text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Қабанбай (1993 жылға дейін — Қызылқазақ) — Абай облысы Үржар ауданы, Бестерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылының солтүстігіне қарай 12 км-де жерде.
## Дереккөздер |
Қарамойыл — Абай облысы Үржар ауданы, Ақжар ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 5 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Амангелді — Абай облысы Үржар ауданы, Ақжар ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 11 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Отрадное — Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы, Саратов ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Қасым Қайсенов кентінен солтүстік-батысқа қарай 41 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Донское — Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы, Өскемен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Қасым Қайсенов кентінен солтүстік-батысқа қарай 37 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Казачье — Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы, Төлеген Тоқтаров ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Қасым Қайсенов кентінен солтүстікке қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Мирное — Шығыс Қазақстан облысы Ұлан ауданы, Өскемен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Қасым Қайсенов кентінен солтүстікке қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Ақшоқы — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Ақшоқы ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 75 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Алтыншоқы (1993 жылға дейін — Предгорное) — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Алтыншоқы ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 46 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Жаңақорған ауданы — Қызылорда облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөліктік(аудан).
## Сауран ескерткіші
Сауран ескерткіші туралы Х ғасырда-ақ айтыла бастаған. Араб тарихшысы Әл – Макдиси «Сауран - жеті қабат дуалмен қоршалған ірі қала. Оның ішінде рабат мешіт бар. Ол оғыздар мен қиматтар үшін шекаралық қорған» деп жазған. Зерттеушілер Сауран күмбездерінің Болгар құрылыстарымен байланысы барын айтады. Бұл ескерткіш туралы В.М.Флоринский өзінің еңбектерінде анық жазып «Сауранда сақталған күмбездердің биіктігі жеті кез. Оның жанынан шамамен 16 футтай жерде құлаған бір күмбездің орны бар». Сауран қаласының кіре берісінде екі мұрнара болған. Бірі 1877 жылы, екіншісі 1901 жылдар шамасында құлағанға ұқсайды. Археолог П.Лерхтың қосынында болған ротмистр М.К.Приорев 1866 жылы Сауран қамалын, ондағы мұнараларды суретке түсірген. Бұл екі сурет «Түркістан альбомында» жарияланған.
## Төлегетай мавзолейі
Төлегетай найман руының Ақсопыдан тараған батыр. Сүйінішұлы Төлегетай мазары Жаңақорған теміржол стансасынан 25 – 30 шақырымда. Қылышты ара қорымында. Ойрат – жоңғарлар мен соғысқан батыр. Көп жылдар бұрын мавзолей бүлінген. Төлегетай мазары төрт бұрышты ені мен ұзындығы бірдей жасалынған. Кірер есіктегі босағалар биіктеу өрілген. Мавзолей ішінде Төлегетай қабірі бар, қарсысында балбал тас қойылған. Төлегетай Қылышты әулиенің күйеу баласы болғандықтан әулиенің қасына жерленген. Ел азаматтары мен ұрпақтары бас болып, жақын жылдарда жаңадан мавзолей тұрғызды. Кесененің ауданы 6x6 м, биіктігі 4 м. айналасына қамыс өскен. Төлегетай бабаны кейде Төлек ата деп те атаған.
## Қарасопы мавзолейі
Қарасопы мавзолейі (мазары Т.Д.) XVII ғ. Салынған ескерткіш. Бұл мавзолейді Айқожа ишанның баласы салған. Мавзолейдің сегіз айқышты, қас бетінің үсті негізгі қабырғадан биік өріліп, күмбезі, қабырға карниздері де өрнектелген. Мавзолей жанында Қарасопы әулиенің қабіріқойылған. Жаңақорған бес ш, биіктігі – 9 м. 1982 жылы мемлекеттік тізімге алынып, паспорт берілген.
## Жаңақорған қорғаны
Жаңақорған бұрынғы Дінқорған және Шепқорған маңынан жаңадан салынғандықтан Жаңақорған аталған. Қоқан ханы салдырған қорғанның (1803 – 1806 ж) бүгінде орны жатыр. Жаңақорғанның бастапқы аты Ордакент. Бекініс төртбұрышты қорғанмен қоршалған. Қамал саз балшықтан тұрғызылған, айналасы ормен қоршалған. Қамалды Ресей патшалығы 1863 басып алды. Осы бекініс атымен Жаңақорған ауданы аталған.
## Қатынқамал үңгірі
Қатынқамал аталған үңгір көп құпиясын ішіне тартқан. Қаратаудың етегінде кешегі Жоңғр мен Қазақ арасындағы алапат соғыс кезінде балалар мен әйелдерді бір жерге жинап, Алладан тілеу тілегендердің зарын қабыл алғандай үңгір пайда болып, соған тығылғандар аман қалыпты дейді қариялар.
## Жаңақорған бекінісі
Жаңақорған бекінісі шамамен 1815 – 1816 жылдары қаланған. Қорған бұрынғы қалашық орнына салыныпты. 1845 жылы қыпшақ Тұрғанбай датқа бас болып, Жаңақорғанды қоқандықтардан басатқаны мен қайтадан қоқандықтарқайтарып алады. 1858 – 1860 жылдарда ғана орыстар түпкілікті қоқандықтардан бекіністі тартып алды.
## Құмиян қалашығы
Құмиян қалашығы орта ғасыр ескерткіші. Сырдария өзенінің сол жағалауында, Келінтөбе ауылынан 10 – 12 шақырымда. Бүгінде қала құлап, үйіндіге айналған. Қамал төртбұрышты болып келген, қазіргі қала биіктігі 4 – 5 м. болады.
## «Мәжит ата» мешіті
2013 жылы Жаңақорған ауданындағы «Ақсуат» ауылында «Мәжит ата» атындағы мешіт салынды. Мәжит Мырзахметұлы, атақты Айқожа ишанның немересі, діни сауатты, елге сыйлыболған кісі. Мешіт күйдірілген кірпішпен өрілген, қас бетінде көрнекті екі мұнара, мешіт төбесі күмбезделіп, ай белгісі қойылған. Мешіттің айналасы қоршалған.
## Қолжанылған дереккөз
Сыр Еліндегі ескерткіштер-Тынышбек Дайрабай, Молдабек Ахметов |
Лайбұлақ — Абай облысы Үржар ауданы, Алтыншоқы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 37 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Текебұлақ — Абай облысы Үржар ауданы, Алтыншоқы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 49 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Айтбай (2006 жылға дейін – Қызылжұлдыз) — Абай облысы Үржар ауданы, Алтыншоқы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 52 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қызыл Жұлдыз — Абай облысы Мақаншы ауданы, Келдімұрат ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстікке қарай 34 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Барлық-Арасан шипажайы – республикалық мәні бар бальнеологиялық шипажай.
## Географиялық орны
Жетісу Алатауының (Барлық) бөктерінде, теңіз деңгейінен 579 м биіктікте. Абай облысы, Мақаншы ауданында, Қабанбай (бұрынғы Жарбұлақ) ауылынан 18 км, Алматы темір жолының Жалаңашкөл станциясынан 55 км, Алакөл көлінен 22 км жерде, Барлық-Арасан ауылының батыс жақ шетінде орналасқан.
## Емдік бағыты
Жыл бойы жұмыс істейді. Ауа температурасы (орта есеппен) қаңтарда – 14°С, шілдеде 23°С. Жауын-шашын мөлшері жылына 260 мм, күннің ашық болуы 2750 сағаттай. Емдеу мақсатымен құрамында фтор бар кремний аралас хлорлы-күкіртті, кальций-натрийлі ыстық (42°С) минерал су ваннасы (былау), душ (тамшы су) ретінде, жуынып-шайыну, ішу үшін де пайдаланылады. Санаторий аяқ-қол, буын, жүйке жүйесі, тері ауруларын емдеуге арналған.
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Барлықарасан санаторий Мұрағатталған 7 тамыздың 2013 жылы. |
Абзимдер (ағылшын тілінен abzyme, antibody enzyme) – каталитикалық белсенді антиденелер. «Абзимдер» термині кең мағынада алғанда әдетте ферменттік қасиеттерге ие, яғни белгілі химиялық реакцияларды катализдейтін моноклональды каталитикалық белсенді антиденелер. Абзимдер ережеге сәйкес жасанды моноклональды антиденелерді көрсетеді. Каталитикалық белсенді антиденелер әр түрлі аутоиммунды (аутоиммунды тиреойдит, склероз, астма, ЖИТС), инфекциялы (вирустық бактериялдық) ауруларлмен ауырған адамадардың қанынан, сонымен қатар медициналық көрсеткіштері бойынша дені сау босанған әйелдердің сүті мен қандарынан бөліп алынған.
## Сипаттамасы
Тіршілікке маңызды процестерді реттейтін күрделі химиялық айналымдардың көпшілігі каталитикалық болып табылады және жоғары спецификалық эффективті биокатализаторлар-ферментттердің қатысуымен жүреді. Соңғы жылдары генетикалық инженерия және бағытталған химиялық модификациялар әдістерінің көмегімен өзгертілген қасиеттері бар ферменттерді құруға мүмкіндік туды. Осымен жаңа биокатализаторларды іздеу жолы тоқтаған жоқ. Каталитикалық белсенді молекулалар ішінде ерекше орынды рибозимдер - каталитикалық РНҚ.
Антиденелер белоктық молекулалар. Олар барлық табиғи немесе синтетикалық антигендермен жоғары спецификалық өзара әрекеттесуге қабілетті. Антиденелердің әртүлілігі ферменттерге қарағанда шектелмеген. Кейбір есептеулер бойынша ол 10 вариантты құрайды, яғни арнайы «биополимерлік матрицалардың» кең репертуарын қамтамасыз етеді. 1948 ж. Л. Полинг антиденелермен ферменттердің арасындағы принципиалды айырмашылығын түсіндіруді ұсынды. Оның айтуы бойынша антиденелер стабильді конформациядағы (төменгі энергетикалық күй) антигендермен стецификалық өзара әрекеттеседі, ал ферменттер керісінше реакцияның жоғарғы энергетикалық ауыспалы күйімен максималды спецификалылығын көрсетеді, сөйтіп реакцияның ауыспалы күйін танитын антиденелер каталитикалық белсенділікті көрсетеді. |
Барлық-Арасан — Абай облысы Мақаншы ауданы, Қарабұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 102 км-дей, Алакөл көлінен шығысқа қарай 21 км-дей жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Жуасов Қапыс (1909-1996) – Ұлы Отан соғысы және еңбек ардагері, ауыл шаруашылығының озаты, Социалистік Еңбек Ері (1966), КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1952), Қазақстан мал шаруашылығына еңбек сіңірген шебер. 1909 жылы бұрынғы Ақмола облысы, Арықбалық ауданы, Жақсы Жалғызтау ауылы
## Еңбек жолы мен жетістігі
* Еңбек жолын 1929 жылы «Балкашино» асыл тұқымды мал шаруашылығында бақташы болып бастаған.
* Қазақтың асыл тұқымды ақбас сиырларын өсіруге ат салысты.
* КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1952).
* Қазақстан мал шаруашылығына еңбек сіңірген шебер.
* Есімі Қазақстанның Алтын Кітабына жазылған.
## Наградалары
* Ленин ордені
* Орақ пен Балға" алтын медалі
* Социалистік Еңбек Ері (1966)
* КСРО мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1952)
## Дереккөздер |
Бұрған — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Үржар ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 20 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Бекет — Абай облысы Мақаншы ауданы, Қаратал ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан шығысқа қарай 3 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Егінсу — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Егінсу ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 20 км-дей жерде.
Бұл ауылда көрнекті қазақ тілін зерттеуші, түркітанушы Сәрсен Аманжолов туған.
## Дереккөздер |
Подгорное — Абай облысы Мақаншы ауданы, Ақшоқы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 97 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қызылту — Абай облысы Үржар ауданы, Үржар ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 8 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Елтай — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Елтай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстікке қарай 26 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Егінсу ауылдық округі – Абай облысы Үржар ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Егінсу, Жанай ауылдары кіреді. Орталығы – Егінсу ауылы.
## Дереккөздер |
Бұғыбай — Абай облысы Мақаншы ауданы, Қаратал ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан шығысқа қарай 45 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Көкөзек (1998 жылға дейін – Ириновка) — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Көкөзек ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан шығысқа қарай 21 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
«Кертолғау» - көшпелі алаш жұртының мәдениетінде өзінің терең мағынасымен бөлек тұрған күй.
## Тарихы
Күйдің хикаясы көне мифологиядан бастап, орта ғасырдың соңғы шағымен аралықтағы құқық проблемаларын кеңінен қамтиды. Бұл күй жайында қазақ халқы арасында тараған аңыз да бар. Ерте заманда бір жігіт пен бір қыз бір-біріне ғашық болады. Бірақ қыздың атастырылған жері бар. Соған қарамастан екеуі сөз байласып, ешкім білмейтін, таба алмайтын бір жаққа қашпақ болады. Айтылған күні жігіт қамыстың ішінде қызды тосып отырады. Күтуден жалыққан жігіт байқамай ұйықтап кетеді. Сол кезде қамыс аралап келе жатқан жолбарыс оның ішін жарып өлтіреді. Аңыз сорабында бұл күй сүйгенін іздеп келген қыздың өліп жатқан жігітті көріп, өкіне жылағанын бейнелейді. Бұл жерде алдымызда ортағасырлық моральдың тұрғандығында ешқандай күмән жоқ. Қыз да, жігіт те ескі жарғыны бұзып, әнтек іске аяқ басқаны үшін жазаланған. Тәңірі қосқан адамдар ұрланып қамыс ішінде емес, ақ төсекте жолығар болар. Сол себепті Тәңірінің лайықтаған жері емес, Тәңірінің лайықтаған адамдары емес, ата жолымен, елдің ықтиярымен санаспай бәрін өздері кесіп-пішіп, өздері шешкен екі жасқа зауал, қамыс аралаған аш жолбарыс бейнесінде келеді. Немесе, халықтың қарапайым тілімен айтатын болсақ, біреудің атастырылған адал қосағында нең бар? Түн қатып, қамыс ішінде не жорық? Қамыс жолбарысқа Тәңірінің өзі берген өріс. Ал, жолбарыстың жолында жатсаң, жолбарыстың азуынан қаза тапсаң айтар өкпең не?
## Дереккөздер |
Жоғарғы Егінсу — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Жоғарғы Егінсу ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қайыңды — Абай облысы Мақаншы ауданы, Көктерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 35 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Благодатное — Абай облысы Үржар ауданы, Барқытбел ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қызылбұлақ — Абай облысы Мақаншы ауданы, Көктерек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Көктал — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Көктал ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан оңтүстікке қарай 56 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Көктерек ауылдық округі – Абай облысы Мақаншы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Көктерек, Қайыңды, Қызылбұлақ ауылдары кіреді. Орталығы – Көктерек ауылы.
## Дереккөздер |
Шілікті қорымы V - VI ғасыр — Шілікті жазығы Шығыс Қазақстан облысы Зайсан ауданының аумағында орналасқан. Ұзындығы - 80, ені – 30 шақырым осы кең жазықты оңтүстігінде Тарбағатай, шығысында Сауыр-Сайқан, солтүстігінде Маңырақ таулары қоршап жатыр. Шілікті жазығының жағрафиялық жағдайы адам өмір сүруіне өте қолайлы. Жазы шыбынсыз салқын, қысы қарсыз және жылы болып келетін даланы малшы тайпалар қола дәуірінен бері кең қоныстанған. Шілікті даласында көне мәдениеттің аса бір өркендеген уақыты б.з.д. Ι-мыңжылдыққа сәйкес келеді. Бұл кезде Шілікті даласын сақ тайпалары мекендеген. Шілікті даласында сақ-үйсін дәуірінің екі жүзден астам ескерткіштері бар. Олардың елу шақтысы патша және ақсүйек обалары.Бұл ескерткіштерді бірінші зерттеген семейлік гидротехник Г.Н.Бокий еді. 1909-1910 жылдары ол Шілікті даласының шығыс шегінде орналасқан Шаған оба қорымдарын қазып зерттеді. 1949, 1959, 1961 және 1962 жылдары Шілікті қорымдарында профессор С.С.Черников қазба жүргізді. Ол барлығы 13 обаны қазып зерттеді. 2003 жылдан бастап бұл өңірді профессор Ә.Т.Төлеубаев зерттеп жатыр. Бүгінгі күнге дейін Ә.Х.Марғұлан атындағы археология институтының ғылыми қызметкерлері Шілікті 3 қорымының, №1, Шілікті 2 қорымының №1,2,4 қорғандынына зерттеу жұмыстары толық қазылып зерттелді.Қорымдар тобындағы соңғы қызықты жаңалықтар берген оба Бәйгетөбе деп аталады. Ол Жалшы ауылының оңтүстік жағында орналасқан. Оның биіктігі 7,9м, диаметрі оңтүстіктен солтүстікке қарай 99 м, шығыстан батысқа қарай 97,4 м. 3-Шілікті қорымының Бәйгетөбе обасынан барлығы 4303 дана алтын заттар табылды. Оның 153 данасы мәліннің маскасы бейнесінде, 36 данасы бүркіт-самұрұқ, 20 данасы бұғылар, 39 данасы қасқыр (аю) түрінде, бір түйме-қаптырма бесжұлдыз, бір қаптырма арқар бейнесінде. Сонымен қатар 23 дана қоңырауша түріндегі,63 дана кеңірдекше түріндегі, 17 дана алтын тілікше, 7 дана алтын сым, 141 дана жартышар сияқты салпыншақтар, 2835 дана миниатюралық құлақшалы, кесеге ұқсас салпыншақтар, 223 ұсақ кеңірдекше тізбе, 743 шығыршық тізбе және бір дана кішкене қапсырма шеге табылды.3-Шілікті қорымындағы Бәйгетөбе обасының ірі және өте күрделі архитектуралық құрылысы әлеуметтік-мәдени және табиғи-қорықтық қызмет атқарған. Ескерткіштің осыншама ірі көлемі онда жерленген адамның қоғамда өте жоғары мәртебеге ие болғандығын дәлелдейді. Бәйгетөбе обасында сақ жұртының ең алғашқы патшаларының бірі жерленген.
## Дереккөздер
* http://www.madenimura.kz/kk/culture-legacy/region/ost_kazkh_oblast/excavation/shilikty Мұрағатталған 5 қазанның 2016 жылы. |
Көктал ауылдық округі – Абай облысы Мақаншы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамындағы жалғыз елді мекен әрі әкімшілік орталығы – Көктал ауылы.
## Дереккөздер |
Қабанбай ауылдық округі – Абай облысы Мақаншы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамындағы жалғыз елді мекен әрі әкімшілік орталығы – Қабанбай ауылы.
## Дереккөздер |
Қабанбай (1992 жылға дейін — Жарбұлақ) — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Қабанбай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан оңтүстікке қарай 92 км-де жерде, Алакөл көлінен шығысқа қарай орналасқан.
## Дереккөздер |
Қаратал ауылдық округі – Абай облысы Мақаншы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Қаратал, Бекет, Бұғыбай ауылдары кіреді. Орталығы - Қаратал ауылы. Округ құрамында болған Атығай ауылы 2007 жылы таратылған.
## Дереккөздер |
Қарабұйрат (1993 жылға дейін — Новотроицкое) — Абай облысы Үржар ауданы, Салқынбел ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылының солтүстік-батысқа қарай 70 км-де жерде.
## Дереккөздер |
Сегізбай — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Салқынбел ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылының солтүстік-батысқа қарай 60 км-де жерде.
## Дереккөздер |
Қарабұлақ ауылдық округі – Абай облысы Мақаншы ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Қарабұлақ, Барлық-Арасан ауылдары кіреді. Орталығы – Қарабұлақ ауылы.
## Дереккөздер |
Жаңатілек (2007 жылға дейін – Южное) — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Жаңатілек ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан батысқа қарай 30 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қарабұлақ — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Қарабұлақ ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан оңтүстікке қарай 81 км-дей жерде, Алакөл көлінен шығыс қарай орналасқан.
## Дереккөздер |
Оспанқожа әулие (Қарақожа әулие) 1862 жылы Торғай уезінің Қызбел ауылының Шобан елді мекенінде өмірге келген. Өзі өмір сүрген өңірде Ислам дінін таратушылардың бірі болды. Табиғаттың тылсым сырлары мен тосын оқиғаларын алдын-ала сезіп, халықты сақтандырып отырған. Көріпкел әулиелігі де бар. Өз қаржысына Сарықопа болысында мешіт салдырып, медресе ашады. Мұнда белгілі ақын Күдері Жолдыбайұлы, молдалар Мұхаммедуәли Бекетов, Қапыш Жүсіпұлдары жас кезінде дәріс алады. 1911 жылы Меккеге барып, қажылық парызын атқарып келеді. 1928 жылы қайтыс болған Жангелдин ауданының орталығындағы Орталық мешіт үйі Оспанқожа әулиенің атында. Қостанай қаласындағы «Марал-ишан» мешітінің хатиб-имамы болған марқұм Ертай қажы Балахметовтің жазып, қалдырып кеткен естелігі бойынша, Оспанқожа атамыз Шайқы Бұзырықтан тараған Хорасанқожаның ұрпағы. Хорасанқожаның шын есімі Әбдіжәлел екен. Оған Аллаһтың берген қасиеті денесіне оқ дарымапты, сүйегіне қылыш батпапты. Әбдіжәлелбаптың ұрпақтарына мирас болған абыздың жол шұбар атты Мәлімқожа, Әлім, Көкен, Қосым, Сейіт, Естай тәрізді үрім-бұтағына дарып, Оспанқожа атамыздың бабасы Хаши абызға да көшіпті. Хаши абыз Шақшақұлы Жәнібек батырдың пірі болған адам. Оспанқожаның халық арасындағы екінші атауы Қарақожа. Оның қайтыс болған күні 1928 жылғы 12 шілде.
## Мешіт туралы
Қарақожа мешіті Талас ауданына қарасты Сейілбек елді-мекенінің аумағына орналасқан. Мешіт XIXғ. соңы мен XX ғ. басында, Талас –Шу аймағында қалыптасқан діни-рухани сәулет нысандарына тән дәстүрлі үлгіге байланыстырылып тұрғызылған. Бұл мешіт Қара Қожаның бастамасы бойынша 1909 жылы тұрғызылған, кейіннен оның аты берілген, ол 16,9х16,26м көлемде төрт бұрышты формада жоспарланып тұрғызылған.Мешіт 27см х 13см х 5см, 25см х 14см х 6см, 26см х 12см х 6см, 25см х 25см х 4см көлемді сазды лайдан күйдіріп құйылған қызыл кірпіштен тұрғызылған. Мешіт құрылысына көп күмбезді монументальді үлгідегі намаз оқитын залы мен айван кіріккен. Қасбеттері шектеулі түрде беттік кірпіштік қалаумен салынған. Қабырғаларында эпиграфиялық мәнер-қалыбында аллаға сыйыну сентенциясы құрылыстың тұрғызылған күні, айы, жылы болып табылатын хижраның 1327 (1909) жылы өрнектелген.
### Мешітті зерттеу
Алғашқы рет ескерткішті 1945 жылы Г.И.Пацевичтің басшылығымен ЭРУДА зерттеген. Кейіннен 1949 жылы Л.М.Ремпел бастаған Жамбыл облыстық музей экспедициясы зерттеді. 1975-1980 жылдары «Қазжобажаңғырту» сәулетшілері , 2000 жылы –НИПИ ПМК мамандары зерттеген.
### Жөндеу жұмыстары
80-ші жылдар соңына таман біртіндеп күмбез мүжіле бастаған, парапетті қабырғаларында көптеген жарықшақтар пайда болған. 1985-1989 жылдары жүргізілген жөндеу жұмыстары аяқсыз қалған. Толық қайта жөндеу жұмыстары 2003-2004 жылдары жүргізілді.
## Дереккөздер
* http://www.drevniytaraz.kz/install/index.php?option=com_content&view=article&id=107:2015-06-23-09-32-49&catid=38:2010-02-28-16-21-42&Itemid=2(қолжетпейтін сілтеме)
* http://www.madenimura.kz/kk/culture-legacy/region/zambyl_oblast/memorial/karakoja Мұрағатталған 12 қыркүйектің 2016 жылы.
* http://www.info-tses.kz/news/islam-d-n-n-tarat-1179-an-1241-ulieler/(қолжетпейтін сілтеме) |
Қарабұта — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Қарабұта ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 51 км-де жерде.
## Дереккөздер |
Сағат — Абай облысы Үржар ауданы, Қарақол ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 153 км-дей жерде, Сасықкөл көлінің солтүстік жағасында орналасқан.
## Дереккөздер |
Сарытерек — Абай облысы Үржар ауданы, Қарақол ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 115 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 212 адам (115 ер адам және 97 әйел адам) болса, 2009 жылы 149 адамды (80 ер адам және 69 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарақол, Қаракөл — Абай облысы Үржар ауданындағы ауыл, Қарақол ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 112 км-дей жерде, Қарақол өзенінің төменгі ағасы тұсында орналасқан.
## Дереккөздер |
Ферма 3 — Абай облысы Үржар ауданы, Қарақол ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 135 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 922 адам (474 ер адам және 448 әйел адам) болса, 2009 жылы 581 адамды (304 ер адам және 277 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жанай — Абай облысы Үржар ауданы, Егінсу ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 6 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Көктерек — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Көктерек ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 28 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Қаратұма (1993 жылға дейін — Кировка) — Абай облысы Мақаншы ауданындағы ауыл, Қаратұма ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Мақаншы ауылынан солтүстікке қарай 43 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Малақ — Абай облысы Үржар ауданы, Науалы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 7 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Тасарық — Абай облысы Үржар ауданы, Жаңатілек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 26 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Жаңатілек ауылдық округі – Абай облысы Үржар ауданындағы әкімшілік бірлік. 2007 жылға дейін "Благодатный ауылдық округі" деп аталды.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Жаңатілек, Тасарық ауылдары кіреді. Орталығы – Жаңатілек ауылы.
## Дереккөздер |
Үшбұлақ — Абай облысы Үржар ауданы, Қоңыршәулі ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан солтүстік-батысқа қарай 64 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Пруггерово — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Вавилон ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-батысқа қарай 9 км-дей жерде.
## Тарихы
Ауыл 1907 жылы неміс қоныстанушылары - Гнаденбургтегі Кавказ колониясынан ағайынды Пруггер, Рорбах колониясынан А. Бахман және басқалар (Штириядан көшіп келгендер) құрған. 1917 жылға дейін Томбы губерниясының Змейногорск уезінің Александровская болысының евангелиялық ауыл. Лютерандық махалла Томбы-Барнаул. 1926 жылы ауылдық кеңестің орталығы, ауылда кооперативтер дүкені, май картелі, бастауыш мектеп болды. 1931 жылы «Фридфельд» ауылшаруашылық еңбек бірлестігі, одан кейін Э.Тальманн атындағы ұжымшар құрылды. Осы кезде ауылда жел диірмені, электр станциясы, жеті жылдық мектеп, клуб, радиоторап, медициналық орынжай жұмыс істеді.
## Халқы
## Дереккөздер |
Кенюхово — Шығыс Қазақстан облысының Шемонаиха ауданы, Вавилон ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Тарихы
Кенигово ауылын 1907 жылы Қара теңіз аймағынан қоныс аударған немістер құрған. Ол өз атын жер иеленуші, инженер О. Кенигтің атауынан алды. 1917 жылға дейін Томбы губерниясының Змейногорск уезі, Александровская болысының лютерандық ауылы болды.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Горкуново — Шығыс Қазақстан облысының Шемонаиха ауданы, Вавилон ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-батысқа қарай 15 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Жаңа Ильинка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Первомай кенттік әкімдігінің құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Халықаралық Ақтау Әуежайы Қазақстандағы халықаралық әуежай. Ол Ақтау орталығынан 21 км қашықта орналасқан.
## Тарихы
1983 жылдан әуежай бастап жұмысын іске асыруда және азаматтық авиацияда пайдаланылатын барлық әуе кемелердің түгелдей дерлiк түрлерiн қабылдау мен ұшыру үшін жабдықталған.
1996 жылғы қараша айында «Ақтау Халықаралық әуежайы» Акционерлік қоғамы құрылды. Әуежай Ил-76, АН-124 «Руслан» ауыр жүк тиейтін әуе кемелер түрлерін қабылдайды.
2007 жылғы желтоқсанда Маңғыстау облысының әкімдігі "Ақтау Халықаралық әуежайы" АҚ акцияларының 100% мемлекеттік пакетін жеке ұйымның сенімгерлік басқаруына беруге тендер өткізді. Акциялар "ATM GRUP Uluslararasi Havalimani YAPIM Yafirim ve lslet-me Ltd St" ЖШС-не 28 жыл мерзімге берілді. Сол жылы АТМ GRUP ЖШС мен Маңғыстау облысының әкімдігі арасында 30 жыл мерзімге жаңа жолаушылар терминалын салуға және басқаруға концессия шарты жасалды. Каспийаралық өңірдегі мұнай саласының қарқынды дамуы жүк тасымалдау көлемін ұлғайтуды, мұнайшыларға қажетті жабдықтарды тез жеткізу үшін, өз кезегінде жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу мен әуежайды қайта жаңғырту қабілеттілігін туғызды. Сенімгерлік Басқарудың шартына сәйкес әуежайды қайта жаңғырту және ұшып-қону жолағын ұзарту, жүргізу жолағын және перронды қайта жаңарту, санатсыз ОМИ жарық дабыл жүйесін ИКАО халықаралық стандарттарына лайықты бірінші санаттағы ОВИ жүйесімен алмастыру жүргізілуде. Қайта жаңғырту аяқталғаннан кейін ҰҚЖ-ның ұзындығы 3060 м., ені 45 м., жабылғы тығыздығы кемінде 50 PCN құрайды. Бұл максималды ұшу массасы бойынша барлық ауыр жүк тиейтін кемелерді шектеусіз қабылдау мүмкіндігін береді.
2009 жылы жаңа жолаушылар терминал құрылысын салу аяқталды. Терминалдың өткізу қабілетілігі сағатына 450 жолаушы, VIP және CIP - залдарын атқаратын ауданды қоса алғанда, жалпы ауданы 13 400м2 құрайды. Жолаушылар терминалының қауіпсіздігі мен жайлылығы үшін, қазіргі заманғы құралдармен, қауіпсіздік пен күзетті қоса алғанда, жаңа электронды және электромеханикалық жүйелермен, оның ішінде: телескопиялық жолаушылар көпірлерімен, электронды тіркей бағанымен, HVAC- салқындату мен жылыту жүйесімен, FIDS - электронды таблода ұшулар туралы хабарлау жүйесімен, X- RAY- ренгенді сканерлермен, CCTV- бейнебақылау жүйесімен, лифттер мен эскалаторлармен жабдықталған.
2009 жылы әуежай «ТМД елдер арасында ең үздік әуежай» байқауында 2008 жылғы «ТМД елдер арасында қарқынды дамушы әуежай» номинациясында жеңімпаз болды.
2010 жылғы мамыр айында Ақтау әуежайы 2009 жылғы «ТМД елдер арасында перспективті дамитын әуежай» болып мақұлданды.
Қазіргі уақытта Ақтау әуежайы, Астана және Алматы әуежайларынан кейін, тасымалдаулар көлемі бойынша Қазақстан Республикасында расында үшінші орында тұр. Әуежайда қазақстандық және шетелдік авиакомпаниялар қызмет көрсетеді, олар 8 ішкі және 16 халықаралық бағыттар бойынша ұшуларды орындайды. Ақтау қаласынан Мәскеу, Ыстанбұл, Баку және Киев қалалары арқылы, әлемнің кез-келген нүктеcіне жетуге болады. Қазақcтанның барлық жолаушылар транзиті өңірлік авиакомпаниялардың арқасында жүзеге асырылады, олар жолаушылар потенциялы азырақ қалалардан (Атырау, Шымкент, Қызылорда, Ақтөбе, Орал) жолаушыларды Ақтау әуежайына жинап, олар аталған 4 ірі әуежайлардан әрі қарай дүние жүзіне шығады. Қазіргі таңда әуежай облыстың транзитті потенциалын іске асыру мақсатында әлемнің түйістіру әуежайларына жаңа бағыттарды ашу бойынша маркетинг жұмыстарын жүргізеді.
## Тасымалдаушылар мен бағыттар
### Жолаушылар тасымалдау
Жолаушылар саны
2008 — 474 000 2009 — 450 000 2010 — 585 000 2013 — 776 0002014 — 813 7462015 — 845 7102016 — 865 774 2017- 1 072 400 2018 - 1 023 900
## Дереккөздер |
Сугатовка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Вавилон ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-батысқа қарай 11 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Тарык Акан (туған кездегі аты Тарык Тахсин Урегюль 13 желтоқсан 1949, — 16 қыркүйек 2016 жыл,) — түрік актері және продюсері, , 1970 жылдары негізгі кезеңде қызмет үлесіне тиген . Тарык Акан 111 көркем фильмдерде және 4 киносериалдарда рөл сомдаған.1973 және 2002 жылдар аралығындағы уақытта 12 премияның лауреаты атанды.
## Өмірбаяны
1949 жылы 13 желтоқсанда Стамбул қаласында дүниеге келген. Отбасындағы 3-бала болды. Аканның әкесі әскери адам болғандықтан, олар жиі көшіп отырды. Сондықтан да Тарык Акан мектепке Эрзурумда барған, ал бастауыш білімді Кайсериде тәмамдады. Аканның әкесі әскери қызметтен шығып кеткен соң, отбасы Бакыркей стамбулдық ауданға көшіп кетті. Акан Йылдыз техникалық университетін бітірді, содан кейін журналистика колледжін де.Тарык Акан әскерде қызмет еткен, қызметті 1979 жылы Денизлиде атқарды.
Актерлік мансапты бастамас бұрын Акан жағажай құтқарушысы болып қызмет атқарған.
1980 жылдық мемлекеттік төңкерістен кейін Акан екі жарым айдай түрмеге отырғызылды.
2016 жылдың 16 қыркүйегінде Стамбулда өмірден өтті.
Акан Тарык Зухурутбаба зиратында жерленген болатын. Актермен қоштасу салтанатына 1000 адам қатысқан, және олардың арасында Ахмет Сезер және Кемаль Кылычдароглу болған болатын.
Жеке өмірі
1986 жылы Акан Тарык Ясемин Эркутқа үйленді. Сол жылы олардың ұлы Барыш Зеки Эрегюль дүниге келді. Тағы 2 жыл өткен соң Акан мен Ясеминда егіз балалар туылды, ұл Яшар Озгюр және қыз Озлем. 1989 жылы ерлі-зайыптылар ажырасып кетеді.
Тарык Аканның ұлы Барыш Зеки де сонымен қатар киноға түсті. 1989 жылы ол «Deli Deli Olma» фильмінде рөл ойнады, онда Барыш Зеки өзінің әкесінің жас күніндегі рөлін сомдады. |
Белый Камень — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Разин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 9 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Абай — Абай облысы Үржар ауданы, Қарақол ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Үржар ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 116 км-дей жерде.
## Дереккөздер |
Хромтау — қала, Ақтөбе облысы Хромтау ауданының (1967 жылдан бері) және Хромтау қалалық әкімдігі орталығы.
## Географиялық орны
Облыс орталығы - Ақтөбе қаласынан шығысқа қарай 86 км жерде, Мұғалжар тауының солтүстік етегінде, Ойсылқара (Сарымырза) өзені бастауындағы дөңесті жерде орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 21740 адам (10211 ер адам және 11529 әйел адам) болса, 2009 жылы 24089 адамды (11630 ер адам және 12459 әйел адам) құрады.
## Тарихы
Іргесі 1940 жылы Дөң хромит кен орнының игерілуіне байланысты жұмысшы кенті ретінде қаланған.
## Кәсіпорындары
Қаладағы негізгі кәсіпорындар: «Дөң кен байыту комбинаты» және «Дөң мұнайбаза» АҚ-дары. Одан басқа қалада «Керамика» АҚ, «Рахат-21», «Сауда орталығы», «Әділ фирмасы» ЖШС-тері, «Бек» ӨК, т. б. шағын жеке кәсіпкерліктер («Егізбаев», «Наурызбаев», т. б.) жұмыс істейді.
## Инфрақұрылымы
Әлеуметтік салада жалпы білім беретін 6 мектеп, 1 кәсіптік-техикалық мектеп, 3 балабақша, Кеншілер мәдениет үйі, клуб, пошта, телеграф жүйелері, 100 орындық шипажай, т.б. бар. Хромтау арқылы ресубликалық маңызы бар Қандыағаш — Алтынсарин — Жітіқара — Қостанай темір жол және Қарабұтақ — Темірбек Жүргенов — Денисовка — Қостанай автомобил жолы өтеді.
## Дереккөздер |
Волчанка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданындағы ауыл, Волчанка ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Крюковка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Волчанка ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 19 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Кандыковка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Волчанка ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 24 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Қарауылтөбе – Сасықкөл көлінің солтүстік-батысындағы төбе.
## Географиялық орны
Абай облысы Үржар ауданы Таскескен ауылының оңтүстік-батысында 41 км жерде орналасқан. Солтүстігінде Қаражырық, Қарашаш, Құттыбике бұлақтары, батысында Орталық төбесі мен Қызылқайнар, Қошқар көлдері, оңтүстігінде Сасықбастау, Бастөбе төбелері, шығысында Қырыққұдықдала қонысы жатыр.
## Жер бедері
Абсолюттік биіктігі 470 м. Солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа қарай 3 км-ге созылып жатыр, енді жері 1 км.
## Өсімдігі
Сұрғылт қоңыр топырақ жамылғысында жусан, бұйырғын, көкпек, баялыш жүзгін, т.б. өсімдіктер өседі.
## Дереккөздер |
Крюковка — Ресейдегі өзен. Саратов облысы, Волгоград облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. Өзен сағасы Үлкен Колышлей өзенінің оң жағалауынан 37 км қашықтықта орналасқан. Өзен ұзындығы 10 км-ді құрайды.
## Су реестрінің мәліметтері
Ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша Дон су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі — Медведица бастауынан Терса өзенінің құйылысына дейін. Өзен саласы — Хопер және Солтүстік Дон салаларының құйылысы аралығындағы Дон тармағының су алаптары, өзен алабы — Дон (су алабының Ресейдегі бөлігі).
Ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған РФ территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша:
* Мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды — 05010300112107000008054
* Гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (ГЗ) коды — 107000805
* Су алабының коды — 05.01.03.001
* ГЗ томының нөмірі — 07
* ГЗ бойынша шығарылуы — 0
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Ресей Федерациясы Табиғи ресурстар және экология министрлігі Мұрағатталған 26 мамырдың 2015 жылы. |
* Қараағаш ауылдық округі — Абай облысы Аягөз ауданындағы әкімшілік бірлік.
* Қараағаш ауылдық округі — Ақтөбе облысы Алға ауданындағы әкімшілік бірлік.
* Қараағаш ауылдық округі — Батыс Қазақстан облысы Шыңғырлау ауданындағы әкімшілік бірлік.
* Қараағаш ауылдық округі — Ұлытау облысы Жаңаарқа ауданындағы әкімшілік бірлік. |
Үлкен Өзен, Қараөзен - Ресейдің Саратов және Қазақстанның Батыс Қазақстан облыстары жеріндегі өзен. Қазақстан аумағында Қараөзен деп аталады. Еділ-Жайық өзендері аралығында. Ұзындығы 650 км.
## Бастауы
Жалпы Сырттың батыс бөлігіндегі жазықтан басталып, Қамыс-Самар көлдеріне құяды.
## Гидрологиясы
Қазақстан аумағындағы су жиналатын алабының ауданы 9,4 мың км2, көп жылдық орташа су ағымы 7,80 м³/с. Аңғары кең, көпшілік жерінде батпақты жайылмасы шағын көлшіктер жасайды. Қар суымен толығады. Көктемде су бірнеше км-ге жайылып, жазда суы тартылғаннан кейін астық тұқымдас шалғын шөп қалың өседі.
## Археология
Өзеннің археологиялық ескерткіштері белгілі, соның ішінде ортағасырлық қорымдар бар қорғандар. Мокринск қорымының археологиялық зерттеулері кезінде Алтын Орданың күміс теңгелері табылды.
Өзеннің оң жағалауында Орошаемое елді мекенінен оңтүстікке қарай 150 м және Александров Гайдан солтүстікке қарай 1,5 км жерде Алғай неолиттік орны бар.
Мамонттың қалдықтары (тістері, азулары - жақсы сақталған, сүйектері) және антидилювиялық бұқаның қалдықтары өзен жартастары мен түбінен жиі кездеседі.
## Өзен бойындағы елді-мекендер
* Саратов облысы:
* Краснопартизан ауданы: Милорадовка, Головинщено;
* Ершовский ауданы: Семено-Полтавка, Целинный, Рефлектор, Михайловка, Осинов Гай, Новорепное, Орлов Гай;
* Дергачев ауданы: Золотуха, Зерновой;
* Новоузенск ауданы: Куриловка, бекініс Өзен, Таловка, Дмитриевка, Радищево, Новоузенск, Алғай;
* Александрово-Гай ауданы: Луков Кордон, Александров Гай, Новоалександровка, Приузенский;
* Батыс Қазақстан облысы:
* Қазталов ауданы: Қайыңды, Ащысай, Ақпәтер, Егінсай, Таңат, Жаңажол, Жалпақтал, Қараөзен, Сатыбалды, Төреғали;
* Жанғала ауданы: Жаңажол, Мәштексай, Сарыкөл.
## Дереккөздер |
Половинка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Усть-Таловка кенттік әкімдігі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 6 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Межовка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Выдриха ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 10 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Барашки — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Первомай кенттік әкімдігінің құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 52 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Зевакино — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданындағы ауыл, Зевакин ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 49 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Үбі — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Зевакин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 37 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Зевакино – көне зираттар орны. Шығыс Қазақстан облысы, Шемонаиха ауданы, Шемонаиха ауылының батысында, Ертіс өзенінің жағалауына жақын орналасқан. 500-ден астам зираттардың пайда болған мерзімі қола дәуірінен ортағасырлық қимақтар кезеңіне дейінгі уақытты қамтиды. Зевакиноны 1964 – 74 жылы Өскемен педагогикалық институтының археологиялық (қазіргі Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті) экспедициясы (жетекшісі Ф.К. Арсланова) зерттеп, Қазақстанның ежелгі дәуірдегі және ортағасырлық тарихына байланысты көптеген деректер жинады. Қола дәуірі ескерткіштерінің жер үсті құрылымдары, көбінесе, кварц тастарынан қаланған дөңгелек қоршаулар түрінде болып келеді, ал қабір іші гранит плиталардан немесе сланец тастардан қаланған. Мүрделер аяқтары бүгіліп, оң жағына жатқызылып, бастары батысқа қаратыла жерленген. Зерттеу барысында мүрделермен бірге геометриялық оюлармен безендірілген қыш ыдыстар, қола, алтын, т.б. әшекейлер, моншақтар, жебенің ұшы, қанжар, пышақ, ине, біз табылды. Зираттардың келесі тобы – ерте темір дәуіріне жататын ескерткіштер (9 – 8 ғасырлар). Оған үлкен кешен – ерекше рәсіммен ұжымды түрде жерленген адамдардың моласы жатады. Моладан бірнеше темір пышақтар табылған. Қазақстанда 9 – 11 ғасырлар аралығында дербес мемлекеттік бірлестік құрған түркі тілдес қимақ тайпаларының мәдениеті көп жылдар бойы осы Зевакино ескерткіштері көмегімен кешенді түрде зерттеліп, қимақ мәдениеті атауы ғылыми айналымға енді. Табылған ескерткіштер арасында қимақтардың қару-жарақтары, ат әбзелдері, т.б. бар. Ең құндысы қола айнаның бетіне сызып жазылған сына жазу.
## Дереккөздер |
Выдриха — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданындағы ауыл, Выдриха ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 22 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Берёзовка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Волчанка ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 14 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Тәутенов Айғали Ерманұлы – Ұлы Отан соғысының ардагері. 1923 жылы Қызылорда облысы Тереңөзек ауданында орта шаруаның көп балалы отбасында дүниеге келген. Сырдың бойында Шіркейлі арнасының жағасында орналасқан Хан мектебінде білім алып, жетіжылдықты 1939 жылы бітіреді. Колхозда әртүрлі жұмыстар атқарады.
## Соғыстағы ерліктері
### Марапаттары
А.Тәутенов соғыста көрсеткен ерліктері үшін «Отан соғысы» орденімен, бірнеше медальдармен марапатталған. Елге оралған соң 1947-1953 жылдар аралығында колхозда шаруашылықпен айналысып бригадир, ферма меңгерушісі колхоз бастығы, партия ұйымының хатшысы қызметтерін атқарған. 1960-1961 жылдары қой фермасында бригадир, ал 1962 жылдан бастап Тереңөзек созхозының К.Маркс бөлімшесінде егіс бригадирі болды. 1965 жылдан бастап Тереңөзек ауданы №1 күріш совхозында (кейін ҚазССР-ның 50 жылдығы атындағы) өндіріс бригадирі, бөлімше меңгерушісі болып, 1986 жылы 59 жыл еңбек өтілімен зейнеткерлікке шықты. А.Тәутенов мемлекет марапатына, ел алғысына бөленген жан. Оның есімі Қазақ Республикасының «Алтын кітабына» жазылды. Үздік еңбек көрсеткіштері үшін «Құрмет белгісі», «Еңбек Қызыл Ту» ордендерімен, «Еңбекте үздік шыққаны үшін» медалімен марапатталды. Ол Бүкілодақтық Халық Шаруашылығы жетістіктері көрмесінің күміс, қола белгілерінің иегері атанды.
Абзал жүректі қос майданның ардагері1999 жылы ақпан айында 76 жасында дүниеден өтті.
### Дереккөздер |
Конёвка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Каменев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 14 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Рулиха — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Каменев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 18 км-дей жерде, Тал өзенінің оң жағасында орналасқан.
## Тарихы
Іргесі 1962 жылы сүт өндіру бағытындағы “Аврора” кеңшарын ұйымдастыруға байланысты қаланған. 1963 жылы мұнда №24 кәсіптік-техникалық мектеп ашылды. 1996 жылы кеңшар таратылғаннан кейін оның негізінде шаруа қожалығы құрылды.
## Халқы
## Дереккөздер |
Үлкен Өзен — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Волчанка ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан шығысқа қарай 32 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Рулиха — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Каменев ауылдық округі құрамындағы ауыл, темір жол бекеті.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 18 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Михайловка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Каменев ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 16 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Қызыл Шемонаиха — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданындағы ауыл, Разин ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстікке қарай 6 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Луговое — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Октябрь ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан солтүстік-батысқа қарай 14 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Топар сөзі мынадай мағыналар білдіруі мүмкін:
Елді мекендер:
* Топар – Абай облысы Аягөз ауданындағы таратылған ауыл.
* Топар – Алматы облысы Балқаш ауданындағы ауыл.
* Топар – Қарағанды облысы Абай ауданындағы кент.
Басқа мағыналар:
* Топар – габбро-диорит кен орны.
* Топар – Іле алабындағы өзен. |
Маралды — Абай облысы Жаңасемей ауданы, Жиенәлі ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Семей қаласынан батысқа қарай 39 км-дей жерде, Ертіс өзенінің сол жағалауында, орманды белдемде орналасқан.
## Дереккөздер |
Достық — Абай облысы Жаңасемей ауданы, Достық ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Семей қаласынан батысқа қарай 23 км жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Мұқыр — Абай облысы Жаңасемей ауданындағы ауыл, Ертіс ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Семей қаласынан батысқа қарай 9 км-дей жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Берёзовка — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Усть-Таловка кенттік әкімдігі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 3 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Заречное — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Усть-Таловка кенттік әкімдігі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Шөптіқақ — Абай облысы Жаңасемей ауданы, Приречный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Семей қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 18 км-дей жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Мұрат — Абай облысы Жаңасемей ауданы, Ертіс ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Семей қаласынан батысқа қарай 4 км-дей жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Жарқын — Абай облысы Жаңасемей ауданы, Приречный ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Семей қаласынан оңтүстікке қарай 5 км-дей жерде орналасқан.
## Дереккөздер |
Жаңа Үбі — Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданы, Зевакин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Шемонаиха қаласынан оңтүстікке қарай 42 км-дей жерде.
## Халқы
## Дереккөздер |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.