text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Александр Леонидович Богатырёв (6 наурыз 1963 жыл, Бийск, Алтай — 12 шілде 2009 жыл, Бийск, Алтай) — КСРО, Ресей, Қазақстан футболшысы, шабуылшы.
## Карьерасы
КСРО, Украина, Ресей чемпионаттарында доп тепкен.
1992 жылы Қазақстан құрамасы сапында бір матчқа қатысты. 1992 жылы 1 маусымда Қазақстан құрамасының Түрікменстанға қарсы өткен тарихтағы тұңғыш мачында екінші таймда алаңға шықты.
## Жетістіктері
Қайрат
* Қазақстан чемпионы: 1992
* Қазақстан кубогы: 1992
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі |
Ш.Ш.Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институты – Ғылым және жоғары білім министрлігінің Ғылым комитетіне қарасты ғылыми-зерттеу институты.
Институт 1945 жылы құрылған болатын. 1991 жылға дейін Тарих, археология және этнография институты деп аталып келді, бірақ 1991 жылы институт құрамынан археология бөлімі бөлініп шықты. Археология институтына тарих және этнография институтының дамуына орасан зор үлес қосқан қазақтың көрнекті ғалымы Әлкей Марғұлан есімі берілді.
## Институт тарихы
### Институт басшылары
* Әлкей Марғұлан
### Институттың әйгілі қызметкерлері
## Тағы қараңыз
* Археология институты
## Дереккөздер |
* Айман — Шолпан (пьеса)
* Айман — Шолпан (мақала)
* Айман — Шолпан операсы
* Айман-Шолпан көшесі (Астана) |
Бәйтерек ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы әкімшілік бірлік. 2018 жылға дейін "Фурманов ауылдық округі" деп аталды.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бәйтерек, Новотроицкое, Береке, Рявкино ауылдары кіреді. Орталығы – Бәйтерек ауылы.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1422 адамды құрайды.
## Дереккөздер |
Темірбек Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы (бұрынғы аты Алматы театр және кино институты) — театр және кино мамандарын даярлайтын мемлекеттік жоғары оқу орны.
1978 жылы Құрманғазы атындағы Алматы Мемлекеттік консерваториясының актерлік факультетінің (консерваторияға 1953 жылы Алматы көркемсурет училищесінен келіп қосылған актерлік бөлім) негізінде Алматы театр және көркемсурет институты болып ашылған.
Институт театр, кино, көркемсурет және хореография бөлімдері бойынша он бір салада маман даярлайды. Оқу мерзімі 4 жыл. Күндізгі және ақылы сырттай бөлімдер жұмыс істейді. Құрамында 6 факультет, 23 кафедра бар. Оқу 12 мамандық және 39 арнаулы мамандық бойынша жүргізіледі. 1062 студент оқиды. 322 оқытушы сабақ береді. Олардың арасында 16 халық артисі мен халық суретшісі, ҚР Мемлекеттік сыйлығының 24 лауреаты, 34 халықаралық және республикалық байқаулар мен фестивальдардың лауреаттары, 23 ғылым докторы, 52 ғылым кандидаты, 30-дан астам ҚР-ның білім беру ісінің үздігі бар.
1987 жылы институтқа Т.Жүргенов есімі берілді .
2014 жылдың 26 - қыркүйегінде Елбасы өкімімен Бибігүл Нұрғалиқызы Нүсіпжанова, Т.Қ.Жүргенов атындағы қазақ ұлттық өнер академиясының ректоры болып тағайындалды.
## Ректорлар
* 1975—1985 — Г. А. Джанысбаева
* 1987—1989 — Аман Құлбаев
* 1989—1991 — Әшірбек Сығай
* 1991—1994 — Есмұхан Обаев
* 1994—2000 —У. Ш. Ибрагимов
* 2000—2008 — Тілеуғали Қышқашбаев
* 2008—2014 — Арыстанбек Мұхамедиұлы
* 2014—2018 — Бибігүл Нүсіпжанова
* 2018—2019 — Асхат Маемиров
* 2019—2021 — Ақан Әбдуәлі
* 18 маусым 2021 — 14 ақпан 2022 — Шәріпбек Әмірбеков (м.а.)
* 14 ақпан 2022 жыл — қазіргі уақыт — Азамат Сатыбалды
## Дереккөздер |
Дүйсеке – Амантау тауының солтүстік сілеміндегі тау.
## Географиялық орны
Қарағанды облысы Нұра ауданының батысында, Ақтасты өзенінің солтүстік жағасында, Шошқакөлдің солтүстігінде 25 – 27 км жерде.
## Жер бедері
Абсолюттiк биіктігі 518 м, ұзындығы мен ені 4 км шамасында. Шығыс беткейінде бұлақ көздері бар.
## Геологиялық құрылымы
Девон гранитоидтарынан түзілген.
## Өсімдігі
Сазды, сортаңды топырағында қара жусан мен бұйырғын өседі.
## Дереккөздер |
Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театры — Қазақстанда тұңғыш ашылған кәсіби музыкалық театр. Қазіргі таңда негізгі бағыты - опера және балет өнерiнде Қазақстанның мәдени саясатын іске асыратын және халықтың мәдени деңгейiн көтеретін көркем шығармалар қойылымдарын ұйымдастыру және қою; ұлттық және халықаралық мәдени мұраны насихаттау; мемлекеттiк бағдарламаға сәйкес жастарды опера және балет классикасының майталмандарымен таныстыру. Театрдың шығармашылық ұжымының құрамында атақты сахна шеберлері және есімдері бүкіл әлемге танымал түрлі халықаралық байқаулардың жас дарынды лауреаттары еңбек етеді. Сахна шеберлері Франция, Германия, Италия, Жапония, Түркия, Қытай, АҚШ сияқты басқа да көптеген елдерде қошеметтелді.
## Тарихы
* 1933 жылы - бір топ өнер жанашырлары болашақ опера және балет театрының негізі - музыка студиясын ашты;
* 1934 жылы музыка студиясы Қазақ мемлекеттік музыка театры болып жасақталды, сол жылы 13 қаңтарда М. Әуезовтың либреттосына жазылған «Айман-Шолпан» (режиссер Ж. Шанин мен Қ. Жандарбеков, музыкасы И.В. Коцык) пьесасының желісімен алғашқы спектакль қойылды. Қойылым барысында Иван Коцыктың өңдеуімен жазылған қазақ халқының халық әндері мен күйлері орындалды. Спектаклдің қол жеткен табысы орасан болды, барлық ел жаңа театрдың ашылғанынан хабардар болды.
* 1936 жылы театрдың Мәскеудегі қазақ әдебиеті мен өнерінің алғашқы онкүндігінде Үлкен театр сахнасында Е.Г.Брусиловскийдің халық музыкасының негізінде жазылған тұңғыш ұлттық операсы "Қыз Жібек" операсы қойылды.
* 1937 жылы театрдың атауы Қазақ мемлекеттік опера және балет театры болып өзгерді.
* 1938 жылы М. Әуезовтың "Қалқаман-Мамыр" либреттосы бойынша алғашқы қазақ балеті қойылды.
* 1941 жылы Н. Круглов, Н. Простаков және Т. Басенов бастаған архитекторлардың жобасы бойынша театрдың ғимараты салынды.
* 1943 жылы театрда Г. Уланова мен В. Пирадов "Жизель" балетін қойды.
* 1944 жылы "Абай" операсының премьерасы болды (либреттосын жазған М. Әуезов, музыкасы - А. Жұбанов, Л. Хамиди).
* 1945 жылы ұлы ағартушы Абай Құнанбаевтың 100 жылдығына орай театрға оның есімі берілді.
* 1958 жылы театрдың Мәскеудегі қазақ әдебиеті мен өнерінің екінші онкүндігінде Үлкен театрда "Біржан-Сара" операсы қойылды.
* 1950-1990 - жылдары - репертуардың кеңеюі. Әлемдік классиканы қарқынды игеру. КСРО театрларымен әріптестік байланыс. Труппаның шетелге гастрольдік сапарға шығуы.
* 2000 жылы театрда күрделі жөндеу жұмысы аяқталды.
* 2000-2015 жылдары - репертуардың жаңаруы және баюы. Қойылымдарды қоюға әлемдік деңгейде танымал тұлғалардың шақырылуы. Өзіндік бірегей қойылымдардың қойылуы. Әріптестік және мәдени кеңістіктікті байыту аясында халықаралық жобаларға қатысу.
* 2014 жылы - "Абай" операсының жаңа қойылымы (музыкасы - А. Жұбанов, Л. Хамиди, либреттосы - М. Әуезов). Опера Париж теартында қойылды.
* 2015 жылы - Ж. Бизенің "Кармен" операсының жаңа қойылымы. Бұл калссикалық операны "Модерн" стилінде қойған алғашқы қойылым және заманауи режиссурадағы жаңа бағыт ретіндегі өзгеше бір шешім болды. Осы жылы "Ұла дала аңыздары" балетінің премьерасы болды. Музыкасын Қазақстанның композиторлар мектебінің бір топ үздік өкілдері бірігіп жазды.
## Театр негізін қалаушылар және әншілер
Композиторлар Е.Г. Брусиловский, А. Жұбанов, М. Төлебаев, Л. Хамиди, режиссер Ж. Шанин, әншілер Қ. Жандарбеков, Қ. Байсейітов, К. Байсейітова, М. Ержанов, Ғ. Құрманғалиев, Ү. Тұрдықұлова, биші Ш. Жиенқұлова, т.б. ұлттық опералық музыканың негізін қалады. Кейінірек В.Ю. Жданов, Ю.Л. Рутковский режиссерлік етті, көркемдеуші суретшісі А.И.Ненашев, дирижері Ф.А. Кузьмич, хормейстері А.В. Преображенский болды. 1940 жылдары театр труппасына Ришат пен Мүсілім Абдуллиндер, С. Әбжанов, Ә. Үмбетбаев, Ш. Бейсекова, Б. Досымжанов, Р. Мұсабекова, Ә. Мұсабеков, т.б. әнші-артистер қосылды. Театрда А.В. Селезнев, Ю.П. Ковалев, Д.Т. Әбіров сияқты балетмейстерлер, И.И. Зак, Ғ.Н. Доғашев сынды дирижерлер жемісті еңбек етті.
Сахна төрінде М. Ержанов, Ж. Елебеков, Р. Жаманова, Е. Серкебаев, Б. Төлегенова, т.б. өнер көрсетті. Қазіргі уақытта театр артистері Н. Үсенбаева, С. Байсұлтанов, Ж. Баспақова, М. Мұхамедқызы секілді белгілі әншілер, С. Ищанова, Ұ. Кенжебеков, Д. Дүтмағамбетова тәрізді әр түрлі халықаралық байқаулардың лауреаттары қазақ операсының табыстарын көптеген елдер театрларының сахнасында паш етуде. Кейінгі жылдары театр режиссерлары Ғ. Есімов, Л. Иманғазина, Ф. Сапаров отандық және шет ел композиторларының классикалық шығармаларын жаңғыртып, сахналап жүр.
## Ғимарат сипаты
Ғимарат құрылысының композициялык орталығы – 1170 орынды көрермендер залы. Сахна жақсы көрінеді, дыбыс естілуі анық. 2-қабатта ғимарат интерьерін көріктендіре түсетін кең фойесі бар. Капительді бағаналар, қабырға өрнектері оюлы басқыш қоршаулары, жалпы ғимараттың ішкі еңсесін сәулеттеуде негізгі рөл атқарған қазақтың дәстүрлі ою-өрнек үлгілері (қошқармүйіз, ырғақ, жапырақ гүл, сыңар мүйіз, т.б.) ғимарат архитектурасында кеңінен қолданылған. Оның екі қапталы мен алдыңғы жағындағы бақ, хауыздар ғимарат әсемдігін әрлендіре түскен. Театрдың екі қапталындағы бақтарға М.О. Әуезов (1967, мүсіншісі Т.С. Досмағамбетов) пен Ж. Жабаевтың (1971, мүсіншісі Х.Е. Наурызбаев, екеуінің де архитекторы М. Меңдіқұлов) ескерткіштері қойылған. Қазақ опера және балет театры Ленин орденімен марапатталған (1959).
## Галерея
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
## Дереккөздер |
Медвежка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Булаев қалалық әкімдігіне қарасты ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстікке қарай 2 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 721 адам (325 ер адам және 396 әйел адам) болса, 2009 жылы 653 адамды (309 ер адам және 344 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы – алпыс жыл бойы Қазақстан мен шет елдерде қажет білікті мамандарды дайындауды жоғары деңгейде қамтамасыз етіп келе жатқан Қазақстан Республикасының жетекші музыкалық жоғары оқу орны.
Консерватория – Қазақстандағы алғашқы музыкалық жоғары оқу орны. 1944 жылы 24 шілдеде Қазақ КСР Халық Комиссарларының Кеңесі осы жылдың 1 қазанынан бастап Алматы қаласында Мемлекеттік өнер институтын ашу туралы қаулы қабылдады. Кейіннен Мәскеу және Ленинград консерваторияларының үлгісінде Алматы консерваториясы болып өзгертілді.
1945 жылы оқу орнына ХІХ ғасырдың атақты күйшісі Құрманғазы Сағырбайұлының аты берілді. Сол жылдары консерватория құрамында 5 факультет: тарихи-теория-композиторлық, вокалды, фортепианолық, оркестрлік, дирижерлі-хорлы, ұлт аспаптар бөлімі, сонымен қатар опера студиясы мен қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарын жасайтын және дайындайтын ғылыми-тәжірибелік шеберхана болды.
1938 жылы салынған алғашқы ғимаратта консерваторияға дейін музыкалық-хореографиялық комбинат қоныстанған. 60-ыншы жылдардың басында тағы бір оқу корпусы мен 120 тұрғын бөлмесі, 42 репетиторилері, оқу және спорт залы бар кең дәлізді жатақхана салынды.2000 жылдың қараша айында консерваторияға қазіргі заманғы төрт қабатты ғимарат пайдалануға берілді. (Абылай хан даңғылы 86).
## ...осы күнге дейін
Бүгінгі күні Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерватория екі оқу корпусында орналасқан. Оқу орнының студенттері мен оқытушыларына – кең оқу аудиториялары, 170 орындық Камералық зал, 236 орындық кіші Концерт залы, спорт залы, оқу залы, сынып абонементі қызмет етеді.
Қазіргі ауқытта 500 орындық Үлкен Орган залының құрылысы аяқталды.
Студенттер жапония және неміс фирмаларының ең жақсы жаңа аспаптарымен, сонымен қатар ішекті квартет үшін электронды аспаптарда дайындық жүргізеді.
Консерватория түлектері еліміздің барлық шығармашылық ұжымдарында (Абай атындағы мемлекеттік академиялық опера және балет театры, Күләш Байсеитова атындағы Ұлттық опера театры, президенттік, симфониялық, үрмелі оркестрлер, камералы ансамбльдер, ұлт аспаптар оркестрлері), сонымен қатар білім мекемелерінде (Қазақ ұлттық музыкалық академия, Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институты, көптеген музыкалық колледждер, мектептер және т.б.) қызмет етеді. Қазақ ұлттық консерваторияның түлектері сонымен қатар Ресей, Германия, Грекия, Голландия, Израиль, АҚШ, Франция, Чехия, Канада, Корея, Қытай және т.б. жақын және алас шетелдегі профессиональді ұжымдарда табысты еңбек етуде.
Соңғы үш жыл ішінде консерватория қабырғасында Қазақстанның музыка өнерін мақтанарлықтай танытатын жас ұрпақты - 50-ден астам халықаралық және 200-ден астам республикалық конкурстардың лауреаттарын дайындады.
## Факультеттер
Оқу процесін 4 факультет қамтамасыз етеді:
* Музыкатану, арт-менеджмент, әлеуметтік және гуианитарлық пәндер факультеті
* Аспаптық орындаушылық факультеті
* Вокал, дирижерлеу және музыкалық білім беру факультеті
* Халық музыкасы факультеті
## Ректорлар
* 1944—1945 — Иван Круглыхин
* 1945—1951 — Ахмет Жұбанов
* 1951—1957 — Иван Круглыхин
* 1957—1967 — Құддыс Қожамияров
* 1967—1975 — Еркеғали Рахмадиев
* 1975—1987 — Ғазиза Жұбанова
* 1987—1997 — Дүйсен Қасейінов
* 1997—2018 — Жания Әубәкірова
* 2018—қ.у. — Арман Жүдебаев
## Сыртқы сілтемелер
* Ресми торабы
## Дереккөздер |
Суворовка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Аққайың ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстік-батысқа қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 237 адам (120 ер адам және 117 әйел адам) болса, 2009 жылы 74 адамды (36 ер адам және 38 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Октябрьское — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы ауыл, Аққайың ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстікке қарай 12 км-дей жерде, Гусиное көлінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 776 адам (376 ер адам және 400 әйел адам) болса, 2009 жылы 585 адамды (279 ер адам және 306 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Хлебороб — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Аққайың ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстікке қарай 3,5 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 251 адам (122 ер адам және 129 әйел адам) болса, 2009 жылы 241 адамды (115 ер адам және 126 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры – Қазақстандағы жастар мен балаларға арналған театр ұжымы. Театрдың құрушысы да, алғашқы басшысы да Кеңес одағы бойынша балалар театрының негізін қалаған режиссер Наталия Ильинична Сац болды. Театр алғашқы кезде екі труппадан – қазақ және орыс труппасынан тұрды.
## Тарихы
Театр шымылдығын 1945 жылдың 7 қарашасында орыс труппасы Е. Шварцтың «Қызыл телпек» пьесасымен ашты. Қазақ труппасы сахналық жолын 1947 жылы 2 ақпанда А. Н Островскийдің «Мысыққа күнде той бола бермес» пьесасын (режиссер А. А. Алексеев) қоюмен бастады. Театр шымылдығы ресми түрде 1946 жылы 4 шілдеде А. Толстойдың «Алтын кілт» спектакілімен (режиссер Н. Сац) ашылды.Театрдың өсіп-өркендеуі мен кәсіптік деңгейінің көтерілуіне Н.И.Сацтан бастап, режиссерлер: С.Шәріпов, Т.Сидоров, Мен Дон Ук, С.Естемесова, Г.Хайруллина, В.Пұсырманов, Е.Обаев, М.Байсеркенов, Қ.Жетпісбаев, Р.Сейтметов, Н.Жақыпбай, Ж.Хаджиев мол үлес қосты. Театрда қазақ драматургиясы мен бірге орыс, батыс классиктерінің және өзге халықтардың таңдаулы деген туындыларынан репертуар кестесі қалыптасып, фестивальдарға қатысу үрдістерін жандандыра бастады. Шығармашылық жолында талай асуларды кездестіре отырып, түрлі жетістіктерден де құр алақан қалмады.
Театр қазақ драматургтерімен бірге орыс, батыс классиктерінің және өзге халықтардың таңдаулы деген пьесаларын сахнаға шығарды. Фридрих Шиллердің «Зұлымдық пен Махаббат», Н.Хикметтің «Әпенді», Мольердің «Скапеннің айласы», Б.Брехттың «Әйдік апай және оның балалары», У. Шекспирдің «Вероналық екі бозбала», «Дуалы түнгі думан», «Гамлет», «Ромео мен Джулетта» («Махабат айдыны»), А.Чеховтың «Шағала» спектакльдері режиссерлер мен актерлер құрамының күштілігін, классикалық ірі туындыларды еркін түрде игере алатын кемел шаққа жеткендіктерін танытады.Жарты ғасырдан артық өнер тарихында театр шығармашылық даму мен қалыптасудың әртүрлі белестерінен өтіп, бүгінгі ұлттық сахна өнерінде өзіндік орнын белгіледі. Бұл театр көп жылдарға дейін орыс балалар театрымен бірлесіп жұмыс істеді. 1982 жылдан бастап өз алдына дербес бөлініп шықты.
1992 жылы Ғабит Мүсіреповтің 90 жылдығының құрметіне театрға Ұлы жазушының есімі берілді. 1996 жылы театрдың 50 жылдық мерейтойына орай, оған «Академиялық» деген статус берілді.
## Театр жетістіктері
* 1958 жылы Мәскеуде өткен Бүкіл-одақтық жастар театрларының фестивалінде "Ыбырай Алтынсарин" (авт. М. Ақынжанов ) спектаклі екінші дәрежелі дипломды иеленді. Бұл спектакльдегі үздік өнерлері үшін артистер Б. Қалтаев, С. Саттарова, Ә. Өмірзақова, қоюшы-режиссер А. Тоқпанов фестиваль лауреаттары атанды.
* 1966 жылы Мен Дон Ук қойған Ш. Хұсайыновтың “Алғашқы ұшқындар” спектаклі театрға Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығын әперді.
* 1983 жылы М. Әуезовтің “Алуа” пьесасын сахналаған режиссер Р. Сейтметов пен спектакльде ойнаған артистер – Г. Қазақбаева, М. Құланбаев, М. Бақтыгереев Қазақ ССР-інің Мемлекеттік сыйлығымен марапатталды.
* 1985 жылы Ұлы Жеңістің 40 жылдығына арналған Бүкілодақтық байқауда “Жау тылындағы бала” (авт. Қ. Қайсенов, инсц. О. Бөкей, реж. Н. Жақыпбай ) спектаклі ІІІ дәрежелі дипломға ие болды.
* 1995 жылы Ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай өткізілген Республикалық театр фестиваліне қатысқан “Желсіз түнде жарық ай” (авт. М. Әуезов, инсц. Ш. Айманов ) спектаклі бірінші орынды жеңіп алды және қойылым режиссері Н. Жақыпбай “Ең үздік режиссерлік шешімі үшін” жүлдесімен марапатталды.
* 1994 жылы режиссер Есмұхан Обаев қойған Әкім Таразидың "Індет" трагикомедиясы 1997 жылы өткен республикалық театр фестивалінде бас жүлдені иеленді.
* 1998 жылы Каир қаласында өткен Халықаралық театр фестивалінде “Жан азабы” (авт. Ш. Айтматов, реж. Н. Жақыпбай ) қойылымы ең үздік спектакльдер қатарынан көрінді. Осы жылы өткен түркі халықтарының театр фестивалінде театр ұжымы арнайы дипломмен марапатталды.
* 2002 жылы Иран Ғайыптың "Қорқыттың Көрі" спектаклі Қазан қаласында өткен "Түркі халықтарының театр фестиваліне" қатысып, Қорқыт рөлін сомдаған Балтабай Сейітмамытұлы лауреат атанды.
* 2003 жылы республикалық театрлар фестивалінде Жанат Хаджиев қойған Ілияс Жансүгіровтің "Исатай-Махамбет" тарихи драмасы бас жүлдені қанжығасына байлады.
* 2004 жылы республикалық байқауға қатысқан Сәкен Жүнісовтің "Тұрымтайдай ұл еді…" спектаклі бас жүлдені иеленді.
* 2006 жылы Астана қаласында өткен республикалық фестивальде Талғат Теменовтің "Алма бағы" драмасы "Замандас тақырыбы" номинациясын жеңіп алды. Осы жылы Уфа қаласында өткен ІV түркі тілдес елдер театрларының халықаралық "Туғанлык" фестиваліне қатысқан "Алма бағы" спектаклінде шал бейнесін сомдаған Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі Тұрсын Құралиев "Аталар дәстүріне құрмет" арнайы сыйлығын иеленді.
* 2007 жылдың 27-30 наурыз аралығында Шымкент қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысқан Софы Сматаев, Талғат Теменовтің "Көгілдір такси" мелодрамасында Мариям рөлін сомдаған актриса Күләш Шаяхметова "Ең үздік әйел бейнесі" үшін лауреат атанды.
* 2008 жылдың 2-7 қыркүйек аралығында Алматы қаласындағы ІІ халықаралық Орта Азия мемлекеттерінің театр фестивалінде өнер ордасының "Жұмақтағы жасын" спектаклі "Ең үздік шетел классикасын сахналаған қойылым" жүлдесін жеңіп алды.
* 2009 жылдың 17-27 қараша аралығында Сеул қаласында өткен "Ұлы Жібек жолы" театр фестиваліне "Мулен Ружға шақыру" спектаклімен қатысты.
* 2010 жылдың 22-24 сәуірі аралығында театр Мәскеу қаласына гастрольдік сапармен барып, көрермен қауымды қойылымдарымен қуантты. Осы жылдың 27-30 мамыры аралығында Алматы қаласында өткен ІІІ халықаралық Орта Азия халықтарының театр фестиваліне қатысқан Шыңғыс Айтматовтың "Қызыл орамалды шынарым" лирикалық драмасында Әсел рөлін сомдаған Аида Жантілеуова "Ең үздік әйел бейнесі үшін" лауреат атанды.
* 2011 жылдың 25-30 наурызы аралығында "Қызыл орамалды шынарым" драмасымен Түркияның Адана қаласында өткен "Ұлы Жібек жолы" атты Түркітілдес елдердің халықаралық театрлар фестиваліне қатысып қайтты.
* 2012 жылдың 15-19 сәуірінде Түрікменстанның Ашхабад қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысты.
* 2013 жылдың 15-16 қараша күндері Шыңғыс Айтматовтың 85 жылдығына орай Бішкек қаласында өткен "Арт-Ордо" халықаралық театр фестиваліне Мұхтар Әуезовтің "Ай-Қарагөз…" трагедиясымен қатысты.
* 2014 жылдың 10-19 қыркүйегінде Әзірбайжан Республикасының Шеки қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысып, "Естайдың Қорланы" туындысын көрсетті.
* 2015 жылы театр әлемнің 83 мемлекеті қатысатын "АССИТЕЖ" дүниежүзілік балалар мен жасөспірімдер театрлары ассоциациясының қатарына қосылды. Аталған ұйымға қабылданған қазақстандық өнер ордаларының ішінде 84-ші болып бекітілді.
* 2016 жылдың 20-30 сәуір аралығында Түркияның Конья қаласында өткен "Мың тыныс — бір дауыс" атты халықаралық театр фестиваліне "Қара шекпен" қойылымымен қатысты. Осы жылдың мамыр айында "Дидар" ІІ халықаралық театр өнерінің эксперименттік фестиваль-лабораториясында Ермек Аманшаевтың "Ол" моноспектаклі "Ең үздік қойылым" номинациясына ие болды.
* 2017 жыл - сәуір айында Ақтөбе қаласында өткен ІІ республикалық "Балауса" экспериментальдық спектакльдер фестиваліне "Ол" атты психологиялық драмамен барды. Аталған туындыдағы актер Данияр Базарқұлов "Ең үздік ер адам бейнесі" номинациясына ие болды; 22-24 мамырында ақын-драматург Иран Ғайыптың 70 жылдығына орай өткізілген "Мәңгілік елдің Алтын адамы" атты республикалық театр фестивалінде "Естайдың Қорланы" спектаклінде Қорлан бейнесін сомдаған актриса Жібек Лебаева "Ең үздік әйел бейнесі" номинациясын иеленді; 9-13 қыркүйегінде танымал театр сыншысы Әшірбек Сығайдың 70 жылдығына орай өткізілген ХХV республикалық драма театрлары фестиваліне қатысқан "Шыңырау" драмасы "Режиссерлік дебют" номинациясын жеңіп алды; 8-12 желтоқсаны аралығында Серке Қожамқұлов атындағы Жезқазған музыкалық-драма театрының 45 жылдығы аясында, белгілі режиссер, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Жанат Хаджиевтің рухына арнап өткізілген І аймақтық театр фестивалінде "Ант" драмалық дастаны "Қарағанды облысы әкімінің арнайы сыйлығымен" марапатталды.
* 2018 жыл - сәуір айында Ақтөбе қаласында өткен Тахауи Ахтановтың 90 жылдығына арналған ІІІ республикалық "Балауса" экспериментальды спектакльдер фестивалінде "Шыңырау" драмасы "Үздік спектакль" номинациясын жеңіп алды; маусым айында, ІІ дүниежүзілік "Астана" театр фестивалінде "Қара шекпен" әфсанасын қалың көрермен назарына ұсынды; қыркүйек айында Ақтау қаласында өткен Нұрмұхан Жантөриннің 90 жылдығына арналған Каспий жағалауы елдерінің ІI халықаралық театр фестиваліне "Шыңырау" спектаклімен қатысып, сыншылардың жоғары бағасына ие болды.
## Театр актерлері мен актрисалары
Роза Әшірбекова, Күләш Қажығалиева, Жақсыбек Құрманбеков, Гүлжамал Қазақбаева, Хазима Нұғманова, Лидия Кәден, Кәдірбек Демесін, Жібек Лебаева, Сағат Жылгелдиев, Сағызбай Қарабалин, Тынышкүл Сұлтанбердиева, Сәкен Рақышев, Сүндет Бектау, Күлжәмилә Белжанова, Қадырғазы Қуандықов, Еркін Әбдірешов, Жібек Бектемірова, Шолпан Сіргебаева, Райхан Қалиолдина, Жомарт Зейнәбіл, Лиза Серікова, Раушан Байзақова, Рахман Омаров, Айгүл Иманбаева, Сафуан Шаймерденов, Сәуле Тұрдахунова, Руслан Ахметов, Еділ Рамазанов, Әсет Иманғалиев, Данияр Базарқұлов, Ақмарал Дайрабаева, Динара Әбікеева, Ерлан Кәрiбаев, Қуаныш Тұрдалин, Сәния Ерзат, Нұргүл Мыңғатова, Бақыт Тушаев, Әсем Қашағанова, Ақбота Қаймақбаева, Жанар Мақашева, Есжан Хмидуллин, Бейбіт Камаранов, Мерей Әжібеков, Гауһар Сағынғалиева, Толқын Нұрбекова, Анар Әділова, Гүлбаһрам Байбосынова, Елдар Отарбаев, Дархан Сүлейменов, Мақсат Сәбитов және т.б..
Театр ұжымында 200-ден астам адам қызмет етеді. Оның 60-тан астамы артистер. Қалғаны әкімдік, шығармашылық құрамның жетекші қызметкерлері мен техникалық құрам жұмыскерлері. Театрда 7 цех және 6 бөлім бар. Спектакльдердің қойылу уақыты: 10.00 және 19.00Мекен жайы: Абылай хан даңғылы, 38 ғимарат.
Театр директоры болып келген Сәбит Әбдіхалықов Мұхтар Әуезов атындағы мемлекеттік академиялық драма театрына басшылық қызметке ауысып, орнын актер Азамат Сатыбалды алмастырды.
## Галерея
*
*
*
*
*
*
*
*
*
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры |
Скворцовка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Полудин ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 286 адам (146 ер адам және 140 әйел адам) болса, 2009 жылы 30 адамды (18 ер адам және 12 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мичурино — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Аққайың ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 9 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 203 адам (99 ер адам және 104 әйел адам) болса, 2009 жылы 105 адамды (48 ер адам және 57 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елді мекен:
* Лебяжье – Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы ауыл.
Көлдер:
* Лебяжье – Шу алабындағы тұщы көл.
* Лебяжье – Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданында орналасқан көл. |
Қоскөл — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Ұзынкөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстікке қарай 51 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 210 адам (110 ер адам және 100 әйел адам) болса, 2009 жылы 166 адамды (89 ер адам және 77 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
* Қарақоға – Қарағанды облысы Абай ауданындағы таратылған ауыл.
* Қарақоға – Павлодар облысы Ақтоғай ауданындағы ауыл.
* Қарақоға – Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы ауыл. |
Шаңдақ — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Ұзынкөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 52 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 273 адам (137 ер адам және 136 әйел адам) болса, 2009 жылы 169 адамды (89 ер адам және 80 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы — Қазақстандағы жетекші жоғарғы оқу орындардың бірі. Бұл оқу ордасы сәулет, дизайн, құрылыс, ағаш өңдеу және тағы басқа құрылыс саласындағы мамандар дайындайды.
## Тарихы
Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы (ҚазБСҚА) 2001 жылы Қазақ мемлекеттік сәулет-құрылыс академиясының базасында құрылды. ҚазБСҚА дербес жоғары оқу орны ретінде 1980 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Алайда, оның тарихы өзінің бастауын негізінен Қазақ политехникалық институтының «Өндірістік және азаматтық құрылыс» мамандығына студенттердің алғашқы тобы қабылданған 1957 жылдан алады. 1961 жылы «Сәулет» мамандығына студенттер қабылданды, содан былай мына факультеттер құрылды: құрылыс, сәулет және санитарлық-техникалық.
1980 жылы осы факультеттер базасында, одан әрі Қазақ мемлекеттік сәулет-құрылыс академиясына (ҚазМСҚА, 1992 ж.) айналған Алматы сәулет-құрылыс институты (АСҚИ) ашылды.
АСҚИ-дің тұңғыш ректоры болып жоғары оқу орнын 1980 жылдан 1986 жылға дейін басқарған т. ғ. к., профессор С. М. Байболов тағайындалды. 1987–1999 жж. АСҚИ-ҚазМСҚА-ны профессор П. А. Атрушкевич басқарды.
2000 жылдан Академия ректоры болып т. ғ. к., профессор Ә. А. Құсайынов тағайындалды. «ҚазБСҚА» ЖАҚ-на айналуына байланысты 2001 жылы ол президент-ректор болды. 2004 оқу жылының аяғында директорлар Кеңесінің мәжілісінде «ҚазБСҚА» ЖАҚ-ның президенттігіне проф. Ә. А. Құсайынов тағайындалды.
## Факультеттер
### Сәулет факультеті
Сәулет факультеті (СФ) В. И. Ленин атындағы ҚазПТИ-дің (Қазақ Политехникалық институттың): «Қала құрылылысы» және «Сызу геометриясы» кафедраларының негізінде 1966 жылы құрылды.
1964 жылы құрылған «Қала құрылылысы» кафедрасы жаңадан ашылған факультетің ядросы болды. Т. К. Басенов – отандық сәулет мектебінің негізін қалаушы, қазақтың тұңғыш ғалым-сәулетшісі, Ленинград сәулет мектебінің түлегі, академик Щусев пен профессор Гофманның оқушысы, 1936 ж. құрылған Қазақстан Сәулетшілер Одағының бірінші төрағасы, сәулет ғылымының кандидаты, КСРО-ның корреспондет — мүшесі, Қазақ ССР-дың еңбегі сіңген құрылысшысы. Т. К. Басенов ҚазПТИ-де сәулетші мамандарды даярлау орталығын ашуға үлкен күш – жігерін жұмсады.
2009 жылдың 11 қарашасында Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясының сәулет факультетінде Т. К. Басенов пен М. М. Меңдіқұловтың 100 жыл толуына арналған ғылыми-практикалық конференция өткізілді.1961 жылы сәулет факультетіне бірінші қабылдау жүргізілді. Республикаға белгілі сәулетшілер Н. И. Репинский мен А. К. Қапанововтың төрағалық етуімен 5,5 жылдық оқудың 5 жылға өтуіне байланысты 1966–1967 оқу жылының қысы мен жазында алғашқы сәулетші – мамандар бітіріп шықты. Сол кезде факультетте Т. К. Басенов, Р. А. Сейдалин, М. С. Кенбаев, И. И. Белоцерковский, Х. Н. Наурызбаев, Ю. Б. Гуманян, Б. А. Глаудинов, П. Д. Усачев, С. А. Мамбеев, М. Р. Избасар, С. Ю. Алтайбаева, А. А. Ухоботов және басқа оқытушылар жұмыс істеді. Олар, негізінен, Мәскеу және Ленинградтың жоғары оқу орындарының түлектері болатын.
Кафедралардың саны үнемі көбейіп отырды: 1967 жылы «Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың сәулеті» кафедрасы (кафедра меңгерушісі – ҚазССР-на еңбегі сіңген сәулетшісі, доцент Р. А. Сейдалин); 1972 жылы «Сәулет тарихы және сәулет құрылысы» (кафедра меңгерушісі – ҚазССР-на еңбегі сіңген сәулетші М. М. Меңдіқұлов); одан кейін 1977 жылы «Сурет» кафедрасы ашылды және 1980 жылы ҚазССР-ның халық суретшісі Х. Н. Наурызбаевтың жетекшілігімен «Кескін және мүсін» негізі қаланды.
ҚазПТИ-дың сәулет және құрылыс факультеті Алматы сәулет-құрылыс институтына (АСжҚИ) өзгергеннен кейін 1980 жылы «Сәулет жобалау негіздері» кафедрасы ашылды (кафедра меңгерушісі – сәулет докторы, профессор А. Ж. Әбілев).
1992 жылы АСжҚИ-ды ҚазМСҚА-қа (Қазақ мемлекеттік сәулет-құрылыс академиясы) өзгертілгеннен кейін «Сәулет ортасының дизайны» кафедрасы (кафедра меңгерушісі сәулет кандидаты, доцент Ю. И. Бахмутов болды) ашылды. 2001 жылы Қазақ мемлекеттік сәулет-құрылыс академиясы «Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы» боп өзгертілді. 2005 жылы сәулет факультетінен дизайн факультеті бөлініп шықты.
Сәулет факультеті ашылғаннан бастап, факультеттің декандары болып: А. Д. Кузютин, Ю. В. Круглов, Б. А. Глаудинов, С. Р. Букейханов, М. И. Лесовиченко, Б. Х. Шакербай, Ю. И. Бахмутов, А. Ж. Абилов, Г. К. Садвакасова, К. Г. Жумартова жұмыс істеді. Қазіргі кезде факультет деканы – академияның профессоры, бірінші сәулет докторы, Қазақстан республикасының құрметті сәулетшісі Б. А. Глаудинов.5 В042000 – «Сәулет» мамандықтары бойынша төмендегі мамандарды әзiрлейдi:
* «Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың сәулеті»-инженерлік және сәулет – көркемдік аспектілері қамтылған ғимараттар мен құрылыстарды жобалау саласындағы кешенді даярлау:Ғимараттар мен имараттарды жобалау бағытында даярлау кешені инженерлiк сұрақтар мен сәулетшiлiк ғимараттардың аспектін қарастырады.
* «Қалақұрылысы». Елді қоныстық орындарды жобалау, қалақұрылысын қайта құру, қалақұрылысы экологиясы, зерттеу, эксперттік сараптамалау жобалау, жүзеге асыру саласында даярлау.
* «Ландшафтық сәулет» — Ұлттық парктерді ландшафттық жобалау, ландшафтық сәулет обьектілерінің құрылымында: парктер, бақтар, бульварлар, жаяужүргіншілер аймағын, жағалауларды орналастыру, сәулет обьектілері құрылымында жергілікті ландшафтік өзгерістерді жобалау.
* «Сәулет ескерткіштерін қайта құру және қалпына келтіру» — мәдениет тарихы, сәулет ескерткіштерін сақтау, қалпына келтіру, зерттеу.
Қазіргі кезде КазГАСА-ның сәулет факультеті өте жақсы қалыптасқан сәулеттік мектеп болып табылады. Оның атағы Қазақстаннан тыс жерлерде де кеңінен жайылып отыр. Оның беделі факультет түлектерінің табыстарына және оқытушылардың ғылыми-педагогикалық қуатына негізделеді.
2007 жылдың Қазан айында Сәулет факультетінде Сәулетшілердің халықаралық Одағы комиссиясы жұмыс істеді – Ресей Сәулет және құрылыс ғылымының Академиясының Мәскеу Сәулет Институтының президенті Юнеско, сәулет докторы, профессор А. П. Кудрявцевтің жетекшілігімен 05420 шифры бойынша «Сәулет» Бакалавриат 08.11.2007 мамандығының Барселонада (Испания) МСА-Юнеско штаб-пәтерінде Орталық Азияда бірінші КазГАСА комиссия мәжілісі болып халықаралық аккредитациядан өткен болатын. Сонымен қатар Оңтүстік-Шығыс Азия аймағында Білім бағдарламасы бойынша «Сәулет» мамандығы халықаралық аккредитациядан өтті. Бұл КазГАСА-ның Сәулет факультеті түлегінің дипломы Әлемдегі 10 нан астам мемлекетте танылады, сонымен қатар МСА-ЮНЕСКО –ның аккредитациясынан өткен мемлекеттерде де мойындалады.
Оқу процесінде қазіргі компьютерлік графикалық бағдарламалар қолданылады. Оқыту мемлекеттік, орыс тілдерінде жүргізіледі және белгілі бір пәндер, атап айтқанда ағылшын тілінде «Ландшафттық сәулет» және «Сәулеттік композиция» өткізіледі.
Қазіргі кезде Сәулет факультетінің 12 филиалы бар, олардың негізінде оқу сабақтары мен тәжірибелер өтеді (ЖШС ПИ «Алмаытгипрогор-1», АҚ Академия «Казгор», "Қалақұрылысы жобасының орталығы ЖШС «Урбостиль», АҚ ПФ «Градо» ЖШС Казгипоград және т. б.)
Бәсекеге қабілетті студенттер өздерінің дипломдық жобаларын шетел тілдерінде қорғауға тілек білдіреді. 2005–2006 оқу жылында 5 түлек «өте жақсы» деген бағамен ағылшын және француз тілдерінде қорғап, халықаралық үлгідегі дипломға ие болды.
Факультет филиалдары – бұл негізінен, сәулет-жобалық мекемелер. Жыл сайын филиалдарға оқу жүктемесінен 60 кредитке дейін дипломдық жобалау, курстық жобалау, оқу жобалары және дипломалдық тәжірибенің жетекшілігі бөлінеді.
Факультетте диплом қорғау бойынша МАК төрағалығына ҚР жетекші сәулетшілері шақырылады. 2001–2004 ж. ж. КСРО Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Халықаралық Академия академигі, сәулетші Қапанов А. К., 2007–2008ж еңбек сіңірген сәулетші, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты және «Тарлан» тәуелсіз сыйлығының лауреаты, Халықаралық Сәулетгшілер Академиясының академигі, «Абылай-хан» Халықаралық қорының президенті, ҚР еңбек сіңірген сәулетшісі Валиханов Ш. Е., 2008–2009 ж. және 2009–2010ж. ҚР еңбек сіңірген сәулетшісі, КазГАСА-ның құрметті сәулетшісі ЖШС «Урбостиль» директоры Л. В. Нысанбаева; 2009–2010жж. ҚР құрметті сәулетшісіА. Ш. Чиканаев.
2004 жылы сәулет факультетінің студенттері «Алматы қ. Бизнес орталығы» жобалауының тендерін жеңіп алды. Бұл тендерді «Арлайн» фирмасы үлкен сыйлық қорымен (5 000 АҚШ долларына, 10 соңғы модельдегі компьютерлерге) жариялаған болатын.
Жыл сайын шетелдік конкурстарға қатысу үшін МАК-тың ұсынған дипломдық жобалар саны өсуде:
* Дубровник (Югославия) -2 жоба (2006–2007). Жобалар ең үздік ондық қатарына қосылды.
* Любляны (Югославия) -2
* София (Болгария) -4 жоба
* Турин (Италия) «Сәулет стилі» №1. (2008–2009)
* Малтепе (Түркия) Университетінде өткен халықаралық конкурска дипломдық жобалар қатысып. Үш жүлделі орын алды.
Республикалық конкурстар мен көрмелерге қатысу:
* Қастеев мұражайы-20 жоба;
* Қалақұрылысы форумы (2007–2008; 2008–2009) -15 жоба.
* «Биопозитивтік сәулет» Республикалық Мастер-класы, Борабай (Кокшетау) (2009г.)-5 адам.
* Сәулеттік конкурс Jambyl CEMENT «Балхаш өзені жағаласындағы қалашық»,
26 қараша 2009ж.
* ҚР бірінші Президентінің қоры, «Қала мен дизайн» конкурсы; қазан 2009ж.
* «Париждегі өндіріс қоймасын қайта құру» тақырыбына «IZOVER» атты конкурсы 11 наурыз 2010ж.
* «Сәулеттік жобалау» пәні бойынша Республикалық пәндік олимпиада, 25–26 ақпан 2010ж.
Малтепе (Стамбул) Университетінде болған Еуразия елдерінің дипломдық жобалау конкурсы, қараша 2009ж.
Педагогикалық және ғылыми жұмыс.
Сәулет факультетінің студенттерінің білім сапасының жоғарылауына Халықаралық мастер-кластың өтуі септігін тигізеді. 2008 жылы 19–20 наурызында ҚР Британдық Кеңес жұмысының шеңберінде «Экологиялық Таза Үй» атты тақырыпта мастер-класс өткізілген болатын. Мастер- класс Эдинбургтен келген профессор, сәулетші Сью Рауфтың жетекшілігімен өткізілді. ПОҚ және студенттер үшін Британдық Кеңесте «Қазіргі таңдағы қала: сәулет және экология» атты кітаптың тұсаукесері өтті. Кітаптың авторлары — Британ кеңесінің Президенттері К. Басксер және Сью Рауф.
2006 жылы мамыр айында екі білім беру ұжымының– Эрфут университетінің және КазГАСА –ның студенттері мен профессорларының қатысуымен «Алматы қаласының орталығы және оның сәйкестілігі» атты мастер- класс өтті. Жемісті жұмыстың нәтижесі мен қорытындысы факультетте баяндалып, сертификаттар тапсырылды.
Әдістемелік және ғылыми жұмыстар:
* Мемлекеттік тілде жүргізілетін пәндер саны – 13
* Мемлекеттік тілде шығарылған әдістемелік құралдардардың саны -6
* Шығарылған монография, оқулықтардың саны -5
* «Жылдың ең үздік оқытушысы» грантын иеленген ПОҚ саны — 2
* СОӨЖ үшін әдістемелік нұсқаулармен ендірілген саны -25 (69%)
* Мемлекеттік тілде жүргізілетін пәндер саны -5 (13%)
* Шығарылған электронды оқулықтардың саны – (25%)
Ғылыми жұмыс:
* Ғылыми зерттеулер тақырыбының саны -7
* Республикалық баспалардағы жарияланымдардың саны -----
Факультетте 17 магистрант, 1001 студент күндізгі бөлімінде және 110 студент сырттай бөлімде оқиды. СФ-дегі студенттер соңғы 3 жыл ішінде Қолданбалы Зерттеу Университетінде (Эрфрут, Германия) – 4 адам;
Сеул Университетінде (Оңтүстік Корея) – 2 адам (2008–2009);
Флоренцияда (Рамуальдо дель Бианко қоры, Италия) тәжірибеден өтіп жүргендер – 1 адам (2008–2009);
999 студент КазГАСА Президентінің «Scholarships» — мектебі бағдарламасы бойынша қолдау граннтарына ие болды.
Оқытудың инновациялық әдістері:
* РР-90% қолданылуымен дәріс оқу;
* Сәулеттік жобалауды оқыту әдістемесі бойынша еуропалық мектептердегі оқыту әдістерінің негізінде тәжірибе жүргізу, жоба тәжірибесі Сәулет факультетінің филиалында «Алматыгипрофор 1» ПИ – де өткізілді. Нәтижесі – жұмыс көрмесі және 12.11.09 алынған дипломдар;
* Дипломдық жобаны өндірістегі тәуелсіз МАК алдында қорғауды ендіру – ПИ «Алматыгипрофор 1» және ЖШС «Жобалау қалақұрылысы» фирмасы «Уробостиль»;
* Нәтиже – жобасы Ага-хан сыйлығына ұсынылған 17 жоба халықаралық конкурсқа ұсынылды.
* 15- астам тәжірибелік ескертулер мен ұсыныстар алынды.
Аудиториядан тыс жұмыстар.Сәулет факультетінің студенттері мен оқытушылары белсенді түрде спорттық іс-шараларға катысады: СФ командасы баскетбол, волейбол, теннис, шахмат бойынша жүлделі орындарды иеленді.Факультет студенттері – көркемөнерпаз шығармашылығының белсенді қатысушылары. Жыл сайын төмендегі іс-шаралар өткізіледі: «Студенттерге қабылдау», «КазГАСА аруы», «КазГАСА-дағы көктем». Студенттер арасында «Ең үздік студенттік топ», «Жылдың ең үздік студенті», «Студенттер үйіндегі ең үздік бөлме», «Ең үздік эдвайзер» атты конкурстар болып тұрады.Сәулет факультеті жыл сайынғы КВН конкурсының көшбасшысы болып табылады, сонымен қатар «Бірінші курстықтардың спортакиадасы» жарыстарында спорттың бірнеше түрі бойынша орындар алады. 31 телеарнасы ұйымдастырылған Алматы және Астана қалаларының сәулеті үшін арналған дебаттарға да белсенді қатысып, «Жастар тәжірибесі», «Түлектер жәрмеңкесі», «Шетелдегі білім», «Schlarships» атты мемлекеттік бағдарламаларға қатысады. Бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында студенттер үшін спорт залы, стадион, оқу залы, компьютерлік сыныптар жұмыс істейді. КазГАСА-ның студенттер үйінде оқу залы мен компьютерлік зал бар, олар сабаққа дайындық үшін22:00 – ға дейін жұмыс істейді.Халықаралық байланыстар және жазықтық байланыстар:
* «Sant-Gaben» компаниясы Франция, конкурсты өткізу (Дубровники, Любляны), мастер-класстар.
* МАРХИ, «АМИТ журналы»- жарияланымдар (8), серіктестік
Факультеттің көптеген түлектері сәулеттік тәжірибе ортасында және жоғары кәсіпті маман болып өсіп шығады. Олар ҚР ішінде және одан тыс елдерде белгілі болған сәулеттік жобалардың авторларына айналды: «Республика» алаңының мекеме ансамблі, Республикалық «Офицерлер үйі», «АХБК-ның Мәдениет сарайы», «Оқушылар және пионерлер сарайы», Астана қаласының Басты жоспарлары, Алматының және т. б.
### Дизайн факультеті
ҚазБСҚА-ның Дизайн факультетінде келесі мамандандыру бойынша дайындық жүргізіледі:
* Сәулет дизайны;
* Графикалық дизайн;
* Өндірістік дизайн;
* Костюм дизайны.
Оқу мерзімі (күндізгі оқыту түрі) – 5 жыл.050421 – «Дизайн» мамандығы бойынша бакалавриат бітірушісіне дизайн бакалавры атты академиялық дәреже беріледі.Жобалау саласында шығармашылық және көркем жұмыстар орындау үшін бакалаврлар дайындалады. Мамандық түріне сәйкес өндіріс орындары мен мекемелердің шығармашылық ұжымдарында жұмыс істеуге дайындық жүргізіледі.Кәсіби қызметтің түрлері: жобалау-конструкторлық, ұйымдастыру-басқарушылық, ғылыми-педагогикалық.
Кәсіби қызмет объектілері:
* Сәулет дизайны: қалалық, ауылдық, саябақтық ансамбльдер, кіші сәулет түрлері, көріктендіру элементтері мен көгалдандыру, визуалдық коммуникациялар, экспозициялық кеңістіктер, қалалық ортадағы жабдық және жиһаз, жеке және қоғамдық үймереттердің ішкі кеңістіктері, қоғамдық пайдалану үшін жерасты үймереттері, интерьердегі жабдықтар мен жиһаз, көрмелік және сауда-саттық экспозияциялар, экстерьер мен интерьердегі момунменталды-сәндік элементтері мен сәндік-қолөнерлік жабдықтар, интерьердегі визуалдық коммуникациялар.
* Графикалық дизайн: графикалық символдар, сауда белгілері, фирмалық стильдер, визуалдық коммуникациялар жүйесі, иллюстрациялар, кітап өндеу, орама, жарнама, әлеуметтік жарнама, электрондық және баспасөз ақпараттық құралдар жарнамасы, сыртқы жарнама, транзиттік жарнама.
* Графикалық дизайн: графикалық символдар, сауда белгілері, фирмалық стильдер, визуалдық коммуникациялар жүйесі, иллюстрациялар, кітап өндеу, орама, жарнама, әлеуметтік жарнама, электрондық және баспасөз ақпараттық құралдар жарнамасы, сыртқы жарнама, транзиттік жарнама.
* Костюм дизайны: көпшілікке арналған киім ассортименті, ұсақсериялық және жеке тігін өнімдері, костюм ансамбілін және аксессуарларды жобалау, үлгінің коллекциясын және үлгілеудің әртүрлі, соның ішінде күнделікті, сәнді және арнайы киім үлгісін жобалау, моданы болжамдау.
Дизайнерлер дайындау оқу бағдарламасына базалық және профильдік компоненттер кіреді: Дизайн тарихы мен теориясы, Өнер тарихы; Сурет; Бейнелеу; Инженерлік графика; Композиция; Түстану; Кәсіби компьютерлік бағдарламалар; Профильдік дизайнның элементтері мен үрдістері; Профильдік дизайн объектілерін жобалау және мамандандыру бойынша бірнеше пән.
### Жалпы құрылыс факультеті
Факультеттің қайнар көзі сонау 50-ші жылдардан басталады, ол кезде Қазақ тау-кен металлургиялық институтының, кейін В. И. Ленин атындағы Қазақ политехникалық институтының негізінде құрылған еді, факультетте ең ежелгі және ең қажет мамандық – құрылысшы мамандығы бойынша мамандар даярланады. Өзінің ұзақ жылдар бойғы тарихында жалпы құрылыс факультеті Қазақстан үшін жоғары білікті инженер-құрылысшылар дайындау арқылы отанымыздың дамуына зор үлес қосуда. Оның қалыптасу және даму кезеңдерінің кейбір сәттеріне тоқталып өтейік:
* 1957 ж. — Қазақ тау-кен металлургиялық институтының «Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс» мамандығы бойынша бірінші рет студенттер қабылданды. 1959 ж. —Б. С. Жармағамбетовтың жетекшілігімен бірінші кафедра «Құрылыс ісі» ұйымдастырылды.
* 1961 ж. инженерлік- құрылыс факультеті құрылды, ал 1964 ж. факультетте сырттай оқу бөлімі ашылды.
* 1962 ж. – инженер-құрылысшылардың бірінші түлектері бітіріп шықты.
А. Т. Әубәкіровтың және Ю. И. Немчиновтың дипломдық жобалары үлгілі деп танылды. Кейіннен бұл түлектер ғалым болды, техника ғылымдарының докторы атанды. Дипломдарын 18 адам үздік қорғады, оның ішінде белгілі ғалымдар, педагогтар, өндірістегі мамандар – Т. Ж. Акбердин, М. М. Сабалаков, М. А. Ашимбаев, А. А. Беспаев, А. Ш. Татыгулов, П. В. Корольков және басқалар бар еді.
Дипломдық жобалауға кафедра оқытушыларымен қатар жобалау институттарының белді мамандары да жетекшілік етті.
* 1963 ж. — құрылыс факультетінде «Жылу-газбен қамтамасыз ету және желдету» мамандығы ашылды.
Осы кезде факультет ҚазПТИ-да үлкен бастаушы факультеттердің біріне айналды. Құрылғанына бір жыл толмай жатып, факультет «Политехникалық институттағы көктем» атты көркем өнерпаздар байқауында екінші орынды жеңіп алды. Осы уақытта «Құрылысшылардың эстрадалық миниатюралар театры» ұйымдастырылды, жарты жыл өтпей-ақ, оның негізінде жалпы институттық «Политехниктердің эстрадалық миниатюралар театры» құрылды. Құрылысшылар көп рет ҚазПТИ, кейіннен АСҚИ спартакиадаларының жеңімпаздары атанды.
* 1980 ж. Алматы сәулет-құрылыс институты құрылды.
* Ол кезде құрылыс факультетінде «Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс», «Жылу-газбен қамтамасыз ету және желдету», «Сумен қамтамасыз ету және канализация» мамандықтары бойынша студенттер оқыды.
* 1988 – 1990 жылдары «Экономика және құрылысты ұйымдастыру», «Көтергіш-транспорттық, құрылыс-жол машиналары және құрал-жабдығы» деген екі жаңа мамандықтар ашылды.
* 1995 – 1997 жылдары «Қала құрылысы және шаруашылығы», «Құрылысты механикаландыру және автоматтандыру», «Төтенше жағдайларда қорғау» мамандықтары ашылды.
* 2001 жылы Қазақ мемлекеттік сәулет-құрылыс академиясы (ҚазМСҚА) деп аталынуынан Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы (ҚазБСҚА) болып аталды.
* 2011 жылдың 1-ші қаңтарынан бастап ҚазБСҚА заң жүзінде жекелілігін жоғалтып, ҚазБСҚА Кампусы түрінде Халықаралық білім беру корпорациясының (ХБК) құрамына енді.
Қазір факультетте 1163 студент білім алып жатыр, оның ішінде 712–і күндізгі оқу бөлімінде оқыса, 451–і сырттай оқу бөлімінде оқиды.
Білім беру қызметі. Қазіргі уақытта факультет студенттерді «Құрылыс» мамандығы (бакалавриат) бойынша төмендегідей мамандандыруларға оқытады:
* Үймереттер мен ғимараттарды есептеу және жобалау (ҮҒЕЖ);
* Өнеркәсіптік және азаматтық құрылыс технологиясы (ӨАҚТ);
* Жылу-газбен қамтамасыз ету және желдету (ЖГҚЖ);
* Сумен жабдықтау және канализация (СЖК);
* Мұнай-газ құбырларының және мұнай қоймаларының құрылысы (МГҚҚ 2011 жылы ашылады).
Өндіріспен байланыс. Факультет республиканың алдыңғы құрылыс компанияларымен «Базис», «КУАТ», «Алматыкұрылыс», «Алматыгорстрой», «Алматыкульбытстрой», «Элитстрой», «Казстройсервис», «ТS-Engineering» тығыз байланыста. Студенттердің салалық пәндер бойынша практикалық дағдылануын дамыту үшін факультеттің мына ұйымдарда филиалдары бар: АМФ-1 АО «Имсталькон» («Құрылыс өндірісінің технологиясы» пәні), АО «Серт» («Құрылыс өндірісінің технологиясы» пәні), КазНИИССА («Құрылыс конструкциялары» пәні), Инжстрой («Құрылысты механикаландыру, электрлендіру және автоматтандыру» пәні). Филиалдардың ашылуы студенттердің практикаларын ұйымдастыру мүмкіндіктерін арттырады және біріге отырып оқу-әдістемелік және ғылыми зерттеулерді жүргізуге мүмкіндік береді. Факультеттің мамандандырулары КазНИИССА-да ашылған өздерінің филиалдарының мүмкіндіктерін студенттердің оқу және өндірістік практикаларын, сондай-ақ аспиранттар мен магистранттардың ғылыми зерттеулерін ұйымдастыру үшін белсенді түрде пайдаланады. Оқу барысында мынандай компьютерлік бағдарламалар кеңінен қолданылады: "Лира”, "Мираж”, "Автокад”, "Скад”, "Пакет”, «Мономах”, „Рама”. MatLab бағдарламасының көмегімен зертханалық жұмыстар жүргізіледі және механикалық жүйелер зерттеледі, энергетикалық жүйелердің модельдері жасалады; курстық жобаларды компьютерлік есептеу үшін М-файлдар жасалған.
Профессорлық-оқытушылар құрамы және қызметкерлер. Қазір факультетте 35 оқытушы жұмыс істейді. Олардың ішінде 4 – академиялық және 20 ассоциацияланған профессорлар, 11 профессор ассистенттері бар. Факультетте оқытушылардан басқа қызметкерлер: кеңсе менеджері, хатшы-референт, лаборант қызмет атқарады.
### Құрылыстық Технологиялар, Экономика және Менеджмент Факультеті
Жалпы мәліметтер
Факультет 2007 жылдың тамызында академияның екi үлкен факультетiнiң негізінде құрылған:- құрылыс технологиялары, экономика және менеджмент;- инженерлiк жүйелер және тiршiлiк әрекетiнiң қауiпсiздiгi.
Факультет жоғары бiлiмi бар мамандарды ақылы және мемлекеттiк тапсырыс негiзiнде дайындайды (оқу түрлері: іштей, сырттай, дистанциялық, қысқартылған).
Студенттер келесi бағыттар бойынша оқытылады:
Бакалавр мамандықтары:
* 5В050600 Экономика
* 5В050800 Есеп және аудит
* 5В071100 Геодезия және картография
* 5В072500 Ағаш өңдеу технологиясы
* 5В072900 "Құрылыс" мамандырылуы бойынша:
― Құрылыстағы экономика және менеджмент;― Сумен жабдықтау және канализация;― Жылугазбен қамту және желдету.
* 5В073000 Құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкцияларын өндіру
Магистратура мамандықтары:
* 6М050600 Экономика
* 6М050700 Менеджмент
* 6М071000 Материалтану және жаңа материалдар
* 6М071100 Геодезия және картография
* 6М072500 Ағаш өңдеу технологиясы
* 6М073100 Тіршілік әрекеті қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау
Оқу – әдістемелік жұмысПрофессор-оқытушылар құрамы ғылыми жұмыстармен белсенді айналысады, тендрлерге, семинарларға, халықаралық және республикалық дәрежедегі конференцияларға қатысады, кәсіби-шеберлік нәтижелерін көрсетеді.Оқытушылар республикалық жоғарғы оқу орындарын басқарушылармен (Аль-Фараби атындағы «Қазақ ұлттық университет», М. Тынышбаев атындағы «Көлік және коммуникация академиясы», «Тұран» университеті), құрылыс ұжымдарының басқаруымен (АҚ «Ұлттық холдинг» компаниясы, АҚ «АлматыҚұрылыс», ЖАҚ МАК «Алматыгорстрой»), қалалық коммуналды ұйымымен («Горводоканал»), сонымен қатар Алматы қалалық әкімшілік үкіметімен ғылыми және шығармашылық байланыста болуда.Студенттер өндірістік тәжірибесін АҚ «Промвентиляция», АҚ «Имсталькон», МҚК «Водоканал», «ВЕК» корпорациясы, ЖШС «НИИстромпроект», АҚ «Алматыкультбытстрой», АҚ «Рахат», АҚ «Алматы газовые сети», РМҚК « ҰКГФ», РМК «ГИСХАГИ», ЖШС «Геокод» және т. б. Қазақстандағы алдыңғы қатарлы құрылыс өндірістерінде өтеді.
Факультет филиалдары:- АҚ «АлматыҚұрылыс»,
- ЖШС «Имсталькон».
- РМҚК « ҰКГФ», — ЖШС ЕАТО «Швейцария орталығы»
Ғылыми зерттеу жұмыстары.Факультеттің профессор-оқытушылар құрамы педагогикалық әрекетпен қатар факультеттің барлық басқа бағыттарында ғылыми-зерттеулермен шұғылданады: Құрылыс материалдары, конструкциялары мен бұйымдары өндірісі, Жылумен қамтамасыз ету және желдету, Сумен қамтамасыз ету және канализация, Ағаш өңдеу технологияы, Тіршілік әрекеті қаупсіздігі және қоршаған ортаны қорғау, Экономика және менеджмент, Есеп және аудит, Геодезия және картография.30.09.08 жылы ҚТИМФ профессор-оқытушылар ұжымы Алматы қаласы әкімшілігіне тендерге қатысу үшін келесі жобаларды мына ғылыми бағыттар бойынша ұсынды: қолданбалы сипаттағы ғылыми-зерттеулер, тәжірибелік-конструкциялық жұмыстар бойынша, қолданбалы және инновациялық сипаттағы тәуекелділікті зерттеулер:
* «Құрылыс қалдықтары негізінде конструкциялық және бетонды алу технологиясы» (Орындаушы: т. ғ. к., ассоцирлі проф. Алтаева З. Н.).
* «Ағаш өндіру қалдықтары негізінде жағусыз жеңіл толықтыру ботонын алу технологиясы» (Орындаушы: т. ғ. к., ассоцирлі проф. Есельбаева А. Г.).
* "Құрғақ және ыстық климатқа арналған модифицирленген көпкомпонентті байланыстыратын заттар және олар негізінде бетондарды алу технологиясы (Орындаушы: т. ғ. к., акад. проф. Жакипбеков Ш. К.) және де кез-келген инвестициялық жобалардың экономикалық бөлімін есептеу тақырыптары:
1. Құрылыстағы инвестициялық тәуекелділікті азайтуға арналған нұсқауларды ұсыну (Орындаушылар: т. ғ. д., акад. проф. Чан Чунг Нгиа, проф. ассист. Шағатаев Б. А.).
2. Инвестициялық тәуекелділікті таңдау және оларды азайту жолдары (Орындаушылар: т. ғ. к., акад. проф. Есенберлина Д. И., э. ғ. к., ассоцирлі проф. Халелова Г. Б.).
3. ҚР Оңтүстік аумағындағы құрылыс материалдарының маркетингтік зерттеулері (Орындаушы: э. ғ. к., ассоцирлі проф. Медиева Г. А.).
## Колледж
Қазақ бас сәулет-құрылыс академияның колледжі құрымдық бөлім болып, үзіліссіз және қосымша коп денгейлі білім беру мақсатында 2000 жылдық сәуір айында ашылған үш колледждің негізінде құрылды: сәулет және дизайн колледжі (СжДК), құрылыс-экологиялық колледжі (ҚЭК) және экономикалық колледж (ЭК). Колледжде білім беру қызметі үш бағыт бойынша жүзеге асады: 1. Сәулет және дизайн; 2. Құрылыс-экологиялық; 3. Экономикалық.
Біз жобалық және құрылыстық фирмалардың, дизайн студияларың, жарнама агенттіктерінің және тағы басқа ұйымдардың талаптарына сәйкес сәулет, дизайн, құрылыс және экономика салаларындағы орта кәсіби білімді мамандарды дайындаймыз. Біздің оқушыларымыз осы заманғы деңгейде жобалық ұйғарымдардың графикалық өңдеу жұмыстарын іске асыруға, өздерінің мамандықтарына сәйкес басқада жұмыс түрлерін орындауға қабілетті.
ҚазБСҚА колледжінде негізгі жалпы және орта білім беру негізінде төменгідей мамандықтар бойынша оқытылады:
* Мамандық 0640002 – Дизайн, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін),1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), мамандығы техник-дизайншы.
* Мамандық 0639002 – Сәулет, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), мамандығы техник-сәулетші.
* Мамандық 17003002 - Экология және табиғи байлықтарды тиімді пайдалану, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-технолог-эколог.
* Мамандық 4320002 – Сумен қамтамасыз ету және суды әкету, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-құрылысшы.
* Мамандық 4303002 – Құрылыс және ғимараттарды іске қосу, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-құрылысшы.
* Мамандық 2936002 – Механикаландыру және автоматтандыру, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-құрылысшы-электромеханик.
* Мамандық 0705002 – Экономика, бухгалтерлік есеп және аудит, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы-экономист-бухгалтер, бухгалтер-аудитор.
* Мамандық 0712002 – Менеджмент, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы-менеджер.
* Мамандық 4342002 – Ағаш өңдеу технологиясы, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-технолог.
* Мамандық 4337002 – Құрылыс материалдарын және құрылымдарын өндіру, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-құрылысшы.
* Мамандық 3201002 – Қолданбалы геодезия, күндізгі оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 10 ай (9 сыныптан кейін), 1 жыл 10 ай (11 сыныптан кейін), сырттай оқу бөлімінде – оқу мерзімі 2 жыл 6 ай, мамандығы техник-геодезист.
## ҚазБСҚА газеті
Әр ай сайын академияда газет шығып тұрады. Газетте академияның, студенттердің және әлем сәулет жаңалықтары жарияланады.
## Студенттік өмір
Студенттер үшін әртүрлі іс-шаралар мен байқаулар өтеді. Мысалы:спорт (футбол, волейбол, баскетбол, қол күрес, шахмат, тоғыз құмалақ), білім жарыстары, «Жігіт Сұлтаны», «Қыз Сыны» деген сияқты байқаулар өтеді. 2011 Наурызда Алматыда «Балуан Шолақ» атындағы спорт кешенінде «Nauryz JAM» атты би жарысы өтті. Жарысқа Алматының 11 университеті қатысып, бас жүлдені ҚазБСҚА ұтқан болатын.
Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы Қазақстандағы алдыңғы қатарлы жоғарғы оқу орындарының бірі.Осы оқу ордасынан бірнеше қазақстандық атақты сәулетшілер шыққан.
## Сыртқы сілтемелер
* ҚазБСҚА-ның ресми сайты |
Ұзынкөл ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Ұзынкөл, Қоскөл, Шаңдақ ауылдары кіреді. Орталығы – Ұзынкөл ауылы.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 960 адамды құрайды.
## Дереккөздер |
Рощино — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Авангард ауылдық округі құрамындағы ауыл. 2019 жылға дейін Успен ауылдық округі құрамында болған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 24 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 327 адам (177 ер адам және 150 әйел адам) болса, 2009 жылы 212 адамды (109 ер адам және 103 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Успенка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы ауыл, Успен ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстікке қарай 13 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 831 адам (410 ер адам және 421 әйел адам) болса, 2009 жылы 603 адамды (303 ер адам және 300 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сулышоқ — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Успен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 256 адам (130 ер адам және 85 әйел адам) болса, 2009 жылы 162 адамды (126 ер адам және 77 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жастар — Жетісу облысы Ескелді ауданы, Алдабергенов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Қарабұлақ ауылының батысында 16 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Ганькино — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Полудин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан батысқа қарай 20 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 300 адам (145 ер адам және 155 әйел адам) болса, 2009 жылы 221 адамды (110 ер адам және 111 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ұзынкөл — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданындағы ауыл, Ұзынкөл ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 774 адам (384 ер адам және 390 әйел адам) болса, 2009 жылы 625 адамды (303 ер адам және 322 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
“Жазушы” баспасы — Қазақстандағы, негізінен, көркем әдеби шығармаларды басып шығаруға маманданған баспа.
Қазақ мемлекеттік баспасының жастар мен балалар әдебиеті, көркем әдебиет бөлімдері негізінде 1933 жылы Қазақ көркем әдебиет баспасы құрылып, ол Қазақстан жазушылар одағына бағынды. Баспаның тұңғыш директоры Ғ.Мүсірепов болды. 1941 жылы 26 қаңтарда республикадағы барлық кітап баспалары қайта біріктіріліп, Қазақ біріккен мемлекеттік баспасы атанғанда, аталған баспа да соның құрамына кірді. 1950 жылы қаңтарда Қазақ мемлекеттік көркем әдебиет баспасы қайта бөлініп, ол Қазақстан Мәдениет министрінің қарамағына беріледі. 1964 жылы “Жазушы” баспасы аталып, Қазақстан Министрлер Кеңесінің Баспа, полиграфия және кітап саудасы істері жөніндегі мемлекеттік комитетіне бағындырылды.
Баспада проза, поэзия, көркем аударма, әдеби сын, қайта басылым, орыс әдебиеті, ұйғыр әдебиеті, музыка мен өнер редакциялары және балалар мен жастар әдебиеті бас редакциясы жұмыс істеді. “Жазушы” баспасы қазақ, орыс, ұйғыр, корей, неміс тілдерінде көркем әдеби шығармаларды, әдеби зерттеулер мен көркем әдеби сын жанрындағы еңбектерді, музыка, көркемөнер туындыларын, альбом, буклет, әдеби күнтізбелер, т.б. шығарып тұрды. “Жалын” альманағы алғашқы жылдары осы баспаның жанынан жарық көрді. “Жазушы” баспасы қазақ әдебиетін дамытуға, республикадағы баспа ісін өркендетуге елеулі үлес қосты. Әлем әдебиетінің алтын қорына қосылған М. Әуезовтің “Абай жолынан” бастап, С. Мұқанов, Мүсірепов, Ғ. Мұстафин, Қ. Аманжолов, Ә. Әбішев, Д. Әбілев, Ә. Тәжібаев, Б. Момышұлы, Х. Есенжанов, Т. Жароков, С. Ерубаев, Ж. Молдағалиев, Ә. Нұрпейісов, Т. Ахтанов, Қ. Есенберлин, Қ. Мұхамеджанов, О. Сүлейменов, Ә. Әлімжанов, Қ. Бекхожин, Х. Ерғалиев, С. Мәуленов, Ғ. Қайырбеков, Т. Әлімқұлов, Б. Соқпақбаев, М. Мақатаев, Қ. Мырзалиев, Т. Молдағалиев, Ж. Нәжімеденов, С. Мұратбеков, Ш. Мұртаза, Ә. Кекілбаев, М. Мағауин, т. б. аса көрнекті қаламгерлердің алғашқы туындыларынан бастап, таңдамалы жинақтары, көп томдық кітаптары осы баспадан жарық көрді.
Саяси қуғын-сүргінге ұшырап, көп уақыт оқырманнан қол үзіп қалған қазақ әдебиетінің арыстары А. Байтұрсынов, С. Сейфуллин, І. Жансүгіров, Б. Майлин, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, Ш.Құдайбердиевтердің шығармалары авторлары ақталғаннан кейін алғаш рет осы баспадан оқырман қолына тиді. Халықтың ауыз әдебиетінің асыл мұралары, жыраулық әдебиеттің үздік үлгілері, Абайдың, Жамбылдың шығармалары “Жазушы” баспасынан сан рет басылып шықты. Әлем әдебиетінің көптеген классиктерінің туындылары осы баспадан қазақ тіліне аударылып, республика оқырмандарының рухани қазынасына айналды. Баспаның директоры болып әр жылдары Есенберлин, Ә. Жұмабаев, С. Мұратбеков, М. Сқақбаев секілді көрнекті жазушылар қызмет істеді. 1976 жылы қаңтарда “Жазушы” баспасының балалар мен жастар әдебиеті Бас редакциясының негізінде жаңа әдеби баспа “Жалын” құрылды. “Жазушы” баспасы 1999 жылы жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып қайта құрылды.
## Дереккөздер |
Бақыт Тұрсынұлы Сарбалаев (18 мамыр, 1947 жыл, Қызылорда облысы Жаңақорған ауданы, «Қызылжұлдыз» кеңшары-ның «Жайылма» ауылы) - әдебиет сыншысы, журналист.
## Өмірбаяны
* 1969 жылы Қызылордадағы Н.В.Гоголь атындағы педагогика институтын тамамдады.
* Туған ауылындағы мектепте бір жыл сабақ береді.
* 1970 жылы Алматы облысындағы Іле аудандық «Ильич жолы» газетіне жұмысқа орналасады.
* Бүдан кейін республикалық «Қазақстан мұғалімі» газетінде төрт жыл қызмет атқарады.
* 1974 — 1978 жж. «Лениншіл жас» (қазіргі «Жас Алаш») газетінің әдебиет пен өнер
* 1978 - 1982 жж. «Жалын» альманахының сын мен өнер бөлімінде жұмыс істейді.
* 1982 — 1986 жж. Қазақ КСР Мәдениет министрлігінің репертуарлық-редакциялық коллегиясында аға редактор
* 1986 — 1990 жж. «Қазақ әдебиеті» газеті редакциясының сын бөлімінде әдеби қызметкер болды.
* 1990 жылдан ұлт газеті «Ана тілі» газеті апталығы бас редакторының орынбасары
* 1995 жылдан халықаралық «Қазақ елі» газетінің бас редакторы міндетін атқарды
* 2007 жылдан «Сын» журналының Бас редакторы.
## Шығармашылығы
* Алғашқы «Өлең салмағы жүрек-пен өлшенеді» атты сын мақаласы 1966 жылы «Лениншіл жас» газетінде жарық көрді.
* 1981 жылы «Қызыл алма» әдеби-сын мақалаларының жинағы жарық көрді.
* «Ел мен Елбасы» атты кітаптары шықты. Жекелеген шығармалары орыс, өзбек, қырғыз, моңгол тілдеріне аударылған.
* Қызыл алма. Эсселер. «Жалын», 1981;
* Ақиқат алдында». Әдеби сын. «Жазушы», 1986;
* Бейімбет Майлин, «Сенің сүйікті жазушың» сериясы. «Мектеп», 1989;
* Өткірдің жүзі. Әдеби сын. «Жазушы», 1991;
* Ілияс Жансүгіров. «Сенің сүйікті жазушың» сериясы. «Мектеп», 1992;
* Нұрлан. Шығармашылық портрет. «Ан Арыс», 2007;
* Жиырма бес. Әдеби сын. «Ан Арыс», 2008;
* Бес мүшел. Әдеби сын. «Ан Арыс», 2009.
## Қоғамдық қызметі
* 1979 жылы Мәскеуде өткен жас жазушылардың бүкілодақтық VII кеңесіне қатысты.
* Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының Төралқа мүшесі
* Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы.
## Марапаттары
* Қазақстан Журналистер одағының (1992) сыйлығының лауреаты.
* Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының (1994) лауреаты.
## Дереккөздер |
Әбубәкір (Кердері) Боранқұлұлы (1861-1903), ақын. Зираты Жабасай қорымында. Кіші жүз Жетіру тайпасының Кердері руынан шыққандықтан, ел арасында «Кердері Әбубәкір» атанған. Бабасы - Таран тұқымынан, өнерпаздар көп шыққан. Өз әкесі Боранқұл қолөнер шебері әрі сауықшы адам болған. Ер шауып, ағаштан туйін түйіп, тыным таппай, шоқандап отыратындықтан, жеңгелері «Шоқан» атаған. Ел арасындағы осы лақап атымен бірқатар зерттеушілер Әбубәкірді Шоқанұлы деп келді. Әбубәкір ауыл молдасынан сабақ алып, кейін Орынбор, Троицк қалаларындағы мектеп, медреселерді бітірді. Тұзтөбе, Орал, Ақтөбе, Ор, Орынбор маңындағы елдерде бала оқытты, дін шариғат жолын ұстады. Сауатты, сергек, шешен, ақындық өнерді ардақ тұтатын Әбубәкір біраз жыл ел әкімдерінің қасында жүріп, хатшылық қызметтер атқарды. Сарыарқа, Оңтүстік және Батыс Қазақстан өңіріндегі ақын, жырауларды жақсы білген. Шығармалары 1902, 1905 ж. «Әдебиет қазақия, яки Әбубәкір молланың сөздері» деген атпен екі дүркін жарияланған. Өлең-толғаулары ел арасына кең тараған. Туындылары өлең, толғаулар, хат-өлеңдер, арнаулар, айтыстар, шежіре-жырлар түрінде келеді. Өлең толғауларында заман, адам, дін, өнер, ғылым, әдет-ғурып, имандылық, мінез-дағды туралы тебіренді, дәуір бағдарын байқап, халқымыздың бағзы тұрмыс-тіршілігі мен хал-жағдайын жырлады. Өлең, толғаулары «Үш ғасыр жырлайды» (1965), «Бес ғасыр жырлайды» (1985, 1989) жинақтарында жарияланған. «Қазағым» аталатын жеке жинағы 1993 ж. жарық көрген. Әуезов «Әбубәкір өмірі мен шығармалары» жөнінде зерттеу-мақала жазған. Ол зерттеуі М. Жолдыбайұлымен және Ә. Қоңыратбайұлымен бірігіп жазған «XIX ғасыр мен XX ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің оқу құрамы» деген кітапта жарияланған (7-сыныпқа арналған, А,, 99-102-беттер, 1933).
## Дереккөздер |
Сүлікті — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Алтын дән ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2017 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 58 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 230 адам (109 ер адам және 121 әйел адам) болса, 2009 жылы 74 адамды (35 ер адам және 39 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Албан Асан Бәрменбекұлы (1866-1916, Райымбек ауданы, Үшқақпақ қыстағы) — ақын. Албан руынан шыққан, қырғыз өңірінде бала оқытып, шөкірт тәрбиелеп, модда атанған. Оның "Жеті қисса" деген толғауын Ілияс Жансүгіров "Жаңа мектеп" журналына (1926, № 9-10) жариялаған. Кейін 1934 ж. "Ақыр заман" деген жеке жинағын шығарды. Ақын өмірінің соңына дейін өз заманының әлеум. теңсіздіктерін, Ресейдің отарлау саясаты салдарынан жерінен айырылған ел-жұртының мүң-зарын өлендеріне арқау етті. Бұл орайда Албан Асан жырлары Шортанбай, Мурат, Дулат, Кердері Әбубәкір шығармаларымен үндес. Туындылары мерзімді баспасөз беттеріңде, "Элем" аль-манағында (1991), "Қазақ поэзиясының антологиясында" (1993), "20 ғасырдың бас кезіндегі қазақ әдебиеті" (1994) жинақтарында жарияланды. Райымбек ауданындағы Қарасаз ауылының мектеп-гимназиясына Албан Асан есімі берілген. Осы ауылда ескерткіші бар.
## Дереккөздер |
Қоскөл — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Успен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 24 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 122 адам (68 ер адам және 54 әйел адам) болса, 2009 жылы 78 адамды (38 ер адам және 40 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Придорожное — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Алтын дән ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 559 адам (270 ер адам және 289 әйел адам) болса, 2009 жылы 500 адамды (248 ер адам және 252 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Украинка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Чистов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 9 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 92 адам (45 ер адам және 47 әйел адам) болса, 2009 жылы 62 адамды (31 ер адам және 31 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Пролетарка — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Чистов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 8 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 563 адам (282 ер адам және 281 әйел адам) болса, 2009 жылы 428 адамды (221 ер адам және 207 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Урожайное — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Чистов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 280 адам (136 ер адам және 144 әйел адам) болса, 2009 жылы 188 адамды (99 ер адам және 89 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тельманово — Солтүстік Қазақстан облысы Мағжан Жұмабаев ауданы, Чистов ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Булаев қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 8 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 81 адам (42 ер адам және 39 әйел адам) болса, 2009 жылы 33 адамды (19 ер адам және 14 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сүгірбай — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Алабота ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2017 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 85 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 216 адам (118 ер адам және 98 әйел адам) болса, 2009 жылы 65 адамды (36 ер адам және 29 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Золоторунное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Алабота ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 71 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 275 адам (137 ер адам және 138 әйел адам) болса, 2009 жылы 112 адамды (59 ер адам және 53 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Талдыкөл — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Алабота ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 73 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 126 адам (74 ер адам және 52 әйел адам) болса, 2009 жылы 48 адамды (27 ер адам және 21 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Целинное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Алабота ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 69 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 290 адам (144 ер адам және 146 әйел адам) болса, 2009 жылы 190 адамды (92 ер адам және 98 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ильич — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Киров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 58 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 780 адам (373 ер адам және 407 әйел адам) болса, 2009 жылы 511 адамды (246 ер адам және 265 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Трудовое — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Киров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 41 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 67 адам (34 ер адам және 33 әйел адам) болса, 2009 жылы 31 адамды (15 ер адам және 16 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Агроном — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Киров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 61 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 207 адам (106 ер адам және 101 әйел адам) болса, 2009 жылы 172 адамды (95 ер адам және 77 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Восточное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Киров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 191 адам (100 ер адам және 91 әйел адам) болса, 2009 жылы 110 адамды (58 ер адам және 52 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мирное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Киров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 257 адам (117 ер адам және 140 әйел адам) болса, 2009 жылы 19 адамды (7 ер адам және 12 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кирово — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Киров ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 47 км-дей жерде, Сандыкөл көлінің солтүстік-батыс жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 990 адам (487 ер адам және 503 әйел адам) болса, 2009 жылы 680 адамды (327 ер адам және 353 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Аймақ (2005 жылға дейін — Октябрьское) — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Амандық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 724 адам (353 ер адам және 371 әйел адам) болса, 2009 жылы 594 адамды (311 ер адам және 283 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ильичёвка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Амандық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 56 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 632 адам (303 ер адам және 329 әйел адам) болса, 2009 жылы 527 адамды (252 ер адам және 257 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Амандық — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Амандық ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 60 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 797 адам (399 ер адам және 398 әйел адам) болса, 2009 жылы 533 адамды (275 ер адам және 258 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңадәуір — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Амандық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 68 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 241 адам (126 ер адам және 115 әйел адам) болса, 2009 жылы 84 адамды (46 ер адам және 38 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алабота — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Тихоокеан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 79 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 322 адам (169 ер адам және 153 әйел адам) болса, 2009 жылы 176 адамды (93 ер адам және 83 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Абзал Талғатұлы Бейсебеков (30 қараша 1992, Алматы, Қазақстан) — қазақ футболшысы, "Астана" футбол клубы мен Қазақстан құрамасының қорғаушысы.
## Карьерасы
### Клубтық
"Қайрат" футбол клубының түлегі. Балалар клубында 2007 жылға дейін өнер көрсетіп, 2008 жылы негізгі құрамға қабылданды. Бір жылдан соң Астананың "Локомотивіне" ауысып, 2010 жылы туған клубына қайта оралды.
2011 жылы Өскеменнің "Востогы" қатарын толықтырды. 2012 жылы тағы да "Астанаға" ауысып, 2013 жылы Қазақстан премьер лигасының күміс жүлдегері атанды.
Тәжірибе жинақтау үшін 2014 жылы ақпан айында Польшаның "Корона" клубына жалға берілді. Жазда "Астанаға" оралды.
### Ұлттық құрама
2014 жылы қазан айында тұңғыш рет Ұлттық құрама сапында алаңға шықты. 13 қазан күні ЕУРО-2016 іріктеуінің матчында Чехиямен ойында дебют ойынын өткізді. Бұл кездесуде қазақстандықтар 2:4 есебімен ұтылып қалды.
## Жетістіктері
«Астана»
* Қазақстан чемпионы (4): 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019
* Қазақстанның күміс жүлдегері (1): 2013
* Қазақстан кубогы (3): 2012, 2015, 2016
* Қазақстан суперкубогы (1): 2015, 2018, 2019 2020
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі
* Профилі
* Профилі |
Бахмут — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чермошнян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 13 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 289 адам (140 ер адам және 149 әйел адам) болса, 2009 жылы 248 адамды (129 ер адам және 119 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алмат Маратұлы Бекбаев (14 шілде 1984, Қызылорда, Қазақ КСР) — қазақ футболшысы, қақпашы.
## Ұлттық құрамада
Ұлттық құрама сапында бір ғана ойын өткізді. 2012 жылы 1 маусымда Алматыда Қырғызстан құрамасымен ойында бірінші таймда өнер көрсетті. Үзілістен соң орнына Антон Цирин шықты. Бұл ойында Қазақстан 5:2 есебімен жеңіске жетті.
## Ойнаған клубтары
## Жетістіктері
«Ордабасы»
* Қазақстан кубогы: 2011
* Қазақстанның қола жүлдегері: 2017
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Парақшасы (ағыл.)
* Профиль (ағыл.)
* National Football Teams (ағыл.) |
Алмат Маратұлы Бекбаев (14 шілде 1984, Қызылорда, Қазақ КСР) — қазақ футболшысы, қақпашы.
## Ұлттық құрамада
Ұлттық құрама сапында бір ғана ойын өткізді. 2012 жылы 1 маусымда Алматыда Қырғызстан құрамасымен ойында бірінші таймда өнер көрсетті. Үзілістен соң орнына Антон Цирин шықты. Бұл ойында Қазақстан 5:2 есебімен жеңіске жетті.
## Ойнаған клубтары
## Жетістіктері
«Ордабасы»
* Қазақстан кубогы: 2011
* Қазақстанның қола жүлдегері: 2017
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Парақшасы (ағыл.)
* Профиль (ағыл.)
* National Football Teams (ағыл.) |
Абзал Талғатұлы Бейсебеков (30 қараша 1992, Алматы, Қазақстан) — қазақ футболшысы, "Астана" футбол клубы мен Қазақстан құрамасының қорғаушысы.
## Карьерасы
### Клубтық
"Қайрат" футбол клубының түлегі. Балалар клубында 2007 жылға дейін өнер көрсетіп, 2008 жылы негізгі құрамға қабылданды. Бір жылдан соң Астананың "Локомотивіне" ауысып, 2010 жылы туған клубына қайта оралды.
2011 жылы Өскеменнің "Востогы" қатарын толықтырды. 2012 жылы тағы да "Астанаға" ауысып, 2013 жылы Қазақстан премьер лигасының күміс жүлдегері атанды.
Тәжірибе жинақтау үшін 2014 жылы ақпан айында Польшаның "Корона" клубына жалға берілді. Жазда "Астанаға" оралды.
### Ұлттық құрама
2014 жылы қазан айында тұңғыш рет Ұлттық құрама сапында алаңға шықты. 13 қазан күні ЕУРО-2016 іріктеуінің матчында Чехиямен ойында дебют ойынын өткізді. Бұл кездесуде қазақстандықтар 2:4 есебімен ұтылып қалды.
## Жетістіктері
«Астана»
* Қазақстан чемпионы (4): 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019
* Қазақстанның күміс жүлдегері (1): 2013
* Қазақстан кубогы (3): 2012, 2015, 2016
* Қазақстан суперкубогы (1): 2015, 2018, 2019 2020
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі
* Профилі
* Профилі |
Нагорное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чермошнян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 417 адам (213 ер адам және 204 әйел адам) болса, 2009 жылы 278 адамды (141 ер адам және 137 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Теңіз — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чермошнян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстікке қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 93 адам (51 ер адам және 42 әйел адам) болса, 2009 жылы 25 адамды (12 ер адам және 13 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Подольское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Донецк ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 19 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 757 адам (360 ер адам және 397 әйел адам) болса, 2009 жылы 643 адамды (308 ер адам және 335 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Александр Генрихович Бородюк (30 қараша 1962, Воронеж, КСРО) — КСРО және Ресей футболшысы, бапкер. 1988 жылғы Жазғы Олимпиада чемпионы.
## Карьерасы
КСРО, Германия, Ресей клубтарында өнер көрсетті. 1989 жылы КСРО үкіметі футболшыларға шетелдік клубтармен контракті жасауға рұқсат берді де, Мәскеудің "Динамосынан" Германияның "Шалькесіне" ауысты. 1996 жылға дейін Германияның "Шалькеден" бөлек "Ганновер", "Фрайбург" клубтарында ойнап, Ресейге оралды.
КСРО-ның еңбек сіңірген спорт шебері, Ресейдің еңбек сіңірген жаттықтырушысы.
1990 жылы КСРО сапында, 1994 жылы Ресей сапында әлем чемпионаттарына қатысты.
Футболшылық ғұмырын аяқтаған соң бапкерлікпен айналысты. 2016 жылға дейін Ресей құрамасы және бірнеше Ресей клубтарын баптады. 2016 жылы Қазақстанға келіп, "Қайрат" командасын жаттықтырды. Бір жылдан соң Қазақстан құрамасына бас бапкер боп тағайындалды. Бірақ ӘЧ-2018 іріктеуіндегі сәтсіздіктен соң ол қызметтен босады.
## Жетістіктері
### Командалық
Ойыншы ретінде
КСРО құрамасы
* Олимпиада чемпионы: 1988
Динамо (Мәскеу)
* КСРО кубогы: 1984
* КСРО-ның күміс жүлдегері: 1986
Шальке 04
* ІІ Бундеслига жеңімпазы: 1990/91
Фрайбург
* Бундеслиганың қола жүлдегері: 1994/95
Локомотив (Мәскеу)
* Ресей кубогы: 1996/97
Бапкер ретінде
Торпедо
* Ресейдің қола жүлдегері: 2014
Қайрат
* Қазақстан суперкубогы: 2016
### Жеке
* КСРО чемпионатының үздік мергені: (2) 1986, 1988
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Бородюк в бундеслиге: от Шальке до Ганновера (фото, карьера, статистика, голы) |
Талғат Маруанұлы Байсуфинов ( 4 қыркүйек 1968 жыл, КСРО) — КСРО және Қазақстан футболшысы, жаттықтырушы.
## Карьерасы
Павлодан футболының түлегі саналады. Карьерасында КСРО және Қазақстан клубтарында ойнап, 2003 жылы "Восток" сапында ойнап жүріп футболшылық ғұмырын аяқтады. Одан соң іле-шала бапкерлік карьерасын бастады.
1992 жылы 21 маусым күні Қазақстан құрамасының Түрікменстанмен өткен тарихтағы тұңғыш матчында негізгі құрамда алаңға шықты. Екінші таймда оның орнына Вахид Масудов шықты.
2016 жылы Қазақстан құрама командасын жаттықтырды. Әуелі маусым айында Қытаймен жолдастық кездесуде 1:0 есебімен жеңіске жетті. Бірақ ӘЧ-2018 іріктеуінің төрт ойынында екі ұпай ғана алып, қызметтен босады.
## Жетістіктері
### Бапкер ретінде
* Қазақстан чемпионатының күміс жүлдегері: 2012
* Қазақстан чемпионатының қола жүлдегер: 2010
* Қазақстан кубогының финалисі: 2012
* Қазақстан бірінші лигасының жеңімпазы: 2015
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі |
Донецкое — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Донецк ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 20 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 895 адам (427 ер адам және 468 әйел адам) болса, 2009 жылы 787 адамды (399 ер адам және 388 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Леонидовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чермошнян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 19 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 873 адам (439 ер адам және 434 әйел адам) болса, 2009 жылы 630 адамды (291 ер адам және 339 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Вахид Юнусұлы Масудов (10 қазан 1959, Жамбыл, Қазақ КСР, КСРО) — КСРО және Қазақстан футболшысы. Жартылай қорғаушы. Футболшылық ғұмырын аяқтаған соң бапкерлікпен айналысты. КСРО спорт шебері (1986). Бапкерліктің "А" санатын иеленген.
## Карьерасы
### Футболшы
Карьерасын Жамбылдың "Химик" командасында бастады. 1980 жылы "Қайрат" сапына өткен ғана бүкіл одаққа таныла бастады. Көп ұзамай-ақ алматылық клубтың капитаны боп тағайындалды.
1987 жылы Алматыда "Днепрдің" қақпасына соққан голы "Айдың үздік голдары" тізіміне енді. Бұрыштамадан әуелеп келе жатқан допты тоқтатпай алыс бұрышқа дәл тоғытты. Бұл кезде есеп 1:1 болып тұрған еді. Масудовтың голынан соң "Қайрат" 2:1 есебімен жеңіске жетті.
1990 жылы ғана "Қайраттан" кетіп, "Терек" клубына барды. Бірақ бір маусымнан соң тағы да "Қайратқа" оралды.
1993 жылы "Достық" футболшысы атанды. 1993-94 жылдары Германияның төменгі лигаларында ойнады. 1995 жылы "Ақтөбе" қатарын толықтырды.
### Ұлттық құрама
Ұлттық құрама сапында 1992-96 жылдары ойнады. 1992 жылы құраманың бірінші матчында (Түрікменияға қарсы, 1 маусымда) Талғат Байсуфиновтың орнына екінші таймда алаңға шықты.
### Бапкерлік
Бапкерлік карьерасында 2001-02 жылдары Қазақстан Ұлттық құрамасын баптады. Ол команданы 2002 жылғы әлем чемпионатының іріктеуіне дайындады. Бірақ құрама сәтсіздеу ойнап, бірінші кезеңде Ирак құрамасынан тек доп айырмасы арқылы ғана артта қалды.
Масудовтың кезінде Ұлттық құрама бірінші рет еуропалық командамен ойнады. 2001 жылы 14 қараша күні сырт алаңда Эстониямен сынға түсіп, 0:0 есебімен тең түсті.
2018 жылдан бері "Атырау" командасының бас бапкері.
## Жетістіктері
### Ойыншы ретінде
* Қазақстан чемпионы: 1992, 1995
* Қазақстан кубогы: 1992, 1995, 1996/1997
* КСРО футбол федерациясы кубогы: 1988
### Бапкер ретінде
* Қазақстан кубогы: 2008/09
* Бірінші лига жеңімпазы: 2010
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профиль |
Вахид Юнусұлы Масудов (10 қазан 1959, Жамбыл, Қазақ КСР, КСРО) — КСРО және Қазақстан футболшысы. Жартылай қорғаушы. Футболшылық ғұмырын аяқтаған соң бапкерлікпен айналысты. КСРО спорт шебері (1986). Бапкерліктің "А" санатын иеленген.
## Карьерасы
### Футболшы
Карьерасын Жамбылдың "Химик" командасында бастады. 1980 жылы "Қайрат" сапына өткен ғана бүкіл одаққа таныла бастады. Көп ұзамай-ақ алматылық клубтың капитаны боп тағайындалды.
1987 жылы Алматыда "Днепрдің" қақпасына соққан голы "Айдың үздік голдары" тізіміне енді. Бұрыштамадан әуелеп келе жатқан допты тоқтатпай алыс бұрышқа дәл тоғытты. Бұл кезде есеп 1:1 болып тұрған еді. Масудовтың голынан соң "Қайрат" 2:1 есебімен жеңіске жетті.
1990 жылы ғана "Қайраттан" кетіп, "Терек" клубына барды. Бірақ бір маусымнан соң тағы да "Қайратқа" оралды.
1993 жылы "Достық" футболшысы атанды. 1993-94 жылдары Германияның төменгі лигаларында ойнады. 1995 жылы "Ақтөбе" қатарын толықтырды.
### Ұлттық құрама
Ұлттық құрама сапында 1992-96 жылдары ойнады. 1992 жылы құраманың бірінші матчында (Түрікменияға қарсы, 1 маусымда) Талғат Байсуфиновтың орнына екінші таймда алаңға шықты.
### Бапкерлік
Бапкерлік карьерасында 2001-02 жылдары Қазақстан Ұлттық құрамасын баптады. Ол команданы 2002 жылғы әлем чемпионатының іріктеуіне дайындады. Бірақ құрама сәтсіздеу ойнап, бірінші кезеңде Ирак құрамасынан тек доп айырмасы арқылы ғана артта қалды.
Масудовтың кезінде Ұлттық құрама бірінші рет еуропалық командамен ойнады. 2001 жылы 14 қараша күні сырт алаңда Эстониямен сынға түсіп, 0:0 есебімен тең түсті.
2018 жылдан бері "Атырау" командасының бас бапкері.
## Жетістіктері
### Ойыншы ретінде
* Қазақстан чемпионы: 1992, 1995
* Қазақстан кубогы: 1992, 1995, 1996/1997
* КСРО футбол федерациясы кубогы: 1988
### Бапкер ретінде
* Қазақстан кубогы: 2008/09
* Бірінші лига жеңімпазы: 2010
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профиль |
Новоивановка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Чермошнян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 4,5 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 377 адам (189 ер адам және 188 әйел адам) болса, 2009 жылы 215 адамды (115 ер адам және 100 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Белоярка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Донецк ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 469 адам (241 ер адам және 228 әйел адам) болса, 2009 жылы 302 адамды (157 ер адам және 145 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Краснокиевка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Донецк ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 32 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 620 адам (301 ер адам және 319 әйел адам) болса, 2009 жылы 512 адамды (258 ер адам және 254 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Богатыровка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Келлер ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан батысқа қарай 25 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 220 адам (103 ер адам және 117 әйел адам) болса, 2009 жылы 129 адамды (66 ер адам және 63 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кременчуг — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Келлер ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 30 шақырымдай жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 388 адам (199 ер адам және 189 әйел адам) болса, 2009 жылы 228 адамды (111 ер адам және 117 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Виноградовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Миронов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 6 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 328 адам (156 ер адам және 172 әйел адам) болса, 2009 жылы 235 адамды (121 ер адам және 114 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Липовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Келлер ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 34 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 83 адам (38 ер адам және 45 әйел адам) болса, 2009 жылы 33 адамды (20 ер адам және 13 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Надеждинка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Миронов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 6 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 187 адам (101 ер адам және 86 әйел адам) болса, 2009 жылы 150 адамды (78 ер адам және 72 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мироновка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Миронов ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 3 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 705 адам (351 ер адам және 354 әйел адам) болса, 2009 жылы 573 адамды (286 ер адам және 287 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
* Виноградовка – Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданындағы ауыл.
* Виноградовка – Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл. |
ШҚО Алтай — Шығыс Қазақстан облысындағы футбол клубы. 2017 жылы құрылған. Қазақстан чемпионатының бірінші лигасында ойнайды.
## Тарихы
2015 жылы қаржы үнемдеу мақсатында Шығыс Қазақстандағы екі клуб — "Восток" пен "Спартак" таратылды да, орнына "Алтай" клубы құрылды.
2017 жылғы ақпанда «Алтай» футбол клубы (президенті Сержан Шайжүнісов, бас жаттықтырушы Сергей Тимофеев) құрылтай кемшіліктерге және өрескел қаржылық бұзушылықтарға байланысты Қазақстан футбол федерациясы барлық лигалардың Қазақстан чемпионатынан шығарылды. Содан кейін клуб 220 миллион теңге қарызға байланысты таратылды. Оның орнына "Алтай ШҚО" (толық атауы — Алтай футбол клубы, Өскемен) клубы құрылды.
2017 жылы 1 наурызда Семей қаласында орналасқан жаңа «Алтай» КМҚК КСТАСК құрылды (директоры Сержан Шайжүнісов, бас жаттықтырушы Сергей Тимофеев), ол Қазақстан Чемпионатының Екінші лигасына қатысуға жарияланған. Чемпионат басталғаннан бастап команда «ШҚО-Алтай» болып өзгертіліп, оған Бірінші лигаға шығу міндеті жүктелді. Сергей Тимофеев 1995-1997 жылы туылған жас футболшыларды құрамға алуға уәде берді. 2017 жылдың қыркүйегінде «Алтай» КМҚК КСТАСК басшылығы мемлекеттік тіркеуді жүргізді және Семей қаласы, Шығыс Қазақстан облысының «Алтай» футбол клубы жауапкершілігі шектеулі серіктестігі болып қайта құрылды.
2017 жылғы маусымда «ШҚО Алтай» екінші лига командалары арасында біріншілікті жеңіп алып, алтын медалдарға ие болып, Бірінші лигаға жалғыз жолдаманы жеңіп алды. Команданы жеңіске екінші лиганың үздік жаттықтырушысы болған бас жаттықтырушы Сергей Тимофеев алып келді. Клубтың үздік бомбардирі - ойын көрсеткіші бойынша алматылық «Қайрат М» -ден (20 гол) Бақдәулет Жүзбайға ғана есе жіберген, бірақ Екінші Лиганың ең үздік ойыншысы деп танылған Дәурен Қайқыбасов (18 гол) болды.
2018 жылғы маусымда команда айтарлықтай өзгерді, алдыңғы құрамдағы 7 ойыншы ғана келісімшартты ұзартты: қақпашылар Сапарғалиев пен Асан, қорғаушылар Кунов пен Тәңірбергенов, жартылай қорғаушы Овчинников және шабуылшылар Қайқыбасов пен Нүсіп. Тәжірибелі Шакин, Заречный, Ырысметов және Молтусиновтар келді. 2018 жылы наурызда Шымкентте өткен 2018 жылғы Қазақстан Кубогының алдын-ала турнирінде ШҚО Алтай «Екібастұз» (7-1) және павлодардың «Ақ-Бетін» (4-0) жеңді, бірақ «Тараздан»(1-2) жеңіліп, турнирден ерте шықты. Бірінші лига чемпионатында команда жақсы өнер көрсетіп, былтыр премьер-лигада жеңіліп қалған «Оқжетпес» пен бірден қайтып келген «Тараздан» және шымкенттік «Қыраннан» 4-орын алды. Алексей Шакин мен Дәурен Қайқыбасов 11 голдан соқты.
2019 маусымы рекордтық 30 пенальтимен (1:1, қосымша уақыт 1:1, пен. 15:14) Қазақстан кубогының 1/8 кезеңінде елдің бес дүркін чемпионы, елордалық «Астананы» жеңіп, сенсациялық жеңіспен басталды. Ал «ШҚО Алтай» Бірінші лиганың ширек финалға өткен жалғыз клубы болды. Алайда, негізгі уақытта турнирде бірде-бір матчта жеңіліп қалмай, шығысқазақстандықтар 1:3 есебімен пенальти сериясында Премьер-Лига өкілі - «Атырауға» жол берді (1:1). Чемпионатта клуб бірінші турдан кейін турнир кестесінде бірінші орынды иеленді (13 ойын) екінші орыннан ыңғайлы 4 ұпаймен алға шықты, ал Сергей Дудкин 8 голмен бомбардирлер көшбасшысына айналды.
## Тағы қараңыз
* "Восток" ФК (Өскемен)
* "Спартак" ФК (Семей)
## Жетістіктері
* Екінші лига жеңімпазы: 2017
## 2020/21 маусым құрамасы
Дереккөз:
## Атақты футболшылары
* Фархадбек Ырысметов
* Константин Заречный
* Андрей Карпович
* Ойбек Балтабаев
## Дереккөздер |
Озёрное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан батысқа қарай 5 км-дей жерде, Сасықкөл көлінің оңтүстік-шығыс жағалауында орласқан
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 605 адам (303 ер адам және 302 әйел адам) болса, 2009 жылы 511 адамды (243 ер адам және 268 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дашко-Николаевка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Яснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 37 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 652 адам (318 ер адам және 334 әйел адам) болса, 2009 жылы 518 адамды (259 ер адам және 259 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Глубокое — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан батысқа қарай 45 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 233 адам (108 ер адам және 125 әйел адам) болса, 2009 жылы 48 адамды (23 ер адам және 25 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Доброжановка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 46 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 249 адам (117 ер адам және 132 әйел адам) болса, 2009 жылы 174 адамды (82 ер адам және 92 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Южное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 67 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 369 адам (176 ер адам және 193 әйел адам) болса, 2009 жылы 221 адамды (113 ер адам және 108 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Черниговское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 48 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 403 адам (204 ер адам және 199 әйел адам) болса, 2009 жылы 194 адамды (94 ер адам және 100 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Красная Поляна — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл, Краснополян ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 50 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 983 адам (464 ер адам және 519 әйел адам) болса, 2009 жылы 696 адамды (337 ер адам және 359 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Заречное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Миронов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстікке қарай 6 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 677 адам (344 ер адам және 333 әйел адам) болса, 2009 жылы 352 адамды (184 ер адам және 168 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Вишневка – палеолит дәуірінің тұрағы.
## Географиялық орны
Есілдің жоғарғы ағысында, Астана қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 60 км жерде.
## Сипаты
Алғаш В.С. Волошин зерттеген. Тұрақтан қара қоңыр түсті, сырты біршама бүлінген бифастар, қырғыштар, пышақтар, ағашты жұмырлан өңдеуге арналған ысқыштар, т.б. барлық саны 950-ден астам құралдар табылған. Заттай деректер ішінде бір және екі жақты, тасбақа тәріздес, көп қырлы тарамдалған нуклеустер, Левваллуа дәстүріне жақын тас тілікшелер мен қабыршақтардың маңызы жоғары. Сыртқы сипаты жағынан Вишневка тұрағынан табылған тас құралдар ашель дәуіріне жатады.
## Дереккөздер |
Хамлет Абдулла ұлы Исаев (Азербайжаша: Hamlet Abdulla oğlu İsayev (1 наурыз, 1948 ж. Грузияда, Косалида туылған) — Азербайжанның математигі, ақыны, нақты ғылымдар мен әлеуметтік ғылымдар бойынша жазушы.
Хазар университетінің құрылтайшысы (бұл ұйымның құрылтайшы президенті ретінде 1991 жылғы сәуір айынан бастап 2010 жылғы қыркүйек айына дейін жұмыс атқарды). Қазіргі таңда, ол Хазар Университеті Директорлар мен Қамқоршылар Кеңесінің Төрағасы болып табылады (2010 жылғы қыркүйек айынан бастап); сондай-ақ біріктірілген бастауыш, негізгі орта және жоғарғы білім мектептерінің (Дүние Мектебі) құрылтайшысы; Ол сондай-ақ Еуразия Академиясының/Eurasian Academy құрылтайшысы...
Хамлет Исаханлы (Азербайжаша: Hamlet İsaxanlı) аты, оның ақын ретінде басылымдарда және гуманитарлық пен әлеуметтік ғылымдар саласында қолданатын лақап аты болып табылады. Математика саласындағы барлық жұмыстары Исаев фамилиясы атында жарияланған (Г. А. Исаев кириллицаға сәйкес, Н. A. Isayev, G. A. Isaev және т.б. транслитерациялар бойынша). Қазіргі таңда, елде Хамлет Исаханлы атымен әлдеқайда жақсы танылған.
Хамлет Исаханлының академиялық және әдеби шығармалары математика және гуманитарлық ғылымдар мен әлеуметтік ғылымдардың көптеген салаларыны,поэзия және шығармашылық жазбаларды қоса алғанда, көптеген салаларды қамтиды. Ол түрлі тақырыптарда таланттарыны көрсете білетін ғұлама болып сипатталады.
Өтпелі экономикасы бар елдердегі білім беру жүйесін реформалауға сыни көзқарасы мұғалімдердің, саясаткерлер мен жұртшылықтың ойларына және әрекеттеріне әсер етті. Ол Солтүстік Америкада, Еуропа мен Ресейде, Азия мен Африкада мәдени, ғылыми, білім беру және саяси мәселелер бойынша Әзербайжан мен кең аймақты таныстырды. Хамлет Исаханлы – көрнекті ойшыл, өзіндік және жаңа ұрпақ үшін ықпалды, қоғамның интеллектуалды және мәдени қайраткері, ол радикалды консерватизм мен әділетсіздікке ашық көзқарасыны білдіре отырып қарсы шығады. Ол, сондай-ақ, Әзербайжанда белгілі қоғамдық қайраткеріне айналды, газеттерге, журналдарға, интернет-агенттіктерге және теледидарға жиі сұхбат беруде.
## Биографиясы
Хамлеттің әкесі Абдулла Исахан оглы Исаев (1926-1972) орта мектепте математика пәнін мұғалімі болған, ал анасы Периханым - үй шаруасындағы әйел. Хамлет Косали ауылында (1954-1965) мемлекеттік мектепте (бастауыш, орта және жоғары) оқыды, мұнда негізгі оқыту тілі әзербайжан, ал екінші тіл орыс тілі, шет тілі ретінде француз тілі, және грузин ресми тіл болған. Һамлет бұл мектепті, көрсеткен жоғары жетістіктері үшін, алтын медальмен аяқтады.Һамлет Исаханлының әйелі Наила Исаева Әзербайжанның Губа қаласында дүниеге келді. Бакуде орыс тілі мен әдебиеті институтын бітірген. Сонымен қатар, музыкалық білім де алды. Ол ән шығарады. 2010 жылдың қыркүйек айына дейін «Хазар» ханым клубының басшысы, Хазар Университетіне қарасты «Дуния» мектебінің директоры (мектепке дейінгі, бастауыш, орта және жоғары оқу орны) қызметіні атқарды. Қазіргі уақытта Хазар Университетінің гуманитарлық мәселелер бойынша директорлар және қамқоршылар кеңесінің кеңесшісі.Жұбайлардың төрт баласы бар. Үлкен қызы Айгун (1972 ж.) орта мектепті алтын медальмен бітіріп, бакалавриат бағдарламасы бойынша математика саласындағы және магистратура бағдарламасы бойынша менеджмент және бизнес басқару саласындағы оқуыны бітірді. Ол Ұлыбританияда күйеуімен және екі ұлымен тұрады. Олардың екінші қызы Зейнаб (1975 ж.) орта мектепті күміс медальмен бітіріп, медицина саласында, дерматология мамандығы бойынша жоғары білім алды. Түркияда, Стамбул қаласында күйеуімен және ұлымен тұрып жатыр. Үшінші қызы Айтен (1977 ж.), бизнесті басқару саласында аспирантураны бітірген, ол сертификатталған маман болып табылады. Қазіргі уақытта ол Лондонда тұрады және жұмыс істейді. Олардың соңғы қызы Улкер (1985 ж.) - когнитивті неврология ғылымдарының магистрі дәрежесі бар психолог. Ол Хазар университетінде адами ресурстар жөніндегі директор және психология кафедрасының үйлестірушісі қызметін атқарды.Хамлет Исаханлының өмірі, академиялық шығармашылығы, әдеби және қоғамдық қызметі туралы қосымша ақпарат төменде келтірілген.
## Математика
Һамлет Исаханлы (математикалық жұмыстарында Г. А. Исаев, G.A. Isaev, H.A. Isayev) орта мектепті алтын медальмен бітіріп, 1965 жылы Әзербайжан мемлекеттік университетінің механика-математика факультетіне (қазіргі Баку мемлекеттік университеті, БМУ) қабылданды. 1970 жылы БМУ-ны үздік дипломмен бітірді. Сол жылы Баку мемлекеттік университеті математика және механика институтында аспирантураға қабылданды. 1973 жылы «Оператор қарындаштарының спектрлік теориясы мәселелері туралы» диссертациясын қорғады және оған Ph.D. немесе физика-математика ғылымдарының кандидаты дәрежесі берілді.
1973 жылдан 1983 жылға дейін Мәскеуде және Бакуде, атап айтқанда, Мәскеу мемлекеттік университетінде, Стеклов атындағы математика институтында, Әзербайжан Ұлттық ғылым академиясының математика және механика институты, содан кейін Әзербайжан мемлекеттік университетінде математика саласында зерттеу жұмыстарыны жүргізді. Кейінірек ол Әзербайжан Мемлекеттік мұнай және химия институтында (қазіргі Әзербайжан Мемлекеттік мұнай академиясы) профессор болып жұмыс істеді және Ленинград экономика және қаржы институтының Баку қаласындағы математика кафедрасын басқарды.
Исаханлының мақалалары халықаралық академиялық ұстанымға ие болатын, жетекші академиялық мерзімді басылымдарда және Кеңес Одағында, Құрама Штаттарда, Ұлыбританияда, Канадада және Германияда жүргізілген мәмілелерде жарияланды. 1983 жылы, Мәскеу қаласындағы В. И. Стеклова атындағы математика институтында, Һамлет Исаханлы «Көппараметрлі спектрлік теорияның мәселелері» жөнінде екінші докторлық диссертациясыны қорғады. Осылайша, физика-математика ғылымдарының докторы дәрежесін алды, кейіннен Кеңес Жоғары аттестациялық комиссиясының профессоры атағы берілді.
Хамлет Исаханлы математика бойынша үлкен ғылыми-зерттеу әлеуетінің ғалымы деп танылады. Ол математиканың және қолданбалы ғылымдардың түрлі салаларында, өзіне түіндес емес операторлық теория, көппараметрлі спектрлік теория, бірлескен спектрлер теориясы, дифференциалдық теңдеулер, сандық ауқымдар және экономикадағы математикалық модель сияқты, зерттеулер жүргізді. Ол қазіргі заманғы Көппараметрлі спектрлік теорияның негізін қалаушыларының бірі болып саналады. Ол математикалық физикадан шыққан бұл салада ғылыми зерттеулер жүргізген алғашқы кеңес математигі болды.
Исаханлы Мәскеудің атақты математика мектебінің өкілі ғана емес, сонымен бірге оның ғылыми тәжірибесі Құрама Штаттардың, Ұлыбританияның, Германияның және Канаданың ғылыми мектептерінің жетістіктерін көрсетеді. Еуропаның, Америка мен Азияның ғылыми-зерттеу орталықтары, академиялары мен университеттері оны дәрістер оқуға, бірлескен зерттеулерді жүргізуге және халықаралық конференцияларда сөз сөйлеуге үнемі шақырды. Өз кезегінде Шығыс және Батыс арасындағы жақсы қарым-қатынастарды нығайту мақсатында, шетелдік ғалымдарды Мәскеуге және Бакуге дәрістер оқуға шақырды. Ол тіпті сол Кеңестік кезеңде халықаралық академиялық торлар жүйесіні құруға қол жеткізді.
Оның математика саласындағы жетістіктері көрнекті математиктермен, әсіресе Совет академиясының мүшелері Н. Н. Боголюбов, В. С. Владимиров және С. М. Николский, Ленин сыйлығының лауреаты Б. М. Левитан және В. Б. Лидский және танымал математиктер А. Г. Костюченко, А. А. Дезин және В.А. Садовничий (қазіргі уақытта Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің ректоры, профессор Ф. Аткинсон (Торонто университеті), профессор П. Д. Брно (Калгари университеті) және басқа да ғалымдар. Оның ғылыми еңбектері, Совет Ғылым Академиясының Президиумы (Атқару комитеті) тарапынан шығарылған «Жылдың үздік ғылыми еңбектері», тізіміне енгізілген.
## Дереккөздер |
Подлесное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Летовочный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 569 адам (278 ер адам және 291 әйел адам) болса, 2009 жылы 363 адамды (185 ер адам және 178 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Комсомольское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Рощин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 221 адам (97 ер адам және 124 әйел адам) болса, 2009 жылы 70 адамды (36 ер адам және 34 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Димитровка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Рощин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 70 км-дей жерде, Балықты көлінен оңтүстікке қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 494 адам (251 ер адам және 243 әйел адам) болса, 2009 жылы 280 адамды (143 ер адам және 137 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Новодворовка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Яснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан шығысқа қарай 38 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 701 адам (345 ер адам және 356 әйел адам) болса, 2009 жылы 349 адамды (170 ер адам және 179 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Горькое — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Летовочный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 907 адам (443 ер адам және 464 әйел адам) болса, 2009 жылы 573 адамды (284 ер адам және 289 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Макашевка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Рощин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 55 км-дей жерде, Құмдыкөл көлінен оңтүстік-батысқа қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 622 адам (314 ер адам және 308 әйел адам) болса, 2009 жылы 487 адамды (237 ер адам және 250 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Рощин ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Пеньково, Белое, Берёзовка ауылдары кіреді. Орталығы – Пеньково ауылы.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 2226 адамды құрады.
## Дереккөздер |
Сарыбай — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Рощин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 43 км-дей жерде, Сарыбай көлінен оңтүстікке қарай орналасқан.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 60 адам (38 ер адам және 22 әйел адам) болса, 2009 жылы 25 адамды (14 ер адам және 11 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Октябрьское — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Рощин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан солтүстік-батысқа қарай 61 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 252 адам (138 ер адам және 114 әйел адам) болса, 2009 жылы 108 адамды (61 ер адам және 47 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Степное — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Краснополян ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан батысқа қарай 65 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 217 адам (104 ер адам және 113 әйел адам) болса, 2009 жылы 149 адамды (73 ер адам және 76 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Обуховка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданы, Драгомиров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тайынша қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 27 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 546 адам (267 ер адам және 279 әйел адам) болса, 2009 жылы 425 адамды (230 ер адам және 195 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елді мекен:
* Обуховка — Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл.
Өзен:
* Обуховка – Ресейдегі өзен. Свердлов облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.