text
stringlengths 3
252k
|
|---|
Жантемір — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Алмалы ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2021 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстікке қарай 122 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 198 адам (98 ер адам және 100 әйел адам) болса, 2009 жылы 130 адамды (62 ер адам және 68 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тоған — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Алғабас ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан солтүстік-батысқа қарай 55 км-дей жерде, Киров бөгенінің оңтүстік жағалауында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 265 адам (144 ер адам және 121 әйел адам) болса, 2009 жылы 249 адамды (136 ер адам және 113 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алмалы ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Алмалы, Атамекен ауылдары кіреді. Орталығы – Алмалы ауылы. Округ құрамында болған Жантемір ауылы 2021 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1847 адамды (923 ер адам және 924 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарамолда (Мұхамеджан) Нұрекеұлы (1988 – 1937) – дін қызметкері, ақын. Қазақстанның халық жазушысы Қ.Мұхамеджановтың әкесі.
Әкесінен діни сауатын ашып, 8 жасында Бұхара-и Шәріптің әйгілі «Көкелташ» медресесін (Мир Арап) үздік бітіріп, құран-қари, яғни «Қаримолда» сопылық дәрежесімен елге оралған. Кейін Қарамолда атанып кеткен. Барлыбай табын ішінде мешіт ұстаған Қарамолда Сыр бойының сүлейлері: Тұрмағамбет, кете Жүсіп, керейт Даңмұрын Кенжебекұлы, қаңлы Жүсіп, Нақып қожалармен шығармашылық байланыста болған, өлеңмен айтысқан, жұмбақтар жазысқан, дін саласынан Қансейіт ишан, Нұржанның Әбілдасы, Қарсақпайдағы Нұржан Қажы, Марал ишанның немересі Сүлеймен ишан, т.б. дін ғұламаларымен Қарамолдадан ақындар А.Тоқмағанбетов, Қ.Баймағанбетов, жырау Р.Мәзқожаев, қайраткер Мұхамедияр, Т.Дәуітбаев, т.б. дәріс алған. Жаңақорғандағы Айғожа ишанның мешітінде, Түркістанның түбіндегі Қарнақ медресесінде дәріс берген.
«Халық жауы» ретінде қамауға алынып, 1937 жылы атылды. Кейін толық ақталды.
## Дереккөздер |
Алғабас ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Алғабас, Жаңажол, Қарағай, Тегісжол, Тоған ауылдары кіреді. Орталығы – Алғабас ауылы. Округ құрамында болған Бесоба ауылы 2020 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1756 адамды (908 ер адам және 848 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жұбан Молдағалиев ауылы (2000 жылға дейін — Қурайлысай) — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл, Қурайлысай ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 46 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1763 адам (892 ер адам және 871 әйел адам) болса, 2009 жылы 1257 адамды (645 ер адам және 612 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сайқұдық — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Қурайлысай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 68 км-дей жерде, Өлеңті өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1062 адам (508 ер адам және 554 әйел адам) болса, 2009 жылы 840 адамды (432 ер адам және 408 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қызылжар — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Базартөбе ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 87 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 449 адам (213 ер адам және 236 әйел адам) болса, 2009 жылы 402 адамды (208 ер адам және 194 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қадырқұл — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Базартөбе ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 109 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 329 адам (171 ер адам және 158 әйел адам) болса, 2009 жылы 341 адамды (171 ер адам және 170 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алмас Кәдірбекұлы Садубаев (1984 жылы 25 қыркүйекте Жамбыл облысы Тараз қаласында туған) — журналист, Қазақстан Республикасы ІІМ Мемлекеттік тіл және ақпарат департаментінің директоры.
## Білімі
* 2005 жылы Мұхаммед Хайдар Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Журналистика факультетін үздік дипломмен тәмамдаған.
* 2007 жылы «Қайнар» университетінде құқықтану мамандығы бойынша білім алған.
* 2011 жылы Абай атындағы КазҰПУ-дың «Аймақтану» мамандығы бойынша әлеуметтік ғылымдар магистрі дәрежесін алған.
## Қызмет жолы
Еңбек жолын 2003 жылы Тараз қаласындағы Облыстық радиода жаңалықтар бөлімінің редакторы болып бастаған.
* 2004 жылдан бастап облыстық «Қазақстан-Тараз» телеарнасы жаңалықтар бөлімінің редакторы;
* 2005-2008 жылдар аралығында Астана қаласында «Қазақстан» ұлттық арнасы жаңалықтар бөлімінің редакторы, PR-директор қызметтерін атқарған.
* 2008-2010 жылдары Алматы қаласында Республикалық «Заң газеті» мен «Заң» журналының бас редакторы,
* 2010 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот төрағасының баспасөз хатшысы.
* 2010-2011 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметінің сарапшысы болып қызмет істеген.
* 2011-2015 жылдар аралығында «ҚР ІІО Медиа орталығы» ЖШС-нің бас директоры.
* 2015 жылдың 25 ақпанынан бастап Министрдің баспасөз хатшысы – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Мемлекеттік тіл және ақпарат департаментінің директоры.
## Қоғамдық қызметі
Қазақстанның Бас редакторлар клубының вице-президенті.
## Марапаттары
* Қазақстан Республикасының Ақпарат саласының Үздігі;
* "Астанаға 10 жыл" медалі;
* "Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл" мерекелік медалі;
* "Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл" медалі. |
Есім — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Базаршолан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 139 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 281 адам (149 ер адам және 132 әйел адам) болса, 2009 жылы 244 адамды (149 ер адам және 95 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Алмас Кәдірбекұлы Садубаев (1984 жылы 25 қыркүйекте Жамбыл облысы Тараз қаласында туған) — журналист, Қазақстан Республикасы ІІМ Мемлекеттік тіл және ақпарат департаментінің директоры.
## Білімі
* 2005 жылы Мұхаммед Хайдар Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің Журналистика факультетін үздік дипломмен тәмамдаған.
* 2007 жылы «Қайнар» университетінде құқықтану мамандығы бойынша білім алған.
* 2011 жылы Абай атындағы КазҰПУ-дың «Аймақтану» мамандығы бойынша әлеуметтік ғылымдар магистрі дәрежесін алған.
## Қызмет жолы
Еңбек жолын 2003 жылы Тараз қаласындағы Облыстық радиода жаңалықтар бөлімінің редакторы болып бастаған.
* 2004 жылдан бастап облыстық «Қазақстан-Тараз» телеарнасы жаңалықтар бөлімінің редакторы;
* 2005-2008 жылдар аралығында Астана қаласында «Қазақстан» ұлттық арнасы жаңалықтар бөлімінің редакторы, PR-директор қызметтерін атқарған.
* 2008-2010 жылдары Алматы қаласында Республикалық «Заң газеті» мен «Заң» журналының бас редакторы,
* 2010 жылы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот төрағасының баспасөз хатшысы.
* 2010-2011 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Президентінің баспасөз қызметінің сарапшысы болып қызмет істеген.
* 2011-2015 жылдар аралығында «ҚР ІІО Медиа орталығы» ЖШС-нің бас директоры.
* 2015 жылдың 25 ақпанынан бастап Министрдің баспасөз хатшысы – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Мемлекеттік тіл және ақпарат департаментінің директоры.
## Қоғамдық қызметі
Қазақстанның Бас редакторлар клубының вице-президенті.
## Марапаттары
* Қазақстан Республикасының Ақпарат саласының Үздігі;
* "Астанаға 10 жыл" медалі;
* "Қазақстан тәуелсіздігіне 20 жыл" мерекелік медалі;
* "Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 25 жыл" медалі. |
Есік — Іле алабындағы көл.
## Географиялық орны
Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданында, Есік қаласынан оңтүстікке қарай 17 км-дей жерде, Іле Алатауының теріскей баурайындағы әсем шатқалдардың бірі Есік шатқалында, теңіз деңгейінен 1759 м биіктікте орналасқан.
## Көл тарихы
Көл шамамен 8–10 мың жыл бұрын тау жыныстарының тектоникалық ығысуынан пайда болған. Табиғи жолмен қалыптасқан бөгетке тау мұздықтары, қар, жауын-шашын cуы жиналып, тау аралығындағы әсем көлге айналған. 1963 жылға дейін Есік көлі маңында 1958 жылдың көктеміндегі Қазақ ССР министрлер кеңесінің «Есік көлінде еңбекшілердің мәдени демалысын қамтамасыз ету туралы» қаулысы қабылданғаннан кейін демалыс инфрақұрылымы мейлінше қарқынды дамып, Есік өзенінің шатқалымен сапалы тас жолы төселіп, халық Алматы қаласынан автобуспен бару үшін үлкен автовокзал салынып, Орталық базардан жарты сағат сайын автобустар көлге дейін қатынап тұрған. Көл жағасына 100 орындық екі қабатты қонақүй, мейрамхана, фотосалон, монша, шаштараз сияқты құрылымдар салынып, жұмыс істеген. Келушілер үшін би алаңдары болған. Дем алушылар көл суық болғандықтан, суға түспесе де, көлдің оңтүстік жағасында кездесетін құмдауыт жерлерде күнге қыздырынып, көл бетінде катер, қайық және өзен трамвайларымен серуендеген. Қауіпсіздікті қадағалап отыратын арнайы құтқару отряды да болған.1959 жылдан 1963 жылдың шілдесіне дейін Есік көліне саяхаттау Алматыға жолы түсе қалған Мәскеу мен шетелдік мәртебелі меймандардың сапар бағдарламаларына кірген екен.1963 жылы 7-шілде күні болған қатты тасқын көлді бір күнде ағызып әкеткен. Апаттан кейін 10 жылдан соң 1973 жылы селден қорғайтын жаңа бөгеттер салынып, 1990 жылдардың басына қарай Есік көлін қалпына келтіру жұмыстары аяқталған. Жаңа жоба бойынша Есік өзенімен артық су ағып кететін плотина, 1963 жылы болған тасқынның көлге құйылған тұсына шлюздері бар бөгеттер салынды. Апаттан кейін Есік көлі бұрынғы арнасына тола алмаған. Жарты ғасыр бұрынғы инфрақұрылымның қалдықтары: көлге барар жолдағы гидтерге арналған шатыр («Әуе шатыры» деп аталған), автовокзал пен оның жанындағы бақылаушы мұнара осы күнге дейін сақталып қалған.
## Гидрографикасы
Апатқа дейін көлдің ұзындығы – 1850 м, ені - 500 м, тереңдігі 50-79 м болған, қазіргі ұзындығы 755 м, ең енді жері 325 м, жағалау бойының ұзындығы 2,4 км. Көлге Есік өзені оңтүстік-батысынан құйып, солтүстігіне шығады.
## Сурет галереясы
*
*
*
*
*
*
*
* |
Баянтөбе — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Базаршолан ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 133 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 140 адам (77 ер адам және 63 әйел адам) болса, 2009 жылы 148 адамды (83 ер адам және 65 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарағай — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл, Алғабас ауылдық округі құрамына кіреді.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан солтүстік-батысқа қарай 69 км-дей жерде, Киров-Шежін каналының бойында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 381 адам (196 ер адам және 185 әйел адам) болса, 2009 жылы 291 адамды (156 ер адам және 135 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті (ҚазҰМУ, БАҚ және мерекелік іс-шараларда «Бірінші медициналық» (орыс. Первый медицинский) ) — 1930 жылы негізі қаланған Қазақстандағы тұңғыш және жетекші медициналық жоғары оқу орындарының бірі. ЮНЕСКО-ның Университеттердің Халықаралық анықтама кітабына (ағылш. International Handbook of Universities (IHU)) енгізілген жоғары оқу орындарының бірі.
С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университетінде Қазақстанның атақты ғалым-оқытушылары, ҚР Ұлттық ғылым академиясының, Ресей медицина ғылымдарының академиясы, Халықаралық академиялардың академиктері жұмыс істейді. Университеттің академиялық штатында 1712 мамандандырылған оқытушы, оның ішінде ҚР Ұлттық Ғылым академиясының 6 академигі, 3 мүше-корреспонденті, 2 Ресей Ғылым академиясының академигі, 167 медицина ғылымдарының докторы, 454 ғылым кандидаты және доцент, 7 «ҚР Үздік оқытушысы» бар.
## ҚазҰМУ миссиясы
С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина Университеті – бұл шетелдік және отандық ғалымдарды кеңінен тартумен қоса әрдайым ғылыми әлеуетін арттыра отырып, медициналық және фармациялық білім беру біліктілік-бағыттау моделін жүзеге асыру арқылы фармация және денсаулық сақтау саласында бәсекеге қабілетті мамандарды көпсалалы дайындау бойынша Орта Азияда көшбасшы, инновациялы-бағытталған және әлеуметтік – жауапты университет
## Университет құндылықтары
С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дың барлық деңгейдегі білім алушыларының, қызметкерлерінің және оқытушыларының мінез-құлқын анықтайтын жеті негізгі құндылықтары (2014 жылы 28 қаңтарда ҚазҰМУ Ғылыми кеңесінде бекітілген):
* Елге қызмет (лат. Servire)
* Кәсіпке адалдық (лат. Officium)
* Шаңырақ мәртебесі (лат. Honor)
* Ұстаздарға ізет (лат. Veneratio)
* Шәкіртке ілтипат (лат. Respectus)
* Ұрпаққа ұлағат (лат. Successio)
* Болашаққа ұмтылыс (лат. Objectare)
## Тарихы
Алматыда медицина институтын ашу жайлы шешім РКФСР ХКК 1930 жылы 10 маусым күнгі «РКФСР қарамағындағы жоғары оқу орындарына 1930-1931 оқу жылына арналған қабылдау желісі, құрылымы мен контингенті» атты Қаулысымен қабылданды. Бұл қаулының қосымшасында «...Алматы. Медицина институты. Емдеу ісі. Қабылдау: 1930/1931 қыс – 100 адам» деген аса маңызды жазу жолдары болды. Бұл қаулы Қазақстанда медициналық институт ашу туралы алғашқы құжат болды. Қазақ КСР Денсаулық сақтау халық комиссариатының 30 қараша 1930 жылғы № 260 бұйрығымен медициналық институттың директоры болып 1912 жылы Петербургтегі Әскери-медициналық академиясын бітіріп келген Санжар Жапарұлы Аспандияров тағайындалды.
1931 жылы институт штаты 5 профессор, 4 доцент, 13 ассистент және 2 оқытушыдан құралды. Профессорлар: С. Ж. Асфендияров (қоғамдық ғылымдар кафедрасының меңгерушісі), В. В. Авербург (гистология кафедрасының меңгерушісі), В. А. Захваткин (биология кафедрасының меңгерушісі), П. О. Исаев (морфология, кейіннен қалыпты анатомия кафедрасының меңгерушісі), Н. Н. Литвинова (химия кафедрасының меңгерушісі). 1936 жылы институтты 66 түлек бітіріп шықты..
Балалар дәрігерінің жетіспеушілігі 1938 жылы педиатрия факультетінің ашылуына себепші болды. Факультеттің алғашқы деканы және ұйымдастырушысы Саратов университетінің медицина факультетінің түлегі А. И. Малинин болды.
### Соғыс жылдары
Соғыс жылдары институтты 2000 дәрігер аяқтады, солардың ішінде 75% (84 оқытушы және 262 студент) фронтқа аттандырылды. Қаһарман қазақ қызы Кеңес Одағының Батыры – Мәншүк Жиенғалиқызы Мәметова және артиллерия полкының командирі Владимир Семёнович Иванилов (қайтыс болғаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілген) осы институттың түлектері. Университет оқытушыларының арасында 4 «Жауынгерлік Қызыл ту» орденінің, 59 «Қызыл жұлдыз» орденінің, 1 «III дәрежелі Даңқ» орденінің (Елжан Құсайынұлы Мұхамеджанов) иегерлері бар.
Соғыс жылдары эпидемиялық қауіптің артуына байланысты 1943 жылы институттың үшінші факультеті – санитарлық-гигиеналық факультеті ашылды.
### XX ғасыр
Кейін студенттер саны артып, сәйкесінше факультеттер саны да арта бастады, мәселен 1951 жылы фармация факультеті, ал 1959 жылы стоматология факультеті ашылды. 1981 жылы мамандарды дайындау ісіндегі және ғылымға қосқан үлестері үшін медициналық институт Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 11 қаңтар 1989 жылғы №17 Қаулысымен институтқа С. Ж. Асфендияров есімі берілді.
XXI ғасыр
ҚР Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің 5 шілде 2001 жылғы № 648 «Жекелеген мемлекеттік жоғары оқу орындарына ерекше мәртебе беру туралы» Жарлығымен институт Қазақ ұлттық медицина университеті статусына ие болды.
2011 жылы С. Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ Ғылыми Кеңесінің шешіміне сәйкес, ректордың бұйрығымен 10 мамыр 2011 жылғы №291 бұйрығы негізінде, бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан «Симуляция орталығы» ТМД-да теңдесі жоқ «Тәжірибелік дағдылар орталығы» болып қайта құрылды. 2011 жылдың 16 қыркүйегінде салтанатты түрде ашылып, орталыққа атақты балалар хирургі, профессор, АМК академигі, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, ҚазҰМУ түлегі — Қасен Қожақанұлы Қожақанов есімі берілді.
Тәжірибелік дағдылар орталығының құрылымына төмендегі бөлімшелер қарайды.
* Медициналық симуляция орталығы
* Коммуникативті дағдылар орталығы
* Фармацевтикалық дағдылар орталығы
* Тіс емдеу дағдылар орталығы
* Білімдер мен дағдыларды тәуелсіз бағалау орталығы.
* Апат медицинасы орталығы.
* Компьютерлік сынып
## Халықаралық ынтымақтастығы
ҚазҰМУ таяу және қиыр шетелдермен әріптестік келісім шарт орнатқан, солардың ішінде: Нагасаки Университеті (Нагасаки, Жапония), Азия-Тынық мұхиты университеті (Жапония), Parkway College (Сингапур), Перуджи Университеті (Перуджа, Италия), Оңтүстік Дунай Университеті (Кремс, Аустрия); Қырғыз Мемлекеттік медицина Академиясы (Бішкек, Қырғыз Республикасы), А. Богомольц атындағы Ұлттық медицина университеті (Киев, Украина), Ұлттық фармация университеті (Харьков, Украина), И. Сеченов атындағы Мәскеу медициналық академиясы (Мәскеу, Ресей) және т.б. Жалпы алғанда университеті 27 мемлекеттің 102 жоғары оқу орындарымен және Жапония, Германия, Ресей Федерациясы және АҚШ сияқты мемлекеттердің ғылыми және медициналық орталықтарымен байланыс орнатқан. Халықаралық университеттер бірлестігі (ағылш. International Association of Universities, IAU), Университеттердің Еуропалық Ассоциациясы (ағылш. European University Association (EUA)) сияқты 9 халықаралық бірлестіктердің мүшесі. 2013-2014 оқу жылы бойынша әлемнің 14 мемлекетінен университетте 88 визитинг-профессор өз дәрісін берді. Университетте әлемнің 15 мемлекетінен студенттер білім алуда:
## ҚазҰМУ символдары
### Логотипі
Логотиптің ортасында «Ұ» әрібі (университеттің ұлттық мәртебесін айқындап, оның терең тарихын шертеді) орналасқан. Әріптің аясында Қазақстан Республикасының мемлекеттiк туы бейнеленген, бұл университеттің ҚР мемлекеттік рәміздеріне деген құрметін білдіреді. Әріптің төменгі жағында «1930» саны, яғни ең алғашқы университеттің құрылған жылы бейнеленген. Осының бұл композицияны даңқтың, гүлденудің және мәңгіліктің белігісі ретінде лавр ағашының бұтақтары көмкеріп тұр.
«Ұ» әрібін орала көмкеріп тұрған жылан мен әріптің жазылуынан пайда болатын крест – медицинаның дәстүрлі символы.
### Туы
Ақ матаның үстінде университет логотипі бейнеленген. Ақ түс – тазалықтың, үміттің символы, сондай-ақ медицинаның кәсіби түсі – ақ халат.
### Гимн
Гимнің авторы – стомотология факультетінің 1966 жылғы түлегі – Төрехан Әбіш. Гимнің толық нұсқасын университеттің ресми сайтынан көруге болады.
### Университет атауы
Осы кезге дейін университеттің ресми атауы 4 мәрте өзгертілді:
* 1930 – 1963 жылдары — Қазақ мемлекеттік медицина институты
* 1963 – 1995 жылдары — Алматы мемлекеттік медицина институты
* 1996 – 2001 жылдары — С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ мемлекеттік медицина университеті
* 2001 жылдан бастап — С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті
## Факультеттер мен кафедралар
Университетте 8 факультет, 106 кафедра мен модуль бар, солардың ішінде 62 клиникалық кафедра.
* Жалпы медицина мектебі 1
* Жалпы медицина мектебі 2
* Қоғамдық денсаулық сақтау мектебі
* Фармация мектебі
* Стоматология мектебі
* Педиатрия мектебі
* Халықаралық факультет
* Дипломнан кейінгі білім беру факультеті (Резидентура)
Университетте білім беру қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде келесі мамандықтар бойынша өтеді:
### Жалпы медицина факультеті
Университет 2007 жылдың 1 қыркүйегінен бастап «Жалпы медицина» мамандығы бойынша мамандарды дайындауда. Жалпы медицина факультетінде 2015-2016 оқу жылы бойынша 7107 студент оқиды, соның ішінде 948 шетел азаматтары. Факультетте 13 мемлекеттен 26 ұлт өкілдері оқуда, олардың басым бөлігі, шамамен 67 % Үндістан азаматтары. «Жалпы медицина» мамандығы бойынша оқу құрылымы келесідей.
## Инфрақұрылым
Университеттің жалпы ауданы - 47 068 м². Инфрақұрылымы: 7 оқу корпусы, 1604 орынды 7 жатақхана, 6 институт, 3 клиника және 3 клиникалық база, 11 орталық, 3 мектеп, Халық денсаулығына қауіп-қатерді бағалау зертханасы, Ұжымдық пайдаланудағы Геномдық зертхана, Республикалық ғылыми-медициналық кітапханасы, Республикалық медицина тарихы мұражайы, «Concordia» театры, 102 орынды тест орталығы, спорт залы және спорт алаңы бар.
### Институттар
* Б.А. Атшабаров атындағы іргелі және қолданбалы медицина ғылыми-зерттеу институты (ІжҚМҒЗИ)
* Стомотология институты Мұрағатталған 6 мамырдың 2016 жылы.
* Жоғарғы оқу орнынан кейінгі білім беру институты Мұрағатталған 21 маусымның 2016 жылы.
* Мейірбике ісі институты Мұрағатталған 25 сәуірдің 2016 жылы.
* Клиникалық фармакология институты Мұрағатталған 26 сәуірдің 2016 жылы.
### Клиникалар
Қазіргі таңда ҚазҰМУ құрамында заманауи құралдармен жабдықталған, көптеген ауруларға кешенді диагностика мен амбулаториялық емдеу жүргізуге мүмкіндік беретін 3 университеттік клиника жұмыс істейді.
* Клиникалық-білім беру орталығы (профессорлық клиника) Мұрағатталған 10 маусымның 2016 жылы.
* ҚазҰМУ ішкі ағзалар аурулары клиникасы Мұрағатталған 6 мамырдың 2016 жылы.
* Тіс емдеу клиникасы Мұрағатталған 10 тамыздың 2016 жылы.
## Ректорлары мен директорлары
Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы Денсаулық сақтау халық коммисариатының 30 қараша 1930 жылғы № 260 Бұйрығымен медициналық институттың директоры болып 1912 жылы Петербургтегі Әскери-медициналық академиясын бітіріп келген Санжар Жапарұлы Аспандияров тағайындалды. ҚазҰМУ ректорының қызметінде осы университеттің 4 түлегі — Самарин Р. И. (1960–1963) Мәскеев Қ. М. (1975 – 1986), Момынов Т. Ә. (1995 – 2008), Ақанов А. А. (2008 жылдан бастап) болған.
## Әйгілі түлектері және қызметкерлері
Уиверситетте 44 Қазақ КСР Еңбек сіңірген дәрігерлері (Қарынбаев С.Р., Зюзин В.И. және т.б.), 16 Қазақстан Республикасы мемлекеттік сыйлығының лауреаттары (Алдашев А.А., Әлиев М.Ә., Ормантаев К.С. және т.б.) жұмыс істеген. Сибуғатулла Қарынбаев, Александр Сызғанов және тағыда 13 университет оқытушылары КСРО жоғары наградасы – «Ленин» орденінің иегері.Қазіргі таңда университеттің түлектері Қазақстан Республикасында, Ресей Федерациясында және басқа да әлем елдерінде, сондай-ақ университеттің өзінде де жұмыс істеуде:
* Қасен Қожақанұлы Қожақанов — ғалым, медицина ғылымдарының докторы (1994), профессор (1994).
* Александра Александровна Буванова — Социалистік еңбек ері, Шымкент қаласындағы № 1 перзентханадағы дәрігер-акушер.
* Ысқақ Әлібекұлы Әлібеков — Социалистік еңбек ері, Қазақ КСР еңбек сіңірген дәрігері (1961).
* Дарья Владимировна Клебанова — Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2009). Республикасының Парламентінің мәжіліс депутаты.
* Раиса Степановна Боронина — Социалистік еңбек ері. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты.
* Бахия Атшабарұлы Атшабаров — ғалым, медицина ғылымдарының докторы (1967), профессор (1969), Қазақстан ғылым академиясының корреспондент мүшесі (1975), Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері (1961).
* Төрегелді Шарманұлы Шарманов' — Медицина ғылымының докторы, профессор, Ресей медицина ғылымдары академиясының және Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Қазақ тағамтану академиясының және Профилактикалық медицина академиясының негізін қалаушысы және оның президенті, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының тағамтану жөніндегі эксперттер комитетінің мүшесі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Л.Бернард атындағы сыйлығының (2005) иегері.
* Камал Сәруарұлы Ормантаев — дәрігер-педиатр, Қазақстандағы балалар хирургиясының, педиатриясының, травматологиясының және анестезиологиясының негізін салушы. Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі (1994 жылдан бастап).
* Қуаныш Мүбәракұлы Мәскеев — фтизиатр, медицина ғылымдарының докторы (1972), профессор (1974), ҚР ғылымына еңбек сіңірген қайраткер (1981), академик (1995). 1955 жылғы ҚазҰМУ түлегі. 1975 жылы университет ректоры қызметіне тағайындалды, осы қызметті 1987 жылдың сәуір айына дейін атқарды.
* Мұхтар Әлиұлы Әлиев — хирург, медицина ғылымдарының докторы (1974), профессор (1976) Қазақстан Республикасының ғылым академиясының академигі (1989), Қазақстан Республикасының медицина ғылымдары академиясының президенті және негізін салушы (1995), Халық қаһарманы (1995), Халықаралық медицина ғылымдары академиясының президенті және негізін салушы (Брюссель, Бельгия)
* Кеңесбай Үшбайұлы Үшбаев — ғылым қайраткері, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің депутаты, әлемдегі алғашқы қазақ фармацевтика ғылымдарының докторы.
* Алшынбай Рақышұлы Рақышев — Нейроморфолог, медицина ғылымдарының докторы (1968), профессор (1969), Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясының академигі (2003).
## Дереккөздер |
XI Азия ойындары Пекинде 22 қыркүйек пен 7 қазан 1990 жылы өткізілді. Бұл Қытай Халық Республикасы аумағында өткен тарихтағы алғашқы ірі халықаралық чемпионат болды. Ойындарда 29 спорт түрінен 6122 спортшы 37 елден қатысты.
## Негізгі іс-шаралар
11-ші Азия ойындарына байланысты ең сұмдық оқиғалардың бірі 1990 жылы Азиядағы Олимпиадалық Кеңестің президентін — шейх Фахад ас-Сабахты жоғалтып алғаны болды, ол Кувейтке Ирак басып кірген кезде қайтыс болды. 1991 жылы Кувейтті босату алдында Азия Олимпиадалық Кеңесінің штаб-пәтері уақытша Ұлыбританияда болды.
Ойындар кезінде 7 әлемдік рекорд орнатылды (садақ атудан 6, велоспорт бойынша 1) және Азия бойынша 89 жазба, 1 әлемдік рекорд және 11 Азия рекорды қайталанды.
Қытай Халық Республикасы алтын медальдардың 60% -ын және барлық медальдардың 34% -ын жеңіп алды.
11-ші Азия ойындарының құрметіне 1988, 1989 және 1990 жылдары маркалардың үш серия шығарылды.
## Ойындар тұмары
Ойындарының ресми бойтұмары үлкен панда Паньпань болды.
## Қатысушы елдер
* [[Сурет:|alt=|22x20px|border|link=Ауғанстан]] Ауғанстан
* Бангладеш
* Бахрейн
* Бруней
* Бутан
* Вьетнам
* Гонконг
* Үндістан
* Индонезия
* Иран
* Йемен
* Катар
* Қытай
* КХДР
* Корея Республикасы
* Кувейт
* Лаос
* Ливан
* Макао
* Үлгі:Байрақ/Мальдив аралдары
* Малайзия
* Моңғолия
* Мьянма
* Непал
* Оман
* БАӘ
* Пәкістан
* Палестина
* Сауд Арабиясы
* Сингапур
* Сирия
* Тайланд
* Қытай Республикасы
* Филиппин
* Шри-Ланка
* Жапония
## Спорт түрлері
* Академиялық есу
* Бадминтон
* Баскетбол
* Бокс
* Күрес
* Велоспорт
* Волейбол
* Гандбол
* Гимнастика
* Гольф
* Байдарка
* Дзюдо
* Кабадди
* Жеңіл атлетика
* Үстел теннисі
* Желкенді спорт
* Жүзу
* Сепактакрау
* Ату
* Садақ ату
* Софтбол
* Теннис
* Ауыр атлетика
* Ушу
* Футбол
* Көгалдағы хоккей
Демонстрациялық спорт түрлері
* Бейсбол
* Жұмсақ теннис
## Ойындардың нәтижелері |
Бұлан — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Жамбыл ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2011 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан батысқа қарай 67 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 163 адам (88 ер адам және 75 әйел адам) болса, 2009 жылы 15 адамды (9 ер адам және 6 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті (ҚазАТЗУ) — ауыл шаруашылығы мамандарын даярлайтын Астана қаласындағы жоғары оқу орны. Орталық және Солтүстік Қазақстан өңіріндегі ірі аграрлық білім ордасы, астанамыздың алғашқы жоғары оқу орны - С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті 1957 жылы Ақмола ауылшаруашылық институты ретінде құрылды (КСРО Министрліктер Кеңесінің 3.10.1957 жылғы №1176 Қаулысы). Бүгінде университет агротехникалық деп аталғанымен, тар бағытты емес, керісінше, көп бейінді білім ордасы болып табылады: ауылшаруашылық және техникалық бағыттағы мамандықтардан басқа білім беру, өнер, қызмет көрсету, әлеуметтік игілік және бизнес бағытындағы мамандар даярланады. Университеттің астананың ежелгі оқу орны ретінде өзіндік ғылыми мектебі бар, сол мектептің негізінде қазіргі профессорлық-оқытушылар құрамы қалыптасқан.
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті – біртұтас еуропалық білім кеңістігін қалыптастыруға негіз болатын Университеттердің Ұлы Хартиясының тең мүшесі. Жарты ғасырдан астам уақытта еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің түрлі саласына 50 мыңға жуық жоғары білікті мамандар даярланды. Олар табанды еңбектерімен мемлекет экономикасын дамытуға лайықты үлес қосты және қосып келеді. Университет өз түлектерін мақтан етеді. Олардың арасында ҚР Президенті Әкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің қызметкерлері, ҚР Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, елшілер, көрнекі ғалымдар, ғылым докторлары мен кандидаттары, облыс, қала, аудан әкімдері, ірі кәсіпорындар мен агроқұрылымдардың басшылары, халық шаруашылығы салаларының мамандары бар.
Оқу орны еліміздің білім-ғылым саласында ғана емес, шетелдік білім кеңістігінде жоғары беделге ие. Ресей, АҚШ, Германия, Франция, Түркия, Италия, Израил, Қытай, Моңғолия, Малайзия т.б. елдердің бірқатар білім және ғылым орталықтарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. Университет бүгінде көптеген көрсеткіштер бойынша елорданың ғана емес, жалпы еліміздің білім ордалары арасында көшбасшы болып табылады, ол еліміздің отыз техникалық оқу орындарының арасында үздік үштік қатарында.
9 факультетте 6000-нан аса студент оқиды, университетте 20 ғылым доктор, проффесор, 150 ғылым кандидаттар мен доцент дәріс береді (1998). Өсімдік шаруашылығында өнім өндірудің интенсивті технологиясы агротәсілдерін жасау, мал басын аман сақтау және олардың өнімділігін арттыру жолдары, агроөнеркәсіп кешенінің экономика-ұйымдастыру және әлеуметтік мәселелері, ауыл шаруашылық өндірісін инженер-техника жағынан қамтамасыз ету, жеке тұлғаның ойлау жүйесін қалыптастыру бағыттарында ғылыми-зертттеу жұмыстарын жүргізеді.
Университетте 3 диссертация кеңес және 20 мамандық бойынша аспирантура жұмыс істейді. АҚШ, Германия, Англия, Италия оқу орындарымен және ғылыми орталықтарымен байланыс орнатылған.
## Университет тарихы
Орталық және Солтүстік Қазақстан өңіріндегі ірі аграрлық білім ордасы, астанамыздың алғашқы жәңе ең ежелгі жоғары оқу орны - С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 1957 жылы Ақмола ауылшаруашылық институты ретінде құрылды (КСРО Министрліктер Кеңесінің 3.10.1957 жылғы №1176 Қаулысы). Бүгінде университет агротехникалық деп аталғанымен, тар бағытты емес, керісінше, көп бейінді білім ордасы болып табылады: ауылшаруашылық және техникалық бағыттағы мамандықтардан басқа білім беру, өнер, қызмет көрсету, әлеуметтік игілік және бизнес бағытындағы мамандар даярланады. Университеттің астананың ежелгі оқу орны ретінде өзіндік ғылыми мектебі бар, сол мектептің негізінде қазіргі профессорлық-оқытушылар құрамы қалыптасқан. Университет бүгінде жоғарғы оқу орнында және жоғарғы оқу орнынан кейінгі дайындық жүйесі бар біртұтас оқу – ғылыми – әдістемелік кешенді құрайды. Қазіргі кезде университетте 43 кафедра бар. Қазіргі кезде университеттің сегіз факультететінде 10000-ға жуық студент жаратылыс ғылымдары, әлеуметтік ғылымдар және бизнес, гуманитарлық, техникалық, ауылшаруашылық, білім беру ғылымдары болып жіктелетін мамандықтар тобы бойынша 37 бакалавриат, 24 магистратура, 6 PhD докторантура мамандықтары бойынша білім алуда. Сонымен қатар 5 бакалавриат, 3 магистратура мамандықтары бойынша көптілді оқу үрдісі жүзеге асырылуда. Білім бері үдерісін 650 оқытушы, оның ішінде 353 ғылым докторы мен кандидаты жүргізеді. Профессор-оқытушылар құрамының ғылыми әлеуеті 35,8% құрайды, олар оқытудың жаңа прогрессивтік формаларын дамыту мақсатында қызмет жасауда. Университет ғалымдары аймақтық, республикалық салалық және сала аралық ғылыми бағдарламаларға қатысады. Ғылыми жобалар саны 30-дан 45-ке жетті, ғылымды қаржыландыру 3 есеге артып, 251 млн теңгеден асты. Thomson Reuters агенттігімен «ҚАТУ Ғылым жаршысы» журналы индексі нөлден жоғары ғылыми басылым ретінде танылған.Жарты ғасырдан астам уақытта еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің түрлі саласына 55 мыңға жуық жоғары білікті мамандар даярланды. Олар табанды еңбектерімен мемлекет экономикасын дамытуға лайықты үлес қосты және қосып келеді. Университет өз түлектерін мақтан етеді. Олардың арасында ҚР Президенті Әкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің қызметкерлері, ҚР Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, елшілер, көрнекі ғалымдар, ғылым докторлары мен кандидаттары, облыс, қала, аудан әкімдері, ірі кәсіпорындар мен агроқұрылымдардың басшылары, халық шаруашылығы салаларының мамандары бар. Университет білім беруде келесі бағыттарға басымдық береді: экономиканың аграрлық саласына сапалы мамандар дайындау, оқу орнының рейтингі мен бәсекеге қабілеттілігін Республика деңгейінде, сонымен қатар халықаралық деңгейде арттыру, әлемдік білім және ғылым кеңістігіне ойдағыдай қауымдасу. Оларды жүзеге асыру үшін университет қазіргі заманғы басқару жүйесін, оқытудың жаңа технологияларын енгізуде, материалдық-техникалық базасын нығайтты, өндіріс орындармен, жұмыс берушілермен, ғылыми зерттеу институттары және орталықтармен өзара ынтымақтастықтың тиімді жүйесін қалыптастырды, ғылыми базасын нығайтуда. ҚазАТЗУ халықаралық стандарттар бойынша институционалдық аккредитация мен мемлекеттік аттестаттаудан ойдағыдай өтті, қазіргі уақытта халықаралық аккредитациядан өтуге дайындалуда.Университет бүгінде көптеген көрсеткіштер бойынша елорданың ғана емес, жалпы еліміздің білім ордалары арасында көшбасшы болып табылады, ол еліміздің отыз техникалық оқу орындарының арасында үздік үштік қатарында.Оқу орны еліміздің білім-ғылым саласында ғана емес, шетелдік білім кеңістігінде жоғары беделге ие. Ресей, АҚШ, Германия, Франция, Түркия, Италия, Израил, Қытай, Моңғолия, Малайзия, Чехия, Польша т.б. елдердің бірқатар білім және ғылым орталықтарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті – біртұтас еуропалық білім кеңістігін қалыптастыруға негіз болатын Университеттердің Ұлы Хартиясының тең мүшесі. Университеттің барлық құрылымдарын компьютерлендірумен байланысты алдыңғы қатарлы оқыту технологиялары енгізілуде. Осының бәрі әлемдік білім беру жүйесіне нәтижелі қауымдасуымызға мүмкіндік жасайды.Университеттің материалдық – техникалық базасы, әдістемелік қамтамасыз етілуі және ғылыми – педагогикалық потенциалы өлшеусіз өсті. Алғашқы рет жұмыс берушілердің белсенді қатысуымен 60 мамандық бойынша модульді білім берудің оқу бағдарламалары дайындалды. Университеттің материалдық – техникалық базасын одан әрі кеңейту мақсатында 8 инвестициялық жоба дайындалған. QS агенттігінің зерттеулері бойынша ҚазАТЗУ 601+ әлем университеттерінің рейтингіне 8 қазақстандық университеттің бірі болып енді.
## Факултеттер
* Агрономия факультеті
1957 жылы ашылған.Факультет 5В080100 - «Агрономия», 5В080700 - «Орман ресурстары және орман шаруашылығы», 5В080800 - «Топырақтану және агрохимия», 5В0608 - «Экология», 5В081100 - «Өсімдік қорғау және карантині» мамандықтары бойынша бакалавр мамандарын даярлайды. Факультетте 6М080100 - «Агрономия», 6М080700 - «Орман ресурстары және орман шаруашылығы», 6М080800 - «Топырақтану және агрохимия», 6М070100 - «Биотехнология» мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады. 6D080100 - «Агрономия» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультеттегі «Топырақ мұражайы» солтүстік және орталық аймақтардағы бірегей мұражай болып табылады.Факультетте дән сапасын бағалау; тұқымтану; биотехнология; агрохимия; диагностика және өсімдіктердің микроклональдық көбеюі; мал азығын өндіру; ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен аурулары коллекциясы; өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және қайта өңдеу технологияларының ғылыми зертханалары бар.
* Сәулет өнері факультеті
1965 жылы құрылған.1992 жылы сәулет өнері факультеті әлемнің танымал болған сәулет өнері мектептерінің каталогына енгізілді.Мамандарды дайындау мемлекеттік жалпы білім беру стандарттарына негізделіп, 5В042000 – «Сәулет»; 5В042100 – «Дизайн» мамандықтары бойынша күндізгі оқыту бөлімдерінде жүргізіледі. 6М042000 - «Сәулет» мамандығы бойынша магистрлер дайындалады.
* Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы факультеті
1964 жылы негізі қаланған.Факультет 5В120100 - «Ветеринарлық медицина», 5В120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша маман және 5В070100 - «Биотехнология», 5В080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 5В080300 - «Аңшылықтану және аң шаруашылығы», 5В080400 - «Балық шаруашылығы және өнеркәсіптік балық аулау», 5В072700 - «Азық-түлік өнімдерінің технологиясы» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультетте 6М080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 6М080300 - «Аңшылықтану және аң шаруашылығы», 6М080400 - «Балық шаруашылығы және өнеркәсіптік балық аулау», 6М120100 - «Ветеринарлық медицина», 6М120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады. 6D080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 6D120100 - «Ветеринарлық медицина», 6D120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультетте паразитология, акушерлік және хирургия мұражайлары, биотехнология, мал азықтандыру, сүт өңдеу, токсидермия, ветеринарлық сараптау зертханалары, балық өсіру цехы жұмыс істейді.
* Жерге орналастыру факультеті
1957 жылы ұйымдастырылған.Факультет 5В090300 - «Жерге орналастыру», 5В090700 - «Кадастр», 5В090800 – «Бағалау», 5В071100 «Геодезия және картография» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультетте 6М090300 - «Жерге орналастыру», 6М090700 - «Кадастр».мамандықтары бойынша магистратура ашылған. Факультетте университетіміздің бірінші ректоры, экономика ғылымдарының докторы, профессор М.А.Гендельман атындағы мұражай бар.
* Компьютерлік жүйелер және кәсіптік білім беру факультеті
Факультет 1985 жылдан бастап жеке факультет ретінде жұмыс істейді.Факультет 5В012000 - «Кәсіптік білім», 5В070300 - «Ақпараттық жүйелер», 5В070400 - «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындайды.Факультетте 6М0120 - «Кәсіптік білім», 6М070300 - «Ақпараттық жүйелер», 6М070400 - «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету»мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады.
* Техникалық факультет
1957 жылы құрылған.Факультетте 5В080600 - «Аграрлық техника және технологиялар», 5В073200 - «Стандарттау, сертификаттау және метрология», 5В071300 - «Көлік, көлік техникасы және технологиялары», 5В072400 - «Технологиялық машиналар мен жабдықтар», 5В090100 - «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру», 5В072800 - «Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындалады.Факультет 6М080600 – «Аграрлық техника және технологиялар», 6М073200 - «Стандарттау және сертификаттау» мамандықтары бойынша магистрлер дайындайды. 6D080600 - «Аграрлық техника және технологиялар» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Оқу үрдісінде лабораториялық қондырғылармен жабдықталған аудиториялар және жаңа үлгідегі ауыл шаруашылық техникалары қолданылады.
* Энергетикалық факультет
1965 жылы ұйымдастырылған.Факультет 5В071800 – «Электр энергетикасы», 5В071700 – «Жылу энергетикасы», 5В071900 – «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар», 5В081200 - «Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультет 6М071800 – «Электр энергетикасы», 6М071700 – «Жылу энергетикасы», 6М071900 – «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандықтары бойынша магистрлер дайындайды.2008 жылдан бастап факультет базасында энергия үнемдеу технологиялары орталығы ашылған, телекоммуникациялар саласындағы жаңа технологиялар бойынша заманауи ғылыми-зерттеу зертханалары жұмыс істейді.
* Экономика факультеті
1960 жылы негізі қаланған.Факультет 5В050600 - «Экономика», 5В050700 - «Менеджмент», 5В050800 - «Есеп және аудит», 5В050900 - «Қаржы», 5В051100 - «Маркетинг», 5В090400 - «Әлеуметтік – мәдени сервис» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындайды.Факультетте 6М050600 - «Экономика», 6М050700 - «Менеджмент», мамандануы «Аграрлық менеджмент», 6М050900 - «Қаржы», 6М051100 - «Маркетинг» мамандықтары бойынша магистратура жұмыс істейді. 6D050600 - «Экономика» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультетте интерактивті тақтасы бар кабинет және әдістемелік кабинет жұмыс істейді.
* Сырттай оқу факультеті
1959 жылы құрылған. Қазіргі уақытта факультетте жаңа үлгідегі ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдануға негізделген қашықтықтан (дистанциялық) оқыту үрдісі енгізілуде. Мамандандырудың барлық бағыттары бойынша кейстік технологиялардың оқу-әдістемелік кешендері әзірленген.
* Әскери кафедра
Әскери кафедра 1965 жылдан бастап тұрақты жұмыс істеп келеді. Университет студенттері жоғары білім алумен қатар, әскери дайындықтан өтіп, мотоатқыш және әскери автомобиль түрлері бойынша лейтенант атағын алып шығады
## Оқу орнын әр жылдарда басқарған тұлғалар
* директор Т.Г.Духов (1958 ж. ақпан - 1961 ж. мамыр) – техника ғылымдарының кандидаты, доцент;
ректорлар:
* М.А.Гендельман (1961 ж. мамыр - 1982 ж. қараша) – экономика ғылымдарының докторы, профессор;
* К.Ә.Сағадиев (1982 ж. желтоқсан – 1990 ж. қараша) - экономика ғылымдарының докторы, профессор;
* Я.Я.Мауль (1991 ж. ақпан – 1993 ж. қазан) - экономика ғылымдарының докторы, профессор;
* Б.Ө.Әлімжанов (1993 ж. қазан – 2004 ж. қазан) – ауылшаруашылық ғылымдарының докторы, профессор;
* А.Қ.Бұлашев (2004 ж. қараша – 2011 ж. қараша) – ветеринария ғылымдарының докторы, профессор.
* А.Қ. Күрішбаев (2011 жылдың қараша айынан бері) – ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, Ресей ауыл шаруашылығы ғылымы академиясының академигі.
## Тарих беттеріне қысқаша шолу
* 1957 ж. – Ақмола ауылшаруашылық институты құрылды (КСРО Министрлер Кеңесінің 3.10.1957 ж. №1176 Қаулысы);
* 1996 ж. – институт Ақмола аграрлық университеті болып қайта құрылып, оған Сәкен Сейфуллин есімі берілді (ҚР Үкіметінің 7.05.1996 ж. №573 Қаулысы);
* 2001 ж. – университет С.Сейфуллин атындағы Қазақ аграрлық университеті мәртебесіне ие болды (ҚР Үкіметінің 15.06.2001 ж. №821 Қаулысы);
* 2004 ж. – университет «С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университеті» Республикалық мемлекеттік кәсіпорны болып қайта құрылды (ҚР Үкіметінің 03.08.2004 ж. №829 Қаулысы).
* 2007 ж. – университет ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі қарамағына беріліп, «С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» акционерлік қоғамы болып қайта құрылды (ҚР Үкіметінің 22.05.2007 ж. №409 Қаулысы).
* ҚазАТУ Республиканың жоғары оқу орындары арасында ең алғашқылардың бірі болып «Русский Регистр» және IQNet (Сертификаттау бойынша Халықаралық желі) сертификаттау жүйесіндегі ИСО 9001:2000 халықаралық стандартының талаптарына сәйкес аудит тексерісінен өтіп, 2005 жылғы 18 сәуірде № 000340 куәлігіне ие болды.
## Еншілес ұйымдары
* Ә.Н. Бөкейхан атындағы Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ғылыми-зерттеу институты (Ақмола облысы, Щучинск қаласы)
* А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы (Ақмола облысы, Научный кенті)
* Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылық тәжірибе станциясы (Солтүстік Қазақстан облысы, Шағалалы ауылы)
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Аграрлық университет бестігі сайлауда дауыс береді | Астана ..(қолжетпейтін сілтеме) |
Дөңгелек — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Жамбыл ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2021 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 46 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 49 адам (26 ер адам және 23 әйел адам) болса, 2009 жылы 36 адамды (19 ер адам және 17 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бударин ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бударин, Коловертное, Самал ауылдары кіреді. Орталығы – Бударин ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1545 адамды (757 ер адам және 788 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Әтібек — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Қурайлысай ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2021 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 46 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 239 адам (121 ер адам және 118 әйел адам) болса, 2009 жылы 121 адамды (61 ер адам және 60 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Үштөбе (2010 жылға дейін — Болдырево) — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Жамбыл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 63 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 425 адам (217 ер адам және 208 әйел адам) болса, 2009 жылы 363 адамды (187 ер адам және 176 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жамбыл ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Жамбыл, Бітік, Үштөбе ауылдары кіреді. Орталығы – Жамбыл ауылы. Округ құрамында болған Бұлан ауылы 2011 жылы, Дөңгелек ауылы 2021 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 744 адамды (385 ер адам және 359 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бітік — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Жамбыл ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан батысқа қарай 47 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 342 адам (175 ер адам және 167 әйел адам) болса, 2009 жылы 269 адамды (141 ер адам және 128 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
## Онжылдықтар және жылдар
## Онжылдықтар және жылдар |
Тасоба — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Есенсай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 266 адам (135 ер адам және 131 әйел адам) болса, 2009 жылы 199 адамды (106 ер адам және 93 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
* Ақшкол – Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл.
* Ақшкол – Қарағанды облысы Ақтоғай ауданындағы ауыл. |
Жайық — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Чапаев ауылдық округі құрамындағы ауыл. 2013 жылға дейін Жайық ауылдық округінің орталығы болды.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 2 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 774 адам (388 ер адам және 386 әйел адам) болса, 2009 жылы 614 адамды (308 ер адам және 306 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаманқұдық — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Базаршолан ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2020 жылы таратылды.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 145 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 239 адам (127 ер адам және 112 әйел адам) болса, 2009 жылы 137 адамды (71 ер адам және 66 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарауылтөбе — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл, Қарауылтөбе ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 67 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 2651 адам (1365 ер адам және 1286 әйел адам) болса, 2009 жылы 1992 адамды (1033 ер адам және 959 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мерген — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл, Мерген ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 27 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1405 адам (692 ер адам және 713 әйел адам) болса, 2009 жылы 1043 адамды (531 ер адам және 512 әйел адам) құрады.
## Ауыл көшелері
* Абай көшесі
* Ақжайық көшесі
* Алқап көшесі
* Бірлік (Мырзағали) көшесі
* Д.Нұрпейісова көшесі
* Дәулеткерей көшесі
* Егемен көшесі
* Жағалау көшесі
* Жерұйық (Ниетқали) көшесі
* Қазақстан көшесі
* Қарасу көшесі
* Құрманғазы көшесі
* М.Әуезов көшесі
* Тәуелсіздік (Құбай) көшесі
* Т.Масин көшесі
## Дереккөздер |
Қамыстыкөл — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Көнеккеткен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 11 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 328 адам (151 ер адам және 177 әйел адам) болса, 2009 жылы 245 адамды (124 ер адам және 121 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
## Тағдыр сақинасы
Ring of life немесе Тағдыр сақинасы — Қытай мемлекеті , Фушунь провинциясында орналасқан ғимарат. Ғимарат өте үлкен сақина пішінінде және шығыршықты, ішкі диаметрі-150 метр ал сыртқы диаметрі -170 метрді құрайды. Лифт арқылы көтерілетін бақылау алаңы мен жарықтандыру жүйесі бар . Барлығы 12 мың жарықдиодтардан құралады.
### Тарихы
2009 жылдың мамырында дизайнер Гэри Годдард және оның компаниясы Goddard Group муниципальді үкіметтің Фушунь қаласына арналған ортақ ауданы 22 км2 зонакосының 2 км2 –ті қамтитын Фушуньдық ғимарат салу тапсырысын орындады. Годдард өзінің басқа да жоспарын яғни тематикалық саябақ Dream World саябағының жоспарын Фушунь үшін ұсынды.Сонымен қатар Годдардтың компаниясы Фушунь қаласы үшін көптеген ғимараттар, сауда-саттық аудандары , рекреакционды зоналарды салуды жоспарлаған. 2010 жылы Goddard Group Ring of life концепциясын қолға алып, ақпан айында құрылысын бастаған.Ғимараттың жоспары аудандық жобалар сайысының жеңімпазы болғандықтан, арнайы туристтік нысан ретінде салынған. Жоба халықаралық деңгейде де қызығушылық тудырады. Өмір сақинасының құрылысы үшін 3,5 тонна болат жұмсалғандықтан жалпыламай $16 миллионға бағалануда.Құрылыстың бірінші кезеңі 2013 жылы аяқталса, ең алғашқы мәліметтер 2012 жылы жарық көрген яғни суреттен мен бейнежазбалар.
### Сапаршылдық/бағалар
Ring Life of жоғары бағаланды Мысалы “The Huffington Post" газеті " Таңқалдырғыш " деп жобаға ат қойды, ал NationalGeographic журналында суретті тарауда 2012" қыркүйектегі үздіктер" атағына ие болды. Алайда, ағылшын журналы Daily Mail "шығыстың тым жасампаздануы" деп бағалады .
## Тағдыр сақинасы
Ring of life немесе Тағдыр сақинасы — Қытай мемлекеті , Фушунь провинциясында орналасқан ғимарат. Ғимарат өте үлкен сақина пішінінде және шығыршықты, ішкі диаметрі-150 метр ал сыртқы диаметрі -170 метрді құрайды. Лифт арқылы көтерілетін бақылау алаңы мен жарықтандыру жүйесі бар . Барлығы 12 мың жарықдиодтардан құралады.
### Тарихы
2009 жылдың мамырында дизайнер Гэри Годдард және оның компаниясы Goddard Group муниципальді үкіметтің Фушунь қаласына арналған ортақ ауданы 22 км2 зонакосының 2 км2 –ті қамтитын Фушуньдық ғимарат салу тапсырысын орындады. Годдард өзінің басқа да жоспарын яғни тематикалық саябақ Dream World саябағының жоспарын Фушунь үшін ұсынды.Сонымен қатар Годдардтың компаниясы Фушунь қаласы үшін көптеген ғимараттар, сауда-саттық аудандары , рекреакционды зоналарды салуды жоспарлаған. 2010 жылы Goddard Group Ring of life концепциясын қолға алып, ақпан айында құрылысын бастаған.Ғимараттың жоспары аудандық жобалар сайысының жеңімпазы болғандықтан, арнайы туристтік нысан ретінде салынған. Жоба халықаралық деңгейде де қызығушылық тудырады. Өмір сақинасының құрылысы үшін 3,5 тонна болат жұмсалғандықтан жалпыламай $16 миллионға бағалануда.Құрылыстың бірінші кезеңі 2013 жылы аяқталса, ең алғашқы мәліметтер 2012 жылы жарық көрген яғни суреттен мен бейнежазбалар.
### Сапаршылдық/бағалар
Ring Life of жоғары бағаланды Мысалы “The Huffington Post" газеті " Таңқалдырғыш " деп жобаға ат қойды, ал NationalGeographic журналында суретті тарауда 2012" қыркүйектегі үздіктер" атағына ие болды. Алайда, ағылшын журналы Daily Mail "шығыстың тым жасампаздануы" деп бағалады . |
12-ші Жазғы Азия ойындары жапондық Хиросима қаласында 1994 жылы қазанда өтті. қаланың тарихын ескере отырып, бұл ойындар Азия халықтарының арасында бейбітшілік пен келісімді ілгерілетуге арналды.
Ойындар астанада емес, алғаш рет қалада өтуі назар аударды. Тағы бір маңызды оқиға бес жаңа тәуелсіз мемлекеттердің ойындарына қатысу болды: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан. Бұған қоса, ішкі қақтығыстан туындауынан 20-жылдық үзілістен кейін Камбоджа қайтып оралды. Керісінше, Ирак шығанағындағы соғыс) құрлықтық жарыстарға қатысудан бас тартуға мәжбүр болды.
Жарыстар 34 спорт түрінен өткізілді. Азиадада алғаш рет бейсбол, каратэ және қазіргі бессайыс секілді спорт түрлері.
## Тұмар
Азиада ойындарының 1994 жылғы ресми маскоттары Поппо және Кукку атты, тиісінше ер мен әйел ақ көгершіндер жұбы болды. Поппо бейбітшілік білдіреді, ал Кукку — үйлесімді. Бұл ойындарда маскот ретінде екі символдың бірінші рет қолдануы еді.
## Қатысушы елдер
## Спорт түрлері
## Медаль есебі
Қайнаркөз: Overall Medal Standings - Hiroshima 1994 Мұрағатталған 18 ақпанның 2018 жылы.
## Допинг-жанжал
11 қытайлық спортшылардың қанында тыйым салынған препараттардың және анаболалық стероидтардың болуына оң сынақ өткізілді.
## Сондай-ақ
* Футбол жазғы Азия ойындарында 1994
## Дереккөздер |
2002 жылғы Жазғы Азия ойындары немесе XIV Азия ойындары Пусанда (Оңтүстік Корея) 29 қыркүйек пен 14 қазан аралығында 2002 жылы өткізілді. Жарыстардың бір бөлігі Ульсанда, Чханвонде, Масанда және Янсанда өтті. Ойындарға 7711 спортшы Азияның 44 елінен қатысты. 419 медальдар жиынтығы 38 түрлері бойынша ойнатылды.
## Қатысушыларигр
## Марапаттарды бөлу
## Спорт түрлері
Азия ойындарының аясында жарыстар келесі спорт түрінен өткізілді:
## Сілтемелер
* Азия ойындары Мұрағатталған 8 қаңтардың 2013 жылы. Қазақстан ҰОК уеб-сайтында
* XIV Азия ойындары Мұрағатталған 14 мамырдың 2013 жылы. Қазақстан ҰОК уеб-сайтында |
Жазғы Азия ойындары 1998 немесе XIII Азия ойындары Бангкокте(Тайланд) 6-сы мен 20 желтоқсан аралығында 1998 жылы өткізілді. Ойындарға 6554 спортшы Азияның 41 елінен қатысты. 376 медальдар жиынтығы 36 түрлері бойынша ойнатылды.
## Қатысушылар
## Распределение наград
## Спорт түрлері
Азия ойындарының аясында жарыстар келесі спорт түрінен өткізілді: |
Жазғы Азия ойындары 2006 немесе XV Азия ойындары Доһа да (Катар) 1-і мен 15 желтоқсан аралығында 2006 жылы өткізілді. Ойындарға 9520 спортшы қатысты.424 медальдар жиынтығы 39 түрлері бойынша ойнатылды. Алғаш рет ойындарға Азияның барлық 45 елінен қатысты.Сондай-ақ Eurosport арнасының арқасында Еуропада алғаш рет ойындарды көруге мүмкіндік болды.Ойындарды оңтүстіккореялық шабандоз Ким Хён Чирдің қайтыс болуы қиындатты.
## Өткізу орны
Өткізу орны ретінде, Дели, Гонконг, Куала-Лумпур және Доһа үміткер болды.2000 жылғы 12 қарашада Оңтүстік Кореядағы Пусанда Азия Олимпиада Кеңесінің 41 мүшелерінің 22 мүшесі Доһа кандидатын қолдады.
## Спорт түрлері
Азия ойындарының аясында жарыстар келесі спорт түрінен өткізілді:
## Медальдардың жалпы есебі
Жарыс қожайыны
## Сілтемелер
* 15-ші Жазғы Азия ойындары, Доһа, Катар, 2006 ж. Мұрағатталған 21 мамырдың 2013 жылы. Қазақстан ҰОК уеб-сайтында |
Сарман — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Сарытоғай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 167 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 322 адам (171 ер адам және 151 әйел адам) болса, 2009 жылы 281 адамды (134 ер адам және 147 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қырыққұдық — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Қарауылтөбе ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2020 жылы таратылды.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 62 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 211 адам (103 ер адам және 108 әйел адам) болса, 2009 жылы 145 адамды (72 ер адам және 73 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кеңсуат — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Есенсай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 26 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 566 адам (276 ер адам және 290 әйел адам) болса, 2009 жылы 503 адамды (261 ер адам және 242 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
3-ші қысқы Азия ойындары қытайлық Харбин қаласында 1996 жылы ақпан айында өтті. Бастапқыда ол ойын 1995 жылы КХДР-де өтеді деп жоспарланған болатын, бірақ қабылдаушы елдің міндеттемелерін орындай алмады. Нәтижесінде, спорттық іс-шара келесі жылы ҚХР-ге ауыстырылды.
Ойындарда алғаш рет жаңа тәуелсіз мемлекеттер: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан қатысты. Қатысушы елдердің жалпы саны 17 болды.
Сегіз спорт түрінен жарыстар өткізілді, біреуінен — көрсетілімдік қойылымдар өтті. Алғаш рет мұндай спорт түрі фристайлдан жарыс өтті.
## Тұмар
1996 жылғы Азиада ойындарының ресми тұмаршысы Дуду атты кейіпкер болды, ол бұршақ бейнесінде құрылған.
## Қатысушы елдер
## Спорт түрлері
* Биатлон
* Горные лыжи
* Коньки тебу спорты
* Шаңғы жарысы
* Мәнерлеп сырғанау
* Фристайл
* Хоккей
* Шорт-трек
Қойылымдық көрсетілімдер:
* Трамплиннен секіру
## Медаль есебі
## Дереккөздер |
IV қысқы қысқы Азия ойындары Канвондода (Корея Республикасы) 30 қаңтардан 6 ақпанға дейін 1999 жылы өтті. Корея Республикасы сол кезде алғаш рет осындай ойындарды қабылдады.
## Рәміздері
1999 жылғы қысқы Азиада ойындарының символы кеудесінде ай жартысы бар аю болды.
## Спорт түрлері
Қысқы Азияда 1999 жылы 43 медальдар жиынтығы 7 әр түрлі спорт түрлері ойнатылды. Төменде олардың тізімі бар.
## Қатысушы елдер
Осы спорттық шараға барлығы 14 команда, Ұлттық Олимпиада комитеттерінің атынан, Азия Олимпиадалық Кеңесінің мүшелері қатысты (жақшаларда спортшылардың саны көрсетілген):
## Медаль есебі
## Күнтізбе |
II қысқы Азия ойындары Саппорода (Жапония) 1990 жылы 9-ы мен 14-ші наурыз аралығында өтті. Саппоро екінші рет қатарынан Қысқы Азиаданы қабылдады, Үндістан 1989 жылы қаржы мәселелеріне байланысты оны өткізуден бас тартты.
Алдыңғы ойындардағылар сияқты, ең көп наградаларды Жапония спортшылары алды. Бұл жағдайда конькиші Сейко Хасимото төрт алтын медаль иегері болды. Шаңғышы Фумико Аоки үш алтын медальді жеңіп алды.
## Спорт түрлері
Қысқы Азияда 1990 жылы 33 медальдар жиынтығы 6 спорт түрінен өткізілді. Төменде олардың тізімі бар.
Трамплиннен секіру көрсетілімдік спорт түрі ретінде ұсынылды. Ойындар бағдарламасында, I Қысқы Азия ойындары бағдарламасына енгізілген мәнерлеп сырғанау болған жоқ.
## Қатысушы елдер
Осы спорттық шарада Ұлттық Олимпиада комитеттерінің атынан 7 команда қатысты, Азия Олимпиадалық Кеңесінің мүшелері (жақшаларда спортшылардың саны көрсетілген):
Иран, Тайвань және Филиппиндерде қысқы Азиадада алғаш рет қатысты.
## Наградалар
## Дереккөздер
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 13 маусымның 2010 жылы. |
Азия ойындары 2014 жылы, ресми түрде XVII Азиада ретінде белгілі — мультиспорттық іс-шара 19 қыркүйек пен 4 қазан аралығында 2014 жылы Инчхонда, Корея Республикасында өтті. Бұл Корея Республикасында Сеул (1986) және Пусан (2002) кейін өткен үшінші Жазғы Азия ойындары. Спортшылар 439 пәндер бойынша 36 түрлері бойынша жарысты.
Инчхон 2007 жылғы 17 сәуірде үндістандық Делиді жеңіп Ойындарды өткізу құқығына ие болды.
## Өткізу орны
Ойындарды өткізуге екі қала үміткер болды, Дели (Үндістан) және Инчхон (Корея Республикасы). 17 сәуір 2007 жылы кувейттік Эль-Кувейтте Азия Олимпиадалық Кеңесіндегі 45 адамнан 32 адам Инчхон үшін дауыс берді.
## Ұраны
Ойындардың ресми ұраны таңдалды - «керемет жетістіктердің алуан түрлілігі», бұл біріктіру арқылы Азияның жарқын болашағын білдіреді.
## Медальдар
Медальдардың дизайнын АОК 2013 жылдың 19 тамызы мақұлдады, Бұл ойындардың эмблемасы бар бес бұрыш Инчхон порттарын білдіреді. Бұл қаланы Солтүстік-Шығыс Азияның орталығы ретінде бейнелейді.
## Символика
Инчхондағы 2014 жылғы 17-ші Азиада ойындарының тұмары үш ұсақ итбалық болды. Осы идеяны шығарушылар Пенньонгдонг аралының суларында мекендейтін итбалықтардан шабыттанды. Олар Кореяның солтүстігі мен оңтүстігімен теңіз шекарасын еркін өтіп, аймақтағы барлық азиялықтардың бейбітшілікке ұмтылуын, қақтығыстарсыз және идеологиялық қарама-қайшылықсыз өмір сүруін білдіреді. Ойындардың эмблемасы «А» әрпі - «Азия» сөзінің бірінші әрпі. Эмблеманың түсі көгілдір және жасыл, ол Инчхон халықаралық теңіз айлағын, жарқын болашақты және Азияның үмітін бейнелейді.
## Көлік қызметі
Инчон метросының құрылысы 2018 жылға жоспарланған мерзімге қысқартылды. Жолаушылардың үлкен ағынымен күресу үшін иммиграция процедуралары жақсартылды.
## Азиада Алауы
Ойындардың ұйымдастырушылары екі жеке алау, біреуі - 1951 жылы алғашқы ойындарды Нью-Дели үнді қалашығында, екіншісі Инчхонда жақты.
Үндістанда жағылған алау Инчхон мәдени және өнер орталығында өткен салтанатты рәсімде Қытай арқылы Корея Республикасына барып, Оңтүстік Корея алауына қосылды.
## Күнтізбе
## Қатысушы елдер
Төменде барлық қатысушы ҰОК тізімі бар, бір делегацияға қатысушылардың саны жақшада көрсетілген.
## Медаль есебі
Байқау қорытындысы бойынша медальдік турнирлердің көшбасшылары Қытайдан келген спортшылар болды.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Ресми сайты Мұрағатталған 25 наурыздың 2015 жылы.
Үлгі:Жазғы Азия ойындары 2014 |
I қысқы Азия ойындары Саппорода (Жапония) 1-і мен 8 наурыз аралығында 1986 жылы Азия ойындарының қысқы аналогы ретінде өткізілді. Оны өткізу туралы шешімді Азия Олимпиадалық Кеңесі Бас Ассамблеяда 1984 жылы Қысқы Азияны өткізу туралы идеямен сөз сөйлеген Жапония ҰОС бастамасы бойынша 1982 жылы қабылдады.
Әртүрлі мемлекеттердің позицияларда өкілдік етуін арттыру үшін бір елдің өкілдері әр пәннен екі медаль ала алмайтыны туралы шешім қабылданды. Барлық жүлделерді сол команданың спортшылары алса, қола медаль, жоғары орынды иемденген басқа елдің өкіліне берілді.
## Спорт түрлері
Қысқы Азиядада 1986 жылы 35 медальдар жиынтығы 7 әр түрлі спорт түрінен өткізілді. Төменде олардың тізімі бар.
Трамплиннен секіру қойылымдық түр ретінде ұсынылды.
## Қатысушы елдер
Осы спорттық шарада Ұлттық Олимпиада комитеттерінің атынан 7 команда қатысты, Азия Олимпиадалық Кеңесінің мүшелері (жақшаларда спортшылардың саны көрсетілген):
12 адамнан тұратын Иран командасы Ойындарға қатысуға өтініш берді, бірақ кейіннен келуден бас тартты.
## Награды
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 13 маусымның 2010 жылы. |
V қысқы Азия ойындары Аомориде (Жапония) 1 мен 8 ақпан аралығында 2003 жылы болды. Бұл Жапонияда өткен үшінші қысқы Азия ойындары (осыға дейін екі рет қысқы Азия ойындарын Саппоро қабылдады).
## Спорт түрлері
2003 жылы Қысқы Азия ойындарында 51 медальдар жиынтығы 10 различным спорт түрінен өткізілді. Төменде олардың тізімі (жақшада наградалар жинағы көрсетілген).
## Қатысушы елдер
Осы спорттық шарада Ұлттық Олимпиада комитеттерінің атынан 17 команда қатысты, Азия Олимпиадалық Кеңесінің мүшелері (жақшаларда спортшылардың саны көрсетілген):
## Наградалар
## Сілтемелер |
Азия ойындары 2010 жылы, сондай-ақ, XVI Азиада ретінде белгілі, — мультиспорттық жарыс, 12—27 қараша 2010 жылы қытайлық Гуанчжоу қаласында өтті. Бұл 1990 жылғы Бейжіңдегі Азия ойындарынан кейін Қытайда өткізілген екінші Жазғы Азия ойындары.
Ойындарда 476 спортшылар 42 пәндер бойынша жарысты, бұл Азия ойындарын деректерін ең ірі жасайды. Бұдан басқа, бұл Азия Олимпиада Кеңесі болашақ жарыстардың жаңа ережелерін қабылдағандықтан, 2014 жылғы ойындарға дейін көптеген пәндер бойынша жарыстар өткізілген соңғы Азия ойындары. Азия Олимпиадалық Кеңесінің Президенті шейх Ахмед аль-Фахад аль-Ахмед ас-Сабах Ойындарды «көрнекті» және «тарихтағы ең жақсы» деп атады.
Гуанчжоу Ойындарды өткізу құқығына 1 шілдеде 2004 жылы ие болды, ол өтініш берген жалғыз қала. Бұлай Амман, Куала-Лумпур және Сеул өтініштері алынып тасталғаннан кейін болды. Бірқатар жарыстар Гуанчжоу қаласының үш көршілес қалалары — Дунгуаньде, Фошаньде және Шаньвэйде өткізілді.
Рәсімдер Ойынның ашылу және жабылуы Хайсинша аралында, Чжуцзян өзенінде өтті, ол ашылу рәсімі стадионнан тыс жерде болған ойындар тарихында тұңғыш рет өтті. Ақтық сайыста, Қытай бірінші, екінші — Корея Республикасы, үшінші — Жапония. Қытай 199 алтын медальдармен ойынның жаңа рекордын орнатты. Ойындарда үш әлемдік және 103 Азия рекорды орнатылды. Ең қымбат ойыншы қытайлық бадминтонист Линь Дань деп аталды.
## Ұйымдастыру
### Өтінім
1 шілде 2004 жылы Гуанчжоу Ойындарды өткізу құқығына ие болды, бұл шешім Катар елордасында — Доһада жарияланды. Бұл шешім бірқатар қалалардан өтініштерін түрлі себептермен қайтарып алғаннан кейін жасалды. Сеул 2002 мен 2010 жылдар аралығындағы қысқа мерзім ішінде кандидатураны алып тастады, өйткені Оңтүстік Корея 2002 жылы Азия ойындары Пусанда қабылдады. Куала-Лумпур Малайзия үкіметі қолдау көрсетпегендіктен, өтінімді кері қайтаруға мәжбүр болды. Ол Ойындарын өткізудің жоғары құны есебінен болмай қалды, содан кейін Гуанчжоу Азия ойындарына жалғыз үміткер болды.
### Рәміздер
2010 жылдың Азия ойындарының ресми эмблемасы 2010 жылдың 26 қараша 2006 жылы Сунь Ятсеннің мемориалды залында ұсынылды. Бұл бес ешкі (五羊雕像) және жүк көлігі мүсінінің стильдендірілген бейнесін береді. Қытайлық дәстүрдегі ешкі адамдарға сәттілік әкеледі, сонымен қатар, Гуанчжоуда «ешкі қаласы». Эмблеманың қызғылт сары және сары түстермен орындалуы оны Олимпиада алауымен ұқсастығын көрсетеді.
Азия ойындарының маскоттары ретінде бес теке 28 сәуір 2008 жылы көрсетілді. Тальизмдер (төрт ірі қара және бір үлкен ешкі) А Цян (祥), А Хэ (和), А Жу (如), А И (意) және Лэ Янъян (樂洋洋) деп аталды. Егер аттарды бірге оқыған болсаңыз, онда олар қытай тілінен «үйлесім, алғыс, табыс және бақыт» (祥和如意樂洋洋) дегенді білдіреді.
30 қыркүйек 2010 жылы Азиада ойындарының ресми әнұранына айналған «Reunion» әні (қытай тілінде «Chongfeng» [重逢]) жарияланды, музыканың авторы композитор У Лицюнь, сөзінің авторы — Сюй Жункай, ағылшын нұсқасын Қытайдан шыққан американдық дәрігер Янг Чжэньнин және оның әйелі Вэн Фань жазған. Әнді Сунь Нань және Бэлла Яо орындады. Содан кейін осы әнді Сунь Нань Мао Аминьмен бейне клип үшін орындадым.
### Көлік
Ойындарға дайындық кезеңінде қоғамдық инфрақұрылым айтарлықтай жақсарды. Жолаушылардың үлкен ағынымен күресу үшін Гуанчжоу Байюнь халықаралық әуежайы жетілдірілді. 26 желтоқсан 2009 жылы жылдамдығы жоғары Ухань—Гуанчжоу темір жолы, осы бағыттар арасындағы қозғалыс жылдамдығын екі есе азайтты.
Жол трафигін азайту, сондай-ақ ауаның ластануын азайту мақсатында үкімет автокөліктердің санын 40 %-ға азайту бойынша шаралар қабылдады Ойындар мен параойындарға мың автобус берілді. Үкімет сондай-ақ Ойын айларында қоғамдық көлікте тегін тасымалдауды қамтамасыз етті, бірақ бұл шешімді ойынға дейін бір апта бұрын тұрғындардың сұранысының артуына байланысты жойды. Оның орнына үкімет әр үйге көлік шығындарын 150 юаньмен қамтамасыз етті.
## Алау эстафетасы
2009 жылы қыркүйекте соңғы қысқа тізімінде Азиадаға арналған екі алау дизайны таңдалды. «жоғарылау»(潮流, сондай-ақ «Теңіз толқыны») атты алау Ұйымдастырушылар Ойындардың алауы ретінде таңдалған, бұл бойынша «Ерлік» дизайннын басып озды.
## Күнтізбе
## Қатысушы елдер
Ойындарда Азияның Олимпиадалық Кеңесінің мүшелері болып табылатын барлық 45 ел қатысты. Барлық ұлттық олимпиадалық комитеттер өз өтініштерін 2010 жылы 30 қыркүйекке дейін тапсыруы керек еді, бірақ осы кезең аяқталғаннан кейін ұйымдастырушылар қосымша өтініштер беруге, сондай-ақ спортшыларға жарақат алған жағдайда ауыстыру мүмкіндігіне ие болды. Нәтижесінде, Ойындардағы соңғы тіркеу деректеріне сәйкес, бұл туралы 9 704 спортшы (2006 жылы Доһада өткен ойындарға қарағанда 184 спортшыға көп) және 4 750 командалар ресми тұлғалары айтылды. Ойындардың ресми сайтына сәйкес, Кувейт спортшылары Олимпиада туы астында Олимпиада ойындарына қатысты, ол Кувейттің Олимпиада комитеті 2010 жылдың қаңтарында билік органдарының спорттық ұйымдардағы істеріне араласқаны үшін дисквалификацияланған болатын.
Қатысушы ұлттық олимпиадалық комитеттердің тізімі, жақшаларда спортшылардың саны көрсетіледі:
## Медаль есебі
Командалық жарыстарда сегізінші рет қатарынан бірінші орынды Қытай құрамасы иеленді, ол сонымен қатар кейбір ойындарда жеңіп алған алтын медальдар (199 медаль) бойынша рекорд жасады. Алдыңғы рекорд 183 алтын медалін жеңіп алған Қытайдың Азия ойындарында Пекинде 1990 жылы алған еді. Макао және Бангладеш командалары Азия ойындарында алтын медальдарды бірінші рет жеңіп алды. Әлемнің 35 елі ойындардың кемінде бір медалін жеңіп алды, ал 27 мемлекет кем дегенде бір алтын медальді жеңіп алды.
## Дереккөздер
Үлгі:Жазғы Азия ойындары 2010 |
Академиялық есуден жарыс жазғы Азия ойындары 2014те 20-25 тамыз күні Чхунджу Тангым Халықаралық есу орталығында өтті.
## Ерлер
### Әйелдер
## Медальдік есеп |
Қосшығыр — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Жаңабұлақ ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2021 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан солтүстік-батысқа қарай 55 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 194 адам (89 ер адам және 105 әйел адам) болса, 2009 жылы 65 адамды (33 ер адам және 32 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңабұлақ ауылдық округі — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Жаңабұлақ ауылы кіреді. Орталығы – Жаңабұлақ ауылы. Округ құрамында болған Қосшығыр ауылы 2021 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1075 адамды (570 ер адам және 505 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Томпақ — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Тайпақ ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 146 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 399 адам (203 ер адам және 196 әйел адам) болса, 2009 жылы 299 адамды (154 ер адам және 145 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мойылды (2006 ж. дейін — Горячкино) — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданындағы ауыл, Мерген ауылдық округі құрамында.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 11 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 386 адам (214 ер адам және 172 әйел адам) болса, 2009 жылы 367 адамды (194 ер адам және 173 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Үшқұдық — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Қабыршақты ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2011 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Чапаев ауылынан солтүстік-батысқа қарай 64 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 162 адам (78 ер адам және 84 әйел адам) болса, 2009 жылы 9 адамды (8 ер адам және 1 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жиекқұм (1993 ж. дейін — Большевик) — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Бисен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 80 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 590 адам (295 ер адам және 295 әйел адам) болса, 2009 жылы 547 адамды (271 ер адам және 276 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жетібай (2018 ж. дейін — Жамбыл) — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Бисен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 95 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 386 адам (198 ер адам және 188 әйел адам) болса, 2009 жылы 354 адамды (189 ер адам және 165 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Әжен — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Мұратсай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 42 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 206 адам (97 ер адам және 109 әйел адам) болса, 2009 жылы 149 адамды (70 ер адам және 79 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бескөл — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Саралжын ауылдық округі құрамында болған ауыл. 2020 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 141 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 259 адам (129 ер адам және 130 әйел адам) болса, 2009 жылы 83 адамды (39 ер адам және 44 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тайғара — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Мұратсай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 64 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 234 адам (106 ер адам және 128 әйел адам) болса, 2009 жылы 182 адамды (96 ер адам және 86 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Тереңқұдық — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданындағы ауыл, Темір Масин ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 139 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 192 адам (100 ер адам және 92 әйел адам) болса, 2009 жылы 94 адамды (53 ер адам және 41 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Азия ойындары 1958 жыл (III Азиада ретінде де белгілі) 24 мамырдан 1 маусымға дейін Жапонияның астанасында Токиода өткізілді. Оған 1820 спортшы 16 елдерде және колониялардан 13 спорт түрлері бойынша қатысты. Халықаралық ірі спорт түрлерін өткізудегі тәжірибесі Токиоға Жазғы Олимпиада ойындары 1964 жылы мүмкіндік берді.
## Ашылу салтанаты
ІІІ Азия ойындарынан бері Азиада ойындарының жаңа дәстүрі басталды - Олимпиада алауы эстафетасына ұқсас ойындар ойындарының эстафетасы. Ол Маниладан Хосе Рисаль Мемориал орталығының стадионынан басталды, онда II Азиада өткізілді, АҚШ-тың оккупацияланған Окинава арқылы өтті, және аралдағы Кагосима Кюсю префектурасынан Жапон архипелагына саяхат жасай бастады. Ашылу рәсімдерінде Қасиетті отты Азия Олимпиадасының бірінші чемпионы — Микио Ода (ол Олимпиада-1928-де үш рет секіруде алтын медальді жеңіп алды) жақты.
## Спорт түрлері
III Азия ойындарында жарыстар 13 спорт түрінен өткізілді:
* Жеңіл атлетика
* Су спорт түрлеріЖүзуСуға секіру
* Жүзу
* Суға секіру
* Баскетбол
* Бокс
* Велоспорт
* Футбол
* Көгалдағы хоккей
* Ату
* Үстел теннисі
* Теннис
* Волейбол
* Ауыр атлетика
* Күрес
Волейбол, теннис, үстел теннисі және көгалдағы хоккей Азия ойындарының бағдарламасына алғаш рет кірді.
## Қатысушы елдер
* Үлгі:Байрақ/Бирма
* Қытай Республикасы
* Гонконг
* Үндістан
* Индонезия
* Иран
* Израиль
* Жапония
* Малайзия
* Пәкістан
* Филиппин
* Сингапур
* Корея Республикасы
* Үлгі:Байрақ/Цейлон
* Тайланд
* Оңтүстік Вьетнам
## Ойындардың нәтижелері
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 8 қарашаның 2010 жылы. |
## Онжылдықтар және жылдар
## Онжылдықтар және жылдар |
Азия ойындары 1962 жыл (IV Азиада ретінде де белгілі) 24 тамыз бен 4 қыркүйек аралығында 1962 жылы Индонезия астанасы Джакарта қаласында өткізілді. Оған 1460 спортшы 12 елдерде және колониялардан 13 түрлері бойынша жарысты.
4-ші Азиаданы саяси дау-дамай бастады: Азия ойындары федерациясы Индонезиямен (мұндай елдер Израиль, Қытай Республикасы және Корея Республикасы) дипломатиялық қарым-қатынастар болмаса да, оған кіретін барлық елдердің өкілдері Ойындарға виза алады деп уәде етті. Алайда араб елдерінің және Қытай Халық Республикасының қысымымен Индонезия, Израиль мен Қытай өкілдеріне виза бермеді және олар Ойындарға қатыса алмады.
## Спорт түрлері
IV Азия ойындарында жарыстар 13 спорт түрінен өткізілді:
* Жеңіл атлетика
* Бадминтон
* Баскетбол
* Бокс
* Велоспорт
* Футбол
* Көгалдағы хоккей
* Ату
* Жүзу
* Үстел теннисі
* Теннис
* Волейбол
* Күрес
Бадминтон Азия ойындарының бағдарламасына алғаш рет кірді.
## Қатысушы елдер
* Бирма
* Гонконг Гонконг
* Үндістан
* Индонезия
* Корея Республикасы
* Малай Федерациясы
* Пәкістан
* Сингапур
* Филиппин
* Тайланд
* Цейлон
* Жапония
## Ойындардың нәтижелері
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 7 қарашаның 2010 жылы. |
Біржан сал ауданы (бұрынғы Еңбекшілдер ауданы) — Ақмола облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Степняк қаласы.
## Географиялық орны, жер бедері
Аудан солтүстігінде СҚО-ның Тайынша, Ақжар, Уәлиханов аудандарымен, шығысында Ерейментау ауданымен, батысында Бұланды, Бурабай аудандарымен, оңтүстігінде Ақкөл ауданымен және Степногорск қаласына қарасты аумақпен шектеседі.
Біржан сал ауданының жері Сарыарқаның солтүстік-шығыс бөлігін алып жатқан Сілеті жазығының орталығы бөлігінде, орманды-дала және дала белдемдерінде орналасқан. Жерінің беті негізінен ұсақ шоқылары бар (абсолют биіктігі 250 метрге дейін) жазық болып келеді. Шоқылардың ең ірісі – ауданның оңтүстік-шығысындағы Арқалық тауы. Кен байлықтарынан: темір, түсті металл кентастары, оның ішінде: алтын, құрылыс материалдары (әктас, құм және кірпіш сазы) кездеседі.
## Тарихы
Аудан 1928 жылы 17 қаңтарда Қызылжар округі орталығы Казгородок ауылы (қазіргі Үлгі ауылы) құрылды.
1928 жылдың 10 мамырынан 1930 жылдың 17 желтоқсанына дейін Петропавл округінің құрамында болды.
1932-1936 жылдары аудан Қарағанды облысының құрамында болды
1936 жылғы 29 шілдеден 1939 жылғы 14 қазанға дейін - Солтүстік Қазақстан облысына бағынған.
1939 жылғы 14 қазаннан 1944 жылғы 15 наурызға дейін - Ақмола облысының құрамында болды.
1944 жылғы 15 наурыздан бастап Көкшетау облысының құрамына енді. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Президиумының Жарлығымен 1955 жылы 3 маусымда аудан орталығы Степняк қаласына көшіріліп, Степняк қаласы облыстық бағыныстағы қалалар санатынан аудандық бағыныстағы қалалар санатына жатқызылды.
Ауданның қарқынды дамуы тың игерумен тұс келді. 1960 жылдың желтоқсанынан 1965 жылдың қазанына дейін 5 жыл бойы Еңбекшілдер ауданы теріскейдегі барлық аудан-облыстармен қатар Тың өлкесінің құрамында болды. Өлке орталығы 1961 жылы Целиноград болып өзгертілген Ақмола қаласы болды. 1963 жылдың 2 қаңтарынан 1964 жылдың 30 желтоқсанына дейін Еңбекшілдер ауылдық ауданы деп аталды. Тың өлкесінің 1965 жылы таратылуымен, 1964 жылдың 30 желтоқсанынан Көкшетау облысының әкімшілік бағынысында болды.
1997 жылы мамырда Еңбекшілдер ауданы Солтүстік Қазақстан облысына қосылады. Уәлиханов ауданының кейбір елді мекендерінің қосылуымен аудан аумағы ұлғаяды. Ақмола облысының орталығы Көкшетау қаласына ауысуына байланысты 1999 жылы 8 сәуірде Еңбекшілдер ауданы Ақмола облысының құрамына енді.
2017 жылғы 13 желтоқсанда Мемлекет басшысының Жарлығымен Еңбекшілдер ауданы қазақтың ақыны, сазгер Біржан сал Қожағұлұлының құрметіне Біржан сал ауданы болып өзгертілді.
## Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Ауданның климаты тым континенттік, қысы суық және ұзақ, жазы ыстық әрі қуаң. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –16 – 17°С, шілдеде 19 – 20°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері шығысында 250 – 300 мм, батысында 300 – 350 мм. Жер бетінің сулары жазда жеке қарасуларға бөлініп қалады, сирек кездесетін өзендер мен көптеген ащылы-тұщылы көлдерден тұрады. Өзендерінің біршама ірілері: Жөкей мен Қотыркөл көлдерін қосатын Саға, Мамай және Атансор көліне құятын Тәттімбет пен Атан. Ірі көлдері: Жөкей, Шошқалы, Итемген, Кіндікті, Сасыққопа (тұщы сулы), Тасшалқар, Қарасор, Қотыркөл, Мамай, Атансор, Майлысор, Жамбайсор, Көксор. Аудан жерінде негізінен саздақ қара топырақ, кейбір жерлерінде сортаң қара топырақ қалыптасқан. Дала белдемінде селеу, жауқияқ, жусан аралас өскен бетеге, т.б. шөптесін өсімдіктер орманды жерлерінде қайың, терек, тал, ал батыс жағында қылқан жапырақты ағаш өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қоян, қосаяқ, суыр, тараққұйрық, дала тышқандары, бұлан, елік; құстардан қаз, аққу, үйрек, шағала, көл жағалай қызғыш, тауқұдірет, дуадақ, бүркіт, кезқұйрық, сауысқан т.б. кездеседі.
## Ауыл шаруашылығы
Ауыл шаруашылығына пайдаланатын жердің жалпы аумағы 1,1 млн. га. Оның ішінде жыртылған жері 141,2 мың га, 1,7 мың га шабындық, 121,3 мың га жайылым, 150,3 мың га тың жер бар. Заозёрный – Ерейментау темір жол және Степняк – Щучинск – Макинск автомобиль жолдары бар.
## Халқы
Тұрғындар саны: 14 360 адам (2019).
* Ұлттық құрамы: қазақтар (63,99%), орыстар (24,74%), украиндар (1,89%), немістер (2,29%), беларустар (1,69%), татарлар (1,80%), поляктар (0,20%), башқұрттар (0,23%), ингуштар (0,43%), басқалары (2,74%).
## Әкімшілік бөлінісі
35 елді мекен 5 ауылдық, 1 қалалық әкімдік пен 9 ауылдық округке біріктірілген:
## Ірі елді мекендері
## Дереккөздер |
Құрылыс материалдары ғылыми-зерттеу және жобалау иснтитуты ЖШС, 1931 ж. құрылыс материалдары мен ғимараттар ғылым-зертеуш институты ретінде құрылған.
Алматы қаласында орналасқан. 1942 жылдан КСРО ғылым академиясының Қазақ бөлімшесі жанындағы Химия-металлургия институты, 1945 жылдан Қазақ КСР-і ғылым академиясының Химия институты, Металлургия және кен байыту институты, Отқа төзімді және құрылыс материалдары институты, 1953 жылдан Архитектура, құрылыс және құрылыс материалдары ин-ты, 1956 жылдан Қазақ КСР-і ғылым академиясының Құрылыс және құрылыс материалдары институты атанды. 1957 жылдан КСРО Құрылыс және архитектура академиясының Қазақ бөлімшесі болды. 1965 жылдан қазіргі атымен аталады. Құрамында құрылыс материалдарын сертификаттайтын сынақтан өткізетін, т.б. көптеген лабораториялар, секторлар, жобалау бөлімі (өндірістік бөлімдер және тәжірибелік кәсіпорын) бар. Негізгі жұмыс бағыты – құрылысқа қажетті шикізаттар негізінде қабырғалық керамика және силикат материалдарын алудың тиімді технология тәсілдерін жетілдіру, жылу электр ст-ларының күлін, фосфор және металлургиялық қождарды, боксит шламын, т.б. өнеркәсіп қалдықтарын пайдалана отырып әр түрлі құрылыс материалдарын алу. Институттың ғылым-зерттеулері мен жобаларының негізінде гипс шығаратын з-ттар Ақтөбе, Атырау және Түркістан қалаларында; құрғақ құрылыс материалдарының қоспасын шығаратын з-т (Боралдай кентінде, Алматы облысы), жоғары көміртекті феррохром қождары үйіндісінен беріктігі жоғары, от пен суыққа төзімді қиыршықтас шығаратын з-т (Ақтөбе қ-нда) іске қосылды.
## ғалымдар
Институттың қалыптасуына үлкен үлес қосқан ғалымдар: М.С.Жуковский, М.Ф.Назаренко, С.М.Зубаков, А.Жақышев, Б.Пәрімбетов, т.б. болды.
## академикарлар
Институтта академиктер: А.А.Глаголев, Ө.Аяпов, В.И.Соловьев, технология ғылым докторлар.
## профессорлар
профессорлар: А.И.Минас, Қ.Қуатбаев, Қ.А.Нұрбатыров, С.Ж.Сайболатов, А.Шырдабаев,А.Қуатбаев және т.б. жұмыс істеді.
## Дереккөздер |
Мәмбет — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 5 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 456 адам (243 ер адам және 213 әйел адам) болса, 2009 жылы 276 адамды (153 ер адам және 123 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Шонай — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан оңтүстікке қарай 30 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 584 адам (307 ер адам және 277 әйел адам) болса, 2009 жылы 365 адамды (186 ер адам және 179 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Мәмбет — Жетісу облысы Көксу ауданындағы ауыл, Лабасы ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы – Балпық би ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 8 км-дей жерде.
## Халқы
## Тарихы
Іргесі 1951 жылы Куйбышев атындағы ұжымшар орталығы ретінде қаланған. Оның негізінде 1997 жылдан Мәмбетте және округке қарасты Еңбекшіқазақ, Жамбыл, Талапты ауылдарында ӨК және бірнеше шаруа қожалығы құрылды.
## Дереккөздер |
Қарасай — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Орда ауылдық округі құрамында болған ауыл. 2020 жылы таратылған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 84 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғылықты тұрғындары болмады, 2009 жылы 201 адамды (103 ер адам және 98 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Көктерек — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Бисен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 99 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 552 адам (270 ер адам және 282 әйел адам) болса, 2009 жылы 520 адамды (266 ер адам және 254 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Хан Ордасы (2006 ж. дейін — Орда) — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданындағы ауыл, Орда ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан шығысқа қарай 47 км-дей жерде.
## Тарихы
Іргесі 1826 жылы Жәңгір-Керей ханның ұйғарымымен және тікелей басшылығымен қаланған. Бастапқы кезде ол “Хан ордасы”, 1918 жылы “Орда қаласы" деп аталған. 1928 жылдан "Орда" деп аталды. 1917–1920 жылдары ауыл Бөкей облысының, 1920–1925 жылдары Бөкей губерниясының, 1925–1928 жылдары уезінің, 1928–1952 жылдары ауданның орталығы, 1964–1997 жылдар аралығында “Орда” кеңшарының орталығы болды. Осы кеңшар негізінде 1997 жылы Орда және округке қарасты Қарасай, Қарасу, Сейітқали, Үштерек аудандарында ЖШС және бірнеше шаруа қожалықтары құрылды.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1922 адам (957 ер адам және 965 әйел адам) болса, 2009 жылы 1967 адамды (982 ер адам және 985 әйел адам) құрады.
## Мұражай-қорық
Хан ордасы тарихи-мәдени, архитектуралық-этнографиялық мұражай-қорығының нысандары:
* Хан сарайы ғимараты, 1828 жыл;
* Хан мешіті, қазіргі – Тәуелсіздік музейі, 1835 жыл;
* Дәрігер А.А.Сергачев үйі, қазіргі – музейдің әкімшілік ғимараты, 1830 жыл;
* Қазынашылық ғимараты, қазіргі – "Бөкей Ордасы тарихы музейі", 1867 жыл;
* Әйелдер гимназиясы, қазіргі – "Халыққа білім беру музейі", 1883 жыл;
* Аурухана ғимараты, 1872 жыл;
* Халық училищелері инспекторы Данилевскийдің үйі, қазіргі – "Тұңғыш қазақ баспаханасы" музейі, 1841 жыл;
* Жәңгір училищесі мұғалімі Ольдекоптың үйі, қазіргі – А.Тажетдиновтың мемориалдық музейі, 1841 жыл;
* Халық училищелері инспекторы А.Е.Алекторовтың үйі, қазіргі – С.Меңдешевтің мемориалдық музейі, 1842 жыл;
* А.Оразбаева тұрған Халық училищелері инспекторы И.И.Проскуряковтың үйі, 1842 жыл;
* Аурухана ғимараты, қазіргі – Денсаулық сақтау мемориалдық музейі, 1852 жыл;
* Халық училищелері инспекторы А.А.Воскресенскийдің үйі, қазіргі – Табиғат музейі, 1890 жыл;
* Хан Жәңгір кесенесі, 1997 жыл;
* Күйші Дәулеткерей кесенесі, 2000 жыл;
* Ғалым М.Бабажанов кесенесі, 2001 жыл;
* Тарғын мектебі ғимараты, қазіргі – Педтехникум, 1868 жыл
*
*
## Дереккөздер |
Үштерек — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Орда ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 58 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 690 адам (350 ер адам және 340 әйел адам) болса, 2009 жылы 284 адамды (143 ер адам және 141 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Сейітқали — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Орда ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан шығысқа қарай 65 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 841 адам (429 ер адам және 412 әйел адам) болса, 2009 жылы 479 адамды (225 ер адам және 254 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Кеңой — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Ұялы ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 159 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 190 адам (99 ер адам және 91 әйел адам) болса, 2009 жылы 267 адамды (135 ер адам және 132 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақбұлақ — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы ауыл, Ақбұлақ ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы — Ақсай қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 24 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 1293 адам (632 ер адам және 661 әйел адам) болса, 2009 жылы 763 адамды (387 ер адам және 376 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жәрмеңке — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Сайқын ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 23 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 428 адам (220 ер адам және 208 әйел адам) болса, 2009 жылы 363 адамды (179 ер адам және 184 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Достық ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік. 2020 жылға дейін Александров ауылдық округі деп аталды.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Достық ауылы кіреді. Орталығы – Достық ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 405 адамды (216 ер адам және 189 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңақоныс — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Ақсу ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан оңтүстікке қарай 17 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 83 адам (41 ер адам және 42 әйел адам) болса, 2009 жылы 131 адамды (72 ер адам және 59 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Аралтал — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Ақсай қалалық әкімдігіне қарасты ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан батысқа қарай 1 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 314 адам (181 ер адам және 133 әйел адам) болса, 2009 жылы 475 адамды (240 ер адам және 235 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Қарасу (1993 ж. дейін — Ворошилово) — Батыс Қазақстан облысы Бөкей ордасы ауданы, Орда ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Сайқын ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 45 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 618 адам (300 ер адам және 318 әйел адам) болса, 2009 жылы 462 адамды (230 ер адам және 232 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Ақсу ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Ақсу, Жаңақоныс ауылдары кіреді. Орталығы – Ақсу ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 599 адамды (299 ер адам және 300 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бақтыарал (2002 жылға дейін – Ким) — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Кеңтүбек ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 7 км-дей жерде, Шыңғырлау өзенінің жағасында орналасқан.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 90 адам (45 ер адам және 45 әйел адам) болса, 2009 жылы 94 адамды (47 ер адам және 47 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Темір Санжарұлы Сегізбаев (12 мамыр 1941, Семей — 15 желтоқсан 2017) — КСРО-лық футболшы, шабуылшы, футболдан спорт шебері (1963), Қаз КСР-інің еңбек сіңірген жаттықтырушысы (1972).
## Өмірбаяны
### Футболшы
1957 жылы Рига қаласында өткен мектеп оқушыларының 9-Бүкілодақтық спартакиадасына алғаш рет қатысып, шеберлік керсетті. Бір жылдан соң "Мелиоратор" (Шымкент) клубына қабылданды. Ол кезде "Мелиоратор" КСРО Б класында ойнайтын. Бірақ екі жылдан соң тұңғыш рет А класында ойнауға мүмкіндік алды. Темір 1960 жылы "Қайратқа" ауысты, ал "Қайрат" қазақстандық клубтар арасында бірінші боп жоғары лигаға жолдама алды.
КСРО жоғары лигасындағы тұңғыш ойынын 14 мамырда "Беларусь" клубына қарсы өткізді. Ойынның 18, 80 минуттарында екі гол соғып, клубтың жоғары лигадағы тұңғыш жеңісіне үлкен үлес қосты. Бірақ бұл маусымда одан артық гол соқпады, себебі, 19 жасар футболшы алаңға жиі шыға бермеді, тек алты ойында ғана 90 минут түгел ойнады.
1961 жылғы КСРО чемпионаты да сәтті бола қоймады. 13 кездесуде бір гол да соққан жоқ. Қайраттықтар сапындағы келесі голын тек 1963 жылы 25 маусымда "Торпедо" (Мәскеу) қақпасына соқты, бұл ойында команда 1:0 есебімен жеңіске жетті.
Темірдің өміріндегі маңызды ойындардың бірі 1964 жылы 28 тамызда Мәскеуде "Спартакқа" қарсы өтті. Әрине, бұл ойында маңызды бір жүлделердің тағдыры шешілген жоқ, есесіне Темір соққан екі гол командаға жеңіс әперді. Алғашқы голы керемет траекториямен ұшып барып қақпаға енді (көз көргендер осы голды 1988 жылғы Еуропа чемпионатындағы Марко ван Бастеннің Дасаев қорғаған қақпаға соққан голына ұқсатады). Сол ойыннан соң "Қайрат" клубының бейресми "Тимур және оның командасы" атты лақап аты пайда болды. Темір әлі күнге дейін "Лужникиде" екі гол соққан жалғыз қазақ футболшысы.
1969 жылы 21 қазанда "Уралмашқа" қарсы ойында "Қайрат" сапындағы соңғы ойынын өткізді. Келесі жылы Темір футболшы карьерасын аяқтады.
### Бапкер
1971 жылы "Автомобилист" клубын жаттықтырды. 1972 жылы "Шахтердің" тізгінін ұстады.
1986 жылғы маусым барысында Леонид Остроушконың орнына екінші рет "Қайраттың" бас жаттықтырушысы болды. Остроушконың шектен тыс қаталдығынан шаршаған футболшылар екінші айналымда тіпті жақсы ойнады, маусым қорытындысында жетінші орынға табан тіреді, бұл клуб тарихындағы ең үздік нәтиже. 1988 жылы клуб ойыны қайта нашарлап кетті де енді керісінше орнын Остроушкоға босатты.
Сол жылы бапкерлік карьерасына нүкте қойды.
2017 жылы 15 желтоқсанда 76 жасында өмірден өтті.
## Марапаттары
### КСРО
* КСРО спорт шебері (1963)
* Қазақ КСР және Қазақстанның еңбек сіңірген спорт шебері (1974).
### Қазақстан
* ҚР Ұлттық Олимпиадалық комитетінің ордені (2011).
* «Отан» ордені (2016).
## Ескерткіштер
* 2001 жылы Б.Галиская-Мусина "Сегізбаевтың 10 күні мен күллі ғұмыры" атты кітабы шықты.
* 2010 жылы Сегізбаев жайлы деректі фильм түсірілді.
* 2014 жылы "Қайрат" жасөпірімдер футбол академиясына Темір Санжарұлының есімі берілді.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Профилі |
Азия ойындары 1954 (II Азиада ретінде де белгілі) 1 мен 9 мамыр арасында 1954 жылы Филиппиндер астанасы Манилада өткізілді. Бұл Азия ойындары басқалардан ерекшеленді: біріншіден, ХОК талап етуімен, алау эстафетасы және Ойындардың алауын жағуы Олимпиада ойындарының рәміздері (алау эстафетасы) болғандықтан Ойындардың ашылуынан алынып тасталды, тек 1958 жылғы ойындардан бастап қайта жаға бастады); Екіншіден, медаль жүйесінің орнына, спортшылар абсолютті чемпиондарды анықтау үшін (олар кейіннен алынып тасталды, себебі ол дәстүрлі медальдарға қарағанда жақсы болмағандықтан) оларға алған орынына сәйкес балл берілді. ІІ Азиялық ойындарға 970 спортшы 19 елдер мен колониялардан қатысты.
## Ашылу және жабылу рәсімдері
Рәсімдер Ойындардың ашылуы мен жабылуы Хосе Рисаль атындағы «Мемориал» спорт кешенінің стадионында өткізілді. Рәсімдерде ашылуына 20 мың көрермен қатысты. Ойындардың жалпы ұпайларында Филиппин тек екінші орынды иеленгендіктен, ойындардың жабылу салтанатында тек 9 мың көрермен ғана болды.
## Спорт түрлері
II Азия ойындарында жарыстар 8 спорт түрінен өткізілді:
* Жеңіл атлетика
* Су спорт түрлеріЖүзуСуға секіру
* Жүзу
* Суға секіру
* Баскетбол
* Бокс
* Футбол
* Ату
* Ауыр атлетика
* Күрес
Азия ойындарының ресми спорт түрі велоспорттан бас тартылды; Ойындар бағдарламасында алғаш рет бокс, күрес және ату енді.
## Қатысушы елдер
* Ауғанстан (17 қатысушылар)
* Бирма (34 қатысушылар)
* (12 қатысушы)
* Цейлон (6 қатысушы)
* (140 қатысушы)
* Гонконг (47 қатысушы)
* (69 қатысушы)
* (85 қатысушы)
* (4 қатысушы)
* (тек 1 спортшы)
* (160 қатысушы)
* (52 қатысушы)
* Үлгі:Country data Непал (9 қатысушы)
* Солтүстік Борнео (3 қатысушы)
* (46 қатысушы)
* (166 қатысушы)
* (54 қатысушы)
* (9 қатысушы)
* (165 қатысушы)
## Ойындардың нәтижелері
Басқа елдерден қатысушылар жүлделі орындар ала алмады.
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 22 мамырдың 2011 жылы. |
Кеңтүбек ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Кеңтүбек, Бақтыарал ауылдары кіреді. Орталығы – Кеңтүбек ауылы. Округ құрамында болған Пролетарка ауылы 2017 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1038 адамды (532 ер адам және 506 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Азия ойындары 1966 жыл (V Азиада ретінде де белгілі) 9 желтоқсан мен 20 желтоқсан аралығында 1966 жылы Тайланд астанасы Бангкок қаласында өткізілді. Оған 1945 спортшы 18 елдерде және колониялардан 14 түрлері бойынша бақ сынасты. Тайвань және Израиль өткен ойындарда болған саяси даудан кейін Азия ойындарына оралды. Осы ойындарда әйелдер арасында волейболдан жарыс өтті.
## Спорт түрлері
V Азия ойындарында жарыстар 14 спорт түрінен өткізілді:
* Жеңіл атлетика
* Бадминтон
* Баскетбол
* Бокс
* Волейбол
* Велоспорт
* Футбол
* Көгалдағы хоккей
* Ату
* Жүзу
* Үстел теннисі
* Теннис
* Күрес
* Ауыр атлетика
## Қатысушы елдер
* Ауғанстан
* Бирма
* Гонконг
* Израиль
* Үндістан
* Индонезия
* Иран
* Корея Республикасы
* Қытай Республикасы
* Малай Федерациясы
* Непал
* Пәкістан
* Сингапур
* Филиппин
* Тайланд
* Цейлон
* Оңтүстік Вьетнам
* Жапония
## Ойындардың нәтижелері
## Қайнарлары
* Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайтындағы Ойындардың ресми беті Мұрағатталған 7 қарашаның 2010 жылы.
* Кейбір нәтижелер |
Кеңтүбек ауылдық округі – Павлодар облысы Май ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Кеңтүбек, 1-ферма, 3-ферма ауылдары кіреді. Орталығы – Кеңтүбек ауылы. 2004 жылы округ құрамында болған №2 бөлімше таратылды.
## Дереккөздер |
Сиснғалиев Хамит — 1926 жылы Ақтөбе облысы, Ойыл ауданы, Талтоғай елді мекенінде дүниеге келген.Ол жастайынан жетімдіктің ауыр жүгін көтеріп өскен. 1932 жылы 6 жасында анасынан айырылса, 1939 жылы әкесі қайтыс болады. Сондай қиын күндердің бірінде ағасы Қаби майданға аттанды. 1942 жылы жараланып келіп, келесі жылы майданға қайтадан аттанып, сол кеткеннен оралмады.1990жылы іздеу хатқа "Сіздің ағаңыз Қаби Сисенғалиев 1943 жылдың желтоқсан айында Суходольск селосында бұрынғы Батуман селосы, Долинск ауданында жерленген" - деген хат алды. Ал өзі 1944 жылы соғысқа қатысты. 1945 жылы 2 мамырда Берлин түбінде жараланып, елге 1946 жылы ғана оралды. Ойыл ауданынан майданға 2600-ден астам адам аттанған. Оның 674-і елге оралмапты. Хамит Сисенғалиев 1945 жылы жеңісті Берлинде қарсы алды. Ұлы Отан соғысында "Ерлігі үшін","Жауынгерлік ерлігі үшін" медальдарымен,"Қызыл Жұлдыз" орденімен марапатталды. Елге оралған кезден бастап еңбек майданында қызмет етті. Оралдағы ауыл-шаруашылық техникумында білім алды. Әр жылдары колхоз басқармасының орынбасары, гроном, ферма басқармашысы болып еңбек етті. 1965 жылы қараша айында Ойыл ауданында өрт сөндіру командасы құрылып,соған бастық болған. Ол бұл салада 1968жылдың ортасына дейін қызметте болған. Ішкі істер бөлімі,прокуратура, сот мекмесінің бастауыш партия ұйымының хатшысы болды. Одан кейін шаруашылыққа жұмысқа ауыстырды. 1981 жылдың қарашасынан бастап зейнеткерлік демалысына шықты. Жұбайы Қанзиямен бірге отау құрып, жеті баланы тәрбиелеп өсірді. Қазіргі таңда 22 немересі, 30 шөбересі, 1 шөпшегі бар. "Салтанат сарайында" Ұлы жеңістің 60жыл мерекесіне орай болатын Астанадағы шеруге қатысатын Республика бойынша 20 ардагер баратын болса, соның ішінде Ойыл ауданынан Хамит Сисенғалиевте елбасымыздан арнайы шақыру билетін алған болатын.Астанада жеңіс шеруіне қатысып,құрметке бөленді. Сисенғалиев Хамит жеңістің 63жылдығын қарсы алмас бұрын, көз жұмды. |
Сұлусай — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Пугачёв ауылдық округі құрамындағы темір жол айрығы. 2019 жылға дейін Берёзов ауылдық округі құрамында болған.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан шығысқа қарай 15 км жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 55 адам (30 ер адам және 25 әйел адам) болса, 2009 жылы 54 адамды (27 ер адам және 27 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бумакөл ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бумакөл, Облавка, Утвинка ауылдары кіреді. Орталығы – Бумакөл ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 974 адамды (492 ер адам және 482 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бөрлі — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы ауыл, Бөрлі ауылдық округі орталығы.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан солтүстік-батысқа қарай 31 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 2804 адам (1339 ер адам және 1465 әйел адам) болса, 2009 жылы 3244 адамды (1559 ер адам және 1685 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бөрлі ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бөрлі, Масайтөбе ауылдары кіреді. Орталығы – Бөрлі ауылы. Округ құрамында болған Аңқаты теміржол айрығы 2006 жылы таратылған.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 3726 адамды (1811 ер адам және 1915 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бөрлі ауылдық әкімдігі – Қостанай облысы Қарабалық ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Бөрлі ауылы кіреді. Орталығы – Бөрлі ауылы.
## Тарихы
Округ құрамында болған Песчаное ауылы 2017 жылы, Тастыөзек ауылы 2023 жылы таратылып, Бөрлі ауылдық округі ауылдық әкімдік болып қайта құрылды.
## Халқы
2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1394 адамды құрады.
## Дереккөздер |
## Онжылдықтар және жылдар
## Онжылдықтар және жылдар |
Дәнелікөл — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Қанай ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан солтүстік-батысқа қарай 39 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 115 адам (62 ер адам және 53 әйел адам) болса, 2009 жылы 66 адамды (33 ер адам және 33 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Димитров — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Жарсуат ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 39 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 299 адам (198 ер адам және 101 әйел адам) болса, 2009 жылы 191 адамды (89 ер адам және 102 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жаңаталап — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Успен ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 433 адам (225 ер адам және 208 әйел адам) болса, 2009 жылы 439 адамды (226 ер адам және 213 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Жарсаут ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамына Жарсуат, Дмитров, Қарашығанақ ауылдары кіреді. Орталығы – Жарсуат ауылы.
## Халқы
2021 жылғы санақ қорытындысы бойынша 1392 адамды (692 ер адам және 700 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Бесағаш — Батыс Қазақстан облысы Бөрлі ауданы, Пугачёв ауылдық округі құрамындағы ауыл.
## Географиялық орны
Аудан орталығы - Ақсай қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 21 км-дей жерде.
## Халқы
1999 жылы тұрғындар саны 250 адам (130 ер адам және 120 әйел адам) болса, 2009 жылы 71 адамды (38 ер адам және 33 әйел адам) құрады.
## Дереккөздер |
Aлматы сәндік және қолданбалы өнер колледжі - Орал Таңсықбаев атындағы — оқу орны. Суретші-безендіруші, мүсінші, театр суретшісі, қолданбалы өнер суретшісі мамандарын даярлайды.
* 1938 жылы қазақ көркем сурет училищесі болып ашылған, мұнда алғашқы жылдары бір мамандық (орта мектептің сурет пәнінің мұғалімі) бойынша кадр даярлады.
* 1941 жылы театр училищесімен қосылып, қазақ мемлекеттік театр-көркем-сурет училищесі болып қайта құрылды.
* 1954 жылы Н.В.Гоголь атындағы Алматы көркем-сурет училищесі болып өзгертілді.
* 1992 жылы училищеге О.Таңсықбаев есімі берілді.
* 1995 жылдан қазіргі атымен белгілі. Колледжде қазірде кескіндеме, театр безендірушісі, мүсінші, көркем-таңба, көркемдеп ағаш өңдеуші, қыш бұйымдарын көркемдеуші, көркемдеп металл өңдеуші, көркемдеп мата безендіруші, көркемдеуші-суретші мамандықтары бойынша кадрлар даярланады.
Жоғары білікті 42 оқытушы дәріс береді. Олардың 12-сі ҚР Суретшілер одағының мүшесі, екеуі ағарту ісінің озаты, біреуі Республиканың еңбек сіңірген өнер қайраткері (1998). Қазакстанға белгілі кескіндемешілер А.Ғалымбаева, М.Кенбаев, С.Мәмбеев, Н.Нұрмұхамедов, Қ.Телжанов, т.б. осы колледж түлектері.
## Дереккөздер |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.