!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
Ştora-1 (aktiv müdafiə sistemi) | Shtora-1, görüş xəttindəki yarımavtomatik komandalı (SACLOS) tank əleyhinə idarə olunan raketləri, lazer məsafə ölçənləri və hədəf təyinedicilərin iş sistemini pozan bir elektro-optik pozucudur. Shtora-1 yumşaq öldürmə (soft-kill) və ya passiv əks tədbir sistemidir. Sistem 1995-ci ildə Əbu-Dabidə təşkil edilən Beynəlxalq Müdafiə Sərgisi zamanı bir Rus əsas döyüş tankına quraşdırılmış vəziyyətdə göstərilmişdir. Sistemin ilk bilinən tətbiqi 1993-cü ildə Rusiya Ordusunda xidmətə başlayan Rus T-90 əsas döyüş tankında olmuşdur.BMP-3M piyada döyüş maşınında da mövcuddur. Komponentləri Shtora-1 dörd əsas komponentdən ibarətdir: Hər biri əsas silahın soluna və sağına monte edilmiş iki elektro-optik/infraqırmızı (IR) "göz qamaşdıran" interfeys stansiyası, bir infraqırmızı qarışdırıcı, modulyator və idarəetmə panelini özündə birləşdirir. Qüllənin hər iki tərəfinə yerləşdirilmiş infraqırmızı işığa qeyri-şəffaf bir aerosol tüstü pərdəsi dağıdan, qumbaralar ata bilən qabaqcıl atış bombası buraxıcıları və ya boşaldıcılar bankası. Həssas və kobud başlı lazer xəbərdarlıq sistemi. İdarəetmə paneli, mikroprosessor və manuel ekran düzəltmə panelindən ibarət olan idarəetmə sistemi. Bu, sensorlardan gələn məlumatları emal edir və aerozol pərdə yaratma sistemini işə salır. Əsas silahın hər iki tərəfində bir ədəd olan iki infraqırmızı şüa, gələn bir ATGM aşkar edildikdə mütəmadi olaraq kodlaşdırılmış impulslu infraqırmızı jammer yayır.Shtora-1 üfüqi olaraq 360 dərəcə və –5 ilə +25 dərəcə arasında bir qalxma bucağı hündürlüyündə görüş sahəsinə malikdir. Tərkibində on iki aerosol ekranı mövcuddur və 400 kq ağırlığındadır. Tüstü aerozolunun meydana gəlməsi üç saniyədən az çəkir və təxminən iyirmi saniyə davam edir. Ekran düzənliyi 50 ilə 70 metr arasındadır. Defence Update-ə görə, Shtora sistemi lazerin yarandığı və əsas silahı avtomatik olaraq ona çevirdiyi 3,5–5 dərəcə arasındakı zonanı da tapa bilər, beləliklə tank heyəti atəşə cavab verə bilər və daha güclü ön qüllə zirehi atılan düşmən mərmisi ilə qarşı-qarşıya qoyula bilər. Əməliyyat rejimləri Shtora-1 tank əleyhinə idarə olunan raket hücumuna (ATGM) qarşı altı saat davamlı olaraq tam avtomatik və ya yarı avtomatik rejimlərdə işləyə bilər. Xüsusiyyətlər Steven Zaloga və Tankomasterə görə: Lazer işıqlandırma sensorları: 2x TShU-1–11 həssas sensorlar 2x TShU-1 kobud sensorlar Göruş sahəsi (hər biri): −5 ° .. + 25 ° yüksəklik və 90 ° azimut Görüş sahəsi (cəmi): 360 ° azimut EO müdaxilə emitentləri: 2x OTShU-1–7 Əməliyyat bandı: 0.7 .. 2.7 μm Müdafiə oluna sektor: 4° yüksəklik və 20° azimut Enerji istehlakı: 1 kW İşıq intensivliyi: 20 mcdZFLIR əleyhinə tüstü bombası: 12x 81 mm 3D17 Qaranlıq zolaq: 0,4 .. 14 μm Səpilmə müddəti: 3 s Bulud davamlılığı: 20 s | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=696102 |
Ştorxuv evi | Ştorxuv evi (çex. Štorchův dům) — Praqanın Köhnə şəhər meydanı № 552-də yerləşən tanınmış memarlıq abidəsidir. Meydanın bir çox binaları kimi, Ştorxuv evi də çox qədim tarixə malikdir. Buna baxmayaraq, hazırkı bina 1896–1897-ci illərdə, memar Fridrix Ohmannın layihəsi əsasında "vladislav qotikası" üslubunda inşa olunmuşdu. O zamana qədər, Ştorxuv evi bir neçə dəfə yenidənqurmaya məruz qalmışdı. Ştorxuv evində uzun illər kitab mağazası yerləşirdi, bu da Aleksandr Ştorxun naşir olması ilə bağlı idi. Lakin hazırda bu mağaza artıq yoxdur. Praqanın mərkəzindən ənənəvi, insanlara yaxından tanış olan mağazalar yox olur — onların yerində isə turistləri cəlb edə biləcək mübadilə məntəqələri, kafe və suvenir mağazaları ilə əvəz edilmişdir. Hazırda Ştorxuv evində suvenir mağazası yerləşir. Ştorxuv evi 1945-ci ildə, İkinci dünya müharibəsinin son illərində güclü dağıntıya mərux qalmışdı. Onu bir neçə dəfə: 1948, 1972 və 1993-cü ildə bərpa etmişdilər. Və hər dəfə bərpaçılar F. Ohmannın yaratdığı varianta geri qayıdırdılar. Ev modern dövrünün parlaq nümunələrindən sayılır. Bu bina özünün qeyri-adi gözəlliyi ilə turistləri cəlb edir. Ştorxuv evinin divar rəsmlərindən nümunələr Ştorxuv evinin memarlıq simasında çex neorenessansının eklektik üslubu və vladislav qotikasının elementləri ideal şəkildə bir-birini tamamlayır. Ev qədim təməl üzərində yerləşir. Onun fasadında qotik fialalar intibah attiki ilə yanaşı yerləşir. Bina özünün sqrafitto adlanan mükəmməl divar rəsmləri ilə fərqlənir. Bu rəsmlərin müəllifi Praqa Setsessionun bariz nümunəsi Mikulaş Aleşdir. Rəngli fresklərin əss süjeti, çexlərin himayədarı müqəddəs Vatslav barədədir. Burada Vatslavın ağ atın belində və əlində nizə ilə təntənəli şəkildə Köhnə Şəhər meydanına daxil olması göstərilmişdir. Atlı fiquru stilizə edilmiş nəbati ornamentlərlə ilə əhatə olunmuşdur. Vatslavın yanında ağac təsvir olunmuşdu, onların üzərində isə çex xalqının azadlıq rəmzi sayılan quş uçur. Daha üç quş fasadın yuxarı hissəsində təsvir olunmuşdu. Bunlar Çexiyada çox populyar olan leyləklərdir. Leyləklər çox vaxt binaların fasadlarında bir ev əlamətləri kimi təsvir olunur. Onlar ilə əlaqədar olaraq, bir çox xalq əfsanələri də mövcuddur — hesab olunur ki, bu quşlar hər bir evə xoşbəxtlik gətirirlər. Ştorxuv evinin fasadını bu quşlar ilə bəzədilməsinin daha bir səbəbi də var: "Ştorx" soyadı alman dilində leylək mənasını verir (alm. Storch), bunun da başlıca səbəbi — binanın tikildiyi zaman Çexiyanın rəsmi dili alman dili hesab edilirdi. Quşlardan başqa, binanın fasadında həmçinin Praqanın keçmiş gerbini, qədim Çexiya Krallığının əsas rəmzlərini və ev səhiblərinin adlarını da görmək olar. Xarici keçidlər VLČEK, Pavel a kol.: Umělecké památky Prahy. Staré Město – Josefov. Praha : Academia, 1996: s. 368 a 369–370. ISBN 80-200-0563-3 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=347657 |
Ştramber qulaqları | Ştramber qulaqları (çex. Štramberské uši) - bu şirniyyat kişilər tərəfindən kəşf edilib. Şirniyyatın xəmrinə əsas bal, o cümlədən də, müxtəlif ədviyyatlar (qərənfil, darçın və s) əlavə edilir. Ancaq əsas tərkibi Ştramber kulinariyasında gizlənilir. 1241-ci ildən Ştramber qulaqları bişirilməyə başlanılıb.. Belə ki, monqol-tatar müharibəsi zamanı Moğol imperiyasının qərbə hücumu zamanı bu yemək daha da geniş sahəni əhatə etməyə başlayır. Hazırlanması Una bal və yağ əlavə edilir. Una ilk növbədə yağ qatılır və yoğrulur. Bundan sonra digər inqredientlər əlavə edilir. Bundan sonra 180 dərəcədə üzü qızarana qədər bişirilir. Sobadan çıxarılır və soyumağa qoyulur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=537622 |
Ştraux kərtənkələciyi | Ştraux kərtənkələciyi (lat. Eremias strauchi) — Kərtənkələcik cinsinə aid növ. Rus zooloqu Aleksandr Aleksondroviç Ştaruxun şərəfinə adlandılıb. Xariçi görünüşü Kiçik ölçülü kərtənkələdir. Bədəninin uzunluğu 8 sm, çəkisi 7 q olur. Yuxarı nahiyəsi sarı-, zeytunu- və ya cöşqun boz rəngdə olur. Həyat tərzi Əsasən yarımsəhra zonasında ön dağlıq ərazilərdə yayılır. 1800 m yüksəkliklərə qədər yayıla bilirlər. Əsasən gün olarkən aktiv olurlar. Mart-aprel aylarından aktivləşirlər. Oktyabrdan isə qişlamaya başlayırlar. Hörümçəklər və digər Cücülərlə qidalanırlar. Yayıldığı ərazilər Əsasən cənubi Azərbaycan və Ermənistan, şimal-şərq Türkiyə, şimali İran və Türkmənistanın cənubunda yayılmışdır. Ştraux kərtənkələciyinin iki yarımnövü var: Eremias strauchi kopetdaghica Schtscherbak 1972 Eremias strauchi strauchi Kessler 1878 Xarici keçidlər The Reptile Database (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=420353 |
Ştrelazund boğazı | Ştrelazund boğazı (alm. Strelasund) - Rügen adasını materikdən ayırır. Baltik dənizi akvatoriyasında yerləşir. Uzunluğu 25 km, eni 1 km-ə yaxındır. Boğaz dayazdır və ən dərin yeri 4 m təşkil edir. Boğaz daxilində Delholm adası vardır. 1930-1936 ci illərdə boğaz üzərində Ryoqen körpüsü tikilmişdir. edilbirləşdirir. Körpü Ştralzund, Denholm və Ryogeni birləşdirir. 2004-2007 ci illərdə yeni Ştrelazundkverunq isşa edilmişdir. 1362-1369 ci illərdə Qanzey birliyinin donanması ilə Danimarka kralı IV Valder arasında döyüşlər baş vermişdir. 1370-ci ildə tərəflər arasında Ştalzund anlaşması imzalanıryerləşir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=406075 |
Ştreykbrexer | Ştreykbrexer (alm. Streikbrecher — tətil pozucusu , hərfən — "staçkolom", yəni tətili qırmaq) — tətil zamanı ümumiyyətlə yan tərəfdən işə götürülən, tətildə iştirak etməyi və tətilləri dəstəkləməyi rədd edən, tətilçilərlə mübahisəsində rəhbərliyin tərəfini tutan və tətil zamanı işə gedərək dəstəkləyən şəxs . Məcazi mənada satqın, ümumi maraqların xaini mənasını verir.Tətil pozucusu iqtisadi əsası işsizlikdir. Bir çox dövlətlərdə və ölkələrdə daimi işçiləri müvəqqətilərlə əvəz etməyə imkan verən təşkilatlar mövcuddur. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=688517 |
Ştrimer apteki | Ştrimer apteki - Taqanroq şəhərinin ərazisində, Petrovskaya küçəsi, ev 61 ünvanında yerləşən bina. Binanln inşasına 1971-ci ildə başlanılmışdlr. O zaman bina Petrovskaya küçəsi, ev 33 ünvanında qərarlaşırdı. Kənpiçdən inşa edilən iki mərtəbəli binanın əsası 1871-ci ildə qoyulmuşdur. Bu bina aptek binası olaraq Moisey Osipoviç Ştrimerin vəsaiti gesabına inşa edilmişdir. Təkcə onun zirzəmisində 1870-ci illərdə Taqanroqda butılkalarda Qafqaz mineral suları satılırdı. Moisey Ştrimerin 44 yaşında ikən zərbədən ölümündən sonra (1880-ci ilin fevralında) mülkiyyət hüququ onun həyat yoldaşı olan Nadejda Davidovaya keçir. O, uşaqları Aleksandr (1866) vı Pelenoy (1869) ilə burlikdə binada 1925-ci ilə qədər yaşamışlar. Aktek isə öz fəaliyyətini davam etdirmişdir. Taqanroq üçün nadir hadisələrdən biri onda idi ki, iri bir bina sovet hakimiyyəti qurulduqdan donra belə uzun zaman milliləşdirilməmişdi. Burada 1870-1925-ci illər ərzində bir ailə yaşamışdı. 1912-ci ildə binada «Böyük petrovskaya N. Ştrimer apteki» fəaliyyət göstərirdi. Onun icarə hüququ M. A. Barinberqə məxsus idi. Aptekdə təbii mineral sular, xəstələrə qulluq üçün vastəlır və dırmanlar satılırdı. 1912-ci ildə binanın zirzəmisində «Ararat» adlı kababxana yerləşirdi. Bina 1941-1943-ci illərdə almanların nəzarətində olmuş və sənəd işləri aparılan bina kimi istifadə edilmişdir. Hazırda binada Rusiya Vergilər Nazirliyinin № 15 ərazi idarəsi yerləşir. Arxitektura Borokko stilində və dekor işləmələri ilə inşa edilmiş binadır. Tanınmış sakinləri Yakov Solomonoviç Parnox (1847—1912) — aktekin sahibi, Taqanroq şəhər dumasının üzvü, Taqanqoqun fəxri sakini. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=480442 |
Ştrisel | Ştrisel (alm. Striezel) — maya xəmirindən bişirilən şirniyyat növü. Mərkəzi Avropada geniş yayılmış bu piroq adətən xaşxaş və ya almanın içindən avstriya və alman mətbəxində hazırlanır. Adətən uzunsov formada, ştollen kimi (ştrisel —ştollenin sinonimidir, Almaniyanın Drezden şəhərində Avropanın ən qədim bazarlarından olan Ştriselmarkın adından götürülmüşdür. Xarici keçidlər Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=535903 |
Ştrudel | Ştrudel (alm. Strudel — "qasırğa") — Avstriya mətbəxinə məxsus şirniyyat (çox vaxt almalı olur). 18-ci əsrdə Habsburq imperiyasında məşhurlaşmış ştrudel Avstriya və Alman mətbəxinin bir hissəsi olsa da, digər Mərkəzi Avropa mətbəxlərində də geniş yayılmışdır. Birinci məşhur ştrudelin resepti 1696-cı ildən başlanılmışdır. Vyanada hazırlanmağa başlanan bu reseptin müəllifi məlum deyil. Hal-hazırda Vyana kitabxanasının kitablarda onun resepti var. Etimologiyası Ştrundelin alman dilində hərfi mənası burulğan və ya qasırğa deməkdir. Belçikada "retelər", Xorvatiyada "štrudel", "štrudla" və ya "savijača", Bosniya və Herseqovinada "štrudla" və ya "savijača", Slovakiyada "štrudelj" və ya "zavitek", Serbiya "závin"və ya "štrúdl", Polşada "sztrucla" və ya "strucla" və Ruminiyada "ștrudel" adlanır. Şirin ştrudel Ştrudel yumşaq xəmirdən və almadan hazırlanır. Alma ilə yanaşı giləmeyvə (çiyələk, albalı, malina, mərcangilə, kişmiş və s.), kəsmik (vanilli) və s. əlavə edilir. Bununla yanaşı kərə yağı, şəkər tozundan da istifadə edilir. kartoflu ştrudel kələmli ştrudel südlü-kremli ştrudel ətli ştrudel şəkərli ştrudel Həmçinin bax Avstriya mətbəxi Alma piroqu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=538938 |
Ştumsdorf müqaviləsi | Stuhmsdorf (İsveçcə: Stilleståndet i Stuhmsdorf) və ya Sztumska Wieś (Polyakca: Rozejm w Sztumskiej Wsi) haqqında 12 sentyabr 1635-ci ildə Polşa-Litva İttifaqı ilə İsveç İmperiyası arasında Stuhmun (Sztum) cənubunda Krallıq Prussiyasında (indiki Sztumska Wieś, Polşa), Stuhmsdorf kəndində imzalanmış sülh müqaviləsi. Müqavilə 26 il yarımlıq müddətlik atəşkəs haqqındadır. Otuzillik müharibədə iştirakından zəifləyən İsveç, torpaq imtiyazları baxımından Reç Pospolitaya qarşı müsbət olan şərtləri qəbul etdi. Polşa kralı son on ildə Polşa-İsveç müharibələri nəticəsində itirilən bir çox ərazini geri qaytardı, lakin müqavilə İsveç və müttəfiqləri (Fransa krallığı, İngiltərə və Hollandiya Respublikası) üçün də faydalı oldu. Sülh İsveçin 1655-ci ildə İsveçin Reç Pospolitanı tamamilə işğal etməsinə qədər davam etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=632394 |
Şturm Qrats FK | Şturm (Qrats) FK — Avstriyanın futbol klubu 1909-cu ildə yaranıb. Avropa kuboklarında iştirak 16 dəfə Avropa kuboklarında iştirak edib. Avstriya çempionu (3) 1998, 1999, 2011 Avstriya Kubokunun qalibi (6) 1996, 1997, 1999, 2010, 2018, 2023 Avstriya Superkubokunun qalibi (3) 1996, 1998, 1999 Otto Barić (1980-1982) Robert Pflug (1984) Hermann Stessl (1984-1985) Otto Barić (1988-1989) August Starek (1989-1991) Robert Pflug (1991-1992) Ladislav Jurkemik (1992-1993) Milan Djuricic (1993-1994) Ivica Osim (1994-2002) Franco Foda (2002-2003) Gilbert Gress (2003) Mihailo Petrović (2003-2006) Franco Foda (2006-) Xarici keçidlər Sturm Graz at EUFO.DE Sturm Graz at Weltfussball.de Sturm Graz at Playerhistory.com Sturm Graz at Football Squads.co.uk Sturm Graz at National Football Teams.com Sturm Graz at Football-Lineups.com | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=86810 |
Şturman (aviasiya) | Şturman— uçuş heyətinin mövqeyi. Naviqator ümumiyyətlə aşağıdakı vəzifələri yerinə yetirir: kurs hazırlayır, hərəkətləri hesablayır və təyyarənin rəqəmsal və ya topoqrafik xəritəsində hərəkəti qeyd edir, naviqasiya cihazlarının düzgün işləməsini izləyir. Uçuş vaxtını uçuş səviyyəsindəki küləkdən, uçuş üçün lazımi miqdarda yanacaqdan, marşrutun ayrı-ayrı hissələri üçün minimum təhlükəsiz uçuş yüksəkliyindən asılı olaraq hesablayır. Hərbi aviasiyada naviqator, naviqasiya ilə yanaşı, fotoşəkillər də çəkə bilər, bomba atma, birbaşa və buraxılış raketləri, hərbi nəqliyyat aviasiyasında - eniş personalı, hərbi texnika və yük. Həm də hərbi aviasiyada naviqator daha dar bir ixtisaslaşmaya - naviqator-operatora sahib ola bilər, bu halda onun vəzifələri naviqasiya ilə tamamilə əlaqəli ola bilər. Təyyarələrin bəzi növlərində naviqatorlara pilotu çoxaltmaq üçün bir təyyarə uçmaq öyrədilir. İnqilabdan sonra iqtisadiyyat tənəzzülə uğradı və aviasiyanın inkişafı dayandı. Vətəndaş müharibəsində aviasiyadan istifadə olunmasına baxmayaraq, Avropadan fərqli olaraq, o dövrdə Rusiyada aviasiya naviqasiyasında heç bir yenilik baş vermədi. Pilotların və uçuş müşahidəçilərinin çoxu "ağlar" ın tərəfinə keçdi və ya öldürüldü, ya da ölkəni tərk etdi. Ölkədəki 97 hava birləşməsindən 33-ü qalıb, hətta müharibə nəticəsində öldürülmüşlər. Yalnız Vətəndaş Müharibəsinin sonunda - 1921-ci ildə - Hava Donanmasının nəzarəti altında Hava Naviqasiya Xidməti təşkil edildi. Onun texniki avadanlığı istənilmədən qaldı - alətlər az idi, bir neçə hava naviqatoru tanınmış işarələrə görə uçmağı üstün tutdular. 1926-cı ildə Boris Vasilieviç Sterliqov naviqasiya xidmətinə rəhbərlik etdi. Hava naviqatorlarını hazırladı və onlara təlim vermək üçün kurslar təşkil etdi. Onun təşəbbüsü ilə hava naviqatorlarını (o zaman uçuş müşahidəçiləri adlandırırdılar) naviqatorlara bənzətməklə naviqator adlandırırdılar. SSRİ İnqilabçı Hərbi Şurasının 28 fevral 1933-cü il tarixli 180 nömrəli əmri ilə Boris Sterliqov olmuş bayraq şturman qədər bütün uçuş naviqasiya mövqeləri təyin olundu. Böyük Vətən Müharibəsi illərində bir çox naviqator pilotu cəbhələrdə döyüşlər apardılar, buna görə təltif olundu, o cümlədən bir çoxu ən yüksək mükafata - Sovet İttifaqı Qəhrəmanının Qızıl Ulduzuna layiq görüldü. V.V.Senko iki dəfə bu ada layiq görülən yeganə aviasiya şturmanı oldu. Şturman peşəsindəki vəzifələr: təyyarənin şturmanı; şturman operatoru; test şturmanı; şturman təlimatçısı; böyük şturman müfəttişi; aparıcı şturman müfəttişi; baş şturman müfəttişi; aviasiya heyətinin şturmanı; təlim aviasiya mərkəzinin böyük şturmanı; aviasiya məktəbinin böyük şturmanı; aviasiya müəssisəsinin böyük şturmanı; şturman bayrağı (1933-cü ildən bəri Hərbi Hava Qüvvələrində). Mülki Aviasiyada 1973-cü ildən bəri "Mülki Aviasiya Nazirliyinin naviqasiya işləri haqqında Təlimata" (NShS GA-73 bax. Səh 35. 1975-ci ilə qədər və sonradan ləğv edildi. baş şturman. Mülki Aviasiyada 1975-ci ildən bəri, "Mülki Aviasiya Nazirliyinin naviqasiya işləri haqqında Təlimata" əsasən (NShS GA-75, səh 35. bayrağı (1933-cü ildən bəri Hərbi Hava Qüvvələrində). Mülki Aviasiyada 1973-cü ildən bəri "Mülki Aviasiya Nazirliyinin naviqasiya işləri haqqında Təlimata" (NShS GA-73 bax. Səh 35. 1975-ci ilə qədər və sonradan ləğv edildi. Meşə Müşahidəsi Pilotu Meşə patoloji monitorinqini həyata keçirən uçuş heyəti, mütəmadi olaraq yeni yaranan yanğınları tez aşkar etmək, kəşf etmək və mövcud meşə yanğınlarını izləmək üçün həm heyətə, həm də hava nəzarətinə istiqamət verən bir müşahidəçi pilotu daxil edir. Müşahidə həm vizual, həm də texniki vasitələrlə həyata keçirilir. Rusiya Federasiyasının Meşə Məcəlləsinin müddəalarına uyğun olaraq, Rusiya Federasiyasının təsis subyektlərinin ərazisindəki meşələrin aviasiya mühafizəsi regional hava bazaları tərəfindən həyata keçirilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=610459 |
Şturman yarımadası | Şturmanov yarımadası — Taymır yarımadasının Kara dənizi içərilərinə doğru irəlilədiyi ərazidə yerləşir. Taymır körfəzi ilə Zeebreqa körfəzi araslnda yerləşir. Yarımadadan 2 km şimal-şərqdə Kolçak adası yerləşir. Yarımada 1940-ci ildə ərazinin səmadan təsvirini çəkən şturmanların şərəfinə adlandırılmışdır. Qərbi və şərqi düzənlikdir. Ən hündür nöqtəsi Yuşenko zirvəsi 130 metrdir. Yarımadada yaşayış yoxdur. Ərazisi Böyük Arktik qoruğun ərazisinə daxildir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=441845 |
Şturmanov yarımadası | Şturmanov yarımadası — Taymır yarımadasının Kara dənizi içərilərinə doğru irəlilədiyi ərazidə yerləşir. Taymır körfəzi ilə Zeebreqa körfəzi araslnda yerləşir. Yarımadadan 2 km şimal-şərqdə Kolçak adası yerləşir. Yarımada 1940-ci ildə ərazinin səmadan təsvirini çəkən şturmanların şərəfinə adlandırılmışdır. Qərbi və şərqi düzənlikdir. Ən hündür nöqtəsi Yuşenko zirvəsi 130 metrdir. Yarımadada yaşayış yoxdur. Ərazisi Böyük Arktik qoruğun ərazisinə daxildir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=441846 |
Ştutenzee | Ştutenzee (alm. Stutensee) — Almaniyanın Baden-Vürtemberq torpağının Karlsrue inzibati dairəsində şəhər. Sahəsi 45.67 km2, əhalisi 23500 nəfərdir (2007). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=430233 |
Ştutqart | Ştutqart (Almanca tələffüz: [ˈʃtʊtɡaɐ̯t]) — Almaniyanın cənubunda şəhər. Baden-Vürtemberq əyalətinin paytaxtıdır. Təxminən 600.000 nəfər əhalisi olan Ştutqart Almaniyada 6-cı ən böyük şəhərdir. Metropoliya ərazisində əhalisinin sayı 5 milyona çatır. Ştutqart şəhəri özü 600.038 nəfər əhalisi ilə (dekabr 208-ci il üçün) Almaniyanın 5-ci ən böyük şəhəridir. Ştutqart şəhər ərazisi çoxlu sayda kiçik şəhərlərlə əhatə olunub. Coğrafi olaraq Ştutqar müxtəlif hündürlüklərdə, parklarda, vadilərdə və təpəliklərdə yerləşir. Rottenburq-Ştutqart katolik yeparxiyasının mərkəzi də Ştutqart şəhərində yerləşir. Yaşayış keyfiyyətinin yüksəkliyinə görə Ştutqar Almaniyada 7-ci, dünyada isə 30-cu yeri tutur. Mədəniyyət və Təhsil Ştutqartda iki universitet var.Ştutqart Universitetində mühəndislik,Hohenheim Universiteti isə kənd təsərrüfat fakultələrinə dəyər verir.Almaniyanın ən böyük Medya Universiteti (alm. Hochschule der Medien) Ştutqartın Vaihingen səmtindədir. Həmçinin Ştutqartda Würtemberq dövlət Kitabxanası yerləşir. Şəhərin VfB Ştutqart adında futbol klubu vardır.VfB Ştutqart öz yoldaşlıq oyunlarını Mercedes-Benz Arenada oynayır və şəhər 2006 FİFA Dünya Çempionatına ev sahibliyi edib. Həmçinin bax Vilhelm Hauff | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=166382 |
Ştutqart FK | VfB Ştutqart - Almaniyanın Ştutqart şəhərinin peşəkar futbol klubu. 1893-cü ilin 9 sentyabrında qurulmuşdur. Bundesliqa (çempion): 1950, 1952, 1984, 1992, 2007 Almaniya kuboku (qalib): 1954, 1958, 1997 Almaniya kuboku (finalçı): Almaniya superkuboku (qalib) UEFA Avropa Liqası (finalçı): UEFA Kuboklar Kuboku (finalçı) UEFA İntertoto Kuboku (qalib) 2000, 2002, 2008 Cənubi Almaniya çempionatı 1946, 1952, 1954 Vurttemberq çempionatı 1927, 1930, 1935, 1937, 1938, 1941 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=379872 |
Ştutqart Universiteti | Ştutqart Universiteti (alm. Universität Stuttgart) — Almaniyanın Ştutqart şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi. Universitetin əsası 1829-cu ildə qoyulmuşdur. Xarici əlaqələri Bu ali təhsil müəssisəsi Almaniyanın 9 aparıcı texniki ali məktəbinin birliyi olan TU9 ittifaqının üzvüdür. Xarici keçidlər uni-stuttgart.de — Ştutqart Universitetinin rəsmi saytı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=420635 |
Ştutqart teleqülləsi | Stuttgart TV Qülləsi ( alm. Fernsehturm Stuttgart Fernsehturm Stuttqart ) - dünyanın ilk televiziya qülləsi, dəmir-betondan konstruksiyadan hazırlanmışdır , bu tip də dünyanın bir çox qüllələrinin prototipidir . Ştutqartın cənub-şərqindəki Degerloch bölgəsində Boopser təpəsində yerləşir. 20 ay ərzində tikilmiş və 1956-cı il fevralın 5-də istifadəyə verilmişdir . Hazırda qüllədən FM radiostansiyaları yayımlanır və 2006-cı ilədək ARD televiziya şəbəkəsinin analoji yayımını təmin edib. Rəqəmsal yayım xidmətləri regionda xüsusi FM radiostansiyalarını yayımlayan qardaş şirkət Fernmeldeturm Ştuttgarta yayımlanır. Qüllənin sosial dəyəri ilk növbədə mübahisəli olmasına baxmayaraq, tezliklə Ştutqart şəhərində məşhur bir şəhərə çevrildi və turistləri cəlb etdi. Televiziya qülləsinin iki müşahidə platformasından şəhərin yaxınlığında meşələr və üzüm bağlarından Schvabian Alba və Qarta Meşəyə qədər Ştuttgartın mənzərəsi açılır 2009-cu ildə Ştuttgart Televiziya Qülləsi Almaniyada mühəndislik və memarlıq sənətinin tarixi abidəsi kimi siyahıya alınmışdır. Texniki parametrlər Antenin montaj hündürlüyü: 216.6 m Üst müşahidə platformasının hündürlüyü: 153.5 m Aşağı müşahidə platformasının hündürlüyü: 150 m Əsas çapı: 27 m Qüllənin ümumi çəkisi: təxminən 3000 ton Əsas çəki: təxminən 1500 ton Liftin qaldırılması sürəti: 4 m / s Qüllə sepetində platformada panoramik kafe Qüllənin maksimum səbət diametri: 15 mQülləə Ştuttqartda kütləvi nəqliyyat vasitəsi ilə gedilə bilər və səfər 9: 00-dan 23: 00-a qədər açıqdır. Tikinti başlamışdır : 10 yanvar 1954 Açılış: 5 fevral 1956 1965-ci ilin oktyabr ayından 1965-ci ilin dekabrına qədər - antenin təkminləşdirilməsi(hündürlüyünün artırılması) və buna görə də qüllənin bugünkü hündürlüyü 216.8 m Televiziya qülləsi 28 mart 2013-cü il tarixindən 2016 -cu il yanvar ayının 30- a qədər olan qonaqlar üçün yeniləmələrə görə bağlanma Aviasiya xəbərdarlıq işıqları Qeyri-adi qırmızı aviasiya xəbərdarlıq işıqlarına əlavə olaraq, qüllədə fənərlərdə istifadə olunan üç ədəd fırlanan ksenon lampalar var və onlar baxış platformasından bir qədər yuxarıdır. Ştutartın digər ötürücü qüllələri, ziyarət üçün əlçatmazdır. Fernmeldeturm Frauenkopf , 192,4 m yüksəklikdə Vodafone-Funkturm Ştutqart-Vaihingen yüksəkliyi 98.6 m Funkturm Ştutqart 93 m yüksək Directional Radio Tower Ştutqart-Möhringen 93 m yüksəklikdə Oxşar qüllələr Yohannesburq Sentech teleqülləsi Vyanada Tuna Qülləsi CN Tower in Toronto , Kanada Şərq İncisi ( Şanxay ) və Guangzhou TV Qülləsi Ostankino TV Qülləsi Fernsehturm Stuttgart. Fernsehturm-Betriebs-GmbH, Stuttgart 1991 Walther Drechsel: Turmbauwerke. Wiesbaden, Berlin, 1967 Jörg Schlaich, Matthias Schüller: Ingenieurbauführer Baden-Württemberg. Bauwerk Verlag, Berlin 1999; s. 486-488. Xarici keçidlər Şəkil hesabatı. Arxivləşdirilib 2019-07-19 at the Wayback Machine Dünyanın ilk dəmir-beton qülləsi Arxivləşdirilib 2019-07-19 at the Wayback Machine Stuttgart TV Qülləsi (alm.) Stuttgart TV Qülləsi Peyk görünüşü Skyscraperpage.com səhifəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=579478 |
Ştutqart şəhər kitabxanası | Ştutqart şəhər kitabxanası (; alm. Stadtbibliothek Stuttgart, əvvəllər alm. Stadtbücherei Stuttgart) — Ştutqart şəhərində (Baden-Vürtemberq) yerləşən kütləvi kitabxanadır; 1901-ci ilin iyununda qurularaq, 19 noyabr tarixində keçmiş kazarmaların ərazilərində açılıb. Birinci Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdəki maddi çətinliklərə görə: 1922-1927-ci illərdə rəhbərlik oxu salonunu bağlamalı olur. 1965-ci ildə kitabxananın mərkəzi ofisi 60-cı illərdə təmir edilmiş Vilhelm sarayına köçür; 2013-cü ildə Almaniyanın "Deutscher Bibliotheksverband" dərnəyi tərəfindən "İlin kitabxanası" mükafatını alır. Ştutqart şəhər kitabxanasının tarixi, Xalq Kitabxanası Birliyinin (Stuttgart Volksbibliothek) nizamnaməsinin verilməsi 9 iyun 1901-ci ildə başlamışdır; həmin il 19 noyabrda kütləvi kitabxana keçmiş kazarma binasının yerində fəaliyyətə başladı. Birinci Dünya müharibəsindən əvvəlki dövrdə yeni kitabxana sürətlə inkişaf etdi. Müharibədən sonrakı dövrdə maddi çətinliklərlə üzləşməsi səbəbi ilə oxu zalı 1922-1927-ci illərdə bağlanmışdı. II Dünya müharibəsindən sonra, 1965-ci ildə Ştutqart şəhər kitabxanasının mərkəzi şöbəsi 1960-cı illərin əvvəllərində təmir edilmiş Wilhelmspalais-ə köçürüldü. Artıq XXI əsrdə şəhər kitabxanası, Stutqart Şəhər Şurası tərəfindən 2010-2011-ci illər maliyyə ili büdcəsinin qəbul etdiyi "qənaət" tədbirlərindən əziyyət çəkirdi. 2011-ci ildə kitabxana rəhbərliyi kitabxananı bağlamaq məcburiyyətində qaldı və meriyanın binasındakı kitabxananın filialı tamamilə bağlanmışdı. 2011-ci ilin oktyabr ayında baş ofis, keçmiş yük qatar stansiyasının yerində koreyalı memar Eun Yonq Yi tərəfindən dizayn edilmiş yeni inşa edilmiş Stadtbibliothek am Mailänder Platz-a köçürüldü. Bibliothek 21 kitabxana binasının tikilməsi qərarı 1997-ci ilin sonunda yerli şura tərəfindən qəbul edilmişdi; inşaatın 2002-ci ildə başa çatması lazım idi. Qərar 1998-ci ildə təsdiqləndi, bundan sonra şəhər rəhbərliyi və Deutsche Bahn Immobiliengesellschaft (DBimm) 235 memarlıq firmasının qatıldığı açıq memarlıq müsabiqəsi elan etdi. Layihələr 36 nəfərlik münsiflər heyəti tərəfindən qiymətləndirildi. Layihənin icrası ərazidə yaşanan çətinliklər səbəbindən təxirə salındı: kifayət qədər torpaq sabitliyi müəyyən edilmədiyi üçün layihənin ətraflı təhlilinə yalnız 2003-cü ildə başlandı; ilkin dizayn 2005-ci ilin avqust ayında tamamlandı. Binanın tikilməsi üçün icazə 2006-cı ilin noyabr ayında verilmişdir və ilk təməl daşı yalnız 5 iyun 2009-cu ildə atıldı. Açılış mərasimindən sonra binanın rəngi şəhər sakinləri və səlahiyyətlilər tərəfindən tənqid olundu: gözləniləndən daha tünd idi - tikinti şirkətindən öz hesabına fasadına daha yüksək parlaqlıqda olması sudan təsirlənməyən təbəqənin tətbiq etməsi istəndi. 2013-cü ildə kitabxana Almaniyanın "Deutscher Bibliotheksverband" dərnəyindən "İlin kitabxanası" mükafatını (Bibliothek des Jahres 2013) və 30.000 avro pul mükafatını aldı. Eun Yonq Yi, yeni kitabxananı doqquz pilləli sadə kub şəklində dizayn edir. Kitabxana əsasən kvadrat formalıdır. Uzunluğu 44 metr, hündürlüyü isə 40 metrdir. Kub, içərisinə şüşə kərpic elementləri qoyulmuş yığma beton karkasdan ibarət olan strukturlaşdırılmış bir binadır. Monolit, vizual və məkan oriyentasiyası yaradaraq bütün ərazi üçün sakitləşdirici mərkəz kimi fəaliyyət göstərəcək yeni bir xüsusiyyət yaratmaq niyyətində idi. Memarlıq dizaynı Binanın girişləri dörd tərəfli kubdur. Bina,soğan qabıqları kimi qat-qat düzülmüş dörd növ otaqdan ibarətdir. Şüşə blok fasadı xarici təbəqəni təşkil edir. Arxasında şüşə daxili fasad var. Qatlar arasındakı boşluqlarda girişləri tapa bilərsiniz. Daxili pilləkən və xarici dəhlizlər və eyvanlara gəldikdə isə, gəzinti yolu dizaynından istifadə edilmişdir. Binanın daxilindəki mərkəzi element kitabxananın "ürəyi" adlanır. Dörd mərtəbəni əhatə edən və hər hansı bir xüsusi kitabxana funksiyasına malik olmayan arxaik mərkəzi məkandır. Roma Panteonunun bina tipologiyasının daha iri kub şəkilli formasıdır. Mərkəzi pəncərə ilə işıqlandırılır, bu da ona mütəəssirlik, dünyəvilik qatır. Hər tərəfə açılan kitabxananın dairəvi foyesi var. Bu da binaya sayrışma effekti verir. Burada gözləmə zalı, qəzet oxumaq üçün zal və giriş salonundakı kütləvi informasiya vasitələrini geri vermək üçün kitab sıralayıcısı var. Digər mərkəzi məkan, ürəkdən üstdə yerləşən qalereya, Fransa milli kitabxanasından Lui Eten Bulledən götürülmüşdür. Memar üçün: “Mükəmməl bir kürə mükəmməl bir küpə çevrilir”. Lobbini yalnız kitablar əhatə edir. Yuxarıya qədər uzanan iki spiralvari pilləkən var. Bunlar memar üçün xarici dünyaya, bilik dünyasına açılışı simvollaşdırır. Səkkizinci mərtəbədə kiçik restoran (bistro), ədəbiyyat kafesi, sənət kolleksiyası və Qrafotek yerləşir. Oradan Ştutqart Vadisinə: 360 dərəcəlik mənzərəni təqdim edən dam terasına çıxa bilərsiniz. "Ürək" adlanan yerdə təxminən 300 nəfərin yerləşə biləcəyi tədbir salonu var. Hər mərtəbədə İntibah dövrü iş otağını xatırladan “studiolo” tapıla bilər. Xarici keçidlər Dünyanın ən qədim, sirli və qeyri-adi kitabxanaları | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711355 |
Ştuttqart | Ştutqart (Almanca tələffüz: [ˈʃtʊtɡaɐ̯t]) — Almaniyanın cənubunda şəhər. Baden-Vürtemberq əyalətinin paytaxtıdır. Təxminən 600.000 nəfər əhalisi olan Ştutqart Almaniyada 6-cı ən böyük şəhərdir. Metropoliya ərazisində əhalisinin sayı 5 milyona çatır. Ştutqart şəhəri özü 600.038 nəfər əhalisi ilə (dekabr 208-ci il üçün) Almaniyanın 5-ci ən böyük şəhəridir. Ştutqart şəhər ərazisi çoxlu sayda kiçik şəhərlərlə əhatə olunub. Coğrafi olaraq Ştutqar müxtəlif hündürlüklərdə, parklarda, vadilərdə və təpəliklərdə yerləşir. Rottenburq-Ştutqart katolik yeparxiyasının mərkəzi də Ştutqart şəhərində yerləşir. Yaşayış keyfiyyətinin yüksəkliyinə görə Ştutqar Almaniyada 7-ci, dünyada isə 30-cu yeri tutur. Mədəniyyət və Təhsil Ştutqartda iki universitet var.Ştutqart Universitetində mühəndislik,Hohenheim Universiteti isə kənd təsərrüfat fakultələrinə dəyər verir.Almaniyanın ən böyük Medya Universiteti (alm. Hochschule der Medien) Ştutqartın Vaihingen səmtindədir. Həmçinin Ştutqartda Würtemberq dövlət Kitabxanası yerləşir. Şəhərin VfB Ştutqart adında futbol klubu vardır.VfB Ştutqart öz yoldaşlıq oyunlarını Mercedes-Benz Arenada oynayır və şəhər 2006 FİFA Dünya Çempionatına ev sahibliyi edib. Həmçinin bax Vilhelm Hauff | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=299077 |
Ştənde (Baltas) | Coğrafi yerləşməsi rayon mərkəzindən (Starobaltas): 18 km., ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Kueda stansiyası): 83 km. Milli tərkibi 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kəndidə başqırdlar (99%) üstünlük təşkil edir. Xarici keçidlər asmo-rb.ru — Başqırdıstan Respublikası Bələdiyyələr Şurasının rəsmi saytı "Genealogiya və Arxivləri" portalında | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=518961 |
Şu-Flay-Kompleks | Şu-Flay-Kompleks (ing. Shoo Fly Complex) — aşağı yaşıl şist fasiyasına metamorflaşan süxurların subduksiya kompleksi. ABŞ-nin Kaliforniya ştatında, Syerra-Nevadanın şimalında yerləşir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=725736 |
Şu-şen Siau | Şuşen Siau (13 noyabr 1976, Taybey) — Çinli aktrisa, müğənni və teleaparıcı. AsianWiki: Shu-shen Hsiao Hsiao Shu Shen Height Profile Arxivləşdirilib 2014-04-28 at the Wayback Machine Xarici keçidlər Youtube-da Şuşen Siaunun Üfiq (ing. Horizon) adlı klipi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=323745 |
Şu (çarlıq) | Şu (çin. ənən. 蜀漢, sadə. 蜀汉, pinyin: Shǔ Hàn, hərfi mənası: "Şu Han") — Üç çarlıq dövründə 221 — 263 cü illərdə mövcud olmuş dövlət . Şu çarlığının əsası, özünü Han sülaləsinin davamçısı sayan Lyu Bey (劉備) tərəfindən qoyulmuşdur. Lyu Bey “Sarı çalmalılar üsyanını” yatıraraq hakimiyyəti əlinə almış ordu sərkərdəsi olmuşdur. Etdiyi cəhdlərə baxmayaraq uzun müddət ona ərazi bütövlüyünü əldə etmək mümkün olmur. O, ya Vey çarlığının hökmdarı Çao Çao, ya Yuan Şao, ya da Lyu Byaonun tabeçiliyinə keçirdi. Lyu Bey ordusu U çarlığının çarı Sun Çyuanın ordusu ilə müttəfiqləşərək Vey çarı Çao Çao üzərində qələbə çaldıqdan sonra, 208 ci ildə nəhayət Lyu Bey Çzinçjounun şimal hissəsinə sahib olur. Daha sonra cənuba doğru irəliləyərək Ulin və Çanşa şəhərlərini də əlinə keçirərək, Yantszı çayı boyunca üzü yuxarı irəliləmiş olur. 214 cü ildə İnçjounu fəth edir. Sonradan müttəfiqi U çarlığının çarı Sun Çyuana qarşı vuruşaraq, Çyinçjounu onunla bölüşdürmüşdür. 219 cu ildə Lyu Bey Çao Çaodan Hançjun əyalətini almışdır. Beləliklə o, çarlığın ərazisini xeyli böyütməyə nail olmuşdur. Xarici keçidlər Üç çarlığın tarixi (rus.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=353077 |
Şu (şəhər) | Şu (Çu) — regional tabeli şəhər, eyni zamanda Qazaxıstanın Cambul vilayətinin Şu rayonunda yerləşən Taraz şəhərindən sonra vilayətdəki ən böyük yaşayış məntəqəsidir. 1993-cü ilə qədər — Çu şəhəri, 4 may 1993-cü il, Qazaxıstan Ali Şurası Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Çu şəhərinin adının rus dilində transkripsiyası Şu olaraq dəyişdirildi. Şəhər əhali sayına görə vilayətin mərkəzi şəhəri olan Tarazdan (Cambul) sonra ikinci şəhərdir. Şu şəhərinin tarixi bir dəmir yolu stansiyasından başlayır. 1928-ci ildə bu yerdə Türküstan-Sibir dəmir yolu çəkildi. Bu ərazidə az yaşayış məntəqəsi olduğundan stansiyanın yaxınlığında yaşayış qoşquları görünməyə başladı. 1929-cu ildə bir lokomotiv deposu meydana çıxdı. Stansiyanın inkişafı ilə infrastruktur inkişaf etməyə başladı: məktəblər, uşaq bağçaları, xəstəxanalar və s. tikilir. Mərkəzdə həm ticarət yeri, həm də iş yeri olan bir bazar açılır. 1937-ci ildə Çu işçi kənd statusu aldı. 1953-cü ildə Çu stansiyası qovşağa çevrilir. 1960-cı ildə Çu regional əhəmiyyətli bir şəhərə çevrildi, bundan sonra eyni adlı bölgənin inzibati mərkəzi oldu. 4 may 1993-cü ildə Qazaxıstan Ali Şurası Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə Çu şəhərinin adının Rus dilinə köçürülməsi Şu olaraq dəyişdirildi. Şəhərdə 11 məktəb fəaliyyət göstərir: Qani Muratbayeva adına məktəb, Jambil adına 306 nömrəli gimnaziya, Turara Riskulova adına məktəb, Tole bi adına məktəb, "Jibek jolı" (İpək yolu) liseyi, A.Makarenko adına 19 saylı məktəb, Abay adına məktəb, S.Altınsarin adına məktəb, Seyfulin adına məktəb, Şu Tibb kolleci, Şu dəmir yolu texnikumu, 40 saylı orta məktəb, V.İ.Lenin adına məktəb. 7 uşaq bağçası, şəhər kitabxanası, Puşkin adına kitabxana. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711023 |
Şu Aray | Şu Aray (新井周, Aray Şu, 9 yanvar 1975) — Yaponiyanı təmsil edən stolüstü tennisçi. Şu Aray Yaponiyanı 2004-cü ildə Afina şəhərində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 49-cu, cüt turnirdə isə 17-ci pillənin sahibi olub. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=764869 |
Şu Kurata | Şu Kurata (d. 26 noyabr 1988) — Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 1 oyun keçirib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=455943 |
Şu Siyao | Şu Siyao (d. 12 sentyabr 1992) — Çini təmsil edən bədii gimnast. Şu Siyao, 2016-cı ildə Çini XXXI Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib. Şu Siyao, 2016-cı ildə Çin bayrağı altında Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərində baş tutan XXXI Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. O, qrup yarışlarında komanda yoldaşları Bao Yuqinq, Yanq Ye, Janq Linq və Jao Jinqnan ilə birgə təsnifat mərhələsində 32.133 xal topladı və 11-ci yeri tutaraq mübarizəni dayandırdı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=464973 |
Şu Takada | Şu Takada (高田秋, Takada Şu, 23 sentyabr 1991, Ebetsu) – Yaponiya fotomodeli. "LesPros Entertainment" ilə əməkdaşlıq edir. Həyatı və karyerası Şu Takada 23 sentyabr 1991-ci ildə Hokkaydo prefekturasının Ebetsu şəhərində anadan olmuşdur. O, erməniəsillidir. Belə ki, onun babası Ermənistandandır. Takadanın böyük qardaşı və bacısı var.Takada modellik karyerasına 16 yaşında başlamışdır. 20 yaşında Tokioya köçərək burada modellik karyerasına davam etdirmək qərarına gəlmişdir və "Mina" jurnalının daimi modeli olmuşdur. "Mina" jurnalının Tayvan, Çin və Honkonq versiyalarında da yer almışdır. 9 dekabr 2022-ci ildə evləndiyini açıqlamışdır. Çıxış etdiyi jurnallar Xarici keçidlər LePros Entertainment profili | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=792880 |
Şu sülaləsi | Şu (çin. ənən. 蜀漢, sadə. 蜀汉, pinyin: Shǔ Hàn, hərfi mənası: "Şu Han") — Üç çarlıq dövründə 221 — 263 cü illərdə mövcud olmuş dövlət . Şu çarlığının əsası, özünü Han sülaləsinin davamçısı sayan Lyu Bey (劉備) tərəfindən qoyulmuşdur. Lyu Bey “Sarı çalmalılar üsyanını” yatıraraq hakimiyyəti əlinə almış ordu sərkərdəsi olmuşdur. Etdiyi cəhdlərə baxmayaraq uzun müddət ona ərazi bütövlüyünü əldə etmək mümkün olmur. O, ya Vey çarlığının hökmdarı Çao Çao, ya Yuan Şao, ya da Lyu Byaonun tabeçiliyinə keçirdi. Lyu Bey ordusu U çarlığının çarı Sun Çyuanın ordusu ilə müttəfiqləşərək Vey çarı Çao Çao üzərində qələbə çaldıqdan sonra, 208 ci ildə nəhayət Lyu Bey Çzinçjounun şimal hissəsinə sahib olur. Daha sonra cənuba doğru irəliləyərək Ulin və Çanşa şəhərlərini də əlinə keçirərək, Yantszı çayı boyunca üzü yuxarı irəliləmiş olur. 214 cü ildə İnçjounu fəth edir. Sonradan müttəfiqi U çarlığının çarı Sun Çyuana qarşı vuruşaraq, Çyinçjounu onunla bölüşdürmüşdür. 219 cu ildə Lyu Bey Çao Çaodan Hançjun əyalətini almışdır. Beləliklə o, çarlığın ərazisini xeyli böyütməyə nail olmuşdur. Xarici keçidlər Üç çarlığın tarixi (rus.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=353772 |
Şua Bolnisi | İncəoğlu - Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunun tabeçiliyində kənd. İncəoğlu kəndinin təxminən 250-300 illik bir tarixi var. Kəndin yaranma tarixi dəqiq məlum deyil. Deyilənlərə görə, kəndin əsasını qoyan, bu yerlərdə ilk dəfə məskən salan vaxtilə Qazax rayonunun İncə dərəsinin Aslanbəyli kəndindən gəlmiş İncə kişi olub. Məhz elə ona görə kəndin adı İncəoğlu olub (İncə kişinin törəmələri: Nəbi – Daşdəmir – Emin – Mənsur). İncə kişidən sonra kəndin ilk sakinləri olan törəmələr İncə kişinin şərəfinə kəndin adını “İncəoğlu” qoyublar. Deyilənlərə görə, İncə kişi təxminən XVІІ əsrin sonunda, XVІІІ əsrin əvvəllərində yaşamışdır.İncə kişi kəndə gələndə burada gürcülər yaşayırmışlar. Sonralar gürcülər buradan köçüb getmişlər və yavaş-yavaş buralarda biz, yəni türklər məskunlaşmağa başlamışıq. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=746845 |
Şua Şeyxov | Şua Nəsrulla oğlu Şeyxov (7 noyabr 1905, Naxçıvan – 27 yanvar 1970, Bakı) – Azərbaycan teatr və kino rejissoru, aktyor, ssenari müəllifi, Azərbaycan SSR əməkdar artisti (1943). Şua Şeyxov 1905-ci ildə Naxçıvanda anadan olub. O, səhnə fəaliyyətinə 1922-ci ildə Azad Tənqid və Təbliğ Teatrında başlayıb. Burada işləyərkən paralel şəkildə təhsil alıb və Bakı Teatr Məktəbinin 1926-cı ildəki 13 məzunundan biri olub. 1927–1931-ci illərdə Moskva Dövlət Eksperimental Teatr Emalatxanasında teatr rejissorluğu fakültəsinin məzunu olub və 1935–1936-cı illərdə təhsilini Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda davam etdirib.Şua Şeyxov 1931–1935-ci illərdə TRAM-da (Fəhlə və Gənclər Teatrı) və Dərbənd Azərbaycan Teatrında rejissorluq fəaliyyəti göstərib. O, 1936-cı ildə "Çapayev" filmini Azərbaycan dilinə çevirməklə Azərbaycanda dublyaj sənətinin bünövrəsini qoyub. Bir müddət Gənc Tamaşaçılar Teatrında quruluşçu rejissor, Qaryagin (Füzuli) Dövlət Dram Teatrında quruluşçu rejissor və bədii rəhbər işləyib. 1936-cı ildən kinoda ikinci rejissor, rejissor və ssenari müəllifi kimi çalışıb.Rejissor 1970-ci ildə Bakıda vəfat edib. Səs operatoru Əziz Şeyxovun qardaşı, müğənni-aktrisa Natəvan Şeyxovanın və aktyor Ramiz Şeyxovun atasıdır. Mükafatları "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 17 iyun 1943 Teatr səhnəsindəki işləri Gənc Tamaşaçılar Teatrında hazırladığı tamaşalarFüzuli Dövlət Dram Teatrında quruluş verdiyi tamaşalar Filmoqrafiya Ordenli Azərbaycan (film, 1938) Xalq şairi (film, 1947) Rahatdır, əlverişlidir, etibarlıdır (film, 1949) Əməyə eşq olsun (film, 1950) Sağlamlığın düşmənləri (film, 1950) Neft kəşfiyyatçıları (film, 1950) Doğma xalqıma (film, 1954) Qabaqcıl sovxozda (film, 1955) O olmasın, bu olsun (film, 1956) Kölgələr sürünür (film, 1958) Qəribə əhvalat (film, 1960) Paltar fabriki (film, 1962) Sabahın xeyir, Bakı! (film, 1964) Xalq istedadları (film, 1967) Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 50. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 814. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=35105 |
Şualar | "Şualar" — Səid Nursinin əsəri. Risale-i Nur Külliyatını təşkil edən ən önəmli əsərlərdən biridir. Əsasən 1936–1949 illər arasında Eskişehirdə yazılmışdır. Sözlər Kitabı Həmçinin bax Risale-i Nur | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=560783 |
Şuaxevi bələdiyyəsi | Şuaxevi bələdiyyəsi (gürc. შუახევის მუნიციპალიტეტი) — Gürcüstanda, Acarıstan Muxtar Respublikasının tərkibində inzibati-ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Şuaxevi şəhər tipli qəsəbəsidir. Bələdiyyə şimal–qərbdə Ozurgeti bələdiyyəsi, şimal–şərqdə Çoxatauri bələdiyyəsi, şərqdə və şərqdə Çoxatauri bələdiyyəsi, şərqdə Xulo bələdiyyəsi, cənubda və cənub–qərbdə Kobuleti bələdiyyəsi və qərbdə Türkiyə, cənub–qərbdə Keda bələdiyyəsi, şimal–qərbdə isə Kobuleti bələdiyyəsi ilə həmsərhəddir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=423567 |
Şuay Alpay | Şuay Alpay (20 oktyabr 1960, Elazığ ili), Türkiyəli siyasətçi. Təhsili və karyerası İstanbul Universiteti Hüququ fakültəsi məzunudur. 1986-cı ilə qədər İctimai Sahibkarlar Sindikatında kadr köməkçisi kimi çalışmışdır. 1986-cı ildən 1991-ci ilə qədər cəza və hüquq hakimliyi, 1991-ci ildən sərbəst vəkillik etmişdir. 1991-ci ildən vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarında quruculuq və rəhbərlik etmişdir. Bundan əlavə yerli televiziya kanallarında mübahisə programları hazırlamış və bu programlara rejisorluq etmişdir. Ailəlidir və 3 övladı var. Millət vəkilliyi TBMM XXIV və XXV çağırış (2011–2015) Ədalət və İnkişaf Partiyasından Elazığ millət vəkilliyi etmişdir. Ədalət və İnkişaf Partiyası MKYK üzvü və Ədalət və İnkişaf Partiyası Ümumi Mərkəz Yerli İdarəçilik Sədr müavini olmuşdur. Bundan əlavə Konstitutsiya Komissiyası üzvü və Ədalət Komissiyası üzvü olmuşdur. Türkiyə Kamerun Dostluq Qrupu sədr müşaviri, Türkiyə Azərbaycan Dostluq Qrupu sədr müşavirliyi, Qanundankənar Dinləmələri Araşdırma Hüquqi Komissiyası sədrliyi vəzifələrində çalışmışdır. 2015-ci il, dekabr ayından etibarən Türkiyə Milli Müdafiə Nazirinin müavini olaraq işləməkdədir. Azərbaycanla əlaqələri Türkiyə dövlətinin nümayəndəsi kimi tez-tez Azərbaycana gələn Şuay Alpay, bu konfranslardan birində ana tərəfdən əslinin Azərbaycanın Gəncəbasar bölgəsinin Samux rayonundan olduğunu bildirmişdir. Bundan əlavə bildirmişdir ki, onun ana-atası Məhəmməd Qasım bəy 1918-ci ildə Azərbaycanın müstəqilliyi üçün mübarizə aparıb və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin üzvlərindən olub. 1920-ci ildə bolşeviklərin işğalı zamanı Gəncənin müdafiəsi Məhəmməd Qasım bəyə tapşırılıb. Bolşeviklər Azərbaycanı işğal etdikdən sonra o, silahını yerə qoymur və 1932-ci ilədək dağlara çəkilərək bolşeviklərə qarşı mübarizə aparır, xalq arasında qaçaq Məhəmməd Qasım bəy kimi tanınıb. Sonradan isə bu şəxs Türkiyəyə mühacirət etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=540227 |
Şubani (dağ silsiləsi) | Şubani - Abşeron yarımadasının qərbində dağ silsiləsidir. Şubani dağ silsiləsinin adını yerli əhali Şübani kimi tələffüz edir. Bəzi tədqiqatşılar oronimi fars dilindəki "yüksəklik" mənalı şuban sözü ilə əlaqələndirir. XV-XVII əsrlər Bakı tarixinə aid sənədlərdə Şubani ilə əlaqədar 4 fərman var. Bu sənədlərdə Şubani Şeybani kimi qeyd olunmuşdur. Ərəb istilası dövründə Cənubi qafqazı idarə edən valilərdən biri də sərkərdə Yezid ibn Məzyəd Əş-Şeybani (799-801) olmuşdur. O, Ərəbistan yarımadasında yaşayan rəbiə tayfasının şeyban tirəsinə mənsub idi. İşğal olunmuş ölkələrdə öz mövqelərini möhkəmləndirmək, özlərinə etnik dayaq yaratmaq və yerli əhalinin müqavimətini qırmaq üçün həmin yerlərə ərəb tayfaları köçürüdülər. Xəlifə Harun ər-Rəşidin dövründə (786-809) köçürülmə siyasəti valilərə tapşırılmışdı. Həmin şəxslər özlərinə yaxın qohum tayfaları Azərbaycana gətirmişdilər. Bu valilərdən biri də Şirvanşahlar sülaləsinin banisi Yezid ibn Məzyəd Əş-Şeybani idi. Hazırda İranda şeybanilərin yaşaması və Azərbaycanda ərəb mənşəli coğrafi adların olması bu tarixi faktı təsdiq edir. Şirvanşah Fərrux Yasarın (1462-1500) vəqfnaməsində də Şubani adı Şeybani kimi qeyd olunmuşdur. Monqol tayfaları içərisində də şeybanilərin adı çəkilir. Bu faktlara əsasən oronimin şeybani etnonimi ilə bağlılığı ehtimalı da Şubani etimologiyasının izahında əsas yerlərdən birini tutur. Azərbaycan toponimlərinin izahlı lüğəti. II cild. Bakı,2007. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=414037 |
Şubanı | Şubanı — Bakı şəhərinin Qaradağ rayonunda yerləşən şəhər tipli qəsəbə. Abşeron yarımadasındadır. Azərbaycanın orta əsr yaşayış məntəqələrindən olub, eyniadlı yüksəkliyin adını daşıyır. Azərbaycan toponimlərinin izahlı lüğəti. II cild. Bakı,2007. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=110857 |
Şubanı qəsəbəsi | Şubanı — Bakı şəhərinin Qaradağ rayonunda yerləşən şəhər tipli qəsəbə. Abşeron yarımadasındadır. Azərbaycanın orta əsr yaşayış məntəqələrindən olub, eyniadlı yüksəkliyin adını daşıyır. Azərbaycan toponimlərinin izahlı lüğəti. II cild. Bakı,2007. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=512507 |
Şubar | Şubar - türk və altay dastanlarında adı çəkilən əfsanəvi at. Çubar şəklində də deyilər. Bayşubar və ya Kökşubar olaraq da bilinər. Alpamış Xanın atıdır. Qeyri-adi xüsusiyyətləri vardır. Türk əfsanələrindəki fövqəladə atların xüsusiyyətlərinin hamısını daşıyar. Uça bilər, danışar, sahibini əvvəldən xəbərdar edər, tək buraxmaz, bir aylıq yolu bir gündə gedər, sahibinin nə vəziyyətdə olduğunu hiss edərək ona görə davranar. Qızıl yallı, gümüş üzengili, quyruğu doqquz hörgülü, doqquz qolanlı olaraq təsvir olunur. Atası sudan çıxmadır. Çox rənglidir. Üstündə yumru nöqtələr olan heyvana "çubar" deyilir. Çilli insanlara zarafat olsun deyə deyilər. Etimologiya Sürətli getmək mənası ehtiva edər. Çapmaq (sürətli getmək, at sürmək) feli ilə eyni kökdən gəlir. Türkcə Çubar, monqolca Çabdar, buryatca Sabıdar sözcüyü boz rəng ifadə edər. Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=268827 |
Şubara | Şubara (gürc. შუბარა) – Gürcüstanın Abxaziya bölgəsinin Suxumi ərazisində yerləşən kənd. Dəniz səviyəsindən 500 m hündürlüktə, Suxumidən 25 km uzağlıktadır. 2008-ci ildə Rusiya Federasiyası tərəfindən işğal edilib. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 54. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=763304 |
Şubat (serial) | Şubat — 2012-2013-cü illərdə EfLAtunfilmin hazırladığı və TRT 1-də yayımlanan 32 seriyalı Türkiyə serialı. Serialın baş rollarda Əlican Yücəsoy, Melisa Sözən və Musa Uzunlar sənətkarlar var. Şubat uşaqlığında anası tərəfindən Çanqaya klinikasına aparılır. Burada onu çətin günlər gözləyir. Onun üzərində əməliyyatlar aparılır, iynələr vurulur. Bir gün klinikada yanğın olanda bir çox uşaq ölür. Xilas olunanlar arasında olan Şubat, klinikanın yaxınlığındakı quyuya düşür. Yaxınlıqdan keçən ortayaşlı kişi (Əziz) quyunu açarkən onu görür. O gündən Əziz, Şubata atalıq edir. İllər sonra Şubat ticarət mərkəzində televizora baxarkən Yağmur Çanqayanı görür və ona aşiq olur. Yağmur "Boz" adamların qızı olduğuna görə o gündən Şubat, problemlərlə üzləşir. Şubat-Yağmur eşqi isə qeyri-mümkün eqşdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=352056 |
Şubat (teleserial) | Şubat — 2012-2013-cü illərdə EfLAtunfilmin hazırladığı və TRT 1-də yayımlanan 32 seriyalı Türkiyə serialı. Serialın baş rollarda Əlican Yücəsoy, Melisa Sözən və Musa Uzunlar sənətkarlar var. Şubat uşaqlığında anası tərəfindən Çanqaya klinikasına aparılır. Burada onu çətin günlər gözləyir. Onun üzərində əməliyyatlar aparılır, iynələr vurulur. Bir gün klinikada yanğın olanda bir çox uşaq ölür. Xilas olunanlar arasında olan Şubat, klinikanın yaxınlığındakı quyuya düşür. Yaxınlıqdan keçən ortayaşlı kişi (Əziz) quyunu açarkən onu görür. O gündən Əziz, Şubata atalıq edir. İllər sonra Şubat ticarət mərkəzində televizora baxarkən Yağmur Çanqayanı görür və ona aşiq olur. Yağmur "Boz" adamların qızı olduğuna görə o gündən Şubat, problemlərlə üzləşir. Şubat-Yağmur eşqi isə qeyri-mümkün eqşdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=337488 |
Şubat (teleserial, 2012) | Şubat — 2012-2013-cü illərdə EfLAtunfilmin hazırladığı və TRT 1-də yayımlanan 32 seriyalı Türkiyə serialı. Serialın baş rollarda Əlican Yücəsoy, Melisa Sözən və Musa Uzunlar sənətkarlar var. Şubat uşaqlığında anası tərəfindən Çanqaya klinikasına aparılır. Burada onu çətin günlər gözləyir. Onun üzərində əməliyyatlar aparılır, iynələr vurulur. Bir gün klinikada yanğın olanda bir çox uşaq ölür. Xilas olunanlar arasında olan Şubat, klinikanın yaxınlığındakı quyuya düşür. Yaxınlıqdan keçən ortayaşlı kişi (Əziz) quyunu açarkən onu görür. O gündən Əziz, Şubata atalıq edir. İllər sonra Şubat ticarət mərkəzində televizora baxarkən Yağmur Çanqayanı görür və ona aşiq olur. Yağmur "Boz" adamların qızı olduğuna görə o gündən Şubat, problemlərlə üzləşir. Şubat-Yağmur eşqi isə qeyri-mümkün eqşdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=327001 |
Şubert | Frans Piter Şubert (31 yanvar 1797[…], Himmelpfortqrunq[d], Avstriya hersoqluğu, Müqəddəs Roma imperiyası – 19 noyabr 1828[…], Vyana, Avstriya imperiyası) – Avstriya bəstəkarı. 1 fevral 1797ci ildə doğulub.. 6000-ə yaxın Leyder (Leider), səkkiz tamamlanmış simfoniya, məşhur "Tamamlanmamış simfoniya", liturgik musiqi, opera və çoxsaylı kamera və solo piano musiqisinin müəllifidir. O, xüsusilə orijinal melodiyalı və harmonik musiqisi ilə məşhurdur. Sağlığında yaxın dostları və tanışlarından ibarət kifayət qədər pərəstişkarı (buraya müəllimi Antoniyo Salyeri və tanınmış ifaçı Yohan Mixael Vogl da daxil idi) olmasa da, Şubert musiqisi geniş kütlələrin qəlbini ölümündən bir neçə yüzilliklər sonra ala bilmişdir. Onun hər zaman daimi işi olmuş və bəstəkar dostları və ailəsinin dəstəyi olmadan yaşamışdır. Frans List Şubert özünü "bütün dövrlərin ən poetik musiqiçisi" adlandırmışdır. Frans Şubert 1797-ci ilin 31 yanvar tarixində Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərində anadan olmuşdur. Atası Franz Teodor Florian moravianlı kəndlinin oğlu yerli kilsə məktəbinin müəllimi idi. Anası Elizabet Vitz dəisə dəmirçi qızı idi. Şubertlərin on altı övladından on biri körpə ikən vəfat etmiş, yalnız beşi yaşamışdır. Franz Teodor tanınmış müəllim idi və Vyannın Himmelpfortrund adlı məhəlləsindəki məktəbinin kifayət qədər çox tələbəsi var idi. O oğluna bacardığı qədər musiqi təhsili verə bilmişdir. Beş yaşında atasından mütəmadi dərslər almağa başlayır və bir il sonra Himmelpfortgrun məktəbinə daxil olur. Atası ona skipkanını əsaslarını öyrətməyə davam edir. Yeddi yaşında isə gənc Şubertə Mixael holızer dərs deməyə başlayır. Holzerin dərsləri bir qayda olaraq danışıq və məftunluğun ifadə olunmasıdan ibarıt olmuşdur. Əvəzində Şubert dostlaşdığı xarrat şagirdinin vasitəçiliy ilə qonşulqudakı fortepino anbarına yol tapır və burada daha yaxşı vəziyyətədə olan musiqi alətlərində ifa etmək imkanı əldə edir. 1808-ci ilin oktyabrında Stadtkonvikt (Kral internat məktəbi) məktəbinə daxil olur. Məhz bu məktəbədə Şubert ilk dəfəf olaraq Motsart musiqisi – onun uvertura və simfoniyaları ilə tanış olur. Motsart musiqisi ilə tanışçlıq, üstəgəl arabir operaya səfərləri onun musiqi dünyagörünüşünü formalaşdırır. Bu arada isə, Şubert istedadı özünün bəstlədiyi musiqilərədə göstərməyə başlayır. Dövrün aparıcı bəstəkarlarında olan Antonio Salyeri gənc musiqçi barədə eşidir və ona bəstəkalrlıq və musiqi nəzəriyəsindən dərs demək qərarına gəlir. Şubertin kamera musiqi haqqınada yazdığı erkən oçerki diqqəti cəlb edir. Atasının məktəbində müəllimlik illəri 1813-cü ilin sonunda Subert Stadtkonvikt məkətəbini tərk edir və atasınını məktəbindıə aşağı siniflərər dərs deməyə başlayır. Bu arada, atası ikinci dəfə, Gumpendorfdan ipək tacirinin qızı Anna Kleyenbokla evlənir. Şubert Salyeridən fəırdi dərslər almaqda davam edir. Dostlarının dəstəyi 1815-ci il Şubertin həyatının ən məhsuldar ili olur, növbəti il isə xoşbəxtlik ilk dəfəf olaraq bəstəkarın üzünə gülür. 1816-cı ilin əvvəllərində Spaunda səhnəyə qoyulmuş Erlkünig (Meşə hökmdarı) əsərinin (D.328) (Hötenin eyniadlı əsəri əsasında) uğur gənc bəstəkarı da təəcübləndirir. Hadisədən bir neçə həftə sonra zəngin ailələrdən birinə məxsus Franz von Şober adlı gənc bir tələbə Şubertin Spaundakı musiqilərindın xəbər tutur və bəstəkara baş çəkir. Şober Şuberti məktəb qayğılardıan azad edir və yaradıcılığını rahat bir şəkildə davam etdirməsi üçün şərait yaradır. Bu təkilf Şubert üçün lap göydən düşmə olur, belə ki bir qədər öncə Laybaxda (Lyubliyana şəhərinin alma forması) kapelmeyster vəzifəsinə uğursuz müraciət edir. Atasının da razılığını asanlıqla alan Şubert baharın bitmısinə az qalmış Şoberin malikansinə köçür. Bu ara fikirlərini bir qədər də artırmaq üçün fərdi dərslər vermək qərarına gəlir, lakin tezliklə bundan imtina edir və özünü tamamilə musiqiyə həsr edir. Ona baş çəkən dostlarından birinə "Mən bütün günü yazıram. Bir parçanı bitirən kimi növbəti musiqiyə başlayıram" demişdir. Bütün bu müddət ərzində bəstəkarın dostlarının əhatəsi durmadan genişlənir. Mayrhofer onu Vyananın məşhur baritonu Yohan Mixael Voqlla tanış edir. Sonralar Voql Şuberin əsərlərini Vyananın salonlarında ifa etməklə bəstəkara böyük xidmət etmiş olur. Anselm Hüttenbrener və qardaşı Jozef Şubertin ən çılğın pərəstişkarları arasında idilər. Mükəmməl pianoçu Jozef von Qahi onun sonata və fantaziyalarını məhəbətlə ifa edir, Sonleyznerlər ailəsi isə ona evlərinə sərbət giriş hüququ verir və bəstəkarın şərəfinə sonralar Schurbertiaden adlanacaq musiqi məclisləri təşkil edirlər. Maddi ehtiyaclar demək olar ki, asanlıqla ödənilirdi. Şübhəsiz Şubert çox kasib idi, belə ki musiqi dərslərindən imtina etmiş, tamaşalarından heç nə qazana bilmirdi, lakin bununla belə dostları onun köməyinə əks Bohemiya səxavəti ilə gəlirdilər – bir dostu ona ev tapır, bir başqası başqa ehtiyaclarını ödəyir, bəstəkarı naharlarına dəvət edir və nahar pulunu da özləri ödəyərdi. Şubert həmişə iştirak etdiyi məclislərin liderinə çevrilir. Baxmayaraq Şubertin onlarlaca oxşayıcı ləqəbləri var idi, ən geniş yayılanları: kann er "üas" ("O bacararmı?") və ya "O ödəyə bilərmi?" (yemək və ya içki xərcini). Bunlar onun yeni tanışlıq zamanı verdiyi suallar idi. Bəstəkarın 1820-ci ildə yazdığı xüsusi maraq kəsb edir və üslubunun inkişafı və yetkinləşməsində dönüşü göstərirdi. Tamalanmamış Lazaruius oratoriyasına fevral yında başalayır, bunun ardınca, kiçik həcmli əsərləri, 23-cü Psalm (D.706), Gesang der Geister (D.705/714), C minorda Quartettsatz (D.703) və piano üçün "Sərsəri Fantaziyası" (D.760) bəstələnir. Bu ildə Şubertin iki operası Kartnertor teartıdan səhnəyə qoyulur. Die Züillingsbrüder (D.647) iyun ayının 14-ü, Die Zauberharfe operası isə avqutun 19-u tamaşaya qoyulur. Bu əsərlərinə qədər Şubertin ifası evində keçirilən kvaret-məclilədrədə formalaşan həvəskar orkestr ilə məhdudlaşırdı. İndi isə Şuberrt daha çox tanınır və daa böyük dinləyici kütləsinə açıq idi. Bununla belə təkilatçılar hələ də inadla tərəddüd edirdi. Bu vaxt Voqlun işə qarışması (1821-ci iin fevarın 8-də konseetdə Şubertin Erlküning əsərini ifa etdikıdn sonra) ilə Anton Diabelli tərəddüdlə də olsa bəstəkarın bızi ısırlrini sifariş ısənda nışr etdirməyə razılıq verir. İl yeddi əsəri (hamisi mahnıları olmaqla) bu şərtlər altıdna peyda olur. Lakin sonralar sifarişlər dayanır və bəstəkar yenə də cüzi qəpik-quruşa möhtac qalır. Bəstəkarın həyatı ərzində əziyyət çıəkdiyi bu cür etinzaıslıdan çox yazılıb. Bu onun dostlraının yox, dolayı da olsa Vyana ictimayətinin günahı idi. Ən çox günahlandırıla biıən inslana isə tədbirli dəllalar idi, hansılar ki bəstəkarı əsərlərini nər etdirmıkdən çəkidnirirdələr. İki dramatic parçanın yazılması Şubertin bütün diqqətni səhnəyə yönəldir və 1821-ci ilin sonlarına doğru yalnız üç ilə qədər davamlı ümidsizlik və məyusluq gətirəcəck yaradıclıqı istiqaməti götürür. Alfonso und Estrella və Fyerabras (D. 796) əsərləri rədd edilir, Die Verschüorener (D.787) seznura tərəfindın qadağa olunur (yəqin ki əsərin adı sıbıbindən), Rosamunde (D.797) əsəri də iki gecə nümayişdən sonra librettosunun lazımı sıviyədə yazılmaması sıbəbindın rədd edilir. Bunlardan ilk iki əsəri ifa üçün olduqca mürrək idi (Fierabras əsərinin əlyazması 1000 vərəqdən ibarıdir), lakin Die Verschüorenen parlaq cəledici komdeiyadır, Rosamunde əsəri isə Şubertin nə vaxtsa bəstələdəyi ən əsararəngiz musiqiyə malidir. 1822-ci ildə Şubert Veber və Bethovenlə tanış olur, lakin bu görüşlır bir o qədər yaddaqaln olmur. Sadəcə Bethoven Şubert istedadını səmimi qəlbdən etiraf edir :"Həqiqətən də, Şubertdə ilahi istedadın qığılcımı yaşayır". Şober bir müddət Vyandan uzaqlaşır, yeni dostlar isə əvvəlkilər tək səxavetlə olmur və ümumilidkıə bu illər Şubertin həyatının ən zülmət illər olur. 1994-cü ildə musiqişünas Rita Steblin Şubertin qardaşı Karlın evlilik ərizəsini Lixtental kilsəsinin çardağından tapır. Bəstəkarın Tereza Grobla evlənmək arzusu 1815-ci ildə evliliyə dair sərt qanun səbəbindən baş tutmamışdır. Bu hadisə Şubertin 1816-cı il gündəliklərində ürəksizladıcı bir tərzdə əks olunmuşdur. Ömrünün son illəri və şah əsərləri 1823-cü ildə Şubert Vilhelm Müllerin şerləri əsasında ilk mahnılar silislərsi, Die schöne Müllerin (Gözəl dəyirmançı qızı) (D.795) yazır. Bu əsər sonrakı "Winterreise"silislə (D.911) ilə birlikdə Leyder janrının zirvəsi sayılır. Du bist die Ruh ("Sən sülhsən") (D.776) mahnısı dab u dövrdə yazılmışdır.1824-cü ilin yazında F –də Oktet (D.803), "Böyük simfoniya üçün eskiz" əsərlərini yazır və həmin ilin yayında Zelizovçeyə qayıdır. Bu dövrdə bəstəkar macar üslubuna vaıeh olur və bu münasibətlə Divertissement a l`Hongroise (D.818) və A minorda Simli Kvartetini (D.804) bəstələyir. Deyilənə görə bü dövrdə Şubert tələbəsi qrafinya Karoline Eşterhaziyə dərin ehtiras hissləri bəsləyir, lakin hadisənin detalları tarixçilərər namılum olaraq qalır. Səhnəyə və bir qədər sonra rəsmi işlərər başı qarışmasına baxmayaraq Şubert geniş musiqi fəaliyyəti ilə də məşğul olamağa vaxt tapır. A bemolda Messa (D.678) tamamlanır və məşhur "Tamamlanmamış Simfoniya" (B minorda Simfoniya No.8, D.759) üzərində çalışmalara 1822-ci ild başlayır. Simfoniyanın nəyə görə tamamlnamaması sualı çox müzakirə olunumuş və bu vaxta qədər həll edilməmişdir. 1824-cü ildə Die schöne Müllerin silsiləsindən Trockne Blumen mahnısı və fleyta üçün variyasiyalar, eləcə də piano və arpeçiyo üçün sonata (D.821) yazılmışdır. Sonuncu müasir dövrdə violençel və ya altda ifa olunur. Son illərin uğursuzluğu 1825-ci il əznginliyi və xoşbxtliyi ilə əvəzlənir. Əsərlərinin nəşri sürətlənir, kasibçılığnın yükü bir qədər yüngülləşmişdir. Şubert yayda Yuxarı Avstriyaya unudulmaz səfər çıxır və burada ən əziz qonaq kimi qarşılanır. "Ser Valter Skotun nəğmələri" silisləsi də bu səyahət zananı yazılır. Məşhur Ellens drier Gesang (D. 839) nəğməsi bu sililəyəyə daxildir. Müasir günümünzdə əsər daha çox (v yanlış olaraq) "Şubertin Ave Mariyası" kimi tanınır. Əslində isə əsər Adam Sotrkun alman dilinə çevirdiyi Sktoun "Göl Xanımı" himnindən götürülmüşdır. Ave Mariya isə sadəəc əsərin əvəlində salamlaşma və nəqarətdə də istifadə olunan parçasıdır. Həmin il Şubert A minorda piano sontatasını (D. 845, Op. 42) və doqquzuncu simfoniyasını yazır.1826–1828-ci illərədə Şubert davamlı olaraq Vyanda yaşayır. Yalnız 1827-ci ildə Qratz şəhərinıə qəsamüddətli səfər gedir. Həyatının son üç ilindı baş vermiş ən yaddaqalan hadisələrədən biri 1826-cı ildə Geselllscharft der Musikfreundeyə həsr etdiyi simfoniyası və əzəində onıardsan qonorara lmasıdır. 1828-ci ilin baharında bəstəkar ilk və sonuncu dəfə olaraq öz əsərləindən ibarət açıq konsert verir və konsert olduqca yaxşı qarəlnaır. İfa olunan hər bir əsərinin isə pzünün kifayət qədər zəngin tarixi var. D minorda Simli Kvarteti (D. 810) 1825–26-cı illərin qışında yazılmış və ilk dəfər 1826-cı ilin yabvar ayında ifa olunmuşdur. Bir qədər sonra G majorda Simli Kvareti, piano və skripka üçün "Rondeua brilliant" əsəri (D.895, op.70) və G-də pinao sontaası (D.894, Op.78) (İlk dəfət olaraq "G-də fantasiya" adl altında nışr olunub) gəlir. Bunalra Şekspirin əsərləri əsasında üç mahnı da əlavə edilməlidir. Bunlaradn iksii – "Eşit! Eşit! Torağay! və "Silviya kimdir?" deyıləınlərə görə eyni gündə- birnici qəlyanaltıda istirahət etdiyi an, ikincisi isə axşam evə dönərkən yazılmışdır.1827-ci ildə Şubert Winterreise (D.911) mahnlılar silsiləsini, piano üçün Fanstasia və C-də skripka (D.934), iki piano triyosu (B bemolda, D.898 və E bemolda D.929) yazır. 1828-ci ildə Məryəmin mahnsısı, E-molda Mass (D.950), Tantum Ergo (E-bemolda, D.962), C-də Simli Kvintetet (D.956), son üç pinano üçün sontası və ölümündən sonra Schüanengesang (Qu quşu nəğməsi) (D.957) başlıq altımda mahnılar toplusu peyda olur. Sonuncu silislənin altı mahnısı Henrix Heynenin sözləri əsasında yazılıb. Simfoniya No.9 (D.944) 1828-ci ildə yazılır. Ömrünün son həftəlıtində yeni D-də Simfoniyasının ilk üç hərəkətini yazır. Ömrünün son iki ilinə aid olan əsərləri bəstəkarın insan qəlbinin qaranlıq guşəsinin və insana münasibətlətinə yönəldir. Şubert xəstəlikdən sağala biləcəyi təqdirdə harmoniya və kontrapunk üslublarında yeni əsərlər yazmaq arzusunu dilinə gətirmişdir. Yaradıcılığının ən məhsuldar bir dövründə bəstəkarın sağlamlığı pisləşir. 1822-ci ildən Şubert sifilis xəstəliyi ilə mübarizə aparırdı. Son xəstəliyinin qarın yatalığı olduğu söylənilsədə də, başqa xəstəliklər də səbəb kimi göstərilmişdir. Son xəstəlik simpomları qurğuşun zəhərlənməsi ilə uyğun gəlir (qurğuşun XIX əsrdə qarın yatalığına qarşı əsas müalicə vasitəsi kimi istifadə edilirdi). İstənilən halda qəti fakir yürütməyə kifayət qədər dəlil yoxdur. Xəstəlik günlərini o mütaliə ilə keçirir və Şubert Ceyms Fenimor Kuperin çılğın pərəstişkarına çevrilir. Bəstəkar 1828-ci ilin noyabr ayının 19-da 31 yaşında Vyanada qardaşı Ferdinandın mənzilində vəfat edir. Günorta saat 3-də bəstəkar gözlərini əbədi yumur. Vəsiyyətinə uyğun olaraq o bütün ömrü boyu pərəstiş etdiyi Bethovenin yanında Üahring qəbristanlığında basdırılır. 1888-ci ildə hər iki bəstəkarın məzarları Zentralfriedhofa köçürülür. Qəbirləri Yohan Ştraus II və Yohan Bramsın yanındadır. Filmoqrafiya Ölüm və qız (film, 1994) / Death And The Maiden | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=300467 |
Şuca (Culfa) | Şuca (fars. شجاع) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 2.287 nəfər yaşayır (617 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=619060 |
Şuci Nakamura | Syuci Nakamura (yap. 中村修二) — yarımkeçiricilər sahəsində ixtisaslaşan yapon mənşəli amerikalı elektronika mühəndisi və ixtiraçısı. Santa-Barbara Kaliforniya Universiteti Mühəndislik kollecinin Materiallar fakültəsinin professoru olan Syuci Nakamura işıqlanma texnologiyasında əhəmiyyətli bir irəliləyiş olan göy işıq diodunun ixtiraçısı hesab olunur. İsamu Akasaki və Hirosi Amano ilə birlikdə o, "parlaq və enerjiyə qənaət edən ağ işıq mənbələrinin meydana çıxmasına göstərilən səmərəli göy işıq diodlarının ixtirasına görə" 2014-cü ildə Fizika üzrə Nobel Mükafatı ilə təltif olunanlardan biridir. Nakamura elektronika mühəndisliyi ixtisası üzrə 1977-ci ildə bakalavr dərəcəsini alaraq Tokuşima Universitetini bitirib. İki il sonra eyni sahə üzrə magistr dərəcəsini əldə edən Nakamura Tokuşimada yerləşən Nichia Corporation şirkətinə qoşulub. Nichia şirkətində işləyərkən o ilk yüksək parlaqlığa malik qalium nitrid işıq diodunu kəşf etdi. O, 1994-cü ildə Tokuşima Universitetində doktorluq dərəcəsini aldı. 1999-cu ildə Nichia Corporation şirkətini tərk edib Santa-Barbara Kaliforniya Universitetində mühəndislik üzrə professor vəzifəsində işləməyə başladı. Nakamura həmçinin yaşıl işıq diodları üzərində işləyirdi və Blu-ray Disc və HD DVD disklərdə istifadə olunan ağ işıq diodları və göy lazer diodlarının yaradılmasına görə məsuliyyət daşıyırdı. 2001-ci ildə beş yapon xalq qəzetindən biri olan Asahi Simbun Asahi mükafatını təqdim edilib. 2002-ci ildə Franklin İnstitutu tərəfindən Fizika üzrə Bencamin Franklin medalı təqdim edilib. 2006-cı ildə ucuz və daha səmərəli işıq mənbələrinin əldə etmək üçün davamlı səylərinə görə Finlandiyanın Minilliyin texnologiya mükafatı təqdim edilib. 2007-ci ildə Avropa Patent Ofisi tərəfindən Avropa İxtiraçı mükafatı ilə mükafatlandırılıb. 2008-ci ildə texniki və elmi axtarışlarına görə Asturiya Şəhzadəsi mükafatını qazanıb. 2008-ci ildə Honkonq Elm və Texnologiya Universitetinin Mühəndislik Doktoru fəxri dərəcəsi alıb. 2009-cu ildə İsraildə Texnion - İsrail Texnoloji İnstitutunun Harvi mükafatı ilə təltif olunub. 2014-cü ildə göy işıq diodlarının ixtirasına görə İsamu Akasaki və Hirosi Amano ilə birlikdə Fizika üzrə Nobel mükafatını qazanıblar. 2015-ci ildə enerjiyə qənaət edən ağ işıq diodları texnologiyasının inkişafı, kommersiyalaşdırılması və ixtirasına görə Qlobal Enerji mükafatı ilə təltif olunublar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=438961 |
Şuduq | Şuduq — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində qəsəbə. Toponimikası Şuduq oykonimi yerli tat dilindəki şuduq (başdan-başa şumlanmış yer, dəmyə əkin yeri, dincə qoyulmuş yer) sözündəndir. Ətraf kəndlərin əhalisi keçmişdə bu kəndi Di Şuduq (Şuduq kəndi və ya “dəmyə əkin yerindəki kənd”menasmda) adlandırırdılar. Həqiqətən də Yeddilər dağının ətəyində, güneydə yerləşən kəndin əhalisinin qədimdən əsas məşğuliyyəti taxılçılıq olmuşdur. Şuduq buğdası ətraf kəndlərin əhalisi arasında indi də məşhurdur. Coğrafiyası və iqlimi Şuduq kəndi Quba-Qonaqkənd yolunun sağ tərəfində, dəniz səviyyəsindən 942 metr yüksəklikdə yerləşir. İqlimi mülayim isti, rütubətlidir. Kənd hər tərəfdən meşələrlə əhatə olunub. Kənd əhalisi tatlardan ibarətdir. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 411 nəfər əhali yaşayır. İqtisadiyyatı Əhali meyvəçilik, heyvandarlıq, arıçılıq və əkinçiliklə məşğul olur. Burda böyük alma bağları var. Bu bağlar əsasən keçən əsrin 30-50-ci illərində salınıb. Kənddə yabanı halda fındıq ağacları da bitir. Həmçinin bax Quba rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Quba Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=17766 |
Şuduq bələdiyyəsi | Quba bələdiyyələri — Quba rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis edilib. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=359863 |
Şueişa | Şueişa Inc. (yaponca: 株式会社集英社, Hepbörn: Kabushiki-gaisha Shūeisha, hərfi tərcümədə İntellekt Toplama Nəşriyyatı MMC) — Çiyoda, Tokyo mərkəzli bir yapon şirkəti. 1925-də yapon naşiri Şoqakukanın əyləncə nəşrləri diviziyası kimi yaranan kompaniya növbəti il müstəqil bir şirkətə çevrilmişdir. Şueişa tərəfindən nəşr olunan manqa jurnallarına şonen jurnalları Weekly Shōnen Jump, Jump SQ və V Jump, seynen jurnalları Weekly Young Jump, Grand Jump və Ultra Jumpın da nəşr olunduğu Jump xətti daxildir. Bunlardan başqa, həmçinin Non-no kimi bir sıra digər jurnallar da Şueişa tərəfindən çap olunmaqdadır. Şoqakukan ilə birlikdə Şueişa Şimali Amerikada manqalar yayımlayan Viz Medianın sahibidir. Həmçinin bax Boruto: Naruto Next Generations | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=783254 |
Şuhey Kamimura | Şuhey Kamimura (上村 周平, Kamimura Shuhei, 15 oktyabr 1995-ci ildə Masikidə anadan olub) — Hal-hazırda Roasso Kumamoto FK klubunda çıxış edən Yaponiya futbolçusudur. Klub statistikası 23 fevral 2016-cı il məlumatlarına əsasən. Xarici keçidlər Profile at Roasso Kumamoto | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=468257 |
Şuhey Terada | Şuhey Terada (d. 23 iyun 1975) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 6 oyun keçirib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=455910 |
Şuhey Uetsuka | Şuhey Uetsuka (上塚周平, Uetsuka Şuhey, 12 iyul 1876, Kumamoto – 6 iyul 1935) – Braziliyada yapon icmasının lideri. O, "yaponların Braziliyaya immiqrasiyasının atası" hesab olunur. Şuhey Uetsuka 1876-cı ildə Yaponiyanın Kumamoto prefekturasında doğulmuş, Tokio Universitetində hüquq təhsili almışdır. 1908-ci ildə Braziliyaya immiqrasiya edən ilk yaponlara sponsorluq edən "Kokku" kolonizasiya şirkətinin agenti olmuşdur. O, Braziliyaya immiqrasiyanın ilk illərində yapon icmasına böyük dəstək göstərmiş, müstəqil fermerliyi müdafiə etmiş və bir çox yapon kənd təsərrüfatı məskəni qurmuşdur. 1918-ci ildə San-Paulu ştatında Promisan koloniyasının əsasını qoymuşdur.Braziliyada yapon icmasına başçılıq etməklə yanaşı boş vaxtlarında hayku poeziyası ilə məşğul olmuşdur. 1935-ci ildə ölmüş və Promisan bələdiyyə qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. 1978-ci ildə Braziliyaya gəlişinin 60 illiyi münasibətilə San-Paulu ştatında onun heykəli qoyulmuşdur. Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). VIII cild (Temp–Z). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 130. ISBN 0-87011-628-2. İstifadə tarixi: 17 noyabr 2022. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=775263 |
Şuhut (Afyonkarahisar) | Şuhut — Afyonkarahisar ilinə bağlı, Daxili Ege bölgəsinin ən şərqində iştirak edən bir mahalda. Il mərkəzinə uzaqlığı 29 km-dir. 1946-ci ildə ilçe olmuşdur. Şuhut, "keşkek" yeməyiylə məşhurdur. Əhəmiyyətli bir et və kartof istehsal mərkəzidir. Altıgöz Məhəlləsi Baş Məhəlləsi Gazipaşa Məhəlləsi Hacımusa Məhəlləsi Hisar Məhəlləsi İplik Məhəlləsi İstiqlal Məhəlləsi Qurtuluş Mahallesi Mehmet Akif Ersoy Mahallesi Bazar Məhəlləsi Daşlıca Məhəlləsi Yalı Mahallesi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=397312 |
Şuiçi Qoto | Şuiçi Qoto (後藤 守一, Qoto Şuiçi, 10 avqust 1888, Şizuoka prefekturası – 30 iyul 1960) – Yaponiya arxeoloqu. Şuiçi Qoto 1888-ci ildə Yaponiyanın Şizuoka prefekturasında doğulmuşdur. 1913-cü ildə Tokio Ali Normal Məktəbindən məzun olduqdan sonra Şizuokada bir orta məktəbdə işləməyə və arxeologiya ilə maraqlanmağa başlamışdır. 1921-ci ildə Tokio İmperiya Evi Muzeyinin işçisi olmuşdur. 1927-ci ildə Avropa və ABŞ-yə səyahət edərək muzeyləri tədqiq etmişdir. Daha sonra Meyci Universitetinin professoru və Mədəni Mülklərin Qorunması üzrə Milli Komissiyanın məsləhətçisi olmuşdur.Qoto Yaponiyanın ibtidai icma quruluşuna və erkən tarixinə maraq göstərmişdir. Onun ixtisası kofunlar və Kofun dövrünün mədəniyyəti olmuşdur. O, Toro yerində və Oyu daş sahələrində aparılmış arxeoloji qazıntı işlərinə rəhbərlik etmiş, Nippon Arxeologiya Cəmiyyətinin katibi vəzifəsini yerinə yetirmişdir. "Nihon kokoqaku" (1927, "Yaponiya arxeologiyası"). "Nihon rekişi kokoqaku" (1937, "Yaponiyanın tarixi arxeologiyası"). Kodansha Encyclopedia of Japan (ingiliscə). III cild (G–I). Tokio: Kodansha. 1983. səh. 54. ISBN 0-87011-623-1. İstifadə tarixi: 29 avqust 2022. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=763939 |
Şujinko (Mortal Kombat) | Sucinko (ing. Shujinko) – "Mortal Kombat" oyun seriyasının personajlarından biridir. Bo Rai Çonun keçmiş tələbələrindən biridir. Xarici keçidlər Sucinko Mortalkombat.wikia.com | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=413475 |
Şukrut | Şukrut və ya Choucroute garnie — Alsatiya mətbəxinin ənənəvi yeməyi. Kolbasa və digər duzlu ətlər və kartof ilə kələm hazırlamaq üçün istifadə edilən bir Alsas reseptidir. Həmçinin bax Kələm turşusu | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=586360 |
Şulabad | Şulabad — (Fars: شول آباد) İranın Luristan ostanının Əligudərz şəhristanının Zəz və Mahru bəxşində şəhər və bu bəxşin mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 484 nəfər və 93 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=289820 |
Şulan Bayramov | Aprel döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları — aşağıda 2016-cı ilin 2-5 aprel tarixlərində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında təmas xətti boyunca, əsasən Tərtər-Ağdərə cəbhəsində Talış istiqaməti üzrə, Cəbrayıl-Füzuli cəbhəsində isə Lələtəpə istiqaməti üzrə baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 89 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir. Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin neçə hərbi qulluqçusunun şəhid olduğu barədə rəsmi məlumat verilməmişdir. Bu siyahı hazırlanan zaman KİV-lərdə şəhidlərin dəfn mərasimləri ilə bağlı verilən xəbərlərdən və Meydan TV-nin araşdırmasından istifadə edilmişdir. Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının 1-ci Ordu Korpusunun 39 hərbi qulluqçusu, Quru Qoşunlarının 2-ci Ordu Korpusunun 19 hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin 27 hərbi qulluqçusu, Hərbi Hava Qüvvələri 3 hərbi qulluqçusu və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 1 hərbi qulluqçusu şəhid olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 87-si hərbi əməliyyatlar zamanı, 2-si isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda şəhid olmuşdur. Şəhid olanların 21-i zabit, 19-u gizir, 12-si müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (çavuş və ya əsgər), 37-si isə sıravi əsgər (çağırışçı) idi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 19 aprel 2016-cı il tarixində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında xüsusi xidmətlərinə və Silahlı Qüvvələr qarşısında qoyulmuş tapşırıqları yerinə yetirən zaman fərqləndiyinə görə şəhid olmuş Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən Aprel döyüşləri zamanı şəhid olan 2 hərbi qulluqçu Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı, 3 hərbi qulluqçusu "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, 2 hərbi qulluqçu 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni, 6 nəfər "Vətən uğrunda" medalı, 13 nəfər isə "İgidliyə görə" medalı ilə təltif edildi. Həmçinin 61 şəhid hərbi qulluqçu müdafiə naziri Z. Ə. Həsənovun 19 aprel 2016-cı il tarixli əmrilə "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" 3-cü dərəcəli medalı ilə təltif edilib. Müalicə aldığı hospitalda şəhid olan Nəcməddin Savalanov hələ sağlıqında "İgidliyə görə" medalı ilə təltif edilib. Hospitalda şəhid olan digər hərbi qulluqçu – gizir Rahim Tağıyev isə ölümündən sonra "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" 3-cü dərəcəli medalı ilə təltif edilib. Təsnifləndirmə Həmçinin bax Sentyabr döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra şəhid olan Azərbaycan hərbçilərinin siyahısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=464563 |
Şulaveri-Şomutəpə mədəniyyəti | Təxminən eramızdan əvvəl 6000–4000-cü illərdə Zaqafqaziyada Şulaveri-Şomutəpə mədəniyyəti inkişaf etmişdir. Bu mədəniyyət adını Gürcüstanda yerləşən Şulaveridən və Azərbaycan yerləşən Şomutəpədən alır. Şulaveri-Şomutəpə mədəniyyətinin mənsubları yerli obsidianı alətlər düzəltmək üçün istifadə edir, üzüm kimi mədəni bitkiləri yetişdirir, maldarlıqla məşğul olurdu. Bir çox xarakteri mədəniyyətin Yaxın Şərqin neolit mədəniyyətlərindən törədiyini göstərir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=457692 |
Şulduz Tarverdiyev | Tarverdiyev Şulduz Ataş oğlu - Azərbaycanlı yazıçı, müəllim. 1938-ci ildə Azərbaycan SSR Masallı rayonunun Güllütəpə kəndində əkinçi ailəsində anadan olub. Atası, Baxşıyev Ataş Tarverdi oğlu, 1905-ci ildə Ərkivan qəzasının Güllütəpə kəndində doğulmuş, Böyük Oktyabr inqilabından sonra əkinçi olmuşdur. 1936-cı ildə kolxoza daxil olmuş, sıravi üzv işləmiş, müharibə başlayanda Qızıl Ordu sıralarına qatılmışdır. 1942-ci ildə tərxis olunmuş və həmin ildə də vəfat etmişdir. Anası Baxşıyeva Xədicə Kazım qızı, 1914-cü ildə doğulmuşdur. Həyat yoldaşı ilə birlikdə kolxoza daxil olmuş və sıravi üzv işləmişdir. Daha sonra S.Vurğun adına sovxozda fəhlə işləyib. 1982-ci ildə dünyasını dəyişmişdir. Şulduz Tanrıverdiyev 1945-ci ilin sentyabrında Güllütəpə kəndində açılmış ibtidai məktəbə daxil olmuş və 1949-cu ilin mayında həmin məktəbin dördüncü sinfini bitirib. 1949-cu ilin sentyabrında Böyük Xocavar kənd yeddiillik məktəbinin beşinci sinfinə daxil olmuş, 1952-ci ilin mayında həmin məktəbin yeddinci sinfini bitirib. 1952-ci ilin sentyabrında Lənkəran şəhərindəki pedaqoji texnikuma daxil olmuş, həmin texnikumu 1956-cı ilin iyun ayında bitirərək, ibtidai məktəb müəllimi ixtisasına yiyələnmişdir. 1956-1957-ci illərdə Zuvand kənd yeddiillik məktəbində müəllim işləyib. 1957-ci ilin noyabrından, 1960-cı ilin noyabrınadək Sovet ordusu sıralarındakı 668-02 №-li hərbi hissədə əskər-şofer olub. 1960-cı ilin noyabrından, 1961-ci ilin yanvarınadək Seybətin kənd yeddiillik məktəbində müəllim işləmişdir. 1961-ci ilin yanvarından 1970-ci ilə kimi Güllütəpə kənd səkkizillik məktəbində müəllim işləmişdir. 1957-ci ilin iyun ayında S.M.Kirov adına ADU-nun qiyabi filologiya fakültəsinə daxil olub. 1951-ci ildən ÜİLKGİ (Ümumittifaq Lenin kommunist gənclər ittifaqı) üzvü olub. 1964-cü ilin mayından Sov.İKP üzv namizədi olmuşdur. 1970-1975-ci illərdə Güllütəpə kənd orta məktəbində Direktor müavini vəzifəsində çalışmışdır. 1975-1997-ci illərdə isə Güllütəpə kənd orta məktəbində Direktor vəzifəsində çalışmışdır. 1972-1982-ci illərdə Kənd Xalq deputatları sovetinə deputat seçilmişdir. 1964-cü ildə ailə həyatı qurub və 8 övladı var (5 qız, 3 oğlan). Yaradıcılığı Azərbaycan dili və Ədəbiyyat üzrə ixtisaslaşdığı üçün bir çox şeirlər miras qoymuşdur. Əsas şeirlərini 1955-1965-ci illərdə yazmışdır. Şeirlərinin üslubu asan, axıcı olması ilə seçilir. Şeirləri bir sıra rayon və region qəzetlərində dəfələrlə çap olunub. • 07.01.1959-cu ildə “Yeni həyat” qəzetində “Keşikdə” şeiri çap edilmişdir. • 25.10.1959-cu ildə “Yeni həyat” qəzetində “Olaydı” şeiri çap edilmişdir. • 02.03.1960-cı ildə “Yeni həyat” qəzetində “Dilimdə mənim” şeiri çap edilmişdir. • 20.11.1960-cı ildə “Yeni həyat” qəzetində “Doğma kəndim” şeiri çap edilmişdir. • 20.07.1971-ci ildə “Çağırış” qəzetində “Yoxlama göstərdi ki” məqaləsi çap edilmişdir. • 21.09.1971-ci ildə “Çağırış” qəzetində “C.Cabbarlı və qadın azadlığı” haqqında məqaləsi çap edilmişdir. • 27.01.1972-ci ildə “Çağırış” qəzetində kolleqası Aydın Əliquluyevin Şulduz Tarverdiyev haqqında “Şulduz müəllim” məqaləsi çap edilmişdir. • 16.01.1959-cu ildə “Kolxoz tribunası” qəzetində “Mən öpürəm bu torpağı” şeiri çap edilmişdir. • 17.03.1959-cu ildə “Kolxoz tribunası” qəzetində “Talış gözəli” şeiri çap edilmişdir. • 10.11.1959-cu ildə “Kolxoz tribunası” qəzetində “Talış” şeiri çap edilmişdir. • 26.02.1960-cı ildə “Kolxoz tribunası” qəzetində “Bəlkə də yazacaq”, “Dilimdə mənim” şeirləri çap edilmişdir. • 12.09.1962-ci ildə “Leninçi” qəzetində “Bütün qüvvələrin səfərbərliyi” məqaləsi çap edilmişdir. • 24.09.1962-ci ildə “Leninçi” qəzetində “Şahsevən düzlərində” məqaləsi çap edilmişdir. • 23.12.1956-cı ildə “Gəncliyin səsi” qəzetində “Bənövşə” şeiri çap edilmişdir. • 11.12.1957-ci il “Gəncliyin səsi” qəzetində “Belələri də var” şeiri çap edilmişdir. • 1971-ci ilin Aprel ayında Masallı rayon xalq maarif şöbəsinin bülletenində “Ədəbiyyat nəzəriyyəsi materiallarının tədrisi” ilə bağlı çıxışları olmuşdur. • 12.05.1972-ci ildə “Azərbaycan müəllimi” qəzetində “Öyrənək, Öyrədək, Təbliğ edək” adlı məqaləsi çap edilmişdir. • 2 Dekabr 1982-ci ildə “Qabaqcıl Maarif Xadimi” nişanı ilə təltif edilib. 2011-ci ildə Masallıda çıxan “Masallının söz çələngi” kitabında Tarverdiyev Şulduzun “Ola”, “Sənə”, “Ola bilməz”, “Lalə” şeirləri çap edilmişdir. 21.10.2015-ci ildə qızı Sevda və nəvəsi Ülvinin səyi nəticəsində bütün əlyazmaları yığılaraq üzü köçürülümüş və kitab şəklində çap edilmişdir. Ümumilikdə götürdükdə Şulduz müəllimin şeirlərini üç kateqoriyaya bölmək olar: 1. Məhəbbət şeirləri: “Olaydı”, “Ürəyim”, “Atəşinə yanıram”, “Nakam məhəbbət”, “Cavabsız sevgi”, “Gözəlim”, “Qurban olduğum”, “Sarıbəniz”, “Baxışlar”, “O gözlərdə”, “Gizli sevgi”, “Unuda bilmirəm” və.s. 2. Təbiətə aid şeirlər: “Ceyran”, “Bənövşə”, “Lalə”, “Dağlar”, “De yolun düşdümü bizim dağlara?”, “Bulağın həsrəti”, “Suyundan içəndə” və.s. 3. Vətən sevgisinə aid şeirlər: “Doğma kəndimiz”, “Suyundan içəndə”, “Keşikdə”, “Mən öpürəm bu torpağı”, “Vətən”, “Torpağa baş əy”, “Sevin, ey insanlar, sevin torpağı”, “Torpağı sev” və.s. Şulduz müəllimin şeirlərdən əlavə “Nailə”, “Ceyran”, “Şahsevən düzlərində” və.s müxtəlif mövzulu məqalələri də var. Tarverdiyev Şulduz 27 Oktyabr 1997-ci ildə doğma kəndi Güllütəpədə vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=478355 |
Şulklopfer | Şulklopfer (Schulklopfer) — yəhudi müəzzin, yerli sinaqoqda yəhudi icmasını namaza çağıran şəxs Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=296155 |
Şulkə (Baymak) | Coğrafi yerləşməsi rayon mərkəzindən (Baymak): 46 km, kənd sovetliyindən (1-ci Etkol): 20 km. ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Sibay stansiyası): 91 km. Milli tərkibi 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kənddə başqırdlar (100 %) üstünlük təşkil edir. Xarici keçidlər asmo-rb.ru — Başqırdıstan Respublikası Bələdiyyələr Şurasının rəsmi saytı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=522893 |
Şullu Çırqal-ool Sat | 15 sentyabr 1926-cı ildə Tuvanın Uluğhem kojuununa bağlı Çaa-öl beldesinin Kaşpal kəndində anadan olmuşdur. Uşaqlığı Ürbün, Kaşöal, Doozunnug, Adannıg-Art, Çinge deyilən yerlərdə keçmişdir. Çaa-Hölün yay məktəbində təhsil almağa başlamışdır. Çaa-Höl məktəbindən sonra Şagaan-Arlq məktəbinı keçmişdir. 1947-ci ildə Qızıl şəhərindəki Lenin adına məktəbi bitirmişdir. Satın təhsil həyatı Leninqrad Dövlət Universiteti Şərqşünaslıq fakültəsində davam etmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra Kaa-Hem kojuunun Sarıg-Sep orta məktəbində Tuva dili və vətən ədəbiyyatı müəllimi təyin edilmişdir. Bundan sonra elmi fəaliyyətini Tuva dili və ədəbiyyatı tarixi üzrə cəmləmişdir. Palmbahın redaktorluğu altında, ilk elmi əsəri olan "Tuvaca- Rusca qarşılaşdırılmalı lüğət"ini nəşr etdirmişdir. Pedoqoji Milli Məktəblər İnistitutunda magistr təhsilini aldıqdan sonra 1959-cu ildən Qızıl şəhərinin pedoqoji inistitutunda işləməyə başlamışdır. 1961 yılında "Tıva dılda priçastiyeler" 1973 yılında "Tıva natsional dıldıñ tıvılganı bolgaş högjüldezi" "Tıva dıldıñ şinçilep kelgen töögüzünüñ oçerigi", "Amgı literaturlug tıva dıl "Tıva dialektologiya", "Sovyet üyede tıva dıldıñ högjüldyezi" "Delegey dıldarı" Tıva-orus slovarlar Məktəb və inistitutlar üçün dərsliklər Həmçinin bax Oleq SaganoolMengi OorjakMoldurqa SalçakBadra İrgit | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=637024 |
Şulqan Daş mağarası | Adın mənası Coğrafiyası Uzunluğu 3 km, hündürlüyü 165 metr olan bu mağara üç mərtəbəli bir sistemdən ibarət və çox az şaxəlidir. Mağara böyük zaldan, yer altı göldən və çaydan ibarətdir. Üç hipsometrik səviyyədən (mərtəbə) ibarət olan mağaranın aşağı səviyyəsini Şulqan çayı təşkil edir və mağaranıda məhs bu çay formalaşdırıb. Mağara yaxınlığından dərin karst mənşəli Şulqan kanyon keçir. Dərənin də uzunluğu 3 km-dən çoxdur. Ərazidə karst mənşəli qıflar və göllər çoxdur. Mağaraya giriş Sarıkuskan dağının cənub yamacında yerləşir və hündürlüyü 30 metr olan arka formasındadır. Mağara girişindən solda göl yerləşir. Şulqan çayı burdan başlayır. Gölün diametri 3 metr, dərinliyi isə 35 metrdir. Faktiki olaraq əslində bu göl deyil, çayın şaquli dərinləşmiş hissəsidir. Göl suyu içməli deyil və müalicə vannaları üçün istifadə olunur. Qayaüstü rəsmlər Mağara paleolit dövrünə aid qayaüstü rəsmləri ilə məşhurdur. Rəsmlər ilkin solyutrey mədəniyyəti ilə orta madlen mədəniyyəti dövrünə aid olunur. Şəkillər düz divar üzərinə çəkilmiş və birinci mərtəbənin Xaosa otağındadır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=489549 |
Şulqan Daş qoruğu | Şulqan Daş qoruğu — Baçşqırdıstan əazisində yerləşən dövlət təbiəıt qoruğu. DFederal statusa sahibdir. Cənubi Uralın qərb ətəklərində, dağ-meşə zonasında, bütünlüklə Böryən rayonu ərsazisində yerləşir. Qoruğun sahəsi 22 531 ha-dır (225 km²). Qoruğun adı başqırdca «şulqan» («yoxa çıxmış») və «taş» («daş») sözlərinin birləşməsindən meydana gəlmişdir. Altın-Solok yasaqlığı ilə birlikdə Başqır Uralı adı altında YUNESKO-nun Rusiyada yerləşən Dünya İrsi siyahısına namizəddir. Qoruq 1958-ci il Başqırd qoruğunun bir filialı olaraq təşkil edilmişdir. 16 yanvar 1986-cı ildən isə müstəqil qoruğa çevrilmişdir.Qoruq yerli yaban arılarının mühafizə altına alındığı qoruqdur. Qoruq təbiət qoruyuçu, elmi tətqiqat və ekoloji əhəmiyyət daşıyır. Qoruqda 90 nəfər işləyir. Onlardan 3 elmlər namizədi, 2-si aspirat, 5 isə elmi işçidir. Qoruq ərazisində 138 arı ailəsi vardır. Bölgəyə gəlmiş və ya gətirilmiş arı cinsləri yerin genefonda böyük zərər vurur. Bu səbəbdən yerli arıların qorunması olduqca vacibdir. «Böryən» arı populyasiyasını qorumaq məqsədi ilə 1997-ci ildə Altın-Solok yasaqlığı təşkil olunmuşdur. Flora və fauna Qoruq ərazisində müşahidə edilir: balıqlar — 30 növ, suda-quruda yaşayan — 5, sürünən — 6, quş — 206, məməli — 61 növ. Onurğasızlardan 1700 növ həşərata rastlanılır. Bunlardan 378 növü kəpənək, 458 növü isə böcəkdir. Canlılar aləmindən 31 növü RF, 67 növü isə Başqırdıstanın qırmızı kitabına daxildir Qoruq ərazisi həm də zəngin bitki örtüyünə sahibdir. 2009-cu ildə burada 816 növ borulu bitki, 184 növ mamır, 233 növ şibyə, 117 növ göbələk, 202 növ yosun qeydə alınmışdır. 14 növ bitki Rusiya Federasiyasının, 57 növ isə Başqırdıstanın qırmızı kitbına daxil edilmişdir. Özəllikləri Qoruğun ərazisi başqırd eposu olan Ural Batırda qeyd olunur. Qoruq ərazisində unikal Şulqan Daş mağarası yerləşir. Uzunluğu 2,9 km-dən çox, hündürlüyü 165 metr olan bu mağara üç mərtəbəli bir sistemdən ibarət olub və çox az şaxəlidir. Mağaradan yeraltı Şulqan çayı axır. Çay mağaranı şəkilləndirir. 1959-cu ildə qoruğun ziiloqu A. V Ryumin Şulqan Daş mağarasıni kəşf etmişdir. Burada paleolit dövrünə aid təsvirlər vardır. Bu təsvirlər oxra ilə çəkilmişdir. Təsvirlərin 18 min il yaşının olması qeyd edilir. Burada mamontlar, atlar və digər heyvanlar, qəliz işarələr vardır. kökürlə işlənmiş bəzi təsvirlər də vardır. Qoruq ərazisinə virtual tur | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=548062 |
Şulqi | Şulqi (şum. 𒀭𒂄𒄀; v. təq. e.ə. 2045) — təxminən e.ə. 2094–2046-cı illərdə hakimiyyətdə olmuş, üçüncü Ur sülaləsindən Ur çarı, Şumer və Akkad çarı. Əvvəllər onun adı Dunqi kimi oxunurdu, lakin indiki dövrdə bu transkripsiyadan istifadə edilmir. Şulqi Ur-Nammunun oğludur. Ur çarlarının annalları daha sonrakı dövrlərdə, Selevki padşahı II Antioxun hakimiyyəti dövründə bir tələbə tərəfindən köçürülmüş və çox zəif qorunmuş nüsxəsində verilən məlumata görə, Şulqi çar Utuxenqalın qızının oğlu idi.Şulqi hakimiyyətdə olduğu müddətdə dövləti davamlı və ardıcıl olaraq gücləndirmiş və genişləndirmiş, atasının dövründə başlanan tikililərin tikintisini tamamlatdırmışdır. Arxeoloqlar üzərində Ur-Nammunun möhürü olan yerlərdə Şulqinin möhürü olan kərpiclər tapırlar. Atası kimi Şulqi də təkcə Urda yox, həmçinin Şumerin digər şəhərlərində də məbədlər ucaltmışdır. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=755679 |
Şulxan Arux | Şulxan Arux (ivr. שולחן ערוך) – yəhudi məcəlləsi Anar Əlizadə, "Şulxan Arux", "Cəmiyyət və Din" qəzeti, № 16, Bakı, 20-26 avqust 2009, səh.5. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=87618 |
Şumadiya | XVII-XIX əsrlərdə Şumadı meşələri hayduklar üçün sığınacaq yeri idi. 1804-cü ildə Şumadi kəndi olan Oraşasda birinci serb üsyanı baş verdi. Üsyana Serbiyanın milli qəhrəmanı Karaqeorqi başçılıq edirdi. İkinci serb üsyanınına isə Miloş Obrenoviç rəhbərik edirdi. Rusiya imperiyasının dəstəyi ilə Belqrad paşalığı müstəqil Serb knyazlığı statusunu əldə etdi. 1922—1929-cu illərdə Yuqoslaiya krallığının inzibati rayonlarından biri də, Şumadiya bolgəsi idi. Məhz həmin ərazinin sərhədləri müasir Şumadiyanın sərhədlərinə uyğun gəlirdi. Bölgənin mərkəzi o zaman da, Kraquevas şəhəri idi. Şumadiyanın böyük şəhərləri: Arandjelovas Qorni Milanovas Smederevska PalankaDigər şəhərləri— Velika Plana, Varvarin, Trstenik, Çiçevas, Topola, Lapovo, Mladenovas, Lazarevas, Belanovisa və Luçanı. Belqrad şəhəridə Şumadiya bölgəsinə aid olsada, ayrıca inzibati statusa malikdir. Siyasi durum Serbiyada olan bir çox siyası partiyalar (Demokratik Serbiya partiyası, Şumadiya koalisiyası) ölkədə olan durumu stabilləşdirmək məqsədi ilə inzibati bölgüdə bəzi reformaların aparılması təklif edirlər. Bu təklif həm də, regionların iqtisadi inkişafına da, planlaşdırılıb. Mövcud olan iki muxtar əyalətin (Kosovo, Voevodına) və mərkəzi inzibati regionun əvəzinə 6 yeni regionun yradılması təklif edilir: Voevodina (paytaxt: Novi-Sad) Kosovo (paytaxt: Priştina) Şumidiya (paytaxtı: Kraquevas) Podunave (paytaxtı: Niş) Podrine (paytaxtı: Ujise) Stragari — village in Šumadija Arxivləşdirilib 2009-02-01 at the Wayback Machine Kraquevas Arxivləşdirilib 2017-10-01 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=448011 |
Şumadiya dairəsi | İnzibati bölgüsü Arandjelovats Dairənin əhalisinin etnik tərkibi həmcinsliklə fərqlənir: burada 282 772 serb (96,4 %), 927 monteneqrolu (0,3 %), 2095 qaraçı (0,7 %) və digərləri (2011) yaşayır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=612489 |
Şuman bəyannaməsi | Şuman bəyannaməsi və ya Şuman planı (fr. Jean-Baptiste Nicolas Robert Schuman) — Fransa Xarici İşlər Naziri Robert Şumanın Fransa və Qərbi Almaniyanın metallurgiya, dəmir filizi və kömür mədən sənayesini birləşdirmək təklifidir. Bu təklifin həyata keçirilməsi, Avropa Birliyinin sələfi olan Avropa Kömür və Polad Birliyinin (AKPB) yaradılmasına səbəb oldu. Robert Şumanın Fransa hökuməti adından təklifini açıqladığı 9 May, hər il Avropa Günü kimi qeyd olunur və Şuman özü də Avropa Birliyinin qurucularından biri sayılır. Həmçinin bax Avropa Şurası Diebold, William. The Schuman plan: a study in economic cooperation, 1950–1959 (Praeger, 1959). Hitchcock, William I. "France, the Western Alliance, and the Origins of the Schuman Plan, 1948–1950" Diplomatic History (1997) 21#4: 603–630. DOI: Kaiser, Wolfram. Christian democracy and the origins of European Union (Cambridge UP, 2007). Lovett, A. W. "The United States and the Schuman Plan. a study in French diplomacy 1950–1952." Historical Journal 39#2 (1996): 425–455. McDougall, Walter. "Political Economy versus National Sovereignty: French Structures for German Economic Integration after Versailles." The Journal of Modern History 51#1 (1979): 4–23. Mahant, Edelgard Elsbeth. Birthmarks of Europe: the origins of the European Community reconsidered (Gower Publishing, 2004). Scheingold, Stuart A. The rule of law in European integration: The path of the Schuman Plan (Quid Pro Books, 2013). Shore, Cris. "Inventing the 'People's Europe': Critical Approaches to European Community 'Cultural Policy.'" Man 28, no. 4. (Dec., 1993): 779–800. Shore, Cris and Annabel Black. "The European Communities and the Construction of Europe." Anthropology Today 8, no. 3. (Jun., 1992): 10–11. Schuman, Robert. Pour l'Europe (Paris 1963). Vernon, Raymond. "The Schuman Plan: Sovereign Powers of the European Coal and Steel Community." American Journal of International Law 47.2 (1953): 183–202. in JSTOR Xarici keçidlər Köhnə qitə "Avropa Günü"nü qeyd edi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=706366 |
Şumaqin adaları | Şumaqin adaları (ing. Shumagin Islands, aleut. Kagigun) — ABŞ-nin Alyaska ştatının Aleut silsiləsinin şərq hissəsində bir qrup ada. Şumaqin adalarına: Unqa, Naqay, Popov, Korovin, Böyük Konyuji, Kiçik Konyuji, Semyonov və 14 kiçik adacıq daxildir. Ümumi sahəsi 1192.369 km²-dir. Birinci Kamçatka Ekspedisiyası (1728) zamanı Vitus Berinq tərəfindən aşkar edilmiş və 29 avqust 1741-ci ildə İkinci Kamçatka Ekspedisiyası tərəfindən tədqiq edilmişdir. İsqa xəstəliyindən ölən və orada dəfn edilən Vitus Berinqin komandasından olan dənizçi Nikita Şumaqinin şərəfinə adlandırılmışdır. Rusiya imzalanan Alyaskanın satışı haqqında müqaviləyə (1867) əsasən ABŞ-yə verilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=729511 |
Şumava Milli Parkı | Şumava Milli Parkı (çex. Národní park Šumava, ˈʃʊmava dinlə) — Çexiyanın cənub-qərbində yerləşən və ətraf mühitin mühafizəsi üçün xüsusi rejim müddəalarının tətbiq olunduğu meşə massividir. Park statusu "Təbiətin və landşaftın qorunması" haqqında 114/1992 nömrəli qanun müddəası ilə tənzimlənir. Şumava Milli Parkı, Çex Respublikasındakı 4 MP-dan ən böyüyüdür (ümumi sahəsi 167.688 hektardır). Burada əsas müdafiə obyekti, sakit rejimdə unikal və nadir bioloji aləmin tədqiqi və təkmilləşdirilməsidir. Şam meşələri və meşə əkmələrindən başqa, burada ən önəmlisi adi bataqlıqların, torf bataqlıqlarının və kar mənşəli göllərin və relyeflərin mühafizəsidir. Şumava Milli Parkı təbiət-mühafizə zonasının bir hissəsidir. Milli Park ərazisində daha 24 dövlət təbiət qoruğu və digər xırda mühafizə olunan ərazilər elan olunub. Birlikdə onlar Mərkəzi Avropada ən iri və ən şaxələndirilmiş mühafizə olunan ərazilərin birini təşkil edirlər. Şumava qiymətli təbii mühit, eləcə də turizm üçün populyar məkan kimi özünü təqdim edir. Şumavanın hazırkı simvolunda Bohemiyanın iki canlı ağacı, onların arasında qurumuş bir ağac, hər üç ağacın arxasında isə hündür dağ təsvir olunub. Şumava Milli Parkı ölkənin cənub-qərb hissəsində yerləşir. Geomorfoloji baxımdan o, cənub-şərqdən şimal-şərq istiqamətlərinə bölünür; bu ərazidə Şumava düzənliyi, Jeleznorudska yüksəkliyi, Boubin dağları, Jelnavska dağətəyi, Troymezenska dağətəyi və Vltava çayının şırımı yerləşir. Şumava Milli Parkı 600 m (Otava çayının Reynşteynin yaxınlığındakı vadisi) və 1378 m hündürlüyü (Plexi zirvəsi — Çex Şumavasının ən yüksək dağıdır) arasında yerləşir. Şumava massivinin özü Almaniya ilə Çexiya arasında yerləşdiyindən, onun Almaniya ərazisinə düşən hissəsi Bömerwald (yəni Bavariya meşəsi) adlanır; buranın ən yüksək nöqtəsi Arber dağıdır (çex. Velký Javor, alm. Großer Arber) — onun hündürlüyü 1456 metrdir. Milli Parkın mühafizə zonasını əmələ gətirən qorunan landşaft sahəsi 99 624 hektardır. Parkın mənası və məqsədi Milli park 1991-ci ildə ilkin "Şumava" mühafizə-landşaft rayonunun ərazisində yaradılmışdı. Onun yaradılmasında əsas məqsəd, nadir torf bataqlıqların, eləcə də küknar və fıstıq meşələri, dağ çəmənlikləri, azğın çay və buzlaq göllərinin geniş və çeşidli mozaikasının mühafizə etmək idi. Mərkəzi Avropanın ən iri qarışıq meşə kompleksi kimi, Şumavanı tez-tez "Avropanın yaşıl ürəyi və yaşıl damı" adlandırırlar. Bu geniş ərazidə vaşaq, sığır və ya sibir xoruzu kimi, onlarla nəsli kəsilməkdə olan bitki və ya heyvan növlərinin gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün genişmiqyaslı işlər aparılır. Torf bataqlıqlarında məskunlaşmış bəzi həşəratlara dünyanın daha heç bir yerində rast gəlinmir. Şumavanın müdafiə tarixi Şumavanın təbii park statusunun elan edilməsi üçün ilk cəhdlər 1911-ci ilə aid edilir. Çexoslovakiya Respublikasının 40/1956 nömrəli qanununa uyğun olaraq, 1963-cü ildə ərazidə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Milli Park təsis edilmişdi. Torpaq sahəsi 163 000 hektar olan Şumava, hələ o dövrdə Çexiya Respublikasının ən iri qorunan ərazilərindən biri idi. 1990-cı ildə Parisdə meşə UNESCO-nun himayəsi altında biosfer qoruğu elan edilmişdi. 1990-cı ildən Şumava torfluğu ""Əsasən su quşlarının yaşama yerləri kimi beynəlxalq əhəmiyyəti olan su-bataqlıq yerləri haqqında" Ramsar Konvensiyasında qeydiyyata alınmışdı. Bununla belə, BTTSM birliyi Şumava meşəsini "Ekosistemlərin Qırmızı kitabına" daxil etmişdi (IUCN — Ecosystems Red List). Şumava özünün rəsmi Milli Park statusunu Çex Respublikasının hökuməti tərəfindən 20 mart 1991-ci il tarixində əldə etmişdi. Bundan başqa, Şumavanı idarə edən kollektivi Milli Parkın lüzumsuz parçalanmasına və bu ərazilərdə müxtəlif tədbirlərin keçirilməsinə görə tez-tez tənqid edirlər. Qorunma sahəsinin qanunvericiliyi Təbiətin və landşaftların intervensiyadan qorunması konsepsiyası Qanun Məcəlləsinin 114/92 maddəsinə və Çexiya Respublikasının hökuməti tərəfindən 20 mart 1991-ci ildə imzaladığı sərəncama uyğun olaraq təsis edilmişdi. Milli parkın qorunması və təbii ətraf mühitin yaxşılaşdırılması üzrə tərtib və daha sonra qəbul edilmiş 2 nömrəli əsasnamədə bu barədə aşağıdakılar qeyd edilmişdir: 1) Vəhşi flora və faunanın ciddi mühafizəsi, 2) Elm və təhsil məqsədlərinin yerinə yetirilməsi, 3) landşaftın tipik görünüşünü qoruyub saxlanılması, 4) Ətraf mühitə ziyan verilməməsi şərti ilə, Milli Park ərazisini turizm və istirahət üçün istifadəsi.Ətraf mühitin ilk çexiyalı naziri Bedrjix Moldanın sözlərinə görə, Şumava Milli Parkının qanunvericilikdə yaradılmasına icazəvermə faktı, özü-özlüyündə buranın "kommersiya meşə sahəsi" kimi xidmət etmək niyyətini nəzərdə tutur, burada istehsal funksiyası əsas prioritet olacaq. Bura attraksionlar parkı və ya turizm mərkəzi deyil, heç səliqəli Stromovka da deyil, lakin bu sahə təbii meşə ekosistemlərin bərpasına imkan yaradacaqdır. Qəzalı vəziyyətdə olan meşənin müxtəlif yerlərində süni meşə bərpası üçün bütün lazımi şərait yaradılıb. Lakin bununla belə, meşədə gənc ağac və kolların insan qayğı və ya müdaxiləsi olmadan aktiv formada təbii və müstəqil inkişafı gedir. Əlbəttə ki, istənilən meşədə olduğu kimi, burada da təbii seçmə baş verir və yalnız çoxlu işıq, isti, su və ya qida maddələrini ala bilən ağaclar sağ qalır. Hələ cavan ağacların üzərinə bu cür çoxlu təbii təsirlərin olmasına baxmayaraq, meşələri Yerləşdiyi ərazidən asılı olaraq qeyri ixtiyarı şəkildə sürətlə və ya yavaş inkişaf edir və bununla da təbii landşaftın yenilənməsinə yardımçı olurlar. Bu sahədə təbii bərpa sayı, eləcə də monitorinq göstərir ki, Şumava müdriyyəti öz işini lazımi səviyyədə yerinə yetirir.Qoruyucu şəraiti ərazinin zonalara bölünməsi həll edir; 3 zona — 3 dərəcəli müdafiə anlamını daşıyır. Bufer zonaların yerləşməsi və onların ölçüləri, Çexiya Respublikasının Ətraf Mühit və Mühafizə Nazirliyinin (qısaca MŽP) tərtib etdiyi qərarın nəticəsidir. Milli Parkın zonalara bölünməsi ekoloji sabitliyin bərpası üçün zəruri vasitə hesab olunur. I zona — Ciddi mühafizə rejimi. Özündə ən dəyərli və ən davamlı təbii ekosistem sahələrini — məsələn, ibtidai meşə və torf sahəsi və bataqlıq qalıqlarını birləşdirir. Birinci zonada insan müdaxiləsi olmadan təbii şəkildə inkişaf edən bir çox sahə saxlanılır. II zona — Nəzarət edilən təbiət. Özündə meşə və digər ekosistemlərin qalan böyük bir hissəsini birləşdirir. Burada orijinal pra-meşədən müxtəlif dərəcədə vəziyyəti və tərkibi olan yaşıllıq qorunub saxlanılır, çox zərər çəkmiş və yararsız vəziyyətdə olan ağac və kollar modifikasiya edilir. Bütün tədbirlərin məqsədi, təbii tarazlığın qorunub saxlanması (yenidənqurma və optimallaşdırılma hesabına) və mövcud ekosistemlərin və təbii birliklərinin getdikcə bir-birinə yaxınlaşdırılmasıdır. III zona — Marginal inkişaf. Özündə antropoloji dəyişikliyə uğramış əraziləri birləşdirir; burada məqsədyönlü və təxmini inkişaf üçün mərkəzlər yaradılmışdır. Əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, bu zonanın MP missiyasına zidd olmaması şərti ilə, xidmət və kənd təsərrüfatı, turizm və istirahət, eləcə də daimi yaşayış üçün istifadənin dəstəklənilməsidirBirinci zonanın ölçüsü və yerləşməsi, həmçinin Şumava MP administrasiyasının kəsişmə qaydaları ekoloq və peşəkar savadlı insanlar tərəfindən pislənilir. Bəzi mütəxəssislərin fikrincə, parkın yaxşılaşdırılması və zonalıq anlayışını daha korrekt vəziyyətə gətirilməsi üçün, birinci növbədə buranın gələcəkdə xüsusi sistemli qaydaya salınması və həmin birinci zonaya ayrı-ayrı yığcam ərazi vahidlərinin daxil edilməsinə imkan yaradılması vacibdir. Digər peşəkarlar, xüsusilə də meşə gözətçiləri əksinə parkın qabıqyeyənə qarşı apardıqları müxtəlif tədbirləri bəyənir və parkın xaricindən edilən kiçik diapazonu müdaxilələri tənqid edirlər. MP ərazisində 24 dövlət təbiət qoruğu, mühafizə olunan və digər xırda ərazilər yaradılmışdır, onlardan bəziləri Milli parkın birinci zonasına verilmiş və beləliklə öz statusunu itirmişdilər. Qalan daha kiçik meşə sahələri isə, təbii irs siyahısına daxil edilmişdir (hələ 2003-cü ildə onların sayı 27 idi). Şumava Milli Parkında daha intensiv və uğurlu işlərin yerinə yetirilməsi üçün, 2011-ci ildən Ətraf Mühitin Mühafizəsi Nazirliyi tərəfindən yeni qanun qəbul edilmişdi. Birinci layihə Plzen diyarı tərəfindən hazırlanmış, daha sonra isə, onunla əməkdaşlığa Cənubi Bohemiya diyarı və digər kiçik kəndlərdən olan çoxsaylı ekspertlər də qoşulmuşdu. Baş nazir Petr Neçasın sözlərinə görə, Dördüncü zonanın tətbiqini istisna etsək, əsas çatışmazlıq ondan ibarətdir ki, Milli Parkın rəhbərliyi regionların administrasiyası yanında hər hansı bir xeyriyyə cəmiyyətinin (qeyri-kommersiya təşkilatının) yaradılmasında uğur əldə etməmişdi, buna görə də, bu proyektin heç bir uduşu və gəliri yoxdur, bu hökumət üçün yalnız əlavə xərcdir. Şumava MP-nın konsepsiyası barədə mübahisələr Milli Park uzun müddət bir çox problemlərlə mübarizə aparırdı, halbuki onlardan bəzilərini siyasiləşdirilmiş məsələ kimi təsvir etmək olar; burada aparılan diskussiyalar artaraq ictimai debatlara gətirib çıxarmışdı. Bu cür debat və mitinqlərin yaranma səbəbi, qabıqyeyənlərin periodik olaraq sayının artması və onlara qarşı aparılan tədbirlərin kifayət qədər effektiv aparılmaması, ağac ilə bağlı siyasi mübahisələr, MP-da kurort və digər turizm mərkəzlərinin tikintisi, Vltava çayının yuxarılarında onlarla obyektin tikintisinə qarşı yaxtsmen və operatorlar ilə mübahisələr və yaşıllaşdırma zamanı aparılan qeyri-şəffaf seçim prosedurudur. Milli Park ərazisində ağac tədarükünün aparılması və bu sahənin dəqiqliyi, həmçinin bu ərazilərin inkişafı məqsədilə layihələrin reallaşdırılması imkanlarını, qabıqyeyənlərin Şumava arealından kənara çıxmaq təhlükəsi və kasıb Şumava icmasının işsizlik problemi böyük narahatlıq doğurur. Hazırkı qurumun özü isə, ekoloji cəhətdən fəlakətli mini anklavların parçalanmasında səbəbkar kimi və yaxın keçmişdə hətta birinci zonada belə qabıqyeyən cücülərə qarşı aparılan mübarizə tədbirlərin çox aşağı səviyyədə olması ilə əlaqədar, təbiətin qorunması ilə məşğul olan beynəlxalq səviyyədə rəsmi təşkilatlar — alim və ekoloqlar tərəfindən pislənilmişdi. Milli Park zonasında meşə təsərrüfatına edilən müdaxilə və bunun tərəfdarları və əleyhdarları arasında yaşanan fikir ayrılığı artıq çoxdan hamıya məlumdur (Şumava Milli Parkının konsepsiyası barədə mübahisələr). MP araşdırmalar mərkəzindən alınan məlumata görə, 2011-ci ildə Şumava Milli Parkının əməkdaşları qabıqyeyən-mətbəəçinin daha böyük areala yayılmasının qarşını almaq məqsədilə, Çexiya Respublikası və Avstriya arasında imzalanmış beynəlxalq müqavilə çərçivəsində, Avstriya ilə sərhəddə yerləşən meşə sahələrinə müdaxilə etməyə məcbur olmuşdular. Şumava MP-nın rəhbərliyinin dediyinə görə, onlar bu cücü sayının kəskin artmasının nə qədər qorxulu bir vəziyyətə gətirib çıxaracağını çox gözəl anlayırlar. Onların məskunlaşdığı arealın genişlənməsi, məsələn Almaniya ərazisində yerləşən Fixtel meşələrinə ziyan vura bilər, bu isə, orada yaşayan Sibir xoruzları üçün ölümcül təhlükə daşıyır. MP-ın məlumatına görə, 2010-cu ildə həmin ərazidə yerləşən balıq kürülərinin və tetraquşularının artırma bazalarında təbiət birliyi tərəfindən reyd keçirilmişdi. Milli Parkın bəzi sahələrində giriş qadağasının ləğvi Şumava MP-nın idarəetmə orqanı Şumava MP-nın İdarəsi çex. Správa Národního parku Šumava) — Şumava Milli Parkın əsasının qoyulması ilə əlaqədar, 1991-ci ilin aprelində Ətraf Mühit naziri tərəfindən yaradılmış müəssisə təşkilatıdır. 2014-cü ilin dekabr ayının 31-dək nazir Milli park və Regional landşaft parkı üçün bir insanı müdir vəzifəsinə təyin edirdi, lakin 2015-ci il yanvar ayının 1-dən qəbul edilən 250/2014 nömrəli qanun əsasında Milli Parkın rəhbərliyi birbaşa olaraq RLP administrasiyasının tabeliyinə keçir. Təşkilatın başlıca missiyası — landşaft və təbiətin, həmçinin kənd təsərrüfatının mühafizəsi sahələri üzrə dövlət idarəçiliyidir. Təşkilatın əsas vəzifəsi isə, ona ayrılmış ərazidə torpaq və bitki sahələrinin qulluğu və kiçik su axınlarının nəzarətdə saxlanılmasıdır. Bundan başqa rəhbərliyinə tapşırılıb ki, MP ərazisində yerləşən turizm və istirahət mərkəzləri ətraf mühitə xətər yetirməsin. Təyin olunan ərazidə baş verən bütün təbii proseslərə cavabdeh yalnız park rəhbərliyidir. Park administrasiyasının qanunla müəyyən olunan qısamüddətli məqsəd və vəzifəsi — qabıqyeyənin (və digər ziyanverici cücülərin) yayılması ilə mübarizə üzrə meşə-təsərrüfat tədbirlərinin həyata keçirilməsidir. Administrasiyanın uzunmüddətli məqsədi isə, ekosistemlərin qorunması və təbii tarazlığın yaradılmasıdır. ŞMP-nın direktorları 1991 – Milan Skolek 1991–1993 – Yirji Kets 1993–1994 – Miroslav Filip 1994–2003 – İvan Jlabek 2004–2007 – Alois Pavliçko 2007–2010 – Frantişek Kreyçi 2010–2011 – Zdenka Şartnerova 14 fevral 2011–30 iyun 2012 – Yan Straski 1 iyun 2012 – aprel 2014 — Yirji Manek 2014-cü ilin may ayından etibarən — Pavel Hubeni Təsərrüfat fəaliyyətinin auditi (2009–2011-ci illər) Şumava Milli Parkının ərazisində və dağlarda geoloji kəşfiyyat işləri, bir qayda olaraq aşağı səviyyədədir. Yalnız son illərdə burada aparılan tədqiqatlar göstərir ki, Şumava çox gəliz Moldanub və Gertsin geoloji və tektonik zonalarında yerləşir. Mərkəzi Avropada ən iri və ən qocaman dağ silsilələrindən biri olan Şumava, 1000 metrdən yuxarı yüksəklikdə yerləşən bir neçə qədim platformalar üzərində yerləşir. Onlar onun mərkəzi hissəsində qalmışdır və Şumavske planye adlanır. Şumavada əsasən metamorfik və maqmatik süxurlar üstünlük təşkil edir (qneyslər və büllur şistlər). Geoloji dövrün ən gənc şistləri bir sıra dağ buzlaqlarının və vadinin simasında öz izini buraxmışdır. Onların fəaliyyəti nəticəsində, buzlaq sirkləri, eləcə də dik və sıldırımlı qayalıq divarları yaranmışdı. Şumava üçün səciyyəvi torpaq sahələri torfluqlardır (həmçinin orqanzoy və histosoldur). Milli Parkın zirvələri Şumava MP-nın ən yüksək dağı, Pleş yüksəkliyinin geomorfoloji rayonunda yerləşən Plexi zirvəsidir (1378 m). Plexi həmçinin Avstriya ərazisinə düşən Şumava meşəsinin ən yüksək nöqtəsidir. Hidrologiya Şumava MP-nın su ehtiyatlarına mineral bulaqlar, çaylar, buzlaq mənşəli göllər, bataqlıqlar və süni bəndlər daxildir. Şumava Şimal dənizi və Qara dəniz arasında Avropanın ən əsas suayırıcısıdır. Hidroloji baxımdan o, əsasən Şimal dənizinin suaşıran hövzəsinə məxsusdur (Elba, Vltava və Otava kimi iri çayların hövzələri). Onun yalnız dövlət sərhədi ilə olan kiçik bir hissəsini Qara dənizə tökülən Dunay çayının hövzəsinə aid etmək olar. Şumava Milli Parkının bütün əraziləri təbii suların toplanması üçün mühafizə olunan zonaya (CHOPAV) daxil edilib, burada su potensialının azalması, suyun tərkibində baş verə biləcək əlverişsiz dəyişikliklərin, eləcə də təbii şəraitdə mənfi interferensiyanın qarşısının alınması sahəsində bir çox tədbir və qarantiya təminatları həyata keçirilir. İqlim şəraiti, su-bataqlıq əraziləri, torf bataqlıqları və meşə rayonları, suyun toplanması və su axınlarının tənzimlənməsi üçün müsbət təsir göstərirlər. Şumava MP-nın şərq hissəsində Vltava və Kalte Moldau (onu bəzən Soyuq Vltava da adlandırırlar) çayları vahid məcraya birləşirlər. Çerni potok Qara dağın yamacları boyu qalxır və burada o, Borovix Lad istiqamətində digər kiçik çaylarla birləşməsindən sonra "İsti Vltava" adlanır, sağ qolu sayılan Kalte Moldau çayı ilə qovuşduqdan sonra isə, çay "Əsl Vltava" adlanır. Şumavanın şimal-qərb istiqamətində isə, Krşemelna və Vıdra çaylarının qovuşması nəticəsində yaranan Otava çayı keçir. Axını ilə yanaşı, bu çaylar ətraf ərazilərdə kanyon və sıldırımlı dərələri formalaşdırmışdılar. Şumava MP-nın bitki örtüyü dərəcəsi Meşə bitkilərinin pillələri: Fıstıq, Ağ şam və Küknar Biotoplar: Çay və göllər, və sahilboyu yaşıllıqlar, bataqlıqlar və torf bataqlıqları, qayalar və onların qalıqları, dübarə çəmənlikləri, kol meşəliklər və insan tərəfindən dəyişdirilmiş və ya yenidən yaradılmış yaşayış yerləri (noosferalar). Xarici keçidlər Oficiální stránky NP Šumava Spory o podstatu národního parku, Nedej se, Česká televize, 10. 6. 2009 Šumava, speciál o samoobnově lesů Šumavy Arxivləşdirilib 2012-01-19 at the Wayback Machine Hnutí Duha, Šumava Arxivləşdirilib 2011-11-18 at the Wayback Machine facebook Hnutí Duha s fotografiemi údajně nelegálně vykácený les v druhé zóně NP Březník, youtube kůrovec u Plešného jezera, youtube erozní rýhy po harvestorech na Šumavě, youtube Šumava – video z cyklu České televize Návraty k divočině - nejobsáhlejší portál o Šumavě | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=403638 |
Şumer | Şumer – e.ə. VI minillikdən başlayaraq cənubi İkiçayarasında (Dəclə və Fərat) mövcud olmuş ən qədim insan sivilizasiyası. Bu sivilizasiyanın yaranması və çiçəklənməsində, əhalinin sosial-mənəvi həyatında və həyat tərzinin formalaşmasında təbiətin təsiri, əsas da Dəclə və Fərat çaylarının böyük təsiri vardır. Odur ki, bu sivilizasiyanı "çay sivilizasiyası" adlandırmaq olar. Dəclə və Fərat çayları arasında yerləşən ərazi bəşəriyyətin ən qədim mədəniyyət ocaqlarından biri olmuşdur. Çayların və münbit torpaqların yaxınlığı əkinçiliyin, maldarlığın, ticarətin inkişafı üçün zəmin yaratmışdır. Burada Yaxın Şərqin bütün karvan yolları kəsişirdi. Alimlər hesab edirlər ki, bu ərazidə ilk insanlar hələ paleolit dövründən başlayaraq məskunlaşmışdırlar. Qədim yunanlar bu ərazini Mesopotamiya adlandırmışdılar. Coğrafi cəhətdən Mesopotamiyanın cənubu ovalıq, şimalı isə dağlıq ərazilərdə yerləşir. Hal-hazırda bu ərazinin böyük hissəsi İraq dövlətinin, şimalda az bir hissə isə Türkiyənin tərkibinə daxildir. Qədim zamanlarda isə burada Şumer, Akkad, Babil kimi bir neçə dövlət mövcud olmuşdur. Daha sonra bu ərazilər Assuriya və İran imperiyalarının tərkibinə qatılmışdır. Mənşəyi və dili Şumerlərin mənşəyi haqqında çeşidli fərziyyələr irəli sürülmüşdür. Bəzi alimlər hesab edirdilər ki, bu xalq Orta Asiyadan Mesopotamiya ərazisinə gəlmişdir. Başqaları isə onların Qafqazdan, Hindistandan, hətta İndoneziyadan gəldiklərini iddia edirdilər. Ancaq onların Orta Asiyanın dağlıq ərazilərindən gəldikləri fərziyyəsi daha da məntiqli görünür. Buna dəlillərdən biri kimi, şumer tapınaqlarının (məbədlərinin) süni düzəldilmiş yüksəkliklərdə tikilməsini göstərirlər. Bu adət yalnız dağlarda yaşayan xalqların özəlliyidir. Şumerlərin yazılı ədəbiyyatının bizim zamanəmizə qədər çatması səbəbindən, onların dili çağdaş araşdırmaçılara məlumdur. Ancaq bu dilin çağdaş xalqlardan hansının dilinə daha da çox bənzəməsi məsələsi hələ də mübahisə obyekti olaraq qalmaqdadır. Onun sami dillərinə yaxın olması fərziyyələri öz təsdiqini tapmamışdır. Bu fikri dəstəkləyən alimlər tədqiqatlar zamanı sonda belə qərara qəlmişdilər ki, şumer dilinin hansısa başqa kökləri vardır. Bəzi alimlər onların dilinin hind-avropa dillərinə yaxın olduğunu iddia edir. Başqa alimlər şumer dilinin kadusi dilinə yaxın olması fikirini dəstəkləmişdilər və buna dair bəzi dəlillərlə çıxış etmişdilər. Buna dair dəlillərlə ilk dəfə XIX-cu yüzilliyin ortalarında məşhur ingilis şərqşünası Henri Kresvik Raulinson çıxış etmişdir. Doğrudan da, qədim şumer yazılarında bəzi sözlərin kadusilərin sözlərinə bənzəməsi faktı aşkarlanmışdı. Məsələn, tir (tiri), yüzü (yezu), eştu (ıştu), kir (kir), dingir (tıngir, ud (od), uzuk (usuk) gen (geni) və s. Şumer və qədim türk dillərində ortaq sözlər (səs və məna baxımından) aşkar olunmuşdur. İkiçayarasının cənubunda qədim əhali Şumerlər idi.Adətən İkiçayarasında Şumerlərdən əvvəl meydana gəlmiş mədəniyyətin yaradıcısıni Proto-Şumer( Erkən Şumerlər),yaxud Ubaydilər(Əl- Übeyd arxeoloji mədəniyyətinə əsasən) adlandırırlar. Şumerlər isə gəlmə xalq hesab edilir. Son Əl -Übeyd(e.ə IV minillik), Uruk(e.ə 3000–2800) və Cəmdət-Nəsr(e.ə 2800–2600) arxeoloji mədəniyyətləri ehtimala görə, şumerlər tərəfindən yaradılıb.Şumerdə – Eredu, Ur, Larsa, Uruk, Laqaş, Umma, Şuruppaq, İsin, Nippur və Kiş — kimi bir sıra böyük müstəqil şəhərlər olmuşdur. İlkin dövrlərdə onlar "en" adlanan ali kahin tərəfindən idarə olunurdu. Daha sonralar bütün Mesopotamyaya hakim olan hökmdar — "luqal" yarandı. Sonrakı dövrlərdə isə hər iki söz "hökmdar" mənasında işlənirdi, və bəzi şəhərləri luqal’lar, bəzilərini isə ensi’lər idarə edirdilər. Şəhər ərazisindəki torpaqların bir hissəsi sakinlərin, qalan hissəsi isə kahinlərin nəzərində olan məbədlərə məxsus olmuşdur. Şumer şəhərləri arasında şiddətli münaqişələr və savaşlar baş verirdi. Bir-birinin ardınca, əvvəlcə Kiş, sonra Uruk, daha sonra isə Ur şəhərlərinin siyasi, iqtisadi və hərbi nüfuzu artmış, ancaq sonra onlar çökmüşdürlər. E.ə. XXVII-XXVIII-ci əsrlərdə Uruk şəhərinin hökmdarı Gilqameş güclənmişdir, və Şumerin böyük ərazisinə nəzarət edirdi. Təxminən yüz ildən sonra Laqaş şəhərinin hökmdarı Eannatum Şumer ərazisinin əksəriyyətini öz hakimiyyətinə tabe etmişdir. Ancaq ardı arası kəsilməyən savaşlar və iç çəkişmələr şumerliləri zəyiflətmiş və sonda onlar Akkad dövləti tərəfindən işğal edilmişdir. Lakin bundan sonra da bəzi şumer şəhərləri müstəqil olmuşdurlar. Məsələn e.ə. XXII-ci yüzillikdə Laqaş və Ur şəhərəri yenə də böyük nüfuz qazanmışdır. Ancaq bundan sonra şumer mədəniyyəti və xalqı tarixdən silinib getti, əzəmətli şəhərləri isə xarabalıqlara çevrildi. Ancaq onların bütün sahələrdə olan nailiyyətləri gələcək tarixə, dünya mədəniyyətinə və elminə böyük təsir göstərmişdir. Hesab olunur ki, şumerlərin əksəriyyəti akkadlarla qarışmış, onların dili də ortalıqdan çıxmışdır. Şumerlərin fars mənşəli olduğunu iddia edən alimlər hesab edirlər ki, qonşu xalqlarla saysız hesabsız savaşlara dözməyərək, bu xalq yenidən körfəzə köçdü və dari millətləri onlardan yaranmışdırlar. Şumerlərin kəşfləri Yazı; Şumer yazıları bizim zamanımıza qədər çatmışdır. Onlar bəşəriyyətin ən qədim yazı nümunələridir. Qədim şümerlərin müəyyən sözləri və yə cümlələri işarələrlə gil və ya daş lövhələri üzərində cızılmışdır. Bu işarələrin paz şəkilli olduğuna görə, cızılmış yazılara "mixi yazı" deyilir. İşarələr isə "idioqrammalar" deyilir. Ümumiyyətlə bu cür cızılmış yazı üslubu qədim zamanlarda Yaxın Şərq xalqları arasında, Misirdə, Çində və başqa yerlərdə də yayılmışdır. İdioqrammaların oxunması mümkün olandan sonra, məlum olmuşdur ki, onlar eyni zamanda hecaları da ifadə edirdilər. Məsələn "ayaq" sözü şumer dilində "du"dur. Buna görə də "ayaq" şəkilli idioqramma sonraki dövrlərdə "du-" hecasını ifadə edirdi və artıq başqa sözlərin yazılışında da istifadə olunurdu. Araba təkəri; Hesab olunur ki, təkəri və ilk nəqliyyət vasitələrini (arabaları) də şumerlər yaratmışdılar. Rəngli şüşə; 6-lıq (60-lıq) hesablama sistemi; 1 dəqiqənin 60 saniyə, bir saatın 60 dəqiqə, çevrənin dərəcə ölçüsünün 360° olması şumerdən qalmadır; Məhkəmə sistemi'Mədəniyyət Bəzi alimlər hesab edirlər ki, ilk insanlar Mesopotamiyanın ərazisində təxminən e. ə. XXX-cu minillikdən yaşamağa başlamışdırlar. E.ə. VII–VI minilliklər ərzində Mesopotamiyada ibtidai icma quruluşunun dağılması prosesi başlanmışdı. E. ə. IV minillikdən başlayaraq, onun cənub hissəsində, yəni İran (Ərəb) körfəzi yaxinlığında, şumer xalqı məskunlaşmışdı. Onlar özlərini "Sag-Giq" adlandırırdılar. Bu xalqın dünyanın ən qədim inkişaf etmiş xalqı olması və yüksək mədəniyyət yarada bilməsi bilinməkdədir. Arxeoloji qazıntılar zamanı bilinmişdir ki, şumer xalqı yüksək mədəniyyətə malik olan xalq olmuşdur. Onların çoxlu sayda savaşlar aparması haqqında bilgilərimiz vardır. Bu savaşlar zamanı onların əlinə çoxlu sayda hərbi əsir keçirdi. O dövrün qanunlarına uyğun olaraq, onlar kölə olurdular. Kölələr çeşidli sahələrdə çalışırdılar və ən ağır işlərə də cəlb olunurdular. Beləliklə şumerlər ölkələrində quldarlıq cəmiyyəti qurmuşdular. Kölə əməyindən istifadə edərək, onlar böyük şəhərlər salmış, əzəmətli saraylar, suvarma sistemləri yaratmışdılar. Şumerlər inşaat işlərində qil kərpicdən, dəmir və bürünc alətlərdən istifadə edirdilər. Bundan başqa, şumer ustaları tökmə, lehimləmə, pərçimləmə sənətlərinə də yiyələnmişdilər; qızıl, gümüş və misdən zinət əşyaları düzəldirdilər. Şumerdə tacirlər zümrəsi və peşəkar ticarət sənəti də ilk dəfə meydana gəlmişdir və ticarət əməliyyatlarında artıq qümüş və mis hesablaşma ölçülərindən də istifadə edirdilər. Onlar həm də ticarəti xarici dövlətlərlə aparmışdılar. Bəşəriyyət tarixində burada ilk dəfə məhkəmə sistemi və təbabət yaradılmışdır. Şumerlər astronomiya və riyaziyyat elmlərinin təməlini qoymuşdurlar və bu sahələrdə çox dəqiq hesablamalar aparmışdırlar. Çoxtanrılı və bütpərəst idilər. Əvvəllər şumerlər şəhər-dövlətləri halında yaşayırdılar. Hər dövlətin hökmdarı və tanrısı (tanrıları) fərqli idi. Mətnlərdə tanrı siyahılarına rast gəlinir. Bu mətnlərə görə 4 əsas tanrı var, bunlar yaradıcı tanrılardır. Tanrılar insan formasında təsvir olunurdu, Tanrılar arasında insanlarda olduğu kimi iş bölgüsü aparılmışdı. Şumerlərdə qadın ilahların çoxluğu onlarda matriarxat quruluşu olmasının göstəricisi hesab olunur. Sonrakı dövrlərdə şumerlərdə qadın obrazının mövqeyi nisbətən zəifləmişdir. Məbədlərdə rəqqasələr, çalğıçılar fəaliyyət göstərirdi. Onların ən vacib işləri tanrıları əyləndirmək idi. Şumerlər tanrıların qəzəblənərək onları cəzalandırmalarından qorxurdular. Ayrıca məqalədə verilmişdir: Qədim Mesopotamiya dini Mesopotamiya Mesopotamiya tanrılarının siyahısı Qədim Mesopotamiya dini Aydın Əlizadə. Şumer və Akkad tarixi // Fəlsəfə elmləri doktoru Aydın Əlizadənin səhifələri. Mosopatomiya xalqı Mesopotamia: Assyrians, Sumerians, Babylonians (Dictionaries of Civilizations; 1). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-25266-7 (paperback). Bottéro, Jean, André Finet, Bertrand Lafont, and George Roux. 2001. Everyday Life in Ancient Mesopotamia. Edinburgh: Edinburgh University Press, Baltimore: Johns Hopkins University Press. Crawford, Harriet E. W. 2004. Sumer and the Sumerians. Cambridge: Cambridge University Press. Leick, Gwendolyn. 2002. Mesopotamia: Invention of the City. London and New York: Penguin. Lloyd, Seton. 1978. The Archaeology of Mesopotamia: From the Old Stone Age to the Persian Conquest. London: Thames and Hudson. Nemet-Nejat, Karen Rhea. 1998. Daily Life in Ancient Mesopotamia. London and Westport, Conn.: Greenwood Press. Kramer, Samuel Noah. The Sumerians: Their History, Culture and Character. University of Chicago Press. 1963. ISBN 0-226-45238-7. Kramer, Samuel Noah. Sumerian Mythology: A Study of Spiritual and Literary Achievement in the Third Millennium BCE. Roux, Georges. 1992. Ancient Iraq, 560 pages. London: Penguin (earlier printings may have different pagination: 1966, 480 pages, Pelican; 1964, 431 pages, London: Allen and Urwin). Schomp, Virginia. Ancient Mesopotamia: The Sumerians, Babylonians, And Assyrians. Sumer: Cities of Eden (Timelife Lost Civilizations). Alexandria, VA: Time-Life Books, 1993 (hardcover, ISBN 0-8094-9887-1). Woolley, C. Leonard. 1929. The Sumerians. Oxford: Clarendon Press. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=65083 |
Şumer dili | Şumer dili (𒅴𒂠 eme-ĝir), beynəlxalq qəbul olunmuş adı Sümer dili — e.ə. IV–III minilliklərdə Mesopotamiyanın cənubunda danışılmış və insan tarixində ilk dəfə sistemli yazıya alındığı hesab olunan dil. E.ə. XX əsrdə akkad dilləri tərəfindən sıxışdırılıb çıxarılsa da Əhəməni İmperiyasının Babilistan işğalınadək dini, elmi və yaradıcılıq dili kimi mövcud olmuşdur. Sümer dilinin təsnifatlaşdırılması böyük elmi dartışmalara səbəb olub. Buna baxmayaraq, Sümer dili, tərəddüd edilməyən bir sıra fundamental xüsusiyyətlərinə görə Ural-Altay dil ailəsinə bənzəyir: 1. qrammatik cinsi yoxdur. 2. sözlər, kök və ona birləşən şəkilçilərin köməyilə yaradılır. 3. şəkilçilər kökə calanarkən şəkilçinin saitləri ahəng qanununa uyur (Akkad hakimiyyətindən öncə). Ahəng qanunu iki sözün birləşməsilə yaranan yeni sözə aid deyil. 4. yazı sistemində samitin daşıdığı saitlər, sözün mənasından asılı olaraq samitdən öndə, yaxud sonra oxuna bilər. Sözün iki hissəsi birləşərkən bir saitin itməsinin qarşısını almaq üçün həmin saiti daşıyan bir loqoqram, yaxud fonoqram əlavə edilir. 5. bəzi dialektlərin yaranışında səs çevrilməsinə uğramış sağır nun hərfi var. Məsələn, diĝir /tiŋiɾ/ sözü eme-sal dialektində dimer olub, hər ikisi Tanrı deməkdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=270327 |
Şumer mifologiyası | Şumer mifologiyası — Şumer xalqının tarixi kökləri, ilkin dünyagörüşü, ibtidai məişət tərzi, qədim adət-ənənələri, mənəvi həyatının başlanğıcını tərənnüm edir. Elmlərin yaranması və inkişafı nəticəsində ətraf aləmə dini-mifoloji baxış məntiqi olaraq fəlsəfi baxışla əvəz olunmuşdur. Dünya mədəniyyətinə həddən ziyadə elmi biliklər bəxş edən qoca Şərq ətraf aləmin dərkində, dünyanın fəlsəfi izahında xüsusi yer tutur. Şumer dastan və hekayələrində cəmiyyət, siyasət, əxlaq normaları və s. haqqında dəyərli fəlsəfi fikirlərə rast gəlmək olur. Qədim Babilistanda fəlsəfi məktəb və cərəyanlar olmasa da, dünyanın dini-mifoloji və təbii-elmi mənzərəsini tam fərqləndirə bilməyən dünyagörüşü, fəlsəfi düşüncə tərzi mövcud olmuşdur. Bu cəhətdən "Ağanın qul ilə söhbəti", "Bilqamış haqqında dastan" və s. abidələri nəzərə almaq kifayətdir. "Ağanın qul ilə söhbəti" adlı hekayədə əsas söhbət insan həyatının mənası ətrafında gedir: burada hökmdarın qəzəbinə düçar olmuş qul sahibi öz qulu ilə, həyatın mənasızlığı haqqında söhbət edir: həyatda hər şey – hökmdarın səxavətinə ümiddə, kef məclisində, qadına məhəbbət də, alicənablıq da və nəhayət, ölümdən sonra həyatın özü də, boş, mənasız bir şey olduğu qeyd olunur. Bütün bunlardan sonra Bilqamısa aydın olur ki, əbədi həyat mümkün deyil, insan ölməzliyə yalnız öz fəaliyyəti, yaxşı əməlləri ilə nail ola bilər. Ümumiyyətlə, dastanda həyat və ölüm mövzusuna fəlsəfi baxış əsas yer tutur. İnsan özünün ölümə məhkumluğunu, allahların və dünyanın əbədiliyini dərk edir. Şumerlərə görə, yer yastı disk, göy isə boş məkan olub aşağıdan və yuxarıdan möhkəm səthə söykənmişdir. Onlar bu səthin hansı materialdan hazırlandığını bilmirdilər. Yerlə göy arasında üçüncü element– "lil"– "külək– hava, ruh" yerləşirdi. Bu, bizim anlayışla atmosferə uyğun gəlirdi. Günəş, Ay, planetlər və ulduzlar atmosferin yarandığı şeydən yaranmışdır və fərqi ondadır ki, işıq sala bilirlər. "Göy– Yer" aşağıdan, yuxarıdan, hər iki tərəfdən intəhasız okeanlarla əhatə olunmuşdur. Bu əsas təsəvvürlərlə Şumer mütəfəkkirləri özlərinin kosmoqoniyasını qururdular. Onların fikrincə, birici okean olmuşdur. Okean "birinci hərəkətverici" olmuşdur. Lakin onlar okeanın zamanda və məkanda mövcudluğunu fikirləşmirdilər. Sonra atmosfer yaranır, atmosferdən isə işıq verən cisimlər– günəş, ay, planet və ulduzlar yaranır. Göyün yerdən ayrılmasından sonra bitkilər, heyvanlar və nəhayət, insan meydana gəlmişdir. Kainatı kim yaratmışdır və onu gündən– günə, ildən– ilə hərəkət etməyə kim məcbur edir? Şumer teoloqları allah-lar pateonunda hər bir allahın öz işi– gücü və funksiyası olduğuna inanırdılar. Kainatı da onlar birlikdə hərəkətə gətirirdilər. Şumer filosoflarına görə allahlar öz niyyətlərini sözlə ifadə edən kimi həmin iş baş verirdi. Yəni onlar sözün yaradıcı qüdrətinə inanırdılar. Təsadüfi allah sözünün həllediciliyi Şərqdə qəbul edilmiş, sonrakı dinlərdə əsas yeri tutmuşdur (bax: İslamda və Xristianlıqda allah kəlamının qüdrəti haqqında fikirlər). Şumerlilərin fikrincə, insanın taleyinə öz həyatını yaşamaq və ölmək düşür. Tanrıların taleyi isə müxtəlifdir. Bilqamıs dastanı "Bilqamıs" dastanı öz məzmununa görə də Azərbaycan folkloru, xüsusilə nağıl və dastanları ilə kök yaxınlığına malikdir. Bir çox xalq nağıllarımızda və əfsanələrimizdə rast gəlinən yeraltı dünyaya, gedər gəlməz, dünyanın o başına getmək kimi süjetlər, xüsusilə dirilik suyu, həyat ağacı, əbədi həyat tapılması kimi motivlər bu dastanda da vardır. Xızır peyğəmbər haqqındakı əfsanə "Bilqamıs" dastanı ilə çox yaxındır. Bu, təsadüfi hal deyildir. Ümumiyyətlə, qoca dünyanın ən qədim dastanlarından biri olan "Bilqamıs" dastanının qəhrəmanı Bilqamıs böyük şəhər saldırır, igidliyi və qəhrəmanlığı ilə şöhrət qazanır. Son onilliklərdə çap olunan bir sıra mətnlər Bilqamısın tarixi şəxsiyyət olduğuna şübhə yeri qoymur. Bilqamıs eramızdan əvvəl 27-ci əsrin sonu və 26-cı əsrin əvvəllərində Şumerdə Uruk şəhərində hakimlik edən sülalənin 5-ci hökmdarı olmuşdur. Görünür, Bilqamısın ölümündən az keçməmiş onu ilahiləşdirmişlər. Sonrakı mətnlərdə artıq onun adı ilahilik rəmzi kimi çəkilir. Uruk III sülaləsinin "şahlar siyahısında" Bilqamısın artıq mifik şəxsiyyət kimi adı çəkilir. Mifik şəxsiyyət Bilqamısın hakimlik illəri 126 ildir. Onun atası iblisdir. Epik mətnlərdə isə o, Uruk hakimi Luqalbandanın və günəş allahı Utunun nəslindən olan ilahə Ninsunun oğludur. B.e.ə. ikinci minillikdən başlayaraq Bilqamıs axirət dünyasının hakimi, insanların iblislərdən müdafiəçisi kimi tanınmağa başlanmışdır. Eyni zamanda şəhər quruculuğunun banisi kimi tanınır. Dastanda onun şöhrəti göylərə qaldırılır. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=350949 |
Şumercə | Şumer dili (𒅴𒂠 eme-ĝir), beynəlxalq qəbul olunmuş adı Sümer dili — e.ə. IV–III minilliklərdə Mesopotamiyanın cənubunda danışılmış və insan tarixində ilk dəfə sistemli yazıya alındığı hesab olunan dil. E.ə. XX əsrdə akkad dilləri tərəfindən sıxışdırılıb çıxarılsa da Əhəməni İmperiyasının Babilistan işğalınadək dini, elmi və yaradıcılıq dili kimi mövcud olmuşdur. Sümer dilinin təsnifatlaşdırılması böyük elmi dartışmalara səbəb olub. Buna baxmayaraq, Sümer dili, tərəddüd edilməyən bir sıra fundamental xüsusiyyətlərinə görə Ural-Altay dil ailəsinə bənzəyir: 1. qrammatik cinsi yoxdur. 2. sözlər, kök və ona birləşən şəkilçilərin köməyilə yaradılır. 3. şəkilçilər kökə calanarkən şəkilçinin saitləri ahəng qanununa uyur (Akkad hakimiyyətindən öncə). Ahəng qanunu iki sözün birləşməsilə yaranan yeni sözə aid deyil. 4. yazı sistemində samitin daşıdığı saitlər, sözün mənasından asılı olaraq samitdən öndə, yaxud sonra oxuna bilər. Sözün iki hissəsi birləşərkən bir saitin itməsinin qarşısını almaq üçün həmin saiti daşıyan bir loqoqram, yaxud fonoqram əlavə edilir. 5. bəzi dialektlərin yaranışında səs çevrilməsinə uğramış sağır nun hərfi var. Məsələn, diĝir /tiŋiɾ/ sözü eme-sal dialektində dimer olub, hər ikisi Tanrı deməkdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=811493 |
Şumerlər | Şumer – e.ə. VI minillikdən başlayaraq cənubi İkiçayarasında (Dəclə və Fərat) mövcud olmuş ən qədim insan sivilizasiyası. Bu sivilizasiyanın yaranması və çiçəklənməsində, əhalinin sosial-mənəvi həyatında və həyat tərzinin formalaşmasında təbiətin təsiri, əsas da Dəclə və Fərat çaylarının böyük təsiri vardır. Odur ki, bu sivilizasiyanı "çay sivilizasiyası" adlandırmaq olar. Dəclə və Fərat çayları arasında yerləşən ərazi bəşəriyyətin ən qədim mədəniyyət ocaqlarından biri olmuşdur. Çayların və münbit torpaqların yaxınlığı əkinçiliyin, maldarlığın, ticarətin inkişafı üçün zəmin yaratmışdır. Burada Yaxın Şərqin bütün karvan yolları kəsişirdi. Alimlər hesab edirlər ki, bu ərazidə ilk insanlar hələ paleolit dövründən başlayaraq məskunlaşmışdırlar. Qədim yunanlar bu ərazini Mesopotamiya adlandırmışdılar. Coğrafi cəhətdən Mesopotamiyanın cənubu ovalıq, şimalı isə dağlıq ərazilərdə yerləşir. Hal-hazırda bu ərazinin böyük hissəsi İraq dövlətinin, şimalda az bir hissə isə Türkiyənin tərkibinə daxildir. Qədim zamanlarda isə burada Şumer, Akkad, Babil kimi bir neçə dövlət mövcud olmuşdur. Daha sonra bu ərazilər Assuriya və İran imperiyalarının tərkibinə qatılmışdır. Mənşəyi və dili Şumerlərin mənşəyi haqqında çeşidli fərziyyələr irəli sürülmüşdür. Bəzi alimlər hesab edirdilər ki, bu xalq Orta Asiyadan Mesopotamiya ərazisinə gəlmişdir. Başqaları isə onların Qafqazdan, Hindistandan, hətta İndoneziyadan gəldiklərini iddia edirdilər. Ancaq onların Orta Asiyanın dağlıq ərazilərindən gəldikləri fərziyyəsi daha da məntiqli görünür. Buna dəlillərdən biri kimi, şumer tapınaqlarının (məbədlərinin) süni düzəldilmiş yüksəkliklərdə tikilməsini göstərirlər. Bu adət yalnız dağlarda yaşayan xalqların özəlliyidir. Şumerlərin yazılı ədəbiyyatının bizim zamanəmizə qədər çatması səbəbindən, onların dili çağdaş araşdırmaçılara məlumdur. Ancaq bu dilin çağdaş xalqlardan hansının dilinə daha da çox bənzəməsi məsələsi hələ də mübahisə obyekti olaraq qalmaqdadır. Onun sami dillərinə yaxın olması fərziyyələri öz təsdiqini tapmamışdır. Bu fikri dəstəkləyən alimlər tədqiqatlar zamanı sonda belə qərara qəlmişdilər ki, şumer dilinin hansısa başqa kökləri vardır. Bəzi alimlər onların dilinin hind-avropa dillərinə yaxın olduğunu iddia edir. Başqa alimlər şumer dilinin kadusi dilinə yaxın olması fikirini dəstəkləmişdilər və buna dair bəzi dəlillərlə çıxış etmişdilər. Buna dair dəlillərlə ilk dəfə XIX-cu yüzilliyin ortalarında məşhur ingilis şərqşünası Henri Kresvik Raulinson çıxış etmişdir. Doğrudan da, qədim şumer yazılarında bəzi sözlərin kadusilərin sözlərinə bənzəməsi faktı aşkarlanmışdı. Məsələn, tir (tiri), yüzü (yezu), eştu (ıştu), kir (kir), dingir (tıngir, ud (od), uzuk (usuk) gen (geni) və s. Şumer və qədim türk dillərində ortaq sözlər (səs və məna baxımından) aşkar olunmuşdur. İkiçayarasının cənubunda qədim əhali Şumerlər idi.Adətən İkiçayarasında Şumerlərdən əvvəl meydana gəlmiş mədəniyyətin yaradıcısıni Proto-Şumer( Erkən Şumerlər),yaxud Ubaydilər(Əl- Übeyd arxeoloji mədəniyyətinə əsasən) adlandırırlar. Şumerlər isə gəlmə xalq hesab edilir. Son Əl -Übeyd(e.ə IV minillik), Uruk(e.ə 3000–2800) və Cəmdət-Nəsr(e.ə 2800–2600) arxeoloji mədəniyyətləri ehtimala görə, şumerlər tərəfindən yaradılıb.Şumerdə – Eredu, Ur, Larsa, Uruk, Laqaş, Umma, Şuruppaq, İsin, Nippur və Kiş — kimi bir sıra böyük müstəqil şəhərlər olmuşdur. İlkin dövrlərdə onlar "en" adlanan ali kahin tərəfindən idarə olunurdu. Daha sonralar bütün Mesopotamyaya hakim olan hökmdar — "luqal" yarandı. Sonrakı dövrlərdə isə hər iki söz "hökmdar" mənasında işlənirdi, və bəzi şəhərləri luqal’lar, bəzilərini isə ensi’lər idarə edirdilər. Şəhər ərazisindəki torpaqların bir hissəsi sakinlərin, qalan hissəsi isə kahinlərin nəzərində olan məbədlərə məxsus olmuşdur. Şumer şəhərləri arasında şiddətli münaqişələr və savaşlar baş verirdi. Bir-birinin ardınca, əvvəlcə Kiş, sonra Uruk, daha sonra isə Ur şəhərlərinin siyasi, iqtisadi və hərbi nüfuzu artmış, ancaq sonra onlar çökmüşdürlər. E.ə. XXVII-XXVIII-ci əsrlərdə Uruk şəhərinin hökmdarı Gilqameş güclənmişdir, və Şumerin böyük ərazisinə nəzarət edirdi. Təxminən yüz ildən sonra Laqaş şəhərinin hökmdarı Eannatum Şumer ərazisinin əksəriyyətini öz hakimiyyətinə tabe etmişdir. Ancaq ardı arası kəsilməyən savaşlar və iç çəkişmələr şumerliləri zəyiflətmiş və sonda onlar Akkad dövləti tərəfindən işğal edilmişdir. Lakin bundan sonra da bəzi şumer şəhərləri müstəqil olmuşdurlar. Məsələn e.ə. XXII-ci yüzillikdə Laqaş və Ur şəhərəri yenə də böyük nüfuz qazanmışdır. Ancaq bundan sonra şumer mədəniyyəti və xalqı tarixdən silinib getti, əzəmətli şəhərləri isə xarabalıqlara çevrildi. Ancaq onların bütün sahələrdə olan nailiyyətləri gələcək tarixə, dünya mədəniyyətinə və elminə böyük təsir göstərmişdir. Hesab olunur ki, şumerlərin əksəriyyəti akkadlarla qarışmış, onların dili də ortalıqdan çıxmışdır. Şumerlərin fars mənşəli olduğunu iddia edən alimlər hesab edirlər ki, qonşu xalqlarla saysız hesabsız savaşlara dözməyərək, bu xalq yenidən körfəzə köçdü və dari millətləri onlardan yaranmışdırlar. Şumerlərin kəşfləri Yazı; Şumer yazıları bizim zamanımıza qədər çatmışdır. Onlar bəşəriyyətin ən qədim yazı nümunələridir. Qədim şümerlərin müəyyən sözləri və yə cümlələri işarələrlə gil və ya daş lövhələri üzərində cızılmışdır. Bu işarələrin paz şəkilli olduğuna görə, cızılmış yazılara "mixi yazı" deyilir. İşarələr isə "idioqrammalar" deyilir. Ümumiyyətlə bu cür cızılmış yazı üslubu qədim zamanlarda Yaxın Şərq xalqları arasında, Misirdə, Çində və başqa yerlərdə də yayılmışdır. İdioqrammaların oxunması mümkün olandan sonra, məlum olmuşdur ki, onlar eyni zamanda hecaları da ifadə edirdilər. Məsələn "ayaq" sözü şumer dilində "du"dur. Buna görə də "ayaq" şəkilli idioqramma sonraki dövrlərdə "du-" hecasını ifadə edirdi və artıq başqa sözlərin yazılışında da istifadə olunurdu. Araba təkəri; Hesab olunur ki, təkəri və ilk nəqliyyət vasitələrini (arabaları) də şumerlər yaratmışdılar. Rəngli şüşə; 6-lıq (60-lıq) hesablama sistemi; 1 dəqiqənin 60 saniyə, bir saatın 60 dəqiqə, çevrənin dərəcə ölçüsünün 360° olması şumerdən qalmadır; Məhkəmə sistemi'Mədəniyyət Bəzi alimlər hesab edirlər ki, ilk insanlar Mesopotamiyanın ərazisində təxminən e. ə. XXX-cu minillikdən yaşamağa başlamışdırlar. E.ə. VII–VI minilliklər ərzində Mesopotamiyada ibtidai icma quruluşunun dağılması prosesi başlanmışdı. E. ə. IV minillikdən başlayaraq, onun cənub hissəsində, yəni İran (Ərəb) körfəzi yaxinlığında, şumer xalqı məskunlaşmışdı. Onlar özlərini "Sag-Giq" adlandırırdılar. Bu xalqın dünyanın ən qədim inkişaf etmiş xalqı olması və yüksək mədəniyyət yarada bilməsi bilinməkdədir. Arxeoloji qazıntılar zamanı bilinmişdir ki, şumer xalqı yüksək mədəniyyətə malik olan xalq olmuşdur. Onların çoxlu sayda savaşlar aparması haqqında bilgilərimiz vardır. Bu savaşlar zamanı onların əlinə çoxlu sayda hərbi əsir keçirdi. O dövrün qanunlarına uyğun olaraq, onlar kölə olurdular. Kölələr çeşidli sahələrdə çalışırdılar və ən ağır işlərə də cəlb olunurdular. Beləliklə şumerlər ölkələrində quldarlıq cəmiyyəti qurmuşdular. Kölə əməyindən istifadə edərək, onlar böyük şəhərlər salmış, əzəmətli saraylar, suvarma sistemləri yaratmışdılar. Şumerlər inşaat işlərində qil kərpicdən, dəmir və bürünc alətlərdən istifadə edirdilər. Bundan başqa, şumer ustaları tökmə, lehimləmə, pərçimləmə sənətlərinə də yiyələnmişdilər; qızıl, gümüş və misdən zinət əşyaları düzəldirdilər. Şumerdə tacirlər zümrəsi və peşəkar ticarət sənəti də ilk dəfə meydana gəlmişdir və ticarət əməliyyatlarında artıq qümüş və mis hesablaşma ölçülərindən də istifadə edirdilər. Onlar həm də ticarəti xarici dövlətlərlə aparmışdılar. Bəşəriyyət tarixində burada ilk dəfə məhkəmə sistemi və təbabət yaradılmışdır. Şumerlər astronomiya və riyaziyyat elmlərinin təməlini qoymuşdurlar və bu sahələrdə çox dəqiq hesablamalar aparmışdırlar. Çoxtanrılı və bütpərəst idilər. Əvvəllər şumerlər şəhər-dövlətləri halında yaşayırdılar. Hər dövlətin hökmdarı və tanrısı (tanrıları) fərqli idi. Mətnlərdə tanrı siyahılarına rast gəlinir. Bu mətnlərə görə 4 əsas tanrı var, bunlar yaradıcı tanrılardır. Tanrılar insan formasında təsvir olunurdu, Tanrılar arasında insanlarda olduğu kimi iş bölgüsü aparılmışdı. Şumerlərdə qadın ilahların çoxluğu onlarda matriarxat quruluşu olmasının göstəricisi hesab olunur. Sonrakı dövrlərdə şumerlərdə qadın obrazının mövqeyi nisbətən zəifləmişdir. Məbədlərdə rəqqasələr, çalğıçılar fəaliyyət göstərirdi. Onların ən vacib işləri tanrıları əyləndirmək idi. Şumerlər tanrıların qəzəblənərək onları cəzalandırmalarından qorxurdular. Ayrıca məqalədə verilmişdir: Qədim Mesopotamiya dini Mesopotamiya Mesopotamiya tanrılarının siyahısı Qədim Mesopotamiya dini Aydın Əlizadə. Şumer və Akkad tarixi // Fəlsəfə elmləri doktoru Aydın Əlizadənin səhifələri. Mosopatomiya xalqı Mesopotamia: Assyrians, Sumerians, Babylonians (Dictionaries of Civilizations; 1). Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-25266-7 (paperback). Bottéro, Jean, André Finet, Bertrand Lafont, and George Roux. 2001. Everyday Life in Ancient Mesopotamia. Edinburgh: Edinburgh University Press, Baltimore: Johns Hopkins University Press. Crawford, Harriet E. W. 2004. Sumer and the Sumerians. Cambridge: Cambridge University Press. Leick, Gwendolyn. 2002. Mesopotamia: Invention of the City. London and New York: Penguin. Lloyd, Seton. 1978. The Archaeology of Mesopotamia: From the Old Stone Age to the Persian Conquest. London: Thames and Hudson. Nemet-Nejat, Karen Rhea. 1998. Daily Life in Ancient Mesopotamia. London and Westport, Conn.: Greenwood Press. Kramer, Samuel Noah. The Sumerians: Their History, Culture and Character. University of Chicago Press. 1963. ISBN 0-226-45238-7. Kramer, Samuel Noah. Sumerian Mythology: A Study of Spiritual and Literary Achievement in the Third Millennium BCE. Roux, Georges. 1992. Ancient Iraq, 560 pages. London: Penguin (earlier printings may have different pagination: 1966, 480 pages, Pelican; 1964, 431 pages, London: Allen and Urwin). Schomp, Virginia. Ancient Mesopotamia: The Sumerians, Babylonians, And Assyrians. Sumer: Cities of Eden (Timelife Lost Civilizations). Alexandria, VA: Time-Life Books, 1993 (hardcover, ISBN 0-8094-9887-1). Woolley, C. Leonard. 1929. The Sumerians. Oxford: Clarendon Press. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=68555 |
Şumilov şəlalələri | Şumilov şəlalələri — Başqırdıstan Respublikasının Tuymazı rayonunda, Buqulma-Belebey yüksəkliyi ərazisində yerləşən şəlalə. Şəlalənin hündürlüyü 3, eni isə 10 metrdir. Yay ayları su sərfiyyatı azaldığından şəlalə demək olar ki yoxa çıxır. Şumilov şəlalələri 2010-cu ildən təbiət qoruğu elan edilmişdir. Həmçinin bax Xarici keçidlər Vikianbarda Şumilov şəlalələri ilə əlaqəli mediafayllar var. Şumilov şəlalələri Şumilov şəlalələri Başqırdıstanın Şəlalələri Arxivləşdirilib 2019-10-07 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=570130 |
Şumixa | Şumixa — Rusiya Federasiyasında yerləşən şəhər Kurqan vilayətinə daxildir Coğrafiyası və iqlimi İqtisadiyyatı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=166313 |
Şumpey İnoue | Şumpey İnoue — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 1 oyun keçirib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=455361 |
Şumşu | Şumşu adası (yap. 占守島) — Kuril arxipelaqının şimal qrupuna daxil olan adalardan biri Kamçatka yarımadasından (Lopatka burnu) Birinci Kuril boğazı ilə ayrılır. Boğazın eni 11 km təşkil edir. Cənubdan idə Paramuşir adasından eni 2 km təşkil edən İkinci Kuril boğazı ilə ayrılır. İnzibati cəhətdən isə Saxalin vilayəti Şimali Kuril şəhər dairəsinə daxildir. XXI əsrdən adada daimi yaşayış məntəqəsi yixdur. Bununla belə sərhəd zastavası və mayak fəaliyyət göstərir. Əvvəllər adada Baykov, Şutov, Şumnıy, Babuşkin, Kurbatov, Kozırevsk adlı yaşayış məntəqələri olmuşdur. Baykovda yaponların tərk edilmiş keçmiş hərbi hava limanı var. Hələ XX əsrin 90-cı illərində burada L-410 təyyarələri Elizovdan uçuşlar həyata keçirirdi. Hal-hazırda belə 1945-ci ilin izlərinə rast gəlmək olur. Burada güçləndirilmiş istehkam məntəqələri: Səngərlər, dotlar, anbarları görmək olar. Burada müxtəlif tank, təyyarə, aviasiya bombaları, güllə və silah-sursat qalıqlarını aşkarlamaq mümkündür. Hakim zirvələrdən birinə çımaqla keçiş döyüş yerini asanlıqla müşahidə etmək olar. Ada 30 km uzunluğa və 20 km enə malildir. Adanın sahəsi 388 km², maksimal hündürlüyü isə Vısojaya dağıdır (189 m). Bu Kuuril adaları arasında ən alçağıdır. Burada çoxlu sayda şirinsulu gölləri və (ən irisi Bolşoye g.) çayları (Ozernaya, Mayaçnaya və s.) vardır. Adanın aborigen əhalisi aynlar olmuşdur. 1711-ci ildə adanı yakutiyalı kazak İvan Kozırevski ziyarət etmişdir.Simod traktadı (1855) ilə ada rəsmən Rusiya imperiyasının olmuşdur. Ancaq 1875-ci ildə imzalanmış Peterburq anlaşması ilə adalar Yaponiyanın mülkiyyəti elan edilir. Rus-yapon müharibəsində yapon əsgərləri buradan Kamçatkaya keçmişdirlər. Yapon koloniyalaşması 1875-ci ildə adaya yaponlar köç etməyə başlayırlar. Onlsr aynlar ilə birlikdə Kataoka qəsəbəsini salırlar. Mülki əhali əsasən dəniz balıqçılığı ilə məşqul olurdu. 1910-cu ildə burada konserv zavodu inşa edilir. 1940-cı ildə adada artıq 2 000 sakin yaşayırdı. Üstəlik 8 000 hərbiçiyə sabib idi. 1945-ci il. Şumşunun işğalı Şumşunun ələ keçirilməsi əhəmiyyətli hadisə idi. Belə ki, yaponlar əməliyyatın başlamasından bir necə gün öncə təslim olmağa razılaşdılar. Yaponiya adada 8,5 min əsgərə və 60 tank, 100 top və digər zirehli silahlara sahib idi]. Adada çoxlu sayda müdafiə istehkam qurğuıarı inşa edilmişdi. 18 avqust 1945-ci ildə sovet hərbiçiləri adaya desan çıxarırlar. 23 avqustda yapon əsgərləri təslim olurlar. Adaya təşkil olunan ekspedisiyalar Şumşuya təşkil edilən ekpedisiya-2014 Adaya hərbi-tarixi ekpedisiya 7-25 sentyabr tarixində Rusiya Müdafiə Nazirliyinin əməkdaşları Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti və Rusiya Axtarış Cəmiyətinin dəstəyi ilə həyata keçirilmişdir. Ekspedisiyada ümumilikdə 45 nəfər iştirak etmişdir. Hədəf hərbi texnikaların aşkarlanması, onların bərpa efilərək Rusiya muzeylərinə yerləşdirilməsi olmuşdur. Kurilə çıxarılan desantın ilk ayaq basdığı yerlər daha ətraflı şəkildə araşdırılmışdır. Həll edici döyüşün getdiyi yerdə doqquz sovet və beş yapon əsgərinin qalıqları aşkarlanır. Yapon əsgərlərinin nəmi ölkələrinə göndərilmişdir. Burada yaponların istehsalı olan «Ka-Mi» tankı, amerikan istehsalı olan «Bell P-63 Kingcobra» bombardımancısı, yapon istehsalı olan dəmiryolu lokomativi aşkarlanaraq bəroa olunğa göndərilir. 134 ədədəd silah-sursat partladılmışdır. Şumşuya təşkil edilən ekpedisiya- 2015 2015-ci ilin 26 avqust 24 sentyabr tarixlərində Rusiya Müdafiə Nazirliyinin əməkdaşları Arxivləşdirilib 2017-02-20 at the Wayback Machine nın Rusiya Coğrafiya Cəmiyyəti və Rusiya Axtarış Cəmiyətinin dəstəyi ilə ikinci ekspedisiya təşkil edilmişdir Flora və fauna Adanın sahillərində dəniz kələmi sıx şəkildə yayılmışdır. Heyvanlardan isə nerpa, tüklü və ayılatşra rast gəlinir. . Adanın təsviri. Xəritə. Şumşuya desant (18 avqust 1945) Kuril əməliyyatı (video YouTube) Şumşu ekspedusiyasının hesabatı - 2014 «İkinci Dünya Müharibəsinfə son döyüş» «İkinci Dünya Müharibəsinfə son döyüş» «İkinci Dünya Müharibəsinfə son döyüş» | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=467256 |
Şumşu döyüşü | Şumşu döyüşü (Şumşu adasına desant çıxarılması) - Kuril desant çıxarılması əməliyyatı tarixinin mühüm mərhələsisir. Ancaq Yaponiya danışıqsız olmanı əməliyyat başlamazdan dörd gün öncə qəbul etmişdir. Əməliyyat beş gün davam etmiş və 1945-ci ilin 23 avqust]] tarixində bitmişdir. Ancaq bu döyüş sovet-yapon müharibəsi tarixində sovetlərin daha çox itki və yaralı verdiyi döyüş olmuşdur. 24 avqust tarixindən etibarən Sovet ordusu cənubda yerləşən adaların işğalına başlamışdır. Öncəki vəziyyət Peterburq anlaşması (1875) Kuril adalarının Yaponiya İmperiyasına verilməsini nəzərdə tuturdu. Bu anlaşma istər Rusiya imperiyası, istərsə də SSRİ üçün zamanın o dövrki şərtlərinə görə əlverişli olmuşdur. Müqavilə sayəsində Yaponiya 1200 km məsafədə yeni ərazilər edir, Rusiya isə faktiki olaraq Sakit okeana çıxışını itirmişdir. Rus-yapon müharibəsi zamanı yaponlar Şumşudan Kamçatkaya desant çıxartmışdılar. Öz sərhədlərinin lap yaxınlığında bu cür təhlükənin olması SSRİ rəhbərliyini daim gərginlikdə saxlayırdı. Gəmilərin hərəkəti 16 avqust 1945-ci ildə donanma komandanı desant əməliyyatının başlanması haqqında əmr imzalayır. 14 avqust tarixində əməliyyatın başalamasına iki gün qalmış Yaponiya hökuməti təslim olmanı qəbul edir. Bununla belə Kuril adalarında əməliyyat hələdə davam edirdi. Əməliyyatlar rəsmən 23 avqust tarixinddə bitmişdir. 17 avqust saat 17:00 radələrində Petropavlovsk-Kamçatka istiqamətində desantçılar yola çıxmışlar. Gəmiləri bombardımançılar və sualtı qayıqlar müşahidə edirdi. Gecə saatları dumanda hücumun detalları müzakirə edilirdi. Saat 2:38 18 avqust tarixində sovet sahil batareyası Lopatka burnu istiqamətdə atəş açırlar. 4.22 ilk desant çıxarılması həyata keçirilir. Gəmi sahildən bir qədər aralıda dayanır. Əsgərlər ağır yüklə su ilə üzərək sahilə çıxır. Burada isə onları yapon atəşi gözləyirdi. Çoxları isə elə dənizdəcə ölürdü. 9 saat ərzində 138-ci atıcı taboru, 3 artileriya diviziyası adaya daxil ola bilir. İki hakim zirvə ələ keçirilir. Bundan sonra yaponların müqaviməti güçlənir onlar hətta əks hücumlar təşkil edərək itirilmiş bir çox əraziləri geri alırlar. Bəzi zirvələr isə dəfələrlə əldən ələ keçir. Hətta yaponlar Şumşuda müdafiəni güçləndirmək məqsədi ilə Paramuşirdən əlavə qüvvələr gətirirlər. Sovet desantçılarının vəziyyəti bundan başqa rabitə əlaqəsinin olmaması səbəbində pisləşmişdi. Günün ikinci yarısında yaponlar tankların köməyi ikə qabağa gedə bilirlər. Ancaq desanyçıları dənizə atmaq mümkün olmur. Bu döyüşdə yaponlar 60 tankdan qırxını itirirlər (yaponlar 27 tankın məhv olmasını qeyd edirlər). Üstəlik tank taborunun komadiri döyüşdə həlak olur. 200 nəfər desantçı döyüşdə həlak olmuşdur. Yaponlar sahilə yaxın yerləşən gəmilərə artileriya zərbələri endirirlər. Nəticədə sovet donanmasına ciddi zərbə dəyir. Burada 7 desant gəmisi (DS-1, DS-3, DS-5, DS-8, DS-9, DS-43, DS-47), 1 sərhəd kateri P-8 (5 nəfər ölmüş, 6 yaralanmışdır), 2 kiçik kater və 7 desant gəmisi (DS-2, DS-4, DS-7, DS-10, DS-48, DS-49, DS-50), 1 nəqliyyat gəmisi zədələnmişdir. Yapon təyyarələri gəmiləri havadan atəmə tutsalarda böyük nəticə əldə edilmir. Bircə «Kirov» gəmisinin iki ekipajı yaralanmışdır. Bununla belə iki yapon təyyarəsi zenit atəşi ilə sıradan çıxarılır. Havanın qaralmasına baxmayaraq döyüş havam edir. Bu zaman sovet qüvvələri artıq yaponların artileriya məntəqələrinin nəzarətdə saxlaya bilmişdi. Elə bu zaman əlavə güvvələr bölgəyə gətirilir. Gecə radələrində duman səbəbindən təyyarələr hərəkət edə bilmirdi. Bununla belə adaya 2-ci eşalon desant çıxarılır. 373-cü atıcı tabor, artileriya taboru və dəniz piyadaları bölüyü sahilə çıxır. Yaponların 250 əsgəri və 3 bateriyası ələ keçirilir. Desantların irəliyə getməsində çətinliklər yaranmışdı. Üstəlik əməliyyatın şiddətliyi zəyifləmişdi. 18:00 radələrində yapon qoşunlarının komandanı sovet desantçılarının komandiri P. İ. Dyakova məktub yazaraq danışıqsız təslim olmanın şərtlərini danışmağı təklif edir. Hərbi əməliyyatlar dayandırılır. Elə həmin gün yopon təyyarəsi (bəzən — təyyarəçi-kamikadze) Şumşu yaxınlığında bir sovet katerini batırır. Sovet gəmiləri Kataoka və Şumşuya istiqamət götürür. Bu zaman Şumşu və Paramuşir adalarında gəmilərə atəş açılır, nəticədə «Oxotsk» gəmisində 3 nəfər ölür, 12 nəfər yaralanır. «Kirov» gəmisinin iki ekipajı yaralanır. Sovet ordu komandanı əməliyyatların bərpa olunması haqqında əmr imzalayır. Adaya bombalar atılır. Bundan sonra yeni deleqasiya danışıqlar məqsədi ilə sovetlər tərəfə keçir. 21 — 22 avqust Yapon komandirləri adanın təslim olmasını yuvatmağa çalışır. Bu səbəbdən 2 atıcı tabor, 23 avqustda adaya enir. Nümayiş məqsədi ilə adada yerləşən yapon batarealarına havadan atəş açılır. Yaponiyanın təslim olması və Şimali Kuril adalarının ələ keçirilməsi 23 avqustda bölgədə yerləşən yapon qoşunlarının komandanı general-leytenat Fusaki Susumi özü şəxsən təslim olur. Bu zaman 1 general, 525 zabit, 11700 əsgər əsir götürülür. 40 top, 17 qaubis, 9 zenit qurğusu, 214 yüngül plemyot, 123 ağır plemyot, 20 zenit plemyotu, 7420 tüfəng, bir necə tank, 7 təyyarə qənimət olaraq ələ keçirilir. 23 avqustda Paramuşir qarnizonu təslim olur. Burada 8000 əsgər (74-cu piyada briqadası, 91-ci piyada diviziyası, 18-ci və 19-ci atıcı diviziyası, 11-cü tank taboru), 50 ağır silah və 17 tank ələ keçirilir. Üstəlik 74-cu piyada briqadasının general-mayoru İvaoda təslim olur. Sovetlər 416 ölü, 123 itkin, 1028 yaralı, yaponlar isə 369 ölü və 647 yaralı olaraq itki verirlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=467361 |
Şunan (Astara, İran) | Şunan (fars. شونان) — İranın Gilan ostanının Astara şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 34 nəfər yaşayır (6 ailə). Şablon:Astara şəhristanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=767754 |
Şunbacunki | Şunbacunki — Rükyunun II hökmdarıdır. Onun dövrü iki əsas hadisə ilə yadda qalmışdır: Kana yazı üsulunun Yaponiyadan gətirilməsi və Şuri qalasının inşa olunması. Onun dövründə hələ Çin yazısı gəlməmişdi. 1248-ci ildə yerinə oğlu Gihon gəldi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=319771 |
Şunbə | Şunbə— İranın Buşehr ostanının Dəşti şəhristanının Şunbə və Təsuc bəxşində şəhər və onun mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 2,414 nəfər və 505 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=294703 |
Şundəçola (Astara, İran) | Şundəçola (fars. شونده چولا) — İranın Gilan ostanının Astara şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 50 nəfər yaşayır (10 ailə). Şablon:Astara şəhristanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=767755 |
Şuniçi Kumay | Şuniçi Kumay — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 2 oyun keçirib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=455413 |
Şuniçiro Okano | Şuniçiro Okano (d. 28 avqust 1931) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 2 oyun keçirib. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=455453 |
Şunqar | Şunqar (lat. Falco rusticolus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=150509 |
Şunqar (Sulduz) | Şunqar (fars. شونقار) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sulduz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 134 nəfər yaşayır (34 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=571978 |
Şunsuke Nakamura | Şunsuke Nakamura (24 iyun 1978, Yokohama) — Yaponiya futbolçusu. Milli komanda karyerası Yaponiya milli komandasının heyətində 98 oyun keçirib, 24 qol vurub. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=454438 |
Şunt | Şunt — elektrik cərəyanının (və ya maqnit axınının) dövrənin hər hansı bir hissəsindən keçməsinə imkan verən cihazdır. Adətən aşağı müqavimətli rezistor, induktivlik çarxı və ya keçiricidən ibarətdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=814980 |
Şunten | Şunten (舜天) – adı məlum olan ilk Ryukyu hökmdarı. 1187-ci ildə Tenson sülaləsini devirərək hökmdar olmuşdur. 1166-cı ildə anadan olmuşdur. Versiyaların birinə görə məşhur samuray Miyamoto no Tametomo Okinavada olarkən Osato hakimi tərəfindən qarşılanmış və onun qızı ilə evlənmiş, Şunten anadan olmuşdur. Tametomo həyat yoldaşı və Şunten ilə Yaponiyaya qayıtmaq istəmiş, lakin Saqami körfəzindəki Oşima adasına gedərkən İzu hakiminin donanması ona mane olmuşdur. Tametomo seppuku etdikdən sonra həyat yoldaşı və Şunten Şuri təpəsi yaxınlığında yerləşən Urasoe kəndində yerləşmişdirlər. Şunten artıq 15 yaşında ikən Urasoe hakimi seçilmişdir. Həmin dövrdə Okinavada yerli başçılar uzun müddət hakimiyyətdə olan Tenson sülaləsinə qarşı mübarizəyə qalxmışdılar. Sonuncu Tenson hökmdarı Riyu adlı xidmətçisi tərəfindən sui-qəsdə uğrasa da, Şuntenin başçılığı altında Riyu da devrilmişdir. Həmin dövrdə 21 yaşında olan Şunten yerli başçılar tərəfindən hökmdar seçilmiş və təxminən 51 il hakimiyyətdə qalmışdır. Onun hakimiyyəti dövründə Okinava siyasi, iqtisadi və sosial cəhətdən güclənmişdir. 1237-ci ildəki ölümündən sonra oğlu Şunbacunki hakimiyyətə gəlmiş və 11 il hakimiyyətdə qalmışdır. Kerr, Corc. Okinawa: The History of Island People (ingilis). Tuttle Publishing. 2000. ISBN 978-1-4629-0184-5. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=319752 |
Şunut | Şunut dağı — Rusiya Federasiyasının Sverdlovsk vilayətində yerləşən bir dağ. Uralın 15 kilometr uzunluğundakı hisəsinin dağ zirvəsi. Yekaterinburqun qərbində yerləşir. Konovalovski silsiləsinin ən yüksək nöqtəsi olduğu kimi bir stratotipdir. Turistlər tərəfindən tez-tez ziyarət edilən, nadir bitkilərin yayılmış olduğu qaranlıq iynəyarpaqlı tayqa meşələri ilə örtülmüşdür. Coğrafiyası Şunut dağı mərkəzi hissəsində "Nijneserginski rayonu" və "Revda şəhər dairəsi" ilə sərhədində yerləşir. Konovalovski Uval silsiləsinin ən yüksək zirvəsidir. Hündürlüyü 726,2 metr olan dağ tamamilə qaranlıq iynəyarpaqlı meşə ilə örtülmüşdür və Krasnoyar kəndindən 10 kilometr cənub-qərbdə yerləşir. Dağın cənubunda Bardım çayının sağ qolu olan Şunut çayının başlanğıcı başlayır. Dağın zirvəsində şərq tərəfdən 60-70 metr hündürlüyə çatan kənar qayalar var. Uzaqdan orta əsr qalasına xatırladır. Massiv qədim kvarsit daşlarından, konqlomeratlardan, kvarsit-qum daşlarından ibarətdir. Dağda çox sayda nadir bitki növü yayılmışdır (Anemone uralensis, Cicerbita uralensis, Avropa meşәçәtirotusu, Əsl zöhrəçiçəyi). Cığır silsilənin şərq yamacı boyunca giriş yolundan zirvəyə qədər uzanır. Yaxşı havada dağın zirvəsindən Yekaterinburq şəhərini görəmək olur. Dağ cənub tayqa landşaftı, Avropa qaranlıq iynəyarpaqlı və enliyarpaqlı meşələrin elementləri olan, qayalı səthləri və nadir bitki növləri olan bir geoloji təbii abidədir Dağ zirvəsi və ona bitişik bir sıra qayalar istisna olmaqla, əsasən meşə ilə örtülmüşdür. Qayaların hündürlüyü qərbdən 25-40 metr, şərqdən 60-70 metr, yaşı isə 600 milyon ildən çoxdur. Torpaqların və bitki örtüyünün təbiətinə görə, bu dağ silsiləsinin bitişik torpaqları ilə ərazisi tayqa zonasına, onun cənub alt zonasına aiddir. Meşələr səbəbindən ətrafdan zəif görünür. Ərazini dəqiq bilmədən yerləri tapmaq çətin olur. Şunut dağının zirvəsində məşhur Starik-Kamen qayası var ki, buna da Şunutun Başı deyilir. Mariinsk kənarından çıxan torpaq yol dağa aparır. Şunut yaxınlığında olduqca maraqlı bir tarixə sahib olan Platonid şəfalı bir radon mənbəyi vardır. Etimologiyası Mansi dilində şun - "məxluq", Başqırd dilində isə ut - "atəş" deməkdir. Dağ gözətçi məntəqəsi kimi istifadə edilmişdir. Təhlükə olduqda burada siqnal atəşi yandırıldı. Təbiət abidəsi 1983-cü ildən bəri Nijne-Serqin meşə təsərrüfatının ərazisində 3806 hektar ərazisi olan, Şunut-Kamen dağının ətraf meşələrinidə əhatə edən, Bilimbayev meşə təsərrüfatı Sverdlovsk vilayətinin xüsusi qorunan ərazisi elan edilir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=679144 |
Şunyavada | Madhyamaka və ya madhyamika (sanskr. मध्यमक, madhyamakaIAST; hərfi mənada – "orta yol", çin. 中觀宗), həmçinin şunyavada (hərfi mənada – "Şunyata təlimi") və nihsvabhavavada (hərfi mənada – "svabhavasız təlim") — Naqarcuna tərəfindən qurulan mahayana buddist məktəbi. Sarvastivada məktəbinin realizmi ilə yoqaçara məktəbinin idealizmi arasında orta mövqe axtarır. II–IX əsrlərdə Hindistanda inkişaf etmiş, Çin, Tibet, Yaponiyada geniş yayılmışdır. Ardıcıl olaraq buddistlərin nirvanaya nail olmaq üçün orta yolu – "boşluq" konsepsiyasını davam etdirir. Əlavə ədəbiyyat Xarici keçidlər The Mādhyamika or the Śūnyavāda school, Surendranath Dasgupta, 1940 Thinking in Buddhism: Nagarjuna's Middle Way thezensite: articles on Nagarjuna Introduction to the Middle Way A contemporary commentary based on the teachings of Dzongsar Khyentse Rinpoche Stanford Encyclopedia of Philosophy: Madhyamaka Stanford Encyclopedia of Philosophy: Nagarjuna | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=782130 |
Şupxalişay | Müqəddəs Şupxalişay (erm. Շուփհաղիշոյ) - Alban Həvari kilsəsinin V-VI əsrlərdə yaşamış Partav arxiyepiskopu. Həyatı və fəaliyyəti Adı süryani dilində "İsanın izzəti" (klass. süry. ܫܘܒܚܐܠܝܫܘܥ) mənasına gəlir. Şupxalişay haqqında Alban ölkəsinin tarixində Yerusəlimdən gəldiyi qeyd edilir. 498-ci ildəki Aluen kilsə məclisi barədə sənəddə adı III Vaçaqandan sonra Partav arxiyepiskopu kimi çəkilir. Bundan başqa 506-cı ildə alban ruhanilərinin nümayəndə heyətinin tərkibində erməni katolikosu I Babken (490-515) tərəfindən Dvində (Dəbildə) çağırılmış erməni-alban-iber kilsə məclisində də iştirak etmişdir. Onun nə zaman müqəddəsləşdirildiyi ilə bağlı məlumat yoxdur. Heç bir xristian kilsəsi tərəfindən belə qəbul edilmir. Katolikosluq ehtimalı Müqəddəs Şupxalişayın adı Alban ölkəsinin tarixində Müqəddəs Yeliseydən sonra gələn bir katolikos kimi göstərilsə də onun katalikosluq dövrü ziddiyyətlidir. Ümumiyyətlə bəzi tədqiqatçılar onu tarixi şəxs saymırlar. S.X.Ovannesyan göstərir ki, Aluen kilsə məclisinin iştirakçısı Şupxalişay IV əsrdə katolikosluq etmişdir. Şupxalişayın müasiri alban çarı III Mömin Vaçaqan yox, II Vaçaqan olmuşdur, məclis də onun vaxtında çağırılmışdır. S.X.Ovannesyan Alban ölkəsinin tarixində və alban katolikoslarının siyahısında Şupxalişayın adı ilə bağlı ziddiyyətlərin olduğunu qeyd edir. Siyahıda Şupxalişayın adı Maarifçi Qriqorinin nəvəsi Müqəddəs Qriqorisdən (IV əsr) sonra alban katolikosları sırasında verilir, kontekstdə isə o, alban çarı III Mömin Vaçaqanın müasiri (V əsr) və Aluen kilsə məclisinin iştirakçısı kimi təqdim edilir. Alban katolikoslarının siyahısına inanıb mətnin doğruluğunu inkar edən S.X.Ovannesyan Şupxalişayın IV əsrdə katolikos olduğunu qeyd edir. Fəridə Məmmədovaya görə S.X.Ovannesyan Alban ölkəsinin tarixinə əlavə edilmiş alban katolikoslarının siyahısının doğruluğuna tam inanmış və bu siyahıdakı zidiyyətləri tuta bilməmişdir.Alban ölkəsinin tarixi əlyazmalarının birində və ona uyğun olan nəşrlərdə Şupxalişay birbaşa Qriqorisin varisi kimi qeyd olunur, digər siyahılarda və onlarla əlaqədar nəşrlərdə isə Şupxalişay daha 5 katolikoslarla birlikdə Qriqorisdən əvvəl gəlir.Fəridə Məmmədova belə hesb edir ki, katolikosların siyahısına yox, Musa Kalankatlının mətninə inanmaq daha düzgündür. Belə ki, III Vaçaqanın müasiri kimi verilmiş Şupxalişay haqqında, III Vaçaqanın özü barədə, habelə Aluen kilsə məclisi barədəki mətnlər VII əsrin sonlarınada və VIII əsrin əvvəllərində yazılmış birinci kitaba daxildir. Lakin Musa Kalankatlının III kitabının sonundakı alban katolikoslarının siyahısı, şübhəsiz, X əsrə qədərki dövrdə yazılmışdır. Beləliklə, sonradan əlavələrə məruz qalmış siyahıda xüsusilə onun ilk alban katolikoslarına həsr olunmuş hissələrində xətalar vardır. Məmmədova fikrini Alban ölkəsinin tarixindən bu istinadla müdafiə edir: "Alban katolikoslarının siyahısına sonradan belə bir qeyd əlavə edilmişdir: "Patriarxların adı haqqında həqiqətləri yazmaq lazım idi. Ancaq onların əməllərindən, yaşadıqları dövrdən bəhs edən yadigar, onlardan əvvəlki patriarxların siyahısı, eləcə də vəsiyyətləri qanundan qorxmayanlar tərəfindən yandırıldığına görə, onların olduğu yerlər haqqında məlumat bizə gəlib çatmadığından biz bu siyahını bacardığımız qədər düzgün tərtib etməyə çalışmışıq ki, həmin məsələlərlə məşğul olmaq istəyənlər ondan istifadə edə bilsinlər." İ.Şahxatunyants bunları belə təqdim edir: "...ancaq keşmiş katolikosların əməlləri,yaşadıqları dövr və onların adı haqqında məlumatlar şərəfsizlər tərəfindən yandırıldığından heç biri bizə məlum deyil, buna görə də biz məlumatları yarımçıq da olsa veririk ki, bu məsələlərlə maraqlananlar istifadə edə bilsinlər."İ.Şahxatunyantsın verdiyi katolikoslar siyahısı Musa Kalankatlının məlum nəşrlərindən fərqlənir. Burada Şupxalişaydan əvvəl 3 katolikos təqdim edilir: Müqəddəs Yelisey Qeysəriyyədən gələndə Qriqorini müşayiət etmiş, sonradan isə alban kilsəsinə başçı təyin edilmiş bir "Müqəddəs sima" Müqəddəs QriqorisFəridə Məmmədovanın fikrincə "Müqəddəs sima" sonradan əlavə olunmuşdur. Onun fikrincə alban katolikoslarının siyahısı Alban kilsəsinin avtokefallığı məsələsi ilə əlaqədar olaraq sonrakı redaksiyalarda külli miqdarda dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Alban redaksiyası Alban kilsəsinin müstəqilliyini, onun patriarxlıq təməlini sübut etməkdən ötrü Şupxalişayı daha 5 katolikosla birlikdə Maarifçi Qriqorinin oğlu Müqəddəs Qriqorisdən irəli çəkdi, erməni redaksiyası isə alban katolikoslarını əlqoymanı ermənilərdən qəbul etdiklərini sübut etməyə çalışmış, bu məqsədlə də siyahıda Şupxalişayı Qriqorisdən sonraya salmışlar. Zaza Aleksidzenin fikrincə "Müqəddəs sima" Maarifçi Qriqorinin təyin etdiyi Satalalı Tomasdan başqası deyil.Fəridə Məmmədovanın fikrincə, kontekstlərin verdiyi məlumata görə Şupxalişayın adı katolikoslar siyahısında yerləşdirilməlidir. O, alban hökmdarı Yesuagenin (IV əsr) müasir alban katolikosu İyeremiyanın varisi olmuş və özündən sonrakı bir neçə katolikosla bərabər alban katolikosu Ter Abbasdan qabaq yaşamışdır. Sonrakı tarixçilər Kirakos Gəncəli, Mxitar Qoş Şupxalişayın adı ilə bağlı ziddiyyətlərə diqqət yetirmiş, bu şəxsin adının katolikoslar siyahısının əvvəlində verilməsinə şübhə edərək, onun V əsrdə yaşadığını göstərmişlər. Lakin Abbasdan əvvəl katolikosluq mərkəzinin Çolada olduğu, Partava sonradan köçürüldüyünü nəzərə alsaq Şupxalişayın katolikos olmadığı nəticəsinə gəlirik. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=104660 |
Şuq Nayt | Marion Knight, Jr. və yaxud bilinən adı ilə Şuq Nayt (Suge Knight). Bir zamanlar Dr. Drenin mühafizəçisi. Eyni zamanda Death Row Records səs yazma şirkətinin qurucularından biri. Bir çox ittihamlarla qarşı qarşıya qalıb və ən önəmlisi də Tupak Şakur-un öldürüldüyü hadisədədir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=479115 |
Şuqa | Payızda çay buz bağlamağa başlayanda sıyıq kütlə şəklində su ilə birlikdə hərəkət edən yumşaq buz. Həmçinin bax Buzlaq epoxaları | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=519886 |
Şuqeyzinq | Şuqeyzinq (və ya Şuqeyz) (ing. shoegazing (shoegaze) — alternativ rokun (indi-rokun) janrlarından biri. Suqeyzinq XX əsrin 80-ci illərində İngiltərədə meydana çıxıb. Alternativ rok melodiyalarına əlavə olunan, bol reverb ehtiva edən sakit vokalların, yuxular, xəyallar, halüsinasiyalar üzərinə yazılan sözlərlə birləşdirilməsi ilə meydana gəlib. Bu tərz musiqi ilə məşğul olanların səhnədə pedalları və müxtəlif effektləri idarə etmək üçün davamlı olaraq yerə baxması səbəbindın belə bir ad alıb (shoe + gaze). Kifayət qədər tanınmış olmasa da digər ölkələrə nisbətən İngiltərədə geniş yayılıb. Janr dream pop, neo-psychedelia, noise pop, noise rock, post-punk, space rock kimi stillərdən ilhamlanıb. Gitara, bas gitara, zərb alətləri və s. musiqi alətləri ilə yanaşı əsasən sintezatordan istifadə olunur. Şuqeyznq ilə məşğul olan ilk qrupun My Bloody Valentine olduğu güman edilir. Tərzin son vaxtlardakı dalğası nyu-qeyzdir. Şuqeyzinq qrupları My Bloody Valentine (İrlandiya) Drop Nineteens (Amerika) Hammock (Amerika) Ride (İngiltərə) Spiritualized (İngiltərə) Slowdive (İngiltərə) Lush (İngiltərə) No Clear Mind (Yunanıstan) Mew (Danimarka) Alcest (Fransa) Les Discrets (Fransa) Sigur Rós (İslandiya) Xarici keçidlər musicOMH.com Shoegaze revival feature Arxivləşdirilib 2012-08-18 at the Wayback Machine shoegaze.co.uk Shoegaze examples at Earbits.com Arxivləşdirilib 2012-03-12 at the Wayback Machine | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=299029 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.