!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
Şərqi Yerusəlim | Şərqi Qüds və ya Şərqi Yerusəlim ( Ərəbcə : Ərəbcə : القدس الشرقية , Əl-Qudlar Ash-Sharqiya ; İbrani , Mizraḥ Yerushalayim ) , Qərb sektorundan fərqli olaraq 1948 Ərəb-İsrail müharibəsi əsnasında İordaniya tərəfindən işğal edilmiş Yerusəlimin sektorudur şəhərin, İsrail tərəfindən işğal edilmiş Qərbi Qüds . 1967-ci il Ərəb-İsrail müharibəsindən bəri Şərqi Qüds beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən İsrail tərəfindən işğal edilmiş hesab olunur . Bu əraziyə Qüdsün Köhnə Şəhəri və İudaizm , Xristianlıq və İslamın ən müqəddəs yerlərindən bəziləri , məsələn, Məbəd dağı , Qərb divarı , əl-Əqsa məscidi , Qaya günbəzi və Müqəddəs Qəbiristanlıq Kilsəsi daxildir. eləcə də bir sıra qonşu məhəllələr. İsrail və Fələstin tərifləri fərqlidir. Fələstinin rəsmi mövqeyi 1949-cu il atəşkəs sazişlərinə əsaslanır, İsrailin mövqeyi isə əsasən Qüdsün mövcud bələdiyyə sərhədlərinə əsaslanır. Bunlar 1967-ci ilin İyun Altı Günlük Müharibədən bəri İsrail bələdiyyə orqanlarının qərar verdiyi bir sıra inzibati genişlənmələrlə müəyyən edilib . Adına baxmayaraq, Şərqi Qüds İçəri Şəhərin şimalında, şərqində və cənubunda və terminin daha geniş tərifində, hətta Qərbi Qüdsün bütün bu tərəflərindəki məhəllələri əhatə edir. Beynəlxalq ictimaiyyət Şərqi Qüds də daxil olmaqla İordan çayının qərb sahilində İsrail yaşayış məntəqələrini beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq qeyri-qanuni hesab edir . İsrail bu şərhə etiraz edir. 1948-ci ildə Ərəb-İsrail müharibəsi zamanı Qüds İordaniya və İsrail arasında mübahisəli idi. Hərbi əməliyyatlar dayandırıldıqdan sonra iki ölkə gizli şəkildə şəhərin bölünməsi ilə bağlı danışıqlar apardılar, şərq sektoru İordaniyanın hakimiyyəti altına keçdi. Bu tənzimləmə 1949-cu ilin martında Rodos müqaviləsində rəsmiləşdirildi David Ben-Qurion 1949-cu ilin dekabrında partiyasının “Yəhudi Qüdsü İsrail Dövlətinin üzvi, ayrılmaz hissəsidir” iddiasını təqdim etdi və İordaniya növbəti il Şərqi Qüdsü ilhaq etdi. Bu qərarlar müvafiq olaraq 1950-ci ilin yanvarında İsrail Knessetində və 1950-ci ilin aprelində İordaniya Parlamentində təsdiqləndi. 1967-ci il Altı Günlük Müharibədən sonra İsrail tərəfindən işğal edildikdə, sərhədləri genişləndirilmiş Şərqi Qüds ərazisinə keçdi. birbaşa İsrail hakimiyyəti, təsirli de-fakto ilhaq . Baş Assambleyanın yekdilliklə qəbul etdiyi qətnamədə Birləşmiş Millətlər Təşkilatışəhərin statusunu dəyişdirən tədbirləri qüvvədən salıb. Fələstin Azadlıq Təşkilatının (FAT) 1988-ci il tarixli Fələstin Müstəqillik Bəyannaməsində Qüds Fələstin Dövlətinin paytaxtı olaraq göstərilir . 2000-ci ildə Fələstin Muxtariyyəti Qüdsü paytaxtı elan edən qanun qəbul etdi və 2002-ci ilin oktyabrında bu qanun sədr Yasir Ərəfat tərəfindən təsdiqləndi . O vaxtdan bəri İsrail Şərqi Qüdsdə Fələstin Təhlükəsizliyi Təşkilatına bağlı bütün ofisləri və QHT təşkilatlarını bağladı və Oslo razılaşmalarının Fələstin Milli Administrasiyasının Qüdsdə fəaliyyət göstərməsinə icazə vermədiyini söylədi . İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı(İƏT) 13 dekabr 2017-ci ildə Şərqi Qüdsü Fələstin Dövlətinin paytaxtı kimi tanıyıb. 2017-ci ildə Donald Tramp ABŞ prezidenti olduqdan sonra Şərqi Qüdsdə İsrail yaşayış məntəqələrində tikinti üçün verilən tikinti icazələrinin illik sayı 60% artıb . 1991-ci ildən bəri Şərqi Qüdsdə sakinlərin əksəriyyətini təşkil edən fələstinlilər cəmi 30 icazə alıb. Etimologiya 27 iyun 1967-ci ildə İsrail Qərbi Qüdsün bələdiyyə sərhədlərini genişləndirdi ki, İordaniyanın Şərqi Qüdsü (6 km 2 (2,3 sq mi) daxil olmaqla, bu gün Şərqi Qüds olaraq adlandırılan Qərb Sahilinin təxminən 70 km 2 (27,0 kv mi) ərazisini əhatə etsin . ) ) və Bethlehem və Beit Jala bələdiyyələrinin 28 kəndi və ərazisi 64 km 2 (25 kv mi). Şərqi Yerusəlim ingilis dilində tanış termindir. Ərəblər ingilis dilli rəsmi sənədlərdə ərəbdilli Fələstin əhalisinin üstünlük təşkil etdiyini vurğulayaraq bu ərazi üçün ərəb Qüdsü terminindən daha çox istifadə edirlər , israillilər isə genişlənmiş Qüdsün şərqindəki coğrafi mövqeyinə görə bu ərazini Şərqi Qüds adlandırırlar. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=530109 |
Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu | Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu ― Azərbaycanın 14 iqtisadi rayonundan biri. Cəbrayıl, Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı və Zəngilan rayonlarını əhatə edir. Ərazisi 7448 km²-dir. 1993–2020-ci illər arasında ərazisi Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altında idi. İkinci Qarabağ müharibəsini sonlandıran 9 noyabr bəyanatından sonra tamamilə azad olunmuşdur. Ərazisinin böyük hissəsi 2021-ci ilə kimi Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuna daxil idi. 7 iyul 2021-ci ildə Azərbaycan prezidentinin "Azərbaycan Respublikasında iqtisadi rayonların yeni bölgüsü haqqında" fərmanına əsasən yaradılmışdır.2022-ci ildə Azərbaycanla İran arasında "İran ərazisindən keçməklə Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonu ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında yeni kommunikasiya bağlantılarının yaradılması haqqında Anlaşma Memorandumu" imzalanmışdır. Azərbaycan tərəfi bu layihəyə quru və dəmir yolları, həmçinin elektrik xətlərinin daxil olduğunu bildirmişdir. İqtisadiyatı Rayonun əlvan metallurgiyanın inkişafı üçün potensialı vardır. Ərazisində qızıl, civə, xromit, mərmər, perlit, üzlük tikinti daşları koral, və s. faydalı qazıntı ehtiyatları vardır. Rayon coğrafi mövqeyinə və tarixi abidələrinə görə turistik əhəmiyyət daşıyır. Burada İstisu, Minkənd, Tutqunçay kimi mineral bulaqlar, iqlim-balneoloji şərait, dağ meşələri kurort-rekreasiya məqsədləri üçün istifadə edilə bilər. Tarixi memarlıq abidələri siyahısına Gəncəsər, Ağoğlan monastırları, Gürcülü, Məmmədbəyli türbələri, Xudafərin körpüsü və s. aiddir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711924 |
Şərqi aleksanor yelkənciyi | Şərqi aleksanor yelkənciyi (lat. Papilio alexanor orientalis) — pulcuqqanadlılar dəstəsinin yelkənqanadlılar fəsiləsinə aid növ. Son dərəcə nadir növdür. İri və gözəl kəpənəkdir. Qanadları açıldıqda 80–85 mm-ə çatır. Sarı rəngli ön üanadlar qara ləkəli və damarlı, kənarları enli qara haşiyəlidir. Arxa qanadlarında "quyruqcuqları" var. Cənub-şərqi İspaniya, İtaliya, Cənubi Fransa, Yunanıstan (tipik formada P.Alexanor Esp.), Cənubi Qafqaz, İran, Kiçik Asiya, Orta Asiyanın cənub-qərbi (yarımnöv orientalis Rom.) Azərbaycanda Naxçıvan MR ərazisinin Araz çayı vadisindən başlayaraq dəniz səviyyəsindən 1750 m-ə qədər yüksəkliyi olan dağlar. Həyat tərzi Quru yamaclar və daşlı yerlərdə friqanoid bitkilər yetişən sahələr. Mayda və iyunun əvvəllərində uçur. Yumurtaqoyma iyunda başlayır, tırtıllar iyulda endemik çətirçiçəklilərə mənsub olan ferula üzərində inkişaf edir, gizli həyat tərzi keçirir, gecələr qidalanır, gündüzlər isə ferula bitkisi uzun silindr şəkilli yarpaqlarının qınlarında gizlənirlər. İldə bir nəsil verir. Puplar çimlikdə qışlayırlar. Təbii düşməni və xəstəlikləri məlum deyil. R.Əffəndi tərəfindən Naxçıvan MR-da 5 kəpənəyi qeydə alınmışdır. Məhdudlaşdırıcı amillər Kəpənəyin yaşayış ərazilərinin tədicən insanların yaşayış məskənlərinə çevrilməsi nəticəsində biotopların mal-qara tapdağı altında qalması, ot çalımı, landşaftların dəyişdirilməsi tırtılların yem bitkisi olan çaşırın yerli əhali tərəfindən yeyilməsi və həmin bitkinin qaramalın balaları üçün yem kimi istifadə edilməsi. Həvəskar kolleksiyaçılar tərəfindən komersiya məqsədilə toplanması da kəpənəyin sayının azalmasında müəyyən rol oynayır. Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər Azərbaycan Qırmızı Kitabının I nəşrinə daxildir. Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər Kəpənəyin yayıldığı ərazilərdə qorunma sahələrinin təşkil edilməsi, bu ərazilərə vaxtaşırı monitorinqlər kəpənəyin sayının artmasına səbəb ola bilər. Azərbaycanın Qırmızı Kitabı, Bakı, II cild, 2013 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=422825 |
Şərqi erməni dili | Şərqi erməni dili (erm. Արևելահայերեն) — Hind-avropa dili olan müasir erməni dilinin iki dialektindən biridir. Qafqaz dağlarında (xüsusilə Ermənistan, Dağlıq Qarabağ və Gürcüstan) və İrandakı erməni icması tərəfindən danışılır. Ermənistandan və İrandan gələn bəzi danışanların erməni diasporuna köçməsi səbəbi ilə bəzi insanlar tərəfindən diasporada danışılır; lakin Qərbi ermənicə diasporada daha çox danışılır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=631112 |
Şərqi ermənicə | Şərqi erməni dili (erm. Արևելահայերեն) — Hind-avropa dili olan müasir erməni dilinin iki dialektindən biridir. Qafqaz dağlarında (xüsusilə Ermənistan, Dağlıq Qarabağ və Gürcüstan) və İrandakı erməni icması tərəfindən danışılır. Ermənistandan və İrandan gələn bəzi danışanların erməni diasporuna köçməsi səbəbi ilə bəzi insanlar tərəfindən diasporada danışılır; lakin Qərbi ermənicə diasporada daha çox danışılır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=787049 |
Şərqi ortodoks xristianlıq | Şərqi ortodoks xristianlıq və ya pravoslavlıq — xristianlığın məzhəblərindən biri. Yunancada Ortodoks “Doğru fikir, inanc və doğru etiraf” mənasını verər. Bu məzhəbin dinlər tarixindəki digər adları bunlardır: Şərqin Ortodoks, Katolik və Həvari Kilsəsi, Ortodoks Şərq Kilsəsi, Şərq Kilsəsi, Ortodoks Kilsəsi və Rum Ortodoks Kilsəsi. Ortodoks Kilsəsinin Katolik kilsəsindən 1054-ci ildə qəti olaraq ayrılmasında dini və siyasi bəzi səbəblərin böyük rolu olmuşdur: 1 - Katolik Kilsəsinin müşriklər arasında dini yaymaq üçün bəzi qurbanlar verməsi. 2 - Romanın etirazına baxmayaraq imperiya mərkəzinin İstanbul olması. 3 - Qərb Roma dövlətinin yıxılmasından sonra ortaya çıxan nüfuz boşluğunu Papalığın doldurmaq istəməsi. İnanc və ayinlər baxımından Ortodoks kilsələri bəzi siyasi və inzibati səbəblərdən ötəri bir-birindən ayrılmışdır: a-1054-cü ildəki Şərq-Qərb ayrılığında sonra Ortodoksluğun mərkəzi Bizans olmuşdur. b-İstanbulun Türklər tərəfindən fəth edildiyi 1453-cü ildən sonra sonra Rus Pravoslav Kilsəsi İstanbul Patriarxlığı ilə mübarizəyə girişmişdir. c-1917-ci ildə baş vermiş olan Rus qiyamından sonra İstanbul Ortodoks Patriarxlığı ilə mübarizədən imtina edən Rus Pravoslav Kilsəsi Patriarxlıq halını almışdır. Ortodoks dünyasının dörd böyük Patriarxlığı (İstanbul, İsgəndəriyyə, Əntakiyə, Qüds) vardır. Digər, bölgələrdəki milli kilsələr inzibati quruluş etibarilə bu dörd Patriarxlığa bağlıdır. Ortodoks məzhəbini digər xristian məzhəblərindən ayıran başlıca xüsusiyyət bunlardır: 1 - Patriarx ruhani başçısıdır. 2 - Papa yanıla bilər. O İsanın vəkili deyil. 3 - Ruhül-Qüds, Oğul vasitəsilə Atadan çıxmışdır. 4 - İlk yeddi məclisdə alınan qərarları qəbul etmək lazımdır. 5 - Ancaq, Məryəm, İsa və Əziz ikonlarına hörmət göstərilir. 6 - Hər ölkə ibadətini öz diliylə etməkdə sərbəstdir. 7 - Günahkarlar, işlədikləri günah ölçüsündə Ərafda gözlədilər. 8 - Keşişlər, yepiskoplar və patriklər evlənə bilməz; keşişlər evlənə bilər. Boşanma ancaq bəzi şərtlərlə mümkündür. 9 - Baptizmi dərhal sonra konfirmasiya edilməlidir. 10 - Yevxaristiya ayinində çörəyə maya, şəraba su qatarlar. 11 - Xaç sağdan sola çıxarılır və Xaçın qolları bir-birinə bərabərdir. Quruluş dövrlərində bütün Şərq Ortodoks kilsələri, İstanbul Ortodoks Kilsəsinin idarə və nəzarət altında ikən, daha sonraları parçalanmalar olmuş bu kilsələr doğulmuşdur: 1-Süryani Ortodoks Kilsəsi; 2-Rum Ortodoks Kilsəsi; 3-Erməni Ortodoks Kilsəsi; 4-Rus Pravoslav Kilsəsi. Dinlər tarixçilərinin ümumiyyətlə müdafiə etdiklərinə görə Ortodoks məzhəbiinin doğulması, Nikeya və Onu taxıban altı məclisdən alınan bəzi qərarlar nəticəsində olmuşdur. Ancaq Ortodoksluğu qəbul edənlər Nikeya məclisinə müxtəlif fikirlər ortaya atan Ari, Nestori və s. din böyüklərinin fikirlərinə hər zaman cəbhə almışlar. Katolik məzhəbi ilə Ortodoks məzhəbi arasında təsbit edilə bilən əsas ayrılıqlar bunlardır: 1 - Katoliklərə görə Müqəddəs Ruh Ata ilə Oğuldan, Ortodokslara görə isə Allahın göndərməsindən meydana gəlmişdir. 2 - Katoliklərə görə papa yanılmaz; ilahi qüdrətə malikdir. Ortodokslara görə isə O, ruhani bir liderdir; ilahi bir gücü yoxdur. 3 - Katoliklərə görə papanın iman, ibadət, əxlaq və s. mövzulardakı hər sözü münaqişəsiz qəbul edilməlidir, Ortodokslara görə isə papa da bir insandır, yanıla bilər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=600811 |
Şərqi pravoslav kilsəsi | Şərqi Ortodoks Kilsəsi — xristianlığın üç əsas cərəyanından (katolisizm və protestantlıq ilə yanaşı) biri. 988-ci ildən Kiyev Rus dövlətinin rəsmi dini olmuşdur. Bizans İmperiyası dağıldıqdan (1453) sonra onun ərazisində və qonşu dövlətlərdə hər biri öz hökmdarına tabe olan avtokefal pravoslavlıq kilsələri yaranmışdır. Ona görə də pravoslavlıqda Vatikan kimi vahid ümumdünya mərkəzi yoxdur. Şərqi pravoslav kilsəsi mömin müqəddəs üç üqnumun vəhdətində təzahür edən vahid tanrıya etiqad etməlidir. Azərbaycanda pravoslav kilsələri 1991-ci ildə Müqəddəs Mürdaşıyan Zənənlər Kafedralıının (1907-ci ildə inşa edilmişdir) binası Rus pravoslav kilsəsinə verilmişdir. 2001-ci ilin may ayında Azərbaycanda səfərdə olan bütün Rusiyanın Patriarxı II Aleksi bu məbədə baş kafedral kilsə statusu vermişdir. Hazırda Bakıda 3, Gəncədə və Xaçmazda 1 rus pravoslav kilsəsi fəaliyyət göstərir. Avtokefal kilsələri Həmçinin bax Antixalkidon kilsələri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=720639 |
Şərqi qıpçaq dilləri | Qırğız-qıpçaq dilləri və ya şərqi qıpçaq dilləri — bəzi dilçilərə görə daha böyük qıpçaq qrupuna, digərlərinə görə türk dillərinin xakas-altay qrupuna daxil olan dil qrupu. Buna uyğun olaraq, qərbi və ya şərqi türk dilləri kimi təsnif edilir və ya dağ-altay (orta-şərq) qrupuna daxildir. Son zamanlar ənənəyə görə birinci təsnifat köhnəlmiş hesab olunur. Bu, XX əsrin əvvəllərində mövcud olmuş, indi dialektlərin bir hissəsi qıpçaq-noqay dilləri təmasda olan Fərqanə qıpçaqcası və qırğız dilini, həmçinin, yəqin ki, lobnor və xoton dillərini (şimal qırğız tipli dialektlər) əhatə edir. Cənubi qırğız dialektləri qarışıq xarakter göstərir. Çox vaxt bu qrupa Cənubi altay dili də daxil edilir, lakin bəzi tədqiqatçıların fikrincə Şimali altay dili ilə birlikdə eyni qrupda yer alır. Əlavə ədəbiyyat | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=784495 |
Şərqi saat qurşağı | Şərqi vaxt zonası (ing. Eastern Time Zone), Amerika Birləşmiş Ştatları və Kanadanın şərq hissəsini, Cənubi Amerika qitəsini və Karib hövzəsini əhatə edən saat qurşağıdır. Qış mövsümündə Koordinasiya edilmiş ümumdünya vaxtı ilə 5, yaz mövsümündə isə 4 saat fərq var. Tətbiq olunduğu yerlər Kanadanın aşağıdakı əyalət və şəhərləri, şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Amerika Birləşmiş Ştatları Amerika Birləşmiş Ştatlarının aşağıdakı əyalət və şəhərləri, şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Qərbi Virciniya Konnektikut Massaçusets Nyu-Hempşir Nyu-York ştatı Şimali Karolina Pensilvaniya Digər ölkələr Aşağıdakı ölkər də şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Baham adaları Cənubi Amerika Cənubi Amerika qitəsində bəzi ölkələr də şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Ekvador (Qalapaqos adaları istisna) Braziliyanın bəzi regionları Amazonas — Əyalətin cənub-qərbindəki region. Həmçinin baxın Şərqi Avropa saat qurşağı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=590147 |
Şərqi slavyan | Şərqi Slavyan sözü üçün aşağıdakılara müraciət edilə bilər: Şərqi slavyan dilləri — slavyan dillərinin üç qolundan biridir Şərqi slavyanlar — Şərqi slavyan dillərində danışan və slavyan xalqlarının alt qrupu olan xaqlar. Məsələn: ruslar, belaruslar, ukraynalılar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=796237 |
Şərqi slavyan dilləri | Şərqi slavyan dilləri Qərbi və Cənubi Slavyan dilləri ilə birlikdə slavyan dillərinin üç regional alt qruplarını təşkil edirlər. Şərqi slavyan dilləri hal-hazırda qərbdə bütün Şərqi Avropa boyunca, şərqdə isə Sibir və Rusiyanın Uzaq Şərqində geniş bir bölgədə danışılır. Rusiya İmperiyası və Sovet İttifaqının böyük tarixi təsiri ilə əlaqədar olaraq bu qrupa daxil olan və ən geniş yayılmış dil olan rus dili Qafqazın və Orta Asiyanın bir çox hissəsilərində qismən ve ya tam lingua franca kimi də danışılır. Slavyan dillərinin hər 3 qolu içində Şərqi Slavyan ən çox danışan sayına malik qrupdur. Ana dili olaraq ğma danışanların sayı Qərb və Cənub qollardaxiliolan bütün dillərin ümumi danışan sayından ndən daha çoxdur. Ümumi konsensus ondan ibarətdir ki, belarus, rus və ukrayna dilləri hər biri müstəqil Şərqi Slavyan dilləridir; Rusin dili də əksər mənbələr tərəfindən ayrıca müstəqil bir dil hesab olunur, lakin bəziləri onu Ukrayn dilinin bir ləhcəsi kimi də təsnif edir.Şərqi slavyan dilləri orta əsrlər Kiyev Rus dövlətində (9–13-cü əsrlər) danışılmış ümumi bir sələfdən, yəni sonralar Ruthen dilinə çevrilmiş qədim rus dilindən əmələ gəlmişdir. Ruthen dili Litva Böyük Hersoqluğunun (13–18-ci əsrlər) Dnepr çayı vadisində rus dilinə isə müvafiq olaraq istifadə olunan rəsmi dil idi. Volqa çayı vadisində isə Moskva Böyük Hersoqluğunun (13–16-cı əsrlər) rəsmi dili idi. Bütün bu dillər yazıda yalnız Kiril qrafikasından istifadə edir. hər bir dilin əlifbasında bu qrafikaya, lakin xüsusi dəyişik edilməklə istifadə olunur.lərlə. Ruthen dili davamçıları olan Belarus və Ukrayna dillərində latın əlifbalarından — müvafiq olaraq Belarusiya Łacinka və Ukrayna latın əlifbası əlifbalarından istifadə etmək ənənəsi var (həmçinin rusin(ruthen) dilinin özündə də tarixən bəzi bölgələrdə Latın qrafikasından istifadə edilmişdir). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=796238 |
Şərqi türk dilləri | Şərqi türk dilləri və ya şərqi hun dilləri — türk dillərinin qolu. Nikolay Baskakov bu taksonu qərbi türk qolundan fərqli olaraq fərqləndirir. Türk dillərinin şərq və qərb qruplarına bölünməsi sırf geneoloji xarakter daşımır, bəzi tədqiqatçılar bundan istifadə etmirlər. Nikolay Baskakov bir sıra dillərin təfsirlərinin qeyri-müəyyənliyi ilə yanaşı, türk dillərinin qərb və şərq qollarına bölünməsinin tayfaların birləşməsi və yenidən qruplaşmasının nəticəsi olduğunu göstərir. Şərqi türk dilləri bir takson kimi O. A. Mudrakın təsnifatında tanınır, Sibir türk dilləri kimi qeydə alınır. Sibir bir tərəfdən yakut dialektləri və Sayan dillərinə, digər tərəfdən xakas və Altay dilinə bölünür. Şərqi türk dillərində monqol, tunqus-mancur dillərindən götürülmüş alınma sözlərin payı əhəmiyyətli olduğu halda, qərbi türk dilləri fars və ərəb dillərindən götürülmüş alınma sözlər əksəriyyəti təşkil edir. Şərqi türk dillərində intervokal səslənməyə daha çox rast gəlinir. Qərbi türk və şərqi türk dilləri də mədəni baxımdan bir-birinə qarşıdır. Qərbi türk dillərində əsasən müsəlmanlar, az sayda da pravoslavlar və yəhudilər danışsalar da, şərqi türk dillərində şamanistlər, paqanlar, pravoslavları, buddistlər və burxanistlər danışır. Əlavə ədəbiyyat | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=784505 |
Şərqi vaxt zonası | Şərqi vaxt zonası (ing. Eastern Time Zone), Amerika Birləşmiş Ştatları və Kanadanın şərq hissəsini, Cənubi Amerika qitəsini və Karib hövzəsini əhatə edən saat qurşağıdır. Qış mövsümündə Koordinasiya edilmiş ümumdünya vaxtı ilə 5, yaz mövsümündə isə 4 saat fərq var. Tətbiq olunduğu yerlər Kanadanın aşağıdakı əyalət və şəhərləri, şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Amerika Birləşmiş Ştatları Amerika Birləşmiş Ştatlarının aşağıdakı əyalət və şəhərləri, şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Qərbi Virciniya Konnektikut Massaçusets Nyu-Hempşir Nyu-York ştatı Şimali Karolina Pensilvaniya Digər ölkələr Aşağıdakı ölkər də şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Baham adaları Cənubi Amerika Cənubi Amerika qitəsində bəzi ölkələr də şərqi vaxt zonasından istifadə edirlər: Ekvador (Qalapaqos adaları istisna) Braziliyanın bəzi regionları Amazonas — Əyalətin cənub-qərbindəki region. Həmçinin baxın Şərqi Avropa saat qurşağı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=604706 |
Şərqi Çin dənizi | Şərqi Çin dənizi (çincə:東海|东海 Dōng Hǎi}}, tərcüməsi — Şərq dənizi;kor. 동중국해,yap. 東シナ海) — Şərqi Asiya (Çin) sahilinin və Ryukyu və Kyusyu (Yaponiya) adalarının arasında Sakit okeanın dənizi. Sahəsi 836 min km², ən dərin yeri -2719 metrdir. 7 fevralda suyun orta temperaturu 16 °C-qədər, 27 avqustda isə 28 °C. qeydə alınmışdır. Suyun duzluluğu 30-34,5 ‰, çay mənsəblərində — 5−10 ‰-dir. Qabarma və çəkilmələr (7,5 m-ə qədər) müşahidə olunur. Dənizə tökülə ən böyük çay Yanszı çayıdır. Kələ-kötür relyefli Şərqi Çin dənizinin qərb sahili və ümumiyyətlə sahilboyu ərazilər dayazdır. Dayaz yerlərdə və adalara yaxın yerlərdə qaya, rif və bank təhlükəsi səbəbilə dəniz səfəri təhlükəlidir. Yanszının mənsəbində və Çjouşan arxipelaqı ərazisi yaxınlığında sular xüsusilə təhlükəlidir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=333220 |
Şərqi Çjou (sülalə) | Şərqi Çjou (çin. 东周) — Çində e.ə. 770 ildən e.ə. 256-cı ilədək Çjou çarlığını idarə etmiş, paytaxtı Loi olmuş hökmdar sülaləsi. Bu sülalənin başlanğıcı Çjou sülaləsinin süqutuna təsadüf edir. Yarımköçəri jun tayfaları ilə (çjoululara qohum) tez-tez baş verən və e.ə. VIII əsrdə daha da kəskinləşən hərbi münaqişələr ucbatından hökmdar Pin-van e.ə. 770-ci ildə dövlətin paytaxtını şərqə köçürür, bu dövr isə – "Şərqi Çjou" adını alır. "Şərqi Çjou" sülaləsinin hakimiyyəti dövrü quldarlıq quruluşunun dağılması ilə əlamətdardır. Bu dövrün sonu (e.ə. 476-cı ildən 221-ci ilədək) "Vuruşan hökmdarlıqlar" adlandırılır, bunların da sayı, yuxarıda qeyd olunduğu kimi səkkiz olsa da, vəliəhdlərin səriştəsizliyi ucbatından çoxlu sayda kiçik hökmdarlıqlar yarandı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=351476 |
Şərqi Əl-Həsəkə uğrunda döyüş | Şərqi Əl-Həsəkə uğrunda döyüş — Suriyada vətəndaş müharibəsi zamanı Xalq Müdafiə Birlikləri, aysor xristian milisləri və müttəfiq ərəb qüvvələri tərəfindən İraq və Şam İslam Dövlətinə (İŞİD və ya İŞİD) qarşı Əl-Həsəkə mühafizəsində Cəzirə kantonunun İŞİD tərəfindən ələ keçirilən ərazilərini geri almaq niyyəti ilə həyata keçirilən hərbi əməliyyat. Bunun ardınca Suriya Silahlı Qüvvələri YPG ilə koordinasiya olmadan İŞİD yaraqlılarına qarşı hücuma keçmişdir. Martın 18-dən 19-a kimi ABŞ-nin rəhbərlik etdiyi koalisiyanın hava hücumları İŞİD-in 3 taktiki bölməsinə, İŞİD-in döyüş mövqeyinə və ərazidəki bir İŞİD tunel sisteminə zərbələr endirmişdir.20 martda Əl-Həsəkə şəhərinin Əl-Müfti məhəlləsində kürdlərin Novruz bayramı münasibətilə keçirdikləri şənlikdə bir İŞİD yaraqlısının özünü partlatması nəticəsində 100-dən çox insan həlak olmuş və yaralanmışdır. Həmçinin, şəhərdə başqa bir şənlikdə bomba partladılmışdır.Sonrakı bir neçə gün ərzində Təll-Xənzir, Təll-Bərak və Təll-Təmir yaxınlığında toqquşmalar baş vermiş, onlarla İŞİD yaraqlısı həlak olmuşdur. Həmçinin, qırıcı təyyarələr Əl-Şəddadə şəhərində İŞİD-in mövqelərini bombalamışdılar.3 apreldə İŞİD-in Qamışlının cənubunda daha 21 kəndi Suriya hökumət qüvvələrinə itirmişdir. Xarici keçidlər Operation Inherent Resolve airstrike updates ISIL frontline maps (Syria) Archived 2015-07-26 at the Wayback Machine Khabur Valley Battle frontline maps | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=817417 |
Şərqi Ərəbistan | Şərqi Ərəbistan və ya Bəhreyn (ərəb. اَلْبَحْرَيْنِ) — Ərəbistanın şərq hissəsini əhatə edən tarixi region. Region Bəsrənin cənubundan İran körfəzi sahilləri boyunca uzanırdı və Bəhreyn, Küveyt, Əl-Xasa, Qətif, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər, İraqın cənubu, Əhvaz və Omanın şimalını əhatə edirdi. Şərqi Ərəbistanın bütün sahil xətti əsrlər boyu "Bəhreyn" kimi tanınırdı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=743355 |
Şərqin Astanasında (1939) | Film Şərqin qapısı adlanan Azərbaycanın nailiyyətlərindən bəhs edir. Film haqqında Film saxlanılmayıb. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Mikayıl Mikayılov, Vladimir Yeremeyev Operator: Leon Aristakesov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=212970 |
Şərqin astanasında (film, 1939) | Film Şərqin qapısı adlanan Azərbaycanın nailiyyətlərindən bəhs edir. Film haqqında Film saxlanılmayıb. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Mikayıl Mikayılov, Vladimir Yeremeyev Operator: Leon Aristakesov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=31941 |
Şərqiqafqaz bulaqotu | Şərqiqafqaz bulaqotu (lat. Veronica albanica) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin bağayarpağıkimilər fəsiləsinin bulaqotu cinsinə aid bitki növü. Bu növün arealı Cənubi Qafqazın şərq hissəsini təşkil edir. Əsasən Abşeron yarımadası və Xəzər dənizi sahillərində yerləşən düzənliklərdə yayılmışdır. Növ quru eniş sahələrində. 140-300 metr yüksəkliklərdə bitir. Botanik xüsusiyyətləri Budaqları düzdür və 5-8 sm olur. Gülləri az çiçəklidir. Tumları 1,5 mm uzunluğa, oval, demək olar ki örtüksüz və yumşaq xüsusiyyətə malikdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=419400 |
Şərqiyyə Hüseynova | Şərqiyyə Hüseynova — televiziya aparıcısı, Azərbaycanın xalq artisti (2006). Şərqiyyə Hüseynova Bakıda anadan olub. Atası hərbçi, anası isə tibb işçisi olub. 5 uşaqlı ailənin ilk övladıdır. Televiziyaya 1967-ci ildə müsabiqə yolu ilə gəlib. 1969-cu ildə ailə qurub. 1971-ci ildə qızı Mehriban dünyaya gəlib.Qızının da bir qızı var - Ayan. 4 noyabr 2006-cı ildə Azərbaycan televiziyası və radiosunun inkişafındakı xidmətlərinə görə Hüseynova Şərqiyyə Qurban qızına Azərbaycan Respublikasının “Xalq artisti” fəxri adı verilmişdir. Aktyor Ələkbər Hüseynovun xalası qızıdır. Filmoqrafiya Qoy oturmuşuq (veriliş, 2007) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=49458 |
Şərqiyyə Vəliyeva | Şərqiyyə Vəliyeva (Şərqiyyə Əkbər qızı Vəliyeva; 1 iyul 1936, Piçənis, Laçın rayonu) — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1966), Qəhrəman Ana, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin VII və VIII çağırış deputatı. Şərqiyyə Vəliyeva 1 iyul 1936-cı ildə Laçın rayonunun Piçənis kəndində anadan olub.Ailədə 4 bacı, 1 qardaş olmuşdurlar. Atası Əkbər kişi Böyük Vətən müharibəsinə getdikdən sonra ailəliklə Nağdalı kəndinə köçmüşlər. Anası və özü Kirov sovxozunda sağıcı işləmişlər. Maldarlıq təsərrüfatında uzun müddət sağıcı işlədikdən sonra, il ərzində öhdəsində olan hər inəkdən bir bala və hər inəkdən əl ilə 7400 litr süd sağdığına görə 22 mart 1966-cı ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Müxtəlif illərdə 2 dəfə "Lenin", "Şərəf Nişanı", "Oktyabr İnqilabı", "Qırmızı Əmək Bayrağı", "Xalqlar Dostluğu" ordenləri və SSRİ-nin bir çox digər orden və medalları ilə təltif olunub. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin VII və VIII çağırış deputatı olmuşdur. SSRİ Kənd Təsərrüfatı sərgisinin iştirakçısı olmuş 2 qızıl, 1 gümüş və 2 bürünc medal almışdır.1952-ci ildən ÜİLKGİ üzvü, 1965-ci ildən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvü olmuşdur. 1997-ci ildə YAP-ın üzvüdür. 2002-ci ildə Prezident Heydər Əliyevin sərəncamı ilə ona "Prezident təqaüdü" verilmişdir.Şərqiyyə Vəliyeva Sabir Vəliyevlə ailə qurmuş, ailəliklə maldarlıqla məşğul olmuşlar. Sabir Vəliyev qabaqcıl maldar olduğu üçün bir neçə orden və medallarla təltif edilmişdir. Şərqiyyə Vəliyevanın oğlanlarının dördü Qarabağ müharibəsində iştirak ediblər. Oğlu Füzuli Vəliyev Azərbaycan Respublikası Hərbi Hava Qüvvələrinin Mİ-24 helikopterində hərbi təyyarəçi olub. 252 uçuş keçirən, kapitan rütbəsində xidmətini davam etdirərək döyüşlərdə yaralanan kapitan Füzuli Vəliyev 2003-cü ildə hərbi vəzifəsini yerinə yetirərkən həlak olub. Şərqiyyə Vəliyeva Laçının işğalından sonra Bərdə rayonunun Zümürxan kəndində məskunlaşmışdır. Mükafat və təltifləri Sosialist Əməyi Qəhrəmanı — 22.03.1966 Lenin ordeni — 22.03.1966 Lenin ordeni — 06.09.1973 "Şərəf nişanı" ordeni — "Oktyabr inqilabı" ordeni — 08.04.1971 Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni — Xalqlar Dostluğu ordeni — 23.02.1981 Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 2002 Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. "Laçın yurdu" jurnalı, № 1(1), 2011, Bakı, "Elm və təhsil", 2011. İsmayıl Qarayev . Əməyin bəhrəsi: sosialist əməyi qəhrəmanı Şərqiyyə Vəliyeva haqqında oçerk. Bakı: Azərnəşr, 1972. Xarici keçidlər Şərqiyyə Vəliyeva. Zərif qəhrəman (ATV — 02.05.2015) — YouTube saytı Mətin və dəyanətli ana — FOTO — VİDEO Arxivləşdirilib 2016-06-26 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=166035 |
Şərqşünas | Şərqşünaslıq — Şərq ölkələrinin tarixini, iqtisadiyyatını, ədəbiyyatını, dillərini, incəsənətini, dinlərini, fəlsəfəsini, etnoqrafiyasını, maddi və mənəvi mədəniyyət irsini öyrənən elmi sahələr birliyi. Bəzən afrikanistika ilə birgə baxılır, bu qitənin bir hissəsinin müsəlman dünyasına aidiyyatı ilə bağlıdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=376307 |
Şərqşünaslıq | Şərqşünaslıq — Şərq ölkələrinin tarixini, iqtisadiyyatını, ədəbiyyatını, dillərini, incəsənətini, dinlərini, fəlsəfəsini, etnoqrafiyasını, maddi və mənəvi mədəniyyət irsini öyrənən elmi sahələr birliyi. Bəzən afrikanistika ilə birgə baxılır, bu qitənin bir hissəsinin müsəlman dünyasına aidiyyatı ilə bağlıdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=376298 |
Şərqşünaslıq İnstitutu | Akademik Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxil olan elmi təşkilat. Direktor: Filologiya elmləri doktoru, Gövhər Baxşəli qızı Baxşəliyeva. AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitutu [1958]-ci ildə Az.SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə EA-nın digər institutlarında fəaliyyət göstərən müvafiq şöbə və qrupların əsasında yaranmışdır. Şərqşünaslıq İnstitutunun mövcud olduğu illər ərzində Yaxın və Orta Şərq ölkələrinin tarixi, bu region xalqlarının ictimai-mədəni inkişafı və Azərbaycanla çoxəsrlik mədəni-tarixi əlaqələri institut əməkdaşları tərəfindən tədqiq edilmişdir. İndiyədək institut əməkdaşlarının 400-dən artıq elmi kitabı və bir neçə min elmi məqaləsi çap edilmişdir. İnstitutun ilk direktoru, görkəmli mənbəşünas və mətnşünas alim, akademik Ə.Ə.Əlizadə (1958-1963) olmuşdur. Sonralar instituta akademik Ə.S.Sumbatzadə (1963-1970), akademik H.M.Araslı (1970-1981), akademik Z.M.Bünyadov (1981-1986, 1988-1991, 1992-1997), professor A.N.İmanquliyeva (1991-1992) kimi görkəmli alimlər başçılıq etmişlər. Hal-hazırda institutun direktoru professor, müxbir üzv G.B.Baxşəliyevadır. Fəaliyyət istiqamətləri Şərq ölkələrinin ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni inkişafı; Şərq ölkələri ilə Azərbaycanın münasibətləri, Azərbaycanın və Azərbaycana aid orta əsrlər dövrü yazılı Şərq abidələrinin tədqiqi, islamın tarixi, müasir dövrdə dinin vəziyyəti, Azərbaycan-ərəb, Azərbaycan-fars, Azərbaycan-türk filoloji əlaqələri. Elmi nəticələr Son beş ildə İnstitut əməkdaşlarının 50-dən çox elmi kitabı və 400-ə yaxın elmi məqaləsi çapdan çıxmışdır. Bu kitabların ən mühümləri aşağıdakılardır: Şihabəd-din an-Hacabu. Cizneopisanie Dcalal ad-Dina Mankburnı. Ərəbcədən tərcümə, ön söz, qeydlər və şərhlər akad. Z.M.Bünyadovundur Əbdi bəy Şirazi. Təkmilət-ül-əkbar. Fars dilindən tərcümə, müqəddimə və şərhlər Ə.Rəhimovundur G.Baxşəliyeva. Əbül-Fərəc əl-İsfahaninin "Nəğmələr kitabı" və klassik Azərbaycan ədəbiyyatı Orta əsrlər Şərqi. Akademik Z.M.Bünyadovun xatirəsinə həsr olunmuş məqalələr toplusu Ş.Tağıyeva, Ə.Rəhimli, S.Bayramzadə Güney Azərbaycan 1728-ci il Tiflis əyalətinin müfəssəl dəftəri. Giriş və tərcümənin müəllifi t.e.n. Ş.Mustafayev V.Mustafayev. Cənubi Azərbaycanlıların milli şüuru Türkiyə tarixi və iqtisadiyyatı şöbəsi İran tarixi və iqtisadiyyatı şöbəsi Ərəb ölkələrinin tarixi və iqtisadiyyatı şöbəsi Ərəb filologiyası şöbəsi İran filologiyası şöbəsi Türk filologiyası şöbəsi Din və ictimai fikir tarixi şöbəsi Mənbəşünaslıq və yazılı abidələrin tədqiqi və nəşri şöbəsi Şərq-Qərb şöbəsi Həmçinin bax Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Ziya Bünyadov Gövhər Baxşəliyeva Solmaz Tohidi Şahin Mustafayev Xarici keçidlər Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Akademik Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu Arxivləşdirilib 2007-03-21 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=403859 |
Şərqə Doğru (1930) | Tammetrajlı sənədli film sovet hakimiyyəti illərində respublikada gedən dəyişikliklərdən, Azərbaycanda yaşayan xalqların məişətindən, onların adət-ənənələrindən, milli xüsusiyyətlərindən söhbət açır. Film haqqında Film saxlanılmayıb. Filmin heyəti Filmin üzərində işləyənlər Rejissor: Aleksandr Makovski Ssenari müəllifi: Aleksandr Makovski Operator: İvan Manakov Filmdə iştirak edən Lətif Səfərov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 53; 56. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 813. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=213077 |
Şərqə doğru (film, 1930) | Tammetrajlı sənədli film sovet hakimiyyəti illərində respublikada gedən dəyişikliklərdən, Azərbaycanda yaşayan xalqların məişətindən, onların adət-ənənələrindən, milli xüsusiyyətlərindən söhbət açır. Film haqqında Film saxlanılmayıb. Filmin heyəti Filmin üzərində işləyənlər Rejissor: Aleksandr Makovski Ssenari müəllifi: Aleksandr Makovski Operator: İvan Manakov Filmdə iştirak edən Lətif Səfərov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 53; 56. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 813. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=28908 |
Şərt (kompüter proqramlaşdırması) | Şərt — müəyyən şərtin doğruluğundan asılı olaraq baş verən və ya baş verməyən hərəkət və ya əməliyyat haqqında işlədilən termin.Kompüter elmində qərarların idarə edilməsi üçün proqramlaşdırma dili əmrlərinə deyilir. Konkret olaraq, proqramçı tərəfindən müəyyən edilmiş Boolean şərtinin doğru və ya yanlış olaraq qiymətləndirilməsindən asılı olaraq şərtlər müxtəlif hesablamaları və ya hərəkətləri həyata keçirir. Nəzarət axını baxımından qərar həmişə hansısa şərt əsasında axının seçici şəkildə dəyişdirilməsi ilə əldə edilir. Dinamik göndərmə adətən şərti konstruksiya kimi təsnif edilməsə də, icra zamanı alternativlər arasında seçim etməyin başqa bir yoludur. Şərti ifadələr, vəziyyətə uyğun davranışı təyin edən proqramda nəzarət nöqtələridir. Terminologiya "Şərti deyim" termini adətən imperativ proqramlaşdırma dillərində istifadə olunur. Bunun əksinə olaraq, funksional proqramlaşdırmada "şərti ifadə" və ya "şərti konstruksiya" terminlərinə üstünlük verilir, çünki bu terminlərin hamısının fərqli mənaları var. Xarici keçidlər Şərt operatoru | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=828097 |
Şərt (proqramlaşdırma) | Şərt — müəyyən şərtin doğruluğundan asılı olaraq baş verən və ya baş verməyən hərəkət və ya əməliyyat haqqında işlədilən termin.Kompüter elmində qərarların idarə edilməsi üçün proqramlaşdırma dili əmrlərinə deyilir. Konkret olaraq, proqramçı tərəfindən müəyyən edilmiş Boolean şərtinin doğru və ya yanlış olaraq qiymətləndirilməsindən asılı olaraq şərtlər müxtəlif hesablamaları və ya hərəkətləri həyata keçirir. Nəzarət axını baxımından qərar həmişə hansısa şərt əsasında axının seçici şəkildə dəyişdirilməsi ilə əldə edilir. Dinamik göndərmə adətən şərti konstruksiya kimi təsnif edilməsə də, icra zamanı alternativlər arasında seçim etməyin başqa bir yoludur. Şərti ifadələr, vəziyyətə uyğun davranışı təyin edən proqramda nəzarət nöqtələridir. Terminologiya "Şərti deyim" termini adətən imperativ proqramlaşdırma dillərində istifadə olunur. Bunun əksinə olaraq, funksional proqramlaşdırmada "şərti ifadə" və ya "şərti konstruksiya" terminlərinə üstünlük verilir, çünki bu terminlərin hamısının fərqli mənaları var. Xarici keçidlər Şərt operatoru | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=492837 |
Şərt budaq cümləsi | Şərt budaq cümləsi baş cümlədəki hərəkətin şərtini bildirir və hansı şərtlə? sualına cavab olur. Şərt budaq cümləsinin əsas qrammatik göstəricisi -sa, -sə şəkilçisidir. Bundan başqa, budaq cümlə baş cümləyə əgər, hərgah, madam ki, indi ki, bir halda ki bağlayıcıları ilə də bağlana bilər. Əlaqə vasitələrinin hər ikisi də bir yerdə işlənə bilər, təkcə -sa, -sə şəkilçisi də işlənə bilər. Bu halda baş cümlə budaq cümlədən sonra gəlir. Məs: Əgər qoca yıxılıb ölsə, bütün miras oğlana qalacaq. Hərgah Ataş bu kişi ilə yaxınlaşsa, çox şey öyrənəcəkdi. Boyum uca olsa idi, mən də səninlə arxada oturardım. Madam ki bu fikrə gələcəkdiniz, mənim təklifimi rədd etməməliydiniz. Bəzi şərt budaq cümlələri də var ki, baş cümlə budaq cümlədən əvvəl gəlir. Bu zaman əlaqə vasitəsi "ki" tabelilik bağlayıcısı olur. Belə cümlələrdə bu şərtlə, o şərtlə, bir şərtlə qəlib sözlərdən istifadə olunur. Məs: Bir şərtlə maşınları buraxaram ki, vaxtında burada olsunlar. Belələrini o şərtlə əfv etmək olar ki, bütün silahlarını təhvil versinlər. Şərt budaq cümləsi yalnız intonasiya vasitəsilə də yarana bilər. Məs: Oxu deyir, sən də oxu. Belə cümlələrdə şərt budaq cümləsinin əlaqə vasitələrini asanlıqla bərpa etmək olur: Əgər oxu deyirsə, sən də oxu. Şərt budaq cümlələri baş cümlədə buraxılmış üzvü izah etmir. Budaq cümlə baş cümlədəki ümumi məzmunla bağlı olur. Buna görə də belə cümlələr, adətən, sadələşə bilmir. İstisna: Bəzən şərt budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlələr də sadələşə bilər: Mən səni bir şərtlə bağışalayarm ki, millətinə hörmət edəsən — Millətinə hörmət edəcəyin şərti ilə səni bağışlayaram. Şərt budaq cümlələri Bircə qızın toyunu görsəydim, bu dünyada daha dərdim olmazdı. Ucalmasaq, bizi görməz bütün yer üzü. Hərgah ədəb-ərkanla pulu verdi, qurtardı, yox, əgər nəm-nüm eləsə, işlər pisləşəcək. Üz versəm, astar da istəyərlər. Bunu bir şərtlə yazaram ki, bir daha yanıma gəlməyəsən. Həmçinin bax budaq cümlə tamamlıq budaq cümləsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=622084 |
Şərti havayı proqram | Şərti havayı proqram (ing. shareware) — müəlliflik hüququ qorunan və pulsuz yayılan, ancaq, adətən, qeydiyyatdan keçmək və sənədləri, proqramı yeniləməyə gərəkli olan məsrəflərin yerini doldurmaq üçün məhsuldan razı qalan istifadəçilər tərəfindən dəyəri ödənilən proqram təminatı. Xarici keçidlər Shareware Arxivləşdirilib 2010-04-18 at the Wayback Machine Open Directory Project saytında | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=296464 |
Şərti məhkumetmə | Şərti məhkumetmə — cəza təyin edən məhkəmənin, məhkumun cəza çəkmədən islah olunmasını mümkün saydığı təqdirdə, həmin cəzanın şərti olaraq tətbiq edilməsi haqqında qərarı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=568383 |
Şərur | Şərur — Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində şəhər, Şərur rayonunun inzibati mərkəzi. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 55-XII saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının İliç rayonunun (Şərur rayonunun) İliç şəhəri Şərur şəhəri adlandırılmışdır.Yeni şəhərdir, dəmiryolunun çəkilişi zamanı yaranmışdır. Burada iki park, muzey, stadion, məscid, şəhidlərin xatirə abidəsi, kinoteatr vardır. Burada dəmir yolunun o biri tərəfində hamamları, bazarı, məscidləri ilə köhnə şəhər də qorunub saxlanmışdır. AzStat-ın 1 yanvar 2013-cü il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən şəhərdə təxminən 7 min nəfər əhali yaşayır. Etnik tərkibi Qardaş şəhərlər İğdır, Türkiyə Həmçinin bax Şərur rayonu Culfa şəhəri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=84769 |
Şərur-Dərələyəz qəzası | Şərur-Dərələyəz qəzası — İrəvan quberniyasında inzibati-ərazi vahidi. İndiki Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisinin bir hissəsini əhatə edirdi. Dağlıq (Dərələyəz) və düzən (Şərur) hissələrdən ibarət idi. Dərələyəzdə heyvandarlıq, Şərurda isə əkinçilik inkişaf etmişdi. İrəvan qəzasına daxil olan Şərur nahiyəsi Naxçıvan qəzasının tərkibində olan Dərələyəz nahiyəsi ilə 1870-ci ildə birləşdirilərək Şərur-Dərələyəz qəzası yaradılmışdır 1886-cı ilin məlumatına görə, əhalisinin 70,5%-i azərbaycanlılardan ibarət idi. Kürdlər və başqa millətlər də yaşayırdı. Rus çarizminin köçürmə siyasəti ilə əlaqədar 1828-ci ildən sonra ərazidə İrandan köçürülmüş ermənilər də məskunlaşmışdı. Azərbaycanın, eyni zamanda Naxçıvan bölgəsinin Rusiya tərəfindən işğalından (1828) sonra çar hökumətinin 1870-ci il inzibati ərazi islahatına əsasən Şərur-Dərəlyəz ərazisində İrəvan quberniyasının tərkibinə daxil olan Şərur-Dərələyəz qəzası təşkil edilmişdi. Şərur-Dərələyəz qəzası İrəvan xanlığı dövründə (XVIII əsrin 40-cı illəri – 1827) Şərur mahal kimi onun tərkibinə, Dərələyəz isə Naxçıvan xanlığına daxil idi. Çar Rusiyası Naxçıvan və İrəvan xanlıqlarını işğal etdikdən sonra burada "Erməni vilayəti" yaratmışdı. 1840-cı il inzibati-ərazi bölgüsü zamanı "Erməni vilayəti" ləğv edildi, İrəvan və Naxçıvan qəzaları təşkil olundu. 1849-cu ildə onların əsasında İrəvan quberniyası təşkil edilmiş, quberniyanın tərkibində beş qəza (İrəvan, Naxçıvan, Gümrü (Aleksandropol), Yeni Bayazid (Novobayazet) və Ordubad) yaradılmışdı. 1870-ci ildə isə Şərur və Dərələyəz torpaqları əsasında yeni qəza – Şərur-Dərələyəz qəzası (mərkəzi Baş Noraşen) təşkil olunmuşdu. İ.Şopenin 1829–1832-ci illərdə tərtib etdiyi kameral təsvirə görə, İrəvan əyalətinin Şərur mahalında 50 kənd qeydə alınmışdı. Bu kəndlərdə 1305 ailə yaşayırdı. Onların hamısı azərbaycanlılar idi, bir nəfər də erməni ailəsi qeydə alınmamışdı. Əhalinin sayı 6510 nəfər (3397 kişi, 3113 qadın) idi. Yalnız çar Rusiyasının köçürmə siyasəti nəticəsində mahalda ermənilər peyda olmuşdu. Dərləyəz mahalına İrandan 336 ailə, yaxud 1757 nəfər (958 kişi, 804 qadın) köçürülmüşdü. Erməni ailələrinin köçürülməsi əhalinin etnik tərkibində qismən dəyişikliyə səbəb oldu. O zaman Naxçıvan əyalətinin Dərələyəz mahalında 78 kənd qeydə alınmışdı. Burada da əhali, demək olar ki, azərbaycanlılardan ibarət idi. 1001 azərbaycanlı ailəsində 4583 nəfər (2411 kişi, 2172 qadın) yaşayırdı. Ermənilər cəmi 58 ailə (0,57%), yaxud 288 nəfər (141 kişi, 147 qadın) idi. Çar Rusiyasının köçürmə siyasəti nəticəsində Dərələyəz mahalına İrandan 507, Türkiyədən 8 ailə (cəmi 515 ailə) köçürülmüş, erməni əhalisinin sayı süni şəkildə 2773 nəfər artırılmışdı. 1917-ci il Qafqaz təqviminin məlumatına görə, Şərur-Dərələyəz qəzasının sahəsi 2637,50 kv.verst idi. Qəzada 90250 nəfər (47399 kişi, 42851 qadın) qeydiyyata alınmışdı, onların 88496 nəfəri (98,05%) yerli sakin, 1754 nəfəri (1,95%) müvəqqəti yaşayanlar idi. Şərur-Dərələyəz qəzası əhalisinin təxminən 58493 nəfəri (64,8%) azərbaycanlı, 29165 nəfəri (32,3%) erməni və b. idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Baş nazirinin Paris Sülh Konfransı sədrinə 1919 il 16/19 avqust tarixli müraciətində Şərur-Dərələyəz qəzasında azərbaycanlıların 72,3%, ermənilərin 27,1%, başqalarının 0,4% olduğu bildirilirdi. Göründüyü kimi, İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının son dövründə, demək olar ki, əhalisi ancaq azərbaycanlılardan ibarət olan Şərur-Dərləyəz qəzasında ermənilərin sayı süni şəkildə bütün əhalinin üçdə birinədək artırılmışdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldıqdan sonra Şərur-Dərələyəz qəzasını Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi elan etmişdi. Lakin bu əzəli Azərbaycan torpaqlarına əsassız iddia irəli sürən erməni-daşnak hakimiyyəti digər bölgələrdə olduğu kimi burada da əhaliyə qarşı soyqırım siyasəti həyata keçirməyə başladı. Onlar etnik təmizləmə vasitəsilə bu ərazilərin erməni hakimiyyətinə keçməsinə can atırdılar. Lakin əhali erməni təcavüzünə qarşı qətiyyətlə müqavimət göstərirdi. Şərur-Dərələyəz qəzası da mərkəzi Naxçıvan olan Araz-Türk Respublikasına daxil olmuşdu. Müttəfiq dövlətlər Naxçıvan, Sürməli və İrəvan quberniyasının bir hissəsi ilə birgə Şərur-Dərələyəz qəzasını da ermənilərə verməyə cəhd edirdi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti bu siyasətə qarşı qəti etirazını bildirmiş, Paris Sülh Konfransına etiraz notasında Naxçıvan, Sürməli, Şərur-Dərələyəz, həmçinin İrəvan quberniyasının bir hissəsinin Azərbaycan Respublikası hökumətinin əlində saxlanmasını zəruri hesab etmişdi. Aprel işğalından sonra Azərbaycan və Ermənistanda sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra vəziyyət dəyişdi. Şərur-Dərələyəz qəzasının Dərələyəz sahəsi bütünlüklə Ermənistan SSR-ə verildi. Zaqafqaziya MİK-in 1929-cu il 18 fevral tarixli qərarına əsasən, Azərbaycan SSR-in rayonlaşdırılması ilə əlaqədar Şərur-Dərələyəz qəzası ləğv edilmiş, tərkibindəki Qurdqulaq, Xaçik, Horadiz kəndləri torpaqları ilə birlikdə Ermənistana qatılmışdı. Bu, Moskva müqaviləsinin (1921) və Qars müqaviləsinin (1921) şərtlərinə, eyni zamanda beynəlxalq hüquq normalarına tamamilə zidd idi. Zakonodatelğnıe aktı (sbornik dokumentov), B., 1998; Azərbaycan tarixi sənədlər və nəşrlər üzrə, B., 1990; Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası. Bakı: 1995; Kavkazskiy kalendar na 1917 q.; | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=125587 |
Şərur-Ordubad fiziki-coğrafi rayonu | Şərur-Ordubad fiziki- coğrafi rayonu - Naxçıvan Muxtar Respulikası ərazisinin Araz çayının sol sahili maili düzənliklərini əhatə edib, Arazçayı ilə alçaqdağlıq arasında yerləşir. Araz çayı boyu ilə 150 km uzanıb, maksimal eni 25–50 km-ə çatır. Ərazinin mütləq yüksəkliyi 700 m-lə 1200 m arasında dəyişir. Rayon ərazisi Dördüncü dövrün allüvial, prolüvial, bəzi sahədə Üçüncü dövrün qumdaşı, konqlomerat, tuf və gil çöküntülərindən təşkil olunmuşdur. Ərazinin iqliminin çox quraq olması burada arid denudasiya proseslərinin intensiv getməsinə şərait yaradır. Buna görə də yamaclar intensiv bedlend parçalanmasına məruz qalmışdır. Düzənlikdə və alçaqdağlıqda az məhsuldar yovşanlı, kəngizli, şoranotlu yarımsəhra kompleksi hakimdir. Çay dərələrinin diblərində kollu - çəmən və antropogen landşaftın müxtəlif sahələri (əkinçilik, bağçılıq) inkişaf etmişdir. Rayon ərazisində su ehtiyatı az olub, əsasən az sulu çaylardan ibarətdir. Dağətəyi maili düzənliklərdə gips, dolomit, gil, travertin və daş duz mədənləri vardır. Fiziki - coğrafi rayon ərazisinin Araz sahili hissəsində intensiv suvarma tətbiq etməklə bağçılıq ( üzüm, şaftalı və s. ), taxılçılıq, ipəkçilik inkişaf etmişdir. Ətraf dağətəklərində heyvandarlıqla məşğul olunur. Həmçinin bax Azərbaycanın fiziki-coğrafi rayonları Naxçıvan fiziki-coğrafi rayonu Arazboyu maili düzənlik fiziki-coğrafi rayonu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=491300 |
Şərur-Ordubad rayonu | Şərur-Ordubad fiziki- coğrafi rayonu - Naxçıvan Muxtar Respulikası ərazisinin Araz çayının sol sahili maili düzənliklərini əhatə edib, Arazçayı ilə alçaqdağlıq arasında yerləşir. Araz çayı boyu ilə 150 km uzanıb, maksimal eni 25–50 km-ə çatır. Ərazinin mütləq yüksəkliyi 700 m-lə 1200 m arasında dəyişir. Rayon ərazisi Dördüncü dövrün allüvial, prolüvial, bəzi sahədə Üçüncü dövrün qumdaşı, konqlomerat, tuf və gil çöküntülərindən təşkil olunmuşdur. Ərazinin iqliminin çox quraq olması burada arid denudasiya proseslərinin intensiv getməsinə şərait yaradır. Buna görə də yamaclar intensiv bedlend parçalanmasına məruz qalmışdır. Düzənlikdə və alçaqdağlıqda az məhsuldar yovşanlı, kəngizli, şoranotlu yarımsəhra kompleksi hakimdir. Çay dərələrinin diblərində kollu - çəmən və antropogen landşaftın müxtəlif sahələri (əkinçilik, bağçılıq) inkişaf etmişdir. Rayon ərazisində su ehtiyatı az olub, əsasən az sulu çaylardan ibarətdir. Dağətəyi maili düzənliklərdə gips, dolomit, gil, travertin və daş duz mədənləri vardır. Fiziki - coğrafi rayon ərazisinin Araz sahili hissəsində intensiv suvarma tətbiq etməklə bağçılıq ( üzüm, şaftalı və s. ), taxılçılıq, ipəkçilik inkişaf etmişdir. Ətraf dağətəklərində heyvandarlıqla məşğul olunur. Həmçinin bax Azərbaycanın fiziki-coğrafi rayonları Naxçıvan fiziki-coğrafi rayonu Arazboyu maili düzənlik fiziki-coğrafi rayonu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=495855 |
Şərur (Xudabəndə) | Şərur (fars. شرور) - İranın Zəncan ostanının Xudabəndə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 926 nəfər yaşayır (204 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=780387 |
Şərur (dəqiqləşdirmə) | Şərur — Naxçıvanda şəhər. Şərur rayonu — Naxçıvanda rayon. Şərur (içki) — müalicəvi mineral süfrə suyu. Şərurun səsi (qəzet) — qəzet. Şərur (Xudabəndə) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=420779 |
Şərur (içki) | Şərur - Azərbaycanda qida qəbulundan (əsasən nahar və şam yeməyindən) sonra, eləcə də müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi zamanı və digər məqsədlər üçün qəbul edilən təbii, müalicəvi mineral süfrə suyu. Bu mineral suyun mənbəyi Sədərək kəndinin cənub-qərbində bilavasitə şose yolunun yaxınlığında yerləşir. Suyu karbonatlı, hidrokarbonatlı-xlorlu-natriumlu və nadir mikroelementlər kompleksi ilə zəngindir. Gündəlik debiti 1 milyon l-dən çoxdur. Əli Polad. Bir damla su. I cild. Bakı,2011. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=107291 |
Şərur Radio Zavodu | Şərur Radio Zavodu — radio sənayesi müəssisəsi Radio sənayesi müəssisəsi 1961-ci ildə açılmışdır. Bakı radio zavodunun filialı idi;. Sonralar müstəqil radiotexnika zavoduna çevrilmişdir. Şərər radio zavodu “Araz”, “Xəzər-404” tranzistor radioqəbulediciləri, “Araz -M” radioları, elektrik avadanlığı hissələri və s. istehsal edirdi. Məhsulları xarici ölkələrə də göndərilirdi. 1991-92-ci illərdə həmin sahələr üzrə fəaliyyət dayanmış, 1996-ci ildə Türkiyənin bir şirkəti ilə “Yapraq plastik” ortaq müəssisəsi yaradılmış, məişətdə işlədilən plastmas qablar istehsal etmişdir. 1997-ci ildə z-dda yeni sex qurularaq “Rassan” adı ilə meyvə suları istehsalına başlanmışdır. Zavodun binalarının şəraiti nəzərə alınaraq, inşaat materialları istehsal edən sex (1997) , “Rassan” adlı pivə istehsal edən sex qurulmuşdur. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 545. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=633094 |
Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi | Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi — mədəni-maarif müəssisəsi İctimai əsaslarla 1978-ci ildə təşkil edilmişdir. 1980-ci ildən dövlət müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərir. 9 bölmə (təbiətşünaslıq,arxeologiya,entoqrafiya, nümuzmatika, "Qırmızı tabor", Böyük Vətən müharibəsi, mədəniyyət və incəsənət,elm xadimləri,şəhidlər) var. Naxçıvan Muxtar Respublikasının 75 illiyinə və Heydər Əliyevin anadan olmasının 75 illiyinə həsr olunmuş xüsusi guşələr yaradılmışdır. 2000-ci ilin məlumatına görə muzeyin fondunda 5550-ə yaxın eksponat var. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 545. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=632960 |
Şərur Rayon Xalq Teatrı | Şərur Rayon Xalq Teatrı — Şərur rayonunda Rza Təhmasibin adını daşıyan teatr 1938-ci ildən dram kollektivi kimi fəaliyyət göstərmişdir. İlk vaxtlar həvəskar aktyorların ifasında Səməd Vurğunun “Vaqif” , Cəfər Cabbarlının “Solğun çiçəklər”, Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” əsərləri oynanılmışdır. 1981-ci ildən xalq teatrı adlanır. Son illərdə S.S. Axundovun “Tamahkar”, Üzeyir Hacıbəyovun “Leyli və Məcnun”, Sultan Məcid Qəniyevin “Rəhmə gəl, mələyim”, Q.Hüseynovun “Nicat”, Seyran Səxavətin “Zəngulənin səsləri” və s. əsərlər tamaşaya qoyulmuşdur. Xarici keçidlər Şərur Rayon Xalq Teatrı Naxçıvan şəhərində teatrsevərlərin görüşünə gəlibŞərur Rayon Xalq Teatrının 35 illiyində Naxçıvan teatr sənətinin böyük yoluna nəzər salındı . Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 545. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=633093 |
Şərur Türk Liseyi | Şərur türk liseyi, Akademik Mahmudov adına Şərur Türk Liseyi — 1994-2014-cü illər arasında Şərurda fəaliyyət göstərmiş lisey. Naxçıvan Türk liseylərinin Şərur filialı idi. Naxçıvan Türk liseyleri Naxçıvan Türk liseyleri 1992-ci il oktyabr ayında, Ümumilli lider Heydər Əliyevin 1991 ci il noyabr ayında imzaladığı sərəncam əsasında fəaliyyətə başlamışdır. Naxçıvan Türk liseyləri dünyada türkiyə hüdudları xaricində fəaliyyət göstərən ilk türk liseyi olmuşdur. Zaman Təhsil şirkətinin nəzdində fəaliyyət göstərmiş və Naxçıvanda 3 təhsil müəssisəsi – Naxçıvan Türk liseyi, Şərur Türk liseyi və Ordubad Qız liseyi olaraq fəaliyyətdə olmuşdur. Naxçıvan Türk liseylərində ümumilikdə 21i Türkiyədən, 46sı Azərbaycandan olmaqla toplamda 67 müəllim çalışmışdır. Şərur Türk Liseyinə qəbul Naxçıvan Türk liseylərinin Şərur filialı olan Akademik Mahmudov adına Şərur Türk Liseyi 1994-2014-cü illər arasında Şərurda fəaliyyət göstərmişdir. Liseyə qəbul imtahan əsasında olmuşdur. İmtahanda 6cı sinifi bitirən hər bir şagirdin iştirak edə bilməsi nəzərdə tutulmuşdur. İmtahan riyaziyyat, məntiq və ana dili fənlərinə dair 100 sualdan ibarət olmuşdur. Qəbul imtahanlarında maksimum nəticə 2008-ci ildə qeydə alınmışdır. Liseydə tədris dili Azərbaycan dili olmuşdur və xarici dil kimi məcburi olaraq ingilis və türk dilləri tədris olunmuşdur. Tədris mərhələsində həm Türkiyədən, həm də Azərbaycandan olan müəllimlər iştirak etmişdir.Tədris mərhələsində müasir tədris metodlarından və vasitələrindən istifadə olunmuşdur. Tədris otaqları komputerlərlə və projektorlarla təmin olunmuş və müasir təhsil standartlarına tam cavab vermişdir.Həmçinin korpusun bütün otaqlarında elektron lövhe üçün şerait var.Bütün fenlerin kabinetleri fealiyyet göstermişdir. Lisey kampusu 2 ədəd 4 mərtəbəli tədris binası, 3 mərtəbəli yataqxana və idman zalından ibarətdir.Fəaliyyətdə olduğu müddət ərzində kampus 24 saat lisey rəhbərliyi tərəfindən kameralarla nəzarət altında saxlanılmışdır. Lisey nəzdində müasir standartlara cavab verən yataqxana fəaliyyət göstərmiş, bu da kənar rayonlardan gələn şagirdlərin yerlə təminatı problemini tam aradan qaldırmışdır. Yataqxananın verdiyi xidmətlərə gündə 3 dəfə yemək, camaşırxanadan və video otaqlarından istifadə və s. də daxil olmuşdur. Lisey şagirdlərinin 85 faizi yataqxana xidmətlərindən yararlanmışdır. Yataqxana xidmətləri üçün illik qiymət 200 AZN olmuşdur. Fəaliyyətdə olduğu müddət ərzində məktəbin şagirdləri hər il beynəlxalq fənn olimpiadalarında və idman turnirlərində çıxış etmişlər. Qatıldığı yarışmalar və olimpiadalarda ŞTL Azərbaycan daxilində fəaliyyət göstərən 5 min lisey arasında 5ci sırada yer almışdır. Medalların əksəriyyəti riyaziyyat, fizika, kimya və bu fənlər üzrə olan müvafiq layihə olimpiyadalarında qazanılmışdır. 2009-cu ildə Türkdilli ölkələrin Naxçıvan sammiti zamanı Türkiyə Respublikası prezidenti Abdullah Gül liseyi ziyarət etmiş və keçirilən tədbirdə həmin il uğur qazanmış lisey şagirdlərini şəxsən mükafatlandırmışdır. Əlavə maraqlar Liseydə futbol, voleybol, basketbol, tennis, stolüstü tenis şahmat,trenajor, lanqırd klubları da fəaliyyət göstərmişdir.Liseyin idman komandaları qatıldıqları bir çox yarışları qələbə ilə başa vurmuşlar.Liseyin basketbol komandası qatıldığı Azərbaycan Super Liqasını 3cü olaraq başa vurub. Komandanın adı Naxçıvan Türk Liseyi-Tudor (NTL-Tudor) olmuşdur. Bu komandaya Azərbaycanın məşhur çay markası Tudor sponsorluq etmişdir və komanda Azərbaycan Super liqasında iştirak edən tek lisey komandası olmuşdur. Şərur Türk liseyinin fəaliyyəti, Azərbaycanda bütün digər türk məktəbləri kimi, 2014-cü ilin avqust ayında dayandırılmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=496642 |
Şərur Xalq Yallı Ansamblı | Şərur Xalq Yallı Ansamblı — rəqs kollektivi 1929-cu ildə kolxoz rəqs ansamblı kimi yaradılmışdır. İllər keçdikcə kollektiv böyümüş və repertuarını zənginləşdirmişdir. Beynəlxalq festivallarda iştirakı 1936-cı ildən böyük səhnəyə qədəm qoyan ansambl 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ongünlüyündə iştirak etmişdir. Üzeyir Hacıbəyov yallı ansamblına daim qayğı və yardım göstərmişdir. Ansambl dünyanın bir çox ölkələrində keçirilən bədii özfəaliyyət festivallarında iştirak etmiş, diplom və mükafatlara layiq görülmüşdür. 1972-ci ildə keçmiş Almaniya Demokratik Respublikasındə keçirilən ümumdünya folklor rəqsləri festivalında ölkəni təmsil etmiş, festivalın laureatı adını almışdır. I Ümumittifaq xalq yaradıcılığı festivalının, Polşada keçirilən XI beynəlxalq folklor festivalının (1984) da laureatı adına layiq görülmüşdür. Ansambl 1980-ci ildə Macarıstanda keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənəti ongünlüyündə, 1998-ci ildə Bayburt şəhərində “Dədə Qorqud” festivalında, 2000-ci ildə Misirin paytaxtı Qahirədə XII beynəlxalq folklor füstialında da uğurla çıxış etmişdir. Ansamblın çıxışları dəfələrlə Moskva televiziyası ilə göstərilmişdir. Kollektiv yaradıcılıq axtarışlarını daim davam etdirir, repertuarını qədim xalq oyunları ilə zənginləşdirir. Repertuarına ifa tərzi ilə bir-birindən fərqlənən 40-dan çox yallı və rəqs (“Qaladan-qalaya”, “Tello”, “Xələfi”, “Urfanı”, “Tirmə şal”, “Qazı-qazı”, “Dırqo”, “Höynəri”, “Gülümey”, “Haxışta” və s.) daxildir. Hazırda ansamblın 50-yə yaxın üzvü var (2000). Ansambl gənc ardıcıllarını yetişdirmək sahəsində də səmərəli fəaliyyət göstərir. Çərçiboğan kənd mədəniyyət evinin “Şərur qönçələri”, Yengicə Mədəniyyət Evinin “Cücələrim”, Muğancıq,Mehrab kənd klubunun qızlardan ibarət yallı rəqs qrupu və digər kollektivlərməhz “Şərur” yallı ansamblının yetirmələridir. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 543. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=633129 |
Şərur döyüşü | Şəril döyüşü — Ağqoyunlu Əlvənd mirzə və Şah İsmayıl Səfəvinin qoşunları arasında həlledici döyüş. 1500-cü ilin sonunda Şirvanda Gülüstan qalasından bir qədər aralı Cabanı adlı yerdə Şirvanşah Fərrux Yasara qalib gələn, 1501-ci ilin yazın da isə, Bakını tutan İsmayıl Səfəvi Gülüstan qalasını hələ də mühasirədə saxlayarkən, Ağqoyunlu Əlvənd Mirzənin böyük bir qoşunla onun üstünə gəldiyindən xəbər tutur. İsmayıl təcili qaydada mühasirəni götürüb, Əlvənd Mirzənin ordusunu Şirvana buraxmamaq üçün tədbirlər gördü və Naxçıvana doğru hərəkət etdi. Kür çayını keçmək niyyəti baş tutmayan Əlvənd Mirzə İsmayıla məktub göndərib, Şirvana qayıtmağı və həmin vilayəti idarə etməklə kifayətlənməyi tələb etsə də, rədd cavabı aldı. Belə olduqda, o, Naxçıvandan çıxıb şm.-q.-ə doğru getdi və Şərur düzündə dayanaraq qəti döyüşə hazırlaşmağa başladı. İsmayıl Arazın cənub sahili boyunca hərəkət edərək, Naxçıvan bölgəsində çayı keçdi və düşməni qarşılamağa tələsdi. Tarixi qaynaqlarda ağqoyunluların ordusunun sayı 10.000-30.000, qızılbaşların isə 7 minlik ordusu var idi. Rocer Savoriyə görə, Ağqoyunlu dövlətinin ordusu say etibarı ilə Səfəvilərdən 4 dəfə çox olmuşdur. 1501-ci ilin ortalarında Şərur düzündə həlledici döyüş baş verdi. Döyüşdə İsmayıl yüksək sərkərdəlik məharəti və hünər nümayiş etdirərək, ağqoyunlu sərkərdələrinin bir neçəsini şəxsən qılıncdan keçirdi. Öz sərkərdələrinin başlarını qızılbaşların nizələrində görən ağqoyunlu qoşunları vahimə içərisində qaçmağa başladılar. Əlvənd Mirzə Ərzincana qaçmaqla xilas ola bildi. Qızılbaşlar zəngin qənimət ələ keçirdilər. Şərur qələbəsindən dərhal sonra İsmayıl təntənə ilə Təbrizə daxil oldu və özünü şah elan edərək Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin əsasını qoydu. Ghereghlou, Kioumars. "Chronicling a Dynasty on the Make: New Light on the Early Ṣafavids in Ḥayātī Tabrīzī's Tārīkh (961/1554)". Journal of the American Oriental Society. 137 (4). October–December 2017: 805–832. doi:10.7817/jameroriesoci.137.4.0805 – Columbia Academic Commons vasitəsilə. Roemer, H. R. (1986). "The Safavid period". In Lockhart, Laurence; Jackson, Peter (eds.). The Cambridge History of Iran, Volume 6: The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 189–351. ISBN 0-521-20094-6. Woods, John E. The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire (Revised and Expanded). University of Utah Press. 1999. ISBN 978-0874805659. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=125586 |
Şərur düzənliyi | Şərur maili düzənliyi — Arpaçayın gətirmə konusundan ibarət düzənlik. Bu düzənlik Vəlidağ-Dəhnə yüksəkliyindən Qarabağlar-Qıvraq tirəsinədək uzanaraq Arazboyu düzənliyin böyük bir hissəsini tutur. Dəniz səviyyəsindən 780–850 m mütləq yüksəklikdə yerləşməklə Araz çayı boyunca 14 km enində və 30 km uzunluqda olan bir ərazidə uzanır. Dağətəyi maili düzənlik olan Şərur düzənliyi cənub-şərqə doğru Qaraçoban, Tənənəm və Qarabağlar-Qıvraq kimi daha kiçik mailidüzənliklərə bölünür. Şərur düzənliyi tamamilə əkinçilik zonası olub, başdan-başa kənd təsərrüfatında istifadə edilir. Şərur maili düzənliyinin səthi Şərqi Arpaçay və ondan ayrılmış arxlar, kanallar vasitəsilə parçalanmışdır. Ərazinin torpaq örtüyü əsasən boz-qonur torpaqlardan ibarət olmuşdur. Hazırda dənli bitkilərin yayıldığı sahələrdə tarlalararası zolaqlarda iyli yovşan, barmaqvari çayır, çöl sarmaşığı, hələb kalışı, adi qamış, tülküquyruq acı biyan, tüksüz biyan, yatağan dəmirtikan, sürünən kəkrə, adi pıtraq, pərpərən, quşüzümü, əmənkömənci və s. yayılmışdır. Şərur düzü Naxçıvan MR-in əsas əkinçilik sahəsi hesab edilir. Burada demək olar ki, torpaqlar başdan-başa tütün, dənli bitkilər, yem bitkiləri, şəkər çuğunduru, üzüm və meyvə bağları ilə örtülmüşdür. Şərur maili düzənliyinin hidrogeologiyası Düzənlik Şərqi Arpaçayın allüvial-prolüvial çöküntülərdən ibarət gətirmə konusunun böyük bir hissəsini əhatə edir. Araz çayına doğru bu çöküntülərin qalınlığı artır, yanlara doğru isə azalır. Çöküntülərin qalınlığı demək olar ki, 20 m-lə 200 m arasında tərəddüd edir. Şərur düzünün hər yerində demək olar ki, qrunt suları yayılmışdır. Arazboyu hissədə isə həmçinin təzyiqli sular vüsət tapmışdır. Ümumiyyətlə, düzənliyin Dördüncü dövr çöküntülərinin əmələ gəlməsində Şərqi Arpaçay mühüm rol oynamışdır. Bu səbəbdən ərazidə çöküntülərin olmasında dağətəyi gətirmə konuslarına xas olan qanunauyğunluq - tədrici fraksiya dəyişikliyi müşahidə edilir. Düzənlik daxilində qrunt sularının yatım dərinliyi müxtəlif olub, şimal-şərqdən cənub-qərbə doğru dayazlaşır. Ən böyük yatım dərinliyi düzənliyin şimal –şərq dağətəyi hissəsində olub, 30 m-dən bir qədər artıqdır. Dağətəyi zonanın aşağı hissələrində qrunt sularının dərinliyi 20–30 m-ə çatır. Konusun aşağı hissəsində qrunt sularının yatım dərinliyi 10–20 m, düzənliyin orta hissəsində isə 3–10 m-dir. Arazkənarı zonada qrunt suları 3 m-dən dayazda yataraq, bəzən yer səthini rütubətləndirib, kiçik bataqlıq sahələri yaradır. Çöküntülərin süzülmə əmsalı onların mənşəyindən və litoloji tərkibindən asılı olaraq çox böyük hüdud daxilində dəyişir. Ən kiçik süzülmə əmsalı 1m/sut. olub, dağətəyi zonadakı deluvial çökntüləri əhatə edir. Düzənliyin Arazboyu hissəsində çöküntülərin süzülmə əmsalı 1–5 m/sut. olub, litoloji tərkibcə qumlu çınqılları, çınqıllı qumları və lilli çaqılları təmsil edir. Arpaçayın gətirmə konusunun mərkəz və yuxarı hissəsində həmin əmsal 10–15 m/sut. olub, Şərur düzənliyi üçün ən yüksək göstərici sayılır. Düzənliyin qrunt suları əsasən şirin olub, minerallaşması 0,3 q/l-dən 1,5 q/l –ədək dəyişir. Qrunt sularının codluğu düzənliyin əsas hissəsində 5 mq/ekv –dir. Araz kənarı hissədə codluq 10- 12 mq/ekv-dək dəyişir. Qrunt sularının temperaturu 9-14 °C arasında tərəddüd edir. Düzənliyin yeraltı sularının əmələ gəlməsində Şərqi Arpaçayın yerüstü və yataqaltı sularının, atmosfer çöküntülərinin, suvarmadan süzülən sular və dağətəyi zonanı təşkil edən süxurlardan süzülən suların mühüm rolu vardır. Yeraltı suların kimyəvi tərkib hissəsi hidrokarbonatlı-sulfatlı-kalsium-maqneziumlu və hidrokarbonatlı –sulfatlı-kalsium- natriumludur. Düzənliyin Dördüncü dövr çöküntülərinin orta və alt hissəsinə təzyiqli yeraltı sular müncər olmuşdur. Təzyiqli suların tutduğu sahə düzənliyin Arazkənarı hissəsinə uyğun gəlir. Təzyiqli sular düzənlik daxilində qazılmış tək-tək dərin kəşfiyyat quyuları vasitəsilə aşkar olunmuşdur. Təzyiqli suların yatım dərinliyi və təzyiqi müxtəlifdir. Muğanlı kəndinin şərq qurtaracağında qazılan kəşfiyyat quyusunda təzyiqli sular 38–230 m dərinlikdə aşkar edilmişdir. Təzyiqli sular qrunt sularından qalınlığı 2–20 m olan gil təbəqəsi ilə təcrid olunur. Sulu horizontda araları qumlu, qumca və gilcə ilə dolmuş çaqıl-çınqıllar intişar tapıb. Onların qalınlığı 0,5-95,6 m, süzülmə əmsalı 0,8-57,6 m/gün çox vaxt 15 m/günə qədər olur, sukeçiricilik əmsalı 40-1950 m² /gün, ərazinin əksər sahələrində 900 m² /gündür. Düzənlik ərazidə yaranan yeraltı axım Araz çayına doğru istiqamətlənmişdir və qrunt suları əsasən Araz çayı vasitəsilə sərf edilirlər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=738530 |
Şərur hadisələri | Şərur hadisələri — 28 avqust 1994-cü ildə, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur şəhərində Azərbaycan polisi ilə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin (AXC) silahlı dəstələri arasında toqquşma. Toqquşma Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin siyasi fəaliyyəti ilə bağlı idi. İstintaq zamanı "Şərur işi" üzrə təqsirləndirilən şəxslərin Naxçıvan polis təcridxanasında işgəncələrə və kobud rəftarlara məruz qaldıqları iddia olunmuşdur. İlkin istintaq və məhkəmə icazə verilən doqquz ay yox, 17 ay davam etmişdir. Azərbaycanlı deputat və AXC fəalı Şahmərdan Cəfərov hökumət qüvvələri tərəfindən tərksilah edilən qanunsuz silahlı birləşmənin başçısı idi. Bu birləşmənin 20-dən çox insan həbs edilmiş (bəzi mənbələrə görə 21, bəzilərinə görə 26 nəfər), lakin Şahmərdan Cəfərov həmin vaxt həbsdən yayınmışdır. 1995-ci ilin mayında parlament onun deputat toxunulmazlığının ləğvi üçün səs vermiş və o, növbəti ay polis tərəfindən saxlanılmışdır. Həmin ilin dekabrında artıq parlamentdə Şahmərdanın həbs olunmasıyla bağlı fikirlər səsləndirilməyə başlanmışdır. 18 may 1995-ci ildə spiker səviyyəsində bu məsələ gündəliyə gətirilmişdir. Təklif bir neçə dəfə səsə qoyulsa da, səs çoxluğu alınmırdı. O, 29 iyun 1995-ci ildə öldürülmüşdür. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=763463 |
Şərur kanalı | Şərur kanalı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur və Sədərək rayonları ərazisində suvarma kanalı. Uzunluğu 20 km.-dır. Mahmudkənd yaxınlığında Arpaçayın sol sahilindən ayrılır; şimal-qərb istiqamətdə axaraq Şərur və Sədərək rayonlarının əkin sahələrinin suvarılmasında istifadə edilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=501992 |
Şərur mahalı | Şərur mahalı — Azərbaycanda tarixi bölgə. Osmanlı dönəmində Şərur nahiyəsi davamı olan Şərur mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə Eçmiədzin qəzası təşkil olmuşdur. Hazırda ərazisinin bir hissəsi Azərbaycanın, digər bir hissəsi isə Ermənistanın tərkibindədir. Dağıdılmış kəndlər 1826-1828-ci illər Rusiya-İran və 1828-1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Şərur mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı 1. Hağıqara, 2. Qalacıq, 3. Fərhad Arxı, 4. Boşaqışlaqı, 5. Daşarx-Uliya, 6. Örtülü Məzrə, 7. Şaban Məzrə, 8. Kərki-Bayat Məzrə, 9. Yovşan Məzrə, 10. Gabud-məzrə, 11. Dəhnəkənd (Dəmirçiqışlağı). Mövcud olan kəndlər 1828-ci ildə Şərur mahalında mövcud olan kəndlərin siyahısı 1. Quşçu Dəmirçili, 2. Maxta, 3. Düdəngə, 4. Zeyvə, 5. Noraşen-Sufla, 6. Əksikənd, 7. Mahmudkənd, 8. Noraşen-Uliya, 9. Loşan, 10. Daşarx, 11. Kürçülü, 12. Kürdkəndi, 13. Şəhriyar, 14. Yengicə, 15. Çomaxtur, 16. Çərçiboğan, 17. Məmmədsabir, 18. Muğancıq Müslüm, 19. Muğancıq Mehrab, 20. Qarxun, 21. Aralıx-Kəlbəli xan, 22. Aralıx Məhəmmədəli bəy, 23. Siyaqut, 24. Kosacan, 25. Parcı, 26. Ələkli, 27. Yelquz-Ağac, 28. Vərməziyar, 29. Xanlıqlar, 30. Abadulla, 31. Qışlaq Abbas, 32. Tumaslı, 33. Vayxır-Sufla, 34. Sərdarabad, 36. Diyadin, 36. Ərəbyengicə, 37. Qarahəsənli, 38. Babəki (Abisiyab), 39. Keştaz, 40. Dərvişlər, 41. Arbatan, 42. Xələc, 43. Alışar, 44. Muğanlı, 45. Qorçulu, 46. Ağ Əhməd, 47. Qarabürc, 48. Təzəkənd, 49. Burunlu, 50. Vayxır-Uliya VAQİF ARZUMANLI, NAZİM MUSTAFA, "TARİXİN QARA SƏHİFƏLƏRİ. Deportasiya. Soyqırım. Qaçqınlıq", AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASININ MİLLİ MÜNASİBƏTLƏR İNSTİTUTU, Bakı, "Qartal, 1998 (ELMİ REDAKTOR : professor TEYMUR ƏHMƏDLİ) Azərbaycan Respublikası prezidentinin 18 dekabr 1997-ci il tarixli "1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi deportasiyası haqqında" fərmanı Azərbaycan Respublikası prezidentinin 26 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanı Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar, Bakı, 1989 Enikolopov İ.K., Qriboedov i Vostok, İrəvan 1954 Kemal Beydilli, 1828-1829. Osmanlı - Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya Köçürülen Ermeniler, X T.T.K. konqresinde sunulan tebliğ, Ankara,1986 Hovannesiyan R., Armenia on the Road to Independence, Los Angeles, 1976 Hüsyin Baykara., Azərbaycan istiqlal mücadiləsi tarixi, Bakı, 1992 Cahangir Zeynaloğlu, Müxtəsər Azərbaycan tarixi, Bakı, 1992 Suleyman Kocabas, Tarihte Turk-Rus Mucadelesi, Istanbul, 1989 Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində, 1918-1920-ci illər, Bakı, 1993 Məmməd Sadıq Aran. "Qardaş köməyi" məqaləsi;1951; Bax: "Ədəbiyyət və incəsənət" qəzeti, 2 oktyabr 1990-cı il. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=508088 |
Şərur maili düzənliyi | Şərur maili düzənliyi — Arpaçayın gətirmə konusundan ibarət düzənlik. Bu düzənlik Vəlidağ-Dəhnə yüksəkliyindən Qarabağlar-Qıvraq tirəsinədək uzanaraq Arazboyu düzənliyin böyük bir hissəsini tutur. Dəniz səviyyəsindən 780–850 m mütləq yüksəklikdə yerləşməklə Araz çayı boyunca 14 km enində və 30 km uzunluqda olan bir ərazidə uzanır. Dağətəyi maili düzənlik olan Şərur düzənliyi cənub-şərqə doğru Qaraçoban, Tənənəm və Qarabağlar-Qıvraq kimi daha kiçik mailidüzənliklərə bölünür. Şərur düzənliyi tamamilə əkinçilik zonası olub, başdan-başa kənd təsərrüfatında istifadə edilir. Şərur maili düzənliyinin səthi Şərqi Arpaçay və ondan ayrılmış arxlar, kanallar vasitəsilə parçalanmışdır. Ərazinin torpaq örtüyü əsasən boz-qonur torpaqlardan ibarət olmuşdur. Hazırda dənli bitkilərin yayıldığı sahələrdə tarlalararası zolaqlarda iyli yovşan, barmaqvari çayır, çöl sarmaşığı, hələb kalışı, adi qamış, tülküquyruq acı biyan, tüksüz biyan, yatağan dəmirtikan, sürünən kəkrə, adi pıtraq, pərpərən, quşüzümü, əmənkömənci və s. yayılmışdır. Şərur düzü Naxçıvan MR-in əsas əkinçilik sahəsi hesab edilir. Burada demək olar ki, torpaqlar başdan-başa tütün, dənli bitkilər, yem bitkiləri, şəkər çuğunduru, üzüm və meyvə bağları ilə örtülmüşdür. Şərur maili düzənliyinin hidrogeologiyası Düzənlik Şərqi Arpaçayın allüvial-prolüvial çöküntülərdən ibarət gətirmə konusunun böyük bir hissəsini əhatə edir. Araz çayına doğru bu çöküntülərin qalınlığı artır, yanlara doğru isə azalır. Çöküntülərin qalınlığı demək olar ki, 20 m-lə 200 m arasında tərəddüd edir. Şərur düzünün hər yerində demək olar ki, qrunt suları yayılmışdır. Arazboyu hissədə isə həmçinin təzyiqli sular vüsət tapmışdır. Ümumiyyətlə, düzənliyin Dördüncü dövr çöküntülərinin əmələ gəlməsində Şərqi Arpaçay mühüm rol oynamışdır. Bu səbəbdən ərazidə çöküntülərin olmasında dağətəyi gətirmə konuslarına xas olan qanunauyğunluq - tədrici fraksiya dəyişikliyi müşahidə edilir. Düzənlik daxilində qrunt sularının yatım dərinliyi müxtəlif olub, şimal-şərqdən cənub-qərbə doğru dayazlaşır. Ən böyük yatım dərinliyi düzənliyin şimal –şərq dağətəyi hissəsində olub, 30 m-dən bir qədər artıqdır. Dağətəyi zonanın aşağı hissələrində qrunt sularının dərinliyi 20–30 m-ə çatır. Konusun aşağı hissəsində qrunt sularının yatım dərinliyi 10–20 m, düzənliyin orta hissəsində isə 3–10 m-dir. Arazkənarı zonada qrunt suları 3 m-dən dayazda yataraq, bəzən yer səthini rütubətləndirib, kiçik bataqlıq sahələri yaradır. Çöküntülərin süzülmə əmsalı onların mənşəyindən və litoloji tərkibindən asılı olaraq çox böyük hüdud daxilində dəyişir. Ən kiçik süzülmə əmsalı 1m/sut. olub, dağətəyi zonadakı deluvial çökntüləri əhatə edir. Düzənliyin Arazboyu hissəsində çöküntülərin süzülmə əmsalı 1–5 m/sut. olub, litoloji tərkibcə qumlu çınqılları, çınqıllı qumları və lilli çaqılları təmsil edir. Arpaçayın gətirmə konusunun mərkəz və yuxarı hissəsində həmin əmsal 10–15 m/sut. olub, Şərur düzənliyi üçün ən yüksək göstərici sayılır. Düzənliyin qrunt suları əsasən şirin olub, minerallaşması 0,3 q/l-dən 1,5 q/l –ədək dəyişir. Qrunt sularının codluğu düzənliyin əsas hissəsində 5 mq/ekv –dir. Araz kənarı hissədə codluq 10- 12 mq/ekv-dək dəyişir. Qrunt sularının temperaturu 9-14 °C arasında tərəddüd edir. Düzənliyin yeraltı sularının əmələ gəlməsində Şərqi Arpaçayın yerüstü və yataqaltı sularının, atmosfer çöküntülərinin, suvarmadan süzülən sular və dağətəyi zonanı təşkil edən süxurlardan süzülən suların mühüm rolu vardır. Yeraltı suların kimyəvi tərkib hissəsi hidrokarbonatlı-sulfatlı-kalsium-maqneziumlu və hidrokarbonatlı –sulfatlı-kalsium- natriumludur. Düzənliyin Dördüncü dövr çöküntülərinin orta və alt hissəsinə təzyiqli yeraltı sular müncər olmuşdur. Təzyiqli suların tutduğu sahə düzənliyin Arazkənarı hissəsinə uyğun gəlir. Təzyiqli sular düzənlik daxilində qazılmış tək-tək dərin kəşfiyyat quyuları vasitəsilə aşkar olunmuşdur. Təzyiqli suların yatım dərinliyi və təzyiqi müxtəlifdir. Muğanlı kəndinin şərq qurtaracağında qazılan kəşfiyyat quyusunda təzyiqli sular 38–230 m dərinlikdə aşkar edilmişdir. Təzyiqli sular qrunt sularından qalınlığı 2–20 m olan gil təbəqəsi ilə təcrid olunur. Sulu horizontda araları qumlu, qumca və gilcə ilə dolmuş çaqıl-çınqıllar intişar tapıb. Onların qalınlığı 0,5-95,6 m, süzülmə əmsalı 0,8-57,6 m/gün çox vaxt 15 m/günə qədər olur, sukeçiricilik əmsalı 40-1950 m² /gün, ərazinin əksər sahələrində 900 m² /gündür. Düzənlik ərazidə yaranan yeraltı axım Araz çayına doğru istiqamətlənmişdir və qrunt suları əsasən Araz çayı vasitəsilə sərf edilirlər. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=260796 |
Şərur nahiyəsi | Şərur nahiyəsi — XVI əsrdə Səfəvilər dövlətinin Azərbaycan bəylərbəyliyinin tərkibinə daxil olduğu dövrdə Naxçıvan ölkəsi nin tərkibinə daxil olan nahiyələrdən biri də Şərur nahiyəsi idi. Naxçıvan ölkəsinin Şərur nahiyəsi şimaldan və şimal-şərqdən Dərələyəz nahiyəsi, şərqdən Qarabağ (Qarabağlar) sultanlığı, cənubdan Maku hakimliyi, qərbdən Çuxursəd bəylərbəyliyinin Sədərək sultanlığı ilə həmsərhəd olmuşdur. Hesablamalara görə bəhs olunan dövrdə Şərur nahiyəsinin ərazisi, təqribən, 627 kvadratkilometr olmuşdur. Kəlbizadə E. Naxçıvanın tarixi coğrafiyası (XII-XVIII əsrin I yarısı). Naxçıvan:Əcəmi, 2016, 200 s. Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine, s. 851590-cı ildə Osmanlı imperiyasının Naxçıvan sancağı Şərur nahiyəsinə aşağıdakı kəndlər daxil idi: Parıçı kəndi, Daşarx kəndi (Başqa adı Əmətli qışlağıdır), Pekan (?) qışlağı, Keştasb kəndi, Yalqızağac kəndi, Dərvişlər kəndi, Xəlac kəndi, Yuxarı Qarqın kəndi, Kiçik Qarqın kəndi, Comaqtur kəndi, Oğulşalı kəndi, Aralıq kəndi, Kosacan kəndi (Başqa adı Badilüdür), Siyahqutlu kəndi, Muğancıq kəndi, Şəhriyar kəndi, Fərhad kəndi, Noreşin kəndi, Qalacıq kəndi,Zaviyyə kəndi, Quşçu kəndi, Qarabürc kəndi, Kürd kəndi, Yenicəyi-Çomaqtur kəndi, Əxi Əhməd kəndi, Maqsudlu kəndi, Əlişar kəndi, Tənəğə kəndi, Yenicəyi-Ərəb kəndi, İsacan kəndi Ərbatan kəndi (Başqa adı Çörəkkəsməzdir), Hacı Laləli kəndi, Qarahasarlı qışlağı, İmamqulu qışlağı, Şahvəli qışlağı, Şikəm (?) kəndi, Düşqaya, Adıcamal, Taxtayi-Səlim, Hacı Məhəmməd yaylaqları1728-ci ildə Osmanlı imperiyasının Naxçıvan sancağı Şərur nahiyəsinə aşağıdakı kəndlər daxil idi: Quşçu kəndi, Düdəngə kəndi, Zaviyyə kəndi, İshaqlı Yüzbaşı qışlağı, Övratlı kəndi (kəndin başqa adı İshaqlıdır), Qazançılı kəndi, Mirzə Əli İshaqlı qışlağı, Yuxarı Şəhriyar kəndi Sərdərabad məzrə`əsi, Yuxarı Noraşen kəndi, Xəlifəkənd kimi tanınan Oğlanşahlı kəndi, Maxta kəndi, Aşağı Kürdkənd, Yuxarı Kürdkənd, Yuxarı Comaqtır kəndi, Aşağı Comaqtır kəndi, Maqsudlu kəndi, Əxi Əhməd kəndi, Yuxarı Əlişar kəndi (kəndin başqa adı Maxtaladır), Muğancıqi-Senili (?) kəndi, Nəcəf qışlağı (əhalisi Bayat əşirətindəndir), Keştaz kəndi, Ərbatan kəndi, Dərvişlər kəndi, Yuxarı Qarxın kəndi (kəndin başqa adı Qumxanalıdır), Qaibqulu Qarxın qışlağı, Qaxıcan Qarxın qışlağı, Möhsünabad kəndi (kəndin başqa adı Zülfüqar Qarxındır), Babakı Qarxın kəndi, Gültəpə Qarxın kəndi, Bezirlik kəndi (kəndin başqa adı Verməzyardır), Ərəbyengicə kəndi, Abbas qışlağı (qışlağın başqa adı Vayxırdır), Yuxarı Parçı kəndi, Hacı İslam kəndi (əhalisi Dünbüli əşirətindəndir), Böykənd (əhalisi Dünbüli əşirətindəndir), Öküzbatır kəndi, Gikican (?) kəndi, Gərbilən kəndi, Qarabulaq kəndi, Hedel kəndi, Qara Xorzatlı. Cəbrayıllıkəndi. Daşqışlaq kəndi Göründüyü kimi, istər Şərur, istərsə də Vedibasar mahallarının 1831-ci ilə aid kameral təsvirlərindəki kənd adlarının əksəriyyəti 1590-cı və 1728-ci ildə tərtib edilmiş təhrir dəftərlərindəki adları ilə uyğun olmaqla türk mənşəlidir. Şərur mahalının 1831-ci ilə aid kameral təsvirində yaşayış olan 50 kənddə 1.305 müsəlman ailəsi qeydə alınmış, bir nəfər də yerli erməni ailəsi qeydə alınmamışdır. İrandan köçürülən 336 erməni ailəsindən 92 ailə Ulya (Böyük) Noraşen, 28 ailə Siyaqut, 34 ailə Parçı, 53 ailə Ələkli, 42 ailə Vərməzyar, 62 ailə Xanlıqlar, 25 ailə Keştas kəndində yerləşdirilmişdi. Xanlıqlar kəndindən başqa, həmin kəndlərdə türklər yaşayırdı. Şərur mahalının 1831-ci ilə aid kameral təsvirində 11 boş kənd qeydə alınmışdır 1931 ci ildə Şərur mahalında 1 xan, 57 bəy və Sultan, 1 erməni məliyi ailəsi qeydə alınmışdır.1833-cu il iyunun 23-də Erməni vilayəti Şərur dairəsinin Şərur mahalı olmuşdur. 1854-cü ilin statistik məlumatına görə Şərur mahalında 30 seyid, 49 bəy, 75 molla və axund qeydə alınmışdır. 1.299 qriqoryan kişi, 1.261 qadın, 73 katolik kişi və 87 katolik qadın olmaqla cəmi 2.720 nəfər erməni qeydə alınmışdır ki, onların hamısı İrandan bu əraziyə köçürülənlər idi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=500770 |
Şərur qəzası (Osmanlı) | Şərur qəzası — Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan vilayətinin qəzalarından biri. Ordubad qəzası beş nahiyədən ibarət idi. Ordubad nahiyələri Şərur nahiyəsi, Sisyan nahiyəsi, Əlincə nahiyəsi Zebil nahiyəsi, Zar nahiyəsi Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=731158 |
Şərur qəzası (Osmanlı imperiyası) | Şərur qəzası — Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan vilayətinin qəzalarından biri. Ordubad qəzası beş nahiyədən ibarət idi. Ordubad nahiyələri Şərur nahiyəsi, Sisyan nahiyəsi, Əlincə nahiyəsi Zebil nahiyəsi, Zar nahiyəsi Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=490453 |
Şərur rayon tarix-diyarşünaslıq muzeyi | Şərur Rayon Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi — mədəni-maarif müəssisəsi İctimai əsaslarla 1978-ci ildə təşkil edilmişdir. 1980-ci ildən dövlət müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərir. 9 bölmə (təbiətşünaslıq,arxeologiya,entoqrafiya, nümuzmatika, "Qırmızı tabor", Böyük Vətən müharibəsi, mədəniyyət və incəsənət,elm xadimləri,şəhidlər) var. Naxçıvan Muxtar Respublikasının 75 illiyinə və Heydər Əliyevin anadan olmasının 75 illiyinə həsr olunmuş xüsusi guşələr yaradılmışdır. 2000-ci ilin məlumatına görə muzeyin fondunda 5550-ə yaxın eksponat var. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 545. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=632961 |
Şərur rayonu | Şərur rayonu — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının tərkibində inzibati – ərazi vahidi. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 55-XII saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının İliç rayonu Şərur rayonu adlandırılmışdır.Şərur rayonu – Muxtar Respublikanın qərbində yerləşir, cənubda İranla həmsərhəddir. Ərazisinin şimalı və şərqi dağ relyefinə malikdir. Dərələyəz dağ sistemi buradan keçir. Ən yüksək dağı – Qalınqayadır (2775 metr). İqlimi yarımsəhra, quraqdır. Lakin kifayət qədər yumşaqdır – qışda temperatur nadir hallarda +3 dərəcədən aşağı düşür, yayda + 50 dərəcədən yuxarı qalxmır. Buradan Araz çayının qolu Arpaçay və digərləri axır. Arpaçay suyundan suvarmada istifadə edilir. Onun üstündə Arpaçay su anbarı tikilmişdir. Yerli faunası – muflonlar (dağ qoyunu), canavarlar, dağ keçiləri, tülkülər, qabanlar, dovşanlardır və.s. Burada olan tarixi abidələr Araz və Arpaçay sahilləri boyunca bürünc dövrünə aid qədim yaşayış məskənləri ilə təmsil olunur. Qazma mağarasında mustye dövrünə aid daş və obsidian əmək alətləri, Şahtaxtı yaşayış məskənində zövqlə işlənmiş bəzəkli saxsı qab nümunələri aşkar edilmişdir. Arbatan, Verməziyar, Qarahəsənli, Babəki, Kosacan kəndləri yaxınlığında aparılmış arxeoloji qazıntılar göstərmişdir ki, burada qədim yaşayış məskənləri yerləşirmiş. Onlar Kölüklər, Köhnə, Arbatan, Köhnəkənd, Kültəpə kimi toponimlərin yaddaşında yaşayır. Burada çoxlu ev əşyaları və bəzəkli saxsı qablar aşkar edilmişdir. Şərur rayonu (1930–1964-cü illərdə Noraşen rayonu, 1964–91-ci illərdə İliç rayonu) 8 avqust 1930-cu ildə təşkil edilmişdir. Şimalda və şimal-şərqdə Ermənistan Respublikası, cənubda və cənub-qərbdə İranla həmsərhəddir. Ərazisi 811,14 km2 . Rayonda 1 şəhər, 65 kənd yaşayış məntəqəsi var. Mərkəzi Şərur şəhəridir. Rayon ərazisinə Şərur şəhəri və Yengicə, Alışar, Xələc, Şəhriyar, Muğanlı, Qorçulu, Kürçülü, Kürkənd, Cəlilkənd, Mahmudkənd, Günnüt, Bəhruz Kəngərli, Düdəngə, Zeyvə, Oğlanqala, Dizə, Aşağı Yaycı, Yuxarı Yaycı, Şahbulaq, Gümüşlü, Axura, Həmzəli, Qarxun, Sərxanlı, Məmmədsabir, Muğancıq Müslüm, Muğancıq Mehrab, Yuxarı Aralıq, Aşağı Aralıq, Siyaqut, Kosacan, Yuxarı Daşarx, Aşağı Daşarx, Dərəkənd, Oğuzkənd, Xanlıqlar, Ələkli, Vərməziyar, Stansiya Daşarx, Danyeri, İbadulla, Qışlaq Abbas, Ərəbyengicə, Tumaslı, Vayxır, Diyadin, Maxta, Qaraburc, Axamət, Kərimbəyli, Dərvişlər, Çərçiboğan, Babəki, Arbatan, Arpaçay, Çəmənli, Qarahəsənli, Çomaxtur, Püsyan, Təzəkənd, Dəmirçi, Havuş, Yeni Havuş, Xətai, Tənənəm kəndləri daxildir.Şərur rayonu tarixən Azərbaycanın mədəni,iqtisadi,siyasi həyatında mühüm yer tutmuşdur.Şərur rayonu Yallı rəqsinin beşiyidir,yarandığı yerdir.Dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyov demişdir:"Şərur Azərbaycan Folklor Mədəniyyətinin Beşiyidir". Uzun illər boyu Şərur rayonundan olan Azərbaycanlılar yüksək dövlət vəzifələrində çalışmış və çalışırlar.Şərur Azərbaycanın dövlət quruculuğunda ən mühüm yerə sahibdir. Rayonun səthi şimalda və şərqdə dağlıq, Arazboyu hissədə bir-birindən tirə və yüksəkliklərlə ayrılan maili düzənliklərdən (Şərur, Sərdar və Tənənəm düzləri) ibarətdir. Ərazidə Dərələyəz silsiləsi əsas yer tutur. Hündürlüyü Araz çayı sahilində təqribən 600–700 m-dən Dərələyəz silsiləsində 2775 metrədək (Qalınqaya dağı) dəyişir. Düzənlik və dağətəyi hissədə əsasən Antropogen, dağlıq hissədə Devon, Perm, Trias, Təbaşir çöküntüləri yayılmışdır. Faydalı qazıntıları: polimetal filizlər, travertin, mərmərəbənzər əhəngdaşı və s. Yayı quraq keçən soyuq yarımsəhra, quru çöl və yayı quraq keçən soyuq iqlimi var. Orta temperatur yanvarda 3-dən 6 °C-yə qədər, iyulda 20–26 °C, illik yağıntı 200–400 mm-dir. Çayları (Şərqi Arpaçay və s.) rayonun İranla sərhədi boyu axan Araz hövzəsinə aiddir; suvarmada geniş istifadə olunduğundan suları yayda mənsəbə çatmır. Şərqi Arpaçay üstündə tikilmiş su anbarının (bax Arpaçay su anbarı) fəaliyyəti sayəsində kənd təsərrüfatı torpaqlarının suvarılması təmin edilir. Boz və çəmən-boz, şorəkətvarı boz-qonur, dağ-şabalıdı və qəhvəyi dağ-meşə torpaqları yayılmışdır. Bitki örtüyü əsasən, yarımsəhra bitkilərindən (yovşan, şoranotu və s.) və dağ-kserofitlərindən ibarətdir. Heyvanları: qaya keçisi, muflon, canavar, tülkü, boz dovşan, çöldonuzu, daşlıq dələsi, çöl siçanı və s. Quşlardan kəklik, ular, qaraqarın bağrıqara və s. var. Əhali. Rayonun əhalisi 93,3 min nəfərdir (1 iyul 2008). Orta sıxlıq 1 km2 -də 118 nəfərdir. İri yaşayış məntəqələri Şərur şəhəri, Dəmirçi və Püsyan kəndləridir. Rayon ərazisi hələ qədim zamanlardan bəri azərbaycanlılarla məskunlaşmışdır.Hazırda da rayon əhalisinin əksər hissəsi azərbaycanlılardan ibarətdir.Şərur rayonun əhalisi tam olaraq Oğuz Türklərindən gəlmədir. İqtisadiyyatı Şərur rayonu Naxçıvan MR-in ən böyük tütünçülük, üzümçülük, heyvandarlıq, taxılçılıq və tərəvəzçilik rayonu, Azərbaycan Respublikasının isə iri tütünçülük rayonlarından biridir. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar 31.5 min ha-dır. Bunun 13.8 min ha sahəsində əkin aparılmışdır. Suvarılan torpaqlar 16.3 min ha-dır. Dənli və dənli-paxlalı bitkilər (əsasən buğda, qismən arpa, qarğıdalı və s.), texniki bitkilər (tütün), tərəvəz-bostan bitkiləri, (o cümlədən şəkər çuğunduru), kartof, yem bitkiləri əkilir. 1999-cu ildə Şərur rayonu üzrə aqrar islahatlar başa çatdırılıb, 18.881 ha sahə xüsusi mülkiyyətə verilib, 48 ha-dan artıq torpaq isə bələdiyyə mülkiyyətində qalıb. 99.757 nəfər pay norması əsasında torpaq payları ilə təmin olunub. Hər nəfərə orta hesabla 1893 m² torpaq sahəsi düşüb. Torpaqları suvarmaq üçün Həmzəli, Kərimbəyli və digər kəndlərdə nasos stansiyalarından və artezian quyularından istifadə edilmişdir. 58 km-lik Şərur-Naxçıvan su kəməri bərpa edilib işə salınmışdır. 2003–2004-cü illər ərzində Şərur rayonunda bütün təsərrüfat dərəcələri üzrə taxıl məhsulları istehsalı 13,8 %, kartof istehsalı 15,7 %, meyvə istehsalı 1,6 %, üzüm istehsalı isə 0,7 % artmışdır. 2004-cü ildə muxtar respublikada istehsal olunan taxılın 23,1 %-i, tərəvəzin 29,8 %-i, bostan məhsullarının 11,5 %-i, kartofun 34,9 %-i, meyvənin 92,2 %-i, üzümün 15,5 %-i Şərur rayonunun payına düşmüşdür. Muxtar respublikada istehsal olunan ətin 33,1 %-i, südün 32,2 %-i, yunun 18,5 %-i, yumurtanın 35,3 %-i Şərur rayonuna aiddir. Muxtar respublikadakı qaramalın 32,9 %-i, o cümlədən inək və camışların 33,3 %-i, xırda buynuzlu heyvanların 18,4 %-i Şərur rayonunun payına düşür (2004). Qış otlaqları geniş sahə tutur. Rayonda heyvandarlıq birlikləri yaradılmışdır. Şərur rayonunun sənayesi, əsasən, kənd təsərrüfatı məhsulları emalı və tikinti materialları istehsalı üzrə ixtisaslaşmışdır. Rayonda 3 şəkər çuğunduru şirkəti fəaliyyət göstərir. Konserv zavodu, 3 şərab zavodu, quşçuluq fabriki, sənaye kombinatı, Gümüşlü dağ mədəni, Şahtaxtı daş karxanası rayonun əsas sənaye müəssisələridir. 2004-cü ildə muxtar respublika sənaye məhsulunun 17 %-i Şərur rayonunun müəssisələrində istehsal olunmuşdur. Muxtar respublikada kapital qoyuluşunun 5,6 %-i, istifadəyə verilmiş əsas fondların 4,8 %-i, cəmi əmtəə dövriyyəsinin 23 %-i, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərin 19,3 %-i Şərur rayonunun payına düşmüşdür. Əhalinin hər nəfərinə düşən pullu xidmətlərin həcmi 214.1 min manat olmuşdur ki, onun da 17,4 %-ini məişət xidməti təşkil edir. Bakı-Yerevan dəmir yolu, Naxçıvan-Yerevan avtomobil magistralı rayonun ərazisindən keçir (vaxtilə ümumittifaq şəbəkəsinə daxil olan dəmir yolu və avtomobil xətləri Ermənistanın apardığı təcavüzkarlıq siyasəti nəticəsində 1992-ci ildən işləmir). 13 sentyabr 2019-da prezidentin Fərmana əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda Şərur Sənaye Məhəlləsi yaradılır. Şərur Sənaye Məhəlləsinin ərazisində qeyri-neft sənaye sahələri üzrə məhsul istehsalı müəssisələri, habelə xidmət müəssisələri yaradılır; Şərur Sənaye Məhəlləsinin fəaliyyətinin təşkili, tənzimlənməsi, idarə olunması və inkişafı ilə bağlı tədbirləri Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi idarəedici təşkilat həyata keçirir. Tarixi-arxeoloji abidələr və memarlıq Şərur rayonu ərazisində memarlıq abidələrindən orta əsrlərə aid Arpaçay üzərində körpü, bürclər, məscid və pirlər, karvansaralar mühafizə olunmuşdur. Mühüm elmi və tarixi əhəmiyyət kəsb edən nadir abidələr əsaslı şəkildə bərpa olunmuşdur. Rayonun ərazisində aparılan yenidənqurma və quruculuq tədbirləri nəticəsində gözəl, müasir tikililər, milli arxitekturalı binalar, qədim üslubda meydanlar inşa edilmiş, yollar boyu kəndlər abadlaşdırılmış, kəndlərarası körpülər tikilmişdir. Qardaş şəhərlər İğdır (Türkiyə) Naxçıvan Muxtar Respublikasının inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Qərarı Arxivləşdirilib 2012-12-31 at Archive.today Arxivləşdirilib 2009-01-19 at the Wayback Machine Həmçinin bax Culfa rayonu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2553 |
Şərur türk liseyi | Şərur türk liseyi, Akademik Mahmudov adına Şərur Türk Liseyi — 1994-2014-cü illər arasında Şərurda fəaliyyət göstərmiş lisey. Naxçıvan Türk liseylərinin Şərur filialı idi. Naxçıvan Türk liseyleri Naxçıvan Türk liseyleri 1992-ci il oktyabr ayında, Ümumilli lider Heydər Əliyevin 1991 ci il noyabr ayında imzaladığı sərəncam əsasında fəaliyyətə başlamışdır. Naxçıvan Türk liseyləri dünyada türkiyə hüdudları xaricində fəaliyyət göstərən ilk türk liseyi olmuşdur. Zaman Təhsil şirkətinin nəzdində fəaliyyət göstərmiş və Naxçıvanda 3 təhsil müəssisəsi – Naxçıvan Türk liseyi, Şərur Türk liseyi və Ordubad Qız liseyi olaraq fəaliyyətdə olmuşdur. Naxçıvan Türk liseylərində ümumilikdə 21i Türkiyədən, 46sı Azərbaycandan olmaqla toplamda 67 müəllim çalışmışdır. Şərur Türk Liseyinə qəbul Naxçıvan Türk liseylərinin Şərur filialı olan Akademik Mahmudov adına Şərur Türk Liseyi 1994-2014-cü illər arasında Şərurda fəaliyyət göstərmişdir. Liseyə qəbul imtahan əsasında olmuşdur. İmtahanda 6cı sinifi bitirən hər bir şagirdin iştirak edə bilməsi nəzərdə tutulmuşdur. İmtahan riyaziyyat, məntiq və ana dili fənlərinə dair 100 sualdan ibarət olmuşdur. Qəbul imtahanlarında maksimum nəticə 2008-ci ildə qeydə alınmışdır. Liseydə tədris dili Azərbaycan dili olmuşdur və xarici dil kimi məcburi olaraq ingilis və türk dilləri tədris olunmuşdur. Tədris mərhələsində həm Türkiyədən, həm də Azərbaycandan olan müəllimlər iştirak etmişdir.Tədris mərhələsində müasir tədris metodlarından və vasitələrindən istifadə olunmuşdur. Tədris otaqları komputerlərlə və projektorlarla təmin olunmuş və müasir təhsil standartlarına tam cavab vermişdir.Həmçinin korpusun bütün otaqlarında elektron lövhe üçün şerait var.Bütün fenlerin kabinetleri fealiyyet göstermişdir. Lisey kampusu 2 ədəd 4 mərtəbəli tədris binası, 3 mərtəbəli yataqxana və idman zalından ibarətdir.Fəaliyyətdə olduğu müddət ərzində kampus 24 saat lisey rəhbərliyi tərəfindən kameralarla nəzarət altında saxlanılmışdır. Lisey nəzdində müasir standartlara cavab verən yataqxana fəaliyyət göstərmiş, bu da kənar rayonlardan gələn şagirdlərin yerlə təminatı problemini tam aradan qaldırmışdır. Yataqxananın verdiyi xidmətlərə gündə 3 dəfə yemək, camaşırxanadan və video otaqlarından istifadə və s. də daxil olmuşdur. Lisey şagirdlərinin 85 faizi yataqxana xidmətlərindən yararlanmışdır. Yataqxana xidmətləri üçün illik qiymət 200 AZN olmuşdur. Fəaliyyətdə olduğu müddət ərzində məktəbin şagirdləri hər il beynəlxalq fənn olimpiadalarında və idman turnirlərində çıxış etmişlər. Qatıldığı yarışmalar və olimpiadalarda ŞTL Azərbaycan daxilində fəaliyyət göstərən 5 min lisey arasında 5ci sırada yer almışdır. Medalların əksəriyyəti riyaziyyat, fizika, kimya və bu fənlər üzrə olan müvafiq layihə olimpiyadalarında qazanılmışdır. 2009-cu ildə Türkdilli ölkələrin Naxçıvan sammiti zamanı Türkiyə Respublikası prezidenti Abdullah Gül liseyi ziyarət etmiş və keçirilən tədbirdə həmin il uğur qazanmış lisey şagirdlərini şəxsən mükafatlandırmışdır. Əlavə maraqlar Liseydə futbol, voleybol, basketbol, tennis, stolüstü tenis şahmat,trenajor, lanqırd klubları da fəaliyyət göstərmişdir.Liseyin idman komandaları qatıldıqları bir çox yarışları qələbə ilə başa vurmuşlar.Liseyin basketbol komandası qatıldığı Azərbaycan Super Liqasını 3cü olaraq başa vurub. Komandanın adı Naxçıvan Türk Liseyi-Tudor (NTL-Tudor) olmuşdur. Bu komandaya Azərbaycanın məşhur çay markası Tudor sponsorluq etmişdir və komanda Azərbaycan Super liqasında iştirak edən tek lisey komandası olmuşdur. Şərur Türk liseyinin fəaliyyəti, Azərbaycanda bütün digər türk məktəbləri kimi, 2014-cü ilin avqust ayında dayandırılmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=501995 |
Şərur yallısı | Şərur yallısı - Azərbaycan xalqına məxsus, Naxçıvan Muxtar Respublikası üçün xarakterik olan rəqs növlərindən biri Ümumi məlumat Naxçıvan təkcə tarixi memarlıq abidələri ilə deyil, həm də mədəniyyətimizin ən qədim nümunəsi olan folklor rəqsləri - yallıları ilə tanınır. Şərur bölgəsinin rəqs qruplarının ifa etdiyi yallılar öz orijinallığı ilə fərqlənir. Mənbələrdə göstərilir ki, yallı rəqs növünün tarixi çox qədimdir - yazılı mədəniyyətdən əvvəlki dövrlərə təsadüf edir.Oğuz ellərinin həyat tərzi, məişəti, dünyagörüşü “Dədə Qorqud” boylarında sözlə, fikirlə, yallılarda isə rəqslə, ritmik hərəkətlərlə ifadə olunub. Mütəxəssislərin fikrincə, bir vaxtlar Şərur bölgəsində yallının 100-dən artıq növü olub.Onların bir qismi toy mərasimlərində, el şənliklərində yaşadılaraq bu günə gəlib çıxıb. Böyük şəxsiyyətlər, görkəmli sənət adamları Şərur torpağını yallı rəqslərimizin beşiyi adlandırıblar. Yallını bu torpağın qədimlik rəmzi, Oğuz möhürü kimi dəyərləndirənlər də çoxdur. "Yallılar bizim keçmişimiz, bu günümüz, gələcəyimizdir. Yallını qoruyub-saxlayın. Bu, Naxçıvanın tacıdır" - deyə ulu öndər Heydər Əliyev vaxtilə bildirib. Elə o vaxtdan bölgədə folklor sənətimizin bu incisinə diqqət və qayğı çoxalıb. Dahi bəstəkar Üzeyir bəy "Şərur Azərbaycan folklor mədəniyyətinin beşiyidir" deyə söyləyibsə, görkəmli rəqqasə Əminə Dilbazi "Bizim yallı mənbəyimiz Naxçıvanda, Şərur torpağındadır" deyə xatirələrində yazıb. Akademik İsa Həbibbəyli isə deyib ki, "harada yallı olubsa, yaxud da indi yallı rəqsi geniş yayılıbsa, oralar qədim Oğuz türk yurdu olub". Hazırda Naxçıvan Muxtar Respublikasında “Şərur” Xalq Yallı Ansamblının, Şərur Rayon Mədəniyyət Sarayının “Şərur qönçələri” Yallı Ansamblının, Babək Rayon Mədəniyyət Evinin “El yallıları”, Ordubad Rayon Mədəniyyət Evinin “Nuray”, Kəngərli Rayon Mədəniyyət Evinin yallı qrupları fəaliyyət göstərir. “Şərur” Xalq Yallı Ansamblı Şərur yallılarının qorunmasında, yaşadılmasında və təbliğində “Şərur” xalq yallı ansamblının mühüm rolu olub. Ansamblın əsası 1929-cü ildə qoyulub. İllər keçdikcə kollektiv öz repertuarını genişləndirmışdir.1936-cı ildə səhnəyə qədəm qoyan ansambıl 1938–ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan ədəbiyyatı və incəsənəti ongünlüyündə iştirak etmişdir. Dahi bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyov yallı ansambılına daim qayğı və yardım göstərmişdir.Ansambıl dünyanın bir çox ölkələrində keçirilən özfəaliyyət festivallarında iştirak etmiş diplom və mükafatlara layiq görülmüşdür. 1972-ci ildə Almaniya Demokratik Respublikasında beynəlxalq folklor festivalı keçirilir. Ansamblı bu tədbirə Xalq artisti Əminə Dilbazi hazırlayır. Məşhur rəqqasə xatirələrində yazır: “Mən bilirdim ki, bizim yallı mənbəyimiz Naxçıvanda Şərur torpağındadır... Biz ora - Almaniyaya elə bir folklor nümunəsi aparmalıyıq ki, üstündə xalqımızın möhürü olsun. Bu, Şərur yallısı idi...” Uğurlu çıxışlarına görə ansambl festivalın laureatı adını qazanır. 1984-cü ildə Polşanın Zelyonaya Qora şəhərində təşkil olunan beynəlxalq folklor festivalına qatılan ansamblın fəaliyyətini əks etdirən “Şərur yallısı” sənədli filmi çəkilir. Onu da qeyd edək ki, kollektivin bu uğurlarında Əminə Dilbazi, Əlibala Abdullayev, Xumar Zülfüqarova, Qəmər Almaszadə, Kamil Dadaşov, Roza Cəlilova kimi Azərbaycanın tanınmış musiqiçi və rəqs ustalarının böyük xidmətləri olub. Ansamblın üzvlərindən 4 nəfər Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət İşçisi adına, 10 nəfər Prezident mükafatına, 2 nəfər isə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Əməkdar Artisti fəxri adına layiq görülüb. “Nurani” xalq yallı ansamblı Kənd mədəniyyət evinin nəzdində fəaliyyət göstərən bu ansambl öz ətrafında 60-70 yaşında ifaçıları toplayıb. Məh bu kollektivin üzvlərinin səyi nəticəində "Hoynərə", "Dönə" kimi yallılar yenidən sənətə qaytarılıb. Ansamblın bədii rəhbəri Bəxtiyar Mehdiyevdir. “Şərur qönçələri” uşaq yallı ansamblı “Şərur qönçələri” uşaq yallı ansamblı rayon Mədəniyyət sarayının nəzdində fəaliyyət göstərir. 2000-ci ildə ansambl Ankarada uşaq bayramında uğurla çıxış edərək diplom və mükafatlara layiq görülüb. Ansambıl öz repertuarını qədim xalq oyunları ilə zənginləşdirməyə davam edir. Ansambılın repertuarına bir birindən fərqlənən 40-dan çox yallı və rəqs (“Qaladan –qalaya”, “Tello”,“Xələfi" , “Urfanı”, “Tirmə-Şal”, “Qazı-qazı”, “Dırqo”, “Höynəri”, “Gülümey”, “Haxışta” və.s) daxildir.2016-cı il sentyabrın 30-da “Naxçıvanqala” Tarix-Memarlıq Muzey Kompleksində Naxçıvan Muxtar Respublikası İqtisadiyyat, Mədəniyyət və Turizm nazirlikləri, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və Naxçıvan Şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə “Plov” və “Yallı” festivalları keçirilib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=494096 |
Şərur şəhəri | Şərur — Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində şəhər, Şərur rayonunun inzibati mərkəzi. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 55-XII saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının İliç rayonunun (Şərur rayonunun) İliç şəhəri Şərur şəhəri adlandırılmışdır.Yeni şəhərdir, dəmiryolunun çəkilişi zamanı yaranmışdır. Burada iki park, muzey, stadion, məscid, şəhidlərin xatirə abidəsi, kinoteatr vardır. Burada dəmir yolunun o biri tərəfində hamamları, bazarı, məscidləri ilə köhnə şəhər də qorunub saxlanmışdır. AzStat-ın 1 yanvar 2013-cü il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən şəhərdə təxminən 7 min nəfər əhali yaşayır. Etnik tərkibi Qardaş şəhərlər İğdır, Türkiyə Həmçinin bax Şərur rayonu Culfa şəhəri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=376237 |
Şərurspor PFK | Şərurspor Peşəkar Futbol Klubu — Azərbaycan Birinci Liqasında çıxış edən, 2015-ci ildə yaradılmış Bakı şəhərinə aid futbol klubu. 16 mart 2017-ci ildə klub oyun alqı-satqısında iştirakına görə liqadan uzaqlaşdırıb. 27 martda isə klub dağıldı. Başq məşqçiləri Azərbaycan Məhəmmədəli Qəniyev (2015–) Azərbaycan Çempionatında və Kubokunda | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=448319 |
Şərurun səsi (qəzet) | Şərurun səsi — Şərur rayonunda nəşr olunan qəzet. "Şərurun səsi" adlanan Şərur rayon qəzeti 1931-ci ilin oktyabrında ilk sayı ilə oxucularla görüşmüşdür. Qəzetin ilk adı "Pambığa doğru" olmuşdur. Qəzetin nəşrə başladığı ilk vaxtlar Naxçıvan şəhər sakini Qasım Tağıyev redaktor, sədərəkli Qədim Qədimov isə ədəbi işçi idi. Bir neçə nömrə çapdan çıxandan sonra Qasım Tağıyevi rayon partiya komitəsinə şöbə müdiri vəzifəsinə irəli çəkirlər. Boş qalan redaktor vəzifəsinə isə Qarabağlar kəndinin sakini olan Nemət Əhmədov təyin edilir. Qəzetin birinci nömrəsində "Qəzetin qarşısında duran vəzifələr", "Su kanalı çəkilişi işini sürətləndirməli", "Rayon İcraiyyə Komitəsi sessiyasının qərarı" və başqa sərlövhəli yazılar verilmişdi. Bu yazılar qəzetin məqsəd və vəzifələrini, hansı məsələlərdən daha ətraflı yazacağını çox aydın göstərirdi. Rayon həyatının elə bir sahəsi yox idi ki, "Pambığa doğru" qəzeti ora yol açmamış olsun. Qəzet sosializm quruculuğundakı müvəffəqiyyətləri işıqlandırmaqla yanaşı israfçılığa, bürokratizmə, bir sözlə bütün mənfi hallara qarşı kəskin mübarizə aparırdı. Nemət Əhmədovun redaktorluğu dövründə qəzetdə xüsusi canlanma başladı. Qəzetin adı ilə bağlı imiş kimi "pambıq uğrunda mübarizə" qəzetin fəaliyyət mərkəzində dururdu. 1932-ci ildə pambıq tarlalarında mitinq səsləmələri də bunu göstərirdi. Bir çox məqamlar isə daha çox satiranın dili ilə oxuculara çatdırılırdı. 1941-ci il iyunun 22-də alman-faşist işğalçılarının SSRİ–yə hücumundan sonra "Pambığa doğru" qəzetinin də hər bir nömrəsi rayon zəhmətkeşlərini ölüm-dirim mübarizəsinə səslədi. Müharibədən sonra 1952-ci ilə qədər müxtəlif vaxtlarda qəzetə Həsən Hüseynov, Məhərrəm Xudiyev və Ələşrəf Tahirov kimi qabaqcıl partiya işçiləri redaktorluq etmişlər. O dövrdə mətbuatın qarşısında daha böyük vəzifələr dururdu. Beşillik planın müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi uğrundakı mübarizəni durmadan genişləndirmək, zəhmətkeşləri sovet vətənpərvərliyi ruhunda tərbiyə etmək "Pambığa doğru"nun fəaliyyətini və məzmununu təşkil edirdi. Rayonda pambıqçılıqla yanaşı kənd təsərrüfatının heyvandarlıq, tütün, taxıl, üzüm, qarğıdalı və başqa sahələri də güclü inkişaf etdiyinə görə Azərbaycan KP MK-nin qərarı ilə 1954-cü il yanvar ayının 14-də üçüncü nömrədən başlayaraq "Pambığa doğru" qəzeti "Noraşen kolxozçusu" adı ilə çıxmağa başladı. Qəzetin fəaliyyət dairəsi getdikcə genişlənir, oxucuların sayı isə artırdı. Əvvəllər həftədə bir dəfə 1000 nüsxə tirajla çıxan qəzet 1952-ci ildə 1100, 1958-ci ilin yanvar ayından isə 2000 nüsxə tirajla həftədə üç dəfə çıxmağa başladı. Qəzetdə "Partiya həyatı", "Sovet quruculuğu", "Komsomol həyatı", "Bizə yazırlar", "Satira guşəsi", "Beynəlxalq icmal", "Redaksiyanın poçtundan", "Rayonumuzda" və sair daimi rubrikalarla yanaşı, "Yüksək məhsul uğrunda", "10 500 ton pambıq uğrunda" rubrikalarına da tez-tez rast gəlmək olar. "Noraşen kolxozçusu" qəzetinin müxtəlif illərdə buraxdığı nömrələrin miqdarı da müxtəlif olmuşdur. 1948-ci ildən 1958-ci ilə qədərki 10 il ərzində qəzet 1000 nüsxə tirajla çapdan çıxmışdır. 1948-ci ildə qəzetin 47 nömrəsi, 1949-cu ildə 52, 1950-ci ildə 58, 1951-ci ildə 50, 1952-ci ildə 82, 1953-cü ildə 94, 1954-cü ildə 108, 1955-ci ildə 98, 1956-cı ildə 100, 1957-ci ildə 99, 1958-ci ildə 101, 1959-cu ildə isə 74 nömrəsi çapdan çıxmışdır. 1952-ci il aprelin 28-i isə "Pambığa doğru" qəzeti üçün daha əlamətdar olmuşdur. Məhz bu tarixdə qəzetin 1000-ci nömrəsi çapdan çıxmışdır. Ancaq təəssüflər olsun ki, bu tarixi günü nə "Pambığa doğru" qəzeti, nə də Naxçıvan Vilayət qəzeti olan "Şərq qapısı" kiçik bir xəbərlə də olsa qeyd etmədilər. Qəzet 1958-ci ilin yanvarın 1-dən 2000 nüsxə tirajla, 3 gündən bir çıxmağa başladı. Bu vaxt redaksiyanın təşkilat işini canlandırmağı, qəzetin vaxtlı-vaxtında oxunaqlı və maraqlı nəşrinə rəhbərliyi təcrübəli redaktor Hüseyn Əbdülhüseynov edirdi. Sovet İKP MK 1959-cu il iyulun 31-də "Qəzet və jurnalların zərərlə işləməsinə son qoymaq haqqında" qərar qəbul etdi. Qərarda göstərilir ki, "Azərbaycan, Gürcüstan, Tacikistan və Özbəkistan Kommunist Partiyaları MK-lərinə tapşırılsın ki, muxtar respublikalarda və muxtar vilayətlərdə bundan sonra rayon qəzetlərinin buraxılmasının məqsədəuyğun olub-olmaması məsələsini müzakirə etsinlər və nəzərdə tutsunlar ki, orada nəşr olunan respublika və vilayət qəzetləri rayonların həyatının işıqlandırılmasını tamamilə təmin edə bilər". Bu qərarla əlaqədar olaraq 1959-cu ilin sentyabr ayında Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayonlarında çıxan bütün qəzetlərin, o cümlədən "Noraşen kolxozçusu" qəzetinin nəşri dayandırıldı (həmin dövrdə Muxtar Respublikanın rayonlarında "Noraşen kolxozçusu"ndan başqa üç qəzet nəşr olunurdu. Ordubad rayonunda "Ordubad işçisi", Culfa rayonunda "Sovet Culfası" və Şahbuz rayonunda "Sosializm maldarlığı"). "Partiyamızın ən güclü silahı olan, ölkəmizin bütün zəhmətkeşlərinin həyati mənafeyini ifadə edən sovet mətbuatı tamamilə yeni tipli mətbuatdır. Məhz buna görə Sovet İKP MK Rəyasət heyətinin qərarına əsasən rayon qəzetləri yenidən bərpa olunmuşdur. Həmin qərara əsasən 1966-cı ilin yanvar ayından Naxçıvan Muxtar Respublikasında "Yeni Ordubad" (Ordubad rayonu), "Zəfər" (Culfa rayonu), "Qabaqcıl" (Şahbuz rayonu) və "İşıqlı yol" (Şərur rayonu, o zamankı İliç rayonu) qəzetləri çıxmağa başlamışdır". 1966-cı il yanvarın 27-də Azərbaycan KP İliç Rayon Komitəsi və Rayon Zəhmətkeş Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin orqanı olan "İşıqlı yol" qəzeti nəşrə başladı. "İşıqlı yol"un ilk nömrəsinin "İşıqlı məşəl kimi…" adlı baş məqaləsi rayon zəhmətkeşlərinə müraciətlə: "Əziz oxucular!" sözləri ilə başlanır. Həmin baş məqalə bu sözlərlə tamamlanır: "Qoy bu gündən nəşrə başlayan "İşıqlı yol" partiya və hökumətimizin qarşıya qoyduğu əzəmətli vəzifələri yerinə yetirməkdə bizə kömək edən məşəl kimi alışsın, həmişə yolumuza işıq salsın!" . 1966-cı il SSRİ Ali Sovetinə və Millətlər Sovetinə seçkilər dövrü idi. Qəzet bu siyasi kampaniyanı geniş işıqlandırmaq üçün bir sıra tədbirlər görmüşdür. Qəzetin əməkdaşları yerlərdə seçicilərlə görüşür, "Xalq namizədləri", "Bizim namizədlər" rubrikası adı altında vaxtaşırı seçki kampaniyasını işıqlandırırdı. "İşıqlı yol" qəzeti redaksiyasının müxbir postları üzvlərinin sayı getdikcə artırdı. Maraqlı məqam burasında idi ki, müxbir postları üzvlərinin əksəriyyəti bilavasitə istehsalatda çalışan əmək adamları idi. 1974-cü il yanvarın 22-də "İşıqlı yol" qəzetinin 1000-ci nömrəsi çapdan çıxdı. Bu münasibətlə İliç rayon Partiya Komitəsinin ikinci katibi Rəhim Cavadovun iştirakı ilə təntənəli yığıncaq da keçirilmişdi. Azərbaycan KP İliç Rayon Komitəsinin və rayon Zəhmətkeş Deputatları Sovetinin orqanı olan "İşıqlı yol" qəzetinin 20 yanvar 1974-cü il tarixli 9-cu nömrəsi qəzetinin 1000-ci nömrəsinin çapdan çıxmasına həsr olunmuşdu. Nəşrinin ilk dövründə həftədə 3 dəfə 3000 nüsxə tirajla çıxan "İşıqlı yol" qəzetinin 1966-cı ildə 95 nömrə, 1967–1968-ci illərdə 128 nömrə, 1969-cu ildə 4000 nüsxə tirajla 121 nömrə, 1970-ci ildə 4200 nüsxə tirajla 120 nömrə, 1971-ci ildə 3700 nüsxə tirajla 133 nömrə, 1972-ci ildə 138 nömrə, 1973-cü ildə isə 3600 nüsxə tirajla 136 nömrəsi çıxmışdır. "Şərurun səsi" qəzeti üçün ən çətin dövrlər 1988–1993-cü illərdə olmuşdur. Həmin vaxtlar respublikada nəşr olunan bütün mətbu orqanların vəziyyəti, demək olar ki, eyni dərəcədə acınacaqlı idi. Mətbuata dövlət səviyyəsində fikir verilmirdi. "Şərurun səsi" qəzeti üçün ən əlamətdar tarixlərdən biri 2006-cı ildə oldu. Həmin il qəzetin 75 illik yubileyi geniş şəkildə qeyd olundu. Qəzetin 2006-cı il 2 noyabr sayı yubileyə həsr olunmuşdur. Qəzetin ilk səhifəsində Naxçıvan MR Ali Məclisinin Sədri Vasif Talıbovun "Şərurun səsi" qəzetinin kollektivinə təbrik məktubu dərc olunub. Məktubda deyilir: "Azərbaycanın mətbuat tarixində özünəməxsus dəst-xətti və mövqeyi ilə seçilən "Şərurun səsi" qəzeti fəaliyyət göstərdiyi bütün dövrlərdə xalqımızın milli dəyərlərini təbliğ etmiş, Şərur rayonunda gedən quruculuq işlərinin salnaməsinə çevrilmişdir" . Qəzetin yubiley nömrəsində akademik İsa Həbibbəylinin, Naxçıvan Mətbuat Şurasının sədri Fərəc Fərəcovun təbrik məktubları da yer alıb. Yubileyin keçirildiyi 28 oktyabr tarixinin proqramı da qəzetin məhz bu sayında öz əksini tapmışdı. 2011-ci ildə qəzetin 80 yaşı tamam oldu. Müxtəlif vaxtlarda qəzetə Yengicə kənd sakinləri Xəlil Məhərrəmov və Novruz Nəcəfov, Nəriman Nəcəfov, Mahmudkənddən olan Hüseynqulu Ağayev və Həsən Hüseynov, çomaxturlu Ələşrəf Tahirov, Yuxarı Daşarx kənd sakini Hüseyn Əbdülhüseynov, Cəlilabad royundan olan və hazırda "Xalq qəzeti"nin əməkdaşı Mikayıl Əliyev redaktorluq etmişdir. Həftədə bir dəfə A3 formatda, rəngli şəkildə, 600 nüsxə tirajla nəşr olunan "Şərurun səsi" qəzetinə hazırda Azərbaycan Respublikasının Əməkdar jurnalisti Elman Telmanoğlu (Məmmədov) redaktorluq edir. Həmçinin bax Naxçıvan Ensiklopediyası. II cild (Təkmilləşdirilmiş və yenidən işlənmiş ikinci nəşr). Naxçıvan: AMEA Naxçıvan bölməsi. V. Y. Talıbov. 2005. səh. 217. ISBN 5-8066-1468-9. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=105813 |
Şərüin | Şərüin (ərəb. شروين) — Əlcəzairin cənubunda, Adrar vilayətində şəhər və kommuna. Eyniadlı rayonun inzibati mərkəzidir. Coğrafi mövqe Şəhər vilayətin şimal-qərb hissəsində, Böyük Səhranın şimal-qərbindəki vahələrdən birinin ərazisində, ölkənin paytaxtı Əlcəzairdən təxminən 903 kilometr cənub-qərbdə yerləşir. Mütləq hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 266 metrdir.Şərüin kommunası Talmin, Uled-Ayşə,Deldul, Metarfa və Tsabit kommunaları ilə həmsərhəddir . Sahəsi 3080 km2-dir. Şəhərin iqlimi quraq isti kimi xarakterizə olunur. İl ərzində yağıntı demək olar ki, yoxdur (orta illik miqdarı - 19 mm). Orta illik temperatur 24,2-dir °C. 2008-ci ilin rəsmi siyahıyaalınmasına əsasən, kommunanın əhalisi 11,347 nəfər idi. Əhalinin 50,6%-ni kişilər, müvafiq olaraq 49,4%-ni isə qadınlar təşkil edirdi. Əhalinin savadlılıq səviyyəsi 54,2 faiz təşkil etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=759464 |
Şərül-Əsmai-səmaniyyə | Şərhi-əsmayi-səmaniyyə və ümmül-əsma – Seyid Yəhya Bakuvinin yazdığı məsnəvilərdən biri. Məsnəvi 610 beytdən ibarətdir. Allahın həyat, elm, səmi (duyma), bəsər (görmə), qüdrət, kəlam, iradə, bəqa kimi ad və sifətlərin mənaları təsəvvüfi olaraq açıqlanır. Əlyazma nüsxələri Nuruosmaniyyə,4904/6 İstanbul Universiteti Mərkəz Kitabxanası,FY.,1127/HE.,7325/5 İstanbul Universiteti Mərkəz Kitabxanası,FY.,954/HE.,8194/7 Millət,AE.Fars.1044/2 Manisa Muradiyyə,2906/6 Bakı,B-6960/8 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=103206 |
Şərşal | Şərşal (ərəb. شرشال) — Əlcəzairdə, Tipaza vilayətinin ərazisində liman şəhəri. Paytaxt Əlcəzairdən 90 km aralıda yerləşir. Əvvəlcə şəhər İol adlanırdı. Mavritaniya çarı II Yuba onu imperatorun şərəfinə Qeysəriyyə adlandırmışdır. İmperator Klavdinin dövründə Mavritaniya Roma əyalətinə çevrilmiş, beləliklə şəhər Roma koloniyası olmuşdur. İkinci Dünya müharibəsi zamanı, 1942-ci il oktyabrın 21–22-də burada "Məşəl" əməliyyatının planlaşdırılması üzrə İngiltərə–Fransa konfransı keçirilmişdir. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=759465 |
Şərəban | Şərəban — üstü açıq at arabası, yarıyumşaq nəqliyyat növü. Ümumi məlumat Şərəban səkkiz nəfərə qədər sərnişin götürən üstü açıq at arabasıdır. Yarıyumşaq nəqliyyat növü olan bu şərəbanla sərnişin daşınması adətən yaz, yay və qismən payız mövsümlərində yerinə yetirilir. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=142071 |
Şərəbyan | Şərəbyan və ya Şərəbiyan — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sarab şəhristanının Mehriban bəxşində yerləşən bir şəhərdir. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 4,374 nəfər və 1,038 ailədən ibarət idi.Əhalisinin əksəriyyəti azərbaycanlılardan ibarətdir və Azərbaycan dilində danışırlar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=278671 |
Şərəcabad | Şaracabad (fars. شرج آباد) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 48 nəfər yaşayır (13 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754149 |
Şərədil | Şərədil – Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 27 iyun 2003-cü il tarixli, 493-IIQ saylı Qərarı ilə Şamaxı rayonunun Şərədil kəndi Saqiyan kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla, Şərədil kənd inzibati ərazi vahidi yaradılmışdır. Toponimikası Şoradil variantında da qeydə alınmışdır. Kənd eyniadlı yaylanın adını daşıyır. XIX əsrin sənədlərində Şamaxı qəzasının Qoşun sahəsində Şərədil adlı kənd (28 ailə, 244 nəfər) qeydə alınmışdır. Adı isə şora (şoranlaşmış) və dil (quru torpaq zolağı) komponentlərindən düzəlib, "şoranlaşmış quru torpaq zolağı" mənasındadır. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Ləngəbiz silsiləsinin Şərədil yaylasında yerləşir. Kənd əhalisi 590 nəfərdir ki, onun da 281 nəfəri kişi, 309 nəfəri isə qadınlar təşkil edir. İqtisadiyyatı Kənddə 147 təsərrüfat var. Kənddə beşulduzlu "Şamaxi Palace Platinum By Rixos" oteli fəaliyyət göstərir. Otelin açılışı 14 may 2014-cü ildə olmuş və açılışda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev iştirak etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=88054 |
Şərəf | Şərəf — sədaqət, ədalət, dürüstlük, alicənablıq kimi fərdi keyfiyyətləri qiymətləndirilməsi ilə bağlı kompleks etik və sosial mənaları. Şərəf müəyyən mədəni və ya sosial ənənələr, maddi səbəbləri və ya şəxsi ambisiyaları ilə həyat gətirdi nisbi anlayış kimi görülə bilər. Digər tərəfdən, şərəf ilk xas insan duyğusu, onun şəxsiyyətinin ayrılmaz hissəsi kimi qəbul edilir.Lüğət VI Dahl, bu bölgü əks etdirən şərəf müəyyən və bir "daxili mənəvi ləyaqət, cəsarət, dürüstlük, soul və yaxşı vicdan alicənablıq," və "şərti, dünyəvi, dünyəvi alicənablıq, tez-tez yalan, xəyali". | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=319834 |
Şərəf Bəy (serial) | Şərəf bəy – 1 yanvar 2021-ci ildə Exxen adlı veb saytda yayımlanan serial. Onur Ünlü rejissor, Ali Atay isə ssenari məsləhətçisidir. Baş rollarda Haluk Bilginer, Songül Ödən, Ərtan Saban, Devrim Yaqut və Sərhad Qılıçdır. Haluk Bilginer — Şərəf Songül Ödən — Nəşə Ərtan Saban — Luran Devrim Yaqut- Solmaz Sərhad Qılıç — Necat Əhməd Rıfat Şunqar — Baki Beyti Engin — Doktor Naim Şükran Ovalı — Suna Ecəm Uzun — Yıldız Barış Yıldız — Bərkəcan Hakan Salınmış — Abidin Ərdəm Kaynarca — Oqtay Balım Qayə Bayrak — Ayşə | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701372 |
Şərəf Medalı (Türkiyə) | Türk Silahlı Qüvvələrinin Şərəf medalı — Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin 1967-ci ildən bu yana müvəffəqiyyət qazanmış şəxsi heyətinə verdiyi medaldır. Müharibənin idarə olunmasında və qalib gəlməsində mühüm rol oynayanlar üçün qızıl üzləmə ilə təqdim edilir. Öz həyatlarını riskə ataraq həyatı təhlükədə olan insanları və birlikləri xilas edən türk və əcnəbi əsgər və mülki şəxslərə gümüş medallarla təltif edilir.Tünd göy fonda beş böyük və beş kiçik qızılı ulduz var. Ortada qırmızı fonda aypara və ulduz türk bayrağını simvolizə edir. Texniki göstəriciləri Medal ilə təltif edilənlər Işık Koşaner Eşref Uğur Yiğit Kenan Evren Hasan Aksay Hulusi Akar İsmail Hakkı Karadayı Hüseyin Kıvrıkoğlu Həmçinin bax "İstiqlal" medalı (Türkiyə) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=836003 |
Şərəf Rəşidov | Şərəf Rəşidoviç Rəşidov (özb. Sharof Rashidovich Rashidov; 24 oktyabr (6 noyabr) 1917, Cizak, Rusiya Türkistanı general-qubernatorluğu – 31 oktyabr 1983, Daşkənd) — Özbəkistanın partiya və dövlət xadimi, yazıçı, iki dəfə sosialist əməyi qəhrəmanı, 1959–1983-cü illərdə Özbəkistan KP MK-nın I katibi olmuşdur. Xarici keçidlər İnformasiya portalı Arxivləşdirilib 2013-06-08 at the Wayback Machine Sharof Rashidovich Rashidov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=295658 |
Şərəf Taşlıova | Şərəf Taşlıova (d. 10 aprel 1938, Ərdahan – ö. 20 sentyabr 2014, Türkiyə) — Türkiyə aşığı. Aşıq Şərəf Taşlıova 10 aprel 1938-ci ildə Ərdahanın Çıldır ilçəsinin Gülyüzü kəndində doğulmuşdur. Kiçik yaşlarda atası vəfat etmişdir. Atasını adı Hacı bəy, anasının adı isə Nərgiz xanımdır. 10 yaşı olanda Aşıq Şenniyin oğlu Aşıq Qasım onu toyda görmüş, səsini bəyənmiş və beləcə o aşıqlığa başlamışdır. 13 sentyabr 2014-cü ildə xəstələnmiş və 20 sentyabr 2014-cü il axşam saat 21:30-da Dışkapı Hastanesində vəfat etmişdir. Qarsda İnönü Prospekti üzərindəki "Aşıklıq heykəlləri"ndə heykəli ucaldılmışdır Şərəf Taşlıova Türkiyənin məşhur aşığı olmaqla, YUNESCO-nun "Canlı insan xəzinəsi" titulunu qazanmış bir aşıqdır. 44 il Konya aşıqlar bayramına qatılmışdır. Konya aşıqlar bayramı Türkiyədə çox geniş yayılıb və çox da böyük faydası olur. 20 ildir ki, Uluslararası İstanbul festivalında iştirak edir. Pakistanda Azərbaycan səfirliyində bir proqramla da çıxış etmişdir. 1992-ci ildə Konya Aşıqlar bayramına hazırlıq görülərkən onun məsləhəti ilə böyük Konya aşıqlar bayramına Azərbaycandan da Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri Hüseyn Arif, Aydın Çobanoğlu, Aşıq Mahmud Məmmədov və Aşıq Hacı Göyçəli də Türkiyədə olmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=333678 |
Şərəf Xan Bitlisi | Şərəf xan ya da Şərəf xan ibn Şəmsəddin bəy bin Şərəf bəy Bidlisi (fars. شرفخان ya da شرفخان بدلیسی; d. 1543 Qum - ö. 1599? Bitlis) — Bitlisin kürd əmiri. O, həm də tarixçi, yazıçı və şair olmuşdur. Şərəf xan yalnız fars dilində yazıb yaratmışdır. O, gənc yaşlarında Səfəvi sarayına göndərilmiş və orada təhsil almışdır. Şərəfnamənin müəllifidir. Şərəf xan Bidlisi 25 fevral 1543-cü ildə Qum vilayətində Rojkan (Ruzəki) əşirətindən olan Əmir Şəmsəddinin ailəsində doğuldu. Əmir Şəmsəddin bəy Şərəf xan doğulmadan 8 il öncə, Sultan Qanuni Süleyman tərəfindən əmirlikdən çıxarılmışdı. O da Səfəvilərə sığınmışdı. Şərəf xan 8 yaşındaykən atası tərəfindən Təbrizə göndərilərək I Təhmasibın oğulları ilə birlikdə xas hərəmdə, sarayda oxumuşdu. 1551-ci ildən 1554-cü ilədək tanınmış qızılbaş övladları ilə şahanə təlim-tərbiyə görmüşdü. Anası Ərzincan hakimi, Türkman elinin Mosullu oymağından Əmir xanın qızı idi. Şərəf xan 12 yaşında olarkən şah onu şirvanın Salyan və Mahmudabad bölgəsinə hakim təyin etmişdi. Bölgəni onun adından lələsi Şeyx Əmir bəy Balbasi idarə edirdi. Hələ atasının hakimiyyəti çağından onların ailəsinə sədaqətlə xidmət edən Şeyx Əmir bəy 1553-cü ildə vəfat etdi. 1556-cı ildə Salyan və Mahmudabad bölgəsi başqasına verildi. Şərəf xana Həmədan vergisindən təqaüd kəsildi. Lələliyi dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkman oldu. 1559-cu ilədək Həmədanda yaşadı. Şərəf xan 1566-cı ildə Rojkan (Ruzəki) əşirətinin başçısı təyin olundu. Qəzvində yaşamağa başladı. Şərəf xan sərkərdə kimi 1568-ci ildə Gılan üsyanında iştirak etmişdi. Giləklərin ayaqlanmasını yatırmaqda xeyli şücaət göstərmişdi. Şərəf xan 1575-ci ildə Gilansan Qəzvinə qayıtdı. Şah onu yenidən Şirvana göndərdi. Ərəş, Ağdaş, Qəbələ və Bakının gəlirlərindən onun saxlanılmasına xərcləndi. 22 avqust 1576-cı ildə II Şah İsmayıl Səfəvi taxta çıxdı. Şərəf xanı saraya çağırıb, İran kürdlərinə əmirülüməra təyin etdi. Kürdüstan, Lorestan və başqa yerlərdə məskunlaşan kürdlər vacib, çətin və müşkül işlərini, ağırlıqlarını, qan davalarını öz əmirləri vasitəsilə Şərəf xana çatdırırdılar. Saray intriqaları nəticəsində Şərəf xan bu vəzifəsindən kənar edildi. Şərəf xan 1577-ci ildə II Şah İsmayıl tərəfindən Naxçıvana vali göndərildi. Həmin ildə taxta Sultan Məhəmməd Xudabəndə çıxdı. Səfəvilər və Osmanlı dövləti arasında savaş başlandı. Şərəf xan Naxçıvandan Lələ Mustafa paşanın araçılığı ilə Osmanlı sultanı III Murada məktub yazaraq Osmanlıya bağlılığını bildirən Şərəf xan Sultan III Murad tərəfindən hədiyələr göndərilərək Bitlis bəyliyinə təyin edilmişdi. Şərəf xan Osmanlı sultanı III Murad tərəfindən Qafqaza edilən yürüşdə iştirak etmişdi. Şərəf xan 1597-ci ildə 53 yaşına çatanda xanlıq və hökmdarlığını oğlu Əbul Məali Şəmsəddinə bıraxıb tarixilə ilgilənməyə başlamış və Şərəfnamə əsərini yazmışdı. Şərəf xan 1604-cü ildə Bitlisdə vəfat etmişdir. Məzarı Bitlisdə, Şərəfiyyə Külliyəsinin həyətindəki türbənin içindədir. Şərəf xan dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkmanın qızı ilə ailə qurmuşdu. Şərəf xan Bidlisi 60 yaşında və 1597-ci il tarixində tamamladığı əsər "Şərəfnamə" adlanır. Farsca yazılıb, Şərqi Anadolunun tarixi, bəylikləri, soy kötükləri, Bitlis bəyləri anladır. Dövründə və özündən əvvəl vaqe olan hadisələrdən danışır. Bu əsər, farscadan başqa türkcə, İngiliscə, ərəbcə və ruscaya tərcümə edilib. Şərəf xanın əsərinin birinci cildi 1967-ci il, ikinci cildi isə, 1976-cı ildə E.İ. Vasilyeva tərəfindən rus dilinə qazandırılmışdır və Moskovada çap olunmuşdur. Şərəf xan yazdığı bu əsəri “Eğri Fatehi” olaraq anılan Sultan III Mehmedə ithaf etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=438999 |
Şərəf abidəsi | Şərəf abidəsi (türk. Onur Anıtı) — Türkiyənin Samsun şəhərininin İlkadım ilçəsindəki "Atatürk parkında yerləşən və şəhərin simvolu olan abidə. Mustafa Kamalın Samsuna gəldiyi hissəyə inşa edilən abidə İstiqlaliyyət müharibəsinin başlanğıcı sayılan bu hadisənin simvoludur. Abidənin heykəli Samsun qubernatoru Kazım paşa tərəfindən Samsun əhalisi adına Avstriya heykəltaraşı Heinriç Krippelə 1927-ci ildə sifariş edilmiş, həmin il 19 may tarixində qaydalara uyğun olaraq rəsmi təməlatma mərasimi keçirilmiş, 1928-ci ildə Vyana şəhərində başlayan heykəlin istehsal müddəti 1931-ci ildə sona çatdırılmış və heykəl 29 oktyabr 1931-ci il tarixində inşa edilmişdir. 15 yanvar 1932-ci il tarixində abidənin rəsmi açılış mərasimi keçirilərək respublika tarixinin on üçüncü abidəsi, Heinriç Krippelin isə Türkiyədəki inşa etdiyi dördüncü abidə olmuşdur. Tuncdan hazırlanmış heykəlin hündürlüyü – 4.75 metr (15.6 ft). Daş blok ayaqlığın hündürlüyü – 4.10 metr (13.5 ft). Bütün heykəlin ümumi hündürlüyü – 8.85 metr (29.0 ft). Heykəl üçün memar 37.000 ABŞ dollarına razılaşmış, lakin heykəltaraş Heinriç Krippelə 5.500 ABŞ dolları əlavə olaraq ödəniş edilmişdir. İdeya, inşa və tikiliş müddəti Samsunda Mustafa Kamala həsr edilmiş bir abidənin inşa edilməsi fikri Samsun qubernatoru Kazım paşa tərəfindən ortaya çıxmışdır. 19 may 1927-ci il tarixində isə Kazım paşanın iştirak etdiyi heykəlin təməlatma mərasimi ilə də abidənin inşa müddəti rəsmi olaraq başlamışdır. Abidənin inşası daha əvvəl Ankara Qələbə abidəsinin inşası üçün başladılmış müsabiqənin qalibi olmuş Avstriyalı heykəltaraş Heinriç Krippelə sifariş verilmişdir. Krippel, 37.000 ABŞ dolları (2024 inflasiya nisbəti ilə 500.790.000 dollar) ilə razılaşmış və sifarişi qəbul etmişdir. Heykəltəraş heykəldəki bədən ölçülərini və üz kompozisiyasında daha əvvəlki işləri üçün Mustafa Kamalın Ankara şəhərindəki iqamətgahına gedərək aldığı ölçülərə əsaslanmış, heykəlin işlərini də Türkiyədə reallaşdırmışdır. Heykəlin tunc tökmə işləri isə 1928-ci ildə Vyanada yerləşən "Vereinigte Metallwerke" tunc istehsal edən tökməxanada başladılmış və 1931-ci ildə 32 hissə olaraq sonlandırılmışdır. Tökmə mərhələsindən sonra təmizlənmə və retuş işləri üçün tökməxanada birləşdirilən abidə bu işlərin də bitirilməsindən sonra yenidən sökülmüş və hər bir hissə ayrı-ayrı sandıqlara yığılmışdır.Hamburqdan "Deutşe Levante-Liniye" şirkətinin "Nisi" gəmisi ilə daşınılmış abidənin hissələri 15 oktyabr 1931-ci il tarixində Samsuna gətirilmişdir. Lakin gömrük keçilməsi əsnasında 40 min lirə gömrük vergisi istənilən heykəl gömrük problemi yaşamışdır. Verginin il təşkilatları ilə ödənilməsi mümkün olmadığı üçün Türkiyə hakimiyyəti məsələyə daxil olmuş və heykəlin gömrükdən çıxarılmasının ictimaiyyətdə mənfi təsir yaradacağı səbəbi ilə büdcə yaradılaraq vergi bu büdcədən qarşılanmışdır.Heykəlin gömrükdən çıxarılmasından daha sonra heykəlin quraşdırılma işlərinə start verilmiş və avstriyalı bir mühəndisin də köməkliyi ilə 19 oktyabr 1931-ci ildə heykəl seçilmiş yerdə quraşdırılmışdır. Memarlıq xüsusiyyətləri 4.75 metr (15.6 ft) yüksəkliyindəki tuncdan hazırlanmış atçılıq heykəli bütün Atatürk heykəlləri arasında ən dinamik və iddialı heykəllərdən biridir. Heykəltəraş Aylin Tekinərin qiymətləndirməsinə görə, ritm və tarazlıq istiqamətindən olduqca təmin edici olan heykəldə hərəkətlilik, gərginlik və mexaniki irəliləmə son dərəcə tarazlıqdadır. Heykəldə Mustafa Kamal marşal hərbi geyimi ilə ayağa qalxmış bir at üzərində müharibəyə əmr edirmiş kimi təsvirlənmişdir. Üst bədəni sol tərəfə, üzü ilə sağ tərəfə baxan Mustafa Kamal sol əli ilə atın cilovlarını tutarkən sağ əli ilə də qılıncının tutulduğu yerini çəkmək vəziyyətindədir və geyimi də bədən hərəkətlərini əks etdirəcək və heykələ yaraşacaq şəkildə hazırlanmışdır. Qılıncının ölçüsü dövrün zabitlərinin istifadə etdiyi qılıncın ölçüsü qədər deyil və ölçüsü çox uzundur. Üz kompozisiyasının üzərində isə gənclik illərini xatırladan şəkildə işlənmişdir. Heykəl qülləyə atın arxa iki ayağı və quyruğu ilə bağlanmışdır. Atın bu cür taraz vəziyyətdə duruşu heykəlin dinamikliyini də gücləndirir. Yenə Tekinərə görə ayağa qalxmış olan atın hərəkəti müharibəyə getmək istəyi qəzəbini, mübarizə aparmağını və qəhrəmanlığını əks etdirməklə yanaşı Mustafa Kamalın atın cilovlarını tutmağa çalışması müstəqillik üçün səbirsizlənən xalqı soyuqqanlılığa çağırmağa, cilovları rahat tutması onun gücünü və bacarığını əks etdirir. Krippel özünün açılış mərasimindəki nitqində heykəl kompozisiyasını bu şəkildə açıqlamışdır: "…qürurlu bir şəkildə qərbə və daha da uzaqlara zillənmiş baxışları əzm dolu gözləri ilə, ayağa qalxmış atın üzərində Qazi Mustafa Kamal dik bir şəkildə oturmuşdur. Onun oturmasında qorxusuzluq, qolunun qılıncına uzanmasında isə türklüyün gücü var.""Cümhuriyyət" qəzetində işləmiş İsmayıl Həbib Sevüg, atın ayağa qalxma anını 19 may 1937-ci il tarixli künc məqaləsində tənqid etmişdir. Qüllənin qarşı hissəsindən heykələ baxıldıqda atın yalnız qarın nahiyəsinin göründüyünü, bu baxımdan baxıldığında atın qəhrəmanlığını deyil, bir sirk təlimini xatırlatdığını bildirmişdir. İsmayıl Həbib Sevgü tənqidinə bu cür davam etmişdir: "Arxa hissəsindən baxıldığında isə yalnız yerə uzanan quyruğunun göründüyünü, bu yerə uzanma vəziyyətinin də həm quyruğa əsl funksiyasının xaricində başqa bir funskiya edildiyini hiss etdirdiyi həm də ayağa qalxış ekspozisiyasında məcbur vəziyyətdə qalırmış kimidir." Sol tərəfdən nəzər salındıqda isə həm atın qarın hissəsinin, həm də quyruğun yerdən qüvvətlənməsinin görünüşü səbəbilə heykəlin daha yaxşı göründüyünü müdafiə etmişdir. Sevüg son olaraq sağ tərəfə baxıldığında isə artıq diqqəti atın deyil, Mustafa Kamalın çəkdiyini bildirmişdir. Mustafa Kamalın baxdığı tərəf, bədən enerjisi, qılıncına tərəf əlinin uzanması və cilovları tutma tərzi heykəldə hiss oyandırdığını yazmışdır. Açılış mərasimi Abidənin rəsmi açılış mərasiminin Birinci İnönü döyüşü qələbəsinin ildönümü olan 10 yanvar 1932-ci il tarixində keçirilməsi düşünülsə də abidənin hazırlıqların bitirilməməsi səbəbi ilə təxirə salınmışdır. Bəzi mənbələrdə yanlış olaraq açılışın 29 oktyabr 1931 və ya 29 oktyabr 1932-ci il tarixində keçirilməsi məlumatı yer alan mərasim, əslində 15 yanvar 1932-ci il tarixində saat 14:00-da keçirilmişdir. Respublika tarixinin on üçüncü abidəsi, Heinriç Krippelin isə Türkiyədəki dördüncü abidə işi olan abidənin açılış mərasiminə hərbi əsgərlər, hərbi qitə, şəhərdə hüquq-mühafizə məmurları, birliklər və rəsmi təşkilatlar, siyasətçilər, yerli əhali və ictimaiyyət iştirak etmişdir. Hərbi əsgərlərin İstiqlal marşının çalmasından daha sonra xüsusilə prezident Mustafa Kamalın bu teleqramı oxunulmuşdur: Mustafa Kamalın teleqramından daha sonra baş nazir İsmət paşanın teleqramı oxunulmuşdur: Bu iki teleqramdan daha sonra dövrün qubernatoru Mehmed Səlim bəy bir nitq söyləyərək heykəlin açılışını etmişdir. Bu nitqdən daha sonra Xalq Partiyasının Samsun təşkilatı adına Ədhəm Veysi bəy, Samsun əhalisi adına Kəfəli Mühiddin bəy, Məclis-i Ümumi adına Zübeyiroğlu M. Fuad bəy, Samsun bələdiyyəsi adına Mühiddin bəy, "Maarif nazirliyi" adına nazirliyin Samsun rəhbəri Camal bəy (Gültəkin) danışmışdır. Nitqlərdən daha sonra mərasim atlı qitənin yeriyişi ilə davam etmiş, əyalət məclisindəki qəbul mərasimi ilə birlikdə də sona çatmışdır. Bundan başqa eyni günün axşam radələrində Heinriç Krippel və Mehmed Səlim bəyin şərəfinə yemək verilmiş, daha sonra Krippelə əlavə olaraq 5.500 ABŞ dolları (2024 inflyasiya nisbəti ilə 93.690.000 ABŞ dolları) ödəniş edilmişdir. Simvolik önəmi Samsunun İstiqlaliyyət müharibəsinin ilk dayanacağı və cümhuriyyət elanının simvolik önəmlərinin birindən olması səbəbi ilə bunu simvollaşdıran bir abidənin inşa edilməsi qərarlaşdırılmış, abidənin isə bu simvolik mənaya uyğun olaraq Mustafa Kamalın Samsuna gəldiyi hissəyə inşa edilməsinə qərar verilmişdir. Abidənin Mustafa Kamalın Samsuna gəldiyi körpünün yuxarı hissəsinə inşa edilməsinə baxmayaraq, vaxt keçdikcə dənizin doldurulması səbəbindən hal-hazırda sahil xəttindən uzaq qalmışdır. Abidə bu səbəblərdən dövlət quruluşu ilə inşa edilmişdir. Abidənin açılışı zamanı müxtəlif şəxsi rəylər də bildirilmişdir.Bu rəylərdən biri də abidənin açılış mərasiminin nitqləri zamanı dövrün qubernatoru Mehmed Səlim bəy tərəfindən edilmişdir: Eyni zamanda 1933-cü il tarixində yazdığı səyahət məqaləsində İbrahim Əlaəddin bəy də Samsunun və abidənin simvolik önəmindən söhbət açmışdır: Bu rəylərdən daha sonra Aylin Tekinər hadisəyə fərqli fikir baxımından yanaşaraq "Atatürk heykəlləri: Mədəniyyət, Estetika, Siyasət" adlı kitabında abidənin tikilməsinin arxa planında 1930-cu il yerli seçkilərinin təsirli olduğunu iddia etmişdir. Tekinər Seçkidə Samsun seçiciləri Mustafa Kamalın rəhbərliyindəki Cümhuriyyət Xalq Partiyasına 416, müxalifət partiyası Sərbəst Cümhuriyyət Partiyasına 3.312 səs verərək açıqca Cümhuriyyət Xalq Partiyasının və Mustafa Kamalın hakimiyyəti buraxmasının lazım olduğunu düşündüklərini ortaya qoymuşdur. Seçkilərdən bir müddət sonra Sərbəst Cümhuriyyət Partiyasının bağlanılmasından daha sonra Türkiyə səyahətinə başlayan Mustafa Kamalın səyahət edəcəyi ilk şəhərlərdən biri də Samsun olmuş, İstiqlaliyyət müharibəsinin başlanğıc yeri olaraq simvollaşdırdığı şəhərdə gözlədiyi maraq və diqqətlə qarşılanmamışdır. Bu səbəblərlə seçkilərin və Mustafa Kamalın səyahətindən dərhal sonra Sərbəst Cümhuriyyət Partiyasının geniş şəkildə dəstək gördüyü İzmirdə və Samsunda monumentan abidələrin inşa edilməsi əhaliyə yaxşı davranmaları üçün təmbeh və ya qorxutma kimi təfsir olunur. Lakin bu fərziyyə abidənin inşa müddətinin seçkilərdən üç il əvvəl başladığı hesab edildiyi zaman əsassız olaraq qalır.Abidə, hal hazırda Samsunun simvolu halına gəlmişdir və turistlərin tez-tez ziyarət etdiyi səyahət məntəqələrindən birinə çevrilmişdir. "Ondoqquz May Universiteti", "Samsun Vəkillər Assosiasiyası", "Samsun Böyükşəhər bələdiyyəsi", "Samsunspor" və bu cür digər təşkilatların emblemində Şərəf abidəsi yerləşdirilmişdir. Bundan əlavə, hal hazırda Türk lirəsinin yeddinci emissiya qrupunda yer alan yüz min lirəlik əsginasının qarşı hissəsində istifadə edilən abidənin Karqıpınarında yerləşən "Cümhuriyyət meydanı"nda daha kiçik ölçülərdə bir surəti yer almaqdadır. Aslanapa, Oktay. Türkiye'de Avsturyalı Sanat Tarihçileri ve Sanatkarlar. İstanbul: Eren Yayıncılık. 1993. ISBN 0978975762232. Gezer, Hüseyin. Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 1984. Tekiner, Aylin. Atatürk Heykelleri: Kült, Estetik, Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları. 2010. ISBN 9789750507908. Osma, Kıvanç. "Atatürk'ün Samsun'a Çıkışının 80. Yıldönümünde Samsun Atlı Atatürk Anıtı". Erdem. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi. 11 (33). 1999. ISSN 1010-867 . Osma, Kıvanç. Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykelleri (1923-1946). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. 2003. ISBN 9751616786. Xarici keçidlər Şərəf abidəsinin panoram görünüşü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=578214 |
Şərəf bəy (serial) | Şərəf bəy – 1 yanvar 2021-ci ildə Exxen adlı veb saytda yayımlanan serial. Onur Ünlü rejissor, Ali Atay isə ssenari məsləhətçisidir. Baş rollarda Haluk Bilginer, Songül Ödən, Ərtan Saban, Devrim Yaqut və Sərhad Qılıçdır. Haluk Bilginer — Şərəf Songül Ödən — Nəşə Ərtan Saban — Luran Devrim Yaqut- Solmaz Sərhad Qılıç — Necat Əhməd Rıfat Şunqar — Baki Beyti Engin — Doktor Naim Şükran Ovalı — Suna Ecəm Uzun — Yıldız Barış Yıldız — Bərkəcan Hakan Salınmış — Abidin Ərdəm Kaynarca — Oqtay Balım Qayə Bayrak — Ayşə | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701368 |
Şərəf medalı (ABŞ) | Şərəf medalı (ing. Medal of Honor) — ABŞ-nin ən ali hərbi mükafatı. Medalın təltifedilmə səbəbi kimi "Birləşmiş Ştatların düşmənlərinə qarşı döyüşlərdə iştirak edərkən həyati təhlükə altında olan və vəzifə borcunu aşaraq görkəmli cəsarət və şücaətə görə; müxalif xarici qüvvələrlə qarşıdurma ilə bağlı hərbi əməliyyatlarda; və ya ABŞ-nin döyüşən tərəf olmadığı müxalif hərbi qüvvələrlə hərbi münaqişədə iştirak edən dost xarici qüvvələrlə xidmət" göstərilir. ABŞ ordusunun hər bir qoşun növü üçün fərqli medal dizaynı mövcuddur, lakin praktikada Dəniz piyadaları və Sahil mühafizəsi Hərbi Dəniz Qüvvələrinin dizaynından istifadə edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=729472 |
Şərəf medalı (Türkiyə) | Türk Silahlı Qüvvələrinin Şərəf medalı — Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin 1967-ci ildən bu yana müvəffəqiyyət qazanmış şəxsi heyətinə verdiyi medaldır. Müharibənin idarə olunmasında və qalib gəlməsində mühüm rol oynayanlar üçün qızıl üzləmə ilə təqdim edilir. Öz həyatlarını riskə ataraq həyatı təhlükədə olan insanları və birlikləri xilas edən türk və əcnəbi əsgər və mülki şəxslərə gümüş medallarla təltif edilir.Tünd göy fonda beş böyük və beş kiçik qızılı ulduz var. Ortada qırmızı fonda aypara və ulduz türk bayrağını simvolizə edir. Texniki göstəriciləri Medal ilə təltif edilənlər Işık Koşaner Eşref Uğur Yiğit Kenan Evren Hasan Aksay Hulusi Akar İsmail Hakkı Karadayı Hüseyin Kıvrıkoğlu Həmçinin bax "İstiqlal" medalı (Türkiyə) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=835990 |
Şərəf ordeni | "Şərəf" ordeni — Azərbaycan Respublikasının ordeni. "Şərəf" ordeni (Rusiya) — "Şərəf" ordeni (Gürcüstan) — | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=477346 |
Şərəf xan Bidlisi | Şərəf xan ya da Şərəf xan ibn Şəmsəddin bəy bin Şərəf bəy Bidlisi (fars. شرفخان ya da شرفخان بدلیسی; d. 1543 Qum - ö. 1599? Bitlis) — Bitlisin kürd əmiri. O, həm də tarixçi, yazıçı və şair olmuşdur. Şərəf xan yalnız fars dilində yazıb yaratmışdır. O, gənc yaşlarında Səfəvi sarayına göndərilmiş və orada təhsil almışdır. Şərəfnamənin müəllifidir. Şərəf xan Bidlisi 25 fevral 1543-cü ildə Qum vilayətində Rojkan (Ruzəki) əşirətindən olan Əmir Şəmsəddinin ailəsində doğuldu. Əmir Şəmsəddin bəy Şərəf xan doğulmadan 8 il öncə, Sultan Qanuni Süleyman tərəfindən əmirlikdən çıxarılmışdı. O da Səfəvilərə sığınmışdı. Şərəf xan 8 yaşındaykən atası tərəfindən Təbrizə göndərilərək I Təhmasibın oğulları ilə birlikdə xas hərəmdə, sarayda oxumuşdu. 1551-ci ildən 1554-cü ilədək tanınmış qızılbaş övladları ilə şahanə təlim-tərbiyə görmüşdü. Anası Ərzincan hakimi, Türkman elinin Mosullu oymağından Əmir xanın qızı idi. Şərəf xan 12 yaşında olarkən şah onu şirvanın Salyan və Mahmudabad bölgəsinə hakim təyin etmişdi. Bölgəni onun adından lələsi Şeyx Əmir bəy Balbasi idarə edirdi. Hələ atasının hakimiyyəti çağından onların ailəsinə sədaqətlə xidmət edən Şeyx Əmir bəy 1553-cü ildə vəfat etdi. 1556-cı ildə Salyan və Mahmudabad bölgəsi başqasına verildi. Şərəf xana Həmədan vergisindən təqaüd kəsildi. Lələliyi dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkman oldu. 1559-cu ilədək Həmədanda yaşadı. Şərəf xan 1566-cı ildə Rojkan (Ruzəki) əşirətinin başçısı təyin olundu. Qəzvində yaşamağa başladı. Şərəf xan sərkərdə kimi 1568-ci ildə Gılan üsyanında iştirak etmişdi. Giləklərin ayaqlanmasını yatırmaqda xeyli şücaət göstərmişdi. Şərəf xan 1575-ci ildə Gilansan Qəzvinə qayıtdı. Şah onu yenidən Şirvana göndərdi. Ərəş, Ağdaş, Qəbələ və Bakının gəlirlərindən onun saxlanılmasına xərcləndi. 22 avqust 1576-cı ildə II Şah İsmayıl Səfəvi taxta çıxdı. Şərəf xanı saraya çağırıb, İran kürdlərinə əmirülüməra təyin etdi. Kürdüstan, Lorestan və başqa yerlərdə məskunlaşan kürdlər vacib, çətin və müşkül işlərini, ağırlıqlarını, qan davalarını öz əmirləri vasitəsilə Şərəf xana çatdırırdılar. Saray intriqaları nəticəsində Şərəf xan bu vəzifəsindən kənar edildi. Şərəf xan 1577-ci ildə II Şah İsmayıl tərəfindən Naxçıvana vali göndərildi. Həmin ildə taxta Sultan Məhəmməd Xudabəndə çıxdı. Səfəvilər və Osmanlı dövləti arasında savaş başlandı. Şərəf xan Naxçıvandan Lələ Mustafa paşanın araçılığı ilə Osmanlı sultanı III Murada məktub yazaraq Osmanlıya bağlılığını bildirən Şərəf xan Sultan III Murad tərəfindən hədiyələr göndərilərək Bitlis bəyliyinə təyin edilmişdi. Şərəf xan Osmanlı sultanı III Murad tərəfindən Qafqaza edilən yürüşdə iştirak etmişdi. Şərəf xan 1597-ci ildə 53 yaşına çatanda xanlıq və hökmdarlığını oğlu Əbul Məali Şəmsəddinə bıraxıb tarixilə ilgilənməyə başlamış və Şərəfnamə əsərini yazmışdı. Şərəf xan 1604-cü ildə Bitlisdə vəfat etmişdir. Məzarı Bitlisdə, Şərəfiyyə Külliyəsinin həyətindəki türbənin içindədir. Şərəf xan dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkmanın qızı ilə ailə qurmuşdu. Şərəf xan Bidlisi 60 yaşında və 1597-ci il tarixində tamamladığı əsər "Şərəfnamə" adlanır. Farsca yazılıb, Şərqi Anadolunun tarixi, bəylikləri, soy kötükləri, Bitlis bəyləri anladır. Dövründə və özündən əvvəl vaqe olan hadisələrdən danışır. Bu əsər, farscadan başqa türkcə, İngiliscə, ərəbcə və ruscaya tərcümə edilib. Şərəf xanın əsərinin birinci cildi 1967-ci il, ikinci cildi isə, 1976-cı ildə E.İ. Vasilyeva tərəfindən rus dilinə qazandırılmışdır və Moskovada çap olunmuşdur. Şərəf xan yazdığı bu əsəri “Eğri Fatehi” olaraq anılan Sultan III Mehmedə ithaf etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=375419 |
Şərəf xan Bitlisi | Şərəf xan ya da Şərəf xan ibn Şəmsəddin bəy bin Şərəf bəy Bidlisi (fars. شرفخان ya da شرفخان بدلیسی; d. 1543 Qum - ö. 1599? Bitlis) — Bitlisin kürd əmiri. O, həm də tarixçi, yazıçı və şair olmuşdur. Şərəf xan yalnız fars dilində yazıb yaratmışdır. O, gənc yaşlarında Səfəvi sarayına göndərilmiş və orada təhsil almışdır. Şərəfnamənin müəllifidir. Şərəf xan Bidlisi 25 fevral 1543-cü ildə Qum vilayətində Rojkan (Ruzəki) əşirətindən olan Əmir Şəmsəddinin ailəsində doğuldu. Əmir Şəmsəddin bəy Şərəf xan doğulmadan 8 il öncə, Sultan Qanuni Süleyman tərəfindən əmirlikdən çıxarılmışdı. O da Səfəvilərə sığınmışdı. Şərəf xan 8 yaşındaykən atası tərəfindən Təbrizə göndərilərək I Təhmasibın oğulları ilə birlikdə xas hərəmdə, sarayda oxumuşdu. 1551-ci ildən 1554-cü ilədək tanınmış qızılbaş övladları ilə şahanə təlim-tərbiyə görmüşdü. Anası Ərzincan hakimi, Türkman elinin Mosullu oymağından Əmir xanın qızı idi. Şərəf xan 12 yaşında olarkən şah onu şirvanın Salyan və Mahmudabad bölgəsinə hakim təyin etmişdi. Bölgəni onun adından lələsi Şeyx Əmir bəy Balbasi idarə edirdi. Hələ atasının hakimiyyəti çağından onların ailəsinə sədaqətlə xidmət edən Şeyx Əmir bəy 1553-cü ildə vəfat etdi. 1556-cı ildə Salyan və Mahmudabad bölgəsi başqasına verildi. Şərəf xana Həmədan vergisindən təqaüd kəsildi. Lələliyi dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkman oldu. 1559-cu ilədək Həmədanda yaşadı. Şərəf xan 1566-cı ildə Rojkan (Ruzəki) əşirətinin başçısı təyin olundu. Qəzvində yaşamağa başladı. Şərəf xan sərkərdə kimi 1568-ci ildə Gılan üsyanında iştirak etmişdi. Giləklərin ayaqlanmasını yatırmaqda xeyli şücaət göstərmişdi. Şərəf xan 1575-ci ildə Gilansan Qəzvinə qayıtdı. Şah onu yenidən Şirvana göndərdi. Ərəş, Ağdaş, Qəbələ və Bakının gəlirlərindən onun saxlanılmasına xərcləndi. 22 avqust 1576-cı ildə II Şah İsmayıl Səfəvi taxta çıxdı. Şərəf xanı saraya çağırıb, İran kürdlərinə əmirülüməra təyin etdi. Kürdüstan, Lorestan və başqa yerlərdə məskunlaşan kürdlər vacib, çətin və müşkül işlərini, ağırlıqlarını, qan davalarını öz əmirləri vasitəsilə Şərəf xana çatdırırdılar. Saray intriqaları nəticəsində Şərəf xan bu vəzifəsindən kənar edildi. Şərəf xan 1577-ci ildə II Şah İsmayıl tərəfindən Naxçıvana vali göndərildi. Həmin ildə taxta Sultan Məhəmməd Xudabəndə çıxdı. Səfəvilər və Osmanlı dövləti arasında savaş başlandı. Şərəf xan Naxçıvandan Lələ Mustafa paşanın araçılığı ilə Osmanlı sultanı III Murada məktub yazaraq Osmanlıya bağlılığını bildirən Şərəf xan Sultan III Murad tərəfindən hədiyələr göndərilərək Bitlis bəyliyinə təyin edilmişdi. Şərəf xan Osmanlı sultanı III Murad tərəfindən Qafqaza edilən yürüşdə iştirak etmişdi. Şərəf xan 1597-ci ildə 53 yaşına çatanda xanlıq və hökmdarlığını oğlu Əbul Məali Şəmsəddinə bıraxıb tarixilə ilgilənməyə başlamış və Şərəfnamə əsərini yazmışdı. Şərəf xan 1604-cü ildə Bitlisdə vəfat etmişdir. Məzarı Bitlisdə, Şərəfiyyə Külliyəsinin həyətindəki türbənin içindədir. Şərəf xan dayısı oğlu Məhəmmədi bəy Mosullu-Türkmanın qızı ilə ailə qurmuşdu. Şərəf xan Bidlisi 60 yaşında və 1597-ci il tarixində tamamladığı əsər "Şərəfnamə" adlanır. Farsca yazılıb, Şərqi Anadolunun tarixi, bəylikləri, soy kötükləri, Bitlis bəyləri anladır. Dövründə və özündən əvvəl vaqe olan hadisələrdən danışır. Bu əsər, farscadan başqa türkcə, İngiliscə, ərəbcə və ruscaya tərcümə edilib. Şərəf xanın əsərinin birinci cildi 1967-ci il, ikinci cildi isə, 1976-cı ildə E.İ. Vasilyeva tərəfindən rus dilinə qazandırılmışdır və Moskovada çap olunmuşdur. Şərəf xan yazdığı bu əsəri “Eğri Fatehi” olaraq anılan Sultan III Mehmedə ithaf etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=121399 |
Şərəf yolu (film, 1957) | Film haqqında Filmin əsaslanıb çəkildiyi Humphrey Cobbun eyniadlı Şərəf yolu (ing. Paths of Glory) adlı romanı 1935-ci ildə nəşr edilirək müəyyən bir uğur qazanır. Eyni ildə dramaturq Sidney Howard tərəfindən səhnəyə uyğunlaşdırılsa da, uğur qazana bilmir. Əsər 1957-ci ildə romanı uşaq vaxtı oxuyan rejissor Stenli Kubrik tərəfindən ekranlaşdırılır. Bunun üçün yazar Humphrey Cobbun həyat yoldaşından əsərin müəlliflik hüquqları alınır. Film real hadisələrə əsaslanır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369265 |
Şərəfabad | Şərəfabad (Ərdəbil) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Şərəfabad (Vərziqan) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Vərziqan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754208 |
Şərəfabad (Vərziqan) | Şərəfabad (fars. شرف اباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Vərziqan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 694 nəfər yaşayır (140 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=621905 |
Şərəfabad (Ərdəbil) | Şərəfabad (fars. شرف اباد) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 40 nəfər yaşayır (9 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754185 |
Şərəfkənd (Bukan) | Şərəfkənd (fars. شرفكند) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Bukan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 145 nəfər yaşayır (22 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=476713 |
Şərəfli Yol (1974) | Kinolent Azərbaycanda neftayırma sənayesinin 100 illiyinə həsr olunmuşdur. Filmdə neftayırma zavodlarında çalışan əmək adamlarının fəaliyyətindən, mütəxəssislərin elmi nailiyyətlərindən danışılır. Qarayev adına Sov. İKP XXII qurultayı adına, habelə Vladimir İliç adına Yeni Bakı Neftayırma zavodları kollektivlərinin nailiyyətləri, əmək qabaqcılları... barədə söhbət gedir. Film haqqında Film Respublika Neftayırma və Neftkimyası Sənayesi Nazirliyinin sifarişi ilə çəkilmişdir. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Niyazi Bədəlov Ssenari müəllifi: Vladimir Sinitsın Operator: Vladimir Konyagin Səs operatoru: Şamil Kərimov Respublika Neftayırma və Neftkimyası Sənayesi Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 235-258. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=200921 |
Şərəfli Yol (1989) | Şərəfli yol — "Azərbaycanfilm" Kinostudiyasının istehsalı olan qısametrajlı sənədli film. Kinolentdə İsmayıllı rayonunun təsərrüfat rəhbərlərindən birinin fəaliyyətindən danışılır. Film haqqında Film İsmayıllı Rayonu İcraiyyə Komitəsinin sifarişi ilə çəkilmişdir. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Xamiz Muradov Ssenari müəllifi: Fəraməz Səfiyev Operator: Tofiq Sultanov Səs operatoru: Şamil Kərimov İsmayıllı Rayonu İcraiyyə Komitəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=172056 |
Şərəfli oymağı | Şərəfli oymağı — Ustaclı elinin böyük qollarından biri. Ustaclı elinə bağlanan oymaqlardan biri də Şərəflidir. Şərəfli oymağı Sivasdan sonra Diyarbəkrdə məskunlaşmışdı. Diyarbəkr Osmanlı dövlətinin tərkibinə keçəndən sonra Azərbaycana köçdülər. Azərbaycanda Qaradağda, İrəvanda və sonradan Naxçıvanda yurd tutdular. Bir qolu Astrabadda yerləşmişdi. Oymağın məşhur simaları Bədr xan Ustaclı Ənvər Çingizoğlu. Qarşı yatan Qaradağ. Bakı, "Ozan", 1998.– 192 səh. Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı, "Şuşa" nəşriyatı, 2008. – 160 səh. Ənvər Çingizoğlu. Qaradağ xanlığı. Bakı, "Mütərcim", 2011. – 212 səh. Həmçinin bax Ustaclı eli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=445090 |
Şərəfli yol (film, 1974) | Kinolent Azərbaycanda neftayırma sənayesinin 100 illiyinə həsr olunmuşdur. Filmdə neftayırma zavodlarında çalışan əmək adamlarının fəaliyyətindən, mütəxəssislərin elmi nailiyyətlərindən danışılır. Qarayev adına Sov. İKP XXII qurultayı adına, habelə Vladimir İliç adına Yeni Bakı Neftayırma zavodları kollektivlərinin nailiyyətləri, əmək qabaqcılları... barədə söhbət gedir. Film haqqında Film Respublika Neftayırma və Neftkimyası Sənayesi Nazirliyinin sifarişi ilə çəkilmişdir. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Niyazi Bədəlov Ssenari müəllifi: Vladimir Sinitsın Operator: Vladimir Konyagin Səs operatoru: Şamil Kərimov Respublika Neftayırma və Neftkimyası Sənayesi Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 235-258. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=31938 |
Şərəfli yol (film, 1989) | Şərəfli yol — "Azərbaycanfilm" Kinostudiyasının istehsalı olan qısametrajlı sənədli film. Kinolentdə İsmayıllı rayonunun təsərrüfat rəhbərlərindən birinin fəaliyyətindən danışılır. Film haqqında Film İsmayıllı Rayonu İcraiyyə Komitəsinin sifarişi ilə çəkilmişdir. Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Rejissor: Xamiz Muradov Ssenari müəllifi: Fəraməz Səfiyev Operator: Tofiq Sultanov Səs operatoru: Şamil Kərimov İsmayıllı Rayonu İcraiyyə Komitəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=31939 |
Şərəfli yukka | Şərəfli yukka (lat. Yucca gloriosa) — qulançarkimilər fəsiləsinin yukka cinsinə aid bitki növü. Təbii yayılması Botaniki təsviri Yavaş böyüyür, təbii mühitdə hündürlüyü 2 m-ə çatan, şarşəkilli kol və ya ağac formasını alır. Tək və ya zəif şaxələnmiş, cod və əyri yarpaqlı rozetləri olan ağacşəkilli gövdəsi vardır. Kökümsov gövdəsi yaxşı inkişaf edir, qısadır, torpaşın səthinə yayılır. Yarpaqların uzunluğu 40-50 sm, eni 6-13 mm, ensiz xətvarı, göyümtül-yaşıl kənarları ağ və ya boz rənglidir, liflidir. Cavan yarpaqları düzünə yuxarıya, kənar yarpaqları isə aşağıya əyilir. Bu yarpaqlar bitkinin aşağı hissəsində narın dişli, təpə hissəsində isə bərk sivri uclu olur. Süpürgə çiçək qrupunun hündürlüyü 1-2 m-dir, qol-budaqlıdır, zəngşəkilli çiçəkləri ağ rəngli, qonur və ya yaşılımtıl çalarlı olub, 6-7 sm uzunluqdadır. Aprel-may aylarında çiçək açır. Meyvəsi qutucuqdur, sentyabr-oktyabrda yetışir. Tozlandırıldıqda meyvə əmələ gətirir. Kökdən əmələ gələn pöhrələrlə, toxumlarla, kök zoğları, gövdə və kök qələmləri ilə çoxaldılır. Ekologiyası Soyuğa, istiyə, quraqlığa davamlıdır. Torpağa tələbkar deyil, hətta qumda bitir. Çox güclü şaxtalarda məhv olur və ya onların mərkəzi tumurcuğu donur və bunun nəticəsində bitki yeraltı stolonlarına görə bərpa olunur və iri kollar əvəzinə bir neçə birillik bitki əmələ gəlir. Azərbaycanda yayılması 2003-cü ildə Mərdəkan dendrarisində introduksiya edilmişdir. Azərbaycanda Lənkəran zonasında, Abşeronda, Gəncədə və bəzi başqa yerlərdə mədəni şəraitdə becərilir. Xüsusilə çiçəkləmə dövründə çox dekorativ bitkidir. Məlumat mənbəsi Tofiq Məmmədov, "Azərbaycan dendroflorası II cild", Bakı:-"Səda"-2015. Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=560202 |
Şərəflə sülh | Şərəflə sülh (ing. Peace with Honor) — ABŞ Prezidenti Riçard Niksonun 23 yanvar 1973-cü ildə Vyetnam müharibəsini bitirəcək Paris sülh sazişini təsvir etmək üçün çıxışında istifadə etdiyi ifadə. Bu ifadə Niksonun 1968-ci ildə seçki kampaniyası zamanı verdiyi vədin fərqli bir variantıdır. O bu zaman demişdir: "Mən sizə söz verirəm ki, Vyetnamdakı müharibəni şərəflə bitirəcəyik". Razılaşmada atəşkəsin dörd gün sonra baş tutacağı qeyd edilmişdir. Plana görə, atəşkəsdən sonra altmış gün ərzində Şimali Vyetnam hakimiyyəti bütün ABŞ müharibə məhbuslarını azad edəcək və bütün ABŞ qoşunları Cənubi Vyetnamdan çıxacaqdılar. 29 mart 1973-cü ildə sonuncu ABŞ əsgəri Vyetnamı tərk etmişdir. 30 aprel 1975-ci ildə Sayqon Şimali Vyetnam qoşunlarının əlinə keçmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=795624 |
Şərəfnamə | Şərəfnamə (kürd. شەرەفنامە; fars. شرفنامه) — kürd tarixçisi və şairi Şərəf xan Bitlisinin 1597-ci ildə fars dilində yazdığı tarixi kitabı. Əsər kürd tarixini və dövrün xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün faydalı məlumat verən ilk mənbədir. "Şərəfnamə" əsərində XVI əsr Azərbaycan və İran tarixinə aid məlumatlar vardır. Buna görə də, həmin əsərin tədqiqi elmi əhəmiyyət kəsb edir. Əlavə ədəbiyyat Alsancakli, Sacha. "From Bidlīs to Ardabīl Via Aleppo and Iṣfahān: On the Circulation of a Manuscript of Šaraf Ḫān Bidlīsī's Šarafnāma Revised by the Author (1007/1599)". Eurasian Studies. 13 (1–2). 2015: 133–152. doi:10.1163/24685623-12340007. Xarici keçidlər KURDISTANICA | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=738076 |
Şərəfsiz alçaqlar | "Şərəfsiz əclaflar" (ing. Inglourious Basterds) – Kventin Tarantino rejissoru, əsərin və ssenarinin müəllifi olan, İkinci dünya müharibəsi zamanı bir qrup insanın nasistlərə qarşı, eyni vəhşiliklə, mübarizə aparması haqda bədii filmdir. Maliyyə cəhətdən Tarantinonun ən uğurlu filmidir, dünya üzrə gözlənilən yığım 200 milyon USD çoxdur. Bu film Kriminal qiraət filmindən sonra Kventin Tarantinonun ən uğurlu filmi hesab edilir. Filmin premyerası 2009-cu il mayın 20-də Fransanın Kann şəhərində olmuşdu. Filmin adı Enzo Ci. Kastellarinin "Inglorious Bastards" (1977) filmindən götürülüb. Bu səbəbdən orijinal adında bilərəkdən iki səhv edilib "Inglourious Basterds" və bəzən filmin adı ingilis dilindən digər dillərə tərcümə ediləndə də, bilərəkdən səhvlərlə tərcümə edilir. Film beş hissədən ibarətdir: "Once Upon a Time in Nazi-occupied France" (tərc.: Nasistlərin zəbt etdiyi Fransada) – "Yəhudi ovçusu" SS-Standartenfürer Hans Landa bir fransız fermerinin öz evində yəhudi ailəsini gizlətdiyi haqda bilib, sərəncamında olan nasist-əsgərlərlə, həmin fermerin yanına baş çəkir. Fermeri hədələyib yəhudilərin gizləndikləri yeri öyrəndikdən sonra, əsgərlərinə onları elə gizləndikləri yerdəcə, yəni döşəmənin altında, güllələmək tapşırığı verir. Tək 18-yaşlı Şoşana Dreyfusa qaçmaq müyəssər olur... "Inglourious Basterds" – Bu zaman ingiltərəli leytenant Aldo Reyn (Bred Pitt) ABŞ-də yəhudi köklü əsgərlərdən bir dəstə yığır və bu dəstənin bircə məqsədi var: nasistləri rəhmsizcəsinə, əzabla məhv etmək! Bu dəstə haqda məlumat bütün Almaniyaya yayılır və onlara "Əclaflar" adı verilir. Leytenant Aldoya isə nasistlərin tükü ilə birlikdə baş dərisini soyduğuna görə "Apaçi" ləqəbi verilir... "German Night in Paris" (tərc.: Parisdə alman gecəsi) – Sağ qalmış Şoşana adını dəyişib, onun adı indi Emmanuel Mimödir və o, Parisdə kinoteatr sahibinin evində məskunlaşır. Kinoteatrın sahibi öləndən sonra, kinoteatr "xalasından" Mimöyə qalır. O qisas arzusu ilə yaşayır. Mimödən xoşlanan Fredirik Soller SS-propaqanda nazirinin Yosef Göbbelsin çəkdiyi "Məllətin Qüruru" filminin əsas qəhrəmanıdır. O, Göbbelsi "Alman gecəsi"-ni məhz Mimönun kinoteatrında keçirtməyə razı salır. SS-in bütün rəhbərliyi bu gecədə iştirakı gözlənilir, hətta Hitlerin özünün də gələcəyi barədə şayiələr gəzir... "Operation Kino" – Keçiriləcək "Alman gecəsi" barədə xəbər tutan İngiltərə ordu rəhbərliyi, leytenant Ançi Hikoksu "Əclaflar"-ın yanına təxribat hazırlamaq üçün göndərir. Onlar Bridcet fon Hammersmark ilə görüşməlidirlər, hansı ki, "Əclaflar"-ı kinoteatra keçirəcək. Lakin görüş yerində ingilis leytenantının aksenti SS-əsgərlərini şübhələndirir. Atışma nəticəsində, təxribatda iştirak edəcək iki "Əclaf" və Ançi ölür, Bridcet isə ayağından yaralanır... "Revenge of the Giant Face" (tərc.: Nəhəng üzün qisası) – "Əclaflar", əsas təxribatçılarını itirməklərinə baxmayaraq, planlarını həyata keçirtməyə çalışırlar. "Yəhudi ovçusu" təxribatın hazırlandığnı bilir, lakin ingilis rəhbərliyi ilə razılığa gəlmək istədiynə görə təxribatın qarşısını almır... Artıq hər şey hazırdır. Bütün SS-rəhbərliyi qapıları bağlanılmış kinoteatrda, əzab və qorxu içində ölmək gözləyir, Şoşana qisasa başlaya bilər... Kinotənqidçilərin münasibəti Film əksər kinotənqidçilər tərəfindən müsbət qarşılandı. Nüfuzlu Taym jurnalı Tarantinonun İkinci dünya müharibəsi üçün orijinal sonluq fikirləşməsini tərifləyib: "Hamı bilir ki, iş necə qurtaracaq. Pis oğlanlar uduzacaq. Adolf Hitler öz bunkerində öləcək. Hanı burda intriqa? Hanı gözlənilməz hadisələr? Müharibə haqqında olan əksər filmlər üçün tarixi faktlar — müqəddəs bir şey kimidir. Bu cəhətdən "Şərəfsiz əclaflar" digər müharibə filmlərindən yaxşı mənada fərqlənirlər". Rocer Ebert "Şərəfsiz əclaflar"ı ilin ən yaxşı filmlərindən biri adlandırıb və sonra belə əlavə edib: "Bu kinoəsərin mərkəzində Qəhrəman, Nasist və Qızdır. Tarantino növbəti dəfə güclü xarakter yaratmaq məharətini göstərib; onun yaratdığı sürətlər kinoda gördüyümüz əksər personajlardan daha əzəmətli görünürlər". Mükafatları 2009 — Ən yaxşı aktyor işinə görə Kann kinofestivalı mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Qızıl Qlobus mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Oskar mükafatı. (Kristof Valts) Xarici keçidlər Offisial sayt "Şərəfsiz əclaflar" Arxivləşdirilib 2009-09-01 at the Wayback Machine (treyler) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=92410 |
Şərəfsiz Əclaflar | "Şərəfsiz əclaflar" (ing. Inglourious Basterds) – Kventin Tarantino rejissoru, əsərin və ssenarinin müəllifi olan, İkinci dünya müharibəsi zamanı bir qrup insanın nasistlərə qarşı, eyni vəhşiliklə, mübarizə aparması haqda bədii filmdir. Maliyyə cəhətdən Tarantinonun ən uğurlu filmidir, dünya üzrə gözlənilən yığım 200 milyon USD çoxdur. Bu film Kriminal qiraət filmindən sonra Kventin Tarantinonun ən uğurlu filmi hesab edilir. Filmin premyerası 2009-cu il mayın 20-də Fransanın Kann şəhərində olmuşdu. Filmin adı Enzo Ci. Kastellarinin "Inglorious Bastards" (1977) filmindən götürülüb. Bu səbəbdən orijinal adında bilərəkdən iki səhv edilib "Inglourious Basterds" və bəzən filmin adı ingilis dilindən digər dillərə tərcümə ediləndə də, bilərəkdən səhvlərlə tərcümə edilir. Film beş hissədən ibarətdir: "Once Upon a Time in Nazi-occupied France" (tərc.: Nasistlərin zəbt etdiyi Fransada) – "Yəhudi ovçusu" SS-Standartenfürer Hans Landa bir fransız fermerinin öz evində yəhudi ailəsini gizlətdiyi haqda bilib, sərəncamında olan nasist-əsgərlərlə, həmin fermerin yanına baş çəkir. Fermeri hədələyib yəhudilərin gizləndikləri yeri öyrəndikdən sonra, əsgərlərinə onları elə gizləndikləri yerdəcə, yəni döşəmənin altında, güllələmək tapşırığı verir. Tək 18-yaşlı Şoşana Dreyfusa qaçmaq müyəssər olur... "Inglourious Basterds" – Bu zaman ingiltərəli leytenant Aldo Reyn (Bred Pitt) ABŞ-də yəhudi köklü əsgərlərdən bir dəstə yığır və bu dəstənin bircə məqsədi var: nasistləri rəhmsizcəsinə, əzabla məhv etmək! Bu dəstə haqda məlumat bütün Almaniyaya yayılır və onlara "Əclaflar" adı verilir. Leytenant Aldoya isə nasistlərin tükü ilə birlikdə baş dərisini soyduğuna görə "Apaçi" ləqəbi verilir... "German Night in Paris" (tərc.: Parisdə alman gecəsi) – Sağ qalmış Şoşana adını dəyişib, onun adı indi Emmanuel Mimödir və o, Parisdə kinoteatr sahibinin evində məskunlaşır. Kinoteatrın sahibi öləndən sonra, kinoteatr "xalasından" Mimöyə qalır. O qisas arzusu ilə yaşayır. Mimödən xoşlanan Fredirik Soller SS-propaqanda nazirinin Yosef Göbbelsin çəkdiyi "Məllətin Qüruru" filminin əsas qəhrəmanıdır. O, Göbbelsi "Alman gecəsi"-ni məhz Mimönun kinoteatrında keçirtməyə razı salır. SS-in bütün rəhbərliyi bu gecədə iştirakı gözlənilir, hətta Hitlerin özünün də gələcəyi barədə şayiələr gəzir... "Operation Kino" – Keçiriləcək "Alman gecəsi" barədə xəbər tutan İngiltərə ordu rəhbərliyi, leytenant Ançi Hikoksu "Əclaflar"-ın yanına təxribat hazırlamaq üçün göndərir. Onlar Bridcet fon Hammersmark ilə görüşməlidirlər, hansı ki, "Əclaflar"-ı kinoteatra keçirəcək. Lakin görüş yerində ingilis leytenantının aksenti SS-əsgərlərini şübhələndirir. Atışma nəticəsində, təxribatda iştirak edəcək iki "Əclaf" və Ançi ölür, Bridcet isə ayağından yaralanır... "Revenge of the Giant Face" (tərc.: Nəhəng üzün qisası) – "Əclaflar", əsas təxribatçılarını itirməklərinə baxmayaraq, planlarını həyata keçirtməyə çalışırlar. "Yəhudi ovçusu" təxribatın hazırlandığnı bilir, lakin ingilis rəhbərliyi ilə razılığa gəlmək istədiynə görə təxribatın qarşısını almır... Artıq hər şey hazırdır. Bütün SS-rəhbərliyi qapıları bağlanılmış kinoteatrda, əzab və qorxu içində ölmək gözləyir, Şoşana qisasa başlaya bilər... Kinotənqidçilərin münasibəti Film əksər kinotənqidçilər tərəfindən müsbət qarşılandı. Nüfuzlu Taym jurnalı Tarantinonun İkinci dünya müharibəsi üçün orijinal sonluq fikirləşməsini tərifləyib: "Hamı bilir ki, iş necə qurtaracaq. Pis oğlanlar uduzacaq. Adolf Hitler öz bunkerində öləcək. Hanı burda intriqa? Hanı gözlənilməz hadisələr? Müharibə haqqında olan əksər filmlər üçün tarixi faktlar — müqəddəs bir şey kimidir. Bu cəhətdən "Şərəfsiz əclaflar" digər müharibə filmlərindən yaxşı mənada fərqlənirlər". Rocer Ebert "Şərəfsiz əclaflar"ı ilin ən yaxşı filmlərindən biri adlandırıb və sonra belə əlavə edib: "Bu kinoəsərin mərkəzində Qəhrəman, Nasist və Qızdır. Tarantino növbəti dəfə güclü xarakter yaratmaq məharətini göstərib; onun yaratdığı sürətlər kinoda gördüyümüz əksər personajlardan daha əzəmətli görünürlər". Mükafatları 2009 — Ən yaxşı aktyor işinə görə Kann kinofestivalı mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Qızıl Qlobus mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Oskar mükafatı. (Kristof Valts) Xarici keçidlər Offisial sayt "Şərəfsiz əclaflar" Arxivləşdirilib 2009-09-01 at the Wayback Machine (treyler) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=92413 |
Şərəfsiz əclaflar | "Şərəfsiz əclaflar" (ing. Inglourious Basterds) – Kventin Tarantino rejissoru, əsərin və ssenarinin müəllifi olan, İkinci dünya müharibəsi zamanı bir qrup insanın nasistlərə qarşı, eyni vəhşiliklə, mübarizə aparması haqda bədii filmdir. Maliyyə cəhətdən Tarantinonun ən uğurlu filmidir, dünya üzrə gözlənilən yığım 200 milyon USD çoxdur. Bu film Kriminal qiraət filmindən sonra Kventin Tarantinonun ən uğurlu filmi hesab edilir. Filmin premyerası 2009-cu il mayın 20-də Fransanın Kann şəhərində olmuşdu. Filmin adı Enzo Ci. Kastellarinin "Inglorious Bastards" (1977) filmindən götürülüb. Bu səbəbdən orijinal adında bilərəkdən iki səhv edilib "Inglourious Basterds" və bəzən filmin adı ingilis dilindən digər dillərə tərcümə ediləndə də, bilərəkdən səhvlərlə tərcümə edilir. Film beş hissədən ibarətdir: "Once Upon a Time in Nazi-occupied France" (tərc.: Nasistlərin zəbt etdiyi Fransada) – "Yəhudi ovçusu" SS-Standartenfürer Hans Landa bir fransız fermerinin öz evində yəhudi ailəsini gizlətdiyi haqda bilib, sərəncamında olan nasist-əsgərlərlə, həmin fermerin yanına baş çəkir. Fermeri hədələyib yəhudilərin gizləndikləri yeri öyrəndikdən sonra, əsgərlərinə onları elə gizləndikləri yerdəcə, yəni döşəmənin altında, güllələmək tapşırığı verir. Tək 18-yaşlı Şoşana Dreyfusa qaçmaq müyəssər olur... "Inglourious Basterds" – Bu zaman ingiltərəli leytenant Aldo Reyn (Bred Pitt) ABŞ-də yəhudi köklü əsgərlərdən bir dəstə yığır və bu dəstənin bircə məqsədi var: nasistləri rəhmsizcəsinə, əzabla məhv etmək! Bu dəstə haqda məlumat bütün Almaniyaya yayılır və onlara "Əclaflar" adı verilir. Leytenant Aldoya isə nasistlərin tükü ilə birlikdə baş dərisini soyduğuna görə "Apaçi" ləqəbi verilir... "German Night in Paris" (tərc.: Parisdə alman gecəsi) – Sağ qalmış Şoşana adını dəyişib, onun adı indi Emmanuel Mimödir və o, Parisdə kinoteatr sahibinin evində məskunlaşır. Kinoteatrın sahibi öləndən sonra, kinoteatr "xalasından" Mimöyə qalır. O qisas arzusu ilə yaşayır. Mimödən xoşlanan Fredirik Soller SS-propaqanda nazirinin Yosef Göbbelsin çəkdiyi "Məllətin Qüruru" filminin əsas qəhrəmanıdır. O, Göbbelsi "Alman gecəsi"-ni məhz Mimönun kinoteatrında keçirtməyə razı salır. SS-in bütün rəhbərliyi bu gecədə iştirakı gözlənilir, hətta Hitlerin özünün də gələcəyi barədə şayiələr gəzir... "Operation Kino" – Keçiriləcək "Alman gecəsi" barədə xəbər tutan İngiltərə ordu rəhbərliyi, leytenant Ançi Hikoksu "Əclaflar"-ın yanına təxribat hazırlamaq üçün göndərir. Onlar Bridcet fon Hammersmark ilə görüşməlidirlər, hansı ki, "Əclaflar"-ı kinoteatra keçirəcək. Lakin görüş yerində ingilis leytenantının aksenti SS-əsgərlərini şübhələndirir. Atışma nəticəsində, təxribatda iştirak edəcək iki "Əclaf" və Ançi ölür, Bridcet isə ayağından yaralanır... "Revenge of the Giant Face" (tərc.: Nəhəng üzün qisası) – "Əclaflar", əsas təxribatçılarını itirməklərinə baxmayaraq, planlarını həyata keçirtməyə çalışırlar. "Yəhudi ovçusu" təxribatın hazırlandığnı bilir, lakin ingilis rəhbərliyi ilə razılığa gəlmək istədiynə görə təxribatın qarşısını almır... Artıq hər şey hazırdır. Bütün SS-rəhbərliyi qapıları bağlanılmış kinoteatrda, əzab və qorxu içində ölmək gözləyir, Şoşana qisasa başlaya bilər... Kinotənqidçilərin münasibəti Film əksər kinotənqidçilər tərəfindən müsbət qarşılandı. Nüfuzlu Taym jurnalı Tarantinonun İkinci dünya müharibəsi üçün orijinal sonluq fikirləşməsini tərifləyib: "Hamı bilir ki, iş necə qurtaracaq. Pis oğlanlar uduzacaq. Adolf Hitler öz bunkerində öləcək. Hanı burda intriqa? Hanı gözlənilməz hadisələr? Müharibə haqqında olan əksər filmlər üçün tarixi faktlar — müqəddəs bir şey kimidir. Bu cəhətdən "Şərəfsiz əclaflar" digər müharibə filmlərindən yaxşı mənada fərqlənirlər". Rocer Ebert "Şərəfsiz əclaflar"ı ilin ən yaxşı filmlərindən biri adlandırıb və sonra belə əlavə edib: "Bu kinoəsərin mərkəzində Qəhrəman, Nasist və Qızdır. Tarantino növbəti dəfə güclü xarakter yaratmaq məharətini göstərib; onun yaratdığı sürətlər kinoda gördüyümüz əksər personajlardan daha əzəmətli görünürlər". Mükafatları 2009 — Ən yaxşı aktyor işinə görə Kann kinofestivalı mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Qızıl Qlobus mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Oskar mükafatı. (Kristof Valts) Xarici keçidlər Offisial sayt "Şərəfsiz əclaflar" Arxivləşdirilib 2009-09-01 at the Wayback Machine (treyler) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=92407 |
Şərəfsiz əclaflar (film, 2009) | "Şərəfsiz əclaflar" (ing. Inglourious Basterds) – Kventin Tarantino rejissoru, əsərin və ssenarinin müəllifi olan, İkinci dünya müharibəsi zamanı bir qrup insanın nasistlərə qarşı, eyni vəhşiliklə, mübarizə aparması haqda bədii filmdir. Maliyyə cəhətdən Tarantinonun ən uğurlu filmidir, dünya üzrə gözlənilən yığım 200 milyon USD çoxdur. Bu film Kriminal qiraət filmindən sonra Kventin Tarantinonun ən uğurlu filmi hesab edilir. Filmin premyerası 2009-cu il mayın 20-də Fransanın Kann şəhərində olmuşdu. Filmin adı Enzo Ci. Kastellarinin "Inglorious Bastards" (1977) filmindən götürülüb. Bu səbəbdən orijinal adında bilərəkdən iki səhv edilib "Inglourious Basterds" və bəzən filmin adı ingilis dilindən digər dillərə tərcümə ediləndə də, bilərəkdən səhvlərlə tərcümə edilir. Film beş hissədən ibarətdir: "Once Upon a Time in Nazi-occupied France" (tərc.: Nasistlərin zəbt etdiyi Fransada) – "Yəhudi ovçusu" SS-Standartenfürer Hans Landa bir fransız fermerinin öz evində yəhudi ailəsini gizlətdiyi haqda bilib, sərəncamında olan nasist-əsgərlərlə, həmin fermerin yanına baş çəkir. Fermeri hədələyib yəhudilərin gizləndikləri yeri öyrəndikdən sonra, əsgərlərinə onları elə gizləndikləri yerdəcə, yəni döşəmənin altında, güllələmək tapşırığı verir. Tək 18-yaşlı Şoşana Dreyfusa qaçmaq müyəssər olur... "Inglourious Basterds" – Bu zaman ingiltərəli leytenant Aldo Reyn (Bred Pitt) ABŞ-də yəhudi köklü əsgərlərdən bir dəstə yığır və bu dəstənin bircə məqsədi var: nasistləri rəhmsizcəsinə, əzabla məhv etmək! Bu dəstə haqda məlumat bütün Almaniyaya yayılır və onlara "Əclaflar" adı verilir. Leytenant Aldoya isə nasistlərin tükü ilə birlikdə baş dərisini soyduğuna görə "Apaçi" ləqəbi verilir... "German Night in Paris" (tərc.: Parisdə alman gecəsi) – Sağ qalmış Şoşana adını dəyişib, onun adı indi Emmanuel Mimödir və o, Parisdə kinoteatr sahibinin evində məskunlaşır. Kinoteatrın sahibi öləndən sonra, kinoteatr "xalasından" Mimöyə qalır. O qisas arzusu ilə yaşayır. Mimödən xoşlanan Fredirik Soller SS-propaqanda nazirinin Yosef Göbbelsin çəkdiyi "Məllətin Qüruru" filminin əsas qəhrəmanıdır. O, Göbbelsi "Alman gecəsi"-ni məhz Mimönun kinoteatrında keçirtməyə razı salır. SS-in bütün rəhbərliyi bu gecədə iştirakı gözlənilir, hətta Hitlerin özünün də gələcəyi barədə şayiələr gəzir... "Operation Kino" – Keçiriləcək "Alman gecəsi" barədə xəbər tutan İngiltərə ordu rəhbərliyi, leytenant Ançi Hikoksu "Əclaflar"-ın yanına təxribat hazırlamaq üçün göndərir. Onlar Bridcet fon Hammersmark ilə görüşməlidirlər, hansı ki, "Əclaflar"-ı kinoteatra keçirəcək. Lakin görüş yerində ingilis leytenantının aksenti SS-əsgərlərini şübhələndirir. Atışma nəticəsində, təxribatda iştirak edəcək iki "Əclaf" və Ançi ölür, Bridcet isə ayağından yaralanır... "Revenge of the Giant Face" (tərc.: Nəhəng üzün qisası) – "Əclaflar", əsas təxribatçılarını itirməklərinə baxmayaraq, planlarını həyata keçirtməyə çalışırlar. "Yəhudi ovçusu" təxribatın hazırlandığnı bilir, lakin ingilis rəhbərliyi ilə razılığa gəlmək istədiynə görə təxribatın qarşısını almır... Artıq hər şey hazırdır. Bütün SS-rəhbərliyi qapıları bağlanılmış kinoteatrda, əzab və qorxu içində ölmək gözləyir, Şoşana qisasa başlaya bilər... Kinotənqidçilərin münasibəti Film əksər kinotənqidçilər tərəfindən müsbət qarşılandı. Nüfuzlu Taym jurnalı Tarantinonun İkinci dünya müharibəsi üçün orijinal sonluq fikirləşməsini tərifləyib: "Hamı bilir ki, iş necə qurtaracaq. Pis oğlanlar uduzacaq. Adolf Hitler öz bunkerində öləcək. Hanı burda intriqa? Hanı gözlənilməz hadisələr? Müharibə haqqında olan əksər filmlər üçün tarixi faktlar — müqəddəs bir şey kimidir. Bu cəhətdən "Şərəfsiz əclaflar" digər müharibə filmlərindən yaxşı mənada fərqlənirlər". Rocer Ebert "Şərəfsiz əclaflar"ı ilin ən yaxşı filmlərindən biri adlandırıb və sonra belə əlavə edib: "Bu kinoəsərin mərkəzində Qəhrəman, Nasist və Qızdır. Tarantino növbəti dəfə güclü xarakter yaratmaq məharətini göstərib; onun yaratdığı sürətlər kinoda gördüyümüz əksər personajlardan daha əzəmətli görünürlər". Mükafatları 2009 — Ən yaxşı aktyor işinə görə Kann kinofestivalı mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Qızıl Qlobus mükafatı. (Kristof Valts) 2010 — Ən yaxşı ikinci plan kişi roluna görə Oskar mükafatı. (Kristof Valts) Xarici keçidlər Offisial sayt "Şərəfsiz əclaflar" Arxivləşdirilib 2009-09-01 at the Wayback Machine (treyler) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=820777 |
Şərəfuddin Amili | Əbdülhüseyn Şərəfuddin Musəvi Amili — Ərəb əsilli ilahiyyatçı-alim; Təbətəbai seyid. Təvəllüdü və ailəsi Əllamə Şərəfuddin Amili, 1869-cu ildə (h.q. 1290) İraqın Kazimeyn şəhərində ruhani və alim ailəsində dünyaya göz açmışdır. Atası Əllamə Seyyid Yusif Şərəfuddin, anası Ayətullah Seyyid Hadi Sədrin qızı Zəhradır. Alimin ata və anası İmam Kazimin (ə) nəslindən olduğu üçün, alim seyyid və “Musəvi”lərdəndir. Şərəfuddin Amili elə bir ailədə doğulmuşdu ki, təhsil almaq üçün gərəkli vəsait ailəsində mövcud idi. Atası təhsilini təkmilləşdirib İraqın böyük alim və fəqihlərindən ictihad icazəsi alıb Cəbəl Amilə (Livanın cənubu) qayıdır. O zamanlar Amilinin 8 yaşı var idi. Kiçik yaşlarından Amili Nəcəf-Əşrəfdə “ərəb dilinin müqəddimatı” dərslərini, fiqh və üsul elmini, həmçinin, bəlağəti öyrənmiş, habelə məşhur mərceyi-təqlidlərdən olan Xorasani, Fəthullah İsfəhani, Məhəmməd Taha Nəcəfi, Kazim Təbatəbai, Həsən Kərbəlayi, İsmayıl Sədr, (öz dayısı) Seyyid Həsən Sədr və s. alimlərin məhzərində elmi dərslərdə iştirak edib onlardan lazımi şəkildə bəhrələnmişdir. Amili təkcə elm öyrənməklə kifayətlənməyir, dövrünün siyasi-ictimai vəziyyətindən, müsəlmanlar arasında baş verən hadisələrdən də, məlumatlı olmuşdu. Müsəlmanlar arasındakı ixtilaflar daim alimi düşündürmüş və kədərli etmişdir. Alimin özü bu barədə belə deyir: “Siə və sünnü ixtilafları, elə cavanlığımdan məni kədərləndirirdi və həmişə bir çarə ardınca idim.” Əlbəttə ki, böyük alim təkcə Nəcəf-Əşrəfdə deyil, Kazimeyn, Samirra, Kərbəla şəhərlərində də, tanınmış alimlərin elmindən istifadə etmişdir. Şərəfuddin Amili 32 yaşına çatmamış ictihad məqamına yetişmişdir. Cəbəl Amilə gəlməsi və oradakı fəaliyyətləri Şərəfuddin Amili təhsilini bitirib ictihad icazəsi aldıqdan sonra, Cəbəl Amilə gəlir və oranın camaatı və böyük alimləri tərəfindən böyük tən-tənə ilə qarşılanmışdır. Seyyid Amilinin gəlişi ilə, Cəbəl-Amil əhli artıq öz rəhbərinə qovuşmuşdu. Məntəqənin əhalisi onu sevir, böyük rəğbət və məhəbbət bəsləyir, onun fəaliyyət göstərməsində yardım edəcəklərini bildirmişdilər. İraqın böyük alimləri də, Amilinin Cəbəl-Amildə fəaliyyət göstərməsinin tərəfdarı idilər və bundan ötrü israr edib oranın (Cəbəl-Amilin) əhalisinin Şərəfuddin kimi alimə daha çox ehtiyaclı olduğunu bildirmişdilər. Amili Livanda islahatçılıqla məşğul olur, zülm əhlinə qarşı mübarizə edir, cəddi İmam Hüseyn (ə) kimi “əmr be məruf” amilini həyata keçirirdi. O, həm də, camaatın müşkil məsələlərini həll edir, ehtiyacı olanlara yardım göstərirdi. Camaat fətva almaq üçün də, o həzrətə müraciət edirdi. İlk öncə Amili öz atasına hörmət əlaməti olaraq müsəlmanların şəri sualları cavablandırmaqdan çəkinirdi. Onlar da, bu sahədə onun atasına və Seyyid Əli Əminə müraciət edirdilər. Daha sonra Seyyid Əli Əmin, Amilinin adil müctəhid olduğunu və həmin vaxtlarda Cəbəl-Amildə müctəhidlər arasında onun mislinin olmadığını bildirmişdi. Bununla da, şəri hökmlərdə tədricən Şərəfuddinə müraciət etməyə başladılar. Böyük alimin fəaliyyətləri əlbəttə ki, bunlarla bitmir. Amili həmçinin, Livanın Sovr şəhərində xeyriyyə müəssisələri tə`sis etmiş, bu müəssisələrin müsəlmanlar üçün çox böyük faydası olmuşdu. Bu müəssisələr sonradan Qum Elmiyyə Hövzəsinin alimlərindən olan Amilinin xalası oğlu Seyyid Musa Sədr tərəfindən təkmilləşdirilmişdir. Mərhum Amilinin oğlanları Sədrəddin (“Ən-Nəcm” məcəlləsinin baş redaktoru) və Cə`fər (Sovr şəhəri üzrə dövlət parlamentində nümayəndə və atasının müavini idi) həmin müəssisələrin tikilişində ciddi səylər göstərmişlər. Həmin müəssisələr bunlardır: “Əl-mədrəsətul-Cə`fəriyyə”. Bu mədrəsə, hazırda “əl-kulliyyətul-Cə`fəriyyə” adlı böyük institut kimi fəaliyyət göstərir. Bu mədrəsənin tikilməsindən məqsəd, müsəlmanların elmlənməsi, biliklərinin çoalması və təfəkkürlərinin formalaşmasıdır.“Nadil-İmam Sadiq (ə)”. (İmam Sadiq (ə) adına salon) Dini-mədəni iclas və bayramların təşkilindən ötrü tikilmişdir. Böyük alim bu iki müəssisənin (mədrəsə və salonun) yaxınlığında bir məscid də tikdirmişdir.“Cəm`iyyətul-birri vəl-ihsan”. (Yaxşılıq və ehsan cəmiyyəti) Bu xeyriyyə müəssisəsi ona görə tə`sis edilmişdir ki, yoxsullara, ehtiyaclı insanlara bu cəmiyyət tərəfindən yardım olunsun və ölənlərin dəfn-kəfən işləri təşkil edilsin. “Əl-fusulul-muhimmə fi tə`lifil-umməti” “Əl-Müraciat” “Əcvibətu Musa Carullah” “Əl-Kəlimətul-qərra fi təfziliz-Zəhra (ə)” “Əl-Məcalisul-faxirə fi matəmil-itrətit-Tahirə” “Əbu Hüreyrə” “Əl-ictihadu fi muqabilin-nəss” “Büğyətür-rağibin” “Fəlsəfətül-misaq vəl-vilayə” “Səbtül-əsbat fi silsilətür-rüvat” “Məsailun-xilafiyyə” “Risalətün-hovlər-rivayə” “Kitabu iləl-məcməil elmiyyil-ərəbi bi-Diməşq”Alimin bəzi əsərləri düşmənləri tərəfindən yandırılmışdır; “Şərhut-təbsirə” “Haşiyətu-istishab” “Səbilul-mu`minin” “Ən-nususul-cəliyyə” “Tənzilul-ayatil-bahirə” “Tuhfətul-əshab” “Risalətun fi münəccəzatil-məriz” “Səbilul-muminin” “Tuhfətül-muhəddisin fihə uxrucə ənhussittətü minəl muzəfin” “Tuhfətul-əshab fi hokmi əhlil-kitab” “Əl-Məcalisul-faxirə” “Muəllifuş-şiə fi sədril-İslam” “Büğyətul-faiz fi nəqlil-cənaiz” “Büğyətüs-sail ən ləsmil-əydi vəl-ənamil” “Zəkatul-əxlaq” “Əl-Fəvaidu vəl-fəraid” “Səhih-Buxariyə haşiyə” “Səhih-Müslimə haşiyə” “Əl-Əsalibul-bədiə fi rüchani məatimiş-şiə” Şərəfuddin Amili dövrünün zalım fransız müstəmləkəçilərinə qarşı əzmlə mübarizə aparır, xalqı da, mübariz olmağa və bu mücadilədə yaxından iştirak etməyə çağırırdı. Bu səbəbdən “Vadil-Huceyrə”də konfrans təşkil edib Livanın alim, tayfa və qəbilə böyüklərini bu konfransa dəvət etdi. Həmin konfransda böyük alim, müstəmləkəçilərə qarşı cihad fətvası verdi və konfrans iştirakçıları onun fətvasını dəstəklədilər və öz şəhərlərində müstəmləkəçilərə qarşı mübarizəyə başladılar. Amilinin fəallığı, zalımlara qarşı azadlıq uğrunda mübarizliyi, artıq fransa müstəmləkəçilərini narahat edirdi və onlar bu qərara gəldilər ki, Amiliyə sui-qəsd təşkil etsinlər. Əhali böyük alimin evinə gediş-gəliş edir, siyahılar təşkil edərək fransızların qurduğu hökumətin ləğvini və öz azadlıqlarını istəyirdilər. Fransızlar sui-qəsddən ötrü ibnil-Həccacı Amilinin evinə göndərdilər ki, Onu qətlə yetirsin və Livanın azadlığını tələb edən siyahıları ələ keçirsin. Lakin, ibnil-Həccac öz çirkin məqsədinə çata bilməmişdi. Hadisənin baş verdiyini bilən camaat, Livanın cənubundan Sovr şəhərinə axışıb gəlmişdi. Amili bundan sonra Şəhur şəhərinə gedir və fransız ordularının Şəhurə gəldiyini bilib oranı tərk edərək yaxınlıqda bir mağaraya sığınaraq bütün günü orada keçirir. Müxaliflər onun Şəhur və Sovr şəhərlərindəki evini yandırır, kitabxanasını qarət edirlər və hətta, böyük alimin əlyazma halında olan 19 cildlik qiymətli kitabları da, yandırılır. Amili daha sonra Suriyaya səfər edir və Suriyanın rəhbəri Məlik Feysəlin qonağı olur. Amili elə Suriyada da öz mübarizəsini davam etdirir, oranın alim və ziyalı şəxslərini də, mübarizəyə səsləyirdi. Fransızlar Şamı işğal etdikdən sonra, hərəkata başçılıq edənləri sürgünə göndərir, Amili də Fələstinə sürgün edilir və orada bir neçə ay qaldıqdan sonra Misirə gedir və fəaliyyətini burada davam etdirir. 1917-ci ilin sonlarında Misiri tərk edib Fələstinə gedir və Cəbəl-Amilə yaxın olan bir məntəqədə məskunlaşır. (Fələstin o zaman İngilislər tərəfindən işğal edilmişdi) Buradakı evi də, camaatın eləcə də, yoxsul təbəqənin gediş-gəliş etdiyi evə çevrilir və alim burada da, iclaslar təşkil edir, xalqa xidmət göstərirdi. Bir çox müzakirə və danışıqlardan sonra, Fransa dövləti razı oldu ki, Amili və başqa sürgün olunanlar Cəbəl-Amilə qayıtsın. Əhali bu münasibətlə son dərəcə sevinc içində idi və böyük alimi qarşılamaq üçün Cəbəli-Amilə axışıb gəlmişdilər. Sübhdən hava qaralana qədər küçələr, məhəllələr insanlarla dolmuşdu. Şərəfuddin Amili artıq Livanın həm dini, həm siyasi, həm də, milli lideri idi. Şərəfuddin Amili 1907-ci ildə Məhəmməd peyğəmbər və imamların məzarlarını ziyarət etmək üçün Mədinəyə səfər edir. Həmçinin, 1908-ci ildə Misirə səfər etmiş, 1909-cu ilə qədər orada qalmış və Misirin bir çox alimləri ilə müzakirələr aparmış və oradakı “əl-Əzhər” universitetinin o zamankı rektoru Şeyx Səlim Büşri ilə məktublaşmış və bu məktublar, çox dəyərli “əl-Muraciət” kitabı şəklində oxuculara təqdim edilmişdir. (Bu kitabda, həmçinin Şərəfuddin Amilinin həyatı və əsərləri yer almışdır.) Misirə 2-ci səfər isə, 1917-ci ildə baş vermişdir. 1919-cu ildə Hicaz şərifi Məlik Hüseynin dövründə dəniz yolu ilə Məkkənin ziyarətinə getmişdir. Həmin il həcc ziyarətinə zəvvarlardan əlavə böyük alimlər, tanınmış şəxsiyyətlər də gəlmişdi. Məlik Hüseynin ricası ilə, Şərəfuddin Amili Məscidül-Həramda camaat namazına imamətlik etdi. İslam tarixində ilk namaz idi ki, Məscidul-Haramda sünni və şiələr şiə aliminin arxasında dayanıb ona iqtida edirdilər. Ayətullah Fazil Lənkərani “Gəncliyin yeddi səması” adlı kitabında bu məşhur hadisəni aşağıdakı sözlərlə ifadə edir: “Hər il həcc mövsümündə Məkkə və Mədinə kamillik yolçularının misilsiz izdihamına şahid olur. Bu iki böyük şəhər zilhiccə ayında mələklər selini qarşılayır. İlahi səmalardan Kəbəyə üz tutmuş mələklər müsəlmanların həccinə, səyinə, səfasına şərik olurlar. Bu mərasim qəməri tarixi ilə 1340-cı ildə daha əzəmətli oldu. Böyük şiə alimi, mərhum ayətullah Seyyid Şərəfuddin Amili dünya müsəlmanlarının toplumuna xüsusi bir ab-hava gətirdi. Məlik Hüseynin ricası ilə Məscidul-Haramda təyin olunmuş namaz mərhum Şərəfuddinin imaməti ilə qılındı. Bu, islam tarixində Məscidul-Haramda sünni və şiələrin şiə aliminin imaməti ilə qıldıqları ilk namaz idi. Sünni və şiələrin çiyin-çiyinə dayanıb, Əhli-Beyt istəyincə namaz qılması mərhum Seyyidin ən böyük arzusu idi. Bu namaz haqqında illər uzunu iftixarla danışıldı.” Məlik Hüseyn Amilini hörmətlə qarşılamış və həmin il Kəbəni birlikdə yumuşdular. 1934-cü ildə alim imamların məzarlarını ziyarət etmək üçün İraqa səfər etmiş və xalq onu hörmətlə qarşılamışdı. Daha sonra İrana gedib, Məşhəddə İmam Rzanın məzarını ziyarət etmişdir. Şərəfuddin Amili bərəkətli ömrünün son illərini, ulu babası Əlinin məzarının yanında dəfn edilsin deyə, öz doğulduğu məkanda (İraqda) yaşamaq istəyirdi. Lakin Livanda yaşamalı oldu. 1956-cı ildə vəfat etdi. Livanın cənub əhalisi Amilinin vəfat xəbərini eşidən kimi öz rəhbərləri ilə vidalaşmaqdan ötrü axın-axın Beyruta gəldilər. Beyrut böyük hüzn və matəmə qərq olmuşdu. Dini alimlər, dövlət və siyasət adamları, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri dəfndə yaxından iştirak etdilər və cənazə xüsusi təyyarə ilə Bağdada gətirildi. Bağdad və Kazimeyn şəhərlərinin əhalisi cənazəni müşayiət etdi, cənazə gecə ikən Kərbəlaya daxil oldu. Vida mərasimi Kəbəlada sona çatdı və cənazə Nəcəf-Əşrəfə gətirildi. Bununla da cənazəsi 1956-cı ildə Nəcəf-Əşrəfdə, Əlinin şərif məqbərəsinin həyətində torpağa tapşırıldı. Seyyid Əbdül-Hüseyn Şərəfüddin Musəvi, Əl-Muraciat, "Şəhriyar", 2007, 3000 tiraj, ISBN 964-5934-48-6, səh. 3-8 Həmçinin bax Şiə alimlərinin siyahısı Xarici keçidlər "Böyük rəhbər Şərəfuddin Amili" ( (az.)). al-shia.my1.ru. 2008-08-02. 2015-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-07. "Şərəfuddin Musəvi kimdir?" ( (az.)). islamazeri. 2017-04-22. 2017-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-22. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=398349 |
Şərəfuddin Musəvi | Əbdülhüseyn Şərəfuddin Musəvi Amili — Ərəb əsilli ilahiyyatçı-alim; Təbətəbai seyid. Təvəllüdü və ailəsi Əllamə Şərəfuddin Amili, 1869-cu ildə (h.q. 1290) İraqın Kazimeyn şəhərində ruhani və alim ailəsində dünyaya göz açmışdır. Atası Əllamə Seyyid Yusif Şərəfuddin, anası Ayətullah Seyyid Hadi Sədrin qızı Zəhradır. Alimin ata və anası İmam Kazimin (ə) nəslindən olduğu üçün, alim seyyid və “Musəvi”lərdəndir. Şərəfuddin Amili elə bir ailədə doğulmuşdu ki, təhsil almaq üçün gərəkli vəsait ailəsində mövcud idi. Atası təhsilini təkmilləşdirib İraqın böyük alim və fəqihlərindən ictihad icazəsi alıb Cəbəl Amilə (Livanın cənubu) qayıdır. O zamanlar Amilinin 8 yaşı var idi. Kiçik yaşlarından Amili Nəcəf-Əşrəfdə “ərəb dilinin müqəddimatı” dərslərini, fiqh və üsul elmini, həmçinin, bəlağəti öyrənmiş, habelə məşhur mərceyi-təqlidlərdən olan Xorasani, Fəthullah İsfəhani, Məhəmməd Taha Nəcəfi, Kazim Təbatəbai, Həsən Kərbəlayi, İsmayıl Sədr, (öz dayısı) Seyyid Həsən Sədr və s. alimlərin məhzərində elmi dərslərdə iştirak edib onlardan lazımi şəkildə bəhrələnmişdir. Amili təkcə elm öyrənməklə kifayətlənməyir, dövrünün siyasi-ictimai vəziyyətindən, müsəlmanlar arasında baş verən hadisələrdən də, məlumatlı olmuşdu. Müsəlmanlar arasındakı ixtilaflar daim alimi düşündürmüş və kədərli etmişdir. Alimin özü bu barədə belə deyir: “Siə və sünnü ixtilafları, elə cavanlığımdan məni kədərləndirirdi və həmişə bir çarə ardınca idim.” Əlbəttə ki, böyük alim təkcə Nəcəf-Əşrəfdə deyil, Kazimeyn, Samirra, Kərbəla şəhərlərində də, tanınmış alimlərin elmindən istifadə etmişdir. Şərəfuddin Amili 32 yaşına çatmamış ictihad məqamına yetişmişdir. Cəbəl Amilə gəlməsi və oradakı fəaliyyətləri Şərəfuddin Amili təhsilini bitirib ictihad icazəsi aldıqdan sonra, Cəbəl Amilə gəlir və oranın camaatı və böyük alimləri tərəfindən böyük tən-tənə ilə qarşılanmışdır. Seyyid Amilinin gəlişi ilə, Cəbəl-Amil əhli artıq öz rəhbərinə qovuşmuşdu. Məntəqənin əhalisi onu sevir, böyük rəğbət və məhəbbət bəsləyir, onun fəaliyyət göstərməsində yardım edəcəklərini bildirmişdilər. İraqın böyük alimləri də, Amilinin Cəbəl-Amildə fəaliyyət göstərməsinin tərəfdarı idilər və bundan ötrü israr edib oranın (Cəbəl-Amilin) əhalisinin Şərəfuddin kimi alimə daha çox ehtiyaclı olduğunu bildirmişdilər. Amili Livanda islahatçılıqla məşğul olur, zülm əhlinə qarşı mübarizə edir, cəddi İmam Hüseyn (ə) kimi “əmr be məruf” amilini həyata keçirirdi. O, həm də, camaatın müşkil məsələlərini həll edir, ehtiyacı olanlara yardım göstərirdi. Camaat fətva almaq üçün də, o həzrətə müraciət edirdi. İlk öncə Amili öz atasına hörmət əlaməti olaraq müsəlmanların şəri sualları cavablandırmaqdan çəkinirdi. Onlar da, bu sahədə onun atasına və Seyyid Əli Əminə müraciət edirdilər. Daha sonra Seyyid Əli Əmin, Amilinin adil müctəhid olduğunu və həmin vaxtlarda Cəbəl-Amildə müctəhidlər arasında onun mislinin olmadığını bildirmişdi. Bununla da, şəri hökmlərdə tədricən Şərəfuddinə müraciət etməyə başladılar. Böyük alimin fəaliyyətləri əlbəttə ki, bunlarla bitmir. Amili həmçinin, Livanın Sovr şəhərində xeyriyyə müəssisələri tə`sis etmiş, bu müəssisələrin müsəlmanlar üçün çox böyük faydası olmuşdu. Bu müəssisələr sonradan Qum Elmiyyə Hövzəsinin alimlərindən olan Amilinin xalası oğlu Seyyid Musa Sədr tərəfindən təkmilləşdirilmişdir. Mərhum Amilinin oğlanları Sədrəddin (“Ən-Nəcm” məcəlləsinin baş redaktoru) və Cə`fər (Sovr şəhəri üzrə dövlət parlamentində nümayəndə və atasının müavini idi) həmin müəssisələrin tikilişində ciddi səylər göstərmişlər. Həmin müəssisələr bunlardır: “Əl-mədrəsətul-Cə`fəriyyə”. Bu mədrəsə, hazırda “əl-kulliyyətul-Cə`fəriyyə” adlı böyük institut kimi fəaliyyət göstərir. Bu mədrəsənin tikilməsindən məqsəd, müsəlmanların elmlənməsi, biliklərinin çoalması və təfəkkürlərinin formalaşmasıdır.“Nadil-İmam Sadiq (ə)”. (İmam Sadiq (ə) adına salon) Dini-mədəni iclas və bayramların təşkilindən ötrü tikilmişdir. Böyük alim bu iki müəssisənin (mədrəsə və salonun) yaxınlığında bir məscid də tikdirmişdir.“Cəm`iyyətul-birri vəl-ihsan”. (Yaxşılıq və ehsan cəmiyyəti) Bu xeyriyyə müəssisəsi ona görə tə`sis edilmişdir ki, yoxsullara, ehtiyaclı insanlara bu cəmiyyət tərəfindən yardım olunsun və ölənlərin dəfn-kəfən işləri təşkil edilsin. “Əl-fusulul-muhimmə fi tə`lifil-umməti” “Əl-Müraciat” “Əcvibətu Musa Carullah” “Əl-Kəlimətul-qərra fi təfziliz-Zəhra (ə)” “Əl-Məcalisul-faxirə fi matəmil-itrətit-Tahirə” “Əbu Hüreyrə” “Əl-ictihadu fi muqabilin-nəss” “Büğyətür-rağibin” “Fəlsəfətül-misaq vəl-vilayə” “Səbtül-əsbat fi silsilətür-rüvat” “Məsailun-xilafiyyə” “Risalətün-hovlər-rivayə” “Kitabu iləl-məcməil elmiyyil-ərəbi bi-Diməşq”Alimin bəzi əsərləri düşmənləri tərəfindən yandırılmışdır; “Şərhut-təbsirə” “Haşiyətu-istishab” “Səbilul-mu`minin” “Ən-nususul-cəliyyə” “Tənzilul-ayatil-bahirə” “Tuhfətul-əshab” “Risalətun fi münəccəzatil-məriz” “Səbilul-muminin” “Tuhfətül-muhəddisin fihə uxrucə ənhussittətü minəl muzəfin” “Tuhfətul-əshab fi hokmi əhlil-kitab” “Əl-Məcalisul-faxirə” “Muəllifuş-şiə fi sədril-İslam” “Büğyətul-faiz fi nəqlil-cənaiz” “Büğyətüs-sail ən ləsmil-əydi vəl-ənamil” “Zəkatul-əxlaq” “Əl-Fəvaidu vəl-fəraid” “Səhih-Buxariyə haşiyə” “Səhih-Müslimə haşiyə” “Əl-Əsalibul-bədiə fi rüchani məatimiş-şiə” Şərəfuddin Amili dövrünün zalım fransız müstəmləkəçilərinə qarşı əzmlə mübarizə aparır, xalqı da, mübariz olmağa və bu mücadilədə yaxından iştirak etməyə çağırırdı. Bu səbəbdən “Vadil-Huceyrə”də konfrans təşkil edib Livanın alim, tayfa və qəbilə böyüklərini bu konfransa dəvət etdi. Həmin konfransda böyük alim, müstəmləkəçilərə qarşı cihad fətvası verdi və konfrans iştirakçıları onun fətvasını dəstəklədilər və öz şəhərlərində müstəmləkəçilərə qarşı mübarizəyə başladılar. Amilinin fəallığı, zalımlara qarşı azadlıq uğrunda mübarizliyi, artıq fransa müstəmləkəçilərini narahat edirdi və onlar bu qərara gəldilər ki, Amiliyə sui-qəsd təşkil etsinlər. Əhali böyük alimin evinə gediş-gəliş edir, siyahılar təşkil edərək fransızların qurduğu hökumətin ləğvini və öz azadlıqlarını istəyirdilər. Fransızlar sui-qəsddən ötrü ibnil-Həccacı Amilinin evinə göndərdilər ki, Onu qətlə yetirsin və Livanın azadlığını tələb edən siyahıları ələ keçirsin. Lakin, ibnil-Həccac öz çirkin məqsədinə çata bilməmişdi. Hadisənin baş verdiyini bilən camaat, Livanın cənubundan Sovr şəhərinə axışıb gəlmişdi. Amili bundan sonra Şəhur şəhərinə gedir və fransız ordularının Şəhurə gəldiyini bilib oranı tərk edərək yaxınlıqda bir mağaraya sığınaraq bütün günü orada keçirir. Müxaliflər onun Şəhur və Sovr şəhərlərindəki evini yandırır, kitabxanasını qarət edirlər və hətta, böyük alimin əlyazma halında olan 19 cildlik qiymətli kitabları da, yandırılır. Amili daha sonra Suriyaya səfər edir və Suriyanın rəhbəri Məlik Feysəlin qonağı olur. Amili elə Suriyada da öz mübarizəsini davam etdirir, oranın alim və ziyalı şəxslərini də, mübarizəyə səsləyirdi. Fransızlar Şamı işğal etdikdən sonra, hərəkata başçılıq edənləri sürgünə göndərir, Amili də Fələstinə sürgün edilir və orada bir neçə ay qaldıqdan sonra Misirə gedir və fəaliyyətini burada davam etdirir. 1917-ci ilin sonlarında Misiri tərk edib Fələstinə gedir və Cəbəl-Amilə yaxın olan bir məntəqədə məskunlaşır. (Fələstin o zaman İngilislər tərəfindən işğal edilmişdi) Buradakı evi də, camaatın eləcə də, yoxsul təbəqənin gediş-gəliş etdiyi evə çevrilir və alim burada da, iclaslar təşkil edir, xalqa xidmət göstərirdi. Bir çox müzakirə və danışıqlardan sonra, Fransa dövləti razı oldu ki, Amili və başqa sürgün olunanlar Cəbəl-Amilə qayıtsın. Əhali bu münasibətlə son dərəcə sevinc içində idi və böyük alimi qarşılamaq üçün Cəbəli-Amilə axışıb gəlmişdilər. Sübhdən hava qaralana qədər küçələr, məhəllələr insanlarla dolmuşdu. Şərəfuddin Amili artıq Livanın həm dini, həm siyasi, həm də, milli lideri idi. Şərəfuddin Amili 1907-ci ildə Məhəmməd peyğəmbər və imamların məzarlarını ziyarət etmək üçün Mədinəyə səfər edir. Həmçinin, 1908-ci ildə Misirə səfər etmiş, 1909-cu ilə qədər orada qalmış və Misirin bir çox alimləri ilə müzakirələr aparmış və oradakı “əl-Əzhər” universitetinin o zamankı rektoru Şeyx Səlim Büşri ilə məktublaşmış və bu məktublar, çox dəyərli “əl-Muraciət” kitabı şəklində oxuculara təqdim edilmişdir. (Bu kitabda, həmçinin Şərəfuddin Amilinin həyatı və əsərləri yer almışdır.) Misirə 2-ci səfər isə, 1917-ci ildə baş vermişdir. 1919-cu ildə Hicaz şərifi Məlik Hüseynin dövründə dəniz yolu ilə Məkkənin ziyarətinə getmişdir. Həmin il həcc ziyarətinə zəvvarlardan əlavə böyük alimlər, tanınmış şəxsiyyətlər də gəlmişdi. Məlik Hüseynin ricası ilə, Şərəfuddin Amili Məscidül-Həramda camaat namazına imamətlik etdi. İslam tarixində ilk namaz idi ki, Məscidul-Haramda sünni və şiələr şiə aliminin arxasında dayanıb ona iqtida edirdilər. Ayətullah Fazil Lənkərani “Gəncliyin yeddi səması” adlı kitabında bu məşhur hadisəni aşağıdakı sözlərlə ifadə edir: “Hər il həcc mövsümündə Məkkə və Mədinə kamillik yolçularının misilsiz izdihamına şahid olur. Bu iki böyük şəhər zilhiccə ayında mələklər selini qarşılayır. İlahi səmalardan Kəbəyə üz tutmuş mələklər müsəlmanların həccinə, səyinə, səfasına şərik olurlar. Bu mərasim qəməri tarixi ilə 1340-cı ildə daha əzəmətli oldu. Böyük şiə alimi, mərhum ayətullah Seyyid Şərəfuddin Amili dünya müsəlmanlarının toplumuna xüsusi bir ab-hava gətirdi. Məlik Hüseynin ricası ilə Məscidul-Haramda təyin olunmuş namaz mərhum Şərəfuddinin imaməti ilə qılındı. Bu, islam tarixində Məscidul-Haramda sünni və şiələrin şiə aliminin imaməti ilə qıldıqları ilk namaz idi. Sünni və şiələrin çiyin-çiyinə dayanıb, Əhli-Beyt istəyincə namaz qılması mərhum Seyyidin ən böyük arzusu idi. Bu namaz haqqında illər uzunu iftixarla danışıldı.” Məlik Hüseyn Amilini hörmətlə qarşılamış və həmin il Kəbəni birlikdə yumuşdular. 1934-cü ildə alim imamların məzarlarını ziyarət etmək üçün İraqa səfər etmiş və xalq onu hörmətlə qarşılamışdı. Daha sonra İrana gedib, Məşhəddə İmam Rzanın məzarını ziyarət etmişdir. Şərəfuddin Amili bərəkətli ömrünün son illərini, ulu babası Əlinin məzarının yanında dəfn edilsin deyə, öz doğulduğu məkanda (İraqda) yaşamaq istəyirdi. Lakin Livanda yaşamalı oldu. 1956-cı ildə vəfat etdi. Livanın cənub əhalisi Amilinin vəfat xəbərini eşidən kimi öz rəhbərləri ilə vidalaşmaqdan ötrü axın-axın Beyruta gəldilər. Beyrut böyük hüzn və matəmə qərq olmuşdu. Dini alimlər, dövlət və siyasət adamları, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələri dəfndə yaxından iştirak etdilər və cənazə xüsusi təyyarə ilə Bağdada gətirildi. Bağdad və Kazimeyn şəhərlərinin əhalisi cənazəni müşayiət etdi, cənazə gecə ikən Kərbəlaya daxil oldu. Vida mərasimi Kəbəlada sona çatdı və cənazə Nəcəf-Əşrəfə gətirildi. Bununla da cənazəsi 1956-cı ildə Nəcəf-Əşrəfdə, Əlinin şərif məqbərəsinin həyətində torpağa tapşırıldı. Seyyid Əbdül-Hüseyn Şərəfüddin Musəvi, Əl-Muraciat, "Şəhriyar", 2007, 3000 tiraj, ISBN 964-5934-48-6, səh. 3-8 Həmçinin bax Şiə alimlərinin siyahısı Xarici keçidlər "Böyük rəhbər Şərəfuddin Amili" ( (az.)). al-shia.my1.ru. 2008-08-02. 2015-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-03-07. "Şərəfuddin Musəvi kimdir?" ( (az.)). islamazeri. 2017-04-22. 2017-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-22. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=399526 |
Şərəfxana | Şərəfxana və ya Şərabxana limanı — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Şəbistər şəhristanının Mərkəzi bəxşində yerləşən bir şəhərdir. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 3,872 nəfər və 1,132 ailədən ibarət idi.Əhalisinin əksəriyyəti azərbaycanlılardan ibarətdir və Azərbaycan dilində danışırlar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=283558 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.