alexantonov/chuvash_english_parallel · Datasets at Hugging Face

chv stringlengths 2 2.66k	en stringlengths 2 4.49k
Эс кунта хӗл каҫма шухӑшламастӑн пулӗ те?	Not thinking ol spending the winter here, by any chance?”
— Ма вара, хӗл каҫма та пулать, — терӗ Андрей.	“Well, why not?” replied Andrei.
— Хе!	“Huh!”
— Дегтярев мулкачӑнни пек вӗт шӑлӗсене йӑлтӑртаттарса илчӗ. — Эсӗ йӑваш ҫеҫ мар, тӗлӗнтермӗш те иккен.	Degtyarev displayed his prominent teeth.
Каларӑн!	“Hark at him!
Ҫӗр каҫатпӑр та ак, ирхине — каллех малалла.	We’ll just spend the night here and be on our way in the morning.
Миҫе хутчен ӗнтӗ ҫавӑн пек пулчӗ?	How many times has it hap¬ pened?
Мантӑн-им?	Forgotten?”
— Малалла каймастпӑр пулсан?	“And suppose we don’t go any farther?”
— Мӗнле каймастӑн?	“What do you mean not go?
Мӗн тӑвас тетӗн эс?	What would you do?”
Дегтярев, куҫӗсене чарса пӑрахса, Андрей ҫине тӗлӗнсе пӑхса илчӗ.	Degtyarev stared at Andrei.
— Э-э, ав мӗнлескер эсӗ! — терӗ вӑл пуҫне сулкаласа.	“What a man!” he said, tand shook his head.
— Мӗнле кирлӗ, шӑп ҫавӑн пек, — терӗ Юргин, Андрей окопӗнчен тухса. Ҫак самантра вӑл окопа, ку окопран пеме меллӗ-ши тесе, виҫкелесе пӑхнӑн-мӗн.	“Just the kind of man we need,” Yurgin retorted as he climbed out of Andrei’s trench, which he had inspected to see if it was fit to fire from, “It’s time we all thought the same wav.
Ничего, Андрей, кунтан пеме пит лайӑх пулать.	It’s all right, Andrei, this is a good place to fire from.”
Юргин хыҫӗнче Иван Умрихинӑн виҫесӗр вӑрӑм та типшӗм кӗлетки курӑнса кайрӗ.	Behind Yurgin rose the startlingly tall and lean figure of Ivan Umrikhin.
Ӑна хальтерех кӑна запасран илнӗ-мӗн, ҫулне пӑхсан — взводра вӑл пуринчен аслӑраххи.	He had been called up from the reserve only recently and was the oldest man in the platoon.
Мӑйӗ вӑрӑм ун, шӑнӑрланса ларнӑ. Пуҫӗ тӑрӑхла, сӑмси, кӑвакалӑнни пек, сарлака та лаптак. Пӗрмаях: — Ҫил ӑҫтан вӗрет-ши? тесе ҫӳренӗнех туйӑнать.	His long head, with its broad, flattened nose, was always tilted at an angle on his lean, sunburned neck, as if he were constantly asking, “Where’s the draught coming from?
Янахӗпе питҫӑмартийӗсем ҫине сухал ҫав тери хӑвӑрт шӑтать, ҫитменнине тата, пӑхӑр тӗслӗ сухалӗ шӑрт пек хытӑ, бритва та илесшӗн мар, унӑн сухалне хыра-хыра пӗтӗм отделенири бритвӑсем мӑкалса пӗтнӗ.	The coppery stubble on his chin and cheeks grew so rapidly and was so stiff that the entire section took turns shaving him and had already ruined all their razors.
— Тӑмалла та вырӑнтан тапранмалла мар! — шухӑша кайнӑ пек, отделеннӑйӑн сӑмахӗсене шӑнса пӑсӑлнӑ сассипе тепӗр хут каларӗ Умрихин, унтан пурте хӑй ҫинелле ҫаврӑнса пӑхсан, татах тепӗр хут каларӗ: — Тӑмалла та вырӑнтан тапранмалла мар!	Umrikhin repeated the section commander’s words slowly and thoughtfully in his hoarse voice, and when the others turned to him, lie again said, “Make a stand and hold firm!
Ну, вӑл мӗнле май килет ӗнтӗ!	Well, that’s yet to be seen.
Вӑя вӑй парӑнтарать, теҫҫӗ.	They say you have to meet force with force.
Мӗн тӑвас тетӗн-ха эс, вӗсен вӑйӗ ытларах пулсан?	What are you going to do if they’re ^stronger?
Ыран курӑн ак, танксем кӑларса ярӗ те ак…	You’ll see, tomorrow they’ll bring up tanks. .
— Мӗнех вара? — ҫилӗллӗн пӳлчӗ ӑна Юргин.	Yurgin interrupted him angrily. “What if they do?
— Каллех хӑрататӑн-и?	Trying to scare us again, are you?
Асту эс, пушар каланчи, ҫынсене хӑратма пӑрах!	Well, cut it out, long¬ shanks.
— Ӑҫта ҫынсене хӑратма ман, сержант юлташ! — лӑпкӑн та хуйхӑллӑн тавӑрчӗ Умрихин.	“How can I scare anybody. Comrade Sergeant?”
Мӗншӗн?	“What the devil about?”
— Ытлашши вӑрӑм эп, ҫавӑнпа хӑратӑп, — васкамасӑр пӗлтерчӗ Умрихин.	“It’s the same thing again—my height,” Umrikhin explained slowly.
— Полкра чи паллӑраххи эп.	“I’m the most conspicuous man in the regiment.
Перебежка тунӑ чух та ҫавах, тем пек хутланса чупсан та — пурӗпӗр кураҫҫӗ.	I bend over to the ground when I’m running land still my back sticks up above the bushes.
— Мӗн чухлӗ материал пӗтернӗ вӑл сан валли!	“Look how much material he wasted on you!
Шӑп та шай икӗ боец валли ҫитмеллеччӗ!	Quite enough there for two soldiers!”
— Во! — хавассӑнах килӗшрӗ Умрихин.	“Exactly!” Umrikhin agreed readily.
— Пуринчен ытла, икке валеҫнӗ пулсан, ухмахлӑхӗ сахалтарах тиветчӗ, — терӗ Юргин, — атту вӑл сан, пӗчченӗн, ытлашши нумай.	“You drew too much of it for one man.”
Умрихин йывӑррӑн сывласа илчӗ, кӑвакал сӑмси майлӑ мӑн сӑмсине хыттӑн аяккалла шӑнкартрӗ те кӳренмесӗр, салхун ответлерӗ: — Ҫук, эсир ман шӑпама ӑнланмастӑр!	Umrikhin sighed, noisily blew his huge nose, and then replied gloomily, but without rancour.
Ун пек хушаматпа вӑрҫӑра пулса пӑх-ха!	Umri-khin.* Try going to war with a name like that.
Унпа, хӑш-пӗр чух, килте пурӑнма та хӑрушрахчӗ.	Even living at home with it was bad enough at times.
Ҫук, тусӑмсем-юлташӑмсем, вилӗмрен хӑтӑласси пулас ҫук ӗнтӗ манран!	No, my good friends, I’m marked for death!”
— Паллах ӗнтӗ! — ахӑлтатса кулса ячӗ Дегтярев.	Degtyarev laughed. “Of course you are!
— Тепӗр ҫӗр ҫултан вӗлерме пултараҫҫӗ!	In about a hundred years’ time!”
— Сан куласси ҫеҫ, Семен!	“It’s all very well for you to laugh, Semyon!
Ҫапӑҫура йывӑр килсен, пӗр-пӗр шӑши шӑтӑкнелле вӗлт! тутаратӑн та эс — ӗҫӗ те пӗтрӗ!	If it gets tough for you in battle you can dive down the first mouse-hole, and you’re gone!”
— Мана йывӑр килес ҫук! Эп хӗрупраҫ мар! — чӑрсӑррӑн ответлерӗ Дегтярев.	“It won’t get tough for me,” Degtyarev answered sharply.
— Ҫапӑҫу хӗрсех кайсан, шӑтӑка тарса кӗмӗп, сан йышши йӑхран мар эпӗ!	“If a regular battle starts I won’t go crawling down holes. I don’t belong to your family.”
— Эсӗ мӗн, ман йӑха-и?	“What’s that about my family?..
— Ну, ҫитӗ! — кӑшкӑрса пӑрахрӗ Юргин.	“All right, men, that will do!” snapped Yurgin.
Пӗрехмай шӑп тӑнӑ Андрей та тӳсеймесӗр хушшӑ кӗчӗ, — тавлашнине юратмасть вӑл: — Ҫитӗ, ҫитӗ, атьсемӗр!	Andrei, who had been silent all this time, could not resist putting ia word in; he disliked quarrels.
«Мӗнле-ши халь унта пирӗн, килте?» терӗ вӑл хӑй тӗллӗн, йывӑррӑн сывласа илсе, — кун пек ӗнтӗ вӑл паян темиҫе хут та сывласа илнӗ.	“I wonder how things are at home,” he sighed to himself, as he had sighed so many times that day.
— Унта ӗнтӗ нимӗҫсем те ҫитрӗҫ-и тен?»	“Perhaps the Germans are there already.”
Татах отделенири боецсем пырса тӑчӗҫ: Мартьянов, Вольных, Глухань.	Three other men of the section, Martyanov, Volnykh and Glukhan, came up.
Пурте килти ҫимӗҫе тахҫанах тунсӑхланӑ та вӗсем, халӗ савӑнсах — кун каҫа иккӗмӗш хут ӗнтӗ — Андрейӑн кучченеҫне авӑртма тытӑнчӗҫ.	It was a long time • The Russian word umri means die.— Tr, since any of them had tasted home cooking and for the second time that day they helped themselves generously to Andrei’s supply.
Хӗвел ӗнтӗ инҫетри вӑрмансем тӗлӗнче, самаях аялта. Лини тӑршшӗпех, ҫаплах ӗҫлеҫҫӗ-ха.	, A1 , The sun was already low over the distant woods A ;alono- the line, work was still going on.
Ҫывӑхри тӑвайккинче, сылтӑм енче пулемет усаллӑн тӑкӑртатса илчӗ: тӗл пеме пуҫларӗҫ.	On the hill o the right, not far off, a machine-gun began to chatter angrily, testing the range.
— Акӑ каллех чарӑнса тӑтӑмӑр ӗнтӗ, — салхун асӑрхаттарчӗ Умрихин.	“Now we’ve stopped again,” Umrikhm remarked gloomily.
— Эх, нумай утрӑмӑр ӗнтӗ!	, , “We’ve gone back a long way tor one week!
— Пӗрмай чакса пыратпӑр, пӗрмай чакатпӑр!..	“And we just keep on retreating land retreating!
— Мӗн тӑвас тетӗн? — терӗ Умрихин.	“No other way out,” Umrikhin said.
— Вӑй!	‘‘They’re too strong!” .
— Ӑҫтан-ха вара вӗсен вӑйӗ ытларах пултӑр? — халапа хутшӑнчӗ Андрей та.	“Why are they any stronger?”
— Ҫавӑнпа килет те вӑл!	“Look how they go rolling along!”
Палан куклине хуҫнӑ хушӑра, Матвей Юргин ҫакна хирӗҫ сиввӗн те вичкӗнтереххӗн каларӗ: — Пысӑк татӑк вӑл часрах пыра ларать!	Matvei Yurgin remarked in a gloomy but rather sharp tone as he broke off a piece of berry pie.
— Халӗ вӑл, ҫав Гитлер, — хӑйне хӑй асли вырӑнне хунӑ пекрех, пуринчен те ытларах пурӑннӑ ҫын пек, ҫӑварне тӗпренчӗксем ывӑткаласа, пуҫларӗ Умрихин, — халӗ вӑл тӳрех Мускав патнелле тӗллесе пырать.	“Now that Hitler,” Umrikhin began, with the air of one who had lived longer than the rest, ias he tossed crumbs into his mouth.
Сарӑ ҫӳҫлӗ ҫамрӑк боец Мартьянов ун сӑмахне пӳлсе хучӗ: — Тӗллесе пырать-и?	“He must be aiming straight for Moscow—” “Aiming at Moscow?” Martyanov, young and fair- headed, interrupted.
Ҫӗлен-калтасен куҫӗсем Мускава курасшӑн ӑмсанаҫҫӗ-и? — терӗ вӑл.	“They haven’t got the brains to get as far as Moscow!”
— Мускава ҫитмешкӗн вӗсен пуҫӗсем те ҫитес ҫук!	“They won’t take Moscow.
— Шухӑшлассине шухӑшлаччӑр та, пурӗпӗр илме пултарас ҫук!	“Let them think what they like. They won’t be able to anyway!”
Дегтярев хӗрсе кайрӗ: — Ҫук ӗнтӗ!	“Never!” Degtyarev declared heatedly.
Тем пулсан та, вӗсем Мускава тӗлӗкре те курас ҫук! — терӗ вӑл.	"Lots of things can happen, but they won’t see Moscow any more than they can see their own ears.
Пирӗн пӗтӗм халӑх тӑрӗ, Мускава памӗ.	The whole country will rise up— Moscow won’t surrender.
Нихҫан та пулас ҫук ук пек!	That will never happen!’
— Мускав! — шухӑша кайнӑ пек сӑмах хушрӗ Андрей та, боецсем пӗртак шӑплансан.	“Moscow,” Andrei said thoughtfully, choosing a moment when the men had grown quieter.
— Ӑна ҫынна парас пулсан — хӑвӑн чунна панӑ пекех пулать.	Why it would be like giving up your own soul to give her up.
Ҫапла ӑнланатӑп эпӗ.	That’s the way I see it.”
Унтан каллех салтаксем пурте шавлама тапратрӗҫ.	And again all the men began to talk at once.
Пӗр Юргин ҫеҫ, вӗсен сӑмахне итлесе, пӗрре пӗрин ҫине, тепре теприн ҫинелле пӑхкаласа, ним шарламасӑр палан куклипе тӑрмашрӗ.	All but Yurgin, who munched his berry pie silently and listened, glancing from one to another.
Салтаксем хушшинче час-часах калаҫу тапранса каять. Халӗ те вӗсем, калаҫу пуҫланӑ май, Мускава ҫӑлса хӑварас тӗлӗшпе, ун патнелле пыракан нимӗҫ ҫарне ҫапса аркатас тӗлӗшпе мӗн тума кирли ҫинчен калаҫма пуҫларӗҫ. Ҫакна илтсен, Юргин васкамасӑр, анчах пурте илтмелле сӑмах хушрӗ: — Ак халь ӗнтӗ кирлӗ мара калаҫма пуҫларӑр, — терӗ вӑл. Унтан вара хытӑрах каларӗ: — Мӗн тумалла-ши? Мӗнле тумалла-ши? тетӗр.	And when they began, as soldiers so frequently did at that time, to discuss what they thought should ibe done to save Moscow and rout the German hordes advancing on it, he remarked: “Now you’re beginning to talk nonsense.
Тӗрӗсне каласан, ку ӗҫре эпир хамӑр айӑплӑ!	If we get down to it, it’s our own fault.”
— Вӑл хӑйӗн ывӑҫ тупанӗ ҫинчи пӗчӗк те кӑвак чул катӑкне сиктеркелесе илчӗ.	He juggled a small grey flint in the palm of his hand.
Пустуй чул катӑкки, тейӗ.	Just a stone, they would think.
Халь акӑ пӑх-ха!	But now take a look!”
Юргин кӗсйинчен ҫулу тума тесе пуҫтарса чикнӗ рашпиль хуҫӑкне туртса кӑларчӗ. Боецсем ҫине пӑхса илсе вӑл унпа вут чулне чӑнк! тутарса илчӗ.	Yurgin pulled a broken file out of his pocket to use as a striker, and then struck the flint.
Пур еннелле те шултра та вӗри хӗмсем сирпӗнсе кайрӗҫ.	A shower of big sparks flew up.
Боецсене тата тепӗр хут пӑхса илсе, Юргин вут чулне меллен, ҫине-ҫинех ҫапма тытӑнчӗ…	With a glance at the men Yurgin struck the flint again and again.
— Куратӑр-и?	“See?”
— Ку мӗне пӗлтерет вара? — ыйтрӗ Глухань.	“What’s the point?” Glukhan asked.
— Кашнин пирӗн, — терӗ Юргин, — ҫак чул катӑкӗ пек пуласчӗ!	“Each one of us,” Yurgin said, “ought to be like this flint.
Кашниннех ҫакӑн чухлӗ вут-хӗмпе вӑй-хӑват тата ҫирӗплӗх пултӑрччӗ.	Each one ought to have as much fire and strength and resistance.
Тата ҫилӗ ытларах пултӑрччӗ!	And more anger!
Тикӗт пек хура ҫилӗ.	Anger black as pitch.
Ҫав ҫилӗпе пӗтӗм чун-чӗре тӑвӑлланса тӑтӑрччӗ.	So that it clouds your whole heart!
Вӑрҫӑ вара тӑруках ав ҫавӑнталла ҫаврӑнса каятчӗ!	And then the war would soon turn round in the other direction!
— Вӑл хӗвеланӑҫнелле аллипе сулса кӑтартрӗ.	He mo¬ tioned towards the west.
— Ҫаврӑнса каятчӗ те ҫав нимӗҫсене пурне те вутпа ҫунтарса яратчӗ, ҫӑва тӗпне вӗсене!	“And burn all those Germans to a cinder, curse their souls!
Вӑл Андрей кутамккине аяккарах сиктерсе хучӗ. Ку ӗнтӗ ҫиме пӑрахмаллине пӗлтерчӗ.	He moved Andrei’s knapsack aside, indicating thatQ° it was time to finish eating.
Унтан вара, шӑпланнӑ салтаксем ҫине пӑхса илсе, каллех вирлӗн калама пуҫларӗ: — Мӗнле те мӗскер тумалла-ши? тетӗр.	A “All this guessing’s no good,” he remarked abrup$y,x.< bY * jy once again glancing at the silent men.
Мӗн урлӑ-пирлӗ шухӑшламалли?	“What’s the use of trying to guess?”
Вӑл пӗр пӗчӗк лапчӑнса пӗтнӗ шуҫ коробка туртса кӑларчӗ. Шӑл тасатмалли порошок коробки пулчӗ иккен, анчах халь вӑл тапак коробки ӗнтӗ.	He pulled out a battered tin box that had once held tooth powder and in which he now kept his tobacco.
Апат ҫинӗ хыҫҫӑн пурин те тапак туртас килсе кайрӗ.	The others also began to reach for their pouches; the snack had made everyone want to smoke.

Эс кунта хӗл каҫма шухӑшламастӑн пулӗ те?

Not thinking ol spending the winter here, by any chance?”

— Ма вара, хӗл каҫма та пулать, — терӗ Андрей.

“Well, why not?” replied Andrei.

— Хе!

“Huh!”

— Дегтярев мулкачӑнни пек вӗт шӑлӗсене йӑлтӑртаттарса илчӗ. — Эсӗ йӑваш ҫеҫ мар, тӗлӗнтермӗш те иккен.

Degtyarev displayed his prominent teeth.

Каларӑн!

“Hark at him!

Ҫӗр каҫатпӑр та ак, ирхине — каллех малалла.

We’ll just spend the night here and be on our way in the morning.

Миҫе хутчен ӗнтӗ ҫавӑн пек пулчӗ?

How many times has it hap¬ pened?

Мантӑн-им?

Forgotten?”

— Малалла каймастпӑр пулсан?

“And suppose we don’t go any farther?”

— Мӗнле каймастӑн?

“What do you mean not go?

Мӗн тӑвас тетӗн эс?

What would you do?”

Дегтярев, куҫӗсене чарса пӑрахса, Андрей ҫине тӗлӗнсе пӑхса илчӗ.

Degtyarev stared at Andrei.

— Э-э, ав мӗнлескер эсӗ! — терӗ вӑл пуҫне сулкаласа.

“What a man!” he said, tand shook his head.

— Мӗнле кирлӗ, шӑп ҫавӑн пек, — терӗ Юргин, Андрей окопӗнчен тухса. Ҫак самантра вӑл окопа, ку окопран пеме меллӗ-ши тесе, виҫкелесе пӑхнӑн-мӗн.

“Just the kind of man we need,” Yurgin retorted as he climbed out of Andrei’s trench, which he had inspected to see if it was fit to fire from, “It’s time we all thought the same wav.

Ничего, Андрей, кунтан пеме пит лайӑх пулать.

It’s all right, Andrei, this is a good place to fire from.”

Юргин хыҫӗнче Иван Умрихинӑн виҫесӗр вӑрӑм та типшӗм кӗлетки курӑнса кайрӗ.

Behind Yurgin rose the startlingly tall and lean figure of Ivan Umrikhin.

Ӑна хальтерех кӑна запасран илнӗ-мӗн, ҫулне пӑхсан — взводра вӑл пуринчен аслӑраххи.

He had been called up from the reserve only recently and was the oldest man in the platoon.

Мӑйӗ вӑрӑм ун, шӑнӑрланса ларнӑ. Пуҫӗ тӑрӑхла, сӑмси, кӑвакалӑнни пек, сарлака та лаптак. Пӗрмаях: — Ҫил ӑҫтан вӗрет-ши? тесе ҫӳренӗнех туйӑнать.

His long head, with its broad, flattened nose, was always tilted at an angle on his lean, sunburned neck, as if he were constantly asking, “Where’s the draught coming from?

Янахӗпе питҫӑмартийӗсем ҫине сухал ҫав тери хӑвӑрт шӑтать, ҫитменнине тата, пӑхӑр тӗслӗ сухалӗ шӑрт пек хытӑ, бритва та илесшӗн мар, унӑн сухалне хыра-хыра пӗтӗм отделенири бритвӑсем мӑкалса пӗтнӗ.

The coppery stubble on his chin and cheeks grew so rapidly and was so stiff that the entire section took turns shaving him and had already ruined all their razors.

— Тӑмалла та вырӑнтан тапранмалла мар! — шухӑша кайнӑ пек, отделеннӑйӑн сӑмахӗсене шӑнса пӑсӑлнӑ сассипе тепӗр хут каларӗ Умрихин, унтан пурте хӑй ҫинелле ҫаврӑнса пӑхсан, татах тепӗр хут каларӗ: — Тӑмалла та вырӑнтан тапранмалла мар!

Umrikhin repeated the section commander’s words slowly and thoughtfully in his hoarse voice, and when the others turned to him, lie again said, “Make a stand and hold firm!

Ну, вӑл мӗнле май килет ӗнтӗ!

Well, that’s yet to be seen.

Вӑя вӑй парӑнтарать, теҫҫӗ.

They say you have to meet force with force.

Мӗн тӑвас тетӗн-ха эс, вӗсен вӑйӗ ытларах пулсан?

What are you going to do if they’re ^stronger?

Ыран курӑн ак, танксем кӑларса ярӗ те ак…

You’ll see, tomorrow they’ll bring up tanks. .

— Мӗнех вара? — ҫилӗллӗн пӳлчӗ ӑна Юргин.

Yurgin interrupted him angrily. “What if they do?

— Каллех хӑрататӑн-и?

Trying to scare us again, are you?

Асту эс, пушар каланчи, ҫынсене хӑратма пӑрах!

Well, cut it out, long¬ shanks.

— Ӑҫта ҫынсене хӑратма ман, сержант юлташ! — лӑпкӑн та хуйхӑллӑн тавӑрчӗ Умрихин.

“How can I scare anybody. Comrade Sergeant?”

Мӗншӗн?

“What the devil about?”

— Ытлашши вӑрӑм эп, ҫавӑнпа хӑратӑп, — васкамасӑр пӗлтерчӗ Умрихин.

“It’s the same thing again—my height,” Umrikhin explained slowly.

— Полкра чи паллӑраххи эп.

“I’m the most conspicuous man in the regiment.

Перебежка тунӑ чух та ҫавах, тем пек хутланса чупсан та — пурӗпӗр кураҫҫӗ.

I bend over to the ground when I’m running land still my back sticks up above the bushes.

— Мӗн чухлӗ материал пӗтернӗ вӑл сан валли!

“Look how much material he wasted on you!

Шӑп та шай икӗ боец валли ҫитмеллеччӗ!

Quite enough there for two soldiers!”

— Во! — хавассӑнах килӗшрӗ Умрихин.

“Exactly!” Umrikhin agreed readily.

— Пуринчен ытла, икке валеҫнӗ пулсан, ухмахлӑхӗ сахалтарах тиветчӗ, — терӗ Юргин, — атту вӑл сан, пӗчченӗн, ытлашши нумай.

“You drew too much of it for one man.”

Умрихин йывӑррӑн сывласа илчӗ, кӑвакал сӑмси майлӑ мӑн сӑмсине хыттӑн аяккалла шӑнкартрӗ те кӳренмесӗр, салхун ответлерӗ: — Ҫук, эсир ман шӑпама ӑнланмастӑр!

Umrikhin sighed, noisily blew his huge nose, and then replied gloomily, but without rancour.

Ун пек хушаматпа вӑрҫӑра пулса пӑх-ха!

Umri-khin.* Try going to war with a name like that.

Унпа, хӑш-пӗр чух, килте пурӑнма та хӑрушрахчӗ.

Even living at home with it was bad enough at times.

Ҫук, тусӑмсем-юлташӑмсем, вилӗмрен хӑтӑласси пулас ҫук ӗнтӗ манран!

No, my good friends, I’m marked for death!”

— Паллах ӗнтӗ! — ахӑлтатса кулса ячӗ Дегтярев.

Degtyarev laughed. “Of course you are!

— Тепӗр ҫӗр ҫултан вӗлерме пултараҫҫӗ!

In about a hundred years’ time!”

— Сан куласси ҫеҫ, Семен!

“It’s all very well for you to laugh, Semyon!

Ҫапӑҫура йывӑр килсен, пӗр-пӗр шӑши шӑтӑкнелле вӗлт! тутаратӑн та эс — ӗҫӗ те пӗтрӗ!

If it gets tough for you in battle you can dive down the first mouse-hole, and you’re gone!”

— Мана йывӑр килес ҫук! Эп хӗрупраҫ мар! — чӑрсӑррӑн ответлерӗ Дегтярев.

“It won’t get tough for me,” Degtyarev answered sharply.

— Ҫапӑҫу хӗрсех кайсан, шӑтӑка тарса кӗмӗп, сан йышши йӑхран мар эпӗ!

“If a regular battle starts I won’t go crawling down holes. I don’t belong to your family.”

— Эсӗ мӗн, ман йӑха-и?

“What’s that about my family?..

— Ну, ҫитӗ! — кӑшкӑрса пӑрахрӗ Юргин.

“All right, men, that will do!” snapped Yurgin.

Пӗрехмай шӑп тӑнӑ Андрей та тӳсеймесӗр хушшӑ кӗчӗ, — тавлашнине юратмасть вӑл: — Ҫитӗ, ҫитӗ, атьсемӗр!

Andrei, who had been silent all this time, could not resist putting ia word in; he disliked quarrels.

«Мӗнле-ши халь унта пирӗн, килте?» терӗ вӑл хӑй тӗллӗн, йывӑррӑн сывласа илсе, — кун пек ӗнтӗ вӑл паян темиҫе хут та сывласа илнӗ.

“I wonder how things are at home,” he sighed to himself, as he had sighed so many times that day.

— Унта ӗнтӗ нимӗҫсем те ҫитрӗҫ-и тен?»

“Perhaps the Germans are there already.”

Татах отделенири боецсем пырса тӑчӗҫ: Мартьянов, Вольных, Глухань.

Three other men of the section, Martyanov, Volnykh and Glukhan, came up.

Пурте килти ҫимӗҫе тахҫанах тунсӑхланӑ та вӗсем, халӗ савӑнсах — кун каҫа иккӗмӗш хут ӗнтӗ — Андрейӑн кучченеҫне авӑртма тытӑнчӗҫ.

It was a long time • The Russian word umri means die.— Tr, since any of them had tasted home cooking and for the second time that day they helped themselves generously to Andrei’s supply.

Хӗвел ӗнтӗ инҫетри вӑрмансем тӗлӗнче, самаях аялта. Лини тӑршшӗпех, ҫаплах ӗҫлеҫҫӗ-ха.

, A1 , The sun was already low over the distant woods A ;alono- the line, work was still going on.

Ҫывӑхри тӑвайккинче, сылтӑм енче пулемет усаллӑн тӑкӑртатса илчӗ: тӗл пеме пуҫларӗҫ.

On the hill o the right, not far off, a machine-gun began to chatter angrily, testing the range.

— Акӑ каллех чарӑнса тӑтӑмӑр ӗнтӗ, — салхун асӑрхаттарчӗ Умрихин.

“Now we’ve stopped again,” Umrikhm remarked gloomily.

— Эх, нумай утрӑмӑр ӗнтӗ!

, , “We’ve gone back a long way tor one week!

— Пӗрмай чакса пыратпӑр, пӗрмай чакатпӑр!..

“And we just keep on retreating land retreating!

— Мӗн тӑвас тетӗн? — терӗ Умрихин.

“No other way out,” Umrikhin said.

— Вӑй!

‘‘They’re too strong!” .

— Ӑҫтан-ха вара вӗсен вӑйӗ ытларах пултӑр? — халапа хутшӑнчӗ Андрей та.

“Why are they any stronger?”

— Ҫавӑнпа килет те вӑл!

“Look how they go rolling along!”

Палан куклине хуҫнӑ хушӑра, Матвей Юргин ҫакна хирӗҫ сиввӗн те вичкӗнтереххӗн каларӗ: — Пысӑк татӑк вӑл часрах пыра ларать!

Matvei Yurgin remarked in a gloomy but rather sharp tone as he broke off a piece of berry pie.

— Халӗ вӑл, ҫав Гитлер, — хӑйне хӑй асли вырӑнне хунӑ пекрех, пуринчен те ытларах пурӑннӑ ҫын пек, ҫӑварне тӗпренчӗксем ывӑткаласа, пуҫларӗ Умрихин, — халӗ вӑл тӳрех Мускав патнелле тӗллесе пырать.

“Now that Hitler,” Umrikhin began, with the air of one who had lived longer than the rest, ias he tossed crumbs into his mouth.

Сарӑ ҫӳҫлӗ ҫамрӑк боец Мартьянов ун сӑмахне пӳлсе хучӗ: — Тӗллесе пырать-и?

“He must be aiming straight for Moscow—” “Aiming at Moscow?” Martyanov, young and fair- headed, interrupted.

Ҫӗлен-калтасен куҫӗсем Мускава курасшӑн ӑмсанаҫҫӗ-и? — терӗ вӑл.

“They haven’t got the brains to get as far as Moscow!”

— Мускава ҫитмешкӗн вӗсен пуҫӗсем те ҫитес ҫук!

“They won’t take Moscow.

— Шухӑшлассине шухӑшлаччӑр та, пурӗпӗр илме пултарас ҫук!

“Let them think what they like. They won’t be able to anyway!”

Дегтярев хӗрсе кайрӗ: — Ҫук ӗнтӗ!

“Never!” Degtyarev declared heatedly.

Тем пулсан та, вӗсем Мускава тӗлӗкре те курас ҫук! — терӗ вӑл.

"Lots of things can happen, but they won’t see Moscow any more than they can see their own ears.

Пирӗн пӗтӗм халӑх тӑрӗ, Мускава памӗ.

The whole country will rise up— Moscow won’t surrender.

Нихҫан та пулас ҫук ук пек!

That will never happen!’

— Мускав! — шухӑша кайнӑ пек сӑмах хушрӗ Андрей та, боецсем пӗртак шӑплансан.

“Moscow,” Andrei said thoughtfully, choosing a moment when the men had grown quieter.

— Ӑна ҫынна парас пулсан — хӑвӑн чунна панӑ пекех пулать.

Why it would be like giving up your own soul to give her up.

Ҫапла ӑнланатӑп эпӗ.

That’s the way I see it.”

Унтан каллех салтаксем пурте шавлама тапратрӗҫ.

And again all the men began to talk at once.

Пӗр Юргин ҫеҫ, вӗсен сӑмахне итлесе, пӗрре пӗрин ҫине, тепре теприн ҫинелле пӑхкаласа, ним шарламасӑр палан куклипе тӑрмашрӗ.

All but Yurgin, who munched his berry pie silently and listened, glancing from one to another.

Салтаксем хушшинче час-часах калаҫу тапранса каять. Халӗ те вӗсем, калаҫу пуҫланӑ май, Мускава ҫӑлса хӑварас тӗлӗшпе, ун патнелле пыракан нимӗҫ ҫарне ҫапса аркатас тӗлӗшпе мӗн тума кирли ҫинчен калаҫма пуҫларӗҫ. Ҫакна илтсен, Юргин васкамасӑр, анчах пурте илтмелле сӑмах хушрӗ: — Ак халь ӗнтӗ кирлӗ мара калаҫма пуҫларӑр, — терӗ вӑл. Унтан вара хытӑрах каларӗ: — Мӗн тумалла-ши? Мӗнле тумалла-ши? тетӗр.

And when they began, as soldiers so frequently did at that time, to discuss what they thought should ibe done to save Moscow and rout the German hordes advancing on it, he remarked: “Now you’re beginning to talk nonsense.

Тӗрӗсне каласан, ку ӗҫре эпир хамӑр айӑплӑ!

If we get down to it, it’s our own fault.”

— Вӑл хӑйӗн ывӑҫ тупанӗ ҫинчи пӗчӗк те кӑвак чул катӑкне сиктеркелесе илчӗ.

He juggled a small grey flint in the palm of his hand.

Пустуй чул катӑкки, тейӗ.

Just a stone, they would think.

Халь акӑ пӑх-ха!

But now take a look!”

Юргин кӗсйинчен ҫулу тума тесе пуҫтарса чикнӗ рашпиль хуҫӑкне туртса кӑларчӗ. Боецсем ҫине пӑхса илсе вӑл унпа вут чулне чӑнк! тутарса илчӗ.

Yurgin pulled a broken file out of his pocket to use as a striker, and then struck the flint.

Пур еннелле те шултра та вӗри хӗмсем сирпӗнсе кайрӗҫ.

A shower of big sparks flew up.

Боецсене тата тепӗр хут пӑхса илсе, Юргин вут чулне меллен, ҫине-ҫинех ҫапма тытӑнчӗ…

With a glance at the men Yurgin struck the flint again and again.

— Куратӑр-и?

“See?”

— Ку мӗне пӗлтерет вара? — ыйтрӗ Глухань.

“What’s the point?” Glukhan asked.

— Кашнин пирӗн, — терӗ Юргин, — ҫак чул катӑкӗ пек пуласчӗ!

“Each one of us,” Yurgin said, “ought to be like this flint.

Кашниннех ҫакӑн чухлӗ вут-хӗмпе вӑй-хӑват тата ҫирӗплӗх пултӑрччӗ.

Each one ought to have as much fire and strength and resistance.

Тата ҫилӗ ытларах пултӑрччӗ!

And more anger!

Тикӗт пек хура ҫилӗ.

Anger black as pitch.

Ҫав ҫилӗпе пӗтӗм чун-чӗре тӑвӑлланса тӑтӑрччӗ.

So that it clouds your whole heart!

Вӑрҫӑ вара тӑруках ав ҫавӑнталла ҫаврӑнса каятчӗ!

And then the war would soon turn round in the other direction!

— Вӑл хӗвеланӑҫнелле аллипе сулса кӑтартрӗ.

He mo¬ tioned towards the west.

— Ҫаврӑнса каятчӗ те ҫав нимӗҫсене пурне те вутпа ҫунтарса яратчӗ, ҫӑва тӗпне вӗсене!

“And burn all those Germans to a cinder, curse their souls!

Вӑл Андрей кутамккине аяккарах сиктерсе хучӗ. Ку ӗнтӗ ҫиме пӑрахмаллине пӗлтерчӗ.

He moved Andrei’s knapsack aside, indicating thatQ° it was time to finish eating.

Унтан вара, шӑпланнӑ салтаксем ҫине пӑхса илсе, каллех вирлӗн калама пуҫларӗ: — Мӗнле те мӗскер тумалла-ши? тетӗр.

A “All this guessing’s no good,” he remarked abrup$y,x.< bY * jy once again glancing at the silent men.

Мӗн урлӑ-пирлӗ шухӑшламалли?

“What’s the use of trying to guess?”

Вӑл пӗр пӗчӗк лапчӑнса пӗтнӗ шуҫ коробка туртса кӑларчӗ. Шӑл тасатмалли порошок коробки пулчӗ иккен, анчах халь вӑл тапак коробки ӗнтӗ.

He pulled out a battered tin box that had once held tooth powder and in which he now kept his tobacco.

Апат ҫинӗ хыҫҫӑн пурин те тапак туртас килсе кайрӗ.

The others also began to reach for their pouches; the snack had made everyone want to smoke.