Datasets:
akylbekmaxutov
/
KK_calibration_dataset

Dataset card Data Studio Files Community
1
text
stringlengths
3
252k
## Орналасуы Қостанай облысы, Федоров ауданы, Жаркөл селосының "Жиентай қажы" мешіті ## Жиентай қажы мешіті Федоров аудандық «Жиентай қажы» атындағы мешіттің сипаттамасы:Федоровка селосы, Пушкин көшесі, 44 үй.Бұрынғы «Ветаптека »ғимаратын мешітке бейімдеген-1996 жылы.Мешіт жерінің жалпы көлемі ауласымен бірге: ұзындығы 80 метр, ені 40 метр.Мешіт ғимаратының жалпы көлемі 20м х20 метр. 100 адамдық ,екі бөлме.Мешіт ғимаратының биіктігі 2,5 метр, формасы тең төрт бұрышты, өрнектелмеген, сәулетті ерекшелігі жоқ. Мешіттің ішінде кілем, көрпешелер төселген.Мешіттің күмбезі төбенің ортасында ,биіктігі 3 метр, төрт бұрышында төрт мұнара.Әрқайсының биіктіктері 1,2 метр. Күмбез мұнаралардың төбелерінде –ай орнатылған. Мешіт аумағындағы қосалқы ғимараттар кірпіштен жасаған автомашиналардың гараждары. Ұзындығы-20 метр, ені-6 метр.Екі сырт көрінісі, үш ішкі көрінісі түсірілген суреттер жіберіліп отыр. Сырттарында жазылуы. ## Сілтеме http://akmechet.kz/kz/info/mechetiobl/mechetkaz009.html ## Орналасуы Қостанай облысы, Федоров ауданы, Жаркөл селосының "Жиентай қажы" мешіті ## Жиентай қажы мешіті Федоров аудандық «Жиентай қажы» атындағы мешіттің сипаттамасы:Федоровка селосы, Пушкин көшесі, 44 үй.Бұрынғы «Ветаптека »ғимаратын мешітке бейімдеген-1996 жылы.Мешіт жерінің жалпы көлемі ауласымен бірге: ұзындығы 80 метр, ені 40 метр.Мешіт ғимаратының жалпы көлемі 20м х20 метр. 100 адамдық ,екі бөлме.Мешіт ғимаратының биіктігі 2,5 метр, формасы тең төрт бұрышты, өрнектелмеген, сәулетті ерекшелігі жоқ. Мешіттің ішінде кілем, көрпешелер төселген.Мешіттің күмбезі төбенің ортасында ,биіктігі 3 метр, төрт бұрышында төрт мұнара.Әрқайсының биіктіктері 1,2 метр. Күмбез мұнаралардың төбелерінде –ай орнатылған. Мешіт аумағындағы қосалқы ғимараттар кірпіштен жасаған автомашиналардың гараждары. Ұзындығы-20 метр, ені-6 метр.Екі сырт көрінісі, үш ішкі көрінісі түсірілген суреттер жіберіліп отыр. Сырттарында жазылуы. ## Сілтеме http://akmechet.kz/kz/info/mechetiobl/mechetkaz009.html
Ағанас — Ақмола облысы Целиноград ауданы, Рақымжан Қошқарбаев ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2018 жылы таратылған. КАТО коды — 116667200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Ақмол ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 24 км-дей жерде, Ағанас көлінен солтүстік-шығысқа қарай 200 м-дей жерде орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Тулейн университеті (ағылш. Tulane University, официальное название — Луизиананың Тулейн университеті ағыл. The Tulane University of Louisiana, немесе жай ғана TU) — АҚШ, Луизиана, Жаңа Орлеан қаласында орналасқан жеке зерттеу университеті. 1834 жылы медициналық қолледж ретінде салынды. Кейінірек колледж университет болды және 1884 жылы Пол Тулейн мен Джозефина Ньюкомбпен меншіктелді. Тулейн университеті Америкалық университеттер қауымдастығының, Плющтің Оңтүстік лигасының мүшесі болып келеді. ## Факультеттері * Сәулет факультеті * Фримен бизнес мектебі * Жалғастырылған оқу факультеті * Құқық мектебі * Өнер мектебі * Медицина факультеті * Ньюкомб-Тулейн колледжі * Қоғамдық денсаулық және тропикалық медицина факультеті * Жаратылыстану ғылымдар мен инженерия факультеті * Қоғамдық жұмыс факультеті ## Атақты бітірушілері * Ньют Гингрич * Терри Данкен * Майкл Эллис Дебейки * Фернандо дель Валье * Элвин Пауэлл * Солис, Луис Гильермо * Альфред Форд * Эллисон Кэйден ## Ескертулер
Ақжар — Жетісу облысы Қаратал ауданы, Бәйшегір ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Үштөбе қаласынан солтүстік-батысқа қарай 103 км-дей жерде, Қаратал өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан ауыл. КАТО коды — 195039100. ## Халқы ## Дереккөздер
Ақкент — Жетісу облысы Панфилов ауданы, Үлкен Шыған ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 195655200. ## Географиялық орны Аудан орталығы − Жаркент қаласынан шығысқа қарай 11 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Әлеуметтік билердің көп бөлігі- жұппен биленеді. Жұппен орындалатын биде жиі серіктесті алмастыру қимылы орналады.Атақты әлеуметтік билердің қатарына кіретін би түрлері: * аргентиналық танго * бальбоа * бачата * буги-вуги * вальс * вест кост свинг * зук * ирландық желілік билер * кизомба * линди-хоп * машише * меренге * реггетон * руэда * сальса * самба де гафиейра * семба * форрó * хастл * трайбл тағы басқалары. Әлеуметтік билер қарапайым орындауда болса, сол сияқты талап етілетін дағды да қарапайым болады. Мысалы, бал билерінен айырмашылығы, әлеуметтік билерде қиын, созылмалы қимылдар кездеспейді, көптеген әлеуметтік билер импровизацияланған болады. нақты схемаларныдың болмауына байланысты, би қимылдарының жауапкершілігі жоғары болады. Бұл сұрақтың теориялық талқылаулары кездеседі. Серіктестің би қимылдарындағы жауапкершілігі- әлеуметтік биді құрайтын жұптар үшін қиындықтар болып табылады. Серіктес қыздардың жұмысы жеңілдеу, себебі, олар тек өз серіктесін тыңдап, қимылдарын әдемі жасаса болғаны. Әлеуметтік билер, би қарым-қатынас көзі болып табылатын адамдар үшін негізделген.Көптеген әлеуметтік биді дағдыландыратын клубтарда, үнемі осы би түрімен байланысты кештер, мерекелер, туған күн кештері өткізіліп тұрады. ## Примечания[править | править вики-текст] ↑ Dance Terminology Notebook. Skippy Blair. 1994. Altera Publishing. page 65. ISBN 0-932980-11-2. ## Ссылки[править | править вики-текст] Марсия Фокс. «Что такое социальные танцы?» (рус.). на сайте ШколаЖизни.ру (13.04.2007). Тексерілген 12 марта 2011. Архивировано из первоисточника 13 мамыр 2012.Victor Eijkhout. «Frequently Asked Questions about Lead and Follow» (рус.). в переводе Дмитрия Спицина. на сайте dig.by (06/01/2010). Тексерілген 12 марта 2011. Архивировано из первоисточника 13 мамыр 2012.Ольга Струк. «Social Dance в жизни взрослых» (рус.). на сайте клуба Fidelio. Тексерілген 12 марта 2011. Архивировано из первоисточника 13 мамыр 2012.I Love Salsa. "Социальные танцы" (рус.). Статья о самых распространенных социальных танцах.
Қазақстан қосмекенділері тізіміне Қазақстан аймағындағы Қосмекенділер класының жауарлары кіреді. ## Түрлер тізімі ### Құйрықты қосмекенділер отряды (лат. Caudata) * Бұрыштістілер тұқымдасы (лат. Hynobiidae)Salamandrella тегіСiбiр бұрыштістісі (лат. Salamandrella keyserlingii) — солтүстік ҚазақстанАяқтыбалықтар тегі (лат. Ranodon)Жетісу аяқтыбалығы (лат. Ranodon sibiricus) — Жоңғар Алатау жотасы; Қазақстан қызыл кітабы * Salamandrella тегіСiбiр бұрыштістісі (лат. Salamandrella keyserlingii) — солтүстік Қазақстан * Сiбiр бұрыштістісі (лат. Salamandrella keyserlingii) — солтүстік Қазақстан * Аяқтыбалықтар тегі (лат. Ranodon)Жетісу аяқтыбалығы (лат. Ranodon sibiricus) — Жоңғар Алатау жотасы; Қазақстан қызыл кітабы * Жетісу аяқтыбалығы (лат. Ranodon sibiricus) — Жоңғар Алатау жотасы; Қазақстан қызыл кітабы * Нағыз саламандралар тұқымдасы (лат. Salamandridae)Lissotriton тегіКәдімгі тритон (лат. Lissotriton vulgaris) — находки на северном побережье Каспий теңізінің солтүстік жағалауы, Арал теңізінің солтүстік жағалауында, Балқаш көлінің маңында табылған. * Lissotriton тегіКәдімгі тритон (лат. Lissotriton vulgaris) — находки на северном побережье Каспий теңізінің солтүстік жағалауы, Арал теңізінің солтүстік жағалауында, Балқаш көлінің маңында табылған. * Кәдімгі тритон (лат. Lissotriton vulgaris) — находки на северном побережье Каспий теңізінің солтүстік жағалауы, Арал теңізінің солтүстік жағалауында, Балқаш көлінің маңында табылған. ### Құйрықсыз қосмекенділер отряды (лат. Anura) * Discoglossidae тұқымдасыBombina тегіҚызыл бауыр шұбар бақа (лат. Bombina bombina) — Орал өзенінің алабы, төменгі ағысынан басқа. * Bombina тегіҚызыл бауыр шұбар бақа (лат. Bombina bombina) — Орал өзенінің алабы, төменгі ағысынан басқа. * Қызыл бауыр шұбар бақа (лат. Bombina bombina) — Орал өзенінің алабы, төменгі ағысынан басқа. * Pelobatidae тұқымдасыТарбақа тегі (лат. Pelobates)Кәдімгі тарбақа (лат. Pelobates fuscus) * Тарбақа тегі (лат. Pelobates)Кәдімгі тарбақа (лат. Pelobates fuscus) * Кәдімгі тарбақа (лат. Pelobates fuscus) * Құрбақалар тұқымдасы (лат. Bufonidae)Bufo тегіКәдімгі құрбақа (лат. Bufo bufo)Жасыл құрбақа (лат. Bufo viridis)Данатин құрбақасы (лат. Bufo danatensis) * Bufo тегіКәдімгі құрбақа (лат. Bufo bufo)Жасыл құрбақа (лат. Bufo viridis)Данатин құрбақасы (лат. Bufo danatensis) * Кәдімгі құрбақа (лат. Bufo bufo) * Жасыл құрбақа (лат. Bufo viridis) * Данатин құрбақасы (лат. Bufo danatensis) * Нағыз бақалар тұқымдасы (лат. Ranidae)Rana тегіШөпбақа (лат. Rana temporaria)Сүйіртұмсық бақа (лат. Rana arvalis)Сібір бақасы (лат. Rana amurensis)Қызылаяқ бақа (лат. Rana asiatica)Көлбақа (лат. Rana ridibunda) * Rana тегіШөпбақа (лат. Rana temporaria)Сүйіртұмсық бақа (лат. Rana arvalis)Сібір бақасы (лат. Rana amurensis)Қызылаяқ бақа (лат. Rana asiatica)Көлбақа (лат. Rana ridibunda) * Шөпбақа (лат. Rana temporaria) * Сүйіртұмсық бақа (лат. Rana arvalis) * Сібір бақасы (лат. Rana amurensis) * Қызылаяқ бақа (лат. Rana asiatica) * Көлбақа (лат. Rana ridibunda) ## Дереккөздер
Қазақстан бауырымен жорғалаушылары тізімі — Қазақстан Республикасының аймағында табылған бауырымен жорғалаушылар класының жануарларының тізімі. Қазақстанда бауырымен жорғалаушылар класына жататын 2 тасбақа түрі, 26 түр кесіртке және 21-ден астам жыландар мекендейді. ## Тасбақалар отряды (Testudines) * Emydidae тұқымдасыEmys тегіБатпақ тасбақасы (Emys orbicularis) * Emys тегіБатпақ тасбақасы (Emys orbicularis) * Батпақ тасбақасы (Emys orbicularis) * Testudinidae тұқымдасыAgrionemys тегіДала тасбақасы (Agrionemys horsefieldii) * Agrionemys тегіДала тасбақасы (Agrionemys horsefieldii) * Дала тасбақасы (Agrionemys horsefieldii) * * ## Кесірткелер отряды (Sauria) * Жармасқылар тұқымдасы (Gekkonidae)Alsophylax тегіШиқылдауық жармасқы (Alsophylax pipiens)Crossobamon тегіТарақсаусақты жармасқы (Crossobamon eversmanni)Cyrtopodion тегіКаспий жармасқысы (Cyrtopodion caspium)Mediodactylus тегіСұр жармасқы (Mediodactylus russowii)Tenuidactylus тегіКаспий жармасқысы (Tenuidactylus caspius)Түркістан жармасқысы (Tenuidactylus fedtschenkoi)Teratoscincus тегіЖалтырауық жармасқы (Teratoscincus scincus) * Alsophylax тегіШиқылдауық жармасқы (Alsophylax pipiens) * Шиқылдауық жармасқы (Alsophylax pipiens) * Crossobamon тегіТарақсаусақты жармасқы (Crossobamon eversmanni) * Тарақсаусақты жармасқы (Crossobamon eversmanni) * Cyrtopodion тегіКаспий жармасқысы (Cyrtopodion caspium) * Каспий жармасқысы (Cyrtopodion caspium) * Mediodactylus тегіСұр жармасқы (Mediodactylus russowii) * Сұр жармасқы (Mediodactylus russowii) * Tenuidactylus тегіКаспий жармасқысы (Tenuidactylus caspius)Түркістан жармасқысы (Tenuidactylus fedtschenkoi) * Каспий жармасқысы (Tenuidactylus caspius) * Түркістан жармасқысы (Tenuidactylus fedtschenkoi) * Teratoscincus тегіЖалтырауық жармасқы (Teratoscincus scincus) * Жалтырауық жармасқы (Teratoscincus scincus) * * Scincidae тұқымдасыЖалаңкөз тегі (Ablepharus)Шөл жалаңқөзі (Ablepharus deserti)Asymblepharus тегіАлай жалаңкөзі (Asymblepharus alaicus) * Жалаңкөз тегі (Ablepharus)Шөл жалаңқөзі (Ablepharus deserti) * Шөл жалаңқөзі (Ablepharus deserti) * Asymblepharus тегіАлай жалаңкөзі (Asymblepharus alaicus) * Алай жалаңкөзі (Asymblepharus alaicus) * Нағыз кесірткелер тұқымдасы (Lacertidae)Кесірттер тегі (Eremias)Түрлі түсті кесіртке (Eremias arguta)Eremias grammicaEremias intermediaEremias lineolataҮлкен көз кесіртке (Eremias multiocellata)Eremias nikolskiiEremias scriptaEremias veloxШұбар кесіртке (Eremias vermiculata)Eremias przewalskii * Кесірттер тегі (Eremias)Түрлі түсті кесіртке (Eremias arguta)Eremias grammicaEremias intermediaEremias lineolataҮлкен көз кесіртке (Eremias multiocellata)Eremias nikolskiiEremias scriptaEremias veloxШұбар кесіртке (Eremias vermiculata)Eremias przewalskii * Түрлі түсті кесіртке (Eremias arguta) * Eremias grammica * Eremias intermedia * Eremias lineolata * Үлкен көз кесіртке (Eremias multiocellata) * Eremias nikolskii * Eremias scripta * Eremias velox * Шұбар кесіртке (Eremias vermiculata) * Eremias przewalskii * * * Lacerta тегіСекіргіш кесіртке (Lacerta agilis)Орман кесірткесіТірі туатын кесіртке (Zootoca vivipara) * Lacerta тегіСекіргіш кесіртке (Lacerta agilis) * Секіргіш кесіртке (Lacerta agilis) * Орман кесірткесіТірі туатын кесіртке (Zootoca vivipara) * Тірі туатын кесіртке (Zootoca vivipara) * * * Кеселтәрізділер туысы (Varanoidea)Кеселдер тегі (Varanus)Сұр кесел түрі (Varanus griseus)Varanus griseus caspius түршесі * Кеселдер тегі (Varanus)Сұр кесел түрі (Varanus griseus)Varanus griseus caspius түршесі * Сұр кесел түрі (Varanus griseus)Varanus griseus caspius түршесі * Varanus griseus caspius түршесі * * Агамалылар тұқымдасы (Agamidae)Trapelus тегіTrapelus sanguinolentusБатбат кесірткелер тегі (Phrynocephalus)Phrynocephalus guttatusPhrynocephalus helioscopusPhrynocephalus interscapularisЗайсан батбат кесірткесі (Phrynocephalus melanurus)Батбат кесіртке (Phrynocephalus mystaceus)Шұбар батбат кесіртке (Phrynocephalus versicolor)Phrynocephalus moltschanowiPhrynocephalus reticulatusPhrynocephalus salenskyi * Trapelus тегіTrapelus sanguinolentus * Trapelus sanguinolentus * Батбат кесірткелер тегі (Phrynocephalus)Phrynocephalus guttatusPhrynocephalus helioscopusPhrynocephalus interscapularisЗайсан батбат кесірткесі (Phrynocephalus melanurus)Батбат кесіртке (Phrynocephalus mystaceus)Шұбар батбат кесіртке (Phrynocephalus versicolor)Phrynocephalus moltschanowiPhrynocephalus reticulatusPhrynocephalus salenskyi * Phrynocephalus guttatus * Phrynocephalus helioscopus * Phrynocephalus interscapularis * Зайсан батбат кесірткесі (Phrynocephalus melanurus) * Батбат кесіртке (Phrynocephalus mystaceus) * Шұбар батбат кесіртке (Phrynocephalus versicolor) * Phrynocephalus moltschanowi * Phrynocephalus reticulatus * Phrynocephalus salenskyi * * * * Ұршықсап кесірткелер тұқымдасы (Anguidae)Anguis тегіAnguis FragilisPseudopus тегіСарыжылан (Pseudopus apodus) * Anguis тегіAnguis Fragilis * Anguis Fragilis * Pseudopus тегіСарыжылан (Pseudopus apodus) * Сарыжылан (Pseudopus apodus) * * ## Жыландар (Serpentes) * Жалғанаяқтылар тұқымдасы (Boidae)Айдаһарша тегі (Eryx)Құм айдаһаршасы (Eryx miliaris)Шығыс айдаһаршасы (Eryx tataricus) * Айдаһарша тегі (Eryx)Құм айдаһаршасы (Eryx miliaris)Шығыс айдаһаршасы (Eryx tataricus) * Құм айдаһаршасы (Eryx miliaris) * Шығыс айдаһаршасы (Eryx tataricus) * Сарыбас жыландартәрізділер тұқымдасы (Colubridae)Coluber тегіColuber kareliniiColuber nummiferColuber ravergieriҚызылжолақ қарашұбар жылан (Coluber rhodorhachis)Жолақ қарашұбар жылан (Coluber spinalis)Coronella тегіCoronella austriacaElaphe тегіElaphe dioneElaphe sauromatesТөртжолақты қарашұбар жылан (Elaphe quatuorlineata)Hierophis тегіСарыбауыр қарашұбар жылан (Hierophis caspius);Natrix тегіКәдімгі сарыбас жылан (Natrix natrix);Су жылан (Natrix tesellata);Psammophis тегіОқжылан (Psammophis lineolatus);Spalerosophis тегіSpalerosophis diadema тегі * Coluber тегіColuber kareliniiColuber nummiferColuber ravergieriҚызылжолақ қарашұбар жылан (Coluber rhodorhachis)Жолақ қарашұбар жылан (Coluber spinalis) * Coluber karelinii * Coluber nummifer * Coluber ravergieri * Қызылжолақ қарашұбар жылан (Coluber rhodorhachis) * Жолақ қарашұбар жылан (Coluber spinalis) * Coronella тегіCoronella austriaca * Coronella austriaca * Elaphe тегіElaphe dioneElaphe sauromatesТөртжолақты қарашұбар жылан (Elaphe quatuorlineata) * Elaphe dione * Elaphe sauromates * Төртжолақты қарашұбар жылан (Elaphe quatuorlineata) * Hierophis тегіСарыбауыр қарашұбар жылан (Hierophis caspius); * Сарыбауыр қарашұбар жылан (Hierophis caspius); * Natrix тегіКәдімгі сарыбас жылан (Natrix natrix);Су жылан (Natrix tesellata); * Кәдімгі сарыбас жылан (Natrix natrix); * Су жылан (Natrix tesellata); * Psammophis тегіОқжылан (Psammophis lineolatus); * Оқжылан (Psammophis lineolatus); * Spalerosophis тегіSpalerosophis diadema тегі * Spalerosophis diadema тегі * * * * * * Сұр жыландар тұқымдасыGloydius тегіКәдімгі қалқантұмсық жылан (Gloydius halys)Сұр жыландар (Vipera)Кәдімгі сұржылан (Vipera berus)Дала сұржыланы (Vipera renardi)Vipera altaicaMacrovipera тегіГюрза (Macrovipera lebetina) * Gloydius тегіКәдімгі қалқантұмсық жылан (Gloydius halys) * Кәдімгі қалқантұмсық жылан (Gloydius halys) * Сұр жыландар (Vipera)Кәдімгі сұржылан (Vipera berus)Дала сұржыланы (Vipera renardi)Vipera altaica * Кәдімгі сұржылан (Vipera berus) * Дала сұржыланы (Vipera renardi) * Vipera altaica * Macrovipera тегіГюрза (Macrovipera lebetina) * Гюрза (Macrovipera lebetina) * * * * ## Дереккөздер ## Сыртқы сілтемелер * Reptiles Database: Kazakhstan ## Тағы қараңыз * Қазақстан құстары тізімі * Қазақстан сүтқоректілері тізімі
Абай — Жамбыл облысы Шу ауданы, Өндіріс ауылдық округінің орталығы. ## Географиялық орны Шу қаласынан солтүстік-батысқа қарай 13 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Ақтасты — Жамбыл облысы Шу ауданы, Дулат ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2019 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Төле би ауылының солтүстігінде 22 км-дей жерде орналасқан. ## Халқы Тұрғыны 206 адам (2009). ## Дереккөздер
## Ту́товалы арақ, сонымен қатар ту́товка, сирек аталуы ту́товалы бре́нди (азерб. tut arağı, арм. թթի օղի) Мықты алкогольді сусын, Закавказья ауданары үшін ұлттық болып есептелінеді. Өз алдына тұт ағашының жинақталған сусынның өнімін көрсетеді.Алкогольділігі 40-тан 80 пайызға дейін жетеді. Сусынның кейбір сорттары бөшке ішінде ұзақ жылдар бойы сақталып тұра береді. ## Географиясы және өндірілу тарихы Тутовалы арақ Армения мен Әзербайджандағы Закавскалық аудандардың ұлттық сусыны болып табылады. Тұт ағашының белсенді дистиллятасына ежелгі аудан ретінде қазіргі таңда көп бөлігі мойындалмаған Нагорно- Карабах Республикасындағы Карабах жатады. Бұл жерде тутовалы сусынның маңызды және ерекше түрлері жасалынады.тутовалы арақтың пайда болуы, кем дегенде, ежелгі жүз жылдықтарда шыққан. Бұл сусын көлемінің өзгеруіне себепші болған- зававказдықтардың Ресей империясының қатарына қосылып, орыс арағының енуі болып табылады, Қанша дегенменде, Арменияда да, Әзербайджанда да ұлттық, тұт ағашының жидегінен жасалынған мықты сусын, өзінің дамуын сақтап қалған. айрықшасы, ол- бұл елдің тұрғындары оған емдік қасиеттер де тағайындап қойған.ХІХ ғасырға қатысты, тутовалы арақтың атақты екенлігін айта кетіп, оның ресейлік деректі және публицистикалық мәліметтерінде де айтылған. 1854 жылы бұл сусынның өндірілуін Елисаветполеде- бұрынғы Гянджеде:Тутовалы сусын Армения мен Әзербайджанның салт- дәстүрлерін нақыштайтын көркемдік және мемуарлы әдебиеттерде фигуралайды. ## ПримечанияПравить ↑ Перейти к: 1 2 Похлёбкин, 2005, с. 358↑ Перейти к: 1 2 3 Армения, 2007, с. 42↑ Перейти к: 1 2 Кавказский календарь, 1853, с. 331 ↑ Ханзадян, 1959, с. 40↑ Кавказский календарь, 1853, с. 331—332 ↑ Ханзадян, 1959, с. 39—40 ↑ Зорий Балаян. Чай (PDF). Тексерілген 28 мамыр 2015. ↑ Лебедева, 2009, с. 150 ↑ Как русская водка попадает в Афганистан. Анора Саркорова (28 января 2004). — Официальный сайт русской службы BBC. Тексерілген 27 мамыр 2015. ↑ Перейти к: 1 2 3 Что такое тутовка. Brosaem.info. Тексерілген 28 мамыр 2015. ↑ Перейти к: 1 2 3 Тутовка — необычный алкоголь родом из Закавказья. Мир алкоголя (14 мамыр 2014). Тексерілген 28 мамыр 2015. ## ӘдебиетПравить Похлёбкин В. Н. История водки. — М.: Центрполиграф, 2005. — 403 с. — ISBN 978-5-9524-1895-3.Серо Ханзадян. Мои родные и соседи. Рассказы. — М.: Советский писатель, 1959. — 300 с.Кавказский календарь на 1854 год, изданный от канцелярии Наместника Кавказского. — Тифлис: Типография канцелярии Наместника Кавказского, 1853. — 776 с.Ж.-П. Лабурдет, Д. Озиа. Армения. Путеводитель «Пти фюте». — М.: Авангард, 2007. — 208 с. — ISBN 9785863943008.Лебедева Е. С. Особенности уголовно-правового регулирования производства и оборота алкогольной продукции по Уголовному кодексу РСФСР 1961 ж. // Вестник Волжского университета им. В. Н. Татищева. — 2009. — № 70. — С. 149—156.
## Тарихы Жаңа білім ошағының туған күні-Еуразия гуманитарлық институты колледжінің ашылған күні. Жаңа оқу орнынының негізгі ашылу мақсаты, заман талабына сай және сұранысқа ие болатын, қабілетті мамандарды дайындау – Еуразия гуманитарлық институтының ректорына тиесілі. Колледждің өркендеуіне елеулі үлес қосқан Еуразия Гуманитарлық Институтының ректоры А.К.Кусаинов, бірініші проректоRektor Kusainov A.Kр А.Ж.Исмаилов, оқу және ғылыми – әдістемелік жұмыстың проректоры К.А.Ахметов, әлеуметтік-экономикалық сұрақтары бойынша проректор С.С.Оспанов. 2007 жылдың 1 қыркүйегінде ЕАГИ колледжінің алғашқы қоңырауы соғылды. Колледждің педагогикалық құрамы небәрі 17 оқытушыдан тұрып, оның басшысы Аширбекова Алма Дайырқызының бастауымен колледжіміздің есігі алғашқы 222 талапкермен ашылып, колледжіміздің жаңа өмірі тарихы басталды.Алғашқы оқу жылында 1 курстар арасында интелектуалдық олимпиадалар, студенттер парламентін сайлау, колледж күнін тойлау ерекше есте қалды. Жаңа жарқын беттерден колледжіміздің тарихы осылайша басталды. ## Сілтеме http://keagi.kz/index.php/kz/college-2.html Мұрағатталған 1 қазанның 2016 жылы. ## Тарихы Жаңа білім ошағының туған күні-Еуразия гуманитарлық институты колледжінің ашылған күні. Жаңа оқу орнынының негізгі ашылу мақсаты, заман талабына сай және сұранысқа ие болатын, қабілетті мамандарды дайындау – Еуразия гуманитарлық институтының ректорына тиесілі. Колледждің өркендеуіне елеулі үлес қосқан Еуразия Гуманитарлық Институтының ректоры А.К.Кусаинов, бірініші проректоRektor Kusainov A.Kр А.Ж.Исмаилов, оқу және ғылыми – әдістемелік жұмыстың проректоры К.А.Ахметов, әлеуметтік-экономикалық сұрақтары бойынша проректор С.С.Оспанов. 2007 жылдың 1 қыркүйегінде ЕАГИ колледжінің алғашқы қоңырауы соғылды. Колледждің педагогикалық құрамы небәрі 17 оқытушыдан тұрып, оның басшысы Аширбекова Алма Дайырқызының бастауымен колледжіміздің есігі алғашқы 222 талапкермен ашылып, колледжіміздің жаңа өмірі тарихы басталды.Алғашқы оқу жылында 1 курстар арасында интелектуалдық олимпиадалар, студенттер парламентін сайлау, колледж күнін тойлау ерекше есте қалды. Жаңа жарқын беттерден колледжіміздің тарихы осылайша басталды. ## Сілтеме http://keagi.kz/index.php/kz/college-2.html Мұрағатталған 1 қазанның 2016 жылы.
Алаайғыр — Жамбыл облысы Шу ауданындағы ауыл, Шоқпар ауылдық округінің құрамындағы ауыл, темір жол бекеті. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Төле би ауылының солтүстік-шығысында 76 км-дей жерде орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Ақтөбе — Жамбыл облысы Шу ауданындағы ауыл, Ақтөбе ауылдық округінің орталығы. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Төле би ауылының солтүстік-батысында 25 км-дей жерде орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Қара терек немесе Қаратерек (лат. Populus nigra) – талдар тұқымдасына жататын терек түрі.Ұзындығы 30-35 метр,діңі 1-2 метр.Тамыр жүйесі жақсы дамыған,бұтақталған. ## Кіші түрлері * Populus nigra subsp. nigra – * Populus nigra subsp. betulifolia – * Populus nigra subsp. caudina – * Populus nigra var. afghanica – бәйтерек немесе мырзатерек ## Дереккөздер
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті — Ақтөбе қаласында орналасқан жоғары оқу орны. ## Тарихы Негізі 1935 жылы қыздар мұғалімдер институты ретінде қаланды. 1954 жылы ол Н. Байғанин атындағы Ақтөбе педагогика институты деп аталды. 1958 жылы институт таратылып, 1966 жылы қайта ашылды.Қазақ КСР - і Министрлер Кеңесінің 1990 жылғы 23 ақпандағы № 72 қаулысымен Ақтөбе педагогикалық институтына қазақ тіл білімінің тұңғыш профессоры, лингвист-ғалым Құдайберген Қуанұлы Жұбановтың есімі берілді.Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1996 жылғы 7 мамырдағы № 573 қаулысымен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе педагогикалық институты Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе университеті болып қайта құрылды.Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 31 қаңтардағы № 163 қаулысымен Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе университетіне мемлекеттік мәртебе берілді.Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 3 ақпандағы №128 қаулысы бойынша құрамынан Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының бөлініп шығуына байланысты Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университеті қайта құрылды. ## Факультеттер * Физика-математикалық факультеті * Жаратылыстану факультеті * Филология факультеті * Техникалық факультет * Тарих факультеті * Экономика және құқық факультеті * Шет тілдер факультеті * Кәсіби-шығармашылық факультеті * Педагогика және білім берудегі менеджмент факультеті * Heriot-Watt халықаралық факультеті ## Дереккөздер
Ақсу — Жамбыл облысы Шу ауданы, Ақсу ауылдық округінің орталығы. ## Географиялық орны Шу қаласының оңтүстік-батысында 45 км-дей жерде, Ақсу өзенінің оң жақ жағасында орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
## Тарихы Ыбырай Алтынсаринның өмірі мен шығармашылық қызметі қазақ халқының тарихындағы жарқын беттердің бірі болып табылады. Жәңгір хан – өзінің қысқа ғұмырында ғылымға ден қойып, ағартушылық жұмыстарын жүзеге асыруды мақсат тұтқан қазақтың алғашқы оқыған билеушісі. Қазақ даласындағы ең алғашқы мектепті Жәңігір хан ашты.Жәңгір хан XIX ғасырдың 30-шы жылдарының орта тұсында хан ордасында орталық мектеп ұйымдастыруды ойластыра бастайды. Оның ойы бойынша, бұл мектептің балаларды Ресейдің арнайы оқу орындарына түсу үшін дайындауы керек еді. 1841 жылы хан ордасында алғашқы мектеп ашылды. Мектепті ұстап тұру шығындарын хан өз мойнына алды. Жәңгір хан 1845 жылы дүниеден озды. Ол өзі қайтыс болғанға дейін мектептің шығындарын жеке қаражатынан төледі, тіпті, шәкірттердің сынақтарын да өзі өткізіп отырды. Іс жүзінде ол мектептің алғашқы ұстазы болды, ал татар Садриддин Аминов мектеп ісі бойынша оның көмекшісі қызметін атқарды. Кейіннен Орынбор кадет корпусын тәмамдаған бұл мектептің түлектері алған білімдерімен қатар офицер шендеріне де ие болды. Алғашқы мектеп Қазақстанның жалпы мәдени қозғалысында маңызды роль атқарды. Жәңгір хан: «Біздің балаларымыз білім ала отырып, қоғамға қызмет ету үшін қажет барлық ғылымдарды үйренетін болады. Мұның бәрі мені қуантады. Өйткені, білімге қол жеткізу – менің халқым үшін үлкен бақыт!» - деп жазған еді. Сондай-ақ көрнекті ағартушы, қоғам қайраткері, жаңашыл педагог, ғалым-этнограф, ақын, прозашы, қазақ жазба әдебиеті мен қазақ әліпбиінің негізін қалаушы, орыс жазу таңбалары негізінде қазақ әліпбиін құрастырушы — Ыбырай Алтынсаринның өмірі мен шығармашылық қызметі қазақ халқының тарихындағы жарқын беттердің бірі болып табылады. ## Құрылуы 1860 жылы Орынбор облыстық басқармасы Алтынсаринның үзбей жазған өтініштерін қанағаттандырып, қазақ балалары үшін бастауыш мектепті ашуға рұқсат берді. Шалғай қалада мектеп ашу қиын болды (қаражат, мектеп ғимараты және оқу құралдары болған жоқ). Облыстық басқарма мен жергілікті болыстар осы маңызды іске суық қарады. Патша өкіметінің өзі де халықтың сауатын ашуды, ағарту жұмыстарын жасауды мақсат етпеген еді, оған тек тілді білетін іс жүргізушілер ғана керек болды. Алайда қиыншылықтар Алтынсаринге кедергі бола алмады. Оның үстіне, Ыбырай Алтынсарин 1861 жылы Торғай мектебіне мұғалім қызметіне атанған тұңғыш қазақ еді. Осы қуанышымен және өзінің ағартушылық идеяларымен рухы көтерілген Ыбырай Алтынсарин ауылдарды аралап, елге зайырлы білімнің маңыздылығын түсінідіріп отырды. Жергілікті тұрғындардан қаражат жинап, өзінің жеке жинақ ақшаларын салып, Алтынсарин мектеп ғимаратының құрылысына кірісті. Құрылысқа дайындалған кезінде қамалдың комендантында аудармашы болып қызмет істеп жүріп, Алтынасарин ауылдардан балалар әкелды, өз үйінде оларды орыс тіліне оқытты. 1864 жылы 8 қаңтарда мектептің салтанатты ашылуы өтті. Қазақ даласында оны «Қара шаңырақ», «Алғашқы қарлығаш» деп атады. Ыбырай Алтынсарин өзінің алғашқы «Кел, балалар, оқылық!" атты өлеңін жазды. Бұл өлең досы Н. И. Ильминскийге арналған мұрағат хатында жазылған және осы күнге дейін сақталған. ## Тұңғыш мектебі 1864 жылы Торғай қаласында Ыбырай Алтынсарин ашқан тұңғыш мектеп 1879 жылы Қостанай қаласы облыс орталығы болып құрылғаннан кейін мектеп үшін тастан ғимарат салу мәселесі шешілді. Мектеп ғимаратының құрылысы 1882 жылы басталды, ал 1884 жылы Троицк орыс-қазақ мектебі жаңа тас ғимаратқа көшіріліп, «Қостанай екі сыныптық орыс-қазақ училищесі» деп атала басталды. Жабылу шегінде тұрған мектептің жаңа ғимаратқа көшірілуі — Ыбырай Алтынсаринның тікелей еңбегі.Ыбырай Алтынсарин өзінің педагогикалық қызметінде оқушылардың тәрбие мәселесіне ғана емес, еңбек білімінің мәселелеріне де үлкен назар аударып отырған, сондықтан ол Торғайда қолөнер училищесін ашты, кейін ол Яковлев училищесі деп аталды.Ол басынан бастап облыстың уездік қалаларының барлығында бір-бірден орталық училищеден ашуды көздеген еді. Торғай облысы аумағындағы ауылдарды аралап жүріп, халықтан қаражат жинады. Илецк, Николаев, Торғай, Ырғыз уездерінде бір-екі сыныптық орыс-қазақ училищеден ашты. Бұл оқу шаңырақтарын мұғалімдермен қамтып, шәкірттермен толтырды.Мектептерді ашпас бұрын Алтынсарин елді мекендердің аумақтық орналасуын, халықтың жиілігін алдын-ала зерттеп отырды, содан кейін ғана мектептерді ашуға кірісті. Қазақстан жерінде әйелдерді оқыту ісінің басталуы да Алтынсаринның есімімен байланысты. Бұл маңызды бастаманы іске асыру кезінде де ол патша өкіметі тарапынан жасалған кедергілерге тап болды. Ырғызда қазақ қыздарына арналған интернаты бар арнайы мектеп ашылғанда оның қуанышында шек болған жоқ. Уездік, болыстық, ауыл мектептерінің ашылуымен бірге Алтынсариннің басты еңбектерінің бірі — 1883 жылы Орск қаласында тұңғыш қазақ Мұғалімдер мектебінің ашылуы. Онда қазақ мектептері үшін мұғалімдер даярланды. 1887 жылы 10 желтоқсанда көрнекті ұстаз Қостанай уезінде Обаған бір сыныптық болыс мектебінде жеке алғашқы сабақтарын берді.Бұл мектеп кейіннен орыс-қазақ училищесі болып өзгертілді және 1940 жылы 7 шілдеде 2 курс құрамымен Меңдіқара қазақ педагогикалық училищесі ашылды. 1949 жылы училищеге қазақ халқының ұлы перзенті, оның негізін қалаушы - Ыбырай Алтынсариннің есімі берілді. 25 жыл өткеннен соң училище Рудный қаласына көшірілді, ал 1992 жылы Ы. Алтынсарин атындағы Рудный әлеуметтік-гуманитарлық колледжі болып ауыстырды.Алтынсарин жастардың, бүкіл қазақ халқының сүйікті адамы болды. «Біз, яғни көшпенділер үшін Ы.Алтынсаринның өзі де және оның шығармалары да өте қымбат. Мұны Ресейдің алғашқы зайырлы әдебиетінің маңызын білетіндер түсіне алады. Біз Алтынсаринның тұлғасынан бүкіл халықтың рухы, ойы, пейілі, мінезі және түм өмірінің бейнесіне айналған қаһарманды көруге дайынбыз». Ыбырай Алтынсаринның тағдыры — одан кейін өмір сүргендер мен сүріп жатқандар үшін өнегелі мысал болады. ## Сілтеме http://e-history.kz/kz/publications/view/716 Мұрағатталған 5 қарашаның 2016 жылы. ## Тарихы Ыбырай Алтынсаринның өмірі мен шығармашылық қызметі қазақ халқының тарихындағы жарқын беттердің бірі болып табылады. Жәңгір хан – өзінің қысқа ғұмырында ғылымға ден қойып, ағартушылық жұмыстарын жүзеге асыруды мақсат тұтқан қазақтың алғашқы оқыған билеушісі. Қазақ даласындағы ең алғашқы мектепті Жәңігір хан ашты.Жәңгір хан XIX ғасырдың 30-шы жылдарының орта тұсында хан ордасында орталық мектеп ұйымдастыруды ойластыра бастайды. Оның ойы бойынша, бұл мектептің балаларды Ресейдің арнайы оқу орындарына түсу үшін дайындауы керек еді. 1841 жылы хан ордасында алғашқы мектеп ашылды. Мектепті ұстап тұру шығындарын хан өз мойнына алды. Жәңгір хан 1845 жылы дүниеден озды. Ол өзі қайтыс болғанға дейін мектептің шығындарын жеке қаражатынан төледі, тіпті, шәкірттердің сынақтарын да өзі өткізіп отырды. Іс жүзінде ол мектептің алғашқы ұстазы болды, ал татар Садриддин Аминов мектеп ісі бойынша оның көмекшісі қызметін атқарды. Кейіннен Орынбор кадет корпусын тәмамдаған бұл мектептің түлектері алған білімдерімен қатар офицер шендеріне де ие болды. Алғашқы мектеп Қазақстанның жалпы мәдени қозғалысында маңызды роль атқарды. Жәңгір хан: «Біздің балаларымыз білім ала отырып, қоғамға қызмет ету үшін қажет барлық ғылымдарды үйренетін болады. Мұның бәрі мені қуантады. Өйткені, білімге қол жеткізу – менің халқым үшін үлкен бақыт!» - деп жазған еді. Сондай-ақ көрнекті ағартушы, қоғам қайраткері, жаңашыл педагог, ғалым-этнограф, ақын, прозашы, қазақ жазба әдебиеті мен қазақ әліпбиінің негізін қалаушы, орыс жазу таңбалары негізінде қазақ әліпбиін құрастырушы — Ыбырай Алтынсаринның өмірі мен шығармашылық қызметі қазақ халқының тарихындағы жарқын беттердің бірі болып табылады. ## Құрылуы 1860 жылы Орынбор облыстық басқармасы Алтынсаринның үзбей жазған өтініштерін қанағаттандырып, қазақ балалары үшін бастауыш мектепті ашуға рұқсат берді. Шалғай қалада мектеп ашу қиын болды (қаражат, мектеп ғимараты және оқу құралдары болған жоқ). Облыстық басқарма мен жергілікті болыстар осы маңызды іске суық қарады. Патша өкіметінің өзі де халықтың сауатын ашуды, ағарту жұмыстарын жасауды мақсат етпеген еді, оған тек тілді білетін іс жүргізушілер ғана керек болды. Алайда қиыншылықтар Алтынсаринге кедергі бола алмады. Оның үстіне, Ыбырай Алтынсарин 1861 жылы Торғай мектебіне мұғалім қызметіне атанған тұңғыш қазақ еді. Осы қуанышымен және өзінің ағартушылық идеяларымен рухы көтерілген Ыбырай Алтынсарин ауылдарды аралап, елге зайырлы білімнің маңыздылығын түсінідіріп отырды. Жергілікті тұрғындардан қаражат жинап, өзінің жеке жинақ ақшаларын салып, Алтынсарин мектеп ғимаратының құрылысына кірісті. Құрылысқа дайындалған кезінде қамалдың комендантында аудармашы болып қызмет істеп жүріп, Алтынасарин ауылдардан балалар әкелды, өз үйінде оларды орыс тіліне оқытты. 1864 жылы 8 қаңтарда мектептің салтанатты ашылуы өтті. Қазақ даласында оны «Қара шаңырақ», «Алғашқы қарлығаш» деп атады. Ыбырай Алтынсарин өзінің алғашқы «Кел, балалар, оқылық!" атты өлеңін жазды. Бұл өлең досы Н. И. Ильминскийге арналған мұрағат хатында жазылған және осы күнге дейін сақталған. ## Тұңғыш мектебі 1864 жылы Торғай қаласында Ыбырай Алтынсарин ашқан тұңғыш мектеп 1879 жылы Қостанай қаласы облыс орталығы болып құрылғаннан кейін мектеп үшін тастан ғимарат салу мәселесі шешілді. Мектеп ғимаратының құрылысы 1882 жылы басталды, ал 1884 жылы Троицк орыс-қазақ мектебі жаңа тас ғимаратқа көшіріліп, «Қостанай екі сыныптық орыс-қазақ училищесі» деп атала басталды. Жабылу шегінде тұрған мектептің жаңа ғимаратқа көшірілуі — Ыбырай Алтынсаринның тікелей еңбегі.Ыбырай Алтынсарин өзінің педагогикалық қызметінде оқушылардың тәрбие мәселесіне ғана емес, еңбек білімінің мәселелеріне де үлкен назар аударып отырған, сондықтан ол Торғайда қолөнер училищесін ашты, кейін ол Яковлев училищесі деп аталды.Ол басынан бастап облыстың уездік қалаларының барлығында бір-бірден орталық училищеден ашуды көздеген еді. Торғай облысы аумағындағы ауылдарды аралап жүріп, халықтан қаражат жинады. Илецк, Николаев, Торғай, Ырғыз уездерінде бір-екі сыныптық орыс-қазақ училищеден ашты. Бұл оқу шаңырақтарын мұғалімдермен қамтып, шәкірттермен толтырды.Мектептерді ашпас бұрын Алтынсарин елді мекендердің аумақтық орналасуын, халықтың жиілігін алдын-ала зерттеп отырды, содан кейін ғана мектептерді ашуға кірісті. Қазақстан жерінде әйелдерді оқыту ісінің басталуы да Алтынсаринның есімімен байланысты. Бұл маңызды бастаманы іске асыру кезінде де ол патша өкіметі тарапынан жасалған кедергілерге тап болды. Ырғызда қазақ қыздарына арналған интернаты бар арнайы мектеп ашылғанда оның қуанышында шек болған жоқ. Уездік, болыстық, ауыл мектептерінің ашылуымен бірге Алтынсариннің басты еңбектерінің бірі — 1883 жылы Орск қаласында тұңғыш қазақ Мұғалімдер мектебінің ашылуы. Онда қазақ мектептері үшін мұғалімдер даярланды. 1887 жылы 10 желтоқсанда көрнекті ұстаз Қостанай уезінде Обаған бір сыныптық болыс мектебінде жеке алғашқы сабақтарын берді.Бұл мектеп кейіннен орыс-қазақ училищесі болып өзгертілді және 1940 жылы 7 шілдеде 2 курс құрамымен Меңдіқара қазақ педагогикалық училищесі ашылды. 1949 жылы училищеге қазақ халқының ұлы перзенті, оның негізін қалаушы - Ыбырай Алтынсариннің есімі берілді. 25 жыл өткеннен соң училище Рудный қаласына көшірілді, ал 1992 жылы Ы. Алтынсарин атындағы Рудный әлеуметтік-гуманитарлық колледжі болып ауыстырды.Алтынсарин жастардың, бүкіл қазақ халқының сүйікті адамы болды. «Біз, яғни көшпенділер үшін Ы.Алтынсаринның өзі де және оның шығармалары да өте қымбат. Мұны Ресейдің алғашқы зайырлы әдебиетінің маңызын білетіндер түсіне алады. Біз Алтынсаринның тұлғасынан бүкіл халықтың рухы, ойы, пейілі, мінезі және түм өмірінің бейнесіне айналған қаһарманды көруге дайынбыз». Ыбырай Алтынсаринның тағдыры — одан кейін өмір сүргендер мен сүріп жатқандар үшін өнегелі мысал болады. ## Сілтеме http://e-history.kz/kz/publications/view/716 Мұрағатталған 5 қарашаның 2016 жылы.
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті (ҚазАТЗУ) — ауыл шаруашылығы мамандарын даярлайтын Астана қаласындағы жоғары оқу орны. Орталық және Солтүстік Қазақстан өңіріндегі ірі аграрлық білім ордасы, астанамыздың алғашқы жоғары оқу орны - С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті 1957 жылы Ақмола ауылшаруашылық институты ретінде құрылды (КСРО Министрліктер Кеңесінің 3.10.1957 жылғы №1176 Қаулысы). Бүгінде университет агротехникалық деп аталғанымен, тар бағытты емес, керісінше, көп бейінді білім ордасы болып табылады: ауылшаруашылық және техникалық бағыттағы мамандықтардан басқа білім беру, өнер, қызмет көрсету, әлеуметтік игілік және бизнес бағытындағы мамандар даярланады. Университеттің астананың ежелгі оқу орны ретінде өзіндік ғылыми мектебі бар, сол мектептің негізінде қазіргі профессорлық-оқытушылар құрамы қалыптасқан. С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті – біртұтас еуропалық білім кеңістігін қалыптастыруға негіз болатын Университеттердің Ұлы Хартиясының тең мүшесі. Жарты ғасырдан астам уақытта еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің түрлі саласына 50 мыңға жуық жоғары білікті мамандар даярланды. Олар табанды еңбектерімен мемлекет экономикасын дамытуға лайықты үлес қосты және қосып келеді. Университет өз түлектерін мақтан етеді. Олардың арасында ҚР Президенті Әкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің қызметкерлері, ҚР Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, елшілер, көрнекі ғалымдар, ғылым докторлары мен кандидаттары, облыс, қала, аудан әкімдері, ірі кәсіпорындар мен агроқұрылымдардың басшылары, халық шаруашылығы салаларының мамандары бар. Оқу орны еліміздің білім-ғылым саласында ғана емес, шетелдік білім кеңістігінде жоғары беделге ие. Ресей, АҚШ, Германия, Франция, Түркия, Италия, Израил, Қытай, Моңғолия, Малайзия т.б. елдердің бірқатар білім және ғылым орталықтарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. Университет бүгінде көптеген көрсеткіштер бойынша елорданың ғана емес, жалпы еліміздің білім ордалары арасында көшбасшы болып табылады, ол еліміздің отыз техникалық оқу орындарының арасында үздік үштік қатарында. 9 факультетте 6000-нан аса студент оқиды, университетте 20 ғылым доктор, проффесор, 150 ғылым кандидаттар мен доцент дәріс береді (1998). Өсімдік шаруашылығында өнім өндірудің интенсивті технологиясы агротәсілдерін жасау, мал басын аман сақтау және олардың өнімділігін арттыру жолдары, агроөнеркәсіп кешенінің экономика-ұйымдастыру және әлеуметтік мәселелері, ауыл шаруашылық өндірісін инженер-техника жағынан қамтамасыз ету, жеке тұлғаның ойлау жүйесін қалыптастыру бағыттарында ғылыми-зертттеу жұмыстарын жүргізеді. Университетте 3 диссертация кеңес және 20 мамандық бойынша аспирантура жұмыс істейді. АҚШ, Германия, Англия, Италия оқу орындарымен және ғылыми орталықтарымен байланыс орнатылған. ## Университет тарихы Орталық және Солтүстік Қазақстан өңіріндегі ірі аграрлық білім ордасы, астанамыздың алғашқы жәңе ең ежелгі жоғары оқу орны - С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті 1957 жылы Ақмола ауылшаруашылық институты ретінде құрылды (КСРО Министрліктер Кеңесінің 3.10.1957 жылғы №1176 Қаулысы). Бүгінде университет агротехникалық деп аталғанымен, тар бағытты емес, керісінше, көп бейінді білім ордасы болып табылады: ауылшаруашылық және техникалық бағыттағы мамандықтардан басқа білім беру, өнер, қызмет көрсету, әлеуметтік игілік және бизнес бағытындағы мамандар даярланады. Университеттің астананың ежелгі оқу орны ретінде өзіндік ғылыми мектебі бар, сол мектептің негізінде қазіргі профессорлық-оқытушылар құрамы қалыптасқан. Университет бүгінде жоғарғы оқу орнында және жоғарғы оқу орнынан кейінгі дайындық жүйесі бар біртұтас оқу – ғылыми – әдістемелік кешенді құрайды. Қазіргі кезде университетте 43 кафедра бар. Қазіргі кезде университеттің сегіз факультететінде 10000-ға жуық студент жаратылыс ғылымдары, әлеуметтік ғылымдар және бизнес, гуманитарлық, техникалық, ауылшаруашылық, білім беру ғылымдары болып жіктелетін мамандықтар тобы бойынша 37 бакалавриат, 24 магистратура, 6 PhD докторантура мамандықтары бойынша білім алуда. Сонымен қатар 5 бакалавриат, 3 магистратура мамандықтары бойынша көптілді оқу үрдісі жүзеге асырылуда. Білім бері үдерісін 650 оқытушы, оның ішінде 353 ғылым докторы мен кандидаты жүргізеді. Профессор-оқытушылар құрамының ғылыми әлеуеті 35,8% құрайды, олар оқытудың жаңа прогрессивтік формаларын дамыту мақсатында қызмет жасауда. Университет ғалымдары аймақтық, республикалық салалық және сала аралық ғылыми бағдарламаларға қатысады. Ғылыми жобалар саны 30-дан 45-ке жетті, ғылымды қаржыландыру 3 есеге артып, 251 млн теңгеден асты. Thomson Reuters агенттігімен «ҚАТУ Ғылым жаршысы» журналы индексі нөлден жоғары ғылыми басылым ретінде танылған.Жарты ғасырдан астам уақытта еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің түрлі саласына 55 мыңға жуық жоғары білікті мамандар даярланды. Олар табанды еңбектерімен мемлекет экономикасын дамытуға лайықты үлес қосты және қосып келеді. Университет өз түлектерін мақтан етеді. Олардың арасында ҚР Президенті Әкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің қызметкерлері, ҚР Парламенті Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, елшілер, көрнекі ғалымдар, ғылым докторлары мен кандидаттары, облыс, қала, аудан әкімдері, ірі кәсіпорындар мен агроқұрылымдардың басшылары, халық шаруашылығы салаларының мамандары бар. Университет білім беруде келесі бағыттарға басымдық береді: экономиканың аграрлық саласына сапалы мамандар дайындау, оқу орнының рейтингі мен бәсекеге қабілеттілігін Республика деңгейінде, сонымен қатар халықаралық деңгейде арттыру, әлемдік білім және ғылым кеңістігіне ойдағыдай қауымдасу. Оларды жүзеге асыру үшін университет қазіргі заманғы басқару жүйесін, оқытудың жаңа технологияларын енгізуде, материалдық-техникалық базасын нығайтты, өндіріс орындармен, жұмыс берушілермен, ғылыми зерттеу институттары және орталықтармен өзара ынтымақтастықтың тиімді жүйесін қалыптастырды, ғылыми базасын нығайтуда. ҚазАТЗУ халықаралық стандарттар бойынша институционалдық аккредитация мен мемлекеттік аттестаттаудан ойдағыдай өтті, қазіргі уақытта халықаралық аккредитациядан өтуге дайындалуда.Университет бүгінде көптеген көрсеткіштер бойынша елорданың ғана емес, жалпы еліміздің білім ордалары арасында көшбасшы болып табылады, ол еліміздің отыз техникалық оқу орындарының арасында үздік үштік қатарында.Оқу орны еліміздің білім-ғылым саласында ғана емес, шетелдік білім кеңістігінде жоғары беделге ие. Ресей, АҚШ, Германия, Франция, Түркия, Италия, Израил, Қытай, Моңғолия, Малайзия, Чехия, Польша т.б. елдердің бірқатар білім және ғылым орталықтарымен тығыз байланыста жұмыс істейді. С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университеті – біртұтас еуропалық білім кеңістігін қалыптастыруға негіз болатын Университеттердің Ұлы Хартиясының тең мүшесі. Университеттің барлық құрылымдарын компьютерлендірумен байланысты алдыңғы қатарлы оқыту технологиялары енгізілуде. Осының бәрі әлемдік білім беру жүйесіне нәтижелі қауымдасуымызға мүмкіндік жасайды.Университеттің материалдық – техникалық базасы, әдістемелік қамтамасыз етілуі және ғылыми – педагогикалық потенциалы өлшеусіз өсті. Алғашқы рет жұмыс берушілердің белсенді қатысуымен 60 мамандық бойынша модульді білім берудің оқу бағдарламалары дайындалды. Университеттің материалдық – техникалық базасын одан әрі кеңейту мақсатында 8 инвестициялық жоба дайындалған. QS агенттігінің зерттеулері бойынша ҚазАТЗУ 601+ әлем университеттерінің рейтингіне 8 қазақстандық университеттің бірі болып енді. ## Факултеттер * Агрономия факультеті 1957 жылы ашылған.Факультет 5В080100 - «Агрономия», 5В080700 - «Орман ресурстары және орман шаруашылығы», 5В080800 - «Топырақтану және агрохимия», 5В0608 - «Экология», 5В081100 - «Өсімдік қорғау және карантині» мамандықтары бойынша бакалавр мамандарын даярлайды. Факультетте 6М080100 - «Агрономия», 6М080700 - «Орман ресурстары және орман шаруашылығы», 6М080800 - «Топырақтану және агрохимия», 6М070100 - «Биотехнология» мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады. 6D080100 - «Агрономия» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультеттегі «Топырақ мұражайы» солтүстік және орталық аймақтардағы бірегей мұражай болып табылады.Факультетте дән сапасын бағалау; тұқымтану; биотехнология; агрохимия; диагностика және өсімдіктердің микроклональдық көбеюі; мал азығын өндіру; ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен аурулары коллекциясы; өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және қайта өңдеу технологияларының ғылыми зертханалары бар. * Сәулет өнері факультеті 1965 жылы құрылған.1992 жылы сәулет өнері факультеті әлемнің танымал болған сәулет өнері мектептерінің каталогына енгізілді.Мамандарды дайындау мемлекеттік жалпы білім беру стандарттарына негізделіп, 5В042000 – «Сәулет»; 5В042100 – «Дизайн» мамандықтары бойынша күндізгі оқыту бөлімдерінде жүргізіледі. 6М042000 - «Сәулет» мамандығы бойынша магистрлер дайындалады. * Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы факультеті 1964 жылы негізі қаланған.Факультет 5В120100 - «Ветеринарлық медицина», 5В120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша маман және 5В070100 - «Биотехнология», 5В080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 5В080300 - «Аңшылықтану және аң шаруашылығы», 5В080400 - «Балық шаруашылығы және өнеркәсіптік балық аулау», 5В072700 - «Азық-түлік өнімдерінің технологиясы» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультетте 6М080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 6М080300 - «Аңшылықтану және аң шаруашылығы», 6М080400 - «Балық шаруашылығы және өнеркәсіптік балық аулау», 6М120100 - «Ветеринарлық медицина», 6М120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады. 6D080200 - «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы», 6D120100 - «Ветеринарлық медицина», 6D120200 - «Ветеринарлық санитария» мамандықтары бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультетте паразитология, акушерлік және хирургия мұражайлары, биотехнология, мал азықтандыру, сүт өңдеу, токсидермия, ветеринарлық сараптау зертханалары, балық өсіру цехы жұмыс істейді. * Жерге орналастыру факультеті 1957 жылы ұйымдастырылған.Факультет 5В090300 - «Жерге орналастыру», 5В090700 - «Кадастр», 5В090800 – «Бағалау», 5В071100 «Геодезия және картография» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультетте 6М090300 - «Жерге орналастыру», 6М090700 - «Кадастр».мамандықтары бойынша магистратура ашылған. Факультетте университетіміздің бірінші ректоры, экономика ғылымдарының докторы, профессор М.А.Гендельман атындағы мұражай бар. * Компьютерлік жүйелер және кәсіптік білім беру факультеті Факультет 1985 жылдан бастап жеке факультет ретінде жұмыс істейді.Факультет 5В012000 - «Кәсіптік білім», 5В070300 - «Ақпараттық жүйелер», 5В070400 - «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындайды.Факультетте 6М0120 - «Кәсіптік білім», 6М070300 - «Ақпараттық жүйелер», 6М070400 - «Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету»мамандықтары бойынша магистрлер дайындалады. * Техникалық факультет 1957 жылы құрылған.Факультетте 5В080600 - «Аграрлық техника және технологиялар», 5В073200 - «Стандарттау, сертификаттау және метрология», 5В071300 - «Көлік, көлік техникасы және технологиялары», 5В072400 - «Технологиялық машиналар мен жабдықтар», 5В090100 - «Көлікті пайдалану және жол қозғалысы мен тасымалдауды ұйымдастыру», 5В072800 - «Қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындалады.Факультет 6М080600 – «Аграрлық техника және технологиялар», 6М073200 - «Стандарттау және сертификаттау» мамандықтары бойынша магистрлер дайындайды. 6D080600 - «Аграрлық техника және технологиялар» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Оқу үрдісінде лабораториялық қондырғылармен жабдықталған аудиториялар және жаңа үлгідегі ауыл шаруашылық техникалары қолданылады. * Энергетикалық факультет 1965 жылы ұйымдастырылған.Факультет 5В071800 – «Электр энергетикасы», 5В071700 – «Жылу энергетикасы», 5В071900 – «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар», 5В081200 - «Ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету» мамандықтары бойынша бакалаврлар даярлайды. Факультет 6М071800 – «Электр энергетикасы», 6М071700 – «Жылу энергетикасы», 6М071900 – «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандықтары бойынша магистрлер дайындайды.2008 жылдан бастап факультет базасында энергия үнемдеу технологиялары орталығы ашылған, телекоммуникациялар саласындағы жаңа технологиялар бойынша заманауи ғылыми-зерттеу зертханалары жұмыс істейді. * Экономика факультеті 1960 жылы негізі қаланған.Факультет 5В050600 - «Экономика», 5В050700 - «Менеджмент», 5В050800 - «Есеп және аудит», 5В050900 - «Қаржы», 5В051100 - «Маркетинг», 5В090400 - «Әлеуметтік – мәдени сервис» мамандықтары бойынша бакалаврлар дайындайды.Факультетте 6М050600 - «Экономика», 6М050700 - «Менеджмент», мамандануы «Аграрлық менеджмент», 6М050900 - «Қаржы», 6М051100 - «Маркетинг» мамандықтары бойынша магистратура жұмыс істейді. 6D050600 - «Экономика» мамандығы бойынша PhD докторлар дайындайды.Факультетте интерактивті тақтасы бар кабинет және әдістемелік кабинет жұмыс істейді. * Сырттай оқу факультеті 1959 жылы құрылған. Қазіргі уақытта факультетте жаңа үлгідегі ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдануға негізделген қашықтықтан (дистанциялық) оқыту үрдісі енгізілуде. Мамандандырудың барлық бағыттары бойынша кейстік технологиялардың оқу-әдістемелік кешендері әзірленген. * Әскери кафедра Әскери кафедра 1965 жылдан бастап тұрақты жұмыс істеп келеді. Университет студенттері жоғары білім алумен қатар, әскери дайындықтан өтіп, мотоатқыш және әскери автомобиль түрлері бойынша лейтенант атағын алып шығады ## Оқу орнын әр жылдарда басқарған тұлғалар * директор Т.Г.Духов (1958 ж. ақпан - 1961 ж. мамыр) – техника ғылымдарының кандидаты, доцент; ректорлар: * М.А.Гендельман (1961 ж. мамыр - 1982 ж. қараша) – экономика ғылымдарының докторы, профессор; * К.Ә.Сағадиев (1982 ж. желтоқсан – 1990 ж. қараша) - экономика ғылымдарының докторы, профессор; * Я.Я.Мауль (1991 ж. ақпан – 1993 ж. қазан) - экономика ғылымдарының докторы, профессор; * Б.Ө.Әлімжанов (1993 ж. қазан – 2004 ж. қазан) – ауылшаруашылық ғылымдарының докторы, профессор; * А.Қ.Бұлашев (2004 ж. қараша – 2011 ж. қараша) – ветеринария ғылымдарының докторы, профессор. * А.Қ. Күрішбаев (2011 жылдың қараша айынан бері) – ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор, Ресей ауыл шаруашылығы ғылымы академиясының академигі. ## Тарих беттеріне қысқаша шолу * 1957 ж. – Ақмола ауылшаруашылық институты құрылды (КСРО Министрлер Кеңесінің 3.10.1957 ж. №1176 Қаулысы); * 1996 ж. – институт Ақмола аграрлық университеті болып қайта құрылып, оған Сәкен Сейфуллин есімі берілді (ҚР Үкіметінің 7.05.1996 ж. №573 Қаулысы); * 2001 ж. – университет С.Сейфуллин атындағы Қазақ аграрлық университеті мәртебесіне ие болды (ҚР Үкіметінің 15.06.2001 ж. №821 Қаулысы); * 2004 ж. – университет «С.Сейфуллин атындағы Қазақ мемлекеттік агротехникалық университеті» Республикалық мемлекеттік кәсіпорны болып қайта құрылды (ҚР Үкіметінің 03.08.2004 ж. №829 Қаулысы). * 2007 ж. – университет ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі қарамағына беріліп, «С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті» акционерлік қоғамы болып қайта құрылды (ҚР Үкіметінің 22.05.2007 ж. №409 Қаулысы). * ҚазАТУ Республиканың жоғары оқу орындары арасында ең алғашқылардың бірі болып «Русский Регистр» және IQNet (Сертификаттау бойынша Халықаралық желі) сертификаттау жүйесіндегі ИСО 9001:2000 халықаралық стандартының талаптарына сәйкес аудит тексерісінен өтіп, 2005 жылғы 18 сәуірде № 000340 куәлігіне ие болды. ## Еншілес ұйымдары * Ә.Н. Бөкейхан атындағы Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ғылыми-зерттеу институты (Ақмола облысы, Щучинск қаласы) * А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы (Ақмола облысы, Научный кенті) * Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылық тәжірибе станциясы (Солтүстік Қазақстан облысы, Шағалалы ауылы) ## Дереккөздер ## Сілтемелер * Аграрлық университет бестігі сайлауда дауыс береді | Астана ..(қолжетпейтін сілтеме)
Ащысу — Алматы облысы, Жамбыл ауданындағы ауыл, Сарытауқұм ауылдық округі құрамына кіретін жалғыз елді мекен. КАТО коды — 194261100. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Ұзынағаш ауылынан солтүстік-батысқа қарай 137 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Арасан — Жетісу облысы Ақсу ауданындағы ауыл, Арасан ауылдық округі орталығы. КАТО коды — 193235100. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Жансүгіров ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 15 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Абай — Павлодар облысы Железин ауданы, Башмачин ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды - 554237200. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Железинка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 21 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Арқарлы — Жетісу облысы Кербұлақ ауданы, Қарашоқы ауылдық округі құрамындағы ауыл. Бұрынғы атауы Рудник Архарлы. КАТО коды — 194645200. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Сарыөзек ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 20 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Арқабай — Алматы облысы Талғар ауданы, Панфилов ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 196253200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Талғар қаласынан солтүстік-батысқа қарай 17 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Аралтөбе — Алматы облысы, Балқаш ауданы, Ақжар ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Бақанас ауылынан солтүстік-батысқа қарай 70 км-дей жерде орналасқан. КАТО коды — 193635200. ## Дереккөздер
Амангелді (бұрынғы атауы – Тастықара) — Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы, Саймасай ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 194075200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Есік қаласынан солтүстік-батысқа қарай 13 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Әли — Алматы облысы Іле ауданы, Байсерке ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Байсерке ауылынан солтүстікке қарай 5 км жерде, Кіші Алматы өзенінің сол жақ жағалауында, теңіз деңгейінен 567 метр биіктікте орналасқан. КАТО коды — 196847200. ## Халқы ## Дереккөздер
Жанкөй (қырымтат. Canköy, Джанкой, укр. Джанкой) — Қырымның солтүстігіндегі қала. Жанкөй ауданының орталығы, республиканың ортасында орналасқан. Атауы қырымтатарша Джанкөй «ауыл жаны» деген мағына білдіреді. ## Тарихы ### XIX ғасыр 1855 жылы бірінші рет тарихта кездеседі. 1860 – 1865 жылы осы қаладағы татарлардың бәрі Осман Империясына көшіреді. Босап қалған жерге немістер келеді. 1865 жылы Жанкөйде 114 адам тұрған, олардың 53 ер, 61 әйел болған. 1871 жылы Лозово-Севастополь темір жолы салына бастады, ол қаланың дамуына көмектесті. ### XX ғасыр Бірінші дүниежүзілік соғыс басталған кезде Жанкөй өнеркәсібі дамыған калалардың біріне кірген. 1917 жылы 3 маусым Жанкөйдің халық саны 9 мыңға жеткен. * 1805 жылы — 173 адам * 1926 жылы — 8310 адам * 1939 жылы — 19 576 адам * 1970 жылы — 43 000 адам * 1989 жылы — 53 464 адам * 2001 жылы — 42 861 адам
Алғабас — Жетісу облысы Көксу ауданындағы ауыл, Алғабас ауылдық округінің орталығы. КАТО коды — 194835100. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Балпық би ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 27 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Кенжебаев Кенжеғали Кенжебайұлы — Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университетінің ректоры, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор. ## Өмірбаяны 1953 жылы 6 қаңтарда Ақтөбе облысы Байғанин ауданының Доңызтау поселкесінде дүниеге келген. Кенжебаев Кенжеғали Кенжебайұлы 1995 жылдың қараша айында Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінің ректоры болып тағайындалды. Кенжебаев К. К. – физика-математика ғылымдарының докторы, профессор, Ұлттық ғылым академиясының Құрметті академигі, ҚР Ұлттық инженерлік академиясының және Қазақстан Ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясының мүшесі. Кенжебаев Кенжеғали 1974 жылы Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтын, Т. Г. Шевченко атындағы Киев мемлекеттік университеті жанындағы күндізгі бөлім аспирантурасы (1981-1984 жж.) мен докторантурасын (1992-1995 жж.) аяқтаған. 1995 жылы Т. Г. Шевченко атындағы Киев мемлекеттік университеті жанындағы диссертациялық кеңесте 01.01.02.- дифференциалдық теңдеулер мамандығы бойынша «Конструктивные методы анализа, периодических и многоточечных краевых задач» тақырыбында докторлық диссертация қорғады. К. Кенжебаев жоғары мектептің тәжірибелі ұйымдастырушысы, оқытуды реформалаудың және ЖОО үдерісіне жаңа технологияларды енгізудің белсенді қолдаушысы, дифференциалды теңдеулер саласындағы ғалым, 100-ге тарта ғылыми және ғылыми-әдістемелік жұмыстардың авторы, ЖОО менеджменті және жоғары мектеп мәселелері бойынша халықаралық және республикалық конференциялар, семинарлар мен форумдардың қатысушысы (Алматы, Астана, Тараз, Москва, Бангкок, Париж, Лондон, Болонья, Дюссельдорф, Токио және т. б.), «Дифференциалдық теңдеулер, анализ және алгебра проблемалары», «Жұбанов тағылымы», «Ержанов оқулары» дәстүрлі халықаралық ғылыми конференцияларының ұйымдастырушысы және бастамашысы, физика-математика ғылымдары бойынша 7 ғылым кандидатын даярлады. Соңғы уақытта ол кең мағынадағы дифференциалдық теңдеулер жүйесінің бірінші ретті дербес туындыларының периодты бөліктерінің айнымалы шешімдері проблемаларының негізгі әдістеріне басты назар аударуда. К. Кенжебаев өзін жоғарғы мектептің ойлы және білікті ұйымдастырушы ретінде көрсете білді. Оның бастамасымен өңірдің әлеуметтік-экономикалық саласын дамытуға қажет ғылыми-педагогикалық құрамын сапалық жағынан жақсартуға қатысты жұмыстар жүргізілді. Оның жоғары мектепті жақсы білуі, әмбебап ойлауы Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университетінің педагогикалық ЖОО-дан Қазақстанның батыс өңіріндегі аса ірі мемлекеттік ЖОО-ға айналуына көп әсер етті. К. Кенжебаевтың ұйымдастырушылық қабілеті оқу үдерісін оңтайландыруға және одан әрі жаңғыртуға мүмкіндік берді, нәтижесінде оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары белсенді түрде енгізілді, маман даярлау сапасы артты, бұған студенттердің халықаралық және республикалық деңгейлердегі жетістіктері дәлел бола алады. Ректордың тікелей қатысуымен университетте ИСО9001:2000 талаптарына сәйкес білім беру қызметіне сапа менеджмент жүйесі әзірленіп, енгізілді. Университетте жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ойдағыдай дамып келеді, сонымен қатар іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерге үлкен көңіл бөлінеді, Әлеуметтік зерттеулер институты, Қолданбалы математика және информатика институты және т. б. ашылды. Ректор К.Кенжебаев университеттің материалдық-техникалық базасының нығаюымен, университеттің заманауи ғылыми-білім беру кешеніне айналуымен әйгілі болды. Мәселен, бюджеттік қаражат тартылмай-ақ екі оқу-зертханалық корпус, екі оқу корпусы, екі спорттық кешен, Студенттер сарайы, Жастар сарайы, студенттік емхана, студенттік жатаханаға кіре беріс дәлізі, зертханалық корпусқа өтпелі галереясымен және жерасты автотұрағымен 3 қабатты кіре беріс дәлізі, инновациялық технологиялар және телекоммуникация орталығына арналған ғимарат, №3, №4, №5 оқу корпустарына жалғастырылған мансардты жайлар салынып, іске қосылды. Кенжебаев К.К. 2003 жылдан бастап «Нұр Отан» ХДП мүшесі,«Нұр Отан» ХДП Ақтөбе облыстық филиалының саяси кеңес мүшесі, облыстық мәслихаттың үш шақырылымының депутаты, «Қазақстан жоғары мектебі» журналының ақылдастар алқасының мүшесі, Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының Ақтөбе облыстық филиалының төрағасы. ## Марапаттаулары * «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы(2011 ж.) * «Қазақстан Республикасы тәуелсіздігіне 20 жыл» (2011 ж.) * «10 жыл Астана» (2008 ж.), «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» (2001ж.) * «Қазақстан Республикасының білім беру ісінің құрметті қызметкері» (2003 ж.) * «Қазақстан Республикасы білім беру ісінің үздігі» (1996ж.) * Математика ғылымдарын дамытуға қосқан үлесі үшін М.Остроградский (Украина ҒА) атындағы алтын медалімен марапатталған * Әл-Фараби атындағы күміс медалімен марапатталған * Ақтөбе облысының «Жыл адамы» атағының (1998 ж.) иегері * Ақтөбе облысы Байғанин ауданының «Құрметті азаматы» ## Дереккөздер
Алғабас — Алматы облысы, Қарасай ауданында болған ауыл. Ақсай ауылдық округінің құрамына кірді. Қазіргі уақытта Алматы қаласының Алатау ауданындағы шағын аудан. КАТО коды — 195245200. ## Халқы 1999 жылы халық саны 2187 адам санын құраған (1103 ер және 1084 әйел адам). 2009 жылдың санағы бойынша халық санының күрт өсуі байқалған, сол кезде ауылдың халық саны 8526 адамды құраған (4346 ер және 4180 әйел адам). ## Мекемелер Ауылда 2006 жылы қыркүйек айында ашылған «Алғабас ауылындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталықпен» мемлекеттік мекемесі жұмыс жасайды және онда бүгінгі таңда 1406 оқушы білім алуда Ауылда кітапхана дайындалып ашылады деген жоспар бар ## Дереккөздер
Ақбұлақ — Ақтөбе облысы Хромтау ауданы, Тасөткел ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды - 156053200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Хромтау қаласынан шығысқа қарай 84 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 335 адам (165 ер адам және 170 әйел адам) болса, 2009 жылы 259 адамды (134 ер адам және 125 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Айғыржал — Ақмола облысы, Зеренді ауданы, Күсеп ауылдық округі құрамында болған ауыл, 2010 жылы тұрғын санының аз болуына байланысты Жамбыл ауылының құрамына енгізілген. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Зеренді ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 75 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 16 адам (10 ер адам және 6 әйел адам) болса, 2009 жылы 6 адамды (4 ер адам және 2 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Елордада орналасқан «Сәдуақас қажы Ғылмани» мешіті еліміздегі тарихы тереңде жатқан мешіттердің бірі. Ақмолалық жамағат 1943-1944 жылдары Құсайын деген азаматтың екі бөлмелі шағын үйін сатып алып, жөндеп мешіт еткен. Ол Ақмола өңіріндегі ең алғашқы мешіт болатын. Бұл мешіт жергілікті мұсылмандардың имандылыққа бет бұрып, өңірде Ислам дінінің қанат жаюы жолында жарты ғасырдан астам халық игіліне пайдаланылды. Еліміз егемендік алып, сол кездегі Ақмола қаласы ел астанасы болғаннан кейін бұл өңірдің бет-бейнесінде адам айтса нанғысыз ғажайып өзгерістер болғаны белгілі. Сол өзгерістердің алғашқы легінде қаладағы ескі мешіт ауласында еңселі құлшылық ордасы бой көтерді. ## Ашылуы Бүгінде ескі мешіттің орнында тұрған Алла үйінің құрылысы 1991 жылы басталып, 1996 жылы аяқталды. Ашылу салтына Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қатысты. Сонымен «Сәдуақас қажы Ғылмани» мешіті Елордамыздағы алғаш салынған мешіт ретінде тарих бетінде қалды. Жаңа мешіттің өзіндік архитектуралық әсемдігі мұсылмандарды өзіне тартып қана қоймай, Астана қаласындағы сәулет өнерінің озық үлгілерінің біріне айналды. Жаңа мешіттің бой көтеруі Ақмола өңіріндегі Ерементау, Ақкөл, Қорғалжын секілді бірнеше ауданда мешіттердің салынуына да оң ықпалын тигізді. Алғашында Ақмола, кейінне Астана мұсылмандарының діни-рухани орталығы болып келген мешітке 2005 жылы Кеңес үкіметі тұсында 20 жыл (1952-1972) Қазақстан мұсылмандарының қазиы болған, Сарыарқа өңірінің тумасы, дін ғұламасы Сәдуақас қажы Ғылмани (Сәкен қалпе) аты берілді. ## Көлемі Екі қабатты мешіт құрылысы өзіндік сәулет үлгілерімен ерекшеленеді. Алыстан көз тартатын 42 метрлік мұнарасы мен үлкенді-кішілі 5 күмбезі бар. Ең үлкен күмбездің биіктігі 22,5, қалған төртеуінің биіктіктері 14,5 метр. Бірінші қабатта үлкен зал, вестибюль, Құран оқитын, неке қиятын және имам бөлмелері жайғасқан. Алла үйінің вестибюлінің ер-әйелдерге арналған екі баспалдақ арқылы екінші қабатқа көтерілуге болады. Бұдан басқа мешіт ғимараты ішінде кітапхана, сүндетке отырғызу кәбинеті, сондай-ақ мешіт қызметкерлеріне арналған шағын асхана жұмыс істейді. Имандылық ордасының айналасына 4500 шаршы метр аумаққа тас кілем, 100 ш.м жерге еден плита төселіп, 1500 ш.м. көгалдандырылған. Мешіт ғимаратының 180 ш.метрлік алдыңғы беті ақ мәрмәр таспен қапталған. Мешіт ауласына жасыл шыршалар мен қайындар отырғызылып жасыл желекпен көмкелірген. Намаз оқитын жамағаттың көбейуне байланысты жыл сайын мешітті кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Мысалы, екінші қабатта орналасқан үлкен үш бөлмені қосып, 200 орындық намазхана, мешіт жертөлесінің бір бөлігі күрделі жөндеуден өткізіліп, 400 орындық намазхана жасалды. Қазір мешіт ішінде 1600 кісі емін-еркін намаз оқи алады. Мешіт жанынан жаңадан ер-әйелдер дәретханасы, қасапхана, дін қайреткері Сәдуақас қажы Ғылмани мұраларының көргізбе орталығы салынды. ## Толықтай мәлімет Мешітте тұрақты түрде «Діни сауат ашу» курсы жұмыс істейді. Онда Құран, діни сенім, шариғат мәселелері бойынша сабақ оқытылады. Жастарға барлық жағдай жасалған. Орта және жоғары оқу орындарында оқушылармен, студенттермен кездесулер және әр түрлі семинарлар, қайырымдылық іс-шаралар өткізіліп тұрады. ## Cілтемелер * Мешіттің ресми сайты Мұрағатталған 23 наурыздың 2016 жылы.
Акимовка — Павлодар облысы, Павлодар ауданының құрамында болған таратылған ауыл. ## Халқы 1926 жылғы санақ бойынша 169 тұрғын өмір сүрді. Ауылды негізінен лютерандықты ұстанған немістер қоныстанды. ## Тарихы Акимовка ауылының негізі 1909 жылы Таврия және Екатеринослав губерниясынан келген немістерді қоныстандыру арқылы құрылған. 1927 жылы ауыл Ефремоск ауылдық округінің құрамына енгізілді. 1929 жылы ауылда колхоз құрылды. ## Дереккөздер
«Өсекші қыз» (ағыл. Gossip Girl) – американдық жасөспірімдерге арналған драма. Сесил фон Цигезардың кітабы бойынша түсірілген. Сериал идеясы Джош Шварц және Стефани Саважқа тиесілі. Тұсаукесері 2007 жылы 19 қыркүйекте The CW арнасында өтті. «Өсекші қыз» алғаш рет эфирге 18 қыркүйекте 2007 жылы Канадада CTV арнасында шықты. Одан да ертерек 14 қыркүйекте эпизодты  iTunes Store бағдарламасында тегін жүктеуге болатын. Бірінші маусымның тұсаукесері 18 қыркүйекте 2007 жылы өтті, 2008 жылы 19 мамырда аяқталды, 18 эпизодтан тұрады. Екінші маусым – тұсаукесері 2008 жылы 1 қыркүйекте өтті, 2009 жылы 18 мамырда аяқталды, 25 эпизодтан тұрады. Үшінші маусым – тұсаукесері 2009 жылы 14 қыркүйекте өтті, 2010 жылы 17 мамырда аяқталды, 22 эпизодтан тұрады. Төртінші маусым – тұсаукесері 2010 жылы 13 қыркүйекте өтті, 2011 жылы 16 мамырда аяқталды, 22 эпизодтан тұрады. Бесінші маусым – тұсаукесері 2011 жылы 26 қыркүйекте өтті, 2012 жылы 14 мамырда аяқталды, 24 эпизодтан тұрады. 2012 жылы 11 мамырда The CW арнасы сериалды 10 эпизодтан тұратын алтыншы маусымға дейін жалғастырды. ## Сюжет Сериалда Нью-Йорктың бай ауданыңда тұратын, таңдаулы мектепте оқитын оқушылардың өмірі көрсетілген.  Сабақтан тыс олар достасады, араздасады, есірткі қолданады, қызғанады, қиналады, ғашық болады, жек көреді және жасөспірімге тән тағы басқа нәрселерді жасайды. Сондай-ақ бұл турады көрермендер мен басты кейіпкерлер жұмбақ «Өсекші қыздың» әйгілі блогынан біледі. Алайда өсекші қыздың кім екенін ешкім білмейді. ## Рөлдерде ## Дереккөздер Орыс уикипедиясынан аударылған.
Кира Касс' (ағылш. Kiera Cass; 1981 жыл 19 мамыр, Оңтүстік Каролина штаты) – америкалық жазушы, «Іріктеу» романдар трилогиясымен танымал. Аталмыш романдар “New – York Times” баспасымен басылатын бестселлерлер тізіміне кірген. ## Өмірбаяны Кира Касс Жағалық Каролина Университетінен ауысып, Рэдфордс Университетің бітірді.2009 жылы ол «Сирена» романың жазды. «Іріктеу» трилогиясының бірінші романы, 2012 жылы HarperTeen баспасымен басылды. Осы роман, сыншылармен жөнді, көңілді қарсы алынған еді. 2013 жылы трилогияның жалғасы «Элита» романы шықса, 2014 жылы аталмыш кітаптар тобының соңғы бөлімі «Дара» басылды.Ол өзі туралы:Менің әкем Пуэрто-Рико, ал анам ақ. Менде испан немесе Оңтүстік екпін жоқ. Неге түсінік жоқ. Мен әрқашан Маймақ болдым. Мен сәнде ешқашан ештеңе түсінбедім (иә, содан бері ештеңе өзгерген жоқ) және ол шын мәнінде танымал болғанша ешқашан салқын, ал ештеңе жоқ. Бірақ мен оған үлкен мән бермедім,өйткені менің жақсы достарым мен әдемі киім дүкендері болды. Жоғары мектептің аяқталуына қарай мен тәжірибелі биші, театрдың жарқын фанаты және елдегі финалдың үштен бір бөлігіне жеткен хор қатысушысы болдым. Театр орта мектепті бітіргеннен кейін менің басты арманым болды. Менің ойнау. Мен семестрді оқыдым,жергілікті концерттерге жиі қатысып, театр лагерінде оқыдым, көктемде музыкалық театр мамандығы бойынша Каролина жағалауындағы университетке бардым - деген. 2013 жылдың мамыр айында Кира Касс жаңа кітап тобын жазып отырғаның жариялады. Осы кітаптар тобының жұмыстық аталуы «238» екендігі, тез арада белгілі болды. ## Кітапнама ### «Іріктеу трилогиясы» * 1.«Іріктеу» * 2.«Элита» * 3.«Дара» * 4.«Мұрагер» (Қазақстанда 2016 жылдың сәуір айында шығарылады) * 5.«Тәж» (Америка Құрама Штаттарында 2016 жылдың 3 мамыр күні шығарылады) Трилогияның қосымша кітаптары * Ханзада (2013) * Гвардияшы (2014) * Ханшайым (2015) * Әлпешті (2015) ### Жеке романдары * Сирена(2009) ## Дереккөздер
Пирамидалар — феодалдық дәуірдегі христиандардың сәулет өнерінде кейде Сансальвадордағы Овидий готикалық шіркеуінің мұнарасы сияқты пайдаланылады. Пирамидалардың қазіргі заманда да үлкен рөлі бар. ## Лувр пирамидасы Лувр пирамидасы — Францияның астанасы – Парижде орналасқан . Лувр пирамидасы – мұражайға кіреберіс қызметін атқаратын 20,6 метрлік шыны құрылыс. ## Трансамерикалық пирамида Трансамерикалық пирамида — Сан-Франциско көкжиегіндегі ең биік және ең танымал зәулім үй болып табылады. ## Арена Пирамидасы Арена Пирамидасы — Теннеси штаты, Мемфисте орналасқан. Дүниежүзіндегі ең ерекше құрылыстардың бірі. Бұл 32 қабатты пирамида – әлемдегі үшінші ең үлкен пирамида болып табылады. ## Уолтер пирамидасы Уолтер пирамидасы — АҚШ-тың Калифорния штатындағы кампуста Лонг-Бичте орналасқан. Калифорния Мемлекеттік университетінің баскетбол және волейбол командаларының үйіне айналған Уолтер пирамидасы 18 қабатты, көк түсті пирамида болып табылады. ## Люксор пирамидасы Люксор пирамидасы — АҚШ-тың Лас Вегас қаласында орналасқан. Төбесінен жарық сәулесі шығатын 30 қабатты құрылыс болып табылады. ## Суммум пирамидасы Суммум пирамидасы — Юта штатының Солт-Лейк-Сити қаласында орналасқан. Суммум пирамидасы Суммум философиясына нұсқаулар жасау және қазіргі заманғы мумиялауға қатысты рәсімдер жүргізу үшін пайдаланылады. ## Дереккөздер
Шере (фр. Cheret) – Франциядағы коммуна. Пикардия аймағында орналасқан. Коммунаның департаменті – Эна. Лан-2 кантонының мүшесіне кіреді. Коммунаның округі – Лан. ## Халқы Коммунаның халқы 2010 жылы 125 адамды құрады.Жылдар бойынша халық саны: ## Экономика 2010 жылы еңбек етуге қабілетті жаста (15-64 жас) 66 экономикалық белсенді, 14 – белсенді емес ( белсенділік көрсеткіші – 82,5 %, 1999 жылы 58,9% болды) болды. 66 тұрғыннан 60 адам (31 еркек және 29 әйел) жұмыс істеді, жұмыссыздар 6 (2 еркек және 4 әйел) болды. 14 белсенді еместен 2 адам оқушы немесе студент болды, 8 – зейнеткер, 4 адам басқа себептерге байланысты. ## Дереккөздер
Елордада орналасқан «Сәдуақас қажы Ғылмани» мешіті еліміздегі тарихы тереңде жатқан мешіттердің бірі. Ақмолалық жамағат 1943-1944 жылдары Құсайын деген азаматтың екі бөлмелі шағын үйін сатып алып, жөндеп мешіт еткен. Ол Ақмола өңіріндегі ең алғашқы мешіт болатын. Бұл мешіт жергілікті мұсылмандардың имандылыққа бет бұрып, өңірде Ислам дінінің қанат жаюы жолында жарты ғасырдан астам халық игіліне пайдаланылды. Еліміз егемендік алып, сол кездегі Ақмола қаласы ел астанасы болғаннан кейін бұл өңірдің бет-бейнесінде адам айтса нанғысыз ғажайып өзгерістер болғаны белгілі. Сол өзгерістердің алғашқы легінде қаладағы ескі мешіт ауласында еңселі құлшылық ордасы бой көтерді. ## Ашылуы Бүгінде ескі мешіттің орнында тұрған Алла үйінің құрылысы 1991 жылы басталып, 1996 жылы аяқталды. Ашылу салтына Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қатысты. Сонымен «Сәдуақас қажы Ғылмани» мешіті Елордамыздағы алғаш салынған мешіт ретінде тарих бетінде қалды. Жаңа мешіттің өзіндік архитектуралық әсемдігі мұсылмандарды өзіне тартып қана қоймай, Астана қаласындағы сәулет өнерінің озық үлгілерінің біріне айналды. Жаңа мешіттің бой көтеруі Ақмола өңіріндегі Ерементау, Ақкөл, Қорғалжын секілді бірнеше ауданда мешіттердің салынуына да оң ықпалын тигізді. Алғашында Ақмола, кейінне Астана мұсылмандарының діни-рухани орталығы болып келген мешітке 2005 жылы Кеңес үкіметі тұсында 20 жыл (1952-1972) Қазақстан мұсылмандарының қазиы болған, Сарыарқа өңірінің тумасы, дін ғұламасы Сәдуақас қажы Ғылмани (Сәкен қалпе) аты берілді. ## Көлемі Екі қабатты мешіт құрылысы өзіндік сәулет үлгілерімен ерекшеленеді. Алыстан көз тартатын 42 метрлік мұнарасы мен үлкенді-кішілі 5 күмбезі бар. Ең үлкен күмбездің биіктігі 22,5, қалған төртеуінің биіктіктері 14,5 метр. Бірінші қабатта үлкен зал, вестибюль, Құран оқитын, неке қиятын және имам бөлмелері жайғасқан. Алла үйінің вестибюлінің ер-әйелдерге арналған екі баспалдақ арқылы екінші қабатқа көтерілуге болады. Бұдан басқа мешіт ғимараты ішінде кітапхана, сүндетке отырғызу кәбинеті, сондай-ақ мешіт қызметкерлеріне арналған шағын асхана жұмыс істейді. Имандылық ордасының айналасына 4500 шаршы метр аумаққа тас кілем, 100 ш.м жерге еден плита төселіп, 1500 ш.м. көгалдандырылған. Мешіт ғимаратының 180 ш.метрлік алдыңғы беті ақ мәрмәр таспен қапталған. Мешіт ауласына жасыл шыршалар мен қайындар отырғызылып жасыл желекпен көмкелірген. Намаз оқитын жамағаттың көбейуне байланысты жыл сайын мешітті кеңейту жұмыстары жүргізілуде. Мысалы, екінші қабатта орналасқан үлкен үш бөлмені қосып, 200 орындық намазхана, мешіт жертөлесінің бір бөлігі күрделі жөндеуден өткізіліп, 400 орындық намазхана жасалды. Қазір мешіт ішінде 1600 кісі емін-еркін намаз оқи алады. Мешіт жанынан жаңадан ер-әйелдер дәретханасы, қасапхана, дін қайреткері Сәдуақас қажы Ғылмани мұраларының көргізбе орталығы салынды. ## Толықтай мәлімет Мешітте тұрақты түрде «Діни сауат ашу» курсы жұмыс істейді. Онда Құран, діни сенім, шариғат мәселелері бойынша сабақ оқытылады. Жастарға барлық жағдай жасалған. Орта және жоғары оқу орындарында оқушылармен, студенттермен кездесулер және әр түрлі семинарлар, қайырымдылық іс-шаралар өткізіліп тұрады. ## Cілтемелер * Мешіттің ресми сайты Мұрағатталған 23 наурыздың 2016 жылы.
Шейн Орио (ағыл. Shane Orio, 7 тамыз 1980 жыл) — белиздік футболшы, қақпашы. ## Карьерасы ### Клубтық Бельмопан Бандитс клубының түлегі. Карьерасында Белиз, Коста-Рика, Гватемала чемпионаттарында ойнады. ### Халықаралық Ұлттық құрама сапында 2013 жылы КОНКАКАФ Алтын кубогына қатысты. ## Дереккөздер
Абдрашит Хакімұлы Абдрахманов — кеңестік, қазақстандық боксшы және танымал кино актері, бокстан КСРО екі дүркін чемпионы (1970—1971 жылдар), халықаралық дәрежедегі спорт шебері атағын қазақстандық боксшылардан бірінші алған. 1969 жылғы КСРО Кубогының жеңімпазы. Америка, Еуропа, Африкада өткен бокстан халықаралық турнирдің жеңімпазы. Қырғызстанның еңбек сіңірген әртісі. ## Өмірбаяны Алматы облысы Алматы қаласында 1946 жылдың 19 қыркүйегінде дүниеге келген. 1975 жылы Қазақ мемлекеттік дене шынықтыру институтын бітірген. Ұлты ұйғыр. ## Бапкерлік мансабы Рингтен кеткеннен кейін Ортаазиялық әскери округтен құрама команданы жаттықтырды және 16-орынға ие болды. Жаттығудың жаңа әдісі сыналды. Нәтижесінде, КСРО құрамасына бірден Қазақстан Республикасының қорғаныс күштерінен 6 боксшы кірді. Әбдірахмановтың құрамындағы оқушылар- екі әлем чемпиондары: Орзубек Назарұлы және Андрей Курнявка және Кеңес Одағының алты чемпиондары. Боксшы мен киноактёр болып екі рөлде жүру Кеңес Одағында рұқсат берілмегендіктен, Әбдірахманов жаттығу алаңынан кетті. ## Кинокарьера 1969 жылы атақты қазақстандық режиссер Шәкен Айманов оны байқап, Ақ квадрат фильміне боксшы рөлінде ойнауға шақырады. Содан кейін мынадай жанрлардағы: боевик, әскери, драма, тарихи, комедия сияқты фильмдерге түседі. 1996 жылы Люксембург қаласында «Боранды бекет» фильміне түскендіктен, Шыңғыс Айтматовтың халықаралық марапатына ие болды. ## Фильмография * 1970 - Ақ квадрат - Қуат * 1979 - Чемпион - Бокс төреші * 1986 – Үш дүркін секіру «Пантера» - капитан Арас Қадыров, Виктор Проскурин дыбыстады. * 1987 – Қар жолбарысы - Ақан * 1988 - Балкон - майор * 1988 - Бірге - Юрке * 1989 - Бейбарыс - эпизод * 1989 - Сұлтан Бейбарыс - эпизод * 1990 - Кене - Әділ Ахтанов (кене), Валерий Кравченко жариялады дыбыстады * 1991 - Азия (кино, 1991) - Рашид * 1991 - Отырар өлімі * 1995 - Боранды бекет (кино, 1995) * 1996 - Ермак - Геділбек * 1998 – Бо Ба Бу.
Гувер бөгеті (ағылш. Hoover Dam, жәнеде Boulder Dam атымен танымал) — АҚШ-тың ең ыстық, ең құрғақ бөлігінде тұратын миллиондаған адамдардың өмірлерін қажетті сумен қамтамасыз етеді. Табиғаттың дүлей күшіне тосқауыл жасаған инженерлер Невада мен Аризона штаттарының фермерлік жайылымдарын ғана емес, гидроэлектростанциялардың да сумен қамтамасыз еткен. Бөгет салу жұмыстары Колорадо өзенінде 1931 ж. басталып, бес жыл мерзімде аяқталған. Құрылыстың ұзындығы – 379 м, биіктігі – 221 м. Ол 20 жыл бойы әлемдегі ең биік бөгет болып саналған. Бөгетті АҚШ Ішкі істер департаментінің бөлімшесі болып табылатын АҚШ-тың Жерді қалпына келтіру бюросы басқарады. 1981 жылы бөгет АҚШ-тың тарихи орындардың ұлттық тізіліміне енгізілді. Гувер бөгеті - Лас-Вегас аймағындағы ең танымал көрнекті орындардың бірі. ## Құрылыстың фоны Бөгет салынбай тұрып Колорадо өзені өзінің турбулентті темпераментін жиі көрсетіп, Сеңгір тауларда қар еріген кезде төменгі ағыстағы ауылшаруашылық алқаптарын жиі су басқан. Бөгет жобалаушылары оның құрылысы өзен деңгейінің ауытқуын тегістеуге көмектеседі деп үміттенген. Сонымен қатар, су қоймасы суармалы егіншіліктің дамуына серпін береді, сонымен қатар Лос Анжелес пен Оңтүстік Калифорнияның басқа аудандарын сумен қамтамасыз ету көзіне айналады деп күтілді. Сонымен қатар, жобаны жүзеге асыруға кедергілердің бірі Колорадо өзені бассейнінде жатқан штаттардың тұтынушылар арасында су ресурстарын әділ бөлуге деген күмәні болды. Калифорния өзінің ықпалымен, қаржылық ресурстарымен және су тапшылығымен су қоймасының су ресурстарының көпшілігіне шағымданады деген қауіп болды. Нәтижесінде 1922 жылы комиссия құрылды, оның құрамына мүдделі мемлекеттердің әрқайсысынан бір өкілден және федералды үкіметтен бір өкіл (Герберт Гувер, президент Уоррен Гардинг үкіметінің сол кездегі сауда министрі). Бұл комиссия қызметінің нәтижесі 1922 жылы 24 қарашада қол қойылған Колорадо өзені конвенциясы болды, онда су ресурстарын бөлу әдістері белгіленді. «Гувер ымырасы» деп аталатын бұл құжатқа қол қою бөгет салуға жол ашты. Мұндай ауқымды гидротехникалық құрылысты салу мемлекеттік бюджеттен қомақты қаржы тартуды қажет етті. Қаржыландыру туралы заң жобасы АҚШ Сенаты мен Ақ Үйден бірден мақұлданған жоқ. 1928 жылдың 21 желтоқсанында ғана президент Кальвин Кулидж жобаны мақұлдайтын заң жобасына қол қойды. Бөгет құрылысына бастапқы қаражат Герберт Гувер президент болған 1930 жылдың шілдесінде ғана бөлінді. Бастапқы жоспарда Боулдер каньонында бөгет салу көзделген. Сондықтан Қара каньонға бөгет салу туралы шешім қабылданғанына қарамастан, жоба Боулдер каньоны жобасы деп аталды. ## Электрмен жабдықтау Су электр станциясы шатқалдың түбінде орналасқан; Осыған байланысты станциядан созылатын электр желілерін кейбір жағдайларда көлбеу тіректер арқылы салуға тура келді. Америка Құрама Штаттарының мелиорация бюросының мәліметтері бойынша станция өндіретін электр энергиясы келесі қатынаста бөлінеді: ## Статистикасы Құрылыс құны: 49 миллион доллар (2012 жылдың басындағы баға бойынша 729 миллион доллар). * Бөгеттің биіктігі 221,4 м (АҚШ-та екінші орында). * Бөгеттің ұзындығы 379,2 м. * Бөгеттің ені іргесінде 200 м, жоғарғы жағында 15 м. * Бөгет құрылысына 3,33 миллион м³ бетон жұмсалды. * Электр станциясының максималды электр қуаты – 2078,8 МВт. * Бөгет арқылы (көпір құрылысы басталғанға дейін) күн сайын 13-тен 16 мыңға дейін адам тасымалданды (Федералдық автомобиль жолдары басқармасының мәліметтері бойынша). * Су қоймасының ауданы – 639 км², су көлемі – 35,2 км³. ## Дереккөздер ## Сілтемелер * Официальный сайт плотины Гувера (ағыл.) * Lonely Lands Made Fruitful — неофициальный сайт плотины (ағыл.) * Неофициальный сайт о Гуверовской плотинеМұрағатталған 17 ақпанның 2019 жылы. * История строительства плотины на сайте BBC (ағыл.) * Документальный фильм 1936 года о строительстве плотины (с русским переводом)Мұрағатталған 25 қыркүйектің 2016 жылы. * Плотина Гувера на космическом снимке Google Maps
Шинуа́йр (арм. Շինուհայր) — Сюникск облысындағы ауыл (Армения). Ауыл әкімі болып саналатын- Смбат Еремян ## Географиясы Бұл ауыл Горис қаласына оңтүстіктен 8 км арақашықтықта. Хот ауылына батыстан 1 км арақашықтықта, Селидзор ауылына солтүстік- шығыстан 2 км арақашықтықта және Барцраван ауылына шығыстан 3 км арақашықтықта орналасқан. ## Тарихы ### Советке дейінгі заман Ауылдың нақты жасы белгісіз, Осы күнге дейін қарастырылған жазбаларға сүйенсек, Х ғасырдан бері келе жатқан. Бірақта ауылдың негізгі аты- Шинуайр ("Тұрғындардың әкесі")- оның Сюниктегі ежелгілерінің бірі болғандығын кәлайды. ### Совет кезіндегі заман Совет кезіндегі заман бұл ауыл үшін берекелі болды. Себебі, жаңа өмірмен болашаққа деген алғашқы қадамдар жасалынды. 300 баспана, мектеп, аурухана, бала- бақша, кітапхана, музыка мектебі т.б жерлер ашылды, сонымен қатар, 1000 басқа жуық ірі қара болды. ауыл тұрғындарының арасында 100 отбасы көлікті болды. ### Постсоветтік период Әрине, Шинуайраның өмірі бұрынғы өмірімен салыстыруға келмейде және мұны барлық демократиялық тұрғыдан қарау керек. Резиналы аяқ киім зауыдының кесірінен 2700 адам жұмысынан айырылды. Осының әсерінен бала-бақша жабылып қалды. аурухананың жұмысы тоқтатылды. ауылдың өмір сүру жағдайы төмендеп кетті десекте болады. ## Экономикасы Караундж- Шинуайр станциясының басқаруымен өздігінен жер суару жұмысы жоспарланған. Ауылда полимерлы аяқ киім зауыды жұмыс істейді. ## Ауылдың назар аударарлық жерлері Ауылда сурб Степанос шіркеуі орналасқан. Ортағасырлық үңгірлі қоныс және хачкар. Ауылдың орталығында Азаматтық және Ұлы Отан соғысында қазақ болғандарға арнап ескерткіш тұрғызылған. Оның алдында Арцахск соғысында қаза болған шинуайрлықтарға арналған ескерткіш орнатылған. ## Жалға берілетін егістіктер * Товмасян, Сурен Акопович * Еремян, Смбат * Иванян, Гурген Абелович * Мануцян, Жора * Хачатрян, Сос * Барсегян, Хикар Акопович * Овсепян Мушег Генрикович ## Примечания
Вознесенск кафедралы шіркеуі -— орыс православие шіркеуі (кафедралы шіркеу (кафедральный собор) - епископтың басқаруымен құдайға сиынатын шіркеу). ## Географиялық орны Алматы қаласы, Алмалы ауданындағы Екінші дүниежүзілік соғысының батырларына арналған 28 гвардиялы-панфиловшылар саябағы ішінде орналасқан. ## Тарихы Іргесі 1904 жылы 26 қыркүйекте Верный (қазіргі Алматы) қаласының 50 жылдығына орай қаланған. Жобаның авторлары талантты архитектор К.А.Борисоглебский және С.К.Тропаревский, ал құрылысын салуды Верный қаласының 1877-1888 жылдары алғашқы басшысы болған П.М.Зенковтың ұлы, инженер-құрылысшы А.П.Зенков пен әскери инженер Н.И.Степанов басқарған. Құрылысы 1907 жылы 30 шілде айында аяқталғаннан кейін, православие қызметтері басталып 1927 жылға дейін діни мекеме ретінде пайдаланылады. 1929-1995 жылдары шіркеу мұражай ретінде қолданылады. 1995 жылы орыс православие шіркеуі ретінде қайтадан қайтарылғаннан кейін православие қызметтері қайтадан жаңғыртылады. 1997 жылы қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Шіркеу Қазақстан Республикасының сәулет және тарих ескерткіші ретінде республикалық маңызы бар тарихи және мәдени ескерткіштерін қорғау мемлекеттік тізіміне енгізілген. ## Сипаты Құрылысы бір-бірімен тек темір бекіткіштермен қыстырылып ағаштардан ғана 56 м биіктікке тұрғызылған дүниежүзіндегі екінші биік ғимарат. 1911 жылы Верный қаласында болған жойқын жер сілікінісінде барлық жер үйлер қираған кезде шіркеудің тек бір кресті ғана майысқан. Шіркеудің темір крестермен аяқталатын алты бағанасы бар, ішкі құрылымдары Ресей мен Украинаның көркемөнер шеберханаларында жасалған, әулиелердің көркем бейнелерін суретші Николай Хлудов өрнектеген.
## Ұнтақ жармасы Ұнтақ жармасы(ауыз екі тілде — ма́нка) — бидай түйіршіктерінен тұратын жарма. Орташа тартылған ұнтақтың диаметрі 0,25 тен 0,75 мм —ге дейін барады.Өндірісі қатты бидай (марка «Т») және жұмсақ бидай (марка «М») немесе олардың қоспасы (марка «МТ»). Оны сұйық тағамдарға қоспа ретінде, ал қою тағамдарға ботқа, құймақ, котлет ретінде жәнеде тәттілерге ұнттақ ботқасы ретінде пайдаланады. Ет фаршына қоспа ретінде де пайдалануға болады.Сүтті, сұйық ботқаларға, құймаққа және бәліштерге көбіне марка «М» жармасы жақсырақ келеді. Ал тәтті тағамдар, көжелерге қоспа және фарштарға марки «Т» көбірек қолданылады, тиімдірек болып саналады.Ұнтақ жармасы тез піседі және оның құрамында 2% пайыз жасұнық болады. Сұйық ұнтақ жармалары диета тағамдарына көбірек келеді. Әсіресе, операциядан кейінгі күтімге өте қолайлы. ### Сонымен қатар • Булгур• Гурьевская каша• Кускус• Манна небесная ## Дереккөздер Орыс Уикипедиясынан аударылған https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B0 ## Ұнтақ жармасы Ұнтақ жармасы(ауыз екі тілде — ма́нка) — бидай түйіршіктерінен тұратын жарма. Орташа тартылған ұнтақтың диаметрі 0,25 тен 0,75 мм —ге дейін барады.Өндірісі қатты бидай (марка «Т») және жұмсақ бидай (марка «М») немесе олардың қоспасы (марка «МТ»). Оны сұйық тағамдарға қоспа ретінде, ал қою тағамдарға ботқа, құймақ, котлет ретінде жәнеде тәттілерге ұнттақ ботқасы ретінде пайдаланады. Ет фаршына қоспа ретінде де пайдалануға болады.Сүтті, сұйық ботқаларға, құймаққа және бәліштерге көбіне марка «М» жармасы жақсырақ келеді. Ал тәтті тағамдар, көжелерге қоспа және фарштарға марки «Т» көбірек қолданылады, тиімдірек болып саналады.Ұнтақ жармасы тез піседі және оның құрамында 2% пайыз жасұнық болады. Сұйық ұнтақ жармалары диета тағамдарына көбірек келеді. Әсіресе, операциядан кейінгі күтімге өте қолайлы. ### Сонымен қатар • Булгур• Гурьевская каша• Кускус• Манна небесная ## Дереккөздер Орыс Уикипедиясынан аударылған https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B0
Кәдімгі қалқантұмсық жылан (лат. Gloydius halys) – қабыршақтылар отряды шұңқырбасты жыландар тұқымдасына жататын жылан, өте улы сылдырмақты жыландардың өкілі. Қазақстанның оңтүстігінде жазық жерде, таулы (теңіз деңгейінен биіктігі 3000 м-ге дейін) аймақтарда мекендейді. Бұл тау орманында, көбінесе жусанды, бидайық өскен алқапта, ши арасында, тоғайда және бұталы өсімдіктер өсетін жерлерде, жартастардың арасында, шабындықтарда мекендейді. Сарғыш сұр түсті денесінде көлденең күңгірт жолақтар, не алқызыл теңбілдер болады. Бірақ мекендеген жеріне сай оның түсі де құбылмалы келеді: күңгей əрі құрғақ тастақты жерде қаралтым, ал теріскей шөбі шүйген жерде сұрғылтым өңді болады. Дене тұрқы 50 – 60 см, ең ірілері 75 – 80 см, басы жұмыртқа тәрізді және мойнынан айқын ажырап тұрады; жотасы сары не сұр, көмкерілген қара дақтары болады, тұмсығында күңгірт төрт бұрышты дағы бар. Желкесінде аттың тағасы тәрізді қара дағы бар. Дала сұржыланынан негізгі айырмашылығы – танау тесігі мен көзі арасында шұңқыры болады. Қазан – қараша айында ұйқыға кетіп, наурыз – мамырда оянады. Жыныстық жағынан 3 жылда жетіледі. Аналығы шілде айында ұзындығы 16 – 19 см-дей 3 – 12 (көбінесе 6 – 8) баласын жұмыртқалай тірі туады. Бір маусымда 3 рет түлейді. Негізгі қорегі – ұсақ кемірушілер, кесірткелер, ұсақ құстар, жәндіктер. Жемін кешқұрым, түнде, оңтүстік аудандарда күндіз де аулайды. Қалқантұмсық жылан – улы, оның уы адамға қауіпті болғанымен жас балаларға, малға, оның ішінде жылқыға ғана айтарлықтай қауіпті. Оған шағылған адам дер кезінде тиісті шара қолданса тез айығып кетеді, онша улы жылан емес. Уы дәрі жасау үшін медицинада пайдаланылады. ## Дереккөздер
Алтынемел — Жетісу облысы Кербұлақ ауданындағы ауыл, Алтынемел ауылдық округі орталығы. КАТО коды — 194633100. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Сарыөзек аулынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 км-дей жерде, бастаулары Алтынемел мен Матай тауларынан басталатын, Жоңғар Алатауы бөктеріндегі Көшентоған шатқалында, Дос және Байғазы өзендерінің жоғарғы бөлігінде орналасқан. Алтынемел ауылында Шоқан Уәлиханов өзінің соңғы жылдарын өткізген және осы ауылда жерленген. 1985 жылы 150 жылдығына байланысты ауылда тарихи-мемориалдық мұражай ашылған. ## Халқы ## Дереккөздер
Капа́н (арм. Կապան) — Арменияның оңтүстігіндегі қала. Администраторлық орталығы Сюник облысы. ## Географиясы Капан айналасы орманмен жабылған, ол Сюник марзасының шығысында, Зангезур хребтарының оңтүстік- шығысындағы баурайында орналасқан. Хуступ тауына оңтүстіктен орналасқан. Ереваннан 316 км және Кашатагадан шамамен 1 км орналасқан. Қаланың климаты дымқыл, субтропикалық. Жоғары дымқыл ауамен жазғы кезеңде, қысқы кезеңде түнгі температура -15- тен төмен қарай түстеді. с Ақпан айларында температура +18-ден жоғары болады. ## Этимологиясы Капан армян тілінен аударғанда "өтуге қиын жіңішке аңғар" деген мағынаны білдіреді. ## Тарихы Арменияның тарихында Капан V ғасырдағы қарапайым ауыл болып айтылады. ## Тұрғындары ## Транспорт Қала арқылы Иран мен Арменияны байланыстырушы жол бар. Қаладан  Капан—Ковсакан—Миджнаван теміржолы өтеді. Жақын әуежай солтүстікке 62 км жерде орналасқан. ## Бауырлас қалалар * * * ## Дереккөздер
Ихсан Aй (түр. İhsan Ay) - түрік актері. «Қораптағы детективтер», «Менің өмірім және мен», соынмен қатар «Коллапс» телефильміне түскенімен танымал. «Қораптағы детективтер» сериалына түсірілім жүргізілген кезде түрік азаматтығы болды.Ол киноларда және телефильмдерде түскен, мысалға 2004 жылы комедиялық сериал «Менің өмірім және мен» қатысты. ## Фильмография
Зейiннiң ауысуы зейiннiң бiр нысаннан екiншiсiне саналы жəне байыпты өтуiн бiлдiредi. Зейiннiң ауысу қасиетiнен бiз қоршаған ортаның өзгермелi, күрделi жағдайында жылдам бағытбағдар тауып отыру мүмкiндiгiне иемiз. Зейiн ауыстырудың жеңiл не қиын болуы əр адамға əртүрлi болып, белгiлi шарттарға тəуелдi келедi (алдыңғы əрекет пен кейiнгi əрекеттiң ара байланысы, олардың əрқайсысына болған субъекттiң қатынасы). Орындалатын қызмет неғұрлым қызықты болса, оған зейiннiң ауысуы да оңай, ал iске көңiл соқпаса, оған ден қою да жеңiл соқпайды. Зейiннiң ауыспалылығы саналы, көп қайталанған жаттығуды талап ететiн қасиеттердiң қатарына жатады. ## Қолданылған әдебиеттер Б 12 Жантану негіздері. (Жалпы психология). Жоғарғы оқуорындары студенттеріне арналған дəрісбаяндар жинағы. Алматы, 2006.—306 бет. ## Санат Жантану негіздері
Өрнекті жылан (лат. Elaphe dione) – бауырымен жорғалаушылардың қабыршықтылар отрядының сарыбас жыландартәрізділер тұқымдасының бір түрі. Дене тұрқының ұзындығы 1100 мм, басқа жыландармен салыстырғанда құйрығы қысқы келеді. Түсі әртүрлі реңді болады, негізінен, сұр, қоңырқай немесе құба түстес, арқа тұсында көптеген көлденең түскен сызықшалар мен дақтары бар. Бұл жыланның түріне атау өзінің басындағы күрделі өрнегіне қатысты қойылған. Шығыс Қазақстанда өрнекті жылан барлық аймақта кездеседі. Экологиялық тұрғыдан ерекше бейімделгіш жылан. Өрнекті сұржылан далалы жерлерде, сирек орманда, өзен аңғарларында, қылқан жапырақты және аралас ормандарда кездеседі. Адамға жақын бау-бақшада, жүзімдікте де кездеседі. Өрнекті сұржылан – аса жылдам қозғалатын жылан. Мекен ететін жерлері - аңдардың індері, тастардың астындағы қуыстар, ағаштың дінідегі қуыстар, су жағасындағы қоға мен қамыстар. Күндізгі уақытта тіршілік қамын жасайды. Ұсақ жәндіктермен, құстардың жұмыртқасымен, жыландармен, кесірткелермен, қосмекенділермен және балықтармен қоректенеді. Қауіп келген жағдайда құйрығын дірілдетіп айбат шегеді, субстрат күйге түседі, өзіне тән ағаш сынғандай дыбыс шығарады. ## Дереккөздер
Үшжарма — Алматы облысы Балқаш ауданы, Бақанас ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 193630300. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Бақанас ауылынан солтүстік-батысқа қарай 35 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Ұзынтам — Алматы облысы Ұйғыр ауданы, Тегермен ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Шонжы ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 20 км жерде, 599 метр абсолюттік биіктікте орналасқан. КАТО коды — 196659200. ## Халқы ## Дереккөздер
Ұзынбұлақ — Алматы облысы Кеген ауданындағы ауыл, Ұзынбұлақ ауылдық округі орталығы. КАТО коды — 195873100. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Кеген ауылынан солтүстік-батысқа қарай 21 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Тұзкөл — Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қарасаз ауылдық округінің құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Нарынқол ауылынан солтүстік-батысқа қарай 41 км-дей жерде орналасқан. КАТО коды — 195851200. ## Халқы ## Дереккөздер
Үшкөмей (2006 жылға дейін — Приморец) — Жетісу облысы Қаратал ауданы, Үштөбе қалалық әкімдігі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 195020300. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Үштөбе қаласынан шығысқа қарай 5 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Сұңқар — Алматы облысы Жамбыл ауданы, Дегерес ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 194245500. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Ұзынағаш ауылынан батысқа қарай 50 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
"Ғажайып төсемесі" - америкалық телесериал.2004 жылы «Fox» каналының эфиріне шықты.Шоу Джей Тайлер деген қыз туралы айтады. Джей Тайлер спирттік керемет сый иегері. Ол сол спирт арқылы жануарлардың бейнелеріне кіре алады. Джей "Ғажайып төсемесі" атты сый дүкенінде жұмыс істейді. Ол Нигара сарқырамасынан алыста орналаспаған болатын.
Талас — Алматы облысы Райымбек ауданы, Шалкөде ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 195875200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Нарынқол ауыланан солтүстік-батысқа қарай 53 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Сарытоғай (1999 жылға дейін – Октябрь) — Түркістан облысы Ордабасы ауданы, Шұбар ауылдық округінің құрамына кіреді. КАТО коды — 514655500. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Темірлан ауылынан шығысқа қарай 10 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Талды — Алматы облысы, Кеген ауданы, Шырғанақ ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 195877600. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Кеген ауылынан батысқа қарай 20 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Джунейт Аркын - түрік актер, режиссер және продюсер (түр.Cüneyt Arkin; туу аты Фахреттин Джюреклибатыр, түр. Fahrettin Cüreklibatır, 1937 жылы 7 қыркүйекте дүниеге келген, ауыл Gökçeoğlu, қазір аудандық Алпы (ағылшын), Эскишехир, Түркия). Аркын - сондай-ақ 7-ден астам әр түрлі шығыс жекпе-жек шебері ретінде белгілі медицина ғылымдарының докторы,. Ол 310-ден астам фильмдер мен телехикаяларға түскен, қазіргі уақытта ең танымал түрік актерлерінің бірі болып саналады. Оның фильмдер кейде экспортталған( Джордж Аркин ағылшын нұсқасы). Оның ең елеулі фильмдер - тарихи драмалар. Жақсы үлгісі Малкочоклу Джем Сұлтан болып табылады. Мұндай фильмдерден табыс алғанына қарамастан, ол сондай-ақ саяси фильмдерге 1970 жылдың аяғында қатысқан және The Adam Trilogy болып табылады. ## Сіллтемелер * C%C3%BCneyt Arkın (ағыл.) Internet Movie Database сайтында * Official Webpage (Түрікше)
Сарытау — Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы, Аса ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 194037700. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Есік қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 67 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Еңбекші — Павлодар облысы Железин ауданындағы ауыл, Еңбекші ауылдық округі әкімшілік орталығы. КАТО коды — 554243100. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Железинка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 48 км-дей жерде, Ойнақсор көлінің жанында орналасқан. ## Халқы ## Тарихы 1993 жылы Еңбекші ауылы Антоновка және Стояновка секілді 2 ауылдың бірігуінен пайда болған ауыл. ## Дереккөздер
Конькимен жүгіру спортынан 1999 жылғы жеке дистанциялардың әлем чемпионаты 12 мен 14 наурыз аралығында Тиалф, Херенвен, Нидерланд мұзайдындарында өтті. ## Кесте ## Медаль қорытындылары ## Жүлдегерлер ## Ерлер ## Әйелдер
Бар-Илан атындағы университет (BIU, ивр. אוניברסיטת בר-אילן‎) — Израиль, Рамат-Ганда орналсқан университет. Меир Бар-Илан (діни-сионисттік қозғалыстардың лидері) құрметіне осылай аталып, 1955 жылы ашылды. Университет, діни еврей оқуы мен кәдімгі жоғары білімді қатар қолдану үшін ыңғайлы жағдайларды жасау мақсатында құрылды. ## Факультеттері * Иудаика * Құқық * Қоғамдық ғылымдар * Гуманитарлық қылымдар * Дәл ғылымдар * Биология Университетте педагогика мектебі, қоғам қызметкерлер мектебі, бизнес мектебі мен инженерлік мектеп бар. Сондай-ақ университет жанында физика, медициналық химия, математика, миді зерттеу, стартегиялық зерттеулер, даму психологиясы, экономика, музыкатану, археология, еврей құқығы (Галах), нанотехнологиялар ғылыми-зерттеу институттері жұмыс атқаруда. ## Логотипі Университеттің логотипі оның дүнияуи және діни білімдерді біріктіру мақсатын көрсетеді. Визуалды символды алғаш рет британдық дизайнер Авраам Джеймс 1955 жылы жасады. Логотип бірнеше рет өзгертіліп жаңартылса да, бастапқы идеясы сақталды. ## Атақты оқытушылары мен ғалымдары * Самуэль Ноах Крамер (шумерология) * Шломо Гийора Шоам (криминология) * Шломо Хавлин (физика) * Ивонн Фридман (орта ғасырлар тарихы мен археология) * Георгий Адельсон-Вельский (компьютерлік ғылымдар) ## Сілтемелер * http://www1.biu.ac.il/indexE.php Мұрағатталған 9 мамырдың 2007 жылы.
Қайнар — Алматы облысы, Талғар ауданындағы ауыл. Қайнар ауылдық округінің құрамына кіреді. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Талғар қаласынан солтүстік-батысқа қарай 23 км жерде орнасласқан. КАТО коды — 196247600. ## Халқы ## Дереккөздер
Игілік — Ақмола облысы Зеренді ауданы, Қанай би ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 115665400. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Зеренді ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 42 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Шын есімі — Тевосян Александр Стефанович. ## Биография Кедей отбасында дүниеге келген. 1923  жылы  Харькова ауыл-шаруашылық университетін бітіріп, Зангезур ауданының басты агрономы болды. ## Шығармалары Ең танымал шығармалары — «Альпийская фиалка» ( Арпеник Чаренцке арнап жазылған, Егеш Чаренцтің бірінші әйеліне), «Лар-Маркар», «Письмо русскому царю», «Киорес» (1935)жіне т.б. Сонымен қатар Бакунц  кино-сценарист («Зангезур» және т.б.). 1927 жылы «Мтнадзор» қысқа уақыт аралығындағы тарихтар ағылшын тілінде 2009 «The Dark Valley» болып аударылды. ### Әңгімелері * «Альпийская фиалка» * «Фазан» * «Лар-Маркар» * «Письмо к русскому царю» * «Беседа Муро» * «Белый конь» * «Орешники братства» * «Сын гончара» * «Закат провинции» ## Примечания
Абе (фр. Habay, нем. Habich, люксемб. Habech) — Бельгияның коммунасы. Коммунаның округі - Виртон. ## Географиясы Абе Арденна облысының қиылысуында орналасқан, Гом және Земель Арлона. Комуна 10 ауылдың 6 бөлігінен тұрады. Бельгияның және Люксембургтың шекараларынаң 5 км және Арлонадан 15 км орналасқан. Абедаң Рюль өзеңі және Семуа құйылуы ағады. Коммунаның ортақ ауданы - 103,64 км². Оның 35,10 % - ауылшаруашылық аудандар, 53,09 % - ормандар, 8,27 % - құрылыс ошағы. ## Халқы Коммунаның халқы 2015 жылда 1 қаңтарда 8297 адам тұрды, оның 50,1 % - ер адамдар, 49,9 % - әйел адамдар. Жас бойынша : 0-17 жас — 26,71 %, 18-64 жас — 59,62 %, 65 жастаң жоғары — 13,67 %. Орташа жас - 36 жас. Бір адамға орташа табыс 14273 € (2009 жыл).
Николай Фёдорович Ката́нов (6 немесе 18 мамырда 1862 жылы Аскиз ауылында дүниеге келген — 9 наурыз 1922 жылы, Казаньда дүниедеен өтті ) — ресейліу тюрколог, Императорлық Казан университетінің профессоры және Казанб академиясының профессоры,с салыстырмалы тіл білімдерінің докторы, этнограф, фольклорист, қоғам қайраткері. Жазушының отбасында дүниеге келді, 1876-1884 жыодар арвлығында  Красноярский гимназиясында білім алды, бұд мектепті алдын медальға аяқтады. 1884-1888 жылдар аралығында шығыс тілдеріндегі Санкт-Петербург университетінде білім алды. Радлованың ұсынысы бойынша Сібірге және Шығыс Түркістанға этнаграфо-лингвистикалық экспедицияға тілдер мен тұріктердің әдет ғұрыптарын зерттеп, үйренуге жіберілген болатын. 1889-1892 жылдарды ол Хакаси, Тува, Семиречья, Тарбағатай және Синьцзян xалықтарының ғұрыптарын зерттеген болатын. ## Комментарии ## Примечания
Жюсе (фр. Jussey) – Франциядағы коммуна. Франш-Конте аймағында орналасқан. Департамент – Жоғарғы Сона. Жюсе кантонының әкімшілік орталығы. Коммунаның округі – Везуль. Коммунаның INSEE коды – 70292. ## Географиясы Коммуна шамалап Парижен 290 км оңтүстік-шығыста, Безансоннан 70 км солтүстікте, Везульден 30 км солтүстік-батыста орналасқан. Коммунаның аймағында Аманс өзені ағады. ## Халқы 2010 жылы коммунаның халқы 1766 адамды қамтыды. ## Экономика 2010 жылы 993 адамның еңбекке жарамды жаста (15-64 жас) 690 экономикалық белсенді, 303 – белсенді емес (белсенділік көрсеткіші - 69,5%, 1999 жылы 68,2%) болды. 690 белсенді тұрғынның 577 адамы (313 еркек және 264 әйел) жұмыс істеді, жұмыссыздар саны 113 (47 еркек және 66 әйел) адам болды. 303 белсенді емес адамның 61 адамы оқушы немесе студент, 114 – зейнеткер, 128 адам басқа себептерге байланысты белсенді емес болды. ## Көрікті жерлер * Ұлы Петрдің шіркеуі (XVI ғасыр). 1976 жылдан бері тарихи ескеркіш. * Кордьен үйі (1717 жыл). 1997 жылдан бері тарихи ескерткіш. * Жерар отбасының мазары. 2008 жылдан бері тарихи ескерткіш. ## Дереккөздер ## Сілтемелер * Жюсе  (фран.). INSEE. Тексерілді, 12 қаңтар 2014. * Жюсе  (фран.). cassini.ehess.fr. Тексерілді, 12 қаңтар 2014.
Бұлақ — Алматы облысы Жамбыл ауданы, Дегерес ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 194245300. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Ұзынағаш ауылынан батысқа қарай 43 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Бұлақ — Ақтөбе облысы Қобда ауданы, Бұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 154239200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қобда ауылынан шығысқа қарай 32 км-дей жерде. Бұл ауылда Кеңес Одағының батыры Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова дүниеге келген. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 216 адам (100 ер адам және 116 әйел адам) болса, 2009 жылы 161 адамды (73 ер адам және 88 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Бұлақ — Ақмола облысы Зеренді ауданы, Симферополь ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 115657200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Зеренді ауылынан солтүстік-батысқа қарай, Жолдыбай көлінің оңтүстігінде орналасқан. ## Халқы ## Дереккөздер
Михайлов саябағы (белор. Міхайлаўскі сквер) — Минсктағы саябақ. Ленинград және Свердлова көшелерінің арасында, Киров және Михайловск тұйық көшесінде орналасқан. Минсктағы Октябрьский ауданында және Московский және Ленинградский аудандарының шекарасында орналасқан. ## Тарихы Виленский жәрменкесінің қасында 1925 жылы саябақ іргесі қаланды. 1934 жылы Михайловский саябақ деген атқа ие болды. Реконструкциядан кейін 1998 жылы қайта ашылды. ## Көрікті жерлері Саябақ «Девочка с зонтиком» скульптурлық топтарымен атақты. ## Әдебиет * Вергунов А. П., Горохов В. А., Лапин П. И., Андреев Л. Н. Русские сады и парки. — М.: Наука, 1988. — 412 с. * Вергунов А. П., Горохов В. А., Лапин П. И., Андреев Л. Н. Русские сады и парки. — М.: Наука, 1988. — 412 с.
Борлы — Абай облысы Абай ауданы, Қасқабұлақ ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 633239400. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қарауыл ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 108 км-дей жерде. ## Дереккөздер
Жюз (фр. Juzes және окс. Jusas) – Франциядағы коммуна. Солтүстік – Пиренеи аймағында орналасқан. Департамент – Жоғарғы Гаронна. Ревель кантонының құрамына кіреді. Коммунаның округі – Тулуза.Коммунаның INSEE коды – 31243. ## География Коммуна шамалап Парижден 610 км оңтүстікте, Тулузадан 33 км оңтүстік-шығыста орналасқан.Коммунаның аймағында Грас өзені ағады. ## Климат Климаты қоңыржай-мұхитті. Қысы жеңіл және қарлы. Көктемінде көп жаңбыр және найзағай болады. Жазы құрғақ және ыстық. Күзі күнгей. Оңтүстік-шығыс және солтүстік-батыс желдері бар. ## Халқы 2010 жылы коммунаның халқы 80 адамды қамтыды. ## Экономика 2010 жылы 48 еңбекке жарамды жастағы (15-64 жас) адамдардың 37 адамы экономикалық белсенді, 11 – белсенді емес (белсенділік көрсеткіші - 77,1 %, 1999 жылы 59,6 %) болды. 37 тұрғынның 34 адамы (17 еркек және 17 әйел) жұмыс істеді, жұмыссыздар саны 3 (3 еркек және 0 әйел) адам болды. 11 белсенді емес адамның 3 адамы оқушы немесе студент, 5 – зейнеткер, 3 адам басқа себептерге байланысты белсенді емес болды. ## Көрікті жерлер • Ұлы Леодегария шеркеуі.• Жюз сарайы. 1973 жылдан бері тарихи ескерткіш.
Борлы — Абай облысы Аягөз ауданы, Айғыз ауылдық округінің құрамында болған ауыл. КАТО коды — 633439200. Ауыл 2013 жылы таратылған. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Аягөз қаласынан батысқа қарай 83 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғылықты тұрғындар болмаған, 2009 жылы тұрғындар саны 11 адамды (7 ер адам және 4 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Бестау (2007 ж. дейін — Пятигорка) — Ақтөбе облысы Қобда ауданындағы ауыл, Бестау ауылдық округі оралығы. КАТО коды — 154235100. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қобда ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 30 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 920 адам (449 ер адам және 471 әйел адам) болса, 2009 жылы 651 адамды (321 ер адам және 330 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Әділ Луи (лат. Hludowicus Pius, фр. Louis le Pieux, нем. Ludwig der Fromme, немісше есімі Әділ Людвиг; 778 жыл, Шассеню-дю-Пуату, қазіргі Франция – 20 маусым 840 жыл, Ингельхайм) — Аквитания патшасы (781–814), франктардың патшасы және Батыстың императоры (814–840). Каролингтардың династиясынан шыққан. Ұлы Карл мен Хильдегардтың тірі қалған жалғыз ұлы ретінде ол 814 жылы әкесі қайтыс болғаннан кейін франктердің жалғыз билеушісі болды да, 833 жылғы қарашадан 834 жылғы наурызға дейін уақытша тақтан тайдырылғаннан басқа қайтыс болғанға дейін болды. Луи ең соңғы Франкск мемлекетінің  жеке үкімді билеушісі болды. Әкесі Ұлы Карлдың қайтыс болғанынан кейін билікті мұра етіп алды. Ол әкесінің саяси реформаларын сәтті жүргізді, бірақ билігінің соңғы жылдары өз ұлдарына және басқа да елдерге қарсы соғыстармен аяқталды. Мемлекет үлкен кризистарға ұшырады, Луидің өлімінен кейін империя ыдырады және оның орнында көптеген мемлекеттерт пайда болды. ## Аквитания патшасы (781—813) ### Билігінің басталуы 778 жылы жеңілістен кейін Шекараларды қауіпсіздендіру үшін Ұлы Карл Аквитан патшалығын қалпына келтірді. Ол өзінің нәрестесін жаңа патша етіп жариялады. 781 жылы I Адриан оны Римде Аквитанияның жаңа ханы етіп жариялады. ## Қосымша ақпарат ## Дереккөздер
Жант (фр. Jeantes) – Франция Республикасының коммунасы. Пикардия аймағында орналасқан. Коммунаның департаменті – Эна. Ирсон кантонының құрамына кіреді. Коммунаның округі – Вервен.Коммунаның INSEE коды 02391. ## Халқы 2010 жылы коммунаның халқы 217 адамды қамтыды. ## Экономика 2010 жылы 142 адамның еңбекке жарамды жастан (15-64 жас) 103 адамы экономикалық белсенді, 3 – белсенді емес (белсенділік көрсеткіші - 72,5%, 1999 жылы 68,5%) болды. 103 белсенді тұрғыннан 89 адамы (50 еркек және 39 әйел) жұмыс істеді, жұмыссыздар 14 (5 еркек және 9 әйел) болды. 39 белсенді емес адамның 9 адамы оқушы немесе студент болды, 17 – зейнеткер, 13 адам басқа себептерге байланысты белсенді емес болды. ## Тағыда қараңыз * Франция округтерінің тізімі
Мұқыр — Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы, Мәстексай ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 274047400. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Жаңақала ауылынан оңтүстік-батысқа қарай 34 км-дей жерде, Мұқыр өзенінің Үлкен Өзенге құятын жерінде орналасқан. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 490 адам (240 ер адам және 250 әйел адам) болса, 2009 жылы 615 адамды (321 ер адам және 294 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Жаңажол (1993 жылға дейін Горбуново) — Батыс Қазақстан облысы Ақжайық ауданы, Алғабас ауылдық округі құрамындағы ауыл. Като коды - 273237500. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Чапаев ауылынан солтүстік-батысқа қарай 62 км-дей жерде. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 458 адам (254 ер адам және 204 әйел адам) болса, 2009 жылы 415 адамды (223 ер адам және 192 әйел адам) құрады. . ## Дереккөздер
Алтынды (2007 жылға дейін – Юбилейный) — Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы, Қайыңды ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 154847300. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Қандыағаш қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 110 км-дей жерде, округ орталығы - Қайыңды ауылынан батысқа карай 29 км-дей жерде орналасқан. ## Инфақұрылымы Орта мектеп, амбулатория және т.б. салалар бар. ## Транспорты Елді мекен арқылы Қайыңды-Қандыағаш тас жолы өтеді. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 574 адам (294 ер адам және 280 әйел адам) болса, 2009 жылы 551 адамды (276 ер адам және 275 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Ақтүбек — Қарағанды облысы Нұра ауданы, Құланөтпес ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Аудан орталығы – Нұра кентінен батысқа қарай 147 км-дей жерде. ## Халқы ## Дереккөздер
Балықты — Қостанай облысы Қостанай ауданы, Белозёр ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Қостанай қаласынан оңтүстік-батысқа қарай шамамен 47 км жерде орналасқан. КАТО коды — 395435200. ## Халқы 1999 жылы ауылдың тұрғындары 345 адам (173 ер адам және 172 әйел адам) болса, 2009 жылы 297 адамды (141 ер адам және 156 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Бабатай — Ақтөбе облысы, Темір ауданы, Қайыңды ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 155637200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Шұбарқұдық кентінен солтүстік-батысқа қарай 61 км-дей жерде, Шилі өзенінің жағалауының аңғарында орналасқан. ## Инфақұрылымы Ауылда орта мектеп, амбулатория, дүкендер, мейрамхана, клуб бар. ## Транспорты Елді мекен арқылы Ақтөбе-Ойыл-Шұбарқұдық тас жолы өтеді. ## Халқы 1999 жылы тұрғындар саны 429 адам (223 ер адам және 206 әйел адам) болса, 2009 жылы 413 адамды (213 ер адам және 200 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Балықты — Қостанай облысы Меңдіқара ауданы, Краснопреснен ауылдық округі құрамындағы ауыл. КАТО коды — 395647200. ## Географиялық орны Аудан орталығы - Боровской ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 83 км-дей жерде, Балықты көлінің шығыс жағында орналасқан. ## Халқы 1999 жылы ауылдың халық саны 345 адам (179 ер адам және 166 әйел адам), 2009 жылға сәйкес, ауылда 180 адам (85 ер адам, 95 әйел адамдар) тұрады. ## Дереккөздер
Балықты — Қостанай облысы Фёдоров ауданы, Вишнёвый ауылдық округі құрамындағы ауыл. ## Географиялық орны Ауыл аудан орталығы - Фёдоровка ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 74 км-дей жерде орналасқан. КАТО коды — 396837200. ## Халқы 1999 жылы ауылдың тұрғындары 223 адам (115 ер адам және 108 әйел адам) болса, 2009 жылы 184 адамды (93 ер адам және 91 әйел адам) құрады. ## Дереккөздер
Успен соборы (орыс. Успенский собор) — Атырау қаласында орналасқан орыс православ шіркеуі. Тайманов пен Гагарин көшелерінің қиылысында орналасқан. Жары тастан қаланған. Мөлшері 4500 м/куб. Жалпы алаңы 230 шаршы м. Сыйымдылығы - 900 адам. Негізгі күмбезінің биіктігі 40 м. Ал басқа күмбездері – 10 м. Жіңішке. Осы собор Қазақстанда әрекеттегі ең ежелгі ғибадатханалардың ішіне кіреді және республикалық маңызындағы сәулет өнерінің ескерткіштер тізіміне қосылған. ## Тарихы Атырау қаласындағы (ол кезде Гурьев) Успен соборы Ф. Тудаков есімді көпес пен оның әйелінің қаражатына салынған. Құрылыс 10 жылға созылып, 1885 жылы пайдалануға берілген. Собор ғимараты сол кезге лайық болған жалған орыс стилінде салынып, ежелгі орыс пен орыс сәулет өнер дәстүрлерінің, сонымен қатар олармен бірге орайластыратын византиялық сәулет өнерінің элементтерінің синтезін көрсетеді. Әйткенмен, 19 ғасырда сол үлгімен салынған көптеген ғибадатханалардан ерекшеленетіні -Успен соборы ғимараттың жалпы құрылысының әлдебір қарапайымдылығы мен жеңілдігі сай болатын ерекше жергілікті сәулет мектебі болып табылады.Ф.Тудаковтың байлығына байланысты қызықты аңыз бар. Оған сәйкес саудагердің әкесі Иван Тудаков көптеген орыс-түрік соғыстардың біріне қатысты. Дәл орыстар жеңген ірі ұрыстардың бірінен кейін ол соғыстан бай адам болып оралды. Аңыз бойынша байлығының көбісін Қара теңіз суына кеткен алтынды тасымалдаған түрік кемесін тауып, алды. Кейін оның ұлы Ф.Тудаков сауданы сәтті жүргізіп, кәсіпшілікке ие болып, әкесінің мүлкін арттыра түсті.Құрылыс пен жарықтандырудан кейін Успен соборы Гурьев (Атырау) қаласының орталық ғибадатханасы болды, бірақ төңкерістен кейін собор жабылды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде КСРО-да дінге қатысты мемлекеттің саясаты жұмсарды, елдің барлық түкпірлерінде ғибадатханалар ашылып, қайта салынды. Успен соборы КСРО-да ашылған ғибадатханалардың алғашқы 10000 кірді, кейін ғибадатхананың діни маңызы өсіп, оған екінші Кафедралы собордың мәртебесіне ие болды. Жүз жылдан артық уақыт бойы соборда маңызды қалпына келтіру жұмыстары жүргізілмеген және ғимарат құлдырап кеткен. 2000 жылы Атырау облысының әкімі И. Н. Тасмағамбетовтың бұйрығы бойынша Успен соборы толығымен қайта салынды. Негізгі ғимараттың іргетасын күшейту бойынша үлкен жұмыс жасалған, собордың қасбеті мен күмбезі қайта салынды. Қалпына келтіру жұмыстардың зор ауқымына қарамастан, мамандар сәулет ескерткішінің тарихи бейнесін толығымен сақтай алды. ## Дереккөздер
Гуванч Абылов (Түрікменстан 30 наурыз, 1988 жыл, Ашхабад, түрікмен КСР) — Түркіменстан футбол клубының жартылай қорғаушы «Хазына» Түркіменстан ұлттық құрамасының ойыншысы. ## Клубтық мансабы Еңбек жолын Ниса Ашхабадта бастаған. Түркіменстанның «Ашхабад», МТТУ, «Ахал» және «Алтын Асыр» футбол клубтарында өнер көрсеткен. 2015 жылынан бастап «Хазына» клубына ойнап жатыр.2021 жылдың 29 наурызында ол бір жылдық келісімшартқа отырып, Небитчиге көшті. ## Ұлттық құрамындағы мансабы Ол ұлттық құрама сапындағы дебютін 2008 жылы 22 маусымда 2010 жылғы әлем чемпионатының іріктеу турнирінде Иорданияға қарсы (0:2) өткізген болатын. Алғашқы гол 2012 жылы Лаосқа қарсы жолдастық ойында соғылды. ## Жетістіктері Түрікменстан Ұлттық футбол құрамасы * АФК шақыру кубогының финалисті: 2012 жыл ## Дереккөздер ## Сілтемелер * Интервью сайту ФИФАМұрағатталған 16 наурыздың 2016 жылы.
Григо́р Магистро́с сонымен қатар Григор Магистрос Пахлавуни, (арм. Գրիգոր Մագիստրոս; шамамен 990-1059) — армян мемлекеттік қайраткері, ақын, философ, аудармашы және көне әдебиет насихатшысы. ## Өмірі және шығармашылығы «Тысяча строк к Мануче» атты киелі шығармасы танымал болып келеді. Бірінші болып жазған армян литературасы хат түрінде болып келеді. Оның хаттары әдеби-публицистикалық стилде, аңыздар мен мысалдар қолдана отырып жазылған. Григор Магистрос Санаинада математика, философия, грамматика мен риторика секілді ғылым салаларының жетекшісі болды. Аудармашының да қызметін атқарды. Әсіресе оның ежелгі грек философы Платонның шығармаларына аударма және комментарийлері атақта болды. Латын аудармасы шықпай тұрып бірнеше жыл бұрын, ол грек тілінен армян тіліне «Начал» Евклида түпнұсқасын аударған. ## Примечания
Биюк-Киргиз (укр. Біюк-Киргиз, қырымтат. Büyük Qırğız, Буюк Къыргъыз) — Қырым Республикасында жойылып кеткен ауыл. Қырымның батыс жағында орналасқан. ## Тарихы Қырымның сипатталуындағы жазбаларда бұл ауыл туралы ең бірінші ақпарат пайда болды.1784 жылы Қырымның соңғы кезеңінде 1796-1802 жылдары аралығында Перекопиялық уездке, Новороссиялық губерниясына кірген. 1802 жылы 20 қазанда Таганшминск облысына кірген. 1805 жылы 21 қазанда ауыл Тама-Киргиз деп аталған. Оның құрамында 8 үй және 48 қырым татарлары тұрған. 1817 жылдың картасында Биюк-Киркизда 9 үй болғаны туралы белгіленген. Содан кейін қырым татарлары Турцияға көшіп кетуі басталды. Ауыл бос қалып, басқа дереккөздерде көрсетілмейді. ## Дереккөздер
Ләззат Еркінбаева Қалымбекқызы (14 тамыз 1967 жыл, Луговой ауданы, Жамбыл облысы) - аң ғылымдарының докторы, профессор. ## Өмірбаяны 1967 жылы 14 тамызда Жамбыл облысы, Луговой ауданында дүниеге келген. Ұлты – қазақ. Білімі жоғары.  1984 жылы Жамбыл облысы, Мерке ауылындағы №1 орта мектепті үздікпен бітірген. 1984-1989 жж. С.М. Киров атындағы ҚазМУ заң факультетінің күндізгі бөлім студенті болды. Студент кезінде экологиялық және жер құқығы бағытында ғылыми-зерттеу жұмысымен белсенді шұғылданды. Еңбек жолын 1989 жылдың тамызында әл-Фараби атындағы ҚазҰУ заң факультетінде азаматтық құқық кафедрасында лаборант болудан бастады. 1989 жылдың қарашасында С.М. Киров атындағы ҚазМУ күндізгі бөліміне аспирантураға түсті. Профессор С.Б.Байсалованың ғылыми жетекшілігімен 1995 жылы «Жерге келтірілген зиянды өтеуді құқықтық реттеу» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. Аспирантураны тәмамдағаннан кейін 1992 жылы заң факультетінің табиғи ресурстар және экологиялық құқық кафедрасының ассистенті, оқытушысы, аға оқытушысы, доценті қызметтерін атқарып, 2002 жылдың қарашасынан – 2011 жылға дейін осы кафедраның меңгерушісі болды. 2011 жылдың тамызынан осы күнге дейін Жетісу мемлекеттік университетінің бірінші проректоры – оқу-әдістемелік жұмысы жөніндегі проректоры. 2008-2009 жж. «ҚазҰУ үздік оқытушысы-2008», «ҚазҰУ үздік оқытушысы-2009» атанса, ҚР Білім және ғылым министрлігі жариялаған байқауда «ЖОО үздік оқытушысы-2010» стипендиясына иеленді. 2008 жылы «ҚР Аграрлық құқықтық қатынас» тақырыбында докторлық диссертациясын қорғады. Ләззат Қалымбекқызының  ғылыми жұмыстары аграрлық, жер және экологиялық құқық бағытындағы ғылыми жобалар қатарынан тұрады. 2004 жылы космостық құқық ғылыми жобасына қатысқан. ҚР «Өндірістік қалдықтар және тұтыну туралы» және «Экологиялық бақылау» (1996-1998жж.), ҚР жер Кодексі (2003ж.), ҚР экологиялық Кодексі (2006-2007жж.) тағы басқада көптеген заңнамалар жобасының сарапшысы болды.  Жазған ғылыми еңбектерінің  жалпы саны-92, оның ішінде 14 оқу құралы және 4 монография. Л.Қ.Еркінбаева 6(алты) заң ғылымдарының кандидатын, 2 PhD докторын даярлады. Қазақстанның құқықтық ғылымының дамуына қосқан үлесі үшін 2009 және 2010 жылдары ҚР Білім және ғылым министрлігінің «ҚР ғылымын дамытуға еңбек сіңіргені үшін» төс белгісімен, «ҚР Конституциясына 10 жыл», «ҚР Парламентіне 10 жыл» медалімен марапатталды. Ләззат Қалымбекқызы ҚР БҒМ 3 жобасының жетекшісі болды. 2013-2014 жылдары Ұлыбританияның Брунель және Реддинг университеттерінде тілдік курстар мен ғылыми машықтанудан өтті. ## Ғылыми еңбектері * Қазақстан Республикасының аграрлық құқығы Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. * Қазақстан Республикасында генетикалық модификацияланған организмдер (ГМО) бар азық-түлікті құқықтық қамтамасыз етудің өзекті мәселелері - «Вестник института законодательства Республики Казахстан» научно-правовой журнал, №3(27), 2012 Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. * Legal forms of veterinary safety provision - Life Science Journal,№11(5s),2014 Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. * Генетикалық түрлендірілген өнімдер мен организмдерді өндіру және пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар - «Қазақстан Республикасындағы азық-түлік және ветеринарлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері» атты халықаралық Дөңгелек үстел материалдары, Алматы,2013,с.8-11. Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. * Қазақстан Республикасында өсімдік шаруашылығын құқықтық қорғаудың кейбір мәселелері - «Еуразия кеңістігіндегі білім мен ғылымды ұштастыру мәселелері мен перспективасы» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция, Талдықорған,2012,с.187-191 Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. * The ecological and legal aspects of ensuring the food security of the republic of Kazakhstan under the transition to a "green" economy - Procedia - Social and Behavioral Sciences 143(2014),с..971–975 Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы. ## Сілтемелер * Ләззат Еркінбаева Қалымбекқызының өмірбаян Мұрағатталған 29 ақпанның 2016 жылы.
Әбдіманап Бектұрғанов Елікбайұлы (28 тамыз 1958 жыл, Абай ауылы, Келес ауданы, Шымкент облысы ) - заң ғылымдарының докторы, профессор, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі. ## Өмірбаяны 1958 жылы 28 тамызда Шымкент облысы, Келес ауданы, Абай ауылында қызметкер отбасында дүниеге келді. Ұлты – қазақ. Білімі жоғары. 1976 жылы С.М. Киров атындағы ҚазМУ-дің, заң факультетіне оқуға түсті. 1981 жылы аталған университетті үздік аяқтап, экономика және құқық кафедрасына ассистент қызметіне жұмысқа қалды. 1988 жылы заң ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін «Правовое обеспечение рационального использования орошаемых земель» тақырыбында кандидаттық диссертациясын қорғады. 1997 жылы «Қазақстан Республикасындағы жер құқық қатынастары» тақырыбында докторлық диссертациясын сәтті қорғады. 1981-2001 жылдар аралығында әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде ассистент, аға оқытушы, доцент, профессор, кафедра меңгерушісі, факультет деканының орынбасары, заң факультетінің деканы, экономика және құқық институтының директоры қызметтерін атқарды. 2001 жылдан бастап 2008 жылға дейін М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінде ректор қызметін атқарды. 2008 жылдан бастап осы уақытқа дейін І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінде ректор қызметін атқаруда. Ол отандық және шетелдік басылымдарда жарық көрген 262 ғылыми еңбектердің авторы. «Қазақстан Республикасында жер құқық қатынастарының субъектілері мен объектілері», «Способы обеспечения исполнений договорых обязательств», «Аграрлық саладағы кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы (құқықтық талдау)», «Правовая охрана окружающей среды от загрязнения в Республике Казахстан», «Правовое регулирование использования животного мира в Республике Казахстан», «Қазақстан Республикасының азық-түлік қауіпсіздігін құқықтық қамтамасыз етудің мәселелері» атты монографиялары, сонымен қатар «ЖГУ им. И.Жансугурова: международная аккредитация прошла успешно» - Современное образование №4 (84) 2011 г., «Аграрно-правовая наука и практика Казахстана: проблемы экологической и продовольственной безопастности в условиях перехода к устойчивому развитию». ҚазҰУ хабаршысы. Заң сериясы. №4, 46-49 бб. 2012 г., «Формирование экологической культуры через совместную научно-исследовательскую деятельность студентов и преподавателей», материалы международной конференции - Вестник международной Академии Наук. 97-99 сс. 2012 г., «Legal Problems of the Modern Agricultural Policy» - Procedia – Social and Behavioral Sciences. Antalya, 2013., «The problems of legal the investment agreement in the subsoil in the republic of  Kazakhstan» - Procedia – Social and Behavioral Sciences. Antalya, 2013., «Одна страна – одна судьба: из истории формирования полиэтнического состава населения Жетысу» - Очерк, Изд. Жетісу университеті. – 260 с. – 2014 г., «Казахско-русский терминологический словарь для юриспруденции» - Алматы, Изд. «Казакпарат», 2014., «Жетысуский государственный университет имени Ильяса Жансугурова» - Большая международная энциклопедия. «Лучшие люди. Лучшие в образовании», 2015 г. атты ғылыми басылымдары бар. Ә.Е. Бектұрғанов ҚР БҒМ ғылым комитетінің 2015-2017 жылдарға арналған гранттық жобалардың жетекшісі болып табылады. Ә.Е. Бектұрғанов Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшесі, Алматы облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы ғылыми сараптау тобының төрағасы, «Нұр Отан» Халықтық Демократиялық партиясы Алматы облыстық филиалы жанындағы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі» қоғамдық кеңестің төрағасы, Алматы облыстық «Аманат» ХДП саяси кеңесі бюросының мүшесі, Алматы облысының Құрметті азаматы, желтоқсан, 2012 жыл, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі 2013 жыл. ## Марапаттары * 2014 ж. «Құрмет» * 2011 ж. «Парасат» ордені * 2001 ж. «ҚР тәуелсіздігіне 10 жыл» * 2005 ж. «Қазақстан Республикасы Конституциясына 10 жыл» * 2006 ж. «Қазақстан Республикасы Парламентіне 10 жыл» мерейтойлық медалімен, * 2008 ж. «Ы.Алтынсарин» төсбелгісі, * 2010 ж. Қазақстан Республикасы білім беру ісінің құрметті қызметкері, * 2011 ж. «Қазақстан Республикасы ғылымын дамытудағы еңбегі үшін» төсбелгісі, * 2012 ж. «Ахмет Байтұрсынов» алтын медалімен марапатталды. ## Сілтемелер * Әбдіманап Бектұрғанов Елікбайұлы өмірбаяны Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы.
Марат Мальтекбасов Жабықбайұлы (8 наурыз 1958 жыл, Қапал ауданы, Талдықорған облысы) - педагогика ғылымдарының докторы, профессор ## Өмірбаяны Марат Жабықбайұлы 1958 жылы 8 наурызда Талдықорған облысы, Қапал ауданы, Арасан совхозында қызметкерлер отбасында дүниеге келген. Ұлты – қазақ. Білімі жоғары. 1981 жылы Томск басқарудың автоматтандырылған жүйесі және радиоэлектроника институтын аяқтап тәмамдағаннан кейін, І.Жансүгіров атындағы Талдықорған педагогикалық институтында жалпы физика және физиканы оқыту әдістемесі кафедрасының аға лаборанты, оқытушысы, теориялық физика және техникалық пәндер кафедрасының стажер-ізденуші қызметтерін атқарды. 1991 жылы С.М.Киров атындағы ҚазМУ аспирантурасын бітіріп, 01.04.07 – қатты дене физикасы мамандығы бойынша физика-математика ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін диссертациясын сәтті қорғады. Диссертация қорғаған соң, электрорадиотехника кафедрасының аға оқытушысы қызметін атқарды. 1995 жылы қаңтарда электрорадиотехника және ОТҚ кафедрасының меңгерушісі қызметіне сайланды. 1998 жылдан доцент ғылыми атағы бар. 1999 жыл қазанда инженерлік-экономикалық факультет деканы қызметіне сайланды. 2001 жыл қыркүйекте оқу және ғылыми жұмысы жөніндегі проректор қызметіне тағайындалды. 2004 жылғы ақпаннан І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің оқу ісі жөніндегі проректоры. 01.07.2008 ж. осы күнге дейін І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің ұйымдастыру жұмысы, әлеуметтік және студенттік сұрақтар бойынша проректоры. Жоғары оқу орындары арасындағы, республикалық және халықаралық басылымдарда жарық көрген 77 ғылыми мақаланың авторы. Сондай-ақ: * құрамында мырышы бар халькогенидті шыны тәріздес аморфты биполярлы фотоөткізу эффектісі бар жартылай өткізгіштердің пленкасын алу тәсілі №75437 ойлап табу патентінің иегері – 08.06.2011 ж. * құрамында мырышы бар халькогенидті шыны тәріздес аморфты биполярлы дрейф эффектісі бар жартылай өткізгіштердің пленкасын алу тәсілі №75437 ойлап табу патентінің иегері - 08.06.2011 ж. 2002 жылы «Қазақстан Республикасының білім беру ісінің құрметті қызметкері» төс белгісімен, 2003 жылы «Қазақстан Республикасының ғылымын  дамытуға сіңірген  еңбегі үшін» төс белгілерімен, 2009 жылы"Ы.Алтынсарин" атындағы медалімен және 2013 жылы "А.Байтұрсынов" атындағы күміс медалімен марапатталған. 2011 жылы – Қазақстан Республикасының Президентінің және Нұр Отан партиясының 15-жылдығына орай, партия төрағасының бірінші орынбасары Б.Байбектің қолымен Алғыс хатымен марапатталған. 2011 жылы 13.00.08 - «Кәсіптік білім берудің теориясы мен әдістемесі» мамандығы бойынша докторлық диссертациясын сәтті қорғады. 2004 жылы есімі «Ресейдің танымал ғалымдары» атты энциклопедиясына енгізілген. 18.01.2013 ж. Ресей жаратылыстану академиясының профессоры болып сайланды. ҚР педагогика ғылымдары Академиясының корреспондент-мүшесі. Халықаралық турнир «Джиу-джитсу» федерациясының мәртебелі президенті. Талдықорған қалалық маслихатының ІІІ, IV, V шақырылымының депутаты. Ақсу ауданының Құрметті азаматы. ## Сілтемелер * Марат Мальтекбасов Жабықбайұлының өмірбаяны Мұрағатталған 8 наурыздың 2016 жылы.
Ыгдыр (түр. Iğdır, арм. Իգդիր [Игдир], курд. Îdir, азерб. İğdır), Орта ғасырларда «Цолакерт» (арм. Ցոլակերտ) – Шығыс Түркияның қаласы мен ауданы. Әкімшілік орталық және ірі ила Ыгдыр қаласы.ТарихыРесей-персид соғысынан кейін қала Ресей империясының құрамына кірді. 1828 жылдан 1917 жылға дейін Эриван губернисының үйездік қаласы болды. 1917 – 1920 жылдары Армения Республикасының құрамына кірді. Карсстік шартқа байланысты Игдир Түркия құрамына кірді. ## Демография 1897 жылы Игдирде 4680 адам тұрды. Оның 3934 адамы армян, 559 адамы орыс, 82 адам Әзірбайжандық татар, 72 адам курд болды. 2011 жылға Ыгдыр әзірбайжан, түрк, күрдтердің қосылған халқы. Геноциттің ескерткіші мен мұражайы Ыгдырде түрктердің естілігіне монумент қондырған. Ыгдыр аумағының әйгілі жергілікті адамдары Агаронян, Аветис Аракелович (1866—1948) – Армения Республикасының басшысы. Акопян, Арутюн Амаякович (1918—2005) – КСРОднің ұлттық әртісі, сиқыршы, эстрада әртісі. Исабекян, Эдуард Амаякович (1914—2007) – Арменияның ұлттық суретшісі. Канаян, Драстамат Мартиросович (1883—1956) – армяндық қайраткер. Мириджанян, Верджалуйс (1916—1992) – армян актрисасы. Четин, Сервет – түрік футболшысы. ## Дереккөздер:
Сенек қорығы — 17 – 20 ғасырлардағы сәулет ескерткіші болып табылады, ол бірнеше жерлеу құрылыстарынан,сондай-ақ ескі мешіттен тұратын қорық болып табылады. Оған жету айтарлықтай оңай емес, қорық Атырау облысындағы алыстағы Сенек ауылында орналасқан.Қорық жерлеу құрылыстар тобынан құрылған, бірінші топ 19-20 ғасырымен даталанады, оның құрамына 3 күмбезді кесене, 30 астам сағанатам және қүмбездердің (құлпытас және қойтас) тағы бір шағын формасы кіреді. Сағанатам – үстіңгі жағы ашық болатын дуал тәрізді және жерлеудің бас жағындағы биік емес көтеріңкі жері бар қабір үстіндегі құрылыс. Сағанатамның қабырғаларын орнату үшін ұзындығы 60-70 см, ені 40-50 см және қалыңдығы 7-10 см бар тас тақталар шабылған немесе кесілген. Сағанатамның іргетасы жоқ, оның негізі тастан қаланған. Осы жиектемелі өруден кейін шегініп, тас тақталардан қабырғалары тұрғызды. Тақталар бір-бірінен 60-65 см ара қашықтықта екі қатармен тұрғызылған. Қорықтың бірінші топтың барлық ескерткіштері жалпы айтқанда 1,5 гектардан астам ауданды алып жатыр.Жерлеу құрылыстардың екінші тобы 600 метр қашықтықта оңтүстік-шығысқа қарай орналасқан, оның ауданы 1 гектардан астам жерді алып жатыр және 2 күмбезді кесенелерден, 20 сағанатамнан және жерлеу орындарының бірнеше шағын формаларынан тұрады. Қорықтың бірінші тобында сәулет жағынан ең қызықтысы атақты сәулетшілері Дұтбай Жандаулетов және Нұрнияз Ізбасаров 1900 жылы салған Нұрберген Қылышевтің Кесенесі болып табылады. Кесене композициясы цилиндрлі барабандағы күмбездің мүсінді шатыры бар жетілген үш сатылы кескінделген іргесінің үстінде төрттік төртбұрышты жобасында (5х5,5 м) нақты үйлесімімен салынған.Кесененің пішіндері абсолютті дұрыс ықшамды болып табылады. Басты қасбет оңтүстік-шығыс жағында орналасқан, ол жақтаумен бөлінген және ұлттық өрнек түрінде оюмен қапталған домалақ тұмармен әсемденген. Есік орны кескінденген ернеуі бар бетше босағасымен және шомбал бойлық тіреулерімен тұйықталынған төрт сатылы маршымен жиектелінген. Кесене қасбеті және қабырғалары ішінен сәулетшілердің аса шеберлігін тағы да көрсететін елесті өрнегімен безендірілген. Ою өрнегі жоғары техникамен орындалған және өсімдік түрінде (гүлдер, жапырақтар, гүлшанақ), зооморфты пішіндері мен геометриялық фигуралар түрінде жасалған (шеңберлер, үшбұрыштар, ромбтар, шаршылар). Кесенені безендіруде кейінгі полихромдық бояуы бар пішіні бойынша ою техникасы пайдаланылған.Қорық құрылыстарының екінші тобында сәулет ескерткіші ретінде ең қызықты болып табылатыны әлдебір Бекқұл Жанториннің мазары болып табылады. Мазар шамамен 1785-1790 жылдары салынған, ол берік аласа пропорцияларымен ерекшеленеді және сол заманның қабір үстіндегі ерекше жақсы сақталған құрылыс болып табылады. Құрылыстардың екі тобынан құрылған қорықтан басқа Сенек сәулет қорығына Сенек ауылының мешіт ғимараты мен ауыл орталығында орналасқан киіз үй тәрізді түрғын үйі кіреді. Екі құрылыс шамамен 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басымен даталанады, олар құмдақтың жоңқаланған әктастан жасалған және сол кездегі сәулет пішіндерін және қалалық емес (ауылдық) құрылыстың техникасын жақсы көрсетеді.Сәулет Сенек қорығы маман тарихшылары мен сәулетшілері үшін ғана емес, сонымен қатар туған өлкесінің тарихын білуге және түсінуге ұмтылатын қарапайым саяхатшылар үшін де қызықты болып табылатыны сөзсіз. ## Дереккөздер \