!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
Ən çox istehsal olunan təyyarələrin siyahısı | Siyahıda 5000 ədəddən çox istehsal olunan təyyarələr yer alıblar. 20.000 ədəddən çox istehsal olunanlar 10.000-20.000 ədəd arası istehsal olunanlar 5.000–10.000 ədəd arası istehsal olunanlar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=322409 |
Ən çox oxunan kitablar | Bu siyahıda bu günə kimi ən çox tirajlarla satılan kitablar yer almışdır. Bu siyahıda komikslər və dərslik kitabları yer almayıblar. Bibliya, Quran çox güman ki, ən çox yayılmış kitablardır. Amma bu kitabların nüsxələrinin sayını dəqiq bilmək mümkün olmadığından, onlar bu siyahıya daxil edilməyiblər. Siyahıdan eləcə də bəzi siyasi kitablar çıxarılıblar. Məsələn Adolf Hitlerin və Mao Tszedunun yazdıqları kitablar: "Üç muşketyor", "Pinokyo", "Alisa möcüzələr ölkəsində", "Don Kixot" kimi əsərlər də hansı tirajla satıldıqları məlum olmadığı üçün siyahıda yoxdurlar. Harri Potterin 7 kitabının isə hər birinin ayrı ayrılıqda satış tirajı bilinmədiyindən siyahıda hamısı bir seriya kitab kimi yer alıblar. Həmçinin bax: Biznes Kitabları ilə özünü inkişaf etdir. Ən çox satılan bir cildlik kitablar 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə 30–50 milyon nüsxə 20–30 milyon nüsxə 10–20 milyon nüsxə Satış tirajı məlum deyil Qeyd: Bu kitabların satış tirajları məlum deyil, amma ən azı 10 milyon dənə nüsxələri olduğu sübut olunduğundan bu siyahıda yer alırlar. Ən çox satılan kitab seriyaları 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə Ən çox satılan, müntəzəm olaraq yenilənən kitablar 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə 30–50 milyon nüsxə 20–30 milyon nüsxə Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=293046 |
Ən çox satılan kitabların siyahısı | Bu siyahıda bu günə kimi ən çox tirajlarla satılan kitablar yer almışdır. Bu siyahıda komikslər və dərslik kitabları yer almayıblar. Bibliya, Quran çox güman ki, ən çox yayılmış kitablardır. Amma bu kitabların nüsxələrinin sayını dəqiq bilmək mümkün olmadığından, onlar bu siyahıya daxil edilməyiblər. Siyahıdan eləcə də bəzi siyasi kitablar çıxarılıblar. Məsələn Adolf Hitlerin və Mao Tszedunun yazdıqları kitablar: "Üç muşketyor", "Pinokyo", "Alisa möcüzələr ölkəsində", "Don Kixot" kimi əsərlər də hansı tirajla satıldıqları məlum olmadığı üçün siyahıda yoxdurlar. Harri Potterin 7 kitabının isə hər birinin ayrı ayrılıqda satış tirajı bilinmədiyindən siyahıda hamısı bir seriya kitab kimi yer alıblar. Həmçinin bax: Biznes Kitabları ilə özünü inkişaf etdir. Ən çox satılan bir cildlik kitablar 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə 30–50 milyon nüsxə 20–30 milyon nüsxə 10–20 milyon nüsxə Satış tirajı məlum deyil Qeyd: Bu kitabların satış tirajları məlum deyil, amma ən azı 10 milyon dənə nüsxələri olduğu sübut olunduğundan bu siyahıda yer alırlar. Ən çox satılan kitab seriyaları 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə Ən çox satılan, müntəzəm olaraq yenilənən kitablar 100 milyon nüsxədən çox 50–100 milyon nüsxə 30–50 milyon nüsxə 20–30 milyon nüsxə Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=292348 |
Ən çox ziyarət edilən saytların siyahısı | Bu siyahı avqust 2023-cü ilin avqust ayına olan məlumata əsasən, Similarweb tərəfindən hər ay yenilənən "Ən yaxşı veb-saytlar sıralaması" siyahısında yer alan ilk 50 veb-sayta əsasən dünyada ən çox ziyarət edilən veb-saytların siyahısıdır. Siyahıda əvvəlki ayla müqayisədə onların reytinqdə dəyişməsi də yer alır. Alexa İnternet 1 may 2022-ci ildə dayandırılmış oxşar reytinq təklif etdi. Həmçinin bax Ən azı 100 milyon aktiv istifadəçisi olan sosial platformaların siyahısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=812079 |
Ən çox ziyarət edilən sənət muzeyləri | Ən çox ziyarət edilən sənət muzeyləri — Dünyanın ən çox ziyarət edilən sənət muzeylərinin siyahısı ziyarət edənlər arasında ən böyük marağa səbəb olan, əsasən sənət əsərlərindən ibarət olan ekspozisiya, muzey və qalereyalara aid olan 100 siyahıdan ibarətdir. İncəsənətdə sənət dedikdə heykəl , rəsm, qrafik, fotosənəd və dekorativ-tətbiqi incəsənət anlaşılır. Siyahıya sənət muzeyləri olmayan (məsələn, Pekin şəhərindəki Yasaq şəhər) turistik görməli yerlər qeyd edilməyib.Həmçinin siyahıda qismən incəsənət əsərlərinə malik ekspozisiya, muzeylər deyil , lakin əsasən konkret mövzuya həsr edilmiş xüsusi muzeylər (məsələn, Londonda Təbiət Tarixi Muzeyi) yer alıb. Bu siyahı, beynəlxalq nüfuzlu "The Art Newspaper" sənət jurnalının məlumatlarına əsaslanaraq, ildə bir dəfə birbaşa oxşar siyahıları yazır, bu siyahı 2014-cü ilin məlumatlarına əsaslanır. Siyahıda ən böyük nümayəndəlik ABŞ-da olan muzeylərdir - 18 və Böyük Britaniya - 14, İspaniya (9) və Fransa (8), ardından 6 muzey Braziliya və 5 muzey Rusiya, Avstraliya və Cənubi Koreyada mövcuddur. İl ərzində ən çox ziyarətçisi olan muzeylər Böyük Britaniyadadır - 30 milyondan çox insan. Siyahıdakı muzeylərdən ən çoxu Londonda yerləşir-11 və Paris -7, Berlin, Madrid və Tokioda-4 muzey yerləşir.Siyahıda qeyd edilmiş muzeylərin çoxu, Avropa qitəsi ərazisində yerləşir -55, Şimali Amerika ərazisində -22 muzey, Asiya -12 muzey, Cənubi Amerikada -6, Avstraliya -5; Afrika muzeyləri siyahıda göstərilməyib. Xarici keçidlər "Visitor Figures 2014: The grand totals: exhibition and museum attendance numbers worldwide" (PDF). The Art Newspaper. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=718073 |
Ən çox ziyarət edilən sənət muzeylərinin siyahısı | Ən çox ziyarət edilən sənət muzeyləri — Dünyanın ən çox ziyarət edilən sənət muzeylərinin siyahısı ziyarət edənlər arasında ən böyük marağa səbəb olan, əsasən sənət əsərlərindən ibarət olan ekspozisiya, muzey və qalereyalara aid olan 100 siyahıdan ibarətdir. İncəsənətdə sənət dedikdə heykəl , rəsm, qrafik, fotosənəd və dekorativ-tətbiqi incəsənət anlaşılır. Siyahıya sənət muzeyləri olmayan (məsələn, Pekin şəhərindəki Yasaq şəhər) turistik görməli yerlər qeyd edilməyib.Həmçinin siyahıda qismən incəsənət əsərlərinə malik ekspozisiya, muzeylər deyil , lakin əsasən konkret mövzuya həsr edilmiş xüsusi muzeylər (məsələn, Londonda Təbiət Tarixi Muzeyi) yer alıb. Bu siyahı, beynəlxalq nüfuzlu "The Art Newspaper" sənət jurnalının məlumatlarına əsaslanaraq, ildə bir dəfə birbaşa oxşar siyahıları yazır, bu siyahı 2014-cü ilin məlumatlarına əsaslanır. Siyahıda ən böyük nümayəndəlik ABŞ-da olan muzeylərdir - 18 və Böyük Britaniya - 14, İspaniya (9) və Fransa (8), ardından 6 muzey Braziliya və 5 muzey Rusiya, Avstraliya və Cənubi Koreyada mövcuddur. İl ərzində ən çox ziyarətçisi olan muzeylər Böyük Britaniyadadır - 30 milyondan çox insan. Siyahıdakı muzeylərdən ən çoxu Londonda yerləşir-11 və Paris -7, Berlin, Madrid və Tokioda-4 muzey yerləşir.Siyahıda qeyd edilmiş muzeylərin çoxu, Avropa qitəsi ərazisində yerləşir -55, Şimali Amerika ərazisində -22 muzey, Asiya -12 muzey, Cənubi Amerikada -6, Avstraliya -5; Afrika muzeyləri siyahıda göstərilməyib. Xarici keçidlər "Visitor Figures 2014: The grand totals: exhibition and museum attendance numbers worldwide" (PDF). The Art Newspaper. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=538191 |
Ən çox ziyarət edilən sənət muzeylərinin siyahısı (2014) | Dünyanın ən çox ziyarət edilən incəsənət muzeylərinin siyahısında ziyarətçilər arasında ən çox ziyarət edilən və eksponatları əsasən sənət əsərlərindən ibarət olan 100 muzey və qalereya yer alıb. Bədii sənət dedikdə heykəltaraşlıq, rəngkarlıq, qrafika, foto sənəti və dekorativ-tətbiqi sənət aiddir. Siyahıya sırf sənət muzeyi olmayan turistik yerlər daxil edilmir (məsələn, Pekindəki Yasaq şəhər). Həmçinin, eksponatları içərisində qismən sənət əsərləri olan, lakin əsasən konkret tematikaya həsr olunmuş, ixtisaslaşdırılmış muzeylər (məsələn, Londondakı Təbiət tarixi muzeyi) də siyahıya daxil edilməyib. Siyahı ildə bir dəfə oxşar siyahıları dərc edən beynəlxalq nüfuzlu incəsənət jurnalı The Art Newspaperin məlumatlarına əsaslanır; bu siyahı 2014-cü ilin məlumatlarına əsaslanır. Siyahıda ən çox təmsil olunan muzeylər ABŞ-də - 18 və Böyük Britaniyadadır - 14. Sonrakı yerlərdə İspaniya (9), Fransa (8), 6 muzeylə Braziliya və 5 muzeylə Rusiya, Avstraliya və Cənubi Koreya gəlir. Böyük Britaniya muzeyləri ildə ən çox ziyarətçi sayına malikdir - 30.000.000-dan çox insan. Siyahıdakı muzeylərin əksəriyyəti Londonda - 11 və Parisdə - 7, habelə hər birində 4 muzey olmaqla Berlin, Madrid və Tokioda yerləşir. Siyahıdakı muzeylərin əksəriyyəti Avropa qitəsinin ərazisində yerləşir - 55 muzey. Digər qitələr Şimali Amerikada - 22 muzey, Asiyada - 12 muzey, Cənubi Amerikada - 6, Avstraliyada - 5 muzey olmaqla sıralanır. Afrika muzeyləri siyahıya düşə bilməyib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=745592 |
Ən ölümcül aviasiya qəzaları və insidentlərinin siyahısı | Ən azı 50 nəfərin ölümü ilə nəticələnən aviasiya qəzaları və olaylarının siyahısı — məqaləsinə ticari sərnişin və kargo uçuşları, hərbi sərnişin və kargo uçuşları, yaxud bir hadisədə ən azı 50 nəfərin həlak olduğu ümumi aviasiya qəzaları və insidentləri daxildir. Terorist və ya digər hücumlar da daxil olmaqla 539 belə hadisə baş verib. Bunlardan 198-i ən azı 100 ölüm, 33-ü ən azı 200 ölüm, 8 qəza ən azı 300 ölüm, 4 qəza isə ən azı 500 nəfərin ölümü ilə nəticələnib. 1923-cü ildən (ilk belə qəza və hadisəsi 50-dən çox adamın ölümü ilə nəticələnib) bu günə kimi, yeddi qitədə və üç böyük okeanda 571 təyyarə bu qəzalardan qaça bilməmiş və bütün qəzalarda ümumilikdə 56 min 669 nəfər həyatını itirmişdir. 17 dekabr 1903-cü ildə Rayt qardaşlarının qabaqcıl uçuşundan beş il sonra, 17 sentyabr 1908-ci il, Tomas Selfric, Virciniya ştatının Fort Myer şəhərində Rayt Model A-nın nümayişi zamanı Orville Rayt ilə sərnişin kimi uçarkən motorlu uçuşun ilk ölümü oldu. 1909-cu ildə Eugène Lefebvre motorlu bir təyyarəni idarə edərkən həlak olan ilk şəxs oldu, ilk ölümcül havada toqquşma isə 19 iyun 1912-ci ildə Fransanın Douai yaxınlığında baş verdi və hər bir təyyarənin pilotu öldü. Bu ilk aviasiya ölümlərindən sonra ölümcül təyyarə qəzalarının miqyası təyyarələrin ölçüsü və tutumu ilə mütənasib olaraq artmışdır. Bir ildə bir aviaşirkətin iştirakı ilə ən çox ölüm halı 2014-cü ildə baş verib, o zaman 537 nəfər (ehtimal ki, dağıntılar aşkar olunmayıb, ölənlərin sayı tam təsdiq edilməyib) Malaysia Airlines MH370 təyyarəsinin yoxa çıxması və dörd ay sonra Malaysia Airlines MH17 reysinin qəzaya uğraması nəticəsində baş verib. Tarixdə hər hansı aviasiya qəzasında ən çox ölüm hadisəsi 1977-ci ildə iki Boeing 747 təyyarəsinin uçuş-enmə zolağında toqquşması nəticəsində 583 nəfərin öldüyü Tenerife hava limanında baş vermiş qəzada baş verib. Havada toqquşma nəticəsində ölənlərin çoxu 12 noyabr 1996-cı ildə Hindistanın Yeni Dehli şəhərinin qərbində, Çarxi Dadridə havada toqquşma zamanı Səudiyyə Ərəbistanı Hava Yollarına məxsus Boeing 747–100B təyyarəsinin Dehlidən Səudiyyə Ərəbistanının Dhahran şəhərinə toqquşması nəticəsində baş verib. Qazaxıstan Hava Yollarına məxsus İlyushin İl-76-nın Çimkənddən Dehliyə uçması nəticəsində hər iki təyyarədə olan 349 nəfərin hamısı həlak olub. 11 sentyabr 2001-ci ildə Dünya Ticarət Mərkəzində American Airlines Flight 11 və United Airlines Flight 175-in qəsdən qəzaya uğraması, uçuşlarda olan 157 nəfərin ölümündən əlavə, 2606 nəfərin yerüstündə ölümünə səbəb oldu. 2012-ci ildə Boeing 1959–2011-ci illər arasında dünya üzrə kommersiya reaktiv təyyarə qəzaları ilə bağlı araşdırma yayımladı, 1798 qəza, 603-ü ölümcül olaraq təsnif edildi ki, bu da göyərtədə 29025 ölüm və əlavə 1173 yerüstü və ya qeyri-kommersiya təyyarəsi ilə toqquşma nəticəsində həlak olub. Boeing təhlili tədqiqat dövrünün sonuna doğru kommersiya aviasiya qəzalarında ölüm nisbətlərinin azaldığını göstərir. Əlavələr üçün meyarlar Siyahı üçün açar sözlər Siyahıdakı məlumat sütunlarına dair qeydlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=515988 |
Ənam surəsi | Ənam surəsi Qurani -Kərimin 6-cı surəsi Əl-Ənamavar) surəsi (Məkkədə nazil olmuşdur, 165 ayədir). Surə adını 136, 138, və 139-cu ayələrdə işlənən və davar mənasına gələn ənam sözündən almışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=21961 |
Ənarcan (Bostanabad) | Ənarcan (fars. انرجان) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Bostanabad şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 346 nəfər yaşayır (70 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=687211 |
Ənarcan (Təbriz) | Ənarcan (fars. انرجان) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Təbriz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 944 nəfər yaşayır (201 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=618728 |
Ənaristan | Ənaristan— İranın Buşehr ostanının Cəm şəhristanının Riz bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1, 857 nəfərdən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=294172 |
Ənba Əl Riyaza Əl Şəbəb (qəzet) | "Ənba Əl Riyaza Əl Şəbəb" (qəzet) — ərəbdilli qəzet. Ümumi məlumat Nəbil Tabakçılı və Əhməd Mehmet Kərküklü tərəfindən 1967-ci ilin noyabrında ilk sayı dərc edilmiş bu ərəbdilli mətbu orqan kiçk qəzet formatında “Şimal” mətbəəsində işıq üzü görüb. Bu qəzetin başqa saylarına rast gəlinməyib. Qəzetin bundan sonrakı nəşri ehtimal edilmir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=620118 |
Ənbar mühafəzəsi | Ənbar mühafəzəsi - İraqın 18 mühafəzəsindən biri. Ənbar mühafəzəsinin ərazisi 138.501 km², 1997-ci ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən əhalisi 1.023.776 nəfər, inzibati mərkəzi Ər-Rəmadi şəhəridir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=84212 |
Ənbər | Ənbər – Orta əsr mənbələrində adı müşklə birlikdə çəkilən qiymətli maddə. Mütəxəssisin bildirdiyinə görə, onu Hind okeanında yaşayan balinadan almaq olar. Balinanın ifrazatıdır. Onu ancaq okean və ya dənizin dibindən yığmaq mümkündür. Adıçəkilən maddə mumvari olur. Vaxtilə bu maddə İranda, Hindistanda, ərəb ölkələrində daha çox yayılmışdı. Hətta orta əsrlərdə onu ləl-cəvahirat qiymətinə satırdılar. Orta əsr ədəbiyyatı ilə tanış olduqda bəlli olur ki, ənbəri şahların, xəlifələrin sarayında küplərdə saxlayardılar. Özünü pis hiss edən ondan bir az götürüb ağrıyan yerinə çəkərdi və bir qədər keçməmiş ağrı dayanardı. Və yaxud ənbərdən ətir kimi istifadə edərdilər. Azərbaycanda ənbər Azərbaycanda da, müşkdən fərqli olaraq, ənbər vaxtilə geniş yayılıb. Özü də onu güllərdən əldə edibər. Vaxtilə Azərbaycanda ənbər satılan əttar dükanları olub. Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra bu dükanlar ləğv edilib. Xarici keçidlər Ənbər Arxivləşdirilib 2007-05-04 at the Wayback Machine University of Miami Ambergris FAQ Arxivləşdirilib 2008-03-02 at the Wayback Machine Natural History Magazine Article: Floating Gold — The Romance of Ambergris Arxivləşdirilib 2006-02-14 at the Wayback Machine Ambergris is also a fictional city, named for "the most secret and valued part of the whale," appearing in Jeff Vandermeer's books City of Saints and Madmen and Shriek: An Afterword. The word also appears in Ezra Pound's poem "Portrait d'une Femme." Chapters XCI and XCII of Moby Dick relate the extraction of ambergris from a deceased sperm whale. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=133580 |
Ənbər sürvə | Müşk sürvəsi, Ənbər sürvə (lat. Salvia sclarea) və ya Dağ küncüdü — adaçayı cinsinə aid bitki növü. Aethiopis sclarea (L.) Fourr. Salvia altilabrosa Pan Salvia calostachya Gand. Salvia coarctata Vahl Salvia foetida Lam. Salvia haematodes Scop. [Illegitimate] Salvia lucana Cavara & Grande Salvia pamirica Gand. Salvia sclarea var. calostachya (Gand.) Nyman Salvia sclarea var. turkestanica (Noter) Mottet Salvia simsiana Schult. Salvia turkestanica Noter Sclarea vulgaris Mill. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146550 |
Ənbərabad | Ənbərabad — İranın Kirman ostanının şəhərlərindən və Ənbərabad şəhristanının mərkəzidir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 18,590 nəfər və 3,997 ailədən ibarət idi. Həmçinin bax Pide Nekuiye | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=291798 |
Ənbərabad şəhristanı | Ənbərabad şəhristanı— İranın Kirman ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın inzibati mərkəzi Ənbərabad şəhəridir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhristanın əhalisi 113,751 nəfər və 23,858 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=290495 |
Ənbəran | Ənbəran— İranın Ərdəbil ostanının Nəmin şəhristanının Ənbəran bəxşində şəhər və bəxşin paytaxtı. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 6.161 nəfər və 1.532 ailədən ibarət idi. Əhalisinin əksəriyyəti sünni şafi inanclı talışlardan ibarətdir və talış dilində danışırlar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=284117 |
Ənbəriyə | Şehçiçəyi (lat. Drosera) — şehçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Həşəratlarla qidalanır. Həmçinin bax Drosera dilatato-petiolaris Drosera fulva Drosera praefolia Drosera rosulata Drosera sulphurea Drosera tomentosa Şehçiçəyi:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=153981 |
Ənbəstaq (Kəleybər) | Ənbəstaq (fars. انباستق) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Kəleybər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 230 nəfər yaşayır (46 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=686354 |
Əncan | Əncan — Əncan şəhərinin adı haqqında məlumat verən əsas mənbə Həmdullah Qəzvininin "Nüzhət əl-qulub" əsəri hesab edilir. Əncan şəhərində mis mədənlərinin olduğunu qeyd edən Həmdullah Qəzvini şəhərin digər adını Karxana kimi göstərmiş və burada mis emalı barədə məlumat vermişdir. Bu fikirdən belə bir qənaətə gəlmək olar ki, burada hasil edilən misdən yerli sənətkarlar müxtəlif məmulatlar hazırlamaq üçün istifadə etmişlər. Bu dövrdə mis və mis-bürünc məmulatının, əsasən, məişət təyinatlı qab-qacağın istehsalı geniş intişar tapmışdır. Unutmamaq lazımdır ki, Təbriz, Gəncə, Xoy, Şəmkir şəhərləri ilə yanaşı, Naxçıvan da monqol yürüşlərinə qədərki dövrdə metalişləmə sənətinin mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur. Şəhərin lokalizasiyası ilə bağlı tarix üzrə fəlsəfə doktoru E.Kəlbizadə tərəfindən aparılmış araşdırmalar göstərir ki, bu şəhər haqqında naməlum müəllifin "Əcaib əd-dünya" əsərində də məlumat verilmişdir. "Əcaib əd-dünya"da Əncan haqqında verilən məlumatlardan aydın olur ki, şəhər möhkəm qala divarları ilə əhatə edilmişdi. Əsərdə yazılır: "Əncan. Sərt, çətinliklə keçilən yerdədir. Dağlar şəhərin hüdudlarından kənarda yerləşir, möhkəm qaladır. Oranın malları incə parçalar, yaylıqlar, keyfiyyətli üst örtükləri, zilə corablardan ibarətdir".. XIX əsr rus mənbələrində verilən məlumatlar, 1925-ci ilə aid olan "Naxçıvan diyarının təhqiqi üzrə xüsusi komissiyanın məruzəsi"ndə göstərilmiş faktlar Əncan və ya Əcnanın məhz Gümüşlü kəndi istiqamətində yerləşdiyini söyləməyə imkan verir. Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı). Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s. Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine Həmçinin bax Naxçıvan tüməni | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=490494 |
Əncan şəhəri | Əncan — Əncan şəhərinin adı haqqında məlumat verən əsas mənbə Həmdullah Qəzvininin "Nüzhət əl-qulub" əsəri hesab edilir. Əncan şəhərində mis mədənlərinin olduğunu qeyd edən Həmdullah Qəzvini şəhərin digər adını Karxana kimi göstərmiş və burada mis emalı barədə məlumat vermişdir. Bu fikirdən belə bir qənaətə gəlmək olar ki, burada hasil edilən misdən yerli sənətkarlar müxtəlif məmulatlar hazırlamaq üçün istifadə etmişlər. Bu dövrdə mis və mis-bürünc məmulatının, əsasən, məişət təyinatlı qab-qacağın istehsalı geniş intişar tapmışdır. Unutmamaq lazımdır ki, Təbriz, Gəncə, Xoy, Şəmkir şəhərləri ilə yanaşı, Naxçıvan da monqol yürüşlərinə qədərki dövrdə metalişləmə sənətinin mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur. Şəhərin lokalizasiyası ilə bağlı tarix üzrə fəlsəfə doktoru E.Kəlbizadə tərəfindən aparılmış araşdırmalar göstərir ki, bu şəhər haqqında naməlum müəllifin "Əcaib əd-dünya" əsərində də məlumat verilmişdir. "Əcaib əd-dünya"da Əncan haqqında verilən məlumatlardan aydın olur ki, şəhər möhkəm qala divarları ilə əhatə edilmişdi. Əsərdə yazılır: "Əncan. Sərt, çətinliklə keçilən yerdədir. Dağlar şəhərin hüdudlarından kənarda yerləşir, möhkəm qaladır. Oranın malları incə parçalar, yaylıqlar, keyfiyyətli üst örtükləri, zilə corablardan ibarətdir".. XIX əsr rus mənbələrində verilən məlumatlar, 1925-ci ilə aid olan "Naxçıvan diyarının təhqiqi üzrə xüsusi komissiyanın məruzəsi"ndə göstərilmiş faktlar Əncan və ya Əcnanın məhz Gümüşlü kəndi istiqamətində yerləşdiyini söyləməyə imkan verir. Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı). Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s. Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine Həmçinin bax Naxçıvan tüməni | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=513668 |
Əncir | Əncir (lat. Ficus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Əncirin orqanizmə təsiri Əncir haqqında Yer üzündə 750 -dən çox əncir növü olduğu söylənilir.Əncir ağacı insan təkamülündə və mədəniyyətin yaranmasında da rol oynayıb.Bu ağaclar həm tarixə şahidlik edib, həm də onu formalaşdırıb. Əgər bu ağaclara düzgün yanaşsaq, gələcəyimizi də zənginləşdirə bilərik. Çiçək açan bir çox bitki çiçəklərini nümayiş etdirsə də, latınca adı Ficus olaraq bilinən əncir bitkisinin çiçəkləri, içi boş meyvələrin içində gizlənir. Bundan başqa, bir çox bitkinin kökləri yerin altına inkişaf etdiyi halda, bəzi əncir növlərində köklər, yerin üzərində böyüyür.Florida ənciri və ya strangler ənciri adı ilə də tanının ağacın toxumları, quşlar və məməli heyvanlar vasitəsilə digər ağacların başına düşür və oraya düşən bol işıq ilə böyümək şansı yaranır. Bu müddət ərzində üzərində böyüdüyü ağacdan aşağıya sallanan köklər, uzanaraq torpağa çatır.Bu köklər inkişaf etdikcə, ana ağacı tam şəkildə sarıyaraq ölümünə belə yol aça bilir. Florida ənciri Florida ənciri və ya strangler ənciri adı ilə də tanının ağacın toxumları, quşlar və məməli heyvanlar vasitəsilə digər ağacların başına düşür və oraya düşən bol işıq ilə böyümək şansı yaranır. Hindistandakı İndus Vadisi mədəniyyətləri, min illərlə əfsanə və rəvayətlərində, rəsmlərində bu bitkini təsvir ediblər. Hind ənciri Asiyanın tropik və subtropik bölgələrində yaranıb inkişaf edən mədəniyyətlər, əncir ağacını iqtidar simvolu və ibadət yeri olaraq görüblər.Bunların arasında banyan adı ilə də tanınan Hind ənciri, önəmli yeri tutur. Yaradılış hekayələri, folklor və məhsuldarlıq çağına çatmaqla əlaqələndirilən bu ağac, o qədər böyükdür ki, uzaqdan kiçik bir meşəni xatırlada bilər. Əncir ağacı digər bütün bitkilərdən daha çox yabanı həyatı bəsləyir. Yer üzündə 1200 canlı növü əncir ilə qidalanır.Bunlar arasında quşların onda biri, meyvə yarasaları, primatlar da var. Bu canlılar əncirlə bəsləndikcə, toxumların yayılmasına kömək olur.Ekoloqlar bu səbəblə, ənciri "əsas qaynaq" olaraq görürlər. Əncir yox olarsa, qalan hər şey də çökər. Enerji ilə dolu bu meyvə, insanın beyninin böyüməsinə fayda verə bilər.Belə ki, bəziləri insan əlinin, əncirin yetişmişini tapıb yığa biləcək formada təkamül etdiyinə inanırlar. Əncir ağacı min illər öncə insanın ilk əkib yetişdirdiyi bitiklərdəndir.Qədim Misir fironlarının məzarına başqa şeylərlə yanaşı, quru əncir də qoyularmış.. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=141298 |
Əncir keksi | Əncir keksi (ing. Fig cake; yun. Συκόπιτα) — əncirdən hazırlanan şirniyyat növü Əncir tortu nəmli bir tort ola bilər bir əncirli sous, bal, krem və ya qlazur ilə kəsilə bilər. . Yunanıstan, Cənubi ABŞ mətbəxinə daxildir Əncir tortu bir bacarıqla bişirilməlidir. Əncir tartı isə əsas növ kimi əncirdən hazırlana bilər.. Weigl, Andrea. "Your Signature Dish: Fabulous fig cake". September 20, 2014. İstifadə tarixi: January 2, 2016. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=537261 |
Əncir mürəbbəsi | Əncir mürəbbəsi – çeşidlənmiş əncirin şəkərlə qaynadılması ilə hazırlanan şirniyyatdır. Əncir mürəbbəsi (film, 2010) – Aytaç Ağları tərəfindən yazılan və rejissorluq etdiyi türk filmi. Əncir mürəbbəsi 2 (film, 2014) – İlk filmin davamı olaraq çəkilən türk filmi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=786368 |
Əncir mürəbbəsi (film) | Əncir mürəbbəsi — 2010-cu ildə Aytaç Ağları tərəfindən yazılan və rejissorluq etdiyi, baş rollarda Halil Sezai Paracıkoğlu və Məlikə Günərin çəkildiyi türk filmidir. 30 yaşlarında olan Mətin televiziya proqramları üçün sketçlər yazaraq həyatına davam edir. Ən böyük arzusu yazdığı filmi çəkmək olsa da, yazdığı ssenarilər həmişə rədd edilir. Hər gün getdiyi barda bir gün Duyğu adlı qızla tanış olur. Ayaqda durabilməyəcək qədər sərxoş olan Duyğunu evinə alır. Özü divanda yatır və ona öz yatağını verir. Səhər oyandığında isə Duyğunun kiçik bir not buraxaraq getdiyini görür. Sonralar təkrar qarşılaşırlar. Duyğu yenə Mətinin evində qalır, ancaq həmişəki kimi kiçik bir not buraxaraq evdən ayrılır. Mətin aşiq olduğu, ancaq sadəcə adını bildiyi bu qızın niyə belə davrandığını bilmək istəyir. Metroda qarşılaşmalarında Duyğunun HIV ilə yaşadığını Mətinə açıqlaması ilə ölümsüz metropol eşqi yaranır. Film üçün bəstələnən musiqilər Filmdə istifadə olunan musiqilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=772088 |
Əncir mürəbbəsi (film, 2010) | Əncir mürəbbəsi — 2010-cu ildə Aytaç Ağları tərəfindən yazılan və rejissorluq etdiyi, baş rollarda Halil Sezai Paracıkoğlu və Məlikə Günərin çəkildiyi türk filmidir. 30 yaşlarında olan Mətin televiziya proqramları üçün sketçlər yazaraq həyatına davam edir. Ən böyük arzusu yazdığı filmi çəkmək olsa da, yazdığı ssenarilər həmişə rədd edilir. Hər gün getdiyi barda bir gün Duyğu adlı qızla tanış olur. Ayaqda durabilməyəcək qədər sərxoş olan Duyğunu evinə alır. Özü divanda yatır və ona öz yatağını verir. Səhər oyandığında isə Duyğunun kiçik bir not buraxaraq getdiyini görür. Sonralar təkrar qarşılaşırlar. Duyğu yenə Mətinin evində qalır, ancaq həmişəki kimi kiçik bir not buraxaraq evdən ayrılır. Mətin aşiq olduğu, ancaq sadəcə adını bildiyi bu qızın niyə belə davrandığını bilmək istəyir. Metroda qarşılaşmalarında Duyğunun HIV ilə yaşadığını Mətinə açıqlaması ilə ölümsüz metropol eşqi yaranır. Film üçün bəstələnən musiqilər Filmdə istifadə olunan musiqilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=809394 |
Əncir mürəbbəsi 2 | Əncir mürəbbəsi 2 — 2010-cu ildə çəkilmiş İncir mürəbbəsi filminin davamı olan, Halil Sezai və Şafak Pekdemirin baş rollarda oynadığı, rejissoru və ssenarisi Aytaç Ağırların olduğu 2014-cü il Türkiyə bədii filmidir. Film əvvəlki filmdə sevdiyi qadını itirən Metin obrazının sonrakı həyatından bəhs edir. Bundan əlavə, filmdə transvestit obrazını da filmin rejissoru və ssenari müəllifi Aytaç Ağırlar canlandırıb. Mətin Duyğunu itirdikdən sonra depressiyaya düşüb və uzun müddət bu vəziyyətdən çıxa bilməyib. Arzusunda olduğu filmi çəkməsinə baxmayaraq, bədbəxtdir. Barda işləməyə başladı. O, düşdüyü vəziyyətə görə hər axşam spirtli içki qəbul edir və sərxoş olur. Eyni dönəmdə eyni barda çalışan Gizəmlə tanış olur. Bir axşam barda dava düşür və istəmədən də olsa Mətin işə qarışır. Gizəm Mətinə hücum edənlərin başında şüşəni sındıraraq Mətini xilas edir. İkisi ilk dəfə orada bir-birlərinə qarşı hisslər yaşamağa başlayır. Gizəm əslində tatu ustasıdır və barda yan iş kimi çalışır. Gizəmin Mətin kimi keçmişdə sevdiyi insanı itirməsi ikisini daha da yaxınlaşdırır. Mətin və Gizəm bir yerdə olmağa başlayır, lakin Mətin Duyğunu ağlından çıxara bilmir. Duyğunun ona verdiyi qızıl balıq öldüyü üçün Mətin Gizəmin ad gününə gedə bilmir. Duyğu bu laqeydliyi üzündən şəhəri tərk etsə də, Mətin uzun axtarışlardan sonra Gizəmi Egey sahilində bir mağazada tapır və barışırlar. Filmin heyəti Halil Sezai – Mətin Dawn Pekdemir – Sirr Sinan Çalışqanoğlu – Erol Tuğba Sarıunal – Aslı Əhməd Uz – Fikrət Hakan İlçin – Bar sahibi Onur Bilgə – Ofisiant #1 Aytac Ağırlar – Travesti Can Doğan – Sərxoş adam Adəm Türkər – Ofisiant #4 Melih Mədən – Ofisiant #3 Emre Özəl – Koca Cenk Səlim Algül – Cəmil Sabri Memi – Ofisiant #2 Məlikə Günər – Xarici səs Xarici keçidlər Əncir mürəbbəsi 2 — IMDb səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=786364 |
Əncir mürəbbəsi 2 (film, 2014) | Əncir mürəbbəsi 2 — 2010-cu ildə çəkilmiş İncir mürəbbəsi filminin davamı olan, Halil Sezai və Şafak Pekdemirin baş rollarda oynadığı, rejissoru və ssenarisi Aytaç Ağırların olduğu 2014-cü il Türkiyə bədii filmidir. Film əvvəlki filmdə sevdiyi qadını itirən Metin obrazının sonrakı həyatından bəhs edir. Bundan əlavə, filmdə transvestit obrazını da filmin rejissoru və ssenari müəllifi Aytaç Ağırlar canlandırıb. Mətin Duyğunu itirdikdən sonra depressiyaya düşüb və uzun müddət bu vəziyyətdən çıxa bilməyib. Arzusunda olduğu filmi çəkməsinə baxmayaraq, bədbəxtdir. Barda işləməyə başladı. O, düşdüyü vəziyyətə görə hər axşam spirtli içki qəbul edir və sərxoş olur. Eyni dönəmdə eyni barda çalışan Gizəmlə tanış olur. Bir axşam barda dava düşür və istəmədən də olsa Mətin işə qarışır. Gizəm Mətinə hücum edənlərin başında şüşəni sındıraraq Mətini xilas edir. İkisi ilk dəfə orada bir-birlərinə qarşı hisslər yaşamağa başlayır. Gizəm əslində tatu ustasıdır və barda yan iş kimi çalışır. Gizəmin Mətin kimi keçmişdə sevdiyi insanı itirməsi ikisini daha da yaxınlaşdırır. Mətin və Gizəm bir yerdə olmağa başlayır, lakin Mətin Duyğunu ağlından çıxara bilmir. Duyğunun ona verdiyi qızıl balıq öldüyü üçün Mətin Gizəmin ad gününə gedə bilmir. Duyğu bu laqeydliyi üzündən şəhəri tərk etsə də, Mətin uzun axtarışlardan sonra Gizəmi Egey sahilində bir mağazada tapır və barışırlar. Filmin heyəti Halil Sezai – Mətin Dawn Pekdemir – Sirr Sinan Çalışqanoğlu – Erol Tuğba Sarıunal – Aslı Əhməd Uz – Fikrət Hakan İlçin – Bar sahibi Onur Bilgə – Ofisiant #1 Aytac Ağırlar – Travesti Can Doğan – Sərxoş adam Adəm Türkər – Ofisiant #4 Melih Mədən – Ofisiant #3 Emre Özəl – Koca Cenk Səlim Algül – Cəmil Sabri Memi – Ofisiant #2 Məlikə Günər – Xarici səs Xarici keçidlər Əncir mürəbbəsi 2 — IMDb səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=809393 |
Əncir odlucası | Əncir odlucası (lat. Choreutis nemorana) — Buğumayaqlılar tipinin Kəpənəklər dəstəsinin Odlucalar fəsiləsinə aid olan növ. Xarici quruluşu Erkəklərin bədənlərinin sonu düz formada, dişilərin bədənlərinin sonu isə aşağıya əyilmiş boru şəklində olur. Kəpənklər qəhvəyi rəngli olmaqla çox hərəkətlidirlər. Həyat tərzi Odlucanın tırtıl mərhələsi yarpaq və meyvələrə zərər verir. Zərərin dərəcəsi və xüsusiyyəti tırtılın yaşından asılı olaraq dəyişir: I yaş tırtıllar – yarpağa alt tərəfdən, kiçik pəncərələr şəklində yeyərək zərər verir. Digər yaş tırtılar – yarpağın üst hissəsinə keçərək, tordan yollar hörürlər və onun altında yarpağın əsas toxumalarını yeyirlər. Meyvələrə vurulan zərər onların sayının az və ya cox olmasından asılı olaraq dəyişir. Adətən, tırtıllar meyvələrin qabığını 1–2 mm qalınlıqda zədələyib yeyirlər. Kiçik ölçülü meyvələr (fındıq boyda) zərərverici ilə yoluxduqdan sonra quruyur və torla ağaca birləşərək orada qalırlar. Qoz boyda meyvələr isə yerə tökülürlər. Artıq yetişməkdə olan meyvələr isə zədələndikdən sonra daha tez yetişirlər, amma yemək üçün yararsız olurlar. Meyvələrin tökülməsi iyunun ortasından-avqustun ortasına kimi davam edir. Sentyabrın ilk günlərindən artıq meyvələrin yoluxması müşahidə edilmir, çünki əncir odlucasının inkşafında depresiya mərhələsi başlayır. Axırıncı yaş tırtıl mərhələsində qışlayır. Payız fəsli isti olduqda dekabr ayına qədər odlucanın kəpənəklərinə rast gəlmək olur. Yazda, mart ayında tırtıllar qış yerlərindən çıxır və bir az qidalandıqdan sonra pup mərhələsinə keçirlər. Mayın ilk günlərindən puplardan kəpənəklərin uçuşu başlayır və yarpağın alt tərəfinə yumurta qoyurlar. Yumurtaqoyma adətən gündüz saatlarında baş verir. Yumurtalar qəhvəyi rəngli, yumru, diametri 0,5 mm ölçüdə olurlar. Orta günlük temperatur 22-240C olduqda yumurtanın inkişafı 5-6 gün çəkir. Yumurtadan çıxmış tırtıllar da qəhvəyi rəngdə olub, 1 mm ölçüdə olurlar. İlk 4 gün onlar hərəkətsiz qalaraq yumurtadan çıxdıqları yerdə qidalanırlar. Tırtıllar 4 qabıqdəyişmə dövrü keçirirlər. Birinci qabıqdəyişmədən sonra, tırtıl yarpağın üst tərəfinə keçir. Onun rəngi yaşılımtıl olur və üzərində tünd ləkələr əmələ gəlir. Orta günlük temperatur 18-220C (may-iyun aylarında) olduqda birinci nəsil tırtıl mərhələsinin inkişafı 23-25 gün çəkir. İkinci nəsil tırtıl mərhələsinin inkişafı isə orta günlük temperatur 22-240C olduqda 17-20 gün çəkir (iyul-avqust aylarında). Puplaşmadan qabaq tırtıl ağacın çətirinin aşağı hissəsinə enir, zədələnmiş yarpağı tapır, onun kənarını bükür və barama hörür. Barama ağ rəngli, 3 qat tordan ibarət olur. Tırtıl baramanı hörəndə yarpağın üst tərəfində kəpənəyin uçması üçün deşik saxlayır. Barama milşəkillidir, uzunluğu 30–35 mm, pupun uzunluğu isə 7 mm olur. Puplaşmanın ilk iki günü pup açıq qəhvəyi rəngli olur. Sonra o tədricən tündləşir və kəpənəyin uçmasına bir gün qalmış tünd-qəhvəyi rəng alır. Orta günlük temperatur 18-240C olduqda pup mərhələsinin inkişafı 7-12 gün çəkir. Kəpənəklərin uçuşu adətən səhər saatlarında baş verir. Dişilər erkəklərdən əvvəl uçurlar. Günəşli günlərdə onların uzaq məsafələrə uçuşu müşahidə edilir. Uçuşun səhəri günü cütləşmə və yumurtaqoyma baş verir. Kəpənəklərin yaşama müddəti 15-40 gün çəkir. Dişilər 40-160 ədəd yumurta qoya bilirlər. Daha çox yumurtanı iri kəpənklər qoyur. Dişilərin yumurtaqoyması isə tırtılın qidalanmasından asılıdır. I nəsil kəpənəklərin uçuşu iyunun ortlarından başlayır, kütləvi uçuş isə iyulun əvvəlinə təsadüf edir. Uçuş, iyulun son günlərində başa çatır. II nəslin kəpənəklərinin uçuşu isə iyulun III ongünlüyündən başlayır, kütləvi uçuş isə avqustun axırı müşahidə edilir. Sentyabrın son günlərində kəpənəklərin uçuşu qurtarır. İldə 4-5 nəsil verir. Əncir odlucası hiqrofildir. Rütubətə ən çox həssaslıq pup mərhələsində müşahidə olunur. Təbii şəraitdə havanın rütubəti 50% aşağı düşəndə pupıarın məhvi qeydə alınıb. 34% rütubətli havada isə daha çox (90%) kəpənək məhv olmuşdur. Pupların məhvi kəpənəklər baramadan yarpağın üst tərəfinə çıxma zamanı baş verir. Digər tərəfdən də əksinə, quraqlıqda inkişaf edən puplardan çıxan kəpənəklərdə kütləvi şəkildə nəsilvermə qabiliyyətinin olmadığı müşahidə edilir. Əncir odlucasının digər bioloji xüsusiyyəti də fototaksisdir. Belə ki, kəpənəklərin aktiv uçuşu günəşli havalarda günorta vaxtları müşahidə olunur. Yumurtaqoyma ağac cətirinin kənarlarında baş verir. Axşamlar kəpənklər uçmurlar. Keçmiş SSRİ-nin Qafqaz, Önqafqaz, Orta Asiya, İngiltərə, Almaniya, Afrika, Kanada, Hindistan, Amerika, Meksika, Kolumbiya, Avstraliya və s. ölkələrdə qeydə alınmışdır. Azərbaycanda Lənkəran, Astara, Masallı, Səlyan, Zaqatala, Balakən, Qax, Şəki, Yevlax, Göyçay, Gəncə, Naxçıvan MR-nın Ordubad rayonunda və Abşeronda geniş yayılmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=489178 |
Əncird (Əhər) | Əncird (fars. انجرد) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 568 nəfər yaşayır (104 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=670501 |
Əncirli | Əncirli (Biləsuvar) — İranın Ərdəbil ostanının Biləsuvar şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Əncirli (Germi) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Əncirli döş — Azərbaycan Respublikası Cəbrayıl rayonunda dağ adı. Həmçinin bax Əncirli dərə | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=766336 |
Əncirli (Biləsuvar) | Əncirli (fars. انجيرلو) — İranın Ərdəbil ostanının Biləsuvar şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 929 nəfər yaşayır (180 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=715434 |
Əncirli (Germi) | Əncirli (fars. انجيرلو) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 19 nəfər yaşayır (4 ailə). Şablon:Gərmi şəhristanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=766251 |
Əncirli döş | Əncirli döş- Azərbaycan Respublikası Cəbrayıl rayonunda dağ adı. Toponimikası Əncirli döş Cəbrayıl rayonunda dağ adı. Oronim bitki adına döş("dağın, təpənin yuxarı bissəsi ilə ətəyi arasındakı sahə", "dağ yamacının yuxarı və orta hissələri arasında qalan hissə", "yamacın yuxarı hissəsi") sözünü əlavə etməklə yaranmışdır. Həmçinin bax Xarici keçid | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=519713 |
Əncirli dərə | Əncirli dərə — Qaradağ rayonunda dərə; Əncirli dərə — Qubadlı rayonunda dərə; Əncirli dərə — Zəngilan rayonunda dərə; Əncirli dərə — Cəbrayıl rayonunda dərə. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=675888 |
Əncümən | Əncümən- Məşrutə inqilabı (1905-1911) dövrünə aid seçkili inqilabi orqan. Əncümənlər İranın və Azərbaycanın bir çox böyük şəhərlərində var idi və inqilabın müdafiəsində və inkişafında mühüm rol oynayırdılar. 1906 ilin sentyabrında Təbrizdə, şah sarayının məşrutənin(konstitusiyanın)verilməsinin qarşısını almaq cəhdlərinə qarşı böyüyən etiraz zamanı, hərəkatın rəhbərliyi üçün İran tarixində ilk dəfə əhali tərəfindən əncümən seçildi və bununla da bütün İranda əncümənlərin təşkil olunmasının əsası qoyuldu. Təbriz hadisələrinin şahidi, Məhəmməd Bağır Vicuei xəbər verir ki, Təbriz əncüməninə seçkilər, tacirlərdən, sənətkarlardan, zadəganlardan, ruhanilərdən, mülkədarlardan və əkinçilərdən, sentyabr-oktyabr aylarında keçirildi. Əncümənin tərkibinə , əsasən ruhanilərdən, tacirlərdən və mülkədarlardan 20 nəfər adam seçildi. Seçilmişlərin arasında Təbrizin baş müçtəhidi hacı Mirzə Həsən, mülkədarlar Nizam üd Dövlə, Bəsir əs Səltənə, Məlik üt Tuccar, tacir hacı Mirzə -Ağa Kuzəkünani və başqaları vardı. Əncümənin iclaslarında həmçin sənətkarların da nümayəndələri iştirak edirdilər.Əncümənin sədri hacı Nizam üd Dövlə seçilmişdir. İnqilabın inkişafında əncümənlərin rolu Hətta 1907 ilin yayında şah hökuməti tərəfindən Azərbaycanın qeneral-qubernatoru seçilmiş, köhnə məktəbdən sayılan və enerjili inzibatçı olan Fərmanfərma, şəhərdə hakimiyətin tamamilə əncümənin əlində olması ilə barışmışdı;1907 ilin axırında, osmanlılara qarşı yürüş bəhanəsi ilə o Təbrizdən Savucbulaqa gedir, sonra isə Azərbaycan qeneral-qubernator vəzifəsindən istefa verir.(Səciyəvidir ki, osmanlılara qarşı yürüş üçün pulu Fərman-Fərma əncüməndən alır- bu əncümənin təsirinin gücünün göstəricisidir) 1906 ilin sonunda İsfahanda da əncümən təşkil olunur. O həftədə iki dəfə iclas edirdi və İsfahanın və İsfahan əyalətinin idarəsinin bütün işlərinə qarışırdı. 1907 ilin yanvarında, əhalinin müxtəlif təbəqələrindən olan, 30 nəfərdən ibarət əncümən Şirazda yaranır.1907 ilin əvvəlində Təbrizdən Tehrana gedən Təbriz məclisinin deputatalarının fəal iştirakı ilə Gilan əyalətinin mərkəzi Rəştdə əncümən yaradılır. Hər yerdə "istənilən formada və məzmunda əncümənlər təşkil olunurdu. Əyalət, şəhər, vilayət əncümənləri ilə yanaşı, həmkarların, yerlilərin, klubların əncümənləri yaranırdı. Ancaq tək bir Tehranda 40 yaxın əncümən vardı, 1907 ilin axırında onların sayı 140 çatdı. Tehranın ən nüfuzlu və ən fəal əncüməni azərbaycanlıların əncüməni idi. 1907 ildə Tehranda qadın əncüməni yarandı. Hətta xarici səfirliklərin quluqçularının əncüməni vardı. 1907 ilin payızıana qədər Rəştdə 12 əncümən vardı: müçtəhidlər, mülkədarlar-"Səfa", gənc irançılar-"Həqiqət",səhətkarlar-"Kəbir", seidlər-"Fatimə", zadəganların-"Nüsrəte Azərbaycan", tüllabların iki əncüməni-"Sədaqət,və"Ruhani", mollaların-"Şərafət", pişnamazların-"Hüseyni", qulluqçuların-"Xeyriyyə". On ikinci əncümən, vilayət əncüməni idi- əncüməni-milli..Kermanşahdaki əncümənlər : "Hüquq"-siyasi, təşkilatçısı Süleyman mirzə(ikinci dünya müharibəsi zamanı İran milli partiyasının lideri) idi;"Səadət"-seidlərin;"Tüllab"-mollaların, tüllabların; "Tüccar"-tacirlərin və sairə....Kermanda və başqa yerlərdə xalçaçılar əncüməni yaranmışdı. Ciruftda (Kerman əyaləti) qulların və azad əhalinin əncümənləri vardı. Linqdə( Körfəz sahilində) şiələrin və sünnülərin əncümənləri vardı. Əyalət, vilayət və şəhər əncümənlərinə seçkilər adətən kuriyalarla, təbəqələr üzrə keçirilirdi. Bütün İranda əncümənlərin üzvlərinin mütləq əksəriyəti (əsnaf) burjuaziyadan,mülkədarlardan və ruhanilərdən ibarət idi. Sənətkarların və kiçik torpaq mülkiyətçilərinin sayı olduqca məhdud idi. Sənətkarlardan əncümənlərə adətən ya tacirlər, ya da ruhanilər seçilirdi. Kəndlilər,əgər bilavasitə kəndlərdəki əncümənləri nəzərə almasaq, demək olar tamamilə təmsil olunmamışdı. Ama kənd əncümənlərində də hakimiyət tamamilə ruhanilərin, mülkədarların və qolçomaqların əlində idi. Əncümənlərin fəaliyəti olduqca çoxşaxəli idi. Onlar, mürtəce hakimiyətə, imperializm qüvvələrinə qarşı təbliğat aparırdılar. Milli hissləri oyatmağa çalışırdılar, məktəblərin və sənayə müəssisələrinin açılmasını təbliğ edirdilər. Şəhərlərin abadlığı, məktəblərin, kitabxanaların, xəstəxanaların açılması üçün, Milli bankın fonduna pul yığmağa, çalışırdılar.Bir çox əncümən bəzi imperialist ölkələrin mallarına boykotların təşşəbüskarı idi. Demək olar ki bütün əyalət və vilayət əncümənləri hakimiyətin və qubernatorun hərəkətlərini, vergilərin yığılmasını, məmurların təyinatını nəzarətə götürməyə çalışırdılar. Bir çox əncümən məhkəmə hakimiyətini öz əlində cəmləşdirməyə çalışırdı, çörəyin qiymətinin tənzimlənməsinə nəzarət edirdi. Bəzi əncümənlər isə, məsələn Azərbaycan və Gilan əncümənləri, demək olar ki, tamamilə ali dövlət hakimiyətini yerinə yetirirdilər. Onlar mərkəzdən göndərilən qubernatoru və polis rəisini qəbul etməkdən imtina edirdilər, mərkəzin təyin etdiyi bütün məmurların əncümən qarşısında hesabat verməsini tələb edirdilər. Əncümənlər 1908-1911 illərdə "...Bəzi şəhərlərdə hətta Məhəmməd Əli şah Qacarın devrilməsindən əvvəl yenidən dirçlməyə başladı, lakin onlar 1907-1908 illərdəki inkişaf səviyyələrinə çata bilmədilər. Ölkənin içtimai-siyasi həyatında da, əvvəlki tək görkəmli rol oynaya bilmirdilər. Ölkənin siyasi həyatında, məsələn, 1909 ilin ikinci yarısında, 1910 və 1911 illərdə əncümənlər demək olar ki gözə çarpmırdı. Doğrudur Təbrizdə və Məşhəddə və bəzi başqa şəhərlərdə, əncümənlər həmin dövrdə də əhəmiyətli rol oynayırdılar..." Təbriz əncüməni Bütün əncümənlər içində Təbriz əncüməni müstəsna yer tuturdu. Həm ilk əncümən olduğuna, həm də ən prinsipial olaraq, Məşrutəni sonacan müdafiə etdiyinə görə Təbriz əncüməni xüsusi olaraq seçilirdi. Təbriz əncüməni bütün ölkə əncümənləri üçün örnək rolu oynayırdı. Təbriz əncümənində qəbul olunan qərarlar, onun təcrübəsi başqa əncümənlər tətəfindən dərhal öyrənilirdi və, imkan dairəsində, tətbiq edilirdi. 1908-1911 illər Təbriz üsyanı (1908-1909) vaxtı, əyalət əncümənindən başqa, Təbrizdə başqa əncümənlər də vardı. Ən nüfuzlu əncümənlər bunlar idi: "Əncüməni-həqiqət","Əncüməni-qüdrət","Əncüməni-mücahid". "Əncüməni-həqiqət" Əmirxız məhəlləsində yerləşirdi və Səttarxanın orqanı idi. "Əncüməni-qüdrət" Xiyaban məhəlləsinin fədailərinin orqanı idi, ona Bağır xan başçılıq edirdi. "Əncüməni-mücahid" faktiki olaraq Təbrizin inqilabi mücahidlər klubu idi, ona Əli Müsyo başçılıq edirdi. Azərbaycan milli əncüməni onların fövqaladə xidmətlərinə qarşılıq olaraq, Səttarxana -"sərdari-milli", Bağırxana-"salari-milli" titulları vermişdilər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=327579 |
Əncümən (qəzet) | Əncümən (qəzet) — 1906-cı il oktyabr ayının 19-dan — 1911-ci ilədək Təbrizdə Mirzə Əli Əkbər Vəkilinin redaktorluğu ilə nəşr olunan mətbu orqan. Təbrizdə Məşrutə qanunu elan edildikdən sonra çıxan 1-ci mətbu orqanı "Ruznaməyi-milli" ("Milli qəzet") olub. Bir müddət sonra bu ad da dəyişilib. "Cəridəyi-milli" adı ilə çıxdı. Qəzet 38 sayından "Azərbaycan əyalət əncüməni"nin rəsmi orqanı kimi fəaliyyət göstərərək "Əncümən" adı ilə yayıldı. Qəzet 1906-cı il oktyabr ayının 19-dan Təbrizdə Mirzə Əli Əkbər Vəkilinin redaktorluğu ilə nəşr olunub. İlk illərdə həftədə 2 dəfə, Mahmud Qənizadənin redaktoru olduğu illərdə isə həftədə 3 dəfə çap olunub. Qəzetin titul səhifəsində XI-XIV əsrdə Azərbaycanın Atabəylər dövlətinə mənsub olan sonralar isə Qacarların rəsmi embleminə çevrilən Şir və günəş əks olunmuşdu. Qəzetin nəşri 1911-ci ilədək davam etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, "Əncümən" Məşrutə inqilabı dövründə işıq üzü görən ilk milli orqan idi. Bununla yanaşı, o dövrdə qəbul olunmuş İran və Cənubi Azərbaycan mətbu orqanlarına tətbiq edilən qaydalardan yan keçərək, yəni Mətbuat Nazirliyinin icazəsi olmadan nəşrə başlamışdı. Bu qəzet o dövrdə İranda azad mətbuat anlayışının ilk qaranquşu idi. Qəzetin adının altında bu sözlər yazılırdı: Qəzet əsasən Əncümənin və Milli məclisin müdafiə etdiyi müzakirə və qərarları, həmçinin konstitusiyanın həyata keçirilməsi ilə bağlı xalqın tələblərini ardıcıl şərh və çap edirdi. Bununla yanaşı qəzetdə müxtəlif şəhərlərdən konstitusiyanın qaydalarını kobudcasına pozan ünsürlərin əməllərini ifşa edən etiraz məktublarına yer ayrılırdı. Qəzet çarizmin və İngiltərənin İrana qarşı hərbi-siyasi müdaxilə planlarını aşkara çıxarmağı və xüsusilə 1907-ci il ingilis-rus sazişinin müstəmləkəçilik və işğalçılıq məqsədlərini açıb göstərməklə antiimperialist hərəkatın qüvvətlənməsinə böyük xidmət göstərirdi. Bu cəhətdən qəzetin siyasi şərhləri çox təsirli idi: Məşrutədən sonra ortaya çıxan əyalət və vilayət əncümənləri arasında ən önəmli və güclü mövqeyə sahib olan "Təbriz milli əncüməni" orqanı olaraq yayınlanan, yalnız Təbriz və Azərbaycanda deyil, İranın hər tərəfində özəlliklə də Tehranda cərəyan edən Məşrutə xəbərlərini ehtiva etdiyindən çox önəmli bir yerə sahibdi. Məmmədrza Heyət qəzetdə Azərbaycan türkcəsinin durumu ilə bağlı yazırdı: Qəzetdən çıxarışlar Qəzetin 9-cu sayında verilən bir elanda Təbrizin "Ədəbiyə" məktəbində heç məktəbə getməmiş 7 yaşında uşaqların 4 ay içində fars, türk və ərəb dilində yazıb-oxumaq təklifi verildiyi və məktəbin ana-atalar qarşısında sınaqdan keçirildiyi bildirilmişdir. 32-ci sayında eyni məktəb öyrəncilərinin, müəllimlər ilə birlikdə Təbriz Əncüməninə gedib "Əncümən" üzvlərinə türkcə şeirlər oxuduqlarını, Əncümənin məktəbə 25 tümən yardım etdiklərini və qəzetin hər həftə 60 nüsxə öyrəncilərə pulsuz göndərilməyi xəbəri və orada oxunan şeirlər dərc olunmuşdur. Şeir belə başlayır: Qəzetin 44-cü sayında yenə də "Səadət", "Ədəbiyyə", "Nübar" məktəblərinin öyrəncilərinin müəllimləri ilə birlikdə teleqraf mərkəzinə getdikləri və orada şeir və xitabə oxuduqları bildirilir. Oxunan xitabədən sadəcə "Biz bir qaşıq qanımızı əlimizə alıb millətə nisar (qurban – P. M.) eləməyə gəlmişik" cümləsini örnək verərək oxunan şeir tamam çap edilmişdir: Eyni sayda "Pərşəriş" və "Rüşdiyyə" məktəbi öyrənclərinin də oxuduqları xitabələr nəşr edilib. "Əncümən" qəzetinin 116-cı sayının sonluğu, 3-cü səhifənin isə yarısı türkcədir. Türkcə olan mətnlər əslində "Səadət" və "Nübar" məktəbləri müəllimlərinin danışmalarından ibarətdir. Məktəb öyrənciləri ilə müəllimlərinin türkcə şeirlər oxuyub, çıxış etmələri Təbriz məktəblərində türkcənin təliminin hələ güclü olduğunun göstəricisi idi. Ancaq şeirlərdə və danışmalarda diqqəti çəkən ən önəmli xüsusiyyət Güney Azərbaycanlılar üçün iranlılığın üst kimlik kəlməsi və onun hər bir danışmada vurğulanmasıdır. Qəzetin 107-ci sayından etibarən əyalət və vilayət əncümənlərinin qanun layihəsi sırayla yayınlanmışdır. Layihəyə görə hər bir əyalətdə "Əncümən"in bir əyalət əncüməni (məclisi) qurulmuşdu. Əncümən üzvləri xalqın səsi ilə seçilir, seçicilərin İran təbəəsi və 21 yaşından yuxarı olması, əyalətdə evi və mülkü bulunması, ya da bir baş vergi verməsi şərtdir. Qadınlar seçimlərə qatıla bilməzlər. Namizədlərə gəldikdə isə ən az 30 yaşında olub, farsca oxumağı, yazmağı bilməlidirlər. Məşrutənin ana yasasında rəsmi dildən söz edilmədildiyi halda, farsca yazıb-oxumağın şərt bildirilməsi və dolayısı ilə də sadəcə türkcə oxuma-yazma bilən bir insanın Azərbaycan əncüməninə seçilməsinə namizəd olmaqdan məhrum edilməsi məqbul məşrutə dövründə fars dilinin daha rəsmi status qazanmasına yol açan və türkcənin artıq rəsmi mərkəzlərdə bir işə yaramayacağı anlayışına gələn bu maddə türklərin məşrutə dövründə uğradıqları ən böyük zərər olmuşdur. Mərkəzi hökumətin türklərin əlində bulunması və Məşrutə hərəkatı bayrağının da Azərbaycanlıların əlində olması, türkcənin də farscanın yanında rəsmi status qazana bilməsi əlverişli bir şərait yaratmasına rəğmən Azərbaycan aydınları bütün İranı qurtarmaq naminə Azərbaycanı tamam unutmuşdular. Qəzetin 1907-ci ildəki 1-ci sayında Bakıda nəşr olunan "Füyuzat" jurnalından götürülmüş "Nizami Gəncəvinin oğluna nəsihəti" yazısı verilmişdir. "Əncümən" qəzetinin 1907-ci ildəki 10-cu sayının birinci səhifəsində Parisdən "Osman və iqtisadi tərəqqi cəmiyyəti" tərəfindən Təbriz milli əncüməninə göndərilən bir məktub və ikinci səhifədə isə "Əncümən" tərəfindən verilən cavab yayınlanmışdır. Cavab məktubunun sonunda qəzet tərəfindən belə bir açıqlama verilmişdir: Həmçinin bax Cənubi Azərbaycan mətbuatı Əkinçi qəzeti Xarici keçidlər Pərvanə Məmmədli: İranın dövlət siyasəti Azərbaycan milli mətbuatının qarşısına sədd çəkib Güney Azərbaycan mətbuatı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=527439 |
Əncüməni-şüəra | "Əncüməni-şüəra" Məlumdur ki, XIX əsrdə Azərbaycanın bir sıra yerlərində ədəbi məclislər yaranmışdı. Həmin dövrdə Bakıda "Məcməüş-şüəra", Şamaxıda "Beytüs-Səfa", Qubada "Gülüstan", Lənkəranda "Fövcül-füsəha", Qarabağda "Məclisi-üns" və "Məclisi-fəramuşan" adlanan ədəbi məclislər fəaliyyət göstərirdilər. Belə məclislərdən biri də 1831-ci ildə Ordubadda yaradılmış "Əncüməni-şüəra" ədəbi məclisi idi. Bu ədəbi məclisi ilk dəfə təşkil edən Şeyxəli xan Kəngərli olmuşdur. Akademik Feyzulla Qasımzadənin "XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi" dərsliyində və Nəsrəddin Qarayevin "XIX əsrdə Azərbaycanda ədəbi məclislər" adlı namizədlik dissertasiyasında Şeyxəli Naibin məclisin təşkilatçısı kimi yalnız adı çəkilmiş, onun kimliyi haqqında heç bir məlumat verilməmişdir. Tədqiqatlar göstərir ki, həmin şəxs Naxçıvanın o zamankı hakimlərindən olan məşhur Kalbalı xan Kəngərlinin ortancıl oğlu Şeyxəli xan Kəngərlidir. XIX əsrin birinci yarısından başlayaraq Şeyxəli xan Ordubadın naibi-canişini təyin olunmuş, şeir və sənət aləminə maraq göstərdiyi üçün orada "Ənçüməni-şüəra" adlı ədəbi məclis yaratmışdır. Təsadüfi deyildir ki, XIX əsrin görkəmli şairlərindən olan Əndəlib Qaracadaği özünün "Ordubadın vəsfi" adlı müxəmməsində Ordubadın və onun Əylis kimi səfalı kəndlərinin tərənnümü fonunda Şeyxəli xan Kəngərlini də oranın hakimi kimi yad etmiş, onun səxavət və şücaətindən danışmışdır: Ordubadın, nə deyim, vəsfi gülustanə dəyər. Bir əcəb guşədi ki, cənnəti-Rizvanə dəyər. Hər dəm Əylis səfəri Hindu İsfahanə dəyər. Eylə şahidləri var huriyü qılmanə dəyər. Müxtəsər, abü havası bütün İranə dəyər. Hakimi Şeyxəli xan-kani-səxavət, nə deyim. Yoxdu Kəngərli kimi mərdi-şücaət, nə deyim, Görmədim bir belə sultani-ədalət, nə deyim. Sahibi-təblü ələm, özgə qiyamət, nə deyim. Çıxsa cənk eyləməyə, Nadiri-dövranə dəyər.Çox güman ki, Əndəlib Qaracadağinin Ordubada və Əylisə gəlişi vaxtlarında Şeyxəli xan Kəngərlinin təşkil etdiyi "Əncüməni-şüəra" ədəbi məclisi fəaliyyətdə olmuşdur. XIX əsrin 70-80-ci illərində məclisə Haçı ağa Fəqir Ordubadi, sonralar isə Məhəmməd Tağı Sidqi rəhbərlik etmişlər. Məclis müxtəlif fasilələrlə fəaliyyət göstərmiş, bu görkəmli sənətkarların rəhbərliyi dövründə mütərəqqi yol tutmuşdur. Fəqirin vəfatından və Sidqinin Naxçıvana köçməsindən sonra məclis başsızlıq üzündən zəifləmiş, 1890-1895-ci illərdə öz fəaliyyətini dayandırmışdır. Ədəbi məclisinin 25-ə yaxın üzvü və bir çox həvəskar dinləyiciləri olmuşdur. Fəqir Ordubadi, M. T. Sidqi, Hacı Mirzə Ağa Rəhim Qüdsi Vənəndi, Usta Zeynalabdin Nəqqaş, Hacı Molla Hüseyn Bikəs, Məşədi Həsən Dəbbağ, Əhməd Ağa Şəmi, Məşədi Möhsün Saətsaz, Kəblə Əliqulu Müznib, Ağa Rəsul Əttar, Məhəmmədqulu Salik, Aslanxan Kövhər, Nədim və başqaları məçlisin fəal üzvləri idilər. "Əncüməni-şüəra" ədəbi məclisinin üzvləri yaradıcılıq prinsipi etibarı ilə iki qismə bölünürdülər. Bunlardan bir qismi Sədi, Hafiz, Xəyyam, Nizami, Füzuli, Qövsi Təbrizi kimi klassik Şərq şairlərinin mütərəqqi ənənələrini davam və inkişaf etdirir, ikinci bir qismi isə M. P. Vaqif, Heyran xanım, Q. Zakir, B. Şakir, Bakıxanov Qüdsi və başqa realist sənətkarların ədəbi irsindən bəhrələnərək zamanın tələbindən doğan aktual mövzulara müraciət edirdilər. Bunların yaradıçılığında maarifçiliyə və realizmə meyl daha qüvvətli idi. Bu çəhətdən məclisin M. T. Sidqi, Fəqir Ordubadi, Qüdsi Vənəndi, Məhəmmədqulu Salik, Nəqqaş, Aslanxan Kövhər kimi üzvləri xüsusilə fərqlənirdilər. M. T. Sidqi özünün "Heykəli-insana bir nəzər", "A. S. Puşkin" və başqa əsərlərində ictimai-fəlsəfi problemlərə, rus ictimai fikrinə meyl edir, Fəqir Ordubadi isə lirik şeirlərlə yanaşı, satirik mənzumələr də qələmə alırdı. Məclisin fəal üzvləri klassik poeziyanın bütun formalarına müraciət edir, aşiqanə qəzəllərlə bərabər, realist-tənqidi mahiyyət daşıyan mənzum səfərnamələr, qoşma, gəraylı, bayatı, müxəmməs, müstəzad, qəsidə və məsnəvilər də qələmə alırdılar. "Əncüməni-şüəra"nın layiqli üzvlərindən biri Usta Zeynalabdin Nəqqaş idi. O, şairliklə yanaşı, nəqqaşlıq sənəti ilə də məşqul olmuş və öz peşəsi ilə əlaqədar olaraq əsərlərində "Nəqqaş" təxəllüsünü işlətmişdir. Onun işlədiyi nəqş və rəsmlər Ordubad, Naxçıvan, Tbilisi, Təbriz və başqa şəhərlərdə indi də mühafizə edilməkdədir. Bundan başqa "Əncüməni-şüəra" ədəbi məclisində dövrünün ictimai ziddiyyətlərini qələmə alan və realist məzmunlu əsərləri ilə seçilən şairlərdən biri də Qüdsi Vənəndi olmuşdur. Hazırda Qüdsinin iki əlyazma divanı mühafizə olunmaqdadır. Bu divanların hər ikisi ərəb, fars və Azərbaycan dillərində yazılmışdır. Şairin ədəbi irsinin böyük əksəriyyəti qəzəl, qəsidə, mənzum səfərnamə, müstəzad, bayatı, qoşma, gəraylı, təxmis, müxəmməsi-müstəzad və başqa poetik formalarda yazılmış realist məzmunlu ictimai-lirik əsərlərdən ibarətdir. Onun şeirlərinin müəyyən qismində din xadimləri, vaizlər, mollalar, varlı bəylər və xanlar, hətta şəhər qazıları tənqid olunurlar. Şair Naxçıvana, Dərbəndə, Şirvana, Təbrizə etdiyi səfərləri zamanı gördüyü hadisələri, ictimai bərabərsizlikləri qələmə almış, yaşadığı tarixi dövrün tənqidi mənzərəsini vermişdir. "Əncüməni-şuəra"nın üzvləri Azərbaycanın bir sıra şəhər və rayonlarında yaranan ədəbi məclislərlə də əlaqə saxlayırdılar. Qudsi Vənəndi bu münasibətlə məşhur Qarabağ şairlərindən olan Baba bəy Şakirə mənzum məktubunu yazmış, M.T.Sidqi isə məclisin üzvlərinə məktub göndərərək onlara olan hörmət və məhəbbətini bildirmişdir. "Əncüməni-şüəra"nın üzvləri öz müasirləri ilə ədəbi əlaqələr yaratdıqları kimi, XIX əsrin Aşıq Rəcəb, Masazırlı Aşıq Həsən, Dilqəm, Əndəlib Qaracadaği kimi aşıq və şairləri də Naxçıvana və Ordubada gəlir, şeirlərində bu yerlərin təbii gözəlliklərini nəzmə çəkirdilər. Digər tərəfdən məclisin hər hansı bir üzvünün ayrı-ayrı ölkələrə səfəri zamanı qələmə aldığı əsərlər də səfərdən qayıtdıqdan sonra məclisdə oxunur və həmin əsərlərə məclisin digər üzvləri bənzətmə və nəzirələr yazırdılar. Bu cəhətdən Qüdsi Vənəndi ilə Fəqirin yaradıçılıq əlaqələrini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Belə ki, Fəqirin əlyazma divanındakı "Ey bivəfa, qılıb məni divanə gözlərin", "Məcnun kimi qılıb məni divanə tellərin", "Tökülüb zülfi-siyah, arizi-gülnarə dəyər", "Bir pərişan xəmi-zülfündə düşüb darə könül", "Düşmüşəm seyd kimi damdə səyyad əlinə> və s. misralarla başlayan qəzəlləri ilə Qüdsi Vənəndinin səfəri zamanı qələmə aldığı "Könül", "Gözlərin", "Tellərin", "Dəyər", "Əlinə" və s. rədifli şeirləri arasında mövzu cəhətdən yaxınlıq çoxdur. Hətta hər iki şairin şeirlərdə işlətdikləri rədiflər də əsasən eynidir. Lakin maraqlıdır ki, Fəqir mövzu yarışında təqlidçi mövqedə dayanmamış, poetik formalar baxımından orijinal yolla getməyə çalışmışdır. Belə ki, Qüdsinin qoşma şəklində müraciət etdiyi mövzuların müəyyən bir qismini Fəqir qəzəl janrında qələmə almışdır. O, başçılıq etdiyi ədəbi məclisdə özünə tələbkar olmaqla bərabər, başqalarının da əsərlərində yüksək sənətkarlıq arzulayır və bəzən xoşu gəlməyən şeirləri açıqçasına tənqid edirdi. "Dərməzəmməti-Əttar" sərlövhəli qəzəlində şair "Əncüməni-şüəra"nın gənc üzvlərindən olan Ağa Rəsul Əttarı şeir və sənət aləmindəki səriştəsizliyinə görə məzəmmət etmişdir. Bu qəzəldən Fəqirin sənət haqqındakı nəzəri görüşləri barədə də müəyyən məlumat əldə etmək olur. Şairə görə əsl sənət əsəri formalizmdən uzaq olub, məna və məzmun gözəlliyilə poetik ətrə və təravətə malik olmalıdır. Məsələn, o, "Əttar qoymuş adını, şerinin ətri yox"-deyə, Əttarın şerini bəyənmir, onu formalizmdən uzaqlaşmağa sövq edirdi. Hacı Mirzə Ağarəhim Qüdsi Vənəndi Əncüməni-şüara Arxivləşdirilib 2008-01-23 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=44677 |
Əncümənlər | Əncümən- Məşrutə inqilabı (1905-1911) dövrünə aid seçkili inqilabi orqan. Əncümənlər İranın və Azərbaycanın bir çox böyük şəhərlərində var idi və inqilabın müdafiəsində və inkişafında mühüm rol oynayırdılar. 1906 ilin sentyabrında Təbrizdə, şah sarayının məşrutənin(konstitusiyanın)verilməsinin qarşısını almaq cəhdlərinə qarşı böyüyən etiraz zamanı, hərəkatın rəhbərliyi üçün İran tarixində ilk dəfə əhali tərəfindən əncümən seçildi və bununla da bütün İranda əncümənlərin təşkil olunmasının əsası qoyuldu. Təbriz hadisələrinin şahidi, Məhəmməd Bağır Vicuei xəbər verir ki, Təbriz əncüməninə seçkilər, tacirlərdən, sənətkarlardan, zadəganlardan, ruhanilərdən, mülkədarlardan və əkinçilərdən, sentyabr-oktyabr aylarında keçirildi. Əncümənin tərkibinə , əsasən ruhanilərdən, tacirlərdən və mülkədarlardan 20 nəfər adam seçildi. Seçilmişlərin arasında Təbrizin baş müçtəhidi hacı Mirzə Həsən, mülkədarlar Nizam üd Dövlə, Bəsir əs Səltənə, Məlik üt Tuccar, tacir hacı Mirzə -Ağa Kuzəkünani və başqaları vardı. Əncümənin iclaslarında həmçin sənətkarların da nümayəndələri iştirak edirdilər.Əncümənin sədri hacı Nizam üd Dövlə seçilmişdir. İnqilabın inkişafında əncümənlərin rolu Hətta 1907 ilin yayında şah hökuməti tərəfindən Azərbaycanın qeneral-qubernatoru seçilmiş, köhnə məktəbdən sayılan və enerjili inzibatçı olan Fərmanfərma, şəhərdə hakimiyətin tamamilə əncümənin əlində olması ilə barışmışdı;1907 ilin axırında, osmanlılara qarşı yürüş bəhanəsi ilə o Təbrizdən Savucbulaqa gedir, sonra isə Azərbaycan qeneral-qubernator vəzifəsindən istefa verir.(Səciyəvidir ki, osmanlılara qarşı yürüş üçün pulu Fərman-Fərma əncüməndən alır- bu əncümənin təsirinin gücünün göstəricisidir) 1906 ilin sonunda İsfahanda da əncümən təşkil olunur. O həftədə iki dəfə iclas edirdi və İsfahanın və İsfahan əyalətinin idarəsinin bütün işlərinə qarışırdı. 1907 ilin yanvarında, əhalinin müxtəlif təbəqələrindən olan, 30 nəfərdən ibarət əncümən Şirazda yaranır.1907 ilin əvvəlində Təbrizdən Tehrana gedən Təbriz məclisinin deputatalarının fəal iştirakı ilə Gilan əyalətinin mərkəzi Rəştdə əncümən yaradılır. Hər yerdə "istənilən formada və məzmunda əncümənlər təşkil olunurdu. Əyalət, şəhər, vilayət əncümənləri ilə yanaşı, həmkarların, yerlilərin, klubların əncümənləri yaranırdı. Ancaq tək bir Tehranda 40 yaxın əncümən vardı, 1907 ilin axırında onların sayı 140 çatdı. Tehranın ən nüfuzlu və ən fəal əncüməni azərbaycanlıların əncüməni idi. 1907 ildə Tehranda qadın əncüməni yarandı. Hətta xarici səfirliklərin quluqçularının əncüməni vardı. 1907 ilin payızıana qədər Rəştdə 12 əncümən vardı: müçtəhidlər, mülkədarlar-"Səfa", gənc irançılar-"Həqiqət",səhətkarlar-"Kəbir", seidlər-"Fatimə", zadəganların-"Nüsrəte Azərbaycan", tüllabların iki əncüməni-"Sədaqət,və"Ruhani", mollaların-"Şərafət", pişnamazların-"Hüseyni", qulluqçuların-"Xeyriyyə". On ikinci əncümən, vilayət əncüməni idi- əncüməni-milli..Kermanşahdaki əncümənlər : "Hüquq"-siyasi, təşkilatçısı Süleyman mirzə(ikinci dünya müharibəsi zamanı İran milli partiyasının lideri) idi;"Səadət"-seidlərin;"Tüllab"-mollaların, tüllabların; "Tüccar"-tacirlərin və sairə....Kermanda və başqa yerlərdə xalçaçılar əncüməni yaranmışdı. Ciruftda (Kerman əyaləti) qulların və azad əhalinin əncümənləri vardı. Linqdə( Körfəz sahilində) şiələrin və sünnülərin əncümənləri vardı. Əyalət, vilayət və şəhər əncümənlərinə seçkilər adətən kuriyalarla, təbəqələr üzrə keçirilirdi. Bütün İranda əncümənlərin üzvlərinin mütləq əksəriyəti (əsnaf) burjuaziyadan,mülkədarlardan və ruhanilərdən ibarət idi. Sənətkarların və kiçik torpaq mülkiyətçilərinin sayı olduqca məhdud idi. Sənətkarlardan əncümənlərə adətən ya tacirlər, ya da ruhanilər seçilirdi. Kəndlilər,əgər bilavasitə kəndlərdəki əncümənləri nəzərə almasaq, demək olar tamamilə təmsil olunmamışdı. Ama kənd əncümənlərində də hakimiyət tamamilə ruhanilərin, mülkədarların və qolçomaqların əlində idi. Əncümənlərin fəaliyəti olduqca çoxşaxəli idi. Onlar, mürtəce hakimiyətə, imperializm qüvvələrinə qarşı təbliğat aparırdılar. Milli hissləri oyatmağa çalışırdılar, məktəblərin və sənayə müəssisələrinin açılmasını təbliğ edirdilər. Şəhərlərin abadlığı, məktəblərin, kitabxanaların, xəstəxanaların açılması üçün, Milli bankın fonduna pul yığmağa, çalışırdılar.Bir çox əncümən bəzi imperialist ölkələrin mallarına boykotların təşşəbüskarı idi. Demək olar ki bütün əyalət və vilayət əncümənləri hakimiyətin və qubernatorun hərəkətlərini, vergilərin yığılmasını, məmurların təyinatını nəzarətə götürməyə çalışırdılar. Bir çox əncümən məhkəmə hakimiyətini öz əlində cəmləşdirməyə çalışırdı, çörəyin qiymətinin tənzimlənməsinə nəzarət edirdi. Bəzi əncümənlər isə, məsələn Azərbaycan və Gilan əncümənləri, demək olar ki, tamamilə ali dövlət hakimiyətini yerinə yetirirdilər. Onlar mərkəzdən göndərilən qubernatoru və polis rəisini qəbul etməkdən imtina edirdilər, mərkəzin təyin etdiyi bütün məmurların əncümən qarşısında hesabat verməsini tələb edirdilər. Əncümənlər 1908-1911 illərdə "...Bəzi şəhərlərdə hətta Məhəmməd Əli şah Qacarın devrilməsindən əvvəl yenidən dirçlməyə başladı, lakin onlar 1907-1908 illərdəki inkişaf səviyyələrinə çata bilmədilər. Ölkənin içtimai-siyasi həyatında da, əvvəlki tək görkəmli rol oynaya bilmirdilər. Ölkənin siyasi həyatında, məsələn, 1909 ilin ikinci yarısında, 1910 və 1911 illərdə əncümənlər demək olar ki gözə çarpmırdı. Doğrudur Təbrizdə və Məşhəddə və bəzi başqa şəhərlərdə, əncümənlər həmin dövrdə də əhəmiyətli rol oynayırdılar..." Təbriz əncüməni Bütün əncümənlər içində Təbriz əncüməni müstəsna yer tuturdu. Həm ilk əncümən olduğuna, həm də ən prinsipial olaraq, Məşrutəni sonacan müdafiə etdiyinə görə Təbriz əncüməni xüsusi olaraq seçilirdi. Təbriz əncüməni bütün ölkə əncümənləri üçün örnək rolu oynayırdı. Təbriz əncümənində qəbul olunan qərarlar, onun təcrübəsi başqa əncümənlər tətəfindən dərhal öyrənilirdi və, imkan dairəsində, tətbiq edilirdi. 1908-1911 illər Təbriz üsyanı (1908-1909) vaxtı, əyalət əncümənindən başqa, Təbrizdə başqa əncümənlər də vardı. Ən nüfuzlu əncümənlər bunlar idi: "Əncüməni-həqiqət","Əncüməni-qüdrət","Əncüməni-mücahid". "Əncüməni-həqiqət" Əmirxız məhəlləsində yerləşirdi və Səttarxanın orqanı idi. "Əncüməni-qüdrət" Xiyaban məhəlləsinin fədailərinin orqanı idi, ona Bağır xan başçılıq edirdi. "Əncüməni-mücahid" faktiki olaraq Təbrizin inqilabi mücahidlər klubu idi, ona Əli Müsyo başçılıq edirdi. Azərbaycan milli əncüməni onların fövqaladə xidmətlərinə qarşılıq olaraq, Səttarxana -"sərdari-milli", Bağırxana-"salari-milli" titulları vermişdilər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=327675 |
Əncəqov | Ancəqəv — Azərbaycan Respublikasının Lerik rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Kənd əhalisi əsasən, Lerik rayonunun Təngəbin və Anzolu kəndlərindən buraya köç edənlərdir. Kənd ərazisindən iki əsas çay axır.Bu çaylar kəndin sonunda birləşərək Ləkər çayına, Ləkər çayı Lənkəran (Vazaru) çayına, bu çay isə Xəzər dənizinə axır.Kəndin yuxarı və aşağı hissələri sıx meşələrlə əhatə olunmuşdur. Kəndin adı meşə kənarında yerləşməsi ilə bağlıdır. Ancəqəv kəndi Hirkan Milli Qoruğunun yaxınlığında yerləşdiyi üçün burada Hirkan qoruğunda olan və Qırmızı Kitaba salınmış bir çox bitki və ağaclara rast gəlmək mümkündür. Kənd meşələrində qaban, qonur ayı, tülkü, çaqqal, canavar, yenot, vaşaq, meşənin əlçatmaz yerlərində bəbirə rast gəlmək mümkündür. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=683292 |
Əncər | Əncər (ərəb. عنجر ‘Anjar, erm. Անճար) — Livanda, Biqa vadisində yerləşən şəhər. Əhalisi 2400 nəfərdir və demək olar ki, tamamilə ermənilərdən ibarətdir. Ümumi sahəsi iyirmi kvadrat kilometrə (7.7 kvadrat mil) bərabərdir. Yayda erməni diasporunun üzvləri şəhərə ziyarət üçün qayıtdıqdan sonra əhali 3500 nəfərə çatır. Şəhər, qədim dünyada Çalkis kimi tanınırdı. Ümumilikdə şəhərin, 8-ci əsrin əvvəllərində Əməvi xəlifəsi I Valid tərəfindən saray-şəhər olaraq salındığı qəbul edilir. Lakin, tarixçi Yere Bakarak, bizans-yunan salnaməçisi Feofan İspovednikə istinadən Əncərin, e.ə 714-cü ildə Validin oğlu əl-Abbas tərəfindən salındığını iddia edir. Əncər sonrakı illərdə tərk edildi və 1939-cu ildə şəhərə bir neçə min erməni qaçqını köçürüldü. 1960-cı illərdə Livan kimi, şəhər də iqtisadi cəhətdən çiçəkləndi. Vətəndaş müharibəsindən sonra Əncər iqtisadi cəhətdən yenidən qurulmağa başladı. Sakinlərinin çoxu digər ölkələrə, əsasən də Avropa, Kanada və ABŞ-yə köçdü. Bacharach, Jere L. Marwanid Umayyad Building Activities: Speculations on Patronage // Necipoğlu, Gülru (redaktor ). Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World. 13. Leiden: BRILL. 1996. 27–44. ISBN 90-04-10633-2. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=642848 |
Əndab-i Cədid (Əhər) | Əndab-i Cədid (fars. انداب جديد) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 72 nəfər yaşayır (14 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685589 |
Əndab-i Qədim (Əhər) | Əndab-i Qədim (fars. انداب قديم) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 282 nəfər yaşayır (65 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=672428 |
Əndazədən çıxanda (film, 1988) | Süjetlərin müəllifləri belə hesab edirlər ki, ədəb-ərkan qaydalarına riayət olunmayanda insanlar arasında qarşılıqlı münasibətlər pozulur. Film qayda-qanunu gözləməyən adamların gülməli vəziyyətə düşmələrini incə yumorla açıb göstərir. Film haqqında Kinoalmanax üç süjetdən ibarətdir: "Əndazədən çıxanda", "Məclis" və "Divar dibində" Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Ssenari müəllifi: Dinarə Seyidova Kinorejissor: Rauf Dadaşov, Elçin Axundov, Yelena Dontsova Quruluşçu rəssam: Teymur Məmmədov (T. Məmmədov kimi), Elçin Axundov, Yelena Dontsova Kinooperator: Antonina Korotnitskaya Bəstəkar: Eldar Mansurov, İlyas Mirzəyev Səs operatoru: Miroslava İsgəndərova Montaj edən: Nisə Hacıyeva Multiplikasiya rəssamı: Bəhmən Əliyev, Gülşən Quliyeva, Rauf Dadaşov Rejissor assistenti: Sima Qurbanova Operator assistenti: Rafiq İsmayılzadə (R. İsmayılzadə kimi) Rəssam: Tamilla Əsgərova, Mehriban Əfəndiyeva, Zəkiyyə Mahmudova (Z. Mahmudova kimi), S. Səfərova, S. Ağayeva, E. Popova Redaktor: Aydın Dadaşov Filmin direktoru: Q. Nəzərova Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 316–317. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=30744 |
Əndican | Əndican — Fərqanə vadisinin qədim şəhərlərindən biridir. Əsasının qoyulduğu tarix məlum deyil. IX əsrdə Əndukan, XV əsrdə — Əndiqan adları ilə tanınırdı XV yüzillikdə — feodal dövlətin paytaxtı idi. Coğrafiyası Əndican şəhəri Fərqanə vadisində yerləşir. Ölkenin şərqində yerləşən şəhərin 2005-ci il rəsmi məlumatlarına görə əhalisinin sayı 338.366 nəfərdir. Məşhur sakinləri Əbdülhəmid Çolpan (yazıçı), (1893–1938)—Özbəkistan yazıçısı, şairi. Həmçinin bax Əndican vilayəti Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=351760 |
Əndican hadisələri | Əndican hadisələri — 12–14 may 2005, Özbəkistanın Əndican şəhərində baş vermiş 187(rəsmi)— 600(xarici müşahidəçilər)—1500(keçmiş MTX cəsusunun etirafı) nəfərin ölümüylə nəticələnən kütləvi qırğındır. 360 min nəfərin yaşadığı Əndican Fərqanə vadisində — Qırğızıstanla sərhədin cəmi 30 kilometrliyində yerləşir.Xalq bölgədə 90-cı illərdən bəri davam edən yoxsulluq, korrupsiya, repressiyalar və bərbad iqtisadi vəziyyətdən bezmiş vəziyyətdədir.Hadisələrin qığılcımı isə bir qrup biznesmenin şübhəli həbsi olur. Beləliklə, 10 may tarixindən nümayişlər başlayır.(~5000nəfər) 12may gecəsi silahlı şəxslər, bir müddət əvvəl şübhəli şəkildə həbs edilən 23 biznesmenin tutulduğu həbsxanaya hücum edib, 100-lərlə məhbusu azad edirlər. Daha sonra bölgədəki bir çox hökumət binalarını zəbt edib, İslam Kərimovun istefasını tələb edirlər.(Həmin vaxt Qırğızıstanda baş vermiş rəngli inqilabdan ilhamlanaraq). Amma mayın 12-nə qədər etiraz aksiyası ümumiyyətlə dinc idi, orada silahlı adamlar iştirak etmirdilər. Hələ də aydın deyil ki, həmin gecə basqında iştirak edən silahlı adamlar kimlər idi. Mitinqçilərin terrorist və islami ekstrimistlər olduğunu deyərək, prezident İslam Kərimovun əmrilə (dəqiq deyil), Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin (SNB) qüvvələri, tanklar və helikopterlərdən də istifadə edərək, uşaq-qadın fərq qoymadan xalqa atəş açır.Politoloqların fikrincə hadisələrin səbəblərindən biri də Daşkənd-Fərqanə klanı ilə Səmərqənd klanı arasında hökumət daxili mübarizə olub. 1) Qırğından sonra kütləvi məzarlıqlar tapılsa da hökumət inkar edib. 2) 15 biznesmen sonradan yenə həbsə düşsə də, qalanları hazırda qərb ölkələrinin vətəndaşlarıdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=705631 |
Əndican vilayəti | Əndican vilayəti (özb. Andijon viloyati) — Özbəkistanda vilayət. 6 mart 1941–ci ildə təşkil edilib. Ərazisi 4.2 min km², 2000–ci ilə olan məlumata əsasən əhalisi 2.196 milyon nəfərdir. Əhalinin 657.7 min nəfəri şəhər, 1539.2 min nəfəri isə kənd yerlərində yaşayır. Ümumi əhalinin 88.80%–ini özbəklər, 3.80%–ini qırğızlar, 3.10%–ini tatarlar, 2.00%–ini ruslar, 2.30%–ini isə digər millətlər təşkil edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=41629 |
Əndican üsyanı | Əndican üsyanı — özbək xalqının çarizmin müstəmləkə zülmünə qarşı milli azadlıq hərəkatı. Üsyan 1898-ci il mayın 17-də Əndican qəzasının Mintəpə kəndində başlandı. Üsyanın başçısı Mədali işan Osmanlı sultanı ilə əlaqə yaratmışdı. Üsyan başçıları üsyanı bütün Orta Asiyaya yaymaq, əvvəlki qaydalarını bərpa etmək istəyirdilər. Əsasən, soyuq silahla silahlanmış 2 min nəfərə yaxın üsyançının mayın 18-də Əndican şəhərindəki qarnizona hücumu uğursuzluqla nəticələndi. Hərəkat tezliklə və amansızlıqla yatırıldı. 383 nəfər mühakimə olundu. Onlardan 18 nəfəri o cümlədən Mədali işan edam olundu, qalanları katorqaya və sürgünə göndərildi. Üsyanın məğlubiyyətinin başlıca səbəbləri kifayət qədər hazırlığın olmaması idi. Lakin üsyan Türküstan xalqlarının milli azadlıq hərəkatının daha da güclənməsinə kömək etdi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=686099 |
Əndika şəhristanı | Əndika şəhristanı— İranın Xuzistan ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın inzibati mərkəzi Qala Xoca şəhəridir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhristanın əhalisi 49,430 nəfər və 8,708 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=289996 |
Əndimeşk | Əndimeşk — İranın Xuzistan ostanının şəhərlərindən və Əndimeşk şəhristanının mərkəzidir.2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 119,422 nəfər və 26,140 ailədən ibarət idi. Əhalisinin əksəriyyəti lurlardan ibarətdir, lur dilində danışırlar və şiə müsəlmandırlar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=290198 |
Əndimeşk şəhristanı | Əndimeşk şəhristanı— İranın Xuzistan ostanının şəhristanlarından biridir. Şəhristanın inzibati mərkəzi Əndimeşk şəhər idir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhristanın əhalisi 154,081 nəfər və 33,159 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=289998 |
Əndirqan (Vərziqan) | Əndirqan (fars. اندرگان) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Vərziqan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 911 nəfər yaşayır (228 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=621909 |
Əndis (Heris) | Əndis (fars. انديس) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Heris şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 401 nəfər yaşayır (85 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685905 |
Əndizə (Piranşəhr) | Əndizə (fars. انديزه) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Piranşəhr şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 876 nəfər yaşayır (139 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=577789 |
Əndişə | Əndişə(fars. انديشه) — İranın Tehran ostanının Şəhriyar şəhristanının Mərkəzi bəxşində yeni şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 75,596 nəfər və 19,945 ailədən ibarət idi. Xarici keçidlər Əndişə haqqında hökuməti veb səhifə Arxivləşdirilib 2005-04-24 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=298952 |
Əndorab qalası | Əndorab qalası — Azərbaycanın Tərtər rayonu ərazisində qala. Arxeoloqlar tərəfindən yeni aşkarlanan "Əndorab qalası" erkən orta əsrlərin son mərhələsinə, VIII-IX əsrlərə aiddir. Bu haqda Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun şöbə müdiri Arif Məmmədov məlumat verib. Onun sözlərinə görə, bu qala haqqında orta əsr yazılı mənbələrdə vacib məlumatlar verilib, lakin qalanın yeri məlum deyildi. Ərazidə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı qalanın yeri müəyyən olunub. Ümumi sahəsi 8 hektar olan qala Tərtər çayının sahilində, Bərdə-Gəncə ticarət yolunun kənarında yerləşir. Arif Məmmədov bildirir ki, o dövrlər üçün həm müdafiə, həm də məlumat götürmə məntəqəsi kimi fəaliyyət göstərən qalada aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı bir sıra maddi eksponantlar da aşkar edilib. Qazıntı ərazisindən XII əsrə, Atabəylər dövrünə aid mis pullar, qədim dövrlərə aid saxsı məmulatlar aşkarlanıb. Həmçinin Sasani və Ərəb işğalı dövrlərinə aid, üzərində fars əlifbası ilə yazılan sənətkar möhürü də aşkar olunub. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=73727 |
Ənduhcərd | Ənduhcərd— İranın Kirman ostanının Kirman şəhristanının Şəhdad bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 2,853 nəfər və 703 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=291345 |
Əndəbil | Əndəbil bu mənalarda gələ bilər: Əndəbil (Xalxal) — Cənubi Azərbaycannın Xalxal şəhristanının kəndlərindəndir. Əndəbil (Şəbistər) — Cənubi Azərbaycannın Şəbistər şəhristanının kəndlərindəndir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=263370 |
Əndəbil (Xalxal) | Əndəbil — İranda Ərdəbil ostanının kəndlərində biri, Xalxal şəhristanında yerləşir. Əhalisi 1400 nəfərdir Həmçinin bax Mir Cəlal Paşayev Əndəbil (Şəbistər) Xarici keçidlər درگاه ملی آمار Arxivləşdirilib 2009-04-18 at the Wayback Machine [1] Arxivləşdirilib 2011-08-29 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=263369 |
Əndəbil (dəqiqləşdirmə) | Əndəbil bu mənalarda gələ bilər: Əndəbil (Xalxal) — Cənubi Azərbaycannın Xalxal şəhristanının kəndlərindəndir. Əndəbil (Şəbistər) — Cənubi Azərbaycannın Şəbistər şəhristanının kəndlərindəndir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=626042 |
Əndəbil (Şəbistər) | Əndəbil (fars. اندبيل) — Şərqi Azərbaycan ostanının kəndlərində biri, Şəbistər şəhristanının Sofiyan bölməsinin Çilləxanə qəsəbəsində yerləşir. Kəndin uzun bir tarixi var. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 739 nəfər yaşayır (206 ailə). Xarici keçidlər درگاه ملی آمار Arxivləşdirilib 2009-04-18 at the Wayback Machine Həmçinin bax Sabit Əndəbili Təbrizi Əndəbil (Xalxal) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=626041 |
Əndəbil (Şəbüstər) | Əndəbil (fars. اندبيل) — Şərqi Azərbaycan ostanının kəndlərində biri, Şəbistər şəhristanının Sofiyan bölməsinin Çilləxanə qəsəbəsində yerləşir. Kəndin uzun bir tarixi var. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 739 nəfər yaşayır (206 ailə). Xarici keçidlər درگاه ملی آمار Arxivləşdirilib 2009-04-18 at the Wayback Machine Həmçinin bax Sabit Əndəbili Təbrizi Əndəbil (Xalxal) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=263368 |
Əndəbil kəndi | Əndəbil bu mənalarda gələ bilər: Əndəbil (Xalxal) — Cənubi Azərbaycannın Xalxal şəhristanının kəndlərindəndir. Əndəbil (Şəbistər) — Cənubi Azərbaycannın Şəbistər şəhristanının kəndlərindəndir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=263346 |
Əndəlib Qaracadaği | Əndəlib Qaracadaği (XIX əsr, Əhər, Şərqi Azərbaycan ostanı – İrəvan) — XVIII əsrin sonları - XIX əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan şairidir. Həyat və fəaliyyətinin əsas hissəsi İrəvan xanlığı ilə bağlı olan şair, sonuncu İrəvan xanı Hüseynqulu xanın yanında mirzəlik etmişdir. Ən məşhur əsəri "Leyli və Məcnun" poemasıdır. Şairin doğum və ölüm tarixi haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Əsərlərindən müəyyənləşdirmək olur ki, Əndəlib Qaracadaği XVIII yüzilin 70-ci illərində Əhər qəsəbəsində anadan olmuşdur. Əndəlib Qaracadaği “Leyli və Məcnun” poemasının başlanğıcında özü haqqında qısa məlumat verərək yazır: Şairin özü haqqında verdiyi bu məlumatdan onun, İrəvan xanlığının Çar Rusiyası tərəfindən işğalından sonra İrəvanda hakimlik edən mayor Şubinin himayəsi altında yaşaması və onun sifarişi ilə əsərlər yaratması məlum olur. Həmçinin onun İrəvana köçməzdən əvvəl Qaradağ mahalının Əhər qəsəbəsində yaşaması müəyyənləşir. Şairin əvvəllər Əhərdə yaşamasını “Leyli və Məcnun” poemasından olan aşağıdakı misralar da təsdiq edir: Əndəlib kiçik yaşlarından etibarən sevməyə başlamış, uzun zaman iztirab çəksə də, arzusuna çata bilməmişdir. Əhərdə doğulan və gəncliyini orda keçirən Əndəlib, bu nəticəsiz sevgidən sonra doğma yurdunu tərk edərək qürbətə düşür. İrəvan xanı Hüseyn xanın adına yazdığı bir qəsidədə bu haqqda bəhs edir (qəsidənin bir hissəsi sağda verilir). Şairin həyatının müəyyən dövrünü işıqlandıran bu qəsidədə sevgisindən anümid olan, zəmanəsində haqq və hüquqdan bir nişan görməyən, əlacsız qalaraq vətənini tərk edən bir şairin həyatı təsvir olunur. Şairin bir sıra şerlərində bəzi tarixi simaların adları çəkilir və bir neçə tarixi hadisələrə işarə olunur. Tədqiqatçılar bu əlamətlərə əsasən şairin yaşadığı dövrü təyin edirlər.Şair əsərlərində İrəvan xanı Hüseynqulu xanın, Naxçıvan xanı Ehsan xan Kəngərlinin, onun pişxidməti olan Xamunun, Ordubad xanı Şıxəli xan Kəngərlinin (Ehsan xanın qardaşıdır), Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər ağanın adları çəkilir. Bu faktlara əsaslanan H. Səmədzadə Əndəlib Qaracadağinin XVIII əsrin sonu – XIX əsrin I yarısında yaşadığını qeyd edir.Şerlərindən birində Əndəlib, 1827-ci ildə qraf İ. Paskeviçin başçılığı ilə rus ordusunun İrəvan qalasına hücum edərək Hüseynqulu xana qalib gəlməsini realistcəsinə təsvir etmişdir. Bu şerin sonunda şair deyir: Əndəlib gəncliyini yoxsulluq içində keçirmişdir. Harada təhsil alması məlum olmasa da, mükəmməl savada malik olması əsərlərindən görünür. O, həyatının böyük bir hissəsini müxtəlif Azərbaycan xanlıqlarında mirzəlik edərək keçirmişdir. Əhər şəhərindən köçən şair müxtəlif şəhərlərə baş çəksə də sonda İrəvanda məskunlaşır və İrəvan xanlığı Çar Rusiyası tərəfindən işğal edilənə kimi Hüseynqulu xanın yanında mirzəlik edir. İlisu sultanı mayor Əhmədxanın adına yazdığı qəsidədən şairin 1830-cu illərə kimi mirzəliklə aktiv məşğul olması görünür. Yaradıcılığı Əndəlib Qaracadaği XIX əsr Azərbaycan şeirində həm klassik poeziya, həm də şifahi xalq ədəbiyyatı üslubunu davam etdirən istedadlı şairlərdən biridir. Şairin yaradıcılığından müxtəlif şerlər, qəsidələr, müxəmməslər və sair dövrümüzə çatsa da, onun əsas əsəri "Leyli və Məcnun" poemasıdır. Leyli və Məcnun Həcm etibarı ilə böyük olmayan bu poema ərəb folkloru əsasında deyil, sadəcə təsir nəticəsində yazılmışdır. Bu orijinallıq ilk növbədə poemadakı romantik və realistik məqamların münasibətindədir. Əndəlibə qədər yazılmış bütün “Leyli və Məcnun”larda romantizm bir yaradıcılıq metodu olaraq hakim metod və stil olsa da, Əndəlibin “Leyli və Məcnun”u əsl əfsanəyə əsaslanmadığı kimi, onun bi vaxta qədər necə yazıldığını da nəzərə almır. O, sadə bir insanın real və təbii hisslərindən, sevgisindən, nəticəsiz qalan eşqindən danışır. H. Səmədzadə Əndəlibin poemasını Füzulinin “Leyli və Məcnun”unun təsiri ilə yazdığını qeyd edir və bunun ilk növbədə poemanın bəhrində özünü göstərdiyini vurğulayır. Poemanın ilk misrası olan “Məşşateyn-feyz sünbari” Füzuli “Leyli və Məcnun”unun başlanğıcındakı “Meşşateyn növərus-aləm” misrasını xatırladr.Bu xatırlatmaların getdikcə dərinləşməsinə baxmayaraq, Əndəlibin “Leyli və Məcnun”u bir çox maraqlı xüsusiyyətlərinə görə daha əvvəl bu mövzuda yazılmış əsərlərdən fərqlənir. Səmədzadə, H. Azərbaycan dilindəki axırıncı "Leyli və Məcnun" haqqında (“Nizami” (I kitab)). Bakı: Azərnəşr. 1940. 222. Həmçinin bax İrəvan xanlığı Azərbaycan ədəbiyyatı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=200517 |
Əndəlis | Əndəlüs, həmçinin Əndəlus, Əndəlis və ya Andalusiya (isp. Andalucía, İspanca tələffüz: [andaluˈθi.a]) — İspaniyanın cənubunda tarixi vilayət və muxtar region. Sahəsi 87,3 min km2. Əhalisi 8 mln. nəfər (2007). Andalusiya inzibati ərazisinə 8 əyalət (Almeyra, Qranada, Kadis, Kordova, Malaqa, Sevilya, Uelva və Xaen) daxildir. Paytaxtı və əsas şəhəri Sevilyadîr. Ərazisinin çox hissəsini Qvadalkvivir çayı hövzəsindəki Əndəlus ovalığı tutur. Şimaldan Syerra-Morena, cənub və şərqdən Əndəlüs dağları ilə əhatələnir. VIII əsrin əvvələrində ərəblər bütün işğal edilmiş İspaniyanı əl-Əndəlüs adlandırmışdılar. Rekonkistanın gedişində Əndəlüsün çox hissəsi ərəblərdən geri alındı (XIII əsr). Orta əsrlərdə sənətkarlıq və ticarət xeyli inkişaf etmiş, iri torpaq sahibliyi geniş yayılmışdı. Qranada əmirliyi ərəblərdən geri alındıqdan (1492) sonra Əndəlüs bütünlükdə İspaniya krallığına daxil edildi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=100377 |
Əndəlus | Əndəlüs, həmçinin Əndəlus, Əndəlis və ya Andalusiya (isp. Andalucía, İspanca tələffüz: [andaluˈθi.a]) — İspaniyanın cənubunda tarixi vilayət və muxtar region. Sahəsi 87,3 min km2. Əhalisi 8 mln. nəfər (2007). Andalusiya inzibati ərazisinə 8 əyalət (Almeyra, Qranada, Kadis, Kordova, Malaqa, Sevilya, Uelva və Xaen) daxildir. Paytaxtı və əsas şəhəri Sevilyadîr. Ərazisinin çox hissəsini Qvadalkvivir çayı hövzəsindəki Əndəlus ovalığı tutur. Şimaldan Syerra-Morena, cənub və şərqdən Əndəlüs dağları ilə əhatələnir. VIII əsrin əvvələrində ərəblər bütün işğal edilmiş İspaniyanı əl-Əndəlüs adlandırmışdılar. Rekonkistanın gedişində Əndəlüsün çox hissəsi ərəblərdən geri alındı (XIII əsr). Orta əsrlərdə sənətkarlıq və ticarət xeyli inkişaf etmiş, iri torpaq sahibliyi geniş yayılmışdı. Qranada əmirliyi ərəblərdən geri alındıqdan (1492) sonra Əndəlüs bütünlükdə İspaniya krallığına daxil edildi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=535462 |
Əndəlus köpəyi | "Əndəlüs köpəyi" (fr. Un chien Andalou) — rejissor Luis Bunyuelin filmi. Filmin başlanğıcında orta yaşlı bir kişi ülgücü itiləyir, eyvana çıxır, bütöv olan aya baxır. Sonra isə o, həmin ülgüclə kresloda əyləşmiş qızın gözünü kəsir. Elə bu zaman da nazik buludlar ayın dairəsini kəsib keçir. Daha sonra ekranda ortasında deşik olan əl görünür. Həmin deşikdən qarışqalar çıxır. Sonra isə kişinin özü ilə üstündə ulaq ölüsü və iki keşiş bağlanmış iki royalı çəkib aparması, bir adamın o birinə atəş açması, qadın və kəsilmiş əl və s. göstərilir. Bütün bu obrazlar filmin sonuna qədər anlaşılmaz, qeyri-müəyyən və açılmamış şəkildə qalır. Film haqqında 1960-cı ildə Luis Bunyuel səssiz filmə saundtrek əlavə etdi. Bu saundtrek Vaqnerin "Tristan və İzolda" operasından idi. Daxil edilən növbəti musiqi isə iki Argentina tanqosu idi. Rejissorun filmə niyə bu musiqini də əlavə etməsinin səbəbi filmin premyerasında elə bu tanqonun qrammafon vasitəsilə ifa olunması idi. Rejissor öz xatirələrində filmin süjetinin iki yuxu əsasında yarandığını qeyd edir:Luis Bunyuelin bundan sonrakı "Qızıl əsr" filmi (1930) üslub baxımından "Əndəlüs köpəyi"nin davamı hesab olunur. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Ssenari müəllifləri : Salvador Dali, Luis Bunyuel Rejissor : Luis Bunyuel Operator : Albert Duverje Bəstəkar : Rixard Vaqner (1960) Simona Mareyl – qız Pyer Batçeff – kişi Salvador Dali – keşiş Luis Bunyuel – proloqdakı kişi Buñuel, Luis; Salvador Dalí. Classic Film Scripts: L'Age d'Or and Un Chien Andalou. Marianne Alexandre (trans.). New York: Simon and Schuster. 1968. ISBN 0-85647-079-1. Xarici keçidlər Əndəlus köpəyi — Internet Movie Database saytında.Əndəlus köpəyi AllMovie saytında Əndəlus köpəyi Rotten Tomatoes saytında (ing.) Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2013-02-12 at the Wayback Machine reviewed by Roger Ebert Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2010-12-25 at the Wayback Machine analyzed by Michael Koller Un Chien Andalou at YouTube The Things That People Do When They Think No One's Looking — Hella's music video reworking of Un Chien Andalou 1-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube 2-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=212610 |
Əndəlus köpəyi (film, 1929) | "Əndəlüs köpəyi" (fr. Un chien Andalou) — rejissor Luis Bunyuelin filmi. Filmin başlanğıcında orta yaşlı bir kişi ülgücü itiləyir, eyvana çıxır, bütöv olan aya baxır. Sonra isə o, həmin ülgüclə kresloda əyləşmiş qızın gözünü kəsir. Elə bu zaman da nazik buludlar ayın dairəsini kəsib keçir. Daha sonra ekranda ortasında deşik olan əl görünür. Həmin deşikdən qarışqalar çıxır. Sonra isə kişinin özü ilə üstündə ulaq ölüsü və iki keşiş bağlanmış iki royalı çəkib aparması, bir adamın o birinə atəş açması, qadın və kəsilmiş əl və s. göstərilir. Bütün bu obrazlar filmin sonuna qədər anlaşılmaz, qeyri-müəyyən və açılmamış şəkildə qalır. Film haqqında 1960-cı ildə Luis Bunyuel səssiz filmə saundtrek əlavə etdi. Bu saundtrek Vaqnerin "Tristan və İzolda" operasından idi. Daxil edilən növbəti musiqi isə iki Argentina tanqosu idi. Rejissorun filmə niyə bu musiqini də əlavə etməsinin səbəbi filmin premyerasında elə bu tanqonun qrammafon vasitəsilə ifa olunması idi. Rejissor öz xatirələrində filmin süjetinin iki yuxu əsasında yarandığını qeyd edir:Luis Bunyuelin bundan sonrakı "Qızıl əsr" filmi (1930) üslub baxımından "Əndəlüs köpəyi"nin davamı hesab olunur. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Ssenari müəllifləri : Salvador Dali, Luis Bunyuel Rejissor : Luis Bunyuel Operator : Albert Duverje Bəstəkar : Rixard Vaqner (1960) Simona Mareyl – qız Pyer Batçeff – kişi Salvador Dali – keşiş Luis Bunyuel – proloqdakı kişi Buñuel, Luis; Salvador Dalí. Classic Film Scripts: L'Age d'Or and Un Chien Andalou. Marianne Alexandre (trans.). New York: Simon and Schuster. 1968. ISBN 0-85647-079-1. Xarici keçidlər Əndəlus köpəyi — Internet Movie Database saytında.Əndəlus köpəyi AllMovie saytında Əndəlus köpəyi Rotten Tomatoes saytında (ing.) Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2013-02-12 at the Wayback Machine reviewed by Roger Ebert Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2010-12-25 at the Wayback Machine analyzed by Michael Koller Un Chien Andalou at YouTube The Things That People Do When They Think No One's Looking — Hella's music video reworking of Un Chien Andalou 1-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube 2-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=824308 |
Əndəlüs | Əndəlüs, həmçinin Əndəlus, Əndəlis və ya Andalusiya (isp. Andalucía, İspanca tələffüz: [andaluˈθi.a]) — İspaniyanın cənubunda tarixi vilayət və muxtar region. Sahəsi 87,3 min km2. Əhalisi 8 mln. nəfər (2007). Andalusiya inzibati ərazisinə 8 əyalət (Almeyra, Qranada, Kadis, Kordova, Malaqa, Sevilya, Uelva və Xaen) daxildir. Paytaxtı və əsas şəhəri Sevilyadîr. Ərazisinin çox hissəsini Qvadalkvivir çayı hövzəsindəki Əndəlus ovalığı tutur. Şimaldan Syerra-Morena, cənub və şərqdən Əndəlüs dağları ilə əhatələnir. VIII əsrin əvvələrində ərəblər bütün işğal edilmiş İspaniyanı əl-Əndəlüs adlandırmışdılar. Rekonkistanın gedişində Əndəlüsün çox hissəsi ərəblərdən geri alındı (XIII əsr). Orta əsrlərdə sənətkarlıq və ticarət xeyli inkişaf etmiş, iri torpaq sahibliyi geniş yayılmışdı. Qranada əmirliyi ərəblərdən geri alındıqdan (1492) sonra Əndəlüs bütünlükdə İspaniya krallığına daxil edildi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=78061 |
Əndəlüs köpəyi (film, 1929) | "Əndəlüs köpəyi" (fr. Un chien Andalou) — rejissor Luis Bunyuelin filmi. Filmin başlanğıcında orta yaşlı bir kişi ülgücü itiləyir, eyvana çıxır, bütöv olan aya baxır. Sonra isə o, həmin ülgüclə kresloda əyləşmiş qızın gözünü kəsir. Elə bu zaman da nazik buludlar ayın dairəsini kəsib keçir. Daha sonra ekranda ortasında deşik olan əl görünür. Həmin deşikdən qarışqalar çıxır. Sonra isə kişinin özü ilə üstündə ulaq ölüsü və iki keşiş bağlanmış iki royalı çəkib aparması, bir adamın o birinə atəş açması, qadın və kəsilmiş əl və s. göstərilir. Bütün bu obrazlar filmin sonuna qədər anlaşılmaz, qeyri-müəyyən və açılmamış şəkildə qalır. Film haqqında 1960-cı ildə Luis Bunyuel səssiz filmə saundtrek əlavə etdi. Bu saundtrek Vaqnerin "Tristan və İzolda" operasından idi. Daxil edilən növbəti musiqi isə iki Argentina tanqosu idi. Rejissorun filmə niyə bu musiqini də əlavə etməsinin səbəbi filmin premyerasında elə bu tanqonun qrammafon vasitəsilə ifa olunması idi. Rejissor öz xatirələrində filmin süjetinin iki yuxu əsasında yarandığını qeyd edir:Luis Bunyuelin bundan sonrakı "Qızıl əsr" filmi (1930) üslub baxımından "Əndəlüs köpəyi"nin davamı hesab olunur. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Ssenari müəllifləri : Salvador Dali, Luis Bunyuel Rejissor : Luis Bunyuel Operator : Albert Duverje Bəstəkar : Rixard Vaqner (1960) Simona Mareyl – qız Pyer Batçeff – kişi Salvador Dali – keşiş Luis Bunyuel – proloqdakı kişi Buñuel, Luis; Salvador Dalí. Classic Film Scripts: L'Age d'Or and Un Chien Andalou. Marianne Alexandre (trans.). New York: Simon and Schuster. 1968. ISBN 0-85647-079-1. Xarici keçidlər Əndəlus köpəyi — Internet Movie Database saytında.Əndəlus köpəyi AllMovie saytında Əndəlus köpəyi Rotten Tomatoes saytında (ing.) Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2013-02-12 at the Wayback Machine reviewed by Roger Ebert Un Chien Andalou Arxivləşdirilib 2010-12-25 at the Wayback Machine analyzed by Michael Koller Un Chien Andalou at YouTube The Things That People Do When They Think No One's Looking — Hella's music video reworking of Un Chien Andalou 1-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube 2-ci hissə (Azərbaycan dilində) sayt YouTube | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=388964 |
Əndəlüs tarixi | Əndəlüs — İslam hakimiyyətindəki İspaniya torpaqları. Etimologiyası Ərəblər tərəfindən İspaniya torpaqları üçün istifadə edilən və onların ölkədən qovulmasından sonra ispan dilinə "Andalucia" olaraq keçən Əndəlüs kəliməsinin etimologiyası tam olaraq dəqiq deyil. İlk dəfə bu ada hicrətin 98-ci ilində (miladi 716) kəsilən bir sikkə üzərində rast gəlinir. Bir digər versiyaya görə isə, bu kəlimənin kökü V əsrdə şimali Afrikaya keçmədən öncə 18 il bu bölgədə yaşamış olan vandalların adıyla bağlıdır. Ərəblər ilk olaraq cənubi Fransadakı Septimaniya bölgəsi də daxil olmaq üzrə, İspaniyada idarə etdikləri bütün torpaqları Əndəlüs adlandırsalar da, 718-ci ildə başlayan və təxminən 8 əsr boyunca davam edən rekonkista illərində ərəblərin idarə etdiyi bölgənin daralması səbəbilə bu toponim də özünün əvvəlki mənasını itirmiş, nəticədə Əndəlüs adı yalnızca Nasiri əmirliyinin idarəsindəki torpaqlara şamil edilmişdir. "Andalucia" toponimi günümüzdə İspaniyada hələ də istifadə edilir və Almeriya, Qranada, Xaen, Kordova, Sevilya, Xuelva, Malaqa və Kadis vilayətlərini özündə birləşdirən geniş bir ərazini ifadə edir. Siyasi tarixi Fəth və valilər dönəmi (711–755) İlk İslam fəthlərinin son mərhələsini Əndəlüsün fəthi təşkil edir. Bu hərəkatla bağlı o dönəmin yazılı mənbələrində məlumat olmadığı üçün sonrakı illərə istinad edilir, bu səbəblə bu hərəkatla bağlı bəzi tarixi və xronoloji uyğunsuzluqlar mövcuddur. İspaniyada ilk fəth hərəkatının başlanğıc tarixi haqqında 2 güclü rəvayət var: bunlardan ilkinə görə, bu tarix Xəlifə Osmanın əmriylə Abdullah ibn Nəfinin idarə etdiyi ordunun donanmayla bölgəyə gəldiyi 647-ci il; ikinci rəvayətə görə isə Tariq ibn Ziyadın idarəsindəki ordunun bölgəyə səfərə çıxdığı 711-ci ildir. Bunlardan ilkinin tutarsız olduğu bəllidir çünki 647-ci ildə ərəblər nə Tunis bölgəsindən qərbə keçə bilmiş, nə də dənizlərdə yetərli güc qazanmamışdı. 710-cu ilədək bir neçə şəhər və qala istisna olmaqla, ərəblər şimali Afrikanı tamamilə ələ keçirmişdi. Şimali Afrika valisi Musa ibn Nüseyr Əməvi xəlifəsi I Vəlidin icazəsiylə Tarif ibn Malik idarəsindəki 500 nəfərlik hərbi birliyi 710-cu ilin yazında kəşfiyyat məqsədilə İspaniyanın cənub sahillərinə yolladı. Bu birliyin bol qənimətlə dönməsinin ardından Musa ibn Nüseyr İspaniyanın fəthi üçün hazırlığa başladı və 711-ci ilin yazında bərbər əsilli Tariq ibn Ziyad idarəsindəki 7 min nəfərlik ordunu, daha sonra isə 5 min nəfərlik dəstək birliyini bölgəyə göndərdi. O əsnada İspaniyada hökm sürən Vestqot krallığı taxt mübarizəsi, cəmiyyət daxilindəki iğtişaşlar və yəhudilərə qarşı aparılan sərt dini siyasətin səbəb olduğu müxtəlif problemlərlə üz-üzə idi. Ərəblərin bölgəyə rahatlıqla daxil olmasında əsas meyarlardan biri isə vestqotlarla münasibəti pis olan Seuta hakiminin onlara göstərdiyi hərbi dəstək oldu. Tariq ibn Ziyad cənubi İspaniyadakı Cəbəllütariq dağında qərargah quraraq ətraf bölgələri nəzarəti altına aldı və Barbata çayı sahilində Vestqot kralı Rodriqonun rəhbərlik etdiyi ordunu 3 gün və ya bir həftə davam edən müharibənin ardından məğlub etdi. Bu qələbə ərəblərə yarımadanın qapılarını açdı. Müharibənin ardından Tariq ibn Ziyadın təyin etdiyi komandirlər qısa zamanda Malaqa və Kordovanı ələ keçirərkən özü isə vestqotların paytaxtı Toledonu fəth etdi. Bu əsnada vestqotların idarəsindən məmnun olmayan əhali, xüsusilə də dini zorakılığa məruz qalan yəhudilər bir çox şəhər və qalanın qapılarını ərəblərə açıb təslim etdilər. 712-ci ildə fəthin tamamlanmasına yardım etmək məqsədilə Musa ibn Nüseyr əsasən ərəblərdən təşkil edilmiş 18 min nəfərlik orduyla İspaniyaya gəldi və bir çox ətraf bölgəni ələ keçirərək Toledoda Tariq ibn Ziyadla görüşdü. Hər iki komandirin rəhbərliyi ilə ordu fəth hərəkatını 2 ayrı istiqamətdə davam etdirdi və ertəsi il Leon, Qalisiya, Barselona və Saraqosa şəhərləri ələ keçirildi. Hətta bəzi rəvayətlərə görə, ərəblər Pireney dağlarını aşaraq Frank krallığının torpaqlarına daxil oldular. 714-cü ildə xəlifə I Vəlidin əmriylə Musa ibn Nüseyr Əndəlüsün hakimiyyətini oğlu Əbdüləzizə təslim etdi və Tariq ibn Ziyadla birlikdə xeyli qənimət toplayıb Dəməşqə qayıtdı. Beləliklə, Əndəlüsdə Valilər dönəmi (asrü’l-vülât) adı verilən mərhələyə qədəm qoyuldu. 756-cı ildə I Əbdürrəhmanın Əndəlüs Əməvi dövlətini elan etməsinə qədər davam edən bu dönəmdə 21 vali bölgəni idarə etdi. Bunlardan bəziləri birbaşa Dəməşqdəki xəlifə və ya xəlifənin şimali Afrikadakı valisi tərəfindən təyin edilsə də, bəziləri Əndəlüsdəki əsgərlər tərəfindən seçildi. Valilər dönəmindəki mühüm siyasi fəaliyyətlərdən biri fəth hərəkatının Avropanın daxilinə qədər davam etdirmə cəhdləri oldu. Əbdüləziz ibn Musanın Teodomiro şəhərini ələ keçirməsinin ardından, ondan sonra təyin edilən bir çox vali Pireney dağlarını aşaraq Frank krallığının torpaqlarına səfərlər təşkil etdilər. Bu cəhdlərin nəticəsində ərəblər Fransanın cənubundakı Septimaniya və Narbon bölgələrini ələ keçirərək indiki Paris şəhəri yaxınlığına gəlib çatdılar. Müsəlmanların 732-ci ildə Tur və Puatye şəhərləri arasındakı bölgədə Frank ordusuna məğlub olması ilə bu hərəkat dayandı. Bu tarixdən etibarən bölgədəki ordu komandirləri fəthdən daha çox öz aralarında çıxan iğtişaşlarla məşğul oldular. İlk daxili çəkişmələr ərəblərlə bərbərlər arasında meydana gəldi. Belə ki, idarəçilər tərəfindən layiqli dəyəri görmədiklərini və dağlıq bölgədə məskunlaşmağa məcbur edildiklərini bəhanə edən bərbərlər, şimali Afrikadakı soydaşlarının üsyanından cəsarətlənərək 741-ci ildə ayaqlandılar. Hər iki tərəfdən xeyli sayda insanın ölümüylə nəticələnən bu ayaqlanma, ertəsi il Suriyadan gələn Bəlc ibn Bəşr idarəsindəki Əməvi ordusunun müdaxiləsiylə yatırıldı. Bu hadisədən qısa müddət sonra, Əndəlüslü ərəblər öz torpaqlarına şərik olmalarından qorxduqları Əməvi əsgərlərinin bölgədə möhkəmlənmələrinə etiraz etdilər və bu dəfə yerli ərəblərlə sonradan bölgəyə gələn Əməvi əsgərləri arasında silahlı çatışmalar başladı. Bu iğtişaşlar yeni vali Əbül-Xəttar tərəfindən yerli xristianların orduya alınmasıyla həll olunsa da, onun Yəmənlilərin lehinə ayrı-seçkilik etməsi Qeysli-Yəmənli qruplar arasında yeni çaxnaşmalara səbəb oldu. Nəticədə Əndəlüsün bu 2 qəbilə tərəfindən sırayla idarə edilməsinə qərar verilərək sülh təmin edildi. Bu sülhə əsasən Qeyslilər adına Yusif ibn Əbdülrəhman əl-Fixri 747-ci ildə vali oldu. Ertəsi il bu vəzifəni Yəmənli birinə təhvil verməli olsa da, bu baş tutmadı və nəticədə tərəflər arasındakı mübarizə yenidən alovlandı. Digər yandan fəth hərəkatı zamanı İspaniyanın şimalındakı Asturiya bölgəsinə qaçan xristianlar güclənərək Əndəlüs mülklərinə hücum etməyə başlamışdılar. Əndəlüsdə bunlar baş tutarkən Abbasilər Dəməşqdə çevriliş edərək hakimiyyəti ələ keçirmiş, Əməvi sülaləsinin bütün mənsublarını təqib edərək öldürməyə başlamışdılar. Bu qətliamdan qaça bilən azsaylı insanlardan biri də xəlifə Hişam ibn Əbdülməlikin nəvələrindən Əbdürrəhman ibn Müaviyə idi. Öncəliklə Fələstin və Misirə gedən Əbdürrəhman burada da təqib edildiyini anladı və 755-ci ildə Əndəlüsə qaçdı. Buraya gəlməkdə məqsədi sadəcə canını xilas etmək deyil, bölgədəki Əməvi tərəfdarlarını ətrafında toplayaraq mənsub olduğu sülalənin hakimiyyətini yenidən bərpa etmək idi. Bu məqsədlə Əndəlüsə ayaq basdığı andan etibarən bu istiqamətdə fəaliyyətə başladı və qısa zamanda, vali Yusif əl-Fixrinin qarşı çıxmasına baxmayaraq Yəmənlilərin və bərbərlərin dəstəyini alaraq Kordovanı ələ keçirərək özünü müstəqil əmir elan etdi (756). Əndəlüs Əməviləri dönəmi (756–1031) Əmirlik dönəmi (756–929) Müstəqil Əndəlüs Əməvi dövlətinin qurucusu və ilk əmiri olan I Əbdürrəhmanın qarşılaşdığı ilk problem, şübhəsiz ki, daxili çəkişmələr oldu. Belə ki, son vali Yusif əl-Fixri məğlub olmasına baxmayaraq onu əmir olaraq tanımaqdan boyun qaçırırdı. Digər yandan Yəmənlilər və bərbərlər də etdikləri dəstəyin qarşılığını tələb edirdilər. Ancaq I Əbdürrəhman ona dəstək verən Yəmənlilər və bərbərlər də daxil olmaq üzrə, bütün siyasi qrupları zəiflədərək mərkəzi hakimiyyətə tabe etdi. Tayfalar arasında ixtilaf yaradaraq onları öz tərəfinə çəkməyə çalışdı. Ərəblər arasındakı mübarizənin dövlət idarəsini zəiflətməsi səbəbilə, şimali Afrikadan pulla və hərbi əsirlərdən orduya əsgər toplamağa başladı. Bununla yanaşı I Əbdürrəhman daxili çəkişmələrlə birlikdə, 778-ci ildə şimali-şərq bölgəsindən hücuma keçən Franklarla da mübarizə apardı. Ancaq öz ölkələrində yaranan iğtişaşlar səbəbilə Franklar geri çəkilməyə məcbur oldular və geri çəkilərkən məruz qaldıqları basqınlarla xeyli itki verdilər. I Əbdürrəhman sonrakı illərdə xristianların əlinə düşən bəzi şəhərləri geri almağa çalışsa da, bunda müvəffəq ola bilmədi. Buna baxmayaraq 788-ci ildəki vəfatıyla, oğlu Hişama Abbasi və Bizanslılar tərəfindən belə tanınan bir dövlət miras qoydu. Dindar xasiyyəti ilə seçilən I Hişam (788–796) taxta çıxdığı ilk illərdə qardaşlarının müxalifəti istisna olmaqla, heç bir daxili çəkişməylə üzləşmədi. Bundan istifadə edərək İspaniyanın şimalındakı xristian krallıqlarına qarşı səfərlər təyin etdi və Septimaniya bölgəsi, qısa müddətliyinə də olsa, yenidən ələ keçirildi. I Hişam dönəmində Malikilik Əndəlüsün rəsmi dini məzhəbi halına gəldi. Üləmaya göstərdiyi yaxın münasibət bu zümrənin dövlət idarəsində söz sahibi olmasıyla nəticələndi. Ancaq onun vəfatıyla yerinə keçən oğlu I Hakəm dönəmində (796–822) daxili çəkişmələr yenidən alovlandı. Diqqət çəkən məsələ isə budəfəki üsyanlarda ərəb və bərbərlərdən başqa üləma zümrəsinin də iştirak etməsi oldu. Bunda səbəb isə yeni əmirin israfçı olması və atasının əksinə dini vəzifələrini tam şəkildə yerinə yetirməməsi idi. Ancaq I Hakəm aldığı sərt hərbi tədbirlər və hiylə yoluyla bu üsyanları böyük ölçüdə azaltdı. Bu dönəmdəki üsyanlardan ən çox faydalanan isə 801-ci ildə Əndəlüsün ən mühüm sərhəd şəhəri olan Barselonanı ələ keçirən Franklar oldu. I Hakəmdən sonra taxta çıxan oğlu II Əbdürrəhmanın səltənəti (822–852) əmirliyin ən parlaq dönəmi hesab olunur. Sona çatan daxili çəkişmələr nəticəsində yaranan əmin-amanlıq bölgənin iqtisadi həyatını canlandırdı və dövlətin strukturu yenidən formalaşdırıldı. Bu dönəmdə Bizans imperiyası ilə diplomatik əlaqələr quruldu. 844-cü ildə dəniz yoluyla hücum edən vikinqlər geri püskürdüldü. II Əbdürrəhmanın oğlu və xələfi olan I Məhəmməd dönəminin (852–886) ilk illərində öncəki uğurlar davam etdirildi. Kordovada başlayan xristian fədailəri hərəkatı adlı üsyan nəzarət altına alındı və şimaldakı xristian krallıqlarına qarşı səfərlər tərtib edildi. Ancaq səltənətinin son 15 ilində hakimiyyət gənc və təcrübəsiz dövlət adamlarının əlində oyuncağa çevrildi. Nəhayət üləma zümrəsi başda olmaqla, ərəblər və bərbərlər müxtəlif şəhər və qalalarda mərkəzi hakimiyyətə qarşı ayaqlandılar. Bu üsyanlar I Münzir (886–888) və qardaşı Abdullah (888–912) dönəmlərində daha da şiddətləndi. Hətta mərkəzi hakimiyyət o qədər zəifləmişdi ki, sadəcə paytaxt Kordova üsyançılardan qorunub saxlanmışdı. Yaranan siyasi və sosial parçalanma səbəbilə ölkə ərazisində mərkəzi hakimiyyətə formal olaraq tabe olan və ya tamamilə müstəqilliyini elan edən iyirmiyə yaxın kiçik dövlət yarandı. Əndəlüsü içinə düşdüyü bu vəziyyətdən Abdullahın yerinə taxta çıxan 21 yaşlı nəvəsi III Əbdürrəhman (912–961) xilas etdi. Mərkəzi idarəni gücləndirdikdən sonra xilas etdiyi bölgələrdən vergi toplanmasını təmin edən III Əbdürrəhman sırayla əmirliyin bütün bölgələrini azad etdi. Ölkədə əmin-amanlığı təmin etməsinin ardından həm qurulan siyasi birliyi davam etdirmək, həm də şimali Afrikada sürətlə güclənən şiə Fatimiləriylə mübarizə apara bilmək üçün 929-cu ildə özünü Nasir-lidinnal ünvanıyla xəlifə elan etdi. Beləcə Əndəlüs Əməvi əmirliyi Əndəlüs Əməvi xilafətinə çevrildi. Xəlifəlik dönəmi (929–1031) III Əbdürrəhman ölkə daxilində birliyi və əmin-amanlığı təmin etdikdən sonra Fatimilərə və şimaldakı xristian krallıqlarına qarşı sərt hərbi əməliyyatlara başladı. Nəticədə Leon və Navarra krallıqları vergi ödəməyi qəbul etdilər. Fatimilərlə mübarizədə şimali Afrikadakı bəzi böyük bərbər tayfalarıyla ittifaq quruldu. Bu nailiyyətləri xəlifənin nüfuzunu daha da artırdı. Bizans və Roma imperatorları ilə diplomatik əlaqələr quruldu. Xilafətdə təhsil sistemi təkmilləşdirildi. Dövlət gəlirləri daha öncə görülməmiş şəkildə artırıldı. Şübhəsiz ki, Əndəlüs tarixinin ən böyük hökmdarı hesab edilən III Əbdürrəhman 961-ci ildə vəfat etdi və yerinə alimliyi ilə tanınan 50 yaşındakı oğlu II Hakəm taxta çıxdı. Onun xəlifəliyi dövründə (961–976) daxili əmin-amanlıq və xristian krallıqlarına qarşı qazanılan üstünlük qorunub saxlandı. Elm və incəsənət sahələrində əldə olunan inkişaf səbəbilə Əndəlüs İslam mədəniyyətinin ən fəal mərkəzi halına çevrildi. II Hakəmin ölümündən sonra 10 yaşlı oğlu II Hişamın uşaq yaşlarında taxta çıxmasından istifadə edən Əl-Mənsur ibn Amirlə oğulları Əbdülməlik və Əbdürrəhman iqtidarı ələ keçirdi və öz adlarıyla anılan Amirilər dönəmini açdılar. İbn Amirin ulduzu əslində II Hakəm dönəmində parlamağa başlamışdı. Zəkası və xəlifənin bask əsilli kənizi (eyni zamanda Hişamın anası) Sübhlə olan yaxşı münasibəti sayəsində bəzi mühüm vəzifələrə təyin edildi və bu vasitəylə sarayı yaxından tanıma şansı qazandı. Hakəmin ölümündən sonra xəlifənin qardaşını taxta çıxarmaq istəyən siyasi qruplara qarşı mübarizə apardı və onun azyaşlı oğlu Hişamın taxta çıxmasına nail oldu. Daha sonra mərkəzi hakimiyyəti ələ alaraq özünə rəqib gördüyü bütün dövlət adamlarını aradan qaldırdı. Ərəblərin və yerli xristianların müqavimətini qırmaq üçün bərbər tayfalarından orduya pulla əsgər topladı. Beləcə həm siyasi iqtidarı, həm də ordu üzərindəki nəzarəti ələ aldı. İbn Amirin naibliklə yanaşı "Mənsur" ünvanı alması, öz adına sikkə kəsdirib xütbə oxutması və rəsmi fərmanları şəxsən özünün imzalaması onun faktiki olaraq hakimiyyəti əlində tutduğunu göstərir. Bu dönəmdə xilafət daxilində yaranan güclü mərkəzi hakimiyyətlə yanaşı şimaldakı xristian krallıqları üzərində də tez-tez səfərlər təşkil edildi. Onun ardından 1002-ci ildə naibliyi ələ alan böyük oğlu Əbdülməlik də bu vəzifəni layiqincə yerinə yetirdi. Ancaq cəmi 6 il sonra Kastiliya üzərində çıxdığı səfər əsnasında vəfat edən Əbdülməlik bu vəzifəni kiçik qardaşı Əbdürrəhmana vəsiyyət etdi. 1008-ci ildə naibliyi ələ alan Əbdürrəhmanın dönəmində uzun illərdir ölkədə davam edən əmin-amanlıq pozuldu. Yeni naibin var-dövlət hərisliyi və şöhrətpərəst xarakteri onun fəlakətinə səbəb oldu. Dövlət idarəsindəki özbaşınalığıyla yanaşı, özünü xəlifənin vəliəhdi elan etməsi əhalini ayaqlandırdı. Bu ayaqlanmada əsas ünsürlərdən biri də ordu üçün xilafət torpaqlarına köç edən bərbər tayfalarının yerli əhaliyə zülm etməsi oldu. Amirilər və onlara bağlı dövlət adamlarının mülklərinə hücum edildi. Naib Əbdürrəhman öldürüldü. Xəlifə Hişam isə ölkədən qaçdı. Bu üsyandan sonra Əndəlüs və paytaxt Kordovada qanlı iğtişaşlar başladı. Kordovanın yerli əhalisi və Əməvi tərəfdarları bu ailənin davamı üçün II Məhəmməd, Süleyman ibn Hakəm və IV Əbdürrəhmanı taxta çıxarsalar da, bunlardan heç biri bu iğtişaşlara son qoya bilmədi. 1016-cı ildə Həzrəti Əlinin nəslindən olduğunu iddia edən şiə məzhəbli Həmmidilər, Əməvi sülaləsinin zəifləməsindən istifadə edərək Kordovanı və ardından taxtı ələ keçirdilər. Ancaq başlanğıcda görülən sükunətə baxmayaraq onlar da bu iğtişaşlara son qoya bilmədilər və 1022-ci ildə əhali tərəfindən Kordovadan qovuldular. Növbəti 7 il boyunca isə Əməvilər sülaləsinə mənsub şəxslər xilafət uğrunda taxt mübarizəsinə girişdi. Bütün bu iğtişaş və taxt çevrilişlərindən bezə əhalixilafəti ləğv edərək bölgənin idarəsini dövlət şurasının himayəsinə verdi. Beləcə 756-cı ildə müstəqil əmirlik olaraq yaradılan Əndəlüs Əməvi dövləti süqut etdi (1031). Əndəlüs Əməvi hökmdarları Əndəlüs valiləri Əndəlüs əmirləri Əndəlüs xəlifələri İbn Habîb, Naṣ (nşr. Mahmûd Ali Mekkî, Maʿhedü’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, V içinde), Madrid 1957. İbn Abdülhakem, Fütûḥu İfrîḳıyye ve’l-Endelüs (nşr. Abdullah Enîs et-Tabbâ‘), Beyrut 1964, s. 70 vd. Belâzürî, Fütûh (Fayda), s. 324, 330–331, 336. İbn Abdürabbih, el-ʿİḳdü’l-ferîd (nşr. Ahmed Emîn), I–VII, Kahire 1948–53. Muhammed b. Hâris el-Huşenî, Ḳuḍâtü Ḳurṭuba, Kahire 1966. İbnü’l-Kūtıyye, Târîḫu iftitâḥi’l-Endelüs (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Beyrut 1402/1982. Ebû Bekir ez-Zübeydî, Ṭabaḳātü’n-naḥviyyîn ve’l-luġaviyyîn (nşr. M. Ebû Fazl), Kahire 1954 İbn Cülcül, Ṭabaḳātü’l-eṭıbbaʾ ve’l-ḥukemâʾ (nşr. Fuad Seyyid), Kahire 1955. Una crónica anónima de Abd al-Rahman III al-Nāsır (nşr. ve trc. E. Lévi-Provençal – E. G. Gómez), Madrid-Granada 1950. Abdurrahman b. Abdullah ez-Zeccâlî, Ems̱âlü’l-ʿavâm fi’l-Endelüs (Muhammed b. Sarîfe), Fas 1971. İbnü’l-Faradî, Târîḫu ʿulemâʾi’l-Endelüs, Kahire 1966, I–II. Aḫbâr mecmûʿa (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1981, s. 15–16. İbn Şüheyd el-Eşcâî, Risâletü’t-tevâbiʿ ve’z-zevâbiʿ (nşr. Butrus el-Bustânî), Beyrut 1951. Yahyâ b. Ömer, Aḥkâmü’s-sûḳ (nşr. Mahmûd Ali Mekkî, Mecelletü’l-Maʿhedi’l-Mıṣrî içinde), Madrid 1957, s. 59–148. İbn Hazm, Naḳṭü’l-ʿarûs (nşr. Şevkī Dayf, Mecelletü Külliyyeti’l-âdâb, sy. 13 içinde), Kahire 1951, s. 41–89. İbn Hayyân, el-Muḳtebes, tür.yer. Humeydî, Ceẕvetü’l-muḳtebis, Kahire 1386/1966, s. 38 vd. İbn Hazm, Ṭavḳu’l-ḥamâme (nşr. Tâhir Ahmed Mekkî), Kahire 1980. Ahmed b. Ömer el-Uzrî, Nuṣûṣ ʿani’l-Endelüs (nşr. Abdülazîz el-Ehvânî), Madrid 1965. İbn Ebû Rendeka et-Turtûşî, Sirâcü’l-mülûk, Kahire 1287. İbn Abdûn, Risâle fi’l-ḳaḍâʾ ve’l-ḥisbe (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1955, s. 3–65. İbn Abdürraûf, Risâle fî âdâbi’l-ḥisbe ve’l-muḥtesib (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1955, s. 69–116. Ömer b. Osmân el-Cersîfî, Risâle fi’l-ḥisbe (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1955, s. 120–128. İbn Bessâm eş-Şenterînî, eẕ-Ẕaḫîre fî meḥâsini ehli’l-Cezîre, Kahire 1939–42. İbn Galib el-Endelüsî, Ferḥatü’l-enfüs (nşr. Lutfî Abdülbedî‘), Kahire 1956. İbn Beşküvâl, eṣ-Ṣıla, Kahire 1966, I–II. İbn Sâhibüssalât, el-Mennü bi’l-imâme (nşr. Abdülhâdî et-Tâzî), Bağdad 1979. Dabbî, Buġyetü’l-mültemis, Kahire 1967, s. 45 vd. İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, bk. İndeks. Abdülvâhid el-Merrâküşî, el-Muʿcib fî telḫîṣi aḫbâri’l-Maġrib (nşr. M. Saîd el-Uryân – Muhammed el-Arabî), Dârülbeyzâ 1978. Emîr Abdullah, et-Tibyân (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1955. Abdülmelik b. Kerdebûs, Kitâbü’l-İktifâʾ fî aḫbâri’l-ḫulefâʾ (nşr. A. M. el-Abbâdî, Revista del Instituto egibcio de estudios Islámicos, XIII içinde), Madrid 1965–66, s. 41–126. Ẕikru bilâdi’l-Endelüs (nşr. L. Molina), Madrid 1983, s. 9 vd. Nübẕetü’l-ʿaṣr fî inḳıdâʾi devleti Benî Naṣr (nşr. Muhammed ed-Dâye), Dımaşk 1984. İbnü’l-Ebbâr, el-Ḥulletü’s-siyerâ (nşr. Hüseyin Mûnis), Kahire 1963, I–II. a.mlf., et-Tekmile li-Kitâbi’ṣ-Ṣıla (nşr. İ. el-Hüseynî), Kahire 1955. İsmâil b. Muhammed eş-Şekündî, Elogio del Islam españyol: Risāla fī faḍl al-Andalus (trc. E. G. Gómez), Madrid 1934. İbn Saîd el-Mağribî, el-Muġrib, I–II, tür.yer. İbn Bassâl, Kitâbü’l-Ḳaṣd ve’l-beyân (nşr. ve trc. J. M. Vallicrosa – Muhammed Azîmân), Tıtvân 1955. İbnü’z-Zübeyr, Ṣılatü’ṣ-Ṣıla (nşr. E. Lévi-Provençal), Rabat 1938. Nüveyrî, Târîḫu’l-maġribi’l-İslâmî fi’l-ʿaṣri’l-vasîṭ min Kitâbi Nihâyeti’l-ereb (nşr. M. Ebû Dîf), Fas, ts. İbn Ebû Zer‘, el-Enîsü’l-muṭrib (nşr. ve trc. C. J. Tornberg), Uppsala 1843–46, I–II. el-Ḥulelü’l-mevşiyye fî ẕikri’l-aḫbâri’l-Merrâküşiyye (nşr. I. S. A. Allouche), Rabat 1936. İbnü’l-Hatîb, Aʿmâlü’l-aʿlâm (nşr. E. Lévi-Provençal), Beyrut 1956. a.mlf., el-İḥâṭa, tür.yer. a.mlf., el-Ketîbetü’l-kâmine (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1963. a.mlf., el-Lemḥatü’l-bedriyye fi’d-devleti’n-Naṣriyye, Beyrut 1980. Nübâhî, Târîḫu ḳuḍâti’l-Endelüs (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1948. İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, Kahire 1351. İbn Haldûn, el-ʿİber, IV, 116–165. Feridun Bey, Münşeât, II, 550–552. J. Bleda, Crónica de los moros de España, Valencia 1618. Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb (nşr. Muhyiddin Abdülhamîd), Kahire 1949, I, 214 vd. T. Bourke, A Concise History of the Moors in Spain, London 1811. G. J. Adler, The Poetry of the Arabs of Spain, New York 1867. L. Eguilaz, Reseña histórica de la conquista del reino de Granada, Granada 1894. J. Ribera y Tarrago, Bibliofilos y bibliotecas en la España musulmana, Zaragoza 1896. a.mlf., Historia de conquista de España, Madrid 1926. F. Codera, Decandencia y desaparición de los Almoravides en España, Zaragoza 1899. S. P. Scott, History of the Moorish Empire in Europe, Philadelphia 1904, I–III. J. Brunches, L’Irrigation dans la péninsula Ibérique et dans l’Afrique du nord, Paris 1904. M. G. Remiro, Historia de Murcia musulmana, Zaragoza 1905. B. Wishaw, Arabic Spain, London 1912. M. L. Alcantara, Historia de Granada, Paris 1913–15. P. Longas, Vida religiosa de los moriscos, Madrid 1915. Abdurrahman el-Berkūkī, Ḥaḍâretü’l-ʿArab fi’l-Endelüs, Kahire 1923. Dayf, Belâġatü’l-ʿArab fi’l-Endelüs, Kahire 1924. O. J. Tallgren, Los nombres árabes de las estrellas y la transcripción alfonsina, Madrid 1925. Prieto y Vives, Los Reyes de Taīfas, Madrid 1926. D. Campbell, Arabian Medicine and Its Influence on the Middle Ages, London 1926, I–II. M. Asin Palacios, Aben Házm de Córdova y su historia crítica de las ideas religiosas, Madrid 1927–32, I–V. a.mlf., Huellas del Islam, Madrid 1941. a.mlf., La Escatalogía musulmana en la Divina Comedia, Madrid 1961. R. Dozy, Historie des musulmans d’Espagne, Leiden 1932, I–III. a.mlf., Recherches, I, 301–303. J. Maccabe, Splendour of Moorish Spain, London 1935. Aziz Samih İlter, Şimali Afrikada Türkler, İstanbul 1936, s. 52. Emîr Şekîb Arslan, el-Ḥulelü’s-sündüsiyye, Kahire 1936–39, I–III. J. F. Torres, La Vida en Islam español, Leipzig 1936. R. M. Pidal, Poesía árabe y poesía europea, Madrid 1941. Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, II, 199–201. J. M. M. Vallicrosa, Nuevas aportaciones para el estudio de la transmición de la ciencia a Europa a través de Espana, Barcelona 1943. et-Tûd, Abbâd bi-İşbiliyye, Tıtvân 1947. G. Palencia, Historia de la España musulmana, Barcelona 1951. a.mlf., Târîḫu’l-fikri’l-Endelüsî (trc. Hüseyin Mûnis), Kahire 1955. a.mlf., "Cervantes y los moriscos", Boletín de la Real Academia Española, sy. 27, Madrid 1947–48, s. 107–122. G. C. Miles, The Coinage of the Umayyads in Spain, New York 1950. a.mlf., Coins of the Spanish Mulūk al-Tawāif, New York 1954. E. G. Gómez, Poesía arábigo-andaluza, Madrid 1952. a.mlf., "La Lirica Hispano-árabe y la aparición de la lirica románica", al-Andalus, XXI, Madrid 1956, s. 303–338. J. B. Vila, el-Oriente árabe en el desarrollo de la Marca Superior, Madrid 1954. L. Bertrand, England and Arabic Learning: The History of Spain, London 1956. H. Miranda, Historia política del imperio almohade, Tetuán 1956–57. J. C. Baroja, Los Moriscos del Reino de Granada, Madrid 1957. S. Lane-Poole, Ḳıṣṣatü’l-ʿArab fî İsbânyâ (trc. Ali Cârim), Kahire 1957. Ali M. Hammûde, Târîḫu’l-Endelüs, Kahire 1957. J. Vernet Ginés, Los Musulmanes españoles, Barcelona 1961. a.mlf., La Cultura Hispano-árabe en Oriente y Occidente, Barcelona 1978. M. de Luna, The History of the Conquest of Spain by the Moors, London 1963. S. M. Imamuddin, The Economic History of Muslim Spain, Dacca 1963. a.mlf., Some Aspects of the Socio-Economic and Cultural History of Muslim Spain, Leiden 1965. a.mlf., Muslim Spain: 711–1492, Leiden 1981. a.mlf., Endülüs Siyasi Tarihi (trc. Yusuf Yazar), Ankara 1990. E. Sordo, Moorish Spain (trc. I. Michael), London 1963. Ahmad Badr, Los Banū Nasr, Madrid 1964. a.mlf., Târîḫu’l-Endelüs: Düvelü’ṭ-ṭavâʾif, Dımaşk 1983, s. 42–214. W. M. Watt, A History of Islamic Spain, Edinburgh 1965. Salâh Hâlis, İşbîliyye fi’l-ḳarni’l-ḫâmis, Beyrut 1965, s. 19–25, 80–185. M. Abdullah İnân, ʿAṣrü’l-Murâbıṭîn ve’l-Muvaḥḥidîn fi’l-Maġrib ve’l-Endelüs, Kahire 1965, I–II. a.mlf., Nihâyetü’l-Endelüs, Kahire 1965. a.mlf., Devletü’l-İslâm fi’l-Endelüs, Kahire 1969, I–II. a.mlf., Düvelü’ṭ-ṭavâʾif, Kahire 1970. Cevdet er-Rikābî, Fi’l-Edebi’l-Endelüsî, Kahire 1966. Albîr Mutlak, el-Ḥareketü’l-luġaviyye fi’l-Endelüs, Beyrut 1967. Muhammed ed-Dâye, Târîḫu’n-naḳdi’l-edebî fi’l-Endelüs, Beyrut 1968. Lea, The Moriscos of Spain, London 1968. Mahmud Ali Makki, Ensayo sobre las aportaciones orientales en la España musulmana, Madrid 1968. Abdurrahman Ali el-Haccî, el-Ḥaḍâretü’l-İslâmiyye fi’l-Endelüs, Bağdad 1969. M. A. Ladero Quesada, Granada: Historia de un país Islámico (1232–1571), Madrid 1969. R. Haines, Christianity and Islam in Spain: A.D. 756–1031, New York 1969. J. Vallvé, La División territorial de la España musulmana, Madrid 1970, s. 17–33. J. T. Monroe, The Shuʿūbiyya in al-Andalus, Berkeley-Los Angeles 1970. a.mlf., Islam and the Arabs in Spanish Scholarship, Leiden 1970. a.mlf., "A Curious Morisco Appeal to the Ottoman Empire", al-Andalus, XXXI, Madrid 1966, s. 116–173. R. M. Allende, Averroes: Un andaluz para Europa, Madrid 1971. P. C. Gendron, El-‘Senor del Zoco’ en España, Madrid 1973. R. Arié, L’Espagne musulmane au temps des Naṣrides (1232–1492), Paris 1973. J. Regla, Estudios sobre los moriscos, Barcelona 1974. Anwar G. Chejne, Muslim Spain, Minnesota 1974. a.mlf., "Islamization and Arabization in al-Andalus", Islam and Cultural Change, Wiesbaden 1975. a.mlf., Islam and The West: The Moriscos, Albany 1983, s. 1–30. L. S. de Lucena, La Granada nazarí del XV, Granada 1975. M. G. Arenal, Los Moriscos, Madrid 1975. P. Guichard, al-Andalus, Barcelona 1976. D. Ortizy – B. Vincent, Historia de los moriscos, Madrid 1978. a.mlf., España musulmana, Madrid 1987, IV, 45, 171. Hitti, İslâm Tarihi, III, 775–937. M. Abduh Hatâmile, et-Tenṣîrü’l-ḳaṣrî li-müslimi’l-Endelüs fî ʿahdi’l-melikîne’l-Kâs̱ûlîkîn, Amman 1410/1980. Tâhir Ahmed Mekkî, Dirâsât Endelüsiyye, Kahire 1980, s. 9–34. M. Abdülhamîd Îsâ, Târîḫu’t-taʿlîm fi’l-Endelüs, Kahire 1982. Abdülvâhid Zennûn Tâhâ, el-Fetḥ ve’l-istiḳrârü’l-ʿArabiyyi’l-İslâmî fî Şimâli İfrîḳıyye ve’l-Endelüs, Bağdad 1982, s. 203–444. L. Cardaillac, el-ʿAlâḳātü’l-cedeliyye beyne’l-Mesîḥiyyîn ve’l-Muriskiyyîn (trc. Abdülcelîl Temîmî), Tunis 1982. Muhammed b. Abbûd, et-Târîḫu’s-siyâsî ve’l-ictimâʿî li-İşbîliyye, Tıtvân 1983, s. 217–271. a.mlf., Cevânib mine’l-vâḳıʿi’l-Endelüsî fi’l-ḳarni’l-ḫâmisi’l-hicrî, Tıtvân 1987. Mitre, La España medieval, Madrid 1984, s. 61–326. Hüseyin Mûnis, Fecrü’l-Endelüs, Cidde 1985. a.mlf., "Esne’l-metâcir", Maʿhedü’d-dirâsâti’l-İslâmiyye, V/1–2, Madrid 1957, s. 129–191. a.mlf., "La División político-adminis-trativa de la España Musulmana", Revista del Instituto egipcio de estudies Islámicos, V, Madrid 1957, s. 79–135. a.mlf., "Los Almoravides", a.e., XIV (1967), s. 49–102. Seyyid Abdülazîz Sâlim, Târîḫu’l-müslimîn ve âs̱âruhum fi’l-Endelüs, İskenderiye 1985. D. Wasserstein, The Rise and Fall of the Party-Kings, New Jersey 1985. Âdil Saîd Biştâvî, el-Endelüsiyyûn, Dımaşk 1985. T. Burckhardt, La civilización hispano-árabe, Madrid 1985. İhsan Abbas, Târîḫu’l-edebi’l-Endelüsî, Beyrut 1985, I–II. Ahmed Heykel, el-Edebü’l-Endelüsî, Kahire 1985. Abdülbedî‘ el-Hûlî, el-Fikrü’t-terbevî fi’l-Endelüs, Kahire 1985. J. V. Bermejo, La División Territorial de la España musulmana, Madrid 1986. Sanchez-Albornoz, La España musulmana, Madrid 1986, I–II. Mehmet Özdemir, Endülüs’de Muvelledûn Hareketleri (doktora tezi, 1989), AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü. Şekip [Chakib] Benafri, Endülüs’te Son Müslüman Kalıntısı Morisko’ların Cezayir’e Göçü ve Osmanlı Yardımı: 1492–1614 (yüksek lisans tezi, 1989), Ankara Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. L. P. Harvey, Islamic Spain 1250 to 1500, Chicago 1992. Mahmoud Makki, "The Political History of al-Andalus (92/711–897/1492)", The Legacy of Muslim Spain (ed. Salma Khadra Jayyusi), Leiden 1992, s. 3–87. Pierre Cachia, "Andalusī Belles Lettres", a.e., s. 307–316. Salma Khadra Jayyusi, "Andalusī Poetey: The Golden Period", a.e., s. 317–366. Pierre Guichard, "The Social History of Muslim Spain From the Conquest to the End of the Almohad Régime", a.e., s. 679–708. Miquel Cruz Hernández, "Islamic Thought in the Iberian Peninsula", a.e., s. 777–803. Margarita López Gómez, "Islamic Civilisation in al-Andalus: A Final Assessment", a.e., s. 1059–1062. Goldziher, "Die Su’ūbiyya unter den Muhammedanern in Spanien", ZDMG, LIII (1889), s. 601–620. Efdaleddin [Tekiner], "Bir Vesîka-i Müellim", TOEM, I/4 (1326), s. 201–210. de las Cagigas, "Al-Andalus", Al-Andalus, IV, Madrid 1939, s. 205–214. Ehvani, "Acerca de la invención de la muwashsha", a.e., XIII (1948), s. 28–31. M. Dunlop, "A Christian Mission to Muslim Spain in the 11th Century", a.e., XVII (1952), s. 259–310. H. A. R. Gibb, "The Influence of Islamic Culture in Medieval Europe", Bulletin of the John Rylands Library, XXXVIII/1, Manchester 1955, s. 82–98. Terés Sabada, "Linajes árabes en Al-Andalus", Al-Andalus, XXII, Madrid 1957, s. 51–112, 337–376. R. P. Gómez Nogales, "Ibn Arabi eslabon cultural", Revista del Instituto eqipüo de estudios Islámicos, XIII, Madrid 1965–66, s. 25–42. Hess, "The Moriscos: An Ottoman Fifth Column in Sixteenth Century Spain", The American Historical Review, LXXIV/1, New York 1968. N. C. Hill, "Lyrical Traditions in Andalusian Muwashshas", Comparative Literature, XXI/3, London 1969, s. 213–231. L. Sabbağ, "S̱evretü müslîmî Ġırnâṭa ve’d-devletü’l-ʿOs̱mâniyye", Mecelletü’l-Asala, sy. 27, Cezayir 1975, s. 281–300. Abd al-Calil Temimi, "Le Gouvernement ottoman face au probleme morisque", RHM, sy. 23–24 (1981). R. Carrasco, "Péril ottoman et solidarité morisque", a.e., sy. 32 (1982). M. de Epalza, "Les Ottomans et l’insertion au Maghreb des Andalous Expulsées d’Espagne au 17eme", a.e., sy. 28–29 (1983). M. Barcelo, "Fiscalidad Andalusī", Actas, sy. 5–6 (1984–85), s. 45–72. F. Seybold, "Endülüs", İA, IV, 270. J. D. Latham v.dğr., "al-Andalus", EI2 (İng.), I, 486–503. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=734793 |
Əndəlüs Əməvi dövləti | Əndəlüs Əməvi Xilafəti (ərəb. خلافة قرطبة) və ya Kordova Xilafəti - indiki İspaniya və Portuqaliyada mövcud olmuş tarixi sünni İslam xilafəti. Kordova xilafəti ərəblər tərəfində 756-cı ildə Avropada yaranmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=389282 |
Əndərab | Əndərab (Ərdəbil) — İranın Ərdəbil ostanının Səreyn şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Əndərab (Sərab) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=753995 |
Əndərab (Sərab) | Əndərab (fars. اندراب) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 1,704 nəfər yaşayır (369 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685229 |
Əndərab (Ərdəbil) | Əndərab (fars. اندراب) — İranın Ərdəbil ostanının Səreyn şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 337 nəfər yaşayır (77 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=753863 |
Əndəriyan qızıl mədəni | Əndəriyan qızıl mədəni — Şərqi Azərbaycan ostanının ən böyük qızıl mədənidir.Əndəriyan kəndinin yanında və Vərziqan ətrafında yerləşir.Bu mədən 250 ton qızıl ehtiva edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=292805 |
Əndərun | Əndərun (Osmanlıca: اندرون) — Osmanlı imperiyasında sarayda bürokratik və hərbi sahədə ixtisaslı kadrlar yetişdirən təhsil qurumudur. Osmanlı dövlətində XV əsrin ortalarından etibarən mədrəsələr istisna olmaqla, ən önəmli rəsmi təhsil qurumu idi. Əsasən, mülki və hərbi idarəçilərin hazırlandığı bu məktəb, Osmanlıda mərkəzi və regional bürokratiya üçün lazimi insan resurlarını formalaşdırırdı. Əndərun təhsil sistemi II Murad dövründə Ədirnə sarayında təsis olunmuş, II Mehmed dövründə isə tamamlanmışdır. Adətən ailələriylə əlaqələri tamamilə kəsilən və dəvşirilən uşaqlar Əndəruna alınmazdan əvvəl müəyyən bir təlimdən keçirilirdi. Xristian ailələrdən alınan bu uşaqlar əvvəlcə türk ailələrinin yanında türkcəni, İslami əsasları və əsas təlim-tərbiyəni öyrənir, daha sonra Ədirnə, Qalata, İbrahim Paşa saraylarının birində öz qabiliyyətlərinə uyğun dərslər alırdılar. Bu uşaqlara "acemi oğlanlar" (yəni, naşı oğlanlar) deyilirdi. Acemi oğlanlar buradakı təhsillərini bitirdikdən sonra "çıkma" adı altında müxtəlif hərbi vəzifələrə gətirilirdi. Daha bacarıqlı olanlar isə nisbətən yüksək təlim almaq üçün Əndəruna alınırdı. Əndərundakı təhsil Böyük və Kiçik odalar, Şahinçilər sinfi, Səfərlilər sinfi, Anbar odası, Xəzinə odası və Has oda olmaq üzrə 7 mərhələyə ayrılmışdı. Buradakı təhsilini sona qədər davam etdirə bilməyən iç oğlanlar eyni şəkildə, çıxma olaraq müxtəlif hərbi vəzifələrə gətirilirdi. Əndərunun ilk iki pilləsi olan Böyük və Kiçik odalar, Səadət darvazasından içəridə uyğun olaraq, sağda və solda yerləşirdi. Bu mərhələlərə acemi oğlanlar məktəbindən olan qabiliyyətli və bacarıqlı məzun gənclər alınırdı. Bu gənclər İslam dini və mədəniyyəti, türkcə, ərəbcə və farsca dərslər alır, güləş, tullanma, qaçış, oxçuluq kimi idman təlimlərinə də qatılırdılar. Bu siniflərdə oxuyanlar "dolama" adlanan bir növ cübbə geyindiyi üçün, bunlara çox vaxt "dolamalı" da deyilirdi. Bu gənclər təxminən 15 yaşlarında olurdular. Bu siniflərdə həmçinin gənclərə müəyyən məsələlərdə kömək edən və yol göstərən lələlər də olurdu. Böyük odanın əhalisi 100, Kiçik odanın əhalisi isə 60 ikən, XVII əsrdə ümumi say 258 olmuşdur. Bu iki sinif 1675-ci ildə ləğv edilmişdir. Əndərunun üçüncü sinfi Şahinçilər sinfi idi. 40-a yaxın gəncin təhsil aldığı bu sinif isə IV Mehmed dövründə ləğv edilmişdir. Əndərunun dördüncü sinfi olan Səfərlilər sinfi 1635-ci ildə IV Murad tərəfindən təsis olunmuşdur. Əvvəllər Əndərun əhalisinin camaşırlarını yuyub-təmizləməklə vəzifələndirilən bu sinifdəkilər, daha sonra musiqişünas, xanəndə, pəhləvan, bərbər və s. peşələr üzrə yetişdirilmişdir. Saraydakı dilsizlər, təlxəklər və cücələr də bu sinifdə yetişdirilmişdir. Səfərlilər sinfində təxminən 100 nəfər gənc təhsil alır, bu sinfin iç oğlanları çıxmalar əsnasında daha çox sipahi dəstələrinə verilirdi. Anbar odası Fateh Sultan Mehmed dövründə qurulmuşdur. Padşaha yemək xidməti məhz bu sinif tərəfindən göstərilirdi. Burada olan iç oğlanlar hökmdarların və hərəmin çörək, ət, qoz-fındıq, şirniyyat, şərbət kimi hər cür qida və içki ehtiyacını hazırlayır və qoruyurdu. Saraydakı otaqların və məscidlərin şamları da bu oda tərəfindən təmin olunurdu. Odaya mənsub tələbə sayı 30 idi. Buradakı gənclər çıxmalar əsnasında daha çox qapıqulu süvari dəstələrinə verilirdi. Xəzinə odası da Fateh Sultan Mehmed tərəfindən təsis olunmuşdur. Buranın rəhbəri baş xəzinədar və xəzinə kəndxudası idi. Baş xəzinədar sarayın ən nüfuzlu vəzifəlilərindən idi. Sarayda xidmət edən və sayı 2000-ə yaxın sənətkarların da rəhbəri olan baş xəzinədar Əndərun xəzinəsinin və saraya aid olan zəvahiratın və qiymətli əşyaların qorunmasında da məsuliyyət daşıyırdı. Sülh və müharibə şəraitlərində padşahın yanından ayrılmırdı. Bu bölmənin üzvlərinin sayı vaxtilə 150-yə qədər artmışdır. Buradan çıxma alan gənclər qapıqulu süvari dəstələrinə, mütəfərrikalığa və çeşnigirliyə alınırdı. Xas oda Əndərunun ən yüksək mərhələsi idi və yenə II Mehmed tərəfindən qurulmuşdur. Xas odanın 4 yüksək rütbəlisi isə xas odabaşı, silahdar, çuxadar və rikabdar idi. Xas odanın ümumi üzv sayı 40 idi. Xas odalıların vəzifələri Hırka-i Səadət otağını təmizləmək və müqəddəs əmanətləri qorumaq idi. Padşah müəzzini, katibi, qəhvəçisi, baş çavuşu da bu sinifə aid edilirdi. Hərəmə bitişik olan Mabeyn otağında yerləşən bu sinifdən çıxmalar daha sonra vəzifə müddətlərinə görə, önəmli vəzifələrə gətirilirdi. Bu təyinatlar müəyyən ardıcıllığa və ənənəyə uyğun şəkildə aparılırdı. Ancaq bəzən padşahlar bu ənənəyə zidd olan təyinlər də etmişdir. Bunlara ən önəmli misal isə Sultan Süleyman Qanuninin xas odabaşı olan İbrahim ağanın sədarətə gətirilməsidir. D’Ohsson, Tableau général, VII, 34–56; Hızır İlyas, Letâif-i Enderûn, İstanbul 1276; Atâ Bey, Târih-i Atâ (Târih-i Enderûn), İstanbul 1293; B. Miller, The Palace School of Muhammed the Conqueror, Cambridge 1941; Uzunçarşılı, Saray Teşkilâtı, s. 297–357; Fethi İsfendiyaroğlu, Galata Sarayı Tarihi, İstanbul 1952; İsmail H. Baykal, Enderun Mektebi Tarihi, İstanbul 1953; Rycaut London 1968), s. 25–33; Ülker Akkutay, Enderun Mektebi, Ankara 1984; Albert Howe Lybyer, Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı İmparatorluğu’nun Yönetimi (trc. Seçkin Cılızoğlu), İstanbul 1987, s. 73–80; İsmet Parmaksızoğlu, "Enderun Mektebi", TA, XV, 193; a.mlf., "Enderun-i Hümayun", a.e., XV, 193–196; Ülkü Altındağ, "Topkapı Sarayı", Sanat, Topkapı Sarayı Müzesi, sy. 7, Ankara 1982, s. 12–43; a.mlf., "Hasoda Teşkilatı", Türk Etnografya Dergisi, sy. 14, İstanbul 1974, s. 97–113; V. J. Parry, "Enderun", EI² (İng.), II, 697–698; C. E. Bosworth, "Khâss Oda", a.e., IV, 1097. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=285034 |
Əndərunlu Fazil | Əndərunlu Fazil (türk. Enderûnlu Fâzıl) - XVIII əsrdə yaşamış osmanlı divan şairlərindən biri. Əndərun məktəbində təhsil aldığı üçün özünə Əndərunlu təxəllüsünü götürmüşdür. Osmanlı İmperiyasında qadağan edilərək əsərləri toplanan ilk şair olaraq tarixə keçmişdir. Əndərunlu Fazilin Zənənənnamə (qadınlar kitabı) əxlaqsız məzmun səbəbi ilə oxunması qadağan edilmişdir. Əndərunlu Fazil homoseksual olduğunu açıq şəkildə etiraf edən və bununla fəxr edən ilk şərq şairi hesab edilir. Qadınlarla qurduğu münasibətlərdən heç bir zövq almadığını təkrarlamış və yazdığı şeirlərdə əsasən cinsəllik mövzularında olan məsələlərdən yazmağa üstünlük vermişdir. Müxtəlif təbəqədən olan gənc oğlanlarla yaşadığı münasibətləri və hisslərini açıq şəkildə qələmə alan Əndərunlu Fazilin bu misraları onu çox məhşurlaşdırmışdır: Şair bu ifadələrlə şair olduğunu və cinsəllik baxımından fahişə olaraq adlandırdığı qadınların oğlanlarla onun arasına girə bilməyəcəklərinə işarə etmişdir. Əndərunlu Fazilin günümüzə qədər gəlib çatmış beş əsəri mövcuddur: Defter-i Aşk / دفتر عشق - şair, başına gəlmiş hadisəni nəql etməkdədir. Əsər Fazilin saraya qəbul edilməsi, gənc saray nümayəndələrinə qarşı sevgi hissi keçirməsini və vəziyyətin müəyyənləşməsindən sonra saraydan qovulmasına qədər davam edən dövrü özündə ehtifa edir. Defter-i Aşk əsərində eyni zamanda Əndərunlu Fazıl qaraçı tayfasından olan bir gənclə olan sevgi macərasından da bəhs etməkdədir. Hûban-nâme / خوباننامه - Gözəl Oğlanlar kitabı - dünyanın müxtəlif yerlərindən İstanbula gətirilmiş gənc oğlanların (əsasən qul) fiziki və xarici görkəmlərindən bəhs edilir. Sevgilisinin digər ölkələrdə yaşayan gənc oğlanlar barədə də öyrənmək istəyi nəticəsində yazılmış bir əsərdir. Zenannâme / زناننامه - ingilis və rus qadınların biri-birindən fərqləndirən əsas cinsəl fərqlikliklərdən danışılır. İstanbulda yerləşən qadın hamamları barədə məlumatlar verilir. Hamamlarda qadınlar arasında yaşanan davalar və İstanbulun hər təbəqəsindən qadınların gündəlik yaşamı barədə zəngin məlumatlar mövcuddur. Çengi-nâme / چنگينامه - İstanbul şəhərində yaşayan mütrüblərin gündəlik həyat və fəaliyyətlərindən söz açılır. Əsər digər bir adı ilə Rakkâsnâme olaraq adlandırılır. Divan / ديوان - Dini şeirlər, dönəmin tanınmış şəxslərinə yazılmış məthlər və yenə də Əndərunlu Fazilin yaradıcılığının əsasını təşkil edən dönəmin yarışıqlı oğlanlarının şərəfinə yazılmış çoxlu sayda qəzəllər vardır. Fazil bu əsərində özünə xas üslub formalaşdıraraq, bu günə qədər bu sahədə yazmış şairlərdən fərqli, bəzi ifadələri açıq şəkildə dilə gətirmiş, onlara hər hansısa başqa mənalar verməkdən qaçınmışdır. Enderunlu Fazil. In: Türkiye Diyanet Vakfi Ansiklopedisi Islam. 11 TDV Yayını, Istanbul 1995 (in Turkish). JH Mordtmann: Fadil Bey. In: The Encyclopaedia of Islam. New Edition. 2 Brill, Leiden, p. 727 s. (In English). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=389653 |
Əndəzəq (Meşkinşəhr) | Əndəzəq (fars. اندزق) — İranın Ərdəbil ostanının Meşkinşəhr şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 642 nəfər yaşayır (131 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=762118 |
Ənfal | əl-Ənfal (Qənimət) surəsi (Mədinədə nazil olmuşdur, 75 ayədir. 30-36-cı ayələr Məkkədə nazil edilmişdir) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=117252 |
Ənfal Surəsi | əl-Ənfal (Qənimət) surəsi (Mədinədə nazil olmuşdur, 75 ayədir. 30-36-cı ayələr Məkkədə nazil edilmişdir) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=79536 |
Ənfal surəsi | əl-Ənfal (Qənimət) surəsi (Mədinədə nazil olmuşdur, 75 ayədir. 30-36-cı ayələr Məkkədə nazil edilmişdir) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=21963 |
Əngilan | Əngilan — Azərbaycan Respublikasının Xızı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 25 may 1991-ci il tarixli, 123-XII saylı Qərarı ilə Xızı rayonunun faktiki mövcud olan Əngilan kəndi dəqiqləşdirmə qaydasında rayonun yaşayış məntəqələri siyahısına daxil edilmiş və Tıxlı kənd Sovetinin tərkibinə verilmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=109650 |
Əngin Altan Düzyatan | Engin Altan Düzyatan (26 iyul 1979, İzmir, Türkiyə) — Türk aktyor və aparıcı. Engin Altan Düzyatan, 1979-cu il 26 iyul tarixində Türkiyə Cümhuriyyətinin İzmir ilinin Qarşıyaxa ilçəsində anadan olmuşdur. 1996-cı ildə "9 sentyabr" Universitetinin Teatr fakültəsinə daxil olmuşdur. 2001-ci ildə bu universitetdən məzun olaraq İstanbula gəlmiş və DOT Teatrı və Kenter Teatrında çalışmış, bundan başqa Diyarbəkr Dövlət Teatrında işləmişdir. Engin Altan Düzyatan, Yeditəpə İstanbul, Koçum Mənim, Bir bulud olsam, Qapalıçarşı, Son, Yol Ayrımı və Cinayət kimi televiziya seriallarında və Romantik Komedi 1, Romantik Komedi 2, Bir ovuc dəniz, Nyu-Yorkda 5 minarə, Anadolu Qartalları, Bu işdə bir yalnızlıq var kimi layihələrdə iştirak etdi. Eyni zamanda "Bir Milyon Canlı Para" müsabiqəsinin aparıcısı oldu. Hal-hazırda TRT 1-də yayımlanan Diriliş Ərtoğrul teleserialında Ərtoğrul Qazi rolunu canlandırır. 2014-cü ildə Nəslişah Alkoçlar ilə evləndi və bu evlilikdən Əmir Aras adlı bir uşağı dünyaya gəldi. Həmçinin bax Diriliş:Ərtoğrul (teleserial, 2014) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=440279 |
Ənginar | Ənginar (lat. Cynara) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Azərbaycanda ənginarın iki növü əkilir. Bunların biri əkin ənginarı, digəri isə İspaniya ənginarı adlanır. Hər iki növ çoxillik, göy-yaşıl rəngdə bitkidir, 2 m-ə qədər hündürlükdə yerüstü gövdəsi var. Çiçəkləri qırmızı və ya bənövşəyidir, meyvəsi qutucuqdan ibarətdir. Bitki iyul ayında çiçəkləyir, meyvəsi avqustda yetişir. Əkin ənginarı Azərbaycanda Lerik, Şamaxı rayonlarında və Mərəzədə becərilir. Abşeronda da becərilməsi yaxşı nəticə verir. Əkin ənginarı ilə yanaşı Azərbaycanda İspaniya ənginarı (Cynara cardunculus) da becərilir. İspaniya ənginarı boyca əkin ənginarından kiçikdir. Ənginarın tərkibində müalicə əhəmiyyətli sinarin qlikozidi vardır. Bu qlikozid ferment təsirindən parçalandıqda 2 molekul kofeyn və bir molekul xinin turşusu əmələ gətirir. N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetinin əməkdaşları tərəfindən Azərbaycanda becərilən əkin ənginarının tərkibi kimyəvi analiz edilmiş, onun yarpaqlarında, çiçəklərində, toxumlarında və köklərində bir sıra bioloji fəal maddələr müəyyənləşdirilmişdir. Belə maddələrdən: sinarin qlikozidini, acı maddələri, şəkəri, piyli və qatranlı maddələri, üzvi turşuları, C vitaminini və s. göstərmək olar. Xalq təbabətində ənginarın qurudulmuş yarpaqlarından, çiçəklərindən, kökündən və toxumlarından çay kimi dəmləyib, ürək xəstəliklərində sakitləşdirici və qan təzyiqini azaldıcı dərman kimi istifadə edirlər. Bundan başqa xalq təbabətində ənginar şəkər xəstəliyinə qarşı da işlədilir. Ənginarın təzə toplanmış yerüstü hissələrindən alınan şirəni üzüm şərabı ilə qarışdırıb, sinqa və digər avitaminoz xəstəliklərinə tutulanlara gündə 3-4 dəfə, hər dəfə yarım stəkan içirlər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=72656 |
Əngirəvan | Əngirəvan — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinin Başkeçid rayonunun inzibati-ərazi vahidində kənd. 1 yanvar 2010-cu il vəziyyətinə görə Hamamlı kənd inzibati-ərazi dairəsinə daxildir. Coğrafiyası Kənd rayonun inzibati mərkəzi olan Başkeçid şəhərindən 13 km cənub-şərqdə, Maşaver çayının sağ sahilində yerləşir. Borçalı bölgəsində "Əngirəvan-Səməkürə" yaşayış məntəqəsi adına XVI əsrə aid məxəzlərdə rast gəlinmişdir. Kənddə 1870-ci ildə 7 ailədə 48 nəfər, 1926-cı ildə 21 ailədə 133 nəfər azərbaycanlı yaşayırdı.17-24 yanvar 2002-ci il Ümumgürcüstan əhali siyahıyaalınmasının rəsmi yekunlarına əsasən kənddə yaşayan 162 nəfər (86 nəfəri kişilər, 76 nəfəri qadınlar) əhalinin 98 %-i etnik azərbaycanlılardan ibarətdir.1 yanvar 2010-cu il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən kənddə 167 nəfər əhali yaşayır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=297747 |
Əngixaran | Əngəxaran — Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 25 may 1991-ci il tarixli, 123-XII saylı Qərarı ilə Şamaxı rayonunun Dzerjinovka kənd Sovetinin Əngəxaran kəndi Şamaxı şəhər Sovetinin tərkibinə verilmişdir. Toponimikası Kəndin əhalisi indiki əraziyə təqribən 300-400 il əvvəl Şamaxının 50 km. şimal-qərbindəki eyniadlı kənddən köçüb gəlmişdir. Yaşlı təbəqə arasında keçmış Əngəxaran kəndinin ərazisi Binə-Əngəxaran adı ilə də tanınırdı. Zarat Xeybəri kəndindən şimal-qərbində, Yeddi qardaş platosundadır. Kəndin adını tat dilindəki əng (arı) sözündən və -an şəkilçisindən ibarət "arı saxlanılan yer" mənasında yozurlar. Kəndin ərazisində eyniadlı dağ və mineral bulaqlar var. Tarixi abidələri Əngəxaran kəndinin ərazisində orta əsrlərə aid yaşayış yeri və qəbiristanlıq mövcuddur. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Baş Qafqaz silsiləsinin ətəyində yerləşir. Kənd əhalisi 848 nəfərdir ki, onun da 411 nəfəri kişi, 437 nəfəri isə qadınlar təşkil edir. Tanınmışları Qardaşəli Teyyubov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=479261 |
Əngiz | Əngiz - Vedi nahiyəsi kənd. Böyük Qarabağ kəndinin yaxınlığında yerləşirdi. Kəndin adı 1590 və 1727 adı keçir «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə, qeyd edilmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=678587 |
Əngiz (Sərab) | Əngiz (fars. انگيز) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 195 nəfər yaşayır (40 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685462 |
Əngren | Toponim ahəngəran sözündən olub, “dəmirçilər” mənasını daşıyır. Qədim Ahəngəran vadisində və eyni adlı çayın kənarında yerləşir. Şəhər 1942-ci ildə yaranıb. Coğrafiyası Şəhərin əhalisi 175,4 min nəfərdir (2014). İqtisadiyyatı Özbəkistanın kömür ehtiyatı nisbətən az olsa da, Əngren (Daşkənd vilayətində), Şarqun və Baysun (Surxandərya vilayətində) yataqları əsas kömür yataqlarıdır. Kömürün kəşf olunmuş ehtiyatı 2 mlrd tondur. Həmçinin bax Daşkənd vilayəti Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=443419 |
Əngüştcan (Şəbüstər) | Əngüştcan (fars. انگشت جان) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Şəbüstər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 213 nəfər yaşayır (53 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=618610 |
Əngələvit | Angeğakot — Yelizavetpol quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indi Sisyan rayonunda kənd. Mənbələrdə adı Əngələvit, Angelaut, Angeğaqot, Engələyurd kimi qeydə alınan kənd qədimdən Türk-Oğuz boylarının ana yurdu olmuşdur. Zəngəzur mahalı ərazisində, Qarakilsə (02.03.1940-cı ildən - Sisian) rayonunun Əngələvit (erməni tələffüzündə - Angeğaqot) kəndinin köhnə qəbiristanlığında orta yüzillərə aid türk-xristian qəbirüstü abidələri. Bu abidələr öz forma rəngarəngliyinə görə diqqəti cəlb edir. Bura ilk ermənilər XIX yüzilin əvvəllərində Ġrandan köçürülüb gətirilmişlər. Sovet dövründə kəndin adı Angeğaqot kimi rəsmiləşdirilmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=483271 |
Əngəman (Urmiya) | Əngəman (fars. انگمان) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 167 nəfər yaşayır (28 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=578185 |
Əngənə | Əngənə — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanının Nazlı bəxşindəki Şimali Nazlı dehestanında yerləşən kənd. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, kəndin əhalisi 628 nəfərdən və 168 ailədən ibarət idi. Məşhur şəxsiyyətlər Şəhrəbanu Əmani | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=490227 |
Əngəxaran | Əngəxaran — Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 25 may 1991-ci il tarixli, 123-XII saylı Qərarı ilə Şamaxı rayonunun Dzerjinovka kənd Sovetinin Əngəxaran kəndi Şamaxı şəhər Sovetinin tərkibinə verilmişdir. Toponimikası Kəndin əhalisi indiki əraziyə təqribən 300-400 il əvvəl Şamaxının 50 km. şimal-qərbindəki eyniadlı kənddən köçüb gəlmişdir. Yaşlı təbəqə arasında keçmış Əngəxaran kəndinin ərazisi Binə-Əngəxaran adı ilə də tanınırdı. Zarat Xeybəri kəndindən şimal-qərbində, Yeddi qardaş platosundadır. Kəndin adını tat dilindəki əng (arı) sözündən və -an şəkilçisindən ibarət "arı saxlanılan yer" mənasında yozurlar. Kəndin ərazisində eyniadlı dağ və mineral bulaqlar var. Tarixi abidələri Əngəxaran kəndinin ərazisində orta əsrlərə aid yaşayış yeri və qəbiristanlıq mövcuddur. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Baş Qafqaz silsiləsinin ətəyində yerləşir. Kənd əhalisi 848 nəfərdir ki, onun da 411 nəfəri kişi, 437 nəfəri isə qadınlar təşkil edir. Tanınmışları Qardaşəli Teyyubov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=88030 |
Əniq (Culfa) | Əniq (fars. انيق) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 170 nəfər yaşayır (41 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=619073 |
Əniq (Qusar) | Əniq — Azərbaycan Respublikasının Qusar rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Kənd 1999-cu ildə yaradılmışdır. Toponimikası Əniq oyk., sadə. Qusar r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Qusar çayının sahilində, Yan silsiləsinin ətəyindədir. 1843-cü ilə aid sənəddə Anıxkənd formasında qeyd olunmuşdur. Oykonimin ləzg. "məskən" mənasında olan niq sözündən yarandığı ehtimal olunur. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 2242 nəfər əhali yaşayır. Tarixi abidələri Əniq qalası Tanınmış şəxsləri Amrid Yunusov — Vətən müharibəsi şəhidi Həmçinin bax Qusar rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Qusar Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=87103 |
Əniq qalası | Əniq qalası və ya Eniq qalası — Qusar rayonunun eyniadlı kəndində tarixi abidə. Salavat dağ keçidini nəzarət altında saxlayan Əniq qalası dəniz səviyyəsindən 1100 metr hündürlükdə, Qusarçayın sağ sahilində, Qusar rayonunun eyni adlı kəndində təbii maneələrə malik, hündür təpə üzərində yerləşir. Qalanın müdafiə qabiliyyətini daha yaxşı təmin etmək üçün memar relyefin bütün imkanlarından uğurla istifadə etmişdir. Əniq qalası uçurumlu ətəkləri olan nəhəng təpənin cənubunda salınmışdır. Nə vaxtsa möhtəşəm istehkam olan bu qaladan iki qalıq salamat qalmışdır. Birinci halda divarın uzunluğu 15-16 metrdir. İkinci qalıq isə qala darvazasının künc bürcüdür. Divarın eni 2 metr, bürcün diametri isə 6 metrə yaxındır. Qalıqların hündürlüyü 5,8 metrdən 9,3 metrə qədərdir. Qala yeri qaya daşlarından və çaydaşından inşa olunmuşdur. Gürcü "Xronoqrafı"nın məlumatı əsasında Əniq (Eniq) qalasının 1288-ci ildə dağıdıldığı ehtimal olunur. Azərbaycan arxeologiyası. Bakı, 2008, səh.84. C. Ə. Xəlilov. Enıx qalası. Azərbaycan SSR EAM. XVIII c. 1962, № 4. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=379197 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.