Datasets:

LocalDoc
/

wikipedia_azerbaijan

Dataset card Data Studio Files Files and versions Community

Split (1)

train · 260k rows

! stringlengths 1 182	Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//. stringlengths 100 226k	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941 stringlengths 46 49
Şərəfxanlı	Şərəfxanli — Azərbaycan Respublikasının Ağcabədi rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 8 fevral 2000-ci il tarixli, 809-IQ saylı Qərarı ilə Ağcabədi rayonunun Şərəfxanlı kəndi Kəhrizli kənd inzibati ərazi vahidi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Şərəfxanlı kənd inzibati ərazi vahidi yaradılmışdır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=53993
Şərəfxanlı Məscidi	Şərəfxanlı məscidi — Azərbaycanın Gəncə şəhərində tarixi-memarlıq abidəsi. Şərəfxanlı məscidi Şərəfxanlı nəslindən olan Məşədi Molla İbrahim tərəfindən 1915-ci ildə Şərəfxanlı məhəlləsində tikilmişdir. Məscid 4 otaqdan ibarətdir və günbəzlidir. 1920-ci il Gəncə üsyanında öldürülmüş beş nəfər Şərəfxanlı məhəlləsinin sakinini o zamanlar şəhər qəbristanlığında dəfn etmək mümkün olmadığı üçün məscidin həyətində dəfn ediblər. Sovet işğalından sonra məscid M.F.Axundov adına 7№-li natamam orta məktəbə çevrildi. Sonralar bu məktəb ictimai iaşə idarəsinin kulinariya məktəbi oldu. Binadan hazırda kitabxana və nikah evi kimi istifadə edilir. Həmçinin bax Qırıxlı məscidi Qazaxlar məscidi Qızılhacılı məscidi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=70660
Şərəfxanlı bələdiyyəsi	Ağcabədi bələdiyyələri — Ağcabədi rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=115315
Şərəfxanlı məhəlləsi	Şərəfxanlı məhəlləsi — Gəncə şəhərinin məhəllələrindən biri. "Gəncənin tarix yaddaşı" kitabının müəllifi Fərrux Əhmədova görə məhəllənin XIV ya da XVI əsrdə yaradıldığı ehtimal olunur. Şərəfxanlı məhəlləsi Şəhristanın hüdudlarında salınıb. Şimaldan Şaxsöyən və Noraşen, qərbdən Quru qobu, Aşağı Qaraməmmədli, Tapqışlaq, cənubdan Qazaxlar, Şabanlı, Xan bağı, şərqdən isə Ozan və Qaramanlı məhəllələri ilə əhatələnib. Məhəllənin yaranması ilə bağlı bir neçə fərziyyə mövcuddur. Bəzi mənbələrə görə məhəllənin keçmiş sakinləri Teymurləngin qız nəvəsi, Çingiz törəməsi Şərəf xanın nəslindən olublar. Belə olduğu halda məhəllənin salınma tarixi XIV əsrə ola bilər. Başqa ehtimallara görə isə məhəllənin adı XVI əsrin ikinci yarısında Naxçıvan hakimi olmuş Şərəf xanın adı ilə bağlıdır. O, gəncəli İmamqulu xan Ziyadoğlu, irəvanlı Tomax Əliqulu xanla birlikdə osmanlı qoşunlarına qarşı mübarizə aparıb məğlub olmuşdu. Ehtimal ki, Naxçıvandakı mülkünü itirdikdən sonra Şərəf xan öz tirəsi ilə birlikdə Gəncədə məskən salmışdır. Üçüncü bir ehtimala əsasən isə məhəllə Səfəvi-Osmanlı müharibələri zamanı İrəvan vilayətinin Şuragəl mahalındakı Şərəfxana mülkündən (Gözəldərə yaxınlığında) Gəncəyə köçmüş tayfanın adı ilə adlandırıla bilər.XX əsrin əvvəllərində Şərəfxanlı məhəlləsində 556 nəfər əhali yaşayıb. Əsas məşğuliyyətləri bağçılıq, üzümçülük, qoyunçuluq olub. Məhəllədə Şərəfxanlı məscidi var. Şərəfxanlılar Gəncə şəhərində bugünkü N.Nərimanov, Səfəvilər, H.Z.Tağıyev küçələrində Mollacəlilli və Çələbilərlə qarışıq yaşayırdılar. 1905-ci il erməni-müsəlman qırğınında Gəncə çayının sol sahilinə köçən Şərəfxanlılar bir müddət qapılarda kirayənişin, bəzi ailələr tanışlarının, qohumlarının evində yaşadılar. 1906-cı ildə yaradılmış Gəncə Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyətinin köməkliyi sayəsində onlar Şahsevənlər məhəlləsinin günbatan hissəsində boş torpaq sahəsi alıb ev tikdilər. Burda içməli suyun olmaması üzündən onlar nə heyvandarlıq nə də əkinçiliklə məşğul ola bilmirdilər. İçməli suyu Şahsevənlər kəhrizindən gətirirdilər. Şərəfxanlı məhəlləsinin qərb hissəsində heyvandarlıqla məşğul olmağa qismən şərait var idi. Bu “Quru qobu” adlanan susuz boş torpaq sahəsi idi. Gəlmə əhali dabbaqlıq, şərabçılıq və xırda ticarətlə gün keçirirdilər. Həmçinin bax Qırıxlı məhəlləsi Qazaxlar məscidi Dördyol məhəlləsi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=620336
Şərəfxanlı məscidi	Şərəfxanlı məscidi — Azərbaycanın Gəncə şəhərində tarixi-memarlıq abidəsi. Şərəfxanlı məscidi Şərəfxanlı nəslindən olan Məşədi Molla İbrahim tərəfindən 1915-ci ildə Şərəfxanlı məhəlləsində tikilmişdir. Məscid 4 otaqdan ibarətdir və günbəzlidir. 1920-ci il Gəncə üsyanında öldürülmüş beş nəfər Şərəfxanlı məhəlləsinin sakinini o zamanlar şəhər qəbristanlığında dəfn etmək mümkün olmadığı üçün məscidin həyətində dəfn ediblər. Sovet işğalından sonra məscid M.F.Axundov adına 7№-li natamam orta məktəbə çevrildi. Sonralar bu məktəb ictimai iaşə idarəsinin kulinariya məktəbi oldu. Binadan hazırda kitabxana və nikah evi kimi istifadə edilir. Həmçinin bax Qırıxlı məscidi Qazaxlar məscidi Qızılhacılı məscidi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=70486
Şərəfə	Şərəfə (Masallı) — Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Şərəfə (Germi) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=767372
Şərəfə (Germi)	Şərəfə (fars. شرفه) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 174 nəfər yaşayır (31 ailə). Şablon:Gərmi şəhristanı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=767310
Şərəfə (Masallı)	Şərəfə — Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 mart 2013-cü il tarixli, 590-IVQ saylı Qərarı ilə Masallı rayonunun Şərəfə kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Şərəfə kəndinin ərazisindən 248,0 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 5,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 243,0 ha) torpaq sahəsi Masallı şəhər inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Masallı şəhərinin inzibati ərazisinə birləşdirilmişdir. 1859-1864-cü ilə olan məlumata əsasən Bakı quberniyasının Lənkəran qəzasının Şərəfə (Şərəf-abad) kəndində 54 evdə 202 nəfəri kişilər, 132 nəfəri isə qadınlar olmaqla 334 nəfər şiə təriqətli müsəlman azərbaycanlılar yaşayırdı. Həmin tarixdə kənd dövlət xəzinəsinə məxsus idi.Şərəfə kənd inzibati ərazi dairəsi Şərəfə və Ağakişibəyli kəndlərini əhatə edir. 2012-ci ilin sonuna olan məlumata əsasən bu ərazi dairəsinin sahəsi 1.121 hektar, əhalisi isə 3.962 nəfərdir.Şərəfəlilər Böyük Vətən müharıbəsində və Azərbaycanın bütövlüyü uğrunda Qarabağ müharibəsində qəhrəmanlıqla vuruşmuş, itkin və şəhidlər vermişdir. Hazırda kəndin əhalisi 2331 nəfərdir. Toponimiyası Keçmiş adı Şərəfabad olmuşdur. Şərəfə bu adın qısaldılmış formasıdır. Oykonim Şərəf (şəxs adı) və abad (kənd) komponentlərindən düzəlib, “Şərəfin kəndi” mənasındadır. Görünür, kəndi Şərəf adlı şəxs bina etmişdir. Coğrafiyası və iqlimi Şərəfə kəndi Binə Xocavar, Çaxırlı, Digah, Bala Təklə, Səmidxan və Ağakişibəyli kəndləri ilə həmsərhəddir. Ələt-Astara yolunun 500 metrmiyində yerləşir. İqlimi quru subtropik iqlimdir. Kəndin cənub-qərbində böyük su anbarı yerləşir. İçməli su mənbəyi yoxdur. Mal-qara və əkinlərin suvarılmasında əsasən quyu suyundan istifadə edilsədə içmək üçün yararsızdır.Quyu sularında ağır metal duzları olduğundan su coddur. Şərəfə kəndinin əsası cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhəri ətrafindakı Şərəfabad kəndindən XV əsrdə köçmüş 7-8 ailə tərəfindən qoyulmuşdur. Bu ailələr səfəvilərlə qohum olduğuna və qızılbaş ideyalarını daşıdıqlarına görə Seyid Nəbiyyədin Səfəvi ilə Ağqoyunlu hökümdarı Rüstəm Mirzənin təqibindən qaçaraq əvvəllər qalın meşə olmuş indiki Şərəfə ərazisində məskunlaşmışlar. Seyid Nəbiyyəddin 20-25 yaşlarında xəstəlikdən vəfat etmişdir (Bu tarixi Adəm Seyfullayev kənd ağsaqqallarından eşitmişdir). Hal-hazırda Seyid Nəbiyyəddin Səfəvinin məzarı Çaxırlı (Masallı) kəndındədir. Şərəfə kəndində XIX əsrə aid məscid fəaliyyət göstərir. XIX əsrə aid gümbəzli kənd hamamı XX əsrin 90-cı illərinədək fəaliyyət göstərsədə sonradan baxımsızlıqdan dağılmışdır. Bundan başqa kənd arxı üzərində də XIX əsrə aid tağ körpü indi də istifadə olunur. Mədəniyyəti Şərəfə kəndı Masallı rayonunun ən ziyalı kəndidir. Kənd əhalisinin əksəriyyəti ali və ya orta ixtisas təhsillidir. Kənddə 11 illik təhsil bazasında orta məktəb, kənd tibb məntəqəsi, kitabxana, aptek, poçt, Bələdiyyə və icra nümayəndəliyi binası, 2 şadlıq evi fəaliyyət göstərir. Əfsuslar olsun ki, 90-cı illərin əvvəllərinədək fəaliyyət göstərilən klub binası baxımsızlıqdan dağılmışdır. Vaxtı ilə o klubda Şövkət Ələkbərova, Elmira Rəhimova, Akademik milli dram və Musiqili dram teatrının çıxışları olmuşdur. Kəndin Özfəaliyyət ansambılı və Halay qrupu var. İqtisadiyyatı Şərəfə kəndi ilkin dövrdən əkinçılilik və heyvandarlıqla məşğul olub .Sovet illərində əvvəlcə kolxoz ,sonra isə sovxoz təsərrüfatı fəaliyyət göstərsədə iqtisadiyyat fəaliyyəti dəyişilməmış qalıb. Belə ki əhali dənlı bitkilər(çəltik,arpa, buğda,qarğıdalı,noxud və s.), tərəvəz bitkiləri (xiyar,pomidor,kələm,badımcan,soğan,bidər və s.), bostan bitkiləri(qarpız,yemiş,boranı və s.) yetişdirməklə , iri və xırda buynuzlu (inək, camış və qoyun) mal -qara saxlamaqla məşğul olmuşdur.Kənddə yerləşən su anbarında balıq saxlanılır. Kənddə pendir sexı fəaliyyət göstərir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=86605
Şərəfəddin Fəzlullah Qəzvini	Şərəfəddin Fəzlullah Qəzvini (v. 1339) — fars dilində yazılmış və İranın qədim tarixini əhatə edən "Muacəm fi azər mülük əl-Əcəm" əsərinin müəllifi. Boroujerdi, Mehrzad. Mirror For the Muslim Prince: Islam and the Theory of Statecraft (ingilis). Syracuse University Press. 2013. ISBN 978-0815632894. JSTOR 10.3366/j.ctt1j1w04g.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=699400
Şərəfəddin Harun Cüveyni	Şərəfəddin Harun Cüveyni (fars. شرف الدین هارون جوینی) Cüveyni ailəsindən olan İran dövlət xadimi və şairi. O , Şəmsəddin Cuveyninin oğlu olmuşdur. O, 1286-cı ilin iyul-avqust aylarında tarixçi və coğrafiyaşünas Həmdullah Mustovfinin qohumu Fəxrəddin Mustovfi tərəfindən böhtana görə edam edilmişdir. Biran, Michal (2009). "JOVAYNI, ṢĀḤEB DIVĀN". Encyclopaedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 1. pp. 71–74. Rajabzadeh, Hashem (2009). "JOVAYNI FAMILY". Encyclopaedia Iranica, Vol. XV, Fasc. 1. pp. 61–63. Ashraf, Ahmad (2006). "Iranian identity iii. Medieval Islamic period". Encyclopaedia Iranica, Vol. XIII, Fasc. 5. pp. 507–522.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=786542
Şərəfəddin Hüseyn Sultani	Şərəfəddin Hüseyn Sultani (?-?) – XV əsr Azərbaycan xəttatı, Şamaxıda və Təbrizdə yaşamışdır. Şamaxıda Şirvanşah Fərrux Yəsarın (1462-1500) sarayında, sonralar isə Təbrizdə Ağqoyunlu hökmdarı SultanYaqubun (1478-90) kitabxanasında fəaliyyət göstərmiş, bir sıra bədii əsərlərin üzünü köçürmüşdür. Yusif Әmirin “Divan”ı (15 əsr, Ayasofiya kitabxanası, İstanbul), “Kəlilə və Dimnə” (1447, Sipəhsalar mədrəsəsi, Tehran), “Şamaxı antologiyası” (1468, Britaniya muzeyi, London), Hafizin və Kamal Xocəndinin şeirlərindən ibarət əlyazması (1473, Topqapı muzeyi, İstambul) ən yaxşı işlərindəndir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=510885
Şərəfəddin Tusi	Şərəfəddin Müzəffər ibn Məhəmməd bin Müzəffər ət-Tusi (1135, Tus – 1213, Bağdad) — riyaziyyatçı və astronom. Həyatına dair yetərli bilgi yoxdur. Nisbəsindən Xorasan bölgəsindəki Tus şəhərindən olduğu anlaşılır. Təbaqət kitablarında onunla ilgili olaraq verilən dağınıq və sınırlı bilgilərdən bir çox elm mərkəzini dolaşdığı, Mosul, Hələb və Dəməşqdə qaldığı, Həmədana da uğradığı öyrənilməkdədir. Onun riyaziyyat elmini yaxşı bildiyini və hikmət mövzusunda bilgi sahibi olduğunu söyləyən İbn əl-Kıfti, Hələbə gəldiyi sırada Əbül-Fəzl Bünyaminin (ö. 1207) ondan dərs aldığını bildirir. Bünyamin ondan hesab, astronomiya və digər əqli elmləri ox00umuşdur. İbn Əbu Usaybia da Əbül-Fəzl Müəyyidəddin Məhəmməd ibn Əbdülkərim əl-Mühəndis əl-Harisidən (ö. 1202) söz edərkən onun Dəməşqə gələn Tusidən çox faydalandığını, həndəsə və riyaziyyatda öz dönəmində Tusinin bənzərinin olmadığını söyləyir. Yenə İbn Əbu Usaybianın qeyd etdiyinə görə Tusi, Mosulda ikən Mühəzzəbəddin İbn əl-Hacib və Muvaffakuddin ibn Əbdülaziz onu görmək üçün gəlmişlərsə də, Tusi oradan ayrılıb Tusa getmişdi.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=421191
Şərəfəddin Əli Yəzdi	Şərəfəddin Əli Yəzdi (XV əsr, Yəzd – 1454, Yəzd) – tarixçi, Əmir Teymurun yürüşlərindən bəhs edən "Zəfərnamə" əsərinin müəllifi. Şərəfəddin Əli Yəzdi Yəzd şəhəri yaxınlığında anadan olmuşdur. Təvəllüd ili bilinmir. Vəfatı 1454-cü ildir. Bir müddət Heratda Sultan Şahruxun, sonra isə Farsda İbrahim sultanın yanında xidmət etmişdir. O, poeziya, fəlsəfə, astronomiya sahəsində geniş biliyə malik idi, "Şərəf" təxəllüsü ilə şeirlər yazırdı. Sultan Şahruğun göstərişi ilə isə Moğolustanın gənc xanı Yunus xanın müəllimi olub. Yunus xan 1428/1429-cu ildə Uluq bəyin yürüşləri zamanı əsir götürülmüşdür. Şərəfəddin Əli Yəzdi bir müddət Yəzddə Yunus xan ilə birlikdə yaşamış, onun təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmuş, öz biliyini onunla bölüşmüşdür. Yunus xan gələcəkdə Hindistanı fəth edəcək Zahir əd-din Məhəmməd Baburun ana babası oldu. Bu sülalə – Böyük moğollar, üç əsr Hindistanda hökmranlıq etdi. Amma Şərəfəddin Əli Yəzdinin ən böyük işi "Zəfərnama"ni yazması idi. O, 1419-cu ildə Fars hakimi İbrahim sultanın (Əmir Teymurun oğul nəvəsi və Sultan Şahruxun oğlu) sarayında xidmət edərkən İbrahim sultan ona Əmir Teymur haqqında məxsusi kitab yazmaq tapşırığı vermişdir. İbrahim sultan lazım olan bütün sənəd və yazılı materialları bir yerə toplatdırmaqla yanaşı, bəzi hadisələrin sağ qalmış iştirakçılarını da sarayına dəvət edib onların şəhadətlərini də yazıya köçürtdürmüş və bütün işi ümumiləşdirməyi, yəni lazım olan əsəri tərtib etməyi Şərəfəddin Əli Yəzdinin öhdəsinə buraxmışdı. Kitabın yazılma prosesində hansısa hadisənin təsvir edilməci zamanı nəsə mübahisəli bir şey olsa idi, İbrahim sultan təcili surətdə böyük şəhərlərə çaparlar göndərib həmin məsələni dəqiqləşdirmək üçün Əmir Teymurun başqa zamandaşlarının da köməyindən faydalanar və həm də yazdırdığı kitab üçün əlavə məlumat toplatdırarmış. "Zəfərnamə"dəki bəzi şərhlər isə Şərəfəddin Əli Yəzdinin şəxsi müşahidələrinə əsaslanmışdır. Əsər 1424/25 (– h. 828) ci ildə tamamlansa da, müəllif tərəfindən redaktəsi sonrakı üç il ərzində davam etdirilmişdir. Şərəfəddin Əli Yəzdi sözgedən əsəri üç məqalədən – yəni üç cilddən ibarət olmasını planlaşdırmışdı; I cild – Əmir Teymura, II cild – Sultan Şahruxa, III cild isə – İbrahim sultan haqqında olmalı idi. Fəqət, sonrakı iki cild müəllif tərəfindən ya yazılmamış, ya da, yazılsa da onların orijinalları kimi, surətlərindən də heç biri zəmanəmizədək gəlib çatmamışdır. "Zəfərnamə" 1887 və 1888-ci illərdə, 1-ci və 2-ci hissələr olmaqla Kəlküttədə, daha sonra – 1958-ci ildə, Tehranda çap olunmuşdur. Lakin bu nəşrlər zamanı istifadə edilmiş əlyazma nüsxələrinin heç birində əsərin ümumi həcminin beşdən birini təşkil edən "Müqəddimə" olmadığına görə, təbii ki həmin hissə də çap edilməmişdir. "Zəfərnamə"nin başqa bir və daha mükəmməl nüsxəsinin faksimelisinin – Özbəkistan EA Şərqşünaslıq İnstitutundakı 4472 şifrə altında saxlanılan əlyazmanın 1972-ci il Daşkənd nəşrində (Ə. Urunbayev tərəfindən çapa hazırlanıb) isə söz gedən çatışmazlıq aradan qaldırılmışdır. Elə həmin nəşr əsasında da tarix elmləri doktoru Vaqif Piriyev "Zəfərnamə"dən Azərbaycana aid və digər bəzi maraqlı çıxarışlar edərək, onları dilimizə çevirmiş və bunlar 1996-cı ildə Bakıda kitabça şəklində nəşr olunmuşdur. 2008-ci ildə Daşkənddə "Zəfərnamə"nin rusca tərcüməsi nəşr olunmuşdur. İstifad edilən mənbələr Vaqif Piriyev, Bakı-1996. Aydın Məmmədov. Şərəfəddin Əli Yəzdinin "Zəfərnamə" əsərində Şəki haqqında məlumatlar	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=246048
Şəttül-Ərəb	Şəttül-Ərəb (ərəb. شط العرب - Ərəb axını) və ya Ərvəndrud (fars. اروندرود - Ərvənd çayı) — Dəclə və Fərat çaylarının İran Körfəzinə tökülməzdən əvvəl Əl-Kurna məntəqəsi yaxınlığında qovuşmaları nəticəsində yaranan çay. Uzunluğu təxminən 195 km-dir. Böyük hissəsi İraq ərazisindən axsa da, cənub hissəsi İranla İraq arasında təbii sərhəd təşkil edir. Eni dəyişkəndir, Bəsrə yaxınlığında 230 metr olub, mənsəbində 800 metrədək çatır. Çayın üzərində İranın Abadan və Xürrəmşəhr, İraqın Bəsrə kimi əhəmiyyətli sənaye və liman şəhərləri yerləşir. Ərazi anlaşıqmazlıqları 17 sentyabr 1980-ci ildə İraq prezidenti Səddam Hüseyn Şəttül-Ərəb çayının statusu ilə bağlı 1975-ci il Əlcəzair razılaşmasını denonsasiya edərək çayın şərq sahillərini İraq ərazisi elan edir və Əbu Musa, Böyük və Kiçik Tonb adalarının İran ordularından təmizlənməsi tələbini irəli sürür. Bu hadisə İran-İraq müharibəsinin başlanması üçün formal səbəblərdən biri olmuşdur.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=126985
Şətəl qalası	Azərbaycan ərazisində salınmış və geniş tədqiq olunmuş orta əsr şəhər qalalarından biri də Şətəl qalasıdır. Qala Goranboy rayonunun Rəhimli kəndi ərazisində yerləşirdi. Şəhər yerinin uzunluğu 7 km,eni 6 km olmaqla, dəniz səviyyəsindən 200–250 km yüksəklikdə yerləşir. Şəhərin ərazisi bütövlükdə 40 hektardan çox olub. Şəhər ərazisində ilk arxeoloji tədqiqat işlərini tarix elmləri doktoru Arif Məmmədov aparmışdır. Tədqiqat nəticəsində məlum olmuşdur ki, qala III-V əsrlərdə kiçik yaşayış məntəqəsi olmuşdur. Bərdə və Gəncə şəhərlərini birləşdirən əsas qədim karvan yolunun üstündə yerləşdiyinə görə VI-IX əsrlərdə şəhər xeyli böyümüş, X-XII əsrlərdə və XIII əsrin əvvəllərində özünün ən gur inkişaf dövrünü yaşamışdır. XIII əsrdə monqolların hücumu zamanı qala ciddi müqavimət göstərdiyindən dağıdılmışdır. Şəhər adının etimologiyası müxtəlif cür izah olunur. Bəzi müəlliflərin fikrincə Şətəl həmin toponimin dilimizdə bu gün işlədilən variantıdır. Şadlıq, xoş əhvali-ruhiyyə anlamını daşıyır. Bu sözün ən qədim fonetik oxşarına eramızdan 3 min il əvvəl mövcud olmuş Elam dilində təsadüf edilir. Qədim Elamda dini ocaqlardan, səcdəgahlardan biri Şati adlanmışdır. Digər bir variantda isə Şətəl adını bu yerə ərəblərin nadinc, tabe olmayan mənasında verdikləri söylənilir. Şəhərin müxtəlif mənbələrdə Şatal, Şatar, Ştur adlandırılması isə sadəcə olaraq müəlliflərin səhvidir. Şəhər ərazisində A.Məmmədovun başçılığı ilə 1988-ci ilin dekabr ayında arxeoloji qazıntılar aparılmışdır. Tədqiqat zamanı V-VIII əsrlərə aid edilən mədəni təbəqənin qalınlığı 1 metrdən 1,5 metrə qədər olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Tapılan materiallar əsasən sümüklərdən və şirsiz saxsı məmulatından ibarətdir. IX-XII əsrlərə aid edilən təbəqənin qalınlığı 1,7-2 metr olub. Qazıntı zamanı divar qalıqları da aşkar edilmişdir. Divarların bünövrəsi çay daşından, divarlar özləri isə əhəng daşı və bişmiş kərpicdən hörülüb. Otaqların divarına üzlük çəkilib, döşəmələri şirlənib. İkinci təbəqədən saxsı bardaq, duzqabı, çıraq, sərnic, kasa və s. bu kimi saxsı məmulatı, dəmirdən düzəldilmiş bıçaq, dəryaz, mismar, mis üzük, daşdan hazırlanmış kirkirə və s. tapılıb. Şəhərin giriş qapısının qalanın Şimal-Şərq tərəfində yerləşdiyi və eninin 3,5 metr olduğu qazıntı zamanı müəyyən edilmişdi. Şətəl şəhər qəbristanlığında olan qəbirlərin (uz.2,15, en.0,55 metr) kənarları kərpiclə hörülmüşdür. Ölülər isə Qərbdən Şərqə doğru dəfn edilib. 1231-ci ildə Gəncədə Xarəzmşahlar dövlətinin məmurlarına qarşı Usta Bəndərin başçılığı altında üsyan başlayır. Akademik Ziya Bünyadov göstərir ki, Xarəzmşah Cəlaləddin katibi Ən-Nəcəvini Usta Bəndərlə danışığa göndərir və bu danışıqlar Şətəl şəhərində keçirilir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=76749
Şəvilə (Sulduz)	Şərifəddin (fars. شاوله) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sulduz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 785 nəfər yaşayır (129 ailə).	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=571845
Şəvir (Ərdəbil)	Şəvir (fars. شوير) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 140 nəfər yaşayır (22 ailə).	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754104
Şəvkət Çoruh	Şəvkət Çoruh (30 iyun 1973, İstanbul) — 2006-cı ildən Arxa Küçələr adlı serialdakı Məsud rolu ilə tanınır. İstanbuldakı Ata Səhnənin qurucusudur. Şəvkət Çoruh 1973-cü ildə İstanbulda dünyaya gəlib. 93 Hərbi sonunda Ardanuçun Anaçlı kəndindən İstanbula köç edərək hal-hazırda Ömərli Barajı suları altında qalmış olan Muradlı kəndinə yerləşmiş Artvinli bir ailənin tək uşağıdır. Anası dərzi, atası avtobus sürücüsü idi. İlk təhsilini Üsküdarda Daşməktəb məktəbində tamamlayan Çoruh 14 yaşından 24 yaşına qədər Maltəpədə yaşayıb. Orta təhsilini Qartal Anadolu Məktəbində tamamlayıb. Məktəbdən məzun olduqdan sonra Müjdat Gəzən Sənət Mərkəzində teatr təhsili alıb. 1989-cu ildən bəri müxtəlif teatr oyunlarında rol alıb. Adını bir internet firmasının reklamında oynadığı "Kokoreççi" yazaraq duyurdu. Broadway keçmişində səhnələnən ən uzun tək nəfərlik oyun olaraq rekordlar kitabına girmiş Caveman (Mağara Adamı) adlı komediya Türkiyədə səhnələndi. 2006-cı ildən bu ilə qədər Arxa Küçələr adlı serialda oynayır. Serialda "Məsud" rolu ilə və kinoteatrda Eğreti Gelin, Usta filmləri və İnşaat ilə Çaqallarla Rəqs kimi film seriyasında aktyorluğu ilə tanınıb. Çoruh 3 aprel 2017-ci ildə öz maddi dəstəyi ilə İstanbul Kadıköydə Ata Səhnə adını verdiyi teatrı açdı. Teatrın açılışında 8 mart 2021 tarixində həyatını itirən Rasim Öztəkin Türk teatrında tuluat simgəsi sayılan və özünə Münir Özkulun yerini verdiyi İsmail Dümbüllünün fesini Çoruha təhvil verdi. 2017də Ata Səhnədə səhnələnən "Bir Ata Hamlet" adlı Hamlet uyğunlaşdırılmasında rol yoldaşı Murad Ağqoyunlu ilə birlikdə "Teatr Jurnalı Əmək və Qələbə Mükafatları 2018də Komediya/Musiqili növündə Ən Yaxşı Kişi Aktyor Mükafatında dəyər verildi; 22. Afifə Jalə Mükafatlarında Haldun Dormen Özəl Mükafatını aldı. Özəl həyatı 1993-cü ildə aktyor Günay Karacaoğlu ilə evləndi. 2003-cü ildə ayrıldı və 2017-ci il də Özgə Turna ilə evləndi. İlk evliliyindən Gülənay, ikinci evliliyindən Turna adlı bir qızı var. Filmoqrafiya Arxa Küçələr (2006–2022) — Məsud Çaqqallarla rəqs — Qayın Gökhan Çaqqallarla rəqs: xəstəsiyik dədə Çaqqallarla rəqs: sıfır problem Çaqqallarla rəqs 4 Çaqqallarla rəqs 5	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=693846
Şəvqo	Şəvqo — Azərbaycan Respublikasının Astara rayonunun Pəlikəş kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Etimologiyası Şav (şəv) talış dilində "gecə", qo "yer" deməkdir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=109282
Şəvqo bələdiyyəsi	Astara bələdiyyələri — Astara rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=115388
Şəvval	Şəvval — Hicri təqviminin 10-cu ayı. Tarixi günlər Şəvvalın 1-i — Ramazan bayramı Şəvvalın 25-i İmam Sadiqin (ə) vəfatı.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=90878
Şəvərut	Şalıbulaq, Şahvarut, Uşakert — İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indiki Sərdarabad (Oktemberyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 9 km cənub-qərbdə, Araz çayının sol sahilində yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir. Erməni mənbələrində Şavarud kimi yazılır. Toponim fars dilində «qaya, möhkəm, bərk» mənasında işlənən şah sözündən və Azərbaycan dilində «möhkəmləndirilmiş kənd, qala» mənasında işlənən var sözünə -ud şəkilçisinin qoşulmasından əmələ gəlmişdir. Relyef əsasında yaranmış mürəkkəb quruluşlu toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.VII.1968-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Uşakert qoyulmuşdur. Kənddə 1831-ci ildə 59 nəfər, 1873 - cü ildə 72 nəfər, 1886-cı ildə 116 nəfər, 1897-ci ildə 153 nəfər, 1908-ci ildə 96 nəfər, 1914 - cü il də 128 nəfər, 1916-cı ildə 132 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1918-ci ildə kənd ermənilərin təcavüzünə məruz qalaraq sakinləri qırğınlarla deportasiya olunmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra kəndi tərk etmiş azərbaycanlılardan sağ qalanlar ata-baba yurdlarına qayıda bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 108 nəfər, 1926-cı ildə 106 nəfər, 1931-ci ildə 96 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. SSRİ Nazirlər Sovetinin xüsusi qərarı ilə kəndin sakinləri olan azərbaycanlılar 1948-1949-cu illərdə zorla tarixi-etnik torpaqlarından Azərbaycana deportasiya olunmuşdur. Kəndə xaricdən köçürülən ermənilər yerləşdirilmişdir. İndi ermənilər yaşayır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=600979
Şəxs	Şəxs - ümumdanışıq, hüquqi və elmi termin. Şəxs — qrammatika kateqoriyası. Hüquqi şəxs Fiziki şəxs Vəzifəli şəxs	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=142346
Şəxsi ad	Şəxsi ad (həmçinin sadəcə olaraq ad kimi tanınır) insan adının hissəsidir, potensial olaraq şəxsiyyəti müəyyən edir və həmin şəxsi qrupun digər üzvlərindən fərqləndirir (adətən ailə və ya qəbilədə) ümumi soyadı olanlar arasında. Şəxsi ad adətən doğum zamanı və ya ona yaxın, adətən yeni doğulmuş uşağın valideynləri tərəfindən verilən ada aiddir. Xristian adı vəftiz zamanı verilən ilk addır. Qeyri-rəsmi situasiyalarda verilən adlar tez-tez tanış və dostcasına istifadə olunur. Daha rəsmi situasiyalarda şəxsin soyadından daha çox istifadə olunur. 'Ad əsasında' və 'ad şərtlərində olmaq' idiomları kiməsə öz adı ilə müraciət etmək üçün xas olan tanışlığı ifadə edir. Bunun əksinə olaraq, soyad normal olaraq irsi alınır və birinin yaxın ailəsinin digər üzvləri ilə eyni olaraq. Regnal adlar və dini və ya monastır adları tac alan və ya dini ordenə girən şəxsə verilən xüsusi adlardır; belə bir şəxs adətən bu adla tanınır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=782366
Şəxsi ad (firon)	Şəxsi ad — Qədim Misirdə hökmdara anadan olarkən verilən ad, beş firon titulundan birincisi. Adətən adın önündə "Ra oğlu" kəlməsi ördək ("za") və günəş ("Ra") heroqliflərilə göstərilir. İlk dəfə IV sülalə zamanında tətbiq edilmişdir. Bu da fironun günəş tanrısı Ranın nümayəndəsi olduğunu göstərir. Qadın fironlar üçün bu heroqliflər "Ra qızı" kimi interpretirasiya olunur. Ördək ("za") və günəş ("Ra") heroqliflərinin ardınca şəxsi ad kartuşun içində heroqliflərlə göstərilir. Həmçinin bax Taxt-tac adı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=327201
Şəxsi alıcı (film, 2016)	Şəxsi alıcı (ing. - Personal shopper) - 2016-cı il istehsalı olan psixoloji gerilim-dram filmi. Parisdə bir məşhur üçün alış-veriş edən və ölən əkiz qardaşı ilə əlaqə qurmaq istəyən amerikan bir qadının başına glənlərdən bəhs edən film.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=697690
Şəxsi birlik	Şəxsi birlik, sərhədləri, qanunları və maraqları fərqli olaraq qalarkən eyni monarxa malik olan iki və ya daha çox dövlətin toplusudur. Həqiqi birlik, şəxsi birliyin əksinə, müəyyən dərəcədə bir-biri ilə əlaqəli olan təsisçi dövlətləri, məsələn, bəzi məhdud hökumət institutlarını bölüşdürməklə əhatə edərdi. Şəxsi birlikdən fərqli olaraq, federasiya və unitar dövlətdə bütün üzv dövlətləri əhatə edən mərkəzi (federal) hökumət mövcuddur və özünüidarəetmə dərəcəsi ikisini fərqləndirir. Şəxsi birlikdə hökmdarın irsi monarx olmasına ehtiyac yoxdur. Termini ilk dəfə alman hüquqşünası İohann Stefan Pütter 1760-cı ildə Elementa Iuris Publici Germanici (Alman Dövlət Qanununun Elementləri) kitabına daxil edərək istifadə etmişdir. Şəxsi birliklər bir neçə səbəbə görə yarana bilər, məsələn: Sülalə birliyi, miras və s. vasitəsilə. Məsələn, Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd 917-ci ildən Layzanşah olmağına baxmayaraq, öz əmisinəvəsi Əli ibn Heysəmin ölümü ilə həm də Şirvanşah olmuşdu. Fransalı X Lüdovik Fransanı atasından, Navarranı isə anasından miras aldı Dekolonizasiya vasitəsilə. Bəzi keçmiş koloniyalar müstəqil olduqdan sonra keçmiş müstəmləkəçi gücün monarxını özlərininki kimi saxlayırlar. Məsələn, III Çarlz təkcə Britaniyanın deyil, həm də Avstraliyanın, Kanadanın və digər Millətlər Birliyi ölkələrinin dövlət başçısıdır. Avtonomizasiya vasitəsilə. Məsələn, Rus çarı I Aleksandr Finlandiyanı Rusiya imperiyasına birləşdirmək əvəzinə, onu yeni bir dövlət kimi təşkil etmiş və dövlət başçısı olmuşdu	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=769741
Şəxsi imza	İmza ya da Qol; bir adamın şəxsi yazılı işarətidir. Yaxşı imzanın xüsusiyyətləri Saxtalaşdırılmaya dözümlü. Təkrarlanmayan. İdentifikasiyalı (imza adətən adı, soyadı və ya insanın təxəllüsünü xatırladır). Yazılışın tezliyi. Rəsm və ya digər sənət əsərindəki imza həmişə sənətin qiymətləndirilməsində mühüm element olub. Saxta imzalar bəzən rəsmin dəyərini artırmaq üçün əlavə edilir və ya onun orijinallığını dəstəkləmək üçün saxta rəsmə əlavə olunur. Bədnam hadisə, sənət saxtakarı Han van Meegeren tərəfindən hazırlanmış saxta "Emmausda şam yeməyi" üzərində Yohannes Vermeerin imzası idi. Lakin rəssamların imzalarının zamanla tez-tez dəyişməsi (xüsusən də pre-modern və modern dövrlərdə) məsələni çətinləşdirə bilər. Bəzi rəssamlar imzalarını saxtakarlığın qarşısına keçmək üçün sənətvari formada yaradırlar. Həmçinin bax Elektron imza Xarici keçidlər İmza nədir? 100 məşhur şəxsin imzası (az.)	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=289368
Şəxsi kitabxana	Şəxsi kitabxana — bir şəxs tərəfindən əsasən öz istifadəsi üçün yaradılmış kitabxana. Şəxsi kitabxanalar həcm etibarilə digər tip kitabxanalardan bir necə dəfə kiçik olur və kitabların çeşidi həmin şəxsi maraq dairəsi ilə məhdudlaşır. Tarixdə məlum olan ilkin şəxsi kitabxanalar məbədlərin və elm mərkəzlərinin daxilində yerləşirdi. Şəxsi kitabxana sahibi olan şəxslər bir mənalı şəkildə yüksək təbəqənin nümayəndələri idilər. Tarixə məlum olan ilk şəxsi kitabxana Assuriya hökmdarı Aşşurbanipala aid olmuşdur. Nineviya şəhərində yerləşən həmin kitabxanada hökmdarı maraqlandıran müxtəlif tipli kitablar saxlanılırdı.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=400110
Şəxsi maliyyə	Şəxsi maliyyə və ya Məişət maliyyəsi — ev təsərrüfatlarının üzvlərinin maddiyyatını təmin etmək üçün zəruri olan vəsaitlərin və maliyyə aktivlərinin yaradılması və istifadəsi ilə bağlı münasibətlərin məcmusu. Məişət maliyyəsinin sosial-iqtisadi mahiyyəti İqtisadi nöqteyi-nəzərdən ev təsərrüfatı dedikdə, istehlak və toplanma üçün zəruri olan vəsaitlərin birgə formalaşdırılması və bölüşdürülməsi əsasında birgə iqtisadi qərarlar qəbul edən, daha çox qohumluq əlaqəsi olan (ailə) şəxslər qrupu başa düşülür. Ev təsərrüfatı müstəqil və müstəqil şəkildə öz büdcəsini formalaşdıran bir şəxsdən ibarət ola bilər. Bazar münasibətləri sistemində ev təsərrüfatı (nümayəndə üzvləri ilə təmsil olunur) aşağıdakı kimi çıxış edir: mal və xidmətlərin alıcısı və istehlakçısı; istehsal amillərinin tədarükçüsü (əmək, kapital); alınan gəlirin bir hissəsini saxlamaqla vəsaitlərin akkumulyatoru; müxtəlif maliyyə vasitəçiləri və institutları (banklar, sığorta şirkətləri, investisiya fondları və s.) üçün borc verən və ya borcalan; büdcə vergi ödəyicisi.Ev təsərrüfatına xas olan maliyyə münasibətləri daxili və xarici bölünə bilər. Ev təsərrüfatının daxili maliyyə münasibətləri ev təsərrüfatı üçün ümumi olan pul vəsaitlərinin onun üzvləri arasında formalaşması və bölüşdürülməsi ilə bağlı ev təsərrüfatının iştirakçıları (üzvləri) arasında yaranan münasibətlərdir. Maliyyə münasibətləri xarici olaraq təsnif edilir: təsərrüfat üzvlərinin istehlak etdiyi əmtəə, iş və xidmətlər istehsal edən müəssisə və təşkilatlarla; büdcə və büdcədənkənar fondların formalaşdırılması və istifadəsi üzrə dövlətlə; kommersiya bankları ilə müxtəlif hesablarda saxlanılan vəsaitlərin müvəqqəti istifadəyə verilməsi, habelə borc vəsaitlərinin cəlb edilməsi (ev təsərrüfatları kreditor və bank borcalan kimi); öz risklərinin sığortası ilə bağlı sığorta şirkətləri (sığortaçıları) ilə; digər ev təsərrüfatları ilə. işəgötürənlərləEv təsərrüfatlarının maliyyəsi ümumi maliyyə funksiyaları ilə xarakterizə olunur: tənzimləyici; investisiyaNağd pul vəsaitlərinin formalaşması və istifadəsi ilə bağlı ev təsərrüfatlarının maliyyə qərarları qəbul edilir. Müəyyən bir şərtlə deyə bilərik ki, ev təsərrüfatının öz balans hesabatı var ki, bu da onun aktivlərinin məcmusunu, yəni əmlakının pul və qeyri-pul formasında dəyərini və öhdəliklərini, yəni mənbələrini əks etdirir. bu aktivlərin formalaşması. Ev təsərrüfatlarının aktivlərinin formalaşmasının mühüm mənbəyi təkcə cari gəlirlər deyil, həm də əmanətlər, əvvəlki nəsillərdən vərəsəlik qaydasında alınan yığımlardır. Məişət büdcəsi Müəyyən bir dövr üçün (ay, rüb, il) faktiki ev təsərrüfatlarının gəlir və xərclərinin balansı. Ev təsərrüfatlarının gəliri Ev təsərrüfatlarının gəlirləri pul və qeyri-pul (natura) formada ola bilər. Sonunculara şəxsi yardımçı təsərrüfatlardan alınan ərzaq məhsulları, habelə müəssisələrdə iş və ya özəl xidmətlərə görə natura şəklində ödəniş daxildir. İnkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatlarında təbii olaraq gəlirin pul forması üstünlük təşkil edir. Ailənin pul gəlirləri aşağıdakı gəlir mənbələrinə bölünür: Pensiyalar, müavinətlər, təqaüdlər və digər sosial müavinətlər Biznes gəliri Maliyyə bazarında daşınmaz əmlak və nağd pul əməliyyatlarından əldə edilən gəlirlər Ev təsərrüfatlarının xərcləri Ev təsərrüfatlarının xərclərinin təsnifləşdirilməsinə müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Müəyyən xərclərin hesablandığı şərtlər baxımından onlar fərqləndirirlər: Qısamüddətli xərclər, yəni qısa müddətə (1-2 aya qədər) hesablanmış xərclər, məsələn, yemək, nəqliyyat xərcləri. Qısamüddətli xərclər ən çox və ya daim təkrarlanır. Orta müddətli xərclər, yəni orta dövr üçün hesablanmış xərclər (bir neçə aydan bir ilə qədər, bəzən bir ildən çox), məsələn, paltar, ayaqqabı xərcləri. Uzunmüddətli xərclər, yəni, bir qayda olaraq, bir neçə il və ya daha çox müddətə hesablanan xərclər, məsələn, davamlı əşyaların alınması: mənzil, avtomobil, mebel və s.Funksional məqsəddən asılı olaraq xərcləri aşağıdakı əsas qruplara bölmək olar: Şəxsi istehlak xərcləri, yəni malların alınması, xidmətlərin ödənilməsi Vergilər və digər məcburi ödənişlər Nağd pul qənaəti və qənaəti.Onların istehlak və yığılma ilə bağlı xərclərə bölünməsini nəzərdə tutan başqa bir yanaşma da var. İstehlak xərcləri Məcburi xərclər adlanan, yəni ev təsərrüfatlarının normal olaraq mövcud ola bilməyəcəyi xərclər istehlak xərclərinə aid edilə bilər. Bunlara daxildir: Fiziki şəxslərdən vergilər və icbari ödənişlər: gəlir vergisi və ya fərdi gəlir vergisi; əmlak vergisi torpaq vergisi vərəsəlik və bağışlama yolu ilə keçən əmlak vergisi nəqliyyat vasitəsi sahibi vergisi digər vergilər dövlət vəzifəsi icma təmizlik haqqı polisin saxlanması və digər məqsədlər üçün məqsədli ödənişlər kurort haqqı digər ödənişlər Əhalinin kommunal və digər aylıq ödənişləri: kommunal xidmətlərin ödənilməsi elektrik enerjisi üçün ödəniş soyuq su ödənişi isti su haqqı istilik haqqı su kanalizasiya haqqı qazdan istifadə haqqı tullantıların toplanması haqqı radio stansiyasının haqqı icma antenna haqqı digər ödənişlər Cari istehlak xərcləri, yəni nisbətən qısa müddət ərzində istifadə olunan mallara xərclər: yemək və içki xərcləri paltar və ayaqqabı xərcləri xadimənin, tibb bacısının, dayənin və digər işçilərin məişət yardımı üçün göstərdiyi xidmətlərə görə xərclər təkrarlanan xidmətlər üçün xərclər: bərbər xidmətləri stomatoloji xidmətlər digər tibbi xidmətlər çamaşırxana xidməti avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası şəxsi sığortanın digər növləri digər vaxtaşırı istehlak edilən xidmətlər istirahət, səyahət, turizm ilə bağlı xərclər digər cari xərclər Kifayət qədər uzun müddət istifadə olunan qeyri-ərzaq mallarının istehlakına əsaslı xərclər mebel alışı avtomobil alışı mənzil alınması digər davamlı malların alınması Gələcəkdə ev təsərrüfatlarının gəlirlərini yaratmaq (artırmaq) üçün pul qoyuluşu ilə bağlı əsaslı xərclər: Təhsillə bağlı xərclər Öz biznesinizi qurmaq, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı xərclər Əmanət və pul qənaəti Pul əmanətlərinin və əmanətlərinin dəyəri təkcə ev təsərrüfatları üçün vacib deyil. Ev təsərrüfatlarının əmanətləri iqtisadi inkişaf üçün mühüm resursdur.Nağd pul yığımının məqsədi fərqli ola bilər: "Hər halda" sığorta ehtiyatının yaradılması Davamlı əşyaların (avtomobil, mənzil və s.) alınması üçün vəsaitin yığılması. Uzunmüddətli həyat sığortası Müxtəlif maliyyə aktivlərinə investisiya qoymaq üçün pul fondunun yaradılması: səhmlərin, istiqrazların, investisiya fondlarının paylarının alınması, vəsaitlərin banklarda depozitlərə yerləşdirilməsi və s. Pul vəsaitlərinin qiymətli metallara (yığıncaq), daşınmaz əmlaka, xarici valyutaya və digər aktivlərə investisiya edilməsiƏmanətin iki forması mövcuddur: mütəşəkkil və qeyri-mütəşəkkil. Bazar münasibətlərinin inkişafı, əhaliyə göstərilən maliyyə xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi və həcminin artması ilə mütəşəkkil əmanətlərin xüsusi çəkisi artır, iqtisadiyyatın kredit pulu ilə təminatının mühüm sosial əhəmiyyətli funksiyasını yerinə yetirir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=774389
Şəxsi mülkiyyət	Özəl, şəxsi mülkiyyət — hüquqi və fiziki şəxsin malik olduğu, nəzarət etdiyi, istifadə etdiyi, gəlir götürdüyü və sərəncan verdiyi torpaq, kapital və digər mülkiyyət. Həm daşınan, həm daşınmaz , həm də əqli mülkiyyət özəl mülkiyyət ola bilər. Onun dövlət mülkiyyətindən fərqi dövlətə, icmaya deyil, məhz konkret sahibə malik olmasıdır. Həmçinin bax	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=118977
Şəxsiyyət	Şəxsiyyət— ümumdanışıq, hüquqi və elmi termin. Aşağıdakıları göstərir : cəmiyyət münasibətləri, şüurlu fəaliyyət obyekti olan insan fərdi ; fərdi cəmiyyətin və sosial qrupun üzvü kimi xarakterizə etməyə imkan verən sosial cəhətlər. Bir sıra hallarda bu anlayışlar sinonim kimi işlənir.. Şəxsin xarakterik cəhətləri AzadlıqŞəxsiyyət insanın psixoloji siması olub , şüura , mənliyə malik olan , öz hərəkətlərinə cavabdeh , ictimai münasibətlərin fəal iştirakçısı olan adamdır. Şəxsiyyət müəyyən ictimai-tarixidövrdə yaşayıb fəaliyyət göstərən , gerçəkliyi dərk esib müəyyən istiqamətdə dəyişdirən , ünsiyyətə girməyi bacaran konkret canlı insandır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=809591
Şəxsiyyət (sosiologiya)	Şəxsiyyət— ümumdanışıq, hüquqi və elmi termin. Aşağıdakıları göstərir : cəmiyyət münasibətləri, şüurlu fəaliyyət obyekti olan insan fərdi ; fərdi cəmiyyətin və sosial qrupun üzvü kimi xarakterizə etməyə imkan verən sosial cəhətlər. Bir sıra hallarda bu anlayışlar sinonim kimi işlənir.. Şəxsin xarakterik cəhətləri AzadlıqŞəxsiyyət insanın psixoloji siması olub , şüura , mənliyə malik olan , öz hərəkətlərinə cavabdeh , ictimai münasibətlərin fəal iştirakçısı olan adamdır. Şəxsiyyət müəyyən ictimai-tarixidövrdə yaşayıb fəaliyyət göstərən , gerçəkliyi dərk esib müəyyən istiqamətdə dəyişdirən , ünsiyyətə girməyi bacaran konkret canlı insandır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=179637
Şəxsiyyət böhranı	ən psixoloq görə, yeniyetməlik böhran ruh fəlsəfəsi ortaya haqlı. Bu dövrdə hər bir fəaliyyət tərəddüd bir çox müşayiət ki, vəba fəaliyyəti şübhə edir. şəxsiyyət böhranı izah Erickson o həlledici olduğunu söylədi şəxsiyyətin formalaşması. BÖHRANIN PSIXOLOGIYA son illərdə böhran vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq problem psixologiya əhəmiyyəti lider mövqeyə gəldi. Alimlər yalnız səbəbləri və depressiya qarşısını almaq üçün, həm də həyat şəxsi vəziyyəti köklü dəyişiklik şəxs hazırlamaq yollarını inkişaf yolları üçün axtarış ilə məşğul deyil. stress, onun fikir belə azad səbəb hallar asılı olaraq: böhranın inkişafı - bu inkişaf bir tam dövrü növbəti keçid ilə bağlı çətinliklər var.Travmatik böhran qəfil hadisələr və ya xəstəlik və ya zədə ilə fiziki sağlamlıq itirməsi nəticəsində gərgin nəticəsində yarana bilər.zərər və ya ayrılması böhran - özünü və ya bir sevilən bir ölümündən sonra, və ya məcburi ayrılması vəzifə at. Bu növ çox sabitdir və bir çox illər davam edə bilər. Tez-tez valideynləri boşanmış uşaqlar baş verir. uşaqlar karşılaşırsanız ailə böhran ölüm öz ölümü əks səbəbiylə pisləşə bilər. Hər böhran vəziyyəti müddəti və intensivliyi insanın fərdi iradi keyfiyyətləri və onun bərpası yolları asılıdır. YAŞ BÖHRANLARI Feature yaş iğtişaşlar onlar qısa bir müddət var və normal kurs təmin edir şəxsi inkişaf. Hər bir mərhələ mövzu fəaliyyətinin əsas növü dəyişikliyi ilə bağlıdır. ana bədən xaricində həyat üçün uşaq uyğunlaşma ilə bağlı yeni doğulmuş böhran.1 il böhran yeni ehtiyaclarına bir körpə görünüşünü haqlı və öz imkanlarını artırmaq.böhran uşağın cəhdləri yaranır 3 il böyüklər ilə əlaqələr yeni bir növ yaratmaq və öz "Mən" ayrılması.Böhranın 7 il öyrənmək, və tələbə vəzifələrin - fəaliyyət yeni bir növ çıxması səbəb oldu.Pubertal böhran cinsi yetkinlik prosesi doğrultdu.17 il böhranı, və ya gənc şəxsiyyət böhranı yetişkinlik daxil sərbəst buraxılmasıyla əlaqədar olaraq öz müqəddəratını təyin etmək ehtiyacı yaranır.30 il böhran onların həyat planının həyata keçirilməsi əskikliyini hiss insanlar görünür.40 il böhran radikal dəyişiklik ötən dövr ərzində yaranmış görkəmli problemləri ilə mümkündür.iş qabiliyyəti qoruyarkən Crisis pensiya insan hissləri tələbatın olmaması baş verir.BÖHRAN HUMAN CAVAB dövrlərdə hər hansı çətinliklər reaksiyalar üç növ səbəb ola bilər emosional sahənin pozulmasına səbəb: bir depresif dövlət baş göstərə bilər laqeydlik, cansıxıcılıq və ya laqeydlik kimi emosiyaların, baş.belə təcavüz, hirs, və günah-tapmaq kimi dağıdıcı emosiyaların çıxması.Bu dəyərsizlik, ümidsizlik, boşluq hissi bir təzahürü qayğı mümkündür. reaksiya bu cür tənhalıq adlanır. YOUTH INKIŞAF DÖVRÜ təhlil əvvəl yaş dövrü 15 17 il termini "şəxsiyyət" ciddi mənada təmin etməlidir. Gənclər və böhran - bu dövrdə yeniyetmə üzləşdiyi hallar, yeni fəaliyyət və vəziyyətə reaksiya formaları sənətkarlıq tələb edir, çünki o, demək olar ki, ayrılmaz anlayışlar var. Identity - milli, dini, professional qruplar və ya onların ətrafında insanlar bu şəxsiyyət. Belə ki, yeniyetməlik özünü şəxsiyyət, böhran, azaldılması və ya dünyanın vahid anlayışı və ya öz sosial rolu aiddir. Yetkinlik onların görünüşü və ya qabiliyyət kritik qiymətləndirilməsi açığı gətirib çıxarır artıb öz-özünə nəzarət və özünütənzimləmə ilə xarakterizə olunur. Bu dövrün əsas fəaliyyət - Dünyanın bilik, və ən əsası şiş - peşə seçimi. ŞƏXSIYYƏT BÖHRANI TƏZAHÜRÜ bir daha dərin anlaşma üçün nə bir böhran şəxsiyyət, bu yetkinlik dövründə simptomları var nə hesab etmək lazımdır: digər insanlar, özünü təcrid yalnız formal münasibətlərin formalaşması ilə sıx əlaqə qorxusu.bunun üçün təhsil, və ya həddindən artıq şövq tam imtina ya özünü qüvvələri ilə qeyri-müəyyənlik.dəfə harmoniya zərər. gələcək qorxusu özünü, arzu Hazırda düşünmədən, yalnız önümüzdəki yalnız bu gün və ya arzusu yaşamaq üçün.bir ideal olmaması "Mən ki," bütlər və tam yedeklemeler üçün axtarış gətirib çıxarır.ŞƏXSIYYƏT BÖHRANI ən psixoloq görə, yeniyetməlik böhran ruh fəlsəfəsi ortaya haqlı. Bu dövrdə hər bir fəaliyyət tərəddüd bir çox müşayiət ki, vəba fəaliyyəti şübhə edir. şəxsiyyət böhranı izah Erickson o həlledici olduğunu söylədi şəxsiyyətin formalaşması. yeni sosial və bioloji amillərin təsiri altında olan gənclərin gələcək peşə seçimi, cəmiyyətdə öz yerini müəyyən edir. Amma yalnız öz fikirlərini çox sosial qrupların qarşı münasibət yenidən ətrafında dəyişir. O, həmçinin görünüşü və yetişmə yeniyetmələr əhəmiyyətli bir dəyişiklik əsaslandırılır. Yalnız Erickson üçün bir şəxsiyyət böhranı meydana gəlməsini təmin edə bilər bütün şəxs və gələcəkdə perspektivli karyera seçilməsi üçün əsas yaratmaq. Lakin, bu dövrün keçid müvafiq şərait yaradılmışdır deyil üçün, o, rədd təsiri ola bilər. Hətta yaxın sosial mühitə düşmənçilik özünü büruzə verir. gənclər, real dünya viran və təcrid arasında eyni şəxsiyyət böhranı səbəb narahatlıq edir. Həmçinin bax Ekzistensial böhran Biblioqrafiya	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=723858
Şəxsiyyət kultu	Şəxsiyyətə pərəstiş və ya liderə pərəstiş həmçinin şəxsiyyət kultu — bir hökumət tərəfindən, çox vaxt qeyd-şərtsiz yaltaqlıq və təriflər vasitəsilə ideallaşdırılmış və qəhrəmancasına lider obrazı yaratmaq üçün göstərilən səyin nəticəsidir. Tarixən o, kütləvi informasiya vasitələri, təbliğat, saxta xəbərlər, tamaşa, incəsənət, vətənpərvərlik, hökumətin təşkil etdiyi nümayiş və mitinqlər üsulları ilə inkişaf etmişdir. Şəxsiyyətə pərəstiş apofeoza bənzəyir, ancaq o, müasir sosial mühəndislik üsulları ilə, adətən bir partiyalı dövlətlərdə və dominant partiya dövlətlərində dövlət və ya partiya tərəfindən qurulur. Şəxsiyyət kultu çox vaxt totalitar və ya avtoritar ölkələrin liderini müşayiət edir. Bunu bəzi monarxiyalarda, teokratiyalarda və uğursuz demokratiyalarda da görmək olar. Tarix boyunca monarxlar və digər dövlət başçıları çox vaxt böyük ehtiramla qarşılanır və fövqəlbəşəri keyfiyyətlərə malik olduqları düşünülürdü. Kralların ilahi hüququ prinsipi ilə, xüsusən də orta əsrlər Avropasında hökmdarların Tanrının və ya tanrıların iradəsi ilə vəzifə tutduqları deyilirdi. Qədim Misir, Yaponiya imperiyası, İnk, Astek, Tibet, Siam (indiki Tayland) və Roma İmperiyası monarxları "tanrı-hökmdarlar" kimi yenidən təyin etmək üçün xüsusilə qeyd olunur. Bundan əlavə, Qədim Roma imperator kultu imperatorları və onların bəzi ailə üzvlərini Roma Dövlətinin ilahi icazəli səlahiyyətinə (auctoritas) aid edirdi. XVIII–XIX əsrlərdə Avropa və Şimali Amerikada demokratik və dünyəvi ideyaların yayılması monarxların bu auranı qoruyub saxlamasını getdikcə çətinləşdirirdi. Bununla belə, radio kimi kütləvi informasiya vasitələrinin sonrakı inkişafı siyasi liderlərə özləri haqqında heç vaxt olmadığı qədər müsbət imicini kütləyə çatdırmağa imkan verdi. Məhz bu şəraitdən XX əsrdə ən bədnam şəxsiyyətə pərəstişlər meydana gəldi. Çox vaxt bunlar siyasi dinin bir formasıdır.XXI əsrdə İnternet və Ümumdünya şəbəkəsinin yaranması şəxsiyyətə pərəstiş fenomenini təzələdi. Sosial media platformaları vasitəsilə dezinformasiya və iyirmi dörd saatlıq xəbər dövrü aldadıcı məlumatların və təbliğatın geniş yayılmasına və qəbul edilməsinə imkan verdi. Nəticədə, şəxsiyyət pərəstişkarları bir çox yerlərdə artdı və populyar olaraq qaldı, bu da bütün dünyada avtoritar hökumətin nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəlməsinə uyğun gəlir."Şəxsiyyətə pərəstiş" termini, ehtimal ki, fransız və alman istifadəsi ilə birlikdə təxminən 1800–1850-ci illərdə ortaya çıxmışdır. Əvvəlcə onun heç bir siyasi mənası yox idi, əksinə romantizmin "dahiliyə pərəstiş" ilə sıx bağlı idi. Bu ifadənin ilk siyasi istifadəsi Karl Marksın alman siyasi işçisi Vilhelm Blosa 10 noyabr 1877-ci il tarixli məktubunda rast gəlinir:Populyarlıq heç birimizə əhəmiyyət vermir. Buna bir dəlil gətirim: şəxsiyyətə pərəstişkarlığım belə idi [orig. Personenkultus] ki, beynəlmiləl zamanında, çoxsaylı hərəkətlərlə … məni ictimai şərəfə layiq görmək üçün, mən heç vaxt onlardan birinin reklam sahəsinə girməsinə icazə verməmişəm… Xüsusiyyətləri Liderdə şəxsiyyətə pərəstişin nədən ibarət olması ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Tarixçi Yan Plamper yazırdı ki, müasir şəxsiyyət kultları onları "sələflərindən" fərqləndirən beş xüsusiyyət nümayiş etdirir: Kultlar dünyəvidir və "xalq suverenliyində lövbər salmışdır"; onların obyektləri hamısı kişidir; onlar təkcə imkanlı təbəqəni və ya sadəcə hakim təbəqəni deyil, bütün əhalini hədəf alırlar; kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə edirlər; onlar kütləvi informasiya vasitələrinin "rəqib kultların" tətbiqinə mane olmaq üçün kifayət qədər idarə oluna biləcəyi yerlərdə mövcuddurlar.Tomas A. Rayt 2013-cü ildə yazdığı "Xarakter nədir və nə üçün vacibdir" adlı məqaləsində qeyd etdi ki, "Şəxsiyyətə pərəstiş fenomeni şüurlu surətdə formalaşan və formalaşan fərdin ideallaşdırılmış, hətta tanrıya bənzər ictimai imicinə aiddir. təbliğat və media ifşası. Nəticədə, insan tamamilə ictimai şəxsiyyətin təsiri əsasında başqalarını manipulyasiya edə bilir … şəxsiyyətə pərəstiş perspektivi bir çox ictimai xadimlərin ideallaşdırılmış və qəhrəmanlıq obrazı yaratmaq üçün yetişdirdiyi çox vaxt dayaz, xarici obrazlara diqqət yetirir."Edrien Teodor Popan şəxsiyyətə pərəstişi "liderin tərifinin kəmiyyətcə şişirdilmiş və keyfiyyətcə ekstravaqant ictimai nümayişi" kimi müəyyən etmişdir. O, həmçinin üç səbəbli "zəruri, lakin kafi olmayan, struktur şəraiti və birlikdə kult formalaşmasına səbəb olan yoldan asılı hadisələr silsiləsi: patrimonializm və müştəriçiliyin xüsusi birləşməsi, dissidentliyin olmaması və cəmiyyəti əhatə edən sistematik saxtakarlıq" müəyyən etdi. cəmiyyətin mədəniyyəti".Con Pittmanın izah etdiyi kimi, əsas xüsusiyyətlərdən biri, patriarx olmaq şəxsiyyətlərə pərəstişin təbiətidir. Marksist hərəkatlarla üst-üstə düşən şəxsiyyətlərə pərəstiş ideyası hakimiyyətdə olan adamlar arasında onların "xalqın atası" olacağı fikri ilə populyarlaşır. 1920-ci illərin sonunda kultların kişi xüsusiyyətləri daha da ifrat oldu. Pittman müəyyən edir ki, bu xüsusiyyətlər "[kişi] "böyük lider"in rejimin aparatının mədəni mərkəzi kimi formal rolu: yuxarıdan aşağıya "inzibati tədbirlərə" güvənmək: və vahid ideal tərəfindən yaradılmış hakimiyyətin piramidal strukturu" kimi rollara çevrilmişdir. Kütləvi informasiya vasitələrinin rolu Kütləvi informasiya vasitələri milli liderlərin şəxsiyyətə pərəstişkarlığının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Müasir şəxsiyyətə pərəstiş böyük ölçüdə liderin media vasitəsilə necə təqdim olunması ilə bağlı yaranıb. Müasir şəxsiyyətə pərəstiş media ilə birlikdə inkişaf etdi. XX əsr texnoloji irəliləyişlərə gətirdi ki, bu da rejimlərə təbliğatı radio verilişləri, filmlər və sonradan internetdə məzmun şəklində paketləşdirməyə imkan verdi. Bu gün hökumətlər vətəndaşları xarici aləmdən təcrid etmək və vətəndaşların əldə edə bildikləri şeylərin monopoliyasını yaratmaq iqtidarındadır, bu da şəxsiyyətə pərəstişin təşviq edilməsini xeyli asanlaşdırır. 2013-cü ildə yazan Tomas A. Rayt qeyd etdi ki, "xüsusilə siyasətdə xarizmatik liderin getdikcə daha çox media və özünü ifşa məhsuluna çevrildiyi aydınlaşır". ABŞ-də mediaya diqqət çəkən Robert N. Bellah əlavə etdi: "Medianın Amerika siyasətində şəxsiyyətə pərəstişin nə dərəcədə əks olunduğunu və onu nə dərəcədə yaratdığını müəyyən etmək çətindir. Şübhəsiz ki, onlar təkbaşına yaratmayıblar, əksinə, buna öz töhfələrini veriblər. Hər halda, Amerika siyasətində müasir dünyada nadir hallarda siyasi liderlərin şəxsiyyətləri üstünlük təşkil edir. … son illərin fərdiləşdirilmiş siyasətində liderin "xarizması" demək olar ki, tamamilə medianın ifşasının məhsulu ola bilər". Çox vaxt tək bir lider bu inqilabi transformasiya ilə əlaqələndirilir və xalq üçün xeyirxah "bələdçi" kimi qəbul edilirdi, onsuz daha yaxşı gələcəyə çevrilmənin mümkün olmadığı iddia edilir. Ümumiyyətlə, bu, Adolf Hitler, İosif Stalin və Mao Tszedun kimi totalitar cəmiyyətlərdə yaranan şəxsiyyətə pərəstişlərə bəraət qazandırdı. Mao Tszeduna heyranlıq onun faəliyyəttlərinə baxmayaraq, Çində geniş yayılmışdır. 2013-cü ilin dekabrında "Global Times"ın sorğusu göstərdi ki, çinlilərin 85%-dən çoxu Maonun nailiyyətlərini onun səhvlərindən üstün hesab edir.Yan Plamper iddia edir ki, III Napoleon Fransada bəzi yeniliklər edərkən, 1920-ci illərdə İtaliyada Benito Mussolini Hitler, Stalin və başqalarının təbliğat səlahiyyətlərindən istifadə edərək, diktator kimi totalitar dövlət modelini yaradıb. Pierre du Bois de Dunilak iddia edir ki, Stalin kultu onun hakimiyyətini qanuniləşdirmək üçün mükəmməl şəkildə qurulub. Çoxlu qəsdən təhriflərdən və yalanlardan istifadə edildi. Kreml həqiqəti üzə çıxara biləcək arxiv sənədlərini əldə etməkdən imtina etdi və əsas sənədlər məhv edildi. Fotoşəkillər dəyişdirildi və sənədlər "ixtira edildi". Stalini tanıyan insanlar kultun ideoloji tələblərini ödəmək üçün "rəsmi" hesablar verməyə məcbur oldular, xüsusən də Stalinin özü bunu 1938-ci ildə "Ümumittifaq Kommunist Partiyasının (bolşeviklər) Tarixi üzrə qısa kurs"da rəsmi tarix kimi təqdim etdi.Tarixçi David L. Hoffmann deyir: "Stalin kultu stalinizmin mərkəzi elementi idi və o, Sovet hakimiyyətinin ən qabarıq xüsusiyyətlərindən biri idi. . . . Stalinizmin bir çox alimləri kultu Stalinin qüdrətinin ayrılmaz hissəsi və ya Stalinin meqalomaniyasının sübutu kimi qeyd edirlər."Latın Amerikasında Cas Mudde və Cristóbal Rovira Kaltvasser "lider kultu"nu "hər hansı bir vəzifədən asılı olmayan və heç bir məhdudiyyətdən azad olan hakimiyyəti həyata keçirən" güclü lider olan kaudilyo konsepsiyası ilə əlaqələndirirlər. Bu populist güclülər "kişi və potensial zorakılıq" kimi təsvir edilir və şəxsiyyətə pərəstişdən istifadə etməklə öz nüfuzlarını artırırlar. Mudde və Kaltvasser argentinalı Xuan Peronla əlaqəni izləyirlər. Şəxsiyyətə pərəstiş olan dövlətlər və sistemlər Üç dəfə Argentina prezidenti seçilən Xuan Peron və onun ikinci həyat yoldaşı Eva "Evita" Peron Argentina xalqının çoxu arasında hədsiz populyarlıq qazanmışdı və bu günə qədər də onlar aparıcı Ədalət Partiyasının simvolu hesab olunurlar. Bunun əksinə olaraq, akademiklər və tənqidçilər onu tez-tez demaqoq və diktator hesab edirdilər. Peron polkovnik və Hərbi Nazir olanda Ox dövlətlərinə rəğbət bəsləyirdi və hətta Faşist İtaliyasında diplomatik elçi kimi xidmət edirdi. Onun rejimi dövründə Argentina Frankoist İspaniya ilə sıx əlaqə saxlayırdı. İlk iki dövründə siyasi həbslər adi olduğu üçün o, müxalifləri və potensial siyasi rəqibləri vəhşicəsinə təqib edirdi. O, hakimiyyətdə qalmağın bir yolu kimi ölkənin respublikaçılıq prinsiplərini aşındırdı və əksər media üzərində ümumdövlət senzurasını məcbur etdi. Seçildikdən sonra o, həm özü, həm də həyat yoldaşı ətrafında o qədər geniş yayılmış şəxsiyyət kultu qurdu ki, bu, hələ də Argentinanın indiki siyasi həyatının bir hissəsidir.Peronun rejimi dövründə məktəblər Evitanın tərcümeyi-halı La Razón de mi Vida'nı oxumağa məcbur edildi, həmkarlar ittifaqı və hökumət işləri yalnız özünü qızğın Peronist olduğunu sübut edə bilənlərə verildi, qəzetlər senzuraya məruz qaldı, televiziya və radio şəbəkələri milliləşdirildi və yalnız dövlət mediaya icazə verildi. O, tez-tez hər hansı bir rəqibə hörmətsizlik göstərir, onları müntəzəm olaraq xain və xarici qüvvələrin agentləri kimi xarakterizə edirdi. Sıraya düşməyənlər və ya Peronun siyasi gücünə təhlükə kimi qəbul edilənlər işlərini itirməyə, təhdidlərə, zorakılığa və təqiblərə məruz qaldılar. Peron bütün əsas dövlət təhsil müəssisələrindən 20,000-dən çox universitet professoru və müəllim heyətini işdən çıxardı. Daha sonra universitetlərə müdaxilə edildi, fakültə növbəyə girmək üçün təzyiq edildi və müqavimət göstərənlər qara siyahıya salındı, işdən çıxarıldı və ya sürgün edildi. Çoxsaylı görkəmli mədəniyyət və ziyalı xadimləri həbs edildi. Minlərlə rəssam, alim, yazıçı və akademik ölkəni tərk edərək Şimali Amerikaya və ya Avropaya köçdü. Birlik liderləri və siyasi rəqibləri illərlə həbs edildi və işgəncələrə məruz qaldılar və yalnız Peron devriləndən sonra sərbəst buraxıldılar. Mao Tszedun Mao Tszedonun şəxsiyyətə pərəstişkarlığı 1949-cu ildə yüksəlişindən 1976-cı ildə ölümünə qədər Sədr Mao Tszedunun Çin Xalq Respublikası üzərindəki hakimiyyətinin görkəmli hissəsi idi. Kütləvi informasiya vasitələri, təbliğat və bir sıra digər üsullar dövlət tərəfindən Mao Tszedunun statusunu Qərbə qarşı dura bilən və Çini kommunizmin mayakına çevirə bilən məsum qəhrəman lider statusuna yüksəltmək üçün istifadə olunurdu. Mao özü isə onun ətrafında formalaşmış şəxsiyyət kultunu açıq şəkildə tənqid edirdi.Mədəni inqilab dövründə Maonun şəxsiyyət kultu görünməmiş bir yüksəkliyə yüksəldi. Maonun siması hər gün onun sitatlarından ibarət bir sütunun çap edildiyi "People's Daily" qəzetinin ön səhifəsində möhkəm şəkildə qurulmuşdu. Maonun Seçilmiş əsərləri sonralar daha böyük tirajla çap olundu; onun portretlərinin sayı (1,2 milyard) Çindəki sakinlərdən çox idi. Və tezliklə sədr Mao nişanları görünməyə başladı; ümumilikdə təxminən 4,8 milyard ədəd istehsal edilmişdir. Hər bir Çin vətəndaşına Maonun sitatlarından ibarət Kiçik Qırmızı Kitab hədiyyə edildi. Onun hər yerdə daşınması və bütün kütləvi tədbirlərdə nümayiş etdirilməsi nəzərdə tutulurdu və vətəndaşların hər gün kitabın məzmunundan sitat gətirmələri gözlənilirdi.Mədəni İnqilabdan sonra Den Syaopin və başqaları Mədəni İnqilabı ləğv edən və şəxsiyyətə pərəstişdən imtina edən (və qadağan edən) " Boluan Fanzheng " proqramını işə saldılar. Lakin 2012-ci ildə Si Tsinpin Çin Kommunist Partiyasının Baş Katibliyinə uğur qazandıqdan sonra Çində şəxsiyyətə pərəstiş yenidən təbliğ olunub. Faşist İtaliyası Benito Mussolini italyan faşizminin təcəssümü kimi təsvir edilmişdi və belə görünməyə can atırdı. Mussolini digər italyan faşistləri tərəfindən Duçe ("Lider") kimi stilizə edilmişdir. Mussolini demək olar ki, hər şeyi bilən bir lider kimi təmsil olunduğundan, Mussolini dövründə İtaliyada ümumi bir deyim "Duçe həmişə haqlıdır" (İtalyanca: Il Duce ha semper ragione) idi. Sadə italyanların yerli məmurlarla fikir ayrılığını bir tərəfə qoyması üçün Mussolini İtaliyada birləşdirici gücə çevrildi. Mussolinini əhatə edən şəxsiyyətə pərəstiş onun şəxsi hakimiyyətinə haqq qazandırmaq üçün bir yol oldu və bu, sosial və siyasi inteqrasiyanı təmin edən bir yol kimi çıxış etdi. Mussolininin Birinci Dünya müharibəsində hərbi xidməti və uğursuz sui-qəsd cəhdlərindən sağ qalması onun ətrafında sirli auranı çatdırmaq üçün istifadə edilib. Faşist təbliğatı, Mussolininin cəsədinin Müqəddəs Sebastianın oxlarla deşilməsi kimi qəlpələrlə deşildiyini bildirirdi, fərq Mussolininin bu sınaqdan sağ çıxması idi. Mussolini həm də Mussolini kimi "əziyyət çəkmiş və başqaları üçün özünü qurban vermiş" Assisili Müqəddəs Fransisklə müqayisə edilirdi. Mətbuata Mussolini haqqında nəyi və necə yazmamaq barədə göstərişlər verilirdi. Mussolini özü onun hansı fotoşəkillərinin dərc edilməsinə icazə verdi və onu zəif və ya müəyyən bir qrupda təsvir edilmək istədiyindən daha az görkəmli edən fotoşəkilləri rədd etdi. İtaliyanın Efiopiyaya qarşı müharibəsi (1935–37) təbliğatda Roma İmperiyasının dirçəlişi, Mussolini isə ilk Roma imperatoru Avqust kimi təsvir edilmişdir. Ərəb dünyasında öz imicini, eləcə də faşizmin imicini yaxşılaşdırmaq üçün Mussolini 1937-ci ildə Liviyaya rəsmi səfəri zamanı özünü " İslamın qoruyucusu" elan etdi Hindistanın ilk baş naziri Cavaharlal Nehru öz ətrafında şəxsiyyətə pərəstişkarlığı təbliğ edirdi. Bir çox lider Nehrunun fəaliyyət tərzinə, onun iqtisadi siyasətinə və sosialist gündəliyinə qarşı çıxdı. C Racaqopalaçari Nehrunu əhatə edən şəxsiyyət pərəstişkarını tənqid edərək dedi ki, Konqres daxilində bir müxalifət qrupu olmalıdır, çünki o, əsl müxalifət olmadan "sürətləndiricilər və əyləclər olmadan" işləyir. Rajaqopalaçari daha sonra Nehrunun fəaliyyət tərzinə qarşı çıxdığı üçün liberal Svatantra Partiyasını yaratdı. "Nehruvian konsensus" ifadəsi Nehrunun şəxsiyyətə pərəstişinin məhsulu olan Nehru ideallarının üstünlüyünü, yəni dövlətə və rəhbərliyə hərtərəfli inamı əks etdirir. Konqres partiyası Nehru, qızı İndira Qandi və Nehru-Qandi ailəsi ətrafında mərkəzləşmiş şəxsiyyət kultunu təbliğ etməkdə ittiham olunur.Hindistanın hazırkı baş naziri Narendra Modi ətrafında şəxsiyyət kultu yaratdığına görə tez-tez tənqid olunur. Bəzi uğursuzluqlara və tənqidlərə baxmayaraq, Modinin xarizması və populyarlığı Bharatiya Janata Partiyasının (BJP) 2019-cu il parlament seçkilərində hakimiyyətə qayıtmasına kömək edən əsas amil idi. Ölkənin ikinci ən böyük əyalətinin baş naziri Şivraj Sinq Çuhan 2022-ci ildə "O, fövqəlbəşərdir və onda tanrının izləri var" dedi. Müxalifət tez-tez Modini filmlər, televiziya və internet serialları kimi məşhur mediadan istifadə edərək təbliğat yaymaqda ittiham edirdi, BJP isə Tamilnadda iki uşağın skeç nümayiş etdirdiyi realiti-şouya etiraz etdi. boş və axmaq bir padşah haqqında. Nasist Almaniyası 1920-ci illərdən başlayaraq, Nasist partiyasının ilk illərində nasist təbliğatı nasist lideri Adolf Hitleri Almaniyanın qüdrətli müdafiəçisi və xilaskarı olan demaqoq fiquru kimi təsvir etməyə başladı. Birinci Dünya müharibəsi Versal müqaviləsi ilə başa çatdıqdan sonra alman xalqı Veymar Respublikası altında qarışıqlıq içində qaldı və nasist təbliğatına görə, yalnız Hitler onları xilas edə və Almaniyanın böyüklüyünü bərpa edə bilərdi, bu da öz növbəsində " fürer — kult". 1932-ci ildə keçirilən beş seçki kampaniyası zamanı faşist qəzeti "Völkischer Beobachter" Hitleri onun arxasında birləşmiş kütləvi hərəkatı olan, "gələcək Almaniyanın lideri" kimi yalnız Almaniyanı xilas etmək missiyası olan bir adam kimi təsvir etdi. 1934-cü ildə "Uzun Bıçaqlar Gecəsi " — bundan sonra Hitler özünü təkbaşına "alman xalqının taleyinə cavabdeh" adlandırdı — həm də Hitlerin Volksgemeinschaft- ın yeganə himayədarı olması mifini gücləndirməyə kömək etdi. alman xalqının etnik icması. Nasistlərin təbliğat naziri Yozef Gebbels Hitlerin "qəhrəman dahi" obrazını inkişaf etdirdi. Mif həm də "Kaş fürer bilsəydi" deyiminin və konsepsiyasının yaranmasına səbəb oldu. Almanlar hesab edirdilər ki, Hitler vəziyyətin fərqində olsaydı, nasist iyerarxiyasına aid etdikləri problemlər baş verməzdi; beləliklə, nasist böyükləri günahlandırıldı və Hitler tənqiddən xilas oldu. İngilis tarixçisi Yan Kerşou 1987-ci ildə "Hitler mifi": Üçüncü Reyxdə obraz və reallıq kitabını nəşr etdi və yazırdı: 1930-cu illərin əvvəllərində Hitlerin Böyük Depressiya zamanı alman iqtisadiyyatını dirçəltmək qabiliyyətinə görə mif inandırıcı oldu. Bununla belə, Albert Şpeer yazırdı ki, 1939-cu ilə qədər mif təhlükə altında idi və nasistlər hadisələrə gəlmək üçün şən izdihamlar təşkil etməli oldular. Şpeer yazdı: Bu mif İkinci Dünya müharibəsi zamanı alman xalqının, xüsusən də Sovet İttifaqı və Qərb müttəfiqlərinə qarşı birləşməsinə kömək etdi. Hitlerin Polşaya və Qərbi Avropaya qarşı ilk qələbələri zamanı mif ən yüksək zirvəsində idi, lakin əksər almanlara müharibənin uduzduğu aydın olduqda, mif üzə çıxdı və Hitlerin populyarlığı azaldı. 11 mart 1945-ci ildə Bavariyanın kiçik Markt Şellenberq şəhərində bir hesabat verilir: Simali Koreya Şimali Koreyanın hakim ailəsi olan Kim ailəsini əhatə edən şəxsiyyət kultu onilliklər ərzində mövcuddur və Şimali Koreya mədəniyyətinin bir çox nümunəsində rast gəlmək olar. Şimali Koreya hökuməti tərəfindən etiraf edilməsə də, bir çox qaçqınlar və qərbli ziyarətçilər rejimi tənqid edən və ya ona "lazımi" hörmət göstərməyənlər üçün çox vaxt sərt cəzaların olduğunu bildirirlər. Şəxsiyyətə pərəstiş 1948-ci ildə Kim İr-Sen hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra başladı və 1994-cü ildə ölümündən sonra xeyli genişləndi. Şimali Koreyanın şəxsiyyətə pərəstişkarlığının geniş yayılması və ifrat təbiəti hətta İosif Stalin və ya Mao Tszedundan da üstündür. Kult eyni zamanda insanların öz liderlərinə olan hisslərinin və sədaqətinin intensivliyi və Konfutsiləşdirilmiş ailəçilik ideologiyasının həm kultu saxlamaqda, həm də bununla da rejimin özünü saxlamaqda oynadığı əsas rolla əlamətdardır. Şimali Koreya şəxsiyyət kultu Çuçxe və totalitarizmin böyük bir hissəsidir. Sovet İttifaqı SSRİ-də formalaşan ilk şəxsiyyət pərəstişkarı Vladimir Lenin olmuşdur. SSRİ-nin dağılmasına qədər Leninin portreti və sitatları mədəniyyətin hər yerdə yayılmış bir hissəsi idi. Bununla belə, Lenin sağlığında şəxsiyyətə pərəstiş yaratmaq üçün hər cür səyi şiddətlə pisləyirdi, çünki onun nəzərində şəxsiyyətə pərəstiş marksizmə ziddir. Buna baxmayaraq, Kommunist Partiyasının üzvləri Leninin proletariatı azad edəcək hər şeyi bilən inqilabçı obrazından daha da istifadə edirdilər. Lenin buna qarşı tədbir görməyə cəhd etdi; lakin Lenin 1918-ci ilin avqustunda az qala öldürüldüyü üçün dayandırıldı. 1922-ci ilin mayında və 1923-cü ilin martında çoxlu ağır insult keçirdiyi üçün səhhəti daha da pisləşəcək. Bu vəziyyətdə Lenin yerimək və danışmaq qabiliyyətini itirəcəkdi. Məhz bu dövrdə Kommunist Partiyası Leninin şəxsiyyətinə pərəstiş üçün əsas kimi onun nailiyyətlərini təbliğ etməyə, ondan mənəviyyat və inqilabi ideyaların obrazı kimi istifadə etməyə başladı.1924-cü ildə Vladimir Leninin ölümü və Lev Trotskinin sürgün edilməsindən sonra İosif Stalin Sovet İttifaqını təcəssüm etdirməyə gəldi. Leninin şəxsiyyətinə pərəstiş kifayət qədər təsir yarataraq hakimiyyətdə yüksəldikdən sonra Stalin öz ideallarını öz kultuna birləşdirdi. Digər şəxsiyyətlərə pərəstişdən fərqli olaraq, Lenin və Stalin kultları liderlərə güc vermək üçün deyil, Kommunist Partiyasına güc və təsdiq vermək üçün yaradılmışdır. Stalin əvvəlcə kult və onun ətrafında cəmlənmiş digər çirkin və yalan iddialara qarşı çıxdı. Bununla belə, Stalinin münasibəti 1930-cu illərdə kultun xeyrinə dəyişməyə başladı və o , Böyük Təmizləmədən sonra onu təşviq etməyə başladı. Stalin nadir hallarda onun şəxsiyyətinə pərəstiş edən dövlət hərəkətlərinə etiraz edirdi, lakin o, sovet təbliğatçılarının bəzi təşəbbüslərinə qarşı çıxırdı. Nikolay Yejov Moskvanın adını "Stalin hədiyyəsi" kimi tərcümə olunan "Stalinodar" adlandırmağı təklif edəndə Stalin buna etiraz etdi. Lenin və Stalin kultları ideyasını birləşdirmək üçün Stalin özünü hakimiyyətə yerləşdirmək üçün Leninin həyatının ictimaiyyətin gözündə aspektlərini dəyişdirdi. Bu, iki kultu həm Leninin, həm də Stalinin eyni ideyalara malik olduğunu və Stalinin Leninin qanuni varisi olduğunu, SSRİ-ni Leninin sahib olacağı moda ilə apardığını göstərən bir xəttdə saxladı.1929-cu ilin dekabrında Stalin 50 yaşını qeyd etdi və bu, Stalini Sovet mətbuatında görkəmli bir məqaləyə çevirdi. Sovet mətbuatı onu təsvir etmək üçün "Böyük", "Sevimli", "Cəsarətli", "Müdrik", "İlhamverici", "Dahi" kimi müsbət sifətlərdən istifadə edirdi. Eynilə, insanların kəndlilərə söylədiyi nitqlərdə Stalini "Ən yaxşı kolxozçumuz", "Bizim şok işçimiz, ən yaxşımız" və "Sevgili, bələdçi ulduzumuz" kimi təsvir edilmişdir. 1934-cü ilə qədər Stalinin ölkəyə tam nəzarəti altında sosialist realizmi incəsənət və ədəbiyyatın təsdiq edilmiş metoduna çevrildi. Hətta kommunist rejimində Stalin şəxsiyyətinə pərəstiş Xruşşovun çıxışı zamanı ortaya qoyulan xüsusiyyətlərə görə Stalinin rəhbərliyini patriarxat kimi göstərirdi. 1936-cı ildən sonra sovet mətbuatı Stalini "xalqların atası" kimi qələmə verdi.Sovet təbliğatının əsas elementlərindən biri Stalinlə Sovet İttifaqının uşaqları arasında qarşılıqlı əlaqə idi. O, tez-tez Sovet İttifaqının müxtəlif etnik mənşəli uşaqlarla şəkil çəkdirir və tez-tez uşaqlara hədiyyələr verərkən çəkilirdi. 1935-ci ildə "Xoşbəxt uşaqlıq üçün təşəkkür edirəm, əziz yoldaş Stalin!" uşaq bağçalarının, uşaq evlərinin və məktəblərin qapılarının üstündə görünməyə başladı; uşaqlar da festivallarda bu şüarı səsləndirdilər. Sovet təbliğatının digər əsas elementi Stalin və Lenin obrazları idi. Bir çox plakatlarda Stalin və Lenin yoldaşlıqlarını və ideallarının bir olduğunu göstərmək üçün bir araya gətirilib. 1930-cu illər boyu hər iki təsviri olan plakatlardan II Dünya Müharibəsi zamanı Kommunist Partiyasının siyasəti altında Leninin inqilabi ideyaların atası və Stalinin şagirdi kimi ideyası ilə xalqı və ordunu bir araya gətirmək üçün istifadə edilmişdir. kommunist ideallarını kim həyata keçirəcək. Stalin Sovet İttifaqının süqutuna qədər Sovet rəhbərliyi altında qalan Mosfilm tərəfindən istehsal olunan çoxsaylı filmlərdə də təsvir edilmişdir. Bosworth, Richard J. B. Mussolini's Italy: Life Under the Dictatorship, 1915–1945. Penguin Adult. 2006. ISBN 978-0141012919. Bosworth, Richard J. B. Mussolini. A&C Black. 2014. ISBN 978-1849660242. Brendon, Piers. The Dark Valley. Random House. 2016. ISBN 978-1446496329. Falasca-Zamponi, Simonetta. Fascist Spectacle: The Aesthetics of Power in Mussolini's Italy. University of California Press. 2000. ISBN 978-0520226777. Gallo, Max. Mussolini's Italy; Twenty Years of the Fascist Era. Macmillan. 1973. Gill, Graeme. "The Soviet Leader Cult: Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union". British Journal of Political Science. 10 (167). 1980: 167–186. doi:10.1017/S0007123400002088. Gundle, Stephen; Duggan, Christopher; Pieri, Giuliana. The cult of the Duce: Mussolini and the Italians. Manchester University Press. 2015. ISBN 978-1526101419. Gunther, John. Inside Europe. Harper & brothers. 1936. Hamilton, Alastair. Appeal of Fascism. Harper Mass Market Paperbacks. 1973. ISBN 978-0380010257. Kelly, Catriona. "Riding the Magic Carpet: Children and Leader Cult in the Stalin Era". The Slavic and East European Journal. 49 (2). 2005: 199–224. doi:10.2307/20058260. JSTOR 20058260. Kershaw, Ian. The 'Hitler Myth'. Image and Reality in the Third Reich. 1998. Kershaw, Ian. Hitler 1936–1945: Nemesis. Penguin Books Limited. 2001. ISBN 978-0141925813. Plamper, Jan. The Stalin Cult: A Study in the Alchemy of Power. New Haven, Connecticut: Yale University Press. 2012. ISBN 978-0300169522. Speer, Albert. Inside The Third Reich. Orion. 2009. ISBN 978-1842127353. Williams, Manuela. Mussolini's Propaganda Abroad: Subversion in the Mediterranean and the Middle East, 1935–1940. Taylor & Francis. 2006. ISBN 978-0203004777. Əlavə ədəbiyyat Apor, Balázs; Behrends, Jan C.; Jones, Polly; and Rees, E. A. (2004) eds. The Leader Cult in Communist Dictatorships: Stalin and the Eastern Bloc. London: Palgrave Macmillan. ISBN 1403934436. Cohen, Yves. "The cult of number one in an age of leaders". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 8 (3). 2007: 597–634. doi:10.1353/kri.2007.0032. İstifadə tarixi: September 7, 2018. Dikötter, Frank. Dictators: The Cult of Personality in the Twentieth Century. London: Bloomsbury Publishing. 2020. ISBN 978-1526626981. Gill, Graeme. "Personality cult, political culture and party structure". Studies in Comparative Communism. 17 (2). 1984: 111–121. doi:10.1016/0039-3592(84)90008-5. Melograni, Piero. "The Cult of the Duce in Mussolini's Italy" (PDF). Journal of Contemporary History. 11 (4). 1976: 221–237. doi:10.1177/002200947601100411. İstifadə tarixi: September 7, 2018. Morgan, Kevin (2017) International Communism and the Cult of the Individual Leaders, Tribunes and Martyrs under Lenin and Stalin. London: Palgrave Macmillan. Paltiel, Jeremy. "The Cult of Personality: Some Comparative Reflections on Political Culture in Leninist Regimes". Studies in Comparative Communism. 16 (1–2). 1983: 49–64. doi:10.1016/0039-3592(83)90043-1. Petrone, Karen (2004) "Cult of Personality" in Millar, J. R. ed. Encyclopedia of Russian History. v. 1, pp. 348–350 Polese, Abel; Horák, Slavomir. "A tale of two presidents: personality cult and symbolic nation-building in Turkmenistan". Nationalities Papers. 43 (3). 2015: 457–478. doi:10.1080/00905992.2015.1028913. Rutland, P. (2011) "Cult of Personality" i. Kurian, G. T. ed, The Encyclopedia of Political Science. Washington. D. C.: CQ Press. v. 1, p. 365 Vassilev, Rossen (2008) "Cult of Personality" in Darity, W. A., Jr. ed. International Encyclopedia of the Social Sciences.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=797019
Şəxsiyyət pozuntuları	Şəxsiyyət pozuntuları — uzunmüdətli, güclü və müqavimətli düşüncə və davranış qəliblərilə xarakterizə olunmuş pozuntular sinfidir. Şəxsiyyət pozuntularının aşkarlanması və təsnif edilməsi çoxpilləli və çətin prosesdir. Pozuntuların mənbəyi filogenetik inkişaf prosesi tərkibində — genetik və ya ontogenetik inkişaf çərçivəsində formalaşa bilir. Bəzi hallarda isə həm irsi, həm də ontogenetik mənbəyə sahib ola bilər. Şəxsiyyət pozuntularının aşkara çıxarılmasında fərdin tərkibində formalaşdığı mədəni və sosial mühit ən əsas faktordur. Bir vəziyyətə şəxsiyyət pozuntusu kimi diaqnoz qoyulması üçün insanın şəxsi və sosial həyatında çox ciddi surətdə bir problemə yol açan deviant davranış silsiləsi mövcud olmalıdır. Şəxsiyyət pozuntuları fərdin aid olduğu mədəni normaların xaricində olan davranış tərzi və daxili təcrübələrdir. Bu cür davranış tərzləri elastiklikdən uzaq və qarşıqoyulmazolur. Yeniyetməlikdə və ya gənclik dövründə üzə çıxır və fərdin həyatında ciddi problem və zədəyə yol açır. Tədqiqatçılar hələ də şəxsiyyət pozuntularının səbəbləri barədə dəqiq məlumata malik deyil. Bəziləri bu növ pozuntuların mənbəyində keçmişdən qalmış travmaların olduğuna inanmasına baxmayaraq bəziləri isə bu cür pozuntuların mənbəyində fərdin normal davranış və düşüncə qəliblərini formalaşdırmasının qarşısını alan, vaxtından əvvəl yaşanmış "yersiz təcrübələrin" olduğunu düşünməkdədirlər. Şəxsiyyət pozuntusu diaqnozunun qoyulması Psixoloqlar şəxsiyyət pozuntusunun diaqnozunu qoyduqda mental pozuntuların diaqnozu və statistik əl kitabında qeyd olunan kriteriyalara istinad edirlər. Buna görə bir insana şəxsiyyət pozuntusu diaqnozu qoymaq üçün onda izlənilməsi mütləq olan əlamətlər bunlardır: bu davranış növləri fərdin həyatının intim münasibətlər, iş həyatı və sosial həyat kimi fərqli istiqamətlərinə təsir göstərməlidirbu davranış növləri uzunömürlü və sıx təkrarlanan olmalıdırsimptomlar aşağıdakılardan iki və ya daha çoxuna təsir göstərməlidir: duyğular, düşüncələr, qıcıqların idarə edilə bilmə qabiliyyəti və insanlarla olan əlaqələrdavranış növləri yeniyetməlik və ya erkən yetkinlik dönəmində başlamalıdırdavranış növləri müəyyən zaman ərzində dəyişikliyə uğramamalıdırbu simptomlar başqa klinik vəziyyətlərin, psixi narahatlıqların ya da narkotik maddə aludəçiliyinin bir nəticəsi olmamalıdır. Şəxsiyyət pozuntularının 3 əsas kateqoriya üzrə təsnifi A qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri qeyri-adi və qəribə davranışlarla özlərini büruzə vermələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1.Paranoid şəxsiyyət pozuntusu 2.Şizoid şəxsiyyət pozuntusu 3. Şizotipal şəxsiyyət pozuntusu Paranoid şəxsiyyət pozuntusu digər insanların hər kəsi alçaldıcı və təhdidedici olaraq qavrama meyilləri ilə seçilirlər. Paranoyalar sağlam insanlarda da vaxtaşırı şübhəçi yanaşmalardan yaranaraq sahib ola biləcəyi düşüncə qəlibləridir. Paranoid şəxsiyyət pozuntusu olan fərdlər isə paranoyaları gündəlik həyatın fəaliyyətini və keyfiyyətini pozacaq dərəcədə yaşamaqdadırlar. Şizoid şəxsiyyət pozuntusu sosial münasibətlərə meyil azlığı, emosional soyuqluq, yüksək dərəcədə introvert həyat tərzi ilə xarakterizə olunur. Şizoidlər yüksək dərəcədə emosionallıq götərməz, sosiallıqdan uzaq olurlar, dostluq münasibətlərini qurmaqda normal insanlara nisbətən daha istəksiz davranırlar: özlərini cəmiyyətdən təcrid ediblər. Şizoid şəxsiyyət ümumi olaraq tənqid və tərifə qarşı heç bir reaksiya vermirlər. Emosiyaları monoton olub, heç bir dəyişikliyə məruz qalmır. Şizotipal şəxsiyyət pozuntusuna malik insanlar düşüncə və ya qavrayış çərçivəsində həqiqəti təhrif etmələri ilə və normadan kənar davranışlarla özlərini sosial deprivasiyaya məruz qoymaları ilə xarakterizə olunur. B qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri müvazinətsiz və dramatik davranışlarla özlərini büruzə vermələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1. Anti-sosial şəxsiyyət pozuntusu 2. Borderline şəxsiyyət pozuntusu 3. İsterik şəxsiyyət pozuntusu 4. Narsistik şəxsiyyət pozuntusu Antisosial şəxsiyyət pozuntusu və ya sosiopatlıq psixopatiya ilə əlaqəli bir pozuntudur. Bir sosiopatı bir psixopatdan ayıran ən əsas faktor patalogiyadır, yəni simptom fərqliliyidir. Psixopatiya sosiopatiyaya görə daha ağır bir pozuntu olub, sosiopatiyada rast gəlinən simptomlara əlavə, əxlaqa zidd davranışları özündə ehtiva edir. Sosiopatiyanın yaranmasına səbəb sosial mühit olduğu düşünülür. Boderline şəxsiyyət pozuntusu emosional stabilliyin aradan qalxması ilə formalaşır. Şəxs ya ağın, ya da qaranın mövcud olduğunu düşünür. Boderline şəxsiyyət pozuntusu yaşayan şəxs bu halda başqa hər hansı bir alternativin mövcud olacağını düşünməz, qəbul etməz, buna görə də təlatümlü münasibət yaşayar. İsterik şəxsiyyət pozuntusu yetkinliyin ilkin mərhələlərində başlayan yüksək emosionallıq və diqqət çəkmək, ətraf tərəfindən "təsdiq" ehtiyacının yüksəkliyi ilə özünü büruzə verən şəxsiyyət pozuntusudur. Narsistdən fəqrli olaraq ətrafı ilə münasibətinin hər anına diqqət yetirir. Diqqət mərkəzində olduqları müddət ərzində canlı, enerjili, sevinc dolu və ehtiraslıdırlar. Kommunikativ və interaktiv münasibətin mərkəzi olduqları müddət ərzində ətrafdakılarla əlaqələri olduqca qüvvətli və sarsılmazdır. Cinsi nöqteyi nəzərdən uyğunsuz, provokativ davranış nümayiş etdirə bilir, emosiyalarını valehedici tərzdə əks etdirirlər. Bununla yanaşı olaraq eqosentrizm, özünəvurğunluq, daimi təsdiq arzusu və tələbatlarını ödəmək üçün psixoloji manipulyasiya vasitələrindən istifadə edirlər. Narsistik şəxsiyyət pozuntusu mütəmadi davam edən qrandiozidd(böyüklük və əhəmiyyətlilik) meyli(fantaziya və ya davranış səviyyəsində), empatiya əskikliyi, güc və uğur, xəyallar qurma, tənqidlərə qarşı həssaslıq və reaksiya şəklində erkək yeniyetməlikdən etibarən üzə çıxan şəxsiyyət pozuntusudur. C qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri qorxu və təlaş əsaslı duyğu və davranışları özlərində ehtiva etmələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1. Utancaq şəxsiyyət pozuntusu 2. Asılı şəxsiyyət pozuntusu 3. Obsessiv-Kompulsiv şəxsiyyət pozuntusu(OCPD) Utancaq şəxsiyyət pozuntusu digər adı ilə aviodant olaraq təsnif olunan bir şəxsiyyət pozuntusudur. İlk dəfə 1969-cu ildə Teodora Vilson tərəfindən müəyyənləşmişdir. Natamamlıq hissi, özünün aşağı qiymətləndirmə, sosial təcrid meyilləri, tənqidə qarşı yüksək həssaslıq, səmimiyyətsizlik, peşə problemləri və bu kimi əlamətləri özündə ehtiva edir. Depressiya və təşviş pozuntularına meyillidirlər. Asılı şəxsiyyət pozuntusuna sahib şəxslər başqalarına qarşı yüksək inamsızlıq, xroniki şübhəçi bir davranış nümayiş etdirirlər. Bu şəxslərin itaətkar olma səbəbi təhtəlşüurda mövcud olan "mən bacarmaram" fikridir. Obsessiv-Kompulsiv şəxsiyyət pozuntusu(OCPD) olan şəxslər tamamilə nəzarət altında olmayan hər mövzuda çarəsizlik hiss etmək, daima nizam-intizam, "qayda-qanunlar", maksimalist, məqsədinə çatmaq üçün mübarizə aparan, dəyişikliyə qarşı ciddi müqavimət göstərirlər. Bu şəxsiyyət pozuntusu OKP(obsessiv-kompulsiv pozuntu) nevrozu ilə qarışdırılsa da əslində bir — birindən tamamilə fərqlənir. Fərd, gündəlik həyatında mədəniyyətin ona təqdim etdiyi normalar xaricində davranış nümayiş etdirərsə, bu nümayişlərin şəxsiyyət üzərində dramatik təsirləri ola bilər. Psixoloqlar yuxarıda sadalanan şəxsiyyət pozuntularını anlayır və fərqli kateqoriyalara bölür, bu problemlərdən əziyyət çəkən insanlara kömək etməyi bacarırlar.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=435261
Şəxsiyyət pozğunluğu	Şəxsiyyət pozuntuları — uzunmüdətli, güclü və müqavimətli düşüncə və davranış qəliblərilə xarakterizə olunmuş pozuntular sinfidir. Şəxsiyyət pozuntularının aşkarlanması və təsnif edilməsi çoxpilləli və çətin prosesdir. Pozuntuların mənbəyi filogenetik inkişaf prosesi tərkibində — genetik və ya ontogenetik inkişaf çərçivəsində formalaşa bilir. Bəzi hallarda isə həm irsi, həm də ontogenetik mənbəyə sahib ola bilər. Şəxsiyyət pozuntularının aşkara çıxarılmasında fərdin tərkibində formalaşdığı mədəni və sosial mühit ən əsas faktordur. Bir vəziyyətə şəxsiyyət pozuntusu kimi diaqnoz qoyulması üçün insanın şəxsi və sosial həyatında çox ciddi surətdə bir problemə yol açan deviant davranış silsiləsi mövcud olmalıdır. Şəxsiyyət pozuntuları fərdin aid olduğu mədəni normaların xaricində olan davranış tərzi və daxili təcrübələrdir. Bu cür davranış tərzləri elastiklikdən uzaq və qarşıqoyulmazolur. Yeniyetməlikdə və ya gənclik dövründə üzə çıxır və fərdin həyatında ciddi problem və zədəyə yol açır. Tədqiqatçılar hələ də şəxsiyyət pozuntularının səbəbləri barədə dəqiq məlumata malik deyil. Bəziləri bu növ pozuntuların mənbəyində keçmişdən qalmış travmaların olduğuna inanmasına baxmayaraq bəziləri isə bu cür pozuntuların mənbəyində fərdin normal davranış və düşüncə qəliblərini formalaşdırmasının qarşısını alan, vaxtından əvvəl yaşanmış "yersiz təcrübələrin" olduğunu düşünməkdədirlər. Şəxsiyyət pozuntusu diaqnozunun qoyulması Psixoloqlar şəxsiyyət pozuntusunun diaqnozunu qoyduqda mental pozuntuların diaqnozu və statistik əl kitabında qeyd olunan kriteriyalara istinad edirlər. Buna görə bir insana şəxsiyyət pozuntusu diaqnozu qoymaq üçün onda izlənilməsi mütləq olan əlamətlər bunlardır: bu davranış növləri fərdin həyatının intim münasibətlər, iş həyatı və sosial həyat kimi fərqli istiqamətlərinə təsir göstərməlidirbu davranış növləri uzunömürlü və sıx təkrarlanan olmalıdırsimptomlar aşağıdakılardan iki və ya daha çoxuna təsir göstərməlidir: duyğular, düşüncələr, qıcıqların idarə edilə bilmə qabiliyyəti və insanlarla olan əlaqələrdavranış növləri yeniyetməlik və ya erkən yetkinlik dönəmində başlamalıdırdavranış növləri müəyyən zaman ərzində dəyişikliyə uğramamalıdırbu simptomlar başqa klinik vəziyyətlərin, psixi narahatlıqların ya da narkotik maddə aludəçiliyinin bir nəticəsi olmamalıdır. Şəxsiyyət pozuntularının 3 əsas kateqoriya üzrə təsnifi A qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri qeyri-adi və qəribə davranışlarla özlərini büruzə vermələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1.Paranoid şəxsiyyət pozuntusu 2.Şizoid şəxsiyyət pozuntusu 3. Şizotipal şəxsiyyət pozuntusu Paranoid şəxsiyyət pozuntusu digər insanların hər kəsi alçaldıcı və təhdidedici olaraq qavrama meyilləri ilə seçilirlər. Paranoyalar sağlam insanlarda da vaxtaşırı şübhəçi yanaşmalardan yaranaraq sahib ola biləcəyi düşüncə qəlibləridir. Paranoid şəxsiyyət pozuntusu olan fərdlər isə paranoyaları gündəlik həyatın fəaliyyətini və keyfiyyətini pozacaq dərəcədə yaşamaqdadırlar. Şizoid şəxsiyyət pozuntusu sosial münasibətlərə meyil azlığı, emosional soyuqluq, yüksək dərəcədə introvert həyat tərzi ilə xarakterizə olunur. Şizoidlər yüksək dərəcədə emosionallıq götərməz, sosiallıqdan uzaq olurlar, dostluq münasibətlərini qurmaqda normal insanlara nisbətən daha istəksiz davranırlar: özlərini cəmiyyətdən təcrid ediblər. Şizoid şəxsiyyət ümumi olaraq tənqid və tərifə qarşı heç bir reaksiya vermirlər. Emosiyaları monoton olub, heç bir dəyişikliyə məruz qalmır. Şizotipal şəxsiyyət pozuntusuna malik insanlar düşüncə və ya qavrayış çərçivəsində həqiqəti təhrif etmələri ilə və normadan kənar davranışlarla özlərini sosial deprivasiyaya məruz qoymaları ilə xarakterizə olunur. B qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri müvazinətsiz və dramatik davranışlarla özlərini büruzə vermələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1. Anti-sosial şəxsiyyət pozuntusu 2. Borderline şəxsiyyət pozuntusu 3. İsterik şəxsiyyət pozuntusu 4. Narsistik şəxsiyyət pozuntusu Antisosial şəxsiyyət pozuntusu və ya sosiopatlıq psixopatiya ilə əlaqəli bir pozuntudur. Bir sosiopatı bir psixopatdan ayıran ən əsas faktor patalogiyadır, yəni simptom fərqliliyidir. Psixopatiya sosiopatiyaya görə daha ağır bir pozuntu olub, sosiopatiyada rast gəlinən simptomlara əlavə, əxlaqa zidd davranışları özündə ehtiva edir. Sosiopatiyanın yaranmasına səbəb sosial mühit olduğu düşünülür. Boderline şəxsiyyət pozuntusu emosional stabilliyin aradan qalxması ilə formalaşır. Şəxs ya ağın, ya da qaranın mövcud olduğunu düşünür. Boderline şəxsiyyət pozuntusu yaşayan şəxs bu halda başqa hər hansı bir alternativin mövcud olacağını düşünməz, qəbul etməz, buna görə də təlatümlü münasibət yaşayar. İsterik şəxsiyyət pozuntusu yetkinliyin ilkin mərhələlərində başlayan yüksək emosionallıq və diqqət çəkmək, ətraf tərəfindən "təsdiq" ehtiyacının yüksəkliyi ilə özünü büruzə verən şəxsiyyət pozuntusudur. Narsistdən fəqrli olaraq ətrafı ilə münasibətinin hər anına diqqət yetirir. Diqqət mərkəzində olduqları müddət ərzində canlı, enerjili, sevinc dolu və ehtiraslıdırlar. Kommunikativ və interaktiv münasibətin mərkəzi olduqları müddət ərzində ətrafdakılarla əlaqələri olduqca qüvvətli və sarsılmazdır. Cinsi nöqteyi nəzərdən uyğunsuz, provokativ davranış nümayiş etdirə bilir, emosiyalarını valehedici tərzdə əks etdirirlər. Bununla yanaşı olaraq eqosentrizm, özünəvurğunluq, daimi təsdiq arzusu və tələbatlarını ödəmək üçün psixoloji manipulyasiya vasitələrindən istifadə edirlər. Narsistik şəxsiyyət pozuntusu mütəmadi davam edən qrandiozidd(böyüklük və əhəmiyyətlilik) meyli(fantaziya və ya davranış səviyyəsində), empatiya əskikliyi, güc və uğur, xəyallar qurma, tənqidlərə qarşı həssaslıq və reaksiya şəklində erkək yeniyetməlikdən etibarən üzə çıxan şəxsiyyət pozuntusudur. C qrupu kateqoriyası Bu kateqoriyaya mənsub şəxsiyyət pozuntularının əsas əlamətləri qorxu və təlaş əsaslı duyğu və davranışları özlərində ehtiva etmələridir. Bunlar aşağıdakılardır:1. Utancaq şəxsiyyət pozuntusu 2. Asılı şəxsiyyət pozuntusu 3. Obsessiv-Kompulsiv şəxsiyyət pozuntusu(OCPD) Utancaq şəxsiyyət pozuntusu digər adı ilə aviodant olaraq təsnif olunan bir şəxsiyyət pozuntusudur. İlk dəfə 1969-cu ildə Teodora Vilson tərəfindən müəyyənləşmişdir. Natamamlıq hissi, özünün aşağı qiymətləndirmə, sosial təcrid meyilləri, tənqidə qarşı yüksək həssaslıq, səmimiyyətsizlik, peşə problemləri və bu kimi əlamətləri özündə ehtiva edir. Depressiya və təşviş pozuntularına meyillidirlər. Asılı şəxsiyyət pozuntusuna sahib şəxslər başqalarına qarşı yüksək inamsızlıq, xroniki şübhəçi bir davranış nümayiş etdirirlər. Bu şəxslərin itaətkar olma səbəbi təhtəlşüurda mövcud olan "mən bacarmaram" fikridir. Obsessiv-Kompulsiv şəxsiyyət pozuntusu(OCPD) olan şəxslər tamamilə nəzarət altında olmayan hər mövzuda çarəsizlik hiss etmək, daima nizam-intizam, "qayda-qanunlar", maksimalist, məqsədinə çatmaq üçün mübarizə aparan, dəyişikliyə qarşı ciddi müqavimət göstərirlər. Bu şəxsiyyət pozuntusu OKP(obsessiv-kompulsiv pozuntu) nevrozu ilə qarışdırılsa da əslində bir — birindən tamamilə fərqlənir. Fərd, gündəlik həyatında mədəniyyətin ona təqdim etdiyi normalar xaricində davranış nümayiş etdirərsə, bu nümayişlərin şəxsiyyət üzərində dramatik təsirləri ola bilər. Psixoloqlar yuxarıda sadalanan şəxsiyyət pozuntularını anlayır və fərqli kateqoriyalara bölür, bu problemlərdən əziyyət çəkən insanlara kömək etməyi bacarırlar.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=676202
Şəxsiyyət və Zaman (kitab)	Şəxsiyyət və Zaman — yazıçı-publisist Elmira Axundovanın çoxcildlik (altı cildlə və yeddi kiatbdan ibarətdir) kitabıdır. Kitab Heydər Əliyevin çətin və şərəfli həyat yolu və mübarizəsi haqqında yazılmış ən geniş həcmə malik olan ilk monumental əsərdir. Sənədli-bədii-publisist əsərdir. Bu çoxcildlik nəşr Azərbaycanda ilk bioqrafik roman - hər biri epopeya kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. Kitab 7 dildə çap olunub. Azərbaycan dilində cildləri • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova I hissə: 1923-1969 / red. V. Morozkov.- Bakı: Ozan, 2007.- 352 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova II hissə: 1969-1982 / red. V. Morozkov.- Bakı: Ozan, 2007.- 784 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qüzı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova III hissə: 1982-1990: Kreml beşilliyi / tərc.: Y. Quluzadə, N. Qurbanova, S. Məmmədzadə; red. D. Vəkilova.- Bakı: Ozan, 2009.- 804 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova IV hissə: 1969-1989: həyat və fəaliyyətinin xronikası / red. N. Qurbanova.- Bakı: Ozan, 2008.- 328 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. V hissə: 1990-1993: ömrün Naxçıvan aşırımları / rus dilindən tərc. O. Məmmədov; red. D. Vəkilova.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 736 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. VI hissə, I kitab: 1993-2003: qayıdış / rus dilindən tərc. Y. Quluzadə; red. A. H. Rüstəmli.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 480 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. VI hissə, II kitab: 1993-2003: qayıdış / rus dilindən tərc. O. Məmmədov; red. A. Aslanov.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 496 s. Rus dilində cildləri Xarici keçidlər Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman. Onlayn oxu. Şəxsiyyət və zaman kitabının təqdimatı HEYDƏR ƏLİYEV. Biblioqrafiya.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=773188
Şəxsiyyət və zaman (kitab)	Şəxsiyyət və Zaman — yazıçı-publisist Elmira Axundovanın çoxcildlik (altı cildlə və yeddi kiatbdan ibarətdir) kitabıdır. Kitab Heydər Əliyevin çətin və şərəfli həyat yolu və mübarizəsi haqqında yazılmış ən geniş həcmə malik olan ilk monumental əsərdir. Sənədli-bədii-publisist əsərdir. Bu çoxcildlik nəşr Azərbaycanda ilk bioqrafik roman - hər biri epopeya kimi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. Kitab 7 dildə çap olunub. Azərbaycan dilində cildləri • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova I hissə: 1923-1969 / red. V. Morozkov.- Bakı: Ozan, 2007.- 352 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova II hissə: 1969-1982 / red. V. Morozkov.- Bakı: Ozan, 2007.- 784 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qüzı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova III hissə: 1982-1990: Kreml beşilliyi / tərc.: Y. Quluzadə, N. Qurbanova, S. Məmmədzadə; red. D. Vəkilova.- Bakı: Ozan, 2009.- 804 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova IV hissə: 1969-1989: həyat və fəaliyyətinin xronikası / red. N. Qurbanova.- Bakı: Ozan, 2008.- 328 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. V hissə: 1990-1993: ömrün Naxçıvan aşırımları / rus dilindən tərc. O. Məmmədov; red. D. Vəkilova.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 736 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. VI hissə, I kitab: 1993-2003: qayıdış / rus dilindən tərc. Y. Quluzadə; red. A. H. Rüstəmli.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 480 s. • Axundova, Elmira Hüseyn qızı. Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman / E. H. Axundova. VI hissə, II kitab: 1993-2003: qayıdış / rus dilindən tərc. O. Məmmədov; red. A. Aslanov.- Bakı: CBS Polygraphic Production, 2013.- 496 s. Rus dilində cildləri Xarici keçidlər Heydər Əliyev: şəxsiyyət və zaman. Onlayn oxu. Şəxsiyyət və zaman kitabının təqdimatı HEYDƏR ƏLİYEV. Biblioqrafiya.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=770798
Şəxsiyyət vəsiqəsi	Şəxsiyyət vəsiqəsi (XX əsrin əvvəllərində hüviyyət vərəqəsi, az-əbcəd. هوویت ورقه‌سی) — insanın kimliyini təsdiq edən sənəd, rəsmi kağız; şəhadətnamə. Bir dövlətin ərazisində həmin dövlətin vətəndaşının şəxsiyyətini təsdiq edən sənəd həmin dövlətin vətəndaşının şəxsiyyət vəsiqəsidir. Hər bir vətəndaş şəxsiyyət vəsiqəsini möhkəm saxlamağa borcludur. Şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsindən və ya dəyişdirilməsindən imtina edilməsi, Qanunla müəyyənləşdirilən qaydalara zidd olaraq onun alınması qəti qadağandır. Şəxsiyyət vəsiqəsi itdikdə onun sahibi və ya vəsiqə sahibinin qanuni nümayəndəsi sənədi verən dövlət orqanına dərhal müraciət etməlidir. Vəsiqələrin növləri Şəxsiyyət vəsiqəsinin 2 növü vardır: 16 yaşına çatanadək vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi. 16 yaşına çatdıqdan sonra vətəndaşa verilən şəxsiyyət vəsiqəsi. Dövlət rüsumu haqqında məlumat 16 yaşına çatmamış vətəndaşlara şəxsiyyət vəsiqəsi verilərkən dövlət rüsumu alınmır. 16 yaşına çatmış Azərbaycan Respublikasının vətəndaşlarına şəxsiyyət vəsiqələrinin verilməsinə görə: On iş günü müddətinə verildikdə və ya dəyişdirildikdə — 5 manat, — üç iş günündən sonrakı müddətdə verildikdə və ya dəyişdirildikdə — 25 manat, bir iş gününə isə 35 manat Vəsiqə necə verilir? 16 yaşına çatmamış vətəndaşlara şəxsiyyət vəsiqəsi aşağıdakı sənədlər əsasında verilir: 1. ərizə-anket; 2. doğum haqqında şəhadətnamə; 3. qan qrupu haqqında tibbi arayış; 4. valideynlərdən birinin və ya qanuni nümayəndənin hüquqlarını təsdiq edən sənəd.16 yaşı tamam olmuş vətəndaşlara şəxsiyyət vəsiqəsi aşağıdakı sənədlər əsasında verilir: 1. ərizə-anket ; 2. şəxsiyyət vəsiqəsi və ya doğum haqqında şəhadətnamə; 3. şəxsiyyət vəsiqəsini alan şəxs evlidirsə, nikahın bağlanması haqqında şəhadətnamə, nikah pozulduqda nikahın pozulması haqqında şəhadətnamə; 4. yaşayış sahəsinə köçmək üçün əsas verən sənəd (mülkiyyət hüququnun dövlət qeydiyyatına alınması haqqında daşınmaz əmlakın dövlət reyestrindən çıxarış, order, icazə və ya kirayə müqaviləsi, vətəndaşa yaşayış sahəsi verən şəxsin ərizəsi və ya Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş başqa sənəd); 5. Tibbi arayış (qan qrupu, boyu, gözün rəngi); 6. 3 ədəd fotoşəkil (rəngli 3x4); 7. dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz; 8. şəxsiyyət vəsiqəsini almaq üçün şəxsin qanuni nümayəndəsi ərizə ilə müraciət etdikdə, qanuni nümayəndənin hüquqlarını təsdiq edən sənəd;Azərbaycan Respublikası vətəndaşlığına qəbul olunmuş şəxsin, həmçinin vətəndaşlığa bərpa olunmuş şəxsin sənədləri. 25, 35, 50 yaşına çatdıqda və ya vətəndaşın soyadı, adı, atasının adı, yaşayış yeri, ailə vəziyyəti, hərbi vəzifəsi dəyişdirildikdə və ya onun şəxsiyyət vəsiqəsində olan yazılar təhrif edildikdə, şəxsiyyət vəsiqəsi yararsız hala düşdükdə və ya itdikdə vətəndaş şəxsiyyət vəsiqəsini dəyişdirməlidir. Şəxsiyyət vəsiqəsi 2 halda müvəqqəti alına bilər: 1. Vətəndaş həqiqi hərbi xidmətə çağırıldıqda və ya hərbi tədris müəssisəsinə daxil olduqda — hərbi xidmət başa çatanadək; 2. Barəsində həbsəalma qəti-imkan tədbiri seçilmiş və müxtəlif müddətə azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərdən şəxsiyyət vəsiqəsi təhqiqat, ibtidai istintaq, məhkəmə orqanları və cəzanı icra edən orqan tərəfindən müvəqqəti alınır və əsaslar aradan qalxdıqda şəxsiyyət vəsiqəsi dərhal sahibinə qaytarılır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=413868
Şəxsiyyətə appelyasiya	Şəxsiyyətə appelyasiya ( lat. argumentum ad hominem - “insanla bağlı arqument”) — arqumentin özünün, obyektiv faktların və ya məntiqi əsaslandırmanın uyğunsuzluğunu göstərmək əvəzinə, arqumenti gətirən şəxsin və ya arqumentlə əlaqəli şəxsin xarakterinə, motivinə və ya digər atributuna işarə etmək yolu ilə arqumentin təkzib edildiyi məntiqi xəta. Aşağıdakı növlərə bölünür: argumentum ad hominem personam ("şəxsiyyətə keçid") - şəxsiyyəti birbaşa tənqid etmək və ya rəqibi təhqir etmək; argumentum ad hominem circumstantiae - rəqibin nöqteyi-nəzərinin onun şəxsi şəraiti ilə izahı; argumentum ad hominem tu quoque (“və sən də”) rəqibin özünün öz arqumentinə zidd davranmasının göstərmək.Demaqogik üsullar çox vaxt belə müraciəti ehtiva edir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=827311
Şəxsiyyətə pərəstiş	Şəxsiyyətə pərəstiş və ya liderə pərəstiş həmçinin şəxsiyyət kultu — bir hökumət tərəfindən, çox vaxt qeyd-şərtsiz yaltaqlıq və təriflər vasitəsilə ideallaşdırılmış və qəhrəmancasına lider obrazı yaratmaq üçün göstərilən səyin nəticəsidir. Tarixən o, kütləvi informasiya vasitələri, təbliğat, saxta xəbərlər, tamaşa, incəsənət, vətənpərvərlik, hökumətin təşkil etdiyi nümayiş və mitinqlər üsulları ilə inkişaf etmişdir. Şəxsiyyətə pərəstiş apofeoza bənzəyir, ancaq o, müasir sosial mühəndislik üsulları ilə, adətən bir partiyalı dövlətlərdə və dominant partiya dövlətlərində dövlət və ya partiya tərəfindən qurulur. Şəxsiyyət kultu çox vaxt totalitar və ya avtoritar ölkələrin liderini müşayiət edir. Bunu bəzi monarxiyalarda, teokratiyalarda və uğursuz demokratiyalarda da görmək olar. Tarix boyunca monarxlar və digər dövlət başçıları çox vaxt böyük ehtiramla qarşılanır və fövqəlbəşəri keyfiyyətlərə malik olduqları düşünülürdü. Kralların ilahi hüququ prinsipi ilə, xüsusən də orta əsrlər Avropasında hökmdarların Tanrının və ya tanrıların iradəsi ilə vəzifə tutduqları deyilirdi. Qədim Misir, Yaponiya imperiyası, İnk, Astek, Tibet, Siam (indiki Tayland) və Roma İmperiyası monarxları "tanrı-hökmdarlar" kimi yenidən təyin etmək üçün xüsusilə qeyd olunur. Bundan əlavə, Qədim Roma imperator kultu imperatorları və onların bəzi ailə üzvlərini Roma Dövlətinin ilahi icazəli səlahiyyətinə (auctoritas) aid edirdi. XVIII–XIX əsrlərdə Avropa və Şimali Amerikada demokratik və dünyəvi ideyaların yayılması monarxların bu auranı qoruyub saxlamasını getdikcə çətinləşdirirdi. Bununla belə, radio kimi kütləvi informasiya vasitələrinin sonrakı inkişafı siyasi liderlərə özləri haqqında heç vaxt olmadığı qədər müsbət imicini kütləyə çatdırmağa imkan verdi. Məhz bu şəraitdən XX əsrdə ən bədnam şəxsiyyətə pərəstişlər meydana gəldi. Çox vaxt bunlar siyasi dinin bir formasıdır.XXI əsrdə İnternet və Ümumdünya şəbəkəsinin yaranması şəxsiyyətə pərəstiş fenomenini təzələdi. Sosial media platformaları vasitəsilə dezinformasiya və iyirmi dörd saatlıq xəbər dövrü aldadıcı məlumatların və təbliğatın geniş yayılmasına və qəbul edilməsinə imkan verdi. Nəticədə, şəxsiyyət pərəstişkarları bir çox yerlərdə artdı və populyar olaraq qaldı, bu da bütün dünyada avtoritar hökumətin nəzərəçarpacaq dərəcədə yüksəlməsinə uyğun gəlir."Şəxsiyyətə pərəstiş" termini, ehtimal ki, fransız və alman istifadəsi ilə birlikdə təxminən 1800–1850-ci illərdə ortaya çıxmışdır. Əvvəlcə onun heç bir siyasi mənası yox idi, əksinə romantizmin "dahiliyə pərəstiş" ilə sıx bağlı idi. Bu ifadənin ilk siyasi istifadəsi Karl Marksın alman siyasi işçisi Vilhelm Blosa 10 noyabr 1877-ci il tarixli məktubunda rast gəlinir:Populyarlıq heç birimizə əhəmiyyət vermir. Buna bir dəlil gətirim: şəxsiyyətə pərəstişkarlığım belə idi [orig. Personenkultus] ki, beynəlmiləl zamanında, çoxsaylı hərəkətlərlə … məni ictimai şərəfə layiq görmək üçün, mən heç vaxt onlardan birinin reklam sahəsinə girməsinə icazə verməmişəm… Xüsusiyyətləri Liderdə şəxsiyyətə pərəstişin nədən ibarət olması ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Tarixçi Yan Plamper yazırdı ki, müasir şəxsiyyət kultları onları "sələflərindən" fərqləndirən beş xüsusiyyət nümayiş etdirir: Kultlar dünyəvidir və "xalq suverenliyində lövbər salmışdır"; onların obyektləri hamısı kişidir; onlar təkcə imkanlı təbəqəni və ya sadəcə hakim təbəqəni deyil, bütün əhalini hədəf alırlar; kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə edirlər; onlar kütləvi informasiya vasitələrinin "rəqib kultların" tətbiqinə mane olmaq üçün kifayət qədər idarə oluna biləcəyi yerlərdə mövcuddurlar.Tomas A. Rayt 2013-cü ildə yazdığı "Xarakter nədir və nə üçün vacibdir" adlı məqaləsində qeyd etdi ki, "Şəxsiyyətə pərəstiş fenomeni şüurlu surətdə formalaşan və formalaşan fərdin ideallaşdırılmış, hətta tanrıya bənzər ictimai imicinə aiddir. təbliğat və media ifşası. Nəticədə, insan tamamilə ictimai şəxsiyyətin təsiri əsasında başqalarını manipulyasiya edə bilir … şəxsiyyətə pərəstiş perspektivi bir çox ictimai xadimlərin ideallaşdırılmış və qəhrəmanlıq obrazı yaratmaq üçün yetişdirdiyi çox vaxt dayaz, xarici obrazlara diqqət yetirir."Edrien Teodor Popan şəxsiyyətə pərəstişi "liderin tərifinin kəmiyyətcə şişirdilmiş və keyfiyyətcə ekstravaqant ictimai nümayişi" kimi müəyyən etmişdir. O, həmçinin üç səbəbli "zəruri, lakin kafi olmayan, struktur şəraiti və birlikdə kult formalaşmasına səbəb olan yoldan asılı hadisələr silsiləsi: patrimonializm və müştəriçiliyin xüsusi birləşməsi, dissidentliyin olmaması və cəmiyyəti əhatə edən sistematik saxtakarlıq" müəyyən etdi. cəmiyyətin mədəniyyəti".Con Pittmanın izah etdiyi kimi, əsas xüsusiyyətlərdən biri, patriarx olmaq şəxsiyyətlərə pərəstişin təbiətidir. Marksist hərəkatlarla üst-üstə düşən şəxsiyyətlərə pərəstiş ideyası hakimiyyətdə olan adamlar arasında onların "xalqın atası" olacağı fikri ilə populyarlaşır. 1920-ci illərin sonunda kultların kişi xüsusiyyətləri daha da ifrat oldu. Pittman müəyyən edir ki, bu xüsusiyyətlər "[kişi] "böyük lider"in rejimin aparatının mədəni mərkəzi kimi formal rolu: yuxarıdan aşağıya "inzibati tədbirlərə" güvənmək: və vahid ideal tərəfindən yaradılmış hakimiyyətin piramidal strukturu" kimi rollara çevrilmişdir. Kütləvi informasiya vasitələrinin rolu Kütləvi informasiya vasitələri milli liderlərin şəxsiyyətə pərəstişkarlığının formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Müasir şəxsiyyətə pərəstiş böyük ölçüdə liderin media vasitəsilə necə təqdim olunması ilə bağlı yaranıb. Müasir şəxsiyyətə pərəstiş media ilə birlikdə inkişaf etdi. XX əsr texnoloji irəliləyişlərə gətirdi ki, bu da rejimlərə təbliğatı radio verilişləri, filmlər və sonradan internetdə məzmun şəklində paketləşdirməyə imkan verdi. Bu gün hökumətlər vətəndaşları xarici aləmdən təcrid etmək və vətəndaşların əldə edə bildikləri şeylərin monopoliyasını yaratmaq iqtidarındadır, bu da şəxsiyyətə pərəstişin təşviq edilməsini xeyli asanlaşdırır. 2013-cü ildə yazan Tomas A. Rayt qeyd etdi ki, "xüsusilə siyasətdə xarizmatik liderin getdikcə daha çox media və özünü ifşa məhsuluna çevrildiyi aydınlaşır". ABŞ-də mediaya diqqət çəkən Robert N. Bellah əlavə etdi: "Medianın Amerika siyasətində şəxsiyyətə pərəstişin nə dərəcədə əks olunduğunu və onu nə dərəcədə yaratdığını müəyyən etmək çətindir. Şübhəsiz ki, onlar təkbaşına yaratmayıblar, əksinə, buna öz töhfələrini veriblər. Hər halda, Amerika siyasətində müasir dünyada nadir hallarda siyasi liderlərin şəxsiyyətləri üstünlük təşkil edir. … son illərin fərdiləşdirilmiş siyasətində liderin "xarizması" demək olar ki, tamamilə medianın ifşasının məhsulu ola bilər". Çox vaxt tək bir lider bu inqilabi transformasiya ilə əlaqələndirilir və xalq üçün xeyirxah "bələdçi" kimi qəbul edilirdi, onsuz daha yaxşı gələcəyə çevrilmənin mümkün olmadığı iddia edilir. Ümumiyyətlə, bu, Adolf Hitler, İosif Stalin və Mao Tszedun kimi totalitar cəmiyyətlərdə yaranan şəxsiyyətə pərəstişlərə bəraət qazandırdı. Mao Tszeduna heyranlıq onun faəliyyəttlərinə baxmayaraq, Çində geniş yayılmışdır. 2013-cü ilin dekabrında "Global Times"ın sorğusu göstərdi ki, çinlilərin 85%-dən çoxu Maonun nailiyyətlərini onun səhvlərindən üstün hesab edir.Yan Plamper iddia edir ki, III Napoleon Fransada bəzi yeniliklər edərkən, 1920-ci illərdə İtaliyada Benito Mussolini Hitler, Stalin və başqalarının təbliğat səlahiyyətlərindən istifadə edərək, diktator kimi totalitar dövlət modelini yaradıb. Pierre du Bois de Dunilak iddia edir ki, Stalin kultu onun hakimiyyətini qanuniləşdirmək üçün mükəmməl şəkildə qurulub. Çoxlu qəsdən təhriflərdən və yalanlardan istifadə edildi. Kreml həqiqəti üzə çıxara biləcək arxiv sənədlərini əldə etməkdən imtina etdi və əsas sənədlər məhv edildi. Fotoşəkillər dəyişdirildi və sənədlər "ixtira edildi". Stalini tanıyan insanlar kultun ideoloji tələblərini ödəmək üçün "rəsmi" hesablar verməyə məcbur oldular, xüsusən də Stalinin özü bunu 1938-ci ildə "Ümumittifaq Kommunist Partiyasının (bolşeviklər) Tarixi üzrə qısa kurs"da rəsmi tarix kimi təqdim etdi.Tarixçi David L. Hoffmann deyir: "Stalin kultu stalinizmin mərkəzi elementi idi və o, Sovet hakimiyyətinin ən qabarıq xüsusiyyətlərindən biri idi. . . . Stalinizmin bir çox alimləri kultu Stalinin qüdrətinin ayrılmaz hissəsi və ya Stalinin meqalomaniyasının sübutu kimi qeyd edirlər."Latın Amerikasında Cas Mudde və Cristóbal Rovira Kaltvasser "lider kultu"nu "hər hansı bir vəzifədən asılı olmayan və heç bir məhdudiyyətdən azad olan hakimiyyəti həyata keçirən" güclü lider olan kaudilyo konsepsiyası ilə əlaqələndirirlər. Bu populist güclülər "kişi və potensial zorakılıq" kimi təsvir edilir və şəxsiyyətə pərəstişdən istifadə etməklə öz nüfuzlarını artırırlar. Mudde və Kaltvasser argentinalı Xuan Peronla əlaqəni izləyirlər. Şəxsiyyətə pərəstiş olan dövlətlər və sistemlər Üç dəfə Argentina prezidenti seçilən Xuan Peron və onun ikinci həyat yoldaşı Eva "Evita" Peron Argentina xalqının çoxu arasında hədsiz populyarlıq qazanmışdı və bu günə qədər də onlar aparıcı Ədalət Partiyasının simvolu hesab olunurlar. Bunun əksinə olaraq, akademiklər və tənqidçilər onu tez-tez demaqoq və diktator hesab edirdilər. Peron polkovnik və Hərbi Nazir olanda Ox dövlətlərinə rəğbət bəsləyirdi və hətta Faşist İtaliyasında diplomatik elçi kimi xidmət edirdi. Onun rejimi dövründə Argentina Frankoist İspaniya ilə sıx əlaqə saxlayırdı. İlk iki dövründə siyasi həbslər adi olduğu üçün o, müxalifləri və potensial siyasi rəqibləri vəhşicəsinə təqib edirdi. O, hakimiyyətdə qalmağın bir yolu kimi ölkənin respublikaçılıq prinsiplərini aşındırdı və əksər media üzərində ümumdövlət senzurasını məcbur etdi. Seçildikdən sonra o, həm özü, həm də həyat yoldaşı ətrafında o qədər geniş yayılmış şəxsiyyət kultu qurdu ki, bu, hələ də Argentinanın indiki siyasi həyatının bir hissəsidir.Peronun rejimi dövründə məktəblər Evitanın tərcümeyi-halı La Razón de mi Vida'nı oxumağa məcbur edildi, həmkarlar ittifaqı və hökumət işləri yalnız özünü qızğın Peronist olduğunu sübut edə bilənlərə verildi, qəzetlər senzuraya məruz qaldı, televiziya və radio şəbəkələri milliləşdirildi və yalnız dövlət mediaya icazə verildi. O, tez-tez hər hansı bir rəqibə hörmətsizlik göstərir, onları müntəzəm olaraq xain və xarici qüvvələrin agentləri kimi xarakterizə edirdi. Sıraya düşməyənlər və ya Peronun siyasi gücünə təhlükə kimi qəbul edilənlər işlərini itirməyə, təhdidlərə, zorakılığa və təqiblərə məruz qaldılar. Peron bütün əsas dövlət təhsil müəssisələrindən 20,000-dən çox universitet professoru və müəllim heyətini işdən çıxardı. Daha sonra universitetlərə müdaxilə edildi, fakültə növbəyə girmək üçün təzyiq edildi və müqavimət göstərənlər qara siyahıya salındı, işdən çıxarıldı və ya sürgün edildi. Çoxsaylı görkəmli mədəniyyət və ziyalı xadimləri həbs edildi. Minlərlə rəssam, alim, yazıçı və akademik ölkəni tərk edərək Şimali Amerikaya və ya Avropaya köçdü. Birlik liderləri və siyasi rəqibləri illərlə həbs edildi və işgəncələrə məruz qaldılar və yalnız Peron devriləndən sonra sərbəst buraxıldılar. Mao Tszedun Mao Tszedonun şəxsiyyətə pərəstişkarlığı 1949-cu ildə yüksəlişindən 1976-cı ildə ölümünə qədər Sədr Mao Tszedunun Çin Xalq Respublikası üzərindəki hakimiyyətinin görkəmli hissəsi idi. Kütləvi informasiya vasitələri, təbliğat və bir sıra digər üsullar dövlət tərəfindən Mao Tszedunun statusunu Qərbə qarşı dura bilən və Çini kommunizmin mayakına çevirə bilən məsum qəhrəman lider statusuna yüksəltmək üçün istifadə olunurdu. Mao özü isə onun ətrafında formalaşmış şəxsiyyət kultunu açıq şəkildə tənqid edirdi.Mədəni inqilab dövründə Maonun şəxsiyyət kultu görünməmiş bir yüksəkliyə yüksəldi. Maonun siması hər gün onun sitatlarından ibarət bir sütunun çap edildiyi "People's Daily" qəzetinin ön səhifəsində möhkəm şəkildə qurulmuşdu. Maonun Seçilmiş əsərləri sonralar daha böyük tirajla çap olundu; onun portretlərinin sayı (1,2 milyard) Çindəki sakinlərdən çox idi. Və tezliklə sədr Mao nişanları görünməyə başladı; ümumilikdə təxminən 4,8 milyard ədəd istehsal edilmişdir. Hər bir Çin vətəndaşına Maonun sitatlarından ibarət Kiçik Qırmızı Kitab hədiyyə edildi. Onun hər yerdə daşınması və bütün kütləvi tədbirlərdə nümayiş etdirilməsi nəzərdə tutulurdu və vətəndaşların hər gün kitabın məzmunundan sitat gətirmələri gözlənilirdi.Mədəni İnqilabdan sonra Den Syaopin və başqaları Mədəni İnqilabı ləğv edən və şəxsiyyətə pərəstişdən imtina edən (və qadağan edən) " Boluan Fanzheng " proqramını işə saldılar. Lakin 2012-ci ildə Si Tsinpin Çin Kommunist Partiyasının Baş Katibliyinə uğur qazandıqdan sonra Çində şəxsiyyətə pərəstiş yenidən təbliğ olunub. Faşist İtaliyası Benito Mussolini italyan faşizminin təcəssümü kimi təsvir edilmişdi və belə görünməyə can atırdı. Mussolini digər italyan faşistləri tərəfindən Duçe ("Lider") kimi stilizə edilmişdir. Mussolini demək olar ki, hər şeyi bilən bir lider kimi təmsil olunduğundan, Mussolini dövründə İtaliyada ümumi bir deyim "Duçe həmişə haqlıdır" (İtalyanca: Il Duce ha semper ragione) idi. Sadə italyanların yerli məmurlarla fikir ayrılığını bir tərəfə qoyması üçün Mussolini İtaliyada birləşdirici gücə çevrildi. Mussolinini əhatə edən şəxsiyyətə pərəstiş onun şəxsi hakimiyyətinə haqq qazandırmaq üçün bir yol oldu və bu, sosial və siyasi inteqrasiyanı təmin edən bir yol kimi çıxış etdi. Mussolininin Birinci Dünya müharibəsində hərbi xidməti və uğursuz sui-qəsd cəhdlərindən sağ qalması onun ətrafında sirli auranı çatdırmaq üçün istifadə edilib. Faşist təbliğatı, Mussolininin cəsədinin Müqəddəs Sebastianın oxlarla deşilməsi kimi qəlpələrlə deşildiyini bildirirdi, fərq Mussolininin bu sınaqdan sağ çıxması idi. Mussolini həm də Mussolini kimi "əziyyət çəkmiş və başqaları üçün özünü qurban vermiş" Assisili Müqəddəs Fransisklə müqayisə edilirdi. Mətbuata Mussolini haqqında nəyi və necə yazmamaq barədə göstərişlər verilirdi. Mussolini özü onun hansı fotoşəkillərinin dərc edilməsinə icazə verdi və onu zəif və ya müəyyən bir qrupda təsvir edilmək istədiyindən daha az görkəmli edən fotoşəkilləri rədd etdi. İtaliyanın Efiopiyaya qarşı müharibəsi (1935–37) təbliğatda Roma İmperiyasının dirçəlişi, Mussolini isə ilk Roma imperatoru Avqust kimi təsvir edilmişdir. Ərəb dünyasında öz imicini, eləcə də faşizmin imicini yaxşılaşdırmaq üçün Mussolini 1937-ci ildə Liviyaya rəsmi səfəri zamanı özünü " İslamın qoruyucusu" elan etdi Hindistanın ilk baş naziri Cavaharlal Nehru öz ətrafında şəxsiyyətə pərəstişkarlığı təbliğ edirdi. Bir çox lider Nehrunun fəaliyyət tərzinə, onun iqtisadi siyasətinə və sosialist gündəliyinə qarşı çıxdı. C Racaqopalaçari Nehrunu əhatə edən şəxsiyyət pərəstişkarını tənqid edərək dedi ki, Konqres daxilində bir müxalifət qrupu olmalıdır, çünki o, əsl müxalifət olmadan "sürətləndiricilər və əyləclər olmadan" işləyir. Rajaqopalaçari daha sonra Nehrunun fəaliyyət tərzinə qarşı çıxdığı üçün liberal Svatantra Partiyasını yaratdı. "Nehruvian konsensus" ifadəsi Nehrunun şəxsiyyətə pərəstişinin məhsulu olan Nehru ideallarının üstünlüyünü, yəni dövlətə və rəhbərliyə hərtərəfli inamı əks etdirir. Konqres partiyası Nehru, qızı İndira Qandi və Nehru-Qandi ailəsi ətrafında mərkəzləşmiş şəxsiyyət kultunu təbliğ etməkdə ittiham olunur.Hindistanın hazırkı baş naziri Narendra Modi ətrafında şəxsiyyət kultu yaratdığına görə tez-tez tənqid olunur. Bəzi uğursuzluqlara və tənqidlərə baxmayaraq, Modinin xarizması və populyarlığı Bharatiya Janata Partiyasının (BJP) 2019-cu il parlament seçkilərində hakimiyyətə qayıtmasına kömək edən əsas amil idi. Ölkənin ikinci ən böyük əyalətinin baş naziri Şivraj Sinq Çuhan 2022-ci ildə "O, fövqəlbəşərdir və onda tanrının izləri var" dedi. Müxalifət tez-tez Modini filmlər, televiziya və internet serialları kimi məşhur mediadan istifadə edərək təbliğat yaymaqda ittiham edirdi, BJP isə Tamilnadda iki uşağın skeç nümayiş etdirdiyi realiti-şouya etiraz etdi. boş və axmaq bir padşah haqqında. Nasist Almaniyası 1920-ci illərdən başlayaraq, Nasist partiyasının ilk illərində nasist təbliğatı nasist lideri Adolf Hitleri Almaniyanın qüdrətli müdafiəçisi və xilaskarı olan demaqoq fiquru kimi təsvir etməyə başladı. Birinci Dünya müharibəsi Versal müqaviləsi ilə başa çatdıqdan sonra alman xalqı Veymar Respublikası altında qarışıqlıq içində qaldı və nasist təbliğatına görə, yalnız Hitler onları xilas edə və Almaniyanın böyüklüyünü bərpa edə bilərdi, bu da öz növbəsində " fürer — kult". 1932-ci ildə keçirilən beş seçki kampaniyası zamanı faşist qəzeti "Völkischer Beobachter" Hitleri onun arxasında birləşmiş kütləvi hərəkatı olan, "gələcək Almaniyanın lideri" kimi yalnız Almaniyanı xilas etmək missiyası olan bir adam kimi təsvir etdi. 1934-cü ildə "Uzun Bıçaqlar Gecəsi " — bundan sonra Hitler özünü təkbaşına "alman xalqının taleyinə cavabdeh" adlandırdı — həm də Hitlerin Volksgemeinschaft- ın yeganə himayədarı olması mifini gücləndirməyə kömək etdi. alman xalqının etnik icması. Nasistlərin təbliğat naziri Yozef Gebbels Hitlerin "qəhrəman dahi" obrazını inkişaf etdirdi. Mif həm də "Kaş fürer bilsəydi" deyiminin və konsepsiyasının yaranmasına səbəb oldu. Almanlar hesab edirdilər ki, Hitler vəziyyətin fərqində olsaydı, nasist iyerarxiyasına aid etdikləri problemlər baş verməzdi; beləliklə, nasist böyükləri günahlandırıldı və Hitler tənqiddən xilas oldu. İngilis tarixçisi Yan Kerşou 1987-ci ildə "Hitler mifi": Üçüncü Reyxdə obraz və reallıq kitabını nəşr etdi və yazırdı: 1930-cu illərin əvvəllərində Hitlerin Böyük Depressiya zamanı alman iqtisadiyyatını dirçəltmək qabiliyyətinə görə mif inandırıcı oldu. Bununla belə, Albert Şpeer yazırdı ki, 1939-cu ilə qədər mif təhlükə altında idi və nasistlər hadisələrə gəlmək üçün şən izdihamlar təşkil etməli oldular. Şpeer yazdı: Bu mif İkinci Dünya müharibəsi zamanı alman xalqının, xüsusən də Sovet İttifaqı və Qərb müttəfiqlərinə qarşı birləşməsinə kömək etdi. Hitlerin Polşaya və Qərbi Avropaya qarşı ilk qələbələri zamanı mif ən yüksək zirvəsində idi, lakin əksər almanlara müharibənin uduzduğu aydın olduqda, mif üzə çıxdı və Hitlerin populyarlığı azaldı. 11 mart 1945-ci ildə Bavariyanın kiçik Markt Şellenberq şəhərində bir hesabat verilir: Simali Koreya Şimali Koreyanın hakim ailəsi olan Kim ailəsini əhatə edən şəxsiyyət kultu onilliklər ərzində mövcuddur və Şimali Koreya mədəniyyətinin bir çox nümunəsində rast gəlmək olar. Şimali Koreya hökuməti tərəfindən etiraf edilməsə də, bir çox qaçqınlar və qərbli ziyarətçilər rejimi tənqid edən və ya ona "lazımi" hörmət göstərməyənlər üçün çox vaxt sərt cəzaların olduğunu bildirirlər. Şəxsiyyətə pərəstiş 1948-ci ildə Kim İr-Sen hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra başladı və 1994-cü ildə ölümündən sonra xeyli genişləndi. Şimali Koreyanın şəxsiyyətə pərəstişkarlığının geniş yayılması və ifrat təbiəti hətta İosif Stalin və ya Mao Tszedundan da üstündür. Kult eyni zamanda insanların öz liderlərinə olan hisslərinin və sədaqətinin intensivliyi və Konfutsiləşdirilmiş ailəçilik ideologiyasının həm kultu saxlamaqda, həm də bununla da rejimin özünü saxlamaqda oynadığı əsas rolla əlamətdardır. Şimali Koreya şəxsiyyət kultu Çuçxe və totalitarizmin böyük bir hissəsidir. Sovet İttifaqı SSRİ-də formalaşan ilk şəxsiyyət pərəstişkarı Vladimir Lenin olmuşdur. SSRİ-nin dağılmasına qədər Leninin portreti və sitatları mədəniyyətin hər yerdə yayılmış bir hissəsi idi. Bununla belə, Lenin sağlığında şəxsiyyətə pərəstiş yaratmaq üçün hər cür səyi şiddətlə pisləyirdi, çünki onun nəzərində şəxsiyyətə pərəstiş marksizmə ziddir. Buna baxmayaraq, Kommunist Partiyasının üzvləri Leninin proletariatı azad edəcək hər şeyi bilən inqilabçı obrazından daha da istifadə edirdilər. Lenin buna qarşı tədbir görməyə cəhd etdi; lakin Lenin 1918-ci ilin avqustunda az qala öldürüldüyü üçün dayandırıldı. 1922-ci ilin mayında və 1923-cü ilin martında çoxlu ağır insult keçirdiyi üçün səhhəti daha da pisləşəcək. Bu vəziyyətdə Lenin yerimək və danışmaq qabiliyyətini itirəcəkdi. Məhz bu dövrdə Kommunist Partiyası Leninin şəxsiyyətinə pərəstiş üçün əsas kimi onun nailiyyətlərini təbliğ etməyə, ondan mənəviyyat və inqilabi ideyaların obrazı kimi istifadə etməyə başladı.1924-cü ildə Vladimir Leninin ölümü və Lev Trotskinin sürgün edilməsindən sonra İosif Stalin Sovet İttifaqını təcəssüm etdirməyə gəldi. Leninin şəxsiyyətinə pərəstiş kifayət qədər təsir yarataraq hakimiyyətdə yüksəldikdən sonra Stalin öz ideallarını öz kultuna birləşdirdi. Digər şəxsiyyətlərə pərəstişdən fərqli olaraq, Lenin və Stalin kultları liderlərə güc vermək üçün deyil, Kommunist Partiyasına güc və təsdiq vermək üçün yaradılmışdır. Stalin əvvəlcə kult və onun ətrafında cəmlənmiş digər çirkin və yalan iddialara qarşı çıxdı. Bununla belə, Stalinin münasibəti 1930-cu illərdə kultun xeyrinə dəyişməyə başladı və o , Böyük Təmizləmədən sonra onu təşviq etməyə başladı. Stalin nadir hallarda onun şəxsiyyətinə pərəstiş edən dövlət hərəkətlərinə etiraz edirdi, lakin o, sovet təbliğatçılarının bəzi təşəbbüslərinə qarşı çıxırdı. Nikolay Yejov Moskvanın adını "Stalin hədiyyəsi" kimi tərcümə olunan "Stalinodar" adlandırmağı təklif edəndə Stalin buna etiraz etdi. Lenin və Stalin kultları ideyasını birləşdirmək üçün Stalin özünü hakimiyyətə yerləşdirmək üçün Leninin həyatının ictimaiyyətin gözündə aspektlərini dəyişdirdi. Bu, iki kultu həm Leninin, həm də Stalinin eyni ideyalara malik olduğunu və Stalinin Leninin qanuni varisi olduğunu, SSRİ-ni Leninin sahib olacağı moda ilə apardığını göstərən bir xəttdə saxladı.1929-cu ilin dekabrında Stalin 50 yaşını qeyd etdi və bu, Stalini Sovet mətbuatında görkəmli bir məqaləyə çevirdi. Sovet mətbuatı onu təsvir etmək üçün "Böyük", "Sevimli", "Cəsarətli", "Müdrik", "İlhamverici", "Dahi" kimi müsbət sifətlərdən istifadə edirdi. Eynilə, insanların kəndlilərə söylədiyi nitqlərdə Stalini "Ən yaxşı kolxozçumuz", "Bizim şok işçimiz, ən yaxşımız" və "Sevgili, bələdçi ulduzumuz" kimi təsvir edilmişdir. 1934-cü ilə qədər Stalinin ölkəyə tam nəzarəti altında sosialist realizmi incəsənət və ədəbiyyatın təsdiq edilmiş metoduna çevrildi. Hətta kommunist rejimində Stalin şəxsiyyətinə pərəstiş Xruşşovun çıxışı zamanı ortaya qoyulan xüsusiyyətlərə görə Stalinin rəhbərliyini patriarxat kimi göstərirdi. 1936-cı ildən sonra sovet mətbuatı Stalini "xalqların atası" kimi qələmə verdi.Sovet təbliğatının əsas elementlərindən biri Stalinlə Sovet İttifaqının uşaqları arasında qarşılıqlı əlaqə idi. O, tez-tez Sovet İttifaqının müxtəlif etnik mənşəli uşaqlarla şəkil çəkdirir və tez-tez uşaqlara hədiyyələr verərkən çəkilirdi. 1935-ci ildə "Xoşbəxt uşaqlıq üçün təşəkkür edirəm, əziz yoldaş Stalin!" uşaq bağçalarının, uşaq evlərinin və məktəblərin qapılarının üstündə görünməyə başladı; uşaqlar da festivallarda bu şüarı səsləndirdilər. Sovet təbliğatının digər əsas elementi Stalin və Lenin obrazları idi. Bir çox plakatlarda Stalin və Lenin yoldaşlıqlarını və ideallarının bir olduğunu göstərmək üçün bir araya gətirilib. 1930-cu illər boyu hər iki təsviri olan plakatlardan II Dünya Müharibəsi zamanı Kommunist Partiyasının siyasəti altında Leninin inqilabi ideyaların atası və Stalinin şagirdi kimi ideyası ilə xalqı və ordunu bir araya gətirmək üçün istifadə edilmişdir. kommunist ideallarını kim həyata keçirəcək. Stalin Sovet İttifaqının süqutuna qədər Sovet rəhbərliyi altında qalan Mosfilm tərəfindən istehsal olunan çoxsaylı filmlərdə də təsvir edilmişdir. Bosworth, Richard J. B. Mussolini's Italy: Life Under the Dictatorship, 1915–1945. Penguin Adult. 2006. ISBN 978-0141012919. Bosworth, Richard J. B. Mussolini. A&C Black. 2014. ISBN 978-1849660242. Brendon, Piers. The Dark Valley. Random House. 2016. ISBN 978-1446496329. Falasca-Zamponi, Simonetta. Fascist Spectacle: The Aesthetics of Power in Mussolini's Italy. University of California Press. 2000. ISBN 978-0520226777. Gallo, Max. Mussolini's Italy; Twenty Years of the Fascist Era. Macmillan. 1973. Gill, Graeme. "The Soviet Leader Cult: Reflections on the Structure of Leadership in the Soviet Union". British Journal of Political Science. 10 (167). 1980: 167–186. doi:10.1017/S0007123400002088. Gundle, Stephen; Duggan, Christopher; Pieri, Giuliana. The cult of the Duce: Mussolini and the Italians. Manchester University Press. 2015. ISBN 978-1526101419. Gunther, John. Inside Europe. Harper & brothers. 1936. Hamilton, Alastair. Appeal of Fascism. Harper Mass Market Paperbacks. 1973. ISBN 978-0380010257. Kelly, Catriona. "Riding the Magic Carpet: Children and Leader Cult in the Stalin Era". The Slavic and East European Journal. 49 (2). 2005: 199–224. doi:10.2307/20058260. JSTOR 20058260. Kershaw, Ian. The 'Hitler Myth'. Image and Reality in the Third Reich. 1998. Kershaw, Ian. Hitler 1936–1945: Nemesis. Penguin Books Limited. 2001. ISBN 978-0141925813. Plamper, Jan. The Stalin Cult: A Study in the Alchemy of Power. New Haven, Connecticut: Yale University Press. 2012. ISBN 978-0300169522. Speer, Albert. Inside The Third Reich. Orion. 2009. ISBN 978-1842127353. Williams, Manuela. Mussolini's Propaganda Abroad: Subversion in the Mediterranean and the Middle East, 1935–1940. Taylor & Francis. 2006. ISBN 978-0203004777. Əlavə ədəbiyyat Apor, Balázs; Behrends, Jan C.; Jones, Polly; and Rees, E. A. (2004) eds. The Leader Cult in Communist Dictatorships: Stalin and the Eastern Bloc. London: Palgrave Macmillan. ISBN 1403934436. Cohen, Yves. "The cult of number one in an age of leaders". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 8 (3). 2007: 597–634. doi:10.1353/kri.2007.0032. İstifadə tarixi: September 7, 2018. Dikötter, Frank. Dictators: The Cult of Personality in the Twentieth Century. London: Bloomsbury Publishing. 2020. ISBN 978-1526626981. Gill, Graeme. "Personality cult, political culture and party structure". Studies in Comparative Communism. 17 (2). 1984: 111–121. doi:10.1016/0039-3592(84)90008-5. Melograni, Piero. "The Cult of the Duce in Mussolini's Italy" (PDF). Journal of Contemporary History. 11 (4). 1976: 221–237. doi:10.1177/002200947601100411. İstifadə tarixi: September 7, 2018. Morgan, Kevin (2017) International Communism and the Cult of the Individual Leaders, Tribunes and Martyrs under Lenin and Stalin. London: Palgrave Macmillan. Paltiel, Jeremy. "The Cult of Personality: Some Comparative Reflections on Political Culture in Leninist Regimes". Studies in Comparative Communism. 16 (1–2). 1983: 49–64. doi:10.1016/0039-3592(83)90043-1. Petrone, Karen (2004) "Cult of Personality" in Millar, J. R. ed. Encyclopedia of Russian History. v. 1, pp. 348–350 Polese, Abel; Horák, Slavomir. "A tale of two presidents: personality cult and symbolic nation-building in Turkmenistan". Nationalities Papers. 43 (3). 2015: 457–478. doi:10.1080/00905992.2015.1028913. Rutland, P. (2011) "Cult of Personality" i. Kurian, G. T. ed, The Encyclopedia of Political Science. Washington. D. C.: CQ Press. v. 1, p. 365 Vassilev, Rossen (2008) "Cult of Personality" in Darity, W. A., Jr. ed. International Encyclopedia of the Social Sciences.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=778353
Şəxslər haqqında Azərbaycan poçt markalarının siyahısı	Şəxslər haqqında Azərbaycan poçt markalarının siyahısı — Şəxslər ilə əlaqədar olaraq dövriyyəyə buraxılan Azərbaycan poçt markaları. Bu markalar adətən şəxsin yubileyinə həsr olunmuşdur. Həmçinin, idman yarışları və ölkələrarası münasibətlərlə bağlı olaraq da poçt markaları üzərində şəxslər təsvir olunmuşdur. Üzərində şəxsin təsviri olan ilk Azərbaycan poçt markası 1993-cü ildə dövriyyəyə buraxılmışdır. Həmin marka Heydər Əliyevin 70 illiyinə həsr olunmuşdur. Həmçinin bax Azərbaycanın poçt və poçt markaları tarixi Azərbaycan haqqında sovet poçt markalarının siyahısı Azərbaycan haqqında xarici poçt markalarının siyahısı Heydər Əliyev filateliyada Xarici keçidlər "Azərmarka"nın rəsmi saytı Arxivləşdirilib 2017-06-20 at the Wayback Machine (az.) Ümumdünya poçt ittifaqının rəsmi saytında Azərbaycan poçt markaları Arxivləşdirilib 2016-03-05 at the Wayback Machine (ing.)	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=211985
Şəxslərarası münasibət	Şəxslərarası münasibətlər — iki və ya daha çox ağıllı insan arasında qarşılıqlı əlaqə məcmusu, əsasən cəmiyyət üzvləri arasında müxtəlif ünsiyyət növləri vasitəsilə əlaqələrə əsaslanır: ilk növbədə vizual (və ya şifahi olmayan əlaqələr, həm görünüş, həm də bədən hərəkətləri, jestlər ), linqvistik (şifahi nitq), affektiv, eləcə də mürəkkəb cəmiyyətlərin inkişafı nəticəsində yaranan dillər (iqtisadi, siyasi və s.). İnsan münasibətləri fərdi intellektual inkişaf üçün əsasdır, çünki onların sayəsində həm kiçik, həm sadə cəmiyyətlər (məsələn, kənd), həm də böyük və mürəkkəb cəmiyyətlər ( meqapolis kimi) formalaşır. İnsan münasibətləri ən azı iki fərd arasındakı əlaqəni ehtiva edir. Bir insanın rahatlıqla davam etdirə biləcəyi davamlı sosial əlaqələrin maksimum sayı Danbar limiti adlanır. Bu rəqəm 100 ilə 230 arasında dəyişir, ən çox 150 hesab olunur.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=822461
Şəybəy	Şəybəy — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. 3 oktyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğaldan azad edilmişdir. Toponimikası Şəybəy. Cəbrayıl rayonunun Quycaq inzibati ərazi vahidində kənddir. Keçmiş adı Şəfibəyli olmuşdur. Yerli məlumata görə, yaşayış məntəqəsini vaxtilə Cənubi Azərbaycandan gəlmiş Şəfıbəy adlı şəxs salmışdır. Kənd sonralar Şəfibayin oğlu Şəybəyin adı ilə adlandırılmışdır. İqtisadiyyatı Əsas təsərrüfatı heyvandarlıq idi. Həmçinin bax Cəbrayıl rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Cəbrayıl Rayon İcra Hakimiyyəti	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=105425
Şəykət Biktemirov	Bioqrafiyası 28 oktyabr 1928-ci ildə Minqer kəndində (indiki Tatarıstanın Saba rayonu) anadan olmuşdur (digər mənbələrə görə Kazanda). Timerşik kəndindəki yeddi illik məktəbi bitirir, sonra bir müddət kolxozda çalışır. 1945–1949-cu illərdə Kazan Teatr Məktəbində oxuyur. 1949–1951-ci illərdə və 1953-cü ildən bəri Q. Kamal adına Tatar Akademik Teatrının aktyoru olmuşdur. Yüzdən çox həm böyük, həm də kiçik rolları oynamışdır. Uzun illər Tufan Minnullinin "Aldermeş kəndinin yaşlı adamı" pyesindəki Almandar rolunu uzun zaman oynamışdır. Xalqdan olan yaşlı bir insanın obrazı yolunu oynayır. Müdrik, səmimi, davamlı və həyatsevər, doğma yurduna sonsuz aşiq olan insan yolunu alır. Yaradıcılıq həyatında əlamətdar bir hadisə 1965-ci ildə səhnəyə qoyulan Çingiz Aytmatovun "Qırmızı Çadralı Kavağım" pyesi olur. 1958–1991-ci illər arasında SSRİ Kommunist Partiyasının üzvü olur. Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Ali Sovetinin deputatı (1975–1980) olur. Tatarıstan MSSR-dan 11–12 çağırış SSRİ Ali Sovetinin Millətlər Şurasının millət vəkili (1984–1990) olmuşdur. 28 may 2012-ci ildə Kazanda dünyasını dəyişir. Kazanın Novo-Tatar qəsəbəsindəki Tatar qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Həyat yoldaşı — Rəmziyə Davutova (1927–2003) — aktrisa, kitabxanaçı. Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının əməkdar artisti (1960), Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Xalq artisti (1968), RSFSR xalq artisti (1970), SSRİ xalq artisti (1977), Qabdulla Tukay adına Respublika Mükafatı (1967), K. Stanislavski adına RSFSR Dövlət Mükafatı (1979), Tatarıstan Respublikasına xidmətinə görə ordeni (2008), "Şərəf və ləyaqət üçün" kateqoriyasında "Tantana" ("Zəfər") mükafatı (Tatarıstan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, 2012), Tatarıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının fəxri üzvü.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=698857
Şəyyad Həmzə	Şəyyad Həmzə — XIII əsr türk sufi şairi. O, Akşehir və Sivrihisarda yaşamışdır. Şəyyad Həmzə əvvəllər şəyyad (hörgü ustası) ikən əxi qrupları ilə əlaqəsi sayəsində təriqət dairələrinə də daxil olmuş, bu arada xalqa şeirlər söyləmişdir. Yaradıcılığı Şəyyad Həmzə heca və əruz vəzni ilə şerlər oxuya bilən, islam mədəniyyətinə bələd olan səyyar bir mütəsəvvifdir. Hecalarla yazılan şeirləri poeziya baxımından gözəldir. Əruzla yazdığı şeirləri o qədər də uğurlu alınmamışdır. Bundan başqa, şeirlərində türk şeirinin təməlindən sətirlər var. Klassik şeirlərində, xüsusən də nətlərinə önəm verilir. Bu şeirlərdə ərəb, fars və islam mədəniyyətinə dair güclü biliklər üstünlük təşkil edir.Şəyyad Həmzənin beş məsnəvisi və başqa şeirləri məlumdur.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=759139
Şəştraz bəndi	Şahı bəndi və ya Şəştraz bəndi — İranda tarixi bənd. XII əsrdə, Qəznəvilər dövründə tikilmişdir. Küsərx şəhristanında yerləşir. İranın milli əsərlərindən biri kimi qeydə alınmışdır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=757255
Şəştraz çayı	Şəştraz çayı (fars. رودخانه شش‌طراز) — İranda çay. Çayın yaşı dörd milyon ildən çoxdur. Rivəş yüksəkliyindəki bu çayın su toplama sahəsi təxminən 800 kvadrat kilometrdir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=757256
Şəşə	Şəşə — türk və tatar mifologiyasında quldur quş. Gecə qeyb aləmindən gəlib oğlan uşağa vuraraq öldürür və ya qaçırır. Girdiyi evdəki uşaq ölür. Qırxı çıxmamış uşağın üzərindən keçdiyində körpə qapqara kəsilib ölür. Altı aylıq olmamış uşağı isə dimdikləriylə öldürər. Uşaqlara boğazlarından vurur. Onu tutan Şəşə Anası və ya Şəşə Atası olar. Beləcə digər Şəşə quşlarının zərər verdiyi uşaqları yaxşılaşdırar. Yarasa, Şəşə olaraq bilinər və ondan çəkinilər. Ondan qorunmaq üçün xarici qapının üzərinə öldürülmüş yarasa asılar. Yarasa qanadı ilə hamilə qadına su verilir. Yarasa öldürən kimsə Şəşə Anası olaraq bilinər. Etimologiya (Şeş/Şəş/Çeş) kökündən törəmişdir. Köhnə türkcəde Soca/Soyav/Sücö (monqolca Sojo/Soco) sözləri iynə, dimdik, buynuz kimi mənalara gəlir. Süke və Şüke sözləri isə kəskin alətləri ifadə etməkdə istifadə edilər. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.) Türk Mitolojisi Sözlüğü, Pınar Karaca (Şeşe) (türk.) Mifologiya ilə əlaqədar olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=268107
Şəəba əl-Əmr	Şəəba əl-Əmr (ərəb. شعبة العامر) və ya Şavet-el-Amör (fr. Chabet el Ameur) — Əlcəzairin şimalında, Bumerdes vilayətində kommuna. Coğrafi mövqe Kommuna vilayətin şimal hissəsində, dəniz səviyyəsindən 187 metr yüksəklikdə yerləşir, 73 km2 ərazini əhatə edir.Kommuna ölkənin paytaxtı Əlcəzairdən təqribən 73 kilometr şərqdə və Bumerdes vilayətinin inzibati mərkəzindən 39 kilometr cənub-şərqdə yerləşir. 2008-ci ildə əhalinin sayı 33.459 nəfər idi. Kommuna əhalisinin illər üzrə dinamikası:	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=759463
Širvėna FK	FK Şirvena (Litva dilində-Futbolo klubas "Širvėna") — Litvanın futbol klubu. Birjay şəhərində yerləşir. 1948-ci ildə yaranan komanda. Birjay stadionunda keçirir. Litvanin B klasė: 2 Gümüş medal (5) - 1953, 1954, 1955, 1956, 1957 Avrokuboklardakı iştirakı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=602450
Škoda Auto	Şkoda Avto — Çex avtomobil istehsalçısı, ən köhnə avtomobil istehsalçılarıdan biri. 1991-də Volkswagen Qrupu tərəfindən satın alınıb. Şirkət 1895-ci ildə Laurin & Klement adlı ailə şirkətində işləyən 2 adamın velosiped düzəltmək üzrə ortaqlıq qurmaları ilə quruldu. 1899-cu ildə motosiklet, 6 il sonra da avtomobil düzəltməyə başladılar. Mlada Boleslav şəhərində fabrik qurdular. "Škoda" Çex dilində "zərər" deməkdir. Mladá Boleslav şəhəri və avtomobil istehsalçısı “Škoda Auto” 100 ildən çoxdur ki, birlikdə inkişaf edir. Škoda Auto, şəhərin səthinin üçdə birindən çoxunu əhatə edir və şəhərin ayrılmaz hissəsidir. Əsas istehsal əməliyyatı tədricən fabrikin yeni hissələrinə keçirildi və köhnə fabrik, orijinal şəklində qorunub saxlanılaraq, şəhərin avtomobil istehsalçısının tarixi siması halına gəldi. 1895-ci il dekabr ayının əvvəllərində velosiped həvəskarı olan mexanik Václav Laurin və kitab satıcısı Václav Klement, dizayn etdikləri və XIX əsrin millətçi ruhuna uyğun Slaviya adlandırdıqları velosipedlərin istehsalına başladılar. Bir neçə il sonra 1899-cu ildə Laurin & Klement Co. motosiklet istehsalına başladı və qısa müddətdə bir neçə yarışda qalib gəldi. Əsrin əvvəllərindəki ilk sınaqlardan sonra motosikl istehsalı tədricən 1905-ci ildən bəri avtomobil istehsalına keçdi. Motosikletlər kimi, ilk Laurin & Klement avtomobili olan “Voiturette A” modeli uğurlu oldu və zamanla klassik bir Çex maşını oldu. Tezliklə inkişaf etməkdə olan beynəlxalq avtomobil bazarında şirkət üçün balanslı bir mövqe qurdu və şirkətin geniş miqyasda fəaliyyət göstərməsinə imkan verdi. İstehsal həcmi artdı və qısa müddətdə fərdi bir müəssisənin potensialını üstələdi. 1907-ci ildə şirkətin qurucuları bir səhmdar cəmiyyətinə çevrilmə prosesinə başladılar. Škoda əməliyyatlarının beynəlxalq xarakteri getdikcə daha vacib hala gəldi. İstehsal sahələri daim genişləndirildi və 1914-cü ildən sonra Škoda silahlı qüvvələr üçün istehsalata başladı. 1920-ci illərdə, ölkənin iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar olaraq müxtəlif növ minik avtomobilləri, yük maşınları, avtobuslar, təyyarə mühərrikləri və kənd təsərrüfatı maşınları istehsal edən şirkəti gücləndirmək və modernləşdirmək üçün güclü bir sənaye ortağı ilə ortaqlığın qurulması zərurətə çevrildi. 1925-ci ildə Pilsen Škoda Co. şirkət ilə birləşmə başa çatdı və Laurin & Klement markası tarixə qarışdı. 1930-cu illərin əvvəllərində avtomobil bölməsi Škoda Group- un tərkibində ayrı bir səhmdar cəmiyyəti halına gətirildi. Böhrandan sonra şirkət, “Škoda Popular” modeli ilə bir sıçrayış etdi. 1939-1945-ci illər arasında Alman işğalı şirkətin tarixində əhəmiyyətli bir fasilə yaratdı və şirkət Alman İmperiyasının sənaye quruluşuna daxil edildi. Mülki istehsal proqramı dərhal məhdudlaşdırıldı və istehsal Alman ordusunun tələblərinə yönəldildi. Müharibə bitdikdən dərhal sonra başlayan genişmiqyaslı milliləşdirmə prosesi zamanı, 1946-cı ildə şirkət ictimai bir təşkilata çevrildi və AZNP olaraq dəyişdirildi. İqtisadi və siyasi dəyişikliklər dövründə şirkət yeganə minik avtomobili istehsalçısı oldu. Ənənəvi istehsal proseslərinə və keçmiş nailiyyətlərə uyğun olaraq, Çexoslovakiya iqtisadiyyatı, planlı iqtisadiyyatın və sosializm dövründən sonra son dərəcə sürətli böyümənin gətirdiyi dəyişikliklərlə yüksək bir standart əldə etdi. Bu standart yalnız 1960-cı illərin sonlarında, qərb dünyasında yeni texnologiyalar inkişaf etməyə başladığı zaman soruşulmağa başladı. 1970-ci illərdəki iqtisadi tənəzzül, şirkətin Şərqi Avropa bazarında liderliyinə baxmayaraq Mladá Boleslavdan olan avtomobil istehsalçısını da təsir etmişdi. 1987-ci ildə Škoda Favorit modelinin istehsalına başlanması ilə istehsal yenidən artırıldı. 1989-cu ildəki siyasi dəyişikliklərdən sonra, yeni iqtisadi şərtlərə uyğun olaraq, Çexoslovakiya Respublikası Hökuməti və Škoda, təcrübələri və şirkətə uzun müddətə beynəlxalq rəqabət gücü verəcək sərmayələri ilə güclü bir xarici tərəfdaş axtardılar. 1990-cı ilin dekabrında hökumət Alman Volkswagen Group-u ilə iş birliyinə qərar verdi. 16 aprel 1991-ci ildə Škoda-Volkswagen birgə müəssisəsi Škoda automobilova a.s və Volkswagen Group-u daxilində VW, Audi və SEAT markalarından sonra dördüncü marka oldu. Skoda Fabia Skoda Roomster Skoda Octavia Skoda Suberb Skoda Kodiaq Skoda Karoq Skoda Scala Skoda Rapid Škoda Global - Škoda Azərbaycan -	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=59280
Škoda Superb	Škoda Superb — Çex avtomobil istehsalçısı Škoda Auto tərəfindən 2001-ci ildən bəri istehsal olunan D sinifli bir minik avtomobilidir. Müasir avtomobillərin adı 1934–1949-cu illərdə istehsal olunmuş avtomobillər sırasından götürülmüşdür. Liftback və stansiya vaqonu gövdələri ilə təqdim olunur. Bu şirkətin flaqman modelidir, Çex Respublikası Prezidenti işgüzar səfərlər və rəsmi səfərlər üçün Laurin & Klement tərəfindən səsləndirilən Škoda Superb-dən istifadə edir. 2001–2008-ci illərdə istehsal olunan ilk nəsil Škoda Superb, uzunlamasına mühərrik tənzimləməsi ilə Volkswagen Group B5 (PL45 +) ruen platformasında dizayn edilmişdir. 2008-ci ildə təqdim olunan ikinci nəsil, enerji bloklarının eninə düzülüşü ilə Volkswagen Group B6 (PQ46) ruen platformasından istifadə etdi. Ardıcıl üçüncüsü olan mövcud nəsil 2015-ci ildə Volkswagen Qrupunun enerji bloklarının da eninə düzülüşünə malik olan MQB modul platformasında istehsal olunmağa başladı. Birinci nəsil (B5, Tip 3U; 2001–2008) Sedan əvvəlcə 2001-ci ildə Cenevrə Motor Show-da Škoda Montreux adı altında təqdim edildi. Elə həmin ildə Frankfurt avtosalonunda artıq Superb adı altında serial versiyası təqdim edildi , İngilis dilindən tərcüməsi "müstəsna", "əla", "görkəmli" mənasını verdi, yeni məhsulların Avropa satışları 2001-ci ilin payızında başladı. İlk nəsil Kvasiny'deki (Çexiya) Škoda zavodunda istehsal edildi, daha sonra montaj Hindistan, Ukrayna, Bosniya və Qazaxıstanda quruldu. Birinci nəsil, beşinci nəsil Volkswagen Passat istehsalı üçün də istifadə olunan Volkswagen Group B5 (PL45 +) ruen universal platformasında dizayn edilmişdir. Təkərlərarası baza orijinal ilə müqayisədə 10 sm artırılıb, genişləndirilmiş şassi əvvəlcə Volkswagen Qrupunun Çindəki filialı Şanxay-VWruen üçün hazırlanmışdır. Avtomobil bir iş sinfi olaraq yerləşdirildi, buna görə Volkswagen Passat B5 LWB-də belə bir həll tətbiq edildi — bazanı artıraraq arxa oturacaqdakı sərnişinlər üçün əlavə yer təmin etmək üçün. 2002-ci ildə, Cenevrə Motor Show-da, Superb sedanına əsaslanan idman kupesi olan Škoda Tudor konsept avtomobili ictimaiyyətə təqdim olundu, lakin belə bir avtomobil istehsal olunmadı. Bu gün avtomobil Mlada Boleslav (Çexiya) markalı anbarlarda saxlanılır. Quraşdırılmış bir sıra benzin və dizel mühərrikləri, Volkswagen-in "co-platformasına" cavab verirdi, bu da enerji biriminin uzunlamasına bir tənzimləməsinə sahib idi: Volkswagen Passat (B5) və Audi A4 (B6). Ən sərfəli konfiqurasiyalar 2.0 litrlik benzinli 4 silindrli 115 at gücündə mühərriklə təchiz edilmişdir. dan. və ya 101 ag olan 1,9 litrlik 4 silindrli turbo dizel. dan. Daha bahalı olanlar 130 at gücündə 1,9 litrlik 4 silindrli turbo dizel ilə təklif olunurdu. ilə., 193 litr tutumlu 2.8 litrlik V6 benzinlə. ilə. və ya 163 litr tutumlu 5 silindrli turbo dizel 2.5 TDI ilə. dan. Daha sonra, benzin və dizel mühərriklərinin digər variantları aralığa çıxdı. Təklif olunan ötürülmələrin siyahısı 5 və ya 6 pilləli mexaniki ötürücü qutudan və 5 pilləli "tiptronik" ZF-dən ibarət idi. Ən əvvəldən model ön və yan hava yastıqları, ABS, EDS (diferensial kilidin elektron imitasiyası) təklif etdi. Seçilən seçimlər: ASR (dartma nəzarəti), MSR (sürücü sürət qazma pedalını çox tez buraxanda və ya aşağı ötürücüyə səhv qoşulduqda sürüşkən yolda sürücülük təkərlərinin bağlanmasının qarşısını alan bir sistem), ESP (elektron sabitlik nəzarəti), çoxfunksiyalı ekranlı yerüstü kompüter , kondisioner və ya iqlim nəzarəti, bir neçə növ səs sistemi, iki xenon faralar, far yuyucular. Əlavə avadanlıq daxildir: çoxfunksiyalı sükan, kruiz kontrol, yağış sensoru, park sensorları, naviqasiya sistemi, yer yaddaşlı elektrik sürücüsü oturacağı, elektrikli sərnişin oturacağı, qızdırılan ön və arxa oturacaqlar, avtomatik kölgələdilmiş daxili arxa güzgü, elektrik tənzimlənən və avtomatik olaraq qatlanan xarici yaddaş güzgüləri və isitmə, dəri oturacaqlar. Modelin avadanlıqları aşağıdakı kimi qeyri-adi variantları ehtiva edirdi: arxa qapıda xüsusi bir yuvaya yerləşdirilmiş markalı bir çətir, Footboard — arxa tərəfdə oturan sərnişinin ayaqlarını uzada bilmək üçün ön sağ oturacağın arxasında yerləşən lyuk, Lounge Step — ayaq dayağı kimi formalı orijinal xalçalar arxa sərnişinlər. 2005-ci ildə Volkswagen konserni Çində ilk nəsil Škoda Superb-un gövdəsi və texnologiyaları əsasında hazırlanmış Volkswagen Passat Lingyu istehsalına başladı. Fərqlər, avtomobilin ön və arxa hissələrinin Volkswagen markası altında istehsal olunan digər modellərin tərzində dəyişdirilməsi idi. 2006 restyling 2006-cı ilin avqust ayında fərqli bir radiator barmaqlığının, yeni faraların, xarici dikiz güzgülərinə inteqrasiya olunmuş dönmə siqnal təkrarlayıcılarının və yeni C şəkilli arxa fənərlərin quraşdırılmasını özündə birləşdirən Superb modelinin kiçik bir restylingi edildi. Dəyişikliklər avtomobilin salonunu və trim səviyyələrini də təsir edib. Üst səviyyəli Laurin & Klement, xüsusi daxili bəzək və daha zəngin avadanlıqla seçilən ilk variantlara əlavə edildi. İkinci nəsil (B6, Tip 3T; 2008–2015) 2008-ci ilin mart ayında Cenevrə avtosalonunda, başlıq altında eninə mühərrik quraşdırılmış Volkswagen Group B6 (PQ46) ruen platformasında dizayn edilmiş Škoda Superb-in ikinci nəsli təqdim edildi. Aprel ayında Kvasiny-də ikinci nəslin istehsalı başladı. Daha sonra məclis Çin, Hindistan, Ukrayna, Qazaxıstanda da həyata keçirildi. Klassik sedan əvəzinə əsas gövdə növü, arxa qapısı üçün yenilikçi Twindoorrucs texnologiyasının istifadə olunduğu geri çəkilmə idi, bu da istifadəçinin seçimi ilə həm adi sedan magistral qapağı, həm də liftbekin beşinci qapısı kimi, yəni arxa pəncərə ilə birlikdə açılmasına imkan verdi. İkinci nəsil Škoda Superb-in təkər bazası (2,761 mm) əvvəlki versiyadan 42 mm qısadır. Eyni zamanda, mühərrikin uzununa düzülüşündən eninə düzəlməyə keçid sayəsində kabin uzunluğu azalmayıb, artdı [1]. Stansiya vaqonu 2009-cu ilin iyununda mətbuata təqdim edildi və həmin ilin sentyabrında Frankfurt avtosalonunda debüt etdi. Superb Combi, bu göstəricidə Volkswagen Passat Variant və Audi A4 Avant'ı qabaqlayaraq, Volkswagen Qrupundakı ortaq platformalar arasında ən böyük baqaj sahəsinə sahib bir stansiyaya çevrildi və D sinifində bir rekord oldu. Baqaj bölməsinin həcmi 633 litr idi və arxa oturacaqlar aşağı büküldükdə 1865 litrə yüksəldi. Benzin mühərrikləri ilk növbədə Volkswagen konserninin altı mühərrikindən ibarət idi: iki 4 silindrli turbo mühərrikli TSI: 1,4 litr (125 at gücündə) və 1,8 litr (152 at gücündə və ya 160 at gücündə). 3.6 litr həcmi və 260 litr həcmi ilə üstəgəl atmosfer atmosferi VR6. ilə., bu, yalnız tam ötürücülü və 6 pilləli robot ötürücü DSGruen ilə birləşdirildi. Dizel mühərriklərinin çeşidi üç turboşarjlı versiyadan ibarət idi: 1.9 litrlik 105 at gücünə. dan. və iki ədəd 2 litrlik 140 ag. dan. və ya 170 litr. dan. 2010-cu ildə motor seriyası yeniləndi. 200 at gücündə 2 litrlik TSI benzin mühərriki satışa təqdim edildi. dan. Turbodizellər seriyasında, əvvəlki Pumpe Düse enjeksiyonlu (nasos nozzle) mühərriklər əvəzinə, hamısı hissəcik filtrləri (DPF) olan Common Rail sistemi ilə yeniləri gəldi. Ən qənaətcil versiyası, orta gücə sahib yanacaq istehlakı 4.4 l / 100 km, CO2 emissiya səviyyəsi 114 g olan, 105 at gücünə sahib olan 1.6 TDI CR turbo dizellə start-stop sistemi və əyləc enerjisi bərpa etmə ilə GreenLine idi. / km. İkinci nəsil model üçün şanzımanlar aşağıdakı variantlarda təklif edildi: 5 və ya 6 pilləli mexaniki sürət qutusu və ya 6 və ya 7 pilləli DSGruen robot qutusu. Dördüncü nəsil Haldex debriyajlı ön təkər və ya tam ötürücü. Superb II üçün standart və isteğe bağlı avadanlıqların geniş siyahısı təklif edildi, bunlar arasında iki ksenon adaptiv faralar, ön və arxa park sensorları, avtomatik park yardımı, təkər təzyiqinin düşməsi sensoru, 6,5 düymlük rəngli toxunma ekranlı naviqasiya sistemi, multimedia sistemi var. 30 gigabaytlıq sabit disk, televizor qəbuledicisi və 6 diskli CD / DVD dəyişdirici, elektriklə tənzimlənən oturacaqlar və arxadan görünüş güzgüləri, yağış sensoru, havanı sərinləyən və park edərkən avtomobildə gəzdirən quraşdırılmış günəş panelləri ilə lyuk. qızdırılan ön və arxa oturacaqlar, dəri döşəmə ilə havalandırılan ön oturacaqlar. Sürücü üçün diz hava yastığı və şişmə pərdələr daxil olmaqla doqquz hava yastığı quraşdırıldı. Superb Kombi üçün seçim olaraq panoramik bir lyuk mövcuddur. 2012-ci ilin iyun ayında, təkərli sürücülü, yer altı boşluğunu 20 mm artıran, yeraltı və karter qorumalı, gövdənin alt hissəsinin ətrafı və təkər tağlarının ətrafındakı plastik qoruyucu astarlı bir stansiya vaqonunun modifikasiyası İsveçdə satışa çıxdı. Subaru Outback və Volvo XC70-ə bənzədərək AllDrive "yoldan kənar" adını aldı. Və 2012-ci ilin iyul ayında, Avropada plastik örtüklər şəklində bir üslub paketi olan Outdoor versiyasının satışları başladı və bu, ön təkər sürücüsü də daxil olmaqla demək olar ki, bütün Superb Combi variantlarında mövcud oldu. 2009-cu ildə Škoda, Superb Hao Rui adlanan ikinci nəsil Çin Superbini Şanxay Avtosalonunda nümayiş etdirdi. Həmin ilin yayında yerli bazarda satışlar başladı. Xarici olaraq, bu versiya Avropadakı digər radiator barmaqlığından xrom bolluğu ilə fərqlənirdi. 2013 restyling 2013-cü ilin aprelində Şanxay avtosalonunda Škoda, həmin ilin iyun ayında Avropa bazarında satışa çıxarılan Superb-in restaylinq edilmiş versiyasını təqdim etdi. Bədənin ön və arxa hissələrinin dizaynı yeniləndi. Başlıq, radiator, bamperlər, çamurluklar, fabrik embleminin forması dəyişdi, arxa plaka dəsti tampondan beşinci qapıya keçdi. Farlar indi quraşdırılmış LED işığla, arxa işıqlar da standart olaraq LED ilə təchiz olunmuşdur. Elektrikli bir beşinci qapı və arxa sərnişinlərin ayaq otağını artıraraq elektrik sürücüsündən istifadə edərək ön sərnişin oturacağını irəli aparma qabiliyyəti var idi. Tam ötürücülü və 170 hp olan iki litrlik dizel mühərrik üçün robot DSG sürət qutusu olan bir versiya ortaya çıxdı. Əlavə funksiyaların siyahısı da genişləndirilmişdir. Xüsusilə, park yardım sistemi, paralel parklama ilə yanaşı, dik olaraq park etmə qabiliyyətinə də çevrilmişdir. 2014-cü ilin əvvəlindən Outdoor dizayn paketi yenilənmiş Superb Combi üçün istifadəyə verildi. İkinci nəsil Škoda Superb, 2009-cu ildə Top Gear jurnalına (Böyük Britaniya) görə "Ən yaxşı lüks avtomobil" adını aldı, "Klassik avtomobillər" kateqoriyasında Rus Klaxon jurnalından Qızıl Klaxon mükafatını aldı, Auto, Motor und Sport (Almaniya) tərəfindən "Ən yaxşı xarici avtomobil" 2012 (səslərin% 22-dən çoxunu qazandı) və Money (Avstraliya) tərəfindən "Ən yaxşı ailə avtomobili" seçildi. J. D. qazandı Power, 2012-ci ilin dekabrından 2013-cü ilin fevralına qədər həyata keçirildi və İngiltərədəki nəqliyyat vasitələri sahiblərini ən çox qane edən modeli müəyyən etməyə həsr edildi. Üçüncü nəsil (B8, tip 3V; 2015-ci ilə qədər) Volkswagen Group MQB platformasında üçüncü nəsil Superb, 2015-ci ilin fevralında Çexoslovakiya səhnəsinin əfsanəsi Karel Gott da daxil olmaqla bir neçə yüz VIP qonağın iştirakı ilə Praqada xüsusi bir təqdimat mərasimində təqdim edildi. Liftbekin istehsalına həmin ilin iyun ayında başlanıldı və stansiya vaqonu sentyabr ayında müştərilərin istifadəsinə verildi. Üçüncü nəsil modelin baş dizayneri ənənəvi Bohem bülluru ruhunda Superba fənərlərinə və fənərlərinə dekorativ naxışlar əlavə edən Josef Cabanrucsdur. Sonradan bu texnika Škoda markasının müxtəlif modellərində fəal şəkildə oynandı. Sələfi ilə müqayisədə üçüncü nəsil model ölçülərinə görə bir qədər artmışdır. Geri qaldırmanın uzunluğu 28 mm (4861 mm-ə qədər), gövdənin eni 50 mm (1864 mm-ə qədər), hündürlük 6 mm (1468 mm-ə qədər) artmışdır. Təkər bazası da böyüdü, 80 mm (2841 mm-ə qədər), təkər izi öndən 39 mm, arxadan 54 mm daha böyükdür. Eyni zamanda, kabinədəki boşluq artdı, beləliklə ilk sıradakı çiyinlərdə artım 31 mm, ikincidə isə 26 mm idi. Modelin fərqli bir xüsusiyyəti, hələ də arxa sərnişinlər üçün çox sayda ayaq otağıdır. Baqaj bölməsinin həcmi 30 litr artaraq D-sinif 625 litr üçün baqaj bölməsinin səviyyəsinə qədər bir rekorda çatdı. Bədən çəkisi 75 kq azaldı, burulma sərtliyi isə 15% artdı, buna yüksək dayanıqlı çeliklərin daha aktiv istifadəsi sayəsində nail olundu. Geri qaldırılan arxa qapı, tərk edilməsi gövdənin ağırlığını azaltmağa və baqaj bölməsində boşluğu artırmağa imkan verən Twindoorrucs sistemi olmadan yenidən ənənəvi hala gəldi. Eyni eni olan Superb Combi III stansiya vaqonu uzunluq və hündürlüyə görə geri çəkilmədən bir qədər fərqlənir, uzunluğundan 5 mm qısadır (4856 mm), lakin 9 mm daha yüksəkdir (1477 mm). Baqaj bölməsinin ölçüsü Superb Combi II ilə müqayisədə artmışdır: səviyyə pərdəsinə (660 litr) 27 litrə və 85 litrə — ikinci sıraya (1950 litr) bükülmüş arxa dayaqları ilə. D sinifindəki bir daha böyükdür. İsteğe bağlı qatlanan ön sərnişin oturacağı sayəsində 3.1 m uzunluğa qədər əşyaları çapraz olaraq saxlaya bilər. Avtomobilin avadanlığı sələfi ilə müqayisədə xeyli genişlənmişdir. Artıq əsas konfiqurasiyada "üçüncü" Superb var: elektron stabilizasiya sistemi, XDS + interwheel diferensial kilidin elektron təqlidi (aqressiv dönmə zamanı işi nəzərə çarpır), elektrik park əyləci, 6 təhlükəsizlik yastığı. İlk dəfə əlavə avadanlıqlar arasında elektron idarəetmə amortizatorları olan adaptiv DCC şassisi, arxa görünüş kamerası, şəhər sürətində avtomatik əyləc sistemi yer alır. Seçimlər siyahısında ayrıca adaptiv kruiz nəzarəti, havalandırma və elektrikli masajlı ön oturacaqlar, ön və arxa qızdırılan oturacaqlar, üç zonalı iqlim nəzarəti, seçim üçün bir neçə media sistemi, naviqasiya sistemi, SIM kart vasitəsilə Wi-Fi vasitəsilə yüksək sürətli İnternet, media sistemində quraşdırılmış, elektrik sürücüsü olan bir panoramik lyuk, park yardımı, avtomobilin arxasındakı 230 V yuva, təmassız ayaq açılışı olan ("virtual pedal") beşinci qapı üçün elektrik sürücüsü. İsteğe bağlı təhlükəsizlik avadanlığından: zolaqlı gediş xəbərdarlığı, kameralardan istifadə olunan yol nişanının tanınması, təkərlərin təzyiqinin düşməsi sensoru, əlavə hava yastıqları — sürücü üçün arxa yan və diz hava yastıqları, zolaq dəyişdirmə köməkçisi (zolaq dəyişdirərkən kor ləkələrin izlənməsi), avtomobili bir vəziyyətdə hazırlayan sistem elektronikanın əvvəlcədən qəza kimi qəbul etdiyi: təhlükəsizlik kəmərlərini dartır, qapıların şüşəsini və lyuku bağlayır. Standart versiyada və əlavə bir ödənişdə Superb sahibləri üçün müxtəlif gündəlik vəziyyətlərdə kömək edən bir çox sözdə "Sadəcə Ağıllı" həllər mövcuddur. Məsələn: bütün qapıların ciblərindəki yansıtıcı yeleklər üçün bölmələr, üstəgəl qapıların uclarında drenajlı xüsusi nişlər var — yağışdan çətirlər, portativ LED fənər, yanacaq lyukunun altındakı buz qabığı, ön oturacaq arxalarının yan hissələrində — mesh ciblər, arxada interyer — planşet sahibi və daha çox şey. Təklif olunan mühərrik çeşidinə dörd silindrli turbo mühərriklər daxildir. 1,4 ilə 2,0 litrə (gücü 125 ilə 280 at gücünə qədər) birbaşa yanacaq enjeksiyonlu EA 211 və EA 888 seriyalı benzin və 1.6 və ya 2.0 litr həcmli turbo dizel EA 288 (güc) 120-dən 190 at gücünə qədər). Şanzımanlar — mexaniki 6 pilləli və ya avtomatik (robot DSGruen) 6 və ya 7 pilləli. Ən güclü versiyalar beşinci nəsil Haldex çox lövhəli debriyaj ilə tam ötürücü ilə təchiz edilə bilər. Asma — MacPherson ön, çox keçidli — arxa. Superb orta hesabla sələfindən daha qənaətcil oldu, bu da yalnız enerji bloklarına deyil, həm də aerodinamikanın yaxşılaşdırılmasına və daha az çəkiyə səbəb oldu. Konfiqurasiyaya görə Skoda 75 kq-a qədər çəki endirdi. 1.6 TDI 120 at gücündə mühərrikli GreenLine-in ən qənaətcil versiyası şəhərdən kənar dövrdə 3.6 l / 100 km-ə qədər istehlak edir [38]. Üst səviyyəli Škoda Superb 2.0 TSI 4x4-ün gücü 280 at gücündədir. Maksimum sürət elektron olaraq 250 km / s ilə məhdudlaşır, 0 ilə 100 km / s arasında sürət 5.5 saniyə çəkir. 2015-ci ildə Frankfurt avtosalonunda 15 mm endirilmiş bir asma ilə fərqlənən SportLine liftback versiyasının premyerası baş verdi, xaricində xrom örtüklü əvəzinə qara dekorativ əlavələr, avtomobillər əsasən parlaq rənglərə boyandı. Yenidənqurma Üçüncü nəslin yenidən qurulan Škoda Superb, 2019-cu ilin may ayında baş tərəfdaşı Škoda markası olan 83-cü Buz Hokeyi Dünya Çempionatı (Slovakiyada keçirildi) çərçivəsində təqdim olundu (şirkət uzun müddətdir hokkey turnirlərini, xüsusən 1993-cü ildən bəri dəstəkləyir) davamlı olaraq Dünya Kubokunun baş ortağıdır). Əsas əyani fərqlər yeni ön və arxa işıqlandırma cihazları, fərqli bir forma bamperlərdir, loqotipin əvəzinə arxa qapıda böyük hərflərlə böyük bir ŠKODA yazısı meydana çıxdı — Çex markasının yeni dizayn dilinin əlaməti. Yenidən dizayn edilmiş Superb, LED matrisli faralar, simsiz telefon şarjı və dönmə və müxtəlif yol məhdudiyyətlərini təmin etmək üçün öz sürətini tənzimləyə bilən yeni adaptiv bir kruiz kontroluna malikdir. Bir sıra Avropa ölkələrində təklif olunan Škoda Superb Scout-un yeni versiyası, dörd təkərli sürücülü, yer boşluğunu 15 mm artırmış, gücləndirilmiş mühərrik qorumasına, gövdədə plastik qoruyucu astarlara malikdir. 2019-cu ilin may ayında, Superb iV markasının ilk serial plug-in hibridi təqdim edildi və model versiyasını tamamladı. Avtomobil 85 kW elektrik mühərriki ilə birlikdə 1.4 TSI benzin mühərriki (156 bg) tandemindən istifadə edir. Dartma batareyası 13 kWh gücə malikdir və yalnız 55 km-ə qədər elektrik enerjisi ilə hərəkət etməyə imkan verir. Tankdakı yanacaq nəzərə alınmaqla, ümumi gəzinti məsafəsi 850 km-ə qədərdir. Hibrid elektrik stansiyasının ümumi pik performansı 218 at gücünə bərabərdir. və 400 Nm fırlanma anı. Bunun və Çex markasının bütün sonrakı elektrikli avtomobillərinin və hibridlərinin adının iV prefiksindən istifadə edilməsi planlaşdırılır. 2016-cı ildə üçüncü nəsil Škoda Superb Çex Respublikasında və Makedoniyada [İlin avtomobili "adına layiq görüldü. 2016-cı ildə "Sürücülük" jurnalının Qran Pri mükafatını oxucuların səsverməsinə görə "Orta və Biznes Sınıfı" kateqoriyasında qalib olaraq aldı. 2016-cı ildə "Böyük və təmsil olunan şəhər avtomobili" kateqoriyasında Top-5 Auto mükafatının sahibi oldu. Superb ayrıca Auto Express jurnalı (Böyük Britaniya) tərəfindən 2016-cı ilin "Ən yaxşı ailə avtomobili" seçildi. 2017-ci ildə Superb, biznes sinifində "Rusiyada İlin avtomobili" seçildi. Model, test diskləri əsasında ümumiyyətlə müsbət rəylər aldı. Birbaşa rəqiblərlə müqayisəli testlərdə dəfələrlə qazandı. Velosiped eskort vasitəsi Škoda, ən nüfuzlu üç yol velosiped yarışından ikisinin — Grand Tours-un nəqliyyat tərəfdaşıdır: Tour de France (2004-cü ildən) və İspaniya Turu (Vuelta, 2011-ci ildən). Velosiped yarışları zamanı, yarışların təşkili və müşayiəti üçün 250-ə qədər müxtəlif modelli maşın təmin edilir, bunların arasında daima Superb var. Üstəlik, yarışların rəhbəri, hərəkətdə olarkən avtomobildən çölə baxma qabiliyyəti üçün müxtəlif avadanlıqların, radio rabitə qurğularının quraşdırıldığı, damda standart olmayan bir formanın böyük bir lyukunun hazırlandığı və tutacaqların quraşdırıldığı modelin xüsusi hazırlanmış versiyasından istifadə edir . Artıq, Škoda, həm Tour de France, həm də Vuelta’da Green Jersey Sprint mükafatına sponsorluq edir. Bu, digər şeylər arasında, tarixi köklərə görədir, çünki Laurin & Klement şirkəti (Škodanın sələfi) 1895-ci ildə velosiped istehsalı ilə fəaliyyətə başladı.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=671698
Železničná spoločnosť Slovensko	Železničná spoločnosť Slovensko — Slovakiyada sərnişin daşıma ilə məşğul olan dəmiryol operatoru. Şirkətin qərargahı Bratislavada yerləşir. 1993-cü ilin 1 mayında Slovakiyada Slovakiya Dəmir Yolları təsis edilmişdir. Ona qədər "Çexslovakiya Dəmir Yolları" dövlət müəssisəsinin balansında olmuşdur (çex. Československé státní drahy). 1996-cı ilədək şirkət ölkədə dəmir yolu nəqliyyatında de-fakto monopoliyaya sahib idi. 2002-ci ildə bu sahə iki hissəyə bölünmüşdür: dəmir yolu infrastrukturu həminatı Slovakiya Dəmir Yolları şirkətində qalmış və nəqliyyat idarəçiliyi isə ""Železničná spoločnosť, a. s."" şirkətinə verilmişdir. 2005-ci ildə yenidən bölünmə həyata keçirilmişdir: "Železničná spoločnosť Slovensko, a. s." (ZSSK) sərnişin daşıma sahəsində,"Železničná spoločnosť Cargo Slovakia, a. s." (ZSSK Cargo / ZSCS) isə yük daşıma sahəsində təmərküzləşmişdir. 2011-ci ildə "Železničná spoločnosť Slovensko" şirkəri ölkədə dəmiryolu ilə sərnişin daşımada özünün inhisarçı mövqeyini itirir. RegioJet şirkəti Bratislava — Dunaysk-Streda — Komaro marşrutu üzrə nəql üçün müqavilə əldə etmişdir. Lokomativ parkı Şirkətin lokomotiv deposu Jilina və Koşise şəhərlərində yerləşir. Lokomativ deposuna 37 ədəd 380 və 499.3 seriyalı Elektrik vaqonları daxildir. Yüksək kateqoriyalı standartlara cavab verən vaqonlar kondisioner, 230V elektrik yuvaları, həmçinin Wi-Fi ilə təchiz olunmuşdur. Vakum sanitar qovşağına sahibdir. . Xidmət və gəlir 1 fevral 2012-ci il tarixində biletləri daxili nəqliyyatda bütün qatarlara internet bağlantısı olan cib telefonu vasitəsilə təqdim etdildi. Biletləri qatarların yola düşməsindən 15 dəqiqə öncəyə qədər almaq mükündür. 2009-cu ilə nisbətən şirkət 2010-cu ilə stasionar bilet satışında 66,96 %, onlayn satışda isə 62,21 % artmış əldə etmişdir. 2017-ci il göstəriciləriə görə şirkətin pul dövriyyəsi 380 019 000 €, xalis gəliri isə 4 045 000 € təşkil etmişdir. Elə həmin ilin məlumatına görə şirkətdə 5952 nəfər işləyir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=586163
Ə	Əə — Latın və Kiril qrafikalı Azərbaycan əlifbasında 7-ci hərf, 9 saitdən biri. Ə incə, dodaqlanmayan və açıq saitdir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=9409
Ə. Əliyev adına Sumqayıt Tibb Məktəbi	Ə.Əliyev adına Sumqayıt Tibb Kolleci (əvvəlki adı: Ə. Əliyev adına Sumqayıt Tibb Məktəbi) — Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan orta-ixtisas təhsili müəssisəsi Əvvəlki adı Ə. Əliyev adına Sumqayıt Tibb Məktəbi olmuş və 16 iyun 2010-cu ildən Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarına əsasən hazırkı ad ilə adlandırılmışdır. Kollecdə aşağıdakı ixtisaslar üzrə mütəxəssislər hazırlanır: Müalicə işi; Mamalıq işi; Tibb bacısı işi.a	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=295380
Ə. Əzimzadə Rəssamlıq Məktəbi	Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi — Bakı şəhərində fəaliyyət göstərmiş orta ixtisas incəsənət məktəbi. Azərbaycanın ilk rəssamlıq məktəbidir. Məktəb 1920-ci ildə rəssam Əzim Əzimzadənin təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Təhsil müəssisəsi 1920–1921-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Bədii Studiyası, 1921–1922-ci illərdə Ali Rəssamlıq Emalatxanaları, 1922–1927-ci illərdə Ali Rəssamlıq Məktəbi, 1927–1940-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumu, 1940-cı ildən isə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi adlanmışdır. 1943-cü ildə isə məktəbə Əzim Əzimzadənin adı verilmişdir.13 iyun 2000-ci ildə Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası yaradılan zaman məktəb İncəsənət Kolleci adı ilə həmin akademiyanın tabeliyinə verilmişdir.Məktəbin direktorları Mürsəl Nəcəfov Əyyub Hüseynov (1956–1965) Əyyub Məmmədov (1965–1975) Mükafatları Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı — 18 dekabr 1980 Həmçinin bax Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası nəzdində İncəsənət Kolleci Xarici keçidlər "Zəngin ənənəli sənət ocağı". Azərbaycan Milli Kitabxanası. 20 aprel 2012. 6 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2020.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685338
Ə.Əliyev adına Sumqayıt Tibb Kolleci	Ə.Əliyev adına Sumqayıt Tibb Kolleci (əvvəlki adı: Ə. Əliyev adına Sumqayıt Tibb Məktəbi) — Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin tabeliyində olan orta-ixtisas təhsili müəssisəsi Əvvəlki adı Ə. Əliyev adına Sumqayıt Tibb Məktəbi olmuş və 16 iyun 2010-cu ildən Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin Qərarına əsasən hazırkı ad ilə adlandırılmışdır. Kollecdə aşağıdakı ixtisaslar üzrə mütəxəssislər hazırlanır: Müalicə işi; Mamalıq işi; Tibb bacısı işi.a	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=295381
Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Məktəbi	Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi — Bakı şəhərində fəaliyyət göstərmiş orta ixtisas incəsənət məktəbi. Azərbaycanın ilk rəssamlıq məktəbidir. Məktəb 1920-ci ildə rəssam Əzim Əzimzadənin təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Təhsil müəssisəsi 1920–1921-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Bədii Studiyası, 1921–1922-ci illərdə Ali Rəssamlıq Emalatxanaları, 1922–1927-ci illərdə Ali Rəssamlıq Məktəbi, 1927–1940-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumu, 1940-cı ildən isə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi adlanmışdır. 1943-cü ildə isə məktəbə Əzim Əzimzadənin adı verilmişdir.13 iyun 2000-ci ildə Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası yaradılan zaman məktəb İncəsənət Kolleci adı ilə həmin akademiyanın tabeliyinə verilmişdir.Məktəbin direktorları Mürsəl Nəcəfov Əyyub Hüseynov (1956–1965) Əyyub Məmmədov (1965–1975) Mükafatları Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı — 18 dekabr 1980 Həmçinin bax Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası nəzdində İncəsənət Kolleci Xarici keçidlər "Zəngin ənənəli sənət ocağı". Azərbaycan Milli Kitabxanası. 20 aprel 2012. 6 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2020.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=566631
Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq məktəbi	Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi — Bakı şəhərində fəaliyyət göstərmiş orta ixtisas incəsənət məktəbi. Azərbaycanın ilk rəssamlıq məktəbidir. Məktəb 1920-ci ildə rəssam Əzim Əzimzadənin təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Təhsil müəssisəsi 1920–1921-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Bədii Studiyası, 1921–1922-ci illərdə Ali Rəssamlıq Emalatxanaları, 1922–1927-ci illərdə Ali Rəssamlıq Məktəbi, 1927–1940-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumu, 1940-cı ildən isə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi adlanmışdır. 1943-cü ildə isə məktəbə Əzim Əzimzadənin adı verilmişdir.13 iyun 2000-ci ildə Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası yaradılan zaman məktəb İncəsənət Kolleci adı ilə həmin akademiyanın tabeliyinə verilmişdir.Məktəbin direktorları Mürsəl Nəcəfov Əyyub Hüseynov (1956–1965) Əyyub Məmmədov (1965–1975) Mükafatları Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı — 18 dekabr 1980 Həmçinin bax Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası nəzdində İncəsənət Kolleci Xarici keçidlər "Zəngin ənənəli sənət ocağı". Azərbaycan Milli Kitabxanası. 20 aprel 2012. 6 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2020.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=566630
Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbi	Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi — Bakı şəhərində fəaliyyət göstərmiş orta ixtisas incəsənət məktəbi. Azərbaycanın ilk rəssamlıq məktəbidir. Məktəb 1920-ci ildə rəssam Əzim Əzimzadənin təşəbbüsü ilə yaradılmışdır. Təhsil müəssisəsi 1920–1921-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Bədii Studiyası, 1921–1922-ci illərdə Ali Rəssamlıq Emalatxanaları, 1922–1927-ci illərdə Ali Rəssamlıq Məktəbi, 1927–1940-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumu, 1940-cı ildən isə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi adlanmışdır. 1943-cü ildə isə məktəbə Əzim Əzimzadənin adı verilmişdir.13 iyun 2000-ci ildə Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası yaradılan zaman məktəb İncəsənət Kolleci adı ilə həmin akademiyanın tabeliyinə verilmişdir.Məktəbin direktorları Mürsəl Nəcəfov Əyyub Hüseynov (1956–1965) Əyyub Məmmədov (1965–1975) Mükafatları Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı — 18 dekabr 1980 Həmçinin bax Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyası nəzdində İncəsənət Kolleci Xarici keçidlər "Zəngin ənənəli sənət ocağı". Azərbaycan Milli Kitabxanası. 20 aprel 2012. 6 fevral 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral 2020.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=566629
ƏBOB	Ən böyük ortaq bölən a və b natural ədədlərinin hər ikisinin bölündüyü ən böyük natural ədədə a və b-nin ən böyük ortaq böləni deyilir və ƏBOB(a;b) kimi işarə olunur. ƏBOB (a;b)-ni tapmaq üçün: a və b sadə vuruqlarına ayrılıb qüvvət kimi göstərilir. Ortaq vuruqlardan qüvvəti kiçik olanlar seçilir. Xüsusi hallar Birdən başqa ortaq bölənləri olmayan natural ədədlərə qarşılıqlı sadə ədədlər deyilir. Qarşılıqlı sadə ədədlərin ən böyük ortaq böləni 1-ə bərabərdir. Həmçinin bax	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=78730
ƏDV	Əlavə dəyər vergisi (ƏDV) — istehlak vergisinin növü. Bu vergi məhsula və ya materiala hər bir istehsal və çatdırma (distribusiya) mərhələsində əlavə olunan bazar dəyərinə qoyulur, və axırda istehlakçının üzərinə düşür. Bu satış vergisindən fərqlidir, çünki satış vergisi alış-veriş nöqtəsində götürülür. Fransanın Vergi Vəkalətinin (Direction générale des impôts) birgə direktoru Maurice Lauré 1964-cü ildə aprelin 10-da bu vergini ilk dəfə tətbiq edən olub, baxmayaraq ki bu konsepti 1918-ci ildə təklif edən alman sənayeçi Vilqeym fon Simens (Wilhelm von Siemens) olub. İlkin olaraq o böyük bizneslərə yönəldilmişdir, amma sonra biznesin bütün sahələri əhatə edib. Fransada o dövlət gəlirlərin 50%nı təşkil edən dövlət maliyyənin vacib mənbəyidir.Fərdi axrıncı istehlakçılarda ƏDV-ni geri qaytarmaq imkanı yoxdur, amma müəssisələr təchizat zənciri çərçivəsində alınan və növbəti mərhələrə satılan (digər müəssisəyə və ya istehlakçılara) məhsullar və xidmətlər üçün ödənilmiş ƏDVni geri ala bilərlər. O cümlədən təchizat zəncirin hər bir mərhələsində vergi biznes tərəfindən əlavə olunan dəyərin daimi hissəsidir, və verginin yığması ilə bağlı xərclər dövlətə yox, daha çox bizneslərə düşür. ƏDV ona görə yaradılıb ki, yüksək satış vergiləri onlardan qaçmağa və fırıldaqlığa səbəb olurdu. Verginin tənqidçiləri qeyd edir ki, o qeyri-proporsional olaraq aşağı və orta gəliri olan ev təsərrüfatları üçün vergi ağırlığını artırır. ƏDV-nin mahiyyəti və dolayı vergilər sistemində ƏDV dolayı vergi olmaqla məhsulun qiymətinə əlavə formasında çıxış edir. Əgər mənfəət vergisi müəssisənin sərəncamında qalan mənfəətin, gəlir vergisi işçilərə ödənilən əmək haqqının həcmini azalmasına səbəb olursa, ƏDV isə müəssisənin vəsaitlərinin həcmini azaltmır, çünki o, məhsulun istehlakçısı tərəfindən əmtəənin qiymətində ödənilir. Əlavə dəyər vergisinin iqtisadi mənası ondan ibarətdir ki, o, istehsalın və dövriyyənin bütün mərhələlərində yaradılmış və satılmış malların, işlərin, xidmətlərin dəyəri ilə istehsal və dövriyyə xərclərinə aid edilmiş material xərcləri arasındakı fərq kimi müəyyən edilən əlavə edilmiş dəyərin bir hissəsindən tutulur. Bu vergi hüquqi və fiziki şəxslərin fəaliyyəti prosesində yaranan dəyər artımının qanunvericiliklə müəyyən olunmuş kəmiyyətinin dövlət büdcəsinə ayrılan hissəsidir. ƏDV-nin tətbiqi sferası iqtisadi subyekləri deyil, daha çox iqtisadi əməliyyat və fəaliyyətləri əhatə edir. Buna görə də, ölkənin hüdudlarından kənarda satılan mallar, göstərilən xidmətlərin ƏDV üzrə vergitutma obyekti olub-olmamasını müəyyən etmək üçün vergi qanunvericiliyində ƏDV-nin tutulması prinsipinə diqqət yetirmək lazımdır. Ümumiyyətlə, beynəlxalq praktikada əməliyatların ƏDV-yə cəlb olunmasının iki prinsipindən istifadə olunur: Mənşə ölkəsi (malların, işlərin və xidmətlərin istehsal olunduğu ölkə) prinsipi; Təyinat ölkəsi (malların, işlərin və xidmətlərin istehlak olunduğu ölkə) prinsipi.Məqsədəuyğundur ki, mənşə ölkəsi prinsipinə əsasən daxili və ya xarici bazarda təqdim olunmasından asılı olmayaraq, mallar ölkə ərazisində qismən və ya tam təqdim edilibsə, onda həmin əməliyyat ƏDV-yə cəlb olunmalıdır. Onu da qeyd edək ki, Sovetlər Birliyi dağıldıqdan sonra yeni formalaşan müstəqil dövlətlər (Baltikyanı dövlətlər istisna olmaqla) öz aralarında ticarəti mənşə ölkəsi prinsipinə əsaslanan vergi rejimində ƏDV-yə cəlb edirdilər. Bu prinsipə uyğun vergiyə cəlbetmə zamanı vergitutma bazası müsbət ticarət balansı olan ölkələrin xeyrinə hərəkət edir. Digər tərəfdən, postsovet ölkələri ilə ticarətin mənşə ölkəsi prinsipi, yerdə qalan, yəni uzaq xarici ölkələr ilə təyinat ölkəsi prinsipi ilə aparılması daha çox ƏDV-nin iqtisadi mahiyyətinin deformasiyasına gətirib çıxarırdı. Həmçinin, bu halda yalnız ixracın dəyərinin ƏDV üzrə vergitutma obyekti kimi müəyyən olunması baş verir ki, bu da iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş, xüsusilə beynəlxalq bazarda rəqabət qabiliyyəti aşağı olan ölkələr üçün demək olar ki, qəbul edilməzdir. Bunu da qeyd etməliyik ki, Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi 1 yanvar 2001-ci il tarixindən qüvvəyə mindikdən sonar Respublikamızda bu prinsip əsasında vergiyə cəlb etməyə son qoyuldu. Təyinat ölkəsi prinsipinə görə, mallar ölkə daxilində istehlak üçün nəzərdə tutulduğu halda, əməliyyat ƏDV üzrə vergitutma obyekti hesab olunur. Bu prinsip tətbiq olunduqda yalnız ölkə ərazisində istehlak olunan bütün malar (işlər və xidmətlər) ƏDV-yə cəlb olunur. Belə ki, təyinat prinsipi mal, iş və xidmətin ƏDV-yə cəlb olunmasının istehlak ölkəsində aparılması ilə xarakterizə olunur. Bu, beynəlxalq prinsipdir və hər bir ölkəyə öz daxili istehlakını ƏDV-yə cəlb etməyə imkan verməklə yanaşı, həm də həmin ölkələrə mövcud vəsaitlərin paylanmasında daha böyük nailiyyətlər əldə etməyə və daha az neqativ nəticələrin yaranmasına şərait yaradır. Tutaq ki, A və B ölkələrinin müxtəlif əmtəə qrupları üzrə ticarət münasibətləri var. A ölkəsi öz ərazisində ƏDV-nin mənşə prinsipini tətbiq edir. B ölkəsi isə təyinat ölkəsi prinsipindən istifadə edir. A ölkəsi B-yə mal ixrac edərkən həmin malları gömrük məntəqəsində ƏDV-yə cəlb edir. Çünki, mənşə ölkəsi prinsipində ixrac ƏDV üzrə vergitutma obyektidir. B ölkəsi də öz növbəsində idxal olunan mallara ƏDV tətbiq edir. Beləliklə, B ölkəsi ərazisində satılan həmin mallar iki dəfə ƏDV-yə cəlb olunur. Deməli, idxal olunan malların qiyməti hər iki ölkədə tətbiq olunan ƏDV dərəcəsi həcmində artmış olur. Bu da idxal olunan malların yerli bazarlarda realizə olunmasını çətinləşdirir. Belə bir vəziyyətin aradan qaldırılması üçün ölkələr arasında qarşılıqlı razılaşma müqaviləsi imzalanır. Eyni zamanda, çox vaxt belə bir vəziyyətin yaranmaması üçün dünya ölkələrinin əksərində təyinat ölkəsi prinsipindən istifadə edilməsi məqsədəuyğun hesab edilir. Bununla əlaqədar beynəlxalq təcrübəni təhlil etdikdə, məlum olur ki, ƏDV tətbiq edilən ölkələrin əksəriyyətində təyinat ölkəsi prinsipindən istifadə edilir. Azərbaycan qanunvericiliyinə gəldikdə isə Azərbaycanda də dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi təyinat ölkəsi prinsipindən istifadə olunur. ƏDV-ni digər vergilərdən fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri də vergi əvəzləşdirilməsi mexanizminin mövcud olmasıdır. Fərdi axrıncı istehlakçılarda ƏDV-ni geri qaytarmaq imkanı yoxdur, amma müəssisələr təchizat zənciri çərçivəsində alınan və növbəti mərhələrə satılan (digər müəssisəyə və ya istehlakçılara) məhsullar və xidmətlər üçün ödənilmiş ƏDV-ni geri ala bilərlər. O cümlədən təchizat zəncirin hər bir mərhələsində vergi biznes tərəfindən əlavə olunan dəyərin daimi hissəsidir, və verginin yığması ilə bağlı xərclər dövlətə yox, daha çox bizneslərə düşür. ƏDV ona görə yaradılıb ki, yüksək satış vergiləri onlardan qaçmağa və fırıldaqlığa səbəb olurdu. Verginin tənqidçiləri qeyd edir ki, o qeyri-proporsional olaraq aşağı və orta gəliri olan ev təsərrüfatları üçün vergi ağırlığını artırır. Ümumiyyətlə beynəlxalq səviyyədə Əlavə Dəyər Vergisinə regional inteqrasiya çərçivəsində vergi sisteminin inkişafı və transformasiyası baxımından vergi harmonizasiyasının əsas aləti kimi baxılır. Vergi harmonizasiyası vahid Avropa İqtisadi məkanının yaradıldığı zaman yaranmışdı və dövlətlərarası regional əməkdaşlıq zamanı inkişaf etmişdi. Bu qlobal məsələnin həyata keçirilməsi məqsədilə ƏDV-nin və digər dolayı vergilərin hesablanması və dərəcələrin eyni həddə qəbul edilməsi yolunda işlər aparılır. Azərbaycanda ƏDV-nin tətbiqi və inkişaf xüsusiyyətləri Leqal iqtisadiyyatın normal fəaliyyət göstərməsi üçün əlverişli vergi şəraitinin yaradılması dövlətin vergi siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Respublikamızda bu sahədə daim məqsədyönlü işlər görülmüşdür. Belə ki, mənfəət vergisinin dərəcəsi 45 faizdən 20 faizə, əlavə dəyər vergisinin dərəcəsi 28 faizdən 18 faizə, fiziki şəxslərin gəlir vergisinin maksimal dərəcəsi 55 faizdən 25 faizə endirilmiş, aylıq gəlirin vergi tutulmayan məbləği 140 manata qaldırılmışdır. Bütün bunların nəticəsində Azərbaycan Respublikasında əksər vergilərin dərəcələri digər ölkələrdəki analoji vergi dərəcələrindən xeyli aşağıdır. Nazirlər Kabinetinin 2012-ci il 7 may tarixli qərarı ilə əlavə dəyər vergisi üzrə gömrük borcunun hesablanması idxal olunan mallara münasibətdə gömrük sərhədini keçən gündən, ixrac olunan mallara münasibətdə isə mallara dair bəyannamənin təqdim olunduğu gündən başlanır və həmin gün qüvvədə olan vergi dərəcəsi əsas götürülür. Uyğun olaraq Respublikamızda ƏDV məbləği aşağıdakı qaydada hesablanır: D - Malların gömrük rəsmiləşdirilməsi zamanı müəyyən edilmiş gömrük dəyəri; A - aksiz vergisi; R - gömrük rüsumları; V - qüvvədə olan vergi dərəcəsi.Şəxsin ƏDV məqsədləri üçün qeydiyyat haqqında ərizəsində göstərilən məlumatlar vergi orqanı tərəfindən 30 gün müddətində qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada araşdırılır. Ərizədəki məlumatlar düzgün olduqda, araşdırmanın nəticələri üzrə müəyyən edilmiş formada akt tərtib olunur və ərizədə göstərilən məlumatlar ƏDV qeydiyyatı üçün əsas verdikdə vergi orqanı şəxsi ƏDV ödəyicilərinin reyestrində qeydə almağa və ona 5 iş günündən gec olmayaraq qeydiyyat bildirişi verməyə borcludur. Akt iki nüsxədə tərtib olunur və bir nüsxəsi şəxsə təqdim edilir. Şəxsin ərizəsindəki məlumatların düzgün olmadığı müəyyən edildikdə, araşdırmanın nəticələri üzrə müəyyən edilmiş formada əsaslandırılmış akt tərtib olunur. Akt iki nüsxədə tərtib olunur və bir nüsxəsi şəxsə təqdim edilir. Şəxs aktı aldığı gündən 5 gün müddətində dəqiqsizlikləri aradan qaldırıb vergi orqanına təqdim etməlidir. Təqdim edilmiş ərizədə dəqiqsizliklər olmadıqda şəxs qeydiyyata alınır və bu barədə şəxsə vergi orqanı tərəfindən bildiriş göndərilir. Şəxs yuxarıda göstərilən qaydada dəqiqsizlikləri aradan qaldırmadıqda və qeydiyyata alınmadıqda qanunla müəyyən edilmiş qaydada məsuliyyət daşıyır. ƏDV ödəyicisinin qeydiyyat bildirişi ƏDV ödəyicisinə bir dəfə verilir və onda saxlanılır. ƏDV ödəyicisinin qeydiyyat bildirişi itirildikdə və ya yararsız hala düşdükdə vergi ödəyicisinin müraciəti əsasında ona bildirişin surəti verilir. Bir məhsulun istehsalı və satışını təsəvvür edin. Onu da "şey" adlandırarıq. "Gəlir" əvəzinə də biz "cəm fərq" istifadə edəcəyik. Gəlir isə bütün xərcləri (icarə, maaş) ödəməkdən sonra qalan hissə olacaq. İstehsalçı şeyi yaratmaq üçün xammala $1.00 xərcləyir. Şey sonra pərakəndə ticarətçiyə $1.20 qiymətlə topdan satılır, və $0.20 cəm fərq gətirir. Pərakəndə ticarətçi isə şeyi son istehlakçıya $1.50-ə satır və $0.30 olan cəm fərq əldə edir. Şimali Amerikalı (Kanadada əyalət və ABŞda dövlət) satış vergisi ilə 10% satış vergisi ilə:- İstehsalçı şeyi yaratmaq üçün xammala $1.00 xərclənir və sübut edir ki, o son istehlakçı deyil. İstehsalçı pərakəndə ticarətçidən $1.20 tələb edir, yoxlayır ki o son istehlakçı deyil və $0.20 olan cəm fərq əldə edir. Pərakəndə ticarətçi istehlakçıdan $1.65 ($1.50 + ($1.50 x 10%)) tələb edir, dövlətə $0.15 ayrılır, və $0.30 cəm fərq ilə qalır.Deməli, istehlakçı 10%($0.15) əlavə ödəyir, və dövlət eyni məbləğdə vergi yığır. Pərakəndə ticarətçilər heç bir vergi birbaşa ödəməyiblər (bunu istehlakçı edib), amma onlar kağız işini görməlidi ki, dövlət yığılmış satış vergisini təsdiq etsin. Tədarükçülər və istehsalçılar ancaq düzgün sənədləşmə aparmaq və onların müştərilərinin son istehsalçı olmamasını yoxlamaq inzibati öhdəliyi daşıyırlar. İstehsalçı xammala $1.10 ($1 + ($1 x 10%)) ödəyir, və xammalın satıcısı dövlətə $0.10 ayrılır. ƏDV sisteminin üstünlüyü odur ki, satış vergisi olanda satıcılar öz alıcılarının son istehlakçı olub-olmamasını yoxlamaq stimulu yoxdur. Başqa sözlərlə, vergi verənin vergi yığmaq meyli yoxdur. Amma ƏDV olan zaman bütün satıcılar vergi yığıb dövlətə göndərirlər. Alıcı ödənilmiş ƏDV geri almaq istəyir, amma bunun üçün öz hüququnu təsdiq etməlidir. Ona görə onun əlində ƏDV köçürməsini və təchizatçının ƏDV qeydiyyat nömrəsini göstərən qayimə olmalıdır. Vergi dərəcələri Avropa İttifaqına daxil olan ölkələr Avropa İttifaqına daxil olmayan ölkələr	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=267157
ƏKOB	Ən kiçik ortaq bölünən — a və b natural ədədlərinin hər ikisinə bölünən ən kiçik natural ədədə a və b-nin ən kiçik ortaq bölünəni deyilir və ƏKOB (a;b) kimi işarə olunur. ƏKOB (a;b)-ni tapmaq üçün a və b sadə vuruqlarına ayrılıb qüvvət kimi göstərilir. Bütün sadə vuruqlardan qüvvəti böyük olanlar seçilir. Nümunə: ƏKOB (16;24) Yəni böyük ədədin sadə vuruqlarını kiçikdə olub böyükdə olmayan sadə vuruqlara vururuq. Xüsusi hallar Birdən başqa ortaq bölənləri olmayan natural ədədlərə qarşılıqlı sadə ədədlər deyilir. Qarşılıqlı sadə ədədlərin ən kiçik ortaq bölünəni onların hasilinə bərabərdir. Həmçinin bax ƏBOB- ƏN BÖYÜK ORTAQ BÖLƏN	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=78732
ƏSA Teatrı	ƏSA Teatrı — Bakıda yerləşən peşəkar inklüziv teatr. Azərbaycanın əlilliyi olan və olmayan aktyorlardan ibarət ilk inklüziv teatrı. Azərbaycanın və eləcə də Qafqazın əlilliyi olan və olmayan aktyorlardan ibarət ilk teatrı olan ƏSA Teatrı 3 sentyabr 2016-cı ildə rejissor və sosial novator Nihad Qulamzadə tərəfindən yaradılmışdır. Yaranması ilə bağlı ictimaiyyətə elan verildikdən dərhal sonra bir çoxları ƏSA Teatrının Azərbaycan incəsənətində inqilabi təşəbbüs olduğunu və yaxud son illər Azərbaycanda baş verən ən müsbət hadisə olduğunu bildiriblər. Müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərən teatr heç bir qurumdan və şəxsdən maliyyələşmədən ilk addımlarını atmışdır. Teatrın fəaliyyətə başlaması üçün ilkin maliyyə dəstəyini teatrın hazırkı baş meneceri Nicat Qulam təmin etmişdir. ƏSA adı bir çoxlarının istifadə etdiyi əl ağacı mənasını daşıyır, eyni zamanda əngəlsiz, sərhədsiz, azad sözlərini özündə birləşdirir. Əlilliyi olan şəxslərin cəmiyyətə inteqrasiyasını bərpa etmək və sürətləndirmək, əlilliyi olan və olmayan şəxslərin birgə fəaliyyətini təmin etmək, onların sosial və ictimai rifahını yüksəltmək, nəinki teatrla, incəsənətin digər sahələri ilə də məşğul olmalarına təşviq etmək və s. bu kimi mütərəqqi məqsədlər ƏSA Teatrının yaranmağına səbəb olmuşdur. Qısa zamanda öz üslubu ilə ictimai rəğbət qazana və digər əlilliyi olan şəxslərdə motivasiya yarada bilmişdir. Belə ki, ƏSA-ya qoşulmaq üçün əlilliyi olan və olmayan şəxslər teatra çoxsaylı müraciətlər ünvanlamışlar. Beş nəfərlik heyətlə fəaliyyətə başlayan ƏSA Teatrı müəyyən zamanlarda otuz nəfərdən çox heyətlə fəaliyyətinə davam etmişdir. İlk bir il ərzində əlilliyi olan və olmayan aktyorların iştirakı ilə yeddi tamaşa və iki performans hazırlanmışdır. Bunlar fasilələrlə bir neçə dəfə nümayiş olunub. Pandemiya dövründə ƏSA Teatrı "Covid-19" pandemiyası ilə bağlı karantin qaydalarına əsasən, tamaşa nümayişlərini 13 mart 2020-ci il tarixindən etibarən dayandırmışdır. Bu müddət ərzində teatr öz tamaşaçıları ilə sosial şəbəkələr və rəsmi internet səhifəsi vasitəsilə görüşüb. Teatrın onlayn formatda təşkil etdiyi tamaşa nümayişləri uğurla baş tutub. Həmçinin ƏSA Teatrı bu müddət ərzində digital monoloq və tamaşa ənənəsini də yaradaraq, inkişaf etdirmişdir. Müharibə dövründə Xalqımızın şanlı qələbəsi ilə nəticələnən Vətən Müharibəsi dövründə ƏSA Teatrı ordumuza dəstək videoçarxları hazırlayıb. Teatrın heyətinin iştirakı ilə hazırlanan videoçarxlarda Qarabağın hər kəsin ortaq arzusu olduğu vurğulanıb, qələbədə əməyi keçənlərə təşəkkür edilib. Teatr tarixindəki ilkləri ƏSA Teatrı yaranması ilə ölkənin teatr tarixində böyük bir ilkə imza atmışdır. Eyni zamanda teatr, fəaliyyəti dövründə bir çox dünya miqyaslı ilklər həyata keçirmişdir. ƏSA Teatrı dünyada ilk dəfə teatr tamaşasını işarət dili ilə sinxron şəkildə tərcümə edib. Bu, nitq məhdudiyyəti olan şəxslər üçün atılmış vacib addımlardan biri idi. Beləcə, hazırda tamaşaçılar arasında nitq məhdudiyyətli şəxslər çoxluq təşkil edirlər. Əlilliyi olan şəxslərlə bağlı ölkə tarixində ilk dəfə sosial videoçarx ƏSA Teatrı tərəfindən hazırlandı. Sosial çarxı çəkməkdə məqsəd cəmiyyətin bütün təbəqələrinin diqqətini ölkədə əlilliyi olan şəxslərə yönəltmək olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının İlham Əliyev teatrın üzvü, əlilliyi olan Gülnar Əlfidatlını mədəniyyət sahəsində göstərdiyi nailiyyətlərə görə Prezident Mükafatı ilə təltif etdi. Bununla da Gülnar Əlfidatlı ƏSA Teatrının aktrisası olaraq əlilliyi olan aktrisa kimi Prezident Mükafatı alan ilk gənc oldu. ƏSA Teatrının rəhbəri, rejissor Nihad Qulamzadə "Adamlar və siçanlar — 2" tamaşasının quruluşunda Azərbaycanın teatr tarixində bir ilk həyata keçirib. Belə ki, Nihad Qulamzadə tamaşanın quruluşunda film texnikalarından, xüsusilə də fləşbəklərdən istifadə edib. Bununla da teatr tarixinə yeni üslub gətirib. Mükafatları "Konqres mükafatı" - ABŞ Konqresi tərəfindən "Şəms milli mükafatı" - "Azərbaycan Cümhuriyyətinin 100 illiyi" münasibətilə Azərbaycan Respublikasının mədəniyyətinə verdiyi töhfəyə görə "İsti ürək" - Rusiya Federasiyasının Sosial və Mədəni Təşəbbüslər Fondu tərəfindən "Dəfnə mükafatı" - Mədəniyyət Nazirliyi və Teatro sənət portalının keçirdiyi Respublika üzrə qısa tamaşalar festivalının qalibi Tamaşa və layihələri Qastrol və səfərlər Teatrının heyəti Xarici keçidlər Azərbaycan teatrının "ƏSA"sı yarandı — VİDEO "ƏSA" teatrı "ƏSA" teatrı ABŞ-da mükafata layiq görüldü "ƏSA" Teatrı 4 il "ƏSA"-nın 4 illik fəaliyyəti "Qarabağ - hər kəsin ortaq arzusu" - ƏSA Teatrından sosial-videoçarx	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=542485
Ə Su və Meliorasiya Kompleksinin Layihələndirilməsi İnstitutu	"Sukanal" Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutu qanunvericilik çərçivəsində Abşeron Regional Səhmdar Su Cəmiyyətinin tərkibində (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin "Azərbaycan Respublikasında su təchizatı sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi haqqında" 11 iyun 2004-cü il tarixli 252 nömrəli Sərəncamı ilə Abşeron Regional Səhmdar Su Cəmiyyəti "Azərsu" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti adlandırılmışdır) 1961-ci ildə yaradılmış keçmiş "VODGEO" Elmi-Tədqiqat İnstitutu və 1990-cı ildə yaradılmış keçmiş "AzərbSETLİ" Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutunun birləşdirilməsi nəticəsində 6 avqust 1997-ci il tarixdə təşkil olunmuşdur. "Sukanal" Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutu Azərbaycan Respublikasında yaşayış məntəqələrinin mərkəzləşdirilmiş su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin tikintisi, yenidən qurulması üçün müvafiq layihələrin, texniki-iqtisadi əsaslandırmaların hazırlanmasında, tikinti üçün kompleks mühəndis axtarışlarının, sahə üzrə elmi-tədqiqat və tədqiqat işlərinin aparılmasında aparıcı elmi-tədqiqat və layihə təşkilatıdır. "Sukanal" ETLİ-nin hal-hazırda direktoru Vüqar Mirzəyevdir. İnstitutun əsas fəaliyyət istiqamətlərinə ölkənin yaşayış məntəqələrinin mərkəzləşdirilmiş su təchizatı və kanalizasiya sistemlərinin layihələndirilməsi və texniki-iqtisadi əsaslandırmaların hazırlanması, Azərbaycan Respublikasında qüvvədə olan dövlətlərarası və beynəlxalq standartlara cavab verən tikinti üçün kompleks mühəndis axtarışlarının aparılması, sahə üzrə elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, normativ-hüquqi sənədlərə uyğun olaraq idarə və müəssisələrin ekoloji, su təsərrüfatı pasportlarının hazırlanması daxildir. "Sukanal" ETLİ-nin tədqiqat sahəsinə yeraltı və səth suları əsasında müxtəlif tipli suqəbuledici qurğular, kanalizasiya kollektorları, drenaj şəbəkələri, müxtəlif tutumlu içməli su anbarları, su və kanalizasiya nasos stansiyaları, ilk növbədə "Azərsu" ASC-nin tərkibinə daxil olan su təchizatı və kanalizasiya obyektlərinin istismarı ilə bağlı əsas və yardımçı bina və qurğuların layihələndirilməsi də daxildir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2015-ci il 21 dekabr tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş Lisenziyalaşdırma Qaydasına uyğun olaraq Tikintisinə icazə tələb olunan və barəsində məlumatlandırma icraatı tətbiq edilən bina və qurğuların layihələndirilməsi və müvafiq mühəndis-axtarış işlərinin aparılması üçün İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən "Sukanal" Elmi-Tədqiqat və Layihə İnstitutuna 2016-cı ildə müddətsiz lisenziyalar verilmişdir. İnstitutda geniş tərkibdə Elmi-Texniki Şura fəaliyyət göstərir. İçməli və çirkab suların, qruntların beynəlxalq standartlara cavab verən analizlərinin aparılması üçün İnstitutda müasir tədqiqat laboratoriyası fəaliyyət göstərir. İnstitutun layihələndirmə prosesinin bütün mərhələlərində müasir kompüter proqramlarından istifadə olunur. Nailiyyətləri "Sukanal" ETLİ-nin tərkibinə daxil olan elmi-tədqiqat və layihə bölmələrində müxtəlif ixtisaslardan olan mütəxəssislər çalışır ki, bunların da arasında 3 nəfər elmlər doktoru və 8 nəfər fəlsəfə doktoru (elmlər namizədi) vardır. İnstitutda gənc mütəxəssislərin xüsusi çəkisi böyük yer tutur və onların bilik bacarığının artırılmasına xüsusi diqqət yetirilir. Belə ki, gənc mütəxəssislər "Azərsu" ASC tərəfindən təşkil olunmuş kurslarda və treninqlərdə aktiv iştirak edir, xaricdə öz ixtisasları üzrə təcrübə alırlar. İnstitutun bir qrup gənc mütəxəssisi Türkiyənin İstanbul şəhərinin su təchizatı və kanalizasiya qurğuları ilə tanış olmuş, müvafiq kurslar keçmiş və beynəlxalq sertifikat almışdır. İşlərində əldə etdikləri uğur və nailiyyətlərə görə İnstitutun 1 əməkdaşı 3-cü dərəcəli Əmək ordeni, 4 əməkdaşı Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mühəndisi fəxri adı, 4 əməkdaşı isə "Tərəqqi" medalı ilə təltif olunmuşdur. Rəhbərlik yanında aparat Kadrlar, icraya nəzarət və kargüzarlıq şöbəsi Peşə və ixtisas biliklərinin qiymətləndirilməsi şöbəsi İqtisadiyyat və uçot şöbəsi Hüquq şöbəsi Doktorantura şöbəsi Texniki şöbə Geodeziya şöbəsi Mühəndis-geoloji axtarışları şöbəsi Su təchizatı sistemlərinin layihələndirilməsi və ekspertizası şöbəsi Kanalizasiya və yağış suları sistemlərinin layihələndirilməsi və ekspertizası şöbəsi Yerüstü tikili və qurğuların layihələndirilməsi və ekspertizası şöbəsi Elektromexanika və avtomatika sistemlərinin layihələndirilməsi və ekspertizası şöbəsi Tikintinin təşkili və layihələrin qiymətləndirilməsi şöbəsi Layihələrin tərtibatı və buraxılışı şöbəsi İnformasiya texnologiyalarının tətbiqi şöbəsi Su təchizatı, kanalizasiya sistemlərinin və hidrotexniki qurğuların tədqiqi şöbəsi Hidroloji tədqiqatlar şöbəsi Qrunt və su tədqiqatları şöbəsi Təchizat və təsərrüfat işləri şöbəsi Təlim və İnnovasiyalar Mərkəzi "Metodiki təminat" şöbəsi "Kadr hazırlığı" şöbəsi "İnkubasiya və Akselorasiya" şöbəsi Xidmətedici heyət "Büllur" Poliqrafiya Mərkəzi Xarici keçidlər	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=819893
Əbabil	Əbabil — İslam ənənəsinə görə, Yəmən hökmdarı Əbrəhə döyüş filləri ilə birlikdə Kəbəni dağıtmaq üçün Məkkə üzərinə hücum edəndə Allahın əmri ilə bir dəstə quş Qırmızı dəniz tərəfdən uçub gəlmişdi. Onların hər biri dimdiyində və iki caynağında bişmiş gildən düzəlmiş xırda daş tutmuşdular. Quşların atdıqları daşlar döyüşçülərin bədənində yara əmələ gətirərək tezliklə onların ölümünə səbəb oldu. Bu hadisə barədə Qurani-Kərimin 5 ayədən ibarət olan Fil surəsində (105-ci surə) bəhs edilir.Bu quşların hansı növə aid olması məlum deyildir. Çünki, əbabil sözü "quş dəstəsi" mənasına gəlir. Quranda Fil surəsində istifadə olunan {طَيْرًا اَبَابِيلَ, oxunuş: tayran əbabil(ə)} ifadəsi isə aşağıdakı kimi izah olunur. "Tayr" uçan bir şey (xüsusən quş) deməkdir, dilimizdəki təyyarə sözünün kökü də bu sözdür. "Əbabil" isə dəstə/sürü mənasına gələn və çoxluq ifadə edən sözdür (dilimizdəki ilxı, naxır sözləri kimi). Ərəb dilində dəvə sürüsü, at sürüsü ifadələrində də "sürü" mənasını ifadə edərkən "əbabil" sözü işlənir. Azərbaycanda və bir sıra digər ölkələrdə qara uzunqanad (lat. Apus apus) növünü də bəzən əbabil adlandırırlar. Xarici keçidlər Quran. "Fil" surəsi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=631116
Əbabil (Mifologiya)	Əbabil — İslam ənənəsinə görə, Yəmən hökmdarı Əbrəhə döyüş filləri ilə birlikdə Kəbəni dağıtmaq üçün Məkkə üzərinə hücum edəndə Allahın əmri ilə bir dəstə quş Qırmızı dəniz tərəfdən uçub gəlmişdi. Onların hər biri dimdiyində və iki caynağında bişmiş gildən düzəlmiş xırda daş tutmuşdular. Quşların atdıqları daşlar döyüşçülərin bədənində yara əmələ gətirərək tezliklə onların ölümünə səbəb oldu. Bu hadisə barədə Qurani-Kərimin 5 ayədən ibarət olan Fil surəsində (105-ci surə) bəhs edilir.Bu quşların hansı növə aid olması məlum deyildir. Çünki, əbabil sözü "quş dəstəsi" mənasına gəlir. Quranda Fil surəsində istifadə olunan {طَيْرًا اَبَابِيلَ, oxunuş: tayran əbabil(ə)} ifadəsi isə aşağıdakı kimi izah olunur. "Tayr" uçan bir şey (xüsusən quş) deməkdir, dilimizdəki təyyarə sözünün kökü də bu sözdür. "Əbabil" isə dəstə/sürü mənasına gələn və çoxluq ifadə edən sözdür (dilimizdəki ilxı, naxır sözləri kimi). Ərəb dilində dəvə sürüsü, at sürüsü ifadələrində də "sürü" mənasını ifadə edərkən "əbabil" sözü işlənir. Azərbaycanda və bir sıra digər ölkələrdə qara uzunqanad (lat. Apus apus) növünü də bəzən əbabil adlandırırlar. Xarici keçidlər Quran. "Fil" surəsi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=631544
Əbabil (mifologiya)	Əbabil — İslam ənənəsinə görə, Yəmən hökmdarı Əbrəhə döyüş filləri ilə birlikdə Kəbəni dağıtmaq üçün Məkkə üzərinə hücum edəndə Allahın əmri ilə bir dəstə quş Qırmızı dəniz tərəfdən uçub gəlmişdi. Onların hər biri dimdiyində və iki caynağında bişmiş gildən düzəlmiş xırda daş tutmuşdular. Quşların atdıqları daşlar döyüşçülərin bədənində yara əmələ gətirərək tezliklə onların ölümünə səbəb oldu. Bu hadisə barədə Qurani-Kərimin 5 ayədən ibarət olan Fil surəsində (105-ci surə) bəhs edilir.Bu quşların hansı növə aid olması məlum deyildir. Çünki, əbabil sözü "quş dəstəsi" mənasına gəlir. Quranda Fil surəsində istifadə olunan {طَيْرًا اَبَابِيلَ, oxunuş: tayran əbabil(ə)} ifadəsi isə aşağıdakı kimi izah olunur. "Tayr" uçan bir şey (xüsusən quş) deməkdir, dilimizdəki təyyarə sözünün kökü də bu sözdür. "Əbabil" isə dəstə/sürü mənasına gələn və çoxluq ifadə edən sözdür (dilimizdəki ilxı, naxır sözləri kimi). Ərəb dilində dəvə sürüsü, at sürüsü ifadələrində də "sürü" mənasını ifadə edərkən "əbabil" sözü işlənir. Azərbaycanda və bir sıra digər ölkələrdə qara uzunqanad (lat. Apus apus) növünü də bəzən əbabil adlandırırlar. Xarici keçidlər Quran. "Fil" surəsi	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=519932
Əbabəyli (Germi)	Əbabəyli (fars. عبابيگلو) — İranın Ərdəbil ostanının Germi şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 322 nəfər yaşayır (68 ailə). Şablon:Gərmi şəhristanı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=767320
Əbasəlt	Əbasəlt və ya tam adıyla Xacə Əbasəlt Əbdüssəlam ibn Saleh ibn Süleyman Herəvi — On iki imam şiələrinin 8-ci imamı Əli ibn Musa ər-Rza, 9-cu imamı Məhəmməd ibn Əli ət-Təqi və 10-cu imamı Əli ibn Məhəmməd ən-Nəqinin səhabəsi. H.Q. 160-cı ildə Mədinə şəhərində anadan olmuşdur. Bəsrə, Kufə, Hicaz, Yəmən kimi ərazilərə səfər etmiş və alimlərdən hədis öyrənmişdir. Ərəb xəlifəsi Abdullah Məmunun hakimiyyəti dövründə 1 il həbsdə olmuşdur. Həbsdən çıxdıqdan sonra bir müddət Herat şəhərində yaşamışdır. H.Q. 236-cı ildə vəfat etmiş və indiki Məşhəd şəhərində dəfn olunmuşdur. Sonralar məzarı üzərində türbə-məscid kompleksi inşa olunmuşdur. "Həzrəti Rzanın (ə) şəhadəti" Həmçinin bax	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=354035
Əbcəd	Əbcəd hesabı – Türk, ərəb və fars ədəbiyyatında bir hadisəni, bir işin tarixini bildirmək üçün işlənən və rəqəmləri hərflərdən ibarət olan hesabdır. Biz orta əsrlərdə müsəlman səyyahların coğrafi kordinatları Əbcəd hesabı ilə verdiyinin şahidi oluruq. Məsələn: Hacı Zeynalabdin Şirvani özünün Riyaz əs-siyahət əsərində Səmərqənd, Konya, Qeysəriyyə və s. şəhərlərin coğrafi kordinatlarını verərkən Əbcəd hesabından istifadə etmişdir. Əbcəd hesabında Ərəb əlifbasının hər hərfi konkret say bildirir; Məsələn, Əlifin (ا) qiyməti 1-dir, Nunun (ن) qiyməti 50-dir:	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=160549
Əbd əs-Səməd	Şirazlı Əbd əs-Səməd (1500, Şiraz – 1593) — XVI əsr İran rəssamı. O, Hindistana köçmüş və Moğol miniatür ənənəsinin qurucu ustalarından biri olmuşdur. Əlavə ədəbiyyat Beach, Milo Cleveland, Early Mughal painting, Harvard University Press, 1987, ISBN 0-674-22185-0, ISBN 978-0-674-22185-7 "Beach, Blair and Bloom": Beach, Milo Cleveland, updated by Blair, Sheila S. and Bloom, Jonathan, "Abd al Samad" in Oxford Art Online, restricted access, accessed 21 February 2011, (see for fuller bibliography). "Cambridge": Beach, Milo Cleveland, Mughal and Rajput painting, Part 1, Volume 3 of The New Cambridge History of India, Cambridge University Press, 1992, ISBN 0-521-40027-9, ISBN 978-0-521-40027-5 Brend, Barbara. "Another Career for Mirza Ali?" in Newman, Andrew J. (ed), Society and culture in the early modern Middle East: studies on Iran in the Safavid period, Volume 1998, Volume 46 of Islamic history and civilisation, BRILL, 2003, ISBN 90-04-12774-7, ISBN 978-90-04-12774-6 Crill, Rosemary, and Jariwala, Kapil. The Indian Portrait, 1560–1860, National Portrait Gallery, London, 2010, ISBN 978-1-85514-409-5 "Grove", Oxford Art Online, Various authors, "Indian sub., §VI, 4(i): Mughal ptg styles, 16th–19th centuries", restricted access, accessed 21 February 2011 Soucek, Priscilla P., "Persian artists in Mughal India", in Muqarnas, Volume 4, 1988, BRILL, ISBN 90-04-08155-0, ISBN 978-90-04-08155-0 Titley, Norah M., Persian Miniature Painting, and its Influence on the Art of Turkey and India, 1983, University of Texas Press, 0292764847	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=716011
Əbdi bəy Şirazi	Əbdi bəy Şirazi (fars. عبدی بیگ شیرازی) və ya Xacə Zeynalabidin Nəvidi (fars. خواجه‌زین‌العابدین‌علی; 19 avqust 1515, Təbriz – 1580, Ərdəbil) — Səfəvi şairi və tarixçisi. Xacə Zeynalabidin 1515-ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. "Ruzi-Rövşən"ə görə, ailəsi əslən İsfahandandır, lakin "İranika Ensiklopediyası"nda Şirazdan olduğu qeyd edilmişdir. Gürcüstan və Ərməniyyəyə səfərlər etmişdir. Təbrizdə Şah Təhmasibin saray dəftərxanasında qulluq etmişdir. Şeirlərinin böyük əksəriyyətini onun istəyi ilə və onun adına yazmışdır. Şeir külliyyatının 55 min beytə yaxın olduğu bildirilir. Məsnəvi janrında daha məharətli olmuşdur. Nizamiyə cavab olaraq üç "Xəmsə" yaratmışdır (birinci: "Məzhəri-əsrar", "Cami-Cəmşidi", "Məcnun və Leyli", "Həft əxtər", "Ayini-İsgəndəri"; ikinci: "Cövhər-i fərd", "Dəftəri-dərd", "Firdövs ül-arifin", "Ənvari-təcəlla", "Xəzain ül-muluk" (yaxud "Xəzain ül-mələkut"); üçüncü: "Rövzət üs-sifat", "Dövhət ül-əzhar", "Cənnət ül-əsmar", "Ziynət ül-övraq", "Səhifət ül-ixlas"). İslam ölkələrində 1570-ci ilə qədərki hadisələri əhatə edən "Təkmilət ül-əxbar" tarixi əsəri, Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin mülkləri və imarətləri barədə "Sərih ül-mülk" kitabı var. "Təkmilət ül-əxbar" daha çox ədəbi xarakter daşıyır. "Səlaman və Əbsal", "Tərəbnamə", "Dibaçət ül-bəyan" əsərlərinin, üç lirik şeirlər divanının əlyazmaları tapılmamışdır. 1580-ci ildə Ərdəbildə vəfat etmişdir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=786171
Əbdi Şirvani	Əbdi Şirvani — Azərbaycan şairi Gözəl xəttat və natiq idi.qəzəl yazan şairdir.bəzilərin fikrincə, şair sofi idi və 975-ci ildə Təbrizdə vəfat etmişdir. Xarici keçidlər [1] Arxivləşdirilib 2012-03-30 at the Wayback Machine	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=216747
Əbdicəmil Nurpeysov	Əbdicəmil Kərim oğlu Nurpeysov (qaz. Әbdіzhәmіl Kәrіmұly Nұrpeyіsov; 22 oktyabr 1924 – 5 fevral 2022, Almatı) — Qazaxıstan-sovet yazıçısı, SSRİ Dövlət mükafatı laureatı (1974). Əbdicəmil Kərim oğlu Nurpeysov 22 oktyabr 1924-cü il tarixində SSRİ respublikalarından olan Rusiya SFSR-nin Türkistan MSSR-nin Aralsk şəhərində (indiki Qazaxıstanın Qızılorda vilayətində yerləşir) anadan olmuşdur. Əslən Alimoğlu boyundandır. İkinci Dünya müharibəsində iştirak etmişdir. O, 1943-cü ildən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvüdür. Yaradıcılığı Əbdicəmil Nurpeysov "Kurlyandiya" (1950, ikinci redaksiyası "İntizarlı gün", 1958) romanı iştirakçısı olduğu İkinci Dünya müharibəsinə həsr edilmişdir. Birinci Dünya müharibəsi və İkinci Dünya müharibəsi illərində Qazaxıstanda baş verən hadisələrdən bəhs edən tarixi-inqilabi "Qan və tər" (1961–1970) trilogiyasının müəllifidr. Müasir mövzuda "İri buz" (kitab 1, 1982) romanı, ədəbi-tənqidi məqalələri ("Düşüncələr" toplusu, 1972), tərcümələri var. Təltif və mükafatlar Əbdicəmil Nurpeysovun layiq görüldüyü təltif və mükafatlar: "Qırmızı Ulduz" ordeni; "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni; "Şərəf nişanı" ordeni; SSRİ Dövlət mükafatı; Qazaxıstan SSR xalq yazıçısı; "Vətən" ordeni. Xarici keçidlər Əbdicəmil Nurpeysov: Sənət əsərləri	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=713819
Əbdul Baqi Bakuvi	Əbdul Baqi Bakuvi (tam adı: Əbdul Baqi Bakuvi) — XV əsr Azərbaycan rəssamı. Rəsim əsəri Türkiyənin Topkapı muzeyində saxlanır. Əbdul Baqi Bakuvi (İstambul, Topxana) miniatür sənətində mühüm yer tuturdu. Tәk vә ikifiqurlu portretlәrdәn ibarәt miniatürlәr çәkmişdir. Əbdul Baqi Bakuvinin әsәrlәri üçün kompozisiya vә fiqurların monumental sәpkidә hәlli, surәtlәrin canlılığı vә ifadәliliyi, tәsvir obyektlәrinin reallığı sәciyyәvidir. “İki әmir” vә “Mehtәr” miniatürlәri orta әsr Azәrbaycan miniatür sәnәtinin nadir nümunәlәrindәndir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=494439
Əbdulhey	Əbdülhey Çoban (1975 – 12 iyun 2014, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialında Kənan Çoban tərəfindən canlandırılan uydurma personaj. Səsləndirmə Oynadığı ilk səhnədə səsləndirməni özü etmişdi. Lakin sonradan personajı Qədir Çermik səsləndirməyə başladı. Bir müddət Qədir Çermiklə anlaşıla bilinməməsinə görə Qurdlar Vadisində bir neçə bölüm Əngin Yüksəl tərəfindən səsləndirildi, daha sonra yenidən Qədir Çermiklə yola davam edildi. Qurdlar Vadisində Əbdülhey "KGT" (Kamu Güvenliği Teşkilatı) adlı çox məxfi kəşfiyyat təşkilatının üzvüdür. Əsl adı Zülfü Yüksəldir. Kəşfiyyatda kod adı "Əqrəb"dir. KGT-nin ikinci nömrəli adamıdır. Elazığlıdır. Uşaqlıqdan dövlət tərəfindən böyüdülüb və Şimali İraqda Ömər qəbiləsinin içinə yerləşdirilib. Daha sonra Aslan Akbəy tərəfindən İstanbula çağırılıb və Polad Ələmdarı qoruması üçün yanına yerləşdirilib. Adı ərəbcədir və orijinal forması "Abd al-Hayy"dır və "canlı/həyatı verən (əl-Hayy) qulu" mənasını verir. Bir müddət sonra ona "KGT" agenti olan və mafiya quruluşuna sızmış Polad Ələmdar adlı adamı qoruyacağı son vəzifəsi verildi. Vəzifəsinə görə Polad Ələmdarın qarşısına zibilçi kimi çıxdı. Bu hadisədən sonra Polad Ələmdar və Əbdülhey çox yaxşı dost oldu. Qurdlar Vadisi Pusquda Əbdülhey "Qurdlar Vadisi" əməliyyatı bitdikdən sonra sol əli olaraq Polad Ələmdarın yanında qaldı. Bir dəfəsində aralarına girib sonradan tərəf dəyişdirmiş olan Hakan və Amerika agentləri tərəfindən işgəncə altında dindirilmiş (Qurdlar Vadisi Pusqu 18-ci bölüm), başqa bir dəfə Aron Feller tərəfindən beyninə dərman verilmiş, yaddaşını itirmiş və Hakanında xidmət etdiyi İsgəndər Böyükə xidmət etmişdir. Daha sonra xilas edilmiş və Doktor Qayə Əbdülheyi müalicə etmişdir. Lakin sonra Polad Ələmdar yaddaşını bərpa edə bilmişdir. Bundan başqa, Əbdülhey (Zülfü Yüksəl) komandanın sakit üzvlərindən biridir, əməliyyatlarda ehtiyatlıdır. Düşünərək hərəkət edir, emosiyalarını çox yaxşı göstərmir və Məmati Başın ölümündən sonra Polad Ələmdarın sağ əli olur. Polad Ələmdarın sirri bildiyi üçün öldürüldüyünü düşünür və bu səbəbdən böyük bir depressiyaya girir. Ancaq Polad Ələmdar ölməmişdir. Yeni ağsaçlı olan Polad Ələmdar Əbdülheyi naib təyin edir və bir müddət sonra qarşısına çıxır. Əbdülhey yaşadığını gizlədən Polada əsəbiləşir və təkliflərini qəbul etmir. Daha sonra barışıb komandaya qayıdır. əbdülhey "Ağsaqqallar" və "KGT"dəki bütün vəzifələrini atıb özünə yeni həyat qurmaq istəyir. Dövlət işlərindən uzaqlaşdıqdan sonra Əbdülhey Qayə ilə evlənir. Amma sonradan etdiyinə peşman olub yenidən Poladın yanına qayıdır. 229-cu bölümdə Mr. Keynin ofisə qoyduğu bombanı görəndə bombanı əlinə alıb uzaqlaşdırmağa çalışır. Lakin o sırada Mr. Keyn bombanı partladır və Əbdülhey ölür. 234-cü bölümdə Akif, Mr. Keynin xəstəxana otağına gəlir və otaqdakı oksigen borusunu partladır. Beləliklə, o, Əbdülheyin qisasını alır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=798383
Əbdulhey Çoban	Əbdülhey Çoban (1975 – 12 iyun 2014, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialında Kənan Çoban tərəfindən canlandırılan uydurma personaj. Səsləndirmə Oynadığı ilk səhnədə səsləndirməni özü etmişdi. Lakin sonradan personajı Qədir Çermik səsləndirməyə başladı. Bir müddət Qədir Çermiklə anlaşıla bilinməməsinə görə Qurdlar Vadisində bir neçə bölüm Əngin Yüksəl tərəfindən səsləndirildi, daha sonra yenidən Qədir Çermiklə yola davam edildi. Qurdlar Vadisində Əbdülhey "KGT" (Kamu Güvenliği Teşkilatı) adlı çox məxfi kəşfiyyat təşkilatının üzvüdür. Əsl adı Zülfü Yüksəldir. Kəşfiyyatda kod adı "Əqrəb"dir. KGT-nin ikinci nömrəli adamıdır. Elazığlıdır. Uşaqlıqdan dövlət tərəfindən böyüdülüb və Şimali İraqda Ömər qəbiləsinin içinə yerləşdirilib. Daha sonra Aslan Akbəy tərəfindən İstanbula çağırılıb və Polad Ələmdarı qoruması üçün yanına yerləşdirilib. Adı ərəbcədir və orijinal forması "Abd al-Hayy"dır və "canlı/həyatı verən (əl-Hayy) qulu" mənasını verir. Bir müddət sonra ona "KGT" agenti olan və mafiya quruluşuna sızmış Polad Ələmdar adlı adamı qoruyacağı son vəzifəsi verildi. Vəzifəsinə görə Polad Ələmdarın qarşısına zibilçi kimi çıxdı. Bu hadisədən sonra Polad Ələmdar və Əbdülhey çox yaxşı dost oldu. Qurdlar Vadisi Pusquda Əbdülhey "Qurdlar Vadisi" əməliyyatı bitdikdən sonra sol əli olaraq Polad Ələmdarın yanında qaldı. Bir dəfəsində aralarına girib sonradan tərəf dəyişdirmiş olan Hakan və Amerika agentləri tərəfindən işgəncə altında dindirilmiş (Qurdlar Vadisi Pusqu 18-ci bölüm), başqa bir dəfə Aron Feller tərəfindən beyninə dərman verilmiş, yaddaşını itirmiş və Hakanında xidmət etdiyi İsgəndər Böyükə xidmət etmişdir. Daha sonra xilas edilmiş və Doktor Qayə Əbdülheyi müalicə etmişdir. Lakin sonra Polad Ələmdar yaddaşını bərpa edə bilmişdir. Bundan başqa, Əbdülhey (Zülfü Yüksəl) komandanın sakit üzvlərindən biridir, əməliyyatlarda ehtiyatlıdır. Düşünərək hərəkət edir, emosiyalarını çox yaxşı göstərmir və Məmati Başın ölümündən sonra Polad Ələmdarın sağ əli olur. Polad Ələmdarın sirri bildiyi üçün öldürüldüyünü düşünür və bu səbəbdən böyük bir depressiyaya girir. Ancaq Polad Ələmdar ölməmişdir. Yeni ağsaçlı olan Polad Ələmdar Əbdülheyi naib təyin edir və bir müddət sonra qarşısına çıxır. Əbdülhey yaşadığını gizlədən Polada əsəbiləşir və təkliflərini qəbul etmir. Daha sonra barışıb komandaya qayıdır. əbdülhey "Ağsaqqallar" və "KGT"dəki bütün vəzifələrini atıb özünə yeni həyat qurmaq istəyir. Dövlət işlərindən uzaqlaşdıqdan sonra Əbdülhey Qayə ilə evlənir. Amma sonradan etdiyinə peşman olub yenidən Poladın yanına qayıdır. 229-cu bölümdə Mr. Keynin ofisə qoyduğu bombanı görəndə bombanı əlinə alıb uzaqlaşdırmağa çalışır. Lakin o sırada Mr. Keyn bombanı partladır və Əbdülhey ölür. 234-cü bölümdə Akif, Mr. Keynin xəstəxana otağına gəlir və otaqdakı oksigen borusunu partladır. Beləliklə, o, Əbdülheyin qisasını alır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=794810
Əbdulmanaf Ələkbərov	Ələlkbərov Əbdulmanaf Məşədi Məmməd Bağır oğlu (1872–1932) - Azərbaycan dənizçisi, 1-ci rütbəli kapitan, Rusiya imperiyasının donanmasında xidmət etmiş ilk azərbaycanlı kapitanlarından biridir. İçəri şəhərin Qala küçəsi 22 ünvanında yerləşən və "Ələkbərovların evi" kimi tanınan tarixi bınanın inşa edəni və sahibi olmuşdur. . Əbdulmanaf Ələkbərov 1872 il, yanvarın 15-də, Bakının İçəri Şəhərində atasının 1860-ci illərdə tikdirdiyi ikimərtəbəli evdə dünyayğa göz açmışdır. Atası Məşədi Məmməd-Bağır tacir idi və sahib olduğu yelkənli gəmi vasitəsi ilə Xəzəryanı ölkələrlə dəniz ticarəti aparırdı. . Əbdulmanafın Məmməd Sadıq və Müseyib adlı qardaşları var idi. 1903-ci ildə üç qardaş Əbdulmanafın təşəbbüsü ilə atalarının evi yerində, Qala küçəsi 22 ünvanında yerləşən və "Ələkbərovların evi" kimi tanınan daha iri və yaraşıqlı bina tikdirmişlər. 1888 ildə Əbdulmanaf Ələkbərov Bakı Xalq Turgenev Məktəbini bitirmişdir. Təhsilini davam etdirərək, 1893 ildə Bakı Dənizçilik Məktəbinin diplomunu aldı, əvvəlcə şturman, sonra isə şkiper və kapitan rütbələrini qazandı. 1912 ildə isə müvəffəqiyyətlə Sankt-PeterburqDənizçilik Məktəbini bitirdi. Xəzər və Baltik dənizlərində xidmət edirdi. 1899-cu ildə o, Xəzərdə batmış yelkənli "Aleksandr" gəmisinin dənizçilərini xilas etdiyinə görə Rus İmperatorunun fəxri Fərmanı ilə təltif olundu. 1912-1914-cü illərdə iri rus donanmasının Volqa-Don kanalı vasitəsi ilə Baltik dənizdən Xəzər dənizinə gətirilməsinə rəhbərlik etmişdir. Xalq Cümhuriyyəti dövründə ticarət donanması ilə bağlı məsələlər üzrə hökumətdə məsləhətçi qismində çalışdşı. O, müstəqil respublikaya həsr etdiyi şeirləridən birində yazırdı ki, "Şərqdə məzlumlara hər gün və hər an, Yol göstərəcək tək Azərbaycan!" Bolşeviklər hakimiyyətə gəldikdən sonra Ələkbərov işdən çıxarıldı, sonra isə ona sahildə ikincidərəcəli iş tapşırıldı, və o bu işdə ömrünün sonuna qədər (1932) çalışdı .	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=600298
Əbdurrəhman Avtorxanov	Əbdurrəhman Qenazoviç Avtorxanov (25 oktyabr 1908, Çeçenistan – 24 aprel 1997, Münxen) — Sovetoloq, yazıçı, publisist və ictimai xadim, siyasi elmlər doktoru, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü (Böyük Vətən müharibəsindən əvvəl), dissident. Avtorxanov İkinci Dünya müharibəsi illərində Almaniya tərəfinə əsir düşmüş, Nasistlərin himayə etdiyi Şimali Qafqaz Milli Komitəsinə qoşulmuşdur, kollaborationist "Qəzavat" qəzetinin baş redaktoru idi. Çeçen-İnquş MSSRnın fəxri vətəndaşı.Gəncliyində partiya elitasına daxil olmuşdu. 1937-ci ildə həbs olundu, lakin iki dəfə məhkəmə tərəfindən bəraət aldı. Müharibədən sonra o, Amerika Hərbi Akademiyasının professoru və onun Elmi Şurasının sədri idi. SSRİ tarixi və onun idarəetmə sisteminə dair bir sıra kitabların müəllifidir. Əbdurrəhman Avtorxanovun ilk illəri doğulduğu Nijni Naur (indiki Nadterek rayonu) kəndində keçib. Xatirələrinə görə 1909-cu ilin ortaları ilə 1910-cu ilin ortaları arasında anadan olmuşdur. 85. O, eyni vaxtda kənd rus (5 sinif) və ərəb (mekteb) məktəblərində təhsil almışdır. Məktəbi bitirdikdən sonra təhsilini yerindəcə yalnız müsəlman ilahiyyat seminariyasında — mədrəsədə davam etdirə bildi. Lakin dünyəvi ədəbiyyat oxuduğu üçün mədrəsədən qovulub. 1923-cü ildə evdən qaçaraq Qroznıya gedib. O, Qroznı uşaq evinə daxil olanda "Avtorxanov" soyadını almışdır. Yeddinci sinifdən sonra rayon partiya məktəbinə daxil olub, burada "partiya quruculuğu", "xozstroy" və s. kimi xüsusi fənləri oxuyub. Bitirdikdən sonra fəhlə məktəbinə daxil olub. Avtorxanovun partiya üzvlüyü 1927-ci ildən başlayır. Həmən il o, Sov.İKP (b)-yə daxil olub və fəhlə fakültəsini bitirmədən, Çeçenistan partiya təşkilatının tövsiyəsi ilə Moskva Qırmızı Professorlar İnstitutunun (İKP) hazırlıq kurslarına daxil edilib. 1937-ci il iyulun 31-dən avqustun 1-nə keçən gecə Çeçenistanda 14 min nəfər və ya respublikanın ümumi əhalisinin 3%-i həbs edildi. Lakin o, məhkəmə də bəraət aldı. 1940-cı il martın 19-da məhkəmə ona bəraət verdi. Lakin NKVD hökmə etiraz edir və o, yalnız 1940-cı il mayın 19-da azadlığa buraxılır. 1942-ci ildə o, almanlar tərəfinə keçir. Almaniya Avtorxanov Şimali Qafqaz Milli Komitəsinə qoşulmuşdur və "Qəzavat" qəzetinin baş redaktoru idi. 1945-ci ilin aprelində Avtorxanov Berlini tərk edərək ABŞ işğal zonasına keçdi. Uzun illər ABŞ-da yaşamış, antisovet təbliğatı aparmışdır. Alim və professor olmuşdur. Qərbdə SSRİ üzrə ən yaxşı mütəxəssislərdən sayılırdı. 1980-ci illərin sonu — 1990-cı illərin əvvəllərində Avtorxanovun əsərləri SSRİ-də fəal şəkildə nəşr olunmağa başladı, onun şəxsiyyəti vətənində, Çeçenistan-İnquşetiyada xüsusi maraq doğurdu. Sovet İttifaqının dağılmasından bir neçə ay əvvəl 1991-ci ildə Avtorxanov Çeçen-İnquş MSSR-in fəxri vətəndaşlığını aldı. Avtorxanov 1990-cı illərdə Çeçenistanda baş verən hadisələrlə fəal maraqlanırdı. 24 aprel 1997-ci ildə Almaniyada vəfat etmişdir. Xarici keçidlər "Stalin and the Soviet Communist Party" online text Interview with Abdurakhman Avtorkhanov (Russian) Biographical Entry	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=727048
Əbdurrəhman ibn Ovf	Əbdurrəhman ibn Ovf (581–652, Abdurrahman bin Avf bin Abd-i Avf bin Hars bin Zühre bin Kusey) 581-ci ildə Məkkə şəhərində anadan olmuşdur. Atası Ovf (Afv) mənsub olduğu Zührə ailəsi Qüreyş qəbiləsindəndir. Anası Şifadır. Əsl adı Əbdülkabedir. Əbu Bəkrin dəvəti ilə müsəlman olmuş və müsəlman olduqdan sonra Məhəmməd adını Əbdurrəhman qoymuşdur.İslamı qəbul edən ilk 8 səhabədən biridir. İslam Peyğəmbəri tərəfindən cənnətlə müjdələnən 10 səhabədən biridir. Məkkədən müsəlmanlara edilən əziyyətlərdən qurtarmaq və Həbəşistan kralına İslamı izah etmək məqsədilə bir sıra mühacirlə birlikdə Həbəşistana göndərilmişdir. Geri döndükdən sonra Bədr döyüşünə qatıldı. İlk xəlifə Əbu Bəkr ölərkən onu Ömər ibn Xəttabdan sonra 3-cü xəlifə olaraq göstərdi. Ömər ibn Xəttab ölərkən yerinə 7 adamı seçdi və onlardan biri Əbdurrəhman idi. 652-ci ildə Osman ibn Əffanın dövründə 72 yaşında vəfat etdi. Qəbri Levant (Amman, İordaniya) yaxınlığındadır.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=415415
Əbdus Salam	Məhəmməd Əbdus Salam (Pəncab, Urdu: محمد عبد السلام; oxunuşu [əbd̪ʊs səlɑm]; d. 29 Yanvar 1926 - ö. 21 Noyabr 1996 ), Elektrozəif qüvvət ilə əlaqədar işlərə verdikləri töhfələrinə görə 1979-cu ildə fizika üzrə Nobel Mükafatını alan nəzəri fizikdir. Özü Nobel mükafatı qazanan ilk Pakistanlı və Misirli Ənvər Sədatdan sonra Nobel mükafatı qazanan ilk müsəlman olmaqla birlikdə bu fənn sahəsində bu mükafatı qazanan ilk müsəlman olmuşdur. Salam 1960-cı ildən 1974-cü ilə qədər Pakistan hökumətində elm məsləhətçisi kimi fəaliyyət göstərmişdir və bu əhəmiyyətli rol Pakistanın infrastrukturuna böyük töhfələr vermişdir. Salam nəzəri və parçacıq fizikasında əhəmiyyətli inkişaflarından və verdikləri töhfələrinə məsul olmanın yanında ölkəsindəki elmi araşdırmaları ən yüksək səviyyəyə çıxarmaqla da öhdəçilikli olmuşdur. Salam SUPARCOnun yaradıcı müdiri idi və Pakistan Atom Enerji Komissiyasında (PAEC) Nəzəri Fizika Qrupunun rəhbərliyində çalışmışdır. Elm məsləhətçisi olaraq Salam nüvə enerjisinin sülh üçün istifadə edilməsində və 1972-ci ildə Pakistanın atom bombasını inkişaf etdirməsində tamamlayıcı bir rol oynamışdır və onun nəzarətində çalışan elm adamları tərəfindən bu proqramın "elmi atası" olaraq göstərilmişdir. 1974-cü ildə Pakistan Parlamenti Əhmədiyyə Müsəlman Birliyinin kafir olduğunu bəyan edən sənədi nəşr etdikdən sonra Salam ölkəsindən etirazlarla ayrıldı. Ölümündən sonra belə ölkəsinin ən nüfuzlu elm adamlarından sayıldı. 1998-ci ildə Pakistanın nüvə testlərindən sonra Pakistan hökuməti Salamın xidmətlərini şərəfləndirmək üçün onun xatirəsinə bir xatirə pulu basdırmışdır. Salamın ən böyük və diqqətə layiq fəaliyyətləri arasına Pati-Salam modeli, maqnetik foton, vektor Meson, Böyük Birləşmə qaydası, super simmetrik işləri və ən əhəmiyyətlisi Elektrozəif qüvvət nəzəriyyəsi də daxildir ki, bu fizika sahəsindəki ən prestijli mükafatı - Fizika üzrə Nobel Mükafatını qazanmasına səbəb olmuşdur. Salam kvant sahəsi teoreminə və London Imperial Kollecində riyaziyyatın inkişafına böyük töhfələr vermişdir. Şagirdi Riazuddin ilə Salam müasir neytron nəzəriyyəsinə, neytron ulduzları və quru dəliklərə, həmçinin kvant mexanikasını modernləşdirməyə və kvant sahəsi teoriminə böyük töhfələr vermişdir. Bir müəllim və elm dəstəkçisi olaraq Salam Pakistanda riyazi və nəzəri fizikanın qurucusu və atası, öz dövründə də baş nazirin elm məsləhətçisi olaraq tanınır. Pakistanlı fizikaçıları Fizika Birliyinə toplayaraq dünyaya çox böyük töhfələr vermişdir. Öldüyü ana qədər bezmədən, usanmadan fizikaya töhfələrini və Üçüncü Dünya ölkələrində elmin irəliləməsinə olan dəstəyini geri çəkməmişdir. Gəncliyi və təhsili Əbdus Salam Çaudhri Məhəmməd Hüseyn və Hacira Hüseynin oğlu olaraq bir Əhmədi Pəncabi Rajput ailədə dünyaya gəlmişdir. Ailəsi islama 12. əsrdə keçmişdir və köklü dini ənənələrə və öyrənmə eşqinə sahib idilər. (Babası Gül Məhəmməd, dindar bir alim olmaqla yanaşı bir fizik idi.) Salamın atası Pəncab Steytin Təhsil bölməsində dolanışıqlarını əkinçiliklə təmin edən kasıb bir məhəllədə təhsil məmuru kimi fəaliyyət göstərmişdir. Salam 14 yaşında Pəncab Universitetinin ixtisas imtahanında o günə qədərki ən yüksək qiyməti almışdır. Lahorda, Pəncab Steytdəki Government College Universitetindən tam təqaüd qazanaraq Urdu və İngilis ədəbiyyatı sahəsinə keçmişdir, lakin çox keçmədən istədiyi sahə olaraq riyaziyyatı seçmişdir. Salamın müəllimləri Salamın ingilis dili müəllimi olmasını istəyirdi, amma Salam riyaziyyat sahəsində qərar etdi. Dördüncü sinif şagirdi olaraq tezisini riyaziyyatdan Srinivasa Ramanujanın problemi üzərində nəşr etdirmiş və ilk dərəcəsini 1944-cü ildə Riyaziyyat sahəsində almışdır. Atası onun Hind Vətəndaş Xidmətinə qatılmasını istəyirdi. O günlərdə Hind Vətəndaş Xidməti yeni məzunların və vətəndaş cəmiyyətində əhəmiyyətli yerə sahib olan ictimai vətəndaşların ən çox istədikləri yer idi. Atasının istəyinə hörmət edərək Salam şansını Hind Dəmiryollarından yana çəkdi, lakin kiçik yaşlarından bəri göz qüsuru olduğundan və eynək istifadə etdiyindən bu vəzifə üçün uyğun deyildi. Vəzifəyə alınmamasında yalnız bu da deyil, dəmiryol mühəndislərinin girdiyi mexaniki testini keçməməsinin və çox gənc olmasının da təsiri olmuşdur. Bu səbəblə iş müraciətini geri götürmüşdür. Lahorada ikən Government College Universitetindən məzun olmaq üçün təhsilini davam etdirmişdir. Riyaziyyatdakı dərəcəsini 1946-cı ildə Government College Universitetindən aldı. Eyni il Kembricdə Aziz John Kollecindən təqaüd qazandı. 1949-cu ildə B.A dərəcəsini riyaziyyat və fizika sahəsində Double First-Class Honours ilə tamamlamışdır. 1950-ci ildə ən çox bəyənilən doktorluq dissertasiyasından əvvəl fizikaya töhfələrindən ötəri Kembric Universiteti tərəfindən Smit Mükafatına layiq görüldü. Lisenziyaları tamamladıqdan sonra Fred Hoyl Salamı təcrübi fizika sahəsində iş etmək üçün Kavendiş Labarotoriyasına dəvət etmişdir, lakin Salamın uzun müddət təcrübə nəticəsində gözləyərək uzun təcrübələr icra etməsinə səbri yox idi. Salam Canqa, Pəncaba geri döndü və təqaüd qazanmasının ardından Birləşmiş Krallığa doktorluq dissertasiyasını etmək üçün getmişdir. PhD dərəcəsini nəzəri fizika sahəsində Kembric Kavendiş Laboratoriyasında götürdü. Doktorluq dissertasiyası kvant elektrodinamikası ilə əlaqədar əhatəli və təməl işlər ehtiva edirdi. Onun 1951-ci ildə nəşr etdiyi bu tezisi dünya çapında olduqca diqqət çəkmişdi və bunun nəticəsində Adams Mükafatını qazanmışdı. Aspirantura işləri əsnasında müəllimləri Dirak və Riçard Feynman kimi alimlərin həll edə bilmədiyi çətin bir problemi bir il içərisində həll etməsi üçün ona şöhrət qazandırdı. Salam altı ay içində Meyson qaydası ilə problemə bir həll tapdı. Kavendiş laboratoriyasında gətirdiyi bu həll ilə Bes, Oppenheymer və Dirakın diqqətlərini çəkməyi bacardı. Akademik karyerası 1951-ci ildə aspiranturadan sonra Salam eyni dövr ərzində 1954-cü ilə qədər Riyaziyyat professoru olaraq Hökumət Kolleci Universitetində qaldı, sonra Pəncab Universiteti Riyaziyyat Bölməsi Başçısı və professoru da oldu. Salam lisenziya dərsinin bir hissəsi olaraq kvant mexanikasında dərsvermə və universitet tədrisini yeniləmək üçün çalışdı. Bu vəziyyət rektor müavini tərəfindən bəyənildi və Salam bir axşam nizamlı tədris planı xaricində Kvant mexanikası dərsini öyrətmək üçün qərarlaşdırıldı. Salam universitetdə qarışıq populyarlıq vəziyyətiylə qarşı-qarşıya olarkən, bu vəziyyət xüsusilə özü tərəfindən təsirlənmiş və şagirdlərinin təhsilinə nəzarət etməyə başlamışdı. Nəticə olaraq, Riazuddin Kembric Universitetində yalnız Lahore altında lisenziya və magistr səviyyəsində Salam iş imtiyazına sahib olmuş, şagird və aspiranturadan sonra səviyyədə qalmışdır. 1953-cü ildə Salamın həmkarları güclü müxalifətlə qarşı-qarşıya gəldi, Salam Lahorda bir araşdırma institutu qura bilmədi. 1954-cü ildə Salam təqaüdünü aldı və Pakistan Elmlər Akademiyasına köhnə yoldaşlarından biri üzv oldu. 1953-cü ildə Lahor qiyamları nəticəsində Salam Kembricə geri döndü və Əziz Conun Kollecinə qatıldı və 1957-ci ildə riyaziyyat professoru olaraq vəzifə aldı, o Londonda Imperial Collegeə dəvət edildi və Paul Matteus Imperial Collegedə Nəzəri Fizika sahəsini qurmaq üçün getdi . Zaman keçdikcə bu sahə Steven Weinberg, Tom Kibble, Gerald Guralnik, CR Hagen, Riazuddin və Con Ward kimi tanınmış fiziklərin daxil olduğu nüfuzlu araşdırma hissələrindən biri oldu. 1957-ci ildə Pəncab Universiteti Zərrəcik fizikasına verdikləri töhfələrinə görə Fəxri həkim və Salam ilə görüşdü. Müəllimi köməyiylə eyni il Salam Pakistan tələbələri üçün təqaüd proqramı hazırladı. Salam Pakistan ilə güclü bağlarını mühafizə etdi və zaman-zaman ölkəsini ziyarət etdi. Kembric və Imperial Collegedə nəzəri fiziklər ilə bir qrup qurdu, əksəriyyətini Pakistanlı tələbələr meydana gətirdiyi müşahidə edildi. 1959-cu ildə gənc J.Robert Oppenheymer ilə bir araya gəldi, Prinston Universitetində bir təqaüd aldı və 33 yaşında Royal Society Fellow adını aldı və Salam neytrinlərin üzərində etdiyi araşdırma işlərini təqdim etdi . Oppenheymer və Salam elektrodinamika haqqındakı problemləri və bunların həll təməli üçün görüşdülər. Onun xüsusi və fərdi assistenti Jean Bouckley oldu. 1980-ci ildə Salam Banqladeş Elmlər Akademiyası üzvü oldu. Şəxsi həyatı Salam yaşadığı müddət içərisində ictimai və xüsusi həyatı ayrı tutulan olduqca xüsusi bir fərd oldu. Salam iki dəfə evləndi; ilk yoldaşından üç qızı və bir oğlu, ikinci yoldaşından da bir oğlu və bir qızı dünyaya gəldi. İkinci yoldaşı Conson ilə Londonda 1968-ci ildə evləndi. Professor Dame Lui Conson, Oxford Universiteti Molekulyar Biofizikanın köhnə professoru idi. Salam "dindar bir Müsəlman olaraq bilinirdi" və elmi işlərinin əsas hissəsi olaraq dinini göstərmişdi, eyni zamanda Əhmədiyyə Müsəlman Cəmiyyətinin də bir üzvü idi. O zamanlar: "Bizim nəsil Tanrının dizaynının bir hissəsi, bir lütf və təvazökar bir ürək ilə şükür edib mənə verilən bu lütfü imtiyazlı qılıram, ancaq Qurani Kərim Allahın yaratdığı qanunların növlərini əks etdirmək üçün bizə əmr edir." demişdir. Ardından belə demişdir: Bu əslində bütün fiziklərin inancı; dərin axtardığımız, daha çox maraq və həyəcan eşitdiyimiz, daha parlaq baxışlar üçün olduğunu düşündüyümüz mənəvi gücdür. Xarici keçidlər Abdus Salam (1926-1996, Fizik Nobel 1979) Arxivləşdirilib 2014-11-13 at the Wayback Machine AEC)	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=437238
Əbduyi dialekti	Əbduyi dialekti (kürd. عبدویی) — Əbduyi kəndində danışılan Qərbi İran dili. İranın Kazirun şəhərindən 36 kilometr uzaqlıqdadır. 2004-cü ildə kənddə təsərrüfatların sayı təqribən 120 idi. Əksər tədqiqatçılar dialekti kürd dili kimi müəyyən edirlər. Əlavə ədəbiyyat Mahamedi, H., 1979. On the verbal system in three Iranian dialects of Fârs, in Studia Iranica, VIII, 2, 277–297.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=831002
Əbdücəlil Həşimov	Əbdücəlil Həşimov 1 yanvar 1944-cü ildə Tacikistan SSR-in Leninabad rayonunun Kastakoz kəndində anadan olmuşdur. 1961-ci ildə orta məktəbi bitirmiş, 1961–1963-cü illərdə doğma kəndində konserv zavodunda klubda musiqi müəllimi işləmişdir. 1963–1994-cü illərdə Tacikistan SSR Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən "Şaşmakom" ansamblının solisti-vokalçısı olmuşdur. 2000–2005-ci illərdə Tacikistan Dövlət Konservatoriyasının kafedrasının dosenti, 2005-ci ildən professor.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=765633
Əbdül-Bəha Abbas	Əbdül-Bəha (23 may 1844, Tehran, Qacar dövləti – 28 noyabr 1921, Hayfa, Britaniya Fələstini[d]) — Bəhai dininin peyğəmbəri Bəhaullahın böyük oğludur. 1892-ci ildə Əbdül-Bəha atasının vəsiyyətinə əsasən onun varisi və Bəhai dinin ondan sonrakı rəhbəri təyin olunur. O Tehranda əsilzadə ailəsində anadan olmuşdur, belə ki babası Mirzə Abbas Nuri Fətəli şah Qacarın vəziri olmuşdur. 8 yaşı olarkən atası Bəhaullah həbs olunur və ailənin bütün əmlakı müsadirə olunur. 4 ay sonra atasının İrandan sürgün olunması ilə Bağdada gəlirlər və 9 il burada yaşayırlar. O artıq kiçik yaşlarından atasına sədaqət göstərirdi və yeniyetməlik dövründə isə onun katibi olaraq xidmət edirdi. 1863-cü ildə atasının İstanbula, sonra Ədirnəyə və daha sonra da Əkkaya sürgün edilməsi ilə Əbdül-Bəha da ailə üzvü olaraq eyni taleyi yaşayır. 1908-ci ildə 40 illik həbs və sürgün həyatından sonra Gənc Türklər tərəfindən azad edilir. Bundan sonra Əbdül-Bəha Bəhai dinini yaymaq üçün Qərbə, Avropa və Amerika Birləşmiş Ştatlarına səfər edir. Bəhailər üçün Əbdül-Bəha Bəhai dininin 1892–1921-ci illər üçün rəhbəri, Bəhai müqəddəs yazılarının səlahiyyətli və qüsursuz şərhçisi, həmçinin kamil insan nümunəsi kimi qəbul edilir. Həyatının erkən dövrləri Bəhaullahın böyük oğlu Əbdül-Bəha 1844-cü il mayın 23-də (hicri 1260, Cəmadiyələvvəl ayının 5-i), Babın Molla Hüseynə Öz Missiyasını açıqladığı həmin gecə anadan olmuşdur. Əsl adı Abbasdır. Ailəsi əsilzadə olduğuna görə, Əbdül-Bəhanın uşaqlığı bacısı Bəhiyyə və qardaşı Mehdi ilə birgə xoşbəxt və rahatlıq içində keçmişdir. Uşaqlığında həmçinin atası və anasının öz evlərini yoxsullar, kimsəsizlər və xəstələr üçün açması, onlara yardım etməsi fəaliyyətlərinə şahid olmaqla keçmişdir.Əbdül-Bəha uşaqlığında azacıq sistemsiz təhsil ala bilmişdir. O zaman əsilzadə ailələrin uşaqları məktəbə (mədrəsəyə) göndərilməzdi. Bu kimi uşaqlar öz evlərində müqəddəs kitabı, ədəbiyyatı, xəttatlığı və təməl riyaziyyatı öyrənərdilər. Bu uşaqlar daha çox digər ailə üzvləri kimi dövlət məmuru kimi hazırlanardılar. Əbdül-Bəha da 7 yaşından bir il müddətinə bu cür qeyri-rəsmi təhsil almışdır. Sürgün həyatı ərzində anası və əmisi ona bacardıqları təhsili vermişlər. Lakin ümumi olaraq təhsil və təlimini o atasına borcludur. Əbdül-Bəha bu ağır şərtlər altında böyüsə də, 1890-cı ildə Fələstinə səfər edən britaniyalı alim, şərqşünas Eduard Qranvil Braun onu belə təsvir edirdi: "nitqində bəlağətli, arqument gətirməkdə hazırlıqlı, təsvir etməkdə sərrast, yəhudi, xristian və müsəlmanların müqəddəs yazılarına yaxşı bələd və onları bir-birilə uzlaşdırmağı bacaran".Əbdül-Bəhanın 7 yaşı olanda o vərəmə yaxalanır və gözlənilir ki, öləcək. Baxmayaraq ki, xəstəlik sovuşur, lakin onun fəsadları həyatının axırınadək qalır. Əbdül-Bəhanın uşaqlığında ona ən çox təsir edən hadisələr, atasının həbs edilərək Siyah-Çala salınması, bütün əmlaklarının əllərindən alınması və babi kimi tanındıqlarına görə bu kiçik yaşında öz həmyaşıdlarının diskriminasiyasına məruz qalması idi. 1853-cü ilin yanvarında atası Bəhaullah Tehranda həbsdən buraxılıb dərhal Osmanlıya sürgün olunanda Əbdül-Bəha da onunla birgə Bağdada gedir və onlar aprel ayında gəlib bura çatırlar. Səfər zamanı Əbdül-Bəha donmaqdan əziyyət çəkir. Bağdaddakı ilk ildə babi icmasında Bəhaullahın ögey qardaşı Mirzə Yəhyanın yaratdığı fitnə-fəsad səbəbindən Bəhaullah ara sakitləşsin deyə hər kəsi tərk edərək çıxıb gedir. Mirzə Yəhya bu fitnə-fəsadı Bəhaullahın ətrafında yaradırdı, bu səbəbdən o uzaqlaşır. Bəhaullah tam 2 il Süleymaniyə dağlarında yalnız yaşayır. Bu illərdə anası Asiyə onun təlim-tərbiyəsi ilə ciddi-cəhdlə məşğul olur. Əbdül-Bəha həddi büluğa çatmamış (yaxın şərqdə bu 14 yaş kimi qəbul olunur) atasının olmaması səbəbindən ailə məsuliyyətlərini öz üzərinə götürməyə başlayır. Əbdül-Bəha oxumaqla çox məşğul olar, o dövrdə kitabların üzünü köçürtmək adət olduğundan çox vaxtını Babın yazılarını oxuyub üzünü köçürərdi. 1856-cı ildə Sufi şeyxləri vasitəsilə şəhərə qeyri-adi bir dərviş haqqında xəbərlər yetişdi və ailə bunun Bəhaullah olacağını güman edərək adamlar göndərdi. Mart ayında Bəhaullah geri qayıtdı. Əbdül-Bəha tezliklə atasının katibi və qalxanı oldu. Əbdül-Bəha tədricən yeniyetməlikdən böyüdü və gənc bir oğlan oldu. Xeyirxah və lütfkar biri kimi tanınmağa başladı. Yetkinlik yaşına çatmış Əbdül-Bəha tez-tez Bağdadın məscidlərində ruhani mövzuları və kitabları müzakirə edərkən görünərdi. Sufi şeyxi Əli Şövkət Paşa Bəhaullahdan "mən gizli bir xəzinə idim…" hədisinin açıqlamasını istəyəndə, Bəhaullah bu sualı Əbdül-Bəhaya yönəldir və o da bu barədə öz şərhini qələmə alır. Əli Şövkət Paşa 11000 söz həcmi olan bu şərhi oxuduqda, onu çox yüksək qiymətləndirdi və inana bilmirdi ki, bunu 15–16 yaşlı bir gənc yazıb. 1863-cü ilin aprelində Bəhaullah "Rizvan bağı" adlanan yerdə elan etdi ki, o Allahın zühurudur və Babın vəd verdiyi "Allahın zahir edəcəyi kəs"dir. Deyilənə görə Bəhaullah öz iddiasını ilk olaraq Əbdül-Bəhaya açıb. İstanbul və Ədirnə 1863-cü ilin aprelində Bəhaullah İstanbul çağırılır və beləliklə 19 yaşlı Əbdül-Bəha və bütün ailə üzvləri 110 gün sürəcək səfərə çıxırlar. İstanbula səfər çox yorucu idi və Əbdül-Bəha səfər boyu sürgünlərin qidalanması məsuliyyətini götürmüşdü. Məhz bu dövr idi ki, onun şəxsiyyəti haqqında bəhailər arasında fikir formalaşırdı. Daha sonra Bəhaullahın nazil etdiyi "Budaq Lövh"ündə o özü da oğlunun keyffiyyətləri və məqamını ucaldır.Onlar İstanbuldan tezliklə Ədirnəyə göndərilirlər. Ədirnədə Əbdül-Bəha ailəyə nisbi rahatlıq təmin edən şəxs qismində idi — xüsusilə də anasına. Bu ərəfədə Əbdül-Bəha öz yerliləri tərəfindən "Ağa", şəhərdə isə "Əfəndi" (cənab mənasında) olaraq çağırılmağa başlanır. Bəhaullah isə yazılarında onu "Allahın sirri" adlandırır. "Allahın sirri" ifadəsindən bəhailərin başa düşdüyü budur ki, Əbdül-Bəha Allahın elçisi deyil, amma onun şəxsiyyətində insan təbiəti ilə fövqəlbəşəri bilik və kamillik birləşmiş və ahəng əmələ gətirmişdir. 4 il yarım Ədirnədə qaldıqdan sonra hökumət əvvəlcə Bəhaullahı ailəsindən ayıraraq sürgün etmək qərarına gəlir və bu Əbdül-Bəhanın ciddi-cəhdlərindən sonra ailə bütöv olaraq Əkkaya sürgün edilir. Artıq 24 yaşında Əbdüı-Bəha atasının əsas təmsilçisi, həmçinin Bəhai icmasının görkəmli üzvü idi. Bəhaullah və ailəsi Əkka cəza koloniyasına sürgün edilərkən gözlənti bu idi ki, ailə burda tamamilə tələf olub izi-tozu qalmayacaq. Bu yeni səfər ailəni və sürgünləri böyük əziyyətlə qarşı-qarşıya qoydu. Onlar yerli əhali tərəfindən düşməncə qarşılandılar, atası və bacısı ağır xəstələndi. Əbdül-Bəha bir qədər dərman təmin edə bildi və xəstələrlə məşğul olmağa başladı. Bəhailər nəcis və kirlə örtülü dəhşətli şəraiti olan kameralara salındılar. Əbdül-Bəha özü də dizenteriyaya tutuldu, ona qarşı simpatiyası yaranmış əsgər həkimin onu müalicə etməsinə icazə verdi. Əhali onlardan uzaq gəzirdi, əsgərlər də onlarla bu cür davranırdı. Əbdül-Bəhanın gənc qardaşı Mirzə Mehdinin 22 yaşında qəfil ölümü əhvalları bir az da korladı. Əkkadakı sonrakı dövrlər Əbdül-Bəha tədricən kiçik bəhai sürgünləri icması ilə xarici dünya arasında münasibətlər məsuliyyətini öz üzərinə götürür. Bəhailərin fikrincə, onun Əkka əhalisi ilə qurduğu münasibətlər bəhailərin təqsizliyinə inamı artırdı və beləliklə bəhailərin həbs şəraiti dəyişməyə başladı.</ref> Mirzə Mehdinin ölümündən 4 ay sonra ailəyə Abbudun evinə köçüb orda yaşamağa icazə verildi.</ref> Əkka əhalisi getdikcə bəhailərə daha çox ehtiram göstərməyə başladılar, xüsusilə də, Əbdül-Bəhaya. Əbdül-Bəha ailəsi üçün evlər kirayə götürməkdə razılıq almağa nail oldu və ailə daha sonra 1879-cu ildə Bəhci evinə köçdü. Əbdül-Bəha nəhayətdə cəza koloniyasında çox şöhrət qazandı və çoxlu sayda insanlar — suriyalılar, ərəblər, həbəşlər və digərləri — hər biri onunla görüşməyə, söhbət etməyə, çətinliklərini bölüşməyə can atırdılar. Əbdül-Bəha Babın Məkkə səfərini təsvir etdiyi "Səyyahın hekayəsi" əsərini 1886-cı ildə qələmə alır və bu əsər 1891-ci ildə Kembric Universitetinin professoru Eduard Qranvil Braun tərəfindən ingilis dilinə tərcümə edilir. E. Q. Braun daha sonra Əbdül-Bəhanı belə təsvir edirdi: Əbdül-Bəhanın evlilik həyatı 1873-cü ildə başladı. O İsfahan bəhailərindən olan Əli Nəhri İsfahaninin qızı Fatimə Nəhri ilə evləndi. Bu evlilik dövründə onların 9 övladı olsa da, Əkkanın iqlimi və çətinlikləri ilə bağlı onlardan 5-i yetkinlik yaşlarına çatmamış vəfat etmişlər. Bəhaullahdan sonra Əhdin Mərkəzi və Bəhai Yazılarının yeganə şərhçisi kimi Bəhaullahın 1892-ci mayın 29-u vəfat etməsindən sonra, onun "Əhd kitabı"na görə Əbdül-Bəha ondan sonra "Əhdin mərkəzi, dinin rəhbəri və müqəddəs mətnlərin yeganə səlahiyyətli şərhçisi" təyin olunur. Əbdül-Bəhanın dövründə Bəhai dini sürətli inkişafını həm şərqdə, həm də qərbdə davam etdirir. 1898-ci ildən etibarən qərbdən olan yeni bəhailər Əbdül-Bəhanı gəlib Əkkada ziyarət edirlər. Əbdül-Bəha müxtəlif ölkələrdən yeni inananlar icmaya qoşulduqca onların inkişafını müşayiət edir, onların xarakterinin kamilləşməsinə, təlimləri qavramalarına yardım edir və onları öz ölkələrində bu yeni təlimi yaymağa təşviq edir. 19-cu əsrin son illərində, baxmayaraq ki, Əbdül-Bəha hələ də rəsmi olaraq məhbus sayılırdı, Babın qalıqlarının İrandan Fələstinə gətirilməsini təşkil etdi. Daha sonra Karmel dağında torpaq ərazisi satın aldı ki, orada Babın məqbərəsini tikdirsin, hansı ki, bu tapşırığı illər öncə Bəhaullahdan almışdı. Bu proses 10 il çəkdi. Əbdül-Bəhanın qardaşı, Mirzə Məhəmməd Əli onun şöhrəti qısqananlar arasında idi. Şərqdən və qərbdən çoxlu insanların Əbdül-Bəhaya maraq göstərmələri, ondan öyrənmələri bu şəxsdə qıcıq yaradır və o 1901-ci ilin avqustunda Osmanlı hökumətinə yazır, Əbdül-Bəhanın xalqı hökumətə qarşı qaldırmaqda olduğunu, xarici ölkələrlə də bunun planını irəlilətdiyini inandırmağa çalışır, onları təhrik edir ki, Əbdül-Bəhanın həbs şərtlərini ağırlaşdırsınlar. Vəziyyət qısa müddətdə kritikləşsə də, 1902-ci ilə doğru Əkka şəhərinin valisinin Əbdül-Bəhaya heyranlığı səbəbindən şərtlər ağırlaşmırdı, lakin bununla belə o şəhəri də tərk edə bilməzdi.1902–1904-cü illər ərzində Əbdül-Bəha Babın Karmel dağındakı məqbərəsinin tikintisi ilə yanaşı, daha 2 proyekti irəlilətdi: İranda, Şiraz şəhərində Babın evinin bərpası və Türkmənistanın Aşqabad şəhərində ilk Bəhai ibadət evinin tikintisi. Əbdül-Bəha Ağa Mirzə Ağa adlı bəhaiyə Babın evinin bərpası işini koordinasiya etməsinə tapşırır, belə ki, evin vəziyyəti Babın Molla Hüseyn öz missiyasını elan etdiyi dövrdəki kimi olsun. Həmçinin Türkmənistandakı ibadət evinin tikilməsi işini də Babın yaxın qohumu olan Vəkil`üd-Dövləyə tapşırır.Bununla yanaşı 1904-cü ildə Mirzə Məhəmməd Əlinin fəaliyyətləri səbəb olur ki, hökumət Əbdül-Bəhanı çağırdı ki, sorğu-sual etsin və ittihamlara cavab versin. İstintaq zamanı ona qarşı ittihamların əsassızlığı göründü və istintaq saxlanıldı. Növbəti illərdə Əkkada məhbuslara qarşı nisbətən daha da azaldı və artıq ziyarətçilər rahat gələ və Əbdül-Bəhanı ziyarət edə bilərdilər. 1909-cu ilə artıq Babın məqbərəsindəki iş tamamlanır. Qərbə səfərləri 1908-ci ildə Gənc Türklər inqilabi ilə Osmanlının bütün siyasi məhbusları azadlığa çıxdı. Əbdül-Bəha və ailəsi də İranda Babilər hərəkatı ilə başlayan hadisələrdə ittiham olunduqları üçün siyasi məhbus sayılırdılar və onlar da həmçinin azadlığa çıxmış oldular. O ilk olaraq Əkkaya ziyarət edir və Bəhaullahın həyatının son dövrlərini keçirdiyi Bəhci evinə baş çəkir.1910-cu ildə ölkəni tərk etmək azadlığı əldə edərək Əbdül-Bəha Misir, Avropa, Şimali Amerikanı ziyarət etmək və Bəhai dini təlimlərini yaymaq üçün 3 illik səfərə çıxdı. 1911-ci ilin avqustundan dekabradək o Avropanın London, Bristol, Paris şəhərlərini ziyarət etdi. Səfərlərin məqsədi Qərbdəki bəhai icmalarına dəstək vermək və onların bundan sonrakı inkişafına təkan vermək idi. Növbəti il o Amerika və Kanadaya irimiqysalı səfərini edir. "Bu pulu xeyirxah məqsədlərə xərcləyin" deyərək o bəhailərin Titanik gəmisində səfər etmək təklifini qəbul etmir. Bunun əvəzinə "S. S. Cedric" gəmisi ilə səyahət edir və 11 aprel 1912-ci ildə gəlib Nyu-Yorka çatdı. 16 apreldə Titanikin batması xəbərini alanda, "mənə də onunla səyahət etməyi məsləhət gördülər, lakin daxildən bir səs bunu etməməyimi bildirdi" deyir. Vaxtının daha çoxunu Nyu-Yorkda keçirməklə yanaşı Əbdül-Bəha Çikaqo, Klivlend, Pittsburq, Vaşinqton, Boston və Filadelfiyanı da ziyarət edir. Həmin ilin avqustunda o Nyu-Hempşirə, Men ştatındakı "Green Acre" Bəhai məktəbinə və Monreala (Kanada) səfər etdi. Daha sonra o oktyabrın sonu Şərqə qayıtmamışdan əvvəl son olaraq Minneapolis, San-Fransisko, Stenford, Los-Ancelesə səfər edir. 5 dekabr tarixində o Avropaya qayıdır.Şimali Amerikaya səfəri zamanı Əbdül-Bəha bir çox təriqətləri, kilsələri və qrupları və çoxlu sayda bəhailəri ziyarət etdi və yüzlərlə insanın qatıldığı yığıncaqlarda iştirak edir. Öz söhbətləri zamanı o "Allahın birliyi", "dinlərin birliyi", "insanlığın birliyi", "qadın və kişilərin bərabərliyi", "dünyada sülh" və "iqtisadi ədalət" haqqında daha çox danışardı. O həmçinin təkid edirdi ki, onun bütün görüşləri bütün irqlərin nümayəndələri üçün açıq olsun.Onun səfərləri və görüşləri haqqında qəzətlərdə yüzlərlə məqalə dərc olunurdu. Boston qəzetinin müxbirləri ondan soruşurlar ki, o nə üçün Amerikaya gəlib və o cavab verir ki, o sülh mövzusunu irəlilətmək üçün konfranslarda iştirak etməyə gəlib və insanlıq üçün artıq sadəcə xəbərdarlıq çağırışları etmək kifayət deyil. Əbdül-Bəhanın Monreala səfəri qəzetlər tərəfindən geniş işıqlandırılır. Onun gəldiyi gecə "Montreal Daily Star" qəzetinin redaktoru onunla görüşür, həmçinin "Montreal Gazette", "Montreal Standard", "Le Devoir" və "La Presse" kimi qəzetlər onun bütün səfərinin təfərrüatlarını gündəlik paylaşırlar. Qəzetlərdəki məqalələrin başlıqları belə olurdu: "İranlı ustad sülhü təbliğ edir", "İrqçilik doğru deyil, şərqli arif deyir, münaqişə və müharibələri dini və milli önyarğılar yaradır", "Sülh həvarisi sosialistlərlə görüşür, Əbdül-Bəhanın artıq sərvətin necə paylanılması planı". Bütün Kanada boyunca yayılmış "Montreal Standard" qəzeti Əbdül-Bəhaya o qədər maraq göstərirdi ki, məqalələri 1 həftə sonra təkrar dərc etdirirdi. "Gazette" 6 məqalə dərc edir, Monrealın ən böyük fransız dilli qəzeti isə 2 məqalə. Əbdül-Bəhanın 1912-ci ildəki Monreal səfəri həmçinin yumorist Stephen Leacock-u ilhamlandırır ki, Əbdül-Bəhanı özünün "Arcadian Adventures with the Idle Rich" adlı 1914-cü ildə buraxılmış bestseller əsərində təsvir etsin. Çikaqodakı bir qəzet məqaləsinin başlığı isə belə idi:"Zati Aliləri bizi ziyarət etmişlər, X Piy (Roma papası) yox, Əbdül-Bəha". Əbdül-Bəhanın Kaliforniya səfərini isə "Palo Altan" işıqlandırır.Avropaya geri dönəndə Əbdül-Bəha London, Paris (harada ki, o 2 ay qalır), Ştutqart, Budapeşt və Vyanaya da gedir. Nəhayət 12 iyun 1913-cü ildə o Misirə gedir, burada 6 ay qaldıqdan sonra isə Hayfaya qayıdır. Birinci Dünya Müharibəsi ərzində Əbdül-Bəha Müttəfiqlərin bombardmanı və Türk qüvvələrinin təhdidi altında Fələstində qalır. Müharibə bitdikdən sonra Fələstin boyunca Britaniya Mandatı hər hansı təhlükənin qarşısını artıq almış oldu. Həyatının bu son illərində artan sayda ziyarətçilər və zəvvarlar Əbdül-Bəhanı Hayfada ziyarət etməyə gəlirlər. Əbdül-Bəha 28 noyabr 1921-ci ildə (hicri 1340, 27 Rəbiüləvvəl) dünyasını dəyişir. J. E. Esslemont onun dəfni haqqında yazır: "Belə bir dəfn nəinki Hayfada, heç bütün Fələstin boyu görülməmişdi…Hisslər o qədər dərin idi ki, minlərlə hüznlünü bu dəfnə gətirmişdi, müxtəlif dinlərin, irqlərin nümayəndələrini. O Babın məqbərəsinin yanında, Karmel dağında basdırılır. Əbdül-Bəha öz "Əhd və Vəsiyyətnamə" kitabında öz nəvəsi Şövqi Əfəndini Bəhai Dininin Vəlisi təyin edir. Bu o demək idi ki, Əbdül-Bəhadan sonra Bəhai dininin rəhbəri və müqəddəs yazıların səlahiyyətli şərhçisi Şövqi Əfəndidir. Əbdül-Bəhanın lövhlər, məktublar, kitablardan ibarət cəmi yazılarının həcmi 27000 ətrafındadır, hansı ki, ancaq bir hissəsi ingiliscəyə tərcümə edilə bilmişdir. Aşağıdakı siyahı Əbdül-Bəhanın lövhləri, məktubları və çıxışlarından ən çox tanınanlardır: Dünya birliyinin əsasları Möminlər haqqında xatirələr Paris söhbətləri İlahi sivilizasiyanın sirri Bəzi suallara cavablar İlahi Plan Lövhləri Auguste-Henri Forel`ə Lövh Haaqaya Lövh Əhd və Vəsiyyətnamə Ümumi sülhün elanı Əbdül-Bəhanın yazılarından seçmələr İlahi fəlsəfə Siyasət haqqında traktat / İdarəçilik sənəti haqqında çıxış	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=117005
Əbdül-Cabbar Əl-Həmədani. “Risalə fi-Kimya”	Risalə fi-kimya — Əlyazmada müəllif və əsər haqqında əlavə məlumata rast gəlinmir. Həmadaninin bu əsəri Əlyazmalar İnstitutunda yeganə nüsxədədir. Əsər ümumi kimyaya həsr edilmiş bir traktatdır. Cildi tünd qəhvəyi rəngli dəridir. Kağızı mavi rəngli, fliqranlı Avropa istehsalı olan bu əlyazma qara mürəkkəblə nəstəliq xətti ilə köçürülmüşdür. Həcmi 43 vərəq, ölçüsü 18x11 sm.-dir. Əlyazmanın hər səhifəsində 24 sətir var. Əsər bablara bölünmüşdür. Babların başlıqlarının üzərindən qırmızı xətt çəkilib. Katibi-Şeyx Məhəmməd Həsəndir. Risalə fi-kimya "Azərbaycan Multidissiplinar əlyazması: Xəzinədən incilər" kitabı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=538081
Əbdül-Malik Məcidov	Əbdül-Malik Məcidov (13 fevral 1961, Dağıstan MSSR – 19 fevral 2013) — İçkeriyanın sələfi-cihad qanadının böyük əmirlərindən biri, separatçı, sələfiliyin tərəfdarı, tanınmamış ÇİR ordusunun briqada generalı, İçkeriya şəriət qvardiyasının əmiri (komandiri), "Camaat islamiyə" çeçen cihadçılarının hazırlanması üzrə təlim mərkəzinə rəhbərlik etmişdir. Ruslan Gelayevin müavini olur. Rusiya Federasiyasının Şimali Qafqaz regionu ərazisində bir sıra iri terror aktları təşkil etməsi ilə tanınmışdır. Tanınmamış ÇİR silahlı birləşmələrinin strukturunda briqada generalı rütbəsinə qədər yüksəlmiş, İçkeriya Şəriət Qvardiyasının dəstələrinə rəhbərlik etmişdir. Gelayevin ən yaxın silahdaşı və onun İçkeriya hərbi əmiri vəzifəsində müavini olmuşdur. Bioqrafiyası Əslən Dağıstanlı olsada, mənşəcə etnik çeçendir. Bəzi mənbələrə görə isə Urus-Martan şəhərindəndir. Birinci Çeçenistan müharibəsi Birinci Çeçenistan müharibəsi zamanı "İslam xüsusi təyinatlı alayı"-nın tərkibində Urus-Martan uğrunda döyüşlərdə iştirak edir, Ruslan Gelayevin dəstəsinin üzvü olur. Bəzi məlumatlara görə, o, Budyonnovskda terror aktında iştirak etmişdir. Müharibələrarası dövr Birinci Çeçenistan müharibəsi başa çatdıqdan sonra o, "ÇİR-nın briqada generalı" titulunu alır və şəxsən özünün qurduğu ÇİR-nın "Şəriət mühafizəsi"-nə rəhbərlik edir. Həmin vaxt o, Çeçenistanın Urus-Martan rayonunda (yerli hərbi camaatın əmiri) iri silahlı birləşmələrin rəhbərlərindən biri olur, çeçen terrorçularının əsas liderləri ilə əlaqələri qurur. Mecidov faktiki olaraq nəzarət edilən ərazini Aslan Masxadovun başçılıq etdiyi Çeçen İçkeriya Respublikasının hakimiyyətinə qarşı silahlı müxalifətə çevirir, onun legitimliyi əvvəlcə açıq şəkildə tanımır. O, Çeçenistanın dövlət quruluşu ilə bağlı sərt fikirləri ilə tanınır. O, respublika ərazisində şəriət qanunlarının dominant rolu ilə islam dövlətinin yaradılmasının tərəfdarı olur, bu əsasda vəhhabilərlə yaxınlaşır. 1998-ci ilin martında dünyəvi millətçilərin və radikal islam müxalifətinin nümayəndələri arasında daxili siyasi razılaşmalara əsasən, Masxadov hökumətində Mecidov Çeçen İçkeriya Respublikasının şəriət təhlükəsizliyi nazirinin müavini vəzifəsini tutur və burada o, eyni zamanda Cəzaların icrası şöbəsinə rəhbərlik edir. Eyni zamanda o, "Camaat İslamiyyə" terror təlim mərkəzinin rəhbəri olur. 1998-ci ilin iyununda Qudermesdə onun "mühafizəçiləri" ilə "Milli Qvardiyanın" döyüşçüləri Sulim Yamadayev və digər səhra komandirləri arasında baş vermiş silahlı toqquşmadan sonra o, Masxadovla münaqişəyə girir. Bundan sonra ÇİR Prezidenti Mecidovun rütbəsini aşağı salır, tərəfdarlarını oradan uzaqlaşdırır. Təhlükəsizlik qüvvələrinin bütün postları və tezliklə tamamilə "Şəriət mühafizəsi" qrupu dağıdılır. Mecidov 1999-cu ilin martında Qroznı hava limanında Rusiya Daxili İşlər Nazirliyinin Çeçenistandakı xüsusi nümayəndəsi, general-mayor Gennadi Şpiqunun oğurlanmasına şəxsən rəhbərlik etməkdə ittiham olunur. İkinci Çeçenistan müharibəsi O, 1999-cu ildə Dağıstanda yaraqlıların və 2002-ci ildə İnquşetiya ərazisinə edilən hücumda iştirak edərək yenidən adından söz etdirir. O, Mücahidlərin Ali Hərbi Şurasında olur. Üstəlik "Qroznı şəhərinin Staropromıslovski sektorunun komandiri" kimi fəaliyyət göstərir. Federal qoşunlar Urus-Martan rayonunu işğal edəndə Əmir İdrisin silahlıları Rusiya silahlı qüvvələrinin hərbi kolonnalarına təxribat aksiyaları və silahlı hücumlar təşkil etməyə başlayır. Çeçenistan prokurorluğu Mecidovun adamlarını nmüharibədən əvvəlki Urus-Martan administrasiyasının məmurlarını, Əhməd Kadırovun başçılıq etdiyi Çeçenistan Respublikasının yeni güc strukturlarını dəstəkləyən hərbçilərin və yerli sakinlərin bütöv bir sıra qətllərində və oğurlanmasında şübhəli bilir. İslam Saydayevin sözlərinə görə, Əbdül-Malik 2000-ci ilin qışında Qroznıdan ayrıldıqdan sonra Gelayevlə birləşir. Bundan sonra ilin sonunda Pankisi dərəsinə yollanır. Saydayevin qeyd etdiyi kimi, onların birliyi gözlənilməz olur, çünki Masxadovun hakimiyyəti dövründə onlar daxili çeçen siyasətində müxtəlif tərəflərdə idilər: Gelayev və onun tərəfdarları Masxadov və onun tərəfdarları, o cümlədən şəriəti ilə Əbdül-Malik Mevidovla müxalifətdə idilər. 2001-ci ilin martında Mecidovun tutulması ilə bağlı xəbərlər yayılsa da, sonradan təsdiqini tapmır. Rusiya Prezidentinin İnformasiya İdarəsinin məlumatına görə, o, 2002-ci ildən daimi olaraq Pankisi dərəsi ərazisində olub, oradan Ruslan Gelayevin göstərişi ilə silahlıların maliyyələşdirilməsi və Gürcüstan ərazisindən Çeçenistana daşınması ilə məşğul olmuşdur. Gelaevlə birlikdə o, 2002-ci ilin avqust-sentyabr aylarında Pankisi dərəsindən yaraqlıların Çeçenistana köçürülməsinə rəhbərlik edir. Çeçen separatçılarının saytı olan Kavkaz Center-in məlumatına görə, 2003-cü ilin iyulunda Mecidov Çeçenistanın cənubundakı dağlıq bölgələrdə İçkeriya Silahlı Qüvvələrinin Cənub-Qərb Cəbhəsinin Məclisi Şurasında səhra komandirlərinin iclasında video çəkilişdə görünür. 7 aprel 2007-ci ildə ÇİR Prezidentİ Dokka Umarovun fərmanı ilə Şəriət Mühafizəsi yenidən bərpa edilir. Üstəlik Mecidova yenidən briqada generalı rütbəsi verilir. İslamçı mənbələrə görə, 19 fevral 2013-cü ildə öldürülmüşdür. Ancaq onun ölüm tarixi və yeri məlum deyildir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=726235
Əbdül Fəttah Fuman	Əbdül Fəttah Fuməni (fars. عبدالفتاح فومنی) — İran tarixçisi. O, XVI əsrdə Gilanda baş verən üsyan haqqında yazmışdır. "Tarix-i Gilan" Xarici keçidlər Əbdül Fəttah Fuməni (rus.) Əbdül Fəttah Fuməniİranika ensiklopediyası (ing.)	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=323408
Əbdül Fəttah Fuməni	Əbdül Fəttah Fuməni (fars. عبدالفتاح فومنی) — İran tarixçisi. O, XVI əsrdə Gilanda baş verən üsyan haqqında yazmışdır. "Tarix-i Gilan" Xarici keçidlər Əbdül Fəttah Fuməni (rus.) Əbdül Fəttah Fuməniİranika ensiklopediyası (ing.)	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=323407
Əbdül Fəttah əs-Sisi	Əbdül Fəttah Səid Hüseyn Xəlil əs-Sisi (ərəb. عبد الفتاح سعيد حسين خليل السيسي; 19 noyabr 1954, Qahirə) — Misirin altıncı və hazırkı prezidenti, Hərbi Kəşfiyyatın keçmiş direktoru, keçmiş Müdafiə naziri və keçmiş general olan bir Misir siyasətçisidir. 10 fevral 2019–10 fevral 2020-ci illərdə Afrika Birliyinin sədri. 2014-cü ildə keçirilən Misir prezident seçkilərinin qalibi. Misir hərbi xadimi, feldmarşal (2014-cü il), 12 avqust 2012-ci ildən 27 mart 2014-cü ilədək müdafiə naziri və Misir silahlı qüvvələrinin ali baş komandanı, 12 avqust 2012-ci ildən 27 mart 2014-cü ilədək Misir Silahlı Qüvələrinin Ali Şurasının sədri, 16 iyul 2013-cü ildən 27 mart 2014-cü ilədək Misir Baş nazirinin müavini. 19 noyabr 1954-cü ildə anadan olub. Rəsmi saytı	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=822686
Əbdül Hüseyn Sərdari	Əbdül Hüseyn Sərdari (fars. عبدالحسین سرداری; 1914, Tehran – 1981, Nottinqem, Nottinqemşir[d]) – əslən azərbaycanlı olan İran diplomatı. İkinci dünya müharibəsi zamanı bir çox yəhudini Holokostdan xilas etdiyinə görə "İranlı Şindler" ləqəbi ilə tanınır. Paris konsulluğunun rəhbəri olmuşdur. İkinci dünya müharibəsi zamanı Paris nasistlər tərəfindən işğal olunandan sonra orada yaşayan İran yəhudilərin həyatı təhlükə altına düşmüşdü. Bunun qarşısını almaq üçün konsulluğun rəhbəri Əbdül Hüseyn Sərdari yəhudilərə İran pasportları paylayırdı. Bu, onların İran vətəndaşı kimi xilas olmaları demək idi. Çünki o zaman Almaniya ilə İran arasında nasistlərin heç bir İran vətəndaşına toxunmaması barədə razılaşma mövcud idi.Bu zaman Sərdari öz əlaqələrindən istifadə edərək, 2 mindən çox iranlı yəhudini xilas edə bildi.1941-ci ildə SSRİ və Böyük Britaniya İrana hücum edən zaman Sərdarinin diplomatik fəaliyyəti üçün təhlükə yarandı. İranla müttəfiqlər arasında müqavilə imzalandıqdan sonra Sərdariyə mümkün qədər tez bir zamanda evə dönməyi əmr etdilər. Buna baxmayaraq, o, Parisdə qalmağa qərar verdi və yenə də öz yəhudilərə kömək etməyə davam etdi. Sərdarinin nasist ideoloqları ilə yazışmaları F. Muxtarinin "Aslanın kölgəsində" kitabında öz əksini tapmışdır. O, yazır ki, "fars hökmdarı Kir yəhudiləri Babil əsarətindən xilas edərək İrana gətirir. Bu zaman bir çox iranlı Musanın kitabı ilə tanış olur və bu təlimə yiyələnir. Ancaq bunların yəhudilərlə bir bağlılığı yoxdur və xüsusi qrup olaraq "Djuguten" ("Cuhud") adlanır".Sərdari ömrünün sonlarını İngiltərədə, diplomat məvacibindən və İrandakı mülkündən məhrum olunmuş şəkildə yaşadı və Nottingemdə ölmüşdür.O, ölümündən sonra 2004-cü ildə Los-Ancelesdə fəaliyyət göstərən yəhudi təşkilatlarından biri olan Simon Vizental Mərkəzi tərəfindən mükafatla təltif olundu. Populyar mədəniyyətdə "0 dərəcəli N dairəsi" teleserialı qismən də olsa Əbdül Hüseyn Sərdarinin fəaliyyətindən bəhs edir. Xarici keçidlər Yəhudiləri nasistlərdən xilas edən İranlı Şindler	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=553760
Əbdül Hüseynov	Əbdül Hüseynov (tam adı: Əbdül Ənbi oğlu Hüseynov; d. 27 oktyabr 1925, Əmircan, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ – ö. 14 may 2017, Moskva, Rusiya) — tanınmış azərbaycanlı yazıçı, tarixçi və şərqşünas alim. Əbdül Ənbi oğlu Hüseynov 27 oktyabr 1925-ci ildə Bakının Əmircan kəndində anadan olmuşdur. 1945-ci ildə Böyük Vətən müharibəsindən qayıtdıqdan sonra anasının, atasının, qardaşlarının ölüm xəbərlərini öyrənmiş və Azərbaycandan getmiş, elə o vaxtdan da vətəndən uzaqlarda yaşamışdır. 2017-ci ilin may ayında vəfat etmişdir. Yaradıcılığı Əbdül Hüseynov yeddi monoqrafiyanın, 20-dən çox tarixi povest və romanın, 7 bədii film ssenarisinin, sosial-iqtisadi problemlərə və mədəniyyətə dair 500-dək məqalənin, kinofilmlərə yazılmış çoxsaylı resenziyaların müəllifidir. Onun əsərləri ingilis, alman, fransız, ispan və ərəb dillərinə tərcümə edilərək, Azərbaycanda, İranda, Türkiyədə, Kanadada, Bolqarıstanda, Monqolustanda və Rusiyada çap olunmuşdur. 14 may 2017-ci ildə 91 yaşında Moskvaa vəfat edib.. Tarixi roman və povestləri "Səlahəddin" "Mustafa xanın xəzinəsi" "Əkinçi taxtda" Əfzələddin Xaqaninin həyatına həsr olunmuş "Şirvanlı zəvvar" "Abşerondan Ontarioyadək" "Arzamaslı qız" "Biz əslən Bakıdanıq" Monoqrafiyaları "Yılmaz Günel" "Mövsün Ərtoğrul" Türk kinosu" İctimai fəaliyyəti Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvü olan Əbdül Hüseynov, həm də Ümumrusiya Azərbaycan Konqresi və Azərros Federal Milli Mədəni Muxtariyyətinin mərkəzi şuralarının üzvü də olub. Moskvada və Bakıda çapdan çıxmış "XX əsrin 100 nəfər tanınmış azərbaycanlısı" kitabında Əbdül Hüseynov haqqında da məqalə verilmişdir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=490699
Əbdül Həmid	Məhəmməd Əbdül Həmid (benq. মোহাম্মাদ আবদুল হামিদ; 1 yanvar 1944, Dəkkə, Britaniya Hindistanı) — Banqladeşin hazırkı Prezidenti.Banqladeş tarixində ən uzun müddət çalışan prezident olaraq tarixə düşüb. Həmid Kişoreqanj bölgəsindəki Mithamayn Upazilanın Kamalpur kəndində Tayebuddin və Tomiza Xatunun oğlu olaraq anadan olub. İlk təhsilinə kənd ibtidai məktəbində başlamışdır. İbtidai məktəbi bitirdikdən sonra Bayrapurdakı qohumunun evinə getdi və orada təhsilini davam etdirdi. Hüquq ixtisası üzrə bakalavr dərəcəsi aldı. Hal-hazırda Dəkkə Universitetinə bağlı olan Mərkəzi Hüquq Kollecindən dərəcə aldı. Daha sonra vəkil kimi Kişoreqanjda fəaliyyət göstərdi. 1990–1996-cı illər arasında 5 dəfə Kişoreqanj Bölgəsi Prezidenti seçilib.Həmid Rəşidə Həmidlə 1964-cü ildən bəri evlidir. Üç oğlu və bir qızı var. Siyasi fəaliyyəti Həmid 1959-cu ildə Kişoreqanjda Qurudyal Dövlət Kollecinin vitse-prezidenti olaraq təhsil alarkən Çhatra liqasına qatıldı. 1966–67-ci illərdə Mimesinq əyalətinin Çhatra Liqasının vitse-prezidenti seçildi. 1969-cu ilin sonunda Avami liqasına qatıldı. Pakistanın 1970-ci il ümumi seçkilərində 18 yaşı olan Həmid bu günə qədər seçilmiş ən gənc parlament üzvü oldu. 1973, 1986, 1991, 1996, 2001 və 2009-cu illərdəki ümumi seçkilərdə Kişoreqanj üçün Avami liqası namizədi olaraq millət vəkili seçildi. Avami liqası 1996–2001-ci illərdə hakimiyyətdə olduğu dövrdə Banqladeş Milli Parlamentinin sədr müavini idi. 2001-ci ildə Şaşi Kumar Quptanın yerinə Milli Məclisdəki müxalifət partiyası liderinin müavini təyin edildi. 25 yanvar 2009-cu ildə parlamentin sədri oldu. 1971-ci ildə Banqladeş Qurtuluş Müharibəsindəki töhfələrinə görə 2013 Müstəqillik Günü Mükafatına layiq görülmüşdür. Prezident fəaliyyəti Həmid 14 mart 2013-cü ildə Banqladeşin müvəqqəti prezidenti vəzifəsinə təyin edilmiş, Prezident Zillur Rəhman isə Sinqapurda xəstəxanaya yerləşdirilmişdi. Zillur Rəhman altı gün sonra vəfat etdi. Daha sonra Həmid 22 aprel 2013-cü ildə müxalifət olmadan prezident seçildi. 24 aprel tarixində and içdi. 7 fevral 2018-ci ildə ikinci müddətə etiraz edilmədən yenidən seçildi.Həmid Myanmada Rohinqya müsəlmanları üçün humanitar dəhlizin yaradılmasını təklif etdi. Həmçinin bax	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701385
Əbdül Kərim	Əbdülkərim — ad. Əbdülkərim bəy Məmmədov — xəttat. Əbdülkərim xan — Həştərxan xanlığının hakimi. Əbdülkərim Musəvi Ərdəbili — İran siyasətçisi və ayətullah. Əbdülkərim xan (Yarkənd xanı) — Yarkənd xanlığının hakimi. Əbdülkərim Buxari — Buxaralı səyyah və tarixçi. Əbdülkərim Əlizadə — Azərbaycan tarixçisi, şərqşünas, akademik Əbdülkərim Əfəndiyev – Göyçayın Potı kəndində yaşayıb. Əbdülkərim Qasım — İraqın 24-cü Əbdülkərim Mənzuri Xamnə — nasir, şair, tətqiqatçı, alim.DigərƏbdülkərim (Baymak) — Başqırdıstan Respublikasının Baymak rayonunda yerləşən kənd. Hisar-i Əbdülkərim (Əbhər) — İranın Zəncan ostanı Əbhər şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=772894
Əbdül Kərim (münşi)	Hafiz Məhəmməd Əbdül Kərim — Münşi kimi tanınan Kraliça Viktoriyanın Hindistanlı xidmətçisi. O kraliçaya son on beş il ərzində xidmət göstərmiş və bu müddət ərzində onun rəğbətini qazana bilmişdir. Kərim Britaniya Hindistanında Chansi yaxınlığında anadan olub. 1887-ci ildə Viktoriyanın Qızıl Yubileyi ilində, Kərim Kraliçanın qulluqçusu olmaq üçün seçilmiş iki hindistanlıdan biri idi. Xidməti ərzində Viktoriyanın rəğbətini qazandığı üçün ona Münşi ("mirzə" və ya "müəllim") adı verilib. Viktoriya onu özünün Hind katibi təyin edib və Hindistanda ona torpaq mülki bağışlayıb. Kərim və Kraliça arasında olan sıx platonik münasibətlər Kral Sarayında ziddiyyətlərin yaranmasına gətirib çıxardı, belə ki sarayın digər üzvləri özlərini Kərimdən daha üstün sayırdılar. Kraliça səyahətə çıxarkən Kərimin də götürülməsini təkid edib, bu da kraliça və digər xidmət personalı arasında mübahisələrə səbəb olub. 1901-ci ildə Viktoriyanın ölümünün ardından, onun davamçısı VII Eduard Kərimi Hindistana geri göndərib və Viktoriya ilə Münşinin yazışmalarının müsadirə olunması və məhv edilməsi əmr edib. Bu hadisələrdən sonra Kərim ömrünün sonunadək Viktoriya tərəfindən Aqra yaxınlığında ona verilmiş torpaq mülkində sakit həyat keçirib. Rejissor Stiven Frirz tərəfindən ekranlaşdırılmış və baş rollarda Əbdül Kərim rolunu Əli Fazal, Kraliça Viktoriya rolunu Cudi Dençin oynadığı Viktoriya və Əbdül filmi Kraliça və Əbdül arasında olan münasibətlərdən bəhs edir.	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=543006
Əbdül Kərim Paşa	Əbdül Kərim Paşa (türk. Abdülkerim Paşa) (Abdülkerim Öpelimi, d. 1872 - ö. 16 yanvar, 1923) — Türk əsgəri. Birinci Dünya müharibəsində Qafqaz cəbhəsində Osmanlı komandiri olmuşdur. 1915-ci ildə Malazgird şəhərinin qərbindəki təpəlikdə Rusiya generalı Oqanovskinin cinayət hadisəsi törətdiyi zaman Əbdül Kərim paşanın ilk döyüş əməliyyatını həyata keçirtmişdi. Əbdül Kərim Paşa Malazgird yaxınlığında baş verən döyüşdə ruslara qarşı silahlı mübarizə apardı, 1915-ci ildə baş verən Malazgird döyüşündə Oqanovskini məğlub etdi və Malazgird şəhərini ələ keçirdi. Lakin Oqanovskini əvəz edən Rus komandiri Nikolay Yudenix Malazgirdi yenidən ələ keçirtmək üçün mübarizəyə başladı. Lakin Yudenix qoşunların çıxarılmasını əmr edərkən Əbdülkərim Paşanın əmrinə tabe olan birliklər yenidən hücuma məruz qaldı. Yudenixik qoşunu Əbdül Kərim Paşanın qoşunundan sayca çox idi. Yudenix Əbdül Kərim Paşanı Alaşkerd döyüşündə məğlub etdi. Paşa Malazgirdə doğru geri çəkildi. Ərzurum döyüşü 1916-cı ilin fevral ayında Kərim Paşa Ərzurum döyüşündə böyük bir məğlubiyyətə uğradı. Bundan sonra vəzifəsindən azad edildi. 1916-cı ilin dekabr ayında o, Salonika Cəbhəsində Bolqarıstan və Almaniyanı dəstəkləmək üçün göndərilmiş XX Korpusun komandiri kimi qısa ərzində xidmət göstərdi, lakin artıq 1917-ci ilin may ayında qoşun hissələri Mesopotamiyaya geri çağırıldı. Həmçinin bax Mehmet Vehib paşa Xarici keçidlər Əlimərdan bəy Topçubaşovun Fətəli xan Xoyskiyə məktubları	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=548488
Əbdül Mahmudbəyov	Əbdül Mahmudov (15 may 1944, Atbulaq, Qazıməmməd rayonu) — Azərbaycan kinorejissoru, ssenarist və aktyor, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2018), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986), Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü (2021-ci ildən). Şeyx Əbdül adı ilə də tanınır. Əbdül Mahmudov 15 may 1944-cü ildə indiki Hacıqabul rayonunun Atbulaq kəndində anadan olub. Əslən Şamaxıdandır. Ana tərəfi Haşimi krallığından olduğu üçün, nəsilləri həşimxanlılar adlanırmış. Ata tərəfi isə Ərdəbildən olub. 1961-ci ildə orta məktəbi bitirmişdir. Kinoya gəlişi uşaqlıq illərində çəkildiyi "Bir məhəllədən iki nəfər" və "Leyli və Məcnun" filmlərilə baş vermişdir. Daha sonra M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Adil İsgəndərovun kursunda aktyorluq ixtisasında (1962–1966), Moskvada isə Ali rejissorluq və ssenaristlər kursunun rejissor bölməsində Andrey Tarkovski, Leonid Trauberq, Vasili Şukşin və G. Daneliya kimi məşhur sənətkarlardan dərs almışdır (1971–1973). 1966-cı ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında aktyor kimi işləyib. Bir ara kinostudiyanın nəzdindəki kinoaktyor teatrının bədii rəhbəri olub.Əbdül Mahmudovun ulu babası Hacı Şeyx Mürsəl ağa XVII əsrdə Ərdəbildə Şah İsmayıl Xətainin ulu babası olmuş Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin darülfünununda ilahiyyat elmi üzrə təhsil almışdır. Sonradan göndərişlə Şamaxı şəhərinə gəlib. Təltif və mükafatları "Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı" — 26 aprel 1986 ("Atları yəhərləyin" bədii filminin rejissorluğuna görə) "Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1 avqust 2008 "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 1 avqust 2018 Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının Milli Kino Mükafatı — 2019 Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 7 may 2021-ci il Filmoqrafiya Aktyor kimi Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) (tammetrajlı bədii film) Leyli və Məcnun (film, 1961) (tammetrajlı bədii film) Əhməd haradadır? (film, 1963) (tammetrajlı bədii film) (rol: kənd sakini) Uşaqlığın son gecəsi (film, 1968) (tammetrajlı bədii film) (rol: milis işçisi) Şərikli çörək (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) (rol: bazardakı alıcı) O qızı tapın (film, 1970) (tammetrajlı bədii film) (rol: mafioz qrupunun üzvü) Yeddi oğul istərəm... (film, 1970) (tammetrajlı bədii film) (rol: Qasım) Axırıncı aşırım (film, 1971) (tammetrajlı bədii film) (rol: Bəylər) Ən vacib müsahibə (film, 1971) (tammetrajlı bədii film) (rol: Fikrət) Nəsimi (film, 1973) (tammetrajlı bədii film) (rol: dərviş) Ömrün ilk saatı (film, 1973) (tammetrajlı bədii film) (rol: fotoqraf) Çarvadarların izi ilə (film, 1974) (tammetrajlı bədii film) (rol: Qərib) Qatır Məmməd (film, 1974) (tammetrajlı bədii film) (rol: bolşevik) Dörd bazar günü (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Sevinc buxtası (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) (rol: Əbdül) Diplom işi (film, 1979) (rol: qızın qardaşı) (qısametrajlı bədii film) Qəribə adam (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) (rol: Orxan) Qorxma, mən səninləyəm (tammetrajlı bədii film) (rol: kisəçi) Ağlar-güləyən (film, 1988) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Qətl günü (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) (rol: Tatar Təmir) Əlavə təsir (film, 2010) (tammetrajlı bədii film) (rol: Nazim Şeydayev) Şəbəkə (film, 2011) (qısametrajlı bədii film) (rol: Gülzarın atası) Dmitrov küçəsi 86 (film, 2015) (qısametrajlı bədii film) (rol: polis mayoru) Zabit şərəfi (film, 2015) (qısametrajlı bədii film) (rol: polis polkovniki) Kəklikotu (film, 2017) (tammetrajlı bədii film) (rol: polis rəisi)Rejissor assistenti kimi Dağlarda döyüş (film, 1967) (tammetrajlı bədii film)İkinci rejissor kimi Bizim Cəbiş müəllim (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) Dəli Kür (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) Oxuyur Müslüm Maqomayev (film, 1971) (tammetrajlı bədii film)Rejissor kimi Qeyri-adi ov (film, 1974) (qısametrajlı bədii film) Firəngiz (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Alıcının sərgüzəşti (film, 1976) (qısametrajlı bədii süjet — Mozalan № 31) Əcəmi Naxçıvani (film, 1976) (qısametrajlı sənədli film) Ömür-gün sevdası (film, 1976) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Üzü küləyə (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) Şəhərlərin dostluğu (film, 1978) (qısametrajlı sənədli film) Həyatın mənası (film, 1979) (qısametrajlı sənədli film) Qanlı zəmi (film, 1985) (tammetrajlı bədii film) Şəhərli biçinçilər (film, 1986) (tammetrajlı bədii film) Doğma sahillər (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film)Ssenari müəllifi kimi Ömür-gün sevdası (film, 1976) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Şəhərlərin dostluğu (film, 1978) (qısametrajlı sənədli film) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 816. Xarici keçidlər Aydın Dadaşov. "Bizim kino". Kamil Rüstəmbəyovun "Axırıncı aşırım" filmi haqqında Arxivləşdirilib 2017-07-21 at the Wayback Machine Əməkdar İncəsənət Xadimi Şeyx Əbdül Mahmudov — Gəlin Danışaq	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=68215
Əbdül Mahmudov	Əbdül Mahmudov (15 may 1944, Atbulaq, Qazıməmməd rayonu) — Azərbaycan kinorejissoru, ssenarist və aktyor, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2018), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986), Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü (2021-ci ildən). Şeyx Əbdül adı ilə də tanınır. Əbdül Mahmudov 15 may 1944-cü ildə indiki Hacıqabul rayonunun Atbulaq kəndində anadan olub. Əslən Şamaxıdandır. Ana tərəfi Haşimi krallığından olduğu üçün, nəsilləri həşimxanlılar adlanırmış. Ata tərəfi isə Ərdəbildən olub. 1961-ci ildə orta məktəbi bitirmişdir. Kinoya gəlişi uşaqlıq illərində çəkildiyi "Bir məhəllədən iki nəfər" və "Leyli və Məcnun" filmlərilə baş vermişdir. Daha sonra M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun Adil İsgəndərovun kursunda aktyorluq ixtisasında (1962–1966), Moskvada isə Ali rejissorluq və ssenaristlər kursunun rejissor bölməsində Andrey Tarkovski, Leonid Trauberq, Vasili Şukşin və G. Daneliya kimi məşhur sənətkarlardan dərs almışdır (1971–1973). 1966-cı ildən "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında aktyor kimi işləyib. Bir ara kinostudiyanın nəzdindəki kinoaktyor teatrının bədii rəhbəri olub.Əbdül Mahmudovun ulu babası Hacı Şeyx Mürsəl ağa XVII əsrdə Ərdəbildə Şah İsmayıl Xətainin ulu babası olmuş Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin darülfünununda ilahiyyat elmi üzrə təhsil almışdır. Sonradan göndərişlə Şamaxı şəhərinə gəlib. Təltif və mükafatları "Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı" — 26 aprel 1986 ("Atları yəhərləyin" bədii filminin rejissorluğuna görə) "Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1 avqust 2008 "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 1 avqust 2018 Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının Milli Kino Mükafatı — 2019 Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 7 may 2021-ci il Filmoqrafiya Aktyor kimi Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) (tammetrajlı bədii film) Leyli və Məcnun (film, 1961) (tammetrajlı bədii film) Əhməd haradadır? (film, 1963) (tammetrajlı bədii film) (rol: kənd sakini) Uşaqlığın son gecəsi (film, 1968) (tammetrajlı bədii film) (rol: milis işçisi) Şərikli çörək (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) (rol: bazardakı alıcı) O qızı tapın (film, 1970) (tammetrajlı bədii film) (rol: mafioz qrupunun üzvü) Yeddi oğul istərəm... (film, 1970) (tammetrajlı bədii film) (rol: Qasım) Axırıncı aşırım (film, 1971) (tammetrajlı bədii film) (rol: Bəylər) Ən vacib müsahibə (film, 1971) (tammetrajlı bədii film) (rol: Fikrət) Nəsimi (film, 1973) (tammetrajlı bədii film) (rol: dərviş) Ömrün ilk saatı (film, 1973) (tammetrajlı bədii film) (rol: fotoqraf) Çarvadarların izi ilə (film, 1974) (tammetrajlı bədii film) (rol: Qərib) Qatır Məmməd (film, 1974) (tammetrajlı bədii film) (rol: bolşevik) Dörd bazar günü (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Sevinc buxtası (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) (rol: Əbdül) Diplom işi (film, 1979) (rol: qızın qardaşı) (qısametrajlı bədii film) Qəribə adam (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) (rol: Orxan) Qorxma, mən səninləyəm (tammetrajlı bədii film) (rol: kisəçi) Ağlar-güləyən (film, 1988) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Qətl günü (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) (rol: Tatar Təmir) Əlavə təsir (film, 2010) (tammetrajlı bədii film) (rol: Nazim Şeydayev) Şəbəkə (film, 2011) (qısametrajlı bədii film) (rol: Gülzarın atası) Dmitrov küçəsi 86 (film, 2015) (qısametrajlı bədii film) (rol: polis mayoru) Zabit şərəfi (film, 2015) (qısametrajlı bədii film) (rol: polis polkovniki) Kəklikotu (film, 2017) (tammetrajlı bədii film) (rol: polis rəisi)Rejissor assistenti kimi Dağlarda döyüş (film, 1967) (tammetrajlı bədii film)İkinci rejissor kimi Bizim Cəbiş müəllim (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) Dəli Kür (film, 1969) (tammetrajlı bədii film) Oxuyur Müslüm Maqomayev (film, 1971) (tammetrajlı bədii film)Rejissor kimi Qeyri-adi ov (film, 1974) (qısametrajlı bədii film) Firəngiz (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Alıcının sərgüzəşti (film, 1976) (qısametrajlı bədii süjet — Mozalan № 31) Əcəmi Naxçıvani (film, 1976) (qısametrajlı sənədli film) Ömür-gün sevdası (film, 1976) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Üzü küləyə (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) Şəhərlərin dostluğu (film, 1978) (qısametrajlı sənədli film) Həyatın mənası (film, 1979) (qısametrajlı sənədli film) Qanlı zəmi (film, 1985) (tammetrajlı bədii film) Şəhərli biçinçilər (film, 1986) (tammetrajlı bədii film) Doğma sahillər (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film)Ssenari müəllifi kimi Ömür-gün sevdası (film, 1976) (qısametrajlı sənədli-bədii film) Şəhərlərin dostluğu (film, 1978) (qısametrajlı sənədli film) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 816. Xarici keçidlər Aydın Dadaşov. "Bizim kino". Kamil Rüstəmbəyovun "Axırıncı aşırım" filmi haqqında Arxivləşdirilib 2017-07-21 at the Wayback Machine Əməkdar İncəsənət Xadimi Şeyx Əbdül Mahmudov — Gəlin Danışaq	https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=32745

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.