт өнімдерін Еуропадағы ең ірі экспорттаушы болып табылады, ауыл шаруашылығы өнімдерінің 85% бүкіл әлем бойынша экспортталады, бұл елдің агроөнеркәсіптік кешені 36 миллион адамды тамақтандыруға жеткілікті азық-түлік өндіреді және бұл көрсеткіш 2022 жылға қарай 60 миллион адамға дейін өсетінін атап өту қажет.
2018 жылдың қарашасында Дипломатиялық арналар арқылы Ирландияның Ауыл шаруашылығы министрлігі мақұлдаған ірі қара малды Қазақстанға экспорттауға арналған ветеринариялық сертификаттардың түпнұсқасы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ветеринариялық бақылау комитетіне қазақстандық тарапқа қол қою үшін жолданды
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Қазақстан Республикасы Елшілігінің өкілдері Дублинде тәуелсіздік және бітімгершілік операциялары үшін соғыста қаза тапқан ирландиялықтарға арналған жыл сайынғы Ұлттық еске алу күніне қатысуда.
2019 жылғы 30 наурызда Қазақстан Республикасының Елшісі Е.Ыдырысов қазақстандық балаларды асырап алған ирландиялық отбасылар мен қазақстандық диаспора өкілдері ұйымдастырған Наурыз мейрамына қатысты. Дублиндегі Пирс мұражайында өткен мерекелік шараға ирландиялық асырап алушы отбасылар, қазақ диаспорасы, Ирландияның бала асырап алу жөніндегі мемлекеттік агенттігінің өкілдері, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ирландиядағы Құрметті консулы Артур Френч қатысты.
Елшілік білім беру және кәсіби кадрларды даярлау саласындағы ынтымақтастыққа ерекше көңіл бөледі. Осыған байланысты білім беру саласындағы екіжақты ынтымақтастықтың дамуы атап өтілді.
2019 жылдың наурыз айында Лондондағы Қазақстан Республикасының Елшілігі Дублиндегі ең ірі ERIN тіл орталығымен бірлесіп ұйымдастырған Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептеріндегі қазақ тілі мұғалімдері үшін тегін білім беретін онлайн курстарын өткізу бойынша бірлескен жоба аяқталды.
## Құқықтық-келісім-шарт базасы
2018 жылдан бастап қосарланған салық салуды болдырмау туралы келісім күшіне енді.
Елдер арасындағы құқықтық базаны одан әрі кеңейту мақсатында Ирландия тарапына өзара құқықтық көмек көрсету, сотталғандарды экстрадициялау және экстрадициялау туралы келісім жобалары жіберілді.
## Дереккөздер |
Босния және Герцоговина — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Босния және Герцеговина арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
1996 ж. 20 желтоқсанда Қазақстан Республикасы мен Босния және Герцеговина арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
Босния және Герцоговинада ҚР Елшілігі жоқ, қызметін қоса атқаруды Загребте (Хорватия) орналасқан ҚР Елшілігі жүзеге асырады.
2022 ж. 31 қазаннан бастап Қазақстан Республикасының Босния және Герцеговинадағы қоса атқарушы Төтенше және Өкілетті Елшісі А.Әбибуллаев болып табылады.
Қазақстанда Босния және Герцоговинаның Елшілігі жоқ, қызметін қоса атқару функцияларын Мәскеуде (Ресей Федерациясы) орналасқан БжГ Елшілігі жүзеге асырады.
2018 жылғы 13 тамыздан бастап Босния және Герцоговинада ҚР Құрметті Консулдығы жұмыс істейді. Құрметті Консул кәсіпкер Амель Диздаревич болып табылады.
## Саяси қатынастар
### Жоғарғы деңгейдегі байланыстар:
ҚР Президенттері Н.Ә.Назарбаев пен Қ.Тоқаев Босния және Герцеговинаға сапар жасаған жоқ.
Босния және Герцеговина Төралқасының төрағалары (мемлекет басшылары) Қазақстанға екі рет келді (Н.Радманович Нұр-Сұлтан қаласында ЕҚЫҰ Саммитіне қатысу үшін, Нұр-Сұлтан қаласында Ғылым және технология жөніндегі ИЫҰ Саммитіне қатысу үшін Б.Изетбегович жұмыс сапарымен).
### Парламентаралық ынтымақтастық
Босния және Герцеговинаға сапарлар:
- ҚР Парламенті Мәжілісі спикерінің орынбасары С.Дьяченко ҚР Президентінің 2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне ҚР өтінімін ілгерілету жөніндегі арнайы өкілі ретінде (2015 ж. 5 наурыз).
- ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты А.Бердалин ЕҚЫҰ миссиясы шеңберінде сайлауды байқауға қатысу үшін (2 қазан 2022 ж.).
Қазақстанға сапарлар:
- Еуразия елдері Парламенттері спикерлерінің 4-ші кеңесіне Босния және Герцоговина Б.Изетбегович парламенттік Скупщина халықтар палатасының төрағасы (22-25 қыркүйек 2019). Сапар барысында ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында Босния және Герцоговинаның тұңғыш президенті А.Изетбегович туралы кітаптың көрмесі мен тұсаукесері және Б.Изетбеговичтің "ҚазАқпарат" қазақстандық ақпарат агенттігіне берген сұхбаты өтті.
Көпжақты форматта 2019 жылғы 22 ақпанда ЕҚЫҰ ПА қысқы сессиясы аясында ҚР Парламенті Мәжілісқінің Төрағасы Н.Нығматулин мен Босния және Герцоговина Б.Кришто парламенттік Скупщина Өкілдері палатасының спикерімен кездесті.
ҚР Парламентінде Босния және Герцоговина-мен ынтымақтастық тобы құрылды. Босния және Герцоговина Парламенттік Скупщинасында Қазақстанмен ынтымақтастық жөніндегі топ жоқ.
## Негізгі шарттар мен келісімдер
Қазақстан мен Босния және Герцоговина сыртқы саяси ведомстволары арасындағы ынтымақтастық туралы Меморандум. Астана, 16.07.2010 ж., қол қойылған күннен бастап күшіне енді.
ҚР Үкіметі мен Босния және Герцоговина Министрлер Кабинеті арасындағы дипломатиялық және қызметтік паспорттардың иелерін визалық талаптардан босату туралы келісім. Нұр-Сұлтан, 21.05.2011 ж,. 2012 жылғы 5 шілдеде күшіне енді.
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі мен Босния және Герцеговина Әділет министрлігі арасындағы ынтымақтастық туралы Меморандум. Сараево, 08.06.2016, қол қойылған күнінен бастап күшіне енді.
## Негізгі оқиғалар
2018 жылғы 21 желтоқсанда "Бүркіт" Қазақстан-Босниялық іскерлік ынтымақтастық қауымдастығы құрылды, ол екі елдің іскер топтары арасындағы тікелей байланыстарды дамытумен айналысады. Ассоциация директоры - ҚР Сараеводағы Құрметті консулы, Босниялық кәсіпкер Амель Диздаревич.
2019 ж.1-4 шілдеде Босния және Герцоговина-нің бизнес-делегациясының Нұр-Сұлтан қаласында "Astana Finance Days" халықаралық қаржы конференциясына сапары өтті.
2019 ж. 28-30 қазанда АХҚО алаңында Сараево қаласының мэрі А.Скакидің, Босния және Герцоговина сауда палатасының Президенті Н.Васичтің, Сараеводағы ҚР құрметті консулы А.Диздаревичтің және Босния және Герцоговина және ХР компаниялары өкілдерінің қатысуымен "Business Networking Summit" бірінші қазақстандық-балқан бизнес-форумы өтті. Бизнес-форумның қорытындысы бойынша "Бүркіт" қауымдастығы қазақстандық серіктестермен тиісті келісім жасай отырып, АХҚО алаңына шықты.
2019 жылғы 30 қазанда Сараево қаласының мэрі А.Скаки Нұр-Сұлтан қала әкімі А.Көлгіновпен кездесті. Қалалық шаруашылықты дамыту, құрылыс, Білім және мәдениет саласында тікелей байланыс орнату бойынша ынтымақтастық пен тәжірибе алмасу мүмкіндіктері талқыланды.
2019 жылғы 13-14 желтоқсанда Сараево қаласында Қазақстанның Сараеводағы Құрметті консулдығының ресми ашылу рәсімі өтті. Құрметті консул - кәсіпкер А.Диздаревич болып табылады.
2021 жылғы 16 сәуірде Сараево қаласында Қазақстан-Босния Сыртқы істер министрліктері арасындағы консультациялар өтті. ҚР сыртқы саяси ведомствосының делегациясын Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары – Босния және Герцеговина Сыртқы істер министрі Бисера Туркович қабылдады.
2021 жылғы 16 сәуірде Сараеводағы ҚР Құрметті консулдығында Босния және Герцоговина, Хорватия және Черногория іскер топтарының қатысуымен "Қазақстанның инвестициялық әлеуеті" өңірлік конференциясы өтті.
Сараевода ҚР СІМ делегациясы 2020 жылғы 16 желтоқсанда Босния астанасының орталығында орнатылған Абай мүсініне гүл шоқтарын қойды.
## Көпжақты ынтымақтастық
Екі ел арасындағы саяси саладағы қатынастар өзара түсіністік пен сенім рухында дамуда. Халықаралық саясаттың маңызды проблемалары бойынша тараптардың ұстанымдары жақын. БҰҰ мен ЕҚЫҰ-ны қоса алғанда, халықаралық ұйымдар шеңберіндегі байланыстар қолдау табуда.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
ҚР ҚМ МКК деректеріне сәйкес Қазақстан мен Босния және Герцеговина арасындағы өзара тауар айналымы 2022 жылдың 12 айында 2,135 млн. долл. құрады (экспорт – $ 596 мың, импорт – $ 1,539 млн.). 2021 жылдың қорытындысы бойынша тауар айналымы 2,9 млн. АҚШ долларын құрады (экспорт – $ 2,2 млн., импорт – $ 0,7 млн.).
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
2019 ж. 12 желтоқсанда TURSKOY көмегімен Тузла қаласында қазақстандық әртістердің "Түркі әлемінің әуендері" концерті өтті
2019 ж. 13 желтоқсанда Сараево қаласында қазақстандық әртістердің "Түркі әлемінің әуендері" гала концерт және "Қазақстан - Ұлы Дала елі" фотокөрмесі өтті.
2019 ж. 14-15 желтоқсанда "Келін" және "Жау жүрек – Мың бала" қазақстандық кино-фильмдерінің көрсетілімі өтті. Барлық іс-шаралар қазақ мәдениеті күндері аясында өтті.
2020 ж. 7-8 ақпанда "Сараево қысы" халықаралық фестивалі аясында Сараевода Абай Құнанбаевтың 175 жылдығына орай "Астана Опера" солистерінің қойылымдары ұйымдастырылды.
2020 жылғы 11 қыркүйекте Сараево қаласында "Бүркіт" Қазақстан-Босния іскерлік ынтымақтастық қауымдастығы активінің қатысуымен Президент Қ.К.Тоқаевтың Қазақстан халқына Жолдауына арналған бейнеконференция форматындағы дөңгелек үстел өтті.
2020 ж. желтоқсанда Босния және Герцеговина астанасында "Сараево Ескі қаласы" Тарихи ауданында қазақтың ұлы ақыны және ойшылы Абай Құнанбаевтың мүсіні орнатылды, Абайдың таңдамалы шығармалар жинағының, сондай-ақ Жақыпбек Алтаевтың "Әл – Фараби - Шығыстан келген ұлы ойшыл" кітабының тұсаукесері ҚР Құрметті консулдығы мен "Бүркіт" іскерлік ынтымақтастық қауымдастығының қолдауымен Босния тілінде алғаш рет аударылып, басылып шықты.
2021 жылғы 14-15 желтоқсанда Сараево қаласында Босния және Герцеговинадағы ҚР Құрметті консулдығының қатысуымен Елшіліктің ұйымдастыруымен Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған іс-шаралар өтті. ҚР Елшісі Төлежан Барлыбаев Сараево қаласының балалар кітапханасына барып, Тәуелсіздік күніне арнайы шығарылған Босниялық тілге аударылған "Алдар көсе" қазақ ертегілерінің кітаптарын жас оқырмандарға сыйға тартты.
2022 жылғы 9-10 ақпанда ТҮРКСОЙ Бас хатшысы Дүйсен Қасейінов Босния және Герцеговинадағы сапары аясында XXXVIII Сараево халықаралық қысқы фестиваліне қатысты және Республика Президенттік Кеңесінің мүшесі Ш.Джаферовичпен және мэр Ибрагим Хаджибайричпен кездесулер өткізді.
Д.Қасейінов қала басшысына қазақтың ұлы ақыны Абайдың шығармашылығын кеңінен насихаттауға қосқан үлесі үшін алғыс айтып, ТҮРКСОЙ ұйымы А.Құнанбаевтың туғанына 175 жыл толуына орай тағайындаған Абай атындағы құрмет медалін табыс етті.
Сондай-ақ шара барысында ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Қазақстан Республикасының Босния және Герцеговинадағы Құрметті консулы А.Диздаревичке және мүсінші профессор Ст.Гавричке Абай медалін табыс етті. Сонымен қатар Қазақстанмен белсенді жұмыс істеп жатқан босниялық бірқатар кәсіпкерлерді алғыс хаттармен марапаттады.
ХХХVIII Сараево қысқы фестивалінің ресми ашылу салтанатында ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Д.Қасейіновке гуманизмге, мәдениетке, адам құқықтары мен бостандыққа қосқан үлесі үшін «Бостандық» сыйлығы (Слобода сыйлығы) табыс етілді.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Эстония қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Эстония Республикасы арасындағы екіжақты қарым-қатынастары
## Дипломатия
1992 жылғы 27 мамырда Қазақстан Республикасы мен Эстония арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
1995 жылдың шілдесінде Қазақстан Республикасының Литва Республикасындағы Елшілігі, Латвия Республикасында және Эстония Республикаларында (қоса қызмет атқару) ашылды.
2011 жылғы шілдеде Қазақстан Республикасындағы Эстония Республикасының Елшілігі ашылды.
2012 жылдың шілдесінде Финляндия мен Эстония (қоса қызмет атқару) Республикаларында Қазақстан Республикасының Елшілігі ашылды.
2013 жылғы наурызда Таллинн қаласында Қазақстан Республикасының Консулдығы ашылды.
2019 жылдың 18 шілдесінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жарлығымен Қазақстан Республикасының Таллинндегі консулдығы Қазақстанның Эстониядағы Елшілігі болып қайта құрылды.
2019 жылғы 21 желтоқсаннан бастап Н.Сейтімов Қазақстан Республикасының Эстония Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі болып табылады.
2021 жылғы 1 тамыздан бастап Эстония Республикасының Қазақстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі - Т.Тирс.
2020 жылдан бастап Эстонияда Қазақстан Республикасының Құрметті консулдығы (Палдиски қ.) жұмыс істейді.
## Саяси қатынастар
Екі ел арасындағы саяси қатынастар өзара түсіністік жағдайында дамуда. Халықаралық мәселелердің негізгі аспектілері бойынша тараптардың ұстанымдары жақын.
2022 жылғы 27 мамырда Қазақстан мен Эстонияның Сыртқы істер министрліктері екі мемлекет арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастардың орнатылғанына 30 жыл толуына байланысты Бірлескен коммюникені қабылдады.
2023 жылғы 31 қаңтарда Астанада Қазақстан Республикасы мен Эстония Республикасының Cыртқы істер министрліктері арасында саяси консультациялар өтті. Іс-шараға Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі Еуропа департаментінің директоры Олжас Сулейменов пен Эстония Республикасы Сыртқы істер министрлігі Шығыс Еуропа және Орталық Азия департаментінің бас директоры Марге Мардисалу-Кахар тең төрағалық етті. Тараптар Қазақстан мен Эстонияның екіжақты және көпжақты форматтағы өзара іс-қимылын егжей-тегжейлі талқылады, шарттық-құқықтық базаны одан әрі кеңейту, парламентаралық ынтымақтастықты жандандыру және халықаралық ұйымдар аясында өзара іс-қимыл жасау мәселелері бойынша пікір алмасты.
2023 жылғы 18-19 мамырда Эстония Республикасы Сыртқы істер министрлігінің вице-канцлері Мярт Вольмер Алматыда өткен «Еуропалық Одақ – Орталық Азия» екінші экономикалық форумының жұмысына қатысты, ол саммит алаңында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Роман Василенкомен кездесу барысында Қазақстан-Эстония ынтымақтастығының күн тәртібіндегі өзекті мәселелерді талқылады.
## Өте жоғары деңгейдегі байланыстар
1994 жылы маусымда Эстония Республикасының Президенті Л.Мери Қазақстанға ресми сапармен келді. Сапар барысында өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы келісімге, сондай-ақ Сыртқы істер министрліктері арасындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
1994 жылы тамызда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Эстонияға ресми сапармен келді, одан кейін екі ел арасындағы қатынастардың негізгі бағыттары бойынша бірлескен мәлімдемеге қол қойылды.
2011 жылғы 20-21 сәуірде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Эстонияға мемлекеттік сапармен барды. Іс-шараның қорытындысы бойынша мемлекетаралық әріптестікті тереңдетуге бағытталған бірқатар екіжақты құжаттарға қол қойылды.
2015 жылғы 26-27 ақпанда Эстонияның экс-президенті А.Рюйтелдің басшылығымен өкілдік бизнес делегациясының Қазақстан Республикасына жұмыс сапары болды. Транзиттік және көлік саласындағы өзара іс-қимыл, сондай-ақ бірлескен өндірістер құру үшін алдыңғы қатарлы эстондық агроөнеркәсіптік технологияларды енгізу ұсынылды.
2015 жылғы 30 мамыр - 1 маусым аралығында Эстонияның экс-президенті А.Рюйтель Қарағанды облысы, Спасский ауылында саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу мемориалының ашылу салтанатына қатысу үшін Қазақстан Республикасына келді.
## Жоғары деңгейдегі байланыстар
2009 жылғы 7-9 қыркүйекте Эстония Премьер-министрі А.Ансиптің Астанаға ресми сапары барысында Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевпен, Премьер-министрі К.Мәсімовпен және Парламент Сенатының Төрағасы Қ.Ж.Тоқаевпен келіссөздер өтті.
2012 жылғы 4-5 мамырда Эстония Сыртқы істер министрі У.Паэттің Астанаға ресми сапары барысында Эстония Республикасының Қазақстан Республикасындағы Елшілігінің ресми ашылу рәсімі болды.
2018 жылғы 17-19 мамырда Эстонияның экс-президенті Тоомас Хенрик Ильвес Астана экономикалық форумына қатысты.
2022 жылғы 2 желтоқсанда Лодзь қаласындағы (Польша) өткен ЕҚЫҰ Сыртқы істер министрлері кеңесі аясында Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі М.Тілеуберді Эстония Республикасының Сыртқы істер министрі У.Рейнсалумен кездесу өткізді.
## Парламентаралық ынтымақтастық
2014 жылғы 19-21 мамырда Эстония Республикасының Рийгикогу (Парламент) Қазақстан Республикасымен ынтымақтастық жөніндегі парламенттік тобының жетекшісі Д.Бородич Қазақстанға ресми сапармен келді. Келіссөздер барысында тараптар парламентаралық ынтымақтастықты дамыту мәселелерін талқылады.
2018 және 2019 жылдары Эстония Республикасының Рийгикогу депутаттары М.Корб және Р.Сиккут Астанада сапармен болып, қазақстандық әріптестерімен бірқатар кездесулер өткізді.
2021 жылғы 4 маусымда Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі мен Эстония Рийгикогу парламентаралық ынтымақтастық топтары мүшелерінің онлайн отырысы өтті.
## Құқық қорғау саласындағы ынтымақтастық
2017 жылғы 24-26 мамырда Эстонияда Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары Т.Донаков бастаған құқық қорғау органдарының жұмыс сапары өтті. Іссапардың басты мақсаты сотқа дейінгі тергеудегі прокурордың рөлі мен функциялары, бұл функциялардың полициямен және сотпен байланысы, сондай-ақ, Қылмыстық іс жүргізу кодексін реформалау туралы Эстония тәжірибесін зерделеу болды.
2022 жылғы 21 қазанда құрамында Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің басшылығы бар Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының делегациясы Таллинн қаласында болып, Эстония Республикасының әділет органдарының өкілдерімен бірқатар кездесулер өткізді. Келіссөздер барысында тараптар сот ісін жүргізуді жетілдіру, іс жүргізуді цифрландыру және сот жүйесі жұмысының тиімділігін жалпы арттыру бойынша тәжірибе алмасты.
2023 жылғы 5-8 шілде аралығында Судьялар одағының төрағасы Сәкен Абдолла бастаған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының делегациясы Таллинн қаласында болып, Эстония Республикасының сот органдарының өкілдерімен кездесулер өткізді. Келіссөздер барысында тараптар сот әкімшілігін жетілдіру және сот жүйесінің тиімділігін арттыру бойынша тәжірибе алмасты.
## Денсаулық сақтау саласындағы ынтымақтастық
2020 жылғы 1 шілдеде Эстония мен Сингапур Сыртқы істер министрліктері COVID-19-ға жауап ретінде цифрландыру бойынша бірлесіп ұйымдастырған ғаламдық бейнеконференцияға 60-тан астам елдің өкілдері қатысты. Қазақстан атынан ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш индустриясы вице-министрі Абылайхан Оспанов қатысты.
2022 жылғы желтоқсан айында қазақстандық дәрігерлер Таллиндегі Эстония аймақтық ауруханасында (VATS Clinical Immerse тренингі) оқу курсын аяқтады, онда олар практикалық жаттығуларға қатысты.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Лихтенштейн қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Лихтенштейн Князьдігі арасындағы дипломатиялық байланыстар
## Дипломатия
## Саяси ынтымақтастық
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
ҚР СЖРА ҰСБ және ҚМ МКК деректеріне сәйкес Қазақстан мен Лихтенштейн арасындағы екіжақты тауар айналымы 2018 жылы 1,012 мың АҚШ долларын құрады (экспорт – 37,4 мың, импорт – 974,6 мың). 2019 жылы – 891,3 мың (119,7 мыңға аз), ҚР экспорты – 30,9 мың, ал Лихтенштейннен импорт – 860,4 мың 2020 жылы тауар айналымы 1,304 млн., экспорт – 14,5 мың, импорт-1,290 млн.
ҚР Ұлттық Банкінің статистикасы бойынша 2005-2020 жылдары Лихтенштейннен Қазақстанға ТШИ жалпы ағыны 175,9 млн.АҚШ долл. құрады
ҚР ҰЭМ Статистика комитетінің 2021 жылғы тамыздағы статистикалық деректері бойынша ҚР – да Лихтенштейн капиталының қатысуымен 29 заңды тұлға, филиал / өкілдік тіркелген (жұмыс істеп тұрғандары – 7) және 3 – БК (жұмыс істеп тұрғандары-2).
## Дереккөздер |
Қазақстан — Швейцария қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Швейцария Конфедерациясы арасындағы саяси қарым-қатынастары
## Дипломатия
1992 жылдың 1 маусымында дипломатиялық қатынастар орнады.
1996 жылы Қазақстанның Швейцариядағы Елшілігі ашылды.
1994 жылы Швейцарияның Қазақстандағы консулдығы ашылды (Алматы), 2008 жылы Елшілік болып өзгертілді (Астана).
Қазақстан Республикасының Швейцариядағы Елшісі - А.Бақаев (2019 жылдың қазан айынан бастап).
Швейцарияның Қазақстан Республикасындағы Елшісі - Д.Грихтинг (2021 жылдың қазаннан бастап).
Қазақстанның Швейцариядағы құрметті консулы - Дж.П.Периа (2017 жылдың қарашасынан бастап).
## Саяси ынтымақтастық
### Жоғарғы деңгейдегі байланыс
### Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев
Ресми сапар - 2003 жылғы қаңтар.
Давостағы ДЭФ-ке қатысу - 1996, 1998, 2009 (Федералды Президент Х.Р. Мерцпен кездесу) және 2014 (Федералдық Президент Д.Буркхальтермен кездесу).
Швейцария Конфедерациясының Федералды Президенттері
2014 жылы - Д.Буркхальтер ЕҚЫҰ төрағасы ретінде Орталық Азияға сапары аясында
2017 жылы - Д.Лойхард "Астана - EXPO 2017" көрмесіне келді
2019 жылы 21-22 қараша - У.Маурердің ресми сапары.
### Жоғары деңгейдегі байланыстар (2018-2019 жылдары).
2018 жылғы 22-24 қаңтар - Премьер-Министрдің орынбасары Е.Досаев Давостағы ДЭФ-тегі Қазақстан Республикасы делегациясының басшысы ретінде.
2018 жылғы 2 ақпан - ҚР Қаржы министрі Б.Сұлтанов Бернге жұмыс сапары барысында Федералдық кеңесші, Федералдық қаржы департаментінің басшысы У.Маурермен кездесті.
2018 жылғы 12 ақпан - ҚР Денсаулық сақтау министрі Е.Біртанов Женеваға жұмыс сапары барысында Швейцарияның медициналық желісі Директорлар кеңесінің төрағасы Р.Лоретанмен кездесті.
2018 жылғы 10-12 шілде - Швейцарияның Федералды кеңесшісі, Федералды экономика, білім және зерттеу департаментінің басшысы Джылы Шнайдер-Амманның Қазақстанға сапары.
### Парламентаралық ынтымақтастық
2012 жылы Швейцария Конфедерациясының Федералды Жиналысында "Қазақстан-Швейцария" парламентаралық ынтымақтастық тобы құрылды (2 кездесу өтті: Берн қаласында 2013 жылы 28 қарашасы мен 2014 жылы 14 қазанында).
Швейцарияға сапарлар: Қазақстан Республикасы Сенатының депутаты Қ.Айтаханов (2012 жылғы желтоқсан), Қазақстан Республикасы Сенатының Төрағасы Қ.Ж.Тоқаев (23.10.2013), Қазақстан Республикасы Мәжілісінің Төрағасы Н.Нығматуллин (18.03.2014).
Қазақстанға сапарлар: Швейцария Федералды Жиналысы Кантондар Кеңесінің депутаты Ф.Ломбарди (2013 жылы қараша, 2017 жылы 10 тамыз - Астана, 2018 жылы 2 қазан - Алматы); Швейцарияның парламенттік делегациясы (2018 жылы 25-26 қазан аралығында Алматыда «Бір белдеу және бір жол» бастамасы бойынша панельдік талқылау).
### Аймақаралық ынтымақтастық
2016 жылдың мамыр айында Алматы қаласының әкімі Б.Байбек пен Лугано қаласының мэрі М.Боррадори ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды.
2017 жылдың тамыз айында Алматы облысының әкімі А.Баталов пен Тичино кантонының Қаржы-экономикалық департаментінің директоры К.Витта ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды.
## Негізгі оқиғалар
### 2018 ж.
Қаңтар (Давос, ДЭФ) - АХҚО мен "Thomson Reuters" бірлескен сессиясы - «Those who dare win: exploring new frontiers» («Жеңуден қорықпаңыз: жаңа шекаралар ашу»).
9 наурыз - Цюрих қаласында Қ.Келімбетов бастаған АХҚО делегациясының «Blockchain leadership summit» қатысуы.
11 сәуір - Берн қаласында Қазақстан-Швейцария саяси консультацияларының 3-ші раунды өтті.
10-12 шілде (Астана) - Қазақстан-Швейцария Іскерлік кеңесінің 4-ші отырысы.
29 қазан - 2 қараша (Женева/Цюрих) - Қазақстанның туристік әлеуетінің презентациясы, «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ мен «Switzerland Tourism» арасында ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойылды.
### 2019 ж.
12 сәуір (Берн/Женева) - ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары Е.Көшербаевтың Федералды Кеңестің Сауда келісімдері жөніндегі уәкілі Э.Боллингермен, "Stadler Rail CIS" бас директоры А.Люфтпен және ЮНКТАД Инвестициялар және кәсіпкерлік департаментінің директоры Джылы Джанмен келіссөздері.
26 маусым (Нұр-Сұлтан) - Сыртқы істер министрліктері арасындағы саяси консультациялар.
4 желтоқсан (Синген(ГФР)/Баден) - Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрі Б.Сұлтановтың "Stadler CIS", "Constellium Singen" және "ABB Switzerland" басшылықтарымен келіссөздері.
### 2020 ж.
21 қаңтар (Земпах) - Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрі Б.Сұлтановтың «Suisag» шошқа өсіру орталығының басшылығымен келіссөздері.
24 ақпан - Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі М.Тілеубердінің БҰҰ АҚК сессиясы аясында Швейцарияның Федералды кеңесшісі И.Кассиспен келіссөздері.
15 қазан (Берн, Цюрих, Винтертур) - Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрі Б.Сұлтановтың Сауда келісімдері жөніндегі Федералды кеңестің уәкілдері Э.Боллингер және М.Шлагенхофпен, «Economisuisse» қауымдастығының басшылығы, «Швейцария - ТМД» Бірлескен сауда палатасы мен «Bucher Industries», «Militzer & Münch», «Burckhardt Compression» компанияларының өкілдерімен келіссөздері.
## Көпжақты ынтымақтастық
2003 жылдан бастап Қазақстан Дүниежүзілік Банктің «Жаһандық экологиялық қор» Швейцария округтік тобының, ал 2010 жылдан бастап - ХВҚ мен Дүниежүзілік банктің жанындағы Швейцария округтік тобының мүшесі.
Швейцария Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуін, ДСҰ-ға кіруін және Еуропа-Азия форумына (ASEM) қосылуын қолдады. Тараптар БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне кандидаттарды өзара қолдау туралы уағдаласты (ҚР 2017-18 жылдары, ШК 2023-24 жылдары).
Швейцария сирияаралық келіссөздер мен Астана үдерісін жоғары бағалайды және Орталық Азиядағы су жобаларын қолдайды. 2017 жылғы 18-19 маусымда Астанада Федералды кеңесші Д.Буркхальтер «Орталық Азиядағы көгілдір бейбітшілік: 2030 жылға арналған күн тәртібі - су қауіпсіздігі және өзара тиімді өсім (Базель-3)» конференциясына қатысты, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Қ.К.Тоқаевпен және ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахмановпен кездесулер өткізді.
## Құқықтық және консулдық мәселелер
2019 жылы 5 ақпан - Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі, Бас Прокуратурасы, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен Швейцарияның Әділет Министрлігі, Сыртқы істер министрлігі сарапшыларының өзара құқықтық көмек бойынша техникалық консультациялары.
2019 жылы 19 наурыз - Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі, Жоғарғы Сот, Бас Прокуратура және Ішкі істер министрлігі басшылары орынбасарларының қатысуымен дөңгелек үстел.
2019 жылы 20 наурыз - Швейцария парламенті депутаттарының ЕҚЫҰ мен ЕКПА-дағы ұлттық делегациялар мүшелерінің қатысуымен дөңгелек үстел.
2020 жылы Коронавирус өршіген тұста Елшілік Қазақстанның 41 азаматына, оның ішінде 30 студентке Швейцариядан Қазақстанға жету бойынша көмек көрсетті.
## Экономикалық байланыс
Орталық Азияның бес республикасынан Қазақстан Швейцарияның ең маңызды сауда серіктесі болып табылады. Екі ел арасындағы экономикалық қатынастар күшейіп, одан әрі өсу үшін айтарлықтай әлеует бар. Қазақстанның 2021 жылға арналған статистикасына сәйкес, Швейцария жалпы екіжақты сауда көлемі 1,3 миллиард АҚШ долларын құрайтын Қазақстанның 13-ші ірі сауда серіктесі болып табылады. Қазақстан Ұлттық Банкінің статистикасына сәйкес, Швейцария елдің үшінші ірі шетелдік инвесторы болып табылады (Нидерланды мен АҚШ-тан кейін). Қазақстанда 40-қа жуық швейцариялық компания тіркелген.
## Қазақстандағы Швейцария азаматтары
Шетелдегі швейцариялықтардың статистикасына сәйкес, 2022 жылдың соңында Қазақстанда 35 Швейцария азаматы өмір сүрген.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Словения қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Словения Республикасы арасындағы қатынастар
## Саяси қарым-қатынастар
ҚР мен СР арасында дәстүрлі достық қарым-қатынастары орнаған.
Екі ел арасындағы саяси диалог ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Назарбаевтың 2002 жылдың мамыр айындағы Люблянаға сапарында, сондай-ақ СР Президенті М.Кучанның 2002 жылдың қыркүйек айындағы Астанаға жауап сапарында орнады.
Екіжақты байланыстардың дамуына СР Президенті Д.Тюрктің 2009 жылдың 10-12 қарашадағы мемлекеттік сапары жаңа серпін берді. Сапар барысында екі ел кәсіпкерлерінің бизнес-форумы өтті.
2011 жылы маусым айында ҚР сыртқы істер Министрі Е.Қазыханов 38-ші ИЫҰ СІМК шеңберінде СР СІМ басшысы С.Жбогармен кездесті.
2017 жылдың 13-16 маусымында «Х Астана экономикалық форумына» қатысу үшін СР экономикалық даму және технологиялар Министрі З.Почивалшек пен инфрақұрылым Министрі П. Гашпершичтің сапары болды. Cапар шеңберіндесловения делегациясы «ЭКСПО-2017» көрмесіне барды және В2В форматында кездесулер өткізді.
2017 жылдың 17 ақпанында Нұр-Сұлтан қаласында алғашқы Қазақстан-словенские саяси консультациясы өтті. Қазақстан делегациясын СІМ Орынбасары Р.Василенко, Словения делегациясын СР СІМ Мемлекеттік хатшысы Д. Бавдаж Курет бастады. Консультация барысында дипломатиялық қатынастар орнағаннан бергі барлық екіжақты ынтымақтастық талқыланды.
2019 жылдың ақпан айында СР Ұлттық Ассамблеяда (парламент) Қазақстанның парламенттік достық тобы өз қызметін қайта бастады (бұрынғы топ 2015, 2017 жылдары болған).
## Сауда-экономикалық қарым-қатынастар
Словения Республикасының статистикалық офисінің ақпаратына сәйкес 2019 жылы қаңтар-қыркүйекте екіжақты тауар айналымы 77 млн. долл. (экспорт – 61,1 млн. АҚШ долл., импорт – 15,9 млн. АҚШ долл.), бұл 2018 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда. Словениядан Қазақстанға фармацевтикалық өнім, тез кесілетін болат, еритін тағамдық қоспалар, темір, электр жабдықтары, тау-кен техникасы, кеңсе заттары, машина жасау өнімдері, фотоаппараттар мен фотоприборлар, ойыншықтар мен спорттық жабдықтар, тастан жасалған бұйымдар, цемент, жиһаз, киім импортталады.
Қазақстаннан Словенияға мақта, темір, болат, фенолокетон және электр жабдықтары экспортталады.
2016 жылдың желтоқсанында ҚР Үкіметі мен ҚР Үкіметі арасындағы қосарланған салық салуды болдырмау туралы Конвенцияның күшіне енуі ҚР экономикасына Словендік инвестициялардың құйылуына жаңа серпін берді. Қазіргі уақытта Қазақстанда Словендік капиталдың қатысуымен, атап айтқанда фармацевтика, жаңартылатын энергия көздері, инженерия, Телекоммуникациялар (KRKA, Gorenje, Lek, BisolGroup, DUOL, Iskrat) салаларында 19 кәсіпорын тіркелген (оның ішінде 8-бірлескен кәсіпорын, 100% Словендік капиталдың қатысуымен 11 кәсіпорын).
2016 жылдың қазан және қараша айларында Марибор және Ново-Горица қалаларында ҚР Құрметті консулдықтары ашылды.
2014 жылдың желтоқсан айында Қазақстан мен Словения кәсіпкерлерінің бастамасымен В2В форматында іскерлік ынтымақтастықты кеңейту мақсатында «Қазақстан-Словения бизнес-клубы» (KSBC) құрылды.
## Мәдени-гуманитарлық қатынастар
Словенияның Повир елді мекенінде Югославия партизандары қатарында шайқасқан және 1943 жылы фашизмге қарсы күресте қаза болған қазақ батыры «Кассе Себероның» қабірі бар.
2015 жылдан бастап ҚР Аустриядағы Елшілігінің «Қазақстан інжулері – Ұлы дала сарыны» жобасын жүргізіп келеді. Жоба шеңберінде Словения аумағында (Любляна, Марибор, Птуй, Копер, Пира, Горишка Брда, Сежана) Қазақ ұлттық өнер университеті ұжымының қатысуымен және Қазақстанның халық әртісі А.Мұсақожаеваның басшылығымен «Саржайлау» Алматы фольклорлы ансамблінің, «Сазген сазы» фольклорлық-этнографиялық ансамблінің, «Ұлы Дала Ұландары» этно-джаз ансамблінің, сондай-ақ Димаш Құдайбергеновтің және Аустрияның жоғары оқу орындарында білім алып жүрген жас қазақстандық дарындардың концерті өтті.
2017 жылдың 18 мамырынан бастап «Қазақстан Өнер елшілігі» (Art Embassy) жұмыс істейді. Елшілік, Словенияның Горишка Брда аймағында жыл сайын өтетін «Art Circle» бейнелеу өнерінің Халықаралық симпозиумына, қазіргі заманғы қазақстандық өнер иелерінің қатысуын қолдайды және қамтамасыз етеді.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Португалия қатынастары — Қазақстан мен Португалия арасындағы екіжақты қатынастарды қамтиды. Елдер 1992 жылдан бастап тікелей дипломатиялық қатынастарды сақтап келеді.
Екі мемлекет арасындағы қарым-қатынас жақсы және проблемасыз болып саналады. Олар көптеген бірлескен халықаралық ұйымдардың мүшелері, соның ішінде Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы (ЕҚЫҰ), Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) және Біріккен Ұлттар Ұйымы, олар осы уақытқа дейін бір-бірін қолдады. Бұдан басқа, 2007 жылдан бастап ЕО мүшесі және ЕО серіктесі-Португалияны Орталық Азиядағы ЕО стратегиясы және ең алдымен 2015 жылы Қазақстанмен жасалған ЕО-мен әріптестік туралы келісім байланыстырады. Олар НАТО-да да ынтымақтасады.
Екі ел де өздерінде дүниежүзілік көрмелер өткізді: Португалия-1998 жылғы Экспо, ал Қазақстан - 2017 жылғы Экспо.
2019 жылы Португалияда 575 Қазақстан азаматы тіркелді, олардың көпшілігі Авейро ауданында, 151 адам тұрады. 2014 жылы Қазақстанда он португалдық консулдық тіркелді.
## Тарих
1991 жылы Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстан-Португалия қатынастары Португалия мен Кеңес Одағы арасындағы қатынастармен айқындалды.
1992 жылы 19 тамызда Қазақстан мен Португалия дипломатиялық қатынастар орнатты. 1996 жылы Португалияның Қазақстандағы өкілі, Португалияның Ресейдегі елшісі алғаш рет аккредитациядан өтті. Елдердің өзара елшіліктері кейінірек ғана ашылды (Португалия 2015 жылы, Қазақстан 2019 жылы).
1994 жылы Қазақстан бейбітшілік үшін серіктестікке қосылды және қазіргі уақытта НАТО-ның негізін қалаушылардың бірі Португалиямен, оның ішінде әскери тұрғыдан ынтымақтасады.
Кіруге ықтимал кандидат ретінде Қазақстан 2010 жылы Лиссабонда өткен НАТО саммитіне қатысты, Қазақстан Президенті Назарбаев осыған орай Португалияға барды.
2010 жылдардан бастап екі елдің жоғары оқу орындары арасындағы технологиялар мен зерттеулер (2011) немесе студенттермен өзара алмасу (2019) сияқты жоғары білім беру саласындағы ынтымақтастық туралы бірқатар келісімдер жасалды. Сондай-ақ, Қазақстанда лузитанизмді ілгерілету үшін Португалия мәдениет институтымен Instituto Camões ынтымақтастық басталады.
2017 жылы Қазақстанның вице-премьер-министрі Асқар Шумағалиев Лиссабонға веб-саммитке келді.
Қазақстан Президенті Тоқаев пен оның португалдық әріптесі Ребело де Соуза 2019 жылғы 25 қыркүйекте БҰҰ Бас Ассамблеясының аясында кездесті.
2019 жылы Қазақстан шенеуніктері Португалияға бірнеше рет келді: Нұр-сұлтан қаласының мэрі Бақыт Сұлтанов Дүниежүзілік туристік ұйымның форумына 2019 жылғы 4-6 сәуір аралығында, ал Қазақстан ақпарат министрі Дәурен Абаев - Дүниежүзілік министрлер конференциясына және Лиссабон + 21 жастар форумына 2019 жылғы 20-23 маусым аралығында келді.
## Дипломатия
Дипломатиялық қатынастар 1992 жылы 19 тамызда орнатылды.
Португалияның Қазақстандағы Елшілігі 2015 жылы ашылды.
Қазақстанның Португалиядағы Елшілігі 2019 жылы ашылды.
2019 жылғы қыркүйектен бастап ҚР Португалиядағы Елшісі Дәулет Батырашев болып табылады.
2022 жылғы мамырдан бастап Қазақстандағы Португалияның Елшісі Мария де Фатима Велес де Андраде Мендеш болып табылады.
## Экономика
Қазақстан мен Португалия арасындағы сауда көлемі 2016 жылы 308,1 миллион долларды құрады. Еуро Қазақстанның пайдасына. Бұл ретте Қазақстанмен саудаға 81 португалдық компания қатысты, ал өнеркәсіптің әртүрлі салаларындағы 25 португалдық компанияның ел аумағында өз өкілдіктері бар.
Бұл ретте Қазақстан Португалиядан 4,778 млн. еуро сомасына тауарлар импорттады
Португалия бір мезгілде Қазақстаннан 303,317 млн.еуро сомасына тауарлар әкелді, оның 99,5% - ы негізінен отынға, одан кейін металдар 0,4% - ға келеді.
Осылайша, Қазақстан Сатып алушы ретінде 117-ші және Португалияның сыртқы саудасында жеткізуші ретінде 19-шы орынға ие болды, ал Португалия Сатып алушы ретінде 22-ші және Қазақстанның сыртқы саудасында жеткізуші ретінде 63-ші орынға ие болды.
## Дереккөздер |
Кілем тоқу – тік немесе көлденең құрылған тоқыма өрмегінің көмегімен, бетіне түрлі өрнек салып, түкті немесе тықыр етіп тоқу. Ұзындығы 3,5-4 м, ені 2 м көлемінде болатын түкті кілемді 2-3 әйел бір айға жуық уақытта тоқып бітіреді.
## Кілем тоқуға дайындық және сатылары
Кілем тоқуға қойдың, түйенің көктемде қырқылған жабағы жүні (өлі жүн) немесе мақта (оңтүстік өңірлерде) таңдалады. Кілем тоқу ісі басталмас бұрын көп сатылардан тұратын дайындық жұмыстарынан басталады. Ол қой қырқу, жүн түту, жіп иіру, жіп бояу, өрмек құру сияқты машақаты көп іс-әрекеттердн тұрады. Ең әуелгі дайындық – қойдың көктемгі жабағы жүнін қырқу. Ол үшін қырқым басталардан бір-екі күн бұрын қой отарын өзен суына екі-үш рет түсіріп тоғыту жұмыстары жасалады. Осылайша, қой жүніне жабысқан шөп-шалаңнан, шаң-тозаңнан, арылтылады. Қой жүні кепкен соң қырқу жұмыстары басталады. Қырқылған жүнді бөліп жармай түр-түсіне қарай, қат-қатымен орап су тимейтіндей етіп, бастырма астына жиыстырылады. Тоғытылған қой жүнін жумай-ақ та, жүн тарақтың көмегімен бірден түте беруге болады. Ал, керісінше, қой жүнін жуып алып түтетін болса, онда ол ұйысып, түтуі қиынға соғады. Түтілген жүн әр түрлі көлемде шүйкеленіп қойылады.
### Кілем жіптерін иіру
Кілем жіптерін иіру – түтілген жүнді немесе мақтаны қалыңдығы әр түрлі көлемде иіріп дайындайды. Мәселен, кілемнің желісі мен арқауына жуан етіп иірілсе, түгіне арналған жібі жіңішке, әрі бос иіріліп, келептеледі. Кілемнің желісі мен арқауына арналып иірілген жіп шыңдалады. Ол үшін келептелген жіпті қайнаған суға салып біраз уақыт ұстап, арасы бір қадам шамасында жерге қағылған екі қазыққа жіпті керіп, ортасынан бұрау ағаш салып тартып тастайды. Осылайша, бір апта шамасында керіліп тұрады. Мұның себебі, желі жіп өрмекке керілгенде созылмай қалпын сақтайды.
### Жүн және кілем жіптерін бояу
Жүн және кілем жіптерін бояу – ісмерлер кілем жіптеріне арналған бояуды өсімдік тамырларынан, жапырағынан және табиғи минералдық заттардан алған. Кейін келе химиялық заттардың арзан болып, қол жетімділігіне байланысты анилин сияқты бояуларды да пайдаланған.Кілем жіптерін бояу әдісі екі түрлі жағдайда өтеді. Ол – жүнді иірмей және иіріп алған соң да атқарыла береді. Мысалы, жүнді жаздың ыстық күндерінде иірмей-ақ бояса, қыста кептіруі қиынға соғадықтан, иіріп алып бояуға тура келеді.Жүнді иірмей бояған жағдайда су құйылған қазанға бояу және тұз салып бояу толық еріп болған соң, үстіне жүнді салып, бәсеңдете от жағып, бояу қанық болып сіңгенше ағаш қалақпен үзіліссіз аударыстырып қайнатады. Қазандағы су қайнаған соң, астындағы оттың күші азайтылып, жүннің әр жерін екі ағаш қалақпен қыса шымшып көтеріп көреді. Бояуы қанық сіңген жағдайда, жүн бозғылт болмай, қанық сіңгендігі байқалады. Су салқындаған соң қазандағы жүнді шығарып, сорғытылып, көлеңкеге керілген жіпке іліп, кептіреді. Жүнді иіріп алып бояйтын болса, келептелген жіпті қазанға салып жоғарыда айтылғандай қайнатып бояп, кептіреді. Әбден кептірілген жіп, шөлмектерге төгіліп домалақ етіп оралады.
### Өрмек құру
Өрмек құру – көп жағдайда өрмек көлбеу етіп, қарапайым тәсілмен құрылған. Өрмек үй алдындағы жан-жағы қоршалған бастырманың астына немесе үйдің үлкендеу бөлмесінің біріне құрылады. Әркім жоспарлаған кілемнің көлеміне қарай, енінің екі арасының алшақтығы 4-5 қадам (2, 2,5 м), ұзындығы 8-10 қадам (4-5 м) етіп, екі-екіден төрт қазық қағып, оған көлденеңнен жұмыр ағаш бекітіп, оған екі арасы бидай өтетіндей көлемде желі жібі жүгіртіледі. Желісі жүгіртілген соң, өрмектің екі басы қатайтылып тартылып, ортасынан күзуағаш немесе белағаш байланады. Оның осылай деп аталуы күзуағашқа немесе күйеу ағашқа байланған күзу жіптерге өрмектің желісінің ұрғашы жіптерінің міндетті түрде ілініп тұруына байланысты қалыптасты. Сөйтіп, күйеуағашқа шалынып берік байланған күзу жіптер ұрғашы жіптерді жоғары немесе төмен көтеріп отыратын функция атқарады. Оның ұзындығы тоқылатын кілемнің енінен 20-30 см көлемінде ұзындау болып, өрмектің екі жағынан сәл шығып тұратындай болып, қалыңдығы кілем жібінің салмағын көтертіндей үш елі шамасында (5-7 см), ені төрт елі (10 см) көлеміндегі жалпақ ағаштан асты көтеріліп қойылады. Осы ағашқа өрмек желісінің еркек жібі мен ұрғашы жібінің шатыс түсуі үшін, жоғарыда айтылғандай, астыңғы жібіне, яғни, ерсі немесе ұрғашы жіпке күзу жіп байланады.Оған боялмаған жіптен немесе желісіне арналған жіпті де қолдана беруге болады. Осылай күзу жіп арқылы желісінің үзілген, үзілмегендігін байқауға болады. Әлгі жіп үзілген жағдайда үстіңгі жібінің арасы ашылып, жерге салбырап қалады. Кілемшілер тілінде бұл үзілген жіпті жіп қашу деп атайды.
## Кілем тоқуға қажетті құрал-саймандар
Кілем тоқу барысында қолданылатын құралдар:
* Адарғы, адырғы – үстіңгі жіппен астыңғы жіпті шатастырмай бөліп тұратын және жіптерді асты-үстіне шығарып отыратын ағаш, құрал.
* Тоқпақ – еркек жіп пен ұрғашы жіптің шатысына арқау жіп өткізілген соң, жіп арасын түйгіштейтін тарақ тәрізді құрал.
* Пышақ – салынған кілем түгін алдыңғы қатарға қарай шымши тартып қосып отыратын аспап.
* Қайшы – жіпке түктеп түр салған соң, артығын кесіп тастайтын құрал.
* Есептаяқ (серу ағаш) – өрмектің адарғысының алдында тұратын, бой жіптерді санап, байлап қоюға арналған таяқ.
* Инелік – тақыр кілемнің бетіне өрнек салуға арналған ағаш құрал. Ол жұқа бұдырсыз тақтайшадан жып-жылмағай етіп өңделіп жасалады.
## Кілем тоқудың үрдісі
Кілем тоқу ісі басталғанда өрмекке тартылған желі жібінің еркегі мен ұрғашысын шатыс алып, арасына арқау өткізіп, екі-үш елі көлемінде (кейде одан да ұзындау болады) түк салмай, тоқпақпен ұрғыланып тығыз тоқылады. Кейде, осылай түк салмай тегіс тоқылыс кілемнің ұзына бойы екі жанынан да қайталанады. Бұл, кілем кенересінің астына қарай қайтарылып қалуы салдарынан түгінің үйкеліп, тозуынан сақтайды. Осы қатарлардан соң ғана түк салу жалғасады. Түк салуға арналған көп түсті домалақ жіптер арнайы керілген жіпке тоқымашының алдына тарқатуға ыңғайлы етіп, аспақтата ілініп, бір ұшы тоқымашының қолында болады.Түк салынатын жіп желінің ерсісімен қарсысына (еркек жіп пен ұрғашы жіпке) шалыс оралып, қайшымен кесіліп отырады. Бір қатары болған соң, арқау өткізіліп, тоқпақпен ұрғылап, келесі қатарға түк салу жалғаса береді. Екінші қатардан бастап, оң қолға пышақ алып, осы пышақтың көмегімен түк салынған жіпті, алдыңғы қатарға қарай шымши тартып, аяғына дейін жалғаса береді.Кілемнің алғашқы қатарлары басталғанда шетіне негізгі төсегінің түстерінен басқа түсті жіптерден (ақ, көк, қоңыр) су деп аталатын бір қатар жолақ тоқылады. Кілемші басқа кілемге немесе суреті сызылған кілемнің кескініне қарап отырып, жіптерін санап түрлі өрнек салады. Салынатын өрнектердің де жиегіне су жүргізіледі. Ол кілем бетіндегі негізгі түспен өрнектің түсін ажыратып тұру үшін қолданылады. Екінші шетіне де түк салмай тегіс тоқылыс жасап, бетіне әсемдік үшін қызыл, көк немесе басқа түсті жіптерден алақұрт жиек бастырылады.
## Кілемнің түр-түсі
Қазақ кілемдерінде қолданылатын түстер өте көп те емес. Кілемнің түсі негізінен қанық қызыл, күрең қызыл түсті болып, көрген көзге жайлы, әрі әсерлі келеді. Жасыл, сары, көк, қара, қоңыр түстер кілем бетіндегі қосалқы өрнекті теру үшін ғана болмаса, негізгі колорит ретінде пайдаланбаған. Халық ұғымында қызыл түс – өсіп-өнудің, өркендеудің символы.
## Кілем тоқу барысында атқарылатын жосын-жоралғылар
Кілем басталғаннан тоқылып болғанға дейін түрлі жосын-жоралғылар мен ғұрыптар орындалады.
* Кілем бастау. Кілем бастар алдына үйдің бәйбішесі көршінің әйелдерін, қыз-келіншектерін алдын-ала белгіленген күні кілем бастайтындығы жайында хабардар етіп, қазан көтеріп, дастархан жайып, тамаққа шақырады. Жаратқан иеден тілеу тілеп, дұға оқып сыйынып «кілем бастау» жоралғылары жасалады. Көрші-қолаңдары құрулы өрмектің тұсына келіп «кілемің өрнекті болсын!» деген тілектер айтып, шашу шашысады. Осы рәсімнен кейін кілем тоқу үрдісі басталады. Кілем тоқылып болғанға дейін тіл-көзден сақтау мақсатында ер адамдардың кілем тоқылып жатқан жерге келуіне тыйым салынады. Сондай-ақ, отбасындағы балалардың бірі сырқаттанып қалған жағдайда, кілем тоқу ісін доғарып қояды. Себебі, баланың ауруы да кілем тоқу ісі сияқты ұзаққа созылып кетеді деп санаған. Кілем тоқылып жатқанда көршінің бозбалалары келіп қалған жағдайда, түрлі-түсті жіптерден шашақ жасап, жасырын түрде киіміне қыстырып жіберетін дәстүр бар. Оны байқаған бозбала кілемші қыздарға айна, тарақ, иіссу, иіссабын, беторамал сияқты заттар сыйлайтын. Ал, баланың анасы болса, кілем тоқып жатқандарға ас дайындап әкелген.
* Кілем жазар – кілем тоқылып болғаннан кейін өрмектен қырқып алу жоралғыларының бірі. Көрші-қолаң, дос-жарандардың әйелдері тоқылып болған кілемге «құтты болсын!» айта келіп, шашу шашып, жақсы тілектерін айтып, өрмектен қырқып алып, қыл-қыбырынан, жіп-шуынан тазарту үшін қағып-сілкіп, кілем құру жорасын жасайды.
## Тақыр кілем тоқу
Тақыр (тықыр) кілем тоқу – бетіне түк салынбай тоқылған кілем түрі. Әдетте, мұндай кілемді төсеніш ретінде қолданылады. Тақыр кілем де түкті кілем сияқты тік немесе көлбеу өрмектің көмегімен тоқылады. Төсеніш кілемді қойдың көктемгі жабағы жүнінен немесе мақтадан иірілген жіптен тоқиды. Түйе жүнін пайдаланбайды. Халық ұғымында түйе қасиетті мал саналғандықтан, жүнін баспауға тырысады. Мұндай кілемді тоқу түкті кілемге қарағанда тез тоқылады. Көлемі орташа кілемді (3-3,5 м, ені 2 м) екі-үш әйел орта есеппен 10-15 күнде тоқып бітіреді.Тақыр кілемге арналып құрылған өрмекте түкті кілемге қарағанда, айтарлықтай өзгешеліктер болмайды.Жоғарыда айтылғандай халық арасында тақыр кілемнің – арабы кілем, тақта кілем, боднос кілем, орама кілем (оны кейде, жергілікті аймақтарда шегірен кілем деп те атай береді) сияқты атаулары кездеседі.Арабы кілем, сірә, Қазақстанның оңтүстік өңіріне қоныстанған (Амударияның төменгі ағасына) арабтар ұрпақтарынан ауысқан болуы керек. Арабы кілем аралас техникамен, яғни, орама сияқты және терме тәсілдері қатар қолданылып тоқылады. Бұл кілемнің ерекшелігі қызыл, сары түсті төсегіне (фонға) сумен ажыратылған бірнеше қатар жалпақ жолақтарға ірі өрнектер тоқылып, аралықтарына түрлі өрнектерден тұратын су деп аталатын жіңішке жолақтар жүргізіледі. Арабы кілем тоқу қазақтар мен қатар өзге де түркі халықтарында да (башқұрт, татар) кездеседі. Жоғарыда айтылғандай қазақ шеберлерінің тоқыған арабы кілемінің композициялық шешімі этникалық сипаттағы – алабас, өрмекші, ботакөз, қазмойын, тұмарша, итқұйрық, құсізі өрнектерге негізделген, яғни, қазақы сипатта болып келеді.
## Дереккөздер
## Әдебиеттер
* Қасиманов С. Қазақ халқының қолөнерi. Алматы: Қазақстан, 1969;
* Культура казахов в коллекциях Омского государственного историко краеведческого музея. Отв. ред.: И.В. Захарова, Н.А.Томилов. Томск: Изд. Томского университета, 1995;
* Казахские ковры. Алматы: DIDAR. 1998;
* Тахсин П. Сыр-Арал аймағындағы тоқымашылық дәстүрі және оны дамыту жолдары. Тарих ғыл. кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындаған диссертациясының авторефераты. Алматы, 2001;
* Маңғыстаудың дәстүрлі қолөнері. Алматы: Информа, 2001;
* Система научного описание музейного предмета: классификация, методика, терминология. Справочник. СПб.: Арт-Люкс, 2003;
* Өмірбекова М.Ш. Қазақтың ою-өрнектері. Энциклопедия. Алматы: Алматыкітап, 2005;
* Шойбеков Р.Н. Қазақтың ұлттық мәдениеті және қолөнері. Тілтаным. Алматы, 2006. №2. 28-35 бб.; Қолөнер бұйымдарының жасалу материалына байланысты қалыптасқан атаулар. Қазақстанның ғылыми әлемі. Шымкент, 2006. №4. 56-60 бб.; Шевцова А.А. Казахский народный орнамент: истоки и традиция. Москва 2007;
* Тохтабаева Ш.Ж. Шедевры Великой степи. Алматы: Дайк-Пресс, 2008;
* Әлімбаев М. Шиелінің кілемі. Мәдениет. 2008, №11. 48-52 бб.;
* ҚР МОМ – матриалдарынан;
* ОМЭЭ – материалдарынан. |
Қазақстан — Литва қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Литва Республикасының дипломатиялық қатынастары
## Дипломатия
1992 жылғы 15 маусымда дипломатиялық қатынастар орнатылды.
1993 жылдың қарашасында Литваның Қазақстандағы Елшілігі ашылды.
1995 жылдың шілдесінде Қазақстанның Литвада Елшілігі ашылды.
2022 жылғы 9 желтоқсаннан бастап Т.Оразаев Қазақстанның Литвадағы Елшісі болып табылады.
2018 жылғы 12 желтоқсаннан бастап Г.Васюлис Литваның Қазақстандағы Елшісі болып табылады.
Екі ел де Біріккен Ұлттар Ұйымының, ЕҚЫҰ-ның және басқа да халықаралық ұйымдардың мүшелері болып табылады. Екі ел де 2022-2024 жылдары. осы кезеңге Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі кеңесіне сайланды.
2022 жылы Литвада. басында Қазақстанның 833 азаматы тұрды. Қазақтар Литвада 2009 жылдан бері бірігіп келеді. Литвада жұмыс істейтін "Nursaulė" ұйымы. Сонымен қатар, Қазақстанда Литвадан шыққан Қазақстанның көптеген азаматтары - 9000-ға жуық литвалықтар (2004 ж.) тұрады. Екінші жағынан, Қазақстанда тұратын Литва азаматтарының саны айтарлықтай аз-115 (2017 ж.)
2003 жылдан бастап. Қарағандыда "Lituanica" Литва қауымдастығы жұмыс істейді.
Қазақстанды Вильнюстегі Қазақстан Елшілігі ұсынады. Қазақстанның Вильнюс, Каунас және Клайпед қалаларындағы құрметті консулдықтары, сондай-ақ Литваның Астана, Өскемен, Шымкент, Ақтау, Ақтөбе, Павлодар және Қарағандыдағы құрметті консулдықтары жұмыс істейді.
Сеймде Қазақстан Республикасымен парламентаралық байланыстар тобы жұмыс істейді.
## Тарихы
### Алғашқы байланыстар
Литва мен қазіргі Қазақстан арасындағы алғашқы байланыстар ол қазақ жерлерін басқарған Алтын Ордамен бірнеше рет әскери одақ құрған Ұлы Литва Герцогтігі кезінен басталады.
Қазақстан да, Литва да Ресей империясының құрамына кірді. 1918 жылы Литва 1920 жылдары тәуелсіздігін қалпына келтірді. Қазақстанды Қызыл Армия басып алып, Қазақ КСР құрылды.
Литвалықтардың үлкен топтары Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Қазақстанда қоныстанды. Семей қаласында соғыс салдарынан зардап шеккен Литва қоғамының шелпти бөлімшесі жұмыс істеді, мұнда тұратын көптеген литвалықтар Ресейдегі Азаматтық соғысқа қатысты.
Соғыс аралық кезеңде қазақтар мен литвалықтар арасындағы байланыстардың болғаны белгісіз.
### 1940 жылдан кейінгі қатынастар.
1940 жылдан бастап Литвадан келген саяси тұтқындар Карлагтағы қазақ лагерьлер тобында болды.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде, Литваны фашистер басып алған кезде, литвалықтар Қазақстанға кетті, олар бірінші кеңестік оккупация кезінде Кеңес Одағына көмектесті. Алматыда 1941-1942 жылдары Жазушы Петр Цвирка, заң институтында 1941-1943 жылдары Повил Пакарклис сабақ берді, Қазақстан қаржы Халық комиссариатында З.Тверк жұмыс істеді.
Қазақстандық лагерьлерде бірқатар литвалық жер аударылғандар ұсталды. Ең танымал тұтқындардың бірі - Антоний Пошка, Архангельск облысына жер аударылған және Коми Ресейде және 1949-1958 жылдар аралығында. Петропавлдағы өлкетану мұражайында жұмыс істеді. Жезқазған қаласының маңындағы Кеңгір лагерінде литвалықтар 1945 жылдан бері түрмеде отыр. Лагерь Кенгир көтерілісімен танымал болды.
1951. Қазақстанда Тадас Иванаускастың ғылыми экспедициясы болды, оның барысында жиналған материалдар Каунас зоологиялық мұражайының коллекцияларын толықтырды. 1954-1959 жылдары КСРО ұйымдастырған тоналған жерлерді пайдалану жөніндегі науқан аясында Литва КСР-нен Қазақ КСР-не 20 000-ға жуық адам, негізінен жастар жіберілді. Олардың бір бөлігі сонда қоныстанды. Литвалық құрылысшылар Қазақ КСР-де 34 тұрғын үй, 2 мектеп, 23 мал шаруашылығы, 6 мәдениет үйін салған.
## Білім беру, ғылыми, спорттық және технологиялық алмасу және мәдени ынтымақтастық
Қазақ халық ертегілері, Жамбыл Жабаев, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов, Ғабиден Мұстафин, Әнуар Әлімжанов, Әбдіжәміл Нұрпейісов, Бердібек Соқпақбаев, Әди Шәріпов шығармалары Литва тіліне аударылған. Қазақ тілінде Литва жазушыларының литвалық халық ертегілері мен әңгімелерінің жинақтары, Джонас Авизюстің "үй-жайлардың бос уақыты" романы, балаларға арналған Михаил Слуцкийдің әңгімелерінің аудармалары, Антанас Венцловтың, Теофилис Тилвитистің, Евгений Матузевичюстің, Паулус Ширвистің, Антанас Дрилинганың өлеңдері жарық көрді.
1998. Қазақстанның литвалықтары "Aidas" Литва мәдени қоғамын құрды.
Ресей енді 2018 жылдан бастап "Сібір миссиясы" жастар экспедициясының жобасына қатысушыларға рұқсат бермейді. литвалық еріктілер-жобаға қатысушылар Қазақстанға сапар шегеді. 2018. 2019 жылы Жезқазған ауданындағы жер аударылғандардың қабірлеріне барды. - Қарағандыда. Алғаш рет "Сібір миссиясы" экспедициясы 2009 жылы ұйымдастырылды. Сондай-ақ, 2000, 2003 жылдары Қазақстандағы литвалықтардың жер аударылған жерлеріне 2017 жылы саяси тұтқындар мен жер аударылғандардың Литва қоғамдастығы экспедициясының қабірлері барып, ұсталды. - "мәдени құндылықтарды іздеу" компаниясының экспедициясы, 2018 ж. - "Литва бөліктері" экспедициясы“.
Литва мен Қазақстанның футболдан ерлер құрамасы 2021 жылға дейін. желтоқсан екі команда бір-бірден жеңіске жетіп, бір рет тең түскен үш матч өткізді.
## Саяси қатынастар
### Жоғары деңгейдегі қатынастар:
Қазақстан Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаев Литвада екі рет болды (ресми сапарлармен – 1994 ж. 9 тамызда және 2001 ж. 4-5 сәуірде).
Литва президенттері Қазақстанға бес рет келді
* А.Бразаускастың 1993 жылғы қарашадағы ресми сапары
* А.Бразаускастың 1997 жылғы 7 наурыздағы ресми сапары
* В.Адамкустың 2000 жылғы 11 мамырдағы мемлекеттік сапары
* Д.Грибаускайтенің 2010 жылғы 1 желтоқсандағы ЕҚЫҰ Астана Саммитінің жұмысына қатысуы
* Д.Грибаускайтенің 2011 жылғы 6 қазандағы ресми сапары
2022 жылы 20 қыркүйекте Нью-Йорктегі (АҚШ) БҰҰ-ның 77-ші Бас Ассамблеясының алаңында екі елдің басшылары Қ.К.Тоқаев пен Г.Науседа екіжақты кездесу өткізді.
1993 жылғы шілдеде Қазақстан Премьер-Министрі С.Терещенко Литвада болды. Литва Премьер-Министрі А. Шляжявичюс Қазақстанға 3 рет келді (1994 ж. қыркүйекте, 1995 ж. қыркүйекте және 1995 ж. желтоқсанда).
2000 жылғы қарашада Қазақстан Премьер-Министрінің орынбасары Д.Ахметовтің Литваға сапары өтті.
2000 жылғы мамырда Қазақстан Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысовтың Вильнюске сапары өтті.
2006 жылғы қаңтарда Литва СІМ басшысы А.Валенис ресми сапармен ҚР-да болды. 2007 жылдың сәуір және қыркүйек айларында Литва СІМ басшысы А.Вайтекунас ҚР-да болды.
2008 жылғы мамырда Литва Премьер-министрі Г.Киркилас Қазақстанға келді.
2014 жылғы қаңтарда Қазақстан Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысовтың Литваға ресми сапары өтті.
2015 жылғы мамырда Литва Премьер-министрі А.Буткявичюс Астана қаласына ресми сапармен келді.
2021 жылғы 21 қыркүйекте Нью-Йорк қаласында БҰҰ-ның 76-шы Бас Ассамблеясы аясында Қазақстан мен Литва СІМ басшылары М.Тілеуберді мен Г. Ландсбергистің кездесуі өтті.
2008 жылғы 5-7 желтоқсанда Литва Сыртқы істер министрі Г.Ландсбергис Қазақстанға ресми сапармен келді.
### Парламентаралық ынтымақтастық
Литваға сапарлары:
2001 жылғы ақпанда Қазақстан Парламентінің Төрағасы Ж.Тұяқбайдың ресми сапары өтті.
Қазақстанға сапарлары:
2018 жылғы 26 қарашада Литва Сеймі спикерінің орынбасары Р.Жемайтайтис «Астана – жаһандық интеграция, қауіпсіздік және бейбітшілік орталығы» халықаралық парламенттік конференциясына қатысты.
Қазақстан Парламенті Сенаты мен Мәжілісінде және Литваның Сеймінде парламентаралық достық пен ынтымақтастық топтары жұмыс істейді.
2021 жылғы 17 мамырда Елшіліктің бастамасымен бейнеконференция байланысы форматында Қазақстан Парламенті Мәжілісі мен Литва Сеймінің парламентаралық ынтымақтастық топтарының отырысы өтті.
2022 жылғы 28 ақпан – 2 наурыз аралығында Астана мен Қарағандыға Сейм вице-спикері Й.Ярутис бастаған Литваның парламенттік делегациясы келді.
2022 жылғы 27-29 мамырда Қазақстан Парламенті Мәжілісі комитетінің төрағасы А.Құспан және Қазақстан Парламенті Сенатының Халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің хатшысы Н.Нұрсипатов жұмыс сапарымен Вильнюс қаласына барды.
## Аймақаралық ынтымақтастық
2018 жылғы16 қазанда Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Д.Жумин Каунас қаласында болды. 2019 жылғы 15 қарашада ҚР-ға (Астана және Қарағанды ққ.) бизнес-делегациямен бірге Паневежис қаласының мэрі Р. М. Рачкаускас келді.
2020 жылғы 2-5 наурыз аралығында Литваның 12 өңірлері делегациясының ҚР-ға (Алматы қ.) екіжақты қарым-қатынастар тарихындағы ең ірі сапары болып өтті, оның шеңберінде «Литва өңірлері-Қазақстан» экономикалық форумы ұйымдастырылды.
2022 жылғы 15 маусымда Алматы қаласында Қазақстан Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Қ.Өскенбаев пен Литва Көлік және коммуникация министрі М.Скуодистің төрағалығымен Қазақстан-Литва бизнес-форумы өтті.
## Негізгі оқиғалар
2003 жылы Литва шекара қызметтері Латвия, Эстония және Мажарстандағы әріптестерімен бірге ЕО-БҰҰДБ бағдарламасы бойынша Орталық Азиядағы шекараларды басқаруға жәрдемдесу (БОМКА) бойынша жұмысты бастады.
2012 жылдың желтоқсанында Вильнюсте Қазақстан мен Литва Сыртқы істер министрліктері арасында алғашқы консультациялар өтті. Бүгінгі күні 7 консультация өткізілді (соңғысы – бейнеконференция режимінде, 2021 жылы 17 наурызда өтті).
2011 жылы «Сәуле» контейнерлік пойызы (ҚХР-Қазақстан-Литва) іске қосылды. 2013 жылы «Балтық желі» контейнерлік пойызы Литва мен Қазақстанды байланыстырды. 2016 жылы Литва «Викинг» теміржол жобасымен бірге Транскаспий «Жібек жолі» жобасына қосылды. 2017 жылы «Сәуле» пойызы Клайпедадан Астанаға бір жүк (720 тонна мұздатылған құс) тасымалдады.
2017 жылғы 22 маусымда Литва қоршаған ортаны қорғау министрі К.Навицкас пен Сеймінің вице-спикері И.Шаулене «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесінде Литва павильонын ашты.
2018 жылғы 8 қарашада ХҚҚО мен Литва Банкі арасында меморандумға (Innovation Functions Cooperation Agreement) қол қойылды, оған сәйкес ынтымақтастық және қаржылық технологияларды одан әрі бірлесіп ілгерілету туралы уағдаластыққа қол жеткізілді.
2019 жылдың күзінде Балтық-Қазақстан экономикалық қауымдастығы (Рига қ.) Литвада филиал құрды.
2020 жылғы 3 наурызда Литваның ұлттық қауымдар үйінде Әбу Насыр әл-Фараби атындағы орталық ашылды.
2020 жылдың 23 қыркүйегінде Адам Мицкевич атындағы Вильнюс округінің қоғамдық кітапханасының ғимаратында Абай Құнанбайұлы атындағы «Абай коллекциясы» оқу залы ашылды.
## Көпжақты ынтымақтастық
Қазақстан мен Литва арасындағы қатынастар тұрақты, үдемелі сипатқа ие және сындарлы әрі өзара тиімді ынтымақтастықты дамытуға бағытталған. Түрлі халықаралық алаңдарда өзара қолдау елдердің өзара іс-қимылына тән стильге айналуда.
Литва Қазақстанның 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуін қолдады. Бұдан басқа, Литва 2014 жылы Қазақстанның АСЕМ-ге толық құқылы мүшелігіне дауыс берді, сондай-ақ Қазақстанның Еуропа Кеңесі шеңберінде қабылданған құқықтық көмек жөніндегі Еуропалық базалық конвенцияларға қосылуының дәйекті жақтаушысы болып табылады және ҚР-ның ЕО-мен визалық режимін ырықтандыруды жақтайды. 2016 ж. қыркүйекте Литва Сеймі Қазақстан мен ЕО арасындағы Кеңейтілген әріптестік пен ынтымақтастық туралы келісімді алғашқылардың бірі болып ратификациялады.
Литва 2017-2018 жылдары Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі тұрақты емес мүшелігін, Астана қаласында ДСҰ-ның 12-ші министрлік конференциясын өткізуді қолдады, сондай-ақ 2022-2024 жж. кезеңінде БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесіне сайлауда Қазақстан кандидатурасын қолдау туралы (2021 жылғы 30 тамыз) нота жіберді.
2022 жылы Литва Р.Нұршабековтің Халықаралық электр байланысы одағының (ХЭО) Радио реттеу комитетінің мүшелігіне кандидатурасын қолдады.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
2017 жылдан бастап Литва Қазақстанның ЕО елдеріндегі ең ірі сауда серіктестерінің ондығына және әлемдегі ең ірі серіктестерінің отыздығына кіреді. Литва статистикасы бойынша Қазақстан Литваның 15-ші ірі сауда серіктесі болып табылады.
Қазақстан ҚМ МКК деректеріне сәйкес Қазақстан Республикасы мен Литва Республикасы арасындағы екіжақты тауар 2022 жылғы қаңтар-қарашада 554,2 млн. долларды құрады, бұл 2021 жылғы ұқсас кезеңмен салыстырғанда 2 есе жоғары (266 млн доллар). Қазақстаннан Литваға экспорт 2022 жылдың 11 айында 2,2 есеге өсіп, 431,6 млн. долларды құрады. Литвадан Қазақстанға импорт сол кезеңде 41,5%-ға өсіп, 122,4 млн. долларды құрады.
2022 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанда 176 заңды тұлға жұмыс істейді (БК – 41, шетелдің қатысуымен – 135). Шағын бизнес - 128 компания (автомобиль саудасы, логистика, құрылыс, сақтандыру, өңдеу өнеркәсібі, жылжымайтын мүлік және т.б.).
2011 жылғы 7 қазанда «Атамекен» Ұлттық экономикалық палатасы мен Литва өнеркәсіпшілері Конфедерациясы арасында Қазақстан-Литва Іскерлік кеңесін құру туралы келісімге қол қойылды.
2019 жылдың күзінде Балтық-Қазақстан экономикалық қауымдастығы Литвада филиал құрды.
2022 жылғы 15 маусымда Алматы қаласында өткен бизнес-форум аясында Қазақстан-Литва іскерлік кеңесін құру туралы келісімге қол қойылды. Құжатқа «KAZLOGISTICS» Қазақстан көлікшілер одағының бас директоры Е.Абсатов пен Литва Өнеркәсіпшілер конфедерациясының (ЛӨК) президенті В.Янулявичюс қол қойды.
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
2019 жылдан бастап Елшілік Қазақстан авторларының литва тіліндегі кітаптарымен («Абай жолы», «Мұғалімнің оралуы», қазақ ертегілерінің жинағы және т.б.) «Vilnius Book Fair» халықаралық кітап көрмесіне қатысып келеді.
2019 жылдың көктемінде Қазақстан Елшілігі «Литвадағы қазақстандық көктем»
2019 жылдың 17 қыркүйегінде Жезқазған қаласында (Қарағанды обл.) Кеңгір көтерілісінің 65 жылдығына арналған мемориал ашылды.
2017 жылдың қыркүйек айында Қарағандыда «Литва ауласы» Литва мәдениет және бизнес орталығы ашылды, онда Литва асханасы, сурет галереясы және конференц-зал жұмыс істейді.
2021 жылғы 6 желтоқсанда Қазақстан Елшілігі Литва тіліне аударылған «Қазақстан тарихы» (авторы Е. Әбіл) кітабының тұсаукесерін өткізді.
2021 жылы ең ірі үш қалада – Вильнюсте, Каунаста және Клайпедада Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығын, Жамбыл Жабаевтың 175 жылдығын және Қажымұқан Мұңайтпасұлының 150 жылдығын мерекелеуге арналған бірқатар мәдени іс-шаралар өтті.
2022 жылдың мамыр айында Қазақстан Елшілігі Вильнюс және Каунас (2022 жылғы Еуропаның мәдени астанасы) қалаларында концерттер өткізді, онда Қазақстан Мәдениет саласының үздігі Г.Жұмажанова қазақ халық әндерін орындады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Хорватия қатынастары — Қазақстан мен Хорватия арасындағы тарихи және ағымдағы екіжақты қатынастар.
Екі мемлекет те достыққа, өзара құрмет пен сенімге негізделген екіжақты қатынастарды дамытады және тереңдетеді, БҰҰ, ЕҚЫҰ және басқа да халықаралық ұйымдар шеңберінде халықаралық қауіпсіздік, халықаралық терроризмге қарсы күрес, ұйымдасқан қылмыс, есірткінің заңсыз айналымы, заңсыз көші-қон және басқа да трансұлттық сын-тегеуріндер мен қауіптер мәселелері бойынша сындарлы өзара іс-қимыл жүргізеді.
## Тарихы
Қазақстан мен Хорватия халықтары арасындағы өзара қарым-қатынастардың тарихы Жібек жолы дәуірінен бастау алады, ол арқылы Қытай мен Орта Азиядан сауда керуендері Еуропаға жібек, жүн, мата, зергерлік бұйымдар және басқа да тауарларды тасымалдаған.
XIII ғасырда ағайынды Николо мен Маффео Поло көпес бола отырып, Оңтүстік-Батыс Қазақстанның жерлерін аралап, Үстіртте, Сырдария мен Әмудария өзендерінің аңғарларына, қазақтың ежелгі Отырар және Алмалық қалаларына барды. Никколоның ұлы және Мафеоның немере інісі, Хорватияның Корчула аралының тумасы, ұлы зерттеуші Марко Поло Ұлы даланың әдет-ғұрыптарын, сондай-ақ көшпелі тайпалардың тілі мен дәстүрлерін зерттеп, оларды өзінің әйгілі кітабында сипаттады Livres des merveilles du monde ("әлемнің ғажайыптар кітабы").
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде коммунистік Югославияның болашақ көшбасшысы, Жас хорват Иосип Броз Тито Оңтүстік Сібірдің Омбы қаласында, Қазақстан шекарасына жақын жерде әскери тұтқын болды. Тұтқынның қиын жағдайында Тито баспана мен жұмыс беріп, қазақ шаруасы лес Жақсенбаевтың отбасы аман қалуға көмектесті.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде екі елдің халықтары нацизм мен фашизмге қарсы бірлесіп күрескен. Югославияны азат ету үшін күресте Қазақстанда құрылған 73-ші гвардиялық дивизия ерекшеагікпен ерекшеленді. 30-шы Югославия дивизиясының 18-ші партизандық бригадасының құрамында казак жауынгерлері орыстармен, украиндармен, сербтермен және хорваттармен бірге батыл шайқасты. Қазақ жауынгері Халил Сәлімжановты Югославия халықтарын азат ету үшін шайқаста сіңірген еңбегі үшін Югославия Социалистік Федеративтік Республикасының Президиумы күміс жұлдыз және "Заігі үшін" орденімен, сондай-ақ "Югославия партизандарының" Құрмет белгісімен марапаттады.
Соғыстан кейінгі жылдары бұрынғы Югославия құрамындағы Хорватия Қазақ КСР-мен экономикалық байланыстарды дамытуға белсенді қатысты. Өнеркәсіптік құрылыс және тың игеру кезеңінде Югославия мамандары өндірістік қуаттарды, мектептерді, ауруханалар мен сауда орталықтарын салуға тартылды. Югославияда өндірілген халық тұтынатын тауарлар, аяқ киім мен киім Қазақстанда танымал болды. Югославиядан импортта шикізат, машиналар мен жабдықтар басым болды.
## Дипломатия
1992 жылғы 20 қазанда дипломатиялық қатынастар орнатылды.
1995-1997 жылдары Хорватия Республикасының (ХР) Шаруашылық палатасының өкілі К.Хромин бастаған Алматыдағы өкілдігі жұмыс істеді.
2003 ж. Загребте ҚР консулдығы ашылды.
2007 ж. 19 желтоқсанда ҚР Елшілігін ашу туралы Жарлыққа қол қойылды.
2013 ж. наурызда Загребте ҚР Елшілігі кеңсесінің ресми ашылу рәсімі өтті (2015 ж. Елшілік жаңа ғимаратқа көшті);
2018 жылғы желтоқсаннан бастап ХР-ның Нұр-Сұлтан қаласындағы Елшілігі жұмыс істей бастады.
2019 жылғы 6 ақпаннан бастап Р.Шабанович Хорватияның Қазақстандағы Елшісі болып табылады.
2022 ж. наурыздан бастап Хорватиядағы Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі А.Әбибуллаев болып табылады.
## Саяси ынтымақтастық
Қазақстан мен Хорватия өзара тиімді серіктестікке бейілділікті сақтай отырып және тең құқықты әрі сындарлы саяси диалогты қолдай отырып, екіжақты қатынастарды дамытуда.
### Жоғары деңгейдегі байланыстар:
ҚР Тұңғыш Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаев Хорватияға екі рет барды (2001 ж.18-20 шілдеде және 2006 ж. 11 шілдеде ресми сапарлармен).
ҚР Президенті Қ.Тоқаев Хорватияға сапар жасаған жоқ.
Хорватия президенттері Қазақстанға төрт рет келді (С.Месич ресми сапармен - 2002 ж. 18-21 сәуірде, ҚР Президентінің ұлықтау рәсіміне - 2006 ж. 10-11 қаңтарда, 2007 ж. шілдеде жұмыс сапарымен, И.Йосипович - 2010 ж. желтоқсанда ЕҚЫҰ Саммитіне қатысу үшін бір рет).
Бұрынғы президент С.Месич 2011 және 2017 жылдары АЭФ жұмысына, 2012 жылы "Назарбаев оқулары – жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" Халықаралық форумына қатысты.
ХР бұрынғы президенті И.Йосипович 2018 жылғы 12-13 қарашада Астана клубының 4-ші отырысына қатысты.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Сан-Марино қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Сан-Марино арасындағы қатынастар
## Дипломатия
2004 ж. 14 сәуірде дипломатиялық қарым-қатынастар орнатылды.
2019 ж. қыркүйектен бастап Сан-Мариноның Қазақстандағы Елшісі Дж.Мацца (Сан-Маринодағы резиденцияда).
2021 ж. қазаннан бастап Қазақстанның Сан-Маринодағы Елшісі Е.Сембаев (Римдегі резияденцияда).
## Саяси қарым-қатынастар
ЕҚЫҰ бейресми СІМК-да Сан-Мариноның Халықаралық істер, көлік және коммуникация жөніндегі Мемлекеттік хатшысы A.Муларони (2010 ж. 16-17 шілде, Алматы), ал ЕҚЫҰ Саммитінде Сан-Мариноның Білім беру, мәдениет, университеттік және жастар саясаты жөніндегі Мемлекеттік хатшысы Р.Морри (2010 ж. 1-2 желтоқсан, Астана) өкілдік етті.
2015 ж. 14 қазанда 2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне Қазақстанның кандидатурасын ілгерілету жөніндегі ҚР Президентінің арнайы уәкілі ретінде ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Волков Сан-Маринода болды.
2017 ж. 4-5 желтоқсанда сенім грамоталарын тапсыру рәсіміне қатысу аясында ҚР Елшісі С.Нұртаевтың СМР Капитан-Регенттері М.Фиорини және Э.Караттонимен, сондай-ақ Сыртқы істер, саясат және әділет мемлекеттік хатшысы Н.Ренцимен екіжақты кездесулері өтті.
2019 ж. 2-3 қыркүйекте Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Тоқаевқа сенім грамоталарын тапсыру рәсіміне қатысу үшін Сан-Мариноның Қазақстан Республикасындағы жаңа Елшісі Дж.Маццаның Нұр-Сұлтан қаласына жұмыс сапары өтті. Сапар аясында Дж.Маццаның Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Р.Василенкомен және «Астана» халықаралық қаржы орталығының басшысы Қ.Келімбетовпен кездесулері болды.
2019 ж. 16 қарашада Елшіліктің бастамасымен Қазақстанның Елшісі С.Нұртаевтың Сан-Марино Үлкен Бас Кеңесі төрағасының орынбасары және ЕКПА-ғы Әлеуметтік саясат және денсаулық сақтау комитетінің мүшесі Р.Заволимен кездесуі ұйымдастырылды.
2021 ж. 27 мамырда сан-марино тарапының бастамасымен Қазақстанның Сан-Маринодағы Елшісі Е.Сембаев Сан-Мариноның Қазақстандағы Елшісі Дж.Маццамен кездесті.
2021 ж. 30 қыркүйек – 1 қазан аралығында сан-марино тарапының шақыруымен Қазақстанның Сан-Маринодағы Елшісі Е.Сембаев
2021 жылғы 1 қазаннан бастап 2022 жылғы 1 сәуірге дейінгі кезеңге сайланған Сан-Марино Республикасының Капитан-регенттері Ф.Муссони мен Дж.Симончинидің ресми ұлықтау рәсіміне қатысты.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
2014 ж. қазанда Сан-Мариноның Өнеркәсіп және сауда жөніндегі Мемлекеттік хатшысы М.Ардзилли бастаған делегация Қазақстанда болды.
2016 ж. ақпанда «Астана ЭКСПО-2017» көрмесіне қатысу мүмкіндіктерін зерделеу мақсатында СМ Туризм Мемлекеттік хатшысы Т.Лонфернини бастаған сан-маринолық делегация Қазақстанға келді.
2017 ж. 16-19 шілдеде Сан-Мариноның Аумақ, табиғат, ауыл шаруашылығы және туризм жөніндегі мемлекеттік хатшысы А.Микелотти бастаған делегацияның Қазақстанға сапары, оның аясында ҚР Мәдениет және спорт вице-министрі А.Баталовпен кездесуі өтті. Аталған сапар Сан-Марино Ғылыми-технологиялық паркінің «ЭКСПО-2017» көрмесінде итальян ұлттық павильонының аясындағы жұмысына қатысу мақсатында жүзеге асырылды.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Солтүстік Македония қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Солтүстік Македония Республикасы арасындағы қарым-қатынастар
## Дипломатия
1995 ж. – Қазақстан Республикасы мен Солтүстік Македония Республикасы арасында дипломатиялық қарым-қатынастар орнатылды.
2014 ж. қазан айында Қазақстан Республикасында Солтүстік Македония Республикасының Елшілігі (Астана қаласы) ашылды.
2020 жылғы қыркүйектен бастап ҚР-дың СМР-дағы қоса атқарушы Төтенше және Өкілетті Елшісі Жәнібек Әбдірашов (Будапешт қаласындағы резиденциясымен) болып табылады.
2020 жылғы қарашадан бастап СМР-ның ҚР-дағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Сали Лиманы болып табылады.
Алматы қаласында 2018 ж. қазаннан бастап Солтүстік Македонияның Құрметті Консулдығы жұмыс істейді.
## Саяси қатынастар
2010 ж. 1-2 желтоқсанда Астана қаласында өткен ЕҚЫҰ Саммитіне СМР Президенті Георге Иванов қатысты.
2012 ж. 1-3 шілдеде СМР Президенті Г.Ивановтың Қазақстанға мемлекеттік сапары өтті.
2013 ж. 22-24 мамырда СМР Премьер-министрі Никола Груевски бастаған делегациясы VI Астана экономикалық форумының жұмысына қатысты.
2014 ж. 28 тамызда Анкара қаласында ҚР Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың СМР Президенті Г.Ивановпен екіжақты кездесуі өтті.
2019 жылғы 21-23 тамыз кезеңінде ҚР Бас Прокуроры Ғизат Нұрдәулетов Скопье қаласына жұмыс сапары болды. Сапар шеңберінде, Ғ.Нұрдәулетов СМР Мемлекеттік айыптаушы Любомир Йовески және СМР Әділет министрі Рената Дескоскамен кездесті.
2021 жылғы 8-11 қыркүйекте СМР Сыртқы істер министрі Буяр Османидің Қазақстанға ресми сапары өтті, оның шеңберінде ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевпен, ҚР Премьер-Министрінің Орынбасары - Сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеуберди және «Kazakh Invest «ҰК» АҚ Басқарма төрағасы Мейіржан Юсуповпен кездесулері өтті.
2022 жылғы 1-2 қарашада ҚР Премьер-Министрінің Орынбасары - Сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеубердинің Солтүстік Македонияға ресми сапары өтті, оның шеңберінде СМР Президенті Стево Пендаровскимен, Ассамблеясының Төрағасы Талат Джаферимен және Сыртқы істер министрі Буяр Османимен кездесулері өтті.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
2022 жылғы 3 қарашада Скопье қаласында Қазақстан-Македон Сауда-экономикалық ынтымақтастық жөніндегі Үкіметаралық комиссиясының бірінші отырысы өтті, оған тең төрағалар – ҚР Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыров пен СМР Экономика министрі Крешник Бектеши қатысты.
2022 жылғы қаңтар-желтоқсан Қазақстан мен Солтүстік Македония арасындағы сауда айналымы 9,3 млн АҚШ долл. құрған.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Монако қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Монако Ханзадалығы арасындағы қатынастар
## Дипломатия
2009 жылғы 15 қаңтарда – дипломатиялық қарым-қатынастар орнатылды.
2011 жылы Қазақстанның Монакодағы Құрметті консулдығы ашылды (Владимир Семенихин басқаруда).
2012 жылы Монаконың Қазақстандағы Құрметті консулдығы ашылды (Қайрат Оразбеков басқаруда).
2013 жылғы наурыздан бастап Монаконың Қазақстандағы қоса атқаратын Елшісі Эвелин Жанта болып табылады (резиденциясы Лондонда).
2018 жылғы маусымнан бастап Қазақстанның Монакодағы қоса атқаратын Елшісі Жан Ғалиев болып табылады.
## Саяси қарым-қатынастар
### Жоғары деңгейдегі байланыстар
ҚР Тұңғыш Президенті-Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Монакода 1 рет болды (ресми сапармен – 2013 жылғы 27-28 қыркүйекте).
Монако князі Альбер II Қазақстанға үш рет келді (ресми сапар – 2012 ж. 2-5 қараша, жеке сапар – 2014 ж. 14 қараша, "ЭКСПО-2017" аясындағы жұмыс сапары – 2017 ж. 24-25 маусым).
### Жоғары деңгейдегі байланыстар
2018 жылғы 6-7 желтоқсанда ЕҚЫҰ СІМК алаңында Миланда екі мемлекеттің сыртқы саяси ведомстволарының басшылары Қайрат Әбдірахманов пен Жилль Тонеллидің толық форматты кездесуі ұйымдастырылды.
### Негізгі шарттар мен келісімдер
Туризм саласындағы ынтымақтастық туралы үкіметаралық келісім (2013 жылғы 28 қыркүйек).
Қазақстан Республикасы мен Монако Князьдігі арасындағы Қылмыстық істер бойынша өзара құқықтық көмек туралы мемлекетаралық келісім (2015 ж.5 наурыз).
## Негізгі оқиғалар
2012 ж. ақпанда Монакода ҚР Елшілігі Монаконың Экономикалық даму палатасымен және ҚР Құрметті консулымен бірлесіп ұйымдастырған алғашқы Қазақстан-монаколық бизнес-семинар өтті.
2013 жылғы қыркүйекте қазақстандық-монаколық бизнес форум өтті, оған қазақстандық компаниялардың 40-қа жуық өкілі және 60-тан астам монаколық бизнесмендер жиналды.
Монако ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысуын ресми түрде растаған алғашқы елдердің бірі. 2017 ж. 24-26 Маусымда көрмеде Князьдіктің Ұлттық күнін өткізу шеңберінде монаколық компаниялардың 20-ға жуық өкілі Астанаға келді.
2018 жылғы 12-15 шілдеде "Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы" (ХЖТИЖО) ҰАҚ басшысы Р.Жошыбаев Монакоға сапармен келді. Сапардың басты қорытындысы ХЖТИЖО мен Монако Князі II Альбер Қоры арасында ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қою болды.
2018 жылғы 27 қыркүйекте АХҚО Басқарушысы Қ.Келімбетовтің Монакоға сапары өтті, оның барысында мемлекеттік министр С.Тэлльмен кездесу, сондай-ақ Князьдіктің қаржылық және іскерлік орталарына арналған АХҚО тұсаукесері өтті.
## Сауда-экономикалық қарым-қатынастар
ҚР статистикалық деректері бойынша, Князьдікпен тауар айналымының көлемі 2021 жылы өткен жылмен салыстырғанда 11% - ға төмендеп, 32,8 мың АҚШ долларын құрады. (тек импорт). 2020 жылғы тауар айналымы 36,1 мың АҚШ долларын құрады. (тек импорт), бұл 2019 жылмен салыстырғанда 54,5% - ға аз (79,4 мың АҚШ долл.).). Сыртқы саудадағы негізгі үлес косметика, электр жабдықтары және тұтыну тауарларына тиесілі.
2020 жылғы 22 маусымда "Monaco Economic Board" ұлттық агенттігімен онлайн келіссөздер жүргізілді, оның барысында ҚР инвестициялық жобаларының тизерлері таныстырылды және "Kazakh Invest" ҰК бірлесіп ҚР инвестициялық мүмкіндіктері тақырыбында вебинарлар сериясын ұйымдастыру мәселелері талқыланды.
2020 ж.16 қарашада ҚР Елшілігінің бастамасымен "Қазақстан-Монако" атты алғашқы инвестициялық вебинар өткізілді, оған Князьдіктің іскерлік топтарының, мемлекеттік құрылымдар мен екі мемлекеттің даму институттарының өкілдерінен жүзге жуық қатысушылар жиналды.
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
2012 ж. қарашада Қазақстанның елордасы Бейбітшілік және келісім сарайында "Грейс Келли дәуірі" атты әлемге әйгілі көрме өтті, оның салтанатты ашылуына Президент Н.Назарбаев пен Князь II Альбер қатысты. Көрме әйгілі Голливуд актрисасы және Монако князі Ренье III-нің әйелі Грейс Келлидің жеке өміріне арналды.
2014 ж. желтоқсанда Монте-Карло қаласында қазақстандық суретшілер М.Бекеев, Г.Исмаилова, Э.Казарян және А Ноданың көрмесі өтті.
2017 ж. қаңтарда Монакода Қазақстанның мәдениет күні өтті, оның барысында фильмдер көрсетілімі және Алматы симфониялық оркестрінің концерті ұйымдастырылды.
2017 ж. маусымда Монако Ұлттық күні аясында Астанада "ЭКСПО-2017" көрмесінде Монте-Карло Халықаралық цирк фестивалінің ұжымы өнер көрсетті.
2018 жылдың қыркүйегінде Монте-Карлода "Астана Балет" труппасы өнер көрсетті.
2019 жылдың наурыз айында екі ел арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастардың орнағанына 10 жыл толуына орай және жастар жылы аясында ұйымдастырылған "Тұран" халық аспаптар ансамблінің концерті өтті.
## Дереккөздер |
Фархад Найлевич Фаткуллин (тат. Фаткуллин Фәрһад Наил улы; 1979 жылы 2 қарашада дүниеге келген, Қазан) — Уикимедиа қозғалысының Татарстандағы ресейлік мүшесі, «Уикимедиа РУ» коммерциялық емес серіктестігінің мүшесі. 2018 жылы «Жыл Уикимедиашысы» құрметті атағын алды.
## Өмірбаяны
Фархад Фаткуллин 1979 жылы 2 қарашада Қазан қаласында дүниеге келген. 1986—1993 жылдары Қазан қаласындағы №123 француз тілін тереңдетіп оқытатын орта мектепте білім алып, 1997 жылы Ертугрул Гази атындағы татар-түрік лицейін бітірген. 1995—1997 жылдары АҚШ-тың Миссури штатындағы Клейтон қаласындағы орта мектепте оқыды. 2002 жылы Қазан мемлекеттік қаржы-экономикалық институтында кәсіпорынды басқару (қаржылық менеджмент) бакалавры дәрежесін, 2008 жылы Әлеуметтік-гуманитарлық білім институтында мәдениетаралық коммуникация мамандығын бітірді. Барлығы алты тілді (орыс және татар тілдерінен басқа, француз, ағылшын, итальян және түрік) білетін Фаткуллин аудармашы болып жұмыс істейді, атап айтқанда, Татарстан Республикасы Президентінің Мемлекеттік хаттама басқармасының аударма секторында. Татарстан (2006—2013), мемлекеттен тыс Дүниежүзілік банкте (2009 жылдан бастап), фрилансер ретінде. Сонымен қатар, Қазан мемлекеттік қаржы-экономикалық институтының (РФ) және Нью-Йорк мемлекеттік университетінің (АҚШ) қос дипломдық бағдарламасы аясында ағылшын тілі курсынан сабақ берді (2010—2012).
2012 жылы Фаткуллин татарша Уикипедияға мүше болды. Ол бұл жобадағы басты міндеті, өз сөзімен айтқанда, татар тілін сақтау және дамыту деп есептейді. 2015 жылдан бастап Фаткуллин «Ресей халықтарының тілдеріндегі Уикипедия» метажобасының мүшесі, ал 2017 жылдан бастап «Уикимедиа РУ» коммерциялық емес серіктестігінің мүшесі. 2018 жылға қарай оның есіміне жүз мыңнан астам өзгертулер енгізіп, ол Ресейдегі ең белсенді Уикипедияшылардың бірі болды. 2018 жылғы 22 шілдеде Кейптаун қаласында (Оңтүстік Африка) Уикимания 2018 халықаралық Уикимедиа қоры конференциясының жабылу салтанатында Уикипедия негізін қалаушы Джимми Уэлйлс Фаткуллинді «Ресейдің аймақтық тілдерде сөйлейтін қауымдастықтар өкілдері арасындағы қоғамдық ұйымдастыру жұмыстары үшін» «Жыл Уикимедиашысы» деп жариялады. Уэйлстің пікірінше, Фаткуллиннің еңбегі - ол «көп жылдар бойы оқшауланғаннан кейін осы қауымдастықтар мен үлкен қозғалыс арасында көпір тұрғыза алды».
Сарапшылар Фаткуллиннің құрметті атақ алуын татар тілінің дамуы үшін өте маңызды деп атады. «Жыл Уикимедиашысы» жариялануы Татарстан үшін маңызды оқиғалардың бірі болып танылды. 2020 жылы Татарстан президентінің жарлығымен Фаткуллин татар тілін сақтау және дамыту жөніндегі республикалық комиссияның құрамына енді.
## Жанұясы
Фаткуллин үйленген, бір қыз, бір ұлы бар.
## Дереккөздер |
Бутан — Қазақстан қатынастары — Бутан Корольдігі мен Қазақстан Республикасы арасында дипломатиялық қатынастар
## Дипломатия
Бутан Корольдігі мен Қазақстан Республикасы өз елдері мен халықтары арасындағы өзара тиімді қатынастарды нығайтуға және дамытуға ниет білдіріп, 2012 жылғы 20 қарашадан бастап күшіне енетін дипломатиялық қатынастар орнатты.
Дипломатиялық қатынастар орнату туралы Бірлескен коммюникеге мәртебелі Лхату Ванчук мырза, Біріккен Ұлттар Ұйымы жанындағы Бутанның елшісі және тұрақты өкілі және Мәртебелі Бірғаным Әйтімова ханым, Біріккен Ұлттар Ұйымы жанындағы Қазақстан Республикасының Елшісі және тұрақты өкілі, Қазақстан Республикасының Нью-Йоркке Тұрақты өкілдігі арасында қол қойылды.
Қазақстан - Бутан дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан 47-ші ел.
Қазақстанның Үндістандағы Елшілігі сондай-ақ Қазақстанның Бутан Королдігігіндегі өкілдігі болып табылады.
## Виза
Қазақстан азаматтарына дипломатиялық, қызметтік, жалпыұлттық төлқұжаттарымен Бутан корольдігіне кіру үшін виза қажет.
Бутан азаматтарына дипломатиялық, қызметтік, жалпыұлттық төлқұжаттарымен Қазақстан Рсепубликасына кіру үшін виза қажет.
## Сипаттама
## Дереккөздер |
Қазақстан — Солтүстік Корея қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Корея Халық-Демократиялық Республикасы арасындағы екіжақты қатынастар.
## Тарихы
1930 жылдардың аяғында Кеңес Одағында тұратын мыңдаған Солтүстік Кореялықтарды Кеңес үкіметі "жапон тыңшыларының енуіне жол бермеу" негізінде Орталық Азияға қуып жіберді. Бұл адамдар "Корео халқы" деп аталды. Қазақстанда әлі күнге дейін Корео тайпасының 100 000 адамы тұрады деп есептеледі, олардың көпшілігінде Солтүстік Кореяның қазіргі Хамген провинциясында ата-бабаларының үйі бар.
Солтүстік Корея да, Оңтүстік Корея да Қазақстанды мойындап, 1992 жылы 28 қаңтарда дипломатиялық қатынастар орнатты. Оңтүстік Кореямен салыстырғанда Солтүстік Корея мен Қазақстанда сауда көп емес. Көп ұзамай Солтүстік Корея Алматыда елшілік ашты, бірақ оны 1998 жылы жапты. Содан бері Солтүстік Корея Қазақстандағы елшілігін қайта ашуға тырысты, бірақ осы уақытқа дейін Қазақстан үкіметінен оң жауап алған жоқ.。Қазақстан ешқашан Солтүстік Кореяға тұрақты елші болып тағайындалмады, ал Қазақстанның Қытай Халық Республикасындағы Елшілігі әрқашан Солтүстік Кореядағы елші қызметін атқарды.
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Корей Халық Демократиялық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылы 28 қаңтарда орнатылды.
1992-1998 жылдар аралығында Алматыда КХДР Елшілігі жұмыс істеді. 2000 жылы қараша айына дейін Корей Халық Демократиялық Республикасының Сауда миссиясы Алматы қаласында жұмыс жүргізді.
2008 жылы қазанда Қазақстан Парламенті Сенатының депутаты Ю.Цхай, Қазақстанның кәрістер қауымдастығының өкілдері және қазақстандық кәсіпкерлер кірген қазақстандық делегация Солтүстік Кореяға жұмыс сапарымен барды. Делегация КХДР-ның басшылығымен келіссөздер жүргізіп, мәдени миссияны орындады.
2008 жылы қарашада Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы Қ.-Ж.Тоқаевтың шақыруымен Қазақстанға КХДР Жоғарғы халық Ассамблеясының төрағасы Чой Тэ Бок жұмыс сапарымен келді. Қазақстан Парламенті Сенатының төрағасы Қ.-Ж.Тоқаевпен кездесу барысында тараптар достық қарым-қатынастарды және екі ел арасындағы ынтымақтастықты дамытудың болашағын талқылады. Алматыда Чой Тэ Бок Қазақстанның кәрістер қауымдастығы (АКК) және Республикалық Ұлттық корей музыкалық комедия театрына барды. АКК Президенті Р.Ким Қауымдастық ұстанымы қазіргі саяси ахуалға байланысты еместігін, екі Корея арасындағы айырмашылықты көрмейтіндігін және ол екі жағымен де жұмыс істеуге дайын екенін атап өтті.
2015 жылы 10-11 сәуірде Пхеньянда Қазақстан-Солтүстік Корея арасындағы саяси консультациялардың 2-отырысы өтті. Қазақстан делегациясын Қазақстан СІМ Азия және Африка департаментінің директоры А.Тұматов, ал Солтүстік Корея тарапын КХДР Сыртқы істер министрлігінің Үшінші департаментінің директоры О Чол Сун басқарды. Консультациялар барысында ядролық қаруды таратпау және ядролық қарусыздану, БҰҰ және басқа да халықаралық ұйымдар аясындағы ынтымақтастық мәселелері талқыланды.
КХДР Қазақстанның бірқатар сыртқы саяси бастамаларын, соның ішінде БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне Қазақстан Республикасының кандидатурасын және «Астана ЭКСПО-2017» Халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізуді қолдады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Норвегия қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Норвегия Корольдігі арасындағы қатынастар
## Дипломатия
1992 жылғы 2 қаңтарда Норвегия Қазақстанның тәуелсіздігін мойындады.
1992 жылғы 5 маусымда дипломатиялық қарым-қатынастар орнатылды.
2019 жылғы сәуір айынан бастап Қазақстанның Норвегиядағы Елшісі Еркін Ахинжанов Қадырбекұлы.
2020 жылғы қазан айынан бастап Норвегияның Ослодағы резиденциясымен Қазақстандағы (және Орталық Азия елдеріндегі) Елшісі Джон Микал Квистад болып табылады.
## Саяси ынтымақтастық
1992 жылы 2 қаңтарында Норвегия Корольдігі Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігін мойындады. 1992 жылы 5 маусымында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
2004 жылы 21 маусымында Ослода ҚР дипломатиялық миссиясы құрылды. 2012 жылы наурыз айында ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Жарлығымен ҚР дипломатиялық миссиясы Норвегия Корольдігіндегі Қазақстан Республикасының елшілігіне өзгертілді. 2019 жылы cәуірде Қазақстанның Норвегиядағы Елшісі болып Еркін Ахинжанов тағайындалды. 2020 жылғы қазан айынан бастап Норвегияның Қазақстандағы Елшісі Джон Микал Квистад болып табылады (кеңсесі Ослода).
Қазақстанда сапармен НК Премьер-Министрі К.Бондевик (2004 ж.) және Мұрагер ханзадасы Хаакон Магнус (2010 ж.) болды. 2018 жылы қазанда Брюссельдегі АСЕМ Саммиті аясында Президент Н.Назарбаевтың Норвегияның Премьер-министрі Эрна Сульбергпен сұхбаты өтті.
2019 жылы 25 қыркүйекте БҰҰ БА аясында Қазақстан мен Норвегияның сыртқы істер министрлері Мұхтар Тілеуберді мен Ине Эриксен Сөрейденің кездесуі болды. Ал, 2021 жылы 2 желтоқсанда Стокгольмда өткен ЕҚЫҰ СІМК шеңберінде қазақстандық Министр осы жылдың қазанында тағайындалған НК-нің СІМ басшысы Анникен Хютфельдтпен кездесті.
Норвегия (2006 жылы американдық «Ядролық қауіпті азайту бойынша бастама» атты Қоры (Nuclear Threat Initiative – NTI) бастамашылық еткен) Төмен байытылған уранның халықаралық банкін (ТБУХБ) Қазақстанда құру Жобасының донорларының бірі болды. АҚШ (49 млн. АҚШ долл.), ЕО (25 млн. АҚШ долл.), Кувейт (10 млн. АҚШ долл.), БАӘ (10 млн. АҚШ долл.), Норвегия (5 млн. АҚШ долл.) және Қазақстан (400 мың АҚШ долл. және заттай жарналар түрінде) Жобаның донорлары болып табылады.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
Қазақстанның ресми статистикалық органдарының мәліметіне сәйкес, 2021 жылдың бойынша ҚР мен Норвегия арасындағы өзара сауда көлемі 85 млн. АҚШ долларын құрады. Бұның ішінде экспорт – 6,6 млн. АҚШ доллары, ҚР-ға импорт – 78,4 млн. АҚШ доллары (сауда айналымы 2020 жылы – 88,8 млн. АҚШ доллары, экспорт – 4,1 млн. АҚШ доллары, ҚР-ға импорт – 84,7 млн АҚШ доллары) болған.
2005-2020 жжылы Норвегиядан тікелей шетелдік инвестициялардың (ТШИ) ағылып келуі 1,67 млрд. АҚШ долларын құрады.
Қазақстанда норвегиялық капиталының қатысуымен 17 кәсіпорын қызмет жасауда («North Caspian Engineering», «DNV GL Kazakhstan» мұнай сервисі компаниялары және т.б.). Олардың 7 бірлескен, 10 шетелдіктердің қатысуымен, 6 орта, ал 11 шағын кәсіпорын болып табылады.
2015 жылдан бастап Норвегия-Қазақстан Сауда-өнеркәсіп палатасының кеңесі қызмет атқаруда. Оның басшысы – «Nord Development» компаниясының Бас директоры Александр Хроль. Сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамытуға, шағын және орта бизнесті бірлескен инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін тартуға бағытталған Құрметті консул институты құрылған.
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
2000-2006 жжылы ЮНЕСКО Норвегияның мәдени мұра департаментімен бірлесіп, 2004 жылы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енгізілген Алматы облысындағы Таңбалы петроглифтерін басқару, сақтау және таныстыру жобасын жүзеге асырды.
2019 жылдың 1 желтоқсанында Ослодағы «Виктория» ұлттық джаз сахнасында «Ұлы Дала» заманауи этно-фольклорлық тобының концерті қойылды.
2019 жылдың желтоқсан айында Осло және Ставангер қалаларында Қазақ киносының күндері өтті.
2019 жылдың желтоқсаны мен 2020 жылдың қаңтар айларында Холменколен шаңғы мұражайында «Қазақстан - Норвегия: спорт дипломатиясы» көрмесі өтті, оның ашылуына танымал спортшылар Владимир Смирнов, Вегард Улванг және Стен Стенсен қатысты.
«Ready Bandy» (Осло) клубында өнер көрсететін қазақстандық Ескендір Нұғманов Норвегияда 2020 жылдың үздік бенди ойыншысы болып танылды.
2020 жылы Қазақстанның Ослодағы Елшілігі 1941-45 жылдары Норвегияда жерленген кеңестік қазақстандық жауынгерлерінің тізімін жариялай бастады. Сол жылдың желтоқсан айында 1944 жылғы Петсамо-Киркенес операциясында қаза тапқан 65 қазақстандық жауынгерлерінің тізімі Киркенес қаласының әкіміне тапсырылды.
2020-2021 жжылы Абайдың Қара сөздері мен таңдаулы поэзиясы («Abais dikt og visdomsord») норвег тіліне аударылып шығарылды. Кітап Норвегиядағы барлық кітап дүкендерінде және негізгі онлайн платформаларда, соның ішінде аудио форматта қол жетімді.
2021 жылдың қыркүйегінде Осло Раушангүл сарайында (Roseslottet) қазақ мәдениеті күні өтті.
2021 жылы режиссер Ернар Нұрғалиевтің "Жаным, сенбейсің!" Ослода өткен «Ravenheart International Film Festival» халықаралық жанрлық фильмдер фестивалінің бас жүлдесін жеңіп алды.
Норвегияда әнші әрі музыкант Димаш Құдайбергеннің фан-клубы бар. Балет әртісі Ерік Мұрзағалиев Осло операсының солисті болып өнер көрсетуде. Ал қазақ ди-джей Иманбек норвегиялық жастар арасында өте танымал, ол 2021 жылы норвегиялық музыкант Алан Уокермен бірге «Sweet Dreams» әнін шығарды.
## Дереккөздер |
Болат футбол клубы —Қазақстан бірінші Лигасында ойнайтын, Қазақстан футбол клубы. Теміртау қаласының Металлург стадионы клубтың базасы болып табылады.
## Клубтың тарихы мен жетістіктері
Қазақстан чемпионатының құрылуынан кейін, клуб 8 сезонды жоғарғы дивизионда (1992 жылдан бастап 2001 жылға дейін «Жоғарғы лига» деп аталды, 2002 жылдан 2007 жылға дейін «Суперлига» деген атпен белгілі болды, 2008 жылдан бастап «Премьер-лига» деп аталады.) өткізді.
### Ең үлкен жеңісі
Қазақстан чемпионаты
* 1993 — 10:1 («Еңбек», Жезқазған)
* 1995 — 10:1 («Мұнайшы», Ақтау)
### Ең үлкен жеңілістері
Қазақстан чемпионаты
* 1996 — 0:8 («Ақтөбемұнай», Ақтөбе)
### Клуб атауларының тарихы
* «Металлург» (1960-1968)
* «Строитель» (1969-1977)
* «Болат» (1978-2003)
* «Болат-ЦСКА» (2004)
* «Болат» (2005-2007)
* «Болат-АМТ» (2008-2008)
* "Болат" (2010)
* "Болат-АМТ" (2011-16)
* "Шахтер-Болат" (2016 - )
## Жетістіктері
* Қазақстан бірінші лигасының жеңімпазы (1): 2004
## Құрамы
2022 жылғы 13 қазандағы жағдай бойынша
## Сілтемелер
* Қазақстан бірінші Лигасының кестесі Мұрағатталған 2 шілденің 2010 жылы. |
Аргентина — Қазақстан қатынастары — Аргентина Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстар.
## Дипломатилық қатынастар
Аргентинаның Қазақстанмен екіжақты қарым-қатынасы 1993 жылы 25 Маусымда "Аргентина Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасында дипломатиялық қатынастар орнату туралы" хаттамасына қол қою арқылы басталды.
## Сауда
2016 жылы Аргентина экспорты 7,5 миллион АҚШ долларын құрады, ал біздің елден импорт 3 миллион АҚШ долларын құрады. 2016 жылы Аргентинаның сауда балансының профициті 4,6 миллион АҚШ долларын құрады.
Екіжақты сауда 2016 жылы шамамен 10 миллион АҚШ долларына жетті (дереккөз: argexim). Көтергіш машиналар мен құрылғылар, жылқы еті және жіксіз құбырлар — 2016 жылы Қазақстанға экспортталған негізгі аргентиналық тауарлар.
Бұқаралық сала 2016 жылы Қазақстаннан Аргентина импортының жалпы көлемінің 84% - % құрады
## Визалық режим
Қазақстан мен Аргентина арасында өзара 30 күндік визасыз режим орнатылған.
## Дереккөздер |
Венесуэла — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Венесуэла Боливариан Республикасы арасындағы қатынастар
## Дипломатия
1996 жылы 8 мамыр – Қазақстан мен Венесуэла арасындағы дипломатиялық қатынастың орнатылуы.
2012 жылы – Қазақстанда Венесуэла Дипломатиялық миссиясының ашылуы және 2018 жылы Елшілік мәртебесіне өзгертуі.
2018 жылы – Энрике Антонио Акунья Мендозаның Венесуэланың Қазақстандағы Елшісі болып табылады.
## Саяси диалог
Қазақстандық-венесуэлалық диалогты дамытуға 2017 жылғы 10 қыркүйекте Ислам Ынтымақтастық Ұйымының Ғылым және технологиялар жөніндегі тұңғыш саммиті шеңберінде өткізілген ҚР Президенті
Н. Назарбаевтың Венесуэла Президенті Н. Мадуромен кездесуі едәуір үлес қосты. Соңғы жылдардың ішінде Венесуэланың Сыртқы істер министрі
Д. Родригес пен Венесуэланың Мұнай мен тау кен өнеркәсібі министрі
А. Чавестың (2015 жылы 16 қаңтар), сондай-ақ Венесуэла Сыртқы істер министрінің орынбасары Ф. Пласенсияның Астана қаласына (2016 жылы 20 желтоқсан) сапарлары өтті.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
Екіжақты тауарайналымы көлемі 2022 жылы 4,54 мың АҚШ долл. құрады (импорт есебінен - 4,54 мың АҚШ долл.).
## Мәдени-гуманитарлық саладағы ынтымақтастық
Диалогтың дамуына Астанада халықаралық мамандандырылған ЭКСПО-2017 Көрмесі және онда Венесуэла өзінің ұлттық павильоны арқылы ұсынылғаны өз үлесін қосты. ЭКСПО аясында Венесуэла Сыртқы істер министрінің орынбасарлары Р. Гордилс пен Ф. Пласенсия Астанада сапармен болды.
## Шарт-құқықтық база
Қазақстандық-венесуэлалық ынтымақтастықтың шарт-құқықтық негізі Саяси консультациялар бойынша меморандумды және Дипломатиялық, ресми және қызметтік паспорттардың иелері үшін визалық талаптарды жою туралы келісімді қамтиды.
## Дереккөздер |
Алжир — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Алжир Халық Демократиялық Республикасы арасындағы қатынастар
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Алжир Халық Демократиялық Республикасы арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1996 жылы 15 наурызында орнатылды.
## Елшілік
* Қазақстанның Мысырдағы елшілігі Алжир Халық Демократиялық Республикасындағы елшілік қызметін қоса атқарады.
* Алжирдің Астана қаласында елшілігі бар.
## Ынтымақтастық
ҚР Мәдениет, ақпарат және спорт министрлігінің делегациясы 2004 жылдың 15-17 желтоқсанда Алжирде өткен Білім, ғылым және мәдениет мәселелері бойынша ислам Ұйымына (ИСЕСКО) мүше елдердің 4-ші Сессиясының жұмысына қатысты. Сапар барысында Қазақстаннан барған делегация Алжирдің Мәдениет министрі Х. Тоуми ханыммен және ИСЕСКО Бас хатшысы Ә.Әл-Туэджримен кездесулер өткізді. Тараптар ИСЕСКО басқарушы лауазымдарына Қазақстанның өкілін ұсыну бойынша және мәдениет, баспа және мұрағат істері, киноматография салаларындағы екіжақты қатынастарды жандандыруға қатысты мәселелерді талқылады.ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары Н.Ермекбаев АХДР-ның Қазақстандағы Елшісі міндетін қоса атқарушы лауазымына қайта сайлануына орай Сенім грамотасының көшірмесін тапсыру үшін 2009 жылдың 27 қазанында Қазақстанға келген С.Шергимен кездесті.
Алжир Президентінің жеке өкілі, Мемлекеттік министр Ә.Бельхадем 2010 жылы 1-2 желтоқсанда Астана қаласында өткен ЕҚЫҰ Саммитіне қатысты.
## Сауда
Екі ел арасындағы тауар айналымы 2011 жылы 479 мың долл. құрады (тек қана экспорт).
## Дереккөздер |
Жаңа Зеландия — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Жаңа Зеландия арасындағы байланыстар.
## Дипломатия
Дипломатиялық қатынастар 1992 жылы 12 мамырда орнатылды.
2022 жылғы 15 маусымнан бастап Жаңа Зеландияның Мәскеудегі резиденциясымен ҚР Елшісі Сара Уолш болып табылады.
2014 жылдың 1 шілдесінде генерал-губернатор Дж.Матепарае Алматыдағы резиденциясымен ҚР-дағы Жаңа Зеландияның Құрметті консулы болып Нұрлан Смағұлов тағайындалды.
2020 жылғы 17 желтоқсанда Жаңа Зеландияның Генерал-губернаторы П.Редди Брайан Эшли Джонсонның атына Жаңа Зеландиядағы ҚР Құрметті консулы лауазымында өкілеттігін жүзеге асыру үшін консулдық экзекватураны мақұлдады.
2021 жылғы 23 ақпанда Оклендте резиденциясымен Жаңа Зеландиядағы ҚР Құрметті консулдығын ұлықтау рәсімі өтті.
## Саяси ынтымақтастық
1994 жылғы мамыр айында Жаңа Зеландия Премьер-Министрінің арнайы өкілі Х.Тэмплтонның Алматыға сапары болып, оның барысында ҚР Президенті Н.Назарбаевпен кездесуі өтті.
2006 жылы ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің төрағасы З.Тұрысбековтың басшылығымен мемлекеттік басқару жүйесін дамыту және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тәжірибесін зерделеу үшін ҚР делегациясы Жаңа Зеландияға сапармен барды.
2014 жылғы 10 ақпанда Астанада ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары С. Ордабаевтың Жаңа Зеландияның ЕО, НАТО және Швеция елшісі В. Виталиспен кездесуі өтті.
2014 жылғы 2-5 мамырда Астанада өткен Азия Даму Банкінің Басқарушылар кеңесінің отырысына Мемлекеттік кірістер министрі Т. Макклей және сыртқы істер және сауда министрлігінің өкілі К. Вандерсип кірген Жаңа Зеландия делегациясы қатысты.
2015 жылғы 23 сәуірде ҚР Президентінің Арнайы өкілі – ҚР Парламенті Сенатының депутаты С.Громовтың веллингтонға сапары ұйымдастырылды. Арнайы өкіл ҒЗ Сыртқы істер министрінің орынбасары Г.Ванн Бохеманмен және ҒЗ СІМ Еуропа департаментінің директоры Я. Хиллмен кездесулер өткізді.
2016 жылғы 22 қыркүйекте БҰҰ БА 71-ші сессиясына қатысу үшін Нью-Йоркке сапары шеңберінде ҚР Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов ҰЗ Сыртқы істер министрі М. Маккалимен екіжақты кездесу өткізді.
2018 жылғы 21-26 қазанда ҚР Сингапурдағы және Жаңа Зеландиядағы елшісі Үсен Сүлеймен Веллингтон және Окленд қалаларына жұмыс сапарымен барды.
2019 жылғы 29 наурызда ҚР Сингапурдағы Елшілігінің кеңесшісі Е.Кубашев Жаңа Зеландияның Кристчерч қаласында өткен террористік акт құрбандарының ұлттық еске алу рәсіміне қатысты.
2020 жылғы 16 қарашада ҚР Жаңа Зеландиядағы Құрметті консулы Б. Джонсон ақынның "Қара сөздері" атты ағылшын тіліндегі онлайн-форматтағы үзіндісін оқып, қазақтың ұлы ақыны Абайға арналған челленджге қатысты. Бейнематериал Елшіліктің Фэйсбуктегі парақшасында жарияланған.
2021 жылғы 1 сәуірде Жаңа Зеландияның Қазақстандағы Елшісі Сиалея Аллегра ван турдың Мәскеудегі резиденциясымен Сыртқы істер министрінің орынбасары М.Сыздықовқа РФ-дағы ҚР Елшілігінің ғимаратында сенім грамоталарының көшірмелері табыс етілді.
2021 жылғы 18 тамызда ЖЗ СІСМ-не Елші А.Арыстановтың жоғары лауазымдағы өкілеттігінің аяқталуына байланысты ЖЗ Генерал-губернаторы П. Рэддиге жолдаған қоштасу хаты жіберілді.
2021 жылғы 16 желтоқсанда ЖЗ СІМ Протоколының бастығы Род Харрис НЗ-да Тәуелсіздіктің 30 жылдық мерейтойын мерекелеуге онлайн форматта қатысты. Сондай-ақ, Окленд қаласының мэрі Фил Гофф құттықтау хат жазды.
2022 жылғы 15 маусымда ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Жаңа Зеландияның Қазақстандағы Елшісі қызметін қоса атқарушы Сара Уолштан сенім грамотасын қабылдады.
## Визалық режим
Виза берудің жаңа ережелерінің бекітілуіне байланысты 2017 жылдың 1 қаңтарынан бастап Жаңа Зеландия азаматтары Қазақстанға келу үшін 30 күнтізбелік күнге дейінгі визалық талаптардан босатылды.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша Қазақстан мен Жаңа Зеландия арасындағы тауар айналымы 2021 жылы 6 млн. АҚШ долл. Импорт көлемі - 4,7 млн. АҚШ долл. Қазақстаннан Жаңа Зеландияға экспорт 1,2 млн. АҚШ долл. құрды.
2005 жылдан бастап 2022 жыл аралығында ҚР-ға тікелей шетелдік инвестициялар ағыны 400 мың АҚШ долларын құрады.
2023 жылғы ақпандағы деректер бойынша, ҚР-да Жаңа Зеландияның қатысуымен 5 бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Кипр қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Кипр арасындағы қатынастар
## Негізгі ақпарат
Дипломатиялық қатынас 1992 жылы 2 сәуірде орнатылды.
Қазақстан Кипр Республикасындағы (резиденциясы Тель-Авивте орналасқан) Елшісі Сатыбалды Бұршақов (Кипр Президенті Н.Анастасиадиске сенім грамоталарын тапсыру рәсімі 2021 жылы 5 қарашада өтті).
Кипрдің Қазақстандағы (резиденциясы Мәскеуде орналасқан) Елшісі Андреас Зинонос (Қазақстан Президенті Қ.Тоқаевқа сенім грамоталарын тапсыру рәсімі 2019 жылы 10 желтоқсанда өтті).
## Саяси қатынастар
Жоғары деңгейдегі диалог. Жоғары деңгейдегі сапарлар әлі өткізілмеген. Қазақстан Тұңғыш Президенті Н.Назарбаев Кипр Президенттері Д.Христофиаспен (2011 жылы 21 қыркүйекте, БҰҰ Бас Ассамблеясы аясында, Нью-Йоркте) және Н.Анастасиадиспен (2018 жылғы 18 қазанда, АСЕМ саммиті аясында, Брюссельде) кездесті.
Жоғары деңгейдегі байланыстар. Кипр Астанада ЕҚЫҰ Саммитін өткізуге қолдау білдірген алғашқы Еуроодақ елдерінің бірі. Кипр Сыртқы істер министрі М.Киприану Алматыда өткен ЕҚЫҰ-ның бейресми Саммитіне (2010 жылы 16-17 шілде) және Астанадағы ЕҚЫҰ Саммитіне (2010 жылы 1-2 желтоқсанда) қатысқан.
Кипр Сыртқы істер министрлері 2013 жылы (Э.Козаку-Маркуллис) және 2019 жылы мамырда (Н. Христодулидис) Қазақстанға сапармен болды.
Сондай-ақ, 2011 жылы ЕҚЫҰ Сыртқы істер министрлері кеңесі сондай-ақ 2015, 2019, 2020, 2021 жжылы БҰҰ Бас Ассамблеясы аясында екі елдің сыртқы саяси ведомство басшыларының кездесулері өтті.
Парламентаралық ынтымақтастық. 2009 жылы 24-26 қыркүйекте Астанада «НұрОтан» партиясы ұйымдастырған Азиялық саяси партиялар Бас Ассамблеясының 5-ші халықаралық конференциясына кипрлік депутаттар («АКЕЛ» партиясынан) С.Кукума мен («Демократиялық шақырылым» партиясынан) Т.Митсопулос қатысты.
2009 жылы 9-10 желтоқсанда Қазақстан Парламенті Сенаты Экономикалық және өңірлік саясат комитетінің төрағасы, ЕКПА мүшесі Н.Жолдасбаева мен Алматы облысының «Элефтерия» грек қауымының, Қазақстан халық ассамблеясының мүшесі Г.Иорданидис Кипр Республикасына сапармен барды.
2019 жылы 22-25 қыркүйекте Кипр Республикасы Өкілдер палатасының төрағасы Д.Силлурис бастаған делегация Қазақстанда өткен Еуразия елдері Парламенті спикерлерінің 4-ші кеңесіне қатысты.
2016 жылы Қазақстан Парламенті Мәжілісінде «Қазақстан-Кипр» ынтымақтастық жөніндегі парламентаралық тобы құрылды.
2021 жылы шілдеде Кипр Республикасы Өкілдер палатасындағы «Кипр-Қазақстан» достық тобын Сыртқы және еуропалық істер жөніндегі тұрақты комитеттің төрағасы Харрис Георгиадис басқарды.
## Сауда-экономикалық қатынастар
Қазақстан Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің мәліметінше, 2021 жылы Қазақстан-Кипр тауар айналымы 6,0 млн АҚШ долл. (экспорт – 5,6 млн, импорт – 0,4 млн) құрады.
Пандемия жағдайындағы Қазақстан мен Кипр арасындағы сауда айналымы 2020 жылы 11 млн. АҚШ долл. құрады (экспорт – 6,6 млн, импорт – 4,4 млн). 2019 жылы тауар айналымы 43 млн АҚШ долл. (экспорт – 40 млн, импорт – 3 млн) құраған.
Қазақстан Ұлттық банкінің мәліметі бойынша, 2021 жылы алғашқы 9 айында ТШИ жалпы ағыны 479,5 млн АҚШ долл. құрады.
2020 жылы Кипр Қазақстанға 416,5 млн АҚШ долл. инвестициялады, Қазақстан кері қарай 15,7 млн АҚШ долл.
2005-2020 жжылы аралығында Қазақстан экономикасына тартылған тікелей кипрлік инвестицияның көлемі 2,8 млрд АҚШ долл., ҚР-дан Кипрге тікелей инвестиция көлемі – 1,8 млрд АҚШ долл. құрады.
Қазақстанда кипрліктердің қатысуымен 292 компания тіркелген.
2020 жылы Никосияда Кипр-Қазақстан бизнес қауымдастығы (КҚБҚ) құрылды, сондай-ақ 2020 және 2021 жылы сәуірде Қазақстан Израильдегі Елшілігі КҚБҚ, Кипр Сауда-өнеркәсіп палатасы, Invest Cyprus және Kazakh Invest-пен бірлесіп онлайн бизнес форумдар мен дөңгелек үстелдер өткізді.
2021 жылы 19 сәуірде Елшілік «Kazakh Invest» компаниясымен бірлесіп, КҚБҚ көмегімен «Қазақстан – бүгін» тақырыбында онлайн конференция өткізді.
Конференцияға финтех компаниялар мен заң фирмаларына дейінгі әртүрлі бизнес салаларын қамтитын 50 шақты кипрлік компания қатысты.
Пленарлық отырыста қатысушылар Қазақстан туралы кеңейтілген презентациямен танысуға мүмкіндік алды, онда коронавирустан кейінгі кезеңдегі экономикалық дамудың жай-күйі мен перспективалары, Қазақстанның экспорттық, туристік және инвестициялық әлеуеті қамтылды. Спикерлер ретінде Қазақстан СІМ Инвестиция комитетінің, «Kazakh Invest», «Kazakh Tourism», QazTrade және Астана халықаралық қаржы орталығының өкілдері сөз сөйледі.
## Шарттық-құқықтық база
Кипр Республикасымен ұсынылған шарттық-құқықтық база: Дипломатиялық қарым-қатынастар орнату туралы хаттама (1992 жылы 2 сәуір, Мәскеу), Дипломатиялық және қызметтік паспорт иелері үшін визаларды алып тастау туралы келісім (2010 жылы 16 шілдеде қол қойылған, ратификацияланған және күшіне енген), Қосарланған салық салуды болдырмау жөніндегі конвенция (2019 жылы 15 мамырда қол қойылған, ратификацияланған және 2020 жылы күшіне енген), екі елдің сыртқы саяси ведомство арасындағы Өзара түсіністік туралы меморандум (2019 жылы 15 мамырда қол қойылған).
## Құқықтық ынтымақтастық
2017 жылы 27-29 қыркүйекте Қазақстан Бас Прокуроры Ж.Асанов бастаған делегация Кипрге сапармен барып, оның барысында Әділет және қоғамдық тәртіп министрі И.Николаумен және Бас прокурор К.Клеридеспен кездесулер өткізді.
2019 жылы 16-18 сәуірде Қазақстан Бас Прокуроры Ғ.Нұрдәулетовтың Кипр Республикасына сапары ұйымдастырылды. Қазақстан Бас Прокуроры Әділет министрі Ионас Николау мен Бас прокурор Костас Клеридеспен кездесті.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Палау қатынастары — Қазақстан мен Палау арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Палау Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Палау 2012 жылғы 19 қарашада осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтары Палауға визаны барған кезде тегін ала алады. Палау азаматтары Қазақстанға келу үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Ямайка қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Ямайка Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар.
## Дипломатия
Елдер арасындағы дипломатиялық қатынастар 1995 жылы 27 шілдеде орнады. Қазақстанның Ямайкада, Ямайканың Қазақстанда елшіліктері жоқ.
## Визалық саясат
Ямайка азаматтарына Қазақстанға саяхаттау үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтары Ямайка мемлекетіне барған кездегі визаны ала алады
## Саяси байланыстар
2017 жылғы 6-9 ақпанда Қазақстан Республикасының Ямайкадағы Канададағы Елшісі Константин Жигалов Кингстонға жұмыс сапарымен барып, Ямайка үкіметі ұйымдастырған жыл сайынғы Дипломатиялық апталыққа қатысты Дипломатиялық аптаның бір бөлігі ретінде Елші Жигалов Сыртқы істер және сыртқы сауда министрі Джонсон Смитпен, туризм министрі Эдмунд Бартлеттпен және Ямайканың инвестицияларды ынталандыру агенттігінің (JAMPRO) Президенті Дайан Эдвардспен екіжақты келіссөздер жүргізді.
2019 жылы 27 маусымда Ямайканың Премьер-Министрі Эндрю Холнесс Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан Республикасының Президенті болып сайлануына орай құттықтау хаттар мен жеделхаттар жіберді. Өз құттықтауында Мемлекет басшысының саяси тәжірибесі бай екенін атап өтіп, Қазақстанның өсіп-өркендей беруіне тілектестік білдірді.
Ямайка Астанадағы ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысты
## Дереккөздер |
«Таза, жарқын жер» (ағылш. A clean, well-lighted place) — америкалық жазушы Эрнест Хемингуэй жазған әңгіме.
Туынды оның 1933 жылы шыққан «Жеңімпазға ешнәрсе тимейді» жинағында жарияланды.
Джеймс Джойс бұны бар замандағы ең мықты жазылған әңгімелер қатарына жатқызып, жоғары бағалаған.
## Дереккөздер |
Багам аралдары — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Багам аралдары достастығының арасындағы дипломатиялық байланыстар.
## Дипломатия
2014 жылғы 10 желтоқсанда Қазақстан мен Багам аралдары дипломатиялық қатынастар орнатты. Қазақстанның Багам аралдарында, Багам аралдарының Қазақстанда дипломатиялық өкілдіктері жоқ
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтарына Багам аралдарын кіру үшін электронды виза қажет.
Багам аралдары азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Эквадор қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Эквадор Республикасы арасындағы қарым-қатынастар.
## Дипломатия
Эквадор мен Қазақстан арасындағы дипломатиялық қатынастар 2012 жылғы 23 қаңтардан бастап орнады. Қазақстанның Эквадорда, Эквадордың Қазақстанда дипломатиялық өкілдіктері жоқ.
## Визалық саясат
Қазақстан мен Эквадор арасында өзара 30 күндік визасыз режим орнатылған.
## Ынтымақтастық
Эквадордың сыртқы істер министрі өз елінің Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде 2017-2018 жылдарға арналған тұрақсыз орынға өтінімін қолдауы туралы айтты.
Эквадор Қазақстанның ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізуге өтінімін қолдады және оған қатысуға мүдделі.
Екі елде мыңжылдықтардан бастау алатын басқа байланыстар болуы мүмкін. Жақында Алматыда өткен The Spirit Of Tengri этникалық музыка фестивалі кезінде Yarik Ecuador үнділік тобы жергілікті тұрғындарға өте ұнаған жарқын және әсерлі композициялармен ерекше шу шығарды. Алғашқы адамдар Америкаға шамамен 10 000-12 000 жыл бұрын Алтай аймағынан келген деп болжайтын ғылыми теория бар, сондықтан жергілікті эквадорлықтар мен қазақтар көшпелі туыстар болуы мүмкін.
## Сауда
Эквадор Қазақстанның Латын Америкасындағы Бразилиядан (377,1 млн доллар), Мексикадан (121,4 млн доллар) және Аргентинадан (40,1 млн доллар) кейінгі төртінші ірі сауда серіктесі болып табылады. Қазақстан мен Эквадор арасындағы сауданың жалпы көлемі 2013 жылы 3 38,9 млн-ға жетті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 30 пайызға артық.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Гонконг қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Қытайдың Гонконг арнайы әкімшілік ауданы арасындағы қарым-қатынас.
## Дипломатия
Қазақстанның Гонконгте Бас консульдығы бар. Гонконг Арнайы Әкімшілік Ауданындағы (ҚХР) Қазақстан Республикасының Бас консулдығы 2003 жылы 23 қазанда ашылды (Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Гонконг қаласында (ҚХР) Қазақстан Республикасының Бас консулдығын ашу туралы» 2003 жылғы 6 маусымдағы №1104 Жарлығы).
Бас консулдықтың консулдық округына аймағына Гонконг АӘА және Макао АӘА кіреді.
## Визалық саясат
Қазақстан мен Гонконг арасында өзара 14 күндік визасыз режим орнатылған.
## Сауда байланыстары
Гонконг-әлемдегі ең ірі қаржы және логистикалық орталықтардың бірі. Елде 8978 аймақтық штаб-пәтер және шетелдік компаниялардың өкілдіктері бар, олардың көпшілігі бірінші кезекте материктік Қытаймен бизнес жүргізуге бағытталған. Гонконгта 182 қаржы және банк мекемелері және 42 шетелдік банк өкілдіктері тіркелген, бұл оның Азия-Тынық мұхиты аймағындағы ең маңызды банк және қаржы орталығы мәртебесін растайды. Гонконгтың валюта нарығы Азиядағы екінші және әлемдегі төртінші болып табылады, валюталық операциялардың орташа тәуліктік айналымы 632,1 миллиард долларды құрайды.
Гонконгтың қор нарығы Азияда 6-шы және нарықтық капитализациясы 4,1 трлн долларды құрайтын әлемде 9-шы орында. Гонконг қор биржасында 2601-ден астам компания бар.
2022 жылдың соңына қарай Гонконгтан 96,2 миллион доллар көлемінде тікелей шетелдік инвестициялар тартылды (2021 жылмен салыстырғанда 8,4% өсім, 88,8 миллион доллар).
2023 жылдың 1 тамызындағы жағдай бойынша Гонконг капиталымен жұмыс істейтін 119 Бірлескен кәсіпорын тіркелді -100.
Қазақстан мен Гонконг арасындағы тауар айналымы 2023 жылғы қаңтар-шілдеде 45,9 млн АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен (28,7 млн АҚШ доллары) салыстырғанда 59,7% - ға артық. Қазақстаннан Гонконгқа Экспорт 2023 жылғы қаңтар-iілдеде 31% - ға ұлғайып, 26,7 млн АҚШ долларын құрады. Қазақстан мен Гонконг арасындағы тауар айналымы 2022 жылы 51,8 млн АҚШ долларын құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 91% - ға артық (27,1 млн АҚШ доллары).
## Дереккөздер |
Қазақстан — Руанда қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Руанда Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстары.
## Дипломатия
2012 жылы 10 мамырда Қазақстан мен Руанда арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
## Саяси қатынас
2015 жылғы 21 қыркүйекте Қазақстанға жұмыс сапарымен келген Руанда Республикасының Президенті Пол Кагамемен кездесу өтті. Кездесу барысында екіжақты сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамыту перспективалары, сондай-ақ халықаралық күн тәртібіндегі өзекті мәселелер талқыланды.
2023 жылғы 09 маусымда Қазақстан мен Руанда сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастық мүмкіндіктерін талқылады.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Руандаға бару үшін электронды виза керек.
Руанда азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Музаки кінәздігі немесе Берат кінәздігі (1335-1444) құрылды деспот Андреа II Музаки 1335 ж. Оның астанасы Берат қаласы болды.
## Тарих
1432 жылы Герг Арианити орталығы Берат қаласында орналасқан тәуелсіз Арианити княздігін құрды. Музаки княздігі басқа албан жерлерімен бірге 1444 жылы құрылған Леж лигасының құрамына кірді.
## Ханзадалар
* Андреа II Музаки (1335-1372)
* Теодор I Музаки (1372-1389)
* Теодор II Музаки (1389-1417)
* Теодор III Музаки (1417-1444)
## Тағы қараңыз
* Ахмет Курт-паша
## Дереккөздер |
Кай Манне Бёрье Сигбан (швед. Kai Manne Börje Siegbahn; 20 сәуір 1918, Лунд, Швеция — 20 шілде 2007 жыл, Анхельхолм, Швеция) — швед физигі, 1981 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының иегері (сыйлықтың жартысы жоғары ажыратымдылықтағы электрондарды дамытуға қосқан үлесі үшін). Сыйлықтың екінші жартысын «лазерлік спектроскопияны дамытуға қосқан үлесі үшін» Николас Бломберген мен Артур Шавлов алды.)
## Өмірбаяны
Кай Сигбан болашақ Нобель сыйлығының лауреаты (1924) Карл Манн Сигбанның отбасында дүниеге келген. Ол Уппсаладағы орта мектепті бітірген. 1936—1942 жылдары Уппсала университетінде физика, математика және химия пәндерін оқыды. 1944 жылы Стокгольм университетінде кандидаттық диссертация қорғады. 1942—1951 жылдары Нобель атындағы физика институтында жұмыс істеді. 1951 жылы Стокгольмдегі Корольдік технологиялық институтында физика профессоры болды. 1954 жылы Уппсала университетінің кафедрасына ауысты, оны 1937 жылға дейін әкесі басқарды. Кай Сигбан Халықаралық таза және қолданбалы физика одағының (IUPAP) президенті болды.
Сигбан жоғары ажыратымдылықтағы электронды спектроскопияның көмегімен химиялық талдау әдістерін жасады.
23 мамырда 1944 жылы ол Анна Брита Рединге үйленді. Үш баланың әкесі — Пер (1945), Ганс (1947; қазіргі уақытта Уппсаладағы физика профессоры) және Нильс (1953).
Ол көптеген ғылыми қауымдастықтардың мүшесі болды. Швеция Корольдік ғылым академиясының, Папа ғылым академиясының (1985), АҚШ Ұлттық ғылым академиясының шетелдік мүшесі (1983) , Ресей ғылым академиясының (1994) мүшесі.
1992 жылы «Адамзатқа ескертуге» қол қойды.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* К. Зигбан. «Атомдардың, молекулалардың және конденсацияланған заттардың электрондық спектроскопиясы». Нобель дәрісі // Физика ғылымдарының жетістіктері, 138 том, 2 шығарылым, қазан 1982
* Храмов Ю. А. Зигбан Кай Манне Борже // Физики : Биографический справочник / Ред. А.И. Ахиезер. — Бас. 2-ші, өңд. және тол. — М. : Наука, 1983. — М. 245. — 400 б. — 200 000 дана.
* Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.) |
Музаки кінәздігі немесе Берат кінәздігі (1335-1444) құрылды деспот Андреа II Музаки 1335 ж. Оның астанасы Берат қаласы болды.
## Тарих
1432 жылы Герг Арианити орталығы Берат қаласында орналасқан тәуелсіз Арианити княздігін құрды. Музаки княздігі басқа албан жерлерімен бірге 1444 жылы құрылған Леж лигасының құрамына кірді.
## Ханзадалар
* Андреа II Музаки (1335-1372)
* Теодор I Музаки (1372-1389)
* Теодор II Музаки (1389-1417)
* Теодор III Музаки (1417-1444)
## Тағы қараңыз
* Ахмет Курт-паша
## Дереккөздер |
Қазақстан — Кувейт қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Кувейт Мемлекеті арасындағы екіжақты қатынастар
## Негізгі ақпарат
Қазақстан Республикасы мен Кувейт Мемлекеті арасындағы дипломатиялық қатынастар 1993 жылғы 11 қаңтарда орнатылды.
2014 жылғы желтоқсаннан бастап Қазақстан Республикасының Кувейттегі Елшілігі қызмет атқарады.
2015 жылдың қаңтарынан бастап Қазақстанда Кувейт Елшілігі жұмыс істейді.
2019 жылдың маусымынан бастап Д.Ембердиев Қазақстан Республикасының Кувейт Мемлекетіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі болып тағайындалды.
2020 жылдың қазаннан бастап А.Бердібай Қазақстан Республикасының Кувейт Мемлекетіндегі Төтенше және Өкілетті Елшісі болып тағайындалды.
2015 жылғы қаңтардан бастап Кувейт Мемлекетінің Қазақстан Республикасындағы Елшісі Тарек Абдулла Аль-Фараж қызметін атқарады.
## Саяси қатынастар
Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың негізі Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 1997 жылғы 31 тамыз - 1 қыркүйек аралығында Кувейт Мемлекетіне жасаған ресми сапары кезінде қаланды. Сапар барысында Қазақстан Президенті Кувейт Әмірі шейх Джабер аль-Ахмад әл-Джабер Ас-Сабах және Премьер-министр Шейх Сабах Аль-Ахмад Аль-Джабер Ас-Сабахпен (2006 ж. 29 қаңтардан бастап Кувейт Әмірі) келіссөздер өткізді. Сонымен қатар Кувейттің жетекші кәсіпкерлерімен және Кувейт Сауда-өнеркәсіп палаталары кеңесінің бірқатар мүшелерімен кездесті.
ҚР Президенті Қ-Ж.Тоқаев Қауіпсіздік жөніндегі Мюнхен конференциясының шеңберінде (14-16.02.2020) Кувейт Мемлекетінің Премьер-министрі шейх Сабах Халид әл-Хамад Ас-Сабахпен кездесті.
1997 жылғы 25-30 мамырда Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевтың Кувейтке ресми сапары болды. Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Кувейт Әмірі Шейх Джабер Аль-Ахмад Аль-Джабер ас-Сабахпен кездесті, оған Қазақстан басшысының жеке жолдауы тапсырылды.
2008 жылғы қазанда Кувейт Премьер-министрінің орынбасары - Сыртқы істер министрі Мұхаммед Ас-Сабах Астана қаласында өткен «Ортақ әлем: әртүрлілік арқылы ілгерілеу» халықаралық конференциясына, сондай-ақ Азиядағы ынтымақтастық диалогына қатысушы елдердің министрлерінің 7-отырысына қатысты.
2015 жылғы 25 қыркүйекте Нью-Йоркте БҰҰ Бас ассамблеясының 70-сессиясы аясында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов Кувейт Сыртқы істер министрі Шейх Сабах Ас-Сабахпен кездесті.
2017 жылғы 24-25 сәуірде Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахманов аймақ елдеріне жасаған сапары аясында Кувейт мемлекетіне іссапармен келді.
Кувейт басшысымен кездесу барысында министр Қ.Әбдірахманов оған Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың ғылым және технологиялар саласындағы Ислам ынтымақтастығының бірінші саммитіне (2017 жылғы 10-11 қыркүйек) қатысуға шақыруын тапсырды.
Тараптар Сирия мен Йемендегі жағдай төңірегінде пікір алмасты. Әмір Қазақстанның Астана процесінде жасаған күш-жігерін жоғары бағалап, сәттілік тіледі. Кувейт Әмірі Қазақстан Президенті Н.Назарбаевқа Кувейт Қазақстанның барлық халықаралық бастамаларын қолдайтындығын жеткізуді сұрады.
Министр Қ.Әбдірахманов Сирияға гуманитарлық көмек көрсету саласындағы Кувейт пен Кувейт Әмірінің рөлін атап өтіп, Әмірге «Заманымыздың ең адамгершілік көсемі» атағын беру оның гуманитарлық саладағы жоғары жетістіктерін көрсетуін атап өтті.
Министр Қ.Әбдірахманов Кувейт парламентіне Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымының жарғысын ратификациялағаны үшін алғыс айтты. Бұл ұйым қазақстандық ауылшаруашылық өнімдерін аймақтағы елдерге, соның ішінде Кувейт нарықтарына экспорттау үшін үлкен мүмкіндіктер ұсынатынын атап өтті.
2019 жылдың 1-2 наурызында Абу-Дабиде өткен Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы (ИЫҰ) Министрлер Кеңесінің 46-сессиясы аясында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Б.Атамқұлов Кувейт Мемлекетінің Премьер-министрінің орынбасары-Сыртқы істер министрі Шейх Сабах Аль-Халед Ас-Сабахпен келіссөздер өткізді. Тараптар екіжақты ынтымақтастық мәселелерін, атап айтқанда, сауда-экономикалық және инвестициялық қатынастарды жандандыру мәселелерін талқылады.
2019 жылдың 8 сәуірінде Иорданияда екіжақты экономикалық ынтымақтастық аясында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Б.Атамқұловтың Қаржы министрі - Кувейт Инвестициялар жөніндегі Басқарма Төрағасы Наиф Аль-Хадржафпен кездесуі өтті. Тараптар екіжақты экономикалық ынтымақтастық мәселелерін және оларды дамыту перспективаларын талқылады.
## Парламентаралық қатынастар
2002 жылғы қазанда Орталық Азия елдеріне жасаған сапарының аясында Кувейт Ұлттық Ассамблеясының делегациясы Қазақстанға іссапар жасады. Парламенттік делегация Қазақстан Парламенті Сенатында екіжақты кездесулер өткізді.
2010 жылғы 25-26 маусымда Ұлттық Ассамблеясының парламентаралық ынтымақтастық тобының мүшесі, депутат Уалид Мусаид Аль-Табтабаги бастаған Кувейт парламенттік делегациясы Қазақстанға ресми сапармен келді. Осы сапар барысында Кувейт делегациясының мүшелерін Сенат Төрағасының орынбасары М.Копей қабылдады, Қазақстан Республикасы Парламентінің екі палатасының депутаттарымен екіжақты кездесулер өткізді. Келіссөздер барысында парламентаралық байланысты нығайту жолдары талқыланды.
2019 жылдың қыркүйегінде Кувейт Ұлттық Ассамблеясының Төрағасы Марзук Али Аль-Ганимнің Еуразия парламенттері спикерлерінің кездесуіне қатысу үшін Қазақстанға барды. Сапар барысында ҚР Сенат және Мәжіліс Спикерлерімен екіжақты кездесулер болды.
## Сауда
Қазақстан мен Кувейт арасындағы сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастығы саласында тұрақты дамып келеді.
Өзара сауда Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің мәліметтері бойынша, 2019 жылы Қазақстан мен Кувейт арасындағы тауар айналымы 1,5 миллион АҚШ долларын құрады (экспорт - 1 миллион 421,2 мың АҚШ доллары, импорт - 30,6 мың АҚШ доллары).
Сонымен қатар, соңғы 2 жылда тауар айналымы 2016 жылмен салыстырғанда шамамен 10 есе өсті, бұл кезде бұл көрсеткіш 150,2 мың АҚШ долларын құрады (экспорт - 122,1 мың АҚШ доллары, импорт - 28,1 мың АҚШ доллары) . Негізгі экспорттық топтар мал шаруашылығы өнімдері, дайын тамақ өнімдері, сондай-ақ химия және соған байланысты өнеркәсіп өнімдері болды.
Екіжақты қатынастардың маңызды кезеңі 2008 жылдың қарашасында Астанада өткен сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан-Кувейт бірлескен үкіметаралық комиссиясының бірінші отырысының өткізілуі болды, оның барысында жан-жақты ынтымақтастықты кеңейту бойынша практикалық шаралар қабылданды және тиісті Хаттамаға қол қойылды.
Қазақстан-Кувейт үкіметаралық комиссиясының екінші отырысы 2010 жылдың қаңтарында Кувейт қаласында өтті. Комиссия жұмысы барысында Комиссияның 1-ші отырысында қол жеткізілген келісімдердің орындалуы талқыланып, алдағы кезеңге арналған жаңа басымдықтардың тізімі анықталды.
2013 жылғы 23-24 қыркүйекте Астана қаласында сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан-Кувейт үкіметаралық комиссиясының 3-ші отырысы өтті, онда энергетика, мұнай және мұнай-химия салалары мен жоғары білім, мәдениет, денсаулық сақтау, туризм, экология және спорт саласындағы екіжақты қарым-қатынастарды нығайту жолдары талқыланды.
Инвестицияларды тарту бағытында 2004 жылғы 21 желтоқсанда Кувейт инвестициялары ($ 10 млн) есебінен Астана қаласы әкімдігі (қазіргі Ауыл шаруашылығы министрлігі) ғимаратының ресми ашылу салтанаты өтті.
Кувейттің инвестицияларының арқасында Қызылорда облысының Арал және Қазалы аудандарында сумен жабдықтау, санитария және денсаулық сақтауды жақсарту жобасы да іске асырылды. Сонымен қатар, Астананың сол жағалауы инфрақұрылымының техникалық-экономикалық негіздемесін дайындау Кувейт гранты ($ 1 млн) көмегімен жүзеге асырылды.
2016 жылғы 21 қаңтарда «Қазақстан инжиниринг» ҰК АҚ және All Directions Gulf компаниясы (Кувейт мемлекеті) арасында Астана қаласында өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. Құжатқа «Қазақстан инжиниринг» ҰК АҚ Басқарма Төрағасы Ерлан Ыдырысов және All Directions Gulf компаниясының бас менеджері М. Эль-Хадж қол қойды.
Меморандум аясында тараптар «Қазақстан инжиниринг» АҚ-ның еншілес және тәуелді ұйымдары шығарған әскери өнімдерді экспорттау мүмкіндіктерін зерделеу туралы келісті. Сонымен қатар, екі компанияның өкілдері басқа да бірқатар маңызды бағыттар бойынша ынтымақтастықты дамытуға келісті.
«Техноэкспорт» компаниясының директоры Б.Күзібаев бастаған қазақстандық компанияның делегациясы 2017 жылдың 9 мен 12 маусымы аралығында Кувейтте All Direction Gulf компаниясымен әскери техниканы жеткізуге 50 миллион доллар көлемінде келісімшартқа қол қойды. Сондай-ақ Кувейтте жалпы құны 40 миллион доллар тұратын оқ-дәрілер шығаратын зауыт салу бойынша бірлескен кәсіпорын құру туралы меморандумға қол қою мәселесін пысықтады.
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Астана қаласында қол қойылған Қазақстан-Кувейт үкіметаралық комиссиясының бірінші отырысының Хаттамасын іске асыру аясында 2008 жылдың 15-16 желтоқсан аралығында Кувейтте екіжақты дипломатиялық қатынастардың 15 жылдығына арналған Қазақстанның Мәдениет күндері өтті.
2018 жылғы 12-15 қаңтар «Астана Опера» опера және балет театрының камералық оркестрі А.Мұхитдинованың жетекшілігімен Кувейттегі Гарин фестиваліне қатысты.
2008 жылдан бастап әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің шығыстану факультетінің студенттері Кувейт мемлекеттік университетінің тіл орталығында жыл сайын екіжылдық араб тілі курстарында білім алуда.
## Дереккөздер |
Колумбия — Қазақстан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Колумбия Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстар.
## Дипломатия
1992 жылы 21 шілдеде екі мемлекет дипломатиялық қатынастар орнату туралы ноталармен алмасты, бұл екіжақты ынтымақтастық тарихында жаңа бет ашты. Соңғы ширек ғасырда Қазақстан-Колумбия әріптестігі дамудың жақсы серпінін көрсетіп, жаңа мазмұнмен толықтырылуда.
## Саяси қатынастары
Қазақстан мен Колумбия бірқатар маңызды халықаралық мәселелер бойынша ортақ ұстанымдармен бөліседі, Біріккен Ұлттар Ұйымы мен басқа да көпжақты құрылымдар шеңберінде тығыз байланыста бола отырып, бейбітшілікке, қауіпсіздікке, тұрақтылық пен өркендеуге бірлесіп ұмтылады. Қазақстан Колумбия Үкіметі мен Колумбияның Революциялық қарулы күштері - Халық армиясы арасында қол жеткізілген бейбіт келісімді іске асыруды қолдайды, қимылдарын тоқтатуға және барлық колумбиялықтардың игілігі үшін берік бейбітшілік орнатуға жәрдемдесуге бағытталған күш-жігерді жоғары бағалайды. Колумбия Қазақстанның ядролық қаруды таратпау және қарусыздану саласындағы үлесін жоғары бағалайды.
Колумбия Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 2017-2018 жылдарға арналған тұрақты емес мүшесі ретінде бейбітшілік пен қауіпсіздікке байланысты халықаралық мәселелерді шешуге қосқан үлесін жоғары бағалайды. Осы тұрғыда Колумбия Колумбия бейбітшілік келісімін жүзеге асыруды нығайтуға бағытталған БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің қарарларына қатысты алған қолдауы үшін ризашылығын білдіреді.
2012 жылдан бастап жүйелі түрде жүргізіліп келе жатқан саяси консультациялар тетігі арқылы диалогты белсенді түрде нығайтуға ниетті.
## Оқу-ағарту қатынастары
Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің қызметкерлері мен Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының студенттері үшін 2015 жылдан бастап испан тілінің алты айлық курстарын ұйымдастыру мәдениет саласындағы ынтымақтастықтың табысты үлгісі болып табылады. 2013 жылдан бастап Қазақстан азаматтары Колумбияға кіру үшін визалық талаптардан босатылды.
Қазақстан мен Колумбия халықаралық қауіпсіздік және есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес саласында ынтымақтасады. Тәжірибе алмасу туралы Келісім шеңберінде Қазақстанның құқық қорғау органдарының өкілдері 2013 және 2015 жылдары Боготаға барды, ал колумбиялық әріптестер 2014 жылы Астанаға барды.
## Дереккөздер |
Нұрбол Нұрберген (2000 жылдың 26 желтоқсаны, Талдықорған, Алматы облысы, Қазақстан) — Қазақстандық футболшы, "Жетісу" клубының жартылай қорғаушысы.
## Клубтық маңсабы
Футболдық маңсабын Жетісу U21 клубында 2018 жылы бастады. 2021 жылдың 14 сәуірі "Атырауға" қарсы матчта (2:2) 93 минутта Аслан Әділдің орнына шығып, Қазақстан премьер-лигасында дебют жасады. 2021 жылдың 28 маусымы "Тұранға" қарсы ойында (2:0) алғашқы голын салды. 2021 жылдың 10 шілдесі "Қайратқа" қарсы матчта 73 минутта Аслан Жанұзақовтың орнына шығып, Қазақстан кубогында дебют жасады.
## Құрамадағы маңсабы
2021 жылдың 7 қыркүйегі 21 жасқа дейінгі Қазақстан құрамасының 21 жасқа дейінгі Данияға қарсы жолдастық ойында дебют жасады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Эфиопия қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасы арасындағы саяси қатынастары.
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар ноталар алмасу арқылы 2011 жылдың 5 қыркүйекте орнатылды.
## Жоғары деңгейдегі ынтымақтастық
2013 ж. 11-12 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов Эфиопияға ресми сапармен барды. Президент М.Тешоме, Премьер-Министр Ж.Десален, Сыртқы істер министрі Т.Адханоммен кездесулер өткізді. Келіссөздер барысында тараптар сауда-экономикалық, инвестициялық және саяси ынтымақтастық мәселелерін талқылады.
2023 ж. 2 наурызда Баку қаласында ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары Қ.Тумыш Эфиопия Премьер-Министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Д.Меконненмен кездесу өткізді. Тараптар саяси, экономикалық, мәдени-гуманитарлық салалардағы екіжақты ынтымақтастықтың жай-күйі мен перспективаларын талқылады. Эфиопия тарапы Қазақстан Президентінің Халықаралық биоқауіпсіздік агенттігін құру туралы бастамасын қолдайтынын хабарлады.
## Сыртқы істер министрліктерінің өзара іс-қимылы
2016 ж. 22 қыркүйекте Нью-Йоркте өткен БҰҰ Бас Ассамблеясының 71-ші сессиясы аясында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі мен Эфиопияның Сыртқы істер министрлігі арасындағы екіжақты консультациялар бойынша өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды. Тараптар екіжақты қарым-қатынастар және өзара мүдделі халықаралық мәселелер бойынша консультациялар өткізуге келісті.
2021 жылғы 28 желтоқсанда бейнеконференция форматында СІМ-аралық алғашқы консультациялар өткізілді. Іс-шара барысында ҚР СІМ-нің Таяу, Таяу Шығыс және Африка департаментінің директоры О.Оңалбаев пен Эфиопия Сыртқы істер министрлігінің Азия және Тынық мұхиты аймағы департаментінің бас директоры М.Асфо екіжақты ынтымақтастықтың қазіргі жағдайы мен перспективаларын, парламентаралық диалогты жандандыру, екіжақты құқықтық базаны дамыту жолдарын талқылады, сондай-ақ халықаралық және өңірлік күн тәртібінің өзекті мәселелері бойынша пікір алмасты.
2023 жылғы 5 наурызда Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі жанындағы Сыртқы саяси зерттеулер институты (ССЗИ) мен Эфиопия Сыртқы істер министрлігінің Сыртқы істер институты (СІИ) өкілдері арасында бейнеконференция форматында кездесу өтті. Қазақстандық делегацияны ҚР СІМ жанындағы ССЗИ басқармасының төрағасы Б.Нұрғалиев, Эфиопия Сыртқы істер министрлігінің СІИ атқарушы директоры Д.Амба басқарды. Кездесу барысында сарапшылар халықаралық қауіпсіздік, тұрақты даму, өңірлік ынтымақтастық саласындағы ахуалға қатысты бағалау мен пікір алмасты. Кездесу қорытындысы бойынша тараптар екі институт арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды.
## Парламентаралық диалог
2020 ж. 27 ақпанда Елші Б.Садықов Эфиопия Парламентінің Өкілдер палатасының спикері Т.Чафо мырзамен кездесті. Тараптар екі ел арасындағы қарым-қатынастың достық және сындарлы сипатын атап өтті. Спикер Т.Чафо екіжақты қарым-қатынастарды жандандырудың маңыздылығын атап өтіп, оларды дамыту жөніндегі ұсыныстарды жан-жақты қолдайтынына сенім білдірді.
2022 ж. 28 қарашада Қазақстан мен Эфиопия достастық топтары депутаттарының бірінші парламентаралық кездесуі өтті. Оның барысында тараптар екі ел арасындағы жан-жақты ынтымақтастықты өз деңгейінде ілгерілетуге келісті. Қазақстандық делегацияны Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Халықаралық ынтымақтастық, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы А.Құспан басқарды. Эфиопия Парламентінің атынан Эфиопия Парламентінің Халық өкілдері палатасының сыртқы байланыстар және бейбітшілік мәселелері жөніндегі тұрақты комитетінің төрағасы, доктор Дима Ногго Сарбо қатысты.
## Мемлекеттік сектормен өзара іс-қимыл
2020 жылғы 24 ақпанда Елші Б.Садықов Аддис-Абеба университетінің президенті, профессор Т.Вольдеханнамен кездесті. Талқылау барысында екі ел арасындағы мәдени-білім беру ынтымақтастығының келешегі талқыланды.
2020 ж. 20 қарашада Елші Б.Садықов Эфиопияның сауда және өнеркәсіп министрі М.Алебельмен кездесті. Министр М.Алебель Эфиопияның Қазақстанмен сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастықты кеңейтуге үлкен қызығушылық танытып отырғанын атап өтіп, осындай өзара іс-қимылдың зор әлеуеті бар екенін атап өтті.
2021 ж. 24 маусымда Елші Б.Садықов Эфиопияның Білім министрі, доктор И.Г.Мекуриямен кездесті. Министр И.Г.Мекурия Қазақстанмен ынтымақтастықты кеңейтуге қызығушылық танытып, Қазақстандағы сапалы білім беру дәстүрлерін, сондай-ақ елімізде білім алған африкалық студенттердің көптігін атап өтті. Тараптар білім беру бағдарламалары арқылы және ЮНЕСКО аясында ынтымақтастықты жалғастыруға келісімін берді.
2021 ж. 1 шілдеде Елші Б.Садықов Эфиопияның денсаулық сақтау министрі Л.Тадессемен кездесті. Министр Л.Тадессе Қазақстанмен медицина саласындағы ынтымақтастықты нығайтуға мүдделілік танытты.
## Халықаралық ұйымдар шеңберіндегі ынтымақтастық
Қазақстан мен Эфиопия арасында көпжақты ғаламдық құрылымдар шеңберінде сенімді қарым-қатынастар қалыптасты және сақталды. Әр түрлі деңгейдегі тұрақты қызметтік және достық байланыстардың арқасында Қазақстан мен Эфиопия БҰҰ жүйесіндегі ұйымдарда өзара тиімді қолдау алмасуды жүзеге асырып келуде. Осыған дейін, өзара түсіністік негізінде Эфиопия 2017-2018 жылдарға БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшелігіне дауыс беру кезінде, ЭКСПО-2017 өтетін орынды таңдау үшін сайлауда, БҰҰ-ның Адам құқықтары жөніндегі кеңесінде, Х.А.Яссауи кесенесін ЮНЕСКО-ның материалдық мұраларының тізіміне енгізу және т.б. мәселелер бойынша Қазақстанды қолдаған болатын.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Лаос қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Лаос Халық Демократиялық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Лаос Халық Демократиялық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 1997 жылғы 19 қыркүйекте белгіленді.
2019 жылғы 21 желтоқсанда ҚР Вьетнамдағы Елшісі Е. Бажанов Лаос Халық Демократиялық Республикасындағы ҚР елшісі болып тағайындалды.
Лаос Халықтық Демократиялық Республикасының Ресей Федерациясындағы Елшілігі Қазақстанның мәселелеріне жетекшілік етеді.
## Саяси ынтымақтастық
2003 жылғы 27 тамызда Алматы қаласында теңізге шыға алмайтын дамушы елдер, дамушы транзит елдері, донор елдер министрлерінің және қаржыландыру және даму мәселелерімен айналысатын халықаралық мекемелер өкілдерінің халықаралық кеңесі шеңберінде транзиттік тасымалдар саласындағы ынтымақтастық туралы мәселе бойынша ҚР Сыртқы істер министрі Қ. Тоқаев Премьер-Министрдің орынбасарымен кездесті - Лаос Сыртқы істер министрі Сомсават Ленгсават. Тараптар Қазақстан мен Лаос арасындағы ынтымақтастықтың перспективаларын екіжақты форматта да, өңірлік халықаралық ұйымдардың, атап айтқанда ШЫҰ мен АСЕАН-ның өзара іс-қимылы шеңберінде де талқылады. Лаос пен Қазақстан теңіздерге қол жеткізе алмайтын елдер санатына кіреді, нәтижесінде жалпы мәселелерді шешу бойынша күш-жігерді үйлестіру өте өзекті болып көрінеді.
2008 жылғы 16 қазанда Астанада Лаос Сыртқы істер Вице-министрі Пхонгсавата Тупой бастаған делегация Азиядағы ынтымақтастық диалогының Сыртқы істер министрлерінің 7-ші кеңесіне қатысты.2015 жылғы 13 тамызда ҚР Президентінің Арнайы өкілі, ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Мусинов Лаосқа барып, ел Президенті істері министрі Ф. Боуфамен кездесті. Кездесу барысында А. Мусинов ҚР Президенті Н.Назарбаевтың 2017-2018 жылдарға арналған БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі лауазымына Қазақстанның кандидатурасын қолдауға қатысты Лаос Президенті Тюммали Сайнасонға жолдауын табыс етті. Ф. Боуфа ҚР Президенті Н.Назарбаевтың бастамаларын және оның халықаралық аренада да, өз халқының алдындағы да сіңірген еңбегін жоғары бағалады және Лаос тарапы Қазақстанның кандидатурасының пайдасына дәлелдерді ескеретініне сендірді.
2018 жылғы 18-21 қазанда Әлеуметтік және мәдени істер комитеті төрағасының орынбасары М. Жапоахер бастаған Лаос Ұлттық Жиналысының делегациясы "жастарға Инвестициялар"халықаралық конференциясына қатысу үшін Астанаға барды.
## Парламентаралық ынтымақтастық
2019 жылғы 22-25 қыркүйекте Астанаға парламенттік экономика, технологиялар және қоршаған орта Комитетінің төрағасы Бунпон Сисолат мырза бастаған Лаос Ұлттық Ассамблеясының (бір палаталы парламент) делегациясы келді.
## Сауда
ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің соңғы деректері бойынша Қазақстан мен Лаос арасындағы сауда айналымы 2019 жылы 941,9 мың долларды құрады. АҚШ долларын құрады, ол 99% - ға қазақстандық импорт есебінен тұрады.
2018 жылдың қорытындысы бойынша ҚР Лаоспен сауда-саттығы 595 мың долларды құрады. АҚШ. 2017 жылы тауар айналымы 359 мың долларды құрады.. 2016 жылы - 57,7 мың доллар. АҚШ долл., 2015 жылы - 69,9 мың АҚШ долл. АҚШ. Осы жылдар ішінде сауда тек ҚР-дағы импортпен көрінеді.
## Дереккөздер |
Серер — Батыс Африкадан шыққан этникалық топ. Олар Батыс Африканың бірқатар елдерінде, көпшілігі Сенегал (1,3 млн. адам, 2015 ж., бағалау) мен Гамбияның солтүстік-батысында (40 мың адам) тұрады, шамамен 5 мың адам Мавританияның оңтүстігінде тұрады. Жалпы саны 1,9 млн.
## Тілі
Тілі - серер тілі, атлантикалық (батыс бантоид) тілдер тобына жатады.
## Діні
Серер тұрғындарының 85%-ға жуығы мұсылмандар, қалған 15%-ы христиандар. Серер халқы 19 ғасырда волофтардың исламның таралуына қарсылық танытқанымен, 1910 жылдардың басына қарай серер халқының жартысына жуығы (шамамен 40%) ислам дінін қабылдады. Кейбірі әлі де дәстүрлі діни нанымдарды ұстанады.
## Тарихы
Серер этникалық қауымдастығы қазіргі Мавританияның оңтүстігінде 11 ғасырда пайда болды, олар XI—XII ғасырларда Альморавидтердің исламдық экспансиясының қысымымен көшіп келді. 1186 жылы Серер Фульбемен бірге Валоның ерте саяси бірлігін, содан кейін Сенегалдың төменгі ағысында Син және Салум тәуелсіз мемлекеттерін ұйымдастырды (XIV-XIX ғғ.).
## Кәсібі
Серерлер қолмен атқарылатын егіншілікпен (жержаңғақ, тары, күріш) және мал шаруашылығымен (ірі қара мал) айналысады. Жағалауда - балық аулау, жержаңғақ плантацияларында маусымдық жұмыс дамыған.
## Өмір салты
Үлкен отбасылық қауымдастықтар дәстүрлі әлеуметтік ұйымның негізін құрайды. ХХ ғасырдың ортасында матрилиндік қарым-қатынас сақталды. Отбасы ішінде некеге тұруға тыйым салынады. Билік ақсақалдар кеңесіне тиесілі.
Дәстүрлі тағамы - чере олардың сүйікті тағамы, тары кускусының бір түрі.
Музыкада барабан немесе сабар танымал аспап болып табылады. Тассу дәстүрі сияқты ескі стильдердің кейбірі күні бүгінге дейін қолданыста.
Спортта олар әртүрлі спорт түрлерімен айналысады, дегенмен күрес (Laamb) өте танымал.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Ливан қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Ливан Республикасы арасындағы қарым-қатынастары
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Ливан Республикасы арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1993 жылы 20 сәуірде өзара дипломатиялық ноталармен алмасу арқылы орнатылған болатын.
ҚР-ның Бейруттағы Дипломатиялық миссиясы 2004 жылғы наурызда ашылды. ҚР-ның Мысырдағы елшілері Болатхан Тайжан (1993-1999 жж.), Бағдат Әміреев (2002-2008 жж.), Иорданиядағы елшілері Болат Сәрсенбаев (2012-2014 жж.), Азамат Бердібай (2015-2019 жж.) Қазақстанның Ливандағы елшісі қызметін қоса атқарды.Сондай-ақ осы жылдары Бейруттың өзінде Қазақстанның Ливандағы Уақытша және сенімді өкілдері Ербол Дербісәлиев, Дәулет Ембердиев, Балтабай Омаров, Ержан Қалекенов болды.
2021 жылғы желтоқсанда Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың жарлығымен Қазақстанның Ливандағы Дипломатиялық миссиясы толыққанды Елшілік деңгейіне көтерілді. 2022 жылғы маусым айынан бастап Қазақстанның Ливан Республикасындағы Елшісі - Расул Жұмалы.
Ливан өз Елшілігін 1994 жылғы 6 қыркүйекте Алматыда ашты. 1997 жылы Ливан тарапы қаржылық қиындықтарға байланысты дипломатиялық өкілдігін уақытша жабу туралы шешім қабылдады. 2007 жылғықарашада Қазақстандағы Ливан Елшілігінің қызметі қалпына келтірілді. 2018 жылғы мамыр айынан бастап Ливанның Астанадағы Елшісі - Жискар Әл-Хури.
2002 жылдан бастап ливандық кәсіпкер Юсеф Канаан Қазақстан Республикасының Ливандағы Құрметті консулы болып табылады.
## Саяси ынтымақтастық
2003 жылғы тамызда Ливанның Премьер-министрі Рафик Харири ресми сапармен Қазақстанда болды.Ол Президент Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесті және Парламент Мәжілісінің Төрағасы, Премьер-министр және Сыртқы істер министрімен келіссөздер өткізді. Сапар қорытындысы бойынша екі елдің премьер-министрлері Қазақстан мен Ливан арасындағы Өзара түсіністік туралы декларацияға қол қойды. Бұл құжат тараптардың екіжақты саяси қарым-қатынастарды, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық, мәдени және гуманитарлық салалардағы ынтымақтастықты дамыту ниеттерін бекітті.
2004 жылғы маусымда Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Төрағасы бастаған Қазақстанның парламенттік делегациясы сапармен Бейрутта болды. Сапар барысында Мәжіліс Төрағасы Ливан Президенті Эмиль Лахудпен, Премьер-министрі Рафиқ Хариримен, Парламент төрағасы Набих Берримен және Сыртқы істер министрі Обейдпен кездесті.
2010 жылғысәуірде ҚР Премьер-Министрі Кәрім Мәсімовтің Ливанға ресми сапары болды. Оның шеңберінде Президент Мишель Сулейман, Парламент төрағасы Набих Берри, Премьер-министр Саад Харири, Сыртқы істер және эмигранттар министрі Али ХасанАш-Шамименкездесулері өтті. Сапар барысында екі елдің сыртқы істер министрліктері арасындағы Өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды.
2012 жылғы 27-29 тамызда «Ядролық сынақтарға тыйым салудан - ядролық қарудан азат әлемге» атты халықаралық конференция аясында Ливан Парламентініңделегациясы Қазақстандасапармен болып қайтты.
2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Ливанның Энергетика және су ресурстары министрі Аби Халил Ислам ынтымақтастығы ұйымының ғылым және технологиялар жөніндегі 1-ші саммитінің жұмысына қатысты.
2017 жылғы 5 шілдеде Бейрутта екі елдің сыртқы істер министрліктері арасындағы саяси консультациялардың бірінші раунды өтті.
## Сауда-экономикалық ынтымақтастық
2020 жылы Қазақстан мен Ливанның өзара сауда көлемі шамамен 2 млн долларды (экспорт –1,8 млн., импорт –0,2млн.) құрады. Аталған көрсеткіш соңғы жылдары біршама төмендеді және бұған негізінен әлемдік экономикаға Короновирустың кері әсері, Ливандағы қаржылық-экономикалық дағдарыс және геосаяси тәуекелдер себеп болды. Сондай-ақ Қазақстаннан Ливанға экспортталатын күкірттің (2019 жылғы көрсеткіші - 3,7 млн. доллар) көлемі едуір қысқарғаны түпкілікті нәтижеге әсер етті. Ұзақмерзімді кедергілердің қатарына тікелей көлік-тасымал дәліздерінің және ынталандыру амалдарының тапшылығын жатқызуға болады. Жалпы алғандағы сауда номенклатурасына ауылшаруашылық, жеңіл және химиялық өндіріс өнімдері енеді.
1997 жылы екіжақты сауда-экономикалық қатынастарды қалыптастыру және инвестициялық мүмкіндіктермен танысу мақсатында Ливан өнеркәсіпшілер қауымдастығының делегациясы мен «әл-Мабани» компаниясының өкілдері Қазақстанда болып,экономика және сауда, ауыл шаруашылығы министрліктерінде, Инвестициялар жөніндегі комитетте, Сауда-өнеркәсіп палатасында, Астана әкімдігінде келіссөздер өткізді.
2012 жылғы 12-17 шілдеде Ливанда іскер топтар Ассамблеясының отырысы өтті. Шара Қазақстан мен Ливанның шағын және орта бизнес өкілдері, университеттер, қоғамдық институттар мен қауымдастықтар арасындағы қарым-қатынастарды айтарлықтай жандандырды.
2014 жылғы 1 қазанда Бейрутта «Қазақстандағы инвестициялық климаттың тартымдылық факторлары» атты бизнес-форум өтті.
2019 жылғы 6 наурыда Триполидегі «Elite» мәдени-ағарту орталығында қала жұртшылығымен кездесу, ал 7 наурызында Ливан университетінің солтүстік филиалында Қазақстан күні ұйымдастырылды. Аталған басқосулар шеңберінде Қазақстанның экономикалық және инвестициялық мүмкіндіктері, бизнес үшін жасалған ахуалы бойынша кеңінен ақпарат берілді.
2019 жылғы 18 қыркүйекте Триполи қаласында Сауда-өнеркәсіп және ауылшаруашылық палатасының президенті Тауфик Даббусимен, қала мэрі Рияд Ямакпен, Халықаралық «Рашид Караме» көрме кешенінің төрағасы Акрам Оаидамен, Триполидің арнайы экономикалық аймағының кеңесшісі Хасан Денауимен кездесулер ұйымдастырылып, олардың барысында сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастық мәселелері талқыланды.
## Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
2010 жылғы тамызда Бейрут Американдық университетінің (AUB) Өңірлік сыртқы бағдарламаларды дамыту жөніндегі вице-президенті Х.Диаб бастаған делегация Қазақстандаболды.
2013 жылы Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының ректоры А.Мұхамедиұлы бастаған өнерпаздардың тобы Бейрутта болды. Сапар барысында арнайы концерт өткізіліп, Ливан университетімен Шығармашылық ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды.
2014 жылғы сәуірде Ливанда «Қазақстан-Ливан қарым-қатынасы: сәтті серіктестіктің 20 жылы» кітабының тұсаукесері өтті.
2012 жылы Қазақстан Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы арқылы Ливан Үкіметіне Ливандағы сириялық босқындарды бірінші кезекте қажетті тауарлармен қамтамассыз ету үшін 200 мың доллар бөлді.
Шығармашылар арасында да байланыстар өрбуде. Ливан жазушылары Юсеф Мұртада мен Абдулсамад Уаджди 2019 жылғы 4-6 қыркүйекте Астана қаласында өткен Азия жазушыларының І форумына қатысты.
2019 жылғы 18 қыркүйекте Қазақстан өкілдерінің Триполи қаласы Мәдени орталығының директоры Рамез Әл-Фарримен кездесуі өтіп, оның барысында мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық, соның ішінде Абай Құнанбайұлының 175-жылдығы мен Әбу Наср әл-Фарабидің 1150-жылдығына арналған мәдени іс-шараларды ұйымдастыру мәселелері талқыланды.Осы бастаманың аясында 2020 жылғы 26 желтоқсанда Ливанның солтүстігіндегі «Эдем» табиғи қорығындағы «Елшіліктер аллеясында» Әбу Наср Әл-Фарабидің 1150-жылдығына және Абай Құнанбайұлының 175-жылдығына орай балқарағай ағаштарын отырғызу салтанатты рәсімі өтті.
## Әскери ынтымақтастық
2016 жылғы 2-4 маусымда Ливан Қарулы Күштерінің штаб бастығы генерал У.Салман бастаған делегация Астанадағы «КАДЕКС-2016» мамандандырылған көрмесіне қатысты. Іс-сапар барысында ҚР Қорғаныс министрі И.Тасмағамбетовпен келіссөздер жүргізіліп, әскери саладағы ынтымақтастықты одан әрі дамытудың жолдары талқыланды.
2018 жылғы 15 маусымда ҚР Парламенті бітімгерлер ретінде Үндістан Республикасының қарулы күштерінің құрамында Ливандағы «БҰҰ уақытша күштері» миссиясына қатысуға 120 адамға дейін қазақстандық әскерилерді жіберуді мақұлдады. Бітімгершілік контингент 2018 жылдың қазан айының соңында жіберілді.2019 жылғы 13-14 мамырда ҚР Қорғаныс министрі Н.Ермекбаевтың Ливанға жұмыс сапары шеңберінде қазақстандық әскерлерінің жоспарлы ротациясы өтті.2020 жылғы 1 және 20 тамызда екі кезеңде UNIFIL миссиясына қатысу шеңберінде қазақстандық әскери контингентінің (124 адам) кезекті ротациясы жүргізілді. Қазірде аталған контингент уақытша бірнеше сарбазға дейін қысқартылып, олар осындағы Италия және Үндістан қарулы күштерінің құрамында қызмет атқаруда.
2022 жылғы 22 тамызда Қазақстан елшісі Расул Жұмалы Ливан қарулы күштерінің қолбасшысы Джозеф Аунмен кездесіп екіжақты ынтамақтастық мәселелерін талқылады. Өз кезегінде генерал Джозеф Аун қызмет мерзімі аяқталуына байланысты Отанға қайтып бара жатқан Елшіліктің әскери атташесі Қанат Әубәкіровке зор алғысын білдіре отырып, оны елінің мәртебелі құрмет белгісі – «Күміс дәрежелі Құрмет медалімен» марапаттады.
## Дереккөздер |
* Қансоқта – малдың қанынан дайындалатын тағам, шұжық түрі.
* Қансоқта – қыран құстың жемінің – аңның қан-сөлінен арылмаған жас етінің атауы. |
Ризабек Айтмұхан (29 сәуір 2004 жыл, Алматы) — қазақ еркін күрес балуаны. Қазақстан чемпионы 2023. Әлем чемпионы 2023.
## Өмірбаяны
2023 жылы 7 ақпанда 18 жасында ересектер арасында еркін күрестен Қазақстан чемпионы атанды.
2023 жылы 18 қыркүйекте еркін күрестен әлем чемпионатында Қазақстан тарихындағы алғашқы алтынды жеңіп алды. Ризабек алғашқы айналымда Мажарстан балуанын 13:3 есебімен ұтса, екінші кезеңде 2023 жылғы Еуропа чемпионы, түркиялық Файзолла Актүрікті 11:0 есебімен жеңді. Ал жартылай финалда қазақ балуаны грузиялық қарсыласын жеңіп, өз мансабында алғаш рет ересектер арасындағы әлем біріншілігінің финалына шықты. Финалда Ризабек әзірбайжандық Осман Нурмогамедовпен белдесіп, жеңімпаз атанды.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Отыз жыл күткен алтын |
Дәурен Тауфихұлы Мәжитов (3 наурыз 1996) — қазақ футболшысы, қазақстандық «Жетісай» клубының қорғаушысы. Қазақстан жастар құрамасында ойнаған.
## Карьерасы
### Клубтық
Футболдық мансабын 2017 жылы «Атырау» клубының құрамында бастаған. 2019 жылдың 10 наурызында қызылордалық «Қайсарға » қарсы ойында Қазақстан Премьер-лигасындағы тұңғыш голын соқты.
2019 жылдың аяғында үйге көлігімен келе жатып жол апатына ұшырады. Бұқаралық ақпарат құралдарының хабарлауынша, алған жарақаттары ойыншыға мансабын жалғастыруға мүмкіндік бермейді. Бірақ 2021 жылы карьерасын қайта жандандырды. 2021 жылғы маусымды "Атырау" мен "Ақсу" сапында өткізді.
### Халықаралық
2017 жылдың 28 наурызында Қазақстан жастар құрамасы сапында Люксембург жастар құрамасына қарсы ойында тұңғыш рет алаңға шықты.
## Жүлделері
* Қазақстан кубогының финалисті (2): 2018, 2019 ж
## Дереккөздер
## Сілтемелер |
Қазақстан — Қытай Республикасы қатынастары — Қытай Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастарға жатады. Екі елдің ресми дипломатиялық қатынастары жоқ және қазіргі уақытта олардың бір-бірінің астаналарында елшіліктері бар өкілдіктері жоқ. Қазақстанмен байланысты істермен айналысады, Мәскеудегі Тайбэй-Мәскеу экономика және мәдениет жөніндегі үйлестіру комитеті өкілдігінің бірлескен юрисдикциясымен қаралады. Қытай Республикасының сыртқы сауданы дамыту қауымдастығы Алматы қаласында Тайвань сауда орталығын құрды
## Саяси
2022 жылғы 17 маусымда Қазақстан Президенті Тоқаев: "егер өзін-өзі анықтау құқығы іске асырылса, Біріккен Ұлттар Ұйымы сертификаттаған қазіргі 193 елдің орнына әлемде 600-ден астам ел болады . "Сондықтан Қазақстан Тайваньды, Косовоны және Грузиядан бөлінген Оңтүстік Осетия мен Абхазияны мойындамайды, оларды Ресей де қолдайды . Донецк пен Луганск үшін де солай .
## Экономика
### Сауда
2004 жылы Қытай Республикасының сыртқы сауданы дамыту қауымдастығы (сыртқы сауда қауымдастығы) Қазақстанның бұрынғы астанасы мен ірі қаласында Алматының Тайвань сауда орталығын құрды
2010 жылы Қытай Республикасынан Қазақстанға экспорт көлемі жыл сайын айтарлықтай өсе бастады.Әлемдік қаржы дағдарысына байланысты сәйкесінше теріс өсім мен біржақты өсуді көрген 2008 және 2009 жылдарды қоспағанда, қалған жылдық өсу қарқыны 30%-дан жоғары болды. 2012 жылы экспорт құны алғаш рет 100 миллион АҚШ долларына жетті , жылдық өсім 65% құрады. Ол 2013 жылы шарықтау шегіне жетті, содан кейін елдің экономикалық өсуінің баяулауына байланысты төмендеу тенденциясын көрсетті
2020 жылы екі ел арасындағы сауданың негізгі тауарлары мыналар болып табылады：
Қазақстанға экспортталатын негізгі тауарлар: жад, жазба немесе бейнежазба құрылғылары; машиналардың бөлшектері мен керек-жарақтары; деректерді өңдеудің автоматты процессорлары, магниттік немесе оптикалық оқырмандар; көлік құралдарының бөлшектері мен керек-жарақтары; дыбысты, суреттерді немесе басқа деректерді беруге немесе қабылдауға арналған телефондар және басқа құрылғылар; қол кілттері мен қысқыштар, пропилен немесе басқалар олефин полимерлері; машиналар, зауыттық немесе зертханалық жабдықтар; резеңке немесе пластмасса өңдеуге арналған машиналар, көлік құралдарына арналған электр жарықтандыру немесе сигнал беру жабдықтары, сұйық сорғылар; орталықтан тепкіш сепараторлар, сұйықтықтарды немесе газдарды сүзуге және тазартуға арналған Жабдықтар; тігін машиналары; калькуляторлар, касса аппараттары, бухгалтерлік машиналар, билет автоматтары және ұқсас машиналар; қосалқы реагенттер немесе диагностика немесе эксперименттер үшін дайындауға арналған реагенттер, екі доңғалақты және басқа да қуатсыз велосипедтер, интегралды схемалар, тоқыма станоктары, косметикалық және тері күтімі құралдары, аналитикалық немесе метрологиялық аспаптар мен құрылғылар, желімдеуге арналған төсемдер; Линк-эн, роликтер немесе басып шығаруға арналған басқа компоненттерді өндіруге арналған машиналар мен құрылғылар; антибиотиктер, қолмен құралдар; радиохабар таратуға немесе телебағдарламаға арналған жабдықтар, камералар, сандық фотокамералар; жаңа резеңке шиналар, сигаралар немесе темекі, стирол полимерлері және т. б.
Қазақстаннан импортталатын негізгі тауарлар: пастерленбеген қорғасын, легирленген темір, тазартылған мыс және мыс қорытпалары, хром оксиді және хром гидроксиді, пастерленбеген алюминий, елтаңбалық алым үшін шоттар, чектер, банкноттар, акциялар, бағалы қағаздар немесе облигациялар; футболкалар және т. б.
### Инвестициялар
Қытай Республикасы мен Қазақстан әлі бір-бірімен қалыпты диалогтың ресми институттары мен ресми арналарын құрған жоқ, осы уақытқа дейін бірде-бір Тайвань өндірушісі Қазақстанға ресми түрде инвестиция салған жоқ.Қазіргі уақытта Acer, ASUS Computer, Gigabyte Technology, Yuangang Technology және т.б. Ресейдің астанасы Мәскеуде аймақтық штаб-пәтерлерін ашты, содан кейін қазақстандық нарықта агенттер немесе іссапарлар ретінде жұмыс істейді.
2020 жылғы жағдай бойынша Қазақстанда Тайвань кәсіпкерлері немесе Тайваньның Шетелдік қытай ұйымдары, сондай-ақ Тайвань қаржы институттары жоқ.
### Көрме
TAITRA өткізу нарығын кеңейту үшін Қазақстанда сатуды кеңейту жөніндегі топтарды бірнеше рет ұйымдастырды немесе қазақстандық сатып алушыларды Тайваньға көрмеге қатысуға және сатып алулар жасауға шақырды.
2013 жылдың желтоқсанында Индонезияның Бали қаласында Дүниежүзілік сауда ұйымының 9-шы министрлік конференциясы өтті. Қытай Республикасының Экономика министрі Чжан Цзячжу мен Қазақстанның экономикалық интеграция министрі екіжақты келіссөздер жүргізді.
2016 жылғы маусымда Қазақстанның Алматы Кәсіпкерлер палатасының төрағасы Ерлан Стамбеков Қытай Республикасы Экономика министрлігінің Халықаралық сауда Бюросы мен TAITRA компаниясына барып, ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойды.
2018 жылдың қазан айында Ресейдегі өкілдіктің Экономикалық тобы және Қытай Республикасының Халықаралық экономикалық ынтымақтастық Қауымдастығы (Ұлттық экономикалық қауымдастық) топтың Алматыға сапарын ұйымдастырды. Осы кезеңде олар Алматының сауда-өнеркәсіп кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп "Тайвань-Қазақстан бизнес-форумы мен сауда жәрмеңкесін" ұйымдастырды.
## Байланыс
### Спорт
2014 жылдың 16-24 шілдесі аралығында Азия волейбол федерациясы Тайбэй қаласында 2014 жылғы әйелдер арасында волейболдан жастар арасындағы Азия чемпионатын өткізді. Қатысушылар арасында халықаралық жарыстарға алғаш рет қатысқан қосалқы теннисші Сабинаның Бойы 182 см, ұзындығы 120 см болатын.ол модель сияқты жағымды келбеті мен фигурасына ие. Бұл бұқаралық ақпарат құралдарының назарын тез аударды және Instagram - дағы жеке ізбасарлардың айтарлықтай өсуіне әкелді-300-ден аз адамнан 100000-ға дейін. Тайвань бұқаралық ақпарат құралдары ғана емес, тіпті шетелдіктер де хабарлады. Сонымен қатар, оның Ботинисая, Раморова, Габадолина және Надишина сияқты командаластары да бір уақытта бұқаралық ақпарат құралдарының назарын аударды.Нәтижесінде қазақстандық команда жетінші орынға ие болды, ал Сабина ойынға көп уақыт жұмсамады, негізінен қосалқы ойыншы ретінде.Бұқаралық ақпарат құралдарының Сабинаға жасаған көптеген сапарлары қазақстандық команданы қатты алаңдатты және қазақстандық команданың жаттықтырушысы бұл құбылысқа шағымданды: "бұлай жұмыс істеу мүмкін емес. Бұқаралық ақпарат құралдары бір ойыншыға назар аударады. Тек бір ойыншы ойнайтын сияқты".Тайваньдық жанкүйерлер өз командасының өнеріне көп қиындық туғызды.
2017 жылғы 22 маусымда Тайвань көркем гимнастика делегациясының 22 мүшесінен тұратын топ Қазақстанға Азия чемпионатына қатысу үшін барды. Ресейдегі өкілдік Қытай Республикасының гимнастика қауымдастығынан Қазақстандық гимнастика қауымдастығы Қазақстанның иммиграциялық бөліміне келгеннен кейін алдын ала мақұлданған виза алуға өтініш бергені туралы хабарлама алды. Азаматтық шақыру хатында қате түрде Қытай Халық Республикасы (ҚХР) деп аталды, бұл иммиграциялық шенеуніктерді делегациядағы паспорт шақыру хатында көрсетілген азаматтыққа сәйкес келмейді және қону орнында виза беруден бас тартты деген ойға әкелді.Осыдан кейін, Ресейдегі өкілдіктің көмегімен ол елге сәтті кірді.
## Келісім
## Визалық саясат
Екі елдің азаматтары басқа елге кіру үшін виза алуға өтініш беруі керек. Негізінде, Қытай Республикасының паспорты және Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі мақұлдаған шақыру хаты бар Қытай Республикасының азаматтарына (шақырылған қазақстандық компания немесе туристік агенттік берген) келгеннен кейін 30 күнге дейінгі мерзімге туристік немесе іскерлік виза берілуі мүмкін.Қазақстан арқылы транзит үшін, егер сіз әуежайдың транзиттік аймағынан шықпаған болсаңыз, транзиттік визаға өтініш берудің қажеті жоқ.
Тайваньға халықаралық конференцияларға, спорттық іс-шараларға және көрмелерге қатысу үшін келетін қазақстандық паспорттардың иелері Қытай Республикасына электрондық виза арқылы кіре алады және онда 30 күнге дейін ұзартусыз бола алады.
## Тасымалдау
### Әуе
## Дереккөздер |
Әл-Хаварнак — Ирактағы ауыл, Наджафтан шығысқа қарай 1 км жерде.
Аңыз бойынша, Лахмид патшасы әл-Нуман (Нусман Ибн Имру 'әл-Қайс «әл-Ағвар», 403-431 жж.) мұнда Сасанид шахы үшін сарай салды. Ол көршілес Садыр (мүмкін Ухайдыр) қамалымен бірге әлемнің 30 кереметінің бірі саналған. Оны салған византиялық сәулетші Сенмарды шах өлтірген. Бекініске айналған сарай Аббасидтер кезінде пайдаланылған. Ол 14 ғасырда қираған болатын. Оның атауы хувармадан «керемет шатырлы» немесе хаварнардан «салтанатты орын» дегенді білдіреді.
Бұл қамал араб және парсы деректерінде де айтылады, дегенмен қайсысы тарихи, қайсысы мифтік екенін анықтау қиын.
## Дереккөздер
## Әдебиеттер
* Ḵawarnaq // Encyclopædia Iranica [Электронный ресурс]: [англ.] / ed. by E. Yarshater. — 2013.
* Loosley, Emma (2018). «Khawarnaq». In Nicholson, Oliver (ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866277-8.
## Библиография
* al-K̲h̲awarnaḳ / Massignon, L. // Encyclopaedia of Islam. 2nd ed: [англ.]: in 12 vol. / edited by C. E. Bosworth; E. van Donzel; B. Lewis & Ch. Pellat. Assisted by C. Dumont, G. R. Hawting and Miss M. Paterson. — Leiden: E.J. Brill, 1997. — Vol. 4. (төленген)
* Ислам энциклопедиясы, арнайы осында |
Қансоқта – қыран құстың жемінің – аңның қан-сөлінен арылмаған жас етінің атауы.
## Қансоқтаны беру мақсаты
Қансоқта екі түрлі мақсатта беріледі:
* біріншісі – саят кезінде қыран құстың өзінің алған аңының етіне дәніктіру. Мұндайда қансоқтаны қыранды жылы күйінде тамақтандырады. Кейде әлі құрыған қыранға да қансоқтаны жылыдай береді;
* екіншісі – түлек кезінде қыранның ағзасының жетілу үшін иесі дайындап береді.
## Саятта қансоқта беру
Саятта бір-екі кесек тоят (ет) кесіп берсе, құстың пейілі артып, тағы да аң ілуге шабыттанады. Саятта қыранның ілген аңының етінен берілетін қансоқтаны шақтап қана береді. Өйткені, қан-сөлі мол жас етті тойып жеген бүркіттің жемсауы майланады дейді. Ондай қыран аң ілмей қоятын көрінеді. Түлкіні көп ілдіру үшін қыранға оның тілін кесіп береді. Сонда қыран құс дәнігіп түлкі ұстағыш болады деп есептейді.Саят маусымында түрлі себептермен зорығып шаршаудан арықтап, екі иығы салбырып кеткен, әлсіреген қыран құсқа аз-аздан қызыл (ет) жем беріп күйлендірген соң тұтас қоянды немесе семіз қойдың мойнын қансоқта орнына беріп жегізеді. Қансоқта бойына тарап, екі-үш күн өткенде әлденді деп есептейді. Сөйтіп, қайтадан саятқа алып шығуға жарайды.Қансоқтаны көп жеп, іші майланған қыранды қайта түзейді. Ол үшін суға бір күн бойы салып сөлі мен майынан арылған құнарсыз ет – бөртпені береді.
## Түлектегі қыранға қансоқта беру
Қар еріп, саят маусымы аяқталған соң бүркіт түлекке отырады, яғни жілік майы, тұяғы және қауырсындары қайта жетіледі. Қанаты майымас үшін күн көзінен тасада, бұлақ жағасына отырғызады. Осы кезде қақпан құру, тұзақ құру, атып алу сияқты тәсілдермен ұстаған анның етін бүтіндей береді. Мұндай қансоқтаны құныға жеген соң қыран тез жетіледі. Егер қансоқта болмай, бүркіт ашығып қалса, түлеген жүнінің кауырсындары толық жетілмей, кенжелеп, буылтықтанып қалады дейді. Мұның зардабы алдағы аңшылық маусымда байқалады, яғни, бүркіттің аң ілуі кемиді. Аң еті болмаса, қойдың мойын етін береді.
## Дереккөздер
## Әдебиеттер
* Жәңгірұлы Ш. Алымыр құстар жөнінде. Ғылым және өнер, Пекин, 1986, №4;
* Бабалықұлы Ж., Тұрдыбаев А. Саят. Алматы: Қайнар, 1989;
* Сауыржанұлы Т. Құсбегілік. Өлгий, 1990;
* ҚР МОМ – материалдарынан;
* ОМЭЭ – материалдарынан. |
Қазақстан — Сейшел қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Сейшел Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
2014 жылғы 21 наурызда Қазақстан Республикасы мен Сейшел Аралдары Республикасы арасында дипломатиялық қатынастар орнатылды.
БҰҰ жанындағы Қазақстан Республикасы мен Сейшел Аралдарының Тұрақты Өкілдері Қайрат Әбдірахманов пен Мари-Луиза Поттер екі мемлекет арасында дипломатиялық қатынастар орнату туралы Бірлескен коммюникеге қол қойды. Ағымдағы жылдың қыркүйек айында Қазақстанның қатысуы болжанатын шағын аралдық дамушы мемлекеттердің саммитіне ерекше назар аударылды.
Сейшел аралдары — Астана қаласының ЭКСПО-2017 мамандандырылған көрмесін өткізуге кандидатурасын қолдаған Африка өңірінің алғашқы елдерінің бірі. БҰҰ жанындағы Тұрақты Сейшел ЭКСПО-2017-нің Энергетиканы дамытудағы, әсіресе дамушы елдер үшін энергия ресурстарының жетіспеушілігі проблемаларын шешудегі маңызды рөлін атап өтті.
2022 жылғы 27 сәуір – Қазақстанның Эфиопиядағы Елшісі, ҚР Африка одағы жанындағы Тұрақты Өкілі Барлыбай Садықов Сейшел аралдары Республикасының Эфиопиядағы Елшісі Конрад Медерикпен кездесті.
2022 жылғы 26 желтоқсанда Қазақстаннан Сейшел аралдарына әуе рейсі ашылды. Тікелей әуе қатынасының ашылуы Қазақстан мен Сейшел аралдары арасындағы туризмді дамытуға және Қазақстанның Африка елдерімен өзара іс-қимылын кеңейтуге ықпал ететін болады.
2023 жылғы 26 шілде - ҚР Эфиопиядағы Елшілігінің екінші хатшысы Б.Адуовтың Сейшел Аралдары Республикасы Елшілігінің екінші хатшысы Патрисия Илунгамен кездесуі өтті.
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтары Сейшел аралдарында келген кездегі тегін визаны ала алады.
Сейшел аралдарының азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Кения — Қазақстан қатынастары — Кения Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қарым-қатынастар.
## Дипломатия
2012 жылдың 20 қыркүйегінде Қазақстанның Сыртқы істер министрі Ержан Қазыханов Астанада Кения СІМ Тұрақты хатшысы Туита Мвангамен кездесті.Кездесу барысында ҚР СІМ жауапты хатшысы Рәпіл Жошыбаев пен Кения СІМ тұрақты хатшысы Туита Мванги Қазақстан мен Кенияның сыртқы саяси ведомстволары арасындағы өзара түсіністік туралы Меморандумға қол қойды. Кенияның ресми делегациясының Астанаға алғашқы сапары Қазақстанмен екіжақты ынтымақтастыққа серпін беруге бағытталған.
2023 жылдың 20 қыркүйегінде Мемлекет басшысы БҰҰ Бас Ассамблеясының 78-сессиясы аясында Кения Республикасының Президенті Уильям Рутомен кездесті.
## Сауда
2011 жылы Қазақстан мен Кения арасындағы тауар айналымы 48,5 млн АҚШ долларын құрады.
2020 жылдың сегіз айында Қазақстан Сахараның оңтүстігіндегі 32 африкалық елмен сауда қатынастарына ие болды, оның он елі 17 миллион доллардан астам отандық тауарларды экспорттады.
Ең үлкен үлестер Сенегал, Бенин, Кения, Оңтүстік Африка, Нигерия және Анголада болды. Негізінен, біз күкірт, қара металл бұйымдары және әртүрлі жабдықтар туралы айтып отырмыз.
Импортқа келетін болсақ, оның көлемі экспортқа қарағанда бірнеше есе артық 80 миллион АҚШ доллары. Қазақстан Кения, Оңтүстік Африка, Гана, Конго Демократиялық Республикасы, Сьерра-Леоне, Бурунди және басқа елдерден тауарлар сатып алды. Ол жерден шай, какао бұршақтары, ниобий, тантал және титан кендері, темекі шикізаты мен киім-кешек әкелінді.
2021 жылы Қазақстан Кенияға 30 миллион АҚШ доллар экспорттады. Қазақстан Кенияға экспорттаған негізгі тауарлар - соя және бидай. Соңғы 23 жылда Қазақстанның Кенияға экспорты жылдық есепте 36,4% - ға, 1998 жылғы 994 мың доллардан 2021 жылы 30 долларға дейін қысқарды.
2021 жылы Кения Қазақстанға 34,6 млн доллар экспорттады. Кения Қазақстанға экспорттаған негізгі тауарлар шай ($32,3 млн), кесілген гүлдер (1 1,89 млн) және қағаз ыдыстар (2 241 мың) болды. Соңғы 23 жылда Кенияның Қазақстанға экспорты жылдық есепте 42% - ға, 1998 жылғы 10,8 мың доллардан 2021 жылы 34,6 млн долларға дейін өсті.
## Дереккөздер |
Бруней — Қазақстан қатынастары — Бруней-Даруссалам мемлекеті мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
2000 жылғы 14 маусымда Қазақстан мен Бруней дипломатиялық қатынастар орнатты.
15 тамыз 2023 жылы - Қазақстан Елшісі Бруней-Даруссаламның Сұлтанына сенім грамоталарын тапсырды
Қазақстанның Брунейдегі елшілігі Малайзияда орналасқан.
Брунейдің Қазақстанда елшілігі жоқ.
## Визалық саясат
Бруней азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Брунейге кіру үшін виза қажет.
## Сауда
2021 жылы Қазақстан Брунейге $393 экспорттады . Қазақстан Брунейге экспорттайтын негізгі өнім клапандар (393 АҚШ доллары) болып табылады. Соңғы 17 жылда Қазақстанның Брунейге экспорты жылдық есепте 16,9% - ға, 2004 жылы 9 9,19 мыңнан 2021 жылы 3 393-ке дейін төмендеді.
2021 жылы Бруней Қазақстанға 33 мың доллар экспорттады . Бруней Қазақстанға экспорттаған негізгі өнім белгісіз болды. Соңғы 17 жылда Брунейдің Қазақстанға экспорты жылдық есепте 0,86% - ға, 2004 жылғы $38,2 мыңнан 2021 жылы 3 33 мыңға дейін төмендеді.
## Дереккөздер |
Йемен — Қазақстан қатынастары — Йемен Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
Йеменнің Қазақстанда, Қазақстанның Йеменде елшіліктері жоқ.
## Визалық саясат
Йемен азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Йеменге кіру үшін виза қажет.
## Сауда
2014 жылы Қазақстан Йеменге 35,6 мың доллар экспорттады. Соңғы 16 жылда Қазақстанның Йеменге экспорты жылдық есепте 12,4% - ға, 1998 жылғы $299 мыңнан 2014 жылы 3 35,6 мыңға дейін қысқарды.
2014 жылы Йемен Қазақстанға 251 доллар тауар экспорттады. Соңғы 16 жылда Йеменнің Қазақстанға экспорты жыл сайын 26,6% - ға, 1998 жылғы 35 мың доллардан 2014 жылы 251 долларға дейін қысқарды.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Мальдив қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Мальдив Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
15 наурыз 2000 жылы Қазақстан мен Мальдив дипломатиялық қатынастар орнатты.
Қазақстанның Үндістандағы елшілігі Мальдив Республикасы бойынша аккредиттелген.
09 мамыр 2022 жылы Қазақстан Елшісі Мальдивтердің Президентіне сенім грамоталарын тапсырды.
## Визалық саясат
Екі ел арасында өзара 30 күндік визасыз режим орнатылған.
## Сауда
2021 жылы Қазақстан Мальдив аралдарына 1,29 мың доллар экспорттады. Қазақстан Мальдив аралдарына экспорттаған негізгі өнім-ірі қара малдың мұздатылған еті ($1,29 мың). Соңғы 23 жылда Қазақстанның Мальдив аралдарына экспорты жылдық есепте 9,7% - ға, 1998 жылғы 13,5 мың доллардан 2021 жылы 1,29 мың долларға дейін қысқарды.
2021 жылы Мальдив аралдары Қазақстанға 1,26 мың доллар экспорттады. Соңғы 23 жылда Мальдив аралдарының Қазақстанға экспорты жылдық 15,2% - ға, 1998 жылғы 56,3 мың доллардан 2021 жылы 1,26 мың долларға дейін қысқарды..
## Дереккөздер |
Қазақстан — Мьянма қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Мьянма Одағының Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
23 қыркүйек 1999 жылы Қазақстан мен Мьянма дипломатиялық қатынастар орнатты.
Қазақстан Республикасының Таиландтағы Елшілігі сонымен қатар Мьянмадағы дипломатиялық миссия болып табылады.
2020 жылғы 4 ақпанда Қазақстан Республикасының Мьянма Одақ Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі қызметін қоса атқарушы Раушан Есбулатова елдің Президенті Вин Мьинге сенім грамоталарын тапсырды.
## Визалық саясат
Мьянма азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Мьянмаға кіру үшін электронды виза қажет.
## Сауда
2019 жылы Қазақстан Мьянмаға 10,8 мың доллар экспорттады. Cоңғы 7 жылда Қазақстанның Мьянмаға экспорты жылдық есепте 21% - ға, 2012 жылғы 56,3 мың доллардан 2019 жылы 10,8 мың долларға дейін қысқарды.
2019 жылы Мьянма Қазақстанға 3,61 млн доллар экспорттады. Мьянманың Қазақстанға экспорттаған негізгі тауарлары N / A болды, соңғы 7 жылда Мьянманың Қазақстанға экспорты жыл сайын 231% - ға, 2012 жылғы 832 доллардан 2019 жылы 3,61 миллион долларға дейін өсті.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Шри-Ланка қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Шри-Ланка арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
29 маусым 1992 жылы Қазақстан мен Шри-Ланка дипломатиялық қатынастар орнатты.
Қазақстанның Үндістандағы елшілігі Шри-Ланка бойынша аккредиттелген.
## Визалық саясат
Шри-Ланка азаматтары Қазақстанға 30 күнге визасыз кіре алады.
Қазақстан азаматтарына Шри-Ланкаға кіру үшін электронды виза қажет.
## Сауда
2021 жылы Қазақстан Шри-Ланкаға 7,09 млн доллар экспорттады. Қазақстан Шри-Ланкаға экспорттаған негізгі тауарлар асбест (7 7,09 млн), зығыр тұқымы (4 430) және сүт (2 232) болып табылады. Соңғы 23 жылда Қазақстанның Шри-Ланкаға экспорты жылдық есепте 10,4% - ға, 1998 жылғы 727 мың доллардан 2021 жылы 7,09 млн долларға дейін ұлғайды.
2021 жылы Шри-Ланка Қазақстанға 4,96 млн доллар экспорттады. Шри-Ланка Қазақстанға экспорттаған негізгі тауарлар шай ($3,99 млн), оралған дәрі-дәрмектер (4 439 мың), сондай-ақ кір жуғыш және құю машиналары ($210 мың) болды. Соңғы 23 жылда Шри-Ланканың Қазақстанға экспорты жылдық есепте 0,83% - ға, 1998 жылғы 4,1 млн доллардан 2021 жылы 4,96 млн долларға дейін ұлғайды.
## Дереккөздер |
Вануату — Қазақстан қатынастары — Вануату мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
Қазақстан Республикасы мен Вануату Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 2014 жылғы 19 ақпанда Қазақстан елшісі Ерлан Баударбек-Қожатаев пен Премьер-Министрдің орынбасары – Вануату Сыртқы істер министрі Эдвард Нипаке Натапея арасындағы Сингапурдағы бірлескен коммюникеге қол қойылғаннан кейін белгіленді.
## Визалық саясат
Вануату азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Вануатуға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Боливия — Қазақстан қатынастары — Боливия Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
2013 жылғы 20 мамырда Қазақстан мен Боливия Қазақстанның дипломатиялық қатынастарын орнатты
Нью-Йоркте БҰҰ жанындағы Қазақстан мен Боливияның тұрақты өкілдері деңгейінде бірлескен коммюникеге қол қою арқылы екі ел арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
## Сауда
2021 жылы Қазақстан Боливияға 54,5 мың доллар экспорттады. Қазақстан Боливияға экспорттаған негізгі өнім-Перу ферроқорытпалары (5 54,5 мың). Кем дегенде 18 жыл ішінде Қазақстанның Боливияға экспорты жылдық есепте 30% - ға, 2003 жылғы 485 доллардан 2021 жылы 54,5 мың долларға дейін өсті.
2021 жылы Боливия Қазақстанға 20,7 млн доллар экспорттады. Боливия Қазақстанға экспорттаған негізгі тауарлар бағалы металдар кені ($18,1 млн), мыс кені (1 1,86 млн), сондай-ақ кокос жаңғағы, бразилия жаңғағы және кешью (7 781 мың) болды. Соңғы 18 жылда Боливияның Қазақстанға экспорты жылдық есепте 15,7% - ға, 2003 жылғы 1,49 млн доллардан 2021 жылы 20,7 млн долларға дейін ұлғайды.
## Дереккөздер |
Кирибати — Қазақстан қатынастары — Кирибати мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
2014 жылғы 19 ақпанда Қазақстан Республикасы мен Вануату Республикасы Сингапурда бірлескен коммюникеге қол қойып, дипломатиялық қатынастар орнатты. Қазақстан тарапынан құжатқа Сингапурдағы Елші Баан Баударбек-Қожатаев қол қойды. Вануату Республикасы премьер-Министрінің орынбасары және сыртқы істер министрі Эдвард Нипаке Натапей Вануату тарапынан коммюникеге қол қойды. Кездесу барысында тараптар түрлі салалардағы перспективалық ынтымақтастықты талқылады
2021 жылдың 13 қазаны – БҰҰ Бас Ассамблеясының Бірінші комитетінің отырысында Семей сынақ полигоны жабылуының 30-жылдығына орай Қазақстан Республикасы мен Кирибати Республикасы Ядролық қаруға тыйым салу туралы шарттың (ЯҚТСШ) аясындағы оң міндеттемелерін қолдайтын Бірлескен мәлімдеме қабылдады.
## Визалық саясат
Кирибати азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Кирибатиға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Сога (басога) — Уганданың оңтүстік-шығысындағы банту халқы. Олар солтүстікте Киога және оңтүстігінде Виктория көлдері, батыста Виктория Ніл өзендері және шығыста Мпологома арасында тұрады.Халқы 2,1 миллион адам. (2002, халық санағы), Угандадағы 3-ші ең үлкен халық. Танзанияда да 5 мыңға жуық адам тұрады.
## Тілі
Тілі - лусога тілі, оның екі диалектісі бар: солтүстік (Лупакоойо) және оңтүстік (Лутенга). XIX ғасырдың соңы – XX ғасырдың басынан жазуы латын әліпбиіне негізделген.
## Діні
Дінге сенушілердің діни наным-сенімдері: көпшілігі христиандар, кейбірі дәстүрлі нанымдарды ұстанады, сүнниттік мұсылмандар да бар.
## Кәсібі
Дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын егіншілік (банан, маниок, тәтті картоп). Мал шаруашылығы мен өзен-көлдерде балық аулауды дамытқан. Дәстүрлі қолөнер - керамика, ұсталық, барабан жасау. Отарлау кезеңінде негізгі мақта егетін аудандардың біріне айналды.
## Өмір салты
Қоныстары шашыраңқы орналасқан банан плантацияларымен қоршалған дөңгелек үйшіктерден тұрады.
Киімдері – жамбасты жауып тұратын талшықтан жасалған жамылғылар.
Негізгі тағамдары – банан, түрлі ботқа, ащы соустары бар ұсақталған жармалардан жасалған ұн өнімдері.
Бай ауызша тарихы бар.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Қытай қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы қарым-қатынастар.
## Дипломатия
1992 жылы дипломатиялық қатынастар орнағаннан бері екі ел арасында саяси, мәдени және экономикалық байланыстар дамыды. Қытай Коммунистік партиясы мен қазақстандық "Аманат" жақсы байланыста. Қытай екі тарап арасындағы алмасуды бағалайтынын және байланыстар мен ынтымақтастықты одан әрі нығайтуға үміттенетінін айтты.
Кеңес Одағы ыдырап, Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін қытай мен Қазақстан шекара, экономикалық ынтымақтастық және стратегиялық әріптестік туралы бірқатар келісімдер жасай отырып, байланыстарды жақындастыру және нығайту процесін жалғастырды. Алайда, Қытай ұлтшылдығына қатысты бірнеше оқиғалар, сондай-ақ Шыңжаңдағы қақтығыс соңғы жылдары даму процесін қиындатты.
Қазақстан "Бір Қытай" қағидатын және Қытайдың Тайваньдағы егемендігін мойындайды. ҚХР-ның Астанада, Қазақстанның Бейжіңде елшілігі бар.
## Екіжақты қатынастар
Кеңес Одағы ыдырағанға дейін Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан (Сол кезде Кеңес Одағының құрамына кірген) коммунистік мемлекеттер болды.
1991 жылы Қазақстан мен Қытай шопинг-туризмді дамытуды ынталандыру туралы келісімге қол қойды. Бұл сауда тез өсіп, 1992 жылы 700 000-ға жуық Қазақстан азаматы Қазақстанда қайта сату үшін тұтыну тауарларын сатып алу үшін Қытаймен шекарадан өтті.
Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан 1992 жылғы 3 қаңтарда Қазақстан Үкіметі біртұтас Қытай саясатына қолдау білдіріп, Шығыс Түркістанның тәуелсіздік қозғалысына қарсы іс-қимыл жасаған күні дипломатиялық қатынастар орнатты. Екі ел Қытай мен КСРО арасындағы қатынастардан шекара дауын мұра етті, олар 1994 жылы сәуірде алғашқы шекара келісімімен, 1997 жылы қыркүйекте қосымша келісіммен және 1998 жылы шілдеде екінші қосымша шекара келісімімен олардың жалпы шекарасын 1700 шақырымға белгіледі.
1993 жылы Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қытайдың сол кездегі төрағасы Цзян Цзэминнің шақыруымен Бейжіңге ресми сапармен барды. Содан бері Қытай мен Қазақстан басшылары жоғары деңгейде ресми сапарлармен жиі алмасты. 1996 жылы екі ел де Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын құрды. Қазақстанның жаңа президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қытайда білім алды.
## Экономикалық қатынастар
Қытай мен Қазақстан экономикалық даму саласындағы сауда мен әріптестіктің, әсіресе қазақстандық мұнайды, табиғи газды, пайдалы қазбаларды және басқа да негізгі энергетикалық ресурстарды игеруде жылдам кеңеюіне ықпал етті. Қазақстан Қытайға мұнай құбырын құруды ұсынды және 1997 жылы екі ел оны салу туралы келісімге қол қойды. Бұл құбыр Қытай мен Орталық Азияның кез келген елі арасында бірінші болды.
Энергияға деген ішкі қажеттіліктің тез өсуіне байланысты Қытай Қазақстанда энергетика саласын өсіру мен дамытуда жетекші рөл алуға ұмтылды. Төрт шағын мұнай кен орындарын пайдаланумен қатар, Қытай ұлттық мұнай корпорациясы 2005 жылы бұрынғы Кеңес Одағының ең ірі тәуелсіз мұнай компаниясы болған Petrokazakhstan компаниясын 4,18 миллиард АҚШ долларына сатып алды және Қытаймен шекараға мұнай жеткізетін құбырға тағы 700 миллион АҚШ долларын жұмсады. "ПетроҚазақстан" қытайлық компания жасаған ең ірі шетелдік сатып алу болды. 2016 жылға қарай қытайлық компаниялар (мысалы, Қытай ұлттық мұнай корпорациясы, Sinopec және басқалары) Қазақстанның мұнай секторына 20 миллиард АҚШ долларынан астам инвестиция салды.
2009 жылы Қытай Қазақстанға 10 миллиард доллар қарыз беріп Маңғыстаумұнайгаздағы үлесін сатып алды.
2013 жылғы 16 қазанда Қазақстан Парламентінің Мәжілісі мен Қытай Халық өкілдері Бүкілқытайлық жиналысының Тұрақты комитеті өзара түсіністік туралы Меморандумға қол қойды. Келісім екі ел арасында қол қойылған, екіжақты қатынастардың дамуына ықпал ететін ең маңызды заңнамалық акт болып табылады. Заңнама екі Парламенттің өзара екіжақты мәселелерді талқылау үшін жиналуына көмектеседі.
2020 жылғы 9 шілдеде Қытайдың Қазақстандағы Елшілігі Қазақстанның бірнеше қаласында пневмонияның анықталмаған штаммы таралып жатқандығы, оның өлімі COVID-19-ға қарағанда "әлдеқайда жоғары" екендігі туралы ескерту шығарды. Онда Атырау және Ақтөбе облыстары, сондай-ақ Шымкент қаласы зардап шеккені және 500-ге жуық жағдай тіркелгені айтылды. Алайда, келесі күні Қазақстан денсаулық сақтау министрлігі Қытай мен БАҚ елшілігінің мәлімдемесін "жалған жаңалықтар" деп қабылдамады, бірақ пневмонияның бұл жағдайларында ауытқулардың клиникалық белгілері байқалғанын атап өтті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының денсаулық сақтау саласындағы төтенше жағдайлар бағдарламасының аға қызметкері Майкл Райан Қазақстандағыышет "дұрыс диагноз қойылмаған" COVID-19 жағдайларына байланысты болуы мүмкін дейді.
2022 жылы Қытай мен Қазақстан арасындағы екіжақты тауар айналымы 24 миллиард долларға жетті, бұл өткен жылмен салыстырғанда 34,1 пайызға артық. Қазақстан Үкіметі екі ел басшыларының келісіміне сәйкес Қытаймен жылдық тауар айналымын 2030 жылға қарай 35 миллиард долларға дейін ұлғайтуға ниетті.
Қытай үкіметі Қазақстан Қытай Халық Республикасын бүкіл Қытайдың өкілі ретінде таниды және Қытайдың бірігуін қолдайды деп мәлімдейді.
## Стратегиялық байланыс
Орталық Азия елдері арасындағы өңірлік қауіпсіздік, Экономикалық даму және терроризм мен есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес саласындағы өңірлік әріптестікті нығайтуға ұмтыла отырып, Қазақстан мен Қытай Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының (ШЫҰ) тең құрылтайшысы болады. Қытаймен байланысты дамыта отырып, Қазақстан өзінің солтүстік көршісі Ресейдің геосаяси және экономикалық ықпалын теңестіруге ұмтылады. Алайда, Қытайдың қазақ халқы мен Қытайдың Шыңжаң провинциясының ұйғырлары арасындағы мәдени байланыстары төңірегінде ұйғыр сепаратистік қозғалысына әсер етуі мүмкін ықтимал қақтығыстар бар. Қытай сонымен қатар АҚШ-тың аймақтағы ықпалының өсуіне және Қазақстанда американдық авиабазалардың құрылуына жол бермеуге тырысады. 1997 жылы екі ел де Қырғызстан мен Тәжікстанмен бірге жалпы шекара бойында Қарулы Күштердің қатысуын азайту туралы келісімге қол қойды.
ШЫҰ "үш зұлымдықты" - терроризмді, сепаратизмді және экстремизмді азайтуға тырысады. Бұл мақсат 1997 жылдан бастап Қытайдың Қазақстандағы және басқа елдердегі дипломатиялық қатынастарының алдыңғы қатарында. 2023 жылғы 28 наурызда Қазақстан мен Қытай Халық Республикасының Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы энергетика, туризм, тамақ өнеркәсібі, машина жасау, ауыл шаруашылығы және т. б. салаларды қамтитын трансшекаралық ынтымақтастық туралы екінші достық диалогқа қол қойды.
## Шекара
Қытай мен Қазақстан арасындағы шекара сызығының бастауы 19 ғасырдың ортасынан басталады, сол кезде Ресей империясы Зайсан көлі аймағына бақылау орната алды. Ресей империясы мен Цин империясы арасындағы қазіргі қытай-қазақ шекарасынан онша ерекшеленбейтін шекараны белгілеу 1860 жылғы Бейжің конвенциясында көзделген; Конвенцияға сәйкес нақты шекара сызығы Ресей аумағында Зайсан көлін қалдырып, Чугучак хаттамасымен (1864) жүргізілді. бүйірінде. Ертіс бассейнінде Цин империясының әскери қатысуы дүнген көтерілісі кезінде (1862-77) тоқтады. Көтерілісті басып, Шыңжаңды жаулап алғаннан кейін зо Зонгтанг Ертіс бассейніндегі Ресей империясы мен Цин империясы арасындағы шекара Санкт-Петербург келісімімен (1881) Ресейдің пайдасына сәл түзетілді..
Синьхай революциясы мен Қытайдағы азаматтық соғыстан, Қазан төңкерісінен және Ресейдегі Ресейдегі азаматтық соғыстан кейін Қытай-Ресей шекарасы ҚХР-КСРО шекарасына айналды. Алайда, қытай мен Кеңес өкіметі 1969 жылы тамызда Жаланашкөл көлінің шығысындағы шекара қақтығысына әкеліп соқтырған шекара сызығының қай жерде өтетіндігімен әрдайым келісе бермейтін.
Қазақстан тәуелсіз ел болған кезде шамамен 2420 шаршы шақырым жер Қытаймен дау тудырды. Екі ел арасындағы шекара туралы шартқа Алматыда 1994 жылғы 26 сәуірде қол қойылып, 1995 жылғы 15 маусымда Қазақстан Президенті ратификациялады. Қытай даулы аумақтың жалпы аумағының шамамен 22% алды, ал Қазақстан қалған 78% алды.
1969 жылы КСРО мен Қытай дауласқан Жаланашкөл қаласынан шығысқа қарай тар төбелер Қытайдың бір бөлігі болып танылды. Шекараның кейбір кішігірім бөліктерін дәлірек анықтау үшін 1997 жылдың 24 қыркүйегі мен 1998 жылдың 4 шілдесінде қосымша келісімдерге қол қойылды. Келесі бірнеше жыл ішінде шекара бірлескен комиссиялармен белгіленді. Комиссиялардың хаттамалары мен карталарына сәйкес екі елдің шекара сызығының ұзындығы 1782,75 км, оның ішінде 1215,86 км құрлық шекарасы және өзендер немесе көлдер бойымен (немесе арқылы) өтетін 566,89 км шекара сызығы. Комиссиялардың жұмысы 2002 жылдың 10 мамырында Бейжіңде Хаттамаға қол қоюмен аяқталған бірнеше бірлескен хаттамалармен құжатталды.
Массачусетс технологиялық институтының профессоры Тейлор Фравелдің айтуынша, " Кеңес Одағының ыдырауы Қытайға Орталық Азияда талап еткен 34 000 шаршы шақырымнан астам аумақты қайтарып алуға тамаша мүмкіндік берген болуы мүмкін. Алайда, этникалық тәртіпсіздіктер жағдайында Қытай Шыңжаңдағы сепаратистік топтарға сыртқы қолдаудан бас тарту үшін жаңа тәуелсіз мемлекеттермен байланысты жақсартуға шешім қабылдады."
Қытай Шыңжаңдағы тұрақтылықты қолдау үшін Орталық Азия республикаларымен аумақтық даулардаисаға келді. Фравелдің айтуынша,"Қытайға аймақтағы панисламдық және пантюркистік күштердің таралуын болдырмау, Шыңжаңдағы сепаратистерге сыртқы қолдауды шектеу және даму арқылы этникалық топтар арасындағы шиеленісті азайтудың кең стратегиясы аясында трансшекаралық сауданы арттыру үшін көршілерімен ынтымақтастық қажет".
2020 жылдың мамырында Қытай веб-сайттары Tuotiao.com Қырғызстан мен Қазақстан Ресей оларды басып алғанға дейін Қытайдың бір бөлігі болды деп мәлімдеді. Бұл Қазақстан тарапынан сынға ұшырады және қытай елшісі наразылық ретінде шақырылды, дегенмен бұл Қытайдың Қазақстандағы, сондай-ақ Орталық Азиядағы аумақтық талаптарына қатысты алаңдаушылықты қайта жандандырды.
## Трансшекаралық су ресурстарын басқару
Шығыс Қазақстанның ең маңызды екі өзені - Ертіс және Ойыл, Қытайдан ағып жатыр. Олардың сулары екі елде де (атап айтқанда, Қытай Ертіс–Қарамай–Үрімші каналы мен Қазақстан Ертіс–Қарағанды каналы арқылы) суару және қалалық сумен жабдықтау үшін кеңінен пайдаланылады. Сонымен қатар, немесе Қазақстандық Балқаш көлі үшін негізгі су көзі болып табылады, ал Қытайдан ағатын Кіші Эмиль өзені қазақстандық Алакөл көлін сумен қамтамасыз етеді. Тиісінше, 1990-шы жылдардан бастап Қытайдағы екі трансшекаралық өзеннің суын пайдаланудың артуы қазақстандық экологтар мен саясаткерлерді алаңдатады. Тиісті мәселелер бойынша екіжақты келіссөздер мезгіл-мезгіл өткізіліп тұрады.
## Мәдени байланыстар
Кейбіреулер Қазақстан Орталық Азияның ең ықпалды елі және Қытай мен Орталық Азия арасындағы мәдени алмасулар үшін маңызды қақпа екенін айтады. Қазақстан өзара ынтымақтастық арқылы жаһандық проблемаларды шешуді жақтайды және өркениеттер арасындағы ынтымақтастыққа қол жеткізу үшін ұлттықтан жоғары ұйымдарға сүйенеді. Қазақстан Орталық Азияның өкілі ғана емес, сонымен қатар мұсылман өркениетінің көрінісі болып табылады және бүкіл әлем бойынша ықпалға ие. Осылайша, Қытай Қазақстаннан, ал екеуі бір - бірінен өзара білім ала алады. Орталық Азия мен Қытай халықтары бір-бірін жақсы түсінуі үшін елдер мәдениетаралық ынтымақтастықтың үлгісі бола алады.
Шынында да, президент Назарбаев бір кездері Қытай да, Қазақстан да ұзақ ортақ тарихқа, ұқсас дәстүрлер мен мәдениеттерге ие және көпұлтты елдер екенін айтты. Сондықтан екі ел арасындағы мәдени алмасу өте маңызды. 1992 жылдың тамызында Қытай мен Қазақстан Үкіметтері "Қытай Халық Республикасының Үкіметі мен Қазақстан Республикасының Үкіметі арасындағы мәдени ынтымақтастық туралы келісімге"қол қойды. Келісім екі ел арасындағы мәдени алмасуды басқаруға арналған алаң ретінде қызмет етеді.Екі мәдениет келісім негізінде Мәдени іс-шаралар өткізеді.
Бейжің "Қазақстан мәдениеті күнін" өткізді (іс жүзінде ол 2013 жылғы 5-8 қараша аралығында бір күннен астам уақытқа созылды). Үрімшіде қазақ хуаджу кезеңдері өтіп жатыр, оған тіпті провинцияның көптеген басшылары қатысты. Сондай-ақ, қалада қазақстандық фильмнің премьерасы өтті. Қытай мен Қазақстан бірлесіп Жібек жолы учаскесін Дүниежүзілік мұра тізіміне енгізуге өтінім берді және өтінім мақұлданды. Қазақстан мен Қытай 2017 жылды екі ел арасындағы "Туризм жылы" деп жариялады.
### Миграция
2000 жылдан бастап Қазақстанда қытайлық иммигранттардың саны едәуір өсті. 2010 жылғы зерттеуге сәйкес, қазақтардың 68% - ы өз қалаларында Қытай азаматтарымен қатар өмір сүретіндерін айтты; 56% - ы қытайлықтар онша көп емес деп санаса, 36% - ы олардың көп екенін сезді. Көпшілігі қытайлықтар мұнда жұмыс табу үшін (57%) және бизнеспен айналысу үшін (49%) келді деп сенді. Аз Сан оларды басқа мақсаттар үшін, соның ішінде некеге тұру (8%), азаматтық алу (6%) және мүлікті сатып алу (4%) үшін бар деп есептеді. Қазақстандағы Қытай жұмысшыларына қатысты шиеленіс кейде наразылыққа алып келді.
Қазақстанда 100 жылдан астам уақыт бұрын Шэньси провинциясының Сиань қаласынан қашқан дүнген тайпасынан 100 000-нан астам адам тұрады.Қытай экономикалық реформасынан кейін олар Шыңжаңға сауда жасауға барып, Қазақстан экономикасын дамыту үшін сианнан технологияларды импорттады. Қытайдағы қазақтарға келетін болсақ, олардың көпшілігі Солтүстік Шыңжаңда, аз саны Ганьсу мен Цинхайда тұрады. 2014 жылдың ортасына сәйкес Қытайда 8000-ға жуық қазақстандық студент оқиды, ал Қазақстанда қытайлық студенттер де бар.
Соңғы жылдары Қытайдағы этникалық қазақтар қуғын-сүргінге ұшырап, Шыңжаңдағы қайта тәрбиелеу лагерлеріне қамалып жатқанда, көпшілігі Қазақ автономиялық префектурасы сияқты жерлерден немесе көрші Қазақстанға қашып кетті.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Макао қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасының Макао арнайы әкімшілік ауданы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
Гонконг Арнайы Әкімшілік Ауданындағы (ҚХР) Қазақстан Республикасының Бас консулдығы 2003 жылы 23 қазанда ашылды (Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Гонконг қаласында (ҚХР) Қазақстан Республикасының Бас консулдығын ашу туралы» 2003 жылғы 6 маусымдағы №1104 Жарлығы).
Бас консулдықтың консулдық округына аймағына Гонконг АӘА және Макао АӘА кіреді.
2023 жылғы 12-13 қыркүйекте ҚР Бас консулдығы Гонконг САР және Макао, ҚХР-да «KAZAKH INVEST «ҰК» АҚ Төрағасының орынбасары Ж.Темірғалидің Гонконгқа сапарын ұйымдастырды. Сапар барысында Ж.Темірғали 2019 жылдан бері офлайн форматта алғаш рет ұйымдастырылған «Бір белдеу, бір жол» 8-ші Саммитіне қатысты.
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтарына Макаоға кіру үшін келген кездегі виза қажет.
Макао төлқұжатының иегерлеріне Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Оңтүстік Осетия қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Осетия арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
Қазақстан Оңтүстік Осетия Республикасын егеменді мемлекет ретінде танымайды.
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтарына Оңтүстік Осетия Республикасына кіру үшін виза қажет емес.
Оңтүстік Осетия азаматтарының төлқұжатын Қазақстан қабылдамайды.
## Көлік қатынасы
Абхазия және Оңтүстік Осетиядан әкелінген автокөліктерді кедендік тазартудан кейін пайдалануға болады. Егер көлік құралының иесі Абхазия, Оңтүстік Осетия заңды тұлғасы болса - көлік құралының кедендік декларациясы, ал егер көлік құралының иесі осы республикалардың резидент жеке тұлғалары болып табылса - жолаушылар кедендік декларациясы уақытша әкелуді растайтын құжат болып табылады.
## Дереккөздер |
Абхазия — Қазақстан қатынастары — Абхазия Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
Қазақстан Абхазия Республикасын егеменді мемлекет ретінде танымайды.
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтарына Абхазияға Республикасына кіру үшін 2 аптаға виза қажет емес.
Абхазия азаматтарының төлқұжатын Қазақстан қабылдамайды.
## Көлік қатынасы
Абхазия және Оңтүстік Осетиядан әкелінген автокөліктерді кедендік тазартудан кейін пайдалануға болады. Егер көлік құралының иесі Абхазия, Оңтүстік Осетия заңды тұлғасы болса - көлік құралының кедендік декларациясы, ал егер көлік құралының иесі осы республикалардың резидент жеке тұлғалары болып табылса - жолаушылар кедендік декларациясы уақытша әкелуді растайтын құжат болып табылады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Парагвай қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Перу Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
20 қыркүйек 2004 жылы Қазақстан мен Парагвай дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық саясат
Парагвай азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Парагвайға кіру үшін виза қажет.
## Байланыстар
2022 жылғы 22 қыркүйек – БҰҰ Бас Ассамблеясының 77-ші сессиясы алаңында Қазақстан Премьер-Министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеуберді Парагвайдың Сыртқы істер министрі Хулио Сесар Арреоламен кездесу өткізді.
30 тамыз 2022 жылы Қазақстанның Бразилиядағы Елшісі Перу, Парагвай және Боливия дипломатиялық миссияларының басшыларымен кездесті.
## Дереккөздер |
Гайана — Қазақстан қатынастары — Кооперативті Гайана Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
11 қаңтар 2013 жылы Қазақстан мен Гайана дипломатиялық қатынастар орнатты.
Елдердің астаналарында бір-бірінің елшіліктері жоқ.
## Визалық саясат
Гайана азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Гайанаға кіру үшін виза қажет.
## Байланыстар
2019 жылғы 21 наурызда Қазақстан Республикасының Мексика Құрама Штаттарындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі мәртебелі Андриан Елемесов мырза бүгін вице-президент және сыртқы істер министрі Құрметті Карл Гриниджге барды. Олар өзара қызығушылық тудыратын басқа салалар арасында екіжақты қатынастарды нығайту мәселелерін талқылады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Суринам қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Суринам Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
11 сәуір 2013 жылы Қазақстан мен Суринам дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық саясат
Суринам азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Суринамға кіру үшін 90 күнге виза қажет емес.
## Байланыстар
Қазақстанның Суринамдағы елшілігі ретінде Бразилиядағы елшілігі аккредиттелген.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Перу қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Перу Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
6 ақпан 1997 жылы Қазақстан мен Перу дипломатиялық қатынастар орнатты.
Перудің Ресейдегі Елшілігі Қазақстан бойынша аккредиттелген.
Қазақстанның Бразилиядағы Елшілігі Перу бойынша аккредиттелген.
## Визалық саясат
Перу азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Перуге кіру үшін виза қажет.
## Байланыстар
2023 жылғы 2 ақпан – Қазақстанның Бразилиядағы Елшісі Болат Нүсіповтің, Америка елдеріндегі «Қазақ Инвест» ҰК ресми өкілі Ғалымжан Матаевт және ҚР Перудағы Құрметті консулы Фредди Саравияның қатысуымен «Inkas Berries» халықаралық компаниясының негізін қалаушы және Президенті Карлос Корнеджмен онлайн-кездесу өтті.
2023 жылғы 19 шілде – Болат Нүсіпов Перу Елшісі Ромуло Фернандо Асурио Траверсо мырзамен кездесті. Кездесу барысында дипломаттар Қазақстан мен Перу арасындағы саяси диалогтың, сауда-экономикалық қатынастардың, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықтың және шарттық-құқықтық базаны кеңейтудің өзекті мәселелерін талқылады.
2023 жылғы 8 қыркүйек – Болат Нүсіпов Перу Елшісі Ромуло Фернандо Асурио Траверсо және Эквадор Елшісі Карлос Альберто Веластегимен, сондай-ақ Боливияның Бразилиядағы Уақытша сенімді Өкілі Орасио Вильегас Пардомен кездесті.
## Сауда
2021 жылы Қазақстан Перуге 422 мың доллар экспорттады. Қазақстан Перуге экспорттаған негізгі тауарлар ферроқорытпалар болып табылады (250 мың АҚШ долл.), фосфинаттар (гипофосфиттер) және фосфонаттар (фосфориттер) (172 мың доллар.), сондай-ақ құқық белгілейтін құжаттар (облигациялар және т.б.) және пайдаланылмаған маркалар (дол 346). Соңғы 23 жылда Қазақстанның Перуге экспорты жылдық есепте 4,57% - ға, 1998 жылғы 1,24 млн доллардан 2021 жылы 422 мың долларға дейін қысқарды
2021 жылы Перу Қазақстанға 513 мың доллар экспорттады. Перу Қазақстанға экспорттаған негізгі тауарлар жер қазу техникасы ($212 мың), құрал-саймандарға арналған ауыстырылатын бөлшектер ($162 мың) және басқа да темір бұйымдар ($118 мың) болды. Соңғы 23 жылда Перудің Қазақстанға экспорты жылдық есепте 29,1% - ға, 1998 жылғы 1,45 мың доллардан 2021 жылы 513 мың долларға дейін ұлғайды.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Уругвай қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Уругвай Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
30 шілде 1993 жылы Қазақстан мен Уругвай дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық саясат
Уругвай азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Уругвайға кіру үшін виза қажет.
## Байланыстар
2022 жылғы 18 наурыз – Уругвайға жұмыс сапары аясында Қазақстанның Бразилиядағы Елшісі Болат Нүсіпов Уругвай Парламентінің Cенаторы Маркос Метол Састренің шақыруымен Уругвай Парламентіне барды.
2023 жылғы 10 наурыз – Қазақстанның Бразилиядағы Елшісі Болат Нүсіповтың Уругвай Шығыс Республикасы Сенаторлар палатасының Сенаторы Маркос Метолмен онлайн кездесуі өтті.
2023 жылғы 13 шілде – Қазақстанның Бразилиядағы Елшісі Болат Нүсіпов Уругвай Елшісі Гильермо Валлес мырзамен кездесті.
2023 жылғы 27 шілде – Қазақстан мен Уругвай арасындағы дипломатиялық қатынастарының орнатылғанына 30 жыл толуына орай Уругвайдың Бразилиядағы Елшілігінде екі елдің дипломатиялық өкілдіктерінің салтанатты құттықтау ноталарымен алмасу рәсімі және қабылдау өтті.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Микронезия Федерациялық Штаттары қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Микронезия Федерациялық Штаттары арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
29 қазан 2015 жылы Қазақстан мен Микронезия дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық саясат
Микронезия азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Микронезияға кіру үшін 30 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Комитет — қазақстандық мемлекеттік орган құрамындағы ірі құрылымдық бөлім.
## Үкімет құрамындағы комитеттер
Қазіргі уақытта министрліктер құрамында 67 комитет бар:
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі[1]
* Агроөнеркәсіптік кешендегі мемлекеттік инспекция комитеті
* Балық шаруашылығы комитеті
* Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті
* Жер ресурстарын басқару комитеті
ҚР Әділет министрлігі
* Зияткерлiк меншiк құқығы комитетi
* Мәжбүрлеп орындату комитеті
* Тіркеу қызметі және заңгерлік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру комитеті
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі[2]
* Ғылым комитеті
* Ғылым және жоғары білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті
* Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім комитеті
* Тіл саясаты комитеті
ҚР Денсаулық сақтау министрлігі[3]
* Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитеті
* Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі[4]
* Көші-қон комитеті
* Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитеті
* Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитеті
ҚР Көлік министрлігі[5]
* Автомобиль жолдары комитеті
* Автомобиль көлігі және көліктік бақылау комитеті
* Азаматтық авиация комитеті
* Теміржол және су көлігі комитеті
ҚР Қаржы министрлігі[6]
* Қазынашылық комитеті
* Мемлекеттік кірістер комитеті
* Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті
* Ішкі мемлекеттік аудит комитеті
ҚР Қорғаныс министрлігіҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі[7]
* Азаматтық қоғам істері комитеті
* Ақпарат комитеті
* Архив, құжаттама және кітап ісі комитеті
* Дін істері комитеті
* Жастар және отбасы істері комитеті
* Мәдениет комитеті
* Этносаралық қатынастарды дамыту комитеті
ҚР Оқу-ағарту министрлігі[8]
* Балалардың құқықтарын қорғау комитеті
* Білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті
* Орта білім беру комитеті
ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі[9]
* Геология комитеті
* Құрылыс және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық істері комитеті
* Мемлекеттік қорғаныстық тапсырыс комитеті
* Өнеркәсіп комитеті
ҚР Сауда және интеграция министрлігі[10]
* Сауда комитеті
* Техникалық реттеу және метрология комитеті
* Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті
ҚР Су ресурстары және ирригация министрлігі
* Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитеті
* Су шаруашылығы комитеті
ҚР Сыртқы істер министрлігі[11]
* Инвестиция комитеті
* Халықаралық ақпарат комитеті
ҚР Төтенше жағдайлар министрлігі[12]
* Азаматтық қорғаныс және әскери бөлімдер комитеті
* Мемлекеттік материалдық резервтер комитеті
* Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті
* Өртке қарсы қызмет комитеті
* Төтенше жағдайлардың алдын алу комитеті
ҚР Туризм және спорт министрлігі[13]
* Ойын бизнесін және лотереяны реттеу комитеті
* Спорт және дене шынықтыру істері комитеті
* Туризм индустриясы комитеті
ҚР Ұлттық экономика министрлігі[14]
* Табиғи монополияларды реттеу комитеті
ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі[15]
* Ақпараттық қауіпсіздік комитеті
* Аэроғарыш комитеті
* Жасанды интеллект және инновацияларды дамыту комитеті
* Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер комитеті
* Телекоммуникациялар комитеті
ҚР Ішкі істер министрлігі[16]
* Әкімшілік полиция комитеті
* Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл комитеті
* Көші-қон қызмет комитеті
* Қылмыстық-атқару жүйесі комитеті
* Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы
ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі[17]
* Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
* Экологиялық реттеу және бақылау комитеті
ҚР Энергетика министрлігі[18]
* Атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті
## Бас прокуратура жанындағы комитеттер
* Активтерді қайтару жөніндегі комитет
* Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитет
## Бұрынғы комитеттер
* Геодезия және картография комитеті (2019-2024)
* Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті (2022-2024) → Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитеті, Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитеті
* Архив істері және құжаттаманы басқару комитеті (2021-2023) → Архив, құжаттама және кітап ісі комитеті
* Индустриялық даму комитеті (2020-2023) → Өнеркәсіп комитеті
* Көлік комитеті (2014-2023) → Автомобиль көлігі және көліктік бақылау комитеті, Теміржол және су көлігі комитеті
* Су ресурстары комитеті (1997-2023) → Су шаруашылығы комитеті
* Білім және ғылым саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті (2019-2022) → Білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті, Ғылым және жоғары білім саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті
* Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитеті (2014-2022) → Еңбек және әлеуметтік қорғау комитеті, Көші-қон комитеті
* Мектепке дейінгі және орта білім беру комитеті (2019-2022) → Орта білім беру комитеті
* Қаржы мониторингі комитеті (2008-2021) → Қаржылық мониторинг агенттігі
* Бәсекелестікті қорғау және дамыту комитеті (2019-2020) → Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі
* Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті (2014-2020) → Индустриялық даму комитеті, Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті
* Статистика комитеті (2014-2020) → Ұлттық статистика бюросы
* Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитеті (2019-2020) → Санитариялық-эпидемиологиялық бақылау комитеті, Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитеті
* Төтенше жағдайлар комитеті (2014-2020) → Төтенше жағдайлар министрлігі
* Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті (2007-2019) → Білім және ғылым саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті
* Геология және жер қойнауын пайдалану комитеті (2004-2019) → Геология комитеті
* Қоғамдық денсаулық сақтау комитеті (2017-2019) → Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитеті
* Қоғамдық келісім комитеті (2018-2019) → Дін істері комитеті
* Мемлекеттік сатып алу комитеті (2014-2019)
* Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті (2017-2019) → Табиғи монополияларды реттеу комитеті, Бәсекелестікті қорғау және дамыту комитеті, Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті
* Фармация комитеті (2017-2019) → Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитеті
* Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитеті (2014-2018) → Тіл саясаты комитеті
* Байланыс, ақпараттандыру және бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы мемлекеттік бақылау комитеті (2016-2017) → Телекоммуникациялар комитеті
* Медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті (2009-2017) → Фармация комитеті
* Медициналық қызметке ақы төлеу комитеті (2009-2017)
* Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитеті (2014-2017) → Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті
* Байланыс, ақпараттандыру және ақпарат комитеті (2014-2016) → Байланыс, ақпараттандыру және бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы мемлекеттік бақылау комитеті, Ақпарат комитеті
* Қаржылық бақылау комитеті (2008-2016) → Ішкі мемлекеттік аудит комитеті
* Құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері және жер ресурстарын басқару комитеті (2014-2016) → Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті, Жер ресурстарын басқару комитеті
* Мұнай-газ кешеніндегі экологиялық реттеу, бақылау және мемлекеттік инспекция комитеті (2014-2016) → Экологиялық реттеу және бақылау комитеті
* Атом энергиясы комитеті (2013-2014) → Атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті
* Бақылау және әлеуметтік қорғау комитеті (2007-2014) → Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитеті
* Есірткі бизнесіне қарсы күрес және есірткі айналымын бақылау комитеті (2004-2014)
* Жастар ісі комитеті (2012-2014)
* Кәсіпкерлікті дамыту комитеті (2011-2014)
* Кедендiк бақылау комитетi (2004-2014) → Мемлекеттік кірістер комитеті
* Көлік және қатынас жолдары комитеті (2007-2014) → Көлік комитеті
* Көліктік бақылау комитеті (1999-2014) → Көлік комитеті
* Криминалдық полиция комитеті (2006-2014)
* Мәдениет және өнер істері комитеті (2014)
* Мемлекеттік энергетикалық қадағалау және бақылау комитеті (2011-2014) → Атомдық және энергетикалық қадағалау мен бақылау комитеті
* Мұнай-газ кешеніндегі мемлекеттік инспекциялау комитеті (2010-2014) → Мұнай-газ кешеніндегі экологиялық реттеу, бақылау және мемлекеттік инспекция комитеті
* Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті (2002-2014) → Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті
* Салық комитетi (2002-2014) → Мемлекеттік кірістер комитеті
* Сот актілерін орындау комитеті (2010-2014)
* Сыртқы саяси талдау және болжамдау комитеті (2009-2014)
* Тергеу комитеті (2006-2014)
* Төтенше жағдайларды және өнеркәсіптік қауіпсіздікті мемлекеттік бақылау комитеті (2006-2014) → Индустриялық даму және өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті
* Тіл комитеті (2005-2014) → Тілдерді дамыту және қоғамдық-саяси жұмыс комитеті
* Тіркеу қызметі және құқықтық көмек көрсету комитеті (2008-2014)
* Ішкі әскерлер комитеті (2002-2014) → Ұлттық ұланның Бас қолбасшылығы
## Тағы қараңыз
* Қазақстан агенттіктері
* Қазақстан Үкіметі
* Қазақстанның Ұлттық қауіпсіздік комитеті
* Қазақстанның әкімдік басқармалары
## Дереккөздер |
Қазақстан — Марокко қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Марокко Корольдігі арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
Екі ел арасындағы алғашқы саяси қарым-қатынастар 1992 жылғы 26-28 мамырда Корольдіктің Сыртқы істер министрінің орынбасары Абдель Латиф Мулин бастаған Марокко СІМ делегациясының Қазақстанға жасаған сапарынан басталды.
## Байланыстар
2006 жылғы 21-22 тамызда Астанаға Марокко Королінің арнайы өкілі, Ауыл шаруашылығы және теңіз, балық шаруашылығы министрі Мұхаммед Лаэнсер іс-сапармен келді. Ол ҚР Мемлекеттік хатшысы О.Әбдікәрімовтың қабылдауында болып, оған Марокко монархының Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың атына екіжақты ынтымақтастықты жандандыру ұсынысы бар жолдауын табыстады. Сонымен қатар, ол ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевпен және ҚР Ауыл шаруашылығы министрі А.Есімовпен кездесті.
2011 жылы ҚР Сыртқы істер министрлігі мен Марокко Сыртқы істер министрлігі арасында консультациялар өткізу туралы өзара түсіністік туралы Меморандумға қол қойылғаннан бері саяси консультациялардың 3 раунды өткізілді:
2011 жылы 6-8 қазан аралығында Рабат қаласында өтті. Қазақстандық тарапты Сыртқы істер министрінің орынбасары Қ.Сарыбай, марокколық тарапты Сыртқы істер министрлігінің Мемлекеттік хатшысы Л.Ахарбаш басқарды.
2013 жылы 11-12 желтоқсан аралығында Астана қаласында өтті. Қазақстандық тарапты Сыртқы істер министрінің орынбасары Қ.Сарыбай, марокколық тарапты Сыртқы істер министрлігінің Бас хатшысы Н.Бурита. Сапар барысында Н.Бурита ҚР Парламенті Сенатының төрағасы Қ.Тоқаевтың қабылдауында болып, ҚР Мұнай және газ министрлігінің жауапты хатшысы Қ.Сафиновпен кездесті. ҚР Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ректоры Б.Әбдірәсіловпен өткізген кездесу қорытындысы бойынша ҚР Президенті жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы мен Марокко Корольдігіндегі Дипломатиялық зерттеулер академиясы арасында өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы Меморандумға қол қойылды.
2016 жылы 15-16 ақпан аралығында Рабат қаласында өтті. Қазақстандық делегацияны ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Мусинов, марокколық делегацияны МК Сыртқы істер министрлігінің делегат-министрі Н.Бурита басқарды.
2017 жылғы 29 мамырда Президенттің арнайы өкілі – ҚР Сыртқы істер министрінің орынбасары А.Камалдинов Марокко Корольдігіне жұмыс сапарымен барды. Сапар барысында Арнайы өкіл Марокко Сыртқы істер министрі Н.Буритамен кездесіп, ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Марокко Королі Мұхаммед VI атына жолдаған 2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Астанада өтетін ИЫҰ Ғылым және технологиялар жөніндегі І Саммитке қатысуға шақыру хатын табыстады.
2017 жылғы 9-11 қыркүйек аралығында МК Сыртқы істер министрі Н.Бурита Марокко Королінің арнайы өкілі ретінде ИЫҰ Ғылым және технологиялар жөніндегі І Саммит жұмыстарына қатысты. Сапар барысында ол ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахмановпен кездесті.
2018 жылы 27 қыркүйекте Нью-Йоркте ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахманов пен МК Сыртқы істер министрі Н.Бурита Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Марокко Корольдігінің Үкіметі арасындағы Дипломатиялық және қызметтік паспорттардың иелері үшін визалық талаптардан босату туралы келісімге қол қойылды.
2022 жылғы 17 қаңтарда Рабат қаласындағы резиденциясымен Қазақстан Республикасының Марокко Корольдігіндегі алғашқы Елшісі С.Сайлауқызы Марокко Королі Мұхаммед VI Cенім грамоталарын тапсырды.
2014 жылғы 10-12 қараша аралығында ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Қ.Тоқаев еліміздің парламенттік делегациясын басқарып, ресми сапармен Рабатқа барды. Сапар барысында Спикер Қ.Тоқаев МК Кеңесшілер палатасының төрағасы М.Әл-Шейх Биядилламен, Өкілдер палатасының (төменгі палата) төрағасы Рашид Әл-Аламимен, Премьер-министр Абделилла Бенкиранмен, сондай-ақ, Марокко Королінің Арнайы өкілі, Король кеңсесінің басшысы Омар Аззиманмен кездесіп, оған ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Марокко Королі Мұхаммед VI-ны Қазақстанға ресми сапармен келіп, оның шеңберінде Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының V Съезіне қатысуға шақыру хатын табыс етті.
2018 жылғы 6-7 желтоқсан аралығында Рабат қаласында Парламентаралық одақтың кезекті Халықаралық конференциясы өтіп, оған ҚР Парламенті Сенатының депутаты Н.Төреғалиев қатысты.
ҚР Парламенті Сенатының депутаттары Т.Мұқашев пен Ғ.Дүйсембаев 2019 жылғы 4-6 қазан аралығында Марракеш қаласында өткен ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының күзгі отырысына қатысты.
Екі мемлекеттің Парламенттерінде парламенттік достық топтары құрылып, жұмыс істеуде.
## Көпжақты ынтымақтастық
Қазақстан мен Марокко халықаралық ұйымдар аясында өзара белсенді әрекеттесіп келуде.
2010 жылы 1-2 желтоқсанда МК Сыртқы істер министрлігінің Мемлекеттік хатшысы Латифа Ахарбаш ханым Астанада өткен ЕҚЫҰ Саммитіне қатысты.
2011 жылы 28-30 маусым аралығында МК Сыртқы істер министрлігінің Мемлекеттік хатшысы Л.Ахарбаш Астанада өткен 38-ші ИЫҰ СІМК отырысына қатысты.
2013 жылы 9-11 желтоқсан аралығында Конакри қаласында (Гвинея Республикасы) өткен ИЫҰ СІМК 40-шы сессиясы аясында ҚР Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысов МК Сыртқы істер министрі С.Мизуармен кездесті.
2018 жылы 27 қыркүйекте Нью-Йоркте ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахманов пен МК Сыртқы істер министрі Н.Бурита екіжақты кездесу өткізді.
Марокко Қазақстанның «Терроризмнен азат әлемге қол жеткізуге арналған мінез-құлық кодексі» және «Ядролық қарудан азат әлем құру туралы жалпыға бірдей декларация» бастамаларын қолдады.
2021 жылғы 25 ақпанда марокколық тарап Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі ислам ұйымының Жарғысына қол қойды. Қазіргі уақытта елдің мүдделі мекемелері ратификациялау жұмыстарын жалғастыруда.
2021 жылғы қазанда Марокко 2022-2024 жылдарға БҰҰ Адам құқықтары жөніндегі кеңесіне Қазақстан кандидатурасына оң дауыс берді.
## Дереккөздер |
Нұрсұлтан Амангелдіұлы Құрманов, Нұрсұлтан Құрман (11 тамыз 1989 жыл, Отырар ауданы, Түркістан облысы) — журналист, тележүргізуші, спорт менеджері. 2023 жылдан бастап Қазақстан футзал қауымдастығының вице-президенті . «Журналистика» номинациясы «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының иегері.
## Өмірбаяны
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің саясаттану және философия факультетін "Саясаттану" мамандығы бойынша бітірген. Әр жылдары "Жеті күн" апталық сараптама-талдау бағдарламасында жүргізуші, Хабар арнасындағы жаңалықтар жүргізушісі болды.
### Журналистика
### Спорт
## Тағы қараңыз
## Дереккөздер |
Қазақстан — Тонга қатынастары — Қазақстан мен Тонга арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Тонга арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Тонга 2015 жылдың 17 наурыз осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Тонгаға келу үшін виза қажет.
Тонга азаматтарына Қазақстанға келу үшін виза қажет.
## Байланыстар
Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов бастаған Қазақстан делегациясы 2014 жылғы 1-3 қыркүйекте Самоада БҰҰ қамқорлығымен өтетін Шағын аралдық дамушы мемлекеттер бойынша үшінші халықаралық конференцияға (SIDS) қатысады. Қазақстан мен БҰҰ ЭСКАТО арасында бірлескен жобаны іске қосудың маңыздылығы ерекше атап өтілді, оның шеңберінде Азия-Тынық мұхиты аймағындағы тоғыз Арал еліне (Маршалл аралдары, Микронезия, Науру, Палау, Папуа Жаңа Гвинея, Самоа, Соломон аралдары, Тонга және Кирибати) ауылдық жерлерде электр энергиясын өндіру үшін биогаз жүйелерін орнатуға көмек көзделеді.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Самоа қатынастары — Қазақстан мен Самоа арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Самоа арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Самоа 2013 жылдың 7 ақпанында осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
Қазақстан Республикасы мен Тәуелсіз Самоа мемлекетінің өкілдері Нью-Йоркте бірлескен коммюникеге қол қойып, дипломатиялық қатынастар орнатты
Қазақстан тарапынан құжатқа БҰҰ жанындағы ҚР Тұрақты өкілі Бірғаным Әйтімова, ал Nәуелсіз Самоа мемлекеті тарапынан БҰҰ жанындағы осы мемлекеттің тұрақты өкілі Али'иоаига Фетури Элисая қол қойды.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Самоаға кіру үшін 60 күн виза қажет емес.
Самоа азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Байланыстар
2014 жылғы 1 қыркүйекте Самоада БҰҰ-ның шағын аралдық дамушы мемлекеттер жөніндегі конференциясы аясында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Е. Ыдырысовтың Аустралия СІМ басшысы Дж.Бишоппен екіжақты кездесуі өтті.
## Дереккөздер |
Марьяна Искандер (ағылш. Maryana Iskander /mˈæriːˌænɑː ɪskˈændər/; араб.: ماريانا إسكندر; 1 қыркүйек, 1975 жыл туған, Каир) — Мысырдан шыққан американдық менеджер, Сколл сыйлығының иегері. Оңтүстік Африканың жетекші үкіметтік емес ұйымы Harambee Youth Employment Accelerator компаниясының бас атқарушы директоры (бас директор). 2021 жылдың қыркүйегінде Уикимедиа Қоры бас директоры болып тағайындалды.
## Балалығы және білімі
Марьяна Искандер Каирде (Мысыр) дүниеге келген; отбасы Құрама Штаттарға төрт жаста болғанда көшіп келген. Отбасы Техас штатындағы Раунд-Рок қаласына қоныстанады. Искандер Райс университетін әлеуметтану мамандығы бойынша үздік бітірді, содан кейін Родос стипендиаты ретінде Оксфорд университетінде магистр дәрежесін алды, ол жерде Родос әйелдер қауымдастығын құрды. Йель университеті заң мектебін 2003 жылы бітірген.
## Кәсіби қызметы
Оксфордты бітіргеннен кейін Искандер өзінің мансабын McKinsey&Co-да қызметкер ретінде бастады. Йель заң мектебін бітіргеннен кейін Искандер Чикагодағы Жетінші аудандық апелляциялық соттың Дайан Вудқа кеңсе қызметкері болды. Содан кейін Райс университетінің президенті Дэвид Либронның кеңесшісі қызметін атқарды. Екі жылдан кейін Искандер Райстағы жұмысын тастап, Нью-Йорктегі Американың Жоспарланған ата-аналар федерациясының бас операциялық директоры (COO) лауазымына орналасты. Сондай-ақ WL Gore компаниясында стратегиялық кеңесші болып жұмыс істеді & Нью-Йорктегі Cravath, Swaine & Moore және Хьюстондағы Винсон & Элкинс серіктестері және серіктесі.
### Harambee Youth Employment Accelerator
«Жоспарланған ата-аналық» қызметтегі тәжірибесінен кейін Искандер 2012 жылы Оңтүстік Африкадағы Harambee жастарды жұмыспен қамтуды жеделдететін бас директоры болып жұмыс істей бастады және 2013 жылы оның бас атқарушы директоры (бас директор) болды. Harambee жастар арасындағы жұмыссыздық пен айналымды азайту үшін жұмыс берушілерді жұмыс күшіне алғаш рет кіретін адамдармен байланыстыруға назар аударады. Ескендір жұмыс берушілердің тәжірибесіз жұмысшыларды жалдау мен ұстауды қайырымдылық іс ретінде емес, талантты мойындау ретінде қарастырғанын қалайды. Оңай іздеуге болатын жұмысшылардың үлкен базасын дамыта отырып және осы әдіс арқылы жастарды табысты жұмысқа орналастыруға болатындығын дәлелдеу арқылы Харамби өзінің күш-жігері мен тиімділігін арттыра алды. Искандер бас директор болған кезінде Харамби Оңтүстік Африканың жетекші коммерциялық емес ұйымдарының біріне айналды және 2019 жылдың маусым айындағы жағдай бойынша 500 бизнеспен серіктестікте 100 000 жас жұмысшыға жұмыс мүмкіндігін ұсынып, жергілікті жастарды жұмыспен қамтуға елеулі үлес қосуда.
## Мойындау
Искандер бірнеше атақты марапаттар мен стипендияларға ие болды. оларға Skoll қоғамдық кәсіпкерлік сыйлығы және Йель заң мектебінің түлектері сыйлығы кіреді. 2002 жылы ол «АҚШ қоғамына, мәдениетіне немесе ғылымына елеулі үлес қосуға дайын» иммигранттарға немесе олардың балаларына берілетін Пол және Дейзи Соростың жаңа американдықтар стипендиясына ие болды. Ол сондай-ақ Родос стипендиясын және Гарри Трумэн стипендиясын алды. 2006 жылы Аспен институтындағы Генри Кроун стипендиаттарының сыныбының және олардың Аспен көшбасшыларының жаһандық желісінің мүшесі болды. Ұйым және оның басшылығы Skoll Foundation және USAID сияқты ұйымдардан марапаттар мен қаржыландыру алды.
## Жарияланымдар
Искандер Йель заң журналдарында «Неліктен құқықтық білім әйелдер үшін емес» және «Әдістеме маңызды» деген екі мақала жариялады. Ол сонымен қатар Africa Portal және Daily Maverick сайттарында мақалалар жариялады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Папуа-Жаңа Гвинея қатынастары — Қазақстан мен Папуа-Жаңа Гвинея арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Папуа-Жаңа Гвинея арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Папуа-Жаңа Гвинея 2023 жылдың 23 наурызында осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Папуа-Жаңа Гвинеяға келу үшін виза қажет.
Папуа-Жаңа Гвинея азаматтарына Қазақстанға келу үшін виза қажет.
## Байланыстар
Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов бастаған Қазақстан делегациясы 2014 жылғы 1-3 қыркүйекте Самоада БҰҰ қамқорлығымен өтетін Шағын аралдық дамушы мемлекеттер бойынша үшінші халықаралық конференцияға (SIDS) қатысады. Қазақстан мен БҰҰ ЭСКАТО арасында бірлескен жобаны іске қосудың маңыздылығы ерекше атап өтілді, оның шеңберінде Азия-Тынық мұхиты аймағындағы тоғыз Арал еліне (Маршалл аралдары, Микронезия, Науру, Палау, Папуа Жаңа Гвинея, Самоа, Соломон аралдары, Тонга және Кирибати) ауылдық жерлерде электр энергиясын өндіру үшін биогаз жүйелерін орнатуға көмек көзделеді.
2017 жылдың 1 шілдесінде Папуа – Жаңа Гвинея делегациясының өкілдері Астанадағы этноауылға барып, қымыз жасап көрді, тіпті қазақ сөздерін қайталауға тырысты.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Фиджи қатынастары — Қазақстан мен Фиджи арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Фиджи арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Фиджи 2012 жылдың 6 маусым осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Фиджиға кіру үшін виза қажет.
Фиджи азаматтарына Қазақстанға келу үшін виза қажет.
## Сауда
2017 жылы Қазақстан Фиджиге 2,6 мың доллар экспорттады. Соңғы 14 жылда Қазақстанның Фиджиге экспорты жылдық есепте 17,8% - ға, 2003 жылғы 261 доллардан 2017 жылы 2,6 мың долларға дейін өсті.
2017 жылы Фиджи Қазақстанға 1,85 доллар тауар экспорттады. Соңғы 14 жылда Фиджидің Қазақстанға экспорты жылдық есепте 10,6% - ға, 2003 жылғы 8,95 мың доллардан 2017 жылы 1,85 мың долларға дейін қысқарды.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Тувалу қатынастары — Қазақстан мен Тувалу арасындағы қатынастар Орталық Азияда орналасқан Қазақстан Республикасы мен Тынық мұхитының батысында орналасқан Тувалу арасындағы дипломатиялық байланыстарға жатады. Бұл екі ел географиялық қашықтыққа қарамастан, өз аймақтарында және әлемдік аренада бейбітшілікті, дамуды және ынтымақтастықты нығайтуға міндеттеме алады.
## Дипломатия
Қазақстан мен Тувалу 2012 жылдың 27 шілде осы екі ел арасындағы достық әріптестік пен ынтымақтастықтың басталуын белгілей отырып, дипломатиялық қатынастар орнатты.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Тувалуға кіру үшін келген кездегі визаны ала алады.
Тувалу азаматтарына Қазақстанға келу үшін виза қажет.
## Сауда
2018 жылы Қазақстан Тувалаға 7 мың АҚШ долларына тауарлар экспорттады. Соңғы 20 жылда Қазақстанның Тувалуға экспорты жылдық есепте 1,31% - ға, 1998 жылғы 10,1 мың доллардан 2018 жылы 7,77 мың долларға дейін қысқарды.
## Дереккөздер |
Барбадос — Қазақстан қатынастары — Барбадос Республикасы пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
27 наурыз 2018 жылы Қазақстан мен Барбадостдипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Елдер арасында елшіліктер жоқ.
## Визалық саясат
Барбадос азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Барбадосқа кіру үшін 28 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Антигуа және Барбуда — Қазақстан қатынастары — Антигуа және Барбуда мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
16 қараша 2017 жылы Қазақстан мен Антигуа және Барбуда дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Антигуа және Барбуда азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Антигуа және Барбудаға кіру үшін 180 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Белиз — Қазақстан қатынастары — Белиз Республикасы пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
7 қараша 2013 жылы Қазақстан мен Белиз дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Белиз азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Белизге кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Қазақстан мен Сальвадор қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Сальвадор арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
30 қаңтар 2014 жылы Қазақстан мен Сальвадор дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Сальвадор азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Сальвадорға кіру үшін қажет.
## Дереккөздер |
Қазақстан мен Панама қатынастары — Қазақстан Республикасы мен Панама арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
28 шілде 1995 жылы Қазақстан мен Панама дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Панама азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Панамаға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Гондурас пен Қазақстан — Гондурас пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
28 қараша 1995 жылы Қазақстан мен Гондурас дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Гондурас азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Гондурасқа кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Доминика мен Қазақстан — Доминика пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
30 сәуір 2013 жылы Қазақстан мен Доминика дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Доминика азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Доминикаға кіру үшін 21 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Доминикан Республикасы мен Қазақстан — Доминика пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
7 маусым 2011 жылы Қазақстан мен Доминикан Республикасы дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Доминикан Республикасы азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Доминикан Республикасына кіру үшін 90 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Гренада мен Қазақстан — Гренада пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
15 қараша 2012 жылы Қазақстан мен Гренада дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Гренада азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Гренадаға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Гаити мен Қазақстан — Гаити мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
20 қыркүйек 2013 жылы Қазақстан мен Гаити дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Елдер арасында елшіліктер жоқ.
## Визалық саясат
Гаити азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Гаитиға кіру үшін 3 айға виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Буркина-Фасо — Қазақстан қатынастары — Буркина-Фасо Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстары.
## Дипломатия
10 ақпан 2011 жылы Қазақстан мен Буркина-Фасо арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
Қазақстан Республикасының Марокко Корольдігіндегі Елшілігі Қазақстан мен Ислам әлемінің білім, ғылым және мәдениет ұйымымен (ИСЕСКО) ынтымақтастық және Батыс Африка құрылығындағы Бенин, Буркина-Фасо, Габон, Гвинея-Бисау, Кот д’Ивуар, Кабо-Верде, Гамбия, Мавритания, Мали, Сенегал, Сьерра-Леоне, Тогоға, яғни Батыс Африкадағы 12 мемлекетпен байланыстар үшін жауапты болып келеді.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Буркина-Фасоға бару үшін электронды виза керек.
Буркина-Фасо азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Косонсой ауданы (өзб. Kosonsoy tumani) — Өзбекстан Республикасының Наманған облысындағы әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы – Косонсой қаласы.
## Тарихы
Косонсой ауданы 1926 жылы құрылған. 1938 жылы Ферғана облысының құрамына енді. 1941 жылы Наманған облысына берілді. 1959 жылы 14 желтоқсанда таратылған Задар ауданы аумағының бір бөлігі Косонсой ауданына қосылды.
1960 жылы қайтадан Ферғана облысына берілді. 1961 жылы 31 наурызда Әндіжан облысына ауыстырылды. 1963 жылы жойылды. 1973 жылы Наманған облысының құрамында қалпына келтірілді.
## Әкімшілік бөлініс
2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша аудан құрамына:
Қала
* Косонсой
10 қалалық ауыл:
* Богишамол
* Истиклол
* Касан
* Кукимбай
* Озод
* Тергачи
* Чиндовул
* Чуст Куча
* Янгийул
* Янгишахар
* Обод
* Узункишлок
7 ауыл тұрғындарының жиыны:
* Ёшлик,
* Карасув,
* Касан,
* Кукумбай,
* Тергачи,
* Чиндовул,
* Ширин
## Дереккөздер |
Косово — Қазақстан қатынастары — Косово мен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
22 ақпанда Қазақстанның Сербиядағы Елшісі Ғабит Сыздықбеков Сербия Республикасының Сыртқы істер министрі Никола Селаковичпен кездесті.
Қазақстандық дипломат Астана мен Белград арасындағы қарым-қатынастардың дәстүрлі достық және сенімді сипатын атап өтті. Қазақстан Сербияға аумақтық тұтастықты сақтау қағидатын негізге ала отырып, Косово және Метохия мәселелері бойынша әрдайым қолдау көрсетуге ниетті екенін атап көрсетті.
2021 жылғы жағдай бойынша Қазақстан Косовоның тәуелсіздігіне үзілді-кесілді қарсы болды және бұл мәселе бойынша Сербияның ұстанымын қабылдады. 2008 жылғы желтоқсанда Қазақстан премьер-Министрі Кәрім Мәсімов мәлімдеме жасады: "бізде ресми ұстаным бар. Қазақстан Косовоны мойындамады және Абхазия мен Оңтүстік Осетияны мойындамады. Біз шекаралар анықталған деп санаймыз және Қазақстан ешқандай жаңа мемлекеттерді мойындамайды".
## Дипломатия
Қазақстан Косово Республикасын егеменді мемлекет ретінде танымайды.
## Визалық саясат
Қазақстан азаматтарына Косовоға Республикасына кіру үшін виза қажет.
Косово азаматтарының төлқұжатын Қазақстан қабылдамайды.
## Дереккөздер |
Бенин — Қазақстан қатынастары — Бенин Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстары.
## Дипломатия
13 қыркүйек 2011 жылы Қазақстан мен Бенин арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
Қазақстан Республикасының Марокко Корольдігіндегі Елшілігі Қазақстан мен Ислам әлемінің білім, ғылым және мәдениет ұйымымен (ИСЕСКО) ынтымақтастық және Батыс Африка құрылығындағы Бенин, Буркина-Фасо, Габон, Гвинея-Бисау, Кот д’Ивуар, Кабо-Верде, Гамбия, Мавритания, Мали, Сенегал, Сьерра-Леоне, Тогоға, яғни Батыс Африкадағы 12 мемлекетпен байланыстар үшін жауапты болып келеді.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Бенинге бару үшін электронды виза керек.
Бенин азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Коста-Рика мен Қазақстан — Коста-Рика пен Қазақстан Республикасы арасындағы қатынастар.
## Дипломатия
1 қазан 1996 жылы Қазақстан мен Коста-Рика дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Қазақстанның Мексикадағы елшілігі консулдық орналасқан елден (Мексика) және толық емес аккредиттеу елдерінен (Коста-Рика, Панама және Ямайка) басқа елшіліктің жауапкершілік аймағына келесі елдер мен халықаралық ұйымдар кіреді: Антигуа және Барбуда, Багам аралдары достастығы, Барбадос, Белиз, Гондурас Республикасы, Гренада, Гватемала Республикасы, Доминика, Эль-Сальвадор Республикасы, Сент- Винсент пен Гренадиндер, Сент-Китс және Невис Федерациясы, Сент-Люсия, Тринидад және Тобаго Республикасы сондай-ақ Кариб теңізі мемлекеттерінің қауымдастығы (AKG) және Латын Америкасы мен Кариб теңізіндегі ядролық қаруға тыйым салу агенттігі (ОПАНАЛ).
## Визалық саясат
Коста-Рика азаматтары Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
Қазақстан азаматтарына Коста-Рикаға кіру үшін 90 күнге виза қажет емес.
## Дереккөздер |
Ангола — Қазақстан қатынастары — Ангола Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы дипломатиялық байланыстары.
## Дипломатия
3 қазан 1994 жылы Қазақстан мен Ангола арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
2018 жылғы 11 қыркүйекте Қазақстанның Сыртқы істер министрі Қайрат Әбдірахманов Қазақстанға алғаш рет келген Ангола СІМ басшысы, осы елдің президентінің арнайы өкілі Мануэль Домингуш Аугуштумен келіссөздер жүргізді.
Қазақстан Анголамен екіжақты қарым-қатынасты дамытуға үлкен мән береді. Кеңес заманынан бері екі ел достық қарым-қатынасты байланыстырды. Қазақстандық жоғары оқу орындарында Анголадан көптеген студенттер оқыды. Қазақстанның мамандары 1975 жылы тәуелсіздік жарияланғаннан кейін Анголада өнеркәсіптік нысандарды құруға белсенді қатысты.
Тараптар Қазақстанның 2017-2018 жылдардағы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне тұрақты емес мүшелігі аясындағы өзара іс-қимыл мәселелерін, ҚК күн тәртібіндегі Африканың проблемаларын және Африка Одағының бейбітшілік және Қауіпсіздік Кеңесінде Анголаның алдағы төрағалығын ескере отырып, өзара іс-қимыл мәселелерін талқылады.
## Визалық режим
Қазақстан азаматтарына Анголаға бару үшін виза керек.
Ангола азаматтарына Қазақстанға кіру үшін виза қажет.
## Дереккөздер |
Дарюш Емельняк (1975 жылы 17 наурызда туған) — Козьминский университетінің менеджмент профессоры, Гарвард университетіндегі Беркман Клейн атындағы Интернет және қоғам орталығының оқытушысы және Польша ғылым академиясының вице-президенті.
Оның қызығушылықтары әлеуметтік деректер ғылымы және бірлескен қоғам, ашық ынтымақтастық жобалары (Уикипедия немесе F/LOSS сияқты), білім шоғырланған бизнестік сервистер, виртуалды қауымдастықтар туралы. 2015 жылы Уикимедиа қорының қамқоршылық кеңесіне сайланды.
## Жұмыс тәжрибесі
Ол VI Liceum Ogólnokształcące im түлегі. Тадеушза Рейтана в Варшави және Варшава университетінің менеджмент факультетінің 2000 жылғы үздік түлегі. 2004 жылы Ph.D. дәрежесін алды. Анджей Козминскийдің жетекшілігімен Козьминский университетінен менеджмент (экономиканың қосалқы саласы ретінде). 2014 жылы Польша Президентінің қолынан профессор атағын алды. Ол Козьминский университетінде MINDS (Желілік және цифрлық қоғамдардағы басқару) кафедрасын басқарады.
2019 жылы тарихтағы әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар бойынша ең жас мүшесі ретінде Польша Ғылым академиясына сайланды, 2022 жылы оның ең жас вице-президенті болды. 2016 жылдан бастап Гарвард университетінің Беркман Клейн Интернет және қоғам орталығының оқытушысы.
### Уикимедиа
Уикимедиа қозғалысы аясында Джемельняк Поляк Уикипедиясына қатысады, онда ол әртүрлі рөлдерде, соның ішінде әкімші, бюрократ және чек-пайдаланушы ретінде қызмет етті. Сонымен қатар барлық Уикимедиа жобаларының басқарушысы болды. Уикимедианың поляк бөлімшесінің мүшесі, бірақ ешқашан онда ешқандай рөл немесе лауазымды атқармаған.
Дарюш белгілі бір шектеулермен Уикипедияны ақылы редакциялауға мүмкіндік беруді қолдайтынын білдірді және жобалардағы бюрократияны азайту туралы айтты. Ол әйелдер мен академиктерді Уикимедиа қозғалысына кеңінен тартуды және оны академиялық ортада қолдану мен дамытуға белсенді түрде жәрдемдесу қажеттігін жақтаушы.
Уикипедияның әлеуметтік ұйымы туралы «Жалпы білім?: Уикипедияның этнографиясы» атты кітаптың авторы болды, ол ашық бастапқы жобалардағы сәйкестік пен рөлдерді зерттеу кезеңінен кейін, қатысушы этнография түрінде. Кітапты сыншылар мен басқа да ғалымдар жақсы қабылдады. Жақында азаматтық ғылым, құрдастар өндірісі, платформалық капитализм, шығармашылық ортақтық немесе сандық өзін-өзі бағалау сияқты бір-бірімен байланыссыз болып көрінетін құбылыстарды түсіндіре отырып, бірлескен қоғам туралы кітапты (2020, MIT Press) бірге жазды.
## Дереккөздер |
Subsets and Splits
No saved queries yet
Save your SQL queries to embed, download, and access them later. Queries will appear here once saved.