!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
Şükrullah Xəlvəti | Şükrullah Xəlvəti (Zubovka – 1473, Bakı) - tanınmış xəlvəti şeyxlərindən biri, Seyid Yəhya Bakuvinin tələbəsidir. Şeyx Şükrullahın atasının adı Qasımdır. Atası Mədinəli olub ərəb əsillidir. Anadoluda Sandıqlıda doğulmuşdur. Qaramanoğulları ilə Zülqədəroğulları arasındkı müharibədə burdan köç edərək Bakıya gəlmişdir. Bakıda Seyid Yəhyaya biət edən Şeyx Şükrullah uzun illər Seyid Yəhyaya xidmət edərək xəlvətilik təriqətində şeyxdən sonra ən yüksək məqam olan pişuqədəm məqamına yetişmişdir. Seyid Yəhyanın vəfatı üzərinə Bakıdakı xanəgahda Seyid Yəhyanın ortancıl oğlu Fəthullah şeyxlik iddiası edib, ondan öncə posta oturmuşdur. O, dərvişlik ədəbi ilə "Şeyxin oğludur" - deyə onun bu hərəkətinə dözmüşdür. Tezliklə Seyid Yəhyanın oğlu Fəthullah vəfat etdiyinə və buradakı dərvişlərin təkidi ilə Bakıya gələrək uzun illər şeyxlik edən Şükrullah Xəlvəti həm təriqəti yenidən canlandırmağa çalışmış, həm də müridlərin tərbiyəsi ilə məşğul olmuşdur. Onun çox ədəbli, gözəl xasiyyətli, səkinət sahibi və kamali-fəqr üzrə bir halı varmış. "Ləmazat" da Seyid Yəhyanın vəfatı və yerində oğlu Fəthullahın oturmasından sonrakı hadisələr belə anladılır: "Şeyx Pir Şükrullah bu hadisə üzərinə səccadədən ayrılıb,üzlətə çəkilərək təmkin əhlindən olub,durarkən bir gecə röyasında Seyd Yəhyanı görür.Şeyx ona "Var həccə get.İnşallah,dönəndə səccadə yenə sənə müyəssər olacaqdır." - deyərək onun könlünü alıb,təsəlli etdi.Pir Şükrullah o il Həccə niyyət edib yola çıxdı.Həcc fərizəsini yerinə yetirdiyi zaman röyasında yenidən Seyid Yəhyanı görür,ona "Ey Şükrullah,sənin üçün oğlumuzu qurban etdilər və yanımıza göndərdilər.Tələsib get və dərvişlərimizin xidmətində ol.Səccadəmizə oturub,xalqı irşad elə."- dedi." "Ləmazat" da verilən bir mənqəbədən, xəlifələrindən birinin Dərviş Mələmmədl-Qarsi olduğunu öyrənirik. Şeyx Şükrullahın vəfat tarixi "Ləmazat"da 868/1463-1464 kimi göstərilib. Lakin tədqiqatçı Mehmet Rıhtım göstərir ki, bu yanlış rəqəmdir. Çünki bu Seyid Yəhyanın vəfat tarixindən bir il əvvəldir. Lakin Şükrullah Xəlvəti Seyid Yəhya və oğlu Fəthullahdan sonra şeyx olmuş və uzun müddət şeyxlik etmişdir. Başqa mənbələr isə Şeyx Şükrullahın Otluqbeli savaşı (1473) zamanı öldüyünü göstərir. Mehmet Rıhtım da şeyxin ölüm tarixinin 1473-cü il ola biləcəyini qeyd edir. Mənbələr məzarının Seyid Yəhya türbəsinin yaxınlığnda olduğunu qeyd etmişlər. Lakin təəssüf ki, şeyxin və daha bir çox məşayixin buradakı qəbirləri XX əsrin əvvəllərində ruslar tərəfindən dağıdılmışdır. Həmçinin bax Azərbaycanda təsəvvüf | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=103210 |
Şükrü Birant | Şükrü Birant — Türkiyə futbolçusu. 1964-1974-cü illərdə Fənərbaxçada oynamışdır. Meydana çıxdığı 317 oyunda 7 qol vurmuşdur. Türkiyənin müxtəlif milli komandalarında 26 dəfə meydana çıxmışdır. Xarici keçidlər tff.org - Şükrü Birant Profili mackolik.com - Şükrü Birant Profili mujdatyetkiner.com - Şükrü Birant Profili Arxivləşdirilib 2011-06-29 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=266701 |
Şükrü Elçin | Şükrü Elçin (23 sentyabr 1912, Florina[d], Qərbi Makedoniya – 30 oktyabr 2008, Ankara) — türk şairi, folklorşünas, tədqiqatçı, akademik və yazıçı. Şükrü Elçin 23 sentyabr 1912-ci ildə Florinada anadan olub. Ailəsi, Lozanna müqaviləsidən sonra mübadil-mühacir olaraq Türkiyəyə gəlib Turqutluya yerləşmişdi. Şükrü Elçin ilk və orta təhsilini Turqutlu və Manisada bitirib 1936-cı ildə İzmir Oğlan Liseyinin məzunu olmuşdu. 1939-cu ildə İstanbul Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsinin "Türk dili və ədəbiyyatı" şöbəsini bitirdi. Xalq ədəbiyyatı ilə əlaqədar məzunluq dissertasiyasını tamamladı və "Aslı və Kərəm" adlı əsəri Milli Təhsil Nazirliyi tərəfindən 1949-cu ildə nəşr olundu. Kitab / Mensur Realist Xalq Hekayələri mövzusunda dissertasiyası ilə elmlər doktoru adını aldı. Sivas Liseyində, Dənizli Liseyində, Ankara Kişi Texniki Müəllim Liseyində, Ankara Atatürk Liseyində, Ankara Maarif Kollecində, Döyüş Kollecində və Qazi Təhsil İnstitutunda ədəbiyyatdan dərs dedi. Milli Təhsil Nazirliyinin təqaüdü ilə iki il Parisə getdi və orada folklor və xalq ədəbiyyatı ilə başlı araşdırmalar etmişdi. 1962-ci ildə Anadolu Köy Orta Oyunları (Kənd Teatrı) adlı dissertasiyası işi ilə dosent oldu. Professor olduqdan sonra Hacəttəpə Universiteti Sosial və İdarəetmə elmləri fakültəsində "Türk Dili və Ədəbiyyatı" Bölümünü qurdu. Uzun illər Türk Mədəniyyət Araşdırma İnstitutunun prezidenti vəzifəsini icra etdi. Türk Mədəniyyəti jurnalını əvvəlcə baş redaktor, daha sonra güzəşt sahibi olaraq nəşr etdi. "Gövhəri Divanı" adlı kitabı səbəbindən 1984-cü ildə özünə Türkiyə İş Bankı tərəfindən "Xalq bilimi" böyük mükafatı verilmişdi. Həyatı və təhsilini tələbələrindən biri Mətin Özarslan öz dissertasiya işində əhatə etmişdi. Elçin 1982-ci ildə Hacettepe Universitetində professorluqdan təqaüdə çıxdı. 27 oktyabr 2008-ci ildə Ankarada vəfat etdi. Evli idi və iki övladı var. Şair Bozuntuları (Şeirlər) (Niyazi Hicran-Damla ilə), Hafiz Ali Mətbəəsi, İzmir, 1932, 24 səh. İyirmi dörd (Şeirlər), Mədəniyyət Mətbəəsi, İstanbul, 1944, 31 səh. Adalara dastanlar (Şeirlər), Ayyildiz Mətbəəsi, Ankara, 1978, 43 səh. (İkinci dəfə çap olundu) Hekayələr (Əli Gündüz Akıncı ilə) ntAnthology - MEB Kənd Kitabxanası, 6, Milli Təhsil Mətbuat, 1949, 74 s. Dəli Dumrul (Turhan Oğuzkan ilə), Ayyıldız Mətbəəsi, Ankara, 1964, 21 səh. (Şəkilli) Kərəm və Əslinin hekayəsi (Doktorluq tezisi), Milli Təhsil Mətbuatı, Ankara, 1949, VII-I + 128 s. Anadolu Kənd Orta Oyunları (Kənd Teatrı), (Dosent tezisi) Türk Mədəniyyət Araşdırma İnstitutu Nəşrləri, IV seriya, Sayı: A.1, Ayyildiz Mətbəəsi, Ankara, 1964, 83 s. (Üçüncü dəfə çap olunur) Türkcə tapmacalar, Dövlət kitabları, Milli Təhsil Mətbuatı, İstanbul, 1970. VII + 90 səh. (Üçüncü dəfə çap olunur) Uşaqlarımız üçün şeirlər, (Antologiya), Türk Qadınları Mədəniyyət Dərnəyi Nəşriyyatı, Ayyildiz Mətbəəsi, Ankara, 1974, 172 s. (Üçüncü dəfə çap olunur) Xalq Ədəbiyyatı (Təhsil Təşkilatları Sinifi II), Hacettepe Vəqf Təşkilatları Teksis Limited Sti. Nəşriyyatı, Ankara, 1977, 92 səh. Xalq Ədəbiyyatı Tədqiqatları, Mədəniyyət Nazirliyi Milli Folklor Araşdırma Bölümü Nəşrləri, Xalq Ədəbiyyatı Seriyası: 3, DSİ Yazı və Foto Film Filmləri İş Müdirliyi Çap, Ankara, 1977, V-367 s. (Üçüncü dəfə çap olunur) Türkçülük və Milliyyətçilik, Türk Qadın Mədəniyyət Dərnəyi Nəşriyyatı, Ayyildiz Mətbəəsi, Ankara, 1978, 23 səh. Xalq ədəbiyyatına giriş, Mədəniyyət Nazirliyi Nəşrlər: 365, Türk Xalqları Mədəniyyəti Seriyası: 10, Emel Matbaacilik Sanayi, Ankara, 1981, IV + 810 s. (Üçüncü dəfə çap olunur) Gevherî Divanı, (İcmal, Mətn, İndeks, Biblioqrafiya), Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Milli Folklor Tədqiqatları İdarəsi Nəşrlər: 56, Xalq ədəbiyyatı seriyası: 9, Ankara Universiteti Mətbuat, Ankara, 1984, 723 s. (İkinci dəfə çap olundu) Aralıq dənizi və Əlcəzairdə Türk Xalq Şairləri, Türk Mədəniyyət Tədqiqat İnstitutu Nəşrləri: 78, seriya IV, Sayı A.23, Sevinc Matbaası, Ankara, 1988, VIII-279 s. Ali Ufki-Həyat və Mecmûa-ı Saz ü Söz, (Eynilə çap kimi), Mədəniyyət Nazirliyi Musiqi Əsərləri: 1, Milli Təhsil Mətbuat, İstanbul, 1976, (Böyük ölçüdə) XXVII + 328 s. (İkinci dəfə çap olundu) Yəhya Kamal Beyatlı, ölümünün iyirmi beşinci ilində, (Muxtar Tevfikoğlu və Sadık K. Tural ilə birlikdə), Türk Mədəniyyət Araşdırma İnstitutu Nəşrləri: 53, seriya III, sayı: A.14, Aslımlar Mətbəəsi, Ankara, 1983, 295 s. Şeir Salam (Antologiya), Türk Mədəniyyət Araşdırma İnstitutu Nəşrləri: 59, seriya IV, sayı: A.15, Ankara Universiteti Mətbuat, Ankara, 1984, 208 s. (İkinci dəfə çap olundu) Folklorun və xalq ədəbiyyatının milli birliyin yaranmasında rolu, Türk Mədəniyyət Tədqiqat İnstitutu Nəşrləri, Ankara, 1986, 52 s. Gevherî, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 821, Türk Büyükleri Dizisi: 49, Aslımlar Matbaası, Ankara, 1987, VI+146 s. Aşiq Ömer, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Nəşrlər: 826, Türk Ağsaqqallar seriyası: 54, Gaye Mətbəəsi, Ankara, 1987, IV + 123 s. Yeni Türk Nəsr Antologiyası (Muxtar Tevfikoğlu ilə), Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Nəşrləri, Mədəni Əsərlər seriyası: 97, Ankara, 1987, VIII + 741 s. Türkiyə türkcəsində Mərsiyələr, (Antoloji) Mədəniyyət Nazirliyi Yayınları: 1197, Gənclik və Xalq Kitabları Dizisi: 49, DSİ Matbaası, Ankara, 1990, VIII + 239 s. Türkiyə türkcəsində Maniler, Türk Kültürü Araşdırma İnstitutu Yayınları: 115, Seri IV, Sayı: A.32, Ankara Universiteti Basımevi, Ankara, 1990, 194 s. Xalq şeirinin antologiyası, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Nəşrlər: 1008, Gənclər və Xalq Kitabları Seriyası: 39, Baş nazirlik Mətbəəsi, Ankara, 1988, VI + 270 s. Yurd Duyğuları (Antologiya), Türk Mədəniyyət Araşdırma İnstitutu Nəşrlər: 114, seriya IV, sayı: A.31, Ankara Universiteti Mətbuat, Ankara, 1990, 174 s. Türk Edebiyatında Tabiat, Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara, 1992. Həmçinin bax Şükrü Haluk Akalın | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=612295 |
Şükrü Haluk Akalın | Şükrü Haluk Akalın (22 yanvar 1956, Adana) — 15 aprel 2001-ci ildən 12 yanvar 2012-ci il tarixinə qədər Türk Dilləri Dərnəyinin prezidenti vəzifəsini icra etmişdi. Qurumda keçirilən mətbuat konfransında Akalın vəzifəsindən könüllü olaraq xitam verildiyini və Hacettepe Universitetində müəllim vəzifəsinə qayıtdığını bildirdi. İlk və orta təhsilini Adanada bitirdikdən sonra İstanbuldakı liseydə təhsilini davam etdirmişdi.. Orta məktəb illərində Son Havadis və Yeni İstanbul qəzetlərində müxbir olaraq çalışmışdır. 1979-cu ildə İstanbul Universiteti Ədəbiyyat fakültəsinin "Türk dili və ədəbiyyatı" şöbəsini bitirdikdən sonra doktorantura təhsilini eyni şöbədə davam etdirmişdi. 1987-ci ildə doktorluq dissertasiyasını Saltuk-adı I (İcmal — Mətn) adlı tezisi ilə almışdır. 1989-cu ildə Çukurova Universiteti Fən-Ədəbiyyat Fakültəsi "Türk dili və Ədəbiyyatı" kafedrasına dosent təyin edildi. Eyni bölmədə 1990-cı ildə Türk Dili dosenti və 1996-cı ildə professorluq adını qazanmışdı. Çukurova Universitetində Türk dili kafedrasının müdiri vəzifəsində, Eyni Universitetin Türkoloji Araşdırma Mərkəzinin direktoru vəzifəsini də icra etmişdi. 1995-ci ildə rəsmi qəzetdə 15 aprel 2001-ci ildə dərc edilmiş üçtərəfli sərəncamla Elmi Komitənin baş üzvü seçildi və Türk Dili Birliyinin prezidenti təyin edildi. 2003-cü ildə ABŞ-da daimi katibliyi olduğu Daimi Beynəlxalq Altayistik Konfransın sədri vəzifəsini icra etdi. 25 il işlədiyi Çukurova Universitetindən ayrıldı və 1 mart 2006-cı ildə Hacettepe Universiteti Ədəbiyyat fakültəsi, Türk Dili və Ədəbiyyatı bölməsinə köçürüldü. 12 yanvar 2012-ci il tarixində, saat 11:00-da Türk Dilləri Dərnəyində təşkil edilən mətbuat konfransında, 11 il rəhbərliyini könüllü olaraq dayandırdığını bildirdi.2017-ci ildən "METAFİZİKA" beynəlxalq fəlsəfi və fənlərarası araşdırmalar jurnalının təsis edildiyi gündən onun Redaksiya Heyətinin üzvüdür. Əbu Hayr-i Rumi, Saltukname I, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Mənbə Əsərləri Seriyası, Ankara, 1987. Əbul Hayr-i Rumi, Saltukname II, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Mənbə Əsərləri Seriyası, İstanbul, 1988. Əbu-Hayr-i Rumi, Saltukname III, Mədəniyyət Nazirliyi Mənbə Əsərləri Seriyası, Ankara, 1990. Şor lüğəti, (N. N. Kurpeşko ilə), Türkoloji Araşdırma, Adana, 1995. Vətən Atayurda, Səyahət Qeydləri, Türkoloji Araşdırma Nəşrləri, Adana, 1995 Köhnə Anadolu Türkcəsi, ÇU Fən-Ədəbiyyat fakültəsinə xeyr qeyd etdi. 56, 3-cü nəşr, Adana, 1995 Teleüt Dialekt Sözlük, (C. Turgunbayev ilə tərcümə), Türk Dillər Dərnəyi nəşri, Ankara, 2000 TDK, Yazı Bələdçisi, (Müvəkkil olaraq), Ankara, 2000 TDK, Yazı Təlimatları, (İşçi Qrupun sədri kimi), 24-cü nəşr, Ankara, 2005 TDK, Türkcə lüğət, (İşçi Qrupun rəhbəri kimi), 10-cu nəşr, Ankara, 2005 Rəsimli Məktəb lüğəti, (Prof. Dr. Rəcəb Toparlı, Mütəxəssis Belgin Aksu ilə), Ankara, 2008 Min il Əvvəl Min il sonra Kaşgarlı Mahmud və Divanü Lugati't-Türk, Türk Dillər Dərnəyi nəşri, Ankara, 2008 TDK, Türkcə lüğət, (İşçi Qrupun rəhbəri kimi), 11-ci nəşr, Ankara, 2011 Seyyah-ı Aləm Evliya Çələbi, Türk Dillər Dərnəyi nəşri, Ankara, 2011 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=612128 |
Şükrü Kaya | Şükrü Kaya (9 mart 1883 – 10 yanvar 1959, İstanbul) — Türk ədibi, görkəmli siyasi xadim. İstanbulun işğalından sonra Maltaya sürgün edilmiş, sürgündən qaçaraq bir müddət İtaliya və Almaniyada yaşamışdır. Türkiyəyə döndükdən sonra yüksək dövlət vəzifələrində çalışmış, daha çox bədii tərcümə fəaliyyəti ilə məşğul olmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=254257 |
Şükrü Naili Gökbərk | Şükrü Naili Gökbərk (türk. Şükrü Naili Gökberk; 1876, Saloniki – 26 oktyabr 1936, Ədirnə, Ədirnə ili) — Türk əsgəri və siyasətçisi. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsinin komandirlərindən biri olmuşdur. Bursa, Əskişəhər və İstanbulun işğaldan azad edilməsində ən böyük əməyi olan Osmanlı komandirlərindən biridir. 1876-ci ildə Salonikidə Mustafa bəyin və Həsibə xanımın ailəsində anadan olmuşdur. Ədirnə liseyindən məzun olduqdan sonra 1899-cu ildə Hərbi Məktəbi, 1902-ci ildə Hərbi Akademiyanı kapitan rütbəsi ilə bitirmişdir. Təhsilini başa vurduqdan sonra Salonikidəki 3-cü ordu komandanlığının nəzdindəki Korça və Vlyorada 2-ci dərəcəli Rədif taboru vəzifəsinə təyin edildi. Hərbi fəaliyyəti Şükrü Naili Gökbərk Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı ordusunda zabit kimi xidmət göstərdi. 1917-ci ilin senytabrın birində polkovnik və Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsi ərzində isə 1922-ci ilin 30 avqustunda general-mayor rütbəsinə yüksəldi. 1926-ci ilin 30 avqustunda isə general-leytenant oldu. 1923-cü ilin 6 oktyabrında İstanbulun Birinci Dünya müharibəsinin müttəfiqlər ordusunun işğalından azad edilməsi münasibətilə ilə təşkil edilən mərasimdə şəhərə daxil olan Ankara hökumətinin Türk qüvvələrinə (3-cü korpusu) rəhbərlik etdi. Bu gün hər il İstanbulun İstiqlaliyyət günü kimi qeyd olunur. Siyasi fəaliyyəti Türkiyə Böyük Millət Məclisinin II dövründə Kırklareli (1923), daha sonra isə İstanbulun (1935) millət vəkili oldu. Mükafatları "Osmaniyyə" ordeni Məcidiyyə ordeni Dəmir xaç ordeni "Müharibə" medalı (Osmanlı imperiyası) "Ləyaqət" medalı (Osmanlı imperiyası) "İstiqlaliyyət" medalı (Türkiyə Respublikası) T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, s. 87. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=569846 |
Şükrü Saracoğlu | Mehmet Şükrü Saracoğlu (1887[…], İzmir, Aydın vilayəti – 27 dekabr 1953, İstanbul) — Türk siyasətçi və dövlət xadimi, Türkiyənin 5-ci Baş Naziri, 1942–1946-cı illər ərzində Türkiyənin Baş naziri, 1938–1942-ci illər ərzində xarici işlər naziri, 1948–1950-ci illərdə isə TBMM-in sədri vəzifələrini icra etmişdir. Bundan başqa müxtəlif hökumətlərin tərkibində Təhsil, maliyyə və ədalət naziri vəzifələrini yerinə yetirmişdir. İsmət İnönü ilə birgə II Dünya müharibəsi illərində Türkiyənin tərəfsiz qalma siyasətinə yön verən şəxslərdən biridir. Mehmet Şükrü Saracoğlu 1886-ci ildə İzmir əyalətinin Ödəmiş qəsəbəsində anadan olmuşdur. Atası Mehmet Tofiq Trabzonun Akçaabat qəsəbəsindən Ödəmişə köç etmiş və burada sərraclıqla məşğul olmuşdur. Anası Şərifə xanım isə ev qadını olan Şükrü Saracoğlu ailənin ilk uşağı idi. Köhnə maliyyə naziri Əhməd Zühdü paşanın nəvəsi Səadət Oraloğlu ilə evlənmiş, 3 övladı olmuşdur. Təhsili və əmək fəaliyyəti Orta məktəbi Ödəmişdə bitirdikdən sonra İzmir Atatürk liseyinə daxil olmuşdur. Buranı birinciliklə bitirərək təhsilini Məktəb-i Mülkiyyədə davam etdirmişdir. 1909-cu ildə təhsili başa çatdıraraq İzmir valiliyində məmur olaraq çalışmağa başlayır. İzmir Sultanisində də bir müddət riyaziyyat müəlimi kimi işlədikdən sonra, 1911-ci ildə İttihad və Tərəqqi məktəbində direktor olur. 1914-cü ilin yanvar ayında dövlət təqaüdü alaraq təhsilini Belçikada davam etdirsə də, I Dünya müharibəsi başladıqdan sonra İzmirə qayıtmaq məcburiyyətində qalmışdır. 1915-ci ilin mayında Cenevrə Siyasi elmlər akademiyasına daxil olaraq İsveçrəyə köçmüş və burada 4 il yaşamışdır. Mudros müqaviləsi imzalandıqdan sonra yaxın dostu Mahmud Əsad ilə birgə Cenevrədəki Türk yurdu dərnəyinə üzv olurlar. Saracoğlu bu cəmiyyətin jurnalının fransızca nəşrinə başlayır və jurnalda Mudros sazişinin şərtlərinə öz etirazını bildirərək , insanları Osmanlı dövlətinin haqlarının müdafiəsinə çağırmışdır. 15 may 1919-cu ildə İzmirin işğalı xəbərini eşidib Mahmud Əsadla birlikdə İtaliyan gəmisinə minərək ölkəyə geri qayıdır. Anadoluya çatdıqda, Dəmirçi Mehmet Efə adlanan bir şəxs onların ittihadçı olduğunda şüphələnmiş və həbs etmişdir. Saracoğlunu düşdüyü bu vəziyyətdən hələ İttihad və Tərəqqi məktəbində işlədiyi illərdə tanış olduğu Cəlal Bayar xilas edir. 1920-ci ilin yanvar ayında axrıncı Məclis-i Məbusanda İzmirin millət vəkili seçilsə də, İstanbulun işğalı xəbərini eşidərək Quşadasına geri qayıtmalı olmuşdur. Siyasi Kariyerası Saracoğlu qısa bir müddət Ödəmiş şəhərinin bələdiyyə baçşısı olaraq xidmət göstərmiş, 1923-cü ildə isə TBMM-in 2-ci çağırışında məclisə daxil olmuşdur. Fəthi Okyar ilə hökumətində də Marrif vəkili vəzifəsində işlədikdən sonra 1926-cı ildə Yunan-Türk mübadilə komissiyasının türk heyətinə rəhbərlik etmişdir. Bundan başqa 1927-ci ildən 1930-cu ilə qədər İsmət İnönü hökumətlərinin Maliyyə vəkilliyi vəzifəsini yerinə yetirmişdir. Bu illər ərzində Türkiyə Mərkəzi Bankı yaradıldı. Lozanna müqaviləsində nəzərdə tutulan məhdudiyyətlərə aradan qalxdıqdan sonra yeni gömrük təriflərinin tətbiqinə başladı. Xarici dövlətlərə aparılan ticarət əlaqələrində isə "limit sistemi"ni gətirdi. Həmin illərdə bütün dünya dövlətləri Böyük Böhranın təsirlərini azda olsa aradan qaldırmağa çalışırdı. Bu məqsədlə bir sıra milliləşdirmələrin həyata keçirilməsində Saracoğlunun böyük rolu olmuşdur. Vəkillikdən ayrılıb, Türkiyə hökuməti tərəfindən iqtisadi məsələlərə dair görüşlər həyata keçirmək məqsədi ilə Amerikaya göndərilmişdir. Buradan qayıtdıqdan sonra hazırladığı hesabat Türkiyənin pambıq sənayesinin yenidən təşkili üçün zəmin rolunu oynadı. 1932-ci ildə Parisdə Osmanlı borclarının ödənilməsi şərtlərinin müəyyən edilməsi üçün aparılan danışıqlarda Türkiyə adından iştirak etmişdir. 1933-cü ildə müqavilə imzalayaraq Türkiyəyə qayıdır. Bu müqavilə qısa müddətli də olsa Türkiyənin iqtisadi vəziyyətini yüngülləşdirə bilmişdir. 1933-cü ildən 1938-ci ilə qədər həm İsmət İnönü, həm də Cəlal Bayarın hökumətlərində ədalət vəkili vəzifəsində çalışmışdır. Bu müddət ərzində vəkillik, hakimlik, icra iflas qanunlarını hazırlamışdır. Bu qanunlar əsasında həbsxanalar , ilk nümunə olaraq İmralı həbsxanası yaradılmışdır. Xarici işlər naziri olduğu illər İsmət İnönünün Baş Nazir olduğu illər Şükrü Saracoğlunun siyasi karyerasının kuliminasiya illəridir. İlk əvvəl 1938–1942-ci illər arasında Cəlal Bayar və Rəfiq Saydam hökumətlərində xarici işlər naziri vəzifəsində çalışmışdır. Bu illərdə eləcə də Baş Nazir olduğu müddət ərzində Türkiyənin II Dünya müharibəsində tərəfsiz qalma siyasətində böyük rol oynamışdır. Hələ müharibədən əvvəl Türkiyə Britaniya və Fransa ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurmağa çalışır və düşünürdü ki , SSRİ-də bu müharibədə qərb dövlətləri ilə birgə hərəkət edəcək. Lakin SSRİ Almaniya ilə danışıqlara getmiş və 1939-cu il avqustun 23-də Almaniya ilə SSRİ arasında on il müddətinə bir-birinə hücum etməmək barədə Molotov-Ribbentrop paktı bağlanmışdır. Belə bir vəziyyətdə Türkiyə SSRİ ilə Qərb dövlətləri arasında seçim etmək məcburiyyətində qalmışdır. Türkiyə SSRİ ilə münasibətləri korlamadan Britaniya-Fransa-Türkiyə ittifaqı yaratmaq istəyirdi. 1939-cu il sentyabrın 15-cə Saracoğlu SSRİ-yə dəvət olunur. Lakin Rusiyanın istəkləri səbəbilə keçirilən danışıqlar müvəffəqiyyətsizliklə nəticələnir. 25 sentyabr Stalin və Molotovun da iştirak etdiyi ilk görüşü Saracoğlu "boğuşma" adlandırmışdır. Sovet ittifaqının tələbləri ağır olduğu üçün Türkiyə tərəfindən rədd edilmişdir. Danışıqlardan heç bir nəticə əldə edilmədikdə Saracoğlu 20 oktyabr 1939-cu ildlə Türkiyəyə qayıdır. Məhz bu səfər zamanı yediyi yeməkdən xəstələnən Saracoğlu beyin iltihabına tutulmuş və vəfat etmişdir. Baş Nazirlik dövrü 1942-ci ildə Rəfiq Saydamın vəfatından sonra Prezident İsmet İnönü tərəfindən Şükrü Saracoğlu Baş nazir təyin edilmişdir. 1942-ci il avqustun 5-də yeni yaradılan hökumətin proqramını oxuyur: "Biz Türkük, Türkçüyük və daima Türkçü olaraq qalacağıq. Bizim üçün Türklüçülük bir qan məsələsi olduğu qədər bir vicdan və mədəniyyət məsələsidir. Biz azalan və ya azaldan Türkçü yox, çoxalan və çoxaldan Türkçülərik. Və hər zaman bu istiqamətdə çalışacağıq" Baş Nazir olduğu illərdə xarici siyasətdə bəzi dairələr onu Almanpərəst adlandırırdı. Müharibə illərində Almaniyanın Ankaradakı səfiri Franz von Papen və onunla sıx əlaqədə olan heyətdə idi. Rəfiq Saydam, Numan Mənəmənçioğlu kimi şəxslərin də daxil olduğu bu heyət müharibə illərində Almaniyanı dəstəkləmiş, Almaniya ilə xarici ticarət əlaqələrində alman pul vahidi olan "reichsmark"dan istifadə etmiş, Türk pullarını Almaniyada çap etdirmiş, Almaniyaya xrom ixrac etmişdilər. Hətta Türk komandirlərini Sovet ittifaqının işğal etdiyi Kırım və Qafqazdakı türk torpaqlarında hərbi əməliyyatlar həyata keçirən Almaniyaya kömək məqsədilə cəbhəyə göndərmişdilər. Sonradan 1942–1943-cü illərdə müharibənin Müttəfiq dövlətlərin xeyrinə dəyişməsi nəticəsində Türkiyə də mütəffiq dövlətləri ilə yaxınlaşmağa başlayır. 1943-cü ildə Saracoğlu müharibədə Türkiyənin ABŞ-ni dəstəkləyəcəyini bildirdiyi müsahibəsi ilə Time jurnalının üz qabığına çıxmışdı. O , İsmət İnönü və Mustafa Kamal Atatürkdən sonra Time jurnalının üz qabığında yer alan 3-cü türk olmuşdur. Saracoğlunun Baş nazirlik dövrünün iqtisadi sahədə ən çox ağılda qalan və müzakirələri bu günə qədər davam edən fəaliyyəti 1942-ci ildə Varlıq vergisi haqqında imzaladığı qanun olmuşdur. II Dünya müharibəsində meydana çıxan qara bazar səbəbilə varlanan insanların əldə etdiyi sərvətlər o illərdə hətta ərzaq ehtiyatını belə təmin edə bilməyən xalqın qəzəbinə səbəb olmuşdu. Bundan sonra CXP Məclis qrupu həm dövlət gəlirlərini artırmaq yolu ilə inflasiyanı azaltmaq, həm də qara bazar ilə mübarizə aparmaq məqsədilə bu qanunu qəbul etmişdi. Qanunda nəzərdə tutulurdu ki, maddi sərvətlər 1 dəfə olmaqla vergiləndirilsin və vergi verməyən şəxslər fiziki işə cəlb edilsin. Lakin narazılıqlara səbəb olduğu üçün bu qanun 1944-cü ildə ləğv edilmişdi. Torpaqsız kəndliləri torpaqla təmin etmək məqsədi ilə 11 iyun 1945-ci ildə Fermerləri torpaqla təmin etmək haqqında qanun qəbul edildi. Qanunun tətbiqi zamanı bir sıra xüsusi meşələrin və iri torpaq sahibi olan ailələrin torpaqlarının özəlləşdirilməsi bu ailələrin narazılığına səbəb oldu. Adnan Menderes, Cavid Oral, Emin Sazak kimi şəxslər də qanunun tətbiqinə qarşı çıxmışdı. İlk əvvəl CXP-nin torpaq islahatı və iqtisadi siyasətinə qarşı meydana çıxan bu müxalifətçi hərəkat sonradan siyasi bir hərəkata çevrildi. 1946-cı ildə seçki qanunda bir sıra dəyişikliklər edildi. "Açıq səsvermə- gizli sayılma" adlanan qanuna əsasən tək dərəcəli sistemə keçilmiş, səsvermənin açıq formada həyata keçirilməsi nəzərdə tutlmuşdu. Buna baxmayaraq səslərin sayılması gizli şəkildə aparılmalı idi. Həmin il seçkilərdə Cümhuriyyət Xalq partiyası qalib gəldi. 1946-ı il seçkilərindən sonra həm səhhətində baş verən problemlərə görə, həm də İsmət İnönünün xahişi ilə Baş Nazir postunu Rəcəb Pekərə devr eləmişdi. 1948-ci ilin noyabrın 1-dən 1950-ci ilin 22 may tarixinə qədər TMBB-in sədri kimi xidmət göstərmişdir. 1950-ci illərdəki ümumi səsvermə ilə əvvəl millətvəkilliyindən sonra isə siyasətdən ayrıldı. Həyatının son illərində Parkinson xəstəliyindən əziyyət çəkmişdir. Fransada bir müddət müalicə aldıqdan sonra İstanbula qayıtmış və həyat yoldaşı Səadət xanım ilə burada yaşamağa başlamışdır. 1953-cü ilin dekabr ayının 27-də İstanbuldakı evində vəfat etmişdir. Məzarı Zəncirliquyu qəbiristanlığında yerləşir. Fənərbaxça prezidentliyi dövrü 1934–1950-ci illər ərzində Fənərbaxça klubunun prezidenti olmuşdur. O vaxtlar İttihadspora məxsus olan Quşdili çəmənliyi adlanan ərazini Fənəbaxça klubunun mülkiyyətinə keçirmişdir. Həm bu səbədən, həm də 1934-cü ilin 23 fevralında keçirilən Fənərbaxça-Qalatasaray oyununda baş verən hadisələr səbəbilə klubun bağlanılması təhlükəsini aradan qaldırdığına görə , 22 iyul 1998-ci ildə inşa edilən Fənərbaxça klubunun stadionunun adı Fənərbaxça Şükrü Saracoğlu stadionu olaraq dəyişdirilmişdir. Haqqında yazılmış əsərlər 2006-cı ildə Gürkan Hacır tərəfindən Şükrü Saracoğlunun həyatına həsr olunmuş Efə başvəkil: Şükrü Saracoğlunun romanı adlı əsər nəşr olunur. 2007-ci ildə də bu əsər əsasında Fənərbaxça klubunun 100 illik yubileyi münasibətilə sənədli film çəkilmişdir. Bundan başqa oğlu Yılmaz Saracoğlu tərəfindən atasının müxtəlif qəzetlərdəki müsahibələrini toplayaraq nəşr etdirdiyi Şükrü Saracoğlu və dönəmi adlı əsər mövcuddur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1947 |
Şükrü Saracoğlu stadionu | Fənərbaxça Şükrü Saracoğlu stadionu — Türkiyədə, İstanbul şəhərinin Kadıköy ilçəsində yerləşən futbol stadionu. Stadion 1908-ci ildə tikilmişdir. Türkiyənin ən böyük 4-cü stadionudur. Adını 1936-1950 illəri arasında Fənərbaxça prezidenti olmuş Türkiyənin keçmiş baş naziri Şükrü Saracoğludan almışdır. Dəfələrlə yenilənən stadion sonuncu dəfə 1999-2006 illərində təmir edilib. 2009-cu ildə Şaxtyor və Verder Bremen futbol klubları arasında baş tutmuş UEFA Kubokunun finalına ev sahibliyi edib. Əvvəllər Silahdarağa, Papazın çayırı adlandırılan stadion ərazisində İngilis və yunan gənclər futbol oynayırdılar. 1908-ci ildə Cəmil Paşanın razılığı ilə stadion "Union Club" adı altında açıldı. Stadiondan illik istifadə dəyəri 30 qızıl idi. Stadionun tikilməsində 3000 qızıl pul xərclənmişdi və İngiltərədən gətirilmiş xüsusi ot örtüyü ilə örtülmüşdü. Stadion cəmi 100 nəfərlik tribunalara malik idi. Lakin oyunlardan gözlənilən gəlirin əldə edilməməsi kirayə haqqının verilməsini çətinləşdirdi. 1915-ci ildə stadionun adı "İttihad" oldu. 1924-cü ildə Taksim stadionu açılana qədər bu stadionda Türkiyənin ən vacib görüşləri keçirilirdi. Getdikcə əhəmiyyətini itirən stadion Şükrü Saracoğlunun səyləriylə Milli Əmlaka çevrildi, sonra 1929-cu ildə stadion Fənərbaxça klubu tərəfindən kirayəyə alındı. Əvvəlcə taxta, altı beton, 100 m²-lik və 2.000 tamaşaçı tutumuna malik tribunalar inşa edildi , sonra qarşısında 1.500 nəfərlik yeni tribunalar tikildi. Fənərbaxça stadionu adlandırılmaya başlanan stadionun yenidənqurmadan sonra açılışı 1932-ci ilin mayında İstanbul bələdiyyə başçısı və valisi Muhittin Üstündağın qatıldığı mərasimlə baş tutdu 5 iyun 1932-ci ildə Quşdilidə Fənərbaxça klubunun binası yanğında yandı. Bu zaman Mustafa Kamal Atatürk başda olmaq üzrə bir çox insan Fənərbaxçaya maddi yardım vermək qərarına gəldilər. Klub binası yanan Fənərbaxçanın heç olmasa bir stadiona sahib olması üçün Şükrü Saracoğlunun dəstəyi ilə 6 iyun 1932-ci ildə 1213 nömrəli qərara əsasən stadion 9.000 türk lirəsinə Fənərbaxça klubuna satıldı.Beləliklə Fənərbaxça Türkiyədə stadion mülkiyyətinə sahib olan ilk klub oldu. 36.000 m²-lik sahənin alınması üçün 500 lirəni Atatürkün özü ödəmişdir. Bu tarixdən sonra Türkiyənin vacib qarşılaşmaları və 19 May tədbirləri yenidən burada keçirilməyə başlandı. 1940 Balkan Olimpiya Oyunlarına ev sahibliyi edən stadion 1947-ci ildə tikilməyə başlanan Mithatpaşa stadionunun (İnönü stadionu) kölgəsində qalmağa başladı. Mithatpaşa stadionunun memarı Paolo Vietti-Violinin Fənərbaxça stadionu üçün hazırladığı layihə baş tutmasa da 1949-cu ildə stadionun tutumu 25.000 nəfərə çıxarıdı. 1955-ci ildə isə burada ancaq əhəmiyyətsiz oyunlar keçirilirdi. Artıq ehtiyacı qarşılaya bilməyən stadion 1964-cü ildə bağlandı, 1965-ci ildə açıldı. 18 illik işlərdən sonra 19 sentyabr 1882-ci ildə Fənərbaxça-Altay oyunu ila təkrar istifadəyə verildi. Bundan sonra 32.000 tamaşaçı tutumuna çatan stadion 1993-cü ildə müasir işıqlandırma sistemi ilə təchiz edildi. 22 iyul 1998-ci ildə stadionun adı Şükrü Saracoğlu stadionuna dəyişdirilmişdir. Xarici keçidlər Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu Peykdən görünüş Stadionun səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=7970 |
Şükrü Sökmensüer | Şükrü Sökmensüer və ya İbrahim Şükrü Sökmensüer (d. Skopye, Osmanlı imperiyası; 1890 - ö. Ankara, Türkiyə; 18 oktyabr 1978) - türkiyəli siyasətçi və köhnə daxili işlər naziri. 1890-cı ildə Osmanlı imperiyasının Balkan bölgəsində yerləşən şəhəri olan Skopyedə dünyaya gəlmiş və Ərkanı Hərbiyyədən məzun olmuşdur. Hərbi karyerası Osmanlı ordusundakı xidməti zamanı IV Ordu korpusunun IV Ağır topçu alayının birinci taborunun III batareyasında, Çatalca VIII Topçu alayında, XX Ordu korpusunun baş qərərgahında, II Firqənin V Ordu korpusunun I şöbəsində zabit kimi xidmət etmiş, sonradan XV Firqənin ərkani hərbiyyə rəisliyini etmişdir. Türkiyə Respublikasındakı fəaliyyəti Respublikanın qurulmasından etibarən mühüm vəzifələrdə çalışmışdır. Bu vəzifələr bunlardır: Məskunlaşdırma İdarəsi, Asayiş İdarəsi müdürlüyü, Təhlükəsizlik İşləri müdürünün müavini, Trakya Ümummüfəttişliyinin baş müşavirliyi, Təhlükəsizlik Ümümmüdürlüyünün rəhbəri, Hatay Suverenlik Cəmiyyətinin baş katibliyi, Hatay valiliyi, Ticarət Vəkaləti İaşə vəkilliyi, Türk Hava Qurumu başqanlığı, Uşaq Yetişdirmı Qurumu İdarə Heyyəti üzvlüyü, Köhnə Döyüşçülər Cəmiyyəti Heysiyyət Divanı başqanlığı. SÖkmensüer Hatayın Türkiyəyə birləşdirilməsində mühüm rol oynamış, bu proses zamanı bir neçə vacib vəzifəni yerinə yetirmişdir. Bundan başqa, Sökmensüer bir neçə dəfə TBMM-ə də seçilmişdir. O. VI çağırış (ara dönəm) və VII çağırış Ərzincandan, VIII çağırış Gümüşxanədən TBMM-ə üzv seçilmişdir. Bundan başqa, o, VII Milli Müdaifə Şurasının rəisliyini yerinə yetirmiş və 1946-cı ilin 7 avqustundan 5 sentyabr 1947-ci ilə qədər Rəcəb Pekər hökumət kabinetində Türkiyənin daxili işlər naziri olmuşdur. Nazirliyi dövründə ölkədəki təriqətlərə və dini cərəyanlara qarşı kəskin mübarizə aparılmışdır.Hərb, Gümüş Ləyaqət və qırmızı lentli "İstiqlal" medalı ilə mükafatlandırılmışdır. Evli və üç uşaq atası olmuşdur. 18 oktyabr 1978-ci ildə Ankarada vəfat etmişdir. Ömer Ali Keskin. HATAY SORUNU VE İBRAHİM ŞÜKRÜ SÖKMENSÜER’İN FAALİYETLERİÖmer Ali KESKİN. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2018. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=811668 |
Şükrü Tezər | Şükrü Tezər (1893, Larisa – 1969, İzmir) — türk əsgəri, bürokrat. Mustafa Kamal Paşanın döyüş köməkçilərindən biridir. 1916–1918-ci illər arasında Ədirnədən Diyarbəkirə, Şərqi Suriya cəbhələrində onun ətrafında və tabeliyində idi. Mustafa Kamal bu dövrdə yaşadıqlarını qələmə aldığı gündəliyi özünə vermiş və bu dəftər Tezerin xatirələri ilə birlikdə Türk Tarix Qurumu tərəfindən ilk dəfə 1972-ci ildə "Atatürkün gündəliyi" adı ilə nəşr edilmişdir. 1893-cü ildə Yunanıstanın Larisa şəhərində anadan olub. Atası Larisalı Nuri bəydir. Ailəsi 93 hərbindən sonra Manisaya köçdü. İbtidai və orta təhsilini Manisada başa vurduqdan sonra İstanbul Bəylərbəyi Ehtiyat Zabit Məktəbinə daxil olur. Balkan müharibəsi başlayanda təhsilini yarımçıq qoyaraq Osmanlı ordusuna qatılır. Məktəbi bitirdikdən sonra ilk olaraq Serez Redif Diviziyasının Mərkəzi Alayın hücum batalyonuna təyin edildi. Balkan müharibəsində bu cəbhənin süqutu ilə əlaqədar 1912-ci ildə Çanaqqala vasitəsilə İzmirə getmiş və orada 12-ci diviziyada xidmətə başladı. Çanaqqala döyüşündən sonra diviziya ilə Ədirnəyə getdi. Mustafa Kamal Atatürkün xidmətinə gətirilməsi O, o vaxtlar Ədirnəyə 16-cı Kolordu komandiri təyin olunan Mustafa Kamala bir məşq zamanı özünü tanıdır. Praporşik Şükrü (Tezər) əmisi qərargah mayoru Fuat bəyin tövsiyəsi ilə 28 fevral 1916-cı ildə polkovnik Mustafa Kamalın köməkçisi seçildi. Şükrü Tezer Mustafa Kamalın ikinci köməkçisi olaraq Muş-Bitlis cəbhələrində idi. Bu arada birinci köməkçi Cavad Abbas olub. Mustafa Kamal 7-ci Ordunun komandanı olanda Şükrü Bəy də köməkçi təyin edildi. Mustafa Kamal alman generalı Falkenhayn ilə anlaşa bilməyib 7-ci İldırım Ordu Komandanlığından istefa verəndə, 15 oktyabr 1917-ci ildə baş köməkçi Salih Bozok, köməkçisi Cevat Abbasla birlikdə Mustafa Kamallaın yanında İstanbula gəldi. Bu arada böyük qardaşının ölümü ilə əlaqədar üç ay müddətinə Manisaya gedən köməkçi Şükrü, Mustafa Kamalın istəyi ilə 2-ci Ordu komandanlığına təyin edilərək Hələbə gedib. Mustafa Kamal Paşa ikinci dəfə Hələbə 7-ci İldırım Ordusu komandanı təyin edilərkən Şükrü bəy yenidən köməkçilik vəzifəsinə başladı. Osmanlı Ordusundan tərxis olması Mudros barışığı imzalananda İldırım Ordu Qrupu Komandiri Mustafa Kamal Paşa ilə birlikdə Adanaya getdi. Bu komandanlığın ləğvi ilə 10/11 noyabrda qatarla İstanbula yola düşən Mustafa Kamalın yanında olan köməkçisi Şükrü tərxis olunduğundan Afyonda qatardan düşüb məmləkəti Manisaya getdi. Sivil həyatı Manisada mülki həyatına başlayan Şükrü bəy Duyun-u Umumiye idarəsində çalışıb. Yunan işğalı zamanı Anadoluya keçməyə fürsət tapa bilmədi. Qurtuluş Savaşı zamanı Manisanın yunanlar tərəfindən işğalı zamanı bir neçə dəfə həbs olunub; Sərbəst buraxılanda onu imza atmaq üçün hər gün polis bölməsinə getməyə məcbur ediblər.Zəfərdən sonra Manisa Varidat Mühasibat İdarəsi, Bergama Vergi Dairəsi müdirliyi və Tekel idarəsində çalışıb. İzmir, Samsun, Bitlis, Diyarbəkir və Malatyada Monopoliya idarəsinin müdiri işlədikdən sonra 1949-cu ildə təqaüdə çıxdı. O, xatirələrini təqaüd həyatında yazıb. 1969-cu ildə İzmirdə vəfat edib. Onun xatirələri ölümündən sonra nəşr olundu. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=796443 |
Şükrü Özyıldız | Şükrü Özyıldız (18 fevral 1988, İzmir)- Türk aktyordur. Şükrü Özyıldız 18 fevral 1988-ci ildə İzmirdə anadan olub. Anası Rodoslu Yunan, atası Trabzonludur. Onun özündən iki yaş kiçik bir bacısı var. İstanbul Texniki Universitetində Dəniz Mühəndisliyi fakültəsini qazandıqdan və bir il İstanbulda təhsil aldıqdan sonra yenidən imtahan verib Ege Universitetində Biznesin idarə edilməsi fakültəsində təhsil almağa başladı, daha sonra Erasmus proqramı ilə Portuqaliyaya getdi. Uşaqlıqdan döyüş sənətinə maraq göstərən Özyıldız Portuqaliyada qəfəs döyüşlərinə qatılıb. Daha sonra qəfəs davalarından əl çəkdiyini açıqlayıb. Xaricdə aktyorluq emalatxanasına qatılan Özyıldız aktyorluğu çox bəyəndiyinə qərar verib və Müjdat Gezen Sənət Mərkəzində aktyorluq təhsili almağa qərar verib. Bir çox teatr tamaşası, reklam və seriallarda rol alan aktyor ilk dəfə 2011-ci ildə FOX-da yayımlanan gündəlik "Derin Sular" serialında ekranlarda görünüb. 2013-2014-cü illərdə Star TV və FOX ekranlarında yayımlanan "Benim Hala Umudum Var" serialında Gizem Karaca və Berk Oktay ilə baş rolları paylaşıb, daha sonra 2013-cü ildə ilk uzun metrajlı filmi "Neva"da baş rolu canlandırıb. 2014-2015-ci illər arasında "Şeref Meselesi" serialında Emir obrazını canlandırıb. 2015-ci ildə Star TVdə yayımlanan "Tatlı Küçük Yalançılar" serialında Eren obrazını canlandırıb. 2016-cı ildə Show TV-də yayımlanan "Kış Güneşi" serialında Efe-Mete obrazlarını canlandırıb. Serial aşağı reytinqə görə 18-ci bölümdə final etdi. 2021-ci ildə ATV-də yayımlanan Akıncı serialında Fatih/Akıncı obrazını canlandırıb. Filmoqrafiya Mükafatları 2019 Watsons Mükafatlarında Ən Gözəl Təbəssüm mükafatını qazandı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=805678 |
Şükrüllah Şirvani | Şükrüllah Şirvani — II Mehmedin şəxsi həkimi, Mahmud Şirvaninin oğludur. Əslən Şamaxıdan olan bu həkim Qahirədə Şəmsəddin Səxavidən hədis dərsləri almışdı. Həmçinin II Mehmedin müəllimi mövlana Şəmsəddin Güranidən İstanbulda hədis dərsləri almışdı. O, xəstələri təmənnasız müalicə etdiyinə görə "Kasıbların həkimi" ləqəbini qazanmışdı. Fütuhat fil-Cifr Risalətüs-Sultaniyyə fit Tibb Risalə fil-Qulunc vəl-İxtibas Lətaifül-Cəlilə Rəvzətül-İtr fit Tibb Müxtəsəri-Tibb İxtiyarati-Bədi Mürşid fit-Tibb əl-İlyasiyyə fit-Tibb Riyazül-Ülum — II Bəyazidə həsr etmişdi. Miftahün-Nəcat Elnur Nəsirov - Orta əsrlərdə yaşamış azərbaycanlı alimlər, Bakı, 2011 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=72353 |
Şükufə Ağayeva | Şükufə Novruz qızı Ağayeva (1937) — IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetin deputati. 1937-ci ildə fəhlə ailəsində anadan olmuşdur, azərbaycanlıdır, bitərəfdir, orta ixtisas təhsili var. 1960-cı ildən "Şimal" DRES-in elektrik ustasıdır. Doqquzuncu çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir (Şüvəlan seçki dairəsi). Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Deputatları. Doqquzuncu çağırış. Bakı: Azərnəşr. 1976. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=484796 |
Şükufə Mirzəyeva | Mirzəyeva Şükufə Şamil qızı (20 dekabr 1925, Gülablı, Ağdam, Azərbaycan SSR, SSRİ - 9 oktyabr 1980, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — görkəmli azərbaycan filosofu, fəlsəfə elmləri doktoru (1963), professor (1964). Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirmişdir (1944). Əmək fəaliyyətinə 1944-cü ildən Azərbaycan EA Fəlsəfə İnstittutunda başlamışdır. Azərbaycan xalqının estetik fikir tarixi və estetikanın problemləri ilə məşğul olmuşdur. Bədii, ədəbi-tənqidi və incəsənətə dair bir sıra əsərləri var. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=82074 |
Şükufə Musayeva | Şükufə İmran qızı Musayeva — Azərbaycan teatr aktrisası, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti (2018). Şükufə Musayeva 1988-ci ildə Şuşa Mədəni-Maarif məktəbinin özfəaliyyət teatr kollektivinin rəhbəri fakültəsini, 1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin teatr kollektivinin rejissoru fakültəsinin qiyabi şöbəsini bitirmişdir. 1990-cı ildən Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının aktrisasıdır. 1991–1993-cü illərdə Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir. Ağdərə uğrunda gedən döyüşlərdə qəlpə yarası almışdır. Aldığı yaralardan sonra dünyaya uşaq gətirmək qabiliyyətini itirib.Ş. Musayeva 1998-ci ildə keçirilən II Ümumrespublika Eksperimental tamaşalar festivalında Ana ("Addım səsləri", S. Bekket), 1999-cu ildə keçirilən "Milli klassika" festivalında Şəhrəbanu xanım ("Hekayəti-Müsyö Jordan həkimi-nəbatat və dərviş Məstəli şah caduküni-məşhur", M. F. Axundov), 2002-ci ildə keçirilən A. Şərifzadə adına "Üfüq-XX1" mono tamaşalar Festivalında Uşaq ("Çiçəklər açılanda", A. Həsənoğlu), 2005-ci ildə keçirilən "Boş məkanın dolğunluğu" teatr festivalında Qadın ("Musiqili məktublar", F. Mustafa) kimi müxtəlif xarakterli rollar oynayaraq Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı tərəfindən diplom və mükafatlara layiq görülmüşdür. 25 iyun 2013-cü ildə "Tərəqqi" medalı ilə təltif edilmişdir. 2003-cü ildə, 9 may 2012-ci ildə, 30 aprel 2014-cü ildə, 6 may 2015-ci ildə, 6 may 2016-cı ildə, 1 may 2017-ci ildə, 9 may 2018-ci ildə, 10 may 2019-cu ildə, 7 may 2020-ci ildə, 7 may 2021-ci ildə, 10 may 2022-ci ildə və 6 may 2023-cü ildə Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür. 2000-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti, 27 may 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti fəxri adına layiq görülmüşdür. Əsas rolları Arşın mal alan (Üzeyir Hacıbəyov) — Telli Özümüz bilə-rik (S. Ələsgərov və Ş. Qurbanov) — Nailə Durna (S. Rüstəmov və S. Rüstəm) — Nisə Ayının min bir oyunu (S. Qənizadə) — Gülcamal Marqaritka (A. Salakru) — Marqarita Gözəlləri necə qaçırırlar (B. Appayev) — Məkkə Xəlifə Leylək (V. Qauf) — hind şahzadəsi; saray əyanı Aydın (C. Cabbarlı) — Susanna Ağıllı adam (F. Mustafa) — qadın; dəli Şuşa dağlarını duman bürüyüb (Elçin) — Güləndam nənə Sehirli kreslo (F. Karinti) — Berta Pənah evi (Ə. Quluzadə) — Gülzar Bayramın birinci günü (N. Hikmət) — Fəxründə xanım Tamahkar (S. S. Axundov) — Şərəf xanım Dağılan tifaq (Ə. Haqverdiyev) — Sona xanım Güllələnmiş heykəllərin fəryadı (H. Mirələmov) — Xurşid Banu Natəvan Filmoqrafiya Kəndim+nizə qayıdın!? (film, 2007) Qaydasız döyüş (film, 2009) Qüdsi (film, 2007) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=35011 |
Şükufə Yusifova | Şükufə Mühəddin qızı Yusupova (30 may 1954, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktrisası. Şükufə Mühəddin qızı Yusupova 1954-cü il may ayının 30-da Bakıda doğulub. Görkəmli rejissor Mehdi Məmmədovun rəhbərlik etdiyi kursda oxuyan tələbə-aktrisa sənət müəlliminin 1974-cü ildə Akademik Milli Dram Teatrında hazırladığı Səməd Vurğunun "İnsan" dramının tamaşasında Tatyana rolunu ifa edib. Gənc aktrisa həmin ərəfədə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında "Tütək səsi" və "Xoşbəxtlik qayğıları" filimlərinə çəkildiyinə görə təyinatdan azad edilib. Akademik teatrın baş rejissoru Tofiq Kazımov "Qılınc və qələm" (Məmməd Səid Ordubadi) tamaşasını hazırlayanda Şükufə Yusupovanı Rəna roluna dəvət edib. Aktrisa 1976-cı ildə Akademik Milli Dram Teatrına aktyor truppasına işə götürülüb. Şükufə Yusupova Akademik Milli Dram Teatrında aşağıda təqdim olunan rolları ifa edib: Anyuta ("Daşqın", A. Safronov), Müttəhimin arvadı ("İstintaq", Rüstəm İbrahimbəyov), Təhminə ("Xurşidbanu Natəvan", İlyas Əfəndiyev), Zara xanım ("Bizim qəribə taleyimiz", İlyas Əfəndiyev), Sədaqət ("Büllur sarayda", İlyas Əfəndiyev), Həmidə xanım ("Sizi deyib gəlmişəm", Anar), Xavər ("İblis", Hüseyn Cavid), Gülnar ("Vaqif", Səməd Vurğun), Anna ("Həyatın dibində", Maksim Qorki), Şölə xanım ("Lənkəran xanının vəziri", Mirzə Fətəli Axundzadə), Lüsi ("Dəfn edilməmiş ölülər", J. P. Sartr), Zəhra xanım ("Köhnə ev", Əli Əmirli), Sona Ərəblinskaya ("Mesenat", Əli Əmirli), Qadın ("Qatil", Elçin), Həsənzadənin arvadı ("Boy çiçəyi", İlyas Əfəndiyev). Aktrisa Azərbaycan Dövlət Televiziyasında N. Hacızadənin "Yaşa, ey haqq" (Ümbül banu), J. Koktonun "İnsan səsi" (Qadın), M. Normanın "Gecən xeyrə qalsın ana!" (qız) əsərlərinin teletamaşalarında oynayıb. Akademik teatrın aktrisaları arasında kinoya ən çox çəkilən sənətkarlardan biri də Şükufə Yusupovadır. O, 1974-cü ildən başlayaraq "Dörd bazar günü" (Ustanın qızı), "Ad günü" (Rəna), "1002 gecə" (Şəhrizad), "Musiqi ilə xaş" (Qadın), "Asif, Vasif, Ağasif" (ana), "Nar ağacı haqqında xatirələr" (Mədinə), "Gümüşgöl əfsanəsi" (Səidə), "Ümid" (ana) və s. filmlərinə çəkilib. Şükufə Mühəddin qızı Yusupova 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 2005-ci ildə Xalq Artisti fəxri adlarına layiq görülüb. 9 may 2012-ci ildə, 30 aprel 2014-cü ildə və 6 may 2015-ci ildə Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür. 3 iyun 2014-cü ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir. 6 may 2016-cı ildə Azərbaycanın Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülmüşdür. Filmoqrafiya Aktrisanın təbəssümü (film, 1974)-özü Dörd bazar günü (film, 1975)-Bədirin qızı Tütək səsi (film, 1975)-Tutu Xoşbəxtlik qayğıları (film, 1976)-Gülxar Ad günü (film, 1977) (tammetrajlı bədii film)-rol: Rəna Şir evdən getdi (film, 1977)-zürafə Vulkana doğru (film, 1977)-Lətifə Belə lazımdır (film, 1982) Qaladan tapılan mücrü (film, 1982)-Qonşu Asif, Vasif, Ağasif (film, 1983)-Dilarə Avqust gələndə (film, 1984)-Firuzə Gümüşgöl əfsanəsi (film, 1984)-Səidə Musiqili xaş (film, 1984)-qadın Tənha narın nağılı (film, 1984)-Mədinə Bəyin oğurlanması (film, 1985)-Jurnalist Qəm pəncərəsi (film, 1986)-İzzət İmtahan (film, 1987)-Tamara Özgə ömür (film, 1987)-Sofa İmanova Cansıxıcı əhvalat (film, 1988)-Fuadın arvadı Dəfn edilməmiş ölülər (film, 1988)-Lüsi Gecən xeyrə qalsın, ana (film, 1995) Ümid (film, 1995)-Ana Dağıdılmış körpülər (film, 1996)-Məktəb müəlliməsi Etimad telefonu (film, 2001)-Leyla Bəyaz həyat (film, 2003)-Sara Yalançılar (film, 2008) Kabusun gözüylə (film, 2010) Miras (serial, 2015) Xeyirlə şərin rəqsi (film, 2015) Laləli saray (serial, 2017) Xarici keçidlər "Mənim günahım" tamaşası yeni təqdimatda | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=32565 |
Şükufə Yusupova | Şükufə Mühəddin qızı Yusupova (30 may 1954, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktrisası. Şükufə Mühəddin qızı Yusupova 1954-cü il may ayının 30-da Bakıda doğulub. Görkəmli rejissor Mehdi Məmmədovun rəhbərlik etdiyi kursda oxuyan tələbə-aktrisa sənət müəlliminin 1974-cü ildə Akademik Milli Dram Teatrında hazırladığı Səməd Vurğunun "İnsan" dramının tamaşasında Tatyana rolunu ifa edib. Gənc aktrisa həmin ərəfədə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında "Tütək səsi" və "Xoşbəxtlik qayğıları" filimlərinə çəkildiyinə görə təyinatdan azad edilib. Akademik teatrın baş rejissoru Tofiq Kazımov "Qılınc və qələm" (Məmməd Səid Ordubadi) tamaşasını hazırlayanda Şükufə Yusupovanı Rəna roluna dəvət edib. Aktrisa 1976-cı ildə Akademik Milli Dram Teatrına aktyor truppasına işə götürülüb. Şükufə Yusupova Akademik Milli Dram Teatrında aşağıda təqdim olunan rolları ifa edib: Anyuta ("Daşqın", A. Safronov), Müttəhimin arvadı ("İstintaq", Rüstəm İbrahimbəyov), Təhminə ("Xurşidbanu Natəvan", İlyas Əfəndiyev), Zara xanım ("Bizim qəribə taleyimiz", İlyas Əfəndiyev), Sədaqət ("Büllur sarayda", İlyas Əfəndiyev), Həmidə xanım ("Sizi deyib gəlmişəm", Anar), Xavər ("İblis", Hüseyn Cavid), Gülnar ("Vaqif", Səməd Vurğun), Anna ("Həyatın dibində", Maksim Qorki), Şölə xanım ("Lənkəran xanının vəziri", Mirzə Fətəli Axundzadə), Lüsi ("Dəfn edilməmiş ölülər", J. P. Sartr), Zəhra xanım ("Köhnə ev", Əli Əmirli), Sona Ərəblinskaya ("Mesenat", Əli Əmirli), Qadın ("Qatil", Elçin), Həsənzadənin arvadı ("Boy çiçəyi", İlyas Əfəndiyev). Aktrisa Azərbaycan Dövlət Televiziyasında N. Hacızadənin "Yaşa, ey haqq" (Ümbül banu), J. Koktonun "İnsan səsi" (Qadın), M. Normanın "Gecən xeyrə qalsın ana!" (qız) əsərlərinin teletamaşalarında oynayıb. Akademik teatrın aktrisaları arasında kinoya ən çox çəkilən sənətkarlardan biri də Şükufə Yusupovadır. O, 1974-cü ildən başlayaraq "Dörd bazar günü" (Ustanın qızı), "Ad günü" (Rəna), "1002 gecə" (Şəhrizad), "Musiqi ilə xaş" (Qadın), "Asif, Vasif, Ağasif" (ana), "Nar ağacı haqqında xatirələr" (Mədinə), "Gümüşgöl əfsanəsi" (Səidə), "Ümid" (ana) və s. filmlərinə çəkilib. Şükufə Mühəddin qızı Yusupova 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 2005-ci ildə Xalq Artisti fəxri adlarına layiq görülüb. 9 may 2012-ci ildə, 30 aprel 2014-cü ildə və 6 may 2015-ci ildə Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür. 3 iyun 2014-cü ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir. 6 may 2016-cı ildə Azərbaycanın Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülmüşdür. Filmoqrafiya Aktrisanın təbəssümü (film, 1974)-özü Dörd bazar günü (film, 1975)-Bədirin qızı Tütək səsi (film, 1975)-Tutu Xoşbəxtlik qayğıları (film, 1976)-Gülxar Ad günü (film, 1977) (tammetrajlı bədii film)-rol: Rəna Şir evdən getdi (film, 1977)-zürafə Vulkana doğru (film, 1977)-Lətifə Belə lazımdır (film, 1982) Qaladan tapılan mücrü (film, 1982)-Qonşu Asif, Vasif, Ağasif (film, 1983)-Dilarə Avqust gələndə (film, 1984)-Firuzə Gümüşgöl əfsanəsi (film, 1984)-Səidə Musiqili xaş (film, 1984)-qadın Tənha narın nağılı (film, 1984)-Mədinə Bəyin oğurlanması (film, 1985)-Jurnalist Qəm pəncərəsi (film, 1986)-İzzət İmtahan (film, 1987)-Tamara Özgə ömür (film, 1987)-Sofa İmanova Cansıxıcı əhvalat (film, 1988)-Fuadın arvadı Dəfn edilməmiş ölülər (film, 1988)-Lüsi Gecən xeyrə qalsın, ana (film, 1995) Ümid (film, 1995)-Ana Dağıdılmış körpülər (film, 1996)-Məktəb müəlliməsi Etimad telefonu (film, 2001)-Leyla Bəyaz həyat (film, 2003)-Sara Yalançılar (film, 2008) Kabusun gözüylə (film, 2010) Miras (serial, 2015) Xeyirlə şərin rəqsi (film, 2015) Laləli saray (serial, 2017) Xarici keçidlər "Mənim günahım" tamaşası yeni təqdimatda | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=34281 |
Şükür Bayramov | Şükür Məmməd oğlu Bayramov (1 sentyabr 1928, Kəmərli, Qazax qəzası – 25 mart 1994, Bakı) — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=538783 |
Şükür Bürhanov | Şükür Bürhanov (15 sentyabr 1910, Daşkənd, Rusiya Türkistanı general-qubernatorluğu – 15 avqust 1987, Daşkənd) — özbək aktyoru. SSRİ xalq artisti (1959). Həyatı və fəaliyyəti 15 sentyabr 1910-cu ildə Daşkənd şəhərində anadan olmuşdur. Kənd təsərrüfatı texnik məktəbində təhsil aldığı müddətdə dram klubunun işində iştirak etmişdir. 1927-ci ildən Özbəkistan Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərmişdir. 1929-1931-ci illərdə Özbəkistan Dövlət Dram Teatrının studiyasında oxumuşdur. Əsasən, romantik, psixoloji və satirik obrazlar yaratmışdır. Sov.İKP-nın üzvü idi. 15 avqust 1987-ci ildə Daşkənd şəhərində vəfat etmişdir. Daşkənddəki Çiqatay qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Mükafatları Şükür Bürhanov SSRİ-nin və Özbəkistan SSR-nin bir sıra mükafatları ilə təltif edilmişdir. Onlardan bəziləri bunlardır: Özbəkistan SSR xalq artisti (1940); "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (1945); "Şərəf nişanı" ordeni (1951); SSRİ xalq artisti (1959); Həmzə adına Özbəkistan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1965); Lenin ordeni (1970); "Oktyabr inqilabı" ordeni (1980). Tamaşalardakı rolları Kamil Yaşenin “Namus və məhəbbət” tamaşasında "Qulam" rolunda; Həmzənin “Bəy və muzdur” tamaşasında "Qafur" rolunda; Nazim Hikmətin “Məhəbbət əfsanəsi” tamaşasında "Fərhad" rolunda; Məqsud Şeyxzadənin “Mirzə Uluqbəy” tamaşasında "Uluqbəy" rolunda; Uilyam Şekspirin “Hamlet” tamaşasında "Hamlet" rolunda; Anton Çexovun “Vanya dayı” tamaşasında "Voynitski" rolunda. Filmoqrafiya “Tahir və Zöhrə” (1945); "İlya Muromets” (1956); “Asiya üzərində tufan” (1965); “İnqilab süvariləri” (1968); “Qara konsulun məhvi” (1971); “Azərbaycanfilm”in istehsal etdiyi “Qızılqaz” (1972) – Ağabala rolunda; “Yaxın və uzaq illər” (1976). Şükür Bürhanovun xatirəsinə "Xalq artisti Şükür Bürhanov" adlı film çəkilmişdir. Xarici keçidlər Şükür Bürhanov — IMDb səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=524441 |
Şükür Hacıyev | Şükür Hacıyev (leytenant) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin leytenantı, Vətən müharibəsi şəhidi. Şükür Hacıyev (əsgər) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, Vətən müharibəsi şəhidi. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=692123 |
Şükür Hacıyev (leytenant) | Şükür Bayram oğlu Hacıyev (25 avqust 1999; Babək, Azərbaycan — 6 oktyabr 2020; Tərtər rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin leytenantı, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Şükür Hacıyev 1999-cu il avqustun 25-də Babək şəhərində anadan olub. 2005-2013-cü illərdə Babək şəhərində 1 nömrəli tam orta məktəbdə, 2013-2016-cı illərdə isə Heydər Əliyev adına Hərbi Liseydə təhsil alıb. 2016-2020-ci illərdə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində (AAHM) ali hərbi təhsil alıb. Hərbi xidməti Azərbaycan Ordusunun leytenantı olan Şükür Hacıyev 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Tərtər rayonunun Suqovuşan qəsəbəsinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Şükür Hacıyev oktyabrın 6-da Madagizin azad edilməsi zamanı şəhid olub. Babək şəhərində dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirən zaman cəsarət göstərdiyinə, habelə qətiyyətli addımlar nümayiş etdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 18.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Döyüşdə fərqlənməyə görə" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycanın Suqovuşan qəsəbəsinin işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Suqovuşanın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək igidlik və mərdlik göstərmiş, hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirərək şəhid olmuş Şükür Hacıyev ölümündən sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 05.11.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edildi.Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi. (15.12.2020) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) (18.12.2020) — "Döyüşdə fərqlənməyə görə" medalı (ölümündən sonra) (29.12.2020) — "Suqovuşanın azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) (05.11.2021) — "Vətənə xidmətə görə" ordeni 3-cü dərəcəli (ölümündən sonra) (24.06.2021) — "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=683855 |
Şükür Hacıyev (əsgər) | Şükür Aslan oğlu Hacıyev (8 mart 2000, Yevlax – 5 noyabr 2020, Şuşa) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Həyatı və hərbi xitməti Şükür Hacıyev 8 mart 2000-ci ildə Yevlax şəhərində anadan olmuşdur. Əslən Laçın rayonunun Budaqdərə kəndindəndir. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 2018-ci ilin iyul ayında müddətli həqiqi hərbi xidmətə yollanmışdır. İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Şükür Hacıyev 2020-ci il sentyabrın 27-dən Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsində iştirak etmişdir. Qubadlı, Laçın və Şuşanın azad edilməsində vuruşmuşdur. 5 noyabr 2020-ci ildə Şuşanın azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən həlak olmuşdur. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatıldığı və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.Qubadlı şəhərinin işğaldan azad olunmasına görə gedən döyüşlərdə xüsusi igidlik və şücaət nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Qubadlının azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycanın Laçın rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 05.11.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Laçının azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək igidlik və mərdlik göstərmiş, hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirərək şəhid olmuş Şükür Hacıyev Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 05.11.2022-ci il tarixli Sərəncamına əsasən ölümündən sonra 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edilmişdir.Azərbaycanın Şuşa rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 05.11.2022-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Hacıyev ölümündən sonra "Şuşanın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi. (15.12.2020) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) (29.12.2020) — "Qubadlının azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) (05.11.2021) — "Laçının azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) (05.11.2022) — 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni (ölümündən sonra) (05.11.2022) — "Şuşanın azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=692124 |
Şükür Həmidov | Şükür Nəriman oğlu Həmidov (1 aprel 1975, Armudlu, Qubadlı rayonu – 22 oktyabr 2020, Qubadlı rayonu) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı; Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin polkovniki; Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 2-ci Ordu Korpusunun Komandir müavini; İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Şükür Həmidov 2016-cı ilin 2–5 aprelində baş verən Aprel döyüşlərində Cəbrayıl rayonu istiqamətində yerləşən "Lələtəpə" strateji nöqtəsinin alınması zamanı xüsusilə fərqlənmiş, buna görə də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 20 aprel 2016-cı il tarixli Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. O, son 17 il ərzində sağlığında bu ada layiq görülən birinci şəxs oldu. Şükür Həmidov 2020-ci ilin sentyabrında başlanan İkinci Qarabağ müharibəsində Cəbrayıl, Füzuli və Qubadlıda gedən döyüşlərdə savaşıb, oktyabrın 22-də isə doğulduğu və 18 yaşında didərgin düşdüyü Qubadlı rayonunun azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə həlak olmuşdur. Şükür Həmidov 1975-ci il aprelin 1-də Qubadlı rayonunun Armudlu kəndində anadan olmuşdur. Atası — Nəriman Həmidov ibtidai sinif müəllimidir. Anası — Şərqiyyə Həmidova isə evdar qadındır. Şükür Həmidov ailənin doqquzuncu övladı idi. Şükür Həmidovun ailədə altı bacısı və üç qardaşı olmuşdur. 1993-cü il avqustun 31-də Qubadlı rayonunun ermənilər tərəfindən işğal edilməsindən sonra Həmidovlar ailəsi Sumqayıt şəhərinə gəlirlər və əvvəlcə birotaqlı mənzildə, 2 ay sonra isə yataqxanada yaşamağa başlayırlar. Şükür Həmidov 1982-ci ildə Qubadlı rayonunun Başarat kənd tam orta məktəbinin birinci sinfinə qəbul olmuşdur və 1990-cı ilə qədər orada təhsil almışdır. 80-ci illərin sonları, 90-cı illərin əvvəlində Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları Birinci Qarabağ müharibəsinin başlamasına səbəb olmuşdur. Müharibənin yeni-yeni alovlandığı 1990-cı ildə Şükür Həmidov sənədlərini Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Liseyə vermişdir. 1993-cü ildə oradan məzun olan Şükür Həmidov, həmin ildəcə sənədlərini Bakı Ali Birləşmiş Komandalıq Məktəbinə (BABKM) vermişdir.Şükür Həmidov 1993-cü il avqustun 1-də Bakı Ali Birləşmiş Komandalıq Məktəbinə qəbul olmuşdur və 1995-ci ildə oranı "Motoatıcı" ixtisası üzrə bitirmişdir. 2006-cı ilin avqustundan isə Şükür Həmidov ixtisasın artırılması üçün Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyasının müdavimi olmuşdur. 2008-ci il iyunun 25-də təhsilini uğurla başa vurmuşdur. Şükür Həmidov 2003-cü il avqustun 11-də Könül Əliyeva ilə ailə həyatı qurmuşdur. 2005-ci il təvəllüdlü Əzizə adında qızı və 2008-ci il təvəllüdlü Nurlan adında oğlu yadigar qalmışdır. Hərbi xidməti 1995-ci ildə ali hərbi təhsilini başa vuran Şükür Həmidov, Müdafiə Nazirliyinin əmrinə əsasən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Naxçıvan MR ərazisində yerləşən hərbi hissələrinə göndərilmişdir və 11 il orada xidmət etmişdir.Şükür Həmidov 1995-ci il iyunun 7-dən 1999-cu il iyunun 22-nə qədər Culfa şəhərində "N" saylı hərbi hissədə Motoatıcı Tağımın Komandiri vəzifəsində xidmət etmişdir. Qüsursuz xidmətinə görə ona Müdafiə Nazirliyinin 20 iyun 1997-ci il tarixli əmrinə əsasən "leytenant" hərbi rütbəsi verilmişdir.Daha sonra o, 1999-cu il iyunun 22-dən 2002-ci il sentyabrın 1-nə qədər Şahbuz şəhərində "N" saylı hərbi hissədə Motoatıcı Bölüyün Komandiri vəzifəsində xidmət eləmişdir. 3 il ərzində ona 2 dəfə yeni hərbi rütbə verilmişdir — 1999-cu il iyunun 30-da "baş leytenant" hərbi rütbəsi, 2002-ci il iyunun 30-da isə "Kapitan" hərbi rütbəsi almışdır.2002-ci il sentyabrın 1-də Şükür Həmidov Şahbuz şəhərində "N" saylı hərbi hissədə Motoatıcı Tabor Komandirinin müavini vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2003-cü il sentyabrın 25-nə qədər bu vəzifədə xidmət edən Şükür Həmidov, 2003-cü il sentyabrın 25-dən 2005-ci il iyulun 15-nə qədər Naxçıvan şəhərində "N" saylı hərbi hissədə Motoatıcı Taborun Qərargah rəisi vəzifəsində xidmət eləmişdir.2005-ci il iyunun 30-da "mayor" hərbi rütbəsi almasından 15 gün sonra isə o, həmin hərbi hissədə Motoatıcı Taborun Komandiri vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2006-cı il avqustun 10-na qədər həmin vəzifədə xidmət edən Şükür Həmidov, 2006-cı ilin avqustunda Müdafiə Nazirliyi tərəfindən ixtisasın artırılması üçün Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyasına göndərilmişdir. 2008-ci il iyunun 25-də təhsilini uğurla başa vurmuşdur.Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Naxçıvan MR ərazisində yerləşən hərbi hissələrində 11 il qüsursuz xidmət edən Şükür Həmidov, 2008-ci il iyunun 25-də Ağcabədi rayonunda "N" saylı hərbi hissədə 1-ci Taborun Komandiri vəzifəsində xidmət eləməyə başlamışdır. 2009-cu il sentyabrın 10-na qədər bu vəzifədə xidmət edən Şükür Həmidov, növbəti dörd il ərzində müxtəlif hərbi hissələrdə Qərargah rəisi vəzifəsində xidmət eləmişdir.2009-cu il sentyabrın 10-dan 2011-ci il iyunun 18-nə qədər Füzuli rayonunun Horadiz şəhərində "N" saylı hərbi hissədə Komandirin müavini — Qərargah rəisi vəzifəsində xidmət edən Şükür Həmidov, qüsursuz xidmətinə görə 30 iyun 2010-cu ildə "polkovnik-leytenant" hərbi rütbəsi almışdır. Daha sonra o, 2011-ci il iyunun 18-dən 2012-ci il fevralın 12-nə qədər Beyləqan rayonunda "N" saylı hərbi hissədə Komandirin müavini — Qərargah rəisi, 2012-ci il fevralın 12-dən 2013-cü il yanvarın 18-nə qədər isə Ağcabədi rayonunda "N" saylı hərbi hissədə Komandirin müavini — Qərargah rəisi vəzifəsində xidmət eləmişdir.Müdafiə Nazirliyinin 18 yanvar 2013-cü il tarixli əmrinə əsasən Şükür Həmidov Tərtər rayonunda "N" saylı hərbi hissənin Komandiri vəzifəsinə təyin edilmişdir. 2014-cü il fevralın 15-nə qədər bu vəzifədə çalışan Şükür Həmidov, daha sonra 9 ay ərzində Bərdə rayonunda "N" saylı hərbi hissədə xidmət eləmişdir. O, 2014-cü il fevralın 15-dən 2014-cü il mayın 9-na qədər əməliyyat şöbəsi (N) rəisinin qoşun xidmətinə nəzarət üzrə baş yardımçısı, 2014-cü il mayın 9-dan 2014-cü il noyabrın 27-nə qədər isə əməliyyat şöbəsi (N) rəisinin müavini vəzifəsində çalışmışdır.Daha sonra Şükür Həmidov yenidən cəbhə bölgələrində xidmətini davam eləmişdir. O, 2014-cü il noyabrın 27-dən 2015-ci il fevralın 3-nə qədər Goranboy rayonunda "N" saylı hərbi hissəsində Komandirin müavini — Qərargah rəisi vəzifəsində xidmət eləmişdir. Ardınca isə 2015-ci il fevralın 3-dən 2015-ci il iyulun 15-nə qədər Horadiz şəhərində "N" saylı hərbi hissəsində Komandirin müavini — Qərargah rəisi vəzifəsinə, həmin il iyulun 15-də isə "N" saylı hərbi hissənin Komandiri vəzifəsinə təyin edilmişdir. Aprel döyüşləri 2016-cı il aprelin 1-dən 2-nə ötən gecədən başlayaraq Azərbaycan və Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölmələri arasında cəbhənin Tərtər və Cəbrayıl-Füzuli istiqamətlərində şiddətli döyüşlər başladı. Tarixə Aprel döyüşləri olaraq yazılan hərbi əməliyyatlar zamanı Şükür Həmidov Horadiz şəhərində "N" saylı hərbi hissənin Komandiri idi. Cəbhənin Cəbrayıl rayonu istiqamətində gedən döyüşlərin idarə edilməsi məhz ona həvalə olunmuşdu. Gecə döyüşləri zamanı Cəbrayıl rayonunun Lələtəpə istiqamətində olan əlverişli mövqelər, strateji nöqtələr, o cümlədən Lələtəpə zirvəsi Azərbaycan Ordusu tərəfindən işğaldan azad olunmuşdur. Həmin döyüşlərdə Ermənistanın müdafiə naziri Seyran Ohanyan tərəfindən qurulan və Ermənistan Ordusunun "yenilməz Ohanyan xətti" olaraq tanınan müdafiə xətti 40 dəqiqə ərzində darmadağın edilmişdir.Polkovnik-leytenant Şükür Həmidova Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında xüsusi xidmətlərinə və döyüş tapşırığının yerinə yetirən zaman göstərdiyi şəxsi igidliyə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 20 aprel 2016-cı il tarixli 1966 nömrəli Sərəncamına əsasən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verilmişdir. 2016-cı il mayın 10-da isə müdafiə naziri Zakir Həsənovun əmrinə əsasən Şükür Həmidova vaxtından əvvəl növbəti "polkovnik" hərbi rütbəsi verilmişdir. Hərbi rütbə ona mayın 10-da Lələtəpə istiqamətində səngərdə təqdim edilmişdir.Şükür Həmidov 2018-ci il iyunun 26-da Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 100 illiyi münasibətilə təntənəli hərbi parad zamanı Azərbaycan Ordusunun 2016-cı ilin aprelində Füzuli, Cəbrayıl və Tərtər rayonlarının 800 ha.-dan çox ərazisinin işğaldan azad edilməsində xüsusi xidmətləri olan hərbi hissələrin və 2018-ci ilin mayında Naxçıvan MR ərazisində 10 000 ha.-dan çox ərazinin işğaldan azad edilməsində fərqlənən Naxçıvan Əlahiddə Ümumqoşun Ordusunun hərbi hissələrin döyüş bayrağlarının olduğu bayraq qrupunun rəhbəri olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsi 2020-ci il sentyabrın 27-də səhər saat 06:00 radələrində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölmələri tərəfindən genişmiqyaslı təxribat törədilmişdir və cəbhəboyu zonada yerləşən Azərbaycan Ordusunun mövqeləri və yaşayış məntəqələri iriçaplı silahlar, minaatnalar və müxtəlif çaplı artilleriya qurğularından intensiv atəşə tutulmuşdur, nəticədə ölənlər və yaralananlar olmuşdur. Bu barədə məlumat Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə bildiriləndən sonra günorta saatlarında Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin döyüş fəaliyyətinin qarşısını almaq məqsədilə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Komandanlığı tərəfindən cəbhəboyu zonada hücum əməliyyatlarının başlaması barədə qərar verilmişdir.2-ci Ordu Korpusunun Komandir müavini olan Şükür Həmidov, cənub istiqamətində aparılan döyüşləri idarə edənlərdən biri idi. Əvvəlcə o, Füzuli rayonu istiqamətində döyüşlərə qatılmışdır. Müharibənin birinci günündə Azərbaycan və Ermənistan bölmələri arasında təmas xətti yarılmışdır və qısa müddət ərzində Aşağı Əbdürrəhmanlı, Yuxarı Əbdürrəhmanlı, Kənd Horadiz, Qaraxanbəyli və Qərvənd işğaldan azad edilmişdir. Strateji əhəmiyyətə sahib olan Yuxarı Əbdürrəhmanlının Azərbaycan Ordusunun nəzarəti altında olması, Füzuli şəhərinə hücumu şərtləndirən amillərdən biri idi. Amma Ermənistan Ordusunun Füzuli şəhərində qurduğu müdafiə xəttindən dolayı Azərbaycan Ordusu Füzuli şəhərinə Xocavənd rayonu ərazisindən daxil olmağı qərara almışdır. 10 gündən çox Xocavənd rayonu ərazisində davam edən döyüşlərin nəticəsi olaraq strateji əhəmiyyətə sahib olan Hadrut qəsəbəsi işğaldan azad edilmişdir. Bundan sonra Füzuli rayonu istiqamətində ciddi irəlləyiş əldə olunmuşdur. Əvvəlcə Füzuli rayonunun qərb hissəsində yerləşən Qaradağlı, Qaraqollu və Xatınbulaq, bir gün sonra (15.10.2020) isə Arış işğaldan azad edilmişdir. Bununla da Azərbaycan Ordusu strateji nöqteyi nəzərdən ciddi üstünlüyə sahib olmuşdur və Füzuli əməliyyatının əsas hissəsi başlanmışdır. 2 gün ərzində Füzuli istiqamətində ağır döyüşlər olmuşdur. 2-ci Ordu Korpusunun, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin və Daxili Qoşunların da qatıldığı döyüşlərin nəticəsində Azərbaycan Ordusu tərəfindən qısa müddət ərzində Cuvarlı, Çimən, Dədəli, İşıqlı, Musabəyli, Pirəhmədli və Qoçəhmədli işğaldan azad edilmişdir. Nəticədə bütün istiqamətlərdən nəzarəti tam ələ alan Azərbaycan Ordusu Füzuli şəhərinə daxil olmağa nail olmuşdur. Oktyabrın 17-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Füzuli şəhərinin 27 il davam edən işğaldan azad olunduğunu bildirmişdir. O, həmçinin Füzuli uğrunda döyüşlərin ağır olduğunu vurğulamış və şəhərin şücaət hesabına azad olunduğunu bildirmişdir.20 gün ərzində davam edən Arazboyu əməliyyatlar zamanı Cəbrayıl şəhəri və Cəbrayıl rayonunun Araz boyunca yerləşən yaşayış məntəqələrinin işğaldan azad edilməsi nəticəsində Azərbaycan Ordusunun bölmələri Zəngilan rayonuna hücum əməliyyatı hazırlamışdır. Oktyabrın 20-də 2-ci Ordu Korpusu və Dövlət Sərhəd Xidmətinin qatıldığı Zəngilanın azad edilməsi nəticəsində qısa müddət ərzində Havalı, Məmmədbəyli, Muğanlı, Şərifan, Zərnəli, həmçinin Zəngilan şəhəri işğaldan azad edilmişdir.Qısa müddət ərzində Zəngilanın azad edilməsindən sonra Azərbaycan Ordusunun bölmələri Qubadlı rayonu ərazisinə istiqamətləndi. Oktyabrın 20-də Qubadlı rayonu istiqamətində 2-ci Ordu Korpusunun Komandir müavini Şükür Həmidovun da şəxsən qatıldığı döyüşlər başlamışdır. Bir gün sonra Azərbaycan Ordusunun bölmələri Qubadlı rayonunun 12-dən çox yaşayış məntəqəsinə daxil olmağa nail olmuşdur. Şükür Həmidov son olaraq Qubadlı şəhərinin bir addımlığında yerləşən Mahmudlu istiqamətində döyüşmüşdür. Oktyabrın 22-də səhər saatlarında 2-ci Ordu Korpusunun Komandir müavini Şükür Həmidov Qubadlı rayonunun azadlığı uğrunda gedən döyüşlər zamanı Mahmudlu istiqamətində ön xətdə həlak olmuşdur. Ölümü və dəfn mərasimi Polkovnik Şükür Həmidov 2020-ci il oktyabrın 22-də səhər radələrində Qubadlı rayonu istiqamətində döyüş zamanı ön xətdə həlak olmuşdur.Oktyabrın 22-də axşam saatlarında Şükür Həmidovunun nəşi yaşadığı Sumqayıt şəhərinə gətirilmişdir. Dəfn mərasimi isə bir gün sonra baş tutmuşdur. Oktyabrın 23-də Qubadlı rayonunun azadlığı uğrunda gedən döyüşlər zamanı şəhid olan polkovnik Şükür Həmidovla vida mərasimi baş tutmuşdur. II Fəxri Xiyabanda baş tutan vida mərasimində müdafiə naziri Zakir Həsənov, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Mədət Quliyev və Rövşən Əkbərov, ictimaiyyət nümayəndələri, mərhumun xidmət yoldaşları şəhidlərin ailə üzvlərinə və yaxınlarına başsağlığı vermişdir. Dəfn mərasimində çıxış edənlər Şükür Həmidovun həyat və döyüş yolları barədə məlumat vermişdir. Daha sonra Azərbaycanın Dövlət Himninin sədaları ilə Şükür Həmidov əsgəri ənənələrə uyğun olaraq yaylım atəşləri altında son mənzilə yola salınmışdır. Dəfn mərasimi zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev telefon vasitəsilə Şükür Həmidovun atası Nəriman Həmidova dərin hüznlə başsağlığı vermişdir. Sonda müdafiə naziri şəhidin tabutu üzərində olan Azərbaycan bayrağını əbədi xatirə qalması üçün onun ailəsinə təqdim etmişdir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində xüsusi xidmətlərinə və işğal olunmuş ərazilərin azad olunması zamanı düşmənin məhv edilməsi üzrə qarşıya qoyulmuş döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman göstərdiyi qəhrəmanlıq nümunəsinə görə, həmçinin hərbi qulluq vəzifəsini yerinə yetirən zamanı igidliyin və mərdliyin nümayiş etdirilməsinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 09.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür Həmidov ölümündən sonra "Zəfər" ordeni ilə təltif edildi.Azərbaycanın Füzuli rayonunun, Cəbrayıl rayonunun və Qubadlı rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Şükür Həmidov ölümündən sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı ilə, 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən "Cəbrayılın azad olunmasına görə" medalı ilə, 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən isə "Qubadlının azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.Şəhid Şükür Həmidovun şəxsi əşyaları Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin İkinci Qarabağ müharibəsi fonduna şəhidin qohumu, muzeyin əməkdaşı Zümrüd İsmayılova vasitəsi ilə təhvil verilib. (26.06.2001) — "Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 10 illiyi" yubiley medalı (26.06.2005) — "Qüsursuz xidmətə görə" 3-cü dərəcəli medalı (26.06.2008) — "Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 90 illiyi" yubiley medalı (26.06.2010) — "Qüsursuz xidmətə görə" 2-ci dərəcəli medalı (22.06.2012) — "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" 3-cü dərəcəli medalı (26.06.2013) — "Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 95 illiyi" yubiley medalı (26.06.2015) — "Qüsursuz xidmətə görə" 1-ci dərəcəli medalı (20.04.2016) — "Qızıl Ulduz" medalı (26.06.2018) — "Azərbaycan Ordusunun 100 illiyi" yubiley medalı (07.03.2019) — "Azərbaycan dövlət təhlükəsizliyi və xarici kəşfiyyat orqanlarının 100 illiyi" yubiley medalı (28.05.2019) — "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi" yubiley medalı (26.06.2020) — "Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Veteranı" medalı (26.06.2020) — "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" 2-ci dərəcəli medalı (09.12.2020) — "Zəfər" ordeni (ölümündən sonra) (15.12.2020) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) (25.12.2020) — "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) (24.12.2020) — "Cəbrayılın azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) (29.12.2020) — "Qubadlının azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) İrsi və xatirəsi 2016-cı ilin Aprel döyüşləri zamanı göstərdiyi qəhrəmanlığa görə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülən Şükür Həmidovun həyatı və döyüş yolundan bəhs edən 2017-ci ildə "Aprel yüksəkliyi" adlı kitab işıq üzü gördü.2019-cu il fevralın 26-da Nizami Kino Mərkəzində Şükür Həmidovun döyüş yoluna həsr olunan "Aprel yüksəkliyi" sənədli filmi təqdim olunub. Filmi "Salnaməfilm" studiyası lentə alıb. Sənədli filmin ssenari müəllifi və rejissoru Zamin Məmmədov idi.Şükür Həmidovun şəhid olmasından bir gün sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev onun atası Nəriman Həmidovla telefonla danışıb. İlham Əliyev Şükür Həmidovun şəhid olması ilə bağlı başsağlığı verib və onun Qubadlı rayonunun azadlığı uğrunda döyüşlərdə qəhrəmancasına vuruşaraq şəhid olduğunu bildirmişdir. İlham Əliyev Şükür Həmidovun doğulduğu və azadlığı uğrunda şəhid olduğu Qubadlı rayonunda onun adının əbədiləşdiriləcəyini vurğulamışdır. 2021-ci il aprelin 2-də İctimai TV-də Şükür Həmidova həsr olunan sənədli filmi təqdim olunmuşdur. 20 dəqiqədən ibarət olan sənədli filmdə onun həyatı və döyüş yolu barədə məlumat verilmişdir.2021-ci ildə Qubadlı rayonu Xanlıq kənd 3 nömrəli tam orta məktəbinə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Şükür Həmidovun adı verilmişdir. Haqqında yazılmış şeirlər Tapdıq Əlibəyli. "Qəhrəman polkovnik Şükür Həmidov" ; "Payız çöhrəsində yazdı 44 gün", 2021-ci il (kitab) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=445774 |
Şükür Mehdiyev | Şükür Mehdiyev (6 mart 1959–9 fevral 2019) — "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif olunmuş polis polkovniki, Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) Baş Narkotiklərlə Mübarizə İdarəsi rəisinin müavini. Şükür Mehdiyev 1959-ci il martın 6-sında Goranboy rayonunun Fəxralı kəndində Nəcvəddin və Şövkət Mehdiyevlərin ailəsində anadan olub. Faxralı kənd orta məktəbini bitirib (1966–1977) və hərbi xidmətə çağrılıb (1977–1979). Daxili İşlər Nazirliyinin Polis Akademiyasını hüquqşünas ixtisası üzrə qiyabi bitirib (1991–1996). Milis nəfəri kimi Naftalan RDİŞ nəzdində Mühafizə Bölməsində işə başlayıb (1985–1987), 1987-ci ildə N. Rzayev adına Bakı Xüsusi Orta Milis Məktəbinə qəbul olub və 1989-cu ildə həmin məktəbi bitirib, təyinatla bir ay müddətində Zəngilan RDİŞ YYÇ işləri üzrə inspektoru işlədikdən sonra, Qasım İsmayılov (indiki Goranboy) RDİŞ YYÇ işləri üzrə inspektoru (1989–1990), RDİŞ-də milis sahə inspektoru (1990–1992), Goranboy RDİŞ-də cinayət axtarış üzrə əməliyyat müvəkkili (1992–1993), Yevlax ŞPŞ-nin Cinayət axtarış bölməsində əməliyyat müvəkkili (1993–1994), Yevlax ŞPŞ-nin Cinayət axtarış bəlməsi rəisi (1994–1996), Gəncə ŞPİ-nin Mütəşəkkil Cinayətkarlıqla Mübarizə şöbəsinin rəisi (1996–1999), Gəncə şəhər Kəpəz RPŞ-nin rəisi (1999–2001), Goranboy RPŞ-nin xidmət üzrə rəis müavini (2001–2003), Şəmkir RPŞ-nin əməliyyat işi üzrə rəis müavini (2003–2005), Qazax RPŞ-nin rəisi (2005–2010) vəzifələrində inamla və qətiyyətlə çalışıb. 2010-cu ilin yanvar ayından 16 aprel 2015-ci il tarixinədək Şəmkir RPŞ-nin rəisi vəzifəsində işləmişdir. 2015-ci ilin 4 may tarixindən ömrünün sonunadək (9 fevral, 2019) Daxili İşlər Nazirliyinin (DİN) Baş Narkotiklərlə Mübarizə İdarəsi rəisinin müavini vəzifəsində işləmişdir. O, polis polkovniki idi.İşlədiyi illər ərzində insanların hüquqlarının pozulmasının qarşısını müvəffəqiyyətlə aldığına görə 30 dəfədən artiq dövlət tərəfindən mükafatlandırılmışdır. 2004-cü ildə "Əla Xidmətlərinə Görə" döş nişanı ilə, 1 iyul 2013-cü ildə "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif olunub. Polis Polkovniki Şükür Nəcvəddin oğlu Mehdiyev 2019-ci il fevral ayının 9-da Gəncə Beynəlxalq Xəstəxanasında vəfat etmişdir. Doğulduğu Goranboy rayonunun Fəxralı kəndində Goranboy rayonu İcra Hakimiyyətinin Başçısı və b. dövlət məmurlarının iştirakı ilə böyük izdihamla dəfn edilmişdir. Şükür Mehdiyev ailəli olub, İlkin adında oğlu və Şövkət adında qız övladı var. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=580282 |
Şükür Rzayev | Şükür Həbib oğlu Rzayev (21 oktyabr 1929, Şuşa, DQMV – 2006, Bakı) — hüquqşünas, dövlət xadimi, ədliyyə general-mayoru. 1982–1986-cı illərdə Azərbaycan SSR-in nəqliyyat prokuroru, 1994–1998-ci illərdə Bakı şəhər prokuroru işləmiş, 1983–1987-ci illərdə Bakı Şəhər Xalq Deputatları Sovetinin deputatı olmuşdur. Şükür Həbib oğlu Rzayev 1929-cu il oktyabr ayının 21-də Qarabağda dünyaya göz açmışdır. Üç bacısı (Fatma, Səltənət, Məhbubə) və üç qardaşı (Hidayət, Rəşid, Əbülfət) ilə birlikdə uşaqlıq illərini Şuşanın "Merdinli" məhəlləsində keçirmişdir. Şükür Rzayev dörd yaşında ikən ailələri Bakı şəhərinə köçür. 1937-ci ildə 173 saylı məktəbin birinci sinfinə daxil olur. Bir müddət Ağdamda yaşamaları ilə əlaqədar orta təhsilini orada davam etdirir. Ailələrinin yenidən Bakıya qayıdışından sonra, 132 saylı məktəbdə təhsilin davam etdirir və məktəbi qızıl medalla başa vurur. 1948–1953-cü illərdə S. M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsində ali təhsil alır. 1953-cü ildə Şükür Rzayev universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirib, təyinatı üzrə respublikanın prokurorluq orqanlarında işləməyə başlayır. 2006-cı ildə ölmüşdür. Atası Həbib şuşalı idi. O, 1888-ci ildə anadan olmuş, Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulanadək mirzəlik etmişdir. 1920-ci ildən sonra inqilab komitəsində, "Kasıblar komitəsi"ndə çalışmış, Cavanşir bölgəsinin cinayət axtarış şöbəsinin rəisi olmuşdur. 1959-cu ildən isə ömrünün sonuna qədər Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında işləmişdir. 1970-ci ildə — 82 yaşında ölmüşdür. Anası Mirəssəb xanım bütün ömrünü övladlarının tərbiyəsinə və təhsilinə həsr etmiş, 1962-ci ildə, 67 yaşında əbədiyyətə qovuşmuşdur. Oğlu Rövşən Rzayev. Prokurorluq fəaliyyəti Şükür Rzayev əmək fəaliyyətinə Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası prokurorunun köməkçisi kimi başlayır. 1957-ci ilin fevral ayına qədər Naxçıvanda çalışıb. 1957-ci ildə Bakı şəhəri Əzizbəyov rayon prokurorluğuna müstəntiq təyin olunur. 1957–1959-cu illərdə Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun Məhkəmələrdə cinayət işlərinin baxılmasına nəzarət və İstintaq şöbələrinin prokuroru vəzifəsində çalışır. 1959-cu ilin dekabr ayında Lənkəran rayonlararası (Lənkəran-Lerik-Astara rayonları) prokuroru təyin edilir. 1965-ci ilin fevral ayında qanunvericiliklə nəzərdə tutulan prokurorluq müddəti bitdiyi üçün yenidən öz əvvəlki vəzifəsinə — Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun İstintaq şöbəsinin prokuroru vəzifəsinə qaytarılır. On ildən artıq — 1966-cı ilin iyun ayından həmin şöbədə rəis müavini, 1976-cı ilin noyabr ayından 1979-cu ilin may ayına qədər isə Respublika Prokurorluğunda Daxili işlər orqanlarında istintaqa və təhqiqata nəzarət şöbəsinin rəisi vəzifələrində çalışır. 1979-cu ilin may ayında Şükür Rzayev Respublika Prokurorluğunda Məhkəmələrdə cinayət işlərinin baxılmasına nəzarət şöbəsinə rəis təyin edilir və 1982-ci ilin yanvar ayınadək bu vəzifədə işləyir. 1981-ci ildə Azərbaycan SSR Nəqliyyat Prokurorluğu yaradılır (vilayət prokurorluğu hüququnda), 1982-ci il yanvarın 16-da Şükür Rzayev respublika nəqliyyat prokuroru təyin edilir. 1984-cü ildə Şükür Rzayevin təşəbüsü ilə Azərbaycanda ilk dəfə prokurorluq orqanlarının ümumittifaq müşavirəsi keçirilir. 13 may 1986-cı ildə Azərbaycan KP MK Bürosunun qərarı ilə Şükür Rzayev respublika nəqliyyat prokuroru vəzifəsindən azad edilir. Bundan sonra o, 1986–1987-ci illərdə Respublika Prokurorluğunun İstintaq idarəsində prokuror, 1987-ci ildən isə Bakı Şəhər Prokurorluğunda əvvəl İstintaq, sonra isə Daxili işlər orqanlarında istintaqa və təhqiqata nəzarət şöbəsinə prokuror işləyir. 1991-ci il noyabrın 8-də Bakı Şəhər Prokurorluğu İstintaq şöbəsinin prokuroru Şükür Rzayev respublika prokurornun əmri ilə Xankəndi şəhərinə ezam olunur. Noyabrın 13-də DQMV Prokurorluğunun binasına basqın edən üzü maskalı bir qrup Şükür Rzayevin oturduğu kabinetə girərək onu girov götürür və gözlərini bağlayaraq "QAZ-24" markalı maşında naməlum istiqamətə aparır. Erməni girovluğunda 24 gün yaşayan Şükür Rzayev dekabrın 7-də girovluqdan azad edilir. 1992-ci ilin yanvar ayında Qarabağ rayonlararası prokurorluğu yaradılır və Şükür Rzayev öz şəxsi təşəbbüsü ilə Qarabağ rayonlararası prokuroru təyin edilir. 1993-cü ilin aprelində həmin prokurorluğun ləğv olunması ilə əlaqədar o, yenidən Respublika Prokurorluğunda Ümumi nəzarət şöbəsinə prokuror təyin edilir. 1993-cü ilin noyabr ayından 1994-cü ilin oktyabrınadək Respublika Prokurorluğunda Daxili işlər orqanlarında qanunların icrasına nəzarət idarəsinin rəisi işləyir. 1994-cü il oktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin fərmanı ilə Şükür Rzayev Bakı şəhər prokuroru təyin edilir və 1998-ci ilin fevralınadək bu vəzifədə çalışır. 1998-ci ilin fevralında prokurorluq orqanlarında 45 illik fəaliyyətini başa vuraraq təqaüdə çıxır. Siyasi-ictimai fəaliyyəti Şükür Rzayev 1983–1987-ci illərdə Bakı Şəhər Xalq Deputatları Sovetinin deputatı olmuşdur. O, 1988-ci ildə bir qrup ziyalı ilə birlikdə "Təhsil" Cəmiyyəti yaradılmasının təşəbbüsçülərindən olur. 1990-cı ilin avqustunda "Təhsil" cəmiyyəti Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınaraq rəsmi fəaliyyətə başlayır. Mükafatları 1960-cı ildə Şükür Rzayev Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilir. 1967-ci ildə SSRİ Baş Prokuroru R. A. Rudenkonun imzası ilə "Oktyabr inqilabının 50 illik yubileyi şərəfinə" Fəxri Fərmanla təltif olunur. 1970-ci ildə "Şərəfli əməyinə görə və V. İ. Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibəti ilə" yubiley medalı, 1972-ci ildə ikinci dəfə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı və SSRİ Prokurorluğunun yaradılmasının 50 illiyi münasibətilə Ümumittifaq "Bilik" cəmiyyətinin Fəxri Fərmanı ilə ilə mükafatlandırılır. SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri L. İ. Brejnevin 26 may 1982-ci il tarixli fərmanı ilə Şükür Rzayevə 3-cü dərəcəli Dövlət ədliyyə müşaviri rütbəsi verilir. 1984-cü ildə "Əmək veteranı" medalı, Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Fəxri fərmanı ilə təltif edilir. Bakının ağır günlərinin prokuroru – Tarixçə Rafiq Səməndər. 24 gün əsirlikdə (sənədli povest) Abbas Seyidov. Mən Azərbaycan oğluyam. Bakı. 1999 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=277834 |
Şükür Səmədov | Şükür Səmmədov — Azərbaycanın xalq artisti (2005),Üzeyir Hacıbəyov adına Bakı Musiqi Akademiyasının nəfəs və zərb alətləri kafedrasının dosenti Səmədov Şükür Hacıbala oğlu 1965-ci il Şabran rayonunda anadan olub. 1982-1989-cu illərdə klarnet ixtisası üzrə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında təhsil alıb. 1983-1985-ci illərdə ordu sıralarında Moskva şəhərində hərbi orkestrdə qulluq edib. 1986-cı ildən Azərbaycan Dövlət Opera teatrının simfonik orkestrində 1998-ci ildən isə Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət simfonik orkestrində klarnet qrupunun konsertmeysteridir. 2004-cü ildən Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət simfonik orkestrinin direktorudur. 2002-ci ildən Bakı Musiqi Akademiyasında dərs deyir 2014-cü ildən nəfəs və zərb alətləri kafedrasının dosentidir. Azərbaycan Dövlət Respublikasının prezidentinin fərmanı ilə 2002-ci ildə Respublikanın əməkdar artisti , 2005-ci ildən isə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb . 7 may 2021-ci ildə, 10 may 2022-ci ildə və 6 may 2023-cü ildə Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=670561 |
Şükür bəy Ağayev | Ağayev Şükür bəy Hacı Cəfərqulu oğlu (1887, Şuşa – 1961, Bakı) — həkim, əməkdar həkim. Şükür bəy Hacı Cəfərqulu oğlu 1887-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Əvvəlcə real məktəb, sonra gimnaziya bitirmişdi. 1917-ci ildə Kazan Universitetinin tibb fakültəsini tamamlamış, 1917–1920-ci illərdə Sabunçu xəstəxanasında həkim-cərrah, 1920–1924-cü illərdə Zaqafqaziya dəmiryolunda sanitar-həkim, 1924–1933-cü illərdə Paster adına xəstəxananın baş həkimi, 1933–1941-ci ildə Klinink İnstitutda direktor müavini işləmişdir. Böyük Vətən Müharibəsi dövründə 1543, 1289, 1447 nömrəli evakoqospitalların rəisi olmuşdur. Müharibədən sonrakı illərdə Ş. Ağayev uzun müddət respublikanın müalicə idarələrində rəhbər vəzifələrdə çalışmışdır. Respublika səhiyyəsinin inkişafında böyük xidmətləri olmuşdur. Şükür bəy Ağayev 1961-ci ildə vəfat etmişdir. Mükafatları Ş. Ağayev 1917-ci ildə lekar rütbəsinə layiq görülən Ş. Ağayev, inqilabdan sonra Azərbaycanın əməkdar həkimi adını almış, Lenin, Qırmızı Ulduz ordenləri və bir çox medallara təltif olunmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=82898 |
Şükür İlyasov | Şükür Qənbər oğlu İlyasov (9 yanvar 1991; Şabran, Azərbaycan SSR — 27 sentyabr 2020; Kəlbəcər rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Şükür İlyasov 1991-ci il yanvarın 9-da Şabran şəhərində anadan olub. Hərbi xidməti Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Şükür İlyasov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə savaşıb. Şükür İlyasov sentyabrın 27-də Murovdağ döyüşləri zamanı şəhid olub. Şabran şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür İlyasov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycanın Kəlbəcər rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şükür İlyasov ölümündən sonra "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi. (15.12.2020) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) (29.12.2020) — "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=694310 |
Şükür Şənol | Əliyev Şükür Məmiş oğlu (Şükür Şənol) (11 fevral 1955, Yevlax) — postmodern yazıçı, publisist, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvü. Şükür Şənol 11 fevral 1955-ci ildə Yevlax şəhərində anadan olub. Əslən Füzuli rayonunun Böyük Bəhmənli kəndindəndir. Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsini bitirib. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında, "İşıq" nəşriyyatında, "Kommunist" ("Xalq qəzeti"), "Azernews" qəzetlərində işləyib. Hazırda "Respublika" qəzetinin xüsusi müxbiridir. Yaradıcılığı "Ağ qoç, qara qoç" (1988), "Nə, gözəl onu andı, sevdi, düşündü hər türk" (1989), "Son bahar rüzgarları" (1999), "... bu eşqin bır anlamı" (2007), "...aramızdakı bir mələk" (2007), "Yüz ildən bir sətir" (2009) və s. kitabların müəllifidir. Yazarın "...aramızdakı bir mələk" (2007) kitabına erkən gənclik illərində və XX əsrin 2010-cu ilinə qədər bir dövrdə qələmə aldığı yazılar daxil edilmişdir. Ş.Şənolun "Azərbaycan", "Ulduz" jurnallarında silsilə yazıları dərc olunmuşdur. "Qarabağın Aran ağzı — Arazbar" (1998) kitabını Ənvər Çingizoğlu ilə birlikdə qələmə almışdır. "Ağ qoç, qara qoç" (1988) "Nə, gözəl onu andı, sevdi, düşündü hər türk" (1989) "Son bahar rüzgarları" (1999) "...aramızdakı bir mələk" (2007) "... bu eşqin bır anlamı" (2007) "Yüz ildən bir sətir" (2009) "...aranızdakı bir mələk" (2012) Tərcümələri İvan Bunin, Marina Svetayeva (Rusiya), Uilyam Folkner (ABŞ), Qrem Qrin (Böyük Britaniya) və Ueda Akinaridən (Yaponiya) tərcümələrin müəllifidir. Bütöv Azərbaycan qəzeti, №14(146), 25-30 aprel 2012-ci il. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=78976 |
Şükür Əhmədov | Şükür Əhmədov (1926–1970) — Sovet azərbaycan heyvandarı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1949). Şükür Əhmədov 1926-cı il mayın 12-də Naxçıvan MSSR-nın Kəngərli rayonu Böyükdüz (hazırda Azərbaycan Naxçıvan MR Kəngərli rayonu) kəndində anadan olub. 1940-cı ildə Naxçıvan rayonunun "Azərbaycan" kolxozda əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Sonralar bu kolxozda baş çoban. Həmçinin Karl Marks adına kolxozun sədrinin müavini işləyib, Şahtaxtı baytarlıq şöbəsinin müdiri, sonralar kolxoz sədri H. Cavid adına kolxozun baytarı, Şahbuz rayonundakı, "Azərbaycan" kolxozunda, Kəngərli rayonunun Böyükdüz kənd kolxozunda sədr çalışmışdır. 1948-ci ildə qoyunçuluğun sahəsində yüksək nəticələr əldə etmişdir. Heyvandarlığın yüksək məhsuldarlığının üçün1949-cu il 24 iyun tarixli SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə, əmək rəşadəti göstərdiyinə görə Hüseynov Qasım Rəsul oğlu "Oraq və Çəkic" medalına Sosialist Əməyi Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülmüşdür ."Lenin" ordeni, ilə təltif olunub. 1970-ci il iyulun 5-də doğma kəndində vəfat edib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=498463 |
Şükürabad (Sultaniyə) | Şükürabad (fars. شكوراباد) — İranın Zəncan ostanı Sultaniyə şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 743 nəfər yaşayır (182 ailə). Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=775777 |
Şükürataz | Şükürataz — Zəngilan rayonunun qərbində dağ. Bartaz kəndinin şimalında, Ermənistanla sərhəddədir. Hündürlüyü 2006 m. Ədəbiyyatda səhvən Şükürətmaz variantında qeydə alınmışdır. Tədqiqatçılara görə, oronim Şükür (şəxs adı) və taz (türk dillərində daş sözünün variantıdir) sözlərindən düzəlib (-a mənsubiyyət bildirir), “şükür daşı” mənasındadır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=675990 |
Şükürağalı | Şükürağalı — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun Çəmənli kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=49477 |
Şükürbəyli | Şükürbəyli (Cəbrayıl) — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Şükürbəyli (Füzuli) — Azərbaycan Respublikasının Füzuli rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Şükürbəyli (Ağdam) — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=85041 |
Şükürbəyli (Ağdam) | Şükürbəyli — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Heç bir Azərbaycan saytında bu adla qeyd olunmadığından bu kəndin ad dəyişikliyinə məruz qaldığı və ya artıq mövcud olmadığı ehtimal edilir. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Kənd ərazisi 20 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycana qaytarılıb. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=124664 |
Şükürbəyli (Cəbrayıl) | Şükürbəyli — Azərbaycan Respublikasının Cəbrayıl rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. 1993-cü il oktyabr ayının 23-də Ermənistan Respublikası tərəfindən rus hərbi birləşmələrinin köməkliyi işğal olunub. 4 oktyabr 2020-ci ildə Qarabağ döyüşlərində kənd erməni işğalından azad edilmişdir. Toponimikası Şükürbəyli Cəbrayıl rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənddir. Düzənlikdədir. Keçmiş adı Əyrili olmuşdur. Yaşayış məntaqəsi əvvəllər əyrili adlı sahədə salınmış, sonralar yerini dəyişmişdir. Yeni ərazidə kəndin əsasını qoymuş Şükürbəyin adı ilə adlandırılmışdır. Kəndin adı Cavanşir nəslindən olan Şükür bəyin adı ilə bağlıdır. Həmin nəsildən olan şükürbəylilər Füzuli rayonunda da Şükürbəyli kəndinin əsasını qoyublar. İqtisadiyyatı Əsas təsərrüfatı heyvandarlıq, əkinçilik idi. Cəbrayıl rayonunun ticarət, gübrə anbarları, tikinti, iaşə, təşkilatları bu kənddə yerləşirdi. Həmçinin bax Cəbrayıl rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Cəbrayıl Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=105493 |
Şükürbəyli (Füzuli) | Şükürbəyli — Azərbaycan Respublikasının Füzuli rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Toponimikası Kəndin keçmiş adı Əyrili olmuşdur. Yaşayış məntəqəsi əvvəllər Əyrili adlı sahədə salınmış, sonralar yerini dəyişmişdir. Yeni ərazidə kəndin əsasını qoymuş Şükürbəyin adı ilə adlandırılmışdır. Şükürbəyli Füzuli şəhərinin işğalından 5 gün sonra — 1993-cü il avqustun 28-də Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. İşğaldan sonra kənd 4 ay müddətində talan edilib. 1994-cü il yanvarın 4-dən 5-nə keçən gecə Azərbaycan ordusunun hücum əməliyyatı ilə Füzulinin işğaldan azad edilən yaşayış məntəqələrindən biri Şükürbəyli olub.Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Federasiyası Füzuli rayonunda "Bərpa və Vətənə Qayıdış Proqramı" çərçivəsində 1999–2001-ci illərdə rayonun bu kəndində dağılmış evləri bərpa etmiş və köçkün ailələrin geri qayıtması üçün şərait yaratmışdı. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Quruçay ilə Köndələnçay arasında, düzənlikdə yerləşir. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı — əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq olub. Ağamir Ağayev — Vətən müharibəsi şəhidi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=48334 |
Şükürbəyli bələdiyyəsi | Füzuli bələdiyyələri — Füzuli rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=351566 |
Şükürlü | Şükürlü (əvvəlki adı: Bozayran) — Azərbaycan Respublikasının Cəlilabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 6 may 1997-ci il tarixli, 293-IQ saylı Qərarı ilə Cəlilabad rayonunun Gülməmmədli kənd inzibati-ərazi vahidinin tərkibindəki Bozayran kəndi Şükürlü kəndi adlandırılmışdır. Toponimikası XIX əsrə aid mənbədə Bozayranlı formasında qeydə alınmışdır. Sovet hakimiyyəti illərində Böyük Bozayran və Balaca Bozayran kəndlərinə ayrılmışdı. Böyük Bozayran kəndi ləğv edildikdən sonra 1972-ci ildə Balaca Bozayran kəndi rəsmi olaraq Bozayran adlandırılmışdır. Etnotoponim olduğu güman edilir. Coğrafiyası və iqlimi Kənd düzənlikdə yerləşir. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 397 nəfər əhali yaşayır. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı — əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir. Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=109815 |
Şükürov | Şükürov — Azərbaycan soyadı. Adil Şükürov — Azərbaycanın sabiq futbolçusu, "Zirə" futbol klubunun baş məşqçisi. Ədalət Şükürov — Azərbaycanlı müğənni. Əvəz Şükürov — Kəlbəcər rayonu İcra hakimiyyətinin başçısı (1994–1995) Mahir Şükürov — "Neftçi" futbol klubunun oyunçusu. Şahlar Şükürov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı; Qarabağ müharibəsi şəhidi. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=546079 |
Şükürçü | Şükürçü — Azərbaycan Respublikasının İsmayıllı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Əhalisi 80 nəfərdir ki onunda 31 nəfəri kişi, 69 nəfəri qadındır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=111833 |
Şüləver | Şüləver — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinin Sarvan bələdiyyəsinin inzibati-ərazi vahidində kənd. Şüləver - Borçalı qəzasının mərkəzi olmuşdur. 1925-ci ildə adı dəyişdirilərək Şaumyan qoyulmuşdur. Gürcüstanda 2002-ci il əhali siyahıyaalmasının nəticələri Arxivləşdirilib 2009-03-06 at the Wayback Machine Gürcüstanda kənd əhalisinin statistik icmalı Arxivləşdirilib 2007-11-24 at the Wayback Machine Gürcüstanda ən iri kənd yaşayış məntəqələrinin siyahısı Arxivləşdirilib 2009-11-13 at the Wayback Machine Borçalı haqqında məlumatlar Arxivləşdirilib 2021-02-27 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=503916 |
Şümrüd bələdiyyəsi | Astara bələdiyyələri — Astara rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=115389 |
Şümşad | Şümşad (lat. Buxus) — bitkilər aləminin şümşadçiçəklilər dəstəsinin şümşadkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Şümşad cinsinə daxil olan nümayəndələr həmişəyaşıl kol, yaxud ağacdır. Gec böyüyür. Hündürlüyü 2–12 m, bəzən hətta 15 m olur. Latınca adı yunanca buxe - sıx, bərk sözündən götürülüb ki, bu da oduncağının sıx və möhkəm olmasına görədir. 3 böyük yayılma ərazisi var: Afrika - Ekvatorial Afrika dan cənubda və Madaqaskar adasındakı meşə və meşə-çöl sahəsi Mərkəzi Amerika - Meksikanın şimal hissəsi və Kubanın cənubuna tərəf olan tropik və subtropik zonalarda Avrasiya - Britaniya adalarından Cənubi Avropa, Kiçik və Ön Asiya, Zaqafqaziya, Çindən Yaponiya və Sumatra adalarına qədər olan ərazi.Azərbaycanda əsasən Lənkəran, Astara və Lerik rayonları ərazisində geniş yayılmışdır. Azərbaycanın dərman bitkiləri Kolxida şümşadı (Buxus colchica Pojark.) Hirkan həmişəyaşıl şümşadı (Buxus sempervirens subsp. hyrcana Takht.) Həmçinin bax Xırdayarpaq şümşad | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=101115 |
Şümşadkimilər | Şümşadkimilər (lat. Buxaceae) — bitkilər aləminin şümşadçiçəklilər dəstəsinə aid bitki fəsiləsi. Cins və növləri Buxus arborea Buxus citrifolia Buxus colchica Buxus nyasica Buxus obtusifolia Buxus vahlii Buxus microphylla Buxus sempervirensPachysandra Pachysandra procumbens Pachysandra terminalisSarcococca Sarcococca confusa Sarcococca hookerianaStyloceras Styloceras kunthianum Həmçinin bax Çin simmondiyası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=161518 |
Şümşadyarpaq akasiya | Şümşadyarpaq akasiya (lat. Acacia buxifolia) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin akasiya cinsinə aid bitki növü. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=152534 |
Şümşadyarpaq zirinc | Şümşadyarpaq zirinc (lat. Berberis microphylla) — bitkilər aləminin qaymaqçiçəklilər dəstəsinin zirinckimilər fəsiləsinin zirinc cinsinə aid bitki növü. Təbii yayılması Cənubi Amerikada, Argentina, Çili və Magellan boğazından Maldivə qədər yayılmışdır. Botaniki təsviri Hündürlüyü 3 m-ə çatan, həmişəyaşıl, qonur, tükcüklü zoğları olan yığcam koldur. Çoxsaylı zoğları və enli, şaxələnmiş çətiri olan iynəli koldur. Kök sistemi möhkəmdir, köçürülməni yaxşı keçirir. Yarpaqları sadə iri, qırmızımtıl-yaşıl, ellipsvari, yumurtavari formalı, ucu biz, kənarları xırdadişli bütöv olub, uzunluğu 5 sm-dəkdir. Yazda və yayda parlaq yaşıl, payızda qızılı-qırmızı və ya qırmızıdır. İynələrin uzunluğu 1,5 sm-dəkdir. Çiçəkləri sarı-narıncı, 1-2 ədəd yığılmış, uzunluğu 2,5 sm-dək olan çiçək saplaqlarında yerləşir. May ayında çiçəkləyir. Meyvələri uzunsov, qırmızı, parlaq olur, payızın əvvəlində yetişir, uzun muddət tökülmür, yeməlidir. Ekologiyası Torpağa tələbkar olmayan bitkidir, qumlu və quru torpaqda, yerlərdə yaxşı bitir. Azərbaycanda yayılması Mərkəzi Nəbatat Bağında və Mərdəkan Dendrarisində introduksiya edilmişdir. Alpinarilərdə istifadə edilir. Alp təpəciklərinin, miksborderlərin, rokarilərin salınmasında istifadə edilir. Bu növ yaxşı budandığı üçün kiçik tərtibatda istifadə edilir. Meyvələri yeməlidir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=159493 |
Şümşadçiçəklilər | Şümşadçiçəklilər (lat. Buxales) — bitkilər aləminə aid bitki dəstəsi. Fəsilə və cinsləri Şümşadçiçəklilər sırasına 2 fəsilə daxildir:: Buxaceae Dumort. nom. cons. (Didymelaceae Leandri də daxil olmaqla) Buxus L. – boxwood Pachysandra Michx. Didymelaceae Leandri Haptanthaceae C.Nelson | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=161519 |
Şürük | Şürük — Azərbaycan Respublikasının Lənkəran rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 26 iyul 1994-cü il tarixli, 868 saylı Qərarı ilə Lənkəran rayonunun Şürük kəndi Səpnəkəran kənd ərazi vahidindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Şürük kənd ərazi vahidi yaradılmışdır. Əhalisi 1302 nəfərdir. Tanınmış şəxsləri Soltanağa Bayramov — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı. İqtisadiyyatı Kənd əhalisi əsasən meyvəçiliklə məşğul olur. Kənd ərazisində hallabonq bağları salınmışdır. Kənddə Şürük kənd məscidi dini icması fəaliyyət göstərir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=39980 |
Şürük bələdiyyəsi | Lənkəran bələdiyyələri — Lənkəran rayonu ərazisindəki bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=114811 |
Şürəddin Məmmədli | Şurəddin Bahəddin oğlu Məmmədov (28 fevral 1956, Kolagir, Bolnisi rayonu) — azərbaycanlı alim, Gürcüstan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (2002); filologiya elmləri doktoru (2004); professor, ədəbiyyatşünas alim, jurnalist, şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvü, Gürcüstan Yazıçılar Birliyi Azərbaycanlı Yazarlar Qrupunun üzvü, Gürcüstan Jurnalistlər Federasiyasının üzvü. 1973–cü ildə daxil olduğu A. S. Puşkin adına Tbilisi Dövlət Pedaqoji İnstitutunun(ka) Azərbaycan bölməsində Filologiya fakültəsini 1978–ci ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Elmlər namizədi: Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami Ədəbiyyat İnstitutu; Mövzu: "19-cu Yüzil Gürcü Mətbuatında Azərbaycan Ədəbiyyatı Məsələləri"; 1988 Elmlər doktoru: Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Ədəbiyyat İnstitutu; Mövzu: "Borçalı Ədəbi Mühiti (1920-ci ilinə qədər)"; 2004 İş fəaliyyəti Tərcüməçi: Gürcüstan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsi 1978–1984 Müxbir, şöbə müdiri: "Gürcüstan" ("Sovet Gürcüstanı") qəzeti 1984–2006 Gürcüstan təmsilçisi: "Azərbaycan" (Bakı) qəzeti 1994–1997 Ortaq (Association) Professor (Dosent): Tbilisi Humanitar Universiteti 1999–2004; Sertifikat: Cavaxişvili Tbilisi Dövlət Universiteti 2004 Tam (Full) Professor: Tbilisi Dövlət Universiteti Kvemo-Kartli Filialı 2004–2006; Tbilisi Dövlət Pedaqoji Universiteti (Marneuli) 2005–2006; Kafkas Üniversitesi (Türkiyə) 2007–2010; Heydər Əliyev Gürcüstan Azərbaycan Tədris Universiteti 2010; Ardahan Üniversitesi (Türkiyə) 2010–2011... Akademik üzvlüyü Gürcüstan Milli Akademiyası həqiqi üzvü, akademik, 2002-ci il. Bilim Kurulu üyesi (Elmi Şura üzvü) – TuranSAM, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi uluslar arası hakemli dergisi, Konya / Türkiyə 2009–2011 Mükafatları "Qızıl Kitab": Elmi fəaliyyətindəki uğurlarına görə 2004 "Borçalı": Gürcüstan azərbaycanlılarının ədəbiyyatının, tarixinin tədqiqindəki xidmətlərinə görə 2004 a- Monoqrafiyaları 2000 * Borçalı Ədəbi Mühiti: Qaynaqları, Təşəkkülü, İnkişafı – Elm; 224 s. / Bakı 2002 * Ədəbi Borçalı: Bədii Ədəbiyyatda Borçalı Mövzusu – Borçalı; 96 s. / Bakı 2003 * Azərbaycan Ədəbiyyatının Borçalı Qolu (1920-ci ilə qədər) – Kolori; 272 s. / Tbilisib- Elmi-publisistik-ədəbi kitabları 1991 * Paralanmış Borçalı vəya 1918-ci il Ermənistan–Gürcüstan Müharibəsinin Acı Nəticəsi. – Azərnəşr, 66 s. / Bakı 1995 * Paralanmış Borçalı. – Azərnəşr, 56 s. / Bakı 1997 * Gürcüstanın Xalq Artisti İbrahim İsfahanlı. – Ziya, 104 s. / Tbilisi 1997 * Alın Yazımız (Gürcüstan azərbaycanlılarının tarixi, mədəniyyəti). – Samşoblo, 104 s. / Tbilisi 1998 * Səhnə Ülfətimizdən. – Qarapapaq, 40 s. / Tbilisi 1998 * Borçalıda Sular Axar… (şeirlər) – Kolori, 64 s. / Tbilisi 2004 * Borçalı–Ahıska–Kars Ortaq Ədəbi Arealı. – Kolori, 64 s. / Tbilisi 2005 * Borçalı Aşıqları. – (ortaqlı müəllif), Nurlan, 364 s. / Bakı 2006 * Gürcüstan Azərbaycanlıları (statistik-bilgi kitabı). – Kolori, 112 s. /Tbilisi 2001 * Şair Zabit Kimdir? – Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Xəbərləri, sayı 1–2, s. 87–92, Elm / Bakı 2001 * Borçalı Ədəbi Mühiti: Qaynaqları, İnkişafı. – Azərbaycan Araşdırmaları Jurnalı, Xəzər Universitəsi, il 4, sayı 3–4, s. 47–73 / Bakı 2002 * Azərbaycan Klassik Ədəbiyyatının Tiflis Nüsxələri. – Struktur-Semiotik Araşdırmalar, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, sayı 2, s. 11–18 / Bakı 2008 * 12. Yüzyıl Gürcü Şairi Şota Rustaveli ve Nevruz. – (ortaqlı müəllif), Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kafkas Üniversitesi, Sayı 1, s. 163–166 / Kars 2008 * Kars İslam Şurası'nın İlk Reisi Borçalılı Kepenekçi Emin Ağa – (ortaqlı müəllif), Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kafkas Üniversitesi, Sayı 2, s. 165–180 / Kars 2009 * Aşık Şenlik Baba ve Borçalı. – TuranSAM, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi, Yıl 1, Sayı 1, s. 27–36 / Konya 2009 * Gürcistan'da Aşıklık Geleneğinin Birincilleri. – TuranSAM, Yıl 1, Sayı 3, s. 66–73 / Konya 2009 * Ziya Borçalı və Onun Cönk-Beyazı. – (ortaqlı müəllif), TuranSAM, Yıl 1, Sayı 4, s. 63–71 / Konya 2010 * Azerbaycan Şiirinde Nevruz. – TuranSAM, Yıl 2, Sayı 5, s. 5–15 / Konya 2000 * Borçalı Ədəbi Mühitində Dramaturgiya. – Azərbaycan–Avropa Ədəbi-Mədəni Əlaqələri Mərkəzi, Konfrans materialları, Tədqiqlər, s. 3–9 / Bakı 2005 * Borçalı Halk Şiirinde Milli Mücadele. – 1. Uluslar arası Halk Kültürü Sempozyumu / Erzurum 2007 * Sivas Terekemelerinin Ata Yurdu Borçalı Osmanlılar Yönetiminde. – Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu / Sivas 2008 * Gürcistan Türklerinin Kars'a ve Türkiye'nin Diğer Bölgelerine Göç Hereketleri. – (ortaqlı müəllif), 2. Uluslar arası Kafkasya Tarih Sempozyumu / Kars 2008 * Gürcistan Azeri Türkleri Ağzının Özelliklerine Dair. – 6. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı / Ankara 2009 * 18. Yüzyıl Gürcü Yazarı S.-S. Orbeliani'nin Seyahatnamesinde İstanbul. – (ortaqlı müəllif), 7. Uluslar Arası Türk Kültürü Kongresi / Ankara 2010 * Leyli–Məcnun Süjeti Gürcü Ədəbiyyatında (Arxetip Konsepsiyası Baxımından). – Müqayisəli Ədəbiyyat və Mədəniyyət: Mədəniyyətlərdə və Ədəbiyyatlarda Arxetiplər Beynəlxalq Konfransı / Bakıe- Elmi-ədəbi-populyar jurnallarda və məcmuələrdə araşdırma məqalələri Azərbaycanda yayımlanan "Azərbaycan", "Ulduz", "Qobustan", "Prometey", "Çıraq", "Borçalı" vb, Gürcüstanda yayımlanan "Droşa" (Bayraq), "Qarapapaqlar", "Dədə Qorqud" vb, "Dan Ulduzu", "Çənlibel", "Ədəbi Gürcüstan" vb, Türkiyədə yayımlanan "Turansam", "Pirosmani", "Azerbaycan Kültür Dergisi", "Bizim Ahıska" vb jurnallarda və məcmuələrdə – toplam 47 məqalə.f- Elektron elmi jurnallarda və Web səhifələrində araşdırma məqalələri – 13 məqalə Qeyd: "Gürcüstan" ("Sovet Gürcüstanı") qəzetində də məqalələri dərc edilmişdir – toplam 300-dən çox məqalə. Xarici keçidlər "Borçalıda tarixi məzarlıq məhv olmaqdadır" (az.). lent.az. 2014-05-03. 2016-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-26. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=179140 |
Şürənab (Əhər) | Şürənab (fars. شوره ناب) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 77 nəfər yaşayır (17 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=681030 |
Şütür | Şütür — Azərbaycanın erkən şəhərlərindən biri. Goranboy bölgəsində yerləşirdi. Qədim mənbələrdən məlum olur ki, Şütür V – VI əsrlərdə şəhər kimi mövcud olmuş və müxtəlif vaxtlarda Şatar, Şatal, Şətəl kimi adlanmışdır. 1231-ci ildə monqollar Gəncəyə, Beyləqana və Şəmkirə basqın edərkən, Şütür şəhərini yerlə yeksan etmişlər. Şütür şəhərinin əsrlər boyu mövcud olduğu ərazi indi "qala yeri", yaxınlıqdakı kənd isə "sevinc, şənlik, səadət" mənasında Şadlı adlanır. Vaxtilə çox inkişaf etmiş bu şəhər qədim Gəncə və Bərdə şəhərləri arasındakı karvan yolunun üstündə yerləşirdi. Alban salnaməçisi Musa Kalankatlı özünün "Albaniya tarixi" kitabında qeyd etmişdir ki, Şatal Şəki, Şamaxı, Şabran və Şəmkirlə eyni səviyyədə idi. Şütür şəhəri qədim mənbələrdə Xanagahi-Şütür də adlanırdı. Bu da Şütür xanagahı deməkdir. Araz sahilindən Gəncəyə kimi olan 34 fərsənglik yol Xaar, Qark, Lənbəran, Bazarcıq, Bərdə, Cuqbuq, Dih-Isfahan, Xanəgah-Şütür kimi ticarət mərkəzləri və yaşayış məskənlərindən keçirdi. Daha sonra bu yol Şəmkür, Yurd-Şadakban, Ağstafa, Yam və s. yerlərdən keçib, Tiflisə çatırdı. Yolun bu hissəsinin uzunluğu 20 fərsəng, ümumi Qarabağ yolunun uzunluğu isə 45 fərsəng idi. Xarici keçidlər Azərbaycanda qədim şəhərin qalıqları aşkarlandı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=99515 |
Şütür nahiyəsi | Şütür nahiyəsi — Gəncə-Qarabağ əyalətinin bölgələrindən biri. Osmanlı inzibati vahidlərindən biri Şütür nahiyəsi 17 kəndi 1 cammaatdan ibarət idi «Gəncə-Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri» [1] Arxivləşdirilib 2015-12-08 at the Wayback Machine Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=505273 |
Şütürək Maxurin | Şütürək Maxurin (fars. شترکماخورین) iranın Qəzvin ostanının Əlburz şəhristanının Məhəmmədiyə bəxşinin ərazisinə daxil olan kənd. 2016-cı ilin məlumatına görə kənddə 1,578 nəfər yaşayır (493 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=618896 |
Şüur | Şüur — psixika kimi beynin funksiyasıdır. Obyekt aləmin insana xas inikasıdır. Şüur obyektiv aləmin beyində ideal inikasıdır. Şüurun fərdi və ictimai formaları vardır. Fərdi şüur – bir insana xas olan ideyalar, baxışlar sistemidir. İctimai şüur isə müəyyən insan qrupuna xas olan ideyalar, baxışlar sistemidir. Şüurun xüsusiyyətləri psixi proseslər, fərqləndirmə, mənlik şüuru məqsədin olması və ictimai-tarixi xarakter daşımasıdır. Şüur, onun mənşəyi, mahiyyəti və gerçəkliyə münasibəti məsələsi filosofları qədimdən düşündürən problemlərdən olmuşdur. İnsanın dünyada yerini və rolunu, onun ətraf aləmlə qarşılıqlı təsirinin spesifikasını açmaq üçün, şüurun təbiətini və mahiyyətini aydınlaşdırmaq lazımdır. Şüur problemi çox mürəkkəb olub, yalnız fəlsəfi tədqiqatın deyil, habelə bir sıra humanitar və təbiətşünaslıq elmlərinin, o cümlədən müasir dövrdə sosiologiyanın, psixologiyanın, kibernetikanın, informatikanın və s. elmlərin tədqiqat predmetinə çevrilmişdir. Bu elmlər çərçivəsində şüurun ayrı-ayrı aspektlərinin təhlili, onun şərhində müəyyən bir fəlsəfi [[dünyagörüşü] mövqeyinə əsaslanır. Qədim materialistlərin (Demokrit, Epikür, Lukretsi Kar və b.) nəzərincə, şüur insan bədənindən asılı olub, insana anadan olması ilə şüur da meydana gəlir və insan öldükdən sonra o da yoxa çıxır. Bədənsiz şüur (ruh) heç nədir. Obyektiv və subyektiv idealizmin nümayəndələri (Platon, Berkli, Hegel, Fixte, Şellinq və b.) isə şüuru (ruhu) maddi gerçəkliyin əsasına qoymuş, onu materiyaya nisbətən müəyyən edici və ilkin substansiya hesab etmişlər. Yeni dövr filosoflarından olan Rene Dekarta görə, şüur, təfəkkür, «fikirləşən substansiyanın fəaliyyətidir», müstəqil mövcuddur, bədəndən maddi olandan asılı deyildir. Materiya da «fikirləşən» substansiyadan asılı deyildir. XVIII əsr materialistləri (Spinoza, Didro və b.) isə şüuru materiyanın atributu, onun bütün təzahür formaları və növlərinə xas olan əbədi xassəsi hesab etmişlər. Fəlsəfi fikir tarixində şüurun mahiyyəti, onun varlığa, materiyaya münasibəti ətrafında fəlsəfi aspektdə aparılan prinsipial mübahisələrdə həlli böyük çətinlik törədən məsələ şüurun mənşəyi məsələsi olmuşdur. Ruhun, şüurun birinciliyini qəbul edən idealizm, maddi və mənəvinin paralel mövcudluğunu fərz edən dualizm, sözsüz ki, belə bir çətinliklə qarşılaşmırdı. Hər bir materialist isə materiya məsələsinə yaxınlaşarkən "öz-özünün səbəbidir" prinsipini pozmadan duyğu və şüur xassələrinə malik materiyanın mövcudluğunu izah etmək kimi çətin və mürəkkəb bir məsələni həll etməli olurdu. Qeyd etmək lazımdır ki, müasir fəlsəfə bir çox problemlərə mütləq səhih, və yaxud həqiqətə yaxın cavab verirsə (məsələn, təbiət, cəmiyyət, insan, tarix, varlıq, idrak problemləri), şüur problemi – yaranma mexanizmi, daxili mahiyyəti, materiyaya təsiri –hələ də tam aydınlaşdırılmamışdır. Hal-hazırda fəlsəfə yalnız aşağıdakı müddəaları yəqinliklə təsdiq edir: Şüur mövcuddur;O, xüsusi, ideal təbiətə (mahiyyətə) malikdir – bu müddəanı həm idealistlər, həm də materialistlər qəbul edir, lakin materialistlər şüurun materiyadan törəmə olduğunu bildirirlər. Şüurun mənşəyi Fəlsəfədə əsas müzakirə olunan məsələlərdən biri də şüurun mənşəyi problemidir. Şüurun mənşəyi haqqında fikirləri üç qrupa bölmək olar: Şüur kosmik (və yaxud ilahi) mənşəlidir; Şüur bütün canlı orqanizmlərə xasdır (“bioloji” nöqteyi-nəzər); Şüur istisnasız olaraq insani xassədir (“insani” nöqteyi-nəzər).Kosmik (İlahi) nöqteyi-nəzərə görə, şüur öz-özlüyündə mövcud olub, onun daşıyıcısı olan materiyadan – canlılardan, insandan asılı deyil. Şüur birbaşa öz mahiyyətinə görə vahid, bütöv olan Kosmosdan (Allah zakasından) “gəlir”. “Dünya şüurunun” hissəcikləri canlı orqanizmlər və insan şüru şəklində təbiətə səpələnmişdir. “Bioloji” nöqteyi-nəzərə görə şüur bütün canlı orqanizmlərə xasdır. Bu nöqteyi-nəzər tərəfdarları öz mövqelərini aşağıdakı müddəalarla əsaslandırırlar: Heyvanların həyatı spontan(özbaşına) baş vermir, onların şüuruna tabedir və mənaya malikdir; İnstinktlər təkcə anadangəlmə deyil, sonradan da qazanıla bilər; Canlılar həyatları boyu təcrübə toplayır və onlardan bacarıqla istifadə edirlər; Heyvanların (xüsusilə aliləri) bəzi hərəkətləri mürəkkəbdir (məs, ov etmə) və şüurun “işləməsini” tələb edir.“İnsani” nöqteyi-nəzərə görə şüur – istisnasız olaraq insan beyninin məhsuludur və yalnız insana məxsusdur, heyvanlar isə yalnız instinktə malikdir. Fəlsəfədə şüur probleminə bir neçə yanaşma mövcuddur. Onlardan dörd əsas olanı aşağıdakı kimi göstərmək olar: 1. Solipsizm 2. Obyektiv idealizm; 3. Mötədil materializm; 4. Fizikalizm. Burada 1 və 2 - idealist yanaşma, 3 və 4 - materialist yanaşmadır. Solipsizm: Şüurun mahiyyətinə ifrat idealist yanaşma olub, fərdin şüurunu yeganə səhih gerçəklik, maddi dünyanı isə onun törəməsi hesab edir (Berkli, Yum, Fixte və s.). Obyektiv idealizm: Həm şüurun, həm də materiyanın varlığını qəbul edir, lakin burada birincilik şüura verilir, fərdin şüur “dünya şüurunun” bir hissəsidir. Mötədil materializm: şüur materiyanın xüsusi xassəsidir, yüksək inkişaf etmiş materiyanın (yəni, insan beyninin) öz-özünü əks etdirmə qabiliyyətidir. Fizikalizm: şüurun mahiyyətinə ifrat materialist yanaşma olub, şüurun müstəqil substansiya olduğunu inkar edir. Şüur materiyanın törəməsidir və yalnız fizika və digər təbiət elmlərinin köməyi ilə izah edilə bilər. Şüur probleminə fizikalist yanaşma çoxsaylı təbii-elmi biliklərə əsaslanır, onlardan bəziləri aşağıdakılardır: İnsanın baş beyni gerçəkdən təbiətin mürəkkəb “mexanizmi”, materiyanın ali təşkil səviyyəsidir; Konkret insan şüuru beynsiz mövcud ola bilməz, insan beyni isə bioloji orqanizmdir; Bəşəriyyət süni intellekt yaratmaq imkanı qazanır, onun da daşıyıcısı maşın (kompüter) – maddi obyektdir; İnsan orqanizminə medikamentoz təsirlər insan şüurunda əks edir (məsələn, psixotrop maddələrin qəbulu);Fizikalizm geniş yayılmışdır və onun bir neçə istiqaməti (nepozitivizm çərçivəsində) mövcuddur: · “Eyniyyət nəzəriyyəsi” (D.Armstronq, C.Smart) – ruhi prosesləri digər cismani proseslərlə eyniləşdirir – qan dövranı, tənəffüs, beyin prosesləri; · “Eliminasiya” nəzəriyyəsi (F.Feyerbend) – “ruh”, “mənəvi” anlayışlarının köhnəlmiş və qeyri-elmi olduğunu isbat etməyə çalışır; · Vulqar materialistlərin nəzəriyyəsi (K.Foxt) – iddia edirlər ki, qaraciyər öd ifraz etdiyi kimi, beyin də fikir ifraz edir. Marksist fəlsəfədə şürun mahiyyəti haqqında materialist yanaşma geniş yayılmışdır. Bu daha çox inikas nəzəriyyəsi adı ilə tanınır. Bu nəzəriyyənin mahiyyəti odur ki, şüur yüksək inkişaf etmiş materiyanın materiyanı inikas edirmə xassəsidir. İnikas nəzəriyyəsinin əsas anlayışları aşağıdakılardır: · Qıcıqlandırma; · Psixi inikas; · İnikasın şüurlu forması. Ümumiyyətlə materiyaya inkas etdirmə xüsusiyyəti xasdır. İnikas – maddi obyektlərin digər maddi obyektlərlə qarşılıqlı təsirdə olmaları nəticəsində özündə onların izini buraxamaq qabiliyyətidir. İnkasa çoxsaylı misallar göstərmək olar: Bədəndə cızıqlar, insanın qruntda izi, qruntun insan ayaqqabısında izi, bir əşyanın digər əşya ilə toqquşması nəticəsində əmələ gəlmiş izlər və s. İnikasın elementar formaları aşağıdakılardır: · Mexaniki; Lakin inikasın əsas forması bioloji inikasdır. Onun əsas spesifikası odur ki, o yalnız canlı orqanizmlərə xasdır. Onun köməyi ilə canlılar həm canlı, həm də cansız obyektləri inikas etdirir. Bioloji inikasın əsas formaları: · Psixi inikas. Qıcıq – bioloji inikasın sadə forması olub, canlı orqanizmlərin (hətta bitkilərin) ətraf dünyanın (canlı və cansız) predmet və hadisələrinə reaksiyasıdır. Məsələn, bitki yarpaqlarını istidən quruması, yağışdan formalarını dəyişməsi, günəbaxanın Günəşə tərəf dönməsi və s. Hisslik – bioloji inikasın daha ali forması – canlı orqanizmlərin ətraf dünyanı duyğular vasitəsilə inikas etdirməsi. Psixi inikas – duyğuların düşünülməsi, sistemləşdirilməsi, canlı orqanizmlərin ətraf mühitə uyğunlaşmaq məqsədilə davranışlarını modelləşdirmək qabiliyyəti. Şüur – bioloji inikasın ən ali forması. İnsana, qismən də ali heyvanlara xas xüsusiyyət. Şüur ətraf dünyanın daha tam inikası və düşünülməsidir, mücərrədləşdirmə və refleksiya qabiliyyətidir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=271827 |
Şüuraltı | Şüuraltı və ya təhtəlşüur (ing. subconscious) — şüurda birbaşa əks olunmadan və birbaşa şüurlu idarəetmə ilə yanaşı baş verən psixi prosesləri ifadə edən termin. Termin elmə 1889-cu ildə Pyer Jane tərəfindən fəlsəfi dissertasiyada daxil edilmişdir. "Şüuraltı" termini avstriyalı psixiatr Ziqmund Freydin psixoanalizin yaradılması ilə bağlı ilk işində istifadə edilmişdir, lakin sonda "şüursuzluq" (ing. the unconscious) termini ilə əvəz edilmiş, onun tərəfindən əsasən basdırılmış, sıxışdırılmış məzmun sahəsini təyin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Freydin davamçıları, məsələn Jak Lakan, zehni həyatı təsvir edərkən “yuxarıda/aşağıda” olan təsvirləri tamamilə tərk etdilər. O, ayrıca “şüursuz” anlayışı kimi meydana çıxmışdır (ing. nonconscious ), şüursuzluğun şərti sinonimini ifadə edir, lakin şüur tərəfindən idarə olunmayan avtomatik (o cümlədən refleks ) hərəkətləri xarakterizə edir ( I.Pavlov, D.Uznadze ). Karl Qustav Yunqun “İnsan və onun simvolları” kitabının birinci fəsli yanlış olaraq rus dilinə “Şüuraltı məsələsinə dair” kimi tərcümə olunub, buna görə də rusdilli mühitdə belə bir fikir formalaşıb ki, “Karl Qustav Yunq” yenidən şüuraltı termininə müraciət etdi” . "Şüuraltı" termini əvvəllər koqnitiv psixologiyada beynin avtomatik düşüncələri qeyd etdiyi "sürətli yaddaş" sahəsinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir. Bu zaman beyin təkrar-təkrar çox vaxt sərf etmir, yavaş-yavaş bu düşüncəni düşünərək, “sürətli” yaddaşa yazılan əvvəlki alqoritm əsasında dərhal qərar verir . | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=815251 |
Şüursuzluq | Şüursuzluq — subyektin şüurunun əhatə dairəsinə daxil olmayan, yəni bununla münasibətdə şüurun nəzarəti olmayan psixi proseslərin və hadisələrin məcmusu.Şüursuzluq həm də zehni təmsillərə xas xüsusiyyətdir. Karl Qustav Yunqa görə, hər hansı bir fenomen bu və ya digər dərəcədə şüursuzlaşa bilər. "Şüursuz" termini fəlsəfə, psixologiya, psixoanaliz, psixiatriya, psixofiziolgiya, hüquq elmləri, incəsənət tarixi və digər elmlərdə istifadə olunur. Psixologiyada adətən şüursuz şüurun əleyhinədir, lakin psixoanaliz çərçivəsində şüursuz (İd) və şüur müxtəlif səviyyəli anlayışlar hesab olunur. Əlavə ədəbiyyat Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=785257 |
Şüvəlan | Şüvəlan — Azərbaycan Respublikasının Xəzər rayonunun inzibati ərazi vahidində qəsəbə. Şüvəlan Bakının ənənəvi 32 kəndindən və Xəzər rayonunun 11 inzibati ərazi bölgüsündən biri. Şüvəlan” sözü buranın coğrafi şəraiti ilə əlaqədar olaraq yaranıb. Farsca "şiv” sözünün mənası eniş, "lan” isə məkan deməkdir. Mədəniyyəti Qəsəbədə 7 orta ümumtəhsil məktəb fəalliyyət göstərir. Heydər Əliyev fondunun dəstəyi ilə Şüvəlanda yerləşən bir çox məktəblər yenidən qurulmuşdur. Şüvəlanda dəniz kənarı çimərliklər üçün olduqca əlverişlidir. Dəniz kənarına yaxın yerlərdə uşaqlar üçün yay düşərgələri də fəaliyyət göstərir. Bu düşərgələrdən biri də Çingiz Mustafayev adına düşərgədir. Eyni zamanda qəsəbədə yenicə açılmış Mədəniyyət sarayında uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş dərnəklər var. 28 500 nəfərdən çoxdur. İqtisadiyyat Şüvəlan iş yerlərinin çox hissəsini ticarət obyektləri təşkil edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=54687 |
Şüvəlan FK | Şüvəlan FK — Azərbaycanın Bakı şəhərinin Şüvəlan qəsəbəsini təmsil edən peşəkar futbol klubu. AMMK (1996-2005) Olimpik (2005-2009) Olimpik-Şüvəlan (2009-2010) AZAL (2010 -2017) Şüvəlan FK (2017-) "Olimpik-Şüvəlan" futbol klubu adı ilə 1996-cı ildə yaradılıb. 2009-2010-cu il mövsümündən etibarən klubun adı "Olimpik-Şüvəlan" adına dəyişdirilib.. 2010/11 mövsümündən isə futbol klubu AZAL adlandırılıb. Komanda 3 may 2017-ci ildə fəaliyyətini dayandırsa da 3 gündən sonra yenidən fəaliyyətini bərpa etdi. Komanda Birinci Divizyonda yeni adla -"Şüvəlan" adı altında çıxış edir. Azərbaycan Premyer Liqası: Gümüş medal - 2007/2008 Azərbaycan Birinci Liqası Birinci yer - 2004/2005 Premyer-liqada və kubokda çıxışı Avropa kuboklarında iştirakı Baş məşqçiləri Şakir Qəribov (iyun 2004 - may 2005) – 16 oyun Stepan Çordaş (iyun 2005 – avqust 2005) – 3 oyun Camaləddin Əliyev – baş məşqçi əvəzi (2005 avqust) – 4 oyun Peter Kurçubiç (2005 avqust – 2006 may) – 23 oyun Əsgər Abdullayev (2006 iyun – 2009 noyabr) – 105 oyun Nazim Süleymanov (2009 noyabr – 2011 iyun) – 64 oyun Elxan Abdullayev (2011 iyun - oktyabr) Rafiq Mirzəyev (2011 oktyabr-2012 aprel) Vaqif Sadıqov (2012 aprel-2014 mart) Tərlan Əhmədov (2014 mart) Beynəlxalq Futbol Tarixi və Statistikaları Federasiyasının reytinq cədvəlində 2015-ci il 7 Avqust tarixində açıqlanan klublarının dünya reytinqində 2.825 xal ilə Azərbaycan klubları arasında 7-ci, dünyada isə 350-ci pillədə başa vurmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=71077 |
Şüvəlan bağları | Şüvəlan bağları- Şüvəlan tarixən qalalıların bağ yerləri olmuşdur. Yay fəslində kənd əhalisi bura köçər, dincələr, meyvə yığar doşab bişirər, sirkə tutardılar, mürəbbə hazırlayardılar. Arxeoloji və yazılı ədəbiyyat materialları Şüvəlanda hələ tunc dövründən yaşayış olduğunu sübut edir. 60-cı illərin əvvəllərində Şüvəlan yaxınlığında Bəndüstü adlanan yerdə arxeoloji qzıntı işləri zamanı qara, boz və qırmızı rıngli saxsı qırıntıları, daş alətlər, ocaq, kül, heyvan sümükləri, həmçinin divar qalıqları aşkar edilimşdir. Divar qalıqlarının üzərində müxtəlif insan və heyvan təsvirləri, ov səhnələırini xatırladan döymə və sızma üsulu ilə işlənmiş digər cizgilər çəkilmişdir. Həmin tapıntılar e.ə. I minilliyin əvvəllərində burada yaşayanların əkinçilik, heyvandarlıq, toxuculuq və s. sənət sahələri ilə məşğul olduğunu söyləməyə əsas verir. Minilliklər boyu Şüvəlanda həyat kəsilməmiş, camaat əkin-biçinlə, bağçılıqla, heyvandarlıqla və s. güzəran keçirmişlər. Səyahətçi, İ.Lerixs yazırdı ki, XIII əsrin birinci yarısında Abşeronun Şüvəlan kəndində xeyli miqdarda pambıq əkilir. L.Lerixs öz səyahətnaməsində Şüvəlanda becərilən zəfəran haqqında da xüsusi olaraq qeyd etmişdir. Şüvəlanda bağçılıq daha çox inkişaf etmişdir.Bağlıq sahələrin çoxluğu, həm də burada becərilən meyvələrinin keyfiyyətinin yüksək olması ilə səciyyələnirdi. Şüvələn bağlarıorta əsrlərə aiddir. Bakı tarixinə dair orta əsr sənədləri adlı kitabın 18 nömrəli sənədində (Əbu-Səid Əbül-Xeyir məqbərəinə aid sənəd) də göstərilir ki, Şibani əkinçili, oradakı neft quyusu ilə birlikdə Şüvəlandakı beş üzüm bağı sahəsi və meçə yeri, həmçinin Bilgəhdəki üzüm bağı Əbu-Səid Əbülxeyir məqbərəsinə vəqf olunur. Həmin vəqfnamə hicri 896-cı il (miladi 1491-ci il) Şirvanşah Əmir Xəlilüllahın oğlu Fərruxyəsar tərəfindən verilmiş və Çah Sultant Hüseynin hakimiyyətinin beçinci ili (1699-cu il) təzələnmişdir.1891-ci ildə nəşr olunan "Bakı və onun ətraf yerləri" adlı rus dilində olan kitabda Ləş və Şüvəlan sahələri bağçılıq və üzümçülükdə yarımadada öncül yer tutur. Burada elə üzüm bağları var ki, 30-40 xalvar, yaxud 750-1000 pud üzüm verə bilir. Bağda üzüm doşabı Bağlarda əsas üzüm olduğu üçün əksər ailələrdə üzüm doşabı hazırlanır. Üzüm doşabı bişirmək üçün dəymiş üzümü sıxıb şirəsi çıxarılır. Şirəni keçi qılından toxunan torbaşirə dən süzür. Xəşxuna, Qələdibi adlanan yerlərdən gətirilən şirinhal gildən (şirəxək) azca əlavə edərək mis tava və tiyanlarda bişirərdilər. Doşab köpük etsin deyə, bişirməmişdən əvvəl üstünə bi-iki ədəd yumurta da çalıb vurulur. Bir-iki buğum qaynadıldıqdan sonra yənu sürəyə düşdükdə doşabı ocaqdan düşürürlər. Doşaba müəyyən qədər un, ədvə əlavə edib küşləxari də (zincirfərəc) bişirirlər. Xarici keçidlər Süvəlan Park Ticarət Mərkəzi Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=558060 |
Şüvəlan burnu | Şüvəlan burnu — Abşeron yarımadasının şimal-şərqində, Abşeron körfəzi sahilində yerləşir. İnzibati cəhətdən Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Şüvəlan qəsəbəsi ərazisinə daxildir. Ərazisində Şüvəlan mayakı yerləşir. Həmçinin bax Gürgan burnu Hövsan burnu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=564263 |
Şüvəlan bələdiyyəsi | Bakı bələdiyyələri — Bakı şəhərinin ərazisində yerləşən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. Hal-hazırda Bakıda 53 bələdiyyə var. Binəqədi rayonu Xətai rayonu Xəzər rayonu Qaradağ rayonu Nərimanov rayonu Nəsimi rayonu Nizami rayonu Pirallahı rayonu Sabunçu rayonu Səbail rayonu Suraxanı rayonu Yasamal rayonu "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=114643 |
Şüvəlan mayakı | Şüvəlan mayakı — Abşeron arxipelaqında gəmilərə yol göstərmək məqsədi ilə sahil yaxınlığında inşa olunan hündür mərtəbəli tikili. Poçt markası üzərində 2013-cü ilin may ayında Bakı şəhərində Azərbaycan Respublikası Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin "Azərmarka" şirkəti tərəfindən Abşeron arxipelaqının mayaklarına həsr olunmuş 5 ədəd poçt markası təqdim edilmişdir. Qiyməti 50 qəpik olan həmin markalardan biri Şüvəlan mayakına həsr olunmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=318128 |
Şüvərən | Şüvərən (lat. Sisymbrium) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Azərbaycanda yabanı halda 8 növü yayılmışdır. Bir ikiillik ot bitkiləridir. Lələkvari yarılmış yarpaqları var. Sarı rəngli çiçəkləri salxımvari çiçəkqruplarına yerləşir. Meyvəsi uzun – silindr formada buynuzmeyvədən ibarətdir. Toxumları uzunsovdur. Şüvərənin növləri bir-birindən əsasən çiçəklərinin quruluşuna görə fərqlənir. Tibbdə istifadəsi Tibbdə aşağıda göstərilən 3 növündən istifadə olunur: dərman şüvərəni – Sisymbrium officinale, qınabənzər şüvərən – Sisymbrium rucinatum lezeliya şüvərəni – Sisymbrium loeselii.Dərman məqsədilə daha çox şüvərənin toxumlarından istifadə edilir. Toxumlarında tioqlikozidlər müəyyən edilmişdir ki, bunlar da selikli qişaya qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Bundan başqa toxumlarında 26–30% yarımquruyan xassəli piyli yağ da vardır. Lizeliya və qınabənzər şüvərənin toxumları farmakoloji tədqiqatdan keçirilmiş və onların təsirinin müvafiqliyi müəyən edilmişdir. Hər iki şüvərənin toxumlarından hazırlanan preparatların yüngül işlətmə təsiri göstərdiyi bir daha sübut edilmişdir. Xalq təbabətində qınabənzər şüvərənin toxumlarından çay dəmlənib qəbizlikdə işlətmə, həzm prosesini yaxşılaşdırma və qurdqovucu dərman kimi işlədilir. Naxçıvanda şüvərən toxumlarından dəmlənmiş çayı malyariya xəstəliyində içirlər. Şüvərənin yerüstü hissəsindən alınmış təzə şirə dəri yaralarında, xüsusən tropik yaraların müalicəsində işlədilir. Toxumlarından hazırlanmış təpitmə qarayaraya qarşı istifadə edilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=143068 |
Şüyüd | Şüyüd (lat. Anethum) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Botaniki xarakteristikası Birillik ot bitkisi olub, hündürlüyü 40–120 sm-ə bərabərdir. Əsas kökü incə, zərif, budaqlanandır. Gövdəsi düzqalxan və ya azacıq əyilmiş, budaqlanan, dairəvi, uzunsov açıq-yaşıl və yaşıl, mil-mil, incə mumabənzər qatlıdır. Yarpaqları növbəli, üçüncülü-dördüncülü lələkşəkilli olub, uzunluğu 30 sm, eni 4–25 sm-dir. Aşağı yarpaqlarının uzunluğu 4–12 sm, saplaqlı, orta və yuxarı yarpaqları qısa saplaqlı və oturaqdır. Hamaşçiçəkləri mürəkkəb, çoxşüalı çətirinin diametri 7–30 sm-dir. Çiçəkləri kiçik, ikicinsli, beşüzvlü, sarı ləçəkli, dar olub, zirvəsi bükülü vəziyyətdədir. Meyvələri sallaq, asılı vəziyyətdə, ellips və ya enli ellipsşəkilli, uzunluğu 3–7 mm, eni 1,5–4 mm, sarımtıl-qəhvəyidir. Bitkinin yerüstü hissəsi aromatlı, efir iyli, şirintəhər-ədviyyəli dadlıdır. İyun-avqust ayında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında isə meyvələri yetişir. Xammal meyvə yetişən dövrdə mərkəzi çətirinin toplanılması ilə başa çatır. Döyülmüş meyvələrini tamam qurutduqdan sonra digər qarışıqlardan təmizləyirlər. Xüsusi merikarp seyrək yerləşməklə, meyvəsi sallaq, asılı vəziyyətdə, uzunluğu 3–7 mm, eni isə 1,5–4 mm-ə bərabərdir. Meyvələri enli ellipsşəkilli, aşağı tərəfi zəif qabarıq, daxili isə yastıdır. Hər bir merikarp 5 qabırğalıdır. Xarici tərəfində 3 sapşəkilli, yan tərəfi isə — 2 yastı qanadabənzərdir. Çiçəkləri yaşılımtıl-boz və ya qonur, boz, qabırğası sarımtıl-qonurdur. Kəskin iyli və aromatlıdır. Şirin-ədviyyəli dadlı və bir qədər də yandırıcıdır. Tərkibi və təsiri Efir yağlı xammalın saxlanılmasına düzgün riayət etmək lazımdır. Saxlanılma müddəti 3 ildir. Şüyüdün ətirli meyvəsi və xammalı vardır. Bağırsağa yaxşı təsir etməklə, tərqovucu və spazmolotik xassəsi vardır. Qarışıqları mədə-bağırsaq və uroloji problemlərə çox yaxşı təsir edir. Tərqovucu kimi 1 hissə şüyüdlü 1000 hissəsuya qatmaq lazımdır. Kombinəedilmiş efiryağlı maddələrdən "Solutan", "Spazmosistenal", "Qrezeofulvin" dərmanlarına rast gəlinir. Spazmolotik dərman preparatlarıdır. Bostan şüyüdü meyvələrindənalınan dərman preparatları mədəaltı vəzi sekresiyasını artırır, spazmolotik, öskürəkkəsici, ödqovucu, diuretik, möhkəmləndirici, bağırsağın mator funksiyasını artırır, antibakterial aktivliyi olmaqla, südverən anaların südünü artırır. Şüyüdün tərkibində olan furanoxromonlar koranar və periferik damarların genişlənmə effektini artırır. Ətirli şüyüd meyvəsi mədə-bağırsaq xəstəliklərində tərqovucu və spazmolotik xassəsi olmaqla, yüngül sidikqovucu təsirə malikdir. Razyana xammalı ilə birlikdə keyfiyyətli tərqovucu və meteorizmə qarşı effektli dərman maddəsi kimi olduqca qiymətlidir. Yarpaqları hipoxrom anemiya zamanı tətbiq edilir. Tərkibində askorbin turşusu, karotin və dəmir vardır. Hipertoniya zamanı sidikqovucu kimi işlədilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=101116 |
Şüyüd plov | Şüyüd plov - Toyuq plov - Azərbaycan və Özbək mətbəxinin şahı olan Plovun Azərbaycanda yayılmış bir növüdür. Zövqə görə mal ət və ya toyuq əti əlavə olunur. Hazırlanma qaydası Düyünü duzlu suda isladırıq.Suyu qaynadıb düyünü qazana tökürük. Şüyüdü yuyub incə-incə doğrayırıq.Düyünü süzdükdən sonra aşsüzəndə üzərinə doğranmış şüyüdü tökürük. Asta-asta qarışdırırıq ki, düyü əzilməsin.Qazana qazmağı qoyub düyünü tökürük. Ərinmiş yağı töküb dəmə qoyuruq.Toyuğu doğrayıb soyutma bişiririk. Yumurtaları da soyutma bişiririk.Daha sarımsaqlı qatıqla birlikdə süfrəyə verilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=422798 |
Şüştər | Şüştər – 1) Azərbaycan musiqisində yeddi ladlarından (məqamlarından) biri, 2) əsas Azərbaycan muğam dəstgahlarından biri.Şifahi ənənəli professional Azərbaycan musiqisində “Şüştər” yeddi əsas muğamdan beşincisi hesab edilir. Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov “Şüştər”in dinləyicidə kədər-qəm hissləri yaratdığını qeyd edirdi. Təbii ki, bu da xalqın ağır, keşməkeşli bir həyat yolu keçməsi ilə bağlıdır. XIX əsrin sonlarında bu muğam dəstgahı Əmiri, Şüştər, Şüştərək, Şüştər, Sarənc, Məsnəvi, Mənəvi, Əfşarı, Heydəri, Osman-Gərayi, Qara kürd, Mani, Keşişoğlu kimi 13 şöbə və guşəni özündə birləşdirirdi. Hazırda geniş yayılmış və xanəndələrimizin repertuarında özünə layiqli yer tutmuş “Ovşarı”, “Heydəri”, “Mani” kimi vokal-instrumental zərbi muğamlar vaxtilə “Şüştər”in daxilində instrumental zərbi muğam kimi çalınırdı. Etimologiya Bütün muğam, şöbə və guşə adlarının yaranma tarixi dörd qismə bölünür: 1. Say adları 2. a) yer, məkan adları; b) xalq, tayfa, qəbilə adları. 3. Tarixi şəxsiyyət və ifaçının adı ilə bağlı muğam və şöbə adları. 4. Müxtəlif adlar. Şuştər İranın cənubunda, Küveytlə sərhəddə, İran körfəzində yerləşən kiçik bir şəhərdir. Keçmişdə, müxtəlif dövrlərdə, bu şəhərin adı dəfələrlə dəyişdirilmişdir. Belə bir ehtimal var ki, şəhərin adı Şüstər, Şüst, Şeşdər, Şeştər və s. olmuşdur. Bir çox muğamlarda olduğu kimi, bu muğam da eyniadlı şəhərin adı ilə bağlıdır. Şüştər muğam dəstgahı kimi “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibindəki “Osman-Gərayi”, “Keşişoğlu”, “Qara kürd” kimi hissələr aşıq musiqisindən götürülmüşdü. Sazəndə yaradıcılığında işlənən bu musiqi nümunələrinə xanəndələr söz qoşaraq onu öz yaradıcılıqlarına uyğunlaşdırmış, “Şüştər” muğam dəstgahında zərbi muğam kimi istifadə etmişlər. Tarzən Mirzə Fərəcin “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibi haqqında tərtib etdiyi siyahıda 8-dən 13-dək olan hissələr yalnız instrumental zərbi muğamlardır. Bəzi belə zərbi muğamlar bu günümüzdə də həm vokal-instrumental, həm də instrumental şəkildə yaşayır. 1925-ci ildə “Muğam şurası”nın qəbul etdiyi proqramda “Şüştər” 8 şöbə və guşəni əhatə etmişdi: “Əmiri”, “Şüştər”, “Şüştərək”, “Tərkib”, “Şüştər”, “Sarənc”, “Məsnəvi”, “Şüştər”. “Şüştər”in yuxarıda qeyd edilən tərkibini əvvəlki cədvəl ilə müqayisə etsək, hər iki cədvəlin tam uyğunluğunun şahidi olarıq. Belə ki, “Muğam şurası” “Şüştər” muğam dəstgahının Mirzə Fərəcin tərtib etdiyi ilk şöbələrinin (1-dən 6-dək) siyahısına təkcə “Tərkib” şöbəsini daxil etmişdi, qalan şöbələr isə hər iki cədvəldə eynidir (instrumental zərbi muğamları çıxmaq şərtilə). Görünür, XIX əsrdə “Tərkib” şöbəsi “Şüştər”ə daxil olmamış, yalnız “Humayun” dəstgahında və bəzi muğamlarda işlənmişdi. Ehtimal ki, “Humayun” və “Şüştər” eyni səs düzümü əsasında qurulduğu üçün “Muğam şurası” “Tərkib” şöbəsini “Şüştər” muğam dəstgahına əlavə etməyi qərara almışdı. Nəticədə “Şüştər” muğam dəstgahının diapazonu zil registr hesabına genişlənmiş, dəstgah müəyyən mənada dolğunlaşmışdı. Hazırda xanəndə və sazəndələr tərəfindən ifa olunan “Şüştər” daha da cilalanmış müstəqil muğam dəstgahlarından sayılır. Bərdaşt, əmiri, şüştər, tərkib şöbələrindən ibarət kiçik bir dəstgahdır. O, öz bədii ruhi təsir cəhətindən dərin kədər hissi daşıyır. Muğam şöbələri arasında ifa olunan rənglər də əsas muğamın adını daşıyır. Şüştər muğamı əsasında bəstələrƏhsən Dadaşovun rəhbərliyi ilə xalq çalği alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Arzu Səlimova - Şüştər rəngi - musiqi: Əhsən Dadaşov Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Şüştər İran musiqisində İran musiqisində Şüştər adlı muğam dəstgahı ya avazı yoxdur. Şüştər musiqi ladı (məqamı) kimi Şüştər ladı (məqamı) – Azərbaycan musiqisində yeddi əsas məqamdan biri (Ü. Hacıbəyov). Şərq musiqisində qədim məqamlardan biridir. Lad etibarilə, o, Şur muğamına daha yaxındır. Quruluşu: 1/2 -1- 1/2 ton formullu iki tetraxordun yanaşı üsulla (art. 2 - intervalı məsafəsində) birləşməsindən ibarətdir; səssırası 8 pilləlidir, VI pillə mayə (tonika) pilləsidir, bu məqamda III pillə də mayə ilə yanaşı, tamamlayıcı ton əhəmiyyətini daşıyır. Məqamın səssırasının III, VI, VII pillələri istinad-dayaq pilləsi kimi “Şüştər” muğamının şöbələrinin əsasını təşkil edir; bu məqamda qurulan musiqi nümunələri həmin pillələrə əsaslanır. Şüştər ladında bəstələr Xalq mahnılarıAman təklik əlindən Girdim yarın baxçasına Gözəlim sənsən Xalq Rəqsi " Uzundərə"Aşıq havalarıMansırıBəstəkar mahnılarıÜzeyir Hacıbəyov - "Arşın mal alan" operettasından Gülçöhrənin naləsi və ariyası Səid Rüstəmov - "Bənövşə" (sözləri: Aşıq Qurban) Xarici keçidlər Muğam festivalı Arxivləşdirilib 2016-03-13 at the Wayback Machine Həmçinin bax Azərbaycan musiqisi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=320024 |
Şüştər (dəqiqləşdirmə) | Şuştər — İranın Xuzistan ostanının şəhərlərindən biri və Şuştər şəhristanının mərkəzidir. Şuştər şəhristanı — İranın Xuzistan ostanının şəhristanlarından biri. Şüştər — Azərbaycan musiqisində 1) əsas yeddi musiqi ladlarından (məqamlarından) biri, 2) əsas yeddi muğam dəstgahlarından biri. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=320026 |
Şüştər (musiqi) | Şüştər – 1) Azərbaycan musiqisində yeddi ladlarından (məqamlarından) biri, 2) əsas Azərbaycan muğam dəstgahlarından biri.Şifahi ənənəli professional Azərbaycan musiqisində “Şüştər” yeddi əsas muğamdan beşincisi hesab edilir. Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov “Şüştər”in dinləyicidə kədər-qəm hissləri yaratdığını qeyd edirdi. Təbii ki, bu da xalqın ağır, keşməkeşli bir həyat yolu keçməsi ilə bağlıdır. XIX əsrin sonlarında bu muğam dəstgahı Əmiri, Şüştər, Şüştərək, Şüştər, Sarənc, Məsnəvi, Mənəvi, Əfşarı, Heydəri, Osman-Gərayi, Qara kürd, Mani, Keşişoğlu kimi 13 şöbə və guşəni özündə birləşdirirdi. Hazırda geniş yayılmış və xanəndələrimizin repertuarında özünə layiqli yer tutmuş “Ovşarı”, “Heydəri”, “Mani” kimi vokal-instrumental zərbi muğamlar vaxtilə “Şüştər”in daxilində instrumental zərbi muğam kimi çalınırdı. Etimologiya Bütün muğam, şöbə və guşə adlarının yaranma tarixi dörd qismə bölünür: 1. Say adları 2. a) yer, məkan adları; b) xalq, tayfa, qəbilə adları. 3. Tarixi şəxsiyyət və ifaçının adı ilə bağlı muğam və şöbə adları. 4. Müxtəlif adlar. Şuştər İranın cənubunda, Küveytlə sərhəddə, İran körfəzində yerləşən kiçik bir şəhərdir. Keçmişdə, müxtəlif dövrlərdə, bu şəhərin adı dəfələrlə dəyişdirilmişdir. Belə bir ehtimal var ki, şəhərin adı Şüstər, Şüst, Şeşdər, Şeştər və s. olmuşdur. Bir çox muğamlarda olduğu kimi, bu muğam da eyniadlı şəhərin adı ilə bağlıdır. Şüştər muğam dəstgahı kimi “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibindəki “Osman-Gərayi”, “Keşişoğlu”, “Qara kürd” kimi hissələr aşıq musiqisindən götürülmüşdü. Sazəndə yaradıcılığında işlənən bu musiqi nümunələrinə xanəndələr söz qoşaraq onu öz yaradıcılıqlarına uyğunlaşdırmış, “Şüştər” muğam dəstgahında zərbi muğam kimi istifadə etmişlər. Tarzən Mirzə Fərəcin “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibi haqqında tərtib etdiyi siyahıda 8-dən 13-dək olan hissələr yalnız instrumental zərbi muğamlardır. Bəzi belə zərbi muğamlar bu günümüzdə də həm vokal-instrumental, həm də instrumental şəkildə yaşayır. 1925-ci ildə “Muğam şurası”nın qəbul etdiyi proqramda “Şüştər” 8 şöbə və guşəni əhatə etmişdi: “Əmiri”, “Şüştər”, “Şüştərək”, “Tərkib”, “Şüştər”, “Sarənc”, “Məsnəvi”, “Şüştər”. “Şüştər”in yuxarıda qeyd edilən tərkibini əvvəlki cədvəl ilə müqayisə etsək, hər iki cədvəlin tam uyğunluğunun şahidi olarıq. Belə ki, “Muğam şurası” “Şüştər” muğam dəstgahının Mirzə Fərəcin tərtib etdiyi ilk şöbələrinin (1-dən 6-dək) siyahısına təkcə “Tərkib” şöbəsini daxil etmişdi, qalan şöbələr isə hər iki cədvəldə eynidir (instrumental zərbi muğamları çıxmaq şərtilə). Görünür, XIX əsrdə “Tərkib” şöbəsi “Şüştər”ə daxil olmamış, yalnız “Humayun” dəstgahında və bəzi muğamlarda işlənmişdi. Ehtimal ki, “Humayun” və “Şüştər” eyni səs düzümü əsasında qurulduğu üçün “Muğam şurası” “Tərkib” şöbəsini “Şüştər” muğam dəstgahına əlavə etməyi qərara almışdı. Nəticədə “Şüştər” muğam dəstgahının diapazonu zil registr hesabına genişlənmiş, dəstgah müəyyən mənada dolğunlaşmışdı. Hazırda xanəndə və sazəndələr tərəfindən ifa olunan “Şüştər” daha da cilalanmış müstəqil muğam dəstgahlarından sayılır. Bərdaşt, əmiri, şüştər, tərkib şöbələrindən ibarət kiçik bir dəstgahdır. O, öz bədii ruhi təsir cəhətindən dərin kədər hissi daşıyır. Muğam şöbələri arasında ifa olunan rənglər də əsas muğamın adını daşıyır. Şüştər muğamı əsasında bəstələrƏhsən Dadaşovun rəhbərliyi ilə xalq çalği alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Arzu Səlimova - Şüştər rəngi - musiqi: Əhsən Dadaşov Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Şüştər İran musiqisində İran musiqisində Şüştər adlı muğam dəstgahı ya avazı yoxdur. Şüştər musiqi ladı (məqamı) kimi Şüştər ladı (məqamı) – Azərbaycan musiqisində yeddi əsas məqamdan biri (Ü. Hacıbəyov). Şərq musiqisində qədim məqamlardan biridir. Lad etibarilə, o, Şur muğamına daha yaxındır. Quruluşu: 1/2 -1- 1/2 ton formullu iki tetraxordun yanaşı üsulla (art. 2 - intervalı məsafəsində) birləşməsindən ibarətdir; səssırası 8 pilləlidir, VI pillə mayə (tonika) pilləsidir, bu məqamda III pillə də mayə ilə yanaşı, tamamlayıcı ton əhəmiyyətini daşıyır. Məqamın səssırasının III, VI, VII pillələri istinad-dayaq pilləsi kimi “Şüştər” muğamının şöbələrinin əsasını təşkil edir; bu məqamda qurulan musiqi nümunələri həmin pillələrə əsaslanır. Şüştər ladında bəstələr Xalq mahnılarıAman təklik əlindən Girdim yarın baxçasına Gözəlim sənsən Xalq Rəqsi " Uzundərə"Aşıq havalarıMansırıBəstəkar mahnılarıÜzeyir Hacıbəyov - "Arşın mal alan" operettasından Gülçöhrənin naləsi və ariyası Səid Rüstəmov - "Bənövşə" (sözləri: Aşıq Qurban) Xarici keçidlər Muğam festivalı Arxivləşdirilib 2016-03-13 at the Wayback Machine Həmçinin bax Azərbaycan musiqisi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=769488 |
Şüştər (muğam) | Şüştər – 1) Azərbaycan musiqisində yeddi ladlarından (məqamlarından) biri, 2) əsas Azərbaycan muğam dəstgahlarından biri.Şifahi ənənəli professional Azərbaycan musiqisində “Şüştər” yeddi əsas muğamdan beşincisi hesab edilir. Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov “Şüştər”in dinləyicidə kədər-qəm hissləri yaratdığını qeyd edirdi. Təbii ki, bu da xalqın ağır, keşməkeşli bir həyat yolu keçməsi ilə bağlıdır. XIX əsrin sonlarında bu muğam dəstgahı Əmiri, Şüştər, Şüştərək, Şüştər, Sarənc, Məsnəvi, Mənəvi, Əfşarı, Heydəri, Osman-Gərayi, Qara kürd, Mani, Keşişoğlu kimi 13 şöbə və guşəni özündə birləşdirirdi. Hazırda geniş yayılmış və xanəndələrimizin repertuarında özünə layiqli yer tutmuş “Ovşarı”, “Heydəri”, “Mani” kimi vokal-instrumental zərbi muğamlar vaxtilə “Şüştər”in daxilində instrumental zərbi muğam kimi çalınırdı. Etimologiya Bütün muğam, şöbə və guşə adlarının yaranma tarixi dörd qismə bölünür: 1. Say adları 2. a) yer, məkan adları; b) xalq, tayfa, qəbilə adları. 3. Tarixi şəxsiyyət və ifaçının adı ilə bağlı muğam və şöbə adları. 4. Müxtəlif adlar. Şuştər İranın cənubunda, Küveytlə sərhəddə, İran körfəzində yerləşən kiçik bir şəhərdir. Keçmişdə, müxtəlif dövrlərdə, bu şəhərin adı dəfələrlə dəyişdirilmişdir. Belə bir ehtimal var ki, şəhərin adı Şüstər, Şüst, Şeşdər, Şeştər və s. olmuşdur. Bir çox muğamlarda olduğu kimi, bu muğam da eyniadlı şəhərin adı ilə bağlıdır. Şüştər muğam dəstgahı kimi “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibindəki “Osman-Gərayi”, “Keşişoğlu”, “Qara kürd” kimi hissələr aşıq musiqisindən götürülmüşdü. Sazəndə yaradıcılığında işlənən bu musiqi nümunələrinə xanəndələr söz qoşaraq onu öz yaradıcılıqlarına uyğunlaşdırmış, “Şüştər” muğam dəstgahında zərbi muğam kimi istifadə etmişlər. Tarzən Mirzə Fərəcin “Şüştər” muğam dəstgahının tərkibi haqqında tərtib etdiyi siyahıda 8-dən 13-dək olan hissələr yalnız instrumental zərbi muğamlardır. Bəzi belə zərbi muğamlar bu günümüzdə də həm vokal-instrumental, həm də instrumental şəkildə yaşayır. 1925-ci ildə “Muğam şurası”nın qəbul etdiyi proqramda “Şüştər” 8 şöbə və guşəni əhatə etmişdi: “Əmiri”, “Şüştər”, “Şüştərək”, “Tərkib”, “Şüştər”, “Sarənc”, “Məsnəvi”, “Şüştər”. “Şüştər”in yuxarıda qeyd edilən tərkibini əvvəlki cədvəl ilə müqayisə etsək, hər iki cədvəlin tam uyğunluğunun şahidi olarıq. Belə ki, “Muğam şurası” “Şüştər” muğam dəstgahının Mirzə Fərəcin tərtib etdiyi ilk şöbələrinin (1-dən 6-dək) siyahısına təkcə “Tərkib” şöbəsini daxil etmişdi, qalan şöbələr isə hər iki cədvəldə eynidir (instrumental zərbi muğamları çıxmaq şərtilə). Görünür, XIX əsrdə “Tərkib” şöbəsi “Şüştər”ə daxil olmamış, yalnız “Humayun” dəstgahında və bəzi muğamlarda işlənmişdi. Ehtimal ki, “Humayun” və “Şüştər” eyni səs düzümü əsasında qurulduğu üçün “Muğam şurası” “Tərkib” şöbəsini “Şüştər” muğam dəstgahına əlavə etməyi qərara almışdı. Nəticədə “Şüştər” muğam dəstgahının diapazonu zil registr hesabına genişlənmiş, dəstgah müəyyən mənada dolğunlaşmışdı. Hazırda xanəndə və sazəndələr tərəfindən ifa olunan “Şüştər” daha da cilalanmış müstəqil muğam dəstgahlarından sayılır. Bərdaşt, əmiri, şüştər, tərkib şöbələrindən ibarət kiçik bir dəstgahdır. O, öz bədii ruhi təsir cəhətindən dərin kədər hissi daşıyır. Muğam şöbələri arasında ifa olunan rənglər də əsas muğamın adını daşıyır. Şüştər muğamı əsasında bəstələrƏhsən Dadaşovun rəhbərliyi ilə xalq çalği alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Arzu Səlimova - Şüştər rəngi - musiqi: Əhsən Dadaşov Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblı - Şüştər rəngi Şüştər İran musiqisində İran musiqisində Şüştər adlı muğam dəstgahı ya avazı yoxdur. Şüştər musiqi ladı (məqamı) kimi Şüştər ladı (məqamı) – Azərbaycan musiqisində yeddi əsas məqamdan biri (Ü. Hacıbəyov). Şərq musiqisində qədim məqamlardan biridir. Lad etibarilə, o, Şur muğamına daha yaxındır. Quruluşu: 1/2 -1- 1/2 ton formullu iki tetraxordun yanaşı üsulla (art. 2 - intervalı məsafəsində) birləşməsindən ibarətdir; səssırası 8 pilləlidir, VI pillə mayə (tonika) pilləsidir, bu məqamda III pillə də mayə ilə yanaşı, tamamlayıcı ton əhəmiyyətini daşıyır. Məqamın səssırasının III, VI, VII pillələri istinad-dayaq pilləsi kimi “Şüştər” muğamının şöbələrinin əsasını təşkil edir; bu məqamda qurulan musiqi nümunələri həmin pillələrə əsaslanır. Şüştər ladında bəstələr Xalq mahnılarıAman təklik əlindən Girdim yarın baxçasına Gözəlim sənsən Xalq Rəqsi " Uzundərə"Aşıq havalarıMansırıBəstəkar mahnılarıÜzeyir Hacıbəyov - "Arşın mal alan" operettasından Gülçöhrənin naləsi və ariyası Səid Rüstəmov - "Bənövşə" (sözləri: Aşıq Qurban) Xarici keçidlər Muğam festivalı Arxivləşdirilib 2016-03-13 at the Wayback Machine Həmçinin bax Azərbaycan musiqisi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=75447 |
Şüştər Tarixi Su Sistemi | Şüştər Tarixi Su Sistemi (Farsca: سازههای آبی شوشتر) — kompleks bir suvarma sisteminə sahib Sasani dövründən qalma ada şəhəridir. İranın Xuzistan əyalətindədir. 2009-cu ildə UNESCO tərəfindən Dünya Mirası elan edilmiş və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının siyahısında İranın 10-cu mirası olmuşdur.Eramızın 3-cü əsrində Sasanilərin rəhbərliyi altında bir Roma işçi qüvvəsi tərəfindən inşa edilmiş, ən şərqdə yerləşən Roma körpüsü və Roma bəndiydi və İranda bənd və körpünü birləşdirən ilk tikilidir.Tikili UNESCO tərəfindən "yaradıcı dahi şəxsiyyətin şah əsəri" kimi təsvir edilmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=697254 |
Şüşülü | Şuşulu — Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun Xəlfəli kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 1992-ci ildən 10 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Şuşulu kəndi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. 19 sentyabr 2023-cü ildə aparılan lokal xarakterli antiterror əməliyyatları nəticəsində Azərbaycan Respublikasının nəzarətinə qayıtmışdır. Toponimikası 1933-cü ildə kəndin adı Şüşülu kimi qeyd olunmuş, bundan əlavə dağlıq Qarabağda Şüşukənd adlı yaşayış məntəqəsi də qeydə alınmişdir. Çox gümanki, Şuşülu oykonimi Şuşükanddən çıxmış ailələrin saldığı yaşayış məntəqəsinin adıdır. Şüşükənd isə "dik kənd, zirvədəki kənd" mənasındadır. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Qarabağ silsiləsində yerləşir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=675008 |
Şüşün | Şüşün — Azərbaycan Respublikasının Kürdəmir rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Toponimikası Şüşün oyk. Kürdəmir r-nunun Köhünlü i.ə.v.-də kənd. Kür çayının sahilində, Şirvan düzündədir. Yerli məlumata görə, Kür çayının əmələ gətirdiyi lil üzərində bitən və dik qalxan söyüd va qovaq ağacları şüş, belə ağaclıq İsa şüşliik adlanır. Yaşayış məntəqəsi söyüdlük ərazisində Şüşün adlı yerdə salındığı üçün belə adlanmışdır. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 1245 nəfər əhali yaşayır. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir. Həmçinin bax Kürdəmir rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Kürdəmir Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=110161 |
Şüşə | Öz keyfiyyət göstəricilərinə görə insan həyatında böyük rol oynayan süni material. Fiziki kimyəvi xüsusiyyətlərinə görə qeyri-üzvi maddə, bərk cisim, strukturuna görə anorf, izotrop; bütün şüşə növləri ilkin materialın əridilməsi nəticəsində kristallaşma müddətində ən yumşaq vəziyyətdən şüşə vəziyyətinədək gəlib çatırlar. Şüşənin ərimə temperturu 300-dən 2500 °C-dək olaraq şüşə əmələgətirən (oksidlərin, ftoridlərin, fosfatların və s.) miqdarından asılıdır. Şüşə materialları strukturlarına görə möhkəm olmurlar və zərbəyə davamsızdırlar. Adın yaranması Materialın adı müxtəlif dillərdə eyni cür səslənir. Roman dillərində olan adlar (it. vetro, fr. verre, isp. vidrio, port. vidro) (lat. vitrum ) latın dilindəki adı təkraralayır. Ancaq rumın dilindəki (rum. sticlă) sözü slavyan dillərindən götürülüb. Latın dilindəki vitrum k’woit - «işıqlı» (o isə ing. white) sözündən götürülüb. German dillərindəki ing. glass, alm. Glas, holland, danimarka və isveç dilindəki glas sözü p.ger. *glasan ~ glazandən götürülüb, o isə g’hel- «parıldayan». Şüşəyaradan maddələr Şüşəyaradan maddələr aşağıdakılardır:Oksidlər: GeO2Ftoridlə: Şüşə istehsalında rəng də qatılır və bu yolla materialın fiziki-kimyəvi xüsusiyyətləri möhkəmləndiriilir. A.K. Varshneya. Fundamentals of inorganic glasses. Society of Glass Technology, Sheffield, 682 pp. (2006). Xarici keçidlər Həmçinin bax Optik material | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=283792 |
Şüşə Armonika | Adı "Glass Harmonica" (Almancada Glasharmonika, Fransızcada armonika de verre, armonika de Franklin) olan bu maraqlı musiqi aləti Şüşə Armonika olaraq da bilinir. İtalyancada "armonica" harmoniya, yəni iki və ya daha çox səsin eyni anda qulağa xoş gələcək formadakı uyumudur. İlk dəfə 1740-cı ildə İrlandiyalı musiqiçi Richard Puckeridge tərəfindən içi fərqli miqdarlarda dolu, şüşə su qədəhləri ilə bir nümayişdə istifadə edildi. Benjamin Franklin isə 1761-ci ildə alətin mexaniki versiyasını icad etdi və adını armonika qoydu. Franklinin icad etdiyi pedallı versiyada üfüqi olaraq 37 kasa dəmir, iç-içə duracaq bir şəkildə yerləşdirilmişdir və ayaqla döndürərək işləyir. Bu nəhəng musiqi alətindən çıxan gözəl səsi, Franklinin həyat yoldaşı "Mələklərin Musiqisi" olaraq adlandırmışdır. Musiqi əsərləri Wolfgang Amadeus Mozart, Padre Martini, Johann Adolph Hasse, Baldassare Galuppi, Johann Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Gaetano Donizetti, Johann Strauss, Niccolò Jommelli və 100-dən çox digər şəxslər şüşə armonika üçün musiqi bəstələmişdir. Wolfgang Amadeus Mozart 1791-ci ildə K.617 və K.356 (K.617a) adlı bəstəsini şüşə armonika ilə bəstələmişdir. Ludwig van Beethoven 1814-cü ildə Leonore Prohaska melodramında bu alətdən istifadə etmişdir. Gaetano Donizetti də 1829-cu ildə Amelia'nın "Par che mi dica ancora" ariyası müşayiətində nümayiş etdirilən "II castello di Kenilworth" melodramında bu alətdən istifadə etmişdir. Təhlükələri Bu alət barmaqları islatdıqdan və ya nəmləndirdikdən sonra ifa olunur. İnsan beyni 4000 hertz altındakı səsləri qəbul edə bilməz, bu alət isə 1000-4000 hertz arasındakı səsləri çıxarır. Beyin 1000-4000 hertz arasındakı səsləri qəbul edə bilmədiyindən, eşitmə problemləri meydana gələr. Sağ və sol qulaq arasında "lay/mərhələ fərqliliyinə" gətirib çıxarar. Bu səbəbdən armonikanın ruhi vəziyyəti yaxşı olmayan kəslər tərəfindən ifa olunması və dinlənilməsi qadağan olunmuşdur. Dinləyərkən beyniniz aləti vizual və hissiyyat olaraq qəbul etsə belə bir boşluğa düşərsiniz. Bundan əlavə, şüşələrin üzərindəki notlar tərkibində güllə olan boya ilə boyanmışdır. Məhz bu səbəbdən Beethovenin ölümünə səbəb olan güllə zəhərlənməsinin səbəbi də armonika olaraq göstərilmişdir. Zamanımızda məşhurluğunu itirməsinin səbəbi isə konsert salonlarında yetəri qədər səs çıxarmamasıdır. Xarici keçidlər qadağan olunan alət - şüşə armonika | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=534848 |
Şüşə armonika | Adı "Glass Harmonica" (Almancada Glasharmonika, Fransızcada armonika de verre, armonika de Franklin) olan bu maraqlı musiqi aləti Şüşə Armonika olaraq da bilinir. İtalyancada "armonica" harmoniya, yəni iki və ya daha çox səsin eyni anda qulağa xoş gələcək formadakı uyumudur. İlk dəfə 1740-cı ildə İrlandiyalı musiqiçi Richard Puckeridge tərəfindən içi fərqli miqdarlarda dolu, şüşə su qədəhləri ilə bir nümayişdə istifadə edildi. Benjamin Franklin isə 1761-ci ildə alətin mexaniki versiyasını icad etdi və adını armonika qoydu. Franklinin icad etdiyi pedallı versiyada üfüqi olaraq 37 kasa dəmir, iç-içə duracaq bir şəkildə yerləşdirilmişdir və ayaqla döndürərək işləyir. Bu nəhəng musiqi alətindən çıxan gözəl səsi, Franklinin həyat yoldaşı "Mələklərin Musiqisi" olaraq adlandırmışdır. Musiqi əsərləri Wolfgang Amadeus Mozart, Padre Martini, Johann Adolph Hasse, Baldassare Galuppi, Johann Sebastian Bach, Ludwig van Beethoven, Gaetano Donizetti, Johann Strauss, Niccolò Jommelli və 100-dən çox digər şəxslər şüşə armonika üçün musiqi bəstələmişdir. Wolfgang Amadeus Mozart 1791-ci ildə K.617 və K.356 (K.617a) adlı bəstəsini şüşə armonika ilə bəstələmişdir. Ludwig van Beethoven 1814-cü ildə Leonore Prohaska melodramında bu alətdən istifadə etmişdir. Gaetano Donizetti də 1829-cu ildə Amelia'nın "Par che mi dica ancora" ariyası müşayiətində nümayiş etdirilən "II castello di Kenilworth" melodramında bu alətdən istifadə etmişdir. Təhlükələri Bu alət barmaqları islatdıqdan və ya nəmləndirdikdən sonra ifa olunur. İnsan beyni 4000 hertz altındakı səsləri qəbul edə bilməz, bu alət isə 1000-4000 hertz arasındakı səsləri çıxarır. Beyin 1000-4000 hertz arasındakı səsləri qəbul edə bilmədiyindən, eşitmə problemləri meydana gələr. Sağ və sol qulaq arasında "lay/mərhələ fərqliliyinə" gətirib çıxarar. Bu səbəbdən armonikanın ruhi vəziyyəti yaxşı olmayan kəslər tərəfindən ifa olunması və dinlənilməsi qadağan olunmuşdur. Dinləyərkən beyniniz aləti vizual və hissiyyat olaraq qəbul etsə belə bir boşluğa düşərsiniz. Bundan əlavə, şüşələrin üzərindəki notlar tərkibində güllə olan boya ilə boyanmışdır. Məhz bu səbəbdən Beethovenin ölümünə səbəb olan güllə zəhərlənməsinin səbəbi də armonika olaraq göstərilmişdir. Zamanımızda məşhurluğunu itirməsinin səbəbi isə konsert salonlarında yetəri qədər səs çıxarmamasıdır. Xarici keçidlər qadağan olunan alət - şüşə armonika | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=534798 |
Şüşə kokpit | Şüşə kokpit, analoq yığım və ölçü cihazlarının ənənəvi üslubundan daha çox elektron (rəqəmsal) uçuş aləti displeyləri, adətən böyük LCD ekranları ilə təchiz olunmuş təyyarə kokpitidir.Ənənəvi kokpit (aviasiya dairələri içərisindəki "buxar kokpiti" ləqəbli) məlumat göstərmək üçün çoxsaylı mexaniki ölçülərə malik olsa da, bir şüşə kokpit lazım olduqda uçuş məlumatlarını göstərmək üçün tənzimlənə bilən (çox funksiyalı ekran) bir neçə ekrandan istifadə edir. Bu təyyarələrin istismarını və naviqasiyasını asanlaşdırır və pilotlara yalnız ən uyğun məlumatlara diqqət yetirməyə imkan verir. Onlar hava şirkətləri ilə də populyardırlar, çünki ümumiyyətlə xərcləri qənaət edərək uçuş mühəndisinə ehtiyacı aradan qaldırırlar. Son illərdə texnologiya kiçik təyyarələrdə də geniş yayılmışdır. Təyyarə displeyləri müasirləşdikcə onları qidalandıran sensorlar da müasirləşdi. Ənənəvi giroskopik uçuş alətləri etibarlılığı artıran, dəyəri və istismarını azaldaraq elektron münasibət və başlıq istinad sistemləri (AHRS) və hava məlumatları kompüterləri (ADC) ilə əvəz edilmişdir. GPS qəbulediciləri ümumiyyətlə şüşə kokpitlərə birləşdirilir. Erkən şüşə kokpitləri ilə təchiz olunmuş McDonnell Douglas MD-80/90, Boeing 737 Classic, 757 və 767-200 / -300, ATR 42, ATR 72 və Airbus A300-600 və A310-da yalnız hava uçuşu, hündürlük, şaquli sürət və mühərrik performansını qoruyan ənənəvi mexaniki ölçü cihazları naviqasiya məlumatlarını göstərmək üçün Elektron Uçuş Alətləri Sistemlərindən (EFIS) istifadə edirdi. Daha sonra Boeing 737NG, 747-400, 767-400, 777, A320 və sonrakı Airbuses, Ilyushin Il-96 və Tupolev Tu-204’də tapılan şüşə kokpitlər əvvəlki nəsillərin təyyarələrində mexaniki ölçmə cihazlarını və xəbərdarlıq işıqlarını tamamilə dəyişdirdi. Şüşə kokpitlər 1960-cı illərin sonu və 1970-ci illərin əvvəllərində hərbi təyyarələrdə meydana gəldi. Ən erkən bir nümunə F-111D markalı II II avioniksidir (ilk dəfə 1967-ci ildə sifariş verilmiş, 1970–73-cü illərdə istifadəyə verilmişdir), çox funksiyalı bir ekrana sahibdir. Boeing 2707, şüşə kokpitlə hazırlanmış ən erkən ticarət təyyarələrindən biri idi. 1970-ci illərin ortalarında ortalama nəqliyyat təyyarələrində çoxunda kokpit alətləri və idarəetmə elementləri var idi və ilkin uçuş alətləri indikatorlar, çarpazlar və simvollarla dolu idi və artan sayda kokpit elementləri kokpit sahəsi və pilotların diqqəti uğrunda yarışırdı. Nəticədə, NASA, xam təyyarə sistemini və uçuş məlumatlarını uçuş vəziyyətinin vahid, asanlıqla başa düşülən bir mənzərəsini emal edə biləcək displeylər üzərində araşdırma apardı və bir sıra uçuşlarda tam şüşə kokpit sistemini nümayiş etdirdi. NASA-nın rəhbərlik etdiyi şüşə kokpit işinin uğuru, 1979-cu ildə MD-80-nin tətbiqi ilə başlayan elektron uçuş displeylərinin ümumi qəbul edilməsində öz əksini tapmışdır. Hava Yolları və onların sərnişinləri də bəhrələnmişlər. Uçuşların təhlükəsizliyi və səmərəliliyi, təyyarənin ətraf mühitə nisbətən vəziyyəti (və ya "situasiya şüuru") barədə pilot anlayışı ilə artırıldı. 1990-cı illərin sonunda maye kristal ekran (LCD) panelləri səmərəliliyi, etibarlılığı və yararlılığı səbəbindən təyyarə istehsalçıları arasında getdikcə daha çox bəyənildi. Əvvəllər LCD panelləri bəzi baxış bucaqlarında və zəif reaksiya vaxtlarında zəif görünmə dərəcəsindən əziyyət çəkirdi, bu da onları aviasiya üçün yararsız hala gətirdi. Boeing 737 Next Generation, 777, 717, 747-400ER, 747-8F 767-400ER, 747-8 və 787 kimi müasir təyyarələr, Airbus A320 ailəsi (sonrakı versiyalar), A330 (sonrakı versiyalar), A340-500 / 600, A340-300 (sonrakı versiyalar), A380 və A350 LCD bölmələrdən ibarət şüşə kokpitlərlə təchiz edilmişdir. Şüşə kokpit təyyarələrdə, iş təyyarələrində və hərbi təyyarələrdə standart avadanlıq halına gəldi. NASA-nın "Kosmik Məkik" orbitlərinə Atlantis, Kolumbiya, Discovery və Endeavour'a və 2002-ci ildə istifadəyə verilən Rusiya Soyuz TMA model kosmik gəmisinə yerləşdirildi. Əsrin sonunda şüşə kokpitlər ümumi aviasiya təyyarələrində görünməyə başladı. 2003-cü ildə Cirrus Design'ın SR20 və SR22, bütün Cirrus təyyarələrində standart hazırladıqları şüşə kokpitləri ilə təchiz edilmiş ilk yüngül təyyarə oldu. Kommersiya aviasiyası Təkmilləşdirilmiş texnologiya təyyarə istehsalçılarına kokpitləri əvvəlkindən daha böyük dərəcədə fərdiləşdirməyə imkan verir. Müasir şüşə kokpitlərinə Sintetik Görmə (SVS) və ya Genişləndirilmiş Görmə sistemləri (EVS) daxil ola bilər. Sintetik Vizyon sistemləri, hava gəmisinin naviqasiya sistemlərindən toplanmış münasibət və mövqe məlumatları ilə birlikdə ərazi və geofiziki xüsusiyyətlər bazasına əsaslanan xarici dünyanın real bir 3D təsvirini (uçuş simulyatoruna bənzər) nümayiş etdirir. İnkişaf etmiş Vizyon sistemləri, infraqırmızı kamera kimi xarici sensorlar tərəfindən real vaxt məlumatı əlavə edir.Airbus A380, Boeing 787 kimi bütün yeni təyyarələr və Bombardier Global Express və Learjet kimi xüsusi təyyarələr şüşə kokpitlərdən istifadə edir. Ümumi aviasiya Bir çox müasir ümumi aviasiya təyyarələrində şüşə kokpitləri mövcuddur. Garmin G1000 kimi sistemlər indi bir çox yeni GA təyyarələrində, o cümlədən klassik Cessna 172-də yerləşdirilmişdir. NASA Kosmik Servis proqramı Şüşə kokpit ideyası 1980-ci illərdə Aviasiya Həftəsi və Kosmik Texnologiyaları kimi ticarət jurnallarında xəbər başlığı oldu, NASA kosmik servisdəki elektro-mexaniki uçuş alətlərinin əksəriyyətini şüşə kokpit komponentləri ilə əvəz edəcəyini bildirdi. Məqalələrdə, şüşə kokpit komponentlərinin kosmik servislərdə istifadə edilən orijinal uçuş alətləri və dəstək sistemlərindən bir neçə yüz funt daha yüngül olmasının əlavə fayda verdiyindən bəhs edilirdi. Təhlükəsizlik Təyyarələrin istismarı şüşə kokpit sistemlərindən asılı olduğundan, uçuş heyətləri təlim keçməlidirlər. 25 Yanvar 2008-ci il tarixində Birləşmiş Hava Yolları 731 nömrəli Uçuşda ciddi bir şüşə kokpit sıçrayışı yaşandı, Elektron Mərkəzləşdirilmiş Təyyarə Monitoru (ECAM), eləcə də bütün radiolar, transponderlər, Trafik Toqquşmasının Qarşısını alan Sistemi (TCAS) və münasibət göstəricilərinin yarısını itirdi. Pilotlar yaxşı hava və gündüz şəraitində radio əlaqə olmadan Newark Hava Limanına enə bildilər. Qaranlıqda qalma ehtimalı ilə əlaqədar olaraq, şüşə kokpit təyyarələrində süni üfüq, altimetr və hava sürəti göstəricisini (minimum) daxil edən inteqrasiya olunmuş gözləmə alətləri sistemi mövcuddur. Bu sistem əsas alətlərdən elektron olaraq ayrıdır və bir neçə saat batareya ilə işləyə bilər. 2010-cu ildə NTSB, 8.000 ümumi aviasiya yüngül təyyarəsində edilən bir araşdırma nəşr etdi. Tədqiqat, şüşə kokpitləri ilə təchiz edilmiş təyyarələrin ümumi qəza nisbətinin daha aşağı olmasına baxmayaraq, ölümcül qəza risklərinin daha yüksək olduğunu göstərdi. Xarici keçidlər Less Is More: Merit In Cockpit Minimalism | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=597352 |
Şüşə saray (roman) | Şüşə saray— Elmira Axundovanın siyasi detektiv janrında yazılmış romanı. Kitab iki hissədən ibarətdir. İkinci hissə Baş prokurorun sabiq müavini İsa Nəcəfovla birlikdə yazılıb. Əsər 90-cı illərin əvvəllərində baş verən prosesləri əks etdirir. Əsərdə eks-prezident Heydər Əliyevin xilaskar obrazı yaradılıb. Romanda iki liderin - Heydər Əliyevin və AXC lideri Əbülfəz Elçibəyin münasibətləri məxsusi diqqət altındadır. Əsər sırf tarixi materiallara söykənir. Kitabın təqdimatı 2007-ci il martın 15-də Atatürk Mərkəzində keçirilmişdir. 1993-cü il yanvarın 2-dən 3-nə keçən gecə Bakıda respublika DİN Banditizmə və Terrorizmə Qarşı Mübarizə İdarəsi rəisinin müavini Ələkbər Əsgərov qətlə yetirildi. Həmin il aprelin 26-da isə Bakı Ali HərbiDənizçilik Məktəbinin rəisi kontr-admiral Eduard Hüseynov yaşadığı binanın girişində öldürüldü. Kəskin detektiv süjetli roman-təhqiqatın əsasını bu iki qətl hadisəsi təşkil edir. Eyni zamanda, kitabda 90-cı illərin əvvəlinə aid bu vaxta qədər məlum olmayan tarixi təfərrüatlar da özünə yer tapıb. Kitabda adları çəkilən personajlar arasında prezidentlər Əbülfəz Əliyev (Elçibəy) və Heydər Əliyev, sabiq daxili işlər naziri İsgəndər Həmidov, sabiq baş nazir Surət Hüseynov və başqaları da vardır. Xarici keçidlər Qurtuluş günümüz ədəbiyyatda necə varsa - Tehran Əlişanoğlu yazır. Elmira Axundova. "Şüşə saray" (siyasi detektiv), "Yurd", Bakı, 2007, 468 səh (Onlayn oxu) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=782019 |
Şüşə tavan | Şüşə tavan — görünməz bir maneəni ifadə etmək üçün istifadə olunan məcazdır Bu metafor adətən idarəetmənin yuxarı pillələrinə keçməyə imkan verməyən görünməz maneələr haqqında işlədilir. Metafor ilk dəfə yüksək nailiyyətli qadınların karyeralarındakı maneələrə istinad edərək feministlər tərəfindən tərtib edilmişdir. Amerika Birləşmiş Ştatları Federal Şüşə Tavan Komissiyası, şüşə tavanı terminini "azlıqlar və qadınların, ixtisaslarından və qazandıqlarından asılı olmayaraq yuxarı pillələrinə qalxmasının qarşınısını alan görünməz maneə" kimi qəbul edir. Devid Kotter və həmkarları, bir şüşə tavanın mövcud olduğunu müəyyən etmək üçün yerinə yetirilməli olan dörd fərqli xüsusiyyətləri müəyyənləşdiriblər. Bir şüşə tavan bərabərsizliyini yaranmasını təmir edir: "Ortalama Bir İşçinin iş xüsusiyyətlərinin aiddiyatı olmayan cinsiyyət və ya irqi fərqi." Gəlir fərqi Daha yüksək səviyyələrə qalxma şansı Karyera inkişafıKotter və həmkarları şüşə tavanların cinslə güclü əlaqəli olduğunu aşkar edivlər. Həm ağ, müəyyən azlığa aid olan qadınlar karyeraları zamanı şüşə tavanla qarşılaşırlar. Bunun əksinə olaraq, tədqiqatçılar afroamerikalı kişilər üçün şüşə tavana dair sübüt tapmayıblar. Şüşə tavan terminini ilk istifadə edən şəxs 1978-ci ildə çıxışı zamanı Merilin Loden olmuşdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=626074 |
Şüşəli bazar | Şüşəli bazar — XX əsrin 50-ci illərində Bakının Yasamal rayonunda tikilmiş ticarət obyektidir. 2012-ci ilin aprel ayında bağlanıb. Şüşəli bazar Sovet dönəmində Bakı şəhərinin ən məşhur bazarlarından biri olub. 2005-ci ildə bazar fəaliyyətini dayandırıb, satıcılar və işçilər buranı tərk edib. 2010-cu ildə obyekt hasara alınıb. 2012-ci ilin aprel ayında isə Şüşəli Bazar dağıdılıb. Hal-hazırda keçmiş bazarın sahəsində təmir işləri gedir. Bakıda daha bir məşhur bazar söküldü-ANS Press Arxivləşdirilib 2012-05-13 at the Wayback Machine Bakının "Şüşəli bazar"ının taleyi necə olacaq?-milli.az Arxivləşdirilib 2012-03-15 at the Wayback Machine "Şüşəli bazar"ın yerində bağ salınacaq-Həftə İçi qəzeti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=281979 |
Şüşəli qüllə | Şüşəli qüllə (isp. Torre de Cristal) — İspaniyada yerləşən göydələn. Tikili 2004-2009-cu illərdə inşa edilmiş, 250 metr yüksəkliyindədir və 52 mərtəbədən ibarətdir. İspaniyanın ən hündür binası hesab edilir. Avropanın ən hündür binalarının siyahısına görə 16-cı yerdədir. Xarici keçidlər Rəsmi sayt (isp.) Torre de Cristal (ing.) (çin.) Şüşəli qüllə (ing.) (alm.) (fr.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=585236 |
Şüşəli çimərlik | Şüşəli çimərlik (ing. Glass Beach) — Fort-Breqq şəhəri yaxınlığında, Makkerrixer Milli parkının (ing. MacKerricher State Park) cənubunda ərazisində yerləşən çimərlikdir. Çimərlik öz adını sahilində mövcud olan hamar rəngli şüşələrdən almışdır. Yerli əhali düşünür ki, bura tullantı yeridir. 1967-ci ildə çimərlik dəfələrlə təmiz bağlanmışdır. Bununla belə kiçik şüşə parçaları dalğalarla bütün çimərliyə yayılmışdır. Artıq 1980-ci illərdən şüşəli çimərlik turistlər arasında məşhurdur. Bu dövlət parkında şüşə yığmaq qanunsuzdur. 2002-ci ildə keçmiş tullantı ərazisi milli park ərazisi elan edilir. Bundan sonra isə çimərliyin təmizliyi ilə insanlar özləri maraqlı olurlar. Sahil dəfələrlə təmizlənmişdirdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=460308 |
Şüəra məqbərəsi | Şüəra məqbərəsi (fars. مقبرةالشعرا Maqbarat-o-shoara) — və ya Şairlər məqbərəsi Təbriz şəhərində yerləşən məşhur tarixi memarlıq abidəsi, Azərbaycan memarlığının ən dəyərli nümunələrindən biridir. Burada məşhur Azərbaycan yazıçılarının qəbri yerləşir. Şüəra məqbərəsi 2009 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycana aid videoçarxda Azərbaycanın simvollarından biri kimi göstərilmişdir. Şairlər məqbərəsi Təbrizin qədim Surxab məhəlləsində yerləşir. Məzarlığının adı XIII əsrə qədər məlum olan heç bir mənbədə çəkilmir. Məzarlıq haqqında ilk dəfə Elxanilər dövlətinin dövründə yaşamış şair, tarixçi, çoğrafiyaçı Həmdullah Qəzvininin "Nüzhətül-qülub" (“Ürəklərin əyləncəsi”) kitabında bəhs olunur. Təbriz Atabəylər dövlətinin paytaxtı olduqdan sonra buraya bir çox şairlər pənah gətirir. Çünki onlar sakit, firavan həyat arzulayır, müharibələr, savaş meydanlarından uzaq məkanda yaşamaq istəyirdilər. Xaqani və Fələki Şirvanilər Şirvandan, Əbülula Gəncəvi Gəncədən, Zahirəddin Fəryabi Xorasandan gəlib Təbrizdə məskən salır, yazıb-yaradırlar. Ölümlərindən sonra isə onların dəfn olunduqları məzarlıq “Şairlər məqbərəsi” adlandırılıb. Elxanilər, Ağqoyunlular dövründə də bu şəhərə tanınmış şair və ziyalılar pənah gətirirdilər. XI əsrdə burada dəfn olunan ilk şair Əsədi Tusi olub. XI əsrin digər tanınmış Azərbaycan şairi Qətran Təbrizi məzarlıqda dəfn olunan ikinci şairdir. XII əsrdə burada Azərbaycan klassik ədəbiyyatının nümayəndəsi, mütəfəkkir Xaqani Şirvani və Beyləqanda dünyaya gəlib Təbrizdə vəfat edən Mücirəddin Beyləqani dəfn edilib. Mücirəddin Beyləqani eyni zamanda Xaqaninin şagirdi olub. Sonradan burada Zülfüqar Şirvani, Hümam Təbrizi, Məğribi Təbrizi, Siqqətül İslam, Baba Həsən, Baba Məzid, Pir Türk, Sultan Dədə Əli, Həsən Naxçıvani və təxminən 400-dən artıq söz, sənət adamı burada dəfn olunur. Zaman keçdikcə təbii hadisələr sel, zəlzələ bu məzarlığa ciddi xətər yetirir. Xaqani Şirvani, Əsədiyyə Tusi, Mücirəddin Beyləqani, Qətran Təbrizi, Hümam Təbrizi və digərlərinin məzarı 1772-ci ildə dəhşətli zəlzələdən sonra məhv olub. Şairlər məqbərəsi 1970-ci ildə bərpa olunur və müasir görkəmini alır. 1988-ci ildə vəfat edən Məhəmmədhüseyn Şəhriyar öz vəsiyyətinə əsasən burada dəfn olunub. Məhəmmədhüseyn Şəhriyardan sonra burada müasir şairlərdən Əziz Dövlətabadi, Mahmud Məlmasi-Azarm da dəfn edilir. Dağılma təhlükəsi Mütəxəsislərin xəbərdarlıqlarına baxmayaraq abidənin ətrafındakı ərazilərdə hündür mərtəbəli binaların tikintisinə başlanılıb. Bu isə abidə üçün təhlükəli vəziyyət yaradıb. Abidə 2013-cü ildən təmir olunur. İllərdir təmir işlərinin bitməməsi isə bura gələn turist sayının azalmasına səbəb olub. Məqbərədə dəfn edilən şəxslər Əsədi Tusi (999-1072) - şair Qətran Təbrizi (1009-1072) - şair Ənvəri (1126-1189) - şair Xaqani Şirvani (1122-1190) - şair Mücirəddin Beyləqani (ö. 1190) - şair Zahirəddin Fəryabi (ö. 1202) - şair Şahpur Nişapuri (ö. 1204) - şair Şəmsəddin Sojasi (ö. 1206) - şair Zülfüqar Şirvani (ö. 1291) - şair Hümam Təbrizi (1238-1314) - şair Nəsürullah Tabib (d. 1339) - xəttat Əssar Təbrizi (1325-1390) - şair Məğribi Təbrizi (1348-1406) - şair Mani Şirazi (ö. 1507) - şair Lesani Şirazi (ö. 1533) - şair Şakibi Təbrizi (ö. 1564) - şair Mirzə İsa Fərəhani (1733-1822) - Fətəli şah Qacar və Abbas Mirzənin vəziri Əziz xan Mükri (1793-1871) - ordu generalı Mirzə Əli Siqqətülislam (1861-1911) - Məşrutə hərəkatının fəalı, şair Tahir Təbrizi (1888-1976) - xəttat Məhəmmədhüseyn Şəhriyar (1906-1988) - şair Mahmud Məlmasi-Azarm (1917-1991) - şair Əziz Dövlətabadi (1922-2009) - şair Həmçinin bax Məşrutə Evi Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın ev muzeyi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=473344 |
Şımkent | Etimologiyası Çimkənd şəhərinin adı iki hissədən ibarətdir: çim (otlağın üst qatı) və kənd (yaşayış məntəqəsi). Müasir Çimkənd ərazisində məskənlər artıq XI–XII əsrlərin kəsişməsindən mövcuddur. Bununla belə, mütəxəsislərin fikrincə, V-VI-ci əsrlərə aid arxeoloji qazıntılar əsasında, onun daha erkən yaranması barədə ehtimal var. İlk dəfə Çimkənd barədə Şərəfəddin Əli Yəzdi (1425), Teymurun hərbi uğurlarını təsvir edən, özünün "Zəfərnaməsi"ndə qeyd edir. XIII əsrin əvvəlində Mavəraünnəhrdəki Sayram oazisi tərəfdən Çingiz Xanın orduları daxil oldu, bundan sonra şəhər çingizlilərin irsi oldu. XIV Ağ Orda və Altun Ordaya qarşı uğurlu əməliyatlarının nəticəsində Teymur onu öz dövlətinə daxil etdi. XVI əsrin əvvəlində Çimkənd Qazax xanlığının tərkibinə daxil oldu, sonra isə XVII–XVIII əsrlər ərzində cunqarların işğal obyektinə çevrildi. Aramsız müharibələrə və dağıntılara baxmayaraq, Sayram oazisi yüksək inkişaflı əkinçilik, bağçılıq və sənətkarlıq məntəqəsi olaraq qalırdı. XVIII əsrin sonunda və XIX əsrin birinci yarısında Çimkənd uğrunda Kokand və Buxara xanlıqları mübarizə aparırdılar. 1810–1864 illərdə şəhər Kokand xanlığının tərkibində qala idi. 1821 ildə qazax sultanı Təntək Törə Kokand xanlığına qarşı üsyana başçılıq etdi. Üsyançıların qoşunları Sayram və Çimkəndi hücumla aldılar, lakin Kokanddan gələn iri qüvvələr üsyanı yatırdı. 1864 ildə üsyanın təhrikçiləri ruslar Çimkəndi Kokand xanlığından aldılar. Gələcək Türkistan general-qubernatoru Çernyayevin kiçik, amma müasir silahlı, dəstəsi Övliyə-Ata qalasını, daha sonra 1864 ilin iyulunda Çimkəndi aldı. Ruslar su kəməri vasistəsi ilə şəhərə soxuldular. Güclü istehkam sayılan qalanın müdafiyəçiləri, rusların bu gözlnilməz fəndindən təşvişə düşdülər. Ehtimal ki rusların şəhərə daxil olmasında xainlərin də rolu az deyildi. Beləliklə şəhər Rusiya imperiyasının tərkibinə daxil edildi və Rusiyanın Avropa hissəsini Qərbi Sibir və Orta Asiya ilə birləşdirən mühüm tranzit məntəqə oldu. 1914 ildə şəhərin alınmasının 50 ilində adı dəyişdirilib Çernyayev qoyulur, lakin 10 il sonra yenə öz adı qaytarılır. 1930-cu ildə Çimkənddə qurquşun zavodu tikilir. SSRİ də istehsal olunan qurquşunun 70% onun payına düşürdü. Şəhərdə yağ-piy kombinatı, corab və güzgü fabrikaları istismara verilir. 1932 ildə, şəhər aeroportunun yaranmasının və inkişafının əsasını qoyan kənd təsərrüfatı aviasiyası bazası yaradılır. İkinci Dünya Müharibəsi vaxtı Çimkəndə bir çox istehsal müəssisələri evakuasiya olunur. 17 zavod və fabrik. Şəhərdə tank üçün ehtiyat hissələri, mərmi, metal, qurquşun, optik cihazlar və s. istehsal olunur. O zaman SSRİ də istehsal olunan güllələrin 2/3 Çimkənddə istehsal olunur. Müharibədən sonrakı 1950–1980 illərdə gur inkişafına baxmayaraq, 1960 ildən SSRİ nin əlaqələri gərginləşən Çinlə, sərhədə, və çətənənin ənənəvi yetişdirilməsi mərkəzi olan, Çuy vadisinə yaxınlığı, eləcə də şəhərdə olan milli ziddiyətlər səbəbindən, şəhər qaçaqmal mərkəzi və narkotrafik məntəqəsinə çevrildi. Şəhərin, narkotacirlər tərəfindən təşkil olunan və yük maşınları sürücüləri vasitəsilə həyata keçirilən, əvvəlcə Çinə, sonra isə 1961 ilin ortasından Monqolustan və Sibirə defisit malların ötürülməsi mətəqəsinə çevrilməsi, 1967 ildə, o cümlədən inzibati və dövlət binalarının dağıdılması ilə müşayət olunan və qanlı toqquşmalara çevrilən kütləvi etiraz aksiyalarına gətirdi. Rəsmi açıqlamalara görə 12–15 iyun 1967 il Çimkənd hadisələri vaxtı 8 nəfər ölmüş, 50 yaralanmışdır.SSRİ təhlükəsizlik orqanları tərəfindən aksiyanın şiddətli yatırılmasında günahkarlar aşkar olunmuş və, araşdırmaların nəticəsində öz iş yerlərindən başa yerlərə keçirilmişdilər. 8 sentyabr 1992 ildə Çimkənd şəhərinin adı Şımkəndə dəyişdirildi. Milli tərkibi qazaxlar 64,76 % ruslar 14,52 % özbəklər 13,70 % azərbaycanlılar 1,86 % tatarlar 1,54 % koreyalılar 1,00 % ukraynalılar 0,54 % türklər 0,41 % başqaları 1,68 % | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=537034 |
Şıngay Xan | Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Erlik Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar. Temir Xan: Dəmir ilahı. Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı. Matır Xan: Cəsarət tanrısı. Şıngay Xan: Qarışıqlıq ilahı. Kömür Xan: Şər tanrısı. Badış Xan: Fəlakət tanrısı. Yabaş Xan: Təxribat ilahı. Uçar Xan: Xəbər tanrısı. Kerəy Xan: Ara-pozma ilahı. Xüsusiyyətlər Təmir xan - türk və altay mifologiyasında dəmir ilahı. Təmür (Timür) xan olaraq da bilinər. Monqollar Tömür xan deyirlər. Yağrını (kürək sümüyü) dəmirdendir. Dəmir mədənlerini, dəmirçi ocaqlarını və dəmirçiləri qoruyar. Temür Xan dəmirçiləri insanlara xidmət etsin deyə göndərmişdir. O çılpaq əlləriylə qızğın dəmiri dövebilir, ona istədiyi şəkli verə bilər. Dəmirçilik sənətini insanlara bu tanrı öyrətmişdir. Söz, (Tem/Töm/Dem/Dəm) kökündən törəmişdir. Demir deməkdir. Monqolcada Tömür sözcüyü də eyni mənanı verər. Möhkəmlik, dayanıqlılıq bildirən bir kökdən törəmişdir. Qaraş xan - türk və altay mifologiyasında qaranlıq ilahı. Qarış Xan olaraq da bilinər. Altay mifologiyasında, Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qaranlığı yaradır. Gecələri hökm sürür. Erlik xanın oğludur. Sərt quruluşlu, iri bədənli olaraq izah edilər. Qara ilanları vardır. Söz, (Kar/Qar) kökündən törəmişdir. Qaraldan, qarardıcı deməkdir. Qara kökündən gəlir. "Qarış" isə qarğış, ah mənasını verər. Matır xan - türk və altay mifologiyasında cəsarət tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Xan olaraq da deyilər. Qorxusuz bir döyüş tanrısıdır. Erlik xanın oğludur. Daş biləkli olaraq təsvir edilir. Söz, (Bat/Mat) kökündən törəmişdir. Batur sözü igid deməkdir. Bahadır, qorxusuz, qəhrəman mənalarına gəlir. Batırmaq və boğmaq feli ilə əlaqəlidir. Şıngay xan - türk və altay mifologiyasında qarışıqlıq ilahı. Çıngay Xan və ya "Sınzay Xan" olaraq da bilinir. Yer üzündə qarışıqlıq çıxarar. Erlik Xanın oğludur. Hər yeri alt-üst edən olaraq təyin olunar. Söz, (Şın/Çın) kökündən törəmişdir. "Çıngar" (səs-küy) sözüylə eyni kökdən gəlir. "Çın" sözü həqiqət mənası da daşıyır. Kümür xan - türk və altay mifologiyasında şər tanrısı. Adı səbəbiylə kömür tanrısı olaraq da bilinir. Kömir (Kömür, Kümir) Xan olaraq da deyilər. Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyinə inanılan və kamla Erlik arasında vasitəçilik etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qapqara bir görünüşü vardır. Köynəyi quru dumandandır. Yeraltında yaşayır. Pis ruhların və şeytanların başı və idarəçisi olaraq görülər. Söz, (Köm/Göm) kökündən törəmişdir. Qara və ya yanmış deməkdir. Kömür meydana gəlməsinin təbii şərtlərdə yer altında reallaşması ilə ad arasındakı əlaqə əhəmiyyətlidir. Badış xan - türk və altay mifologiyalarında fəlakət tanrısı. Yer üzündə fəlakətlərə səbəb olar. Fəlakətlər, epidemiyalar onun əlindən gəlir. İnsanların başına çətinliklər gətirir. Erlik Xanın oğludur. Basdığında torpaq yerindən oynayır, dəyirman daşlarını udur. Dəmir kaşağılı olaraq deyilir. Çolaq (tək qollu) olaraq anılır. Ancaq bu tək qolunda doqquz insanın qollarının gücü vardır. Çolaq sözü bu gün də Anadoluda tək qollu kəslər üçün istifadə edilən bir anlayışdır. Söz (Bat/Bad) kökündən törəmişdir. Batmaq feli ilə eyni kökə malikdir. Batıran demək ola bilər. Badıç sözü qabıq mənasını verər. Badırdamak isə donquldamaq, gurultulu və aydın olmaz danışmaq deməkdir. Yabaş xan - türk və altay mifologiyasında təxribat ilahı. Cabaş Xan olaraq da xatırlanır. Yer üzündə pisliklərə və təxribatçılığa səbəb olar. Qara Qam (pis şaman) ilə Erlik arasında vasitəçi edir. Erlik xanın oğludur. Ayğır yallı olaraq təsvir edilir. Söz, (Yab/Yap/Cab/Çap) kökündən törəmişdir. Edən (fitnə-fəsad və pislik edən) deməkdir. "Yaba" (çəngəl harman vasitəsi) sözcüyü ilə eyni kökdən gəlir. Bundan başqa çapmak (at sürmək, yağmalamak) sözcüyü ilə də əlaqəsi var. Uçar xan - türk və altay mifologiyasında xəbər tanrısı. Pis xəbərləri gətirən tanrıdır. Erlik Xanın oğludur. Bəzən casusların tanrısı olaraq görülür. Türklərdə "Çaşıt", casus deməkdir. Çaşmaq/Çaşıtlamaq isə casusluq etmək mənasını verər. Uçar Xan da çaşıtları (casusları) qoruyar. Söz, (Uç/Uc) kökündən törəmişdir. Uçan, uçaraq gələn deməkdir. "Uçar" sözü xəbər mənası da daşıyır. Kerəy xan - türk və altay mifologiyasında ara pozma ilahı. Kirey Xan olaraq da deyilir. Yer üzündəki pislikləri idarə edir. İnsanlar arasına nifaq salar. Ərlik Xanın oğludur. Yes / Cas (Dəmir) biləkli olaraq betimlenir. Yeddi otağı mövcuddur. Söz, (Ker/Kir/Gir) kökündən törəmişdir. Girmək (insanların arasına girmək) mənasını ehtiva edər. Monqol hir / Kir çirklilik, pislik mənaları daşıyır. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.) Həmçinin baxın Ağ oğlanlar Qara qızlar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=276470 |
Şıngay xan | Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Erlik Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar. Temir Xan: Dəmir ilahı. Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı. Matır Xan: Cəsarət tanrısı. Şıngay Xan: Qarışıqlıq ilahı. Kömür Xan: Şər tanrısı. Badış Xan: Fəlakət tanrısı. Yabaş Xan: Təxribat ilahı. Uçar Xan: Xəbər tanrısı. Kerəy Xan: Ara-pozma ilahı. Xüsusiyyətlər Təmir xan - türk və altay mifologiyasında dəmir ilahı. Təmür (Timür) xan olaraq da bilinər. Monqollar Tömür xan deyirlər. Yağrını (kürək sümüyü) dəmirdendir. Dəmir mədənlerini, dəmirçi ocaqlarını və dəmirçiləri qoruyar. Temür Xan dəmirçiləri insanlara xidmət etsin deyə göndərmişdir. O çılpaq əlləriylə qızğın dəmiri dövebilir, ona istədiyi şəkli verə bilər. Dəmirçilik sənətini insanlara bu tanrı öyrətmişdir. Söz, (Tem/Töm/Dem/Dəm) kökündən törəmişdir. Demir deməkdir. Monqolcada Tömür sözcüyü də eyni mənanı verər. Möhkəmlik, dayanıqlılıq bildirən bir kökdən törəmişdir. Qaraş xan - türk və altay mifologiyasında qaranlıq ilahı. Qarış Xan olaraq da bilinər. Altay mifologiyasında, Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qaranlığı yaradır. Gecələri hökm sürür. Erlik xanın oğludur. Sərt quruluşlu, iri bədənli olaraq izah edilər. Qara ilanları vardır. Söz, (Kar/Qar) kökündən törəmişdir. Qaraldan, qarardıcı deməkdir. Qara kökündən gəlir. "Qarış" isə qarğış, ah mənasını verər. Matır xan - türk və altay mifologiyasında cəsarət tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Xan olaraq da deyilər. Qorxusuz bir döyüş tanrısıdır. Erlik xanın oğludur. Daş biləkli olaraq təsvir edilir. Söz, (Bat/Mat) kökündən törəmişdir. Batur sözü igid deməkdir. Bahadır, qorxusuz, qəhrəman mənalarına gəlir. Batırmaq və boğmaq feli ilə əlaqəlidir. Şıngay xan - türk və altay mifologiyasında qarışıqlıq ilahı. Çıngay Xan və ya "Sınzay Xan" olaraq da bilinir. Yer üzündə qarışıqlıq çıxarar. Erlik Xanın oğludur. Hər yeri alt-üst edən olaraq təyin olunar. Söz, (Şın/Çın) kökündən törəmişdir. "Çıngar" (səs-küy) sözüylə eyni kökdən gəlir. "Çın" sözü həqiqət mənası da daşıyır. Kümür xan - türk və altay mifologiyasında şər tanrısı. Adı səbəbiylə kömür tanrısı olaraq da bilinir. Kömir (Kömür, Kümir) Xan olaraq da deyilər. Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyinə inanılan və kamla Erlik arasında vasitəçilik etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qapqara bir görünüşü vardır. Köynəyi quru dumandandır. Yeraltında yaşayır. Pis ruhların və şeytanların başı və idarəçisi olaraq görülər. Söz, (Köm/Göm) kökündən törəmişdir. Qara və ya yanmış deməkdir. Kömür meydana gəlməsinin təbii şərtlərdə yer altında reallaşması ilə ad arasındakı əlaqə əhəmiyyətlidir. Badış xan - türk və altay mifologiyalarında fəlakət tanrısı. Yer üzündə fəlakətlərə səbəb olar. Fəlakətlər, epidemiyalar onun əlindən gəlir. İnsanların başına çətinliklər gətirir. Erlik Xanın oğludur. Basdığında torpaq yerindən oynayır, dəyirman daşlarını udur. Dəmir kaşağılı olaraq deyilir. Çolaq (tək qollu) olaraq anılır. Ancaq bu tək qolunda doqquz insanın qollarının gücü vardır. Çolaq sözü bu gün də Anadoluda tək qollu kəslər üçün istifadə edilən bir anlayışdır. Söz (Bat/Bad) kökündən törəmişdir. Batmaq feli ilə eyni kökə malikdir. Batıran demək ola bilər. Badıç sözü qabıq mənasını verər. Badırdamak isə donquldamaq, gurultulu və aydın olmaz danışmaq deməkdir. Yabaş xan - türk və altay mifologiyasında təxribat ilahı. Cabaş Xan olaraq da xatırlanır. Yer üzündə pisliklərə və təxribatçılığa səbəb olar. Qara Qam (pis şaman) ilə Erlik arasında vasitəçi edir. Erlik xanın oğludur. Ayğır yallı olaraq təsvir edilir. Söz, (Yab/Yap/Cab/Çap) kökündən törəmişdir. Edən (fitnə-fəsad və pislik edən) deməkdir. "Yaba" (çəngəl harman vasitəsi) sözcüyü ilə eyni kökdən gəlir. Bundan başqa çapmak (at sürmək, yağmalamak) sözcüyü ilə də əlaqəsi var. Uçar xan - türk və altay mifologiyasında xəbər tanrısı. Pis xəbərləri gətirən tanrıdır. Erlik Xanın oğludur. Bəzən casusların tanrısı olaraq görülür. Türklərdə "Çaşıt", casus deməkdir. Çaşmaq/Çaşıtlamaq isə casusluq etmək mənasını verər. Uçar Xan da çaşıtları (casusları) qoruyar. Söz, (Uç/Uc) kökündən törəmişdir. Uçan, uçaraq gələn deməkdir. "Uçar" sözü xəbər mənası da daşıyır. Kerəy xan - türk və altay mifologiyasında ara pozma ilahı. Kirey Xan olaraq da deyilir. Yer üzündəki pislikləri idarə edir. İnsanlar arasına nifaq salar. Ərlik Xanın oğludur. Yes / Cas (Dəmir) biləkli olaraq betimlenir. Yeddi otağı mövcuddur. Söz, (Ker/Kir/Gir) kökündən törəmişdir. Girmək (insanların arasına girmək) mənasını ehtiva edər. Monqol hir / Kir çirklilik, pislik mənaları daşıyır. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.) Həmçinin baxın Ağ oğlanlar Qara qızlar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=302038 |
Şınqay xan | Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Erlik Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar. Temir Xan: Dəmir ilahı. Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı. Matır Xan: Cəsarət tanrısı. Şıngay Xan: Qarışıqlıq ilahı. Kömür Xan: Şər tanrısı. Badış Xan: Fəlakət tanrısı. Yabaş Xan: Təxribat ilahı. Uçar Xan: Xəbər tanrısı. Kerəy Xan: Ara-pozma ilahı. Xüsusiyyətlər Təmir xan - türk və altay mifologiyasında dəmir ilahı. Təmür (Timür) xan olaraq da bilinər. Monqollar Tömür xan deyirlər. Yağrını (kürək sümüyü) dəmirdendir. Dəmir mədənlerini, dəmirçi ocaqlarını və dəmirçiləri qoruyar. Temür Xan dəmirçiləri insanlara xidmət etsin deyə göndərmişdir. O çılpaq əlləriylə qızğın dəmiri dövebilir, ona istədiyi şəkli verə bilər. Dəmirçilik sənətini insanlara bu tanrı öyrətmişdir. Söz, (Tem/Töm/Dem/Dəm) kökündən törəmişdir. Demir deməkdir. Monqolcada Tömür sözcüyü də eyni mənanı verər. Möhkəmlik, dayanıqlılıq bildirən bir kökdən törəmişdir. Qaraş xan - türk və altay mifologiyasında qaranlıq ilahı. Qarış Xan olaraq da bilinər. Altay mifologiyasında, Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qaranlığı yaradır. Gecələri hökm sürür. Erlik xanın oğludur. Sərt quruluşlu, iri bədənli olaraq izah edilər. Qara ilanları vardır. Söz, (Kar/Qar) kökündən törəmişdir. Qaraldan, qarardıcı deməkdir. Qara kökündən gəlir. "Qarış" isə qarğış, ah mənasını verər. Matır xan - türk və altay mifologiyasında cəsarət tanrısı. Matur (Patur, Patır, Batur) Xan olaraq da deyilər. Qorxusuz bir döyüş tanrısıdır. Erlik xanın oğludur. Daş biləkli olaraq təsvir edilir. Söz, (Bat/Mat) kökündən törəmişdir. Batur sözü igid deməkdir. Bahadır, qorxusuz, qəhrəman mənalarına gəlir. Batırmaq və boğmaq feli ilə əlaqəlidir. Şıngay xan - türk və altay mifologiyasında qarışıqlıq ilahı. Çıngay Xan və ya "Sınzay Xan" olaraq da bilinir. Yer üzündə qarışıqlıq çıxarar. Erlik Xanın oğludur. Hər yeri alt-üst edən olaraq təyin olunar. Söz, (Şın/Çın) kökündən törəmişdir. "Çıngar" (səs-küy) sözüylə eyni kökdən gəlir. "Çın" sözü həqiqət mənası da daşıyır. Kümür xan - türk və altay mifologiyasında şər tanrısı. Adı səbəbiylə kömür tanrısı olaraq da bilinir. Kömir (Kömür, Kümir) Xan olaraq da deyilər. Erlikin doqquz oğlundan biri olduğuna inanılan və yerdəki pislikləri idarə edənlər arasında iştirak etdiyinə inanılan və kamla Erlik arasında vasitəçilik etdiyi qəbul edilən tanrıdır. Qapqara bir görünüşü vardır. Köynəyi quru dumandandır. Yeraltında yaşayır. Pis ruhların və şeytanların başı və idarəçisi olaraq görülər. Söz, (Köm/Göm) kökündən törəmişdir. Qara və ya yanmış deməkdir. Kömür meydana gəlməsinin təbii şərtlərdə yer altında reallaşması ilə ad arasındakı əlaqə əhəmiyyətlidir. Badış xan - türk və altay mifologiyalarında fəlakət tanrısı. Yer üzündə fəlakətlərə səbəb olar. Fəlakətlər, epidemiyalar onun əlindən gəlir. İnsanların başına çətinliklər gətirir. Erlik Xanın oğludur. Basdığında torpaq yerindən oynayır, dəyirman daşlarını udur. Dəmir kaşağılı olaraq deyilir. Çolaq (tək qollu) olaraq anılır. Ancaq bu tək qolunda doqquz insanın qollarının gücü vardır. Çolaq sözü bu gün də Anadoluda tək qollu kəslər üçün istifadə edilən bir anlayışdır. Söz (Bat/Bad) kökündən törəmişdir. Batmaq feli ilə eyni kökə malikdir. Batıran demək ola bilər. Badıç sözü qabıq mənasını verər. Badırdamak isə donquldamaq, gurultulu və aydın olmaz danışmaq deməkdir. Yabaş xan - türk və altay mifologiyasında təxribat ilahı. Cabaş Xan olaraq da xatırlanır. Yer üzündə pisliklərə və təxribatçılığa səbəb olar. Qara Qam (pis şaman) ilə Erlik arasında vasitəçi edir. Erlik xanın oğludur. Ayğır yallı olaraq təsvir edilir. Söz, (Yab/Yap/Cab/Çap) kökündən törəmişdir. Edən (fitnə-fəsad və pislik edən) deməkdir. "Yaba" (çəngəl harman vasitəsi) sözcüyü ilə eyni kökdən gəlir. Bundan başqa çapmak (at sürmək, yağmalamak) sözcüyü ilə də əlaqəsi var. Uçar xan - türk və altay mifologiyasında xəbər tanrısı. Pis xəbərləri gətirən tanrıdır. Erlik Xanın oğludur. Bəzən casusların tanrısı olaraq görülür. Türklərdə "Çaşıt", casus deməkdir. Çaşmaq/Çaşıtlamaq isə casusluq etmək mənasını verər. Uçar Xan da çaşıtları (casusları) qoruyar. Söz, (Uç/Uc) kökündən törəmişdir. Uçan, uçaraq gələn deməkdir. "Uçar" sözü xəbər mənası da daşıyır. Kerəy xan - türk və altay mifologiyasında ara pozma ilahı. Kirey Xan olaraq da deyilir. Yer üzündəki pislikləri idarə edir. İnsanlar arasına nifaq salar. Ərlik Xanın oğludur. Yes / Cas (Dəmir) biləkli olaraq betimlenir. Yeddi otağı mövcuddur. Söz, (Ker/Kir/Gir) kökündən törəmişdir. Girmək (insanların arasına girmək) mənasını ehtiva edər. Monqol hir / Kir çirklilik, pislik mənaları daşıyır. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.) Həmçinin baxın Ağ oğlanlar Qara qızlar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=266597 |
Şınıx | Şınıx (Gədəbəy) — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunda kənd. Şınıx bələdiyyəsi — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunda bələdiyyə. Şınıx (Borçalı) — Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Allahverdi (Tumanyan) rayonunda kənd. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=444357 |
Şınıx (Allahverdi) | Şınıx, Baysunqur, Şnox (erm. Շնող) — Ermənistan Respublikasının Loru mərzində kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. 7 noyabr 1995–ci il tarixində Ermənistan Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi və 4 dekabr 1995–ci ildə Ermənistan Respublikasının prezidenti Levon Ter-Petrosyanın təsdiq etdiyi "Ermənistan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında Qanunu" na əsasən "Şnox bələdiyyəsi"ni (erm. Շնող համայնքի) təşkil edir. 12 – 21 oktyabr 2011–ci il siyahıyaalınmasına əsasən kəndin (de–yuri) daimi əhalisi 2.561 nəfərdir. Toponim türk dilində «əyri sıldırım dağ yamacı, əlçatmaz», «dərin çuxur, xəndək» mənasında işlənən şın sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. Orotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Kəndin adı erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq Şnox kimi rəsmiləşdirilmişdir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. İndi ermənilər yaşayır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=441579 |
Şınıx (Borçalı) | Şınıx, Baysunqur, Şnox (erm. Շնող) — Ermənistan Respublikasının Loru mərzində kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. 7 noyabr 1995–ci il tarixində Ermənistan Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi və 4 dekabr 1995–ci ildə Ermənistan Respublikasının prezidenti Levon Ter-Petrosyanın təsdiq etdiyi "Ermənistan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında Qanunu" na əsasən "Şnox bələdiyyəsi"ni (erm. Շնող համայնքի) təşkil edir. 12 – 21 oktyabr 2011–ci il siyahıyaalınmasına əsasən kəndin (de–yuri) daimi əhalisi 2.561 nəfərdir. Toponim türk dilində «əyri sıldırım dağ yamacı, əlçatmaz», «dərin çuxur, xəndək» mənasında işlənən şın sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. Orotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Kəndin adı erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq Şnox kimi rəsmiləşdirilmişdir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. İndi ermənilər yaşayır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=413712 |
Şınıx (Gədəbəy) | Şınıx — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 26 iyul 1994-cü il tarixli, 868 saylı Qərarı ilə Gədəbəy rayonunun Şınıx kəndi Göyəlli kənd ərazi vahidindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Şınıx kənd ərazi vahidi yaradılmışdır. Toponimikası Yaşayış məntəqəsi qonşu kəndlərdən Ağdam, Tovuz rayonlarından gəlmiş əhali tərəfindən Şınıx adlı ərazidə salınmışdır. Oykonimi qədim türk dillərindəki şinq (sıldırım qaya), sınıq (tayfa adı), Azərbaycan dilindəki şenlik (qalabalıq, çox adam olan yer) sözləri ilə əlaqələndirirlər. Coğrafiyas və iqlimi Kənd dağətəyi ərazidə yerləşir. Şınıx əhalisi bütövlükdə türk əsilli xalqdır. Şınıxda bir sıra arxaik sözə müasir Asiya, eləcə də Türkiyə türkcəsində rast gəlinməkdədir. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 700 nəfər əhali yaşayır. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı — əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=97029 |
Şınıx (Loru) | Şınıx, Baysunqur, Şnox (erm. Շնող) — Ermənistan Respublikasının Loru mərzində kənd. Rayon mərkəzindən 24 km məsafədə yerləşir. 7 noyabr 1995–ci il tarixində Ermənistan Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi və 4 dekabr 1995–ci ildə Ermənistan Respublikasının prezidenti Levon Ter-Petrosyanın təsdiq etdiyi "Ermənistan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında Qanunu" na əsasən "Şnox bələdiyyəsi"ni (erm. Շնող համայնքի) təşkil edir. 12 – 21 oktyabr 2011–ci il siyahıyaalınmasına əsasən kəndin (de–yuri) daimi əhalisi 2.561 nəfərdir. Toponim türk dilində «əyri sıldırım dağ yamacı, əlçatmaz», «dərin çuxur, xəndək» mənasında işlənən şın sözünə -ıx şəkilçisinin artırılması yolu ilə düzəlmişdir. Orotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Kəndin adı erməni dilinə uyğunlaşdırılaraq Şnox kimi rəsmiləşdirilmişdir. Kənddə 1897-ci ildə 5 nəfər, 1926-cı ildə 2 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. İndi ermənilər yaşayır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=413714 |
Şınıx bələdiyyəsi | Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=352583 |
Şıpeytim Arifi | Şıpeytim Arifi (Doğum: May.3, 1979, Priştina) Kosovo-Albaniyalı və Almaniya vətəndaşı olan futbol hücumçusudur. Arifi 2011ci ilin İyun ayında Təbrizin Traktor Sazi klubuna qoşulmuşdur. O Traktor Sazi klubuna gələndən öncə Almaniyanın SSV Reutlingen 05 və FSV Oggersheim, və İranın Pəyami Məşhəd və Persepolis futbol klublarında oynamışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=210959 |
Şıqqıldaq böcəklər | Şıqqıldaq böcəklər (lat. Elateridae) Azərbaycanda şıqqılad böcəklər fəsiləsinin bir çox cinsləri və növləri yaşayır. Kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün şıqqıldaq böcəklərin yetkin fərdləri qorxulu deyildir. Ancaq onların torpaqda yaşayan məftil qurdları adlanan sürfələri müxtəlif bitkilərin toxum və cücərtilərinə, kök sisteminə böyük zərər vurur. Böcəklərin bədəni uzunsov və bir qədərdə yastıdır. Onların qabaq kürəciyinin dal künclərindən axıra doğru yönəlmiş ucları şiş bir cüt çıxıntı vardır. Ayaqları qısa, pəncələri 5 buğumludur. Böcəklərin qabaq döşündə alt tərəfdən barmaq şəkilli kiçik çıxıntı orta döşdə isə çökəkcik vardır. Onlar arxası üstə düşdükdə bu çıxıntını çökəkciyin içinə salıb, böcək əyilir və tullanaraq üzü üstə düşür. Bu zaman ön döşün çıxıntısı orta döşün çüxuruna burulur və şıqqıltıya bənzər səs alınır ki, böcəyin adı da buradan götürülmüşdür. (Məftil qurdlar) – sarımtıl, yaxud qəhvəyi rənglidir. Başı yastı, dəri örtüyü xitinləşmişdir. Onların bir bərabərdə üç cüt döş ayaqları vardır. Bu böcəklərin ayrı-ayrı növləri bir-birindən sürfənin qarıncıq nəhayətinin quruluşuna görə fərqlənir. Məftil qurdları ən çox buğda, arpa, qarğıdalı, kartof, çuğundur, günəbaxan, tütün, pambıq bitkilərini zədələyir. Onlar dənli bitkilərin nəinki kök sistemini zədələyir, hətta səpilmiş toxumları belə təmamilə yeyir. Meyvəköklülərdə sürfə meyvələrin içərisinə girir. Meyvənin daxilinə girən sürfələrin aşdığı yolla xəstəlik törədiciləri daxil olaraq, meyvələri çürüdür, odur ki, azacıq zədələnmiş meyvələri saxlamaq mümkün olmur. Məftil qurdları tarla, tərəvəz, texniki bitkiləri, eləcə də meyvə və meşə tinglərini zədələyir. Paxlalı bitkiləri məftil qurdları daha az zəiflədir. Azərbaycanda təsadüf edilən şıqqıldaq böcək növlərinin inkişaf tsiklləri, inkişafı zəif gedir. Bir nəslin inkişafı 3-5 ilə başa çatır. Əksər növlər müxtəlif yaşlı sürfə və böcək fazasında qışlayır. Qışlamış böcəklər erkən yazda qışlama yerindən çıxır və növ mənsubiyyətindən asılı olaraq aprel, iyul aylarında yumurta qoymağa başlayır. Yumurtadan çıxan sürfələr əvvəlcə olduqca kiçik (1,5–2 mm) olur, ai gözlə çətin seçilir. Sürfə 3-4 ilə inkişaf edir. İyul-avqust aylarında torpağın 8-15 sm dərinliyində puplaşır. Pup fazası 2-3 həftə davam edir və ondan çıxan böcəklər gələn ilin yazına qədər torpaqda qalır. sürfələrin yaşaması üçün optimal temperatur +200C, optimal rütubət isə 50-60% hesa olunur. Bu səbəbdən də, məftil qurdlarının taxıl bitkilərinə vurduğu zərər quraqlıq illərdə az, rütubətli illərdə isə çox olur. Şıqqıldaq böcəklərə Azərbaycanın bütün rayonlarındav rast gəlinir. Onlar ən çox turş reaksiyalı meşə torpaqlarında yaşayır. Buna görədə onlar Balakən, Zaqatala, Şəki, Qusar, Xaçmaz, Gədəbəy və Talış meşələrində daha çox zərər verir. S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov Kənd təsərrüfatı entomologiyası. 1986 S.R.Məmmədova, B.B.Xəlilov Meyvə və subtropik bitkilərin zərərvericiləri 1974 N.H.Səmədov Taxıl böcəkləri və onlarla mübarizə tədbirləri, 1964 Həmçinin bax Qarabədən böcəklər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=492091 |
Şıqqıldayan barmaq | Şıqqıldayan barmaq (ing. trigger finger) – bükülmüş halda olan zədələnmiş barmaq səy nəticəsində şıqqıltılı səslə açılır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=834825 |
Şırdan | Qursaq, gövşəyənlərdə mədənin hissələrindən biridir. Həmçinin türk mətbəxində yemək növüdür. İçalat yeməklərindən mumbar və kokoreç kimi bu da Adanada tez-tez bişirilən ve həmin region üçün yerli sayılır. El arasında qursaq deyilsə də, əsl adı "qursaq dolması"-dır. Bu dolmanın hazırlanması üçün, adətən, quzu qursağından istifadə edilir. Qursaq Adanada "Adana kababı" ve "şalğam" qədər geniş yayılmış yemək olsa da, digər regionlarda çox da tanınmır. Hazırlamaq üçün qoyunun mədəsinin 4 hissəsindən biri olan qursaq təmizlənir, içinə ədviyyatlı düyü doldurulur, bağlanıb bişirilir. Qeyri-adi formalı bu dolmanı yeyərkən üstünə duzlu cirə və pul bibər səpilir. Qursaqçılıq Adanada, demək olar ki, müstəqil bir yemək növüdür. İş o yerə çatıb ki, artıq başqa şəhərlərdən çiy qursaq gətirilir, çünki Adananın özündə kəsilən qoyunların qursağı tələbatı ödəyə bilmir. İstər yay, istərsə də qışda hər küçənin tinində mütləq bir qursaqçıya rast gəlmək olar. Qursaq oralarda həyatın bir parçasına çevrilib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=477722 |
Şırlan | Şırlan — Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun Şırlan kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Şuşa rayonunun Şırlan kəndi Çaykənd kənd Sovetindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla Şırlan kənd Soveti yaradılmışdır. 1992-ci ildən 10 noyabr 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Şırlan kəndi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. 19 sentyabr 2023-cü ildə aparılan lokal xarakterli antiterror əməliyyatları nəticəsində Azərbaycan Respublikasının nəzarətinə qayıtmışdır. Toponimikası Şırlan kəndi yaşayış məntəqəsi kimi xəlfəli tayfasına mənsub ailələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır. Kənd öz adını yaxınlıqdakı Şırlan adlı şəlalənin adından almışdır. Şırlan hündür yerdən tökülən çay, şəlalə, şırşır deməkdir. Şırlan kəndi fransız, ingilis, rus, fars, ərəb və digər səyyahların marağına səbəb olub. Məşhur türk sərkərdələri Ənvər Paşa, Nuru Paşa bu kənddə qonaq olublar. Deyilənə görə, Teymurləng də buradan keçib. XIX əsrdə bu torpaqda bitən ardıc və palıddan konyak hazırlamaq, təbii boyaqlarda istifadə etmək üçün fransız milyonçusu Şapon “Qırx qız”ın ətəklərinə yol çəkdirib. Həmin yolun izləri indiyədək qalırdı və el arasında “Şapon yolu” adlanırdı. Kənd qədim yaşayış məskənlərindən biri olub, onun ərazisindən tapılmış iri saxsı küpələr, torpaq və gildən düzəldilmiş qadın bəzək və məişət əşyaları, üçmərtəbəli qəbirlər, nəhəng insanın bazu, kəllə və qıç sümüklərinin qalıqları, sümük üzərinə çəkilmiş insan şəkilləri və s. bunu sübut edir. Təəssüf ki, həmin maddi-mədəniyyət abidələri qorunub saxlanılmayıb. Uçqunların, yer sürüşmələrinin altında qalan məzarlar, qəbir daşları çox-çox qədimlərdən xəbər verirdi. 1992-ci il mayın 10-da Şuşanın işğalından iki gün sonra Şırlan erməni quldur birləşmələri tərəfindən tamamilə dağıdılaraq xarabazara çevrilib. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Sarıbaba dağının ətəyində yerləşir. Şırlan kəndi sağdan Qırxqız dağına, soldan Sarıbaba yaylağına, arxası isə Ağqayaya söykənir, dəniz səviyyəsindən 1700-1800 metr yüksəklikdə yerləşir. Şırlan çayı 30-40 kilometr məsafə qət edərək Qarqar çayına qovuşur. Təbiəti və havası təmiz, suyu olduqca safdır. Məşhur turş su ilə yanaşı, burada kükürd suları, çoxlu bulaqlar, zümrüd meşələr, zəngin fauna və flora örtüyü, qiymətli bitki aləmi, heyvan və quşlar aləmi ilə yanaşı, civə və digər faydalı qazıntılara malik olub. Bu kənd həm də özünün uzunömürlü sakinləri ilə də tanınıb. Kənd sakinlərindən Sənəm Allahverdiyeva (130), Cabbar Çobanov (125), Ağalar Babayev, Nəsib Çobanov, İsa Qasımov, Səkinə Abbasova (120), Fatma Babayeva (115), Cəlal Quliyev (109), Şirin Əhmədova (107), Nənəxanım Ramazanova, Əkbər Əliyev, Əbülqasım Abbasov, Gülül Həsənova, Cəmil Əhmədov (105), Həmid Məmmədov, Paşa Hüseynov (100) il ömür sürüblər. Kənd sakinlərindən Həsən Səmədov 97, Usub Ramazanov 96, Gözəl Səmədova, Firəngiz Hüseynova (95), Züleyxa Həsənova 90 il yaşayıblar. Hazırda həm Şırlan kəndinin həmdə Şuşa rayonun ən yaşlı sakini, eyni zamanda 2 ci dünya müharibəsi veteranı Sarı Həsənov bu il 100 yaşını qeyd etdi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=22576 |
Şırlan (bulaq) | Şırlan – Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun Şırlan kəndinin ərazisində mineral bulaq. Ümumi məlumat Azərbaycan Respublikasının Şuşa rayonunun Şırlan kəndinin ərazisində, Xəlfəli çayının başlanğıcında, dəniz səviyyəsindən 1600 metr hündürrlükdə yerləşən bu mineral bulaq üç bulağın ümumi adıdır. Şırlan mineral bulağı Şuşa şəhərindən 18 km qərbdə, Sarıbaba dağının ətəyində qərar tutmuşdur. Suyu turş və içməlidir. Bulaq suyun axma rejiminə (şırıltı ilə tökülməsinə) görə belə adlandırılmışdır. Həmçinin bax Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. II cild, səh.218. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=120083 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.