Datasets:
akylbekmaxutov
/
KK_calibration_dataset

Dataset card Data Studio Files Community
1
text
stringlengths
3
252k
Егемен — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Раевка ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің солтүстік-батысында 20 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Раевка — Ақмола облысы Шортанды ауданындағы ауыл, Раевка ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің батысында 13 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Пымва-Шор (Пым-Ва-Ю) — Ресейдегі өзен. Коми Республикасы, Ненецк АО жер аумақтарынан ағып өтеді. Өзен сағасы Адзьва өзенінің сол жағалауынан 152 км қашықтықта орналасқан. Өзен ұзындығы 18 км-ді құрайды. ## Су реестрінің мәліметтері Ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша Двинск-Печорск су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі — Уса өзені. Өзен саласы — Уса, өзен алабы — Печора. * Мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды — 03050200112103000070487 * Гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (ГЗ) коды — 103007048 * Су алабының коды — 03.05.02.001 * ГЗ томының нөмірі — 03 * ГЗ бойынша шығарылуы — 0 ## Дереккөздер ## Сыртқы сілтемелер * Ресей Федерациясы Табиғи ресурстар және экология министрлігі Мұрағатталған 26 мамырдың 2015 жылы.
## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 39 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 39 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер ## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 39 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 39 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер
## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 40 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 40 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер ## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 40 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 40 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер
Қаражар — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Бектау ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің солтүстік-шығысында 36 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Қаратөбе — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Новосёлов ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің солтүстік-шығысында 58 км-дей жерде, Ащылыайрық өзенінің оң аңғарында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 30 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 30 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер ## Оқиғалар ## Туғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 30 жылы туғандар ## Қайтыс болғандар Тағы қара: Санат:Б. з. д. 30 жылы қайтыс болғандар ## Тағы қараңыз ## Түсініктемелер
Новопервомайское — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Новосёлов ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің оңтүстік-шығысында 34 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Новографское — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Раевка ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің солтүстік-батысында 5 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Петровка — Ақмола облысы Шортанды ауданындағы ауыл, Петров ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің батысында 42 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Новосёловка — Ақмола облысы Шортанды ауданындағы ауыл, Новосёлов ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің шығысында 45 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Ошақ — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Новосёлов ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің шығысында 46 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Біртабан – Ақмола облысы Қорғалжын ауданындағы ағынды көл. Қорғалжын кентінің оңтүстігінде 10 км жерде. ## Гидрографикасы Аумағы 26,6 км2, ұзындығы 10-12 км, ені 5-7 км шамасында. Көл солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатыр. Оңтүстік-шығыс жағасы тік жарлы, қалған бөлігі жайпақ. ## Өсімдігі Жағалауында қамыс, жайылмасында бетеге, жусан, ши және шалғын өседі. Көлге Нұра өзен құйып, ағып шығады. ## Дереккөздер
Алғабас — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Сабынды ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Алмас — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Қызылсай ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019-жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен оңтүстік-батысқа қарай 28 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 89 адам (45 ер адам және 44 әйел адам) болса, 2009 жылы 14 адамды (8 ер адам және 6 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Екпінді — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Кеңбидайық ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен шығысқа қарай 46 км-дей жерде, Құмдыкөл көлінің оңтүстік-батыс жағасында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Марат Хайболлаұлы Жабасов– геология-минералогия ғылымдарының кандидаты (1962). ## Қысқаша өмірбаяны * 1951 жылы - Қазақ тау-кен металлургия институтын (қазіргі Қазақ ұлттық техникалық университет) бітірген. * 1951–57 жылдары - КСРО «Гидрожобалау» институтында; * 1957–65 жылдары - Қазақстан Ғылым Академиясының Геология ғылымдар институтында жұмыс істеді. * 1965–90 жылдары Қазақстан Ғылым Академиясының Гидрогеология және гидрофизика институтында инженер, аға ғылыми қызметкер, зертхана меңгерушісі болды. * 1991 жылдан - аға ғылыми қызметкер. Негізгі ғылыми еңбектері жер асты суларын зерттеуге арналған. Олардың аймақ бойынша таралу, қалыптасу заңдылықтарын негіздеп, жалпы қорын бағалады. Жер асты суларын халық шаруашылығының түрлі саласында пайдаланудың ұзақ мерзімдік болуын зерттеп, қазіргі масштабын анықтады. Қазақ КСР-і Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1980). ## Дереккөздер
Қарекен Құралай Әнуарқызы - Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің мүшесі 1958 жылы Ақтөбе қаласында туған. И.М. Сеченов атындағы Бірінші Мәскеу медицина институтын бітірген. Институтты бітіргеннен кейін Ақтөбе қаласының СЭС дәрігер-эпидемиологы, Ақтөбе қаласының СЭС тамақтану гигиенасы бойынша санитарлық дәрігер болып жұмыс істеді. 1987-1996 жылдары Ақтөбе қаласының СЭС тамақтану гигиенасы бөлімшесінің меңгерушісі болып жұмыс істеді. 1996-1997 жылдары - Ақтөбе облысы СЭС тамақтану гигиенасы бөлімшесінің меңгерушісі. 1997-1998 жылдары - Ақтөбе қаласы мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасы бастығының орынбасары. 1998-2001 жылдары - Ақтөбе қаласы мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау басқармасының бастығы. 2001-2002 жылдары - Ақтөбе облысы денсаулық сақтау басқармасының бастығы. 2002-2012 жылдары – Ақтөбе облысының бас мемлекеттік санитарлық дәрігері, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау комитетінің Ақтөбе облысы бойынша департаментінің директоры. 2012 жылғы қаңтардан бастап V сайланған Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты, «Нұр Отан» ХДП мүшесі. «Қазақстан Республикасының Конституциясына 10 жыл», «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 10 жыл», «Астананың 10 жылдығы», «Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігіне 20 жыл» медальдарымен және «Қазақстан денсаулық сақтау ісінің үздігі», «Денсаулық сақтау ісіне қосқан үлесі үшін», «Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау қызметкерлері кәсіподағының үздігі» омырау белгілерімен марапатталған. Тұрмыста, екі баласы және үш немересі бар. ## Дереккөздер
Камышенка — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Пригородный ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің батысында 60 км-дей жерде, Балықтыкөл көлінің солтүстік-батысында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Жұмай — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Амангелді ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстік-батысқа қарай 24 км-дей жерде, Жұмай көлінің солтүстік-батыс жағасында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Күлтай — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Арықты ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен оңтүстік-шығысқа қарай 54 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Бижігіт Бұзауұлы (туған жылы белгісіз - 1796) - қазақ батыры. Бұзау Жарасұлының үлкен ұлы. ## Өмірбаяны «Шудың аяғынан бері Маңқанай дейтін жер бар. Ол Үйсінбайдан бері жиырма шақырымдай жер. Бұл бұрынғы «Созақ» кеңшарының аумағына кірген. Маңқанай деген әйелдің аты. Мынау Бұзау руы бес атаға бөлінеді. Олар Бижігіт, Түке, Ақжүніс, Малқара, Жаңғара, Есқара. Ал Маңқанай – солардың шешелері. Сол кісіні құрмет тұтып, үй тіккен жерінің атымен «Маңқанай» атанған» Бұзау батырдың үлкен баласы Бижігіт жас кезінде жоңғар басқыншыларына қарсы соғыста ешкімге дес бермеген батырын көзінен көздеп атып, мерт қылады. Бірақ ұрыс аяқталған соң, ерлігін ешкімге жария қылмай, қосынына қай­тып кетеді. Хан қол астындағыларға жоңғар батырын кім өлтіргенін анықтауды тапсырады. Ең соңында уәзірлері:- Бұзаудың Бижігіт деген баласы қана келмеді. Қалғандарынан тұтас сұрастырып шықтық. Әзірге жебенің кімдікі екені анықталмады, - дейді.Билеушінің бұйрығымен келген Бижігіт:- Хан ием, батырдың басынан бақайшығына дейін оқ өтпейтін темір сауытпен құрсалған екен, тек екі көзі және астындағы ақбоз атының екі көзі, екі танауында ғана саңылау бар екен. Оң көзіне қадалған жебе болса, онда ол менікі, - дейді.Құралайды көзге атқан мергендігіне тәнті болған Абылай хан ақ батасын беріп, жоңғардың қаза болған батырының астындағы ақ боз аты мен ақ сауытын сыйға тартыпты. Кейін сол ақ боз ат Қарқаралыда өткен бәйгеде бас жүлде алған көрінеді. 1796 жылы өмірден өтіп, көз жұмарда өзінің сүйегін Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне жерлеуді аманаттайды. Бижігіттің ұрпақтары әкесі Бұзау батырдың жанына арулап қояды. 2015 жылдың 29 қазанында «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық музейінің ғылыми кеңесі «Тама Бижігіт батыр Бұзауұлы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жерленген» деген тұжырымды растап, кесенеде жерленген тарихи тұлғалардың тізімі жазылған тақтаға қосу туралы шешім қабылдады. ## Дереккөздер ## Сыртқы сілтемелер * Бұзау батыр Мұрағатталған 27 қыркүйектің 2015 жылы. * Қазақ батырлары ескерусіз қалмаса екен(қолжетпейтін сілтеме) * Бұзау және оның ұлы Бижігіт батырларға ас берілді(қолжетпейтін сілтеме)
Көңқырын — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Бектау ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің солтүстік-шығысында 20 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Қарғалы — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Қарашалғын ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстік-шығысқа қарай 29 км-дей жерде, Ұзынкөл көлінен солтүстік-шығысқа қарай орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Құмкөл — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Майшұқыр ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстікке қарай 30 км-дей жерде, Құмкөл көлінің солтүстік-шығыс жақ жағасында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Құмкөл — Нұра алабындағы көл. ## Географиялық орны Ақмола облысы, Қорғалжын ауданының солтүстігінде, Құмкөл ауылының оңтүстік-шығысында орналасқан. Теңіз деңгейінен 330 м биіктікте жатыр. ## Гидрографикасы Аумағы 6,5 км2, су жиналатын алабы 119 км2. Ұзындығы 4,2 км2, енді жері 1,7 км, жағалау бойының ұзындығы 18,4 км. Еріген қар және жер асты суларымен толысады. Шығысындағы шығанаққа жазда кеуіп қалатын жылға құяды. Суы тұщы, мал суаруға пайдаланылады. ## Жағалау сипаты Көлдің жағалауы жайпақ, пішіні күрделі келген. Оңтүстігінде және шығысында 2 шығанақ бар. Көлдің орта тұсының түбі лайлы, жағалауына жақын жерлері құмдауытты. Онда қамыс, құрақ өскен. ## Дереккөздер
Ключи — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Бозайғыр ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінің оңтүстік-шығысында 37 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Құмкөл — Сарысу алабындағы көл. ## Географиялық орны Мыңадыр тауларының солтүстік-батысыныда. Қарағанды облысы Жаңаарқа ауданы, Аралтөбе ауылының оңтүстігінде 7 км жерде орналасқан. Солтүстік-батысында Жұмырткөл көлі, солтүстігінде Сәмек, оңтүстігінде Толағай таулары бар. Теңіз деңгейінен 430 м биіктікте жатыр. ## Гидрографикасы Аумағы 2,9 км2, ұзындығы 2,4 км, енді жері 1,7 км, жағалау бойының ұзындығы 13,7 км. Көлге солтүстігінен Жосалы өзені құяды. Көктемгі еріген қар және жер асты суларымен толысады. Суы мал суаруға пайдаланылады. ## Дереккөздер
Андреев ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Ғабит Мүсірепов ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Андреевка, Жаңасу, Раисовка ауылдары кіреді. Орталығы – Андреевка ауылы. Округ құрамында болған Беспаловка ауылы 2018 жылы таратылған. ## Халқы 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 2466 адамды құрады. ## Дереккөздер
Андреев ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Мамлют ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Андреевка, Бостандық, Владимировка ауылдары кіреді. Орталығы – Андреевка ауылы. ## Халқы 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1121 адамды құрайды. ## Дереккөздер
Қауенов Александр - (1952 жылы туған, Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданы Қалдығайты ауылы)айтыскер ақын. Айтысқа 1980 жылдан қатыса бастады. Республикалық және облыстық ақындар айтысында жүлделі орындарды иемденді. Қауеновтың мамандығы — зоотехник. Қаратөбе ауданының Қоскөл ауылында әр түрлі шаруашылық қызметтерді атқарды. ## Дереккөздер
Аралтөбе — Ұлытау облысы Жаңаарқа ауданы, Ералиев ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2007 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Жаңаарқа кентінен солтүстік-батысқа қарай 73 км-дей, Құмкөл көлінің солтүстігінде 7 км жерде орналасқан. ## Халқы 1999 жылғы санақ қорытындысы бойынша ауылда 116 адам болған.
Октябрьское — Ақмола облысы Шортанды ауданы, Андреев ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Шортанды кентінен батысқа карай 44 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Сулыкөл — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Арықты ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен оңтүстік-шығысқа қарай 70 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 502 адам (255 ер адам және 247 әйел адам) болса, 2009 жылы 86 адамды (44 ер адам және 42 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Жармағанбутов Амангелді Шәріпұлы (1942 жылы туған, Ерейментау ауданы Бестөбе) – заң қызметкері, ҚазКСР ІІМ еңек сіңңрген қызметкері, милиция генерал-майоры (1992). Щучинск тау кен-металлург. техникумын (1964), КСРО ІІМ Академиясын (1983) бітірген. * 1964 – 70 жылы Қаратау тау кен-байыту комб-нда шахтер, Бестөбе кенішінде шебер, * 1970 – 77 жылы Социялистік меншікті жымқырумен күрес бөлімінде аға инспектор, Бестөбе кентіндегі милиция бөлімінің, * 1977 – 81 жылы Теңіз ауданы ішкі істер бөлімінің, * 1983 – 90 жылы Целиноград ішкі істер көлік басқармасының, * 1990 – 95 жылы Торғай облысы ішкі істер басқармасының, * 1995 – 97 жылы Көкшетау облысы ішкі істер басқармасының бастығы болды. * 1997 жылдан зейнеткерлік демалыста. Медальдармен марапатталған. ## Пайдаланылған cілтемелер
Өркендеу — Ақмола облысы Қорғалжын ауданындағы ауыл, Амангелді ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен батысқа қарай 18 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Ұялы — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Қарашалғын ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстік-шығысқа қарай 21 км-дей жерде, Ұялышалқар көлінің солтүстігінде орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Андреев ауылдық округі – Ақмола облысы Шортанды ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Андреевка, Октябрьское ауылдары кіреді. Орталығы – Андреевка ауылы. ## Тарихы 2000 жылы Андреев ауылдық округінен Петров, Пригородный ауылдық округтері бөлініп шықты. 2005 жылы Новороменка ауылы таратылды. ## Дереккөздер
Үшсарт — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Қызылсай ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен оңтүстікке қарай 33 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Нұрмахан Магрипханұлы Мелдеханов (1964 жылы Бөген ауданы, Төреарық ауылы) - каратэші.== Өмірбаян ==* 1981 жылы Ломоносов атындағы орта мектепті бітірген. * 1992 жылдан бері Оңтүстік Қазақстан облысы, спорт мектебінде жаттықтырушы, Қазақстан Республикасының еңбегі сіңген жаттықтырушы, Оңтүстік Қазақстан облысы “Каратэ-до” федерациясының президентінің орынбасары. * Қазіргі таңда шәкірті көп ұстаз ретінде танылып кеткен. * Ол Азияны Каратэ-до-дан ұтқан. * Қоржынында 50 астам медальдар 100 ден астам мақтау қағаздары бар. ## Дереккөздер
Жұмекенқызы Ғазиза (12 қаңтар 1954, Байғабыл, Аманкелді ауданы, Қостанай облысы, Қазақ КСР — 3 қыркүйек 2023, Астана,) – әртіс, әнші. Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі. ## Білімі Ы. Алтынсарин атындағы Қостанай педагогикалық училищесін (1974), Арқалық педагогикалық институтын (1985) бітірген. ## Өмірбаяны Халқының қызына айналған Ғазиза Жұмекенова – қарт Торғай топырағында, Батпаққара табанында, суы тұнық, нуы бітік Байғабыл өзені жағасында дүниеге келген. Әкесі Жұмекен (1926-2004) – Қазақ ССР Халық ағарту ісінің үздігі, қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, жастайынан домбыраны серік еткен, ән мен жыр десе көңілі алабөтен жан болған. Әйгілі Торғайдың Топжарғаны Нұрхан Ахметбековтың дастандарын, Мұхиттың әндерін әуелеткенде таңды таңға жалғаған өнерпаз еді. Сол өнерлі шаңырақта дүниеге келген Ғазизаның ән салмауы мүмкін емес-ті. Анасы Сағытжан (1930-1990) –халық батыры Амангелді Имановтың атбегісі болған Молдабек Байтөриннің қызы. Бала тәрбиесімен айналысқан, үй шаруасындағы адам болған. Ғазиза туған ауылында онжылдықты бітіріп, Меңдіғарадағы мұғалімдер даярлайтын училищеге оқуға түседі. Алғаш еңбек жолын өзі оқыған Байғабыл орта мектебінде бастауыш сынып мұғалімдігінен бастайды. Бірнеше рет аудандық, облыстық конкурстарға қатысып, лауреат атанады. Арқалық қаласындағы Ы.Алтынсарин атындағы педагогикалық институтының музыка бөлімін аяқтап, Өзбекәлі Жәнібековтің назарына ілігеді де, облыстық «Шертер» фольклорлық-этнографиялық ансамблінің әншісі болып қабылданады. Әке көрген оқ жонар деген дана халқымыз. Ғазиза да кішкентайынан ән салып, ағайын-туыстың тойында көпшіліктің көңілінен шығады. Ұстаздық жолға түскенмен табиғат берген талант жетелеп киелі сахнаға алып келді. Халық әндері, халық композиторларының шығармашылығын жетік меңгеріп, кейін Шәмші Қалдаяқов, Ескендір Хасанғалиев, Илья Жақанов сынды өнер иелерінің шығармашылығын насихаттауға барын салды. Ақтөбе қаласында өткен жас орындаушылардың республикалық конкурсында ерекше көзге түсіп, сол сапардан соң үлкен өнерге жолдама алды. Мемлекет және қоғам қайраткері Еркін Әуелбековтың қамқорлығы арқасында үлкен өнер жолындағы алғашқы қадамын жасады. Өнердегі жолын Торғай облыстық филармониясында бастады. Ғ. Жүмекенқызы көптеген республикалық конкурстар мен байқаулардың жүлдегері атанады. Торғай облысының мәдениеті мен өнеріне қосқан зор үлесі үшін «Қазақстан Республикасының еңбегі сіңген әртісі» атағымен марапатталады. Зейнетке шыққанға дейін Көкшетау қаласының облыстық филормониясында еңбек етті. 1997 жылы Торғай облысының жабылуына байланысты Көкшетау қаласына қоныс аударды. 2000 жылдан Ақмола облыстық филармониясында әнші-вокалист болып жұмыс жасады. Үкілі Ыбырай атындағы Ақмола облыстық филармониясына әнші болып орналасып, аталған өнер ошағынан құрметті демалысқа шықты. Жұмакенова негізінен әндерін домбырамен, қазақ ұлттық аспаптар оркестрінің сүйемелдеуінде жеке дауыста орындайды. Алматы қаласында өткен «Қазақстан халықтар достығы» фестиваліне, ҚР-ның 10 жылдығына арналып Астана қаласында өткен концертке қатысқан (2002). «Ресейдегі Қазақстан жылы» негізінде Ресейдің Омбы, Челябі, Магнитогорск қалаларында болған концертте халық Жұмакенова өнерін тамашалаған. ## Шығармашылығы Ғазиза Жұмекенова өзінің сахнадағы жарты ғасырлық еңбек жолында Ғафу Қайырбеков, Фариза Оңғарсынова, Серікбай Оспанов, Серік Тұрғынбек, Несіпбек Айтұлы, Қонысбай Әбіл сынды ақиық ақындармен, Еркеғали Рахмадиев, Ермұрат Үсенов, Қалибек Деріпсалдин, Бақытжан Сәуекенов сынды сазгерлермен шығармашылық тығыз байланыста болды. Осындай шығармашылық байланыс нәтижесінде «Сағыныш сазы», «Жан еркем», «Біздің Торғай осындай!», «Ақ тырналар» , «Ерке құсым» сынды қайталанбас дара туындылар дүниеге келді. ## Дереккөздер ## Сілтемелер * ЖЕЗТАҢДАЙ ӘНШІ ҒАЗИЗА ЖҰМЕКЕНОВАНЫ ЕСКЕ АЛУ КЕШІ
Кеңгірбай би (1996 жылға дейін — Олжабай) — Абай облысы Абай ауданындағы ауыл, Кеңгірбай би ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Қарауыл ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 3 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Орда — Абай облысы Абай ауданы, Арқат ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы — Қарауыл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 35 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Айдарлы ауылдық округі – Қызылорда облысы Сырдария ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Айдарлы ауылы кіреді. Орталығы – Айдарлы ауылы. ## Халқы 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1892 адамды құрады. ## Дереккөздер
Айдарлы ауылдық округі: * Айдарлы ауылдық округі — Алматы облысы, Жамбыл ауданындағы әкімшілік бірлік. * Айдарлы ауылдық округі — Жетісу облысы, Панфилов ауданындағы әкімшілік бірлік. * Айдарлы ауылдық округі — Қостанай облысы, Қарасу ауданындағы әкімшілік бірлік. * Айдарлы ауылдық округі — Қызылорда облысы, Сырдария ауданындағы әкімшілік бірлік.
Қараегін — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Сабынды ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен солтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде, Қараегін көлінің оңтүстік жағасында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Зәуірбек Молдағалиұлы Райбаев (13 ақпан, 1932 жыл, Алматы) - балетмейстер, мемлекеттік сыйлығының лауреаты, ҚР халық әртісі (1982 жыл), Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері, қазақ балет əртісі жəне педагог, профессор. ## Өмірбаяны * Алматы қазақ хореографиялық училищесіндегі Александр Селезневтің класында оқыды. Училищеде онымен бірге Сара Көшербаева бірге оқыды. 1949 жылы Мәскеуде өткен Бірінші Бүкілодақтық методикалық конференцияда екі биші екінші орынды иеленді. Зәуірбек пен Сара «Раймондадан» және Е.Брусилловскийдің музыкасына жазылған «Балбырауынды» орындады. Олар алдағы жылдарда бір-бірінен үзілмес бишілік серіктестер болды. * Ленинград академиялық хореографиялық училищесін бітірген (1954), режиссер-балетмейстер; Мұнда А.Писарев, А.Бочарова, А.Пушкина, И.Бельский сияқты ұстаздардың жетекшілігімен жөнге қойылған мектептің сабақтарын тыңдады. * 1958 – 62 жылдары А.В. Луначарский атындағы Мемлекеттік театр өнері институтында профессор Л.Лавровскийдің класында оқып бітірген (Мәскеу, 1962), балет әртісі. * Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры (2001 жылдан). * 1954 – 58 жылдары - Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театрының балет солисі. Бұл жылдары театр репертуарындағы балеттерде басты партияларды П.И. Чайковскийдің «Аққу көлінде» – Принц, «Ұйқыдағы аруында» – Шурале, Л.Ф.Минкустың «Дон Кихотында» – Базиль, Ф.З.Ярулиннің аттас балетінде – Шурале, Р.М.Глиэрдің «Мыс салт аттысында» – Евгений, Б.В.Асафьевтің «Бахшасарай хауызында» – Вецлав пен Нұралы, Н.Тілендиев, Л.Б.Степанов және Е.В.Манаевтың «Достық жолыменінде» – Сабыр рөлдерін орындады. Зәуірбек Молдағалиұлының биші-солистік шебер техникасы, би орындаудағы сұлулық тазалығы, классикалық мәнерінің сезімтал музыкалығы таныла түсті. Ол әрбір партияда бір-біріне ұқсас емес өнерін паш етті. Концерттік жолда оның «Алтын бүркіт» биі асқақ бишілік өнер деп бағаланды. Ол рөлде Мәскеуде атқарылған Қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігінде 1958 жылы бұл биді оның теңдессіз шеберлікпен орындаушылығы бағаланып, Кеңес Одағында оған үлкен танымалдық әкелді. Суретші В.Семизоров Зәуірбек Райбаевтың «Алтын бүркіт» биін орындау сәтін портрет етіп салып, көркемөнердің динамикалы шығармасына айналдырды. Бұл портрет Абай атындағы опера және балет театрының қабырғасында ілулі тұр. * 1962 жылдан - Абай атындағы Мемлекеттік опера және балет театрының бас балетмейстері. Алғашқы сахнаға шығарған бір актілік балеттері – «Шопениана», «Францеска да Римни» және «Болеро».Зәуірбек Райбаетың шеберлік жолындағы табысының бірі – оның 1974 жылы Арам Хачатурянның «Спартак» балетін Алматы опера және балет театрында қоюы. Зәуірбек Райбаев Глазуновтың «Раймонда», С.Прокофьевтің «Ромео Джульетта», А.Хачатурянның «Спартак», Ғ.Жұбанованың «Хиросима», Т.Мыңбаевтың «Фрески» балеттер тізбегін сахнаға шығарды. Әрбір балеттің хореографиясы ерекше сазды. * 1970 -1986 жылдары - ҚазКСР Мемлекеттік би ансамблі көркемдік жетекшісі, директоры, «Салтанат» ансамблін құрды. Бұл өнер ұжымы Қазақстан жастарының және Республикалық сайыстың жүлдегері атанды. * 1992 жылдан - Абай атындағы Мемлекеттік опера және балет театрының бас балетмейстері. * 2004 жылдан - зейнеткер. ## Марапаттары * «Құрмет белгісі» ордені (1958) * 1957 жылы Мəскеуде өткен жастар мен студенттердің Дүниежүзілік фестивалінің лауреаты. * 1958 жылы Бүкілодақтық эстрада əртістері конкурсының лауреаты. * ҚазКСР Еңбек сіңірген әртісі (1958). * ҚР халық әртісі (1982). * «Құрмет» (2001) ордендері * ҚазКСР Жоғары кеңесінің құрмет грамотасы * «Ерең еңбегі үшін» медальімен мараптталды. * 1986 жылы оған ҚР-ның Мемлекеттік сыйлығы (1986). * Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері (1969). ## Отбасы * Әкесі - Райбаев Молдағали, марқұм, ҰОС қатынасқан, Кеңес Әскерінің офицері. * Анасы - Сүлейменова Тұрсын, марқұм, фармацевт болып жұмыс істеген. * Үйленген. Жұбайы - Талқыбаева Қаншайым (1944 ж. т.), экономист болып жұмыс істеген. ## Дереккөздер
Ақкөл ауылдық округі: * Ақкөл ауылдық округі — Алматы облысы, Балқаш ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Ақмола облысы, Зеренді ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Ақтөбе облысы, Әйтеке би ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Алматы облысы, Балқаш ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Атырау облысы, Құрманғазы ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Жамбыл облысы, Талас ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ақкөл ауылдық округі — Павлодар облысы, Екібастұз қалалық әкімдігіне қарасты әкімшілік бірлік.
Қазақстан ауылдық округі: * Қазақстан ауылдық округі — Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданындағы әкімшілік бірлік. * Қазақстан ауылдық округі — Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданындағы әкімшілік бірлік. * Қазақстан ауылдық округі — Павлодар облысы Железин ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Тағы қараңыз * Қазақстан (айрық)
Ақшәулі – Тарбағатай жотасының солтүстік-батысындағы тау. ## Географиялық орны Абай облысы Үржар ауданы жерінде орналасқан. ## Жер бедері Абсолюттік биіктігі 1618 м. Тау батыстан шығысқа қарай ендік бағытта созылып жатыр. Солтүстіктен Шақараты өзені бастау алады, батыс беткейі тіктеу келген. ## Өсімдігі Таудың қара және қызғылт топырағында бұта аралас боз, селеу, сұлыбас, бетеге өседі. Баурайы мал жайылымына пайдаланылады. ## Дереккөздер
Байқошқар – Абай облысы Абай ауданының солтүстігіндегі өзен. Ұзындығы 58 км, су жиналатын алабы 817 км². ## Бастауы Шыңғыс және Шақпақтас тауынан басталып, Байқошқар аулының тұсында Бақанас өзеніне оң жағынан құяды. ## Гидрологиясы Арнасы тар, жағасы тік жарлы. Әрқайсысының ұзындығы 10 км-дей 74 саласы бар. Қараша айының 1-жартысында суы қатып, сәуірдің 1-жартысында мұзы ериді. Шабындықтар мен жайылымдарды суландыруға пайдаланады. ## Дереккөздер
Ақкөл ауылдық округі — Павлодар облысы Екібастұз қалалық әкімдігі аумағындағы бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Ақкөл, Жақсай, Зелёная Роща ауылдары кіреді. Орталығы – Ақкөл ауылы. Округ құрамында болған Присовхозный ауылы 2012 жылы таратылған. ## Дереккөздер
Төле би ауданы — Түркістан облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік. Жерінің аумағы 3,1 мың км² (облыстың 2,6%-ын қамтиды). 1932 жылы құрылған (1991 жылға дейін Ленгер ауданы). Аудан орталығы – Леңгір қаласы. ## Географиялық орны Солтүстігінде Сайрам, Түлкібас аудандарымен, батысында Шымкент қаласымен, оңтүстігінде Қазығұрт ауданы және Өзбекстан Республикасымен, шығысында Жамбыл облысының Жуалы ауданымен және Қырғыз Республикасымен шектеседі. ## Жер бедері Жер бедері таулы, дөңесті жазық. Ең биік жері - Сайрам шыңы (4338 м). Шығысыңда Талас Алатауы, оңтүстік-батыста Өгем, Қаржантау (2500 м), Қазығұрт (1200 м) тау сілемдерінің бөктерінде орналасқан. Батысындағы жазықта және тау аңғарларында егіншілікке жарамды суармалы жерлер, жайылымдар, жеміс ағаштары кездеседі. Кен байлықтарынан қоңыр көмір, құрылыс материалдары өндіріледі. ## Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі Климаты континенттік, қысы жұмсақ, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтардың орташа температурасы -3-9°С, шілде айында 24°-26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері батысында 450 мм, шығысында 650 мм. Топырағы тауда қоңыр, сұр, жазықта саздақты. Дала өсімдіктерінен астық тұқымдас, ақселеу, жатаған, бидайық, беде, тағы басқа; тауда долана, арша, бадам, шырғанақ, итмұрын, тағы басқа өседі. Жануарлардан: қасқыр, аю, барыс, арқар, таутеке, сілеусін, тағы басқа; құстардан - бүркіт, ителгі, кекілік, ұлар мекендейді. Аудан жерімен Ақсу, Сайрамсу, Бадам (өзенде Бадам бөгені салынған) өзендері ағып өтеді. Аудан тұрғындарының орташа тығыздағы 1 км²-ге 34,6 адамнан келеді. Халқы көп ұлтты, негізгі бөлігі қазақтар 70% пайыздан, өзбектер, түріктер, әзербайжандар құрайды. Ірі елді мекендері: Ленгер қаласы, Первомаевка, Көксәйек, Сұлтанрабат, Қамшақ, Тоғыс, Ақжар, Зертас тағы басқа ауылдар. Ауданның ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері бидай өсіруге (барлық егіс көлемінің 41,7%) маманданған. Мақсары (13,3%), арпа (3,1%), көкөніс (2,3%), картоп (1,9%) өсіріледі. Облыстағы жеміс-жидектің 18,0%-ын береді. Аудандағы ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің 30,0%-ын ет өндірісі, 17,5%-ын дәнді дақыл, 15,0%-ын сүт, 9,6%-ын көкөніс құрайды. «Фудмастер-Шымкент» компаниясы - сүт өнімдерін, «Ақмаржан» акционерлік қоғамы - ұн, жем, нан өнімдерін шығарады. Ұйық, тоқыма, тігін фабрикалары, машина жасау зауыты, «Оңтүстік мұнай-газ» ашық акционерлік қоғамы, Ленгер мұнай барлау скважиналарын сынау экспедициясы жұмыс істейді. Аудан жерімен Ленгер-Шымкент темір жолы өтеді. ## Халқы Тұрғындары 117 765 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (69,32%), өзбектер (16,48%), орыстар (5,72%), әзербайжандар (1,46%), күрдтер (1,32%), шешендер (0,54%), татарлар (0,52%), тағы басқа ұлт өкілдері (0,59%). ## Әкімшілік бөлінісі 55 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 12 ауылдық округке біріктірілген: ## Әлеуметтік-экономикалық жағдайы ### Бюджет-қаржы саясаты Алты ай қорытындысы бойынша жергілікті бюджетке салық және міндетті төлемдер бойынша 242,1 млн теңге орнына, нақты 294,3 млн теңге түсіп, жоспар 120,2%-ға немесе 48,8 млн теңге артығымен түсті. Контингент бойынша жоспарланған 434,5 млн теңге орнына, нақтылай 479,7 млн теңге түсіп, жоспар 110,4%-ға, немесе 45,2 млн теңгеге артығымен орындалды. 2006 жылдың 1 қазанына нақтыланған аудан бюджетінің салық түсімдері 392,6 млн теңгені құраса, 2007 жылдың 30 мамырына нақтыланған аудан бюджеті 654,4 млн теңгені құрап, 7 ай көлемінде өз табысымыз 66,7 пайызға ұлғайтылып немесе 261,8 млн теңгеге артығымен түсуі жоспарланған. Салық базасын қайта инвентаризациялау нәтижесінде, 2007 жылдың 30 мамырында аудан бюджетінің кіріс бөлігі 154,0 млн теңгеге ұлғайтылды. 2007 жылы нақтыланған бюджеттің шығыс бөлігінің көлемі 2 693,1 млн теңгені құрап, оның ішінде білім саласының үлесі 71,7 пайыз немесе 1930,9 млн теңге, оның ішінде айлық жалақысы мен аударымдар 76,7 пайыз, немесе 1 481,8 млн теңгені құрады. ### Өнеркәсіп саласы 6 ірі және орта, 18 кіші және 9 қосалқы шаруашылықпен айналысатын кәсіпорындарда 358 адам жұмыс атқарып, олар жыл басынан 1124,4 млн теңгенің өнімі өндіріліп, былтырғы жылдың осы кезеңімен салыстырғанда өсім 47,3 пайызға, немесе 361,1 млн теңгеге өнім артық шығарылды. Сонымен қатар біраз мекемелер өздерінің межелеген жоспарларына жетіп, жұмыстарын алға жылжытуда. ### Ауылшаруашылық саласы Ауылшаруашылық саласы аудан бюджетінің тұрақты табыс көздерінің бірі. Бүгінге егілген 22933 га бидайдың және 2296 га арпаның 6736 га жерінің астық орылды, орташа түсімдігі 14,7 ц/га айналуда. Астықты толық орынлғанда оның түсімділігі 22,6 центнерден келеді деп жоспарлаудамыз. Сонымен бірге ауылшаруашылық саласында жаңа технологияларды енгізу, атап айтсақ жылыжай, тамшылатып суғару, жаңа бау және жүзімдік егуді қолға алына бастады, бұл жұмыстар алдағы уақытта да өз жалғасын табуға жұмыс жасаймыз. ### Кәсіпкерлік саласы Ауданымызда жаңа шағым және орта кәсіпорындар бой көтеруде. Атап айтсақ олар: Момыный аулында орналысқан «Евротех» ЖШС күніне 7-8 мың қыш, Ленгір қаласындағы «Аққұм Астық» ЖШС күніне 26 тонна ұн шығару жоспарланып, бұл нысандар 2007 жылдың 3 тоқсанында қосылуы қарастырылуда. Зертас ауыл округіндегі «Тастық сай» ЖШС ашылып, бұл кәсіпорында болашақта күніне 10 тонна шағалтас өндіреміз деп жоспар құрып, келешекте асфальт зауытын ашуды жоспарлауда. Алдағы уақытта ұсынылған бизнес жоспарлары негізінде Ленгір қаласы мен ауылдық округтердің елді мекендерінде минералды су шығаратын, көкөніс-жеміс жидек өнімдерін өңдейтін минни цехтар салу бойынша ұсыныстар түсуде. ### Туризм саласы Біздің аудан үшін туризмді дамытуға және оған жағдай жасауға мүмкіншіліктеріміз бар. Оған біздің табиғи және климаттық жағдайымыз толық мүмкіншілік береді. Бүгінге аудан көлемінде тау бөктерінде орналасқан Тау самалы, Эдельвейс, Бәйшешек, Робинзон лагерлері жұмыс атқаруда. Одан басқа "Тау Самалы" ,"Эко виладж каскасу", "Айнабұлақ" , «Альтекс» демалыс аймақтары, «Біркөлік» сауықтыру кешені, «Тау шаңғы базасы» туристік объектілері қызмет көрсетуде. Қазіргі таңда «Алатау» шаңғы базасына қомақты инвестиция тарту мақсатында бұл нысан ауданының баланысына алынып, «Алатау» ЖШС шаңғы базасы болып жұмыс атқаруда, бұл демалыс аймағы жанындағы кезінде мақсатсыз беріліп кеткен жерлерді қайтарылып, ол жерлерге заман талабына сай демалыс орнына қызмет ететін нысандар салуды қолға аламыз. Сонымен қатар аудандағы ең көрікті жерлердің бірегейі Балдыберек өзенінің бойында орналасқан Облыс орталығынан 70 км. жол , Балдыберек және Төңкеріс ауылдарының көркем табиғаты мен климаттық жағдайы жазғы және қысқы туризмді дамытуға өте қолайлы. ### Инвестиция және құрылыс саласы Ауданда 2007 жылдың 6 айында 1056,2 млн теңге инвестиция игерілді. Облыстық бюджеттен 204,476 млн теңге игерілді. Атап айтқанда білім саласына, денсаулық сақтау саласына және елді мекен су құбырлары құрылысына. Кәсіпорындар мен тұрғындар есебінен 575,2 млн теңге, тұрғын үй құрылысы мен басқаларға 573,2 млн теңге игерілді. Білім беру саласы бойынша облыстық бюджет есебінен Жоғарғы Қасқасу мектебін аяқталуы үшін 2007 жылы 18,8 млн теңге бөлінді. «Таза су» бағдарламасына сәйкес облыстық бюджет есебінен Алғабас елді мекеніне су құбыры құрылысын аяқтау үшін 2007 жылға 34,7 млн теңге бөлінді. Ақжар елді мекеніндегі су құбырына қайта жабдықтау жұмыстарды аяқтауға 41,9 млн теңге бөлінген, игерілгені 31,1 млн теңге. Бұл нысандардың аяқталу мерзімі 2007 жылдың ІІІ-тоқсаны. ### Көркейту, көгалдандыру, санитарлық тазалық және жолдарды жөндеу Ауданда елді мекендерді көгалдандыру, көркейту, абаттандыру және санитарлық тазалық жұмыстары бойынша біршама жұмыстар атқарылды, атап айтсақ: Панолар орнатуға 1,9 млн, ал билбордқа 839 мың теңге бөлініп, қала және ауыл округтеріне орналастырылды. Аудан бойынша 60 дана пано орнатылды. Оның ішінде 48 данасы бюджеттен, 12 данасы кәсіпкерлер есебінен. Ленгір қаласында 1,1 млн теңгеге 7-аялдама, Қазығұрт ауылдық округі аумағындағы елді мекендерде 770 мың теңгеге 7 аялдама орнатылды. Санитарлық тазалыққа 2,5 млн теңге қаралып, оған контейнер сатып алу, күл-қоқыс шығару, тұрмыстық қалдықтарды жою және қар тазалау жұмыстары атқарылады. ### Білім беру саласы Аудан аумағындағы мектеп ғимараттарының құрылыстарына, күрделі және ағымдағы жөндеуге соңғы жылдары біршама көңіл бөлінуде. Құрылыс жұмыстары облыстық және Республикалық бюджет есебінен жүргізіліп келеді. Республикалық бюджет есебінен 10,9 млн теңгеге құны 5,4 млн теңгелік мультимедиялық лингофон кабинеті М.Әуезов, Қ.Тыныбеков орта мектептеріне берілді. Аудан мектептерінің бәрі компьютерлік жабдықталған, интернетке 65 мектеп қосылған. Аз қамтамасыз етілген отбасы балалардың материалдық көмек көрсету мақсатында білім беру қорына 7,4 млн теңге бөлінді. Оған 320 оқушыға киім алып беру және 653 оқушыға ыстық тамақ ұйымдастыру жоспарланған. Аудан бойынша 6 оқушы «Алтын белгі», 8 оқушы ерекше аттестат иегері болды. Аудан бойынша бірыңғай ұлттық тесттің орташа көрсеткіші 74,47 алдыңғы жылмен салыстырғанда 116 пайызға өскен. Жаз кезеңде жас өспірімдердің демалысы мен сауықтыруды ұйымдастыру үшін мектеп жанынан лагерлер құрылған. Сонымен қатар жағдайы нашар отбасы балалары мен жетім балаларды демеушілер есебінен жазғы сауықтыру лагерлеріне жібердік. ### Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау саласы Денсаулық сақтау саласы Денсаулық сақтау мекемелерінің бүгінге материалдық, техникалық базаларын нығайту, аудан халқына медициналық көмекті жақсарту мақсатында аудан аумағында бастапқы медициналық санитарлық көмек орталықтары мен отбасылық-дәрігерлік емханалары ашылып, жұмыс жасауда, сондай-ақ Көксәйек елді мекеніндегі аудандық ауруханада күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Денсаулық сақтау жұмыстарын алға жылжыту мақсатында Ленгір қаласының Самал мөлтек ауданында жаңа аурухана қалашығы салынып, нысан пайдалануға берілді. ## Географиясы ### Жер бедері Төле би ауданының жер бедерінің құрылымы сатылы болып келеді - батысында ойпатты және жазық аймақтардан басталса, шығысы мен оңтүстігінде тау массивтерімен аяқталады. Жер бедерінің жоғарғы қабатының құрылымы мен оның көлеміне байланысты үш аймаққа бөлінеді. Таулы аймақ Аумағына Өгем және Майдантал таулары сілемдерінің жоталары мен қыраттары , үстірттері мен беткейлері , қырқалы мен құздары, сеңгір жалдары, т.б. жатады. Аймақтың оңтүстік -батысында Қазығұрт тауы сілемдеріне дейін созылады.Түркістан облысында теңіз деңгейінен есептегендегі ең биік абсолюттік нүкте Сайрам шыңы ауданының таулық аймағында , оның биіктігі 4238 м. , ал Қазығұрт тауының биіктігі 1768м. Тау етегілік аймақ Аймақ аудан аумағының 2/3 бөлігін қамтиды, оған Ақжар ауылдық округіне қарасты жер көлемі мен таулық аймақтан тыс барлық аумақ кіреді. Аймақ тау етегінен бастау алатын ірілі-уақты өзендердің , бұлақбастаулардың терең сай-салалары мен аңғарларын , ойпатты алқаптары мен жайылым-жайлауларын , тастақты жерлері мен құнарлы аймақтарын , т.б. қамтиды. Жартылай шөлейтті- далалық аймақтар Ауданның Ақжар ауылдық округіне қарасты аумақ пен шалғайдағы Алтынбастау, Көлбастау, Айкөл, т.б. аумақтары жатады. Аудан жер бедерінің алуан болуы ауданның ауа райының қалыптасуына , өсімдіктің өсіп жетілуіне, жан-жануарлардың өмір сүруіне , сондай-ақ аудан ауыл шаруашылығы мен өнеркәсібінің дамуына әсер етеді. ## Дереккөздер
Қазақстан ауылдық округі — Павлодар облысы Железин ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Екішек, Есқара, Жаңа Жұлдыз ауылдары кіреді. Орталығы – Жаңа Жұлдыз ауылы. ## Дереккөздер
Арыс ауылдық округі: * Арыс ауылдық округі — Түркістан облысы, Түлкібас ауданындағы әкімшілік бірлік. * Арыс ауылдық округі — Түркістан облысы, Сайрам ауданындағы әкімшілік бірлік.
Жүзағаш – Байтілеу тауларының оңтүстігіндегі оқшауланған тау. ## Географиялық орны Абай облысының Аягөз ауданында орналасқан. ## Жер бедері Абсолюттік биіктігі 430 м. Дөңгелек пішінді таудың ұзындығы мен ені 2 км-дей. Беткейлері көлбеуленіп төңірегіндегі далаға ұласып кетеді. ## Өсімдігі Баурайында бұта аралас, бетеге, сұлыбас, қараған, т.б. шөптесіндер өседі. ## Дереккөздер
Арыс ауылдық округі — Түркістан облысы Сайрам ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Қожақорған, Нұржанқорған ауылдары кіреді. Орталығы – Қожақорған ауылы.. ## Дереккөздер
Көксала – Бақанас өзенінің бір саласы. ## Географиялық орны Абай облысы Аягөз ауданының жерімен ағып өтеді. Ұзындығы 152 км, су жиналатын алабы 2270 км2. ## Бастауы Бастауын Шыңғыстаудың Ақшатау сілеміндегі бұлақтардан алып, Әбдірейім қыстағы тұсында Бақанас өзеніне құяды. ## Гидрологиясы Аңғары кең, арнасы тік жарлы. Ірі салалары: Арсалан, Ақшатау. Наурыздың аяғында тасиды, жазда қарасуларға айналады. Жайылмасы – шабындық. ## Дереккөздер
Садырбай — Ақмола облысы Қорғалжын ауданы, Арықты ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қорғалжын кентінен шығысқа қарай 23 км-дей жерде, Жәнібекшалқар, Ұялышалқар көлдерінің аралығында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Ай — Абай облысы Аягөз ауданы, Нарын ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2024 жылы таратылды. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 61 км-дей жерде, Ай өзенінің оң жақ аңғарында орналасқан. ## Дереккөздер
Қоңыртау – Торғай үстіртіндегі аласа тау. Абсолюттік биіктігі 296 м, салыстырмалы биіктігі 21 м. ## Географиялық орны Қостанай облысы Қамысты ауданындағы Жайылма ауылынан шығысқа-қарай 15 км жерде орналасқан. Тау солтүстіктен оңтүстікке қарай 17 км-ге созылып жатыр, енді жері 10 км-ге жуық. ## Геологиялық құрылымы мен жер бедері Қатпарлы іргетастың бетін жапқан мезо-кайнозой шөгінді жыныстары қабатының қалыңдығы 200 м-ге жетеді. Геологиялық құрылымы жөнінен Тұран тақтасына жататын эпигерциндік тау. Қоңыртауында 1965 жылы Н.С Скрябиннің геологиялық экспедициясының аэрофототүсірім және геофизикалық деректер кезінде 25 миллион жыл бұрын метеориттің құлағаны анықталды. Диаметрі 1000 м, тереңдігі 200 м-ге жуық дөңгелек кратердің беткейлері жартасты келген. Шұңқыры төменгі олигоцен-жоғарғы миоцен дәуіріндегі өсімдіктер мен балықтардың бірегей және жақсы сақталған қалдықтарын саз және алевролитті шөгінділер жауып жатыр. Одан тыс жерлерінде палеозойдың тау жыныстары шөгінді қабаттарда кездеседі. Қазіргі жер бедерінің ортатұсындағы ойлауытты жерінде (кратерде) шағын келген Круглое көлі жатыр. Дүние жүзінде Қоңыртаудың көне метеоритіндей жақсы сақталған кратерлер өте сирек кездеседі (бар-жоғы 200-дей). Қоңыртау кратері үлкен ғылыми қызығушылық тудырып отыр. ## Өсімдігі Көлбеу келген беткейлеріндегі карбонатты қызғылт қоңыр топырағында төскей шөп, жусан аралас бетегелі сұлыбасты шөптесіндер өскен. ## Дереккөздер
Ынтымақ ауылдық округі – Жамбыл облысы Байзақ ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Мәдімар ауылы кіреді. Облыс әкімінің 12.06.2001 жылғы №839 қаулысымен құрылған. Орталығы – Мәдімар ауылы. ## Дереккөздер
Қалғұтты – Шаған алабындағы өзен. ## Географиялық орны Абай облысы Аягөз ауданы жерімен ағады. Ұзындығы 46 км. ## Бастауы Бастауын Ақшатау жотасының оңтүстік-шығыс етегіндегі бұлақтардан алып, Ақши қыстауынан төменде жерге сіңіп кетеді. ## Гидрологиясы Арнасы бастауында ғана шатқалды, одан төменгі арнасы тауаралық сайлы-жыралы аңғармен ағады. Ақши, Ақкілет қыстаулары маңында тарамдалып кетеді. Арнасында жыл бойы су болады. Негізінен қар және жер асты суларымен толығады. Аңғары мал жайылымына қолайлы. ## Дереккөздер
Қазыбек би ауылдық округі — Түркістан облысы, Жетісай ауданындағы әкімшілік бірлік. 2011 жылға дейін Ынтымақ ауылдық округі деп аталды. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Абибола, Алғабас, Әлкен Оспанов, Жамбыл, Қазыбек би, Құрбан ата, Таубай ата ауылдары кіреді. Орталығы – Қазыбек би ауылы. ## Дереккөздер
Айғыржал – Абай облысы Аягөз ауданындағы жота. ## Жер бедері Абсолюттiк биіктігі 961 м. Сопақ пішінді келген таудың солтүстік бөлігі көтеріңкі. Қарасу өзені аңғарына тірелетін шығысы аласа келген. Сай-жыралармен тілімденген. Батыс және шығыс бөктерлерінен шағын өзендер бастау алады. ## Өсімдігі Жусан, көкпек басым астық тұқымдас шөптесін өскен. Тауалды жазығы мал жайылымына пайдаланылады. ## Дереккөздер
Тасарық ауылдық округі: * Тасарық ауылдық округі – Қызылорда облысы Қазалы ауданындағы әкімшілік бірлік. * Тасарық ауылдық округі – Түркістан облысы Төле би ауданындағы әкімшілік бірлік.
Ынтымақ ауылдық округі — Түркістан облысы Жетісай ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Ағынсай, Ақниет, Әден ата, Көрікті, Нұрауыл, Өркенді, Победа, Талапты, Үшкөпір ауылдары кіреді. Орталығы – Өркенді ауылы. ## Дереккөздер
Алакөл ауылдық округі – Павлодар облысы Железин ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Алакөл ауылы кіреді. Орталығы – Алакөл ауылы. 2012 жылы округ құрамында болған Шипкуль ауылы таратылды. ## Дереккөздер
Заречное: * Заречное – Ақмола облысы Есіл ауданы ауданындағы ауыл. * Заречное – Ақмола облысы Зеренді ауданындағы ауыл. * Заречное – Алматы облысы Қонаев қалалық әкімдігіне қарасты таратылған ауыл. * Заречное – Қарағанды облысы Нұра ауданындағы ауыл. * Заречное – Қостанай облысы Қостанай ауданындағы ауыл. * Заречное – Солтүстік Қазақстан облысы Тайынша ауданындағы ауыл. * Заречное – Шығыс Қазақстан облысы Глубокое ауданындағы ауыл. * Заречное – Шығыс Қазақстан облысы Шемонаиха ауданындағы ауыл.
Желдіқара – Тарбағатай жотасының солтүстігінде орналасқан оқшау тау. ## Географиялық орны Абай облысы Ақсуат ауданында орын тепкен. Бұғаз және Базар өзендерінің аралығында жатыр. Тарбағатай ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 35 км жерде. Үштөбе елді мекеніне жақын орналасқан. ## Жер бедері Абсолюттік биіктігі 1804 м. Ұзындығы 12 км, енді жері 7 км. Солтүстік беткейі көлбеу келген. Оңтүстік және оңтүстік-шығыс беткейлері жарқабақты, құзды. Солтүстік-батысынан Базар өзенінің саласы бастау алады. ## Геологиялық құрылымы Төменгі кембрийдің гранитоидтарынан түзілген. ## Өсімдігі Тауалды бозғылт топырағында бұта аралас сұр жусанды өсімдіктер өседі. Мал жайылымына қолайлы. ## Дереккөздер
Бадам ауылдық округі: * Бадам ауылдық округі — Түркістан облысы, Сайрам ауданындағы әкімшілік бірлік. * Бадам ауылдық округі — Түркістан облысы, Ордабасы ауданындағы әкімшілік бірлік.
Александров ауылдық округі – Павлодар облысы Шарбақты ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Александровка, Алексеевка, Жаңаауыл, Құрқамыс ауылдары кіреді. Орталығы – Александровка ауылы. 2013 жылы Алексеев ауылдық округіне таратылған Назаров ауылдық округінің Назаровка (орталығы), Каховка ауылдары қосылды. 2017 жылы Алексеев ауылдық округінің құрамында болған Бөріктал, Каховка, Николаевка ауылдары таратылды. 2019 жылы Алексеев ауылдық округі таратылып, Алексеевка (орталығы), Құрқамыс ауылдары Александров ауылдық округіне, Назаровка ауылы Шарбақты ауылдық округіне қосылды. ## Дереккөздер
Бадам ауылдық округі — Түркістан облысы Ордабасы ауданындағы әкімшілік бірлік. 2013 жылы құрамындағы Алтынтөбе, Көкбұлақ ауылдары Шымкент қаласына қосылды. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Ақбұлақ, Бадам, Дербес, Қарабастау, Мамыр, Ордабасы ауылдары кіреді. Орталығы – Бадам ауылы. ## Дереккөздер
Қанаш Қамзин ауылдық округі – Павлодар облысы Ақсу қалалық әкімдігі аумағындағы бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Айнакөл, Алғабас, Көктас, Қанаш Қамзин, Қарабай, Қаракөл, Ребровка, Сынтас ауылдары кіреді. Орталығы – Алғабас ауылы. 2000 жылы округ құрамына қысқартылған Приозёрный ауылдық округі ауылдары қосылды. 2003 жылы Жолқұдық ауылдық округінің Приозёрное ауылы таратылды. 2013 жылы қысқартылған Айнакөл ауылдық округі ауылдары (Айнакөл (орталығы), Қарабай, Көктас, Сынтас) мен Жолқұдық ауылдық округі ауылдары (Жолқұдық (орталығы), Қаракөл, Ребровка) қосылды. 2023 жылы Алғабас ауылдық округі Қанаш Қамзин ауылдық округі болып өзгертілді. ## Дереккөздер
Егізқызыл – Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы Қарқаралы қаласының батысында 35 км жерде орналасқан тау. Ең биік жері 771 м. ## Геологиялық құрылымы, жер бедері Девон жыныстарынан түзілген. Беткейі жайпақ, сай-жыралармен аз тілімденген. ## Өсімдігі Қызыл қоңыр топырағында дала өсімдіктері өседі. Жатаған, қараған қопалары кездеседі. ## Дереккөздер
Ай — Абай облысы Аягөз ауданындағы ауыл, Мыңбұлақ ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 62 км-дей жерде, Ақшәулі тауының батыс беткейінде, Ай (өзен)нің жоғарғы ағысының аңғарында орналасқан. ## Дереккөздер
Елді мекен: * Қызылжал – Абай облысы Жаңасемей ауданындағы таратылған елді мекен. Өзен: * Қызылжал – Сарысу алабындағы, Ұлытау ауданы жеріндегі өзен. Таулар: * Қызылжал – Жақсы Иманақ тауының солтүстік-батысындағы шоқы. * Қызылжал – Түлкілі тауларының оңтүстік-шығысындағы тау.
Алғабас ауылдық округі – Абай облысы Жаңасемей ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Тарихы Алғабас ауылдық кеңесі 1955 жылға дейін Семей облысы Абыралы ауданының құрамында болды. Ауданның таратылуына байланысты, ауылдық кеңес Қарағанды облысының Қу ауданына қосылды. 1957 жылы Бүркітті ауылдық кеңесімен біріктіріліп, 1962 жылы «Доғалаң» кеңшарының құрылуына байланысты Алғабас ауылдық кеңесі болып өзгертілді. 1977-1988 жылдары жаңадан ашылған Талды ауданының құрамында болды. 1988 жылы аудан таратылып, ауылдық кеңес Егіндібұлақ ауданына қайтарылды. 1990 жылы Абыралы ауданының қайта құрылуына байланысты Семей облысына берілді. 1997 жылы Абыралы ауданы таратылып, Семей қаласының қарамағына өтті. ## Әкімшілік құрамы Құрамындағы жалғыз елді мекен әрі әкімшілік орталығы — Алғабас ауылы. Округ құрамында болған Киікқашқан, Қызылжал ауылдары 2017 жылы таратылған. ## Дереккөздер
Алғабас ауылдық округі – Түркістан облысы Мақтаарал ауданында болған әкімшілік бірлік. 2011 жылы Ленинжолы ауылдық округімен біріктірілген. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Алғабас, Еркінабад, Табысты ауылдары кірді. Орталығы – Алғабас ауылы болған. ## Халқы 2009 жылғы санақ бойынша округ халқы 4455 адамды құрайды. ## Дереккөздер
Алғабас ауылдық округі — Түркістан облысы Бәйдібек ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Қазата, Таңатар, Үсіктас, Шақпақ ауылдары кіреді. Орталығы – Шақпақ ауылы. ## Дереккөздер
Архангель ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Қызылжар ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Архангельское, Новокаменка ауылдары кіреді. Орталығы – Архангельское ауылы. ## Халқы 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1918 адамды құрады. ## Дереккөздер
Ақкілет — Абай облысы Аягөз ауданы, Ақшатау ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан солтүстік-батысқа қарай 39 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Астрахан ауылдық округі — Ақмола облысы Астрахан ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Астраханка, Жаңабірлік, Таволжанка ауылдары кіреді. Орталығы – Астраханка ауылы. ## Дереккөздер
Дөненбай — Абай облысы Аягөз ауданындағы ауыл, Ақшатау ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан солтүстік-батысқа қарай 37 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Ескенебұлағы — Абай облысы Аягөз ауданы, Мыңбұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 60 км-дей жерде, Ақшәулі тауының шығыс жақ беткейінде орналасқан. ## Дереккөздер
Ақтас — Абай облысы Аягөз ауданы, Мыңбұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 71 км-дей жерде, Ақшәулі тауының оңтүстік-шығыс беткейінде орналасқан. ## Дереккөздер
Шұбартөс — Абай облысының Аягөз ауданы, Сарыарқа ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2017 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 88 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Биесимас — Абай облысының Аягөз ауданы, Сарыарқа ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан солтүстік-шығысқа қарай 74 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Төленді — Абай облысы Аягөз ауданы, Нарын ауылдық округі құрамында болғаны ауыл, 2017 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 43 км-дей жерде. ## Халқы Тұрғыны 61 адам (2009).
Ақтүбек — Абай облысы Аягөз ауданы, Ақши ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 68 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Ақши — Абай облысының Аягөз ауданы, Тарлаулы ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2017 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 107 км-дей жерде, Аягөз өзенінің төменгі ағысының сол жақ аңғарында орналасқан. ## Халқы Тұрғыны 16 адам (2009).
Ақши — Абай облысы Аягөз ауданындағы ауыл, Ақши ауылдық округі орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 51 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Алакөл ауылдық округі — Ақмола облысы Егіндікөл ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Көркем, Полтавское ауылдары кіреді. Орталығы – Полтавское ауылы. ## Дереккөздер
Ащысай ауылдық округі: * Ащысай ауылдық округі – Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ащысай ауылдық округі – Батыс Қазақстан облысы, Шыңғырлау ауданындағы әкімшілік бірлік. * Ащысай ауылдық әкімдігі – Түркістан облысы Кентау қалалық әкімдігіндегі әкімшілік бірлік.
Астрахан ауылдық округі – Солтүстік Қазақстан облысы Аққайың ауданындағы әкімшілік бірлік. ## Әкімшілік құрамы Құрамына Астраханка, Қаратомар ауылдары кіреді. Орталығы – Астраханка ауылы. ## Халқы 2009 жылғы санақ қорытындысы бойынша округтегі халық саны 1135 адамды құрайды. ## Дереккөздер
Ақшоқы — Абай облысы Аягөз ауданы, Тарбағатай ауылдық округі құрамындағы ауыл, 2024 жылы таратылды. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 112 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Қопа — Абай облысының Аягөз ауданы, Тарлаулы ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2023 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 128 км-дей жерде, Аягөз өзенінің төменгі ағысының сол жақ аңғарында орналасқан. ## Дереккөздер
Батпақ — Абай облысы Аягөз ауданы, Мамырсу ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-батысқа қарай 33 км-дей жерде, Аягөз өзенінің оң жақ аңғарында орналасқан. ## Дереккөздер
Ортаарал — Абай облысы Аягөз ауданы, Тарбағатай ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2024 жылы таратылды. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 108 км-дей жерде. ## Дереккөздер