text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Мереке — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Тереңкөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 214 адам (121 ер адам және 93 әйел адам) болса, 2009 жылы 159 адамды (85 ер адам және 74 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Еңбек — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қараоба ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-батысқа қарай 69 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 205 адам (103 ер адам және 102 әйел адам) болса, 2009 жылы 163 адамды (90 ер адам және 73 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Құлақ — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қараөзен ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 57 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 326 адам (167 ер адам және 159 әйел адам) болса, 2009 жылы 270 адамды (127 ер адам және 143 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Құлақ — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Жалпақтал ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы Жалпақтал ауылы құрамына енгендіктен таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 56 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 313 адам (148 ер адам және 165 әйел адам) болса, 2009 жылы 368 адамды (177 ер адам және 191 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жас — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қараөзен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 83 км-дей жерде, Қараөзеннің (Үлкен Өзеннің) сол жағалық аңғарында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 433 адам (223 ер адам және 210 әйел адам) болса, 2009 жылы 381 адамды (192 ер адам және 189 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Серік — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қараөзен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан шығысқа қарай 69 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 231 адам (111 ер адам және 120 әйел адам) болса, 2009 жылы 149 адамды (81 ер адам және 68 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Роман Василенко (5 сәуір 1969) — ресейлік қоғам қайраткері, бизнесмен. Экономика ғылымдарының докторы , бірнеше экономикалық бағдарламалар кітабының авторы, кәсіпкер. Белсенді Интернет қолданушы. Филантроп ретінде қаралады.
## Өмірбаяны
5 сәуір 1969 жылы Ленинградта дүниеге келген. Әкесі әскери адам, анасы мұғалім. Балалық шағын әкесімен бірге жер аударумен өткізді.1990 жылы Ярослав Жоғары Әскери Қаржы училищесін бітірді, офицер атағын алды, сонымен қатар экономист мамандығын меңгерді.Оқу бітіргеннен кейін, 1998 жылға дейін әскери борышын Ленинград Әскери-теңіз базасында, 17-ші флоттық экипажында өтеді.1996-2012 жылдары Роман Василенко Венгрия, Австрия, Франция, Кипр, Маврикии, Швейцария, АҚШ-тағы MBA курстарын бітірді.2014 жылы "Life is Good Ltd." Халықаралық компаниясының негізін қалады.2014 жылдың тамыз айынан бастап "Бест Вей" тұрғын үй кооперативінің бас төрағасы болып қызмет атқарады.
«Өмір сүру үшін бірігейік»
## Қарым-қатынасы
Көптеген әйгілі адамдармен тығыз қарым-қатынаста. Солардың ішінде Боб Дойл (фильм авторы "Құпия"), Даг Вид (тарихшы), Аллан Пиз (Аустралия жазушысы), Александр Друзь, Андреас Винс, Дональд Трамп, Владимир Путин т.б.
## Жетістіктері
Консалтинг саласындағы өзінің көпжылдық тәжірибесінің арқасында, сонымен қатар Ресей халқының және жақын шетелдің өзекті мәселелерін зерделеп, кезекті желі арқылы белсенді жылжыту арқасында қалыпқа келтірді. Бұл құрал банктің ипотекасының баламасы болып табылады. Ойлап табылған осы әдісті оң бағалаған Ресей, Қазақстан үкіметінің өкілдері, халыққа әлеуметтік маңызы бар деп танып мадақтады
## Интернетте
Интернет желісінің белсенді қолданушысы болып табылады. Facebook, Instagram, Вконтакте, Youtube, Одноклассники әлеуметтік желілерінде өзінің парақшасы бар.
## Марапаттары
* 2015 жылы қараша айында «Жыл адамы» премиясында, «Қаржыгер 2015» номинациясын жеңіп алды.
* 2015 жылы 10 желтоқсан күні "Ұлттық Маңызды Кәсіпорын" атты жүлде табысталды.
* 2016 жылы қаңтар айында, Қазақстан республикасына әлеуметтік маңызды үлес қосқаны үшін алғыс хат иеленді.
* "Ұлттық Экономиканың элитасы" дипломы Life is Good холдингіне табысталды.
* 2015 жылы — кандидаттық диссертациясын қорғады
## Сыртқы сілтемелер
* Chief TIme журналы Роман Василенко туралы
* Өмір керемет! Life is Good, 2016 жылы өз жұмысының нәтижелерін мақтан тұтады
* Роман Василенко: «Азаматтар үшін бұл жақсы болса - бұл ел үшін жақсы»
* Роман Василенко: Ресейде адам капиталын сақтаудың заманауи әдістері
* Роман Василенко: тұрғын үй кооперативі - ипотекаға заманауи балама
* Роман Василенко: «Біз өз үйіңізді сатып алуға мүмкіндік береміз» |
Қонысбай — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қараоба ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-батысқа қарай 53 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 177 адам (89 ер адам және 88 әйел адам) болса, 2009 жылы 109 адамды (54 ер адам және 55 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
М.С.Нәрікбаев атындағы КАЗГЮУ университеті (орыс. Университет КАЗГЮУ, ағылш. Maqsut Narikbayev University) — Астана қаласында орналасқан және 1994 жылы құрылған жеке жоғары оқу орны. Бұрынғы атауы — Қазақ гуманитарлық заң университеті.
Университетте 4 мектеп бар - Жалпы білім беру мектебі, Жоғары экономика мектебі, Жоғары заң мектебі және Бизнес мектебі.
## Тарих
М.С.Нарықбаев атындағы КАЗГЮУ университеті 1994 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Жарлығымен құрылды.
1996 жылы 5 қарашада ҚазХЛИ Қазақстан Үкіметі қаулысымен Қазақ мемлекеттік заң университеті болып қайта құрылды және Әділет министрлігінен Білім және ғылым министрлігіне берілді.
1997 жылдан бастап «Заң және мемлекет» журналы.
2000 жылы Қазақ мемлекеттік заң университеті Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының Мемлекет және құқық институтымен біріктіріліп, 2000 жылдың 14 ақпанында Қазақ мемлекеттік заң академиясы құрылды.
2001 жылы 24 қазанда «ҚазГЗУ» РМК «Қазақ гуманитарлық-заң университеті» (ҚазССР) «Нұр-Султан» қалашығында орналасу орны болып қайта құрылды. Жоғары оқу орны 2002 жылы Нұр-Султанға көшті (1998-1999 оқу жылында Астана қаласында ҚазССР-нің филиалы құрылды). 2003 жылы 16 қаңтарда «КазГЮУ» ЖАҚ «КазГЮУ» ААҚ, ал 2004 жылдың 19 мамырында «КазГЮУ» АҚ болып қайта құрылды.
2007 жылдың қыркүйегінде ҚазГЗ Болонья қаласында Университеттердің Ұлы Хартиясына қол қойды.
2008 жылғы 2 шілдеде Н.А. Н.Назарбаев «ҚазГЗУ» АҚ-ның жаңа оқу ғимаратының салтанатты ашылу рәсімін өткізді. Оның жалпы ауданы 32 235,1 м2, Есіл өзенінің сол жағалауында, Қорғалжын тас жолының бойында орналасқан.
2013 жылғы 3 қаңтарда «ҚазГЗУ» АҚ Білім беру сапасын қамтамасыз ету жөніндегі тәуелсіз Қазақстан агенттігі (ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2012 жылғы 27 маусымдағы № BFM - 001 сертификаты) Институционалдық аккредиттеу туралы куәлікті шығарды.
2013 жылы университеттің 20 жылдық мерейтойы қарсаңында 2013-2020 жылдарға арналған «Әлемдік деңгейдегі университет» даму стратегиясы қабылданды.
2015 жылдың 10 ақпанында оқу орны «М.С.Нарықбаев атындағы КАЗГЮУ университеті» акционерлік қоғамын («КАЗГЮУ» АҚ) мемлекеттік қайта тіркеуден өтеді.
2016 жылдың 30 маусымында Жоғары экономика мектебінің Қаржы және бакалавр дәрежесі және Бухгалтерлік есеп және аудит бакалавры ACCA (Сертификатталған Сертификатталған Бухгалтерлер Қауымдастығы) аккредитациядан өтті.
2016 жылдың 30 қыркүйегінде М.С.Нарықбаев атындағы КАЗГЮУ университеті FIBAA халықаралық аккредитациядан өтті (Іскерлік әкімшілік бағдарламаларды халықаралық аккредиттеу қоры).
## Мектептер
КАЗГЮУ Университетінде 4 Жоғары оқу мектебі бар: Жоғары заң факультеті, Жоғары экономика мектебі, Жалпы білім беру мектебі, MBA DBA Бизнес мектебі
### Жоғары заң факультеті
Мемлекеттік және құқықтық пәндер кафедрасы
Азаматтық және азаматтық іс жүргізу құқығы кафедрасы
Халықаралық құқық және халықаралық қатынастар кафедрасы
Қылмыстық, қылмыстық құқық және криминология кафедрасы
Қылмыстық іс жүргізу және сот сараптамасы кафедрасы
Жоғары экономика мектебі
Экономика
Менеджмент
Туризм
Қаржы
Есеп және аудит
Психология
Аударма ісі
Қонақжайлық
Адам ресурстарын басқару (H & R)
Маркетинг
Іскерлік психология
Кәсіпкерлік
Бизнестегі ақпараттық технологиялар
Қолданбалы лингвистика
Жалпы білім беру мектебі
Қазақ және орыс тілдері кафедрасы
Қазақстан тарихы және жалпы білім беру пәндері кафедрасы
Ағылшын тілі кафедрасы
MBA DBA Бизнес мектебі |
Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті (ҚазҰАЗУ) — Қазақстанда тұңғыш ашылған ауыл шаруашылық жоғары оқу орны.
1929 жылы шаңырақ көтерген Алматы зоотехникалық-малдәрігерлік институты мен 1930 жылы ашылған Қазақ ауыл шаруашылық институты негізінде 1996 жылы сәуірде Қазақ мемлекеттік аграрлық университеті болып құрылды. 2001 жылы 5 шілдеде оған Ұлттық мәртебе беріліп, Қазақ ұлттық аграрлық университеті болып атауы өзгертілді .
Ол агроөндірістік кешен үшін білікті мамандар, аграрлы жоғары оқу орындары үшін ғалым-педагог кадрлар даярлайды. Университеттің қызмет ету жылдарында еліміздің аграрлық секторына 140 мыңнан аса білікті мамандар даярлап шығарды және осы саланың дамуына олар қомақты үлесін үзбей қосып келе жатыр. Соның ішінде 2 Кеңес Одағының Батыры мен 25 Социалистік еңбек ері, 70 Жоғары Кеңес пен Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, көптеген көрнекті академиктер, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаттары, мемлекет және қоғам қайраткерлері, ғылым және агроөндіріс кешенінің басшылары, 11 мыңнан астам докторлар мен ғылым кандидаттары және бүкіл Қазақстанды әлемге танытқан айтулы да абыройлы азаматтар бар .Университетте қазіргі таңда 6 факультетке қарасты 21 кафедра қызмет етеді.
Университет ғалымдары ауыл шаруашылығының дақылдары мен өсімдіктердің 47 сортын, жануарлардың 15 жаңа тұқымын, вакциналардың, тағамдық және емдік өнімдердің 30 түрін шығарды, 500-ден астам доктор және кандидат диссертация қорғалып, 200 авторлық патент пен куәлік алынды, 800-ден астам өндірістік ұсыныс жасалды, 10 мыңнан астам ғылыми еңбек жарияланған. Университет 30-дан астам таяу және алыс шет елдердің жоғары оқу орындарымен, ғылыми-зертханалық институттарымен тығыз байланыс орнатқан, 200 аграрлық жоғары оқу орнын біріктіретін Әлемдік Консорциумға мүше.
## Университет құрамындағы факульттеттер мен білім-тәрбие беру институттары
### Білім-тәрбие беру институттары
О.Сүлейменов атындағы әлеуметтік-гуманитарлық білім беру және тәрбие институтыБіліктілікті арттыру институтыКөп тілді білім беру институтыЖоғары оқу орнынан кейінгі білім беру институтыОқушылар контингентін қалыптастыру институты
### Факульттері
Университет құрамындағы факульттеттер мен білім-тәрбие беру институттары:
* Агробиология және фитосанитария факультеті
* Технология және биоресурстар факультеті
* Ветеринария факультеті
* Орман, жер ресурстары және жеміс-көкөніс шаруашылығы факультеті
* Гидротехника, мелиорация және бизнес факультеті
* Инженерлік факультеті
Университет бакалавриат бойынша 52 білім беру , 90 магистрлік бағдарламаны және 21 докторантураны ұсынады.
## Ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтары
### Ғылыми-зерттеу институттары
Агроинновация және экология ғылыми-зерттеу институтыАнималогия мәселелері ғылыми-зерттеу институтыКонсалтинг және агробизнес ғылыми-зерттеу институтыАгроинженерлік мәселелер және жаңа технологиялар ғылыми-зерттеу институтыОрман ғылыми-инновациялық институтыСу проблемалары және жерді мелиорациялау ғылыми-зерттеу институты
### Ғылыми орталықтары
Қазақстан-Жапон инновациялық орталығыҚазақ-Корей инновациялық орталығыТұрақты егін шаруашылығы орталығы
## Дереккөздер |
Таскүтір — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Талдықұдық ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 84 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 210 адам (91 ер адам және 119 әйел адам) болса, 2009 жылы 63 адамды (33 ер адам және 30 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Еламан — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Көктерек ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2023 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 56 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 185 адам (94 ер адам және 91 әйел адам) болса, 2009 жылы 152 адамды (66 ер адам және 86 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Құрман — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Талдықұдық ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 74 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 279 адам (135 ер адам және 144 әйел адам) болса, 2009 жылы 63 адамды (34 ер адам және 29 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Талдықұдық — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданындағы ауыл, Талдықұдық ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 73 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 903 адам (450 ер адам және 453 әйел адам) болса, 2009 жылы 633 адамды (305 ер адам және 328 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ордабай — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Қошанкөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-батысқа қарай 31 км-дей жерде, Сарыөзеннің оң жағалық аңғарында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 282 адам (146 ер адам және 136 әйел адам) болса, 2009 жылы 251 адамды (122 ер адам және 129 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жамбыл — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Бұлан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 492 адам (255 ер адам және 237 әйел адам) болса, 2009 жылы 377 адамды (187 ер адам және 190 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бұлан ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бұлан, Жамбыл ауылдары кіреді. Орталығы – Бұлан ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 706 адамды (352 ер адам және 354 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тұрсынбек Аманғалиұлы Қабатов (10 қазан 1979 жыл, Ақпәтер ауылы, Батыс Қазақстан облысы) — қазақстандық сатира комикі, актёр, "Әзіл Әлемі" әзіл-ысқақ театрының директоры. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2015) және Казталов ауданының құрметті азаматы (2014).
## Толығырақ
* Тұрсынбек Аманғалиұлы 1979 жылы 10 қазанда Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы Ақпәтер ауылында дүниеге келген. Қыпшақ тайпасының Ұзын руының Бегімбет бөлімінен шыққан.
* Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ ұлттық аграрлық университетін бітірген.
* Еңбек жолын 2000 жылы Ғарифолла Құрманғалиев атындағы Батыс Қазақстан облыстық филармониясынан бастаған.
* 2001 жылдан Көңілді тапқырлар клубында ойнайды.
* Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ ұлттық аграрлық университетінің қабырғасында жүргенде "Аграрка сарбаздары", "Астана.кз", "Казахи" квн командаларында ойнады.
* "Казахи" квн командасы құрамында 2010 жылы Халықаралық КВН одағы жоғарғы лигасында вице-чемпионы атанды.
* 2010 жылы ТМД елдерінің "Үздік КВН ойнышысы" атағымен марапатталған.
* 2011 жылдан Астана қаласы әкімдігінің "Әзіл Әлемі" әзіл-сықақ театрының директоры.
## Жетістіктері
* 2003 жылы Түркістан облысы Түркістан қаласының Әкімі тағайындаған І-республикалық «Тайқазан» КВН ойынының жеңімпазы;
* 2003 жылғы «Мыңнан тұлпар» атты Алматы қаласы әкімшілігінің кубогының жеңімпазы;
* 2003 жылғы Қазақстан Республикасы Жоғары Лигасының 2-орын иегері;
* 2003 жылғы Юнеско шеңберінде тойланатын ақын, күйші, батыр бабамыз Махамбеттің 200 жылдығына арналған «Ел Орда - 2003» кубогының жеңімпазы;
* 2004 жылғы Алматы қаласының 150 жылдығына арналған Республикалық 1-лигасы V Чемпионатының Чемпионы;
* 2005 жылғы Республикалық Жоғарғы лигада 2- орын 2006 жылғы Республикалық Жоғарғы лиганың Чемпионы;
* 2006 жылы Қарағанды облысы әкімі кубогының жеңімпазы;
* 2006 жылы Қарағанды облысы әкімі кубогының «Үздік ойыншысы» иегері Астана.
* «Студент көктемі-2006» І дәреже Астана.
* «Елімнің ордасы -Астана» І дәреже
* 2007 жылы «Қазақ тілі –Ана тілі!» Республикалық патриоттық компаниясының аясында Қазақстан студенттер Альянсының Кубогы үшін ұйымдастырылған «Қазақша КВН» фестивалінің 2- орын иегері.
* 2008 жылы университеттің құрама командасы болып, Астана қаласы әкімінің кубогын жеңіп алды.
* Тұрсынбек Қабатов 2009 жылы 4 қарашада Астана қаласы Бейбітшілік және Келісім сарайында, 27 желтоқсанда Алматы қаласы Республика сарайында өзінің жеке әзіл кешін өткізді. 2010 жылы "Қазақстан" ұлттық арнасындағы "Екі Жұлдыз" байқауына қатысты,әріптесі Фарида Ниязова болды!
* 2011 жылы "Базар Жоқ" театрын ашты.
## Марапаттары
* 2014 жылы — ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің "Қазақстан Республикасының Мәдениет саласының Үздігі" құрметті атағы берілді.
* 2014 жылы Казталов ауданының құрметті азаматы.
* 2015 жылы — ҚР Президентінің жарлығымен Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері құрметті атағымен марапатталды.
## Сын
### Ерлан Омарқұлов өлімі
Қабатов көлігін жүргізген оның көмекшісі 2019 жылдың қазанында Нұра ауданының Ахмет елді-мекенінің маңында Ерлан Омарқұлов есімді азаматты көлігімен соқты, нәтижесінде Омарқұлов қайтыс болды. 16 тамыз күні Астананың Алматы ауданының №2 аудандық соты жүргізушіні 4 жылға бас бостандығынан айырды, және Қабатов 4 миллион теңге компенсация төлеуге тиіс болды. Әзілкеш ер адамның жесіріне 4 миллион теңге төлегісі келмеді. Оқиғаға қатысты Қабатов видео жариялады, ол жерде «Мен бұл оқиғаның басы-қасында болған емеспін» және «марқұмның өзі кінәлі» деп айтты және көлігін музыкант-коллегасы және көмекшісіне уақытша ғана бергенін айтып кеткен.
### ҰБТ дауы
2021 жылдың тамызында Қабатов ҰБТ кезінде қызы Әдемі Аманғалидың орнына басқа адам жіберген деген ақпарат белгілі болды. Пайда болған шу нәтижесінде Қабатов жасаған бейнеде қызын оқытқан орталықты айыптады және бұл істің жасалатынын Әдемінің ата-аналары білмегенін айтқан. Болған оқиғаға белгілі заңгер Абзал Құспан Қабатовтан көңілі қалғанын айтқан және оқиғаның шынымен де болғанына сенімді екенін айтып кеткен. Заңбұзушылық кезінде жалған құжаттар қолданылды және 13 маусымда қылмыстық іс қозғалды. 20 тамыз күні Қабатов «13-арна» телеарнасында сұхбат беріп, Әдемі Тұрсынбекқызыны дайындаған мұғаліммен және сол мектеп директорымен кездескен. Сол жерде болған оқиға жайлы Қабатов еш нәрсе білмейтінін айтты, және Әдемі мұғалімі Нұрбек Қанай бар кінәні өз мойнына алды.
## Дереккөздер |
Шәріп Исаөлетұлы Бейсембаев (1 шілде 1926, Петропавл, Қазақ АКСР-ы) — қазақ кинорежиссёрі, актер.
## Өмірбаяны
Шәріп Бейсембаев 1926 жылының 1 шілдесі күні Петропавлда дүниеге келген.
Бейсембаев А. Островский атындағы Ташкент театр-көркем институтының актерлік факультетін (1949), А. Луначарский атындағы ГИТИС-тың актерлік факультетін (1954), Мәскеудегі Жоғарғы режиссерлік курстарын бітірген (1959).
1954—1956 жылдары — Қазақ драма театрының актері және режиссер ассистенті.
1959—1982 жылдары — «Қазақфильм» киностудиясының режиссері
## Фильмографиясы
### Актер ретінде
* 1980 - Біз - ересекпіз - Илларион ата
### Режиссер ретінде
* 1959 - Бұл біздің ұлымыз
* 1965 - Еңлікгүл шешек атқанда
* 1967 - Арман-атаман
* 1969 - Шатқалдағы шекара
* 1970 - Ақ шаршы алаң
* 1971 - Біз төртеуміз
* 1974 - Бұлақ
* 1975 - Гауһартас
* 1977 - Тел өскен ұл
* 1980 - Мінезі қиын балалар
* 1982 - Мен сіздің туысыңызбын
## Дереккөздер |
Ардақ Аманиязұлы Қонысқалиев (1950 жылы 12 наурызда Атырау облысында туған) — ардагер мұнайшы. Атырау облысының құрметті азаматы. КСРО және Қазақстанның мемлекеттік марапаттарының иегері.
## Толығырақ
* Ардақ Аманиязұлы Қонысқалиев 1950 жылы 12 наурызда Атырау облысында дүниеге келген.
* 1973 жылы Түмен индустриялдық институтын бітірген.
* Еңбек жолын иниституты бітіргенен кейін 1973 жылы «Эмбанефть» бірлестігіне қарайтын Ақтөбедегі Кеңқияқ мұнай-газ өндіру басқармасынан бастаған. Осы жылдардан бастап түрлі қазақ мұнай өнеркәсіптерінде лауазымды қызметтерді атқарды.
* Атырау облысының маслихатының үш мәрте депутаттыққа сайланған.
* 2000 жылдан Мақат мұнай-газ өндіру басқармасының бастығы.
* Марапаттары
* КСРОның "Құрмет белгісі" Ордені және бірнеше құрмет грамоталарымен марапатталған.
* 1999 жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттік марапаты Ерен еңбегі үшін медалімен марапатталған
* 1999 жылы "Қазақстан мұнайына 100 жыл" алтын медалі
* 2001 жылы "Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл" мерекелік медалі
* 2005 жылы ҚР Президентінің жарлығымен жоғарғы мемлекеттік марапат Құрмет орденімен марапатталды
* Мақат ауданының құрметті азаматы
* Қызылқоға ауданының құрметті азаматы
* Атырау облысының құрметті азаматы |
Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры – Қазақстандағы жастар мен балаларға арналған театр ұжымы. Театрдың құрушысы да, алғашқы басшысы да Кеңес одағы бойынша балалар театрының негізін қалаған режиссер Наталия Ильинична Сац болды. Театр алғашқы кезде екі труппадан – қазақ және орыс труппасынан тұрды.
## Тарихы
Театр шымылдығын 1945 жылдың 7 қарашасында орыс труппасы Е. Шварцтың «Қызыл телпек» пьесасымен ашты. Қазақ труппасы сахналық жолын 1947 жылы 2 ақпанда А. Н Островскийдің «Мысыққа күнде той бола бермес» пьесасын (режиссер А. А. Алексеев) қоюмен бастады. Театр шымылдығы ресми түрде 1946 жылы 4 шілдеде А. Толстойдың «Алтын кілт» спектакілімен (режиссер Н. Сац) ашылды.Театрдың өсіп-өркендеуі мен кәсіптік деңгейінің көтерілуіне Н.И.Сацтан бастап, режиссерлер: С.Шәріпов, Т.Сидоров, Мен Дон Ук, С.Естемесова, Г.Хайруллина, В.Пұсырманов, Е.Обаев, М.Байсеркенов, Қ.Жетпісбаев, Р.Сейтметов, Н.Жақыпбай, Ж.Хаджиев мол үлес қосты. Театрда қазақ драматургиясы мен бірге орыс, батыс классиктерінің және өзге халықтардың таңдаулы деген туындыларынан репертуар кестесі қалыптасып, фестивальдарға қатысу үрдістерін жандандыра бастады. Шығармашылық жолында талай асуларды кездестіре отырып, түрлі жетістіктерден де құр алақан қалмады.
Театр қазақ драматургтерімен бірге орыс, батыс классиктерінің және өзге халықтардың таңдаулы деген пьесаларын сахнаға шығарды. Фридрих Шиллердің «Зұлымдық пен Махаббат», Н.Хикметтің «Әпенді», Мольердің «Скапеннің айласы», Б.Брехттың «Әйдік апай және оның балалары», У. Шекспирдің «Вероналық екі бозбала», «Дуалы түнгі думан», «Гамлет», «Ромео мен Джулетта» («Махабат айдыны»), А.Чеховтың «Шағала» спектакльдері режиссерлер мен актерлер құрамының күштілігін, классикалық ірі туындыларды еркін түрде игере алатын кемел шаққа жеткендіктерін танытады.Жарты ғасырдан артық өнер тарихында театр шығармашылық даму мен қалыптасудың әртүрлі белестерінен өтіп, бүгінгі ұлттық сахна өнерінде өзіндік орнын белгіледі. Бұл театр көп жылдарға дейін орыс балалар театрымен бірлесіп жұмыс істеді. 1982 жылдан бастап өз алдына дербес бөлініп шықты.
1992 жылы Ғабит Мүсіреповтің 90 жылдығының құрметіне театрға Ұлы жазушының есімі берілді. 1996 жылы театрдың 50 жылдық мерейтойына орай, оған «Академиялық» деген статус берілді.
## Театр жетістіктері
* 1958 жылы Мәскеуде өткен Бүкіл-одақтық жастар театрларының фестивалінде "Ыбырай Алтынсарин" (авт. М. Ақынжанов ) спектаклі екінші дәрежелі дипломды иеленді. Бұл спектакльдегі үздік өнерлері үшін артистер Б. Қалтаев, С. Саттарова, Ә. Өмірзақова, қоюшы-режиссер А. Тоқпанов фестиваль лауреаттары атанды.
* 1966 жылы Мен Дон Ук қойған Ш. Хұсайыновтың “Алғашқы ұшқындар” спектаклі театрға Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығын әперді.
* 1983 жылы М. Әуезовтің “Алуа” пьесасын сахналаған режиссер Р. Сейтметов пен спектакльде ойнаған артистер – Г. Қазақбаева, М. Құланбаев, М. Бақтыгереев Қазақ ССР-інің Мемлекеттік сыйлығымен марапатталды.
* 1985 жылы Ұлы Жеңістің 40 жылдығына арналған Бүкілодақтық байқауда “Жау тылындағы бала” (авт. Қ. Қайсенов, инсц. О. Бөкей, реж. Н. Жақыпбай ) спектаклі ІІІ дәрежелі дипломға ие болды.
* 1995 жылы Ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойына орай өткізілген Республикалық театр фестиваліне қатысқан “Желсіз түнде жарық ай” (авт. М. Әуезов, инсц. Ш. Айманов ) спектаклі бірінші орынды жеңіп алды және қойылым режиссері Н. Жақыпбай “Ең үздік режиссерлік шешімі үшін” жүлдесімен марапатталды.
* 1994 жылы режиссер Есмұхан Обаев қойған Әкім Таразидың "Індет" трагикомедиясы 1997 жылы өткен республикалық театр фестивалінде бас жүлдені иеленді.
* 1998 жылы Каир қаласында өткен Халықаралық театр фестивалінде “Жан азабы” (авт. Ш. Айтматов, реж. Н. Жақыпбай ) қойылымы ең үздік спектакльдер қатарынан көрінді. Осы жылы өткен түркі халықтарының театр фестивалінде театр ұжымы арнайы дипломмен марапатталды.
* 2002 жылы Иран Ғайыптың "Қорқыттың Көрі" спектаклі Қазан қаласында өткен "Түркі халықтарының театр фестиваліне" қатысып, Қорқыт рөлін сомдаған Балтабай Сейітмамытұлы лауреат атанды.
* 2003 жылы республикалық театрлар фестивалінде Жанат Хаджиев қойған Ілияс Жансүгіровтің "Исатай-Махамбет" тарихи драмасы бас жүлдені қанжығасына байлады.
* 2004 жылы республикалық байқауға қатысқан Сәкен Жүнісовтің "Тұрымтайдай ұл еді…" спектаклі бас жүлдені иеленді.
* 2006 жылы Астана қаласында өткен республикалық фестивальде Талғат Теменовтің "Алма бағы" драмасы "Замандас тақырыбы" номинациясын жеңіп алды. Осы жылы Уфа қаласында өткен ІV түркі тілдес елдер театрларының халықаралық "Туғанлык" фестиваліне қатысқан "Алма бағы" спектаклінде шал бейнесін сомдаған Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі Тұрсын Құралиев "Аталар дәстүріне құрмет" арнайы сыйлығын иеленді.
* 2007 жылдың 27-30 наурыз аралығында Шымкент қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысқан Софы Сматаев, Талғат Теменовтің "Көгілдір такси" мелодрамасында Мариям рөлін сомдаған актриса Күләш Шаяхметова "Ең үздік әйел бейнесі" үшін лауреат атанды.
* 2008 жылдың 2-7 қыркүйек аралығында Алматы қаласындағы ІІ халықаралық Орта Азия мемлекеттерінің театр фестивалінде өнер ордасының "Жұмақтағы жасын" спектаклі "Ең үздік шетел классикасын сахналаған қойылым" жүлдесін жеңіп алды.
* 2009 жылдың 17-27 қараша аралығында Сеул қаласында өткен "Ұлы Жібек жолы" театр фестиваліне "Мулен Ружға шақыру" спектаклімен қатысты.
* 2010 жылдың 22-24 сәуірі аралығында театр Мәскеу қаласына гастрольдік сапармен барып, көрермен қауымды қойылымдарымен қуантты. Осы жылдың 27-30 мамыры аралығында Алматы қаласында өткен ІІІ халықаралық Орта Азия халықтарының театр фестиваліне қатысқан Шыңғыс Айтматовтың "Қызыл орамалды шынарым" лирикалық драмасында Әсел рөлін сомдаған Аида Жантілеуова "Ең үздік әйел бейнесі үшін" лауреат атанды.
* 2011 жылдың 25-30 наурызы аралығында "Қызыл орамалды шынарым" драмасымен Түркияның Адана қаласында өткен "Ұлы Жібек жолы" атты Түркітілдес елдердің халықаралық театрлар фестиваліне қатысып қайтты.
* 2012 жылдың 15-19 сәуірінде Түрікменстанның Ашхабад қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысты.
* 2013 жылдың 15-16 қараша күндері Шыңғыс Айтматовтың 85 жылдығына орай Бішкек қаласында өткен "Арт-Ордо" халықаралық театр фестиваліне Мұхтар Әуезовтің "Ай-Қарагөз…" трагедиясымен қатысты.
* 2014 жылдың 10-19 қыркүйегінде Әзірбайжан Республикасының Шеки қаласында өткен халықаралық театр фестиваліне қатысып, "Естайдың Қорланы" туындысын көрсетті.
* 2015 жылы театр әлемнің 83 мемлекеті қатысатын "АССИТЕЖ" дүниежүзілік балалар мен жасөспірімдер театрлары ассоциациясының қатарына қосылды. Аталған ұйымға қабылданған қазақстандық өнер ордаларының ішінде 84-ші болып бекітілді.
* 2016 жылдың 20-30 сәуір аралығында Түркияның Конья қаласында өткен "Мың тыныс — бір дауыс" атты халықаралық театр фестиваліне "Қара шекпен" қойылымымен қатысты. Осы жылдың мамыр айында "Дидар" ІІ халықаралық театр өнерінің эксперименттік фестиваль-лабораториясында Ермек Аманшаевтың "Ол" моноспектаклі "Ең үздік қойылым" номинациясына ие болды.
* 2017 жыл - сәуір айында Ақтөбе қаласында өткен ІІ республикалық "Балауса" экспериментальдық спектакльдер фестиваліне "Ол" атты психологиялық драмамен барды. Аталған туындыдағы актер Данияр Базарқұлов "Ең үздік ер адам бейнесі" номинациясына ие болды; 22-24 мамырында ақын-драматург Иран Ғайыптың 70 жылдығына орай өткізілген "Мәңгілік елдің Алтын адамы" атты республикалық театр фестивалінде "Естайдың Қорланы" спектаклінде Қорлан бейнесін сомдаған актриса Жібек Лебаева "Ең үздік әйел бейнесі" номинациясын иеленді; 9-13 қыркүйегінде танымал театр сыншысы Әшірбек Сығайдың 70 жылдығына орай өткізілген ХХV республикалық драма театрлары фестиваліне қатысқан "Шыңырау" драмасы "Режиссерлік дебют" номинациясын жеңіп алды; 8-12 желтоқсаны аралығында Серке Қожамқұлов атындағы Жезқазған музыкалық-драма театрының 45 жылдығы аясында, белгілі режиссер, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Жанат Хаджиевтің рухына арнап өткізілген І аймақтық театр фестивалінде "Ант" драмалық дастаны "Қарағанды облысы әкімінің арнайы сыйлығымен" марапатталды.
* 2018 жыл - сәуір айында Ақтөбе қаласында өткен Тахауи Ахтановтың 90 жылдығына арналған ІІІ республикалық "Балауса" экспериментальды спектакльдер фестивалінде "Шыңырау" драмасы "Үздік спектакль" номинациясын жеңіп алды; маусым айында, ІІ дүниежүзілік "Астана" театр фестивалінде "Қара шекпен" әфсанасын қалың көрермен назарына ұсынды; қыркүйек айында Ақтау қаласында өткен Нұрмұхан Жантөриннің 90 жылдығына арналған Каспий жағалауы елдерінің ІI халықаралық театр фестиваліне "Шыңырау" спектаклімен қатысып, сыншылардың жоғары бағасына ие болды.
## Театр актерлері мен актрисалары
Роза Әшірбекова, Күләш Қажығалиева, Жақсыбек Құрманбеков, Гүлжамал Қазақбаева, Хазима Нұғманова, Лидия Кәден, Кәдірбек Демесін, Жібек Лебаева, Сағат Жылгелдиев, Сағызбай Қарабалин, Тынышкүл Сұлтанбердиева, Сәкен Рақышев, Сүндет Бектау, Күлжәмилә Белжанова, Қадырғазы Қуандықов, Еркін Әбдірешов, Жібек Бектемірова, Шолпан Сіргебаева, Райхан Қалиолдина, Жомарт Зейнәбіл, Лиза Серікова, Раушан Байзақова, Рахман Омаров, Айгүл Иманбаева, Сафуан Шаймерденов, Сәуле Тұрдахунова, Руслан Ахметов, Еділ Рамазанов, Әсет Иманғалиев, Данияр Базарқұлов, Ақмарал Дайрабаева, Динара Әбікеева, Ерлан Кәрiбаев, Қуаныш Тұрдалин, Сәния Ерзат, Нұргүл Мыңғатова, Бақыт Тушаев, Әсем Қашағанова, Ақбота Қаймақбаева, Жанар Мақашева, Есжан Хмидуллин, Бейбіт Камаранов, Мерей Әжібеков, Гауһар Сағынғалиева, Толқын Нұрбекова, Анар Әділова, Гүлбаһрам Байбосынова, Елдар Отарбаев, Дархан Сүлейменов, Мақсат Сәбитов және т.б..
Театр ұжымында 200-ден астам адам қызмет етеді. Оның 60-тан астамы артистер. Қалғаны әкімдік, шығармашылық құрамның жетекші қызметкерлері мен техникалық құрам жұмыскерлері. Театрда 7 цех және 6 бөлім бар. Спектакльдердің қойылу уақыты: 10.00 және 19.00Мекен жайы: Абылай хан даңғылы, 38 ғимарат.
Театр директоры болып келген Сәбит Әбдіхалықов Мұхтар Әуезов атындағы мемлекеттік академиялық драма театрына басшылық қызметке ауысып, орнын актер Азамат Сатыбалды алмастырды.
## Галерея
*
*
*
*
*
*
*
*
*
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ Мемлекеттік Академиялық балалар мен жасөспірімдер театры |
Жарқамыс — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Бұлдырты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 42 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 170 адам (90 ер адам және 80 әйел адам) болса, 2009 жылы 62 адамды (31 ер адам және 31 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бұлдырты ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бұлдырты, Аққұдық, Жарқамыс, Көкөріс, Қарақұдық ауылдары кіреді. Орталығы – Бұлдырты ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 2175 адамды (1140 ер адам және 1035 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Көкөріс, Көгеріс — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Бұлдырты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан шығысқа қарай 35 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 473 адам (241 ер адам және 232 әйел адам) болса, 2009 жылы 328 адамды (172 ер адам және 156 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақоба — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жетікөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 км жерде, Бұлдырты өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 231 адам (121 ер адам және 110 әйел адам) болса, 2009 жылы 75 адамды (40 ер адам және 35 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарақұдық — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жетікөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 55 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 172 адам (85 ер адам және 87 әйел адам) болса, 2009 жылы 88 адамды (42 ер адам және 46 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жетікөл ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Қосарал, Ақоба, Жетікөл, Қарақұдық ауылдары кіреді. Орталығы – Қосарал ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 972 адамды (526 ер адам және 446 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Юрий Борисович Шерстнёв (орыс. Юрий Борисович Шерстнёв 24 сәуір 1941 жылы Кеңестік Социалистік Одағы — 12 мамыр 2017 жылы Ресей Мәскеу) — кеңес және ресей театр мен киноның актері, Ресейдің еңбегі сіңген әртісі.
## Өмірбаяны
Юрий Шерстнев 24 сәуірде 1941 жылы Мәскеуде әскери отбасында дүниеге келген. Әкесі, Шерстнёв Борис Илларионович, 1942 жылы Сталинградта қайтыс болды. Соғыс уақытында отбасы көшірілді (Өзбек КСР) Самарқанд, анасы мен Юрий ауылға көшті Юкаменскта Удмуртия. Соғыстан кейін отбасы Мәскеуге оралды, Үлкен Новинское шатқалында (бүгінгі күні Жаңа Арбат). Мектепте оқыдым № 637.
1963 жылы МХАТ мектеп-студиясың бітірді(В.К.Монюков курсы).Ол Станиславский атындағы театрында жұмыс істеген,кейін «Сфера» театр-студиясында, ал сосын Перовскаядағы театрда.Кейін драматургия мен режиссура орталығының қойылымдарымен айналасады.
Әйелі: Макеева Людмила Викторовна театр актрисасы мен режиссёрі.
2017 жылы 12 мамырда қайтыс болды аурудың асқынуынан. Борисов зираты жерленген.
## Сілтемелер
* http://sherstnev.ru/
* http://www.ruskino.ru/art/1029 |
Хайруш — Батыс Қазақстан облысы Казталов ауданы, Талдықұдық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Казталовка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 76 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 256 адам (124 ер адам және 132 әйел адам) болса, 2009 жылы 212 адамды (105 ер адам және 107 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тасқұдық — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, Елтай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 57 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 889 адам (438 ер адам және 451 әйел адам) болса, 2009 жылы 517 адамды (265 ер адам және 252 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алатау — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Елтай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 49 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 367 адам (193 ер адам және 174 әйел адам) болса, 2009 жылы 225 адамды (124 ер адам және 101 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алғабас — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, Алғабас ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Жымпиты ауылының солтүстік-батысында 55 км, ал облыс орталығы — Орал қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 85 км жерде, Көпіраңқаты өзенінің жағасында көкпек, қаражусан өскен, қызғылт топырақты құрғақ дала белдемінде орналасқан.
## Тарихы
Іргесі алғаш 1936 жылы “Қызылту” астық кеңшарын ұйымдастыруға байланысты қаланған. 1997 жылға дейін кеңшар мен ауылдық кеңес орталығы болды. Кеңшар негізінде шаруа (фермер) қожалықтары құрылған.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1835 адам (1031 ер адам және 804 әйел адам) болса, 2009 жылы 1347 адамды (708 ер адам және 639 әйел адам) құрады.
## Ауыл тынысы
Машина-трактор жөндеу шеберханасы, орта мектеп, клуб, фельдшерлік-акушерлік пункт бар.
## Дереккөздер |
Жаңаөңір — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Алғабас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 49 км жерде, Есенаңқаты өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 552 адам (283 ер адам және 269 әйел адам) болса, 2009 жылы 278 адамды (132 ер адам және 146 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алғабас ауылдық округі — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Алғабас, Жаңаөңір, Сасықкөл ауылдары кіреді. Орталығы – Алғабас ауылы. Округ құрамында болған Ақсай ауылы 2003 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1361 адамды (726 ер адам және 635 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Елтай ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Тасқұдық, Алатау ауылдары кіреді. Орталығы – Тасқұдық ауылы. Округ құрамында болған Батпақты, Тінәлі ауылдары 2003 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 324 адамды (181 ер адам және 143 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Құспанкөл — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Шолақаңқаты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 71 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 513 адам (266 ер адам және 247 әйел адам) болса, 2009 жылы 365 адамды (192 ер адам және 173 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сегізүй — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Шолақаңқаты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 70 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 385 адам (202 ер адам және 183 әйел адам) болса, 2009 жылы 39 адамды (22 ер адам және 17 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарағанды — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Шолақаңқаты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 59 км жерде, Көпіраңқаты өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 428 адам (202 ер адам және 512 әйел адам) болса, 2009 жылы 214 адамды (95 ер адам және 119 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жетікөл — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жетікөл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстікке қарай 39 км жерде орналасқан, Бұлдырты өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 389 адам (194 ер адам және 195 әйел адам) болса, 2009 жылы 288 адамды (148 ер адам және 140 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тоғанас — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, Шолақаңқаты ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 74 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 960 адам (448 ер адам және 512 әйел адам) болса, 2009 жылы 515 адамды (241 ер адам және 274 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Аққұдық — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Бұлдырты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстікке қарай 47 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 521 адам (257 ер адам және 264 әйел адам) болса, 2009 жылы 476 адамды (244 ер адам және 232 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сапарғали Жақышев (25 шілде 1959, Алматы, Қазақ КСР-ы) — бұрынғы қазақ актері, қазіргі уақытта құрылысшы.
## Өмірбаяны
Алматы қаласындағы нөмір 59 мектеп түлегі.
1975 жылы Жақышев алғаш рет фильмге түсті. Ол фильмде Жақышев Қайыркен деген баланы сомдады. Жақышевтің естелігі бойынша:
Бұл фильмнен кейін Жақышев тағы 3 фильмге түседі.
1980 жылы Жақышев Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясын бітірді.
Қазіргі уақытта Жақышев актерлік мансабтан бас тартып сейсмотөзімді құрылыс облысында жұмыс атқарып жүр.
## Фильмографиясы
* 1975 - Гауһартас - Қайыркен
* 1977 - Тел өскен ұл - Сапар
* 1979 - Даладағы қуғын - эпизод
* 1981 - Туған дала - Аман
## Дереккөздер |
Дәрмағанбетұлы Шәкізат (1931 жылы туған, Арал ауданы Қаратерең ауылы) – журналист. ҚазМУ-дың (ҚазҰУ) журналистика факультетінтін (1956 жылы), Алматы жоғары партия мектебін (1965 жылы) бітірген. 1956 жылы Қазалы ауданы «Социалистік жол» газетінде жауапты хатшы, 1958 жылы осы газеттің редакторының орынбасары, 1959 жылы Қармақшы ауданы «Қызыл Ту» газетінде редактор, 1960 жылы «Социалистік Қазақстан» («Егемен Қазақстан») газетінде, 1961 жылы осы газеттің Ақтөбе облысы бойынша меншікті тілшісі қызметтерінде болды. 1965 – 75 жылы «Социалистік Қазақстан» газетінде әдеби қызметкер, кейін Арал ауданы «Толқын», 1976 – 78 жылы Торғай облысы «Торғай таңы» 1978 – 92 жылы Қызылорда облысы «Ленин жолы» газетінде, 1999 – 2003 жылы облыс ұстаздарының «Сыр мектебі» газеттерінде жауапты хатшы қызметтерін атқарған. 2004 жылдан Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының облыс бөлімінің төрағасы. Дәрмағанбетұлының әр жылдарда «Керегеміз кең, тереземіз тең», «Еңбек бақыты», «Менің замандастарым», «Қос қайың», 2003 жылы «Өмір толқындары» атты кітаптары жарық көрген. Қазақстан Журналистер одағының екі мәрте лауреаты.
## Дереккөздер
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, V том |
Мори (Мари; ағыл. Moray ['mʌri], шотл. A Moireibh) — Шотландияның 32 облысының (council areas) біреуі. Мори облысы (Moray council area) 1996 жылы бұрынғы Мори округында (Moray district) құрылған, ал 1974 жылы Мори кейбір шекаралық айырмашылықтарға қарамастан бұрынғы Мори графтығына (County of Moray) заңмен теңдестірілген. Мори облысы елдің солтүстік-шығысында орналасқан және Абердиншир және Хайленд облыстарымен шекаралас.
## Елді мекен
## Облыстың көрікті жерлері
* Баллиндаллох сарайы
* Балвени сарайы
## Тағы қараңыз
* Морей мормэры |
Аралтөбе — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, Аралтөбе ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстікке қарай 27 км-дей жерде, Шідерті өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1641 адам (842 ер адам және 799 әйел адам) болса, 2009 жылы 1037 адамды (551 ер адам және 486 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қызылағаш — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Аралтөбе ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 38 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 505 адам (248 ер адам және 257 әйел адам) болса, 2009 жылы 306 адамды (154 ер адам және 152 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Былқылдақ — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жосалы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 76 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 232 адам (115 ер адам және 117 әйел адам) болса, 2009 жылы 4 адамды (3 ер адам және 1 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жымпиты ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Жымпиты, Саралжын, Өлеңті ауылдары кіреді. Орталығы – Жымпиты ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 6959 адамды (3495 ер адам және 3464 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кәукен Кенжетайұлы Кенжетаев (шын есімі Әбдірахым; 25 сәуір 1916, Павлодар облысы Баянауыл ауданы - 15 наурыз 2008, Алматы) — кеңестік және қазақстандық актер, опера әншісі, театр режиссері педагог - профессор. Қазақ КСРнің Халық артисі (1959). «Платинды Тарлан» тәуелсіз сыйлығының және Халықаралық Айматов сыйлығының иегері.
## Өмірбаяны
Арғын тайпасның Сүйіндік руының Айдабол бөлімінен шыққан.
* 1936 – 41 жылы Мәскеу консерваториясының жанындағы қазақ студиясында оқыды.
* 1950 жылы Алматы консерваториясын бітірген.
* 1942 – 46 жылы Хабаровскідегі шекарашылар ансамблінде қызмет етті.
* 1946 жылдан Қазақ опера және балет театрының әншісі.
Мәскеуде өткен Қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысқан (1958).
## Ойнаған рольдері
* Тарғын, Жалбыр, Бекежан, Семен (Е.Г. Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Дударайында”)
* Жанбота (М.Төлебаевтың “Біржан-Сарасында”)
* Эскамильо (Ж.Бизенің “Карменінде”)
* Князь Игорь (А.П. Бородиннің “Князь Игорінде”)
* Руслан (М.И. Глинканың “Руслан мен Людмиласында”)
* Демон (А.Г. Рубинштейннің “Демонында”)
* Алеко (С.В. Рахманиновтың “Алекосында”)
* Амонасро (Дж.Вердидің “Аидасында”) партиялары – К-тың әншілік, орындаушылық талантын әр қырынан ашқан образдар болды.
## Кинодағы рольдері
Кенжетаев 1957 жылдан кинофильмдерге түсіп
* әнші-артист ретінде:“Біздің сүйікті дәрігер”Бауыржан Момышұлы (“Ел басына күн туса”)Нұртаза (“Ән қанатындада”)Танабай (“Тұлпардың ізінде”)Жапас (“Таудағы шынарда”)қарт (“Қызыл тас заставасында”)Базарбай (“Қыз Жібекте”)Қазанғап (“Боранды бекетте”), т.б. рөлдерімен көрермендер ықыласына бөленді.
* “Біздің сүйікті дәрігер”
* Бауыржан Момышұлы (“Ел басына күн туса”)
* Нұртаза (“Ән қанатындада”)
* Танабай (“Тұлпардың ізінде”)
* Жапас (“Таудағы шынарда”)
* қарт (“Қызыл тас заставасында”)
* Базарбай (“Қыз Жібекте”)
* Қазанғап (“Боранды бекетте”), т.б. рөлдерімен көрермендер ықыласына бөленді.
* режиссер ретінде:“Жерге қайта оралу”Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Амангелді”С.Мұхамеджановтың “Айсұлу”Е.Рахмадиевтің “Алпамыс”П.И. Чайковскийдің “Қарғаның мәткесі”, т.б. операларды қойды.
* “Жерге қайта оралу”
* Брусиловскийдің “Ер Тарғын”, “Жалбыр”, “Қыз Жібек”, “Амангелді”
* С.Мұхамеджановтың “Айсұлу”
* Е.Рахмадиевтің “Алпамыс”
* П.И. Чайковскийдің “Қарғаның мәткесі”, т.б. операларды қойды.
## Фильмографиясы
* 1938 - Еділ-Еділ - эпизод
* 1957 - Біздің сүйікті дәрігер - әнші-артист
* 1964 - Тұлпардың ізі - әке
* 1966 - Ән қанатында - Нұртаза
* 1967 - Ел басына күн туса - соғыс ардагері
* 1968 - Балалық шаққа саяхат - Ұзақбай
* 1969 - Мәншүк туралы дастан - әке
* 1969 - Қызыл тас заставасында - қарт
* 1969-1970 - Қыз Жібек - Базарбай
* 1970 - Ақ шаршы алаң - Сұлтан Серғалиұлы
* 1974 - Бұлақ - эпизод
* 1975 - Дала гүрсілі - эпизод
* 1975 - Гауһартас - әке
* 1977 - Кездеспей кеткен бір бейне - эпизод
* 1977 - Бүркіттің соңғы жылы - Хоортай
* 1995 - Боранды бекті - Қазанғап
## Шығармалары
### Либреттолары:
* “Алпамыс”
* “Алдар Көсенің айласы”
* “Қалқаман – Мамыр”
* “Сапар”
* “Баян жүрек”
* “Құсни – Хорлан”
* “Кемпір мен шал”, т.б. опералар либреттоларының авторы
### Аудармалары
* “Сильва”
* “Тыныш шаңырақ”
* “Фигароның үйленуі” операларының либреттоларын қазақ тіліне аударған.
### Шығармалары
* “Дархан дарын”
* “Мәжит Бегалин”
* “Высокий дар призвания” (орыс тілінде) атты кітаптары жарық көрген.
## Педагогтық жұмысы
1979 жылдан Ұлттық өнер академиясында дәріс береді.Кенжетаев концерттік-орындаушылық өнерімен де халыққа жақсы танымал. Репертуарында қазақтың халық әндерімен қатар, орыс, украин, татар, өзбек халықтарының халық әндері, сондай-ақ, Батыс Еуропа композиторларының шығармалары (ариялар, романстар, әндер) бар.
Гастрольдік сапармен Польша, Моңғолия, Румыния, Түркия, Грекия, Египет, Сирия, Ливан, т.б. елдерде болды.
## Мемлекеттік марапаттары
* «Қазақ КСР Еңбегі сіңген артисі» құрметті атағымен және 1959 жылы «Қазақ КСР Халық артисі» құрметті атақтарымен марапатталған.
* 1959 жылы Еңбек Қызыл Ту Ордені
* 1986 жылы Қазақ төңкерісі Ордені
* Еңбек Қызыл Ту орденімен екеінші мәрте марапатталған.
* «Отан соғысы» ІІ дәрежелі Ордені
* КСРОның бірнеше медалдарымен марапатталған.
* 1985 жылы профессор (құрметті ғылыми атағы берілген);
* 1996 жылы тәуелсіз Қазақстан Республикасының жоғарғы марапаты «Парасат ордені» мен марапатталған.
* Тәуелсіз «Платинды Тарлан» сыйлығының лауреаты
* Айматов атындағы халықаралық сыйлығының лауреаты
* ҚР Ең жоғарғы мемлекеттік марапаты «Отан ордені» мен марапатталған.
## Дереккөздер |
Аңқаты — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Шолақаңқаты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 76 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 623 адам (314 ер адам және 309 әйел адам) болса, 2009 жылы 304 адамды (158 ер адам және 146 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жосалы ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Қоңыр, Былқылдақ, Кеңаша, Тамды ауылдары кіреді. Орталығы – Қоңыр ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 722 адамды (387 ер адам және 335 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Саралжын (2018 жылға дейін - Бірінші Май) — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жымпиты ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстікке қарай 12 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 218 адам (117 ер адам және 101 әйел адам) болса, 2009 жылы 115 адамды (69 ер адам және 46 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жосалы ауылдық округі – Қызылорда облысы Қармақшы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Төребай би ауылы кіреді. Орталығы – Төребай би ауылы.
## Халқы
Тұрғыны 526 адам (2009).
## Дереккөздер |
Сасықкөл — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Алғабас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-батысқа қарай 37 км жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 508 адам (268 ер адам және 240 әйел адам) болса, 2009 жылы 329 адамды (171 ер адам және 158 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қызылтаң — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Сарыой ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 27 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 56 адам (29 ер адам және 27 әйел адам) болса, 2009 жылы 26 адамды (17 ер адам және 9 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңақоныс — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Сарыой ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 39 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 254 адам (126 ер адам және 128 әйел адам) болса, 2009 жылы 84 адамды (46 ер адам және 38 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Талдыбұлақ — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданындағы ауыл, Талдыбұлақ ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстікке қарай 50 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1076 адам (562 ер адам және 514 әйел адам) болса, 2009 жылы 794 адамды (397 ер адам және 397 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қазақстан — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Талдыбұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстікке қарай 60 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 493 адам (255 ер адам және 238 әйел адам) болса, 2009 жылы 278 адамды (141 ер адам және 137 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жансая Ғалымжанқызы Мусина (1985 жылы 12 наурызда Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданында туған) — айтыс ақыны. Ерен еңбегі үшін медалінің иегері (2017).
## Толығырақ
* Жансая Ғалымжанқызы Мусина 1985 жылы 12 наурызда Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданының орталығы Сайхын селосында дүниеге келген.
* 2002 жылы Махамбет Өтемісұлы атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің жанындағы дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-интернатын бітірген.
* 2002 - 2006 жылдары Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетін бітірген.
* 2013 жылы Махамбет Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің магистранты.
* 2005 жылдан айтыс өнерінде.
## Шығармашылығы
* Жансая Мусина 2005 жылдан айтыс өнерінде.
* Қарағанды қаласында студенттер арасында өткен «Жас толқын» фестивалінің бас жүлде (2005), Сырым Датұлының 265 жылдығына арналған республикалық ақындар айтысында бас жүлде (2007). Талдықорған қаласында Сүйінбай Аронұлының 190 жылдығына арналған халықаралық ақындар айтысында ақын Сара атындағы 2-жүлде, Шымкентте өткен дәстүрлі «Наурыз» айтысында бірінші орын (2010), Маңғыстау облысында өткен Қашаған Күржіманұлының 170 жылдығына арналған республикалық ақындар айтысында бас жүлде (2011), Шымкент қаласында өткен Абылайханның 300, Төле бидің 350 жылдығына арналған республикалық ақындар айтысында Абылайхан атындағы Бас Жүлдені (2013) иеленді.
* Ақын қыздың айтыс үлгісі «Жайықтың айтысына жарты ғасыр» атты жинаққа енген. 2009 жылы Батыс Қазақстан облысы әкімі тағайындаған Ақұштап Бақтыгереева атындағы стипендияның тұңғыш иегері атанды.
## Марапаттары
* 2016 жылы - Бөкей ордасы ауданының құрметті азаматы
* 2017 жылы - ҚР Президентінің жарлығымен Ерен еңбегі үшін медалінің иегері атанды. |
Сапарғали Жақышев (25 шілде 1959, Алматы, Қазақ КСР-ы) — бұрынғы қазақ актері, қазіргі уақытта құрылысшы.
## Өмірбаяны
Алматы қаласындағы нөмір 59 мектеп түлегі.
1975 жылы Жақышев алғаш рет фильмге түсті. Ол фильмде Жақышев Қайыркен деген баланы сомдады. Жақышевтің естелігі бойынша:
Бұл фильмнен кейін Жақышев тағы 3 фильмге түседі.
1980 жылы Жақышев Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясын бітірді.
Қазіргі уақытта Жақышев актерлік мансабтан бас тартып сейсмотөзімді құрылыс облысында жұмыс атқарып жүр.
## Фильмографиясы
* 1975 - Гауһартас - Қайыркен
* 1977 - Тел өскен ұл - Сапар
* 1979 - Даладағы қуғын - эпизод
* 1981 - Туған дала - Аман
## Дереккөздер |
Лидия Леонтьевна Ашрапова (26 тамыз 1935, Амга, Саха Республикасы — 21 сәуір 2023) — кеңестік және қазақстандық актриса. Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі.
## Өмірбаяны
1952 жылы Ташкент хореографиялық училищесін бітірген.
1952-1954 жылдары — Ташкент филармониясының актрисасы, 1956-1958 жылдары — Қазақ ән-би ансамблінің солисті, «Қазақфильм» киностудиясының актрисасы.
1989 жылдың 23 наурызынан Ашрапова «Эдельвейс» әйелдер киностудиясының көркем жетекшісі – Басқарма председателі ретінде тағайындалды.
90-шы жылдары "Қазақфильм" киностудиясындағы мансабын аяқтап, күйеуі Асхат Ашраповпен бірге Ресейге, Мәскеу облысына көшті. Бұл жақта ол өзінің шығармашылық қызметін жалғастырды.
1990 жылы Ашрапова күйеуімен бірге "Альянс" кинофирмасын құрды. Кинофирмада ол көркем жетекші-продюсер ретінде жұмыс атқарды.
Соңғы 17 жылын Ашрапова Қырымда науқас күйеуін қараумен өткізді.
## Марапаттары мен атақтары
«Біз осында тұрамыз» (реж. Шәкен Айманов) фильміне түскені үшін «Тың жерлерді игергені үшін» медалімен марапатталды.
Республикалардың көптеген мемлекеттік және кинематографиялық мақтау қағаздарымен марапатталған. Алматы қаласының Фрунзе аудандық кеңесі депутаты болып сайланған; Қазақ КСР кинематографистер одағы қарауындағы тұрғын үй-тұрмыстық комиссиясы председателінің орынбасары болды; Қазақстан әйел-кинематографистер ассоциациясының председателі болды.
Көп мәрте КСРО кинематографистер съездерінің делегаты болып сайланды. Ресей кинематографистер кеңесінің ардагері, Ресей киноактерлер гильдиясының мүшесі.
## Фильмографиясы
* 1955 - Қыз-жігіт - Ғалия Ерденова
* 1955 - Ана мен бала - Сәуле
* 1956 - Біз осында тұрамыз - Халида Торғынова
* 1957 - Біздің сүйікті дәрігер - актриса
* 1957 - Арал балықшылары - Сенем
* 1958 - Жерге қайтып оралу - Сабира
* 1960 - Бір ауданда - Майра Баянова
* 1961 - Егер біздің әрқайсымыз... - Маржан Серкебаева
* 1963 - Әрі қалжың, әрі шын - Раушан
* 1966 - Каниюта үңгірінің құпиясы - тұтқын әйел
* 1967 - Арман-атаман - Арманның анасы
* 1967 - Саманшының жолы - Гүлнұр
* 1968 - Тақиялы періште - қонақ
* 1969-1970 - Қыз Жібек - эпизод
* 1970 - Атаманның ақыры - көрші
* 1974 - Бәйшешектер - эпизод
* 1975 - Гауһартас - Айша
* 1976 - Медеудегі кездесулер - Клара Рахымбайқызы
* 1978 - Қан мен тер - Құдаймендінің әйелі
* 1979 - Даладағы қуғын - эпизод
* 1979 - Күміс мүйіз Алатау - Егор Мергенбайдың әйелі
* 1980 - Алтын күз - іс бастаушы
* 1980 - Біз - ересекпіз - эпизод
* 1980 - Мінезі қиын балалар - эпизод
* 1981 - Мерекенің үш күні - жолаушы
* 1986 - Түрксіб - Аманбайдың әйелі
## Дереккөздер |
## Онжылдықтар және жылдар
## Онжылдықтар және жылдар |
Қаптал шапан — ұлттық сырт киім. Жүн тартып, бидайылап, бағалы маталардан жағасыз, жұқа етіп тіккен.
## Дереккөздер |
Айнабұлақ (2010 ж. дейін — Родники) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Мерей ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан шығысқа қарай 12 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 346 адам (176 ер адам және 170 әйел адам) болса, 2009 жылы 299 адамды (154 ер адам және 145 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Азат көшесі
* Ақжол көшесі
* Бұлақты көшесі
* Көк терек көшесі
## Дереккөздер |
Кеңаша — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Жосалы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 57 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 173 адам (91 ер адам және 82 әйел адам) болса, 2009 жылы 6 адамды (5 ер адам және 1 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
* Тоғайлы – Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл.
* Тоғайлы – Қызылорда облысы Шиелі ауданындағы ауыл.
* Тоғайлы – Түркістан облысы Арыс қалалық әкімдігіне қарасты таратылған ауыл. |
Аққайнар (2010 ж. дейін — Астраханкино) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Мерей ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 163 адам (83 ер адам және 80 әйел адам) болса, 2009 жылы 61 адамды (31 ер адам және 30 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Бірлік көшесі
* Диқаншылар көшесі
* Өркен көшесі
* Сарбаздар көшесі
## Дереккөздер |
Лидия Леонтьевна Ашрапова (26 тамыз 1935, Амга, Саха Республикасы — 21 сәуір 2023) — кеңестік және қазақстандық актриса. Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі.
## Өмірбаяны
1952 жылы Ташкент хореографиялық училищесін бітірген.
1952-1954 жылдары — Ташкент филармониясының актрисасы, 1956-1958 жылдары — Қазақ ән-би ансамблінің солисті, «Қазақфильм» киностудиясының актрисасы.
1989 жылдың 23 наурызынан Ашрапова «Эдельвейс» әйелдер киностудиясының көркем жетекшісі – Басқарма председателі ретінде тағайындалды.
90-шы жылдары "Қазақфильм" киностудиясындағы мансабын аяқтап, күйеуі Асхат Ашраповпен бірге Ресейге, Мәскеу облысына көшті. Бұл жақта ол өзінің шығармашылық қызметін жалғастырды.
1990 жылы Ашрапова күйеуімен бірге "Альянс" кинофирмасын құрды. Кинофирмада ол көркем жетекші-продюсер ретінде жұмыс атқарды.
Соңғы 17 жылын Ашрапова Қырымда науқас күйеуін қараумен өткізді.
## Марапаттары мен атақтары
«Біз осында тұрамыз» (реж. Шәкен Айманов) фильміне түскені үшін «Тың жерлерді игергені үшін» медалімен марапатталды.
Республикалардың көптеген мемлекеттік және кинематографиялық мақтау қағаздарымен марапатталған. Алматы қаласының Фрунзе аудандық кеңесі депутаты болып сайланған; Қазақ КСР кинематографистер одағы қарауындағы тұрғын үй-тұрмыстық комиссиясы председателінің орынбасары болды; Қазақстан әйел-кинематографистер ассоциациясының председателі болды.
Көп мәрте КСРО кинематографистер съездерінің делегаты болып сайланды. Ресей кинематографистер кеңесінің ардагері, Ресей киноактерлер гильдиясының мүшесі.
## Фильмографиясы
* 1955 - Қыз-жігіт - Ғалия Ерденова
* 1955 - Ана мен бала - Сәуле
* 1956 - Біз осында тұрамыз - Халида Торғынова
* 1957 - Біздің сүйікті дәрігер - актриса
* 1957 - Арал балықшылары - Сенем
* 1958 - Жерге қайтып оралу - Сабира
* 1960 - Бір ауданда - Майра Баянова
* 1961 - Егер біздің әрқайсымыз... - Маржан Серкебаева
* 1963 - Әрі қалжың, әрі шын - Раушан
* 1966 - Каниюта үңгірінің құпиясы - тұтқын әйел
* 1967 - Арман-атаман - Арманның анасы
* 1967 - Саманшының жолы - Гүлнұр
* 1968 - Тақиялы періште - қонақ
* 1969-1970 - Қыз Жібек - эпизод
* 1970 - Атаманның ақыры - көрші
* 1974 - Бәйшешектер - эпизод
* 1975 - Гауһартас - Айша
* 1976 - Медеудегі кездесулер - Клара Рахымбайқызы
* 1978 - Қан мен тер - Құдаймендінің әйелі
* 1979 - Даладағы қуғын - эпизод
* 1979 - Күміс мүйіз Алатау - Егор Мергенбайдың әйелі
* 1980 - Алтын күз - іс бастаушы
* 1980 - Біз - ересекпіз - эпизод
* 1980 - Мінезі қиын балалар - эпизод
* 1981 - Мерекенің үш күні - жолаушы
* 1986 - Түрксіб - Аманбайдың әйелі
## Дереккөздер |
Амангелді ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Амангелді, Шежін-1 ауылдары кіреді. Орталығы – Амангелді ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1227 адамды (607 ер адам және 620 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Гүлзия Белбаева (27 қараша 1950, Қарағанды облысы, Қазақ КСР-ы) — қазақ актрисасы, дубляж және дыбыстау режиссері.
## Өмірбаяны
Қарағанды облысында шахтер отбасында дүниеге келген.
Музыкалық мектепті бітіргеннен кейін консерваторияға түспек болады. Бірақ БМКИ-на (ВГИК) қазақ актерлік курсына іріктеу жүріп жатқанын біліп, Борис Андреевич Бабочкиннің шеберлік сыныбына түседі.
1974 жылы Бүкілодақ Кинематография институтының актерлік бөлімін аяқтайды. Дипломдық қойылымдарда Белбаева бұл рөлдерді ойнады: "Отелло" спектаклінде Бьянканы, "Каменный гость" қойылымында Лаураны сомдайды.
1974 жылы "Қазақфильмге" келіп, осы кезге дейін Ш. Айманов атындағы киностудияның штаттағы актрисасы.
Ол көптеген фильмдерде рөлдер ойнап қоймай, жүзден астам картинаны қазақ тіліне дубляждауға қатысты.
1989 жылдан бастап КСРО Кинематографистер одағының мүшесі.
## Фильмографиясы
* 1975 - Гауһартас - Раушан
* 1976 - Торға лақтыру, әлде барлығы сенбі күні басталды - эпизод
* 1978 - Менің балалық шағымның Дон Кихоты - эпизод
* 1978 - Қан мен тер - Ақбаланың досы
* 1978 - Раушан - Раушан
* 1980 - Ебелек - Мөліктің әйелі
* 1981 - Серікқұлдың уақыты мен күні - эпизод
* 1982 - Қаралы сұлу - Қаракөз
* 1983 - Соғыстың соңғы жылы еді... - Малика
* 1985 - Өлместің қайтуы - ауылдағы әйел
* 1985 - Жанжал - судья
* 1985 - Ұш, тырна - Тұяқтың анасы
* 1986 - Түрксіб - үлкен қызы
* 1987 - Шаңырақ - Ерланның апасы
* 1988 - Тауданда биік - Мағрипа
* 1988 - Шөл даланың мінсіз келбеті - эпизод
* 1990 - Кене - эпизод
* 1995 - Абай - эпизод
* 2009 - Афалинаның қарғуы - пәтер иесі
## Отбасы
Жұбайы - актер, ҚазКСР Кинематографистер одағының мүшесі, Қазақстанның Еңбек сіңірген қайраткері Байкенже Әбекұлы Белбаев. Маржан есімді қызы мен Біржан есімді ұлы бар.
## Дереккөздер |
Ақтау — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл, Ақтау ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде, Паника өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1374 адам (667 ер адам және 707 әйел адам) болса, 2009 жылы 1082 адамды (531 ер адам және 551 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* А. Сүлейменов көшесі
* Ақбұлақ көшесі
* Ардагерлер көшесі
* Достық көшесі
* Қазақстан көшесі
* М. Жүсіпов көшесі
* Набережная көшесі
* Подстанция көшесі
* С. Мұқанов көшесі
* Т. Өмірзақов көшесі
* Ю. Гагарин көшесі
## Дереккөздер |
Мерей — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл, Мерей ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 936 адам (465 ер адам және 471 әйел адам) болса, 2009 жылы 864 адамды (432 ер адам және 432 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Абай көшесі
* Д. Қонаев көшесі
* Жеңіс көшесі
* Жылысай көшесі
* И. Тайманов көшесі
* С. Сейфуллин көшесі
* Шалқаров көшесі
## Дереккөздер |
Қараой (2018 жылға дейін — Чёрная Падина) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл, Ақтау ауылдық округі құрамында.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстікке қарай 11 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 171 адам (93 ер адам және 78 әйел адам) болса, 2009 жылы 59 адамды (35 ер адам және 24 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Комсомольская көшесі
* Торговая көшесі
## Дереккөздер |
Сейітхан Ахметұлы Исаев (1918 жылы 31 желтоқсанда Қарағанды облысы Ақтоғай ауданында туған) — Ұлы Отан соғысының ардагері. тарих пәнінің ардагер мұғалімі. Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері. Қазақстан Білім саласының құрметті қызметкері. Барыс және Парасат ордендерінің иегері.
## Толығырақ
* Сейітхан Ахметұлы Исаев 1918 жылы 31 желтоқсанда Қарағанды облысы Ақтоғай ауданы №9 ауылында дүниеге келген. Арғын тайпасы Тобықты (Құланшы?) руынан шыққан.
* 1941 жылы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің тарих факултетін бітірген.
* Еңбек жолын 1941 жылы Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданының орталығындағы Есік қазақ орта мектебінде тарих пәнінен сабақ беруден бастаған.
* 1942 жылы армия қатарына шақырылып, Орлов әскери училищесіне оқуға жіберіледі. Қысқа мерзімді училищені лейтенат әскери атағымен бітіріп, Ашхабадтағы №18 мергендер мектебінде взвод командирі болып қызмет істеп, 1943 жылы соғыс майданына аттанады. 2-Украин майданында 41-гвардия дивизиясының 24-полкі бірінші батальонының құрамында соғыста болады. Днепршайқасы мен Корсунь – Шевченконы қоршау және оны босату шайқасына қатысып, ерліктер көрсетеді. Соғыста екі рет жараланып, соңғы ауыр жарадан армия қатарына жарамсыз мүгедек ретінде еліне оралады.
* Соғыстан келген соң педаогогикалық жұмысына кірісіп кетеді. Алматы облысы Қарасай ауданы Есік орта мектебінде мұғалімдік, мектеп директорының оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары, директоры болып қызмет атқарды.
* 1948 жылы Қаскелеңдегі Абай атындағы қазақ орта мектебі директорының оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары қызметіне ауыстырылып, бірнеше жыл сонда қызмет атқарып, кейін ауданда жаңадан ашылған Қарасай аудандық тарихи-өлкетану музейіне ғылыми қызметкер болып ауысады.
* 1999 жылы құрметті демалысқа шықты.
* «Ұстаз болу – бақыт» кітабының авторы.
## Білімі
* Білімі - жоғары.
* 1941 жылы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің тарих факултетін бітірген
* тарих пәнінің жоғарғы санаттағы ардагер құрметті ұстазы
* Өмірінің 75 жылын қазақ педагогика саласына арнаған асыл ұстаз
## Отбасы
* Ауданның қоғамдық өміріне белсене қатысып, 1994 жылдан аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы.
* Жұбайы Хамиева Нұрғайын Қауезханқызы да соғыс ардагері, екеуі бес баланы тәрбиелеп өсірді, барлығы жоғары білімді, халық шаруашылығының әр саласында еңбек етуде.
## Марапаттары
* Қазақстан
* Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері (құрметті атағы)
* Қазақ КСР халық ағарту ісінің үздігі
* Қазақстан Республикасы Білім беру ісінің құрметті қызметкері
* Ыбырай Алтынсарин медалінің иегері
* Қаскелең қаласының және Қарасай ауданының құрметті азаматы
* ҚР көптеген мерекелік медалдарының және президенттің жеке алғыс хаттарымен марапатталған.
* ҚР Президентінің жарлығымен жоғарғы мемлекеттік марапаты Барыс (2015) және Парасат ордендерімен марапатталған.
* КСРО
* І дәрежелі Отан соғысы ордені
* ІІ дәрежелі Отан соғысы ордені
* Ұлы отан соғысының ардагері ордені
* КСРОның 17 мерекелік және жауынгерлік медалдарымен марапатталған. |
Қызылбас — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Ақтау ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 15 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 63 адам (31 ер адам және 32 әйел адам) болса, 2009 жылы 38 адамды (19 ер адам және 19 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жанар Асылбекқызы Дұғалова (1987 жылдың 17 қаңтарында Қазақстанның Қызылорда қаласында туған) — қазақстандық әнші. Türkvizyon 2014 Ән байқауының жеңімпазы. KeshYou тобының бұрынғы орындаушысы. 2014 жылдың тамызынан бастап, жеке дара мансабын бастады. ҚР Еңбек сіңірген қайраткері (2015 ж.).
## Өмірбаяны
Жанар Асылбекқызы Дұғалова Қызылордада туып, Павлодар қаласында өскен. Бала кезінде отбасымен бірге Алматыға көшті. Диапазоны кең әнші. Бірінші мұғалімі - анасы. Сол үшін Жанар жастайынан әнші болуды армандаған. Алты жасында бірінші рет жетістікке жетті. Әрі қарай республикалық, қалалық байқауларда жеңіске жетті. 2001 жылы "Жас қанат" байқауының жүлдегері болды. Жанар Доғалова музыкалық колледжін бітірген және Мәскеудегі ГИТИС-ті тәмамдаған. 2001 жылы продюсер Баян Есентаевамен кездеседі. Қазір Жанар "Кеш You" тобының мүшесі. Әнші болудан басқа ол актерлік шеберлігі де жетерлік. "Ғашық жүрек-2" киносында түскен.
## Әндері
### КешYou сапында
* Асықпа (2013)
* Қазақ қыздары (2013)
* Туған жер (2013)
* Ризамын (2013)
* Махаббат (2014)
* Қазақтың арулары (2014)
### Жеке
* Таңданба (2011)
* Сүйемін деші (2012)
* Сен емес (2012)
* Қарай бер (2013)
* Махаббат назы (2013)
* Кім үшін (2013)
* Бір сұрақ (2013)
* Уайымдама (2013)
* Ізін көрем (2014)
* Сен мені түсінбедің, Қайрат Нұртаспен бірге (2014)
* Айта Берсiн (2015)
* Әке-бала (2015)
* Жаңбырлы түн, Нұрболат Абдуллинмен бірге (2015)
* Мұның дұрыс болмады, Нұржан Керменбаевпен бірге (2016)
* Ала кетпедің (2017)
* Сүйем-Жек көрем (2018)
## Дереккөздер |
Ақкүтір (2018 жылға дейін — Беленькое) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Ақтау ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 23 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 144 адам (69 ер адам және 75 әйел адам) болса, 2009 жылы 69 адамды (37 ер адам және 32 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Көздіқара — Батыс Қазақстан облысы Сырым ауданы, Сарыой ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Жымпиты ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 41 км-дей жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 513 адам (247 ер адам және 266 әйел адам) болса, 2009 жылы 333 адамды (173 ер адам және 160 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Шежін 1 — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Амангелді ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 29 км-дей жерде, 1-ші Шежін өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 303 адам (159 ер адам және 144 әйел адам) болса, 2009 жылы 213 адамды (111 ер адам және 102 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дәулетбек Байтұрсынұлы (Бек Сүйіндік) (8.03.1964 жыл, ҚХР, Іле қазақ облысы, Тәңір тауы бөктері) - ақын.
1981 жылы орта мектепті, 1983 жылы Іле N91 педагогикалық техникумды, 1988 жылы Шыңжаң оқу-ағарту институтының физика факультетін тамамдаған.
## Жұмыс баспалдағы
1964 жылы 8 наурызда ҚХР Іле қазақ облысы, Тәңір тауы бөктерінде дүниеге келген, 1981 жылы орта мектепті, 1983 жылы Педогогикалық техникумды, 1988 жылы Шыңжаң оқу-ағарту институтының физика факультетін бітірген. Монғолкүре аудандық №1 орта мектебінде оқу ісінің меңгерушісі, Құлжа қаласындағы Саяси мектепте бірліксап және зиялылар мәселесі бойынша ұстаз болды.
1994 жылы тәуелсіз Қазақстанға біржолата көшіп келді. 1996 жылдан Қазақстан Республикасының азаматы.
1994 жылдан жазушылар одағының, 2006 жылдан журналистер одағының мүшесі. «Халық Кеңесі», «Ислам және өркениет» газеттерінде жұмыс істеді. Қазақстан Жазушылар одағының жанынан шыққан «Әдебиет айдыны» газетінде тілші, жауапты хатшы, Бас редактордың орынбасары болып қызмет атқарды.
Өлеңдері 1988 жылдан ҚХР және ҚР-дағы мерзімді баспасөзде үздіксіз жарық көріп келеді, «Жас толқын» жинағына енген. «Күнәсіз мекен», «Мәңгілік мекен», «Ләтипа лүпілі» жыр жинақтарының авторы.
Әдеби басылымдарда жиырмаға жуық сын мақалалары жарық көрді.
2004 жылы «Отан» партиясымен «Ана тілі» газетінің ұйымдастырған ғылыми экспедициясының құрамында бола отырып, Қазақстан, Ресей, Моңғолия, Қарақалпақстан, Өзбекстан, Қырғызстан секілді елдерді аралап, шекара өңіріндегі қазақтар өмірімен танысып, 35 күнде 20 мың шақырым жол жүріп, өте қиын әдеби-мәдени жәдігерлерді жинап, баспа бетінде жарияланды. Бірнеше мәрте туысқан Түрік Республикасында сапарда болып, ол туралы жазған мақалалары басылып шықты. Қазір халықаралық мәдени-интеллектуалды Диалог Еуразия Платформасының «da Қазақстан» журналының Бас редакторы болып қызмет істеп жатыр.
Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы, «Алматы» телеарнасы ұйымдастырған жыр мүшайраларының жүлдегері, Түркияның Елазық қаласында өткен түркі мемлекеттерінің халықараалық «Һазар чиір акшамлары» фестивалінің дипломаты. Қырғыз Республикасының «Молда Бағыш» атындағы әдеби сыйлығының лауреаты (21 мамыр 2014 жылы).
## Дереккөздер |
Ермекбай Келдібеков (1945 жылы 5 наурызда Түркістан облысы Мақтаарал ауданында туған) — Педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2003). ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері.
## Толығырақ
* Ермекбай Келдібеков 1945 жылы 5 наурызда Түркістан облысы Мақтаарал ауданында дүниеге келген.
* 1961 жылы Мақтаарал ауданындағы Фрунзе атындағы орта мектепті бітірген
* 1961 - 1965 жылдары Шымкент педагогика институтында оқып, физика пәнінің оқытушысы біліктілігін алған
* 1966 жылы әскер қатарында болды
* 1966 - 1968 жылдары Қазақ химия-технология институтын бітірген
## Еңбек жолы
* 1968 жылдың тамыз айынан 1970 жылдың шілде айына дейін ЕТК-1 маңындағы №10 ЖЖКОМ физика пәнінің мұғалімі болып жұмыс атқарды
* 1970 - 1971 жылдары Шымкент политехникалық техникумында физика пәнінің мұғалімі болып жұмыс істеді.
* 1971 жылдың шілде айынан 1979 жылдың қазан айына дейін Шымкент энергетикалық техникумының кешкі бөлімінің меңгерушісі қызметін,
* 1979 жылдың қазан айынан 2008 жылдың маусымына дейін Шымкент энергетика техникумының (қазіргі Оңтүстік Қазақстан политехникалық колледжінің) директоры болып қызмет істейді.
* 1986 - 2005 жылдар аралығында Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша ОАОО- орта арнаулы оқу орындары директорлар кеңесінің төрағасы қызметінде болды.
* 2008 жылдың маусым айынан зейнеткерлікке шығып, аталған колледжде директордың кеңесшісі қызметін атқарады.
## Марапаттары
* 1987 - Құрмет Белгісі Ордені (КСРО)
* 1995 - Қазақстан Республикасының білім үздігі
* 2001 - Қазақстан Республикасының құрметті білім қызметкері
* 2002 - Кәсіподаққа еңбегі сіңген қызметкер
* 2002 - Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 10 жыл медалі
* 2003 - Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері құрметті атағымен марапатталған
* 2014 - Шымкент қаласының құрметті азаматы
* Қазақстан Білім Беру саласының Үздігі (атағы)
* Қазақстан Білім Беру саласының құрметті қызметкері (атағы)
* Педагогика ғылымдарының кандидаты
* Өзбекстан Республикасының философия ғылымдарының докторы |
Жәнібек Тархан Қошқарұлы, Шақшақ Жәнібек (1693 — 1752, Қостанай облысы Жангелді ауданы Тосын құмы) — батыр.
## Өмірбаян
Алғаш рет 1717 жылғы Аягөз маңындағы шайқаста 24 жасында қол бастап, ерлік көрсеткен. 1723 жылдан бастап Жәнібек Тархан бір жағынан, Кіші жүз жасақтарына көмектесіп Еділ қалмақтарымен, екінші жағынан, Бөгенбай, Қабанбай, Малайсары, Райымбек, Өтеген батырлармен бірге оңтүстікте жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беріп отырды. 1726 жылы Ордабасыдағы ұйғарымнан кейін құрылып, Сарысу өзенінің Бұланты саласының бойында жоңғарларға ойсырата соққы берген біріккен қазақ жасағының құрамында Орта жүз әскерлерінің ең ірі қолын Жәнібек Тархан басқарған. Ел жадында сақталған аңыз әңгімелер бойынша, Төле бидің түйесін бағып жүрген Сабалақтың (болашақ Абылай ханның) Ташкентті билеген Уәли сұлтанның баласы екенін алғаш жария еткен де, Абылай хан тағына отырғанда оған бата берген де Жәнібек Тархан болған. Ол 1740 — 1741 жылы жоңғар қоңтайшысының тұтқынындағы Абылайды құтқарып алуда да ерекше дипломатиялық шеберлік танытқан. Орынбор комиссиясының бастығы И.И. Неплюевпен арадағы қатынасын ұтымды пайдаланып, жоңғар қоңтайшысына арнаулы елшілік шығартқан, бұл іске Әбілмәмбет, Әбілқайыр хандарды да араластырып, ақыры Абылайды басқа адаммен аманатқа ауыстырып алған. Жәнібек Тархан 1732 жылы жеті мың қолдық жоңғар әскерлері Орта жүзге шабуыл жасағанда қазақ әскерлеріне басшылық еткен. Жәнібек Тархан бастаған қазақ жасақтары саны жағынан анағұрлым басым басқыншыларға тойтарыс береді. Бірақ үздіксіз шапқыншылықтан әбден титықтаған Қазақ елі Ресей патшасынан көмек сұрауға мәжбүр болады. Жәнібек Тарханның қазақ даласының тұтастығы мен елінің еркіндігі жолындағы саяси күресінің елеулі белестері осы кезеңде басталды. Абылай хан да, Жәнібек Тархан да Ресей мемлекетінің қазақ жеріне бекіністер салуына үзілді-кесілді қарсы шыққандарына қарамастан 1740 жылы шекара комиссиясының бастығы В.А. Урусовпен қазақ-орыс сауда қатынасын орнатуға, саяси байланыстарды одан әрі нығайтуға бағытталған келіссөздерге қатысқан. Ресей әкімшілігі Орта Азиядан Орынборға қатынап тұрған сауда керуендерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді Жәнібек Тарханға жүктеген. Кейін Жәнібек Тархан да Абылай сұлтан, Әбілмәмбет хан, Қабанбай, Бөгембай батырлармен бірге Орта жүздің Ресейдің қол астына өтуін ресми тіркеген құжатқа қол қойды. Осы тұста, 1743 жылы 11 шілдеде Ресей патшайымы Елизавета Петровнаның жарлығымен Қошқарұлы Жәнібекке тархан атағы берілді. Орта жүз хандығының билігі Абылайдың қолына көшкеннен кейін Жәнібек Тарханның өкілдігі де жоғарылады. Ш.Уәлихановтың пікірінше, Жәнібек Тархан көп тыңдап, аз сөйлейтін, ердің құнын екі ауыз сөзбен шеше алатын әділ де шешен адам болған. Жәнібек Тарханның үлкен бәйбішесі — Тұрсынбай датқаның қызы, екінші әйелі — Әйтеке бидің қызы, үшіншісі — қалмақ ханының қызы, кіші әйелі — Қосым батырдың қызы. Бұлардан тараған Дәуітбай, Жауғашар, Ақпанбет, Тоқпанбет, Деріпсалы, Тоқтамыс ұрпақтары қазіргі уақытта, негізінен, Қостанай облысы Жангелді ауданында тұрады. Жәнібек Тарханның мәйіті Түркістанға жеткізіліп, Қожа Ахмет Иасауи кесенесіне жерленген. Батыр есімі Бұқар жырау, Тәтіқара ақын, Абыз әулие жырларында кездеседі. Халық ақыны Иманжан Жылқайдаровтың жырлауында бізге жеткен “Шақшақ Жәнібек батыр” жырында, Көкбайдың “Абылай” дастанында Жәнібек Тарханның ер тұлғасы нанымды сомдалған. 1993 жылы Арқалық қаласында батырға ескерткіш орнатылды.
Шынында ол сондай сегіз болыпты. Қазақтың шежіре - тарихында бірнеше
* Әз-Жәнібек -1406-1473 ж.ш. өмір сүріп, хан шешеннің замандасы.
* Шақшақ Жәнібек - біз әңгіме етіп отырған қарұлы.
* Жәнібек Сұлтан - Өске әулетінен шыққан Кіші жүз Ханның күйеу баласы.
* Божбан Жәнібек - орта жүздің Қоңырат оның лығынан шыққан би.
* Керей Жәнібек Бердәулетұлы - Керей еліне билік Бердәулет батырдың әйелі атақты Қаз дауысты Қазыбектің-^ОИИИвекен Жәнібек би содан туыпты.
* Жәнібек батыр Әлібиұлы - жоңғар, қалмақ шабуылы атырабындағы шайқастарға қатысып, асқан ерлік көрсеткен ерлігі жөнінде халық ақыны Орынбай Таймановтың дастаны бар.
Шақшақ Жәнібек Торғай облысындағы Тосынқұм даласында, Жәнібек (Батыс Қазақстан облысы)нда дүниеге келген. Қазақ шежіресінде оның ат таратылады; Жәнібектің ұлы аталары - бабасы Шақшақ, одан Көшей, Дүзей, Бақай, Томай, Есназар және Ақназар, өз атасы тарайтын ұрпақтар - Қарабас, Қошқар, Аю, Тінет, Еламан және Қалқаман Жәнібек Қошқардың Тінібек пен Тұрлығұлдан кейінгі үшінші, кенже баласы.
Тарихи деректерде және ауызекі әңгімелерде Қошқарұлы Жәнібек деген тіркес сирек айтылады. Ол көпшіліққе Шақшақ Жәнібек деген атпен мөлім. Жәнібек - жеті атасынан батыр болған адам. Түпкі аталары Белтірік пен Шағыр ерлікте жұбын жазбай өткен ерен тұлғалар болтан. Шагырдан туатын Аманжол, Сомжүрек ел намысын бөрінен биік ұстап өткен жандар. Аманжолдың ортаншы ұлы - Шақшақ - әйгілі Есім ханның түсындағы қазақтың бетке ұстар батыры.
Шақшақ батыр жорыққа он алты - он жеті жас шамасында қатыса бастапты. Бұл тұста қазақ қолы Еділдің бергі бетіне жетіп іркілсе ,кЦпк. Аржақта бұлардың келуінен бейхабар жау өскері жатады. Асау өзерг» рілғаш ат қоятын жүректі жан шыға қоймай, бергі беттегілер аз-кем. Сол сәтте ала тай мінген бала жігіт өткелге бірінші болып қойып кетеді. Онысымен қоймай бұрын-соңды естілмеген ұранды ауызга алады:
- Аманжол, Аманжол! кешкен. оны Шақшақ Жәнібек, азамат ше
Жас жігіттің соңынан бәрі ат қояды. Сол жолы бұлар жау жасагының тас-талқанын шыгарды. Жеңіс қызығы басыла бастаған тұста ғана манаты жас батыр еске түседі. Беймәлім ұранның иесі кім екенін жұрттың білгісі келеді.
Сөйтсе, бұл жігіт кіші Арғыннан тарайтын Ермен әулетінің үшінші ұрпағы - Шақшақ екен. Ал, ол ұран еткен Аманжол - баланың өз әкесі болып шықты. Сол күннен бастап тоқал шешеден тарайтын Арғын рулары үшін Аманжол ұранға айналады. Бұрын олар басқа арғындар секілді Ақжол ата есімін дабыл етіп келген еді.
Алғашкы қадамынан-ақ көзсіз ерлік танытып, жаудың бас батырын найзаға іліктірген Шақшақ Есім ханның ерекше құрметіне бөленеді. Бірте-бірте ол сол дәуірдің бас батырына айналады.
Жәнібектің одан кейінгі атасы - Көшей нар тұлғалы, болмыс-бітімі ерекше болған адам көрінеді. Оның сирек қоздалатыны, томырық мінезі жайлы аңыз көп.
Ел аузында "Жау шанса да, Көшей саспайды" деген сөз содан қалған. Тағдырдың нұры бұл кісінін ерекше қасиеттері жетерлік екен. Шақшақ батыр өзінің айтулы замандастарының бірінің қызына құда түсіп, қызға өзінің алты ұлының ішінен қалағанын таңдауға ерік береді. Алтауы да ақберен жігіт, басқа бесеуінің жауынгерлік даңқы атырапқа жайылып жатса да, қыз Көшейді таңдайды. Қыздың жеңгесі:
- Сен Шақшақтың батыр ұлдарының бірінің етегінен ұстамай, мал соңында жүретін нөуетек Көшейге неге қызықтың? - деп кінөлағанда, кыз:
- Сендер ештеңе анғармайды екенсіңдер ғой. Көшей қой бағып жүргенде, оның үстінен үнемі ақбауыр бұлт ере көшіп жүреді. Аспан мен жерді жалғастырған өңге жанды көрген емеспін, - дейді.
Көшейдің екінші әйелі - қалмақ қызынан туатын балалары Қарабас, Қошқар, Аю - үшеуі де ата жолын қуып, жауынгерлік жорық үстінде шыңдалған. Тағдырдың өзі сыйға тартқан ерлік жолы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып отырған. Қошқардан туған үш ұл - Тінібек, Тұрлығүл және Жәнібектің алғашкы екеуі талай майданға қатысқан айтулы батыр.
Жәнібек жас кезінде елі өзінің нағашысы ұлы жүз Бектас қарияға келеді. Ол кісі он екі айғыр үйір жылқыдан таңдап жүріп, бөсіре ат мінгізеді. Бесті құрық тимеген асау күреңді мініп, енді Жәнібек қаракерей соқыр»» келеді. Бұл кісі сол кездегі Орта жүздің батагөйі болса керек. Мән-жайды білгеннен кейін 125 жасар қария:
- Ел бастап жұрт сүйем деген ұл екенсің!
Сөз бастап би болайын деген ұл екенсің!
Алдыңа келсе, әділдігіңді аяма
- аймағың кетпес алдыңнан, қол бастап жол алайын деген ұл екенсің.
Жолдастың мыңын алма, бірін ал
- мың кісіге бір кісі олжа салатұғын, олжаңды аямасаң
- жолдасың кетпес жаныңнан.
Жас күніңде қалың бер де қатын ал, жігіттің хан болатын,
Қыздың ханым болатын уақыты сол, - деп батасын беріпті де, Абыз баба сөзінің соңын былайша термелеп:
Келіп түрмын жүз жиырма беске балам,
Ең ақырғы батам, есті, балам.
Қолың жай батама балам Риза бол атаңа балам.
Бағың жоғары өрлесін балам,
Дұшпаның шеніңе келмесін балам,
Абыройың таймасын балам,
Басыңа дәулет құс ойнасын балам.
Лұкмандай милы бол балам
Залдан да терең ойлы бол, балам
Сабырлыққа Аюдай бол, балам
Рүстемдей батыр бол, балам
Дәулеттей үлды бол, балам,
Талқадай тілді бол, балам
Мұхаммедтей көзді бол, балам
Әділ, тура сөзді бол, балам
Омардай қара қылды қақ жар, балам,
Ғазрет Ғалидай топ жар, балам.
Ағзамдай дана бол, балам
Ғазалидей аш-арыққа пана бол, балам.
Атымтайдай жомарт бол, балам,
Хосраудай намарт бол балам
Қобыландыдай қайтпас батыр бол, балам.
Тарғындай жараға жатпас бол, балам
Алпамыстай даңқты бол, балам,
Қамбардай халқыңа қамқор бол балам - деп Зал алды жақын:
Тышқан да інінің
Аруақтар сақтасын, балам
Бөле-жала таппасын, балам
Ордамыз Түркістан, балам
Мәселің қайтпасын ұрыстан, балам - деп бата беріп қайырыпты.
Қошқарұлы Жәнібек он үш жасында Қара биден бата алып жолға шығады. Бірақ сәті түспей, екі ел арасында үлкен ұрыстың арасынан өте алмаған бозбала Жәнібек соғыстың тоқтағанын күтіп, арада үш жыл өтіп кетеді, Қара биге келіп сәлем береді. Қара би оның сәлемін қабыл алып:
- Әй, мен сені осыдан үш жыл бұрын күтіп едім, -деп сұрайды. Жәнібек болтан оқиғаны айтады.
- Е, онда жөн басқа, - дейді Қара би. - Менде қандай
Бедері жоқ қамқадан,
Берік тоқылған бөз артық.
Бірлігі жок туыстан,
Берік сөйлеген жат артық.
Пайданы алыстан қылғайсың,
- Оны өзіңіз де сезіп отырған шығарсыз. Маған керегі дейді Қошқарұлы Жәнібек. Сол кезде би қолын жайып:Оны да есіңе алғайсың - деп батасын беріпті.
"Белгілі батыр, әрі шешен Шақшақ Жәнібек Төле биге сәлем бере келіп:
- Түзу мылтық, ұшқыр құс, жүйрік ат, мақтаншақ жігіт, ұрыншақ ат жидым. Бозбала болып ерлік қылайын ба, үлгі алып, билік құрайын ба? Елінде кәрің болса - жазулы хатың, жайлаған көліңнің алдында төбе болса
- ерттеулі атың деуші еді, ақыл сұрай келдім - депті.
Сонда Төле би:
- Өгізді өрге салма - қанатың талар, наданға көзің салма - ?.
Досыңа өтірік айтпа - сенімің кетер, дұшпанға сырыңды айпта түбіңе жетер.
Қару жисаң - мылтық жый, жаяу жүрсең - таяғың, қарнын ашса - тамағың.
Ит жүгіртіп құс салсаң - әуейі боларсың.
Әйелі көпке қызықпа, тектіні ал.
Мақтаншақ жігіт жисаң - ұятқа қалдырар.
Ұрыншақ ат - жаз жарға жығар, қыс қарға жығар.
Тұмау түбі құрт болар, тұман түбі жұт болар.
Елге бай құт емес, би құт.
Қабырғадан қар жауса - атан менен нарға күш, ел шетіне жау келсе батыр менен биге күш
Өйстіп отырғанша, бір нәрсеге жарап отыр-кәсіп болмай, нәсіп болмас. Менен ақыл сұрасаң, айтарым осы" деген екен.
Ал, Қаз дауысты Қазыбек би Жәнібек батырдың тәкаппарлығына шағынған Әбілмәмбет ханға (кейбір сөзде Барақ сұлтан деп те айтады) былай деген екен:
Түркістанда түмен бал, балам.
Самарқандта савез бал, балам,
Отырарда отыз бал балам
Ең үлкені Арыепця бепбалам,
Ел бастыгы Едіге, бехам.
- Дұрысына келсең, Жәнібекке қара да, төре де бөрібір. Төреге илікпейтіні - төрелердің айдап әкелген елі, арқалап әкелген жері жоқ. Қарата илікпейтіні - қанша бай, қанша көп болса да мал мен жанды ұстауға ақыл, білік және күш қатар керек. Мен көрген қазақта осы үшеуі Жәнібекте ғана бар. Сондықтан да, төренің де, қараның да күні Жәнібекке еркісіз түседі .
Ол 17-18 жасында Абылай хан бастаған жасақта болып, жоңғар, қалмақ шапқыншылығына қарсы жорық, соғыстарға қатысып ерлік көрсеткен. Сөйтіп Абылай ханның жеңімпаз, сенімді батырларының бірі болған. Кейін Жәнібек Орта жүз бен Кіші жүз қазақтарының саяси өміріне белсене араласқан. Қазақтармен Ресей патшалығы арасындағы келіссөздерге қатысып, шешуші рөл атқарған. 1742 жылы қазақ шонжарлары арасынан бірінші болып Ресей патшалығынан тархан атағын алған. Патша өкімшілігі Жәнібек тарханға Орынбор мен Орта Азия арасында қатынап тұрған сауда керуеннің қауіпсіз болуын жүктеген. Ол бұл сенімді мүлтіксіз ақтап отырған Жәнібек би Кіші жүздің Нұралы ханымен тығыз қарым-қатынаста бол-ған, орыс патшалығы жене қалмақпен келісім кезінде ол Нұралымен тізе қосып, келіссөз жүргізген. Орта жүз бен Кіші жүздің ел басшылары көбіне Жәнібек би мен Нұралы хан ықпалында болып келген.
Жәнібек Қошқарұлы әсіресе Жоңғар шапқыншылығы түсында атағы шығып, абыройы арткдн батырлардың бірі болды. Оның ерлік өнегесі, ақпатөкпе шешендігі, билігі мен білгірлігі жайлы ел аузында қалған аңыз да аз емес.
## Қорытынды
Сонымен Шақшақ Жәнібек 1752 жылы Торғай даласының өзі туып өскен Тосын құмындағы ауылда дүние салған. Бұл ауыл бүгінде Жәнібек аталады. Үрім-бұтақтары басына ескерткіш орнатып, ел қорғаудағы ерен ерлігі мен еңбегін еске алып, тағызым етіп тұрады.
Тархан Жәнібек би туралы кезінде Шоқан Уәлиханов және орыстың бірқатар зерттеушілері пікір айтқан. Тәтіқара, Бұқар жыраулар, Шәкәрім Құдайбердиев, Мағжан Жұмабаев, Нұрхан Ахметбеков, Сырбай Мәуленов, Ғафу Қайырбеков тағы да басқалары өлең-дастан арнап, мақалалар жазған.
## Дереккөздер |
Өркен (2010 ж. дейін — Белугино) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Мерей ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 313 адам (151 ер адам және 162 әйел адам) болса, 2009 жылы 165 адамды (75 ер адам және 90 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Ақбидай көшесі
* Бейбітшілік көшесі
* Еңбекшілер көшесі
## Дереккөздер |
Қалмақшабын — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Қазақстан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 44 км-дей жерде, 1-ші Шежін өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 328 адам (164 ер адам және 164 әйел адам) болса, 2009 жылы 134 адамды (76 ер адам және 58 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
«Qazaqstan» Ұлттық телеарнасы — Қазақстанның басты телеарналарының бірі. 1958 жылы негізі қаланған. «Қазақстан» Республикалық телерадиокорпорациясы құрамына кіреді. 2011 жылғы 1 қыркүйектен бері тек қазақ тілінде хабар таратады. Телеарнаның 14 аймақта және Алматы қаласында филиалы бар.
## Тарихы
1958 жылы 8 наурызда Алматы студиясынан алғашқы хабар берілді, желтоқсан айынан күнделікті 5 сағаттық хабар беріле бастады. 1959 жылдың сәуіріне дейін қазақ телевизиясында 333 бағдарлама, 497 кинофильм мен киножурналдар дайындалды. Өткен ғасырдың 70-80 жылдары қазақ телевизиясы түрлі-түсті бейнеге көшті. Трансляцияның ұзақтығы - 7 сағат, қызметкерлер саны - 412-ге жетті. 11 бас редакция, 4 шығармашылық бірлестік жұмыс істеді. Содан бері телеарнаның техникалық әлеуеті жыл сайын ұлғайып, 1987 жылы телетаратылым бойынша одақтас республикалар арасында төртінші, көркем және деректі фильмдер өндірісі бойынша екінші орынды иеленді. Ал 1994 жылы 4 сәуірде ҚР Президентінің Жарлығымен «Қазақстан теледидары мен радиосы» республикалық корпорациясы болып құрылды. 2002 жылдан бастап «Қазақстан» Ұлттық телеарнасы деп аталды.
Бүгінгі таңда телеарнаның техникалық әлеуеті республика аумағының 100 пайызына жуық, көршілес Ресей Федерациясы, Қырғызстан, Өзбекстан, Түрікменстан, Моңғолия және Шыңжаң-Ұйғыр автономиялы ауданы өңірлеріне хабар таратуға мүмкіндік беріп отыр. Сондай-ақ заманауи телетаратылымның барлық талаптарына сай.
Қазіргі таңда Мемлекет басшысының қатысуымен өтетін салтанатты жиындар, телекөпірлер, спорт түрлерінің ең маңызды матчтары Ұлттық телеарнаның техникалық қолдауы арқылы өткізіледі.
Бүгінгі таңда Ұлттық арна эфирінде әртүрлі жастағы көрермендерге арналған жаңалықтар мен ерекше ток-шоу жанрлары, ойын-сауық және танымдық бағдарламалар, қоғамдық-саяси, экономикалық хабарлар, сондай-ақ, мемлекеттік тілді дамытуға негізделген жобалар көп. Әлемнің түкпір-түкпірін қамтитын тілшілік желі жаңалықтар қызметіне елдегі және төрткүл дүниедегі барлық маңызды оқиғаларды шұғыл түрде жариялап отыр.
Танымдық-тағылымдық, көңілашар ойын-сауық, спорттық бағдарламалары өндірісінде көшбасшы орын алып, ұдайы даму үстіндегі телеарна 2012 жылдың 24 желтоқсанында Астана қаласындағы «Қазмедиа орталығынан» хабар тарата бастады. HD форматқа толықтай көшкен телеарна медиа кеңістіктегі әлеуетін жыл сайын ұлғайтуда.
## Логотиптері
Телеарна өз логотипін тарихында бірнеше мәрте өзгертті.
* 1992-2002 жылдары киіз үйге ұқсас пішіндегі контурдың ішінде "1" саны бар логотип болды. Арна ол кезде "Қазақстан-1" деп аталды. Логотип оң жақ жоғарғы бұрышта орналасты.
* 2002-2003 жылдары логотипте Қазақстанның мемлекеттік туындағы жан-жағына шапағы тарайтын күннің жартысы бейнеленді, оның сол жақ шетінде елдің контуры көрсетілген глобус болды. Астында "ҚАЗАҚСТАН" деген сөз жазулы тұрды. Логотип оң жақ төменгі бұрышта орналасты.
* 2003 жылдан 2006 жылдың 3 қыркүйегіне дейін арнаның логотипінде ежелгі түркі дәуіріне тән қолына ту ұстаған салт атты адам петроглифі бейнеленді, астыңғы жағында петроглифтегі жазуларға ұқсас үлгіде "ҚАЗАҚСТАН" сөзі жазылып тұрды. Эфир кезінде оң жақ жоғарғы бұрышта "ҚАЗАҚСТАН" деген жазу ғана болды.
* 2006 жылдың 4 қыркүйегінен 2012 жылдың 23 желтоқсанына дейін ұлттық нақыштағы қошқар мүйіз оюы бар көк-сары түсті шеңберлі логотип болды. Астыңғы жағында "ҚАЗАҚСТАН" жазуы болды. Алғашқы 1 жылдай логотип түссіз болып, 10 секунд сайын көк-сары логотипке ауысып отырды.
* 2012 жылдың 24 желтоқсанынан 2014 жылдың 29 маусымына дейінгі логотип алдыңғы логотипке ұқсас болды, мұнда тек шеңбердің сыртында сақинасы болды.
* 2014 жылдың 30 маусымынан 2015 жылдың 4 қыркүйегіне дейін мемлекеттік тудың қиындысына ұқсас ішінде "ҚАЗАҚСТАН" деген жазуы бар көк-сары түсті жолақ бейнеленді.
* 2015 жылдың 5 қыркүйегінен 2017 жылдың 27 тамызына дейін алдыңғы логотипке ұқсас көгілдір-сары жолақ болды. Бұл логотип әр 10 секунд сайын жылтырап тұрды.
* 2017 жылы 28 тамызда медиақұрылымның атауы латын қарпіне көшірілді. Жаңа логотипте сол жағында "QAZAQSTAN" деген жазуы бар екі жағы жұмырланған көгілдір-сары шаршы бейнеленген. Корпорацияның өңірлердегі отаулары да өзгеріссіз қалмады. Филиалдар төл, тарихи жер атауларымен аталды. Сонымен қатар кей облыстық телеарналар қазақша атауларға алмастырылды. Мысалы, Қазақстан-Петропавл – «QYZYLJAR», Қазақстан-Павлодар – «ERTIS» және Қазақстан-Орал – «AQJAIYQ», Қазақстан-Өскемен – «ALTAI» болып өзгертілді.
*
*
*
*
*
*
*
*
## Арна жүргізушілері
* Альбина Әшім (Ақпарат бағдарламасы)
* Шерхан Жамбылұлы (Ақпарат бағдарламасы)
* Армангүл Тоқтамұрат (Ақпарат бағдарламасы)
* Дархан Рахымжан (Ақпарат бағдарламасы)
* Қаракөз Тұрмағанбет (Ақпарат бағдарламасы)
* Ләйлә Дулатқызы/Қазиақпар (Ақпарат/Жақсылық жаса бағдарламасы)
* Ерқанат Көпжасарұлы (Ашық алаң бағдарламасы)
* Назым Жанғазы (Ашық алаң бағдарламасы)
* Жайна Сламбек (Апта бағдарламасы)
* Ақерке Бектас (Ақорда бағдарламасы)
* Бексұлтан Әкімжан (Таңшолпан бағдарламасы)
* Мөлдір Әбдірайым (Таңшолпан бағдарламасы)
* Ардақ Қасымхан (Таңшолпан бағдарламасы)
* Алла Гаврина (Таңшолпан бағдарламасы)
* Ирина Тен (Таңшолпан бағдарламасы)
* Бексұлтан Әкімжан (Таңшолпан бағдарламасы)
* Гүлнұр Оразымбетова (Таңшолпан бағдарламасы)
* Арай Әлімхан (1001 түн бағдарламасы)
* Ғалымжан Кеңшілік (1001 түн бағдарламасы)
* Әйгерім Есенәлі (Тату-тәтті жобасы)
* Рахман Омар (Қызық екен бағдарламасы)
* Гүлжазира Берікқызы (Теледәрігер бағдарламасы)
* Дархан Әбдік (Парасат майданы бағдарламасы)
* Нұрбек Матжани (Әлем және біз бағдарламасы)
* Ерке Мұса (Ақсауыт бағдарламасы)
* Ирина Советжанқызы (Қос палата бағдарламасы)
## Бағдарламалар
* «Таңшолпан» таңғы ақпаратты-сазды бағдарламасы
* «Ақпарат» жаңалықтар қызметі
* «Ашық алаң» қоғамдық-саяси ток-шоуы
* «Апта» сараптамалық бағдарламасы
* «Тату-тәтті» реалити жобасы
* Ақорда
* 1001 түн
* Қызық екен
* Әлем және біз
* Жақсылық жаса
* Ақсауыт
* Теледәрігер
* Қос палата
* Аңсаған сәби
* Шаңырақ
* Парасат майданы
* Атамекен
### Мұрағат
* Нартәуекел
* Өмір көркем
* Өзекті
* Бірегей
* Жарқын жүздесу
* Қымбат жандар
* Жайдарман
* Қызық екен...
* Менің Қазақстаным
* Нұр Тілеу
* Мәселе (2017-2022)
* Келбет
* Айтуға оңай.../Қарекет (2012-2019)
* Шаңырақ
* Түнгі студия (2013-2019)
* Дара жол
* Қылмыс пен жаза
* Әзілman
* Бақытты әйел
* Елден хабар
* Сенбілік таң
* Жанында жүр жақсы адам
* Жан жылуы
* Әйел бақыты (2013-2017)
* Шетелдегі қазақ балалары
## Үздік бағдарламалар
### «Әйел бақыты»
«Әйел бақыты» — 2013-2017 жылдары Ләйлә Сұлтанқызы жүргізген бағдарлама. Жоба өмірдің қиын кезеңдерінде жолбасшы-серік болып, әйелдерге ақыл-кеңес беруді көздеді.
### «Мәселе»
«Мәселе» (Másele) телебағдарламасы – көрерменнің көкейінде жүрген көптеген сұрақтардың жауабын боямасыз, бұқпасыз, дәлелді сюжеттермен табуға тырысады. Елді не алаңдатса, сол дүние дереу, терең танымдық тұрғыда жарық көреді. Халықтың қордаланған мәселесін эфир барысында шешіп беруге тырысады және қарапайым халыққа түйткілді тақырыптардың шешімін оңтайлы табудың жолдарын нұсқайды. Бағдарламаны журналист Нартай Аралбайұлы жүргізіп, 2017-2022 жылдары арнада көрсетілді.
### «Qazaqstan дауысы»
«Qazaqstan дауысы» – 2013 жылдан бері «Qazaqstan» ұлттық телеарнасында көрсетілетін халықаралық «The Voice» телешоуының қазақстандық нұсқасы. Жобаның басты ерекшелігі – қатысушылар вокалдық қабілеттеріне қарай таңдалады. Төрт тәлімгер өз шәкірттерін таңдап, оларды жеңіске жетелеу үшін барын салады, өз тәжірибелерімен бөліседі.
### «Айтуға оңай...»
«Айтуға оңай...» ток-шоуы – көпшіліктің көңілінен шыққан Ұлттық арнаның әлеуметтік-тұрмыстық ток-шоуының бірі. Тележоба 2012-2017 жылдар аралығында эфирге шықты, кейін 2017-2019 жылдары «Qareket» деп аталды. Бағдарламаны танымал журналист Бейсен Құранбек жүргізді.
### «Түнгі студия»
«Түнгі студия» («Túngi studio») – «Qazaqstan» телеарнасында 2013-2019 жылдары шыққан танымал тележобаларының бірі. Бағдарлама жүргізушісі – қазақстандық продюсер, тележүргізуші Нұрлан Қоянбаев (кейін актер Қайрат Әділгерей) болды. АҚШ-тың Late Night Show, Ұлыбританиялық The Graham Norton Show және Ресейдің Вечерний Ургант жобаларының желісінде эфирге шықты. Бағдарламада арнайы қонақ шақырылып, олармен еркін тақырыпта әзіл-қалжыңға толы әңгіме өрбиді. Жоба 2022 жылы қайта эфирге шығып, «Jibek Joly» арнасынан көрсетіле бастады.
### Екі жұлдыз
«Екі жұлдыз» – «Қазақстан» ұлттық телеарнасында 2007-2011 жылдары, кейін ұзақ жылдардан соң 2019 жылы көрсетілген шоу бағдарлама. Жобаның мақсаты алуан түрлі салада белгілі болған тұлғаларға ән айтқызу. Жоба жарыс түрінде жүрді, әр жұптың бір мүшесі кәсіби әнші болуы міндетті.
### «Егіз лебіз»
«Егіз лебіз» – 2020 жылдан бері шығып келе жатқан музыкалық жоба. Телешоуда кәсіби вокалистер мен өзге саланың өкілдері бірге ән айтып, жұп болып жарысады. Барлық музыкалық шығарылым жанды дауыспен орындалады. Әр кезең сайын қазылардың ұпайы мен көрермен берген дауыс қосындысы бойынша аз көрсеткіш алған бір жұп жобадан шығады. Финалда 3 жұп бақ сынайды.
## Танымал телехикаялары
Драма
* Әскери ант
* Бүркітші қыз
* Жат бауыр/Жат бауыр 2
* Ауыл мұғалімі/Ауыл мұғалімі 2
* Құдаша қыз
* Сезім толқыны/Сезім толқыны 2
* Бақыттың кілті/Бақыттың кілті 2
* Күйеу бала
* Біздің сынып
* Ақжауын
* Таңшолпан
* Қазбат
* 47 баланың анасы
* Абысындар
* Анашым, мені қалдырма
* Жаңа қоныс
* Жанталас
* Қызғалдақ
* Таңшолпан
* Замандастар
* Аяла
* Қыздар
* Сұңқар
* Сырғалым
Тарихи телехикаялар
* Міржақып. Оян, қазақ!
* Кейкі мерген
* Орбұлақ шайқасы
* Қорқыт
* Әлкей. Ғұлама ғұмыр
* Мағжан. Мен жастарға сенемін!
* Дина. Күй құдірет
* Ахмет. Ұлт ұстазы
* Қаныш. Қазына
* Сарай сыры
* Мұқағали. Бұл ғасырдан емеспін
* Домалақ ана
* Абай
* Әл-Фараби
## Аймақтық филиалдары
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* «Qazaqstan» ұлттық телеарнасының ресми сайты
* «Qazaqstan» ұлттық телеарнасының онлайн көрсетілімі
* «Qazaqstan TV / Қазақстан Ұлттық Арнасы» (YouTube)
* «Таңшолпан бағдарламасы» (YouTube)
* «Aqparat / Ақпарат» (YouTube)
* «Qazaqstan Qogam / Қазақстан Қоғам» (YouTube)
* Qazaqstan.tv Ұлттық телеарнасы (Instagram)
* Таңшолпан бағдарламасы (Instagram)
* «Qazaqstan» телеарнасы (TikTok)
* «Qazaqstan» ұлттық телеарнасы (Facebook)
* Qazaqstan.tv (Telegram)
* Qazaqstan Ұлттық телеарнасы (ВКонтакте)
* Qazaqstan TV (X)
* «Қазақстан» РТРК мен «Қазақстан» арнасы Интернет мұрағатында: kazakstan.kz сайты (2007-2009 жылдар), kaztrk.kz сайты (2009-2019 жылдар)
* «Қазақстан» арнасы Интернет мұрағатында: kaztv.kaztrk.kz сайты (2014-2017 жылдар) |
Ынтымақ (2010 ж. дейін — Крутая) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Достық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан батысқа қарай 18 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 262 адам (136 ер адам және 126 әйел адам) болса, 2009 жылы 208 адамды (105 ер адам және 103 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алмалы (2010 ж. дейін — Кирово) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Қазақстан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 31 км-дей жерде, 1-ші Шежін өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 125 адам (61 ер адам және 64 әйел адам) болса, 2009 жылы 57 адамды (30 ер адам және 27 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Достық — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл, Достық ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан солтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 827 адам (408 ер адам және 419 әйел адам) болса, 2009 жылы 718 адамды (356 ер адам және 362 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Бейбітшілік көшесі
* Вокзальная көшесі
* Железнодорожная көшесі
* Желтоқсан көшесі
* М. Өмірзақов көшесі
* М. Шамов көшесі
* Мячин көшесі
* Наурыз көшесі
* Октябрьская көшесі
* Подстанция көшесі
* Сапашев көшесі
* Сатаров көшесі
* Суворов көшесі
* Т. Әубәкіров көшесі
* Урожайная көшесі
* Чапаев көшесі
* Элеваторная көшесі
## Дереккөздер |
Қисықсай — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Қазақстан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 59 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 241 адам (126 ер адам және 115 әйел адам) болса, 2009 жылы 69 адамды (35 ер адам және 34 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бірлік (2010 ж. дейін — Кузнецово) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Тасқала ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан батысқа қарай 5 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 395 адам (189 ер адам және 206 әйел адам) болса, 2009 жылы 329 адамды (173 ер адам және 156 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Достық ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Достық, Бастау, Ынтымақ ауылдары кіреді. Орталығы – Достық ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 736 адамды (377 ер адам және 359 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бастау (2010 ж. дейін — Вавилино) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Достық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан солтүстік-батысқа қарай 12 км-дей жерде, Деркөл өзенінің сол жағалауында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 156 адам (75 ер адам және 81 әйел адам) болса, 2009 жылы 128 адамды (65 ер адам және 63 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жігер (2010 ж. дейін — Красненькое) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Тасқала ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан солтүстікке қарай 12 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 169 адам (79 ер адам және 90 әйел адам) болса, 2009 жылы 52 адамды (30 ер адам және 22 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Дәулет Герей (қырымтат. I Devlet Geray; Taht Alğan Devlet Geray; 1512−1577) - Герейлер әулетінен шыққан 1551-1577 жылдардағы Қырым ханы, Османлы сұлтаны Сүлейменнің бөлесі.
## Өмірбаяны
Мүбарак Герей ханзаданың ұлы (1516–1517 жылдары) және Қырым ханы I Меңлі Герейдің немересі. Мүбарак Герей Османлы сұлтаны Сәлім Явуздың жаулап алуларына қатысып, Мысыр жорығында қайтыс болды. Тарихшы Хәлім Герейдің айтуынша, Мүбарак Герейдің жесірі Қырым хандары I Мехмет Герей (1515–1523) мен I Саадет Герейге (1524–1532) тұрмысқа шықты. 1530–1532 жылдары ағасы Қырым ханы I Саадет Герейдің тұсында ханзада Дәулет Герей қалғай, яғни хан тағының мұрагері қызметін атқарды. 1532 жылы Саадет Герей тақтан бас тартып, жаңа хан I Сахиб Герей таққа отырғаннан кейін Дәулет Герей бірнеше жылға түрмеге қамалды. Бостандыққа шыққаннан кейін Дәулет Герей Қырымнан Ыстанбұлға кетіп, бірте-бірте Османлы сұлтаны Сүлейменнің ықыласына ие болды.
### Билік етуі
1551 жылы Османлы сұлтаны туған ағасы I Сахиб Герейдің орнына I Дәулет Герейді жаңа Қырым ханы етіп тағайындады. Алдыңғы I Сахиб Герей ханды биліктен алшақтатылып, жаңа хан Дәулет Герейдің бұйрығымен әрекет еткен інісі Бөлүк Герей өлтірілді. І Сахибтің үлкен ұлы әрі мұрагері қалғай сұлтан Әмин Герей (1537–1551) де басқа ұлдарымен бірге өлтірілді. Сол 1551 жылы I Дәулет сый ретінде ханзада Бөлүк Герейді қалғай етіп тағайындады, бірақ кейін оны өзі өлтірді. Хан өзінің үлкен ұлы Ахмет Герейді жаңа қалғай етіп тағайындады. 1555 жылы Ахмет Герей қайтыс болғаннан кейін ханның тағы бір ұлы Мехмет Герей қалғай болды.
I Дәулет Герей хан болғанда, Қырымның барлық бей руларын тыйып, біріктірді, сондықтан оның билігі кезінде елді ішкі толқулар шайқалтпады.
### Ресей мемлекетіне жорықтары мен шапқыншылықтары
I Дәулет Герей (1551–1577) өзінің көптеген әскери жорықтарымен, негізінен Ресей мемлекетімен соғыстарымен танымал. Ол 1552 және 1556 жылдары орыс патшасы IV Иван Грозный жаулап алған Қазан және Астрахан хандықтарының тәуелсіздігін қалпына келтіруге ұмтылды.
1552 жылдың жазында Иван Грозныйдың Қазан хандығын жаулап алуына жол бермеуге тырысқан Дәулет Герей Ресей мемлекетіне қарсы алғашқы жорығын жасады. Ханның Ресейге қарсы жорығына зеңбіректері бар түрік жаңа шеріктері де қатысты. Алдымен хан Мейіз соқпағы бойымен Рязан жерлеріне беттеп, сол жерден Коломнаға жақындауды жоспарлады. Алайда хан көп ұзамай патшаның өзі көп әскерімен Коломна маңында татарларды күтіп тұрғанын естіп, жоспарын өзгертіп, Тулаға қарай ат басын бұрды. Қаланы қорғауды Тула дуан басы кінәз Григорий Иванович Темкин-Ростовский басқарды. Иван Грозный П.М.Щенятев пен А.М.Курбский кінәздар басқаруындағы орыс полктарын (15 мың адам) Тула гарнизонына көмекке жіберді. Қырымдықтар қаланы қоршауға алып, артиллериямен атқылай бастады. 23 маусымда патша көмекке жіберген полктердің жақындап келе жатқанын естіген Тула гарнизоны бекіністен шығып, жауды шегінуге мәжбүрледі. Шайқаста Дәулет Герейдің балдызы Қамберді мырза қаза тапты. Орыстар түрік артиллериясының барлығын басып алды.
1555 жылы көктемде 60 мыңдық әскер басқарған хан Ресей патшалығына қарсы жаңа жорыққа шықты. Ол алдамшы айла ретінде, алдымен орыс патшасының қамқорлығын қабылдаған пятигорсктік шеркестерге беттеді. Осыны естіген Иван Грозный жазда Қырым хандығына қарсы әскери жорық ұйымдастырды. И.В.Шереметев пен Л.А.Салтыков дуан басылары басқарған 13 мыңдық орыс әскері Белевтен Қырым ұлыстарына, Орқапыға қарсы жорыққа аттанды. Жолда Мәскеу дуан басылары Қырым ханы мен оның әскерінің Рязан және Тула жерлеріне шабуыл жасауды көздеп, Северский Донец өзенінен өтті деген хабар жетті. Кінәз А.М.Курбскийдің айтуы бойынша түрік жаңа шеріктері мен зеңбіректерінің жасақтары Қырым ханы басқарған жасақтың құрамында түрік жаңа шеріктері мен зеңбіректер болды. Мәскеуден Тулаға дейін әскерді қарсы Иван Грозный патшаның өзі де шықты. Иван Грозный жасақтарының Коломнадан Тулаға шыққанын естіп, екі оттың ортасында қалудан қауіптенген Қырым ханы ордасын кері бұрып, күтпеген жерден Судбище ауылының маңында Шереметевтің жасағына тап болды. Ол шайқасқа араласпай, арбалы керуенін тастап, оңтүстікке қарай тез жылжыды. Шереметев арбалы керуенді алып, алты мың жауынгермен бірге Мценск, Рязан қалаларына жөнелтті. Бірақ келесі күні таңертең хан шағын орыс әскеріне шабуыл жасады. 1555 жылы 3 шілдеде Судбищи ауылы маңындағы шайқаста (Туладан 150 шақырым жерде) Қырым ханы орыс әскерін талқандай алмады. «Судбищедегі» шайқаста татарлар мен түріктер ауыр шығынға ұшырады, қаза тапқандардың арасында ханның ұлдары Ахмет Герей қалғай мен Қажы Герей де болды. Орыс әскерінің негізгі күштерінің жақындауынан қауіптенген I Дәулет Герей шайқасты тоқтатып, дала ұлыстарына жол тартты.
1556 жылы орыс әскери адамдары мен дон казактары түрік және қырым иеліктеріне бірнеше рет жорық жасады. Ислам Кермен, Очаков, Керіш төңірегіндегілер қирап, бірнеше қырым жасақтары талқандалып, «тілдер» тұтқынға алынды.
1557 жылдың көктемінде Дәулет Герей көп әскерімен днепрлік Хортиса аралындағы Запорожие казактарының бекінісін 24 күн бойы қоршауға алып, басып алды. Кінәз Дмитрий Вишневецкий басқарған Запорожие казактары жаудың барлық шабуылдарына тойтарыс беріп, оны шегінуге мәжбүр еткізді.
1558 жылы қаңтарда Қырым ханы орыс әскерлерінің Ливонияға жорығы туралы хабар алып, Оңтүстік Ресей жеріне қарсы үлкен жорық ұйымдастырды. Ханның үлкен ұлы Мехмет Герей қалғай бастаған 100 мыңдық әскер Рязан, Тула және Кашираға шабуыл жасауды көздеп, Донец өзенінен өтті. Мехмет Герей қалғай Мечи өзеніне жетіп, орыс әскерлерінің Ока өзеніне жиналғаны туралы мәлімет алып, далаға қарай кері шегінді. Орыс дуан басылары татарларды Оскола өзеніне дейін қуды, бірақ оларға жете алмады. Сол жылдың жазында кінәз Дмитрий Вишневецкий бастаған орыс әскерилері мен Запорожие казактары өзен қайықтарымен Днепрден төмен түсіп, Қырым татарларының жасақтары мен елді мекендерін де қиратып, Орқапыға жетті.
1559 жылдың жазында кінәз Дмитрий Иванович Вишневецкий казактар және орыс жауынгерлерімен бірге кемелерге мініп, Донның төменгі ағысында түсіп, Қырым иеліктеріне жаңа шабуыл жасады және Айдар өзеніндегі 250 адамнан тұратын қырым татарларының жасағын талқандады. Дәл осы кезде Даниил Адашев басқарған екінші орыс жасағы Днепр бойымен төмен түсіп, Қырымның батыс жағалауын ойрандады. Орыстар өздеріне қарсы жіберілген Қырым жасақтарын талқандап, көптеген орыс және литвалық тұтқындарды босатып алды.
1562 жылы мамыр-шілдеде хан оңтүстік орыс жерлеріне жаңа жорық жасады. 15 мың адамдық Қырым татар әскері Мценск, Одоев, Новосил, Болхов, Черни, Белев төңірегін ойсыратты.
1563 жылдың көктемінде Қырым ханзадалары, I Дәулет Герейдің ұлдары Мехмет Герей мен Әділ Герей Мәскеудің шекаралық иеліктеріне кезекті жорық жасады. 10 мың адамдық Қырым татар әскері Дедиловск, Пронск, Рязан жерлерін күйретті.
1564 жылы қазанда Дәулет Герей оңтүстік орыс иеліктеріне тағы бір шабуыл жасады. Хан мен оның екі ұлы бастаған 60 мыңдық Қырым әскері Рязан жеріне шабуыл жасады. Ханның өзі Рязанға жақындап, қаланы қоршауға алды, бірақ орыс гарнизоны татарлардың барлық шабуылына тойтарыс берді. Қырымдықтар Рязан төңірегін қатты қиратып, ойрандап кетті. Рязан ішінде алты күн болған соң, олар далаға қарай қайтып кетті.
1565 жылдың күзінде Дәулет Герей шағын әскермен Оңтүстік орыс иеліктеріне тағы да шабуыл жасады. 9 қазанда хан Болховты қоршауға алды, бірақ сол күні орыс полктары жақындағанда түнде далаға қарай шегінді.
1569 жылдың жазында Османлы сұлтаны II Сәлім Астраханға қарсы үлкен түрік-қырым жорығын ұйымдастырды. Қасым паша басқарған 17 мыңдық түрік әскері Кефеден жолға шықты. Кешуде Дәулет Герей өзінің 50 мыңдық әскерімен түріктерге қосылды. Түрік қолбасшылығы Дон мен Еділ арасында арна салып, зеңбірегі бар кемелерді Еділге апарып, одан кейін Астраханға түсіп, қаланы басып алуды жоспарлады. Алайда түріктер арна қазып, кемелерін Еділге сүйреп апара алмады. Қасым паша артиллериясы бар кемелерді Азаққа қайтарып, ханмен бірге Еділге жорық тәртібінде аттанды. 16 қыркүйекте түріктер мен қырым татарлары Астраханға жақындады, бірақ артиллерияның жоқтығынан бекініске шабуыл жасауға тәуекел етпеді. Астрахандағы орыс гарнизоны адамдармен күшейтіліп, зеңбіректері болды. Иван Грозный кінәз П.С.Серебряный басқарған өзен әскерін Астраханға көмекке жіберді. Алдымен Дәулет Герей әскерімен Қырымға шегінді, ал 26 қыркүйекте Қасым паша түрік әскеріне Донға шегінуді бастауға бұйрық берді. Шегіну кезінде түріктер үлкен шығынға ұшырады.
1570 жылдың көктемінде I Дәулет Герей орыс иеліктеріне қарсы жаңа жорық ұйымдастырды. Мехмет Герей қалғай мен Әділ Герей ханзадалар басқарған әскер (50-60 мың адам) Рязан мен Кашира жерлерін ойрандады.
1571 жылдың көктемінде Дәулет Герей Осман империясының қолдауымен және Речпосполитамен келісе отырып, Мәскеуге қарсы әйгілі жорығын бастады, бұл жорық Мәскеудің өртенуімен және көптеген оңтүстік Ресей аймақтарының ойрандалуымен аяқталды. Алғашында хан Козел жерлеріне жорық жасаумен шектелмек болып, әскерін Ока өзенінің жоғарғы ағысына апарды. Окадан өтіп, қырымдықтар Болхов пен Козелскке қарай беттеді. Бірақ хан жолда орыс жағынан бір қашқынның Мәскеуге бару туралы ұсынысын қабыл алды. Сатқын Құдаяр Тишенков ханға өз әскерін Ресей дуан басылары шабуыл күтпеген Жиздра өзенінің жоғарғы ағысындағы қорғансыз «өрмелерден» өткізуге уәде береді. Мамыр айының ортасында 40 мыңдық әскер орыс полктарын айналып өтіп, Перемыш маңындағы Жиздра өзенінен өтіп, Мәскеуге қарай жылжыды. Иван Грозный өз өміріне алаңдап, Мәскеудің жанынан «жағадан» Ростовқа қашады. Орыс дуан басылары, кінәздар И.Д.Бельский, И.Ф.Мстиславский және М.И.Воротынский Қырым әскерлерінің басып кіруінен хабардар болып, ханнан озып шығуға тырысып, Коломнадан Мәскеуге аттанады. 23 мамырда орыс полктары Мәскеуге жақындап, астананың төңірегіне орналасып, қорғанысқа дайындалды. Көп ұзамай дуан басылар Қырым татарларының алдыңғы қатарлы жасақтарымен шайқасқа түсіп, оларды шегінуге мәжбүр етті. 24 мамырда хан I Дәулет Герейдің өзі негізгі күштерімен Мәскеудің шетіне жақындап, Коломенское ауылына тоқтады. Хан Мәскеуге 20 мың әскер жіберіп, қала маңындағы елді мекендерді өртеп жіберуді бұйырды. Үш сағаттың ішінде Ресей астанасы толығымен дерлік өртеніп кетті. 25 мамырда Дәулет Герей әскерімен астанадан оңтүстікке Кашира мен Рязан бағытында шегініп, тұтқындарды ұстау жолында өз жасақтарының бір бөлігін таратып жіберді. Мәскеу жорығы нәтижесінде I Дәулет «Тақты Алған» (қырымтат. Taht Alğan) деген лақап атқа ие болды. Жорықтың нәтижесі: ондаған мың орыс қаза тапты, 150 мыңнан астамы құлдыққа алынды. Осыдан кейін Дәулет Герей Иван Грозный патшаға елшілік жіберіп, Қазан мен Астраханды оған беруді талап етеді. Жағдайдың қиын екенін көрген Иван Грозный Астрахан хандығын Дәулет Герейге беруді ұсынады. Алайда хан енді бүкіл Ресей мемлекетін бағындыруға болады деп есептеп, одан бас тартты.
Келесі 1572 жылы Осман империясының қолдауына ие болған I Дәулет Герей Ресей жеріне қарсы жаңа жорық үшін 120 000 әскер: 80 000 қырымдық пен ноғай, 33 000 түрік, 7 000 түрік жаңа шеріктерін жинады. Шілденің аяғында Қырым ордасы Серпуховқа жақындап, орыстың шағын сақшылар тұратын жерлерді талқандап, Ока өзенінен өтті. Серпухов жолында Дәулет Герей Мәскеуге қарай жылжыды. Серпухов, Таруса, Калуга, Кашира және Лопасна қалаларында полктары бар орыс дуан басылары шегінуге жолдарын кесіп, Қырым әскерінің артынан Мәскеуге қарай аттанды. 1572 жылы 30 шілде - 2 тамызда Мәскеуден 50 шақырым жерде орналасқан Пахра өзенінде Молоди шайқасында кінәз Михаил Иванович Воротынский мен Дмитрий Иванович Хворостинин басқарған 25 мың адамдық орыс әскері қырым-осман әскерін жойды. Шайқастарда қырымдықтар мен түріктер қыруар шығынға ұшырап, қырымның атақты қолбасшысы Дивей мырзатұтқынға түсіп, ноғай мырза Тереберді қаза тапты. Қайтыс болғандардың арасында ханның ұлдары Шардан Герей мен Хасболат Герей ханзадалар да бар. 3 тамызға қараған түні орыс әскерлерінің қууна байланысты Қырым ханы асығыс оңтүстікке қарай шегінді. Дәулет Герей қуудан құтылу үшін бірнеше тосқауыл қойды, ал орыстар оларды талқандап, қиратты. 1572 жылы шілдеде Ресей шекарасын кесіп өткен үлкен әскердің 5–10 мыңы Қырымға оралды. Бұл жорық Қырым хандығының Ресей мемлекетіне қарсы жасаған соңғы ірі әскери жорығы болды.
Одан кейінгі жылдары I Дәулет Герей орыс иеліктеріне қарсы шапқыншылықтарды жеке өзі бастап барған жоқ. Мәскеу маңайына тек оның ұлдары, қырым мен ноғай мырзаларын аз ғана күшпен шабуыл жасады.
Дәулет Герей өмірінің соңында оның үлкен ұлдары Мехмет Герей қалғай мен Әділ Герей арасындағы қарым-қатынас күрт нашарлады.
I Дәулет Герей 1577 жылы 29 маусымда обадан қайтыс болды. Бақшасарайда жерленді. Оның орнына үлкен ұлы II Мехмет Герей қалғай (1577–1584) келді.
## Дереккөздер |
Еменжар (2018 жылға дейін — Ермольчево) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Шежін ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 50 км-дей жерде, 2-ші Шежін өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 277 адам (143 ер адам және 134 әйел адам) болса, 2009 жылы 41 адамды (20 ер адам және 21 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тайтөбе ауылдық әкімдігі – Ақмола облысы Қосшы қалалық әкімдігіне қарасты әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Тайтөбе ауылы кіреді. Орталығы – Тайтөбе ауылы.
## Тарихы
2000 жылы Қосшы ауылдық округінің Пригородное, Тельман ауылдары Астана қаласына қосылды. 2002 жылы округтегі Майбалық ауылы, 2009 жылы Госплемстанция ауылы таратылды. 2021 жылы Қосшы ауылына облыстық маңыздағы қала мәртебесі берілген соң, 2022 жылы қаңтарда Қосшы ауылдық округі Тайтөбе ауылдық әкімдігі болып қайта құрылып, қыркүйек айында Қосшы қалалық әкімдігінің қарамағына өтті.
## Дереккөздер |
Талдыбұлақ — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Шежін ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 56 км-дей жерде, 2-ші Шежін өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 275 адам (148 ер адам және 127 әйел адам) болса, 2009 жылы 129 адамды (69 ер адам және 60 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сатыбалдиев Әбілмәж - Социалистік Еңбек Ері (1948), қызылша өсіруші, Жамбыл облысы (қазіргі Түркістан облысы), Шу ауданы, Белбасар колхозының бригадирі (1946). 1908 жылы Жамбыл облысы, Шу ауданында туған.
## Еңбек жолы мен жетістігі
* 1934 жылы Белбасар колхозына кіріп, колхозшы болып жұмыс істейді.
* 1937 жылы егіншілер бригадасының бригадирі болады.
* 1945 жылы егін алқабындағы жемісті еңбегі үшін "1941-1945 Ұлы Отан Соғысы жылдарындағы ерен еңбегі үшін» медалімен наградталады.
* 1946 жылы колхоз басқармасы оны қызылшашылар бригадасының бригадирі етіп тағайындайды. Жаңа дақылдың өсіп-өнуінің агротехникасын меңгеріп, тәжірибе жинақтайды, 1947 жылы жоғары өнім алуға міндеттеме алады. Үлкен қажырлы еңбектерінің нәтижесінде еңбектері зая кетпей 60 гектар жердің әр гектарынан 357 центнерден, ал 8 гектарлы мол түсімді алқаптың әр гектарынан 807 центнерден қант қызылшасын жинап, межеленген жоспарды артығымен орындайды.
## Наградалары
* "1941-1945 Ұлы Отан Соғысы жылдарындағы ерен еңбегі үшін» медалі (1945)
* Ленин ордені
* "Орақ пен Балға" алтын медалі
* Социалистік Еңбек Ері (1948)
## Дереккөздер |
Қалмақ — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы, Мереке ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 78 км-дей жерде, Мерекен (3-ші Шежін) өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 226 адам (118 ер адам және 108 әйел адам) болса, 2009 жылы 71 адамды (31 ер адам және 40 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мереке (2000 жылға дейін — Подтяжки) — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы ауыл, Мереке ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Тасқала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 75 км-дей жерде, Мерекен (3-ші Шежін) өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 776 адам (391 ер адам және 385 әйел адам) болса, 2009 жылы 730 адамды (364 ер адам және 366 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Абай көшесі
* Ә. Молдағұлова көшесі
* Құрманғазы көшесі
* М. Мәметова көшесі
* С. Ақжігітов көшесі
## Дереккөздер |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.