text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Любимовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Драгомиров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 36 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 341 адам (172 ер адам және 169 әйел адам) болса, 2009 жылы 291 адамды (145 ер адам және 146 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Зелёный Гай — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Зеленогай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1803 адам (883 ер адам және 920 әйел адам) болса, 2009 жылы 1484 адамды (729 ер адам және 755 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Новогречановка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Зеленогай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 40 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 792 адам (378 ер адам және 414 әйел адам) болса, 2009 жылы 598 адамды (293 ер адам және 305 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Рощинское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Рощин ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 45 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 775 адам (393 ер адам және 382 әйел адам) болса, 2009 жылы 531 адамды (255 ер адам және 276 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Константиновка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Абай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 420 адам (197 ер адам және 223 әйел адам) болса, 2009 жылы 330 адамды (157 ер адам және 173 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Калиновка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Абай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 702 адам (343 ер адам және 359 әйел адам) болса, 2009 жылы 509 адамды (250 ер адам және 259 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ұлықбек Асанбаев Пахритдинұлы (өзб: Улуғбек Осонбоев; 13 қыркүйек , 1979 жыл, Шымкент, КСРО) — қазақстандық футболшы, жартылай қорғаушы, Қазақстан құрамасының бұрынғы ойыншысы.
## Мансабы
Шымкеннттік футболдың тәрбиеленушісі. 17 жасында Қазақстан чемпионатында дебютқа шыққан. Асанбаев сол кезде «СКИФ-Ордабасы» клубында болған.
1997 жылы Өзбекстанға көшіп, МХСК клубымен келісімшартқа отырған. Бір жылдан кейін «Дустлик» клубына көшеді. 2000 жылы Пахтакор клубымен келісім-шартқа отырады. 5 маусым ойнағаннан кейін Қазақстанға қайтып келеді.
2003-2006 жылдар аралығында Қайрат клубында ойнады. 2006 жылдың жазынан, 2009 жылдың қысына дейін «Ақтөбе» клубында ойнаған. 2010-2011 жылдарда – шымкенттік «Ордабасы» клубының ойыншысы.
2011 жылдың жазынан бастап «Ертіс» клубында ойнады.
2012 жылы футболшының мансабын аяқтауы туралы жариялады. Қазіргі кезде футболшылардың жаттықтырушысы болып жүр. 2012 жылдың жазында «Шахтёр» клубының директоры болып тағайындалды.
Қазақстан құрамасында 6 ойынға қатысты. Дебют 2006 жылдың 5 шілдесінде болды. Ойын Қырғызстан құрамасына қарсы өтті. Ойынды Қазақстан құрамасы жеңді (1:0).
## Стаистикасы
## Жетістіктері
* Қазақстан чемпионаты: 2004, 2007, 2008, 2009 жылдар.
* Қазақстан жүлдесінің иегері: 2003, 2008 жылдар.
## Сыртқы сілтемелер
* Профиль игрока на сайте УЕФА(қолжетпейтін сілтеме)
* Профиль на сайте fannet.org Мұрағатталған 28 мамырдың 2018 жылы.
* Профиль на сайте soccer.ru |
Драгомировка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Драгомиров ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 519 адам (245 ер адам және 274 әйел адам) болса, 2009 жылы 524 адамды (251 ер адам және 273 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ұлықбек Асанбаев Пахритдинұлы (өзб: Улуғбек Осонбоев; 13 қыркүйек , 1979 жыл, Шымкент, КСРО) — қазақстандық футболшы, жартылай қорғаушы, Қазақстан құрамасының бұрынғы ойыншысы.
## Мансабы
Шымкеннттік футболдың тәрбиеленушісі. 17 жасында Қазақстан чемпионатында дебютқа шыққан. Асанбаев сол кезде «СКИФ-Ордабасы» клубында болған.
1997 жылы Өзбекстанға көшіп, МХСК клубымен келісімшартқа отырған. Бір жылдан кейін «Дустлик» клубына көшеді. 2000 жылы Пахтакор клубымен келісім-шартқа отырады. 5 маусым ойнағаннан кейін Қазақстанға қайтып келеді.
2003-2006 жылдар аралығында Қайрат клубында ойнады. 2006 жылдың жазынан, 2009 жылдың қысына дейін «Ақтөбе» клубында ойнаған. 2010-2011 жылдарда – шымкенттік «Ордабасы» клубының ойыншысы.
2011 жылдың жазынан бастап «Ертіс» клубында ойнады.
2012 жылы футболшының мансабын аяқтауы туралы жариялады. Қазіргі кезде футболшылардың жаттықтырушысы болып жүр. 2012 жылдың жазында «Шахтёр» клубының директоры болып тағайындалды.
Қазақстан құрамасында 6 ойынға қатысты. Дебют 2006 жылдың 5 шілдесінде болды. Ойын Қырғызстан құрамасына қарсы өтті. Ойынды Қазақстан құрамасы жеңді (1:0).
## Стаистикасы
## Жетістіктері
* Қазақстан чемпионаты: 2004, 2007, 2008, 2009 жылдар.
* Қазақстан жүлдесінің иегері: 2003, 2008 жылдар.
## Сыртқы сілтемелер
* Профиль игрока на сайте УЕФА(қолжетпейтін сілтеме)
* Профиль на сайте fannet.org Мұрағатталған 28 мамырдың 2018 жылы.
* Профиль на сайте soccer.ru |
Котовское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Теңдік ауылдық округі құрамындағы ауыл. 2010 жылға дейін қысқарған "Кантемиров ауылдық округі" құрамында болған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 51 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 558 адам (275 ер адам және 283 әйел адам) болса, 2009 жылы 203 адамды (97 ер адам және 106 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Талап — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Летовочный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 63 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 346 адам (177 ер адам және 169 әйел адам) болса, 2009 жылы 227 адамды (126 ер адам және 101 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мәдениет — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Летовочный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 70 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 338 адам (166 ер адам және 172 әйел адам) болса, 2009 жылы 218 адамды (110 ер адам және 108 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Петровка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чкалов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 51 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1547 адам (748 ер адам және 799 әйел адам) болса, 2009 жылы 1505 адамды (735 ер адам және 770 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Новоприречное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Большеизюм ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстікке қарай 3 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 447 адам (240 ер адам және 207 әйел адам) болса, 2009 жылы 393 адамды (203 ер адам және 190 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Северное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Большеизюм ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 152 адам (76 ер адам және 76 әйел адам) болса, 2009 жылы 96 адамды (48 ер адам және 48 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бір жастағы баланы күту
## Бала мүйісі
Баланың дені сау болып өсуі үшін ең бастысы таза ауа мен тазалық керек. Пәтердегі ең таңдаулы бөлмені, ал бөлмедегі орынды балаға арнау қажет. Бөлмедегі ауа мен жарық жеткілікті болуы тиіс, мебельдің тек қажеттерін ғана қояды. Бөлмені құрғақ щеткамен немесе құрғақ сыпырғышпен сыпыруға болмайды, өйткені мұндайда шаң көтеріледі. Еденді, мебельді, терезе жақтауларын күн сайын дымқыл шүберекпен сүртіп, аптасына бір рет қабырға мен төбені шаңнан тазалайды. Бөлмені жиыстырып, тазалаған кезде баланы сыртта серуендету керек. Қыста бөлмені 2—3 сағат сайын 10—15 минут желдетеді. Ал жазда терезе ашық тұрады, терезеге тор немесе дәке ұстайды. Мүмкіндігіне қарай баланың терезесі ашық бөлмеле ұйықтағаны жөн. Бөлмеге күн сәулесі молынан түсуі үшін күндіз терезелерге перде ұстамау керек. Өте жылы бөлмедегі балаға суық тигіш, тоңғақ келеді, бөлмедегі температура 18С-ден 20С аралығында болуы тиіс (бір айлық бала үшін 21С—22С). Бала жатқан бөлмеле темекі тартуға болмайды. Сәбиге қажетті барлық заттарды столдың үстіне бетін дәкемен жауып қою керек. Оған қажетті заттар:
* стерильденген вазелин мен мақта,
* емізік,
* судың, баланың температурасын өлшейтін термометр,
* клизма жасайтын баллон,
* грелка, көзге дәрі тамызғыш,
* жаңадан дайындалған 2 проценттік бор қышқылының ерітіндісі,
* қызғылт етіп жасалған марганцовка калийі мен йод ерітіндісі.
## Төсек-орын
Баланың өз төсегі болуы тиіс, сәбимен бірге ешкімнің ұйықтауына болмайды. Баланың төсегі бұрышта тұрса (онда ауа аз болады), немесе перде қалқалан күн сәулесін түсірмесе, ол өте зиянды; сондай-ақ баланың төсегін жылыту жабдықтарына жақын жерге және есік жаққа қоюға болмайды. Баланың матрацын мұқият жуып, желдету керек. Теңіз шөбі мен жылқының қылынан, ағаттық жұмсақ үгіндісінен жасалған матрац жақсы болады. Матрацты клеенкамен қаптал, бетіне ақ жайма жаяды. Матрацтың немесе жастықтың тысын жақсы жуылатын матадан жасайды және матрацтың артық тысы болуға тиіс. Бала төсегіне құстың мамығынан, сондай-ақ мақтадан жасалған матрацты пайдалануға болмайды. Қыста жүн көрпе немесе түкті көрпе, ал жазда — астарлаған көрпе пайдаланған жөн; сондай-ақ қыста серуенге шығу үшін мақталы, жылы көрпе пайдаланады. Көрпеге тыс кигізеді. Емшектегі балаға жастық қажет емес, тіпті үлкен жастықоған зиянды. Баланың төсегіне көрпе немесе ақжайма жабуға болмайды, өйткені ол ауа өткізбейді. Әдетте емшектегі бала көнұйықтайды, сондықтан ол тыныш ұйықтауы үшін барлық жағдайлы жасау, баланың төсек-орнын таза ұстау керек. Баланың төсек-орнын күн сайын ауада немесе терезесі ашық бөлмеле желдетіп алған жөн. Баланы қолда шайқауға немесе төсегінде қатты тербетуге болмайды, ондайда сәбидің ұйқысы бұзылады. Дені сау бала тербетпей-ақ өзі ұйықтайды. Тербетуге үйреніп кеткен баланы 5—6 күн ішінде өз бетімен ұйықтауға дағдыландыруға болады.
## Бесік-арба
Жер бетіне шаң өте төмен шөгін тұратындықтан, биік бесік-арба пайдаланған дұрыс. Ең қолайлысы — су өткізбейтін, жақсы жуыл атын матери алдан жасалған, үстіңгі жағы шалқасынан ашылатын бесік-арба. Бесік-арба қант алған және үстіне пленка жапқан матрац төсеп, басына шағын жастықша жастау керек. Матрац тегіс, бірақ онша жұмсақ болмауы тиіс. Матрац жасау үшін поролон пайдалануға болады, өйткені ол оңай жуылады. Матрац пен жастықты жиі-жиі жуып, күн сайын желдетіп отыру керек. Қыста матрацтың үстіне жылы төсеніш салған жөн. Кейбір коляскаларда баланың артық заттарын салатын клеенка қапшықтары бар. Коляскада артық зат болмауға тиіс. Оған шаруашылық сумкаларын, сатып алған заттарды салуға болмайды. Коляска балаға төсек бола алмайды, өйткені оның жан-жағы биік, ауа өткізбейді. Серуендеп келгеннен кейін колясканы дымқыл шүберекпен мұқият сүртіл, тот баспау үшін металл жерлерін майлап қойған жөн.
## Киім
Баланы ауа райына қарай киіндіру керек, оны тұмшалан, қалың киіндіруге болмайды. Сәбидің киімі жылы, әрі жеңіл, жүріс-тұрысына икемді болуға тиіс. Баланы, әсіресе, жазда тұмшалан киіндіру өте зиянды: ол ыстықтай қалжырайды. Баланы кепеш киюге немесе басына орамал тартуға үйретудің қажеті жоқ. Ол жалаңбас ұйықтаса, тіпті жақсы. Нәрестенің іш киімдеріне: жаялықтар, көйлекше-распашонка, фланельден тігілген көкірекшелер (олардың ішінде ұзын жеңділері де бар) жатады.
* Бала дүниеге келген соң 2 айдан кейін жаялықтың орнына ползункалар пайдаланылады;
* Жаздық ыстық күндерінде балаға жаялық-іш киім кигізеді.
* 3 айға дейін балаларға киім ретінде шағын жайлықтар мен көрпелерді,
* ал 3 айдан бастап — кішкене шалбарлар, тоқыма башмақтар, ползункалар пайдаланылады.
Күн сайын жуып отырған жағдайда бір балаға 8—12 көйлек пен ползункалар, 4—6 жылы кеудешелер қажет болады. Подгузниктер (20—24 дана) размері 60X65 ем етіп екі қабат дәкеден немесе ескі киім-кешектен, салфеткалық материалдан, шыттай дайындайды. Жаялықтардың размері 100Х 100 ем болуы тиіс; мақта матадан 24 дана жеңіл жөргек және бумазейден немесе фланельден, бәйкеден жасалған 12 дана жылы жөргек дайындаған жөн. Бұдан басқа 2 бас киім-кепеш немесе 2 жеңілбас орамал, сондай-ақ 2 жұқа, 1 жылы көрпе болуға тиіс. 3 айлығынан бастап 1 жасқа толғанға дейін нәрестенің киімі көбейе береді:5 жұқа көйлек, түймелі 5—6 бәйке кеудеше 5—6 жаздық шыт кеудеше, 10—15 дана жылы ползунки, 10—15 жаздық ползунки, жылы костюм, жүннен тоқылған жылы қалпақ; 2 жеңіл қалпақ, қыстық және жаздық пальто, 1 пар биялай. Бала 8—9 айлығында жүре бастайды, сондықтан оның киімі жүріс-тұрысына кедергі келтірмейтін ыңғайлы болуға тиіс. Осы кезде көйлектің орнына тілігі алдынан шығарылған жейдешелерпайдаланылады. 11 —12 айлық балаға ботинка, қыс айларына — пима немесе киіз ботинка керек. Ал қыс кезінде баланы таза ауадаұйықтату үшін ұйықтайтын арнайы жылы қапшық болғаны жөн.
## Баланы жөргектеу
Сәбиді жөргектер алдында столдың үстіне бәйке одеял жанды да, оның бетіне клеенка, фланельден, мақта-матадан жасалған жаялық, ең соңында үшбұрыштан подгузник салады. Сәбиге ең алдымен арқасы тілік көйлек, одан кейін бумазейден немесе трикотаждан тігілген кофта-кеудеше кигізеді. Кеудешеге түйменің орнына бау қалайды. Жеңін ұзын етіп тігеді. Одан кейін подгузникті бекітіп, сәбиді фланель жаялыққа орайлы, жаялықтың жоғарғы шеті бал аның қолтығынан келуі тиіс. Бөбектің қолын қыспай, бос орау керек. Басына чепчик кигізеді немесе бас орамал тартады. Нәрестені үнемі осылай орап, киіндіру керек. Егер бөлмедегі температура 19—20оС болса, онда оған киім кигізудің қажеті жоқ. Тұмшалан, қалың киіндірген баланың денесінде тер бөртпе пайда болады. Балалық жаялықтары мен көйлек-көншектерін таза ұстау керек, былғанған жаялықтарды жумай екінші рет пайдалануға болмайды, өйткені нәрестенің денесінде тітіркенушілік пайда болады. Кірлеген жаялықты сабындан жуып, екі жағын бірдей ыстық үтікпен бастыру керек. Баланың киім-кешектерін жуғанда синтетикалық жуғыш заттарды пайдаланбаған жөн. Нөрестені құндақтамау керек, өйткені құндақ сәбидің кеудесін қысады, қол-аяғын қозғалтуға кедергі жасайды. Халық арасында құндақтал бөлемеген баланың аяғы қисық болады, тынышсыз ұйықтайды деген ұғымның ешқандай негізі жоқ. Жаңа туған нәрестенің аяғы аздап қисық болады (табиғи нәрсе), бірақ ол өсе келе, яғни емін-еркін қозғалғанда өзінен-өзі түзелт кетеді. Баланы күнделікті күтіп-багітауды таңертең емізер алдында жасаған жөн. Ол үшін нәрестені шешіндіреді, денесін, қолтығының астын, шабын мұқият қарайды. Мойын қатпарлары мен қолтық астының және шабының қызарған жерлерін күн сайын қайнатылған өсімдік майымен майлап отырады. Баланың беті мен қолдарын жылы сумен (25—280С) жу ады, ал көзін қайнатылған суға немесе бор қышқылының ерітіндісіне (бір стакан суға бір ас қасық) шыланған мақтамен сүртеді. Көзді шекесінен бастап, мұрнына қарай сүртеді. Нәрестенің көзін фурацилин ерітіндісіне (1:5000) немесе марганец калийінің ерітіндісіне (1:10000) шыланған стерильденген мақтамен сүрткен жақсы. Бөбектің қолының тазалығына баса көңіл бөлу керек, оның қолдарын жиі-жиі жуып, тыри ағын өсірмей алып отыру қажет. Ол үшін баланың өзіне арналған ұшы доғал жеке қайшысы болуға тиіс. Құлағын ширатылған мақтаны қайнаған суға шылап алып тазалады, құлақты тазалау үшін сіріңкенің талын, шаш қыстырғышты пайдалануға болмайды. Нәрестенің құлағында бұлақ пайда болса, дереу дәрігерге көрсету керек. Баланың аузын сүртуге болмайды, өйткені инфекция түсуі мүмкін. Егер анасы сәбидің ернінде, бетінде ақ дақ (ауыздық уылуы) пайда болғанын байқаса, дереу дәрігерге көрсету қажет. Бала дәретке отырған сайын құйрығын 1081 1078 жылы сумен шайып, құрғақтай сүртеді, содан кейін құйрығы мен шабына вазелин, өсімдік майын немесе балалар кремін жарады. Нәрестенің мұрнын қадағалан күтудің маңызы зор. Оның танауы бітіп қалса, аузынан тыныс алады және еме алмайды. Мұрнынандұрыстан тыныс алған баланың кеуде — төс клеткалары мен өкпесі жақсы жетіл еді, нәрестенің тамаққа тәбеті дұрыс болады, тыныш ұйықтайды, сырқатқа аз шалдығады. Баланың танауын таңертең міндетті түрде ширатылған мақтамен тазалайды, ол үшін мақтаға стерильденген вазелин жарады немесе мақтаны қайнатылған өсімдік майына батырып шылан алады.
## Баланы шомылдыру
Нәрестені алғашқы 5—7 күн ішінде ваннаға отырғызып шомылдырмай (кіндігі түскенше), тек күн сайын сабындан, жылы сумен жуындырады. Егер баланың кіндігі 7 күң ішінде түспесе, онда оны шомылдыру — шомылдырмау жөнінде дәрігерден кеңес алған жөн. Кіндігінің жарасы толық жазылғанға дейін баланы тек қайнатылған суға шомылдырады. Ал содан кейінгі уақытта нәрестені шомылдыру үшін бұлақтың немесе өзен суын пайдаланғанда ғана суды қайнатыg пайдалану керек. Бөбекті 6 ай толғанша күн сайын шомылдырады да, 6 айдан асқан соң күнара шомылдырады. Сәбиді кешке жатар алдында, тамақтандырғаннан кейін шомылдырған жақсы. Шомылдырарда және одан кейін ваннаны щеткамен сабындан жуып, содан кейін ыстық сумен шаю керек; ваннаны жуу үшін синтетикалық жуғыш заттарды пайдаланбаған жөн. Нәрестені шомылдыратын судың температурасы 35С—36С болуы тиіс; ал алғашқы үш аптаның ішінде судың температурасын бұданда жылы жасайды (36C—37C). Ваннаға дезинфекциялайтын заттар салған жөн, әсіресе жаз айларында нәрестенің денесінде бөрткен пайда болатын кезде: қызғылтым ғана етіп марганец калийінің ерітіндісін (сәбидің денесін күйдіріл кетпеуі үшін ваннаға марганец калийінің кристалын салмайды) және итошаған (үш қабат дәкеге орап, 2 ас қасық мөлшерінде қызарып шыққанша ұстап тұрады) пайдаланылады. Ваннадағы судың температурасын қолмен емес, термометрмен өлшейді. Баланы шомылдырғай кезде бөлменің температура 20C—22С болуы тиіс (жаңа туған нәрестені шомылдырғанда 22C—24С). Бөлме немесе ас үй тым ыстық болмағаны жөн. Бөбекті шомылдыратын бөлменің температурасы 20С-дан төмен болған жағдайда оның көйлек-көншектерін ыстық су құйылған грелка-жылытқышпен жылытады. Сәбиді аптасына 2—3 рет сабынды сумен жуындыру керек, ол үшін баланың денесін тітіркендірмейтін жұмсақ, майлы сабын пайдаланады (мүмкін болса балаларға арналған сабын). Оны шомылдырғанда түкті орамалдан тігілген қолғапты немесе гигроскопиялық мақтаны пайдаланған жөн; губканың пайдасы шамалы, өйткені ол тез кірлейді, жуғанда дұрыс тазармайды.Сәбидің бетін ваннадағы сумен жууға болмайды, ол үшін жеке ыдысқа құйылған суды пайдалану керек. Баланы жуындырғанда басын көтеріңкіреп ұстау қажет. Сонымен бірге шомылдырғанда құлағына су кіріп кетпеуін қадағалаған жөн. Нәрестенің басын шашының қайызғағын кетіріл мұқият жуады. Қайызғақ оңай кетуі үшін баланы жуындырудан бірнеше сағат бұрын басына қайнатылған өсімдік майын жарады; егер қайызғақ кетпесе, онда оны қалай кетіру жөнінде дәрігерден кеңес алған жөн. Шомылдыру баланы жалықтырып қажытпауға тиіс. 6 айға толмаған баланы ваннада 5 минуттай артық ұстауға болмайды, ал 6 айдан асқан соң 10 минут шомылдырады. Нәрестені шомылдырып болғаннан кейін денесін құмырадағы таза сумен (сол температурада немесе 10С төмен) шайып, оны таза ақ жаймаға орайды; артынан денесін сүртіл құрғатыл одан кейін терісінің қатпарларына балалар кремін немесе қайнатылған өсімдік майын жарады (мойнына, қолтығының астына, шабына). Егер 2—3 айдан асқан баланың денесі қызарып бөртпесе, онда май жағудың қажеті жоқ. Қыс айларында баланы кешке жатар алдында шомылдырған жақсы; ал жазда кез келген уақытта шомылдырады, шомылған баланы жарты сағаттан соң далаға шығаруға болады. Нәрестені тамақтандырғаннан кейін 1 сағаттап соң, шомылдыру керек. Күніне 1 реттен артық шомылдыру ға болмайды.
## Серуендету
Баланы жылдың кез келген уақытында серуеңдету керек (желді, жаңбырлы күндерден басқа). Таза ауада көп болған бала жақсы өседі, ауруға аз шалдығады, таза ауа сәбидің тәбетін ашады, тағамның жақсы қорытылуына ықпал жасайды, қан айналымын жақсартады. Жаз айларында туған балаларды әйелдер босанатын үйдек шығысымен-ақ далаға шығаруға болады, ал қыста туған баланы ауаның температурасы 10оС-ден төмен болмаса, 2—3 аптадан кейін шығарады. Алғашқыда 10 минуттай артық серуендетуге болмайды; ал бір айлық бала таза ауада 40 минут болғаны жөн. Кейін бірте-бірте 5—10 минуттай қосып отырады да, сәби 3 айға толғанда серуенге шығару уақытын күніне 4 сағатқа дейін (қыста) жеткізеді. Суық уақытта 2,5—3 айлық баланы күніне 2—3 рет далаға шығарып тұру керек, бірақ барлығы 2 сағаттан аспауы тиіс.Бүлдіршінді далаға шығарарда ауа райына қарай киіндіреді. Қыста жұқа киімінің сыртынан жылы кофта кигізіп, алдымен бәйке одеялға, одан кейін мақта немесе жүн көрпеге орайды; бетін тұмшалан бүркемей, желсіз жерде серуендету керек. Баланың қол - аяғының мұздан қалмауын қадағалау қажет. Тұмауратқан баланы далаға сирек шығаруға болады. Балаға күн өтпеуге тиіс. Жазда серуендеткенде әлсін-әлсін су беріп отыру керек. Ойыншықтарды баланың қасына қарай алу керек, ойыншықты бірден көп алуға болмайды, бала бір ойыншыққа көңіл аударуына, оған жақсылап көңіл бөліп, жан-жақты зер салып қарауына мүмкіндік жасау керек. Ойыншықтар барынша жеңіл болуы тиіс, сонда ғана бала онымен еркін ойнайды. Баланың ойнауына ұсақ затты беруге болмайды, өйткені, ол тамағына кетіп қалуы мүмкін. Бала бір жерін кесіп алмауы үшін ойыншықтардың ұшы өткір емес, бұрыштары доғал болуы керек. 3 айлық балаға ойыншық тек көңіл аударып қарау үшін ғана қажет (шар, балық, үйрек т. б. Ойыншықтар); 3 айдан 6 айға дейінгі балаға қолына ұстауға ыңғайлы (әр түрлі ойыншықтар, сапты сылдырм ақтар, резеңкеден жасалған дыбыс шығаратын қуыршақтар, жануарлар, құстар т. б.); 6 айдан бастап балаға әр түрлі формалы резеңкеден, ағаштан т. б. жасалған ойыншықтар сатып алу керек. Дыбыс шығаратын ойыншықтар бала тілінің жетілуіне және сөзді түсінуіне ықпал жасайды; мұндай ойыншықтарды сәбидің қолына ұстатпаса да болады, бірақ нәресте ойыншыққа назар аудара қарап, олардан шыққан дыбысты көңіл бөліп тыңдайды. 9—12 айлық балаға шығыршықты пирамидаларды, текшелерді (кубиктер) т. б. беруге болады. Емшектегі балаға қатты қағаздан, сондай-ақ түкті матадан немесе пүліштен жасалған - ойышпықтарды ұстатуға болмайды (Ойыншық; мақаласын қараңыз). Ауру баланы күту жөнінде Сырқатты куту мақаласын қараңыз.
## Дереккөздер |
Октябрьское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Большеизюм ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстікке қарай 11 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 264 адам (131 ер адам және 133 әйел адам) болса, 2009 жылы 98 адамды (54 ер адам және 44 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Терновка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Большеизюм ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 463 адам (241 ер адам және 222 әйел адам) болса, 2009 жылы 52 адамды (29 ер адам және 23 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Краснокаменка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Летовочный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 56 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 952 адам (481 ер адам және 471 әйел адам) болса, 2009 жылы 488 адамды (237 ер адам және 251 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақжан — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Ақжан ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 13 км-дей жерде, Ақжан көлінен шығысқа қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 213 адам (222 ер адам және 258 әйел адам) болса, 2009 жылы 438 адамды (225 ер адам және 213 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елді мекен:
* Терновка – Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл.
Өзендер:
* Терновка – Ресейдегі өзен. Волгоград облысы, Воронеж облысы, Тамбов облысы жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Терновка – Ресейдегі өзен. Ставропольск өлкесі жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Терновка – Ресейдегі өзен. Ставропольск өлкесі жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Терновка – Ресейдегі өзен. Ставропольск өлкесі, Ростов облысы, Краснодар өлкесі, Қалмақ Республикасы жер аумақтарынан ағып өтеді. |
Теңдік — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Теңдік ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 16 км-дей жерде, Шағалалы көлінен оңтүстік-шығысқа қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 532 адам (263 ер адам және 269 әйел адам) болса, 2009 жылы 482 адамды (248 ер адам және 234 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақжан — Есіл өзені алабындағы көл.
## Географиялық орны
Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы Ақжан ауылының батыс жағында орналасқан.
## Гидрографикасы
Теңіз деңгейінен 164,1 м биіктікте орналасқан. Ауданы 1,31 км2, ұзындығы - 1,9 км, ені - 0,9 км. Жағалау сызығының ұзындығы 4,5 км. Ең терең жері 1,15 м.
## Дереккөздер |
Ақсу — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Белоградов ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 34 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 89 адам (44 ер адам және 45 әйел адам) болса, 2009 жылы 11 адамды (4 ер адам және 7 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Белоградовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Белоградов ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 42 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 727 адам (356 ер адам және 371 әйел адам) болса, 2009 жылы 431 адамды (217 ер адам және 214 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақжан, Ақжон – құмды алқап.
## Географиялық орны
Шығыс Қазақстан облысындағы Қара Ертіс өзенінің Зайсан көліне құяр тұста жатқан құмды алқап.
## Сипаты
Теңіз деңгейінен ең биік жері 140 м, ауданы 800 км². Жер бедері ойлы-қырлы келеді, кей жерлерінде сор кездеседі.
## Өсімдігі
Құмда шөлге төзімді жусан, боз т.б. шөптермен бірге бұталар да өседі. Ыза сулары жер бетіне жақын жатыр. Ақжан алқабы қысқы мал жайылымына пайдаланылады.
## Дереккөздер |
Жаркен, Жарқын – Есіл алабындағы тұйық көл.
## Географиялық орны
Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Жаркен ауылының батысында 3 км-дей жерде орналасқан.
## Гидрографикасы
Теңіз деңгейінен биіктігі 160 м. Аумағы 9,9 км², ұзындығы 3,1 км, енді жері 2,9 км. Жағалау бойының ұзындығы 16 км. Жағасы жайпақ. Қазан айының аяғында суы қатып, мамырдың басында ериді. Көктемде қар суымен деңгейі көтеріледі. Суы кермек татиды, бірақ мал суаруға жарамды. Алабы – жайылым. |
Дмитриевка — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Дмитриев ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 37 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 884 адам (435 ер адам және 449 әйел адам) болса, 2009 жылы 709 адамды (362 ер адам және 347 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаркен, Жарқын — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Дмитриев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 49 км-дей жерде, Жаркен көлінен шығысқа қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 616 адам (315 ер адам және 301 әйел адам) болса, 2009 жылы 526 адамды (268 ер адам және 258 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Северное — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Докучаев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 27 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 111 адам (59 ер адам және 52 әйел адам) болса, 2009 жылы 42 адамды (23 ер адам және 19 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Нарынгүл — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Есіл ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 28 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 152 адам (81 ер адам және 71 әйел адам) болса, 2009 жылы 55 адамды (30 ер адам және 25 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дзержинский ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Дзержинское ауылы кіреді. Орталығы – Дзержинское ауылы.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 339 адамды құрады.
## Дереккөздер |
Есіл (2009 жылға дейін – Ишимское) — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Есіл ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 503 адам (247 ер адам және 256 әйел адам) болса, 2009 жылы 319 адамды (148 ер адам және 171 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Комсомольское — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Комсомол ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан солтүстік-батысқа қарай 4 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 886 адам (433 ер адам және 453 әйел адам) болса, 2009 жылы 567 адамды (279 ер адам және 288 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дружба — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Интернациональный ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 894 адам (457 ер адам және 437 әйел адам) болса, 2009 жылы 372 адамды (189 ер адам және 183 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дзержинское — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Дзержинский ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 675 адам (327 ер адам және 348 әйел адам) болса, 2009 жылы 339 адамды (174 ер адам және 165 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Есіл ауылдық округі (2009 жылға дейін – Ишимский ауылдық округі) – Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Есіл ауылы кіреді. Орталығы – Есіл ауылы. Округ құрамында болған Нарынгүл ауылы 2019 жылы таратылған.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 374 адамды құрады.
## Дереккөздер |
Мичурино — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Мичурин ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 725 адам (344 ер адам және 381 әйел адам) болса, 2009 жылы 541 адамды (263 ер адам және 278 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ленинское — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Ленин ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 40 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 941 адам (462 ер адам және 479 әйел адам) болса, 2009 жылы 477 адамды (223 ер адам және 254 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
«Қанатты сый» — толық метражды көркем фильм. 1956 ж. Алматы көркем және хроника фильмдер студиясы шығарған.
## Сюжеті
Максим Зверевтің "Азаматтың бүркіті" повесінің сарыны бойынша.
Бір колхоздың жас натуралистері, олардың жануарларға деген сүйіспеншілігі, кеңестік балаларға тән тапқырлығы мен қайраттылығы туралы фильм. Колхоз аң фермасының юннаттарынан Серебрянка атты түлкі қашып кетті. Балалар ескі аңшы Мұхтар ағаны бүркіт көмегімен түлкіні ұстап беруді сұрайды. Аңшы келіседі. Түлкімен арпалыста бүркіт жеңіледі. Мұхтар аға қынжылады: құс осы күннен аңшылыққа жарамайды. Сонда балалар бүркіт балапанын ұстап, Мұхтар ағаға беруді шешеді. Хасен мен Саша тауларға жөнеледі. Бірақ көп ұзамай Саша аяғын қажап, қалып қояды. Хасен әрі қарай жалғыз өзі барады. Ол бүркіт ұясына жетіп, балапанды ұстауға тырысады. Бірақ оған ересек бүркіт шабуылдайды..
Таңертең орманшы Кузьмич балалармен бірге Хасенді іздеуге барады. Олар оны үңгірде табады. Бүркіттің балапанымен бірге балалар үйлеріне қайтарылады. Көп ұзамай орманшы Серебрянка атты түлкіні кішкентай балаларымен ұстайды. Оларды Кузьмич юннаттарға жібереді. Жаздың ыстық күндерінде юннаттар балық, сарышұнақтар мен тасбақаларды аулауды ұйымдастырады. Бұның барлығы аң фермасының түлкілерін тамақтандыру үшін керек.
Балалар арасында ұжымдық еңбек достығы нығаяды. Юннаттар жас бүркітті аңшылыққа үйретеді. Аңшылар күнінде балалар Мұхтар ағаға жас бүркітті сыйға береді.
## Дереккөздер |
Ракитное — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданы, Құртай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Тимирязево ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 220 адам (119 ер адам және 101 әйел адам) болса, 2009 жылы 91 адамды (46 ер адам және 45 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Павел Александрович Яковенко (укр. Павло Олександрович Яковенко; 19 желтоқсан 1964 жыл, Никополь, Украин КСР, КСРО) — КСРО және Украина футболшысы, жартылай қорғаушы.
1986 жылы КСРО құрамасы сапында әлем чемпионатына қатысты. Бірінші турда Мажарстан құрамасының қақпасына бір доп енгізді. Бұл ойында кеңес футболшылары 6:0 есебімен жеңіске жетті.
Футболшылық ғұмырын тәмамдаған соң бапкерлікке кірісті. Екі рет Украина жастар құрамасын жаттықтырды.
## Жетістіктері
### Ойыншы ретінде
* КСРО чемпионы: 1985, 1986, 1990
* Ксро кубогы: 1985, 1987, 1990.
* УЕФА Кубок иелері кубогы: 1986
### Бапкер ретінде
* Еуропа чемпионаты U-21 2011 — топтық турнир
## Сілтемелер
* Профилі Мұрағатталған 7 қазанның 2018 жылы. |
Павел Александрович Яковенко (укр. Павло Олександрович Яковенко; 19 желтоқсан 1964 жыл, Никополь, Украин КСР, КСРО) — КСРО және Украина футболшысы, жартылай қорғаушы.
1986 жылы КСРО құрамасы сапында әлем чемпионатына қатысты. Бірінші турда Мажарстан құрамасының қақпасына бір доп енгізді. Бұл ойында кеңес футболшылары 6:0 есебімен жеңіске жетті.
Футболшылық ғұмырын тәмамдаған соң бапкерлікке кірісті. Екі рет Украина жастар құрамасын жаттықтырды.
## Жетістіктері
### Ойыншы ретінде
* КСРО чемпионы: 1985, 1986, 1990
* Ксро кубогы: 1985, 1987, 1990.
* УЕФА Кубок иелері кубогы: 1986
### Бапкер ретінде
* Еуропа чемпионаты U-21 2011 — топтық турнир
## Сілтемелер
* Профилі Мұрағатталған 7 қазанның 2018 жылы. |
Жоау Мариу Навал да Кошта Эдуарду (порт. João Mário Naval da Costa Eduardo; 19 қаңтар 1993 жыл, Порту, Португалия) — португалиялық футболшы, жартылай қорғаушы. 2016 жылғы Еуропа чемпионы.
## Жетістіктері
### Командалық
«Спортинг»
* Португалия кубогы — 2014/2015
* Португалия суперкубогы — 2015
Португалия
* Еуропа чемпионы — 2016
* Конфередациялар кубогының қола жүлдегері — 2017
Португалия-20
* Жастар арасындағы Еуропа чемпионы — 2015
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Stats and biography at Wiki Sporting Мұрағатталған 18 сәуірдің 2016 жылы. (порт.)
* Профилі
* UEFA.com stats |
Целинное — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Целинный ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан солтүстік-батысқа қарай 36 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 630 адам (314 ер адам және 316 әйел адам) болса, 2009 жылы 332 адамды (179 ер адам және 153 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Хмельницкое — Солтүстік Қазақстан облысы Тимирязев ауданындағы ауыл, Хмельницкий ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тимирязево ауылынан солтүстік-батысқа қарай 28 км-дей жерде, Жақсы Жаркөл көлінің шығыс жағалауында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 868 адам (434 ер адам және 434 әйел адам) болса, 2009 жылы 576 адамды (304 ер адам және 272 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жұмысшы — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Бидайық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 55 км-дей жерде, Теке көлінен солтүстікке қарай 4,5 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 215 адам (109 ер адам және 106 әйел адам) болса, 2009 жылы 112 адамды (52 ер адам және 60 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақбұлақ (2010 жылға дейін – Чехово) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Ақбұлақ ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 821 адам (399 ер адам және 422 әйел адам) болса, 2009 жылы 639 адамды (302 ер адам және 337 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарашілік — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Ақбұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 391 адам (203 ер адам және 188 әйел адам) болса, 2009 жылы 207 адамды (103 ер адам және 104 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Аққұдық (1999 жылға дейін — Комсомольское) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Қарасу ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстікке қарай 53 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 827 адам (418 ер адам және 409 әйел адам) болса, 2009 жылы 347 адамды (174 ер адам және 173 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жас Ұлан (2018 жылға дейін — Молодая Гвардия) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Ақбұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 35 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 702 адам (349 ер адам және 353 әйел адам) болса, 2009 жылы 461 адамды (222 ер адам және 239 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қондыбай (2008 жылға дейін – Черниговское) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Ақтүйесай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 15 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 829 адам (446 ер адам және 383 әйел адам) болса, 2009 жылы 579 адамды (282 ер адам және 297 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қондыбай – Сай-Өтестен Бейнеуге қарай жүрген жол бойында Бәйтіге жақын оң қапталда дөңес үстіндегі үйік.
Сырт пішіні Қозыбай, Қонай үйіктеріне ұқсас. Мұнда да тастан біршама сәтті қашалған адам мүсіндері. Үйіктің солтүстік-шығыс жағында жалпақ тастан қашалған тұғыр үстіне қойылған құрбандық сөресі тұр. Қондыбайды мүсіннің нобайы дұрыс сақталған бірін өлке зерттеушісі Е.Өмірбаев Форт-Шевченкодағы өлкетану мұражайына апарып қойды. Көп мүсін сынықтары Ақтау мұражайының қорында. Ішінара қазба жұмыстарын жүргізген.
## Дереккөздер |
Күзексай — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Ақтүйесай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 32 км-дей жерде, Теке көлінің батысында 8 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 288 адам (171 ер адам және 117 әйел адам) болса, 2009 жылы 167 адамды (90 ер адам және 77 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Береке (2002 жылға дейін — 5 Декабрь) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Қулыкөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 128 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 343 адам (172 ер адам және 171 әйел адам) болса, 2009 жылы 287 адамды (138 ер адам және 149 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қулыкөл — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Қулыкөл ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 133 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1170 адам (611 ер адам және 559 әйел адам) болса, 2009 жылы 947 адамды (481 ер адам және 466 әйел адам) құрады.
## Тұлғалары
* Серік Негимов
## Дереккөздер |
Тілеусай (2006 жылға дейін — Озёрное) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Амангелді ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 61 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 649 адам (330 ер адам және 319 әйел адам) болса, 2009 жылы 381 адамды (203 ер адам және 178 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Амангелді — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Амангелді ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 67 км-дей жерде, Теке көлінен шығысқа қарай 17 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 851 адам (434 ер адам және 417 әйел адам) болса, 2009 жылы 293 адамды (159 ер адам және 134 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жамбыл — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Бидайық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 57 км-дей жерде, Теке көлінен шығысқа қарай 6 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 374 адам (195 ер адам және 179 әйел адам) болса, 2009 жылы 279 адамды (137 ер адам және 142 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қулыкөл ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Қулыкөл, Береке, Қаратал ауылдары кіреді. Орталығы – Қулыкөл ауылы.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1545 адамды құрады.
## Дереккөздер |
Золотая Нива — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Қарасу ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 78 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 420 адам (205 ер адам және 215 әйел адам) болса, 2009 жылы 155 адамды (65 ер адам және 90 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақтүйесай — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Ақтүйесай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 36 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1267 адам (636 ер адам және 631 әйел адам) болса, 2009 жылы 885 адамды (412 ер адам және 473 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қараағаш сарқырамасы — биіктігі 2 метр болатын әлемдегі ең кішкентай сарқырама. Сарқыраманың аты жақын жердегі Қараағаш елді-мекеннің атымен аталған.
Сарқырама Батыс Қазақстан облысының Шыңғырлау ауданы Қарағаш ауылдық округінде орналасқан. Еліміздің батысында танымал демалыс орындарының бірі болып саналады. Қараағаш құмындағы Сарқырама өзенiндегi Сарқырама су құламасы экологиялық, ғылыми және мәдени ерекше маңызы бар қоршаған ортаны қорғау объектілерінің тізіміне енгізілді.,
Сарқырамаға тас жолы салынбаған және алғаш келгендерге табу оңай емес.
## Дереккөздер
Орналасқан жері координатасы 50.347964, 53.622187 |
Қайрат — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Қайрат ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 112 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1004 адам (508 ер адам және 496 әйел адам) болса, 2009 жылы 378 адамды (186 ер адам және 192 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жасқайрат — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Қайрат ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 101 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 276 адам (133 ер адам және 143 әйел адам) болса, 2009 жылы 239 адамды (120 ер адам және 119 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Көктерек — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Көктерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 57 км-дей жерде, Сілетітеңіз көлінен солтүстікке қарай 7 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 470 адам (251 ер адам және 219 әйел адам) болса, 2009 жылы 321 адамды (162 ер адам және 159 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мортық (1999 жылға дейін — Новокрасновское) — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы ауыл, Көктерек ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 37 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 975 адам (494 ер адам және 481 әйел адам) болса, 2009 жылы 595 адамды (322 ер адам және 273 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Суйнин — Қытай Халық Республикасы, Сычуань провинциясындағы қалалық аймақ.
## Әкімшілік-аумақтық бөлініс
Қалалық аймақ 2 ауданнан, 3 уездден тұрады. |
«Қарамырза» — ойыны басталмас бұрын ойыншылардың алдын ала өзара келісулері бойынша белгіленген ереже хабарланылып қойылады. Біраз уақыттан соң жүргізуші ойнаушыларға бірден «Ойнаймыз» дейді. Барлығы «Ойнаймыз» деп дабырласып отырып, қатарлас отырған бірі екіншісіне «Ассалаумағалейкум, қарамырза»— деп қалады. Сәлем алушы байқамай «Уағалайкуммуссәләм»,— дейді. Ал ойын тәртібі бойынша «Уағалайкуммуссәләм, бірінші қарамырза»—деп жауап беруі керек. Олай демеген әлгі адам жазаланады да, айып тартады.
Осылай шатастыру үшін қатар отырғандар бірін-бірі аңдиды. Әр амандасу сайын қарамырзалардың саны екінші, үшінші, төртінші т. б. болып көбейе береді, ал жауап берушілер санынан жаңылмаулары керек.
Сөйтіп, аздан соң ойыншылар дұрыс жауап бергендері — «Тазалар» деп, дұрыс жуап бермегендері—«Қаралар» болып екі топқа бөлінеді. Содан «Тазалар» «келісіп», «Қараларға» жаза белгілейді. «Қаралар» өнерлерін көрсетіп, жазасын орындаған соң, ойын қайта басталады да, одан әрі жалғаса береді.
## Тағы қараңыз
* Қазақтың ұлттық ойындарының тізімі
## Дереккөздер |
Рясинка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Афанасьев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстікке қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 227 адам (109 ер адам және 118 әйел адам) болса, 2009 жылы 139 адамды (67 ер адам және 72 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Малқара — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Қаратерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан оратлығы – Кішкенекөл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 87 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 277 адам (145 ер адам және 132 әйел адам) болса, 2009 жылы 127 адамды (69 ер адам және 58 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Руй Мануэл Сезар Кошта (порт. Rui Manuel César Costa; 29 наурыз 1972, Лиссабон) — португалиялық футболшы, жартылай қорғаушы. Португалия ұлттық құрамасының экс-ойыншысы. Қазір "Бенфика" клубының спорттық директоры.
2000 жылдардағы Португалия құрамасының үздік футболшыларының бірі. 2004 жылы ФИФА-ның 100 жылдығында анықталған үздік 125 футболшының тізіміне енді.
## Жетістіктері
### Командалық
«Бенфика»
* Португалия чемпионы: 1993/94
* Португалия кубогы: 1992/93
«Фиорентина»
* Италия кубогы: 1995/96, 2000/01
* Италия суперкубогы: 1996
«Милан»
* Италия чемпионы: 2003/04
* Италия кубогы: 2002/03
* Италия суперкубогы: 2004
* Чемпиондар лигасы: 2002/03
* УЕФА суперкубогы: 2003
* Чемпиондар лигасының финалисі: 2004/05
Португалия құрамасы
* Жастар арасындағы әлем чемпионы: 1991
* Еуропа чемпионатының қола жүлдегері: 2000
* Еуропа чемпионатының күміс жүлдегері: 2004
### Жеке
* Чемпиондар Лигасының үздік ассистенті: 2002/2003
* ФИФА 100 тізіміне енген
## Қатысқан турнирлері
* Жастар арасындағы әлем чемпионаты: 1991
* Еуропа чемпионаты: 2000
* Әлем чемпионаты: 2002
* Еуропа чемпионаты: 2004
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Сұқбаты (Solocalcio)(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.) |
Ақанбарақ — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Аютас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан солтүстік-батысқа қарай 2 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1071 адам (519 ер адам және 552 әйел адам) болса, 2009 жылы 824 адамды (415 ер адам және 409 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Көктерек — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Аютас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 21 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 229 адам (112 ер адам және 117 әйел адам) болса, 2009 жылы 168 адамды (82 ер адам және 86 әйел адам) құрады. 2023 жылы статистика бойынша 40 тұрғын.[дереккөзі?]
## Дереккөздер |
Қаратал — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Аютас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 2,5 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 701 адам (365 ер адам және 336 әйел адам) болса, 2009 жылы 573 адамды (298 ер адам және 275 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кемел Тоқаев (2 қазан 1923, Алматы облысы, Қаратал ауданы — 6 қазан 1986, Алматы) — жазушы. Ұлы Отан соғысының ардагері, Қазақстанның қазіргі президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың әкесі. Ұлы жүздің Жалайыр тайпасының Күшік руынан.
## Отбасы
* Жұбайы - Тұрар Шабарбаева (1931—2000)
* Балалары: ұлдары - Қасым-Жомарт, Бақыт және Қанат; қыздары - Қарлыға мен Қарлығаш
## Қызмет жолы
* 1948 жылы Қазақ мемлекеттік университетін бітірген.
* «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш»), «Қазақстан пионері» (қазіргі «Ұлан»), «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газеттері редакцияларында жауапты қызметтер атқарған.
* 1960–1977 жж. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі «Ведомостарының» бас редакторы боп істеген.
* 1980–1984 жж. Қазақстан Жазушылар одағының әдеби кеңесшісі болған.
## Марапаттары
* Ұлы Отан соғысының І және ІІ дәрежелі ордендері
* екі мәрте «Ерлігі үшін» медалі
* басқа көптеген медальдар
* Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Құрмет Грамоталары
* КСРО Ішкі істер министрлігінің Құрмет Грамотасы
* КСРО Ішкі істер министрлігінің омырауға тағатын арнаулы белгісі
* Қазақстан Жазушылар одағы мен Қазақ КСР Ішкі істер министрлігі жариялаған әдеби бәйгелерде бірінші бәйге алып, төрт мәрте лауреат атанды (1956, 1972, 1977, 1980).
## Шығармалары
* Кеңес чекистері тақырыбына арналған оннан астам кітабы қазақ және орыс тілдерінде басылып шықты.
* «Қызыл комиссар», «Қылмыскер кім?» және «Сиқырлы сырлар» деп аталатын пьесалардың да авторы.
### Кітаптары
* Жұлдызды жорық. Әңгімелер. А., ҚМКӘБ, 1954;
* Қыс қарлығашы. Повесть. А., ҚМКӘБ, 1958;
* Болашақ туралы ойлар. Повестер мен әңгімелер. А., «Қазақстан», 1955, 1958, 1972, 1975;
* Түнде атылған оқ. Повестер. А., «Жазушы»; «Қазақстан», 1971—1972, 1976;
* Қастандық. Повесть. «Жазушы»; «Қазақстан», 1971, 1972, 1975, 1976;
* Арнаулы тапсырма. Повесть. А., «Жазушы»; «Қазақстан»; 1965, 1968, 1976;
* Сарғабанда болған оқиға. Повесть. А., «Жазушы», 1975;
* Таңбалы алтын. Повесть. А., «Қазақстан», 1977;
* Соңғы соққы. Роман. А., «Жазушы», 1981;
* Солдат алысқа кетті. Роман. А., «Жазушы», 1983;
* Ұясынан безген құс. Роман. А., «Жазушы», 1983.
## Дереккөздер |
Қарамырза — Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданы, Көктерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Кішкенекөл ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 53 км-дей жерде, Сілетітеңіз көлінен солтүстікке қарай 2,5 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 166 адам (81 ер адам және 85 әйел адам) болса, 2009 жылы 85 адамды (41 ер адам және 44 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Негізгі ұғым:
* Мерген – көздеген нысанаға дәл тигізетін шебер атқыш.
Елді мекендер:
* Мерген – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл.
* Мерген – Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл.
Басқа мағыналар:
* Мерген – шоқжұлдыз. |
Еңбек — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Новопокров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 38 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 253 адам (131 ер адам және 122 әйел адам) болса, 2009 жылы 161 адамды (83 ер адам және 78 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңасу — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Новопокров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан шығысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 430 адам (217 ер адам және 213 әйел адам) болса, 2009 жылы 231 адамды (120 ер адам және 111 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақсу — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Новопокров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 311 адам (159 ер адам және 152 әйел адам) болса, 2009 жылы 239 адамды (119 ер адам және 120 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Әлібек Бақтиярұлы Бөлешев (9 сәуір 1981, Талдықорған, Қазақ КСР, КСРО) — қазақ футболшысы, шабуылшы. Қазақстан Ұлттық футбол құрамасында ойнаған.
## Карьерасы
### Клубтық
"Жетісу" футбол клубының түлегі. 1999 жылы 18 жасында-ақ Қазақстанның жоғары лигасында ойнай бастады. Маусым соңында "Жетісу" төменгі лигаға түсіп кетті де, Әлібек "Қайратқа" ауысты.
"Қайрат" сапында алты маусым ойнап, 60-тан аса голдың авторы атанды, 2001, 2003 жылдары Қазақстан кубогын, 2004 жылы Қазақстан чемпионы атағын иеленді. 2007 жылы "Ақтөбеге" ауысты да, жыл соңында "Қайратқа" оралды. "Ақтөбе" сапында бір гол ғана соға алды, бірақ "Ақтөбе" ол маусымды жақсы өткізіп, Әлібек екінші рет Қазақстан чемпионы атанды.
### Ұлттық құрама
Қазақстан құрамасы сапында алғашқы ойынын 2002 жылы 7 шілдеде Эстонияға қарсы өткізді.
2004 жылы 13 қазан күні Албаниямен ойында соңғы рет құрама сапында ойнады. Бұл ӘЧ-2006 іріктеу ойыны болатын.
## Жетістіктері
### Командалық
Қайрат
* Қазақстан чемпионы: 2004
* Қазақстан кубогы (2): 2001, 2003
* қазақстан кбогының финалисі (2): 2004, 2005
### Жеке
* Қазақстанның үздік сол қаптал шабуылшысы (3): 2001, 2003, 2004
Ақтөбе
Қазақстан чемпионы (2): 2007
## Сілтемелер
* Профилі (ағыл.)
* Профилі (нем.) |
Жаңасу – Ертіс алабындағы өзен.
## Географиялық орны
Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы жерімен ағады.
## Бастауы
Бастауын Көкшетау қыратының солтүстігіндегі Айғабақ ауылы жанындағы төбеден (293 м) алады. Солтүстік Қазақ жазығындағы Алабота сорына құяды. Ұзындығы 70 км, су жиналатын алабы 1200 км2.
## Гидрологиясы
Жаз мезгілінде және құрғақшылық жылдары суы қарасуларға бөлініп қалады. Сағасы сортаңды батпаққа айналған. Негізінен қар және жер асты суларымен толығады. Қазанның соңында суы қатып, сәуірдің 2-жартысында ери бастайды. Суы жайылымы суландыруға пайдаланылады.
## Дереккөздер |
Елді мекендер:
* Белоглинка – Батыс Қазақстан облысы Бәйтерек ауданындағы таратылған ауыл.
* Белоглинка – Қостанай облысы Қарабалық ауданындағы ауыл.
* Белоглинка – Қостанай облысы Ұзынкөл ауданындағы ауыл.
* Белоглинка – Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл. |
Мерген (2008 жылға дейін – Чапаевское) — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Аютас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан батысқа қарай 12 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 589 адам (297 ер адам және 292 әйел адам) болса, 2009 жылы 405 адамды (199 ер адам және 206 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Садовка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Афанасьев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Сергеев қаласынан оңтүстікке қарай 48 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 290 адам (144 ер адам және 146 әйел адам) болса, 2009 жылы 218 адамды (107 ер адам және 111 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алқаағаш — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Арай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 13 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 359 адам (187 ер адам және 172 әйел адам) болса, 2009 жылы 268 адамды (137 ер адам және 131 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Соколовка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Арай ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстікке қарай 24 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 131 адам (64 ер адам және 67 әйел адам) болса, 2009 жылы 68 адамды (36 ер адам және 32 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Арай (2023 жылға дейін — Кривощёково) — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл, Арай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 15 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1266 адам (616 ер адам және 650 әйел адам) болса, 2009 жылы 956 адамды (472 ер адам және 484 әйел адам) құрады.
## Тарихы
Іргесі 20 ғасырдың бас кезінде Ресейден қоныс аударған шаруалар қалады. 30-жылдардың басында ауыл шаруашылығын ұжымдастыруға сәйкес ұжымшар орталығына айналды. 1955 жылы тың және тыңайған жерлерді игеруге ұжымшар негізінде құрылған “Заря” астық кеңшарының орталығы болды. 1997 жылы кеңшар негізінде өндірістік бірлестік, құрылыс басқармасы, жылжымалы автоколонна, орман шаруашылығы, 2 шаруа қожалығы құрылды.
## Инфрақұрылымы
Байланыс бөлімі, орта мектеп, мәдениет үйі, кітапхана, акушерлік пункт бар..
## Дереккөздер |
Жафар (Джафар) Турсумбаевич Ирисметов (өзб. Jafar Irismetov; 23 тамыз 1976, Ташкент, Өзбек КСР, КСРО) — өзбек футболшысы, шабуылшы.
Өзбекстанның, Қазақстанның, Ресейдің, Украинаның, Қытайдың, Беларустің, Грекияның клубтарында және Өзбекстан Ұлттық құрамасында ойнаған. Қазақстандағы Нилтон Мендес атындағы мергендер клубының мүшесі.
## Жетістіктері
### Клубтық
Дустлик
* Өзбекстан чемпионы: 2000
* Өзбекстан кубогы: 1999/00
Спартак (Мәскеу)
* Ресей чемпионы: 2001
Пахтакор
* Өзбекстан чемпионы: 2003
Қайрат
* Қазақстан кубогы: 2004
* Қазақстан кубогының финалисі (2): 2004, 2005
Алматы
* Қазақстан кубогы: 2006
### Жеке
* Өзбекстан чемпионатының үздік мергені: 1996, 1997, 2000
* Қазақстан чемпионатының үздік мергені: 2006, 2007
* Қазақстандағы Нилтона Мендес атындағы мергендер клубының мүшесі: (76 гол).
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі |
Новопокровка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл, Новопокров ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей жерде, Кіші Тораңғыл көлінің солтүстік-батыс жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1387 адам (676 ер адам және 711 әйел адам) болса, 2009 жылы 973 адамды (495 ер адам және 478 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елді мекендер:
Қазақстан:
* Соколовка – Батыс Қазақстан облысы Бәйтерек ауданындағы таратылған ауыл.
* Соколовка – Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданындағы ауыл.
* Соколовка – Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл.
Ресей:
* Соколовка – Башқұртстанның Давлекан ауданындағы ауыл.
* Соколовка – Башқұртстанның Стерлитамак ауданындағы ауыл.
* Соколовка – Башқұртстанның Шаран ауданындағы ауыл.
Өзен:
* Соколовка – Ресейдегі өзен. Кемеров облысы, Краснояр өлкесі, Томск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. |
Симау Педру Фонсека Саброза (порт. Simão Pedro Fonseca Sabrosa; 31 қазан 1979, Вила-Реал) — португалиялық футболшы, жартылай қорғаушы. Португалия ұлттық құрамасының экс-ойыншысы. 2004-10 жылдар аралығындағы әлем және Еуропа чемпионаттарына түгел қатысқан.
## Жетістіктер
### Командалық
Бенфика
* Португалия чемпионы: 2005
* Португалия кубогы: 2004
* Португалия суперкубогы: 2005
Атлетико Мадрид
* Еуропа Лигасы: 2010
* УЕФА суперкубогы: 2010
Бешикташ
* Түркия кубогы: 2011
Португалия
* 17 жасқа дейінгілер арасындағы Еуропа чемпионы: 1996
* ЕУРО-2004 күміс жүлдегері
* ӘЧ-2006 жартылай финалисі
### Жеке
* Португалияның үздік футбошшысы: 2007
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Ресми сайты (порт.) |
Ровное — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Арай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 206 адам (111 ер адам және 95 әйел адам) болса, 2009 жылы 154 адамды (88 ер адам және 66 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ариза Макукула (порт. Ariza Makukula; 4 наурыз 1981, Киншаса) — португалиялық футболшы, шабуылшы. Португалия құрамасының экс-шабуылшысы.
## Карьерасы
"Саламанка" клубының түлегі. 2000 жылы кәсіпқой карьерасын осы клубта бастады. 2001 жылы "Леганеске" жалға берілді.
2002 жылы "Нантқа" ауысып, екі маусым ойнады. 2004 жылы "Севильяға" ауысты. 2007 жылы осы клубта жүріп құрамаға шақырту алды.
2008 жылы "Севильядан" кеткен соң жиі клуб ауыстырумен болды. 2014 жылға дейін бірнеше клубта ойнап, карьерасын аяқтады.
### Ұлттық құрама
Макукула Заирде дүниеге келген. Құрамаға Луиз Фелипе Сколаридің кезінде шақырылды. Құрама сапында төрт ойын өткізіп, бір гол соқты. Жалғыз голды 2007 жылы 17 қазан күні ЕУРО-2008 іріктеуінде Алматыда Қазақстанның қақпасына соқты. Бұл ойында Португалия 2:1 есебімен жеңіске жетті.
## Жетістіктері
Севилья
* УЕФА кубогы: 2005–06
## Сілтемелер
* Профилі |
Белоглинка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Новопокров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Сергеев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 34 км-дей жерде, Кіші Тораңғыл көлінің оңтүстігінде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 256 адам (129 ер адам және 127 әйел адам) болса, 2009 жылы 145 адамды (57 ер адам және 88 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елді мекен:
* Афанасьевка – Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл.
Өзендер:
* Афанасьевка – Ресейдегі өзен. Кемеров облысы, Краснояр өлкесі, Томск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Афанасьевка – Ресейдегі өзен. Томск облысы, Новосибирск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Афанасьевка – Ресейдегі өзен. Пермь өлкесі, Киров облысы, Удмуртия Республикасы жер аумақтарынан ағып өтеді |
Елді мекендер:
* Коноваловка – Жетісу облысы Кербұлақ ауданындағы ауыл.
* Коноваловка – Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл.
* Коноваловка – Шығыс Қазақстан облысы Риддер қалалық әкімдігіне қарасты ауыл.
Өзендер:
* Коноваловка – Ресейдегі өзен. Свердлов облысы жер аумақтарынан ағып өтеді.
* Коноваловка – Ресейдегі өзен. Свердлов облысы, Түмен облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. |
Городецкое — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданындағы ауыл, Городец ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Сергеев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 863 адам (414 ер адам және 449 әйел адам) болса, 2009 жылы 585 адамды (289 ер адам және 296 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Коноваловка — Солтүстік Қазақстан облысы Шал ақын ауданы, Городец ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Сергеев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде, Сергеев бөгенінің сол жағалауында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 308 адам (147 ер адам және 161 әйел адам) болса, 2009 жылы 176 адамды (92 ер адам және 84 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.