!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
Əhməd Şah Məsud | İki gün sonra ABŞ-da 11 sentyabr hücumları baş verdi, nəticədə bu hadisə NATO Məsudun qüvvələri ilə birləşərək Əfqanıstana hücumuna səbəb oldu. Nəhayət, onun qüvvələri 2001-ci ilin dekabrında iki ay davam edən müharibədə qalib gəldi və Talibanı hakimiyyətdən uzaqlaşdırdı. Taliban hakimiyyətdən devrildikdən sonra Məsud prezident Həmid Karzayın əmri ilə ölümündən sonra "Milli Qəhrəman" adını aldı. Məsudun ölüm tarixi, 9 sentyabr, "Məsud Günü" olaraq bilinən milli bayram olaraq qeyd olunur. Onun ardıcılları onu tərcümə edən Amer Sāhib-e Shahīd adlandırırlar. Məsud 20-ci əsrin ən böyük partizan liderlərindən biri kimi təsvir edilir və Josip Broz Tito, Ho Şi Min və Ernesto Çe Gevara ilə müqayisə olunur. Bunun səbəblərindən biri, yerli Pəncşir Vadisini dəfələrlə Sovetlər tərəfindən, sonra isə Taliban tərəfindən alınması cəhdindən müvəffəqiyyətlə müdafiə etməsi idi. Erkən Həyatı Əhməd Şah Məsud 1953-cü il 1 sentyabr tarixində Pəncşir vilayətinin Bəzərək şəhərində anadan olub. Doğulduğu zaman adı "Əhməd Şah" idi; o, 1974-cü ildə müqavimət hərəkatına girdikdə "Məsud" (xoşbəxt) adını ləqəb kimi götürdü. Atası Dost Məhəmməd xan Əfqan Kral Ordusunda polkovnik idi. Doğulduğu Pəncşirdən ailəsi qısa bir müddət Herata, sonra da Məsud uşaqlığının çox hissəsini keçirdiyi Kabilə köçdü. Orada Məsud, məşhur Franko-Əfqan İstiqlal Liseyinə qatıldı. İstedadlı bir tələbə olmasına baxmayaraq, Liseyi bitirdikdən sonra Kabil Universitetində mühəndislik təhsili almışdır. Məsudun ana dili Dari dili idi, eyni zamanda Puştu, Urdu və Fransız dillərində danışa bilirdi və İngilis dilində yaxşı oxumaq bacarığına sahib idi. Məsud gənc yaşlarında Çin inqilabçısı Mao Zedong və Argentinalı Ernesto Çe Gevaranın əsərlərini oxuyurdu. Əsasən bəzi bilikərini Mao'dan öyrəndiyini söyləyirdi, həmçinin Guevaranın düşüncəsinin çox sadə olduğunu düşünürdü. 1973-cü ildə Əfqanıstan Xalq Demokratik Partiyası tərəfindən dəstəklənən dövlət çevrilişində keçmiş baş nazir Məhəmməd Davud Xan hakimiyyətə gətirildi və Əfqanıstan Respublikası quruldu. Bu hadisələr Əfqanıstanda artan kommunist və sovet təsiri əleyhinə olan bir islamçı hərəkata təkan verdi. Bu müddətdə Kabil Universitetində oxuyarkən Məsud Cəmiyyət-i İslaminin tələbə şöbəsi olan Müsəlman Gəncliyi ilə əlaqələndirildi. Sədr o zamanlar professor Bürhanəddin Rəbbani idi. Kabil Universiteti bu dövrdə siyasi müzakirə və aktivlik mərkəzi idi. 1975-ci ilin iyulunda Müsəlman Gənclər Pakistan kəşfiyyatının köməyi ilə Məsud Pəncşir Vadisində hökumətə qarşı qiyam qaldırdı. Məsudun daxil olduğu qrup mülki dəstəyini qazanacağına ümid edirdi, lakin yerlilər onları dağlara sürüklədikdə plan geri çəkildi.. Bu uğursuzluqdan sonra islamçı hərəkat daxilində "dərin və uzunmüddətli bir nizam" yaranmağa başladı.Cəmiyyəti-i İslamiyə rəhbərlik edən Məsud və Rabbani ətrafındakı daha mülayim qüvvələrin tərəfdarları və Həzb-i İslami nin əsasını qoyan Gülbəddin Hikmətyar ətrafındakı daha radikal islamçı ünsürlər arasında bölüşdü. Münaqişə o həddə çatdı ki, Hekmatyarın 22 yaşında olan Məsudu öldürməyə çalışdığı bildirildi. Hərbi və siyasi fəaliyyəti Sovet Kommunist İnqilabı Məhəmməd Daud Xan hökuməti, Əfqanıstan Kommunist Xalq Demokratik Partiyasının təsirini artırmağa çalışdı, ƏXDP üzvlərini hökumət vəzifələrindən kənarlaşdırdı, onların yerinə mühafizəkarlar təyin etdi və nəhayət, böyük partiya üzvlərinin həbsi ilə PDPA-nın dağılacağını elan etdi. 27 aprel 1978-ci ildə ƏXDP və ona sadiq olan hərbi hissələr Daud Xanı, onun yaxınlarını və cangüdənlərini şiddətli çevrilişdə öldürdülər və paytaxt Kabildə nəzarəti ələ keçirdilər. İnqilabçı bir məclisin başçılıq etdiyi yeni ƏXDP hökuməti kütlələrin dəstəyindən məmnun qalmadı. Partiyanın daxilində və ya xaricində olan siyasi müxaliflərə qarşı bir doktrina elan etdi və tətbiq etdi.PDPA marksist-leninçi və sovet xətləri boyunca islahatlara başladı. İslahatlar və ƏXDP-nın Sovet İttifaqına yaxınlığı, xüsusən hökumətin müqavimət göstərənləri həbs etmək və ya edam etməklə marksist siyasətini həyata keçirməyə çalışması kimi əhali tərəfindən güclü müqavimətlə qarşılanmışdır. 50.000 ilə 100.000 arasında yalnız kənddə kommunist qoşunları tərəfindən tutulub öldürüldüyü təxmin edildi. Repressiya səbəbindən ölkənin böyük bir hissəsi, xüsusilə kənd yerləri, ƏXDP hökumətinə qarşı açıq üsyan təşkil etdi. 1979-cu ilin yazına qədər iğtişaşlar Əfqanıstanın 28 əyalətindən 24-ü, o cümlədən böyük şəhər bölgələrini əhatə etdi. Əfqan ordusunun yarıdan çoxu ya tərk etdi, ya da üsyana qoşuldu. Sovet tərəfindən dəstəklənən kommunistlərə qarşı bir üsyanın xalq tərəfindən dəstəklənəcəyinə inanan Məsud 6 iyul 1979-cu ildə Panjşirdə üsyan başlatdı və nəticədə uğursuz oldu. Məsud daha böyük hökumət qüvvələri ilə adi qarşıdurmadan və partizan müharibəsi aparmağa qərar verdi. Sonradan Əfqan kommunist qoşunlarını qovaraq Pəncşiri tam nəzarətə götürdü. Oliver Roy yazır ki, sonrakı dövrdə Məsudun "şəxsi nüfuzu və hərbi təşkilatının səmərəliliyi bir çox yerli komandirləri gəlib öyrənmələrini istədi". Sovet işğalından sonra Sovet ordusu Əfqanıstanı tərk etdikdən sonra Məsud Nəcibulla hökumətinə qarşı silahlı mübarizəsini davam etdirir. 1992-ci ildə özbək general Abdul Rəşid Dostumla anlaşaraq Kabili ələ keçirir. Bundan sonra ölkədə Bürhanəddin Rəbbaninin başçılıq etdiyi yeni hakimiyyət qurulur. "Hezbi-İslami" partiyasının rəhbəri Gülbəddin Hikmətyar baş nazir, Məsud isə müdafiə naziri təyin edilir, lakin hakimiyyətdaxili mübarizə Qəndəhar vilayətində yaranmış Taliban hərəkatını gücləndirir. Talibana qarşı ən böyük müqaviməti təşkil edən Məsudun ordusu 1994-cü ildən 1996-cı ilədək Kabili müdafiə etməyə nail olur. 1996-cı ildə Taliban hərəkatı ölkədə hakimiyyəti ələ keçirəndə Şah Məsud Rəbbani və əfqan ordusunun sadiq hissələrini götürərək dağlara çəkilir və Şimal Alyansını qurur və tacik, özbək və həzaraların dəstəyi ilə Talibanın şimala doğru irəliləməsinin qarşısını alır. Xarici KİV-lərin xəbərlərində və diplomatların qeydlərində Məsudun Şimal Alyansına rəhbərliyinə dair qeyd olunur ki, Əfqanıstandakı narkotik tacirləri Şimal Alyansının nəzarət etdiyi bölgələrə girməkdən çəkinirdilər. O, eyni zamanda əfqan gənclərin təhsil alması və peşə sahibi olması, texnologiyaları mənimsəməsi üçün fəaliyyət göstərib. 2000-ci ildə Əfqanıstan prezidentinin köməkçisi kimi Strasburqa dəvət edilən Şah Məsud burada Fransanın o vaxtkı xarici işlər naziri Yuber Vedrin, Fransa parlamentinin sədri Raymon Forni və Senatın sədri Kristian Ponsele, Avropa Parlamentinin prezident Nikol Fonten kimi şəxslər tərəfindən qəbul edilib. Avropa Birliyindən iqtisadi, siyasi və hərbi dəstək alan Məsuda Rusiya da hərbi yardımlar göstərməyə başlayıb. Əhməd Şah Məsud müdafiə naziri olduğu dövrdə Ermənistanla müharibə aparan Azərbaycana da kömək təklif edib. Əfqanıstanda nisbi sakitliyin hökm sürdüyü qısamüddətli dövrdə Məsud rəsmi Bakının nümayəndələrinə gərəkirsə Qarabağda döyüşməyə əsgər göndərə biləcəklərini söyləyib. Əfqan komandir 9 sentyabr 2001-ci ildə Pəncşir vadisindəki Hoca Bahəddin kəndində ondan müsahibə götürmək istəyən Belçika pasportlu və Mərakeş əsilli iki nəfərin törətdiyi partlayış nəticəsində həlak olub. Məsudun generallarından Əbdülvahhab Cüyəndə hadisəni belə təsvir edir: "Mərakeş əsilli iki jurnalist müsahibə üçün gəlmişdi. Biz gələndə əsgərlər dedilər ki, jurnalistlər 5 gündür gözləyirlər. Əslində Məsudun iş proqramı çox gərgin idi. Jurnalistlərə ayırmağa vaxtı yoxdu. Ona məlumat verildi. Dedi ki, "gəliblərsə görüşüm, əlləri boş getməsinlər". Jurnalistlər içəri girdilər. Az keçməmiş partlayış baş verdi. Əvvəlcə bir şey başa düşmədim. Çünki onları yoxlamışdıq, təmiz çıxmışdılar. Partlayış zamanı jurnalistlərdən biri ölmüş, digəri yaralanmışdı. Yaralını da mühafizəçilər güllələdilər. Yaralı Məsudu vertolyotla Düşənbəyə aparsaq da, yolda vəfat etdi". Həmçinin bax Bürhanəddin Rəbbani Gülbəddin Hikmətyar | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=309816 |
Əhməd Şahidov | Əhməd Şair oğlu Şahidov — azərbaycanlı hüquq müdafiəçisi, Azərbaycan Demokratiya və İnsan Haqları İnstitutunun rəhbəri, Azərbaycanlı Əsir və Girovlarla bağlı Məlumat Mərkəzinin Arxivləşdirilib 2021-05-06 at the Wayback Machine koordinatoru. Əhməd Şahidov 1982-ci ildə Qax rayonunda anadan olub. 1999-cu ildə humanitar təmayüllü liseyi bitirib və həmin il Bakı Slavyan Universitetinin pedaqoji fakültəsinə daxil olub. 2003-cü ildə BSU-nun magistratura pilləsində təhsilini davam etdirib. 2005-ci ildə magistraturanı qırmızı diplomla bitirib, aspirant kimi elmi fəaliyyətə başlayıb. 2005-2008-ci illərdə Bakı Slavyan Universitetinin pedaqoji fakültəsinin Müasir rus dili kafedrasında aspirant kimi elmi tədqiqatlar aparıb. Üzərində çalışdığı dissertasiya işi "Rus və Azərbaycan dillərində hecanın fonetik quruluşu və sözün sillabik quruluşu (ikihecalı sözlərin materialları əsasında)" adlanır. Mövzuyla bağlı yerli və xarici elmi jurnallarda xeyli məqalələri dərc olunub. 23 iyun 2009-cu il tarixdə Bakı Slavyan Universitetinin D.02.071 Dissertasiya Şurasının iclasında namizədlik dissertasiyanın rəsmi müdafiəsi keçirilib. Yekdilliklə ona 10.02.03 – Slavyan dilləri (Rus dili) və 10.02.01 – Azərbaycan dili ixtisasları üzrə filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsinin verilməsi qərara alınıb. Elmi fəaliyyəti ilə bərabər jurnalistika fəaliyyəti ilə də məşğul olub. İndiyə kimi yerli mətbuatda müxtəlif mövzularda məqalələri işıq üzü görüb. O, 2002-ci ildə "Qoroskop" qəzetinin müxbiri olub. Bundan başqa, 2005-2007-ci illərdə Rusiyada dərc olunan beynəlxalq "NRS" ("Novoe Russkoe Slovo") qəzetində 300-ə yaxın məqaləsi dərc olunub. 2009-2014-cü illərdə Rusiya Federasiyası Prezidenti yanında Dövlət İdarəçiliyi Akademiyasının "Hüquq" fakültəsində "Dövlət hüququ" ixtisasında təhsil alıb. 2014-cü ilin İyun ayından Azərbaycan Demokratya və İnsan Haqları İnstitutunun rəhbəridir. 2018-ci ilin Dekabr ayından Azərbaycanlı Əsir və Girovlarla bağlı Məlumat Mərkəzinin koordinatoru vəzifəsində çalışır. Tərcümeyi-hal | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=93497 |
Əhməd Şahnəzərov | Şahnəzərov Əhməd Hacı oğlu (2.1.1899, Dağıstan - ?) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin xüsusi qərarına əsasən, dövlət hesabına ali təhsil almaq üçün xaricə göndərilmiş tələbələrdən biri. Azərbaycan Parlamentinin 1919-cu il 11 avqust tarixli "Azərbaycan vətəndaşlığı haqqında" qanununun 6-cı maddəsinə əsasən, Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmişdir. Parlamentin 1919-cu il 1 sentyabr tarixli qərarına əsasən, təhsilini toxuculuq sahesində davam etdirmək üçün Nansi Toxuculuq Məktəbinə (Fransa) göndərilmişdir. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra xaricdə dövlət hesabına təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin vəziyyətini öyrənmək üçün 1921-1922-ci illərdə Xalq Komissarları Sovetinin sədri Nəriman Nərimanovun tapşırığı ilə xaricə ezam olunmuş xüsusi nümayəndənin məlumatında Əhməd Şahnəzərovun 2-ci kursa keçdiyi göstərilirdi. Sonrakı taleyi barədə məlumat aşkar olunmamışdır. Həmçinin bax Cümhuriyyət tələbələri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=167710 |
Əhməd Şamlu | Əhməd Şamlı (farsca: احمد شاملو; 12 dekabr 1925, Tehran – 24 iyul 2000 və ya 23 iyul 2000, Kərəc, Tehran ostanı) — A.Bamdad ədəbi təxəllüsü ilə tanınan iranlı şair, yazıçı və jurnalist. O, müasir İranın ən vacib şairlərindən biri hesab olunur. İlk şeirlərini Nima Yuşiçin təsiri altında yazmış, onun ənənələrini davam etdirmişdir. İranlı ədəbi tənqidçi Abduləli Dastgib Şamlının müasir İran poeziyasının qabaqcıllarından biri olduğunu və Nimadan sonra öz dövrünün şairlərinə ən çox təsir göstərən şair olduğunu söyləmişdir. Şamlının şeirləri mürəkkəb olsa da, təsvirləri anlaşıqlıdır. O, İran oxucularına Hafiz və Ömər Xəyyamın şeirlərindən tanış olan ənənəvi təsvirlərdən istifadə etmişdir. Şamlının şeirlərində gündəlik təsvirlərdə təcəssüm etdirilən oksimonorik elementlər abstraktlığın qeyri-reallığı, eyni zamanda da reallıq ilə vəhdət təşkil edir. İran poeziyasında görülməyən bu metod ənənəvi şeriyyat pərəstişkarlarının bəzilərini narahat etmişdir. Şamlı fransız dilindən farscaya çoxlu tərcümələr etmiş, eyni zamanda, öz əsərləri də bir çox dillərə tərcümə olunmuşdur. Bundan əlavə, o, çox sayda pyes yazmış, İran poeziyasının önəmli klassik şairlərinin, xüsusilə də Hafizin əsərlərini redaktə etmişdir. Onun on üç cildlik Xiyaban kitabı (Ketab-e Koucheh) adlı əsəri İran folklorunu, inanclarını, eyni zamanda, fars dilini anlamaq baxımından ədəbiyyata verilmiş töhfədir. O, həmçinin bədii əsərlər, ssenarilər yazaraq uşaq ədəbiyyatını da zənginləşdirmiş və jurnalist kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bioqrafiyası Erkən həyatı Heydər Şamlı və Kövkəb Araqinin 6 uşağından ikisincisi, eyni zamanda, ailənin yeganə oğlan övladı olan Əhməd Şamlı 1925-ci ilin 12 dekabrında Rəştdə doğulur. Hərbçi ailəsində böyüyən digər uşaqlar kimi, o da erkən təhsilini İranın cənub-şərqində Xaş və Zahidan, şimal-şərqində Məşhəd və cənubunda Rəşt olmaqla bir çox fərqli şəhərdə alır. Uşaqlığı və yeniyetməliyi asan keçmir, ev mühiti onun həssaslığına uyğun olmadığından çox vaxt təsəllini tənhalıqda tapır. Ailəsi ilə birgə bir şəhərdən digərinə köçmək onun təhsilinə mane olur. 1941-ci ilə qədər hələ də tam orta təhsilini tamamlaya bilməyən Əhməd Bircəndi tərk edib Tehrana gedir. O, təhsilini almanlar tərəfindən yaradılmış, dövrünün ən yaxşı orta məktəbi olan Tehran Texniki Məktəbində davam etdirməyi və alman dilini öyrənməyi planlayır. O, təhsilinə iki sinif aşağıdan başlamaq şərti ilə bu məktəbə qəbul edilir. Qısa bir müddət sonra, 1942-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Tehranı da tərk edib Gürgana köçməli olur. 1945-ci ildə Urmiyada məktəb təhsilini tamamlamaq üçün son dəfə cəhd etsə də, bu da uğursuzluqla nəticələnir. Baş nazir Məhəmməd Müsəddiqin hökuməti devrildikdən sonra, 29 yaşında olan Şamlı kommunist İran Tudə Partiyasının üzvü olduğu üçün həbs edilir və bir ildən uzun müddət ərzində azadlıqdan məhrum edilir. Erkən yaradıcılığı Şamlının müqəddiməsini İbrahim Dilmaqhanyanın yazdığı, klassik və müasir şeirlər toplusu olan ilk əsəri 1947-ci ildə çap olunur. 1948-ci ildə Sokhan-no adlı aylıq jurnal üçün ədəbi nümunələr yazmağa başlayır, iki il sonra Bürünc qapı arxasındakı qadın (farsca: آهنگهای فراموش شده) adlı ilk hekayəsi, 1951-ci ildə isə ikinci şeir toplusu olan Manifest (farsca: قطعنامه) dərc edilir. Sosialist ideologiyasına meyl göstərən Şamlı mədəni müşavir kimi Macar səfirliyində işə girir. Onun üçüncü şeir toplusu olan Metallar və duyğu (1953) qadağan olunur və polis tərəfindən yox edilir. Ziqmund Motritzin Çirkab içində qızıl adlı əsəri və Mor Yokayın Daşqəlbli kişinin oğulları adlı irihəcmli romanının tərcümələri, eyni zamanda, özünün Xiyaban kitabı olaraq tanınan, özündə İranın şəhər həyatının danışıq mədəniyyətini əks etdirən əsərini yazmaq üçün topladığı bütün məlumatlar müsadirə olunur. 1954-cü ildə 14 aylıq həbs olunan şair 1955-ci ildə avropalı yazıçıların üç romanını tərcümə edib nəşr etdirir, 1956-cı ildə Bamşad adlı ədəbi jurnalın baş redaktoru olur. 1957–1959-cu illər 1957-ci ildə dərc edilən Təmiz hava (farsca: هوای تازه) adlı şeir kitabı ona şöhrət gətirir. Bu əsər haqda şair və filosof Ziya Mohaved belə demişdir: "Bu gün "Təmiz hava"nı oxuyan şəxs bu dilin, bu teksturanın digərlərindən fərqli olduğunu görə bilər. Şamlının əldə etdiyi bu ahəngi müasir poeziya çox az şəxs əldə edib. "Təmiz hava" Hafizdən sonra poeziyamızın başına gələn ikinci ən möhtəşəm hadisədir". Bundan əlavə, o, klassik İran poeziyası haqda da bir neçə araşdırma çap etdirmişdir. Zaharia Stankyunun Yalınayaq adlı romanının tərcüməsi 1958-ci ildə işıq üzü görür və Şamlının tərcüməçi kimi şöhrətlənməsinə səbəb olur. 1959-cu ildə o, uşaqlar üçün hekayələr yazmağa, eyni zamanda, sənədli filmlər çəkməyə və film studioları üçün işləməyə başlayır. 1960–1969-cu illər 1960-cı ildə Güzgülər bağı adlı eyni şeirlər toplusu işıq üzü görür. 1961-ci ildə İranda ədəbi jurnalistikanın ənənələrini dəyişən Ketab-e-Hafte adlı jurnalın baş redaktoru olur. 1962-ci ildə Andre Jid və Robert Merlindən etdiyi tərcümələr dərc olunur. 1964-cü ildə iki şeir toplusu çap olunur: Güzgüdə Aida və An və sonsuzluq. 1965-ci ildə Aida, ağaclar, xatirələr və xəncər adlı daha bir şeir toplusu, eyni zamanda, yeni tərcüməsi nəşr edilir və üçüncü dəfə Xiyaban kitabı əsərini tərtib etməyə cəhd edir. 1966-cı ildə Yağışda Simurq quşu adlı yeni şeir toplusu dərc olunur və ədəbi jurnalı SAVAK tərəfindən qadağan edilir. 1967-ci ildə Khusheh jurnalının baş redaktoru olur. Erskin Koldueldən olan yeni tərcüməsi çap olunur, İranlı Yazıçılar Birliyinin yaradılmasında iştirak edir və İran universitetlərində şeir oxuyur. 1968-ci ildə Hafizin əsərlərini araşdırmağa başlayır, Federiko Qarsiya Lorkadanın şeirlərini və Əhdi-Ətiqdən Solomonun mahnısı adlı meqillotu tərcümə etməklə bərabər, həm də, yaradıcılığa yeni başlamış və təcrübəli iranlı şairlər üçün şeir oxuma həftəsi təşkil edir. Bu görüşdə gün üzünə çıxan ilk şeirlər Şamlı tərəfindən redaktə olunmuş irihəcmli bir kitabda dərc olunur. 1969-cu ildə onun həftəlik ədəbi jurnalı polis tərəfindən bağlanır. 1970–1979-cu illər 1970-ci ildə Dumanda çiçəklənmə dərc olunur. O, həmçinin, televiziya üçün bir neçə sənədli film çəkir və uşaqlar üçün hekayələr nəşr etdirir. 1971-ci ildə əvvəllər etdiyi bəzi tərcümələr üzərində yenidən işləyir. 1972-ci ildə Tehran Universitetində ədəbiyyatdan dərs deyir. Digər klassik və müasir şairlərin əsərlərini səsləndirdiyi bir neçə səs yazısı işıq üzü görür, İran Dil və Ədəbiyyat Akademiyasının üzvü olur. O, bir sıra yeni tərcümələr nəşr etdirir və bir neçə film üçün ssenari yazır. Tibbi müalicə almaq üçün Parisə gedir. İki yeni şeir toplusu Odda yanan Abraham və Qapılar və Böyük Çin səddi bir sıra yeni tərcümələrlə birgə 1973-cü ildə çap olunur. Odda yanan Abraham adlı topludakı Odda yanan Abrahamın mahnısı müasir İran poeziyasının ən məşhur və məharətlə yazılmış nümunələrindən biridir. Şamlı öz şeirini kollektiv şüurla əlaqələndirir, qəhrəman və ictimai günah keçisi obrazları elə formada təqdim edir ki, oxucu torpaq və sevgi uğrunda özünü qurban verən adamın cahil və qərəzli şəxslər tərəfindən xəyanətə uğramasını maraqla oxuyur. 1974-cü ildə Köhnə şeirlərindən seçmələrin yer aldığı Hava və güzgülərə aid yeni şeirləinin toplandığı Yer üzü üçün odalar ilə birgə çap olunur.1975-ci ildə o, öz əsərini və Hafiz haqda apardığı araşdırmanı çap etdirir. 1976-cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarına səyahət edir və bir çox şəhərdə şeir oxuyur. Şamlı İrana qayıtmazdan əvvəl San Fransisko şeir festivalında da iştirak edir. 1977-ci ildə Boşqabda xəncər adlı yeni şeirini dərc etdirir. Məhəmməd Rza Pəhləvinin rejiminə etiraz əlaməti olaraq İranı tərk edir, bir il ərzində Amerikada qalıb universitetlərdə mühazirələr verir. 1978-ci ildə Iranshahr adlı yeni nəşriyyat evinin baş redaktoru kimi çalışmaq üçün Amerikanı tərk edib Birləşmiş Krallığa gedir, amma 12 buraxılışdan sonra istefa verir 1979-cu il İran inqilabı başladıqdan dərhal sonra İrana geri qayıdır. Yenidən İranlı Yazıçılar Birliyinə qoşulur və yaratdığı Ketab-e Jom'e adlı həftəlik böyük uğur qazanır. 1978-ci il şair üçün çox aktiv keçir. Bu il ərzində bir çox mühazirə verən, çoxlu şeir və tərcümə çap etdirən şair eyni zamanda Yazıçılar Birliyinin idarə heyətinə üzv seçilir. 1979-cu il də öncəki il kimi çox bəhrəli keçir. O, Xiyaban kitabı əsərinin birinci və ikinci cildini nəşr etdirir, Yazıçılar Birliyinin idarə heyətinə yenidən üzv seçilir. 1980–2000-ci illər Gərgin siyasi vəziyyətlə əlaqədar olaraq, 1980-ci ildən başlayaraq Şamlı ömrünün sonrakı səkkiz illini daha tənha keçirir. O, Aida ilə birgə Xiyaban kitabı əsərinin üzərində işləyir, Mixail Şoloxovun Sakit Don romanının tərcüməsi də daxil olmaqda, başqa bir sıra işlər görür. 1984-cü ildə Nobel mükafatına namizəd göstərilir. 1988-ci ildə Dünya Ədəbi Konqresinə dəvət edilir, Avropanı gəzərək mühazirələr verir və şeirlər oxuyur. Onun tamamlanmış şeir toplusu Almaniyada dərc edilir və o, İrana qayıdır. 1990-c ildə Birləşmiş Ştatlara səfər edir, onun şeirləri, ümumiyyətlə, ədəbiyyata verdiyi töhfələr haqda bir sıra yazılar dərc olunur. 1991-ci ildə yenidən Avropaya səfər edir, daha sonra İrana qayıdıb dörd il intensiv şəkildə işləyir. Eyni il Human Rights Watch təşkilatı tərəfindən verilən İfadə azadlığı mükafatına layiq görülür. 1992-ci ildə Müqəddəs sözlər adlı əsəri ingilis və erməni dilində işıq üzü görür. 1994-cü ildə isveç redaktor Məsud Dehqani Firuzabadi tərəfindən İsveçə dəvət olunur, orada bir sıra mühazirələr verib şeirlər oxuyur. 1995-ci ildə Sakit Don romanının tərcüməsini bitirir. Torontoda iranlı yazıçı və tənqidçilərin Şamlının İran poeziyasına verdiyi töhfələrini müzakirə etmək bir yerə toplaşdığı görüş keçirilir. Aurora! ispan dilində çap olunur, 1999-cu ildə İsveç Vəqfi tərəfindən Stiq Daqerman mükafatına layiq görülür. Şəxsi həyatı Şamlı üç dəfə ailə həyatı qurmuşdur. 1947-ci ildə Əşrəf İsmaliyyə ilə evlənir, onun bu evlilikdən bir qızı və üç oğlu dünyaya gəlir: Siyavuş Şamlı (1948–2009), Sirus Şamlı, Saman Şamlı və Saqi Şamlı. Cütlük uzun illər sürən konfliktlərdən sonra nəhayət 1957-ci ildə boşanır. Özündən 14 yaş böyük olan ikinci yoldaşı Tusi Hayeri Mazandarani ilə dörd il evli qalan Şamlı 1963-cü ildə yenidən boşanır. 1956-cı ilin yazında Aida Sarkisyan ilə tanış olur və onlar iki il sonra, 1964-cü ildə evlənirlər. Şamlı ilə eyni səmtdə yaşayan və İran ermənisi olan Aidanın xristian ailəsi Şamlının ailəsinin müsəlman olması səbəbilə onların evliliyinə qarşı çıxır. Bundan əlavə, Aidadan yaşca da böyük olan Şamlı artıq iki dəfə boşanmışdı. Aida Şamlının həyatında vacib rol oynayır və onlar Şamlının ölümünə, yəni 2000-ci ilə qədər birlikdə yaşayırlar. Hal-hazırda Kərəcdə yaşayan Aidanın adı Şamlının sonrakı şeirlərində tez-tez çəkilir. Eyni anda bir neçə xəstəlikdən əziyyət çəkən Şamlının vəziyyəti 1996-cı ildə pisləşir. O, bir neçə əməliyyat keçirir və kəskin diabetin doğurduğu problemlərə görə 1997-ci ildə sağ ayağı amputasiya olunur. O, diabet səbəbilə 2000-ci il 23 iyunda Kərəcdə, Dehkadehdəki evində vəfat edir. Şamlının 27 iyunda keçirilən dəfn mərasimində minlərlə insan iştirak edir. O, İmamzadə Tahir məzarlığında dəfn olunur. Əsərləri və yazı tərzi Əhməd Şamlı 70-dən çox kitab çap etdirmişdir: 16 cild şeir kitabı; 5 şeir antologiyası; uşaqlar haqda romanların, şorba haqda hekayə və ssenarilərin daxil olduğu 5 cild kitab; uçurum haqda 9 cildlik uşaq ədəbiyyatı; farscaya tərcümə olunmuş 9 tərcümə; farscaya tərcümə olunmuş 21 roman; esse, mühazirə və müsahibələrdən ibarət 5 cild toplu və Xiyaban kitabı adlı 10 cildlik kitab. Əhməd Şamlının poetik görüşü həm qərb modernizminə, həm də klassik İran poeziyanın müasir transformasiyasına uyğun gəlir. İspan şair Federiko Qarsiya Lorka, afrikalı-amerikalı şair Lenston Hyuz, fransız mütəfəkkir və yazıçı Lui Araqon və Nima Yuşiç Şamlıya təsir göstərən şəxslər arasındadır. Nima Yuşiçin davamçılarından biri olan Şamlı onun yazı texnikasını mənimsəmiş nəsildən fərqli olaraq, daima sınanmamış yollar axtarır. O, tez bir zamanda Füruğ Fərruxzad, Söhrab Sipehri, Mehdi Akavan Sales, Yadullah Royai, Nüsrət Rəhmani və Nadir Nadirpur kimi gənc iranlı şair və yazıçılar üçün aparıcı rol oynayan bayraqdara çevrilir. Şamlı İranda ağ poeziya olaraq tanınan sadə və sərbəst poetik üslubdan istifadə etmişdir. Belə ki, sərbəst şeirin bu növü bir-birinə sıx bağlı olan vəznlərdən və klassik İran poeziyasının qafiyələrindən uzaqlaşır. Onun şeirləri azadlıq başda olmaqla, siyasi məsələlərdən tutmuş insanın vəziyyətinə qədər bir çox mövzuları əhatə edir. Şamlının şeirləri öz üsyankar düşüncələrinə görə siyasi məhkuma çevrilmiş sadə adamları tərənnüm edən mifoloji konsepsiyalar və simvollarla doludur. Siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, o, şeirlərində bu şəxslərin öz xalqına olan sevgisini əks etdirir. Bu insanların əksəriyyəti onun yaxın dostları idi və Şamlının əsas məqsədi onların necə təmizürəkli olduğunu göstərmək idi. Bununla belə, o, geri çəkilməyərək, yaşadığı cəmiyyətdə hökm sürən ikiüzlülükdən və qəddarlıqdan da cəsarətlə bəhs edir. Siyasi görüşləri Şamlı Marksist idi və İran İslam inqilabından əvvəl Məhəmməd Rza Pəhləvinin hakimiyətinə qarşı çıxan intellektual hərəkatın aparıcı qüvvə idi. Bütün həyatı boyuna siyasi cəhətdən fəal olan Şamlı iki dəfə həbs olunur: ilk dəfə İkinci dünya müharibəsi bitəndən sonra; ikinci dəfə isə İran çevrilişindən sonra. O, hətta inqilabdan sonra da siyasi və sosail tənqidə həsr etdiyi şeirləri ilə öz sosial-siyasi aktivliyini qoruyub saxlayır. 1976-cı ildə senzura və boğucu siyasi atmosferə etiraz əlaməti olaraq İranı tərk edir. 1977-ci ildə, Rza Pəhləvinin hakimiyyətinin süqutundan bir il qabaq o, İran Yazıçılar Assosiasiyasının üzvləri arasında görüşlər keçirilməsini dəstəkləyən məktub imzalayır. Onu islamofob, vətən xaini və qərbləşmiş yazıçı hesab edən yeni İslam rejimi onun üçün əlverişli olmasa da, Şamlı yetərincə məşhur idi və iqtidarda olan dindar şəxslər onu həbs etdirə bilməzdi. Bununla belə, Şamlının bir çox əsərinin çap edilməsi uzun illər icazə verilmir. 1990-cı illərin əvvəllərindən isə onun şeirləri çoxlu sayda ədəbi jurnalda dərc edilməyə başlayır. Pərilər operası 1989-cu ildə iranlı-kanadalı bəstəkar Şeyda Qaracadaği Şamlının Pərilər əsərinin ingilis dili tərcüməsi əsasında eyniadlı opera yazır. Pərilər operası 1989-cu ildə Torontoda canlı göstərilir. Bu canlı çıxışın 2020-ci ilin iyulunda işıq üzü görən CD forması Şamlının ölümünün 20 illiyinə həsr olunur. Canlı çıxışın bir hissəsində Kayhan Kalhor Pəriləri setarda farsca solo ifa edir, amma bu hissə CD-ə daxil edilmir. Bəstəkar CD-nin İranda da çıxarılmasına çalışır, amma İranda qadınların solo oxuması qadağan olduğundan buna icazə verilmir. Opera jurnalı yazır: "İçində "… hər kəs oxuyur və rəqs edir / bu, gerçək insanlar üçün bir fürsətdir", "şeytanlar aralanır, qaranlıq yox olur!.." kimi cümlələr olan bir əsərin İranda niyə 30 il qadağan olunduğunu təxmin etmək çox da çətin deyil". Odda yanan Abraham operası Nilufər Talebi, bəstəkar Aleksandra Vrebalov və rejissor Roy Rallo tərəfindən ərsəyə gətirilən Odda yanan Abraham operasının premyerası 2019-cu il 9–12 may tarixlərindən San Fransiskoda keçirilir. Opera Şamlının poeziyasındakı təsvirlərdən ilham alınaraq yazılıb və "bu işdə əməyi keçən hər kəs üçün böyük nailliyyət və opera dünyasına verilmiş böyük töhfə" kimi qiymətləndirilir. Opera 2019-cu ildə San Francisco Chronicle tərəfindən "Yeni musiqi və klassik performansın ən yaxşı nümunəsi" seçilir. Mükafatları Füruğ Fərruxzad mükafatı, 1973 Human Rights Watch təşkilatı tərəfindən verilən İfadə azadlığı mükafatı, 1990 Stiq Dagerman mükafatı, 1999 Azad söz mükafatı, 2000 Unudulan mahnılar (1947) Qərar (1951) Dəmir və hisslər haqda şeirlər (1953) Təmiz hava (1957) Güzgülər bağı (1960) Güzgüdə Aida (1964) Anlar və sonsuzluq (1964) Aida, ağaclar, xatirələr və xəncər (1965) Yağışda Simurq quşu (1966) Dumanda çiçəklənmə (1970) Odda yanan Abraham (1973) Qapılar və Böyük Çin səddi (1973) Hava və güzgülərə aid (1974) Boşqabda xəncər (1977) Kiçik sürgün rapsodiyaları (1979–1980) Mükafatlandırılmamış təbriklər (1992) Çıxılmaz yol və aşiq pələnglər (1998) Mahanın nigaranlığı haqqında nağıl (2000) Xiyaban kitabı (1978 – indiyə kimi) İngilis dilinə tərcümə olunan kitabları Çiçəklənən portret. Tərcüməçi: Nilufər Talebi (l'Aleph, 2019) ISBN 9789176375631 Qara nizə üzərində doğulmuş. Tərcüməçi və redaktor: Ceyson Babək Mohaqeq (Contra Mundum Press, 2015) ISBN 9781940625164 Əhməd Şamlının sevgi şeirləri. Tərcüməçi və redaktor: Firuzə Papan-Matin və Artur Leyn (IBEX Publications, 2005) ISBN 9781588140371 Fransız dilinə tərcümə olunan kitabları Şeir seçimləri. Tərcüməçi: Əhməd Kamyabi Mask. Paris: A. Kamyabi Mask, 2000. ISBN 9782910337070 Sevgi və ümid himnləri. Tərcüməçi: Pərviz Xazrai. Orphée, La Différence, 1994. ISBN 9782729110062 Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=296876 |
Əhməd Şamlı | Əhməd Şamlı (farsca: احمد شاملو; 12 dekabr 1925, Tehran – 24 iyul 2000 və ya 23 iyul 2000, Kərəc, Tehran ostanı) — A.Bamdad ədəbi təxəllüsü ilə tanınan iranlı şair, yazıçı və jurnalist. O, müasir İranın ən vacib şairlərindən biri hesab olunur. İlk şeirlərini Nima Yuşiçin təsiri altında yazmış, onun ənənələrini davam etdirmişdir. İranlı ədəbi tənqidçi Abduləli Dastgib Şamlının müasir İran poeziyasının qabaqcıllarından biri olduğunu və Nimadan sonra öz dövrünün şairlərinə ən çox təsir göstərən şair olduğunu söyləmişdir. Şamlının şeirləri mürəkkəb olsa da, təsvirləri anlaşıqlıdır. O, İran oxucularına Hafiz və Ömər Xəyyamın şeirlərindən tanış olan ənənəvi təsvirlərdən istifadə etmişdir. Şamlının şeirlərində gündəlik təsvirlərdə təcəssüm etdirilən oksimonorik elementlər abstraktlığın qeyri-reallığı, eyni zamanda da reallıq ilə vəhdət təşkil edir. İran poeziyasında görülməyən bu metod ənənəvi şeriyyat pərəstişkarlarının bəzilərini narahat etmişdir. Şamlı fransız dilindən farscaya çoxlu tərcümələr etmiş, eyni zamanda, öz əsərləri də bir çox dillərə tərcümə olunmuşdur. Bundan əlavə, o, çox sayda pyes yazmış, İran poeziyasının önəmli klassik şairlərinin, xüsusilə də Hafizin əsərlərini redaktə etmişdir. Onun on üç cildlik Xiyaban kitabı (Ketab-e Koucheh) adlı əsəri İran folklorunu, inanclarını, eyni zamanda, fars dilini anlamaq baxımından ədəbiyyata verilmiş töhfədir. O, həmçinin bədii əsərlər, ssenarilər yazaraq uşaq ədəbiyyatını da zənginləşdirmiş və jurnalist kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bioqrafiyası Erkən həyatı Heydər Şamlı və Kövkəb Araqinin 6 uşağından ikisincisi, eyni zamanda, ailənin yeganə oğlan övladı olan Əhməd Şamlı 1925-ci ilin 12 dekabrında Rəştdə doğulur. Hərbçi ailəsində böyüyən digər uşaqlar kimi, o da erkən təhsilini İranın cənub-şərqində Xaş və Zahidan, şimal-şərqində Məşhəd və cənubunda Rəşt olmaqla bir çox fərqli şəhərdə alır. Uşaqlığı və yeniyetməliyi asan keçmir, ev mühiti onun həssaslığına uyğun olmadığından çox vaxt təsəllini tənhalıqda tapır. Ailəsi ilə birgə bir şəhərdən digərinə köçmək onun təhsilinə mane olur. 1941-ci ilə qədər hələ də tam orta təhsilini tamamlaya bilməyən Əhməd Bircəndi tərk edib Tehrana gedir. O, təhsilini almanlar tərəfindən yaradılmış, dövrünün ən yaxşı orta məktəbi olan Tehran Texniki Məktəbində davam etdirməyi və alman dilini öyrənməyi planlayır. O, təhsilinə iki sinif aşağıdan başlamaq şərti ilə bu məktəbə qəbul edilir. Qısa bir müddət sonra, 1942-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Tehranı da tərk edib Gürgana köçməli olur. 1945-ci ildə Urmiyada məktəb təhsilini tamamlamaq üçün son dəfə cəhd etsə də, bu da uğursuzluqla nəticələnir. Baş nazir Məhəmməd Müsəddiqin hökuməti devrildikdən sonra, 29 yaşında olan Şamlı kommunist İran Tudə Partiyasının üzvü olduğu üçün həbs edilir və bir ildən uzun müddət ərzində azadlıqdan məhrum edilir. Erkən yaradıcılığı Şamlının müqəddiməsini İbrahim Dilmaqhanyanın yazdığı, klassik və müasir şeirlər toplusu olan ilk əsəri 1947-ci ildə çap olunur. 1948-ci ildə Sokhan-no adlı aylıq jurnal üçün ədəbi nümunələr yazmağa başlayır, iki il sonra Bürünc qapı arxasındakı qadın (farsca: آهنگهای فراموش شده) adlı ilk hekayəsi, 1951-ci ildə isə ikinci şeir toplusu olan Manifest (farsca: قطعنامه) dərc edilir. Sosialist ideologiyasına meyl göstərən Şamlı mədəni müşavir kimi Macar səfirliyində işə girir. Onun üçüncü şeir toplusu olan Metallar və duyğu (1953) qadağan olunur və polis tərəfindən yox edilir. Ziqmund Motritzin Çirkab içində qızıl adlı əsəri və Mor Yokayın Daşqəlbli kişinin oğulları adlı irihəcmli romanının tərcümələri, eyni zamanda, özünün Xiyaban kitabı olaraq tanınan, özündə İranın şəhər həyatının danışıq mədəniyyətini əks etdirən əsərini yazmaq üçün topladığı bütün məlumatlar müsadirə olunur. 1954-cü ildə 14 aylıq həbs olunan şair 1955-ci ildə avropalı yazıçıların üç romanını tərcümə edib nəşr etdirir, 1956-cı ildə Bamşad adlı ədəbi jurnalın baş redaktoru olur. 1957–1959-cu illər 1957-ci ildə dərc edilən Təmiz hava (farsca: هوای تازه) adlı şeir kitabı ona şöhrət gətirir. Bu əsər haqda şair və filosof Ziya Mohaved belə demişdir: "Bu gün "Təmiz hava"nı oxuyan şəxs bu dilin, bu teksturanın digərlərindən fərqli olduğunu görə bilər. Şamlının əldə etdiyi bu ahəngi müasir poeziya çox az şəxs əldə edib. "Təmiz hava" Hafizdən sonra poeziyamızın başına gələn ikinci ən möhtəşəm hadisədir". Bundan əlavə, o, klassik İran poeziyası haqda da bir neçə araşdırma çap etdirmişdir. Zaharia Stankyunun Yalınayaq adlı romanının tərcüməsi 1958-ci ildə işıq üzü görür və Şamlının tərcüməçi kimi şöhrətlənməsinə səbəb olur. 1959-cu ildə o, uşaqlar üçün hekayələr yazmağa, eyni zamanda, sənədli filmlər çəkməyə və film studioları üçün işləməyə başlayır. 1960–1969-cu illər 1960-cı ildə Güzgülər bağı adlı eyni şeirlər toplusu işıq üzü görür. 1961-ci ildə İranda ədəbi jurnalistikanın ənənələrini dəyişən Ketab-e-Hafte adlı jurnalın baş redaktoru olur. 1962-ci ildə Andre Jid və Robert Merlindən etdiyi tərcümələr dərc olunur. 1964-cü ildə iki şeir toplusu çap olunur: Güzgüdə Aida və An və sonsuzluq. 1965-ci ildə Aida, ağaclar, xatirələr və xəncər adlı daha bir şeir toplusu, eyni zamanda, yeni tərcüməsi nəşr edilir və üçüncü dəfə Xiyaban kitabı əsərini tərtib etməyə cəhd edir. 1966-cı ildə Yağışda Simurq quşu adlı yeni şeir toplusu dərc olunur və ədəbi jurnalı SAVAK tərəfindən qadağan edilir. 1967-ci ildə Khusheh jurnalının baş redaktoru olur. Erskin Koldueldən olan yeni tərcüməsi çap olunur, İranlı Yazıçılar Birliyinin yaradılmasında iştirak edir və İran universitetlərində şeir oxuyur. 1968-ci ildə Hafizin əsərlərini araşdırmağa başlayır, Federiko Qarsiya Lorkadanın şeirlərini və Əhdi-Ətiqdən Solomonun mahnısı adlı meqillotu tərcümə etməklə bərabər, həm də, yaradıcılığa yeni başlamış və təcrübəli iranlı şairlər üçün şeir oxuma həftəsi təşkil edir. Bu görüşdə gün üzünə çıxan ilk şeirlər Şamlı tərəfindən redaktə olunmuş irihəcmli bir kitabda dərc olunur. 1969-cu ildə onun həftəlik ədəbi jurnalı polis tərəfindən bağlanır. 1970–1979-cu illər 1970-ci ildə Dumanda çiçəklənmə dərc olunur. O, həmçinin, televiziya üçün bir neçə sənədli film çəkir və uşaqlar üçün hekayələr nəşr etdirir. 1971-ci ildə əvvəllər etdiyi bəzi tərcümələr üzərində yenidən işləyir. 1972-ci ildə Tehran Universitetində ədəbiyyatdan dərs deyir. Digər klassik və müasir şairlərin əsərlərini səsləndirdiyi bir neçə səs yazısı işıq üzü görür, İran Dil və Ədəbiyyat Akademiyasının üzvü olur. O, bir sıra yeni tərcümələr nəşr etdirir və bir neçə film üçün ssenari yazır. Tibbi müalicə almaq üçün Parisə gedir. İki yeni şeir toplusu Odda yanan Abraham və Qapılar və Böyük Çin səddi bir sıra yeni tərcümələrlə birgə 1973-cü ildə çap olunur. Odda yanan Abraham adlı topludakı Odda yanan Abrahamın mahnısı müasir İran poeziyasının ən məşhur və məharətlə yazılmış nümunələrindən biridir. Şamlı öz şeirini kollektiv şüurla əlaqələndirir, qəhrəman və ictimai günah keçisi obrazları elə formada təqdim edir ki, oxucu torpaq və sevgi uğrunda özünü qurban verən adamın cahil və qərəzli şəxslər tərəfindən xəyanətə uğramasını maraqla oxuyur. 1974-cü ildə Köhnə şeirlərindən seçmələrin yer aldığı Hava və güzgülərə aid yeni şeirləinin toplandığı Yer üzü üçün odalar ilə birgə çap olunur.1975-ci ildə o, öz əsərini və Hafiz haqda apardığı araşdırmanı çap etdirir. 1976-cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarına səyahət edir və bir çox şəhərdə şeir oxuyur. Şamlı İrana qayıtmazdan əvvəl San Fransisko şeir festivalında da iştirak edir. 1977-ci ildə Boşqabda xəncər adlı yeni şeirini dərc etdirir. Məhəmməd Rza Pəhləvinin rejiminə etiraz əlaməti olaraq İranı tərk edir, bir il ərzində Amerikada qalıb universitetlərdə mühazirələr verir. 1978-ci ildə Iranshahr adlı yeni nəşriyyat evinin baş redaktoru kimi çalışmaq üçün Amerikanı tərk edib Birləşmiş Krallığa gedir, amma 12 buraxılışdan sonra istefa verir 1979-cu il İran inqilabı başladıqdan dərhal sonra İrana geri qayıdır. Yenidən İranlı Yazıçılar Birliyinə qoşulur və yaratdığı Ketab-e Jom'e adlı həftəlik böyük uğur qazanır. 1978-ci il şair üçün çox aktiv keçir. Bu il ərzində bir çox mühazirə verən, çoxlu şeir və tərcümə çap etdirən şair eyni zamanda Yazıçılar Birliyinin idarə heyətinə üzv seçilir. 1979-cu il də öncəki il kimi çox bəhrəli keçir. O, Xiyaban kitabı əsərinin birinci və ikinci cildini nəşr etdirir, Yazıçılar Birliyinin idarə heyətinə yenidən üzv seçilir. 1980–2000-ci illər Gərgin siyasi vəziyyətlə əlaqədar olaraq, 1980-ci ildən başlayaraq Şamlı ömrünün sonrakı səkkiz illini daha tənha keçirir. O, Aida ilə birgə Xiyaban kitabı əsərinin üzərində işləyir, Mixail Şoloxovun Sakit Don romanının tərcüməsi də daxil olmaqda, başqa bir sıra işlər görür. 1984-cü ildə Nobel mükafatına namizəd göstərilir. 1988-ci ildə Dünya Ədəbi Konqresinə dəvət edilir, Avropanı gəzərək mühazirələr verir və şeirlər oxuyur. Onun tamamlanmış şeir toplusu Almaniyada dərc edilir və o, İrana qayıdır. 1990-c ildə Birləşmiş Ştatlara səfər edir, onun şeirləri, ümumiyyətlə, ədəbiyyata verdiyi töhfələr haqda bir sıra yazılar dərc olunur. 1991-ci ildə yenidən Avropaya səfər edir, daha sonra İrana qayıdıb dörd il intensiv şəkildə işləyir. Eyni il Human Rights Watch təşkilatı tərəfindən verilən İfadə azadlığı mükafatına layiq görülür. 1992-ci ildə Müqəddəs sözlər adlı əsəri ingilis və erməni dilində işıq üzü görür. 1994-cü ildə isveç redaktor Məsud Dehqani Firuzabadi tərəfindən İsveçə dəvət olunur, orada bir sıra mühazirələr verib şeirlər oxuyur. 1995-ci ildə Sakit Don romanının tərcüməsini bitirir. Torontoda iranlı yazıçı və tənqidçilərin Şamlının İran poeziyasına verdiyi töhfələrini müzakirə etmək bir yerə toplaşdığı görüş keçirilir. Aurora! ispan dilində çap olunur, 1999-cu ildə İsveç Vəqfi tərəfindən Stiq Daqerman mükafatına layiq görülür. Şəxsi həyatı Şamlı üç dəfə ailə həyatı qurmuşdur. 1947-ci ildə Əşrəf İsmaliyyə ilə evlənir, onun bu evlilikdən bir qızı və üç oğlu dünyaya gəlir: Siyavuş Şamlı (1948–2009), Sirus Şamlı, Saman Şamlı və Saqi Şamlı. Cütlük uzun illər sürən konfliktlərdən sonra nəhayət 1957-ci ildə boşanır. Özündən 14 yaş böyük olan ikinci yoldaşı Tusi Hayeri Mazandarani ilə dörd il evli qalan Şamlı 1963-cü ildə yenidən boşanır. 1956-cı ilin yazında Aida Sarkisyan ilə tanış olur və onlar iki il sonra, 1964-cü ildə evlənirlər. Şamlı ilə eyni səmtdə yaşayan və İran ermənisi olan Aidanın xristian ailəsi Şamlının ailəsinin müsəlman olması səbəbilə onların evliliyinə qarşı çıxır. Bundan əlavə, Aidadan yaşca da böyük olan Şamlı artıq iki dəfə boşanmışdı. Aida Şamlının həyatında vacib rol oynayır və onlar Şamlının ölümünə, yəni 2000-ci ilə qədər birlikdə yaşayırlar. Hal-hazırda Kərəcdə yaşayan Aidanın adı Şamlının sonrakı şeirlərində tez-tez çəkilir. Eyni anda bir neçə xəstəlikdən əziyyət çəkən Şamlının vəziyyəti 1996-cı ildə pisləşir. O, bir neçə əməliyyat keçirir və kəskin diabetin doğurduğu problemlərə görə 1997-ci ildə sağ ayağı amputasiya olunur. O, diabet səbəbilə 2000-ci il 23 iyunda Kərəcdə, Dehkadehdəki evində vəfat edir. Şamlının 27 iyunda keçirilən dəfn mərasimində minlərlə insan iştirak edir. O, İmamzadə Tahir məzarlığında dəfn olunur. Əsərləri və yazı tərzi Əhməd Şamlı 70-dən çox kitab çap etdirmişdir: 16 cild şeir kitabı; 5 şeir antologiyası; uşaqlar haqda romanların, şorba haqda hekayə və ssenarilərin daxil olduğu 5 cild kitab; uçurum haqda 9 cildlik uşaq ədəbiyyatı; farscaya tərcümə olunmuş 9 tərcümə; farscaya tərcümə olunmuş 21 roman; esse, mühazirə və müsahibələrdən ibarət 5 cild toplu və Xiyaban kitabı adlı 10 cildlik kitab. Əhməd Şamlının poetik görüşü həm qərb modernizminə, həm də klassik İran poeziyanın müasir transformasiyasına uyğun gəlir. İspan şair Federiko Qarsiya Lorka, afrikalı-amerikalı şair Lenston Hyuz, fransız mütəfəkkir və yazıçı Lui Araqon və Nima Yuşiç Şamlıya təsir göstərən şəxslər arasındadır. Nima Yuşiçin davamçılarından biri olan Şamlı onun yazı texnikasını mənimsəmiş nəsildən fərqli olaraq, daima sınanmamış yollar axtarır. O, tez bir zamanda Füruğ Fərruxzad, Söhrab Sipehri, Mehdi Akavan Sales, Yadullah Royai, Nüsrət Rəhmani və Nadir Nadirpur kimi gənc iranlı şair və yazıçılar üçün aparıcı rol oynayan bayraqdara çevrilir. Şamlı İranda ağ poeziya olaraq tanınan sadə və sərbəst poetik üslubdan istifadə etmişdir. Belə ki, sərbəst şeirin bu növü bir-birinə sıx bağlı olan vəznlərdən və klassik İran poeziyasının qafiyələrindən uzaqlaşır. Onun şeirləri azadlıq başda olmaqla, siyasi məsələlərdən tutmuş insanın vəziyyətinə qədər bir çox mövzuları əhatə edir. Şamlının şeirləri öz üsyankar düşüncələrinə görə siyasi məhkuma çevrilmiş sadə adamları tərənnüm edən mifoloji konsepsiyalar və simvollarla doludur. Siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, o, şeirlərində bu şəxslərin öz xalqına olan sevgisini əks etdirir. Bu insanların əksəriyyəti onun yaxın dostları idi və Şamlının əsas məqsədi onların necə təmizürəkli olduğunu göstərmək idi. Bununla belə, o, geri çəkilməyərək, yaşadığı cəmiyyətdə hökm sürən ikiüzlülükdən və qəddarlıqdan da cəsarətlə bəhs edir. Siyasi görüşləri Şamlı Marksist idi və İran İslam inqilabından əvvəl Məhəmməd Rza Pəhləvinin hakimiyətinə qarşı çıxan intellektual hərəkatın aparıcı qüvvə idi. Bütün həyatı boyuna siyasi cəhətdən fəal olan Şamlı iki dəfə həbs olunur: ilk dəfə İkinci dünya müharibəsi bitəndən sonra; ikinci dəfə isə İran çevrilişindən sonra. O, hətta inqilabdan sonra da siyasi və sosail tənqidə həsr etdiyi şeirləri ilə öz sosial-siyasi aktivliyini qoruyub saxlayır. 1976-cı ildə senzura və boğucu siyasi atmosferə etiraz əlaməti olaraq İranı tərk edir. 1977-ci ildə, Rza Pəhləvinin hakimiyyətinin süqutundan bir il qabaq o, İran Yazıçılar Assosiasiyasının üzvləri arasında görüşlər keçirilməsini dəstəkləyən məktub imzalayır. Onu islamofob, vətən xaini və qərbləşmiş yazıçı hesab edən yeni İslam rejimi onun üçün əlverişli olmasa da, Şamlı yetərincə məşhur idi və iqtidarda olan dindar şəxslər onu həbs etdirə bilməzdi. Bununla belə, Şamlının bir çox əsərinin çap edilməsi uzun illər icazə verilmir. 1990-cı illərin əvvəllərindən isə onun şeirləri çoxlu sayda ədəbi jurnalda dərc edilməyə başlayır. Pərilər operası 1989-cu ildə iranlı-kanadalı bəstəkar Şeyda Qaracadaği Şamlının Pərilər əsərinin ingilis dili tərcüməsi əsasında eyniadlı opera yazır. Pərilər operası 1989-cu ildə Torontoda canlı göstərilir. Bu canlı çıxışın 2020-ci ilin iyulunda işıq üzü görən CD forması Şamlının ölümünün 20 illiyinə həsr olunur. Canlı çıxışın bir hissəsində Kayhan Kalhor Pəriləri setarda farsca solo ifa edir, amma bu hissə CD-ə daxil edilmir. Bəstəkar CD-nin İranda da çıxarılmasına çalışır, amma İranda qadınların solo oxuması qadağan olduğundan buna icazə verilmir. Opera jurnalı yazır: "İçində "… hər kəs oxuyur və rəqs edir / bu, gerçək insanlar üçün bir fürsətdir", "şeytanlar aralanır, qaranlıq yox olur!.." kimi cümlələr olan bir əsərin İranda niyə 30 il qadağan olunduğunu təxmin etmək çox da çətin deyil". Odda yanan Abraham operası Nilufər Talebi, bəstəkar Aleksandra Vrebalov və rejissor Roy Rallo tərəfindən ərsəyə gətirilən Odda yanan Abraham operasının premyerası 2019-cu il 9–12 may tarixlərindən San Fransiskoda keçirilir. Opera Şamlının poeziyasındakı təsvirlərdən ilham alınaraq yazılıb və "bu işdə əməyi keçən hər kəs üçün böyük nailliyyət və opera dünyasına verilmiş böyük töhfə" kimi qiymətləndirilir. Opera 2019-cu ildə San Francisco Chronicle tərəfindən "Yeni musiqi və klassik performansın ən yaxşı nümunəsi" seçilir. Mükafatları Füruğ Fərruxzad mükafatı, 1973 Human Rights Watch təşkilatı tərəfindən verilən İfadə azadlığı mükafatı, 1990 Stiq Dagerman mükafatı, 1999 Azad söz mükafatı, 2000 Unudulan mahnılar (1947) Qərar (1951) Dəmir və hisslər haqda şeirlər (1953) Təmiz hava (1957) Güzgülər bağı (1960) Güzgüdə Aida (1964) Anlar və sonsuzluq (1964) Aida, ağaclar, xatirələr və xəncər (1965) Yağışda Simurq quşu (1966) Dumanda çiçəklənmə (1970) Odda yanan Abraham (1973) Qapılar və Böyük Çin səddi (1973) Hava və güzgülərə aid (1974) Boşqabda xəncər (1977) Kiçik sürgün rapsodiyaları (1979–1980) Mükafatlandırılmamış təbriklər (1992) Çıxılmaz yol və aşiq pələnglər (1998) Mahanın nigaranlığı haqqında nağıl (2000) Xiyaban kitabı (1978 – indiyə kimi) İngilis dilinə tərcümə olunan kitabları Çiçəklənən portret. Tərcüməçi: Nilufər Talebi (l'Aleph, 2019) ISBN 9789176375631 Qara nizə üzərində doğulmuş. Tərcüməçi və redaktor: Ceyson Babək Mohaqeq (Contra Mundum Press, 2015) ISBN 9781940625164 Əhməd Şamlının sevgi şeirləri. Tərcüməçi və redaktor: Firuzə Papan-Matin və Artur Leyn (IBEX Publications, 2005) ISBN 9781588140371 Fransız dilinə tərcümə olunan kitabları Şeir seçimləri. Tərcüməçi: Əhməd Kamyabi Mask. Paris: A. Kamyabi Mask, 2000. ISBN 9782910337070 Sevgi və ümid himnləri. Tərcüməçi: Pərviz Xazrai. Orphée, La Différence, 1994. ISBN 9782729110062 Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=76875 |
Əhməd Şamlı Məşhədi | Mirzə Əhməd Şamlı Məşhədi-Mirzə Həsən Şamlının oğlu 18-ci əsrin və Qacarlar dövrünün əvvəllərinin xəttatlarından idi.O, Fətəli şah Qacarın oğlu Məhəmmədəli mirzə Qovanlı-Qacarın xəttatı və onun xətt ustası idi. Fəzayili, Həbibullah.Xətt Ətləsi.İsfahanın Məşəl Nəşrləri.İkinci çap, İsfahan 1983 Xəttatlıq çox pis şeydi. Heç vaxt xəttat olmaq fikrinə düşməyin. Düşənlər 3131-ci ilə qədər Əzab çəksinlər. Bir də ki Bir qız var Adı N ilə başlayır. I love she. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=296874 |
Əhməd Şimşirgil | Əhməd Şimşirgil (25 may 1959) — Türkiyə "tarixçisi". Əhməd Şimşirgil 1959-cu ildə Boyabadda doğulub. İlk, orta və lisey təhsilini eyni yerdə tamamladı.1978-ci ildə Atatürk Üniversitetinin ədəbiyyat fakültəsinin tarix bölümünə daxil olur və 1982-ci ildə məzun olur. 1983-cü ildə eyni bölümdəki Yeniçağ Anabilim Dalıından Araşdırma Görevlisi olaraq vəzifəye başlayır. 1985-ci ildə Yüksek Lisansını (aspiranturanı) tamamlayır. 1989-cu ildə Marmara Universitetinin fənn ədəbiyyat fakültəsinin tarix bölümünə keçir. 1990-cı ildə Osmanlı Taşra Teşkilatından Tokat (1455–1574) adlı dissertasiyası ilə tarix doktoru elmi adını alır. 1997-ci ildə Uyvar'ın Osmanlılar Tarafından Fethi ve İdaresi adlı araşdırması ilə dosent vəzifəsinə seçilir. Seyid Muradinin qələmə aldığı Barbaros Xeyrəddin paşa'ın qəzaları Kaptan Paşanın Seyir Dəftəri adı sadələşdirərək, ayrıca Osmanlı tarixini ilə ilgili Kayı I ,Kayı II,Kayı III,Taşa Yazılan Tarix Topkapı Sarayı və Ahmet Cevdet Paşa və Məcəllə adlı əsərlərini nəşr etdirdi. 2003-cü ildə professor kodrosuna keçən Şimşirgilin Osmanlı şəhər tarixi, siyasi həyatı və təşkilatı ilə ilgili çesidli dərgilərdə dərc olunmuş çox sayda elmi məqaləsi vardır. Evlidir və üç övlad atasıdır. Birincil Kaynaklardan Osmanlı Tarihi Kayı I, Tarih Düşünce Kitapları. İstanbul, 2004, 1. baskı, ISBN 9756300008. Birincil Kaynaklardan Osmanlı Tarihi Kayı II, Şems Yayıncılık. İstanbul, 2006, 1. baskı, ISBN 9944–304–00-X. Birincil Kaynaklardan Osmanlı Tarihi Kayı III, KTB Yayınları (Ademder). İstanbul, 2009, 1. baskı ([ Kaptan Paşa'nın Seyir Defteri: Gazavât-ı Hayreddin Paşa, Seyyid Murâdi; Türkçeleştiren: Ahmet Şimşirgil. Babıali Kültür Yayıncılığı. İstanbul, 2003, ISBN 975-8486-24-1. Topkapı Sarayı: Taşa Yazılan Tarih., Tarih Düşünce Kitapları İstanbul, 2005, ISBN 975-6300-12-4. Osmanlı Tarihi, Ufukların Padişahı: Kanuni, Kayı IV, KTB Yayınları (Ademder). İstanbul, 2011, 1. baskı ([ Həmçinin bax Xarici keçidlər Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi En:wikipedia Ahmet Şimşirgil maddesi Biyografi ve diğer çalışmaları hakkında "Ahmet Şimşirgil`le Osmanlı Devleti üzerine sohbet" Tûbâ Karabey Ahmet Şimşirgil Resmi Sitesi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=297231 |
Əhməd Şmide | Əhməd Şmide (7 dekabr 1935-10 oktyabr 2010)—ədəbiyyatşünas. Əhməd Şmide 1935-ci ilin 7 dekabrında Berlində dünyaya gəlmişdir. 19 yaşında islam dinini qəbul etmiş Əhməd bəy gənc yaşlarından türk xalqlarının, o cümlədən Azərbaycan türklərinin tarixinə, mədəniyyətinə böyük maraq göstərmiş, ömrü boyu ədəbi abidələrimizi tədqiq etmişdir. Əhməd Şmide uzun illər Azərbaycan ədəbiyyatının incilərini, şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələrini alman dilinə tərcümə etmiş, tariximizi, ədəbiyyatımızı, mədəniyyətimizi Almaniyada təbliğ etmişdir. O Almaniyada "Daşa dönmüş şəhər", "Xoruz ilə padşah" adlı Azərbaycan nağılları toplularını, "Kitabi-Dədə Qorqud" boylarını, Bəxtiyar Vahabzadənin "Azərbaycan oğluyam", "Musiqim Qarabağdır", "İkinci səs" adlı kitablarını tərcümə edərək çap etdirmişdir. Xüsusilə onun tərcüməsində Almaniyada nəşr edilmiş "Kitabi-Dədə Qorqud" gözəl bədii tərtibatı ilə diqqəti cəlb edir. Əhməd Şmide Türkiyədə də ədəbiyyatımızı təbliğ etmiş, Molla Pənah Vaqifin, Aşıq Ələsgərin şeirlərini Türkiyə türkcəsində çapa hazırlamış, Azərbaycan mətbuatında ədəbiyyatımıza, tariximizə dair məqalələri ilə çıxış etmişdir. Əhməd Şmide son illərdə Qarabağ həqiqətlərinin alman ictimaiyyətinə çatdırılmasında böyük işlər görmüş, ermənilərin torpaq iddialarına, işğalçılıq siyasəitinə qarşı kəsərli cavablar vermişdir. Görkəmli alim AMEA M.füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu ilə də əlaqələr saxlayır, araşdırmaları zamanı tapdığı maraqlı əlyazmalar barədə xəbər verirdi. O, Şərq əlyazmaları kitabxanalarından birində tapdığı "Oğuznamə" adlı yazılı abidənin surətini əldə edərək Əlyazmalar İnstitutuna göndərmiş, əsər Bakıda nəşr edilmişdir. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=318470 |
Əhməd Şövqi | Əhməd Şövqi (ərəb. أحمد شوقي; 1868[…], Qahirə – 23 oktyabr 1932 və ya 13 dekabr 1932, Qahirə) — Ərəb əsilli Misir şairi. Qarışıq bir türk, ərəb, çərkəz, kürd və yunan köklərindən ibarət kübar bir ailədə anadan olub .Şair əslən Misirli olmayıb. Babası Əhməd Şövqi Məhəmməd Əli dövründə Misirə gəlmişdir və Səid Paşanın dövründə gömrük katibi vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Ondan sonra ana tərəfdən babası Əhməd Həlim İbrahim Paşanın dövründə Anadoludan Misirə köçmüşdür. İbrahim Paşa onu sarayındakı yunan əsilli “Temzar” xanım ilə evləndirmişdir. Əhməd Həlim xədiv İsmayılın xüsusi vəkili olmuş və öləndən sonra xədiv bu vəzifəni onun dul qadınına ötürmüşdür. Şairin tərbiyəsi ilə yunan nənəsi məşğul olmuşdur. Hələ İbrahim paşanın dövründən Əhməd Şövqinin saray ilə əlaqəsi olmuşdur. Xədiv İsmayılın dövründə o, üç yaşında idi. İsmayıl paşa şairin təlim-tərbiyəsi ilə xüsusi maraqlanmış, beləcə, Əhməd Şövqi aristokratik saray mühitində böyümüşdür. Dörd yaşında Qahirədə Şeyx Salehin məktəbinə getmiş, sonra ibtidailər üçün olan məktəbdə oxumuşdur. Xədiv məhkəməsində bir il işlədikdən sonra Şövqi üç il Montpellier və Paris Universitetlərində Hüquq təhsillərini davam etdirməyə göndərilir. Fransada olarkən, Fransız dramaturqlarının əsərlərindən, xüsusən də "Molière" və "Racine"nin əsərlərindən çox təsirlənir. Şair 1894-cü ildə Misirə qayıdır və İngilislər 1914-cü ildə onu İspaniyanın cənubunda yerləşən Əndəlüsə sürgünə məcbur edirlər. Sürgündə də Şövqi ərəb ədəbi mədəniyyətinin görkəmli bir üzvü olaraq qalır. Şövqi 1920-ci ilə qədər İspaniyada qalır. Vətənə qayıtdıqdan sonra ədəbi və siyasi arenada daha çox təmsil olunur və 1927-ci ildə ədəbi sahəyə verdiyi böyük töhfələrinə görə “Əmir əş-şüəra” (Şairlərin əmiri) adına layiq görülür. O, sürgün olunana qədər Saray El-Qobbadakı Xedivey Abbas II sarayının yaxınlığındakı Əl-Matariyyə bölgəsində 'Karmet ibn Hani' və ya İbn Hani'nin Bağçasında yaşayırdı. Misirə qayıtdıqdan sonra Gizada yeni Karmet İbn Hani adını verdiyi bir ev tikdi. Məhəmməd Abdel Vahabla görüşdü və onu ilk dəfə sənətə tanıtdı, onu evində bir qonaqlıq verdiyinə görə özünün müttəfiqi etdi. Daha sonra ev Əhməd Şevki Muzeyinə çevrildi və Məhəmməd Əbdül Vahab ən məşhur Misir bəstəkarlarından biri oldu. Həmçinin bax Esat Ayyıldız, “Ahmet Şevki’nin Mısır İstiklalinin Müdafaası İçin Sömürge Yöneticisine Hitaben Nazmettiği Lâmiyye’sinin Tahlili”, Arap Edebiyatında Vatan ve Bağımsızlık Mücadelesi, ed. Ahmet Hamdi Can – İhsan Doğru (Ankara: Nobel Bilimsel Eserler, 2021), 1-26. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=627614 |
Əhməd Şəfiq Mithat Paşa | Əhməd Şəfiq Mithat Paşa (d. 18 oktyabr 1822 - ö. 8 may 1884) — Sultan Əbdüləziz və II Əbdülhəmidin səltənətində 2 dəfə - ümumilikdə 4 ay 5 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı. 18 oktyabr 1822-ci ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Əsl adı Əhməd Şəfiqdir. Atası Hafiz Mehmed Əşrəf Əfəndi Əvkaf nazirliyində (dini işlər üzrə qurum) kiçik bir məmur idi. Bu səbəblə kiçik yaşlarında dini təhsil aldı. Hətta deyilənə görə, 10 yaşında Quranı əzbərləmişdi. 11 yaşında atasının naib təyin edildiyi Vidinə getsə də, ertəsi il atasıyla birlikdə İstanbula qayıtdı. 1834-cü ildə rəisülküttab Akif Paşanın vasitəsiylə divan-ı hümayunda xidmətə alındı. Bu vəzifədə ikən Mithat təxəllüsünü alaraq ərəb və fars dillərini öyrəndi. 1835-ci ildə atasının Lofça qəzasına naib təyin edilməsiylə yenidən İstanbuldan ayrıldı. Ancaq 1 il sonra ailəsi ilə birlikdə İstanbula qayıtdı və divan-ı hümayundakı işinə davam etdi. Bu illərdə Fateh məscidində Doyranlı Mehmed Əfəndi və Şərif Əfəndilərdən məntiq, din və ədəbiyyat dərsləri almağa davam etdi. 1840-cı ildə sədrəzəm məktubdarlığına gətirildi və 1842-ci ildə Dəməşq katibinin müavini olaraq ilk təyinatını aldı. 2 il burada xidmət etdikdən sonra Bəkir Sami Paşanın divan katibi oldu və onunla birlikdə 1845-ci ildə Konyada, 1847-ci ildə Kastamonuda, ertəsi il isə İstanbulda fəaliyyət göstərdi. 1849-cu ildə dönəmin Ədliyyə məclisi hesab olunan Məclis-i Valada kiçik rütbəylə xidmətə alındı. Ancaq yaxşı xidməti səbəbilə ertəsi il rütbəsi yüksəldi. Bu bölgədəki maliyyə problemlərini aradan qaldırmaq və Ərəbistan marşalı Mehmed Əmin Paşa haqqında aparılan tədqiqatı yürütməklə vəzifələndirildi. 6 ay davam edən bu tədqiqatın sonunda paşanın vəzifədən alınmasına səbəb oldu və bu səbəblə paşanın ən güclü rəqibi olan Mustafa Rəşid Paşanın diqqətini çəkdi. 1855-ci ilədək müxtəlif dövlət vəzifələrində xidmət göstərdi. Əlbəttə ki, bu illərdə siyasi mühiti tanımış, özünə dost və düşmənlər qazanmışdı. 1854-cü ilin mayında keçmiş düşmənlərindən Mehmed Əmin Paşanın sədarətə gəlməsiylə mərkəzdən uzaqlaşdırıldı və 6 ay boyunca Sliven, Mudurnu kimi sərhəd bölgələrində xidmət etdi. Nəhayət ən güclü himayədarı olan Mustafa Rəşid Paşanın sədarətə gəlişiylə paytaxta çağrıldı (dekabr 1854). O əsnada Bursada baş verən zəlzələnin ardından bölgəyə göndərilən yardımların idarə edilməsi üçün 1855-ci ildə Bursaya göndərildi. Ancaq 1856-cı ilin fevralında sədarət naibi Mehmed Əmin Paşa tərəfindən vəzifədən alındı və dövlət nizamına qarşı çıxma ilə təqsirləndirilərək həbs olundu. Ancaq vaxtilə xidmət etdiyi Məclis-i Vala heyəti qarşısında mühakimə olundu və günahsız olduğu sübut edilərək əvvəlki vəzifəsinə qaytarıldı. 1857-ci ildə Silistrə hakimi Mirzə Səid Paşa və Vidin hakimi Muammər Paşa haqqında açılan tədqiqat işini yürütmək üçün Tırnovaya göndərildi. Bu əsnada hamisi Mustafa Rəşid Paşa vəfat etmiş (1858), bundan sonraki siyasi karyerası boyunca Əli və Fuad Paşalar tərəfindən himayə edilmişdir. Həmin il Avropaya gedərək Paris, London, Brüssel və Vyanada 6 ay yaşadı. Bu müddət ərzində mükəmməl fransızca öyrəndi. Geri döndükdən sonra Məclis-i Vala baş katibliyinə gətirildi (1859). Siyasi karyerasının ikinci mərhələsi, 1861-ci ilin yanvarında Balkan yarımadasının ən problemli bölgəsi olan Nişə vəzir rütbəsiylə hakim təyin edilməsiylə başladı. 2 il boyunca Nişdə yeni yollar və körpülər inşa etdirərək bölgədə əmin-amanlığı təmin etdi. Burdakı uğurlu rəhbərliyi səbəbilə o illərdə iğtişaşlarla çalxalanan Prizren də onun idarəsinə verildi. 3 il boyunca bölgədə idarəçilik təcrübəsi qazandı. Balkan yarımadasındakı çalxantılar xarici müdaxilələrə zəmin yaradırdı. Bu səbəblə bölgədə dərhal yeni idarəçilik sistemi qurulmalı idi. Bu məqsədlə bölgəni yaxşı tanıyan Mithat Paşa 1864-cü ildə İstanbula çağırıldı və yeni vilayət bölgüsünün hazırlanması ilə vəzifələndirildi. 6 ay davam edən hazırlığın ardından hazırlanan yeni vilayət nizamnaməsinin 1864-cü ilin noyabrında elan edilməsi planlaşdırıldı. Ancaq bu elandan öncə praktiki sınaq üçün mərkəzi Ruse olan və Silistrə, Vidin, Niş əyalətlərini özündə birləşdirən yeni Dunay vilayəti qurularaq 1864-cü ilin oktyabrında Mithat Paşanın idarəsinə verildi. Bu günkü Bolqarıstanın böyük bir hissəsini əhatə edən Dunay vilayətində 4 ilə yaxın xidmət göstərən Mithat Paşa bu illər ərzində bölgədə mühüm uğurlar qazandı. Belə ki, onun səyləriylə 1865-ci ilin martında ilk vilayət qəzeti olan türkcə və bolqarca Dunay qəzeti çap etdirilmiş, kənd təsərrüfatı inkişaf etdirilmiş, bugünkü Ziraat Bankının təməlini təşkil edən bank təşkilatı qurulmuşdur. Praktiki olaraq sınaq bölgəsi hesab edilən bölgədə qısa zamanda bu qədər irəliləyişin olması vilayət nizamnaməsinin tədbiqini zəruri hala çevirdi. Çox keçmədən yeni vilayət nizamnaməsi Bosniya, Suriya və Hələb başda olmaqla ölkənin bir çox bölgəsində tədbiq edildi. Məclis-i Valanın ləğv edilməsi və yerinə Dövlət şurası və Ədliyyə divanının qurulmasıyla Mithat Paşa 1868-ci ilin martında Dövlət şurası rəisliyinə gətirildi. Beləliklə, siyasi karyerasının üçüncü mərhələsi başlamış oldu. Mərkəzdə ilk dəfə bu qədər yüksək bir vəzifəyə gələn Mithat Paşa bu müddət ərzində sədrəzəm Əli Paşa ilə ziddiyyətlər yaşamağa başladı. Nəticədə 11 ay sonra Bağdad hakimi təyin edilərək İstanbuldan uzaqlaşdırıldı. Mosul və Bəsrə bölgəsinin də daxil olduğu, bugünkü İraq ərazisini əhatə edən Bağdad vilayətini 3 il boyunca (1869-1872) idarə edən Mithat Paşa Balkanlarda qazandığı idarəçilik təcrübəsiylə burda da yeni vilayət sistemini qurdu. Bölgədəki tayfaları mərkəzi idarəyə tabe edərək Dəclə və Fərat çaylarında gəmi nəqliyyatını gücləndirdi. Küveyt, Əl-Xasa, Qətf, Qətər və Nəcd bölgələrinin birləşdirilərək Nəcd sancağı adı altına Bəsrəyə bağlanması, bununla da bölgədə Osmanlı suverenliyinin təmin edilməsi də onun fəaliyyətlərinin nəticəsi olaraq qiymətləndirilir. Vilayətin ilk rəsmi qəzeti olan əz-Zəvranın türkcə və ərəbcə nəşr edilməsi, yeni hərbi məktəblərin və xəstəxanaların açılması da onun bölgədə həyata keçirdiyi digər yeniliklərdən oldu. İlk sədarəti Əli Paşanın 7 sentyabr 1871-ci ildə vəfat etməsinin ardından sədarətə Tənzimat əleyhdarlarından Nədim Paşanın gəlişiylə siyasi təzyiqlərə məruz qaldı. 1872-ci ilin mayında Bağdad hakimliyindən istehfa edərək İstanbula qayıtdı və burada müxalif qüvvələri ətrafında topladı. İstanbulda qalmasından narahat olan Nədim Paşa tərəfindən əvvəlcə Sivas, bu alınmadığı halda isə Ədirnəyə hakim təyin edildi. Ancaq yola çıxmadan öncə sultanın xeyir-duasını almaq məqsədilə hüzura gəlmiş, bu görüş əsnasında sədarət möhürünü almışdır (31 iyul 1872). Əlbəttə ki, bu təyinatda Nədim Paşa haqqında artan şikayətlərin də təsiri olmuşdur. Ancaq ilk sədarəti çox çəkmədi. Belə ki, Niş hakimliyi illərindən düşməni olan rus səfirinin də təsiriylə, sarayla arasında yaranan siyasi uyuşmazlıq səbəb göstərilərək vəzifədən alındı (19 oktyabr 1872). Bundan sonrakı 4 il ərzində fərqli dövlət pillələrində qısa müddətli vəzifələrə təyin olundu. Vəzifədən alındıqdan bir neçə ay sonra 1873-cü ilin martında Ədliyyə naziri oldu. Ancaq davam edən maliyyə problemlərinin həlli və Məclis-i Məbusanın açılmasıyla bağlı yeni bir layihə hazırladığını öyrənən Sultan Əbdüləzizi tərəfindən vəzifədən alındı və oktyabr 1873-cü ildə Salonikiyə göndərildi. 1874-cü ilin fevralında bu vəzifədən də azad edildi və İstanbula qayıdaraq bir müddət siyasi həyatdan kənar durdu. Ardından yeni qurulan Nədim Paşa hökumətində ikinci dəfə Ədliyyə naziri seçildi (avqust 1875). Ancaq siyasi böhran, dövlətin iqtisadi baxımdan iflası və Balkan yarımadasında davam edən üsyana çarə tapılmaması kimi səbəblərə görə, 1875-ci ilin oktyabrında sədrəzəmə etiraz məqsədilə istehfa etdi. 1876-cı ilin mayına qədər bütün dövlət vəzifələrindən uzaqda tutuldu. Bu müddət ərzində xalqın bütün təbəqələrindən olan mövcud rejimdən narazı hər kəs onun ətrafında toplandı. 1876-cı ilin yazında siyasi gərginlik yüksəldi. Böyük güclərin Osmanlı imperiyasına müdaxiləyə hazırlandığı bu əsnada müxalif qruplar Sultan Əbdüləzizi devirib, Murad Əfəndini taxta çıxarmağı planlayırdı. Mithat Paşanın köşkündə toplanan iclasda Sultan Əbdüləzizin səltənətdə qalması həm ölkənin, həm də müxalif qüvvələrin gələcəyi üçün təhlükəli olaraq görüldü və mədrəsə tələbələrinin üsyana sövq edilmələrinə qərar verildi. Digər tərəfdən isə vəliəhd Murad Əfəndi üsyan edəcək tələbələrə paylamaq üçün şəxsi sərrafı Xristaki Əfəndidən təmin etdiyi sandıq-sandıq qızılı Mithat Paşaya göndərdi. Çox keçmədən Mithat Paşa tərəfindən təhrik olunan mədrəsə tələbələrinin 10 may 1876 tarixində ayaqlanması nəticəsində Nədim Paşa vəzifədən alındı. Hərəkatın planı isə o əsnada vəzifədən alınan Mithat Paşanın şəhər kənarındakı köşkündə hazırlanmışdı. Yeni yaradılan Rüşdü Paşa hökumətində ikinci dəfə Dövlət şurası rəisliyinə gətirildi. Ardından sədrəzəm Rüşdü Paşa, sərdar Avni Paşa, şeyxülislam Xeyrullah Əfəndi və Mithat Paşanın rəhbərliyi ilə Sultan Əbdüləziz taxtdan endirildi (30 may 1876). Ancaq bu saray çevrilişi vəziyyəti daha da ağırlaşdırdı. Əvvəlcə çevrilişi planlaşdıranlar arasında ziddiyyətlər başladı. Ardından Sultan Əbdüləziz həbs tutulduğu Çırağan sarayında əsrarəngiz şəkildə qətlə yetirildi (4 iyun). Sərdar Avni Paşa Sultan Əbdüləzizin intiqamını almaq istəyən Çərkəz Hüseyn tərəfindən öldürüldü (15 iyun). Balkan yarımadasında davam edən üsyanlar daha alovlandı. Bütün bunlara baxmayaraq Mithat Paşa yeni qanun nizamnaməsini hazırlamağa davam edirdi. Nəhayət, psixi vəziyyəti pisləşən Sultan Muradın sağalmayacağı sübut edildi və yeni qanun nizamnaməsini elan edəcəyinə söz verən vəliəhd Əbdülhəmid 31 avqust 1876-cı ildə taxta çıxarıldı. Sultan Əbdülhəmid səltənəti Sultan Əbdülhəmid və Cövdət Paşa kimi mühafizəkar tərəfdarları ilə Mithat Paşa qrupu arasında yeni nizamnamənin hazırlanması barədə uzun müddət müzakirələr aparıldı. Yeni qanun nizamnaməsinə müxalifliyi ilə tanınan Rüşdü Paşanın istehfa etməsinin ardından 19 dekabr 1876-cı ildə Mithat Paşa sədarətə gətirildi. Balkan üsyanlarını yatırmaq məqsədilə yaxında İstanbulda toplanacaq konfransa qədər yeni qanun nizamnaməsini hazırlamaq niyyətində olan Mithat Paşa arzusuna çatdı. Belə ki, Mithat Paşa sədarətinin 4-cü günü 101 top atəşi ilə Osmanlı imperiyasının ilk konstitusiyası qəbul edildi (23 dekabr 1876). Mithat Paşa etnik və dini fərq qoymadan bütün osmanlı təbəəsinə bərabər hüquqlar verərək xarici müdaxilələri azaltmağa çalışırdı. Bu səbəblə konfransdakı Osmanlı təmsilçiləri xarici işlər naziri Saffət Paşa və Berlin səfiri Əthəm Paşa konfransı tərk etdi. Buna bamxyaraq konfrans öz fəaliyyətini davam etdirdi və daha öncə Rusiya səfirliyində müzakirə edilən ağlasığmaz təkliflər irəli sürüldü. Osmanlı imperiyasının suverenliyini təhlükəyə atan bu təkliflər 18 yanvar 1877-ci ildə toplanan 180 nəfərlik Məclis-i Ümumidə müzakirə edilərək səsvermə yolu ilə rədd edildi. Gələn əcnəbi elçilər öz yerlərinə vəkil qoyaraq İstanbuldan ayrıldılar. Mithat Paşa İngiltərəyə, konstitusiyanın tam tədbiq edilməsi şəraitində qərb dövlətləriylə razılığa gələcəyini bildirdi. İngiltərə hökuməti isə Londonda yeni bir konfransın toplanması üçün danışıqlara başladı. Mithat Paşa istər bu hərəkətləri, istər sə də Osmanlı sülaləsini devirərək öz ailəsini taxta çıxarmaq istəməsi haqqında yayılan şayələr səbəbilə vəzifədən alınaraq 5 fevral 1877-ci ildə ölkədən sürgün edildi. 1878-ci ilin avqustuna qədər davam edən sürgün illərini İtaliya, İspaniya, Fransa, Avstriya və İngiltərədə keçirdi. Sultan Əbdülhəmidə qarşı müxalifət aparmamağa diqqət etməklə birlikdə, 1877-ci ilin aprelində başlayan Osmanlı-Rusiya müharibəsi əsnasında Avropa arenasında Osmanlını müdafiə etdi. Ancaq Mithat Paşanın Avropada siyasi təhlükəyə çevrilməsindən narahat olan Sultan Əbdülhəmid paşanı bağışladı və ailəsiylə birlikdə Krit adasında yaşamasına icazə verildi (sentyabr 1878). 1878-1881-ci illər ərzində Suriya və Aydında fəaliyyət göstərdi. Ancaq çox keçmədən 1881-ci ilin mayında yaşadığı köşkdə həbs olundu. Ancaq həbs əsnasında qaça bildi və Fransa səfirliyinə sığındı. Fransa hökuməti nəznində aparılan danışıqların ardından Ədliyə naziri Cövdət Paşanın verdiyi təminatla təslim oldu. İstanbula gətirildikdən sonra saray çevrilişi edərək sultanı qətlə yetirməklə günahlandırıldı və 1881-ci ilin iyununda Ulduz məhkəmələrində mühakimə olundu. Edama məhkum edilən Mithat Paşa Sultan Əbdülhəmid tərəfindən bağışlandı və ömür boyu həbsə məhkum edilərək Taifə sürgün olundu (iyul 1881). Taifdəki sürgün həyatı 3 il davam etdi. Bu müddət ərzində sərt tədbirlərlə nəzarət altına alınan Mithat Paşa 7 may 1884-cü ildə gecə yarısı tutulduğu hücrəsində boğularaq öldürüldü. Rəsmi ölüm səbəbi şirpəncəsi olaraq açıqlansa da, Ulduz sarayından göndərilən xüsusi həkimlərlə ölümü təsbit edildi. Cənazəsi 1951-ci ildə Taifdən İstanbula gətirilərək Abidə-i Hürriyət meydanında dəfn olundu. Yavuz Özgüldür, Serdar Özgüldür, 1876 Anayasası’nın Hazırlanmasında Mithat Paşa’nın Rolü ve Fonksiyonu, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 5, 1994 Avni Özgürel, Mithat Paşa mı, Cevdet Paşa mı? Radikal Gazetesi, 19.08.2007 Yavuz Özmakas, Kuşkunun Gölgesinde Selda Kılıç, 1864 Vilayet Nizamnamesinin Tuna Vilayetinde uygulanması ve Mithat Paşa, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 24, Sayı 37, 2005 | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=741222 |
Əhməd Şəfəq | Əhməd Şəfəq Demirçi, (1 yanvar 1961, İstanbul) Azərbaycanlı Ülküçülük ve Türkiyə milliyətçiliyi kimliyi ilə məlumdur Türkiyə musiqisi musiqiçi, bəstəkar və mahnı müğənnisi. Əhməd Şəfəq 1962-ci il yanvarın 1-də Türkiyənin Rize şəhərində anadan olub. Ailəsi buraya Rizə ilindən köç edib yerləşmişdir. 2007-ci ildə Bakıda keçirdiyi konsertdən əldə etdiyi bütün gəliri Azərbaycan ordusuna bağışlayıb. Azərbaycan Dövlət Filarmoniya salonunda konsert verən ilk Anadolu türküdür. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvüdür. Azərbaycanın əsasən Qarabağ problemləri əlaqəli çıxışları və Azərbaycana yaxınlığıyla tanınır. Qarabag haqqında mahnılar da oxuyub. 3 əsəri siyasi mövzuda, 3 kitabı isə detektiv janrındadır. Mükafatları 2007-ci ildə Bakıda keçirdiyi konsertdən əldə etdiyi bütün gəliri Azərbaycan ordusuna bağışlayıb və "Fəxri Fərman" mükafatına layiq görülüb. 2011-ci il iyulun 4-də Azərbaycan Respublikası prezidentinin Sərəncamı ilə Azərbaycan diasporunun inkişafı sahəsindəki xidmətlərinə görə "Tərəqqi" medalı ilə təltif olunub. Mahnı albomları Yüreğim Yüreğinle (1999) Albomdakı mahnılar : 01 -Bu Şehirde 02 -Dur Dinle 04 -Unutma Beni 05 -Yaban Gülü 06 -Deli Gönül 07 -Sevginin Gücü 08 -Alıcı Kuşlar 09 -Kütahyanın Pınarları 10 -Nevada Semey Yalnız Kurt (2000) Albomdakı mahnılar : 01 -Ali Osman 02 -Beni Ellere Sorma 03 -Bu Aşkı Öldüremezsin 04 -Gada Gözlüm 06 -Kırmızı Beyaz Yarim 07 -Sevdalı Şehit 08 -Turkuaz 09 -Vefasız 10 -Yalnız Kurt 11 -Yüreğini Dinle Aşk Militanı (2001) Albomdakı mahnılar : 01 -Anneme Söyle 02 -Aşk Militanı 03 -Dağlar Yürür 04 -Dağlara Taşlara 05 -Döneriz Elbet 06 -İllede Türkiyemiz 07- Küf Kokuyorum 08 -Nalına Mıhına 10 -Unut Onu 11 -Yalnız Kurtun Mektubu Adam Gibi & Ah Be Yar (2004) Albomdakı mahnılar : 01 -Adam Gibi 02 -Ağlama Yar 03 -Ah Be Yar 04 -Babamı Özledim 05 -Gözüm Yok 06 -Köroğlu 08 -Mavişim 11 -Yenilgimiz Kutlu Olsun Şimdi (2005) Albomdakı mahnılar : 01 -Alaturka 02 -Aşk Bizdedir 03 -Boşverdim 04 -Gesi Bağları 05 -Habersiz Gitme 06 -İt Gününde Kalmışsın 07 -Kader Katibi 08 -Karadeniz Kocaklaması 10 -Sarıkamış 11 -Şimdi 2 Ben Hala Nöbetlerdeyim (2007) Albomdakı mahnılar : 01 -Annelere Ninni (müzik:Ahmet Şafak) 02 -Ben Hala Nöbetlerdeyim (söz:Fatih Kısaparmak , müzik:Ahmet Şafak) 03 -Edebalım (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 04 -Hicaz (Sen Yoksun Diye) (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 05 -Kan Uykusu (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 06 -Kozan Dağı 07 -Ölürüm Sen Gidince (müzik:Ahmet Şafak) 08 -Teneffüs (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 09 -Türkülerim Dalgalanıyor (söz ve müzik:Fatih Kısaparmak) 10 -Yahu Senin Nen Ağladı (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 11 -Yurdum Kızı (söz ve müzik:Ahmet Şafak) 12 -Nerdeydin (söz ve müzik:Ahmet Şafak) Şafak Türküleri (2007) Albomdakı mahnılar : 01 -Bağımda Üzüm Kaldı 02 -Ben Yürürüm Yane Yane 03 -Bir Of Çeksem 04 -Canakkale İçinde 05 -Cevizin Yaprağı Dal Arasında 06 -Cökertme 07 -Hey Onbeşli 08 -Kalenin İçinde Bir Taş Olaydım 09 -Kiziroglu 10 -Küçelere Su Serpmişem 11 -Sarı Gelin 12 -Yozgat Sürmelisi Aranıyor (2008) Albomdakı mahnılar : 01 -Adam Gibi 02 -Bizanslı Dilber 03 -Çanakkale 04 -Karabağ 05 -Karagül 06 -Memleket Meselesi 08 -Pusu Gözlüm 09 -Sahte Patlıcan 10 -Sevdalı Şehit 11 -Var Mısın 12 -Vay Delikanlı Gönlüm 13 -Yalnız kurt 14 -Yüreğinle Gel Aşk ve Vatan (2010) Albomdakı mahnılar : 01 -Beyler Bu Vatan Size Neyledi 02 -Sensiz Yüreğim 03 -Zalimin Kızı 04 -Ulukışla Ağıdı 05 -Yunus’ça Sevmek 06 -Manolya Akşamı 07 -Aşk Ve Vatan 08 -Haram Gülü 09 -Timur İle Karınca 10 -Azerbeycan 11 -Kırmızı Başlıklı Kız 12 -Karagile 13 -Ali Veli Selami 14 -Ziya Gökalp Bədii serialları Avcı | Kanal D | 2001 | Şafak Kartal rolunda Rabia | Kanal 7 | 2003 | Balaban rolunda Kıyan Tepesi Efsanesi filmi | 2004-cü il | Kıyan rolunda Türk Asrına Girerken (Dünya Türklüğü Uyanıyor) (1992) Kavramlara Dokunmak (1993) Yükselen Milliyetçilik ve Liberal İhanet (1995) Kan Meclisi 1915 (2007) Kurt (2008) Şöhrət sənəti öldürdü xəyanəti mən gördüm (2009) Video klipləri Güzel Türkistan — youtube-da izlə Ben hala nöbetlerdeyim — yotube-da izlə Sarıkamış — youtube-da izlə Kan Uykusu — youtube-da izlə Yalnız Kurt — youtube-da izlə Olsun — youtube-da izlə Alaturka — youtube-da izlə Habersiz gitme — youtube-da izlə Ahmet Şafak Resmi Sitesi Arxivləşdirilib 2016-03-30 at the Wayback Machine Sinematurk.com : Ahmet Şafakın Biografisi Arxivləşdirilib 2012-01-24 at the Wayback Machine Kıyan Tepesi televizyon filmi :Sinemalar.com-da ve Sinematurk.com-da Arxivləşdirilib 2012-05-03 at the Wayback Machine Rizedeyiz.com : Rizeli ünlüler — Ahmet Şafak Şəfəq, Ə. Əhməd Şəfəq: "Qarabağla bağlı çəkəcəyim filmdə özüm də oynayacam": [Yazıçı və bəstəkar Əhməd Şəfəq ilə söhbət] //525-ci qəzet.- 2011.- 9 aprel.- S. 26, 27. Həmçinin bax Ya Qarabağ, Ya Ölüm (mahnı) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=47304 |
Əhməd şah Dürrani | Əhməd şah (Abdali) Dürrani (d. 1722, Multan, Pəncab - ö. 1773, Toba Məruf, Əfqanıstan) — Dürranilər sülaləsinin ilk şahı. Sadozay soyundan, Abdali elinin rəisi Məhəmmədzaman xanın oğludur. 1737-ci ildə dustaq edilərək İrana, Nadir şah Qırxlı-Avşarın yanına göndərildi. Qısa müddətdə şahın güvənini qazanaraq 1745-ci ildə Mazandaran valisi oldu. 1747-ci ildə Əhməd şah, Avşar hökmdarı Nadir şahın öldürülməsindən sonra soydaşlarından, (Puştunlardan) təşkil olunan yerli güclərə dayanaraq Əfqanıstana yürüdü. Qəndəhara gedərək Hacı Camal liderliyindəki Barakzayi, Şah Vəli xan liderliyindəki Bamizayi və Cahan xan liderliyindəki Popalzayi kimi bütün Puştun qəbilələrini toplayaraq, Loya Cirgə olaraq bilinən Böyük Məclisi təşkil etdi və Əfqanıstan şahı seçildi. Ayrıca Dürr-i Dürran (İnciler İncisi) unvanını aldı. Kabil və dolaylarını ele keçirdikdən sonra 1747-1769-cu illər arasında Hindistana doqquz səfər etdi. Lahoru və Multanı işgal etdi. Xorasana doğru irəliləyərək 1750-ci ildə Herat və Məşhədi aldı. 1757-ci ildə Dehli səfərinə çıxdıysa da, ordusunda vəba baş göstərincə geri döndü. 1758-ci ildə Pəncaba ard-arda səfərlər təşkil edərək bir hind ordusunu Panipatda məğlub etdi. Sihlərin üsyanını yatırdı, amma Pəncabı idarəsi altına ala bilmədi. 1760-cı ilin əvvəlində, Amu Dəryadan (Ceyhun) Hind okeanına qədər uzanan geniş bir bölgəni əlinə keşirmişdi. 1761-ci ildə burda Maratalara qarşı mütləq bir zəfər qazandı. 1764-cü ildə Hindistana böyük bir səfər daha təşkil edərek bu torpaqları yağmaladı. Son illərini Toba təpələrindəki Mürğabda keçirdi. Əhməd şah, buyruq tanımaz, əmr dinləməz tayfaları tək bir siyasi idarə altında toplamağı bacararaq bugünkü Əfqanıstanın qurucusu olmuşdur. Öləndən sonra imperatorluğu, Ceyhundan Hindistana, Tibetdən Xorasana qədər uzanırdı, amma sağlam bir təmələ əsaslanırdı. Dövlət idarəsində, öz seçdiyi tayfa başçılarından ibarət doqquz nəfərlik bir məşvərət şyrası vardı. Həmçinin bax Nadir şah Qırxlı-Avşar Dürranilər sülaləsi Dürranilər İmperiyası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=269913 |
Əhməd şah Qacar | Sultan Əhməd şah (21 yanvar 1898, Təbriz – 21 fevral 1930, Nöyi-sür-Sen) — Qacarlar nəslindən olan sonuncu İran şahı (1909–1925). Sultan Əhməd Mirzə Məhəmməd Əli şah oğlu 1897-ci ildə Təbriz şəhərində doğulmuşdu. Mükəmməl saray təhsili almışdı. Sultan Əhməd mirzə 1909-cu ildə atasının könüllü surətdə şahlıqdan əl çəkəndən sonra taxta əyləşdi. Əhməd şah 1925-ci ildə şahlıqdan devrilib, 1930-cu ildə vəfat edib. Firudin Mirzə Qovanlı-QacarQızları Məryəmduxt xanım Qovanlı-Qacar İranduxt xanım Qovanlı-Qacar Xarici keçidlər İranın sonuncu türk şahının Bakıya səfəri:Əhməd şah Qacarı AXC adından kim qarşılayıb? – NADİR FOTOLAR | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=78974 |
Əhməd Əfəndi Cələbi | Əhməd Əfəndi Çələbizadə (1892, Quba – 1 sentyabr 1937, Bakı) — Quba Cümə məscidinin axundu, Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyinin yaradıcısı, yazıçı, etnoqraf, repressiya qurbanı. 1922–1924-cü illərdə Quba Cümə məscidinin axundu olub. 1924-cü ildə Qubada tarix-diyarşünaslıq muzeyinin əsasını qoyub. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də güllələnib. Əhməd Əfəndi Əbdülrəhim oğlu Çələbizadə 1892-ci ildə Quba şəhərində anadan olub. Atası Əbdülrəhim Əfəndi Quba Cümə məscidinin imamı olub. İbtidai təhsilini atasının dərs dediyi mədrəsədə alıb və burada ərəb və fars dillərini öyrənib. 1912-ci ildə Tiflisdəki Sunitski adına Cənubi Qafqaz ruhani məktəbində təhsil alıb. 1913-cü ildə təhsilini bitirdikdən sonra Qubaya gələrək Cümə məscidində məscidin imamının köməkçisi təyin olunub. 1922-ci ildə atası imam Əbdülrəhim Əfəndi vəfat etdikdən sonra Əhməd Əfəndi Cümə məscidinin katibi seçilib. Sovet işğalından sonra dinə qarşı mübarizə başladığı üçün Əhməd Əfəndi 1930-cu ildə qəzetlərin birində rəsmi olaraq mollalıqdan könüllü əl çəkdiyini elan edib. 1937-ci ildə Stalin repressiyaları dövründə həbs olunaraq Bakıya aparılıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də üçlüyün qərarı ilə güllələnib 1956-cı il noyabrın 6-da günahsız olduğu üçün bəraət alıb. Yaradıcılığı Aprel işğalından sonra o, ömrünü Azərbaycan tarixinin araşdırılmasına həsr edib. Onun təşəbbüsü ilə 1924-cü ildə Cümə məscidinin yanında, özünün dərs dediyi mədrəsədə Quba tarixinə aid topladığı materiallar hesabına Qubada diyarşünaslıq muzeyi təşkil edilib. Əhməd Əfəndinin səyi nəticəsində 1924–1935-ci illərdə muzeyə ayrı-ayrı idarə və müəssisələrdən, şəxsi evlərdən qədim əlyazmalar, silahlar, qədim xalçalar, şəkillər, gümüş və mis sikkələr, dulusçuluq, misgərlik məmulatları, milli geyim nümunələri, müxtəlif tikmələr, ərəb, fars, türk və rus dillərində ədəbiyyat, əntiq əşyalar və digər maddi-mədəniyyət nümunələri toplanıb. Muzeyin əsasını həm də müxtəlif mədrəsələrdə və Səkinəxanım məscidində qorunan eksponatlar təşkil edirdi. 1932-ci ilin avqust ayında Quba Rayon İcraiyyə Komitəsinin iclasında "Quba şəhərində muzeyin təşkili barədə" xüsusi məsələ müzakirə edilib. İclasda muzeyin təşkili məqsədilə mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış tezislərə və plan-layihəyə baxılıb. Ekspozisiyanın ilk bölməsi rayonun təbiətinə həsr olunmuşdur. Burada rayonun və keçmiş Quba qəzasına aid müxtəlif xəritələr, quraşdırılmış, bitki aləmi və faydalı qazıntılarından nümunələr nümayiş etdirilmişdir. Sonrakı bölmələr bölgənin tarixinə, mədəniyyətinə və etnoqrafiyasına həsr olunmuşdur. Bölmələrin adları: "Keçmiş Quba qəzasının qədim mədəniyyət abidələri", "Quba xanlığının yaranmasına qədər olan dövrə aid materiallar", "Quba xanlığının rus çarizmi tərəfindən zəbt edilməsi", "Komendantlıq dövrü". Ekspozisiyada ayrıca "Etnoqrafiya" bölməsi də nəzərdə tutulmuşdu. Bu bölmədə azərbaycanlılarla yanaşı, rayonda yaşayan azsaylı xalqların həyatına, adət-ənənələrinə, sənətkarlığına, xüsusən bölgədə geniş yayılmış xalça sənətinə və misgərliyə aid materiallar göstərilirdi. Ekspozisiyada 1920–1930-cu illərdə Qubanın mədəniyyət, maarif və təsərrüfatını əks etdirən materiallar da yer almışdı. Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyi 1924-cü ildən 1935-ci ilədək ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərib. Xalq Maarif Komissarlığının 14 may 1935-ci il əmri ilə Əhməd Çələbizadə Quba Tarix Muzeyinə müdir təyin olunub. Əhməd Çələbizadə. O repressiya edildikdən sonra muzeyin fəaliyyəti dayandırılıb, bütün eksponatlar dağıdılıb və qiymətli kitablar yandırılıb. Əhməd Çələbizadə 1930-cu illərdə Quba bölgəsinin etnoqrafiyasına aid çöl-tədqiqat işləri aparıb. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. Əlyazma üç hissədən ibarətdir. Quba rayonuna dair etnoqrafik materiallar başlığı ilə verilmiş birinci hissə 57 adi məktəb dəftərindən ibarətdir. İkinci hissə 6 dəftərdən, Quba rayonunda olan dini adətlərə dair qeydlər adlanan üçüncü hissə isə 7 dəftərdən ibarətdir. Birinci hissə 1935-ci ildə, ikinci və üçüncü hissələr isə 1937-ci ildə yazılıb. Hər bir hissə ayrı-ayrı yarımbaşlıqlardan ibarətdir. Əsər bütövlükdə etnoqrafik material olduğundan burada xalqın adət-ənənələri, inancları geniş şəkildə verilib. Əsərin birinci bölümü insan sonsuzluğu və onun səbəbləri, ona qarşı əlaclar haqqında məlumatlarla başlanır. Uşaqların dünyaya gəlməsindən sonra onlara qoyulan adlar, təzə doğulmuş uşaqlara dair inanclar, uşağın beşiyi başında oxunan bayatılar, ad vermə adəti, uşağa deyilən xoş sözlər, uşaq oyunları haqqında yetərincə dəyərli məlumat verilir və uşaq oyunları bir-bir açıqlanır. Əhməd Çələbizadə əsərində Qubanın bütün adət-ənənələrini ardıcıllıqla yazaraq şərh edir. Toy adətlərindən sonra müəyyən xəstəliklər və onların müalicəsi, yas adətləri, bayramlar, xüsusilə də Novruz bayramı, Məhərrəmlik mərasimi, bu mərasimdə yasaq olan adətlər bir-bir işıqlandırılır. Müəllif, Qubanın xörəkləri və onların bişirilmə qaydası bölməsində plovun 10 növünü sayır, bütün xörəklərin bişirilmə qaydasını izah edir. Mətndə verilmiş Quba şivəsində işlənən çoxlu sayda sözlər olduğu kimi saxlanıb. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=578885 |
Əhməd Əfəndi Çələbi | Əhməd Əfəndi Çələbizadə (1892, Quba – 1 sentyabr 1937, Bakı) — Quba Cümə məscidinin axundu, Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyinin yaradıcısı, yazıçı, etnoqraf, repressiya qurbanı. 1922–1924-cü illərdə Quba Cümə məscidinin axundu olub. 1924-cü ildə Qubada tarix-diyarşünaslıq muzeyinin əsasını qoyub. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də güllələnib. Əhməd Əfəndi Əbdülrəhim oğlu Çələbizadə 1892-ci ildə Quba şəhərində anadan olub. Atası Əbdülrəhim Əfəndi Quba Cümə məscidinin imamı olub. İbtidai təhsilini atasının dərs dediyi mədrəsədə alıb və burada ərəb və fars dillərini öyrənib. 1912-ci ildə Tiflisdəki Sunitski adına Cənubi Qafqaz ruhani məktəbində təhsil alıb. 1913-cü ildə təhsilini bitirdikdən sonra Qubaya gələrək Cümə məscidində məscidin imamının köməkçisi təyin olunub. 1922-ci ildə atası imam Əbdülrəhim Əfəndi vəfat etdikdən sonra Əhməd Əfəndi Cümə məscidinin katibi seçilib. Sovet işğalından sonra dinə qarşı mübarizə başladığı üçün Əhməd Əfəndi 1930-cu ildə qəzetlərin birində rəsmi olaraq mollalıqdan könüllü əl çəkdiyini elan edib. 1937-ci ildə Stalin repressiyaları dövründə həbs olunaraq Bakıya aparılıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də üçlüyün qərarı ilə güllələnib 1956-cı il noyabrın 6-da günahsız olduğu üçün bəraət alıb. Yaradıcılığı Aprel işğalından sonra o, ömrünü Azərbaycan tarixinin araşdırılmasına həsr edib. Onun təşəbbüsü ilə 1924-cü ildə Cümə məscidinin yanında, özünün dərs dediyi mədrəsədə Quba tarixinə aid topladığı materiallar hesabına Qubada diyarşünaslıq muzeyi təşkil edilib. Əhməd Əfəndinin səyi nəticəsində 1924–1935-ci illərdə muzeyə ayrı-ayrı idarə və müəssisələrdən, şəxsi evlərdən qədim əlyazmalar, silahlar, qədim xalçalar, şəkillər, gümüş və mis sikkələr, dulusçuluq, misgərlik məmulatları, milli geyim nümunələri, müxtəlif tikmələr, ərəb, fars, türk və rus dillərində ədəbiyyat, əntiq əşyalar və digər maddi-mədəniyyət nümunələri toplanıb. Muzeyin əsasını həm də müxtəlif mədrəsələrdə və Səkinəxanım məscidində qorunan eksponatlar təşkil edirdi. 1932-ci ilin avqust ayında Quba Rayon İcraiyyə Komitəsinin iclasında "Quba şəhərində muzeyin təşkili barədə" xüsusi məsələ müzakirə edilib. İclasda muzeyin təşkili məqsədilə mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış tezislərə və plan-layihəyə baxılıb. Ekspozisiyanın ilk bölməsi rayonun təbiətinə həsr olunmuşdur. Burada rayonun və keçmiş Quba qəzasına aid müxtəlif xəritələr, quraşdırılmış, bitki aləmi və faydalı qazıntılarından nümunələr nümayiş etdirilmişdir. Sonrakı bölmələr bölgənin tarixinə, mədəniyyətinə və etnoqrafiyasına həsr olunmuşdur. Bölmələrin adları: "Keçmiş Quba qəzasının qədim mədəniyyət abidələri", "Quba xanlığının yaranmasına qədər olan dövrə aid materiallar", "Quba xanlığının rus çarizmi tərəfindən zəbt edilməsi", "Komendantlıq dövrü". Ekspozisiyada ayrıca "Etnoqrafiya" bölməsi də nəzərdə tutulmuşdu. Bu bölmədə azərbaycanlılarla yanaşı, rayonda yaşayan azsaylı xalqların həyatına, adət-ənənələrinə, sənətkarlığına, xüsusən bölgədə geniş yayılmış xalça sənətinə və misgərliyə aid materiallar göstərilirdi. Ekspozisiyada 1920–1930-cu illərdə Qubanın mədəniyyət, maarif və təsərrüfatını əks etdirən materiallar da yer almışdı. Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyi 1924-cü ildən 1935-ci ilədək ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərib. Xalq Maarif Komissarlığının 14 may 1935-ci il əmri ilə Əhməd Çələbizadə Quba Tarix Muzeyinə müdir təyin olunub. Əhməd Çələbizadə. O repressiya edildikdən sonra muzeyin fəaliyyəti dayandırılıb, bütün eksponatlar dağıdılıb və qiymətli kitablar yandırılıb. Əhməd Çələbizadə 1930-cu illərdə Quba bölgəsinin etnoqrafiyasına aid çöl-tədqiqat işləri aparıb. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. Əlyazma üç hissədən ibarətdir. Quba rayonuna dair etnoqrafik materiallar başlığı ilə verilmiş birinci hissə 57 adi məktəb dəftərindən ibarətdir. İkinci hissə 6 dəftərdən, Quba rayonunda olan dini adətlərə dair qeydlər adlanan üçüncü hissə isə 7 dəftərdən ibarətdir. Birinci hissə 1935-ci ildə, ikinci və üçüncü hissələr isə 1937-ci ildə yazılıb. Hər bir hissə ayrı-ayrı yarımbaşlıqlardan ibarətdir. Əsər bütövlükdə etnoqrafik material olduğundan burada xalqın adət-ənənələri, inancları geniş şəkildə verilib. Əsərin birinci bölümü insan sonsuzluğu və onun səbəbləri, ona qarşı əlaclar haqqında məlumatlarla başlanır. Uşaqların dünyaya gəlməsindən sonra onlara qoyulan adlar, təzə doğulmuş uşaqlara dair inanclar, uşağın beşiyi başında oxunan bayatılar, ad vermə adəti, uşağa deyilən xoş sözlər, uşaq oyunları haqqında yetərincə dəyərli məlumat verilir və uşaq oyunları bir-bir açıqlanır. Əhməd Çələbizadə əsərində Qubanın bütün adət-ənənələrini ardıcıllıqla yazaraq şərh edir. Toy adətlərindən sonra müəyyən xəstəliklər və onların müalicəsi, yas adətləri, bayramlar, xüsusilə də Novruz bayramı, Məhərrəmlik mərasimi, bu mərasimdə yasaq olan adətlər bir-bir işıqlandırılır. Müəllif, Qubanın xörəkləri və onların bişirilmə qaydası bölməsində plovun 10 növünü sayır, bütün xörəklərin bişirilmə qaydasını izah edir. Mətndə verilmiş Quba şivəsində işlənən çoxlu sayda sözlər olduğu kimi saxlanıb. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=578884 |
Əhməd Əfəndi Çələbizadə | Əhməd Əfəndi Çələbizadə (1892, Quba – 1 sentyabr 1937, Bakı) — Quba Cümə məscidinin axundu, Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyinin yaradıcısı, yazıçı, etnoqraf, repressiya qurbanı. 1922–1924-cü illərdə Quba Cümə məscidinin axundu olub. 1924-cü ildə Qubada tarix-diyarşünaslıq muzeyinin əsasını qoyub. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də güllələnib. Əhməd Əfəndi Əbdülrəhim oğlu Çələbizadə 1892-ci ildə Quba şəhərində anadan olub. Atası Əbdülrəhim Əfəndi Quba Cümə məscidinin imamı olub. İbtidai təhsilini atasının dərs dediyi mədrəsədə alıb və burada ərəb və fars dillərini öyrənib. 1912-ci ildə Tiflisdəki Sunitski adına Cənubi Qafqaz ruhani məktəbində təhsil alıb. 1913-cü ildə təhsilini bitirdikdən sonra Qubaya gələrək Cümə məscidində məscidin imamının köməkçisi təyin olunub. 1922-ci ildə atası imam Əbdülrəhim Əfəndi vəfat etdikdən sonra Əhməd Əfəndi Cümə məscidinin katibi seçilib. Sovet işğalından sonra dinə qarşı mübarizə başladığı üçün Əhməd Əfəndi 1930-cu ildə qəzetlərin birində rəsmi olaraq mollalıqdan könüllü əl çəkdiyini elan edib. 1937-ci ildə Stalin repressiyaları dövründə həbs olunaraq Bakıya aparılıb. 1937-ci il sentyabrın 1-də üçlüyün qərarı ilə güllələnib 1956-cı il noyabrın 6-da günahsız olduğu üçün bəraət alıb. Yaradıcılığı Aprel işğalından sonra o, ömrünü Azərbaycan tarixinin araşdırılmasına həsr edib. Onun təşəbbüsü ilə 1924-cü ildə Cümə məscidinin yanında, özünün dərs dediyi mədrəsədə Quba tarixinə aid topladığı materiallar hesabına Qubada diyarşünaslıq muzeyi təşkil edilib. Əhməd Əfəndinin səyi nəticəsində 1924–1935-ci illərdə muzeyə ayrı-ayrı idarə və müəssisələrdən, şəxsi evlərdən qədim əlyazmalar, silahlar, qədim xalçalar, şəkillər, gümüş və mis sikkələr, dulusçuluq, misgərlik məmulatları, milli geyim nümunələri, müxtəlif tikmələr, ərəb, fars, türk və rus dillərində ədəbiyyat, əntiq əşyalar və digər maddi-mədəniyyət nümunələri toplanıb. Muzeyin əsasını həm də müxtəlif mədrəsələrdə və Səkinəxanım məscidində qorunan eksponatlar təşkil edirdi. 1932-ci ilin avqust ayında Quba Rayon İcraiyyə Komitəsinin iclasında "Quba şəhərində muzeyin təşkili barədə" xüsusi məsələ müzakirə edilib. İclasda muzeyin təşkili məqsədilə mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış tezislərə və plan-layihəyə baxılıb. Ekspozisiyanın ilk bölməsi rayonun təbiətinə həsr olunmuşdur. Burada rayonun və keçmiş Quba qəzasına aid müxtəlif xəritələr, quraşdırılmış, bitki aləmi və faydalı qazıntılarından nümunələr nümayiş etdirilmişdir. Sonrakı bölmələr bölgənin tarixinə, mədəniyyətinə və etnoqrafiyasına həsr olunmuşdur. Bölmələrin adları: "Keçmiş Quba qəzasının qədim mədəniyyət abidələri", "Quba xanlığının yaranmasına qədər olan dövrə aid materiallar", "Quba xanlığının rus çarizmi tərəfindən zəbt edilməsi", "Komendantlıq dövrü". Ekspozisiyada ayrıca "Etnoqrafiya" bölməsi də nəzərdə tutulmuşdu. Bu bölmədə azərbaycanlılarla yanaşı, rayonda yaşayan azsaylı xalqların həyatına, adət-ənənələrinə, sənətkarlığına, xüsusən bölgədə geniş yayılmış xalça sənətinə və misgərliyə aid materiallar göstərilirdi. Ekspozisiyada 1920–1930-cu illərdə Qubanın mədəniyyət, maarif və təsərrüfatını əks etdirən materiallar da yer almışdı. Quba tarix-diyarşünaslıq muzeyi 1924-cü ildən 1935-ci ilədək ictimai əsaslarla fəaliyyət göstərib. Xalq Maarif Komissarlığının 14 may 1935-ci il əmri ilə Əhməd Çələbizadə Quba Tarix Muzeyinə müdir təyin olunub. Əhməd Çələbizadə. O repressiya edildikdən sonra muzeyin fəaliyyəti dayandırılıb, bütün eksponatlar dağıdılıb və qiymətli kitablar yandırılıb. Əhməd Çələbizadə 1930-cu illərdə Quba bölgəsinin etnoqrafiyasına aid çöl-tədqiqat işləri aparıb. 1935–1937-ci illərdə Quba rayonunun adət-ənənələri haqqında "Quba – dövrün adət və qaydaları" adlı kitab yazıb. Əlyazma üç hissədən ibarətdir. Quba rayonuna dair etnoqrafik materiallar başlığı ilə verilmiş birinci hissə 57 adi məktəb dəftərindən ibarətdir. İkinci hissə 6 dəftərdən, Quba rayonunda olan dini adətlərə dair qeydlər adlanan üçüncü hissə isə 7 dəftərdən ibarətdir. Birinci hissə 1935-ci ildə, ikinci və üçüncü hissələr isə 1937-ci ildə yazılıb. Hər bir hissə ayrı-ayrı yarımbaşlıqlardan ibarətdir. Əsər bütövlükdə etnoqrafik material olduğundan burada xalqın adət-ənənələri, inancları geniş şəkildə verilib. Əsərin birinci bölümü insan sonsuzluğu və onun səbəbləri, ona qarşı əlaclar haqqında məlumatlarla başlanır. Uşaqların dünyaya gəlməsindən sonra onlara qoyulan adlar, təzə doğulmuş uşaqlara dair inanclar, uşağın beşiyi başında oxunan bayatılar, ad vermə adəti, uşağa deyilən xoş sözlər, uşaq oyunları haqqında yetərincə dəyərli məlumat verilir və uşaq oyunları bir-bir açıqlanır. Əhməd Çələbizadə əsərində Qubanın bütün adət-ənənələrini ardıcıllıqla yazaraq şərh edir. Toy adətlərindən sonra müəyyən xəstəliklər və onların müalicəsi, yas adətləri, bayramlar, xüsusilə də Novruz bayramı, Məhərrəmlik mərasimi, bu mərasimdə yasaq olan adətlər bir-bir işıqlandırılır. Müəllif, Qubanın xörəkləri və onların bişirilmə qaydası bölməsində plovun 10 növünü sayır, bütün xörəklərin bişirilmə qaydasını izah edir. Mətndə verilmiş Quba şivəsində işlənən çoxlu sayda sözlər olduğu kimi saxlanıb. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=578679 |
Əhməd Əhmədli | Əhməd Anar oğlu Əhmədli (20 yanvar 2001; Poladtuğay, Sabirabad — 3 oktyabr 2020; Kəlbəcər rayonu) — Azərbaycan Quru Qoşunlarının müddətli həqiqi hərbi xidmət qulluqçusu, əsgər. İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı və şəhidi. Əhməd Əhmədli 2001-ci il yanvarın 20-də Sabirabad rayonunun Poladtuğay kəndində Anar bəy və Güləbətin xanımın ailəsində anadan olub. 2007-ci ildə Salyan rayonu Azad İbadov adına Pambıqkənd kənd tam orta məktəbinin 1-ci sinfinə daxil olan Əhməd Əhmədli, daha sonra təhsilini Sabirabad rayonu Mahir İsmayılov adına Poladtuğay kənd tam orta məktəbində davam etdirib və 2018-ci ildə elə həmin məktəbdən də məzun olub. Hərbi xidməti 2019-cu il yanvarın 6-da, 18 yaşının tamam olmasına 14 gün qalmış Azərbaycan Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin Sabirabad rayon şöbəsi tərəfindən müddətli həqiqi hərbi xidmətə göndərildi. Hərbi xidmətini Quru Qoşunlarının Goranboy rayonunda yerləşən hərbi hissəsində atıcı vəzifəsində keçirdi. Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Əhməd Əhmədli 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Murovdağ, Suqovuşan və Talış döyüşlərində savaşıb. Əhməd Əhmədli oktyabrın 3-də Murovdağ döyüşləri zamanı şəhid olub. Nəşinin tapılmaması səbəbindən uzun müddət itkin düşmüş hesab edilib. Şəhid olduqdan 3 ay 3 gün sonra Sabirabad rayonunun Poladtuğay kənd məzarlığında dəfn edilib. Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən, Əhməd Əhmədli ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi. (24.06.2021) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=727436 |
Əhməd Əhmədov | Əhməd Əhmədov Rumlu — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, şair və dramaturq. Əhməd Əhmədov (Sumqayıt hadisələri) — Sumqayıt hadisələrinin təşkilatçısı kimi güllələnən azərbaycanlı. Əhməd Əhmədov (general) — Naxçıvanın Daxili İşlər naziri, polis general-leytenantı. Əhməd Əhmədov (geoloq) — azərbaycanlı neftçi-geoloq. Əhməd Əhmədov (dövlət xadimi) — Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, Azərbaycan K(b)P-nin Qala-Maştağa rayon komitəsinin birinci katibi. Repressiya qurbanı. Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=324569 |
Əhməd Əhmədov-Rumlu | Kəblə-Əhməd Məmmədqulu oğlu Əhmədov (tanınır: Əhməd Rumlu (Ruminski); 12 avqust 1902, Bakı – 13 noyabr 1982, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, şair və dramaturq. Əhməd Rumlu 1902-ci ilin avqustunda Bakıda, "Həmişəri palanı" deyilən məhəllədə tacir ailəsində dünyaya gəlib. Lakin onun ailəsi Əhməd doğulmamışdan XIX əsrin ikinci yarısında Cənubi Azərbaycandan mühacirə edilmişdi. Atası İranda anadan olmuşdu. Oğlunu axund görmək istəyən Məmmədqulu kişi bu məqsədlə onu molla məktəbinə qoyur. Əhməd Bakıda dövrün tələblərinə uyğun olaraq, mollaxanada təhsil alır. Təhsilini mədrəsədə davam etdirən Əhməd ərəb və fars dillərini gözəl bildiyinə, öz yaşıdlarından zehni və çalışqanlığı ilə seçildiyinə görə axundlar onu Nəcəfi-Əşrəf şəhərinə göndərməyi qərara alırlar. 20–30 il oğlundan ayrı düşəcəyini düşünən ata bu təklifdən boyun qaçırır. Quranı əzbərdən bilən, gözəl hafizəsi və məlahətli səsi olan Əhməd məhərrəmlikdə şəbih deyər, qəsidələr oxuyardı. Əsrin ortalarına doğru bu mərasimlər xalq teatrları ilə əvəz olundu və istedadlı gənc "kos-kosa", "qodu-qodu" kimi məhəlli oyunlarda özünə pərəstişkarlar qazandı. Tənqid-Təbliğ Teatrı isə Əhmədin həyatında dönüş yaratdı. Əhməd Əhmədovun 18 yaşı olanda artıq Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində müxtəlif həcmli rollar ifa etməyə başlamışdır. Bu dövrdə onun ikinci qabiliyyəti üzə çıxdı. Əhməd qələmini işə salaraq böyük poemalar, qəzəllər yazmağa başladı. "Humay" poemasını qələmə aldı. Tezliklə "Səadət uğrunda", "Seyran", "Qana qan" əsərləri GTT-da səhnəyə qoyuldu. Rumlu təxəllüsü ilə yazdığı qəzəllər İranın məşhur xanəndəsi Mustafa Payanın repertuarının əsasını təşkil edirdi. Şair-qəzəlxanın 5000-dən çox qəzəli mövcuddur. Amma onların çoxu hazırda mövcud deyil.Həyatda çox sakit, özünü gözə soxmayan qəzəlxanın ilk filmi məhz "O olmasın, bu olsun" ilə başlayır. Bunu Əliağa Ağayev məsləhət edir. Hüseyn Seyidzadə hambal roluna bir neçə aktyoru sınasa da, bəyənmir. Ağayevin xahişi ilə rejissor onu çağırıb sınayır. Əhməd Ruminskini Hüseyn Seyidzadə elə ilk baxışdaca onu bəyənir və rola təsdiq edir. Epizodik rol olan Hambal rolu qəzəlxanın həyatını dəyişir və onun aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxarır. Bundan sonra 1956-cı ildə oynadığı hambal rolundan sonra ona ard-arda təkliflər gəlir və ilk olaraq 1957-ci ildə "Bir məhəllədən iki nəfər", 1958-ci ildə "Kazbek qutusu" bədii filmlərində rol alır. Amma qəzəlxanın sakit, qapalı adam olması onun çox filmlərdə çəkilməsinə imkan vermədi. Hətta aktyorun uzun illər çalışdığı Gənc Tamaşaçılar Teatrında da baş rolu demək olar ki, olmayıb. Əhməd Ruminski qəzəllər söyləsə də, tamaşalarda rol alsa da, cəmisi 6 filmdə epizodik rolda çəkilsə də, "O olmasın, bu olsun" filmində yaratdığı "Hambal" obrazı ilə Azərbaycan xalqının könlündə taxt qurmuşdur. Bu filmdə o, öz səsi və öz xarakteri ilə oynamışdır. Onun Məşədi İbadla olan epizodları və frazaları indiyə qədər də tamaşaçılar tərəfindən sevilə sevilə izlənilir.Əhməd Rumınski 1982-ci ildə dünyasını dəyişib. Məzarı Balaxanı qəbirstanlığında Hacı Şəhla məscidinin yaxınlığındadır. Filmoqrafiya O olmasın, bu olsun (film, 1956) Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) "Kazbek" qutusu (film, 1958) "Bəs mənim bir abasım hara getdi?" //Odlar yurdu.- London, 2008, dekabr.- № 002.- səh. 15. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=38112 |
Əhməd Əhmədov (III) | Əhməd İman oğlu Əhmədov (1964, Sumqayıt – 6 aprel 1990) — 1988-ci ilin fevralında Sumqayıt şəhərində baş vermiş hadisələrinin təşkilatçısı olaraq təqsirlindirilərək güllələnən azərbaycanlı. Şahid ifadələri günahkarın erməni əsilli Edvard Qriqoryan olduğunu göstərir. Sumqayıt hadisələrinin təşkilatçılarından erməni Ohanyanın, Samoylov və Pavlovskknin adları isə uzun müddət mətbuatdan gizli saxlanmışdır. Əhməd Əhmədov 1964-cü ildə Sumqayıtda fəhlə ailəsində anadan olub. 1979-cu ildə Sumqayıtdakı 25 nömrəli məktəbin 8-ci sinfini qurtarıb. Sonra 7 nömrəli şəhər texniki peşə məktəbində oxuyub. 1982-ci ildə ordu sıralarına çağırılıb. 1985–1988-ci illər arasında bir neçə iş yeri dəyişib. Oxuduğu məktəbdən və iş yerlərindən ona müsbət xasiyyətnamə verilib. Heç bir inzibati və ictimai cəzası olmayıb.Orta texniki peşə təhsili olan Əhməd Sumqayıt hadisələri vaxtı Xovlu-iplik fabrikində fəhlə işləyib. O, həbs olunandan bir müddət öncə nişanlanır, yaşı 70-i keçən valideynləri 1988-ci ilin yayında Əhmədi evləndirmək niyyətində imiş. Əhmədov ilk dəfə fevralın 29-da axşam saatlarında işdən evə dönərkən şəhərdə keçirilən kütləvi aksiyalara qoşulur, lakin heç bir qətlin törədilməsində iştirak etməyib. 1988-ci il martın 12-də Sumqayıtda həbslər həyata keçirən prokurorluq nümayəndələri Əhmədgilin evinə də gəlirlər. Əhmədov Sumqayıtdakı 41a məhəlləsində 7 erməninin ölümündə təşkilatçı və iştirakçı qismində təqsirləndirilir. SSRİ Ali Məhkəməsində onun günahı sübut olunmasa da, ona qarşı SSRİ Ali Məhkəməsinin 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə güllələnərək edam cəzası verilir. Hökm 17 ay sonra icra olunur.Həmin hadisələr zamanı öldürülən 26 ermənidən 6 nəfəri Eduard Qriqoryanın öldürdüyü güman edilir. Eduard Qriqoryana 12 il həbs cəzası verilir və o, bir neçə ildən sonra azadlığa buraxılır.Əhməd Əhmədov Moskvada keçirilmiş məhkəmənin qərarı ilə edam olunub. Əhməd Əhmədovun hadisələrin əsas təşkilatçısı olduğunu sübuta yetirmək üçün istintaqçılar həmin gün əynində boz kostyum olmuş Əhmədovdan üzərində qan ləkələri olan qara kostyumda olması ilə bağlı ifadə alıblar və bu, dəlil kimi məhkəmədə ortaya çıxarılıb. Sumqayıtlılar da Əhməd Əhmədovun cinayətkar olmadığına inanırlar. Onun yaşadığı həyətdə qurulmuş xatirə bulağı onun xalqın gözündə günahsız olduğuna işarə edir.. 1989-cu il mayın 27-də Azərbaycan SSR Prokurorluğu Ə. Əhmədovun validyenlərinə məktub göndərib. Göndərilən həmin məktubda SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Əhməd Əhmədova verilən güllələnmə cəzasının dəyişdirilərək həbslə əvəz olunduğu bildirilib. Lakin tezliklə bu məktubun həqiqətə söykənmədiyi aşkar olunub.Əhməd Əhmədovun qardaşı Əhmədağanın sözlərinə görə, 1989-cu ilin sonlarında Azərbaycan SSR Prokurorluğunun cinayət işlərinə məhkəmələrdə baxılması üzrə nəzarət şöbəsinin prokuroru Cavanşir İsmayılovdan Əhmədin cəzasının dəyişdirilməsi ilə bağlı məktub alıblar. Məktubda deyilirdi: "Oğlunuz Əhmədov Əhməd SSRİ Ali Məhkəmsinin Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə müstəsna cəza növü olan güllələnməyə məhkum edilmiş, lakin SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə güllələnmə cəzası dəyişdirilərək, həbs cəzası ilə əvəz edilmişdir". Araşdırmalar göstərdi ki, bu variantı Mərkəzi Komitə üzvlərindən kimsə meydanda gərginliyi azaltmaq üçün atmışdır.Əhmədova ölüm hökmü veriləndən sonra Azərbaycandan SSRİ-nin ali hakimiyyət orqanlarına yüzlərlə şikayət məkbutu göndərilsə də, onların heç birinə cavab verilməyib. SSRİ xalq deputatı A. Mnikovun Mixail Qorbaçovdan Əhmədovun işinin yüngülləşdirilməsi xahişinə belə baxılmayıb. Hökmün icrası 1990-cı il aprelin 4-də SSRİ Ali Məhkəməsi Ə. Əhmədovun vəkili Y. Məmmədovu təqsirləndirilən şəxsə hüquqi yardım göstərmək üçün Moskvaya dəvət edib. Əhmədovlara oğlanları barədə hökmün dəyişdirilə biləcəyi bildirilib. Vəkil Y. Məmmədov SSRİ Ali Məhkəməsinə, Prokurorluğuna və ölkə prezidentinə şikayət ərizəsi təqdim etmək üçün Moskvaya çatdıqdan bir gün sonra-aprelin 6-də Ə. Əhmədov öldürülüb. Xarici keçidlər Aslan İsmayılov. Sumqayıt — SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı. Bakı: Çaşıoğlu. 2010. 204 səhifə. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=486644 |
Əhməd Əhmədov (Ruminski) | Kəblə-Əhməd Məmmədqulu oğlu Əhmədov (tanınır: Əhməd Rumlu (Ruminski); 12 avqust 1902, Bakı – 13 noyabr 1982, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, şair və dramaturq. Əhməd Rumlu 1902-ci ilin avqustunda Bakıda, "Həmişəri palanı" deyilən məhəllədə tacir ailəsində dünyaya gəlib. Lakin onun ailəsi Əhməd doğulmamışdan XIX əsrin ikinci yarısında Cənubi Azərbaycandan mühacirə edilmişdi. Atası İranda anadan olmuşdu. Oğlunu axund görmək istəyən Məmmədqulu kişi bu məqsədlə onu molla məktəbinə qoyur. Əhməd Bakıda dövrün tələblərinə uyğun olaraq, mollaxanada təhsil alır. Təhsilini mədrəsədə davam etdirən Əhməd ərəb və fars dillərini gözəl bildiyinə, öz yaşıdlarından zehni və çalışqanlığı ilə seçildiyinə görə axundlar onu Nəcəfi-Əşrəf şəhərinə göndərməyi qərara alırlar. 20–30 il oğlundan ayrı düşəcəyini düşünən ata bu təklifdən boyun qaçırır. Quranı əzbərdən bilən, gözəl hafizəsi və məlahətli səsi olan Əhməd məhərrəmlikdə şəbih deyər, qəsidələr oxuyardı. Əsrin ortalarına doğru bu mərasimlər xalq teatrları ilə əvəz olundu və istedadlı gənc "kos-kosa", "qodu-qodu" kimi məhəlli oyunlarda özünə pərəstişkarlar qazandı. Tənqid-Təbliğ Teatrı isə Əhmədin həyatında dönüş yaratdı. Əhməd Əhmədovun 18 yaşı olanda artıq Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində müxtəlif həcmli rollar ifa etməyə başlamışdır. Bu dövrdə onun ikinci qabiliyyəti üzə çıxdı. Əhməd qələmini işə salaraq böyük poemalar, qəzəllər yazmağa başladı. "Humay" poemasını qələmə aldı. Tezliklə "Səadət uğrunda", "Seyran", "Qana qan" əsərləri GTT-da səhnəyə qoyuldu. Rumlu təxəllüsü ilə yazdığı qəzəllər İranın məşhur xanəndəsi Mustafa Payanın repertuarının əsasını təşkil edirdi. Şair-qəzəlxanın 5000-dən çox qəzəli mövcuddur. Amma onların çoxu hazırda mövcud deyil.Həyatda çox sakit, özünü gözə soxmayan qəzəlxanın ilk filmi məhz "O olmasın, bu olsun" ilə başlayır. Bunu Əliağa Ağayev məsləhət edir. Hüseyn Seyidzadə hambal roluna bir neçə aktyoru sınasa da, bəyənmir. Ağayevin xahişi ilə rejissor onu çağırıb sınayır. Əhməd Ruminskini Hüseyn Seyidzadə elə ilk baxışdaca onu bəyənir və rola təsdiq edir. Epizodik rol olan Hambal rolu qəzəlxanın həyatını dəyişir və onun aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxarır. Bundan sonra 1956-cı ildə oynadığı hambal rolundan sonra ona ard-arda təkliflər gəlir və ilk olaraq 1957-ci ildə "Bir məhəllədən iki nəfər", 1958-ci ildə "Kazbek qutusu" bədii filmlərində rol alır. Amma qəzəlxanın sakit, qapalı adam olması onun çox filmlərdə çəkilməsinə imkan vermədi. Hətta aktyorun uzun illər çalışdığı Gənc Tamaşaçılar Teatrında da baş rolu demək olar ki, olmayıb. Əhməd Ruminski qəzəllər söyləsə də, tamaşalarda rol alsa da, cəmisi 6 filmdə epizodik rolda çəkilsə də, "O olmasın, bu olsun" filmində yaratdığı "Hambal" obrazı ilə Azərbaycan xalqının könlündə taxt qurmuşdur. Bu filmdə o, öz səsi və öz xarakteri ilə oynamışdır. Onun Məşədi İbadla olan epizodları və frazaları indiyə qədər də tamaşaçılar tərəfindən sevilə sevilə izlənilir.Əhməd Rumınski 1982-ci ildə dünyasını dəyişib. Məzarı Balaxanı qəbirstanlığında Hacı Şəhla məscidinin yaxınlığındadır. Filmoqrafiya O olmasın, bu olsun (film, 1956) Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) "Kazbek" qutusu (film, 1958) "Bəs mənim bir abasım hara getdi?" //Odlar yurdu.- London, 2008, dekabr.- № 002.- səh. 15. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=694794 |
Əhməd Əhmədov (Rumlu) | Kəblə-Əhməd Məmmədqulu oğlu Əhmədov (tanınır: Əhməd Rumlu (Ruminski); 12 avqust 1902, Bakı – 13 noyabr 1982, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, şair və dramaturq. Əhməd Rumlu 1902-ci ilin avqustunda Bakıda, "Həmişəri palanı" deyilən məhəllədə tacir ailəsində dünyaya gəlib. Lakin onun ailəsi Əhməd doğulmamışdan XIX əsrin ikinci yarısında Cənubi Azərbaycandan mühacirə edilmişdi. Atası İranda anadan olmuşdu. Oğlunu axund görmək istəyən Məmmədqulu kişi bu məqsədlə onu molla məktəbinə qoyur. Əhməd Bakıda dövrün tələblərinə uyğun olaraq, mollaxanada təhsil alır. Təhsilini mədrəsədə davam etdirən Əhməd ərəb və fars dillərini gözəl bildiyinə, öz yaşıdlarından zehni və çalışqanlığı ilə seçildiyinə görə axundlar onu Nəcəfi-Əşrəf şəhərinə göndərməyi qərara alırlar. 20–30 il oğlundan ayrı düşəcəyini düşünən ata bu təklifdən boyun qaçırır. Quranı əzbərdən bilən, gözəl hafizəsi və məlahətli səsi olan Əhməd məhərrəmlikdə şəbih deyər, qəsidələr oxuyardı. Əsrin ortalarına doğru bu mərasimlər xalq teatrları ilə əvəz olundu və istedadlı gənc "kos-kosa", "qodu-qodu" kimi məhəlli oyunlarda özünə pərəstişkarlar qazandı. Tənqid-Təbliğ Teatrı isə Əhmədin həyatında dönüş yaratdı. Əhməd Əhmədovun 18 yaşı olanda artıq Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində müxtəlif həcmli rollar ifa etməyə başlamışdır. Bu dövrdə onun ikinci qabiliyyəti üzə çıxdı. Əhməd qələmini işə salaraq böyük poemalar, qəzəllər yazmağa başladı. "Humay" poemasını qələmə aldı. Tezliklə "Səadət uğrunda", "Seyran", "Qana qan" əsərləri GTT-da səhnəyə qoyuldu. Rumlu təxəllüsü ilə yazdığı qəzəllər İranın məşhur xanəndəsi Mustafa Payanın repertuarının əsasını təşkil edirdi. Şair-qəzəlxanın 5000-dən çox qəzəli mövcuddur. Amma onların çoxu hazırda mövcud deyil.Həyatda çox sakit, özünü gözə soxmayan qəzəlxanın ilk filmi məhz "O olmasın, bu olsun" ilə başlayır. Bunu Əliağa Ağayev məsləhət edir. Hüseyn Seyidzadə hambal roluna bir neçə aktyoru sınasa da, bəyənmir. Ağayevin xahişi ilə rejissor onu çağırıb sınayır. Əhməd Ruminskini Hüseyn Seyidzadə elə ilk baxışdaca onu bəyənir və rola təsdiq edir. Epizodik rol olan Hambal rolu qəzəlxanın həyatını dəyişir və onun aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxarır. Bundan sonra 1956-cı ildə oynadığı hambal rolundan sonra ona ard-arda təkliflər gəlir və ilk olaraq 1957-ci ildə "Bir məhəllədən iki nəfər", 1958-ci ildə "Kazbek qutusu" bədii filmlərində rol alır. Amma qəzəlxanın sakit, qapalı adam olması onun çox filmlərdə çəkilməsinə imkan vermədi. Hətta aktyorun uzun illər çalışdığı Gənc Tamaşaçılar Teatrında da baş rolu demək olar ki, olmayıb. Əhməd Ruminski qəzəllər söyləsə də, tamaşalarda rol alsa da, cəmisi 6 filmdə epizodik rolda çəkilsə də, "O olmasın, bu olsun" filmində yaratdığı "Hambal" obrazı ilə Azərbaycan xalqının könlündə taxt qurmuşdur. Bu filmdə o, öz səsi və öz xarakteri ilə oynamışdır. Onun Məşədi İbadla olan epizodları və frazaları indiyə qədər də tamaşaçılar tərəfindən sevilə sevilə izlənilir.Əhməd Rumınski 1982-ci ildə dünyasını dəyişib. Məzarı Balaxanı qəbirstanlığında Hacı Şəhla məscidinin yaxınlığındadır. Filmoqrafiya O olmasın, bu olsun (film, 1956) Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) "Kazbek" qutusu (film, 1958) "Bəs mənim bir abasım hara getdi?" //Odlar yurdu.- London, 2008, dekabr.- № 002.- səh. 15. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=761997 |
Əhməd Əhmədov (Sumqayıt hadisələri) | Əhməd İman oğlu Əhmədov (1964, Sumqayıt – 6 aprel 1990) — 1988-ci ilin fevralında Sumqayıt şəhərində baş vermiş hadisələrinin təşkilatçısı olaraq təqsirlindirilərək güllələnən azərbaycanlı. Şahid ifadələri günahkarın erməni əsilli Edvard Qriqoryan olduğunu göstərir. Sumqayıt hadisələrinin təşkilatçılarından erməni Ohanyanın, Samoylov və Pavlovskknin adları isə uzun müddət mətbuatdan gizli saxlanmışdır. Əhməd Əhmədov 1964-cü ildə Sumqayıtda fəhlə ailəsində anadan olub. 1979-cu ildə Sumqayıtdakı 25 nömrəli məktəbin 8-ci sinfini qurtarıb. Sonra 7 nömrəli şəhər texniki peşə məktəbində oxuyub. 1982-ci ildə ordu sıralarına çağırılıb. 1985–1988-ci illər arasında bir neçə iş yeri dəyişib. Oxuduğu məktəbdən və iş yerlərindən ona müsbət xasiyyətnamə verilib. Heç bir inzibati və ictimai cəzası olmayıb.Orta texniki peşə təhsili olan Əhməd Sumqayıt hadisələri vaxtı Xovlu-iplik fabrikində fəhlə işləyib. O, həbs olunandan bir müddət öncə nişanlanır, yaşı 70-i keçən valideynləri 1988-ci ilin yayında Əhmədi evləndirmək niyyətində imiş. Əhmədov ilk dəfə fevralın 29-da axşam saatlarında işdən evə dönərkən şəhərdə keçirilən kütləvi aksiyalara qoşulur, lakin heç bir qətlin törədilməsində iştirak etməyib. 1988-ci il martın 12-də Sumqayıtda həbslər həyata keçirən prokurorluq nümayəndələri Əhmədgilin evinə də gəlirlər. Əhmədov Sumqayıtdakı 41a məhəlləsində 7 erməninin ölümündə təşkilatçı və iştirakçı qismində təqsirləndirilir. SSRİ Ali Məhkəməsində onun günahı sübut olunmasa da, ona qarşı SSRİ Ali Məhkəməsinin 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə güllələnərək edam cəzası verilir. Hökm 17 ay sonra icra olunur.Həmin hadisələr zamanı öldürülən 26 ermənidən 6 nəfəri Eduard Qriqoryanın öldürdüyü güman edilir. Eduard Qriqoryana 12 il həbs cəzası verilir və o, bir neçə ildən sonra azadlığa buraxılır.Əhməd Əhmədov Moskvada keçirilmiş məhkəmənin qərarı ilə edam olunub. Əhməd Əhmədovun hadisələrin əsas təşkilatçısı olduğunu sübuta yetirmək üçün istintaqçılar həmin gün əynində boz kostyum olmuş Əhmədovdan üzərində qan ləkələri olan qara kostyumda olması ilə bağlı ifadə alıblar və bu, dəlil kimi məhkəmədə ortaya çıxarılıb. Sumqayıtlılar da Əhməd Əhmədovun cinayətkar olmadığına inanırlar. Onun yaşadığı həyətdə qurulmuş xatirə bulağı onun xalqın gözündə günahsız olduğuna işarə edir.. 1989-cu il mayın 27-də Azərbaycan SSR Prokurorluğu Ə. Əhmədovun validyenlərinə məktub göndərib. Göndərilən həmin məktubda SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Əhməd Əhmədova verilən güllələnmə cəzasının dəyişdirilərək həbslə əvəz olunduğu bildirilib. Lakin tezliklə bu məktubun həqiqətə söykənmədiyi aşkar olunub.Əhməd Əhmədovun qardaşı Əhmədağanın sözlərinə görə, 1989-cu ilin sonlarında Azərbaycan SSR Prokurorluğunun cinayət işlərinə məhkəmələrdə baxılması üzrə nəzarət şöbəsinin prokuroru Cavanşir İsmayılovdan Əhmədin cəzasının dəyişdirilməsi ilə bağlı məktub alıblar. Məktubda deyilirdi: "Oğlunuz Əhmədov Əhməd SSRİ Ali Məhkəmsinin Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə müstəsna cəza növü olan güllələnməyə məhkum edilmiş, lakin SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə güllələnmə cəzası dəyişdirilərək, həbs cəzası ilə əvəz edilmişdir". Araşdırmalar göstərdi ki, bu variantı Mərkəzi Komitə üzvlərindən kimsə meydanda gərginliyi azaltmaq üçün atmışdır.Əhmədova ölüm hökmü veriləndən sonra Azərbaycandan SSRİ-nin ali hakimiyyət orqanlarına yüzlərlə şikayət məkbutu göndərilsə də, onların heç birinə cavab verilməyib. SSRİ xalq deputatı A. Mnikovun Mixail Qorbaçovdan Əhmədovun işinin yüngülləşdirilməsi xahişinə belə baxılmayıb. Hökmün icrası 1990-cı il aprelin 4-də SSRİ Ali Məhkəməsi Ə. Əhmədovun vəkili Y. Məmmədovu təqsirləndirilən şəxsə hüquqi yardım göstərmək üçün Moskvaya dəvət edib. Əhmədovlara oğlanları barədə hökmün dəyişdirilə biləcəyi bildirilib. Vəkil Y. Məmmədov SSRİ Ali Məhkəməsinə, Prokurorluğuna və ölkə prezidentinə şikayət ərizəsi təqdim etmək üçün Moskvaya çatdıqdan bir gün sonra-aprelin 6-də Ə. Əhmədov öldürülüb. Xarici keçidlər Aslan İsmayılov. Sumqayıt — SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı. Bakı: Çaşıoğlu. 2010. 204 səhifə. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=176138 |
Əhməd Əhmədov (dövlət xadimi) | Əhməd Əli oğlu Əhmədov (1903, Ordubad, Naxçıvan qəzası – 13 oktyabr 1937) — Dövlət xadimi, Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru. Azərbaycan K(b)P-nin Qala-Maştağa rayon komitəsinin birinci katibi. Əhməd Əli oğlu Əhmədov 1903-cü ildə Naxçıvanın Ordubad şəhərində zəhmətkeş ailəsində anadan olub. 1918-ci ilə qədər Ali Hərbi məktəbdə təhsil alıb. 1919-cu ildən Culfada (Şahtaxtıda) əvvəlcə telefonçu, daha sonra dəmir yolunda fəhlə işləmişdir. 1921-ci ildə XI Qırmızı Orduda könülülərə yazılaraq telefonçu kimi xidmət etmişdir. 1930-cu ildə Qırmızı Professorlar İnstitutunda təhsil almağa başlayır. 1937-ci il iyul ayının 11-də Azərbaycan SSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığı tərəfindən həbs edilib və oktyabrın 13-də güllələnib. 1955-ci ildə ölümündən sonra bəraət alıb. Hərbi fəaliyyəti 1921–1923-cü illərdə Azərbaycan hərbi peşə məktəbində kursant olub. 1923–1924-cü illərdə bu peşə məktəbini bitirdikdən sonra orada saxlanılaraq rota komandiri kimi xidmət etmişdir. 1925–1926-cı illərdə Hərbi-Siyasi məktəbin rəis köməkçisi təyin olunub. 1926–1927-ci illərdə Tiflis hərbi peşə məktəbində müəllim işləyib, daha sonra yenidən Bakıya qayıdaraq 1927–1928-ci illərdə siyasi maarifləndirmə fəaliyyəti ilə məşğul olur. Beləliklə, 1921-ci ildən 1928-ci ilə qədər Ə.Əhmədov hərbi xidmətdə olub. Bu müddət ərzində o, 1921 və 1930-cu illərdə Ermənistanda daşnak qiyamının yatırılmasında, 1922–1923-cü illərdə Azərbaycanda "banditizmə", 1924-cü ildə Çiatura şəhərində (Gürcüstanda) "menşevik üsyanı"na qarşı mübarizədə iştirak edib. Siyasi fəaliyyəti 1921-ci ilin martında Naxçıvanda komsomol təşkilatının bani və rəhbərlərindən biri olub. 1921-ci ilin sonunda Naxçıvandan nümayəndə kimi Bakıda komsomol qurultayına göndərilib. 1928–1929-cu illərdə İrəvanda Xalq Maarif Komissarlığının üzvü və Milli Azlıqlar Şurasının sədri olub. 1929–1930-cu illərdə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığında bölmə müdiri və İdarə heyətinin üzvü işləyib. 1933–1935-ci illərdə Azərbaycan Kommunist (bolşevik) Partiyası Mərkəzi Komitəsinin qərarı ilə Zəngilan Rayon Komitəsinin Siyasi bölməsinin müdiri təyin edilir. M.Bağırovun məsləhəti ilə 1935-ci ildə Azərbaycan K(b)P-nin Qala-Maştağa rayon komitəsinin birinci katibi təyin edilir. O, eyni zamanda Bakı Sovetinin nümayəndəsi seçilir. 1937-ci il iyun ayının 1-də EA-nın Azərbaycan filialının Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru təyin edilir. Ona qədər direktor işləmiş Zifeld-Simumyaqi Artur Rudolfoviç böyük elmi işçi vəzifəsinə təyin edilib. Ə.Əhmədov bu vəzifədə 1 ay 10 gün işlədi. Ə.Tahirzadə. Əhməd Əli oğlu Əhmədov // 525-ci qəzet, 2005, 8, 11 yanvar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=503924 |
Əhməd Əhmədov (general) | Əhməd Hüseyn oğlu Əhmədov (1969, Tumaslı, İliç rayonu) — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Daxili İşlər naziri, polis general-leytenantı Əhməd Əhmədov 1969-cu ildə Şərur rayonunun Tumaslı kəndində anadan olmuşdur. 1996-cı ildə Azərbaycan Respublikası DİN-in Polis Akademiyasını bitirmişdir. Silahlı Qüvvələrin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmət keçmişdir. 1990-cı ildən daxili işlər orqanlarında xidmət edir. 1997-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası DİN-in Mütəşəkkil cinayətkarlıqla mübarizə bölməsinin rəisi vəzifəsinə təyin edilmiş, 2000-ci ildə Naxçıvan şəhər polis şöbəsinin rəis müavini vəzifəsinə irəli çəkilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 16 iyun 2000-ci il tarixli Fərmanı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Daxili İşlər naziri təyin edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikasında əməliyyat-xidməti fəaliyyətindəki uğurlu nəticələrinə görə müxtəlif mükafatlara layiq görülmüşdür. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 20 may 2004-cü il tarixli 62 nömrəli Fərmanı ilə daxili xidmət general-mayoru, 30 iyun 2006-cı il tarixli 1546 nömrəli Sərəncamı ilə polis general-leytenantı ali xüsusi rütbəsi verilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin 28 iyul 2017-ci il tarixli əmrinə əsasən vəzifəsindən azad edilmişdir. Ailəlidir. Dörd övladı var. Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin saytında Əhməd Əhmədov haqqında səhifə. mia.gov.az (az.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=300740 |
Əhməd Əhmədov (geoloq) | Əhmədov Əhməd Mahmud oğlu (8 fevral 1910, Göyçay qəzası – 30 avqust 1988, Bakı) — azərbaycanlı neftçi-geoloq. Onun neft və qaz yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatına, yataqların səmərəli işləməsinə dair tədqiqat işləri, fikirləri nəşr olunmuş 80-dən artıq məqalədə və monoqrafiyada öz əksini tapmış, bilavasitə iştirakı və rəhbərliyi ilə Neft daşları, Sanqaçal dəniz, Qaradağ, Kürovdağ, Mişovdağ, Kürsəngi, Qarabağlı və s. kimi neft, qaz kondensat yataqları kəşf olunmuş və sənaye miqyaslı işlənməyə daxil edilmişdir. Əhməd Əhmədov 1910-cu il 8 fevralda Zərdab rayonunda anadan olmuşdur. 13 yaşında valideynlərini itirmiş, uşaqlıq və gənclik illəri çox ağır keçmişdir. 1933-cü ildə Azərbaycan Sənaye İnstitunun (indiki ADNSU) geoloji-kəşfiyyat fakültəsini bitirdikdən sonra istehsalatda mühəndis-geoloq vəzifəsindən başlayaraq Azərbaycan SSR-in Neft Hasilatı Sənayesi Nazirliyinin Baş geoloqu vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Ə.Əhmədov ölkənin siyası-iqtisadi həyatında fəal iştrak etmiş, dəfələrlə rayon, Bakı şəhəri və Respublika Ali Sovetlərinə deputat seçilmiş, yüksək dövlət mükafatlarına, orden və medallara layiq görülmüşdür. 30 avqust 1988-ci ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=482229 |
Əhməd Əhmədov (İman oğlu) | Əhməd İman oğlu Əhmədov (1964, Sumqayıt – 6 aprel 1990) — 1988-ci ilin fevralında Sumqayıt şəhərində baş vermiş hadisələrinin təşkilatçısı olaraq təqsirlindirilərək güllələnən azərbaycanlı. Şahid ifadələri günahkarın erməni əsilli Edvard Qriqoryan olduğunu göstərir. Sumqayıt hadisələrinin təşkilatçılarından erməni Ohanyanın, Samoylov və Pavlovskknin adları isə uzun müddət mətbuatdan gizli saxlanmışdır. Əhməd Əhmədov 1964-cü ildə Sumqayıtda fəhlə ailəsində anadan olub. 1979-cu ildə Sumqayıtdakı 25 nömrəli məktəbin 8-ci sinfini qurtarıb. Sonra 7 nömrəli şəhər texniki peşə məktəbində oxuyub. 1982-ci ildə ordu sıralarına çağırılıb. 1985–1988-ci illər arasında bir neçə iş yeri dəyişib. Oxuduğu məktəbdən və iş yerlərindən ona müsbət xasiyyətnamə verilib. Heç bir inzibati və ictimai cəzası olmayıb.Orta texniki peşə təhsili olan Əhməd Sumqayıt hadisələri vaxtı Xovlu-iplik fabrikində fəhlə işləyib. O, həbs olunandan bir müddət öncə nişanlanır, yaşı 70-i keçən valideynləri 1988-ci ilin yayında Əhmədi evləndirmək niyyətində imiş. Əhmədov ilk dəfə fevralın 29-da axşam saatlarında işdən evə dönərkən şəhərdə keçirilən kütləvi aksiyalara qoşulur, lakin heç bir qətlin törədilməsində iştirak etməyib. 1988-ci il martın 12-də Sumqayıtda həbslər həyata keçirən prokurorluq nümayəndələri Əhmədgilin evinə də gəlirlər. Əhmədov Sumqayıtdakı 41a məhəlləsində 7 erməninin ölümündə təşkilatçı və iştirakçı qismində təqsirləndirilir. SSRİ Ali Məhkəməsində onun günahı sübut olunmasa da, ona qarşı SSRİ Ali Məhkəməsinin 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə güllələnərək edam cəzası verilir. Hökm 17 ay sonra icra olunur.Həmin hadisələr zamanı öldürülən 26 ermənidən 6 nəfəri Eduard Qriqoryanın öldürdüyü güman edilir. Eduard Qriqoryana 12 il həbs cəzası verilir və o, bir neçə ildən sonra azadlığa buraxılır.Əhməd Əhmədov Moskvada keçirilmiş məhkəmənin qərarı ilə edam olunub. Əhməd Əhmədovun hadisələrin əsas təşkilatçısı olduğunu sübuta yetirmək üçün istintaqçılar həmin gün əynində boz kostyum olmuş Əhmədovdan üzərində qan ləkələri olan qara kostyumda olması ilə bağlı ifadə alıblar və bu, dəlil kimi məhkəmədə ortaya çıxarılıb. Sumqayıtlılar da Əhməd Əhmədovun cinayətkar olmadığına inanırlar. Onun yaşadığı həyətdə qurulmuş xatirə bulağı onun xalqın gözündə günahsız olduğuna işarə edir.. 1989-cu il mayın 27-də Azərbaycan SSR Prokurorluğu Ə. Əhmədovun validyenlərinə məktub göndərib. Göndərilən həmin məktubda SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Əhməd Əhmədova verilən güllələnmə cəzasının dəyişdirilərək həbslə əvəz olunduğu bildirilib. Lakin tezliklə bu məktubun həqiqətə söykənmədiyi aşkar olunub.Əhməd Əhmədovun qardaşı Əhmədağanın sözlərinə görə, 1989-cu ilin sonlarında Azərbaycan SSR Prokurorluğunun cinayət işlərinə məhkəmələrdə baxılması üzrə nəzarət şöbəsinin prokuroru Cavanşir İsmayılovdan Əhmədin cəzasının dəyişdirilməsi ilə bağlı məktub alıblar. Məktubda deyilirdi: "Oğlunuz Əhmədov Əhməd SSRİ Ali Məhkəmsinin Cinayət İşləri üzrə Məhkəmə Kollegiyasının 1988-ci il 18 noyabr tarixli hökmü ilə müstəsna cəza növü olan güllələnməyə məhkum edilmiş, lakin SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə güllələnmə cəzası dəyişdirilərək, həbs cəzası ilə əvəz edilmişdir". Araşdırmalar göstərdi ki, bu variantı Mərkəzi Komitə üzvlərindən kimsə meydanda gərginliyi azaltmaq üçün atmışdır.Əhmədova ölüm hökmü veriləndən sonra Azərbaycandan SSRİ-nin ali hakimiyyət orqanlarına yüzlərlə şikayət məkbutu göndərilsə də, onların heç birinə cavab verilməyib. SSRİ xalq deputatı A. Mnikovun Mixail Qorbaçovdan Əhmədovun işinin yüngülləşdirilməsi xahişinə belə baxılmayıb. Hökmün icrası 1990-cı il aprelin 4-də SSRİ Ali Məhkəməsi Ə. Əhmədovun vəkili Y. Məmmədovu təqsirləndirilən şəxsə hüquqi yardım göstərmək üçün Moskvaya dəvət edib. Əhmədovlara oğlanları barədə hökmün dəyişdirilə biləcəyi bildirilib. Vəkil Y. Məmmədov SSRİ Ali Məhkəməsinə, Prokurorluğuna və ölkə prezidentinə şikayət ərizəsi təqdim etmək üçün Moskvaya çatdıqdan bir gün sonra-aprelin 6-də Ə. Əhmədov öldürülüb. Xarici keçidlər Aslan İsmayılov. Sumqayıt — SSRİ-nin süqutunun başlanğıcı. Bakı: Çaşıoğlu. 2010. 204 səhifə. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=543101 |
Əhməd Əhmədov Rumlu | Kəblə-Əhməd Məmmədqulu oğlu Əhmədov (tanınır: Əhməd Rumlu (Ruminski); 12 avqust 1902, Bakı – 13 noyabr 1982, Bakı) — Azərbaycan teatr və kino aktyoru, şair və dramaturq. Əhməd Rumlu 1902-ci ilin avqustunda Bakıda, "Həmişəri palanı" deyilən məhəllədə tacir ailəsində dünyaya gəlib. Lakin onun ailəsi Əhməd doğulmamışdan XIX əsrin ikinci yarısında Cənubi Azərbaycandan mühacirə edilmişdi. Atası İranda anadan olmuşdu. Oğlunu axund görmək istəyən Məmmədqulu kişi bu məqsədlə onu molla məktəbinə qoyur. Əhməd Bakıda dövrün tələblərinə uyğun olaraq, mollaxanada təhsil alır. Təhsilini mədrəsədə davam etdirən Əhməd ərəb və fars dillərini gözəl bildiyinə, öz yaşıdlarından zehni və çalışqanlığı ilə seçildiyinə görə axundlar onu Nəcəfi-Əşrəf şəhərinə göndərməyi qərara alırlar. 20–30 il oğlundan ayrı düşəcəyini düşünən ata bu təklifdən boyun qaçırır. Quranı əzbərdən bilən, gözəl hafizəsi və məlahətli səsi olan Əhməd məhərrəmlikdə şəbih deyər, qəsidələr oxuyardı. Əsrin ortalarına doğru bu mərasimlər xalq teatrları ilə əvəz olundu və istedadlı gənc "kos-kosa", "qodu-qodu" kimi məhəlli oyunlarda özünə pərəstişkarlar qazandı. Tənqid-Təbliğ Teatrı isə Əhmədin həyatında dönüş yaratdı. Əhməd Əhmədovun 18 yaşı olanda artıq Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının səhnəsində müxtəlif həcmli rollar ifa etməyə başlamışdır. Bu dövrdə onun ikinci qabiliyyəti üzə çıxdı. Əhməd qələmini işə salaraq böyük poemalar, qəzəllər yazmağa başladı. "Humay" poemasını qələmə aldı. Tezliklə "Səadət uğrunda", "Seyran", "Qana qan" əsərləri GTT-da səhnəyə qoyuldu. Rumlu təxəllüsü ilə yazdığı qəzəllər İranın məşhur xanəndəsi Mustafa Payanın repertuarının əsasını təşkil edirdi. Şair-qəzəlxanın 5000-dən çox qəzəli mövcuddur. Amma onların çoxu hazırda mövcud deyil.Həyatda çox sakit, özünü gözə soxmayan qəzəlxanın ilk filmi məhz "O olmasın, bu olsun" ilə başlayır. Bunu Əliağa Ağayev məsləhət edir. Hüseyn Seyidzadə hambal roluna bir neçə aktyoru sınasa da, bəyənmir. Ağayevin xahişi ilə rejissor onu çağırıb sınayır. Əhməd Ruminskini Hüseyn Seyidzadə elə ilk baxışdaca onu bəyənir və rola təsdiq edir. Epizodik rol olan Hambal rolu qəzəlxanın həyatını dəyişir və onun aktyorluq keyfiyyətlərini üzə çıxarır. Bundan sonra 1956-cı ildə oynadığı hambal rolundan sonra ona ard-arda təkliflər gəlir və ilk olaraq 1957-ci ildə "Bir məhəllədən iki nəfər", 1958-ci ildə "Kazbek qutusu" bədii filmlərində rol alır. Amma qəzəlxanın sakit, qapalı adam olması onun çox filmlərdə çəkilməsinə imkan vermədi. Hətta aktyorun uzun illər çalışdığı Gənc Tamaşaçılar Teatrında da baş rolu demək olar ki, olmayıb. Əhməd Ruminski qəzəllər söyləsə də, tamaşalarda rol alsa da, cəmisi 6 filmdə epizodik rolda çəkilsə də, "O olmasın, bu olsun" filmində yaratdığı "Hambal" obrazı ilə Azərbaycan xalqının könlündə taxt qurmuşdur. Bu filmdə o, öz səsi və öz xarakteri ilə oynamışdır. Onun Məşədi İbadla olan epizodları və frazaları indiyə qədər də tamaşaçılar tərəfindən sevilə sevilə izlənilir.Əhməd Rumınski 1982-ci ildə dünyasını dəyişib. Məzarı Balaxanı qəbirstanlığında Hacı Şəhla məscidinin yaxınlığındadır. Filmoqrafiya O olmasın, bu olsun (film, 1956) Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957) "Kazbek" qutusu (film, 1958) "Bəs mənim bir abasım hara getdi?" //Odlar yurdu.- London, 2008, dekabr.- № 002.- səh. 15. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=66282 |
Əhməd Əhmədzadə | Əhməd Əhmədzadə (şahmatçı) — azərbaycanlı şahmatçı, beynəlxalq usta (2019), Aşağı yaş qruplarında üçqat Azərbaycan çempionu (2015, 2016, 2018), 16 yaşadək yeniyetmələr arasında Olimpiya çempionu (2019). Əhməd Əhmədzadə (həkim) — Alim, Tibb elmləri doktoru, Professor, Azərbaycan Tibb Universitetinin Travmatologiya və ortopediya kafedrasının müdiri (1998-2021). Əhməd Əhmədzadə (siyasətçi) — Azərbaycan Respublikası Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri (2006-2021). Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=703610 |
Əhməd Əhmədzadə (həkim) | Əhməd Yaqub oğlu Əhmədzadə (16 fevral 1946 – 25 may 2021)— alim, tibb elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Tibb Universitetinin Travmatologiya və ortopediya kafedrasının müdiri (1998–2021). İlizarov aparatını Azərbaycanda ilk dəfə tədbiq etmişdir. Həyatı və elmi fəaliyyəti Əhməd Əhmədzadə 1946-cı il fevral ayının 16-da Qazax şəhərində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Qazax şəhər 1 nömrəli orta məktəbdə almışdır. 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun (indiki Tibb Universiteti) müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və 1970-ci ildə buranı bitirmişdir. 1970–1973-cü illərdə təyinatla Xaçmaz rayon mərkəzi xəstəxanasında həkim travmatoloq işləmişdir. 1973-cü ildə Moskva şəhərində Mərkəzi Travmatologiya və Ortopediya İnstitutunun kliniki ordinaturasına qəbul olmuşdur. 1975-ci ildə ordinaturanı bitirdikdən sonra həmin il əyani aspiranturaya daxil olmuşdur. 1978-ci ildə dissertasiya müdafiə edərək tibb elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1979-cu ildə Azərbaycana qayıdaraq Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında assisent vəzifəsində əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1983–1988-ci illərdə Moskva 2 nömrəli Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında doktorantura təhsili almışdır. 1988-ci ildə Moskvada doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, yenidən Azərbaycana qayıdır. Azərbaycan Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında professor vəzifəsində çalışmışdır. 1998-ci ildən ölənədək həmin kafedranın müdiri olmuşdur. İlizarov aparatını Azərbaycanda ilk dəfə tədbiq edən şəxsdir. Salatın Əhmədli, Rövşən Babanlı. "Qazax mahalının alimləri" (ensiklopedik məlumat). "Günəş" nəşriyyatı. Bakı. 2017. 512 səh. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=598968 |
Əhməd Əhmədzadə (professor) | Əhməd Yaqub oğlu Əhmədzadə (16 fevral 1946 – 25 may 2021)— alim, tibb elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Tibb Universitetinin Travmatologiya və ortopediya kafedrasının müdiri (1998–2021). İlizarov aparatını Azərbaycanda ilk dəfə tədbiq etmişdir. Həyatı və elmi fəaliyyəti Əhməd Əhmədzadə 1946-cı il fevral ayının 16-da Qazax şəhərində anadan olmuşdur. Orta təhsilini Qazax şəhər 1 nömrəli orta məktəbdə almışdır. 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun (indiki Tibb Universiteti) müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və 1970-ci ildə buranı bitirmişdir. 1970–1973-cü illərdə təyinatla Xaçmaz rayon mərkəzi xəstəxanasında həkim travmatoloq işləmişdir. 1973-cü ildə Moskva şəhərində Mərkəzi Travmatologiya və Ortopediya İnstitutunun kliniki ordinaturasına qəbul olmuşdur. 1975-ci ildə ordinaturanı bitirdikdən sonra həmin il əyani aspiranturaya daxil olmuşdur. 1978-ci ildə dissertasiya müdafiə edərək tibb elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1979-cu ildə Azərbaycana qayıdaraq Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında assisent vəzifəsində əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1983–1988-ci illərdə Moskva 2 nömrəli Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında doktorantura təhsili almışdır. 1988-ci ildə Moskvada doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, yenidən Azərbaycana qayıdır. Azərbaycan Tibb İnstitutunun Travmatologiya və ortopediya kafedrasında professor vəzifəsində çalışmışdır. 1998-ci ildən ölənədək həmin kafedranın müdiri olmuşdur. İlizarov aparatını Azərbaycanda ilk dəfə tədbiq edən şəxsdir. Salatın Əhmədli, Rövşən Babanlı. "Qazax mahalının alimləri" (ensiklopedik məlumat). "Günəş" nəşriyyatı. Bakı. 2017. 512 səh. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=703611 |
Əhməd Əhmədzadə (siyasətçi) | Əhməd Cuma oglu Əhmədzadə (7 yanvar 1945, Qaxmuğal, Qax rayonu) — Azərbaycan Respublikası Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri (2006–2021). 1945-ci ildə Qax rayonunun Qaxmuğal kəndində anadan olmuşdur. 1961-ci ildə 1 saylı orta məktəbi və 1966-cı ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunu bitirərək mühəndis-hidrotexnik ixtisasına yiyələnmişdir. 1976–1978-ci illərdə keçmiş Sov. İKP yanında İctimai Elmlər Akademiyasında ali partiya-siyasi təhsili almışdır. Əmək fəaliyyətinə 1961-ci ildə 11 saylı Bakı şəhər Tikinti İdarəsində fəhlə kimi başlamış, 1966-cı ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Hidrotexnika və Meliorasiya İnstitutunda böyük mühəndis, 1967–1975-ci illərdə Qax Suvarma Sistemləri İdarəsində böyük mühəndis, idarənin rəisi vəzifələrində işləmişdir. Ailəlidir, üç övladı var. Mübariz Əhmədzadənin qardaşıdır. Elman Rüstəmov ilə qudadır. Siyasi fəaliyyəti Əhməd Əhmədzadə 1975–1976-cı illərdə Qax Rayon Xalq Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri, 1978–1980-ci illərdə Abşeron Rayon Xalq Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri, 1980–1988-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Füzuli Rayon Komitəsinin birinci katibi, 1988–1991-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Şamxor Rayon Komitəsinin birinci katibi, 1991-ci ildə Azərbaycan Kommunist Partiyası Şəki Şəhər Komitəsinin birinci katibi, Şəki Rayon Xalq Deputatları Sovetinin sədri, 1991–1992-ci illərdə Quba Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifələrində işləmişdir. 1981–1995-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. 1993–2004-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti yanında Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Komitəsinin sədri, 2004–2006-cı illərdə Kənd Təsərrüfatı Nazirinin birinci müavini, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Agentliyinin baş direktoru, 2006–2021-ci illərdə Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri vəzifələrində çalışmışdır. Respublika Dövlət Aqrar İslahatı Komissiyasının üzvü, Fövqəladə Hallar üzrə Dövlət Komissiyasının sədr müavini olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının orden və medalları, Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunub. Respublikanın meliorasiya və su təsərrüfatının inkişafı sahəsindəki xidmətlərinə görə 2015-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə "Şöhrət" ordeni, "Əməkdar mühəndis" fəxri adına, 2019-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi münasibətilə "Cümhuriyyət medalı"na və 2020-ci ildə meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə görə 1-ci dərəcəli "Əmək" ordeninə layiq görülüb. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=130066 |
Əhməd Əhmədzadə (şahmatçı) | Əhməd Samir oğlu Əhmədzadə (13 dekabr 2004, Bakı) ― azərbaycanlı şahmatçı, beynəlxalq usta (2019). Aşağı yaş qruplarında üçqat Azərbaycan çempionu (2015, 2016, 2018), 16 yaşadək yeniyetmələr arasında Olimpiya çempionu (2019). 2004-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Təhsilini T. İsmayılov adına 6 nömrəli məktəb-liseydə davam etdirir. Şahmat karyerası Şahmatla 2011-ci ildə, 6 yaşındaykən məşğul olmaya başlayıb. Bakı şəhəri 2 nömrəli Uşaq-Gənclər Şahmat İdman Məktəbində təlim alıb. İlk müəllimi əməkdar məşqçi, beynəlxalq idman ustası Anar Allahverdiyev olub. 2012-ci ildə birinci şahmat dərəcəsini alıb. Beynəlxalq Şahmat Federasiyası (FIDE) tərəfindən 2014-cü ildə Ustalığa Namizəd (CM), 2017-ci ildə FIDE ustası (FM), 2019-cu ildə isə Beynəlxalq Usta (IM) titullarına layiq görülüb.2013-cü ildə Serbiyanın Novi Sad şəhərində keçirilən məktəblilər arasında Avropa Çempionatında 2-ci yer qazanıb.2014-cü ildə Yunanıstanın Kavala şəhərində keçirilən məktəblilər arasında Sürətli Şahmat üzrə Dünya Çempionatında 2-ci olub.2015 və 2016-cı illərdə iki dəfə yaşıdları arasında, 2018-ci ildə yeniyetmələr arasında Azərbaycan çempionu olmuşdur. 2019-cu ildə Azərbaycanın gənclərdən ibarət şahmat üzrə yığma komandasının heyətində Türkiyənın Çorum şəhərində keçirilmiş 16 yaşadək şahmatçılar arasında Dünya Şahmat Olimpiadasının qalibi olub.2019-cu ilin Noyabr ayında Monteneqroda keçiriən Klublar arası Avropa Çempionatında ilk Beynəlxalq Qrossmeyster normasını yerinə yetirmişdir. 2021-ci ilin Oktyabr ayında Şimali Makedoniyanın Oxrid şəhərində keçirilən Klublar arası Avropa Çempionatında "Vüqar Həşimov" klubu tərkibində 3-cü yer qazanıb, bürünc medala layiq görülmüşdür. Bütün nəaliyyətləri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=695990 |
Əhməd Əl-Bədavi məscidi | Əhməd Əl-Bədəvi məscidi — Misirin ən şimal hissəsində yerləşən Tanta şəhərinin ən böyük məscidi. Sufi məscididir. Xarici keçidlər Carnival in Tanta, BBC | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=263987 |
Əhməd Ələsgərov | Ələsgərov Əhməd Lətif oğlu (5 oktyabr 1935, Bakı – 19 may 2015, Odessa) — Azərbaycan, Moldova SSR, Ukrayna SSR və Tacikistanın əməkdar məşqçisi, SSRİ idman ustası (1963), Azərbaycan milli futbol komandasının ilk baş məşqçisi. Futbolçu karyerasında yarımmüdafiəçi mövqeyində çıxış etmişdir. "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltif edilmişdir (1968). Klub karyerası Bakı Bədən Tərbiyəsi İnstitunu bitirəndən sonra oyunçu karyerası boyunca 1955–1965-ci illərdə "Neftyannik" (Bakı) komandasında oynamışdır. SSRİ çempionatının yüksək liqasında 115 matç keçirib, 6 qol vurub. 1963-cü ildə fəxri idman ustası adına layiq görülüb. Məşqçi karyerası "Neftyannik"/"Neftçi" (Bakı) (1966–1970, 1980–1982, 1999–2000), "Pamir" (Düşənbə) (1972), Çernomorets (Odessa) (1973–1977), Krivbas (Krivoy Roq) (1977), Araz (Naxçıvan) (1979), Zimbru (Kişinyov) (1988–1989), Şerif (Tiraspol) (1997–1998), Bakı (2005–2006) klublarında baş məşqçi vəzifəsində çalışmışdır. "Bakı"da çalışdığ mövsümdə Azərbaycan çempionu titulunu qazanıb. Portovik (İliçevsk) üçün məşqçi-məsləhətçi vəzifəsində çalışmışdır (1996–1997). Azərbaycan milli futbol komandasına rəhbərlik etmişdir və milli komandamızın ilk məşqçisi kimi tarixə düşüb. (1992–1993, 1998–2000). Azərbaycan, Ukrayna, Moldova və Tacikistanın əməkdar məşqçisidir. Nailiyyətləri Futbol üzrə SSRİ çempionatının bürünc medal mükafatçısı (2): 1966, 1974 — baş məşqçi. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=86781 |
Əhməd Əmir-Əhmədi | Əhməd Əmir-Əhmədi (1884, İsfahan – 1965, Tehran) — İran Kazak diviziyasının generalı, hərbi nazir. Əhməd Əmir-Əhmədi 1884-cü ildə İsfahanda doğulmuşdu. Atası Tağı ağa Əmir-Əhmədi Qacar ordusunda briqada generalı (sərtib) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Özü də İran Kazak diviziyasında xidmət etmişdi. Rza xan və Seyid Ziyaəddin Təbatəbai ilə bərabər Əhməd şah Qovanlı-Qacarın devirilməsində önəmli rol oynamışdı. Rza şah Pəhləvidən sepahbud (general-mayor) rütbəsi almışdı. O, 1942-ci ildə Əli Süheylinin və 1948-ci ildə Əbdülhüseyn Hazhırın kabinəsində hərbi nazir postunu tutmuşdu. Məclisin üzvü idi. Rza şahın hakimiyyətində Əhməd Əmir-Əhmədi yeganə adam idi ki, ondan qorxurdular və hörmət edirdilər. Bacısı Püsyan ailəsində ərdə idi. Məhəmmədtağı xan Püsyan öldürüləndə bacısı bu qohumluğu Rza şahdan gizlədə bildi. Xarici keçidlər Əhməd Əmir-Əhmədi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=191005 |
Əhməd Ər | Əhməd Ər, (10 iyun 1927, Sünnətçilər[d], Manisa vilayəti – 29 may 2017, Akhisar[d], Manisa vilayəti), Türk əsgəri, siyasətçi və yazıçı . Xorasandan Anadoluya keçən Oğuzların bəzi tayfaları Qərbi Anadoluya çatdı. Cəddi Hayran-i- Mahmud Dədənin (Yatağan Mahmud) və şəcərəsinin nəsildən-nəslə ötürülən məlumatlarla İmam Əli Rzaya aid olduğu söylənilir. Atası Şəvkət bəy, anası Hüsniye Hanımdır. Doğulduğu kənddə ibtidai məktəbi, Akhisarda orta məktəbi bitirmiş, 1947-ci ildə Bursa Işıklar Hərbi Liseyindən məzun olmuş və həmin il Hərbi Akademiyaya daxil olmuşdur. 1950-ci ildə Türk Hərbi Akademiyasından leytenant rütbəsi ilə orduya və jandarmaya qoşulan Əhməd Ər ölkənin bir çox yerində ordunun müxtəlif səviyyələrində xidmət etdi. 1951-ci ildə Bolqarıstandan Türkiyəyə sığınan üç yüz min Türkün əzabından bəhs edən "İmmiqrant" adlı üç pərdəli bir dram yazdı. Bu tamaşa Türkiyədəki "yüz milli dram" siyahısına daxil edildi. 1957-ci ildə Milli Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Kosovo Döyüşünün "Naməlum Atlı" adlı radiofonik nümayəndəliyi ilə açılan Radiofonik Nümayəndəlik Yarışmasında bir mükafata layiq görülmüşdür. Bu nümayəndəlik 1957 və 1960-cı illərdə iki dəfə Ankara Radiosunda və 1960-cı ildə bir dəfə İstanbul radiosunda təmsil olunmuşdur. 27 may 1960-cı il əməliyyatında da iştirak edən Əhməd Ər Milli Birlik Komitəsinin üzvü vəzifəsini icra etdi. Daha sonra, Milli Birlik Komitəsi üzvləri arasındakı otuz səkkiz nəfərlik fikir ayrılığı nəticəsində xaricə göndərilən "On dörd" qrupun içərisində oldu və 13 noyabr 1960 tarixində Liviya Səfirliyinin Dövlət müşaviri olaraq təyin edildi. 1962-ci ildə vətəninə qayıtdı və doğulduğu kənddə yerləşdi. Siyasi həyat 31 mart 1965-ci ildə Alpaslan Türkeşlə birlikdə Cümhuriyyətçi Kəndli Millət Partiyasında siyasətə girən Ahmet Er, Fevral ayında Adanada keçirilən konqresində CKMP-nin MHP-yə çevrilməsi ilə 12 sentyabr çevrilişinə qədər bu partiyanın sədr müavini vəzifəsini icra etdi. 1969. 12 sentyabrdan sonra xunta məhkəmələrində mühakimə olunan Er, putchistlərə etdiyi tarixi bir müdafiə ilə meydan oxudu. Sərbəst buraxıldıqdan sonra uzun müddət siyasətdən kənarda qaldı. Yalnız milli İslam dəyərlərinə sadiq olan millətçi gəncləri yetişdirmək məqsədi ilə təşkil edilən konfranslarda natiq olaraq iştirak etdi. 7 iyul 1992-ci ildə Milliyətçi Çalışma Partiyasından ayrılan Möhsün Yazıçıoğlu və dostlarının qurduqları Böyük Birlik Partiyasında yenidən siyasətə daxil olan Əhməd Ər partiyanın "Qurucular Qurumu" üzvləri arasında yer aldı. Uzun bir dönəm bu partiyanın Baş Sədr müavini vəzifəsini icra edən Ər sağlamlıq şərtləri səbəbiylə bu gün aktif siyasətin xaricində olmaqla birlkdə BBP 3. Böyük Qurultayı Yüksək İstişarə Qurumu üzvü olmuşdur. Şairlər-Yazarlar-Sənətsevərlər Dərnəyi üzvü olan Əhməd Ər ömrünü Türk-İslam mədəniyyəti üzərindəki təhlilləri ilə keçirmişdir. 29 may 2017-ci ildə vəfat etmişdir. Adını Siz qoyun (Şeirlər dəstəsi) İmmiqrant (Üç pərdəli oyun) Naməlum Atlı (Radiofonik ifa, ssenari) Azadlıq Yağışı (Şeir dəstəsi) Xatirələrim Haqq Dostları Mədəniyyətlərin gəlişi və çöküşü (2002) Nə Sünnidir, Nə Şiədir Mənim Halım, Dinim İslam Əhl-i-Sünnətdir Mənim Yolum (2002) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711754 |
Əhməd Ərdəbili | Əhməd Ərdəbili — Azərbaycan da doğulmuş məşhur sufi, övliya. Mövlanə Cəlaləddin Rumi dövründə yaşamış, Konyadakı tanınmış əxi ordeni başçılarından olan Əhməd Ərdəbili də Azərbaycandan idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=494928 |
Əhməd Əsad Paşa | Əhməd Əsad Paşa (1828, Xios – 1875, İzmir, Aydın vilayəti) — Sultan Əbdüləzizin səltənətində 2 dəfə — ümumlikdə 6 ay sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı. Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839–1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999 Buz, Ayhan (2009) "Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5 Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=553212 |
Əhməd Əsəd Uras | Əhməd Əsəd Uras (türk. Əhməd Əsəd Uras, əsl adı türk. Ahmet Esat Uras; 1882, Amasya – 11 yanvar 1957 və ya 1957, Ankara) — türkiyəli siyasətçi. 1882-ci ildə Amasiyanın Qumacıq məhəlləsində doğulmuşdur. Ataları vaxtilə Şirvan-Kürdəmir bölgəsindən gəlmiş, Şirvanzadələr ailəsinə mənsubdurlar. Şamaxıdan Amasiyaya gələn babası İsa Ruhi Əfəndi Mövlanə İsmayıl Şirvanizadənin qardaşı oğlu və kürəkənidir. Əsəd Urasın atası Hacı Nuri bəy Osmanlı dövlətində qazı olub.Əsəd Uras ilk təhsilini Fateh Əsgəri rüşdiyyəsində və Vəfa Edadisində alıb. 1904-cü ildə Mülkiyə məktəbinin siyasi elmlər fakültəsini bitirib. Bir müddət İzmir liseyində fransız dili müəllimi olaraq çalışıb. Sonralar isə Mudurnu, Zonquldak, Ahtabolu və Van ilçələrində kaymakam vəzifəsini daşıyıb. Vanda işlədiyi müddətdə Akdamarda ermənilərlə danışıq aparan heyətin sədri olub.Birinci dünya müharibəsində Osmanlı kəşfiyyatının əməkdaşı olub. 1916-cı ildə siyasi şöbə müdiri vəzifəsinə yüksəldilib. 1916-cı ildə Daxiliyyə nəzarətinin istəyi ilə erməni dəstələrinin əməl və hərəkətləri ilə bağlı kitab yazıb. Əsəd Uras erməni dilini mükəmməl bildiyi üçün İsveçrəyə gedib, oradakı erməni təşkilatlarına özünü erməni kimi təqdim edib, onların gizli nəşriyyatlarını və nizamnamələrini ələ keçirib. 280-nə qədər topladığı ermənicə nəşrləri 1950-ci ildə TBMM kitabxanasına hədiyyə edib. Osmanlının Birinci Dünya müharibəsindəki məğlubiyyətindən sonra bağlanan Mudros müqaviləsindən sonra bir çox türk siyasətçiləri və ziyalıları kimi o da həbs olunub, Bəkirağa bölüyünə göndərilib. Beş aylıq həbs müddətindən sonra Şuray-i dövlətin qərarı ilə azad edilib. Anadoluya keçən Əsəd Uras Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökuməti üçün çalışıb. Milli mübarizə illərində Ankarada Əmniyyət genəl müdiri olub, Qars müqaviləsində iştirak edib. 1921-ci ildə Qars, 1922-ci ildə Rizə mutasarrıfı (Osmanlıda idari vəzifələrdən biri) vəzifəsinə təyin edilib. Lozan Konfransında müşavir olan Uras 1923-cü ildə Amasiyanın millət vəkili olub. 1924–1931 illərdə partiya müfəttişi kimi Qars, Bəyazid, Ərzurum, Artvin və Ərzincanı gəzib. Hakimiyəti Milliyə qəzetində bir neçə romanı dərc edilib. Türk Tarix Qurumunun üzvü olub. 1950-ci ilə qədər millət vəkili olan Uras ömrünün son illərini Ankarada yaşayıb. 11 yanvar 1957-ci ildə Ankarada vəfat edib. Tarixdə ermənilər və erməni məsələsi (1950) Təhmasqulu xanın təvarihi (1942) Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa paşanın həyatı və qəhrəmanlıqları (1943) Niğbolu xaçlı səfəri (1956) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=611776 |
Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvani | Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvani — Naxçıvan memarlıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri. Bu görkəmli memarın adı hicri 722-ci ildə (miladi 1322-ci il) inşasını başa çatdırdığı Bərdə türbəsinin kitabəsi vasitəsilə elmi dövriyyəyə daxil olmuşdur. Memar portalın kitabəsində özünü “Bənna Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin əməlidir” fikri ilə tanıtmışdır. Üzərində qalan bəzi kitabə qalıqlarına və bir sıra oxşar cəhətlərinə görə müəyyən olunmuşdur ki, Kəngərli bölgəsinin Qarabağlar kəndində XIV yüzilliyin 30-cu illərində inşa edilmiş türbə də Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin yaradıcılığının məhsuludur. İnşa etdiyi abidələrin – Bərdə və Qarabağlar türbələrinin tarixinə əsasən Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin XIII yüzilliyin son rübü – XIV yüzilliyin I yarısında yaşaması aydın olur. Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=703980 |
Əhməd əfəndi | Əhməd əfəndi — məşhur xınalıqlılardan biri. Fitri istedada malik Əhməd əfəndi XIX əsrdə Qafqazın müxtəlif dini mərkəzlərində — Tiflisdə, Dağıstanda, Teymurxanşurada (indiki Vladiqafqaz) yaşayıb fəaliyyət göstərmişdir. Hal-hazırda Xınalıq kəndində Əhməd əfəndinin türbəsi vardır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=181326 |
Əhməd əl-Cəbari | Əhməd əl-Cəbari (ərəb. أحمد الجعبري;) (1960–14 noyabr 2012) — Fələstinin Qəzzə zolağında Həmas hərakatının hərbi qanadının liderlərindən biri, "İzzədin Kəssam" briqadasının keçmiş komandiri. 2012-ci il noyabrın 14-də onun içərisində olduğu avtomobilin israillilər tərəfindən partladılması nəticəsində öldürülüb. Hücum nəticəsində onunla birlikdə olan daha iki "Həmas" komandiri ölüb. Əhməd əl-Cəbari son dörd ildə İsrail tərəfindən öldürülən ən yüksək rütbəli "Həmas" təmsilçisidir. Əhməd Cəbari verdiyi müsahibələrdə başçısı olduğu briqadanın vəzifəsinin bütün işğal altındakı Fələstin torpaqlarının azad edilməsindən ibarət olduğunu deyib.Əhməd əl-Cəbari uzun illər İsrailə qarşı raket hücumlarının, insan oğurluğu və terror əməliyyatlarının həyata keçirilməsinə rəhbərlik edib. Əhməd Cəbəri 1960-cı ildə Fələstində anadan olub. Siyasi mübarizəsinə "Fəth" təşkilatında başlayan Cəbəri 1982-ci ildə Qəzzədəki İslam universitetindən məzun olduqdan sonra Fələstin İslam Müqavimət Hərəkatının (HƏMAS) fəal üzvlərindən birinə çevrilib. Cəbəri sonralar hərəkatın silahlı qanadı "İzzəddin əl-Qəssam" briqadasının komandiri vəzifəsinədək yüksəlib. İşğalçı İsrail rejimi tərəfindən 1982-ci ildə terror aktları planlaşdırmaqda ittiham olunaraq, həbs edilən Cəbəri 13 il azadlıqdan məhrum edilir. Həbsxanada Əbdüləziz Rantisi, İsmayıl Əbu Şənab, Nizar Rəyyan, İbrahim Məqadimə və Salah Şəhadə kimi Fələstin müqavimətinin liderləri ilə birlikdə məhbus həyatı yaşayıb. 1995-ci ildə həbsxanadan sərbəst buraxıldıqdan sonra "Fəth" hərəkatından ayrılan Cəbəri HƏMAS hərəkatının fəallarından birinə çevrilir. 1998-ci ildə Fələstin muxtariyyəti tərəfindən HƏMAS-dakı fəaliyyətinə görə həbs edilən Cəbəri bir il sonra yenidən azadlığa buraxılır. 2002-ci ildə HƏMAS-ın hərbi qanadı "İzzəddin əl-Qəssam" briqadasının komandanlarından olan Məhəmməd Deyf sionist rejimin hava hücumu nəticəsində yaralandıqdan sonra Cəbəri hərbi əməliyyat rəhbəri vəzifəsinə gətirilir. İşğalçı rejimin "ən çox axtarılanlar siyahısı"nın üst sıralarında yer alan Cəbəri "İzzəddin əl-Qəssam" briqadasının əməliyyat gücünü təkmilləşdirən və demək olar ki, peşəkar səviyyəyə yüksəldən şəxs hesab olunur. Belə ki, İsrail Cəbərini 569 israillinin qətlinin baş planlaşdırıcısı sayırdı. İsrailin Mossad təşkilatının dəfələrlə Cəbərini öldürmək üçün sui-qəsdlər baş tutmur. Belə cəhdlərdən birində, 2004-cü il avqustun 18-də "Apaçi" tipli vertolyotlarının Cəbərinin evini bombardman etməsi nəticəsində HƏMAS fəalının böyük oğlu Məhəmməd və 3 yaxın əqrəbası həyatını itirsə də Əhməd hücumdan yaralı xilas olur. 2006-cı ildə israilli əsgər Gilad Şalitin girov götürülməsi əməliyyatının planlaşdırıcısı olan Cəbəri HƏMAS hökumətinin Baş Qərargah rəisi sayılırdı və İsrailin ən çox axtarılanlar siyahısında yer alırdı. Dəfələrlə sui-qəsd cəhdləri ilə üzləşməsinə baxmayaraq, İsrailin öldürə bilmədiyi Cəbəri işğal rejimi tərəfindən "xəyal" hesab edilirdi. HƏMAS-ın hərbi qanadının lideri 2012-ci ilin noyabrında İsrail qırıcılarının hücumu zamanı şəhid olub. Cəbəri 8 uşaq atası idi. Xarici keçidlər Əhməd Cəbəri (1960–2012) (az.) Tərcümə: Anar Rüstəmov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=302067 |
Əhməd əl-Hafiz Naxçıvani | Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvani — Naxçıvan memarlıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrindən biri. Bu görkəmli memarın adı hicri 722-ci ildə (miladi 1322-ci il) inşasını başa çatdırdığı Bərdə türbəsinin kitabəsi vasitəsilə elmi dövriyyəyə daxil olmuşdur. Memar portalın kitabəsində özünü “Bənna Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin əməlidir” fikri ilə tanıtmışdır. Üzərində qalan bəzi kitabə qalıqlarına və bir sıra oxşar cəhətlərinə görə müəyyən olunmuşdur ki, Kəngərli bölgəsinin Qarabağlar kəndində XIV yüzilliyin 30-cu illərində inşa edilmiş türbə də Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin yaradıcılığının məhsuludur. İnşa etdiyi abidələrin – Bərdə və Qarabağlar türbələrinin tarixinə əsasən Əhməd Əyyub oğlu əl-Hafiz Naxçıvaninin XIII yüzilliyin son rübü – XIV yüzilliyin I yarısında yaşaması aydın olur. Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=501514 |
Əhməd əl-Qəzzali | Əbu Hamid əl-Qəzali (daha dəqiqi: Qəzzali), tam adı Əbu Hamid Məhəmməd ibn Məhəmməd əl-Qəzali (ərəbcə: ابو حامد محمد بن محمد الغزالى, qısaca: الغزالى); 1058 və ya təq. 1056, Tus – 19 dekabr 1111, Tus) — müsəlman teoloqu, filosofu, sufisi. Heç mübaliğəsiz bu xorasanlının İslam aləmində görülən ən güclü şəxsiyyət və ən yaxşı beyinlərdən biri olduğu söylənə bilər. Ona verilən "Huccet-ul-İslam" (İslamın dəlili, sübutu) ləqəbi də bunu göstərir. Əbu Həmid Muhammed Qəzali Hicri 450 / Miladi 1059-cu ildə şair Firdovsinin Xorasandakı vətəni olan Tus civarında bir qəsəbədə Qəzələdə doğulmuşdur. O və qardaşı Əhməd atalarını itirdikləri sırada hələ kiçik yaşda bir uşaq idilər. (Qardaşından daha sonra bir sufi olaraq bəhs ediləcəkdir) Fəqət ölümündən öncə onları bir dostunun vəsiyyətinə əmanət etmişdir. Müdrik (hakim) bir mütəsəvvif (sufi) bu zat onlara ilk meyillərini təmin etdi. Daha sonra gənc Əbu Həmid Nişapura getdi. Nişapur o sırada Xorasanın və İslam aləminin ən vacib mədəniyyət mərkəzlərindən biri idi. Qəzali burada dövrünün Əşari məktəbi ustadı olan İmam-ul-Haremeyni tanıdı və onun şagirdi oldu. İmam -ul — Haremeynin ölümü üzərinə məşhur Səlcuqlu vəziri Nizam-ül-Mülk ilə əlaqələri oldu və onun qurduğu Mədrəsə-i Nizamiyyə adını daşıyan Bağdad Universitetinə 484/1091-ci ildə professor təyin edildi. Bu dövr Qəzalinin həyatında əsas təyinedici mərhələni ehtiva edir. Orada şəxsiyyətinin inkişafını və təsirlənməsi üçün əlverişli mühiti tapdı və fəlsəfi biliyini dərinləşdirdi. Qəzalinin iki əsəri həyatının bu dövrünə dövrü ilə əlaqədardır. Əvvəlcə "Filosofların məqsədləri" (Makaasid-ul-Felasife) adlı əsərinin anılması gərəkdir ki, bu əsər qərbdə maraq cəlb edən bir yol qət etmişdir. 1145-ci ildə Toledoda Dominicus Gundissalinus tərəfindən "Logica et philosophia Algazelis Arabis" adı altında latıncaya tərcümə olunmuşdur. Fəqət əsərin müqəddiməsi və nəticə bölümü tərcümə edilmədiyindən Qəzalinin öncə filosofların görünüşünü açıqlayıb sonra onlara etiraz yönəltdiyi latınca tərcümədə də anlaşılmamış qalmış; bu əsər dolayısı ilə Qəzali bizim Latın Sxolastikləri nəznində Fərabi və İbni Sinanın yoldaşı bir filosof zənn edilmiş və beləcə "Ərəb" filosoflara yönəltilən müzakirə çevrəsində Qəzali də daxil edilmişdir. Qəzalinin bu dövrdə yazdığı ikinci əsər də filosoflara yönəltdiyi məşhur və şiddətli hücumdur. Aşağıda bunun üzərinə bir-iki söz söylənəcəkdir. Fəqət bu anda İslamda fəlsəfi və mənəvi düşüncənin davamlılığını bir az daha yaxşı tanıdığımıza görə Qəzalinin bu tənqidinin fəlsəfəyə şərqdə bir daha özünə gəlməyəcək şəkildə bir zərbə endirdiyini — son əsrdə deyildiyi kimi — irəli sürmək gülünc bir iddia olacaqdır. Bu gün məsələn bəzi iranlı şeyxlərə qərbli tarixçilərin Qəzalinin fəlsəfə tənqidinə bəxş etdikləri önəmdən bəhs etmək onların böyük bir heyrətə düşməsinə yol aça bilər. Eyni heyranlıq bir Suhreverdi, bir Heydər Amoli, bir Mir Damadda da ola bilərdi. Həyatının 36-cı ili Qəzali üçün bir dönüş nöqtəsini göstərir. Bu yaşında ikən, yəqinə, kəsin biliyə, zehni kəsinliyə (certitude intelectuelle) çatma problemi onun üçün elə bir şüur problemi oldu ki, çox ciddi bir iç ziddiyyətə sürükləndi, məslək və ailə həyatı da bu ziddiyyət ilə sarsıldı, 488/1095-ci ildə universiteti və ailəsini tərk etdi. İç aləmində kəsin bilik və inancı (certitude interieure) həqiyqətin əminliyi olan yəqini əldə etmə təşəbbüsünə hər şeyi fəda etdi. Nizamiyyə Universitetinin rektoru, Sünni İslamın Ortodoks inancları ilə eyniləşdirilən Əşari təliminin sözcüsü olan Qəzalinin fövqaladə bir şəxsiyyət gücünə sahib olduğu anlaşılmaqdadır. Bağdadı tərk edən Qəzali yəqinə çatan dar yola özünü həsr etdi. On il boyunca sufi geyimində və insanlardan kəsilmiş olaraq İslam aləmində səfər etdi. Səfərləri onu Şam və Qüdsə (Bu məqamda Qüds hələki xaçlıların əlinə keçməmişdi) İskəndəriyyə və Qahirəyə, Məkkə və Mədinəyə gətirib çıxartdı. Xeyli vaxtını təfəkkürə və təsəvvüf əhlinin mənəvi üsullarına həsr etdi. Ziddiyyətini məğlub etdikdən və şübhələrinə qalib gəldikdən sonra vətəninə qayıtdı. Nişapurda bir neçə il dərs verdikdən sonra 501/1111-ci ildə 19 Dekabr günü əlli iki yaşında və deməli İbn Sinadan çox gənc olaraq vəfat etdi. Xarici keçidlər Nizami və Qəzzali İmam Muhamməd Qəzali İmam Qəzalinin böyük cihadı. İ. Zərqan Arxivləşdirilib 2013-09-05 at the Wayback Machine Məhəmməd Qəzzalinin özünüdərk konsepsiyası Sultan Səncər və Qəzzali | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=99663 |
Əhməd əl-Yasəvi | Əhməd Yəsəvi (təq. 1100, Sayram – 1166, Türkistan) — XII əsrin məşhur mütəfəkkir-şairi, ortaq türk ədəbiyyatında ilk mütəfəkkirlərdən, türk dilində sufizm ədəbiyyatının ilk yaradıcılarından. Əhməd Yəsəvi Qərbi Türküstanın Çimkənd şəhəri yaxınlığındakı Sayram qəsəbəsində dünyaya gəlmişdir. Orta Asiya Türkləri arasında İslamı yayan, Anadolunun türkləşməsində və müsəlmanlaşmasında böyük rolu olan Əhməd Yəsəvinin doğum tarixi dəqiq bilinmir. Əhməd bin İbrahim bin İlyas Yəsəvi - Pir Sultan, Xoca Əhməd, Kul Xacə Əhməd kimi də tanınmışdır. O, ilk təlim və tərbiyəsini Yəsi şəhərində almış və bu şəhərin adını özünə təxəllüs götürmüşdür. Kiçik yaşlarında anasını itirən Əhməd ilk dərslərini Sayramın ən məşhur vəlilərindən olan atası Şeyx İbrahimdən almışdır. Amma o 7 yaşında ikən atası da vəfat etmişdir. Atası öləndən sonra əvvələcə Yəsidə Arslan Babadan dərs alan Əhməd, qısa zaman içində təhsildə böyük uğurlar qazanmışdır. Arslan Baba dünyasını dəyişəndən sonra o, Buxaraya yollanmış və burada böyük övliya Yusif Həmədaninin şagirdi olmuşdur. Həmədanidən icazət və xilafət alan Əhməd Yəsəvi müəlliminin vəfatından sonra bir müddət Buxarada qalıb burada şagird yetişdirmişdir. Əhməd Yəsəvinin əsas əsəri sayılan "Divani-hikmət" əslində müəllifdən əsrlərcə sonra Yəsəvi dərvişləri tərəfindən tərtib edilmişdir. Bu səbəbdən ərin mətninin dili XI əsrin deyil, daha sonrakı yüzilliklərin dil xüsusiyyətlərinə malikdir. "Divani-hikmət" qafiyə sistemi və vəzn baxımından qoşmalara bənzəyən dördlüklərdən və əruz vəznində yazılmış qəzəllərdən ibarətdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=464658 |
Əhməd ət-Ticani | Əbülabbas Əhməd bin Məhəmməd bin Muxtar bin Səlim ət-Ticani (1735 və ya 1737 – 1815, Fəs) — Ticaniyyə təriqətinin qurucusu Əhməd bin Məhəmməd 1737-ci ildə Əlcəzairin Tilimsan (Tləmsən) bölgəsindəki Aynimazi qəsəbəsində doğulmuşdu. Bölgəyə köç edən babası burada yaşayan Bərbəri Ticanə qəbiləsindən bir qadınla evləndiyindən ailəsi Ticani nisbəsiylə tanındı. Həyatı haqqındakı bilgilərin böyük bir qismi xəlifələrindən Əli Xarazimin 1802-ci ildə tamamlayıb ona təqdim etdiyi "Cəvahirül-məʿani" və yenə xəlifələrindən İbnül-Müşrinin "Kitabül-Cami"ʿ adlı əsərlərinə əsaslanır. Öz ifadəsinə görə soyu 2-ci imam Həzrəti Həsənə çatır. Ticani on altı yaşında ikən Aynimazidə müdərrislik edən atasını və anasını vəba epidemiyasında itirdi. Quran, hədis, Maliki fiqhi və ədəbi elmləri Tilimsanda oxuduqdan sonra Mərakeşə getdi. Burada Qədiri, Şazəli, Nasıri təriqətlərinin zikr halqalarına qatıldı. Mərakeşdə Şeyx Əhməd Habib bin Məhəmmədin, Səhra şəhərlərindən Abiddə beş il müddətinə Sidi Əbdülqadir bin Məhəmmədin xidmətində oldu. Ardından Tunisə gedib Azvavi zaviyəsində Xəlvəti şeyxi Mahmud bin Əbdürrəhmanın söhbətlərinə qatıldı. Bir il sonra Qahirədə Xəlvəti şeyxi Mahmud əl-Kürdi ilə tanış oldu. dekabr 1773-cü ildə Məkkəyə çatıb, hac fərizəsini yerinə yetirdi və iki il Məkkədə qaldı. Bu sırada Hindistanlı Şeyx Əhməd bin Abdullah ilə tanış oldu. İki aylıq bərabərliyin ardından vəfat edən Əhməd bin Abdullah, Ticanini yerinə xəlifə olaraq buraxdı. Mədinədə Məhəmməd bin Əbdülkərim əs-Səmman ilə görüşüb ondan Səmmaniyyə icazəti aldı. Hac dönüşü təkrar Misirə uğrayan Ticani, şeyxi Mahmud əl-Kürdidən icazət alıb xəlifə sifətiylə Əlcəzairə döndü. Tilimsanda sohbət və irşad xidmətləriylə diqqəti çəkən Ticani, fəaliyətlərindən şübhəyə qapılan Osmanlı Əldəzayir hakimi Məhəmməd bin Osman tərəfindən tutuqlandı. Ardından Əlcəzayir şəhərlərində iqamət etməməsi şərtiylə sərbəst buraxıldı. 1782-ci ildə Tilimsandan ayrılan ət-Ticani, Səhra bölgəsinə gedib Sidiəbisəmgün qəsəbəsinə yerləşdi. Bu arada Tazə şəhərində Dərkaviyyə təriqətının piri Əbu Həmid Məvla Əhməd əl-Ərəbini ziyarət etdi. Ticani eyni il Sidiəbisəmgünda mənəvi kəşfə nail olduğunu, təriqətinə aid əvrad və əzkarın röyasında birbaşa Həzrəti peyğəmbər tərəfindən ona öyrədildiyini söylədi. Bu hadisənin gerçəkləşdiyi 1782-ci ili Ticaniyyə təriqəti mənsuplarına görə, təriqətin quruluş tarixi olaraq qəbul edilir. ət-Ticani, Səhrada yetərincə yayıldığını düşündüyü təriqətını daha geniş coğrafiyalara çatdırmaq amacıyla Fasa getmək üçün oktyabr 1789-cu ildə Əbisəmgündan ayrıldı. Fasa yerləştikdən bir neçə il sonra bir müridini Fas sultanı Məvlay Süleymana göndərərək Əlcəzayir idarəsindən duyduğu rahatsızlıqdan dolayı ölkəsinə sığındığını və onunla görüşmək istədiyini bildirdi. Məvlay Süleyman ət-Ticaniyə özəl iqamət ayırdı və özü də onun müridləri arasına qatıldı. Sultanın ət-Ticaniyə duyduğu sayğı və göstərdiyi etibar Fas üləmasını rahatsız etdi. Üləmadan İbn Kiran onun şeyxlik iddiasını yalanladı. Üləmanın bu düşmanca tutumuna rəğmən ət-Ticaniyyə təriqəti Mərakeşdə hərtərəfli yayıldı. 1814-cü ildə Aynimaziyi ziyarət edib təkrar Mərakeşə döndü. ət-Ticani 80 ilə yaxın ömür sürmüş və Mərakeşin qədim elm mərkəzı sayılan Fəs şəhərində dəfn olunmuşdur. W. M. Johnson, "The Tijaniyya Sufi Brotherhood Amongst thə Idaw Ali of thə Wəstərn Sahara", Thə Amərican Journal of Islamic Studiəs, I, Plainfiəld 1984, s. 79–81. S. M. Lliteras, "The Tijaniyya Tariqa in Capə Town", Journal for Islamic Studiəs, XXVI, South Africa 2006, s. 71–91. R. Səəsəman, "Thrəə Ibrāhīms: Litərary Production and Rəmarking of thə Tijaniyya Sofi Ordər in Twəntiəth-Cəntury Sudanic Africa", WI, XLIX (2009), s. 299–333. Pərvanə Orucniya, "Ticaniyyə", Danişnamə-i Cihan-ı İslam, Tehran 1380/2002, VI, 557–560. Ali Rıza İbrahim, "Ticaniyyə", DMBİ, XVI, 616–620. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=730120 |
Əhmədabad | Yaşayış məntəqələri Azərbaycanda Əhmədabad (Sabirabad) — Azərbaycan Respublikasının Sabirabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Əhmədabad (Goranboy) — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Əhmədabad (Tovuz) — Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.İranda Əhmədabad (Yəzd) — İranın Yəzd ostanının Ərdəkan şəhristanının Mərkəzi bəxşində şəhər. Əhmədabad (Firuraq) — Əhmədabad (Xoy) — Əhmədabad (Marağa) Əhmədabad (Kövsər) Əhmədabad (Sayınqala) — Əhmədabad (Bicar) Əhmədabad (Bukan) — Əhmədabad (Culfa) — Əhmədabad (Məlikan) — Əhmədabad (Xalxal) Əhmədabad-i Baş (Qürvə) Əhmədabad-i Pəncə (Qürvə) Əhmədabad-i Gərus (Miyanə) Aşağı Əhmədabad (Tikantəpə) — Yuxarı Əhmədabad (Tikantəpə) —Hindistanda Əhmədabad (Qücərat) Həmçinin bax | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=412155 |
Əhmədabad-i Baş (Qürvə) | Əhmədabad-i Baş (fars. احمد آباد باش) — İranın Kürdüstan ostanı Qürvə şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 374 nəfər yaşayır (75 ailə). Əhalisini kürdlər təşkil edir. Şablon:Qürvə şəhristanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=771582 |
Əhmədabad-i Daşkəsən (Sayınqala) | Əhmədabad-i Daşkəsən (fars. احمدابادداش كسن) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sayınqala şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 67 nəfər yaşayır (14 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=576238 |
Əhmədabad-i Gərus (Miyanə) | Əhmədabad-i Gərus (fars. احمدابادگروس) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 516 nəfər yaşayır (116 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=691047 |
Əhmədabad-i Leyqulu (Heris) | Əhmədabad-i Leyqulu (fars. احمدابادليقلي) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Heris şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 62 nəfər yaşayır (18 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685922 |
Əhmədabad-i Pəncə (Qürvə) | Əhmədabad-i Pəncə (fars. احمد آبا پنجه) — İranın Kürdüstan ostanı Qürvə şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 237 nəfər yaşayır (47 ailə). Əhalisini kürdlər təşkil edir. Şablon:Qürvə şəhristanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=771389 |
Əhmədabad-i Qaşqagöz (Qoşaçay) | Əhmədabad-i Qaşqagöz (fars. احمدابادقاشقاگوز) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Qoşaçay şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 92 nəfər yaşayır (22 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=577050 |
Əhmədabad-i Süfla (Sərab) | Əhmədabad-i Süfla (fars. احمدابادسفلي, Aşağı Əhmədabad) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 416 nəfər yaşayır (78 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=684781 |
Əhmədabad-i Təzəkənd (Kəleybər) | Əhmədabad-i Təzəkənd (fars. احمدابادتازه كند) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Kəleybər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə yaşayışı yoxdur. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=686351 |
Əhmədabad-i Xanlıq (Miyanə) | Əhmədabad-i Xanlıq (fars. احمدابادخانليق) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 122 nəfər yaşayır (31 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=690570 |
Əhmədabad-i Övfan | Əhmədabad-i Övfan (fars. احمداباداوفان) — İranın Qəzvin ostanının eyniadlı şəhristanının Kuhin bəxşinin ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı ildə əldə edilən məlumatına görə, kənddə 128 nəfər yaşayır (29 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=670951 |
Əhmədabad-i Ülya (Sərab) | Əhmədabad-i Ülya (fars. احمدابادعليا, Yuxarı Əhmədabad) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Sərab şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 15 nəfər yaşayır (4 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=684779 |
Əhmədabad-i Şəhrək (Heris) | Əhmədabad-i Şəhrək (fars. احمدابادشهرك) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Heris şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 147 nəfər yaşayır (40 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=685923 |
Əhmədabad (Bicar) | Əhmədabad (fars. احمد آباد) — İranın Kürdüstan ostanı Bicar şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 132 nəfər yaşayır (30 ailə). Əhalisini azərbaycan türkləri təşkil edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=768633 |
Əhmədabad (Bostanabad) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Bostanabad şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 720 nəfər yaşayır (141 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=687460 |
Əhmədabad (Bukan) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Bukan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 181 nəfər yaşayır (35 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=476716 |
Əhmədabad (Culfa) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 80 nəfər yaşayır (25 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=477123 |
Əhmədabad (Firuraq) | Əhmədabad (fars. روند) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 191 nəfər yaşayır (31 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=473719 |
Əhmədabad (Goranboy) | Əhmədabad — Azərbaycan Respublikasının Goranboy rayonunun Yolpaq kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı ilə Goranboy rayonunun Muzdurlar kənd inzibati-ərazi vahidinin Əhmədabad kəndi Yolpaq kənd inzibati-ərazi vahidinin tərkibinə verilmişdir. Toponimikası Kəndin keçmiş adı Tatlar olmudur. Yerli əhalinin verdiyi məlumata görə, Avazlı kəndində Həsən bəy və Möhsün bəyə Cənubi Azərbaycandan gəlib rəncbərlik edənlərə 1924-1926-cı illərdə daimi məskunlaşmaq üçün torpaq sahəsi ayrılmışdır. Bu torpaq sahəsində salınmı. Yeni yaayış məntəqəsi həmin rəncbərlərdən biri olan Seyid Əhmədin adını daşıyırdı. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Gəncə-Qazax düzənliyində yerləşir. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 318 nəfər əhali yaşayır. Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Goranboy Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=106073 |
Əhmədabad (Həştrud) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Həştrud şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 93 nəfər yaşayır (19 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=687965 |
Əhmədabad (Kövsər) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 284 nəfər yaşayır (49 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=754140 |
Əhmədabad (Marağa) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Marağa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 238 nəfər yaşayır (56 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=613220 |
Əhmədabad (Məlikan) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Məlikan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 382 nəfər yaşayır (99 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=615331 |
Əhmədabad (Qucərat) | Əhmədabad (ing. Ahmedabad); Hindistanın Qücərat ştatının ən böyük şəhəri və keçmiş paytaxtıdır. Əhmədabadın əhalisi 5,633,927 adamdan ibarətdir (2011-ci ilə görə) və bu Əhmədabadı adam sayına görə beşinci şəhər edir. Qandinaqardan 30 km uzaqlıqda yerləşir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=597537 |
Əhmədabad (Qücərat) | Əhmədabad (ing. Ahmedabad); Hindistanın Qücərat ştatının ən böyük şəhəri və keçmiş paytaxtıdır. Əhmədabadın əhalisi 5,633,927 adamdan ibarətdir (2011-ci ilə görə) və bu Əhmədabadı adam sayına görə beşinci şəhər edir. Qandinaqardan 30 km uzaqlıqda yerləşir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=597443 |
Əhmədabad (Sabirabad) | Əhmədabad — Azərbaycan Respublikasının Sabirabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Muğan düzündədir. Etimologiyası Oykonim "Əhmədin saldığı kənd, Əhmədə aid kənd" mənasındadır. Əhalisi 2460 nəfərdir (2009). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=108032 |
Əhmədabad (Sayınqala) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sayınqala şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 1.717 nəfər yaşayır (405 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475383 |
Əhmədabad (Tovuz) | Əhmədabad — Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Əhmədabad kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 7 mart 2012-ci il tarixli, 310-IVQ saylı Qərarı ilə Tovuz rayonunun Əhmədabad kənd Yanıqlı kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, mərkəzi bu kənd olmaqla Əhmədabad kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmış və Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin Dövlət reyestrinə daxil edilmişdir. Toponimikası Oykonim "Əhmədin saldığı kənd, Əhmədə aid kənd" mənasındadır. Tarixi abidələri Kənddə daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmamışdır. Coğrafiyası və iqlimi Kənd Çınqıldağ silsiləsinin ətəyində yerləşir. İqtisadiyyatı Mədəniyyəti Kənddə Əhmədabad kənd kitabxana filialı, Əhmədabad kənd klubu fəaliyyət göstərir. Kənddə Əhmədabad kənd tam orta məktəbi fəaliyyət göstərir. Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır. Kənddə Əhmədabad tibb məntəqəsi yerləşir. Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=90716 |
Əhmədabad (Xalxal) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Ərdəbil ostanının Xalxal şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 50 nəfər yaşayır (10 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=753705 |
Əhmədabad (Xoy) | Əhmədabad (fars. احمداباد) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 1.159 nəfər yaşayır (209 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=473627 |
Əhmədabad (Xudafərin) | Əhmədabad (fars. احمداباد) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Xudafərin şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 167 nəfər yaşayır (40 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=642868 |
Əhmədabad (Yəzd) | Əhmədabad — İranın Yəzd ostanının Ərdəkan şəhristanının Mərkəzi bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 4,693 nəfər və 1,228 ailədən ibarət idi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=288162 |
Əhmədabad (Əsədabad) | Əhmədabad (fars. احمدآباد) - İranın Həmədan ostanının Əsədabad şəhristanının Mərkəzi bəxşinin ərazisinə daxil olan kənd. 2016-cı ilin məlumatına görə kənddə 625 nəfər yaşayır (172 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=684801 |
Əhmədabad bələdiyyəsi | Tovuz bələdiyyələri — Tovuz rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=549740 |
Əhmədalılar | Əhmədalılar — Azərbaycan Respublikası Füzuli rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Toponimikası Əhmədalılar Füzuli rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənd. Muğan düzündədir. Etnotoponimdir. Kəndin ərazisində Arğalı türbəsi yerləşir. 2011-ci ildə ilk dəfə olaraq kəndə təbii qaz verilmişdir. Amil Hüseynov — Vətən müharibəsi şəhidi. Orxan Həmidov — Aprel döyüşləri şəhidi. Elçin Nəsirov — Vətən müharibəsi şəhidi. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq olub. Kənddə Əhmədalılar kənd məscidi dini icması fəaliyyət göstərir. Həmçinin bax Füzuli rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Füzuli Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=326325 |
Əhmədalılar bələdiyyəsi | Füzuli bələdiyyələri — Füzuli rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=351560 |
Əhmədalılar türbəsi | Arğalı türbəsi — Füzuli rayonunun Əhmədalılar kəndi yaxınlığında yerləşən XIII əsrə aid türbə. Türbə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Arğalı türbəsi XIII əsrdə Füzuli rayonunun Əhmədalılar kəndinin yaxınlığında tikilib. Türbənin yerləşdiyi yerdə vaxtilə Arğalı adlı kənd olduğu üçün belə adlanıb. Türbədə kimin dəfn olunduğu, hansı əsrdə yaşaması və türbənin nə üçün məhz bu yerdə inşa olunması araşdırılmayıb.Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra türbə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb. Arğalı türbəsi düzən ərazidə inşa edilib. Memarlıq və konstruksiya baxımından planı səkkizbucaqlı olunduğundan onun həm gövdəsi, həm də günbəzi eyni sayda tillərə malikdir. Lakin buna baxmayaraq Arğalı türbəsini günbəzi iki qatlı hörülüb, ara məsafəsi daş və əhəng qarışıqlı məhlulla doldurulub. Türbənin şimal tərəfində qoyulmuş qapı ilə üzbəüz mehrab əvəzinə ikinci qapı qoyulub. Hər iki qapıların partal çərçivələri həndəsi naxışlarla bəzədilib. Arğalı türbəsi üzərində heç bir kitabəyə rast gəlinmir. Məhz buna görə də türbə öz adını yerləşdiyi kəndə görə alıb. Türbənin memarlıq və konstruksiya həllini əsas götürən bəzi tədqiqatçılar onun tikilmə tarixini XIII əsrə aid edirlər. Həmçinin bax Əhmədalılar Füzuli rayonu Xarici keçidlər Məhv olmaq üzrə olan Arğalı türbəsi / JAMnews Azərbaycan "Bir abidə - bir könüllü" - Füzuli rayonunda yerləşən türbələr | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=326326 |
Əhmədavar | Əhmədavar — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Xıdırlı və Çuxurməhlə kəndləri ilə birlikdə Xıdırlı kənd inzibati-ərazi dairəsini təşkil edir. 20 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin nəzarətindədir. Milli qəhrəmanları Baxşeyiş Xanəhməd oğlu Paşayev | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=49671 |
Əhmədağa Muğanlı | Əhmədağa Əkbər oğlu Qurbanov (Muğanlı) (10 may 1926, Biləsuvar rayonu – 4 avqust 2001, Bakı) — nasir, ssenarist, kino redaktoru. 1962-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Kinematoqrafçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986), Əməkdar Mədəniyyət İşçisi (1991). Əhmədağa Muğanlı 10 may 1926-cı ildə Biləsuvar rayonunun Əliabad kəndində anadan olmuşdur. İbtidai təhsili doğma kənddə, orta təhsili isə Xırmandalı kənd orta məktəbində almışdır. Lakin X sinifdə ikən ordu sıralarında əsgəri xidmət borcunu yerinə yetirmiş (1944–1946) tərxis olunandan sonra orta məktəbi gümüş medalla bitirmişdir. ADU-nun filologiya fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1947–1952).2001-ci il avqustun 4-də Bakıda vəfat etmişdir.Oğlu Nəriman Qurbanov Azərbaycan diasporu quruculuğu sahəsində xidmətlərinə görə tanınır. Ədəbi fəaliyyətə "İnqilab və mədəniyyət" (1951, N 10) jurnalında dərc olunan "Biz qol çəkirik ki…" hekayəsi ilə başlamışdır. Ondan sonra dövri mətbuatda vaxtaşırı çıxış edir.20-yə yaxın sənədli fılm ("Azərbaycan…, Azərbaycan…", "Alagöz yaylağında", "Muğanın dastanı", "Çobanbayatı", "Mən sərhədçiyəm" və s.), "Dağlarda döyüş" (1968), "Od içində vahə" (1982), "Qocalar…, qocalar" (1982), "Atları yəhərləyin" (S.Rüstəmlə birlikdə, 1983), "Doğma sahillər" (1988) bədii fılmlərin ssenari müəllifıdir.Əmək fəaliyyətinə Biləsuvar rayonunun Bəyunlu kənd yeddillik məktəbində müəllimlikdən başlamışdır (1944). Orada Karl Marks adına kənd orta məktəbində baş dəstə rəhbəri (1946–1947), Azərbaycan KP Bakı Vilayət Komitəsinin orqanı "Bakı kommunisti" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi olmuşdur. Sonra Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında işləmişdir. Burada ssenari şöbəsinin redaktoru, sənədli-xronikal və elmi-kütləvi filmlər birliyinin baş redaktoru işləmişdir (1953-cü ildən). Kinostudiyada ssenari-redaksiya kollegiyasının üzvü olmuşdur. Kinostudiyadan dəfələrlə Bakı şəhəri Oktyabr rayon xalq deputatlar Sovetinin deputatı seçilmişdir (1969–1971). Ad və mükafatlar Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 26 aprel 1986 ("Atları yəhərləyin" bədii filminin ssenarisinə görə) "Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı (1991) SSRİ Dövlət Kinematoqrafıya Komitəsinin Fəxri fərmanı Zaqafqaziya Sərhəd Qoşunları Dairəsinin Fəxri fərmanı "SSRİ-nin əlaçı kinematoqrafçısı" döş nişanı "Sərhəd qoşunları əlaçısı" döş nişanı Vicdan. Bakı: Azərnəşr, 1959, 146 səh. Tikanlı məftillər. Bakı: Azərnəşr, 1962, 116 səh. Şəhriyar əfsanəsi. Bakı: Gənclik, 1973, 153 səh. Çobanbayatı. Bakı: Azərnəşr, 1977, 122 səh. Şikəstə. Bakı: Gənclik, 1979, 207 səh. Ömürdən yeddi yarpaq. Bakı: Yazıçı, 1984, 345 səh. Gecikmiş etiraf. Bakı: Yazıçı, 1991, 326 səh. Dağ dağa söykənər… Bakı: Gənclik, 1996, 224 səh. Filmoqrafiya Ssenari müəllifi kimi Alagöz yaylağında (film, 1955) (qısametrajlı sənədli film) Bizim kolxoz (film, 1959) (qısametrajlı sənədli film) Nizami (film, 1959) (qısametrajlı sənədli film) Çobanlar (film, 1961) (qısametrajlı sənədli film) 150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962) (qısametrajlı sənədli film) Sabir (film, 1962) (qısametrajlı sənədli film) Dağlarda döyüş (film, 1967) (tammetrajlı bədii film) Muğanın dastanı (film, 1968) (qısametrajlı sənədli film) Mənim universitetim (film, 1969) (qısametrajlı sənədli film) Azərbaycan, Azərbaycan (film, 1970) (qısametrajlı sənədli film) Qurultaydan qurultaya (film, 1970) (qısametrajlı sənədli film) Bizim sərhədçilər (film, 1971) (qısametrajlı sənədli film) Çobanbayatı (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Odla təmasda (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Məndə sığar iki cahan... (film, 1973) (qısametrajlı sənədli film) Şənlik bizə yaraşır (film, 1974) (qısametrajlı sənədli film) İki Xəzər (film, 1975) (qısametrajlı sənədli film) Mən sərhədçiyəm (film, 1976) (qısametrajlı sənədli film) Mənim ağ tarlam (film, 1977) (qısametrajlı sənədli film) Od içində (film, 1978) (tammetrajlı bədii film) 60 il keşikdə (film, 1981) (qısametrajlı sənədli film) Qocalar, qocalar... (film, 1982) (tammetrajlı bədii film) Qanlı zəmi (film, 1985) (tammetrajlı bədii film) Beşilliyin addımları (film, 1986) (qısametrajlı sənədli film) Monoloq (film, 1987) (qısametrajlı sənədli film) Vətən sərhəddən başlanır (film, 1988) (qısametrajlı sənədli film) Vətənin keşiyində (film, 1988) (qısametrajlı sənədli film) Doğma sahillər (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Müstəqilliyin keşiyində (film, 1996) (qısametrajlı sənədli film)Redaktor kimi Kölgələr sürünür (film, 1958) (tammetrajlı bədii film) Aşıq Ələsgər (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Dədə Qorqud (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Xoşbəxtlik qayğıları (film, 1976) (tammetrajlı bədii film) Arxadan vurulan zərbə (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) Bayquş gələndə... (film, 1978) (tammetrajlı bədii film) Babək (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) İstintaq (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) Qızıl uçurum (film, 1980) (tammetrajlı bədii film) Qorxma, mən səninləyəm (tammetrajlı bədii film) Köhnə bərə (film, 1984) (tammetrajlı bədii film) Qoca palıdın nağılı (film, 1984) (tammetrajlı bədii film) Qəm pəncərəsi (film, 1986) (tammetrajlı bədii film) Şeytan göz qabağında (film, 1987) (tammetrajlı bədii film) Əlaqə (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Bahar əyləncələri (film, 1989) (cizgi filmi) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) "Fransız" (film, 1995) (tammetrajlı bədii film) Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=35148 |
Əhmədağa Qurbanov | Əhmədağa Əkbər oğlu Qurbanov (Muğanlı) (10 may 1926, Biləsuvar rayonu – 4 avqust 2001, Bakı) — nasir, ssenarist, kino redaktoru. 1962-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Kinematoqrafçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1986), Əməkdar Mədəniyyət İşçisi (1991). Əhmədağa Muğanlı 10 may 1926-cı ildə Biləsuvar rayonunun Əliabad kəndində anadan olmuşdur. İbtidai təhsili doğma kənddə, orta təhsili isə Xırmandalı kənd orta məktəbində almışdır. Lakin X sinifdə ikən ordu sıralarında əsgəri xidmət borcunu yerinə yetirmiş (1944–1946) tərxis olunandan sonra orta məktəbi gümüş medalla bitirmişdir. ADU-nun filologiya fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1947–1952).2001-ci il avqustun 4-də Bakıda vəfat etmişdir.Oğlu Nəriman Qurbanov Azərbaycan diasporu quruculuğu sahəsində xidmətlərinə görə tanınır. Ədəbi fəaliyyətə "İnqilab və mədəniyyət" (1951, N 10) jurnalında dərc olunan "Biz qol çəkirik ki…" hekayəsi ilə başlamışdır. Ondan sonra dövri mətbuatda vaxtaşırı çıxış edir.20-yə yaxın sənədli fılm ("Azərbaycan…, Azərbaycan…", "Alagöz yaylağında", "Muğanın dastanı", "Çobanbayatı", "Mən sərhədçiyəm" və s.), "Dağlarda döyüş" (1968), "Od içində vahə" (1982), "Qocalar…, qocalar" (1982), "Atları yəhərləyin" (S.Rüstəmlə birlikdə, 1983), "Doğma sahillər" (1988) bədii fılmlərin ssenari müəllifıdir.Əmək fəaliyyətinə Biləsuvar rayonunun Bəyunlu kənd yeddillik məktəbində müəllimlikdən başlamışdır (1944). Orada Karl Marks adına kənd orta məktəbində baş dəstə rəhbəri (1946–1947), Azərbaycan KP Bakı Vilayət Komitəsinin orqanı "Bakı kommunisti" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi olmuşdur. Sonra Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında işləmişdir. Burada ssenari şöbəsinin redaktoru, sənədli-xronikal və elmi-kütləvi filmlər birliyinin baş redaktoru işləmişdir (1953-cü ildən). Kinostudiyada ssenari-redaksiya kollegiyasının üzvü olmuşdur. Kinostudiyadan dəfələrlə Bakı şəhəri Oktyabr rayon xalq deputatlar Sovetinin deputatı seçilmişdir (1969–1971). Ad və mükafatlar Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 26 aprel 1986 ("Atları yəhərləyin" bədii filminin ssenarisinə görə) "Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı (1991) SSRİ Dövlət Kinematoqrafıya Komitəsinin Fəxri fərmanı Zaqafqaziya Sərhəd Qoşunları Dairəsinin Fəxri fərmanı "SSRİ-nin əlaçı kinematoqrafçısı" döş nişanı "Sərhəd qoşunları əlaçısı" döş nişanı Vicdan. Bakı: Azərnəşr, 1959, 146 səh. Tikanlı məftillər. Bakı: Azərnəşr, 1962, 116 səh. Şəhriyar əfsanəsi. Bakı: Gənclik, 1973, 153 səh. Çobanbayatı. Bakı: Azərnəşr, 1977, 122 səh. Şikəstə. Bakı: Gənclik, 1979, 207 səh. Ömürdən yeddi yarpaq. Bakı: Yazıçı, 1984, 345 səh. Gecikmiş etiraf. Bakı: Yazıçı, 1991, 326 səh. Dağ dağa söykənər… Bakı: Gənclik, 1996, 224 səh. Filmoqrafiya Ssenari müəllifi kimi Alagöz yaylağında (film, 1955) (qısametrajlı sənədli film) Bizim kolxoz (film, 1959) (qısametrajlı sənədli film) Nizami (film, 1959) (qısametrajlı sənədli film) Çobanlar (film, 1961) (qısametrajlı sənədli film) 150 il. Mirzə Fətəli Axundov (film, 1962) (qısametrajlı sənədli film) Sabir (film, 1962) (qısametrajlı sənədli film) Dağlarda döyüş (film, 1967) (tammetrajlı bədii film) Muğanın dastanı (film, 1968) (qısametrajlı sənədli film) Mənim universitetim (film, 1969) (qısametrajlı sənədli film) Azərbaycan, Azərbaycan (film, 1970) (qısametrajlı sənədli film) Qurultaydan qurultaya (film, 1970) (qısametrajlı sənədli film) Bizim sərhədçilər (film, 1971) (qısametrajlı sənədli film) Çobanbayatı (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Odla təmasda (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Məndə sığar iki cahan... (film, 1973) (qısametrajlı sənədli film) Şənlik bizə yaraşır (film, 1974) (qısametrajlı sənədli film) İki Xəzər (film, 1975) (qısametrajlı sənədli film) Mən sərhədçiyəm (film, 1976) (qısametrajlı sənədli film) Mənim ağ tarlam (film, 1977) (qısametrajlı sənədli film) Od içində (film, 1978) (tammetrajlı bədii film) 60 il keşikdə (film, 1981) (qısametrajlı sənədli film) Qocalar, qocalar... (film, 1982) (tammetrajlı bədii film) Qanlı zəmi (film, 1985) (tammetrajlı bədii film) Beşilliyin addımları (film, 1986) (qısametrajlı sənədli film) Monoloq (film, 1987) (qısametrajlı sənədli film) Vətən sərhəddən başlanır (film, 1988) (qısametrajlı sənədli film) Vətənin keşiyində (film, 1988) (qısametrajlı sənədli film) Doğma sahillər (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Müstəqilliyin keşiyində (film, 1996) (qısametrajlı sənədli film)Redaktor kimi Kölgələr sürünür (film, 1958) (tammetrajlı bədii film) Aşıq Ələsgər (film, 1972) (qısametrajlı sənədli film) Dədə Qorqud (film, 1975) (tammetrajlı bədii film) Xoşbəxtlik qayğıları (film, 1976) (tammetrajlı bədii film) Arxadan vurulan zərbə (film, 1977) (tammetrajlı bədii film) Bayquş gələndə... (film, 1978) (tammetrajlı bədii film) Babək (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) İstintaq (film, 1979) (tammetrajlı bədii film) Qızıl uçurum (film, 1980) (tammetrajlı bədii film) Qorxma, mən səninləyəm (tammetrajlı bədii film) Köhnə bərə (film, 1984) (tammetrajlı bədii film) Qoca palıdın nağılı (film, 1984) (tammetrajlı bədii film) Qəm pəncərəsi (film, 1986) (tammetrajlı bədii film) Şeytan göz qabağında (film, 1987) (tammetrajlı bədii film) Əlaqə (film, 1989) (tammetrajlı bədii film) Bahar əyləncələri (film, 1989) (cizgi filmi) Gecə qatarında qətl (film, 1990) (tammetrajlı bədii film) "Fransız" (film, 1995) (tammetrajlı bədii film) Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=33029 |
Əhmədağa İskəndərov | Əhmədağa Novruz oğlu İskəndərov(tam adı:İskəndərov Əhmədağa Novruz oğlu 20 sentyabr 1989, Bakı – 7 oktyabr 2020, Füzuli rayonu) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi 20 sentyabr 1989-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1996-cı ildə Bakı şəhəri N.Nərimanov rayonu 82 nömrəli pilot-orta məktəbin birinci sinifinə gedib. 2007-ci ildə həmin məktəbi bitirib və Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının keçirdiyi Ali təhsil müəssisələrinə qəbul imtahanında yüksək nəticə göstərərək 614.75 bal toplamış, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin İnformatika və İdarəetmə fakültəsinin Menecment ixtisasına qəbul olmuş və əlaçı təqaüdünə layiq görülmüşdür. Universitetdə təhsil aldığı müddətdə ixtisasını dərindən mənimsəməyə çalışmış və ixtisas fənlərinə daha çox diqqət yetirmişdir. 2011-ci ildə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetindən məzun olmuş və elə həmin ildəcə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri sırasında xidmətə çağrılmışdır. Mingəçevir şəhərində “N” saylı hərbi hissədə xidmət etmiş və 2012-ci ildə xidmətini başa vurmuşdur. Ailəli idi. Bir övladı var. Əmək fəaliyyəti Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra ixtisası üzrə bir sıra təkmilləşdirmə kurslarında iştirak etmişdir. 2013-cü ildə satış və distrübütorluq sektorunda ölkənin aparıcı şirkətlər qrupu olan Veysəloğlu Qrupda İnsan resursları mütəxəssisi olaraq peşəkar fəaliyyətinə başlamış və həmin şirkətdə İnsan resursları əməliyyatları bölmə müdiri vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. 2018-ci ildən etibarən peşəkar fəaliyyətini ölkənin önəmli restoranlarını özündə birləşdirən Saffron Restoranlar Qrupunda davam etdirməyə başlamışdır. Əhmədağa İskəndərov Azərbaycan Respublikasının Əmək Qanunvericiliyi, Kadr inzibatçılığı və əmək haqqı sahəsində ölkənin aparıcı ekspertlərindən biri olmuşdur. Hərbi xidməti 21 sentyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidməti tərəfindən hərbi toplanışa çağırılmış, 27 sentyabr 2020-ci il tarixində başlayan “Vətən Müharibəsi”-nin ilk günlərindən cəbhədə dövlətimizin ərazi bütövlüyünün təmin olunması uğrunda döyüşlərə qatılmışdır. Cəbrayıl-Füzuli-Xocavənd istiqamətində ordumuzun uğurlu əməliyyatlarında iştirak etmişdir. 07.10.2020-ci il tarixində Füzuli rayonu uğrunda gedən döyüşlərdə xidməti vəzifəsini icra edərkən qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Ölümündən sonra Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə 15.12.2020-ci il tarixində “Vətən uğrunda” və 24.12.2020 -ci il tarixində “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalları ilə təltif edilmişdir. (15.12.2020) — "Vətən uğrunda" medalı (ölümündən sonra) (24.12.2020) — "Cəbrayılın azad olunmasına görə" medalı (ölümündən sonra) Xarici keçidlər Məzunu olduğu İqtisad Universitetində abidəsi qoyulacaq şəhid - Əhmədağa İskəndərov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=687824 |
Əhmədağa Əhmədov | Əhmədağa Hacı Ağa Mirzə Əbdülkərim oğlu Əhmədov (26 mart 1922, Maştağa, Bakı qəzası – 21 mart 2008, Maştağa) — texniki elmlər namizədi (1954), dosent, islamşünas, ədəbiyyatşünas. Bir sıra texniki, dini və ədəbi araşdırma kitablarının müəllifi. Əhmədağa Əhmədov 1922-ci ildə Bakının Maştağa kəndində anadan olub. Dövrünün çox savadlı ruhanisi olmuş atası Hacı Mirzə Əbdülkərimin onun təlim-tərbiyəsində böyük əməyi olub. Hacı Mirzə Əbdülkərim uzun müddət İranda və İraqda oxuyub, Məşhəd və Nəcəf şəhərlərindəki mədrəsələrdə ərəb dilinin sərvi-nəhvi, məntiq, bəlağət elmləri, fiqh, üsul, hikmət, ilahiyyat və s. elmlərdən dərs deyib. O vaxtlar ruhanilərə "kulak" damğası vurulduğu üçün məktəb yaşı çatmasına baxmayaraq balaca Əhmədağanı məktəbə yalnız 13 yaşında qəbul edilib. Lakin 4-5 yaşlarında yazıb oxumağı öyrənmiş Əhmədağa bu illər fars və ərəb dillərini, məntiq ədəbiyyat elmlərini öyrənmişdi.Orta məktəbi altı il ərzində əla qiymətlərlə bitirib attestat aldıqdan iki gün sonra müharibə başlayır və onu ordu sıralarına çağırıb Uzaq Şərqə yola salırlar. Sibirin buzlu qazmalarında hərbi xidmət keçən Ə.Əhmədov ağır xəstələnir. 1943-ci ildə ürək tutmaları ilə ordudan tərxis olunur. Məktəbi əla bitirdiyinə görə Neft İnstitutuna qəbul olunur və oranı əla qiymətlərlə bitirir. İmtahan komissiyasının qərarı ilə onu aspiranturada saxlayırlar. Elmi işlə paralel olaraq 1950-ci ildən pedaqoji fəaliyyətə başlayır, 1954-cü ildə elmlər namizədi, alimlik dərəcəsi, bir neçə ildən sonra isə dosent dərəcəsi alır. O vaxtdan başlayaraq pedaqoji və elmi fəaliyyətini davam etdirib bitirdiyi institutda, Rostov dəmiryolu və Moskva institutlarının Bakıdakı filiallarında nəzəri mexanika, termodinamika, daxiliyanma mühərrikləri, istilik texnikası, buxar qazanları və s. texniki fənlərdən mühazirələr oxuyur və bir necə il AzSİ-nin nəzəri mexanika kafedrasına rəhbərlik edir.İslam Peyğəmbərinin (s) Meracı günü dünyaya gəlmiş Əhmədağa Əhmədov 2008-ci il Novruz bayramı günündə tərk edib. Elmi fəaliyyəti Dahi şair Nizaminin yubileyi ərəfəsində onun əsərlərinin tərcüməsi, təhlili və nəşrində fəal iştirak edib. Rəsmi filoloji təhsili olmadığından onu müstəsna hal kimi Azərbaycan EA-nın xüsusi qərarı ilə Nizami İnstitutunun Mətnşünaslıq şöbəsinə baş elmi işçi təyin edirlər. Bundan sonra klassik şairlərin yaradıcılığı ilə bağlı elmi işləri ilə məşğul olmuş, iki cildlik "Şeir inciləri" məcmuəsini tərtib edərək nəsx xətti ilə yazmışdır.Ensiklopedik bilik sahibi Ə. Əhmədovun digər bir istedad yönü Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra parlayıb. Dinin bütün incəliklərinə bələd olan alim bir xəzinə yaradaraq İslamı sevənlərin ixtiyarına verib. "İslam təlimi", "İslam əxlaqı", "Ərəb əlifbası", "Nikatül-Quran", "Əsrarül-Quran", "Şəriət çırağı", "Dürəfşan kəlamlar", "Allahın hüccətləri", "İslamın əsasları" və fars dilindən tərcümə etdiyi Şeyx Bəhanin "Cameyi-Əbbasi" və b. əsərləri ondan yadigar qalıb.Ə.Əhmədov həm də texniki elmlər sahəsində alim olduğundan humanitar sahədə apardığı tədqiqatlarda texniki biliklərindən də istifadə etmişdir. Belə ki, din və ədəbiyyatda olan bir çox məsələləri texniki elmlərlə əlaqələndirmişdir. Onun bu kəlamı məşhurdur: "Allah insana ağıl veribsə, nə verməyib? Əgər ağıl verməyibsə, nə verib?" Müəllifi olduğu kitablar: İslamın əsasları. Bakı: Bilik, 1992. 139 s. II nəşr: Bakı: Təbib, 1996. 96 s. III nəşr: Bakı: 2006.102 s. Nizami-elmşünas. Bakı: Azərbaycan, 1992. 274 s. II nəşr: Bakı: Möminin, 2001. 256 s. İslam əxlaqı. Bakı: Maarif, 1993. 297 s. II nəşr: Bakı: Araz, 1997. 297 s. Əsrarül-Quran. II kitab. Bakı: Təbib, 1994. 168 s. Nikatül-Quran: ədəb, tərbiyə, əhkam, əxlaq və ibrət ayələri. I kitab. Bakı: Öyrətmən, 1994. 21 s. İslam təlimi. Bakı: Təbib, 1995. 228 s. II nəşr: Bakı: Mədyən, 2001. 255 s. Ərəb əlifbası. "Farsi-türki" mənzum lüğət. Bakı: Təbib, 1995. 120 s. Dürəfşan kəlamlar. Bakı: Təbib, 1996. 203 s. Allahın hüccətləri. Bakı: Mədyən, 1999. 352 s. Ərəb əlifbası. Bakı: s.n., 2006. 112 s. Ərizətül-üruz. Bakı: CBS, 2007. 254 s. Qafiyətül-kafiyə. Bakı: s.n, 2007.110 s. II nəşr: Bakı: Elm və təhsil, 2016. 130 s. Kərimiyyə. Farsca-azərbaycanca mənzum lüğət. [s. n.], [2009] 38 s. Statikadan məsələ həllinə dair metodik göstərişlər. Bakı: Azərb. NKİ, 1970. 71 s.Tərtib etdiyi və redaktoru olduğu kitablar: İmam Cəfəri-Sadiq, Şəriət çırağı /Ərəb dilindən tərc. və tərtibatı: Ə.Əhmədov; Red. və naşiri: H.K. Novruz (ə).Bakı: Təbib, 1997. 120 s. Nizami Gəncəvi, Yeddi gözəl. /Filoloji tərc., izahlar və qeyd. R. Əliyev, elmi red. Ə. Əhmədov. Bakı: Elm, 1983. 355 s. II Nəşr: Bakı: Qanun, 2021. 429 s. Nizami Gəncəvi, Xosrov və Şirin /filol. tərcümə, izahlar və qeydlər H. Məmmədzadə, red. T. Məhərrəmov, Ə. Əhmədov ; Bakı: Elm, 1981. 370, s. Nizami Gəncəvi, Məxzənül-əsrar (Sirrlər xəzinəsi). Nizami Gəncəvinin 870 illiyinə. /fars dilindən tərc. ed. M. Zəkiyev, red. Ə. Əhmədov. Bakı, 2008. 327 s. II nəşr: Müəllim, 2011. 299 s. Xarici keçidlər Görkəmli alim, İslam araşdırıcısı Əhmədağa Əhmədov Əhmədağa Əhmədovun "Qafiyətül-kafiyə" əsərinin təqdimatı − video − Mədəniyyət TV Əhmədağa Əhmədovla müsahibə − video Vasim Məmmədəliyev Əhmədağa Əhmədov haqqında − video Allahşükür Paşazadə Əhmədağa Əhmədov haqqında − video Mircəlal Zəki Əhmədağa Əhmədov haqqında − video Əhmədağa Əhmədov − anl.az | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=779903 |
Əhmədağalı | Əhmədağalı — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun Əhmədağalı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 noyabr 2002-ci il tarixli, 384-IIQ saylı Qərarı ilə Ağdam rayonunun Əhmədağalı kəndi Qərvənd kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindən ayrılaraq, bu kənd mərkəz olmaqla, Əhmədağalı kənd inzibati ərazi dairəsi yaradılmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=49660 |
Əhmədağalı bələdiyyəsi | Ağdam bələdiyyələri — Ağdam rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr. Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis edilmişdir. "Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=349683 |
Əhmədbaryu (Sərdəşt) | Əhmədbaryu (fars. ئەحمەدبریو) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sərdəşt şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 393 nəfər yaşayır (67 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=611565 |
Əhmədbəli(Bərdə) | Əhmədbəyli — Bərdə rayonunun Yeni Əyricə sovetliyində əvvəllər mövcud olmuş kənd. Kənd Köçərlinskilərin torpağı idi. Ötən əsrin 70-ci illərinə qədər kənddə Firudin bəy Köçərlinsinin bağı mövcud idi. Sonradan Əyricə kəndi ilə birləşmiş və bir inzibati vahid kimi aradan çıxmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=612672 |
Əhmədbəy | Əhmədbəy — Kırklareli ilinin Lüləburqaz ilçəsində qəsəbə. Qəsəbənin tarixi Frakiyalılara gedib çıxır. Rayonun mühüm məskunlaşma mərkəzlərindən biridir. Bölgədə eramızdan əvvəl 700–600-cü illərdə Frakiya tayfasının yaşadığını göstərən monumental qəbirlər (tümuluslar) var. Şəhərin indiki sakinlərinin əksəriyyəti 1878-ci ildə Osmanlı-Rusiya müharibəsindən sonra Bolqarıstandan köçüblər. Köftələri ilə məşhurdur. Ətraf vilayət və rayonlardan çoxlu insan Əhmədbəy köftəsi üçün qəsəbəni ziyarət edir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=829853 |
Əhmədbəy (Sayınqala) | Əhmədbəy (fars. احمدبيگ) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sayınqala şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 107 nəfər yaşayır (20 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=576267 |
Əhmədbəy Ağayev | Əhməd bəy Həsən bəy oğlu Ağaoğlu və ya Əhməd bəy Ağayev və ya Əhməd Akif Ağaoğlu (türk. Ahmet Ağaoğlu; dekabr 1869, Şuşa – 19 may 1939, İstanbul) — Azərbaycan və Türkiyə ictimai-siyasi xadimi, publisist, pedaqoq, yazıçı, türkoloq və liberal Kamalizmin banisi.Fransada təhsil aldıqdan sonra geri qayıdıb 1896-cı ildə Şuşada ilk kitabxana, qiraətxana açıb. 1897-ci ildə H. Z. Tağıyevin dəvəti ilə Bakıya gəlib, "Kaspi" qəzetində məqalələr yazıb. O, həmçinin Ə. Hüseynzadə ilə birlikdə "Həyat" qəzetinə də redaktorluq edib. 1905-ci ildə çar hökumətinə və daşnak ermənilərə qarşı mübarizə aparmaq üçün gizlin "Difai" təşkilatını qurub. Bir müddət sonra çar hökuməti tərəfindən təqib olunan Əhməd bəy aylarla dostlarının evində gizlin yaşadıqdan sonra həbs olunmamaq üçün 1908-ci ilin sonlarında İstanbula köçməli olur. Türk Ocağı milli hərəkatının aparıcı siması olan Ağaoğlu bu hərəkat tərəfindən keçirilmiş konqresə prezident seçilir. Sonradan gənc türklərin İttihad və Tərəqqi Partiyasına daxil olur. Süleymaniyyədə kitabxana direktoru, "Türk yurdu" jurnalının redaktoru olmaqla yanaşı İstanbul Universitetində Türk-monqol tarixindən və rus dilindən dərs deyir.1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin köməyinə gəlmiş Qafqaz İslam Ordusu komandanının siyasi müşaviri olmuşdur. 26 dekabr 1918-ci ildə Zəngəzur qəzasından bitərəf nümayəndə olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü seçilir. Daha sonra üzvlükdən imtina edir. Cümhuriyyətin Paris Sülh Konfrasında iştirak etmək üçün göndərdiyi nümayəndə heyətinin tərkibində Ağaoğlu da var idi. Lakin İstanbula çatanda İttihad və Tərəqqi Partiyasının digər rəhbərlərilə birgə ingilislər tərəfindən həbs olunaraq Malta adasına sürgün olunur.Sürgündən qayıtdıqdan sonra Ankaradakı Mətbuat İnformasiya İdarəsinə rəhbərlik etmiş, "Hakimiyyəti-milliyyə" qəzetinin baş redaktoru olmuş, ikinci və üçüncü çağırış Türkiyə Böyük Millət Məclisinə deputat seçildikdən sonra Mustafa Kamal Atatürkün xarici məsələlər üzrə siyasi məsləhətçisi olmuşdur.Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Əhməd bəy Ağaoğlu Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına daxil edilmişdir. Əhməd bəy Ağaoğlu 1869-cu ildə Azərbaycanın Şuşa şəhərində dünyaya gəlib. Atası Mirzə Həsən bəy Qarabağın Qurdlar elindən idi. Bu tayfa XVIII əsrdə bütünlüklə etnik Azərbaycan türklərinin yaşadığı Ərzurumdan köç edib Gəncəyə gəlmiş, daha sonra isə Qarabağa yerləşmişlər. Atası Mirzə Həsən bəy varlı pambıqçı fermer idi. Ata tərəfinə Mirzə titulunun verilməsi ailənin ziyalı təbəqəsindən olduğunu göstərir. Babası Mirzə İbrahim Şuşanın ən məşhur alimlərindən olub. O, xəttat idi və türk dilində şeirlər yazırdı. Eyni zamanda əmiləri də türk dilindən başqa fars, ərəb və rus dillərini bilirdilər. Anası Tazə xanım Şuşanın Sarıcaalı elindən Rəfi bəyin qızı, Zeynalabdin bəy Rəfibəyovun bacısı idi. Orta təhsili Əhməd bəy Ağaoğlu xatirələrində göstərir ki, təhsilində anasının və əmisinin böyük rolu olub. Əmisi Mirzə Məmməd Əhməd bəyin müctəhid olmasını istəyərək ona 6 yaşından fars və ərəb dilləri üzrə müəllimlər tutur. İlk dövrlər məhəllə məktəbində təhsil alan Ağaoğlu anasının təşəbbüsü ilə gizlincə rusca dərslər də alır. Anasının dindar olmasına baxmayaraq axundlardan, mollalardan xoşu gəlmədiyini yazan Əhməd bəy Ağaoğlu anasının bu görüşlərinin onun təhsilinin istiqamətini Nəcəfdən, Kərbəladan Peterburqa, Parisə, doğru dəyişdiyini yazır.1881-ci ildə Şuşada altı siniflik real məktəbi açıldıqdan sonra Qarabağ canişini müsəlman əhalini Xurşidbanu Natəvanın evinə toplayaraq uşaqlarını bu məktəbə qoymalarını istəyir. Atası da canişinə söz verərək onu Şuşa real məktəbinə göndərir. Bu məktəbdəki müəllimlərindən ikisinin, tarix müəllimi olan Şineyovski və riyaziyyat müəllimi olan Palekarpın ona böyük təsiri olmuşdur. Hər iki müəllim çar rejiminə qarşı idi və işlədikləri məktəbdə də inqilabi təbliğat aparırdılar. Ağaoğlu da həyatında ilk dəfə qərb ideologiyası ilə bu məktəbdə tanış olur. Xatirələrində Əhməd bəy yazır ki, bu məktəb şəhərin erməni məhəlləsində yerləşirdi, 45 şagirddən yalnız beşi müsəlman uşağı idi. Erməni şagirdlərin bu azlığa qarşı münasibəti çox aqressiv olmuş, müsəlmanları daim incitmişlər. Bu mühitə dözməyən şagirdlərin dördü məktəbi tərk etmiş, yalnız Əhməd təhsilini uğurla başa vura bilmişdir. Öz xatirələrində Əhməd bəy bu hadisələri belə təsvir edir: Daha sonra orta məktəbin VI sinfini bitirən Əhməd bəy Ağaoğlu VII və sonuncu sinifləri Tiflisdəki 1 saylı gimnaziyada oxuyur. Özünün yazdığına görə Tiflis gimnaziyasında ancaq bir nəfər türk var idi ki, o da Əhməd bəy Ağaoğlu idi. Tiflisdə təhsil aldığı dövrdə dostlarının təkidi ilə "Narodnik" cəmiyyətinin gizli toplantılarında iştirak edir. Bu toplantılar Ağaoğlunun düşüncəsində dərin izlər buraxır. Tiflisdə gimnaziyanı müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra Əhməd bəy Ağaoğlu fərqlənmə diplomu və üç yüz rubl mükafatla Şuşaya qayıdır. Bütün yayı dayısı ilə birlikdə yaylaqda keçirdikdən sonra Peterburqa təhsil almağa gedir. Ali təhsili Peterburq dövrü 1887-ci ilin avqustunda ali təhsil almaq üçün Peterburqa gedən Ağaoğlu bir xristian ailəsinin evində kirayəşin olur. Həmin ailə Ağaoğlunun türk olduğunu biləndə çox təəccüblənir. Çünki o günədək ali təhsil üçün Peterburqa erməni və xristian əsilli digər xalqların gəncləri gəlirdi. Ailə türklərdən təhsil almaq üçün buraya gələn heç kimi tanımırdı. Ermənilərin və digər xristianların türklərdən əvvəl təhsil aldıqlarını bilən Ağaoğlu ailənin bu təəccübünə haqq qazandırırdı.Peterburqda tanış olduğu qafqazlı gənclər Ağaoğlunu Qafqazlı Tələbələr Birliyinin yataqxanasına aparırlar. O, burada dörd nəfər türkün olduğunu öyrənir. Bu türklərdən biri sonralar Azərbaycanın Paris təmsilçisi olacaq Əlimərdan Topçubaşov, digəri isə keçmiş Qafqaz Şeyxülislamının nəvəsi Əli bəy Hüseynzadə idi. Digər iki türk tələbə isə yol mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil alırdılar. Ağaoğlu Texnoloji İnstitutunun bütün imtahanlarını uğurla verir. Yalnız sonuncu – cəbr imtahanında məsələni proqramdan kənar həll etməsi və professorun Ağaoğlunu yəhudi sanaraq cavab düzgün olduğu halda qəbul etməməsi onu məyus etmişdi. Professorun bu davranışı gənc Ağaoğluda ruslara qarşı böyük nifrət hissi yaratmışdı. Daha sonra yazdığı xatirələrində həmin günləri belə təsvir etmişdir: Paris dövrü 8 yanvar 1888-ci ildə Əhməd bəy Parisə çatır. Qatarda gələrkən tanış olduğu bir xanım ona daha çox Rusiyadan gələn qonaqların qaldığı Hotel de Peterburqa getməyi məsləhət görür. Parisdə heç bir tanışı olmayan və fransızca bilməyən Əhməd bəy hotelə üz tutur. Lakin otel xərclərinin çox olacağı ilk gündən bəlli olur. Hotelin işçisi dostları vasitəsilə onu Parisdə oxuyan iki gürcü tələbə ilə tanış edir. Gürcü tələbələr isə Əhməd bəyə kirayə otaq tapmağa kömək edirlər. Bir yaşlı qadının kirayə verdiyi otaqda yerləşdikdən sonra Əhməd bəy fransızca öyrənməyə başlayır. Bir müddət sonra pulu bitdiyi üçün borca düşür. Daha sonra isə evdən göndərilən pulla borclarını ödəyən Əhməd bəy Rue de Glacier küçəsində yerləşən bir pansiyona yerləşir. Burada 2 iranlı və 3 misirli ilə tanış olur. Onların məsləhəti ilə College de France və École des Hautes Études Pratiques (Tətbiqi tədqiqat ali məktəbi) mühazirələrinə girməyə başlayır. College de France mühazirələrində hər həftə fransız filosof və tarixçi Ernest Renan, Tətbiqi tədqiqat ali məktəbində isə "Şərq xalqlarının tarixi" mövzusunda Ceyms Darmsteter mühazirələr deyirdilər. Hər iki şəxs Ağaoğlunun formalaşmasında böyük rol oynamışlar. 1888–1889-cu dərs ilində Əhməd bəy Sarbonna Universitetində hüquq təhsili almağa başlayır. Lakin onun maraq dairəsi yalnız hüquqla yekunlaşmır. O, şərq sivilizasiyalarının və dinin tarixinə maraq salaraq Şərq dilləri məktəbinə gedir. Burada şərq dilləri üzrə ekspertlər Çarlz Şefer və Barber de Meynarddan dərslər alır. Daha sonra Ceyms Darmsteterin məsləhəti Ernest Renanın Culyetta Adama məktubu ilə qapalı ziyalı klubuna daxil olur. Culyetta Adam "La Nouvelle Revue" jurnalının təsisçisi, redaktoru və eyni zamanda ziyalı klubunun da təşkilatçısı idi. Bu qapalı klubda Fransanın elm və sənət insanları toplaşıb müxtəlif siyasi, elmi, tarixi, fəlsəfi müzakirələr aparırdılar. 1891–1893-cü illər ərzində Əhməd bəyin "La Nouvelle Revue" jurnalında "İran cəmiyyəti" adı altında silsilə yazıları çap olunur. 1892-ci ildə Londonda keçirilən Beynəlxalq Şərqşünaslıq Konqresində "Şiə dinində məzdəki inancları" mövzusunda məruzə etmişdir. Məruzənin mətni sonralar Kembric Universitetinin xərci ilə bir neçə qərb dilində çap olunmuşdur. Əhməd bəy "Jurnal de Debat", "Revü Been", "Nouvye Revyü" kimi fransız mətbuat orqanlarında ictimai-siyasi mövzularda yazılarını nəşr etdirirdi. Fransada qələmə aldığı yazılarını "Kafkaz", "Şərqi Rus" qəzetlərinə göndərirdi. 1894-cü ildə Fransadakı təhsilini bitirdikdən sonra Tiflisə gəlir. İki il müddətində burada yerli gimnaziyaların birində fransız dilindən dərs deyir. Bununla yanaşı "Kavkaz" qəzeti ilə də əməkdaşlığını davam etdirir. 1896-cı ildə isə Şuşaya geri dönür. Şuşada Şuşa real məktəbində fransız dilində dərs deməyə başlayır. Burada o ilk kitabxana, qiraətxana açır. Məhz buna görə Şuşada el arasında ona Firəng Əhməd ləqəbi verilir. Lakin o Şuşanı tərk etdikdən sonra həmin qiraətxana və kitabxana öz fəaliyyətini dayandırır.Əhməd bəy Ağaoğlu fikirlərini təbliğ etmək üçün qəzet çapının önəmini anlayırdı. Lakin 1891-ci ildə "Kəşkül" qəzeti bağlandıqdan sonra 1891-ci ildə Qafqaz Senzura Komitəsi tərəfindən Azərbaycanca qəzetlərin çap olunmasına qadağa qoyuldu. Halbuki eyni dövrdə Çar Rusiyasının ərazisində ermənicə və gürcücə fəaliyyət göstərən 19 qəzet mövcud idi. İki milyondan çox olan Azərbaycan türkləri isə 1903-cü ilə qədər bu hüquqlarından məhrum idilər. Hətta XIX əsrin sonunda Azərbaycanca qəzet çap etmək üçün icazə almağa çalışan Məhəmməd Şahtaxtinskiyə Rusiya İmperiyasının Çap İşləri üzrə Baş idarəsinin rəisi Solovyev demişdi ki: Yalnız 1896-cı ildə Hacı Zeynalabdin Tağıyev "Kaspi" qəzetini alıb Azərbaycan ziyalılarının öhdəsinə verir. Və "Kaspi" qəzeti milli ziyalılarımızın rus dilli tribunasına çevrilir. Redaktoru Əlimərdan bəy Topçubaşov olan qəzetdə Əli bəy Hüseynzadə, Həsən bəy Zərdabi, Firidun bəy Köçərli kimi ziyalılarımızın məqalələri çap olunurdu. 1897-ci ildə Əhməd bəy Hacı Zeynalabdin Tağıyevin dəvəti ilə "Kaspi" qəzetində fəaliyyət göstərmək üçün Bakıya gəldi. Bakıya köçdükdən sonra qəzetdə yazdığı yazılar daha çox müsəlman cəmiyyətindəki problemlərlə, cəmiyyətdəki qadınların problemləri ilə bağlı idi. Əhməd bəy məqalələrində milli qurtuluşa gedən yolun cəmiyyətin mədəni və təhsili inkişafından keçdiyini bildirirdi. Qadın azadlığı ideyalarını yayan və bunu azadlıq mücadiləsinin əsas faktoru kimi göstərən Ağaoğlu Azərbaycan ziyalıları arasında qadına bərabər hüquqların verilməsinə çağıran ilk ziyalılardan idi. Ağaoğlunun "Kaspi" qəzetində məqalələr yazması qəzetin daha da populyarlaşmasına səbəb oldu. Fərqli dövrlərdə qəzetin tirajı 10 minə çatırdı bu isə gündəlik qəzet üçün böyük uğur idi. Qəzetdə çıxan "İslam dünyasında qadın", "İslam, axund və hatifülqeyb" adlı silsilə yazılarında islam dünyasından bəhs edirdi. "İslam dünyasında qadın" adlı işində o qeyd edirdi ki "azad qadınsız milli inkişaf ola bilməz". "İslam, axund və hatifülqeyb" əsərində isə o islamdakı məzhəblərin çoxluğunu tənqid edib qeyd edir ki, islama ən çox axundlar və mollalar zərər vurublar. Bu yazı din xadimləri tərəfindən xoş qarşılanmır və nəticədə Ağaoğlu haqqında ölüm fətvası verilir. Oğlu Səməd Ağaoğlunun yazdıqlarına görə Əhməd bəy 6 ay evə qapanır və bu müddətdə onun evini polis mühafizə edir. Yalnız Tağıyevin işə qarışması onu bu vəziyyətdən xilas edir.Əhməd bəy qadınların geriliyini və istifadə olunan əlifbanı müsəlman dünyasının iki əsas düşməni və sağalmaz yarası sayırdı. O, "İslama görə və islamiyyətdə qadın" əsərində qeyd edirdi ki: 1905-ci ildə Əhməd bəy Ağaoğlu Bakı şəhər dumasının üzvü seçilib 1909-cu ilə qədər burada fəaliyyət göstərir. Bu dövr ərzində şəhərin bir çox problemlərinin həllinə nail olmuşdur. Fəaliyyət göstərdiyi dövrdə təhsil komissiyasının üzvü və Bakı Kommersiya Məktəbinin Qəyyumluq Şurasının üzvü olmuşdur. 1905-ci ilin 18 fevral tarixində Rusiya çarının əhalinin həyat şəraitinin yaxşılaşdırılması və dövlət quruculuğunun möhkəmləndirilməsi haqqında verdiyi qərardan sonra 1905-ci ilin 15 mart tarixində Azərbaycan ziyalıları təkliflərini müzakirə etmək üçün Tağıyevin evində toplaşırlar. Onlar Azərbaycan türklərinin tələb və təkliflərini Peterburqa çatdırmaq üçün nümayəndə heyəti formalaşdırırlar. Nümayəndə heyətinə Əhməd bəy Ağaoğlu, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Əli bəy Hüseynzadə daxil idilər. Peterburqa çatdıqdan sonra Ağaoğlu burada 1905-ci il hadisələri ilə bağlı "Sankt Peterburqskie Vedomosti" qəzetində "Bakı hadisələri ilə bağlı həqiqətlər" adlı məqaləsini çap etdirir. Bu məqalənin yazılması çox vacib idi, çünki bütün Rusiya mətbuatında 1905-ci il hadisələrində ermənilər əzilən tərəf kimi göstərilirdi. Ağaoğlunun məqaləsi isə həqiqətləri faktlarla oxuculara çatdırırdı. 1905-ci ilin 16 aprel tarixində Əhməd bəy Ağaoğlu, Əli bəy Hüseyinzadə və Əlimərdan bəy Topçubaşovun imzası ilə Qafqaz canişininə məktub göndərilir. Məktubda onlar Azərbaycan dilində "Həyat" qəzetinin çap olunmasını istəyirdilər. 22 aprel tarixində onların istəyinə müsbət cavab verilir. 7 iyun 1905-ci ildə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin dəstəyi ilə "Həyat" qəzetinin ilk sayı işıq üzü gördü. Həyat qəzetindən ayrılandan sonra Əhməd bəy Ağaoğlu İsa bəy Aşurbəyovun maliyyə dəstəyi ilə gündəlik "İrşad" qəzetini təsis edir. Və 1905-ci ildən 1908-ci ilə qədər bu qəzetə rəhbərlik edir. Tezliklə qəzetin tirajı 3 minə çatır. Tadeuş Svetoxovskiyə görə qəzet eyni dövrdə çap olunan digər qəzetlərə nisbətən cəmiyyətin problemlərini daha radikal formada işıqlandırıdı. Məhz buna görə də qəzet II Əbdülhəmid tərəfindən Osmanlı dövlətində qadağan edilmişdir.1905-ci ildə İllarion Vorontsov-Daşkov Qafqaz canişini təyin edildikdən sonra ermənilərə dəstək verməyə başlayır. Canişinin dəstəyinə arxalanan ermənilər 1905-ci ilin avqust ayında Bakı neft mədənlərində baş vermiş böyük yanğından sonra guya mədənlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün sənaye bölgəsində yerləşən Bakı kəndlərinin köçürülməsini təklif edirlər. İş o həddə çatır ki məsələ Rusiya İmperiyasının nazirlər komitəsində belə müzakirə edilir. Yerli əhalinin maraqlarını qorumaq üçün Əhməd bəy Ağaoğlu və Əlimərdan bəy Topçubaşov Sankt-Peterburqa yollanırlar. Onların səyi nəticəsində 35 gün davam edən müzakirələrdən sonra Bakı kəndlərinin əhalisinin köçürülməsinin qarşısı alınır.1905-ci ildə baş vermiş soyqırım zamanı ermənilər aktiv şəkildə bütün Rusiya və eləcə də digər xarici mətbuatda dezinformasiya yaymaqla məşğul idilər. Halbuki müsəlmanların itkiləri qat qat artıq idi. Dövri mətbuatda hətta mövcud olmayan erməni şəhərlərinin müsəlmanlar tərəfindən dağıdılması haqqında yazılar belə gedirdi. Məhz əsl həqiqətləri insanlara çatdırmaq üçün və baş verənləri faktlarla sübut etmək üçün Əhməd bəy Ağaoğlu "Sankt Peterburqskie Vedomosti" qəzetində "Bakı hadisələri ilə bağlı həqiqətlər" adlı məqaləsini çap etdirir. Bu məqalədən sonra bəzi erməni müəlliflər belə hadisələrlə bağlı mətbuatda yalan məlumatların yayıldığını etiraf etmişlər. 1906-cı ilin fevral ayında Tiflisdə Qafqazın canişini Voronsov-Daşkovun təşəbbüsü ilə erməni-müsəlman qırğınlarına son qoymaq məqsədilə sülh konfransı keçirilmişdir. Həmin konfransda müsəlman nümayəndələri Əhməd bəy Ağaoğlu, Əlimərdan bəy Topçubaşov, Adil xan Ziyadxanov və başqaları "Daşnaksutyun" partiyasının niyyətlərini ifşa etmiş, onun Cənubi Qafqazda törədilən qırğınların, terrorçuluğun təşkilatçısı və icraçısı olduğunu göstərmiş, rəsmi hökumət dairələrinin bu təşkilatın əməllərinə göz yumduğunu sübuta yetirmişdilər.Öz son çıxışında Əhməd bəy bunları demişdi: 1906-cı ilin avqust ayında Şuşaya gələn Əhməd bəy Azərbaycanlı ziyalıları toplayaraq bölgədəki vəziyyəti müzakirə edir. Onun təklifi ilə Difai partiyası yaradılır. Rəsmi olaraq partiya "Qafqaz Ümummüsəlman Müdafiə Komitəsi" adlanırdı. Partiyanın bölmələri və ya komissiyaları Azərbaycanın və cənubi Qafqazın demək olar ki, bütün şəhərlərində və qəzalarında, hətta Vladiqafqazda da yaradılmışdı. Partiyanın qəza bölmələrinin yaradılmasında Əhməd bəy bilavasitə iştirak edirdi. Bu məqsədlə o, bütün Qarabağı gəzmiş və "bütün müsəlmanları partiyanın ətrafında sıx birləşməyə" təşviq etmişdir. Partiyanın təşkilatçıları Dağıstandakı Azərbaycanlı əhali arasında da təşviqat aparırdı. Əhməd bəy fəaliyyətinə görə təqib olunduğu üçün bir müddət gizlənməyə məcbur olur. Öz xatirələrində həmin günləri belə təsvir edir: Osmanlı dövlətində Aylarla dostlarının evində gizlin yaşayan Əhməd bəy təqib və mümkün həbslər səbəbindən 1909-cu ilin ortalarında İstanbula köçməli olur. Ağaoğlu İstanbulda maarif sahəsində müfəttiş, sonra isə Süleymaniyyə kitabxanasının müdiri vəzifəsində çalışır. Müfəttiş işlədiyi dövrdə 4 ay ərzində İstanbulun bütün özəl, dövlət ibtidai və orta məktəblərinində olaraq öz müşahidələri əsasında mövcud vəziyyət və islahatların aparılması ilə bağlı hesabat hazırlamışdır. O düşünürdü ki, təhsildə olan problemlərin həlli ölkənin gələcəyində böyük rol oynayır. 1909-cu ilin oktyabrından İstanbul darülfünunda Türk-monqol tarixindən və rus dilindən dərs deyir. Bu dövrdə Əhməd bəyin türkçülük ideyaları onun fəaliyyətinin əsas istiqamətinə çevrilir. Universitetdəki fəaliyyəti yalnız dərs keçməklə məhdudlaşmırdı. O, həm də tədrisin təşkilində və təkmilləşməsində də aktiv iştirak edirdi. 1911-ci ildə o, filologiya fakültəsinin islahatlar üzrə komissiyasının rəhbəri, daha sonra isə fakültənin dekanı seçilmişdir. İşlərini qaydasına qoyduqdan sonra ailəsinə məktub yazaraq Türkiyədə qalmağı düşündüyünü qeyd edir. Həyat yoldaşı Sitarə xanım da Türkiyəyə gəlməyə razı olur. 1910-cu ildə Əhməd bəy ailəsini də İstanbula köçürür. İstanbula köçdükdən sonra jurnalistika fəaliyyətini də davam etdirmiş və 1909-cu ildən "Kaspi" qəzetində "Türkiyədən məktublar", "Türkiyədə milli sual" mövzularında silsilə məqalələri çap olunmuşdur. Bundan başqa İstanbulda "Sırat-ı Müstakim", "Sebilürreşad, "Hikmet" kimi qəzet və jurnallarda da məqalələr yazmışdır. İstanbulda İran təbəələri üçün farsca çap olunan "Süruş" və fransızca çap olunan "Le Jeune Turc" qəzetləri ilə də əməkdaşlıq etmişdir. Hətta 1912-ci ildə "Tərcüman-i Hakikat" qəzetinin təsisçisi Əhməd Midhət dünyasını dəyişdikdən sonra həftəlik çap olunan bu qəzetə də bir müddət Ağaoğlu rəhbərlik etmişdir. 1912-ci ildə Əhməd bəy Ağaoğlu iki dəfə yazdığı məqalələrə görə həbs olunur və tezliklə də azad edilir. Əhməd bəy Ağaoğlu ilk öncə Akçuranın yaratdığı Türk Dərnəyi cəmiyyətinə üzv olmuşdur. Sonradan isə o, 1911-ci ildə yaradılmış Türk Yurdu cəmiyyətinin 6 qurucusundan biri oldu. Cəmiyyətin məqsədi türk uşaqlar üçün pansiyonun açılması və türklər arasında intellektual səviyyəni artırmaq məqsədilə qəzet çap etdirmək idi. 1911-ci ilin sentyabr ayında cəmiyyət "Türk Yurdu" adlı jurnalı çap etdirməyə başladı. Ağaoğlu da jurnal üçün yazılar yazmağa başladı. Jurnalın apardığı təbliğatın nəticəsində cəmiyyətdə türküçülük ideyaları yayılmaqda idi. 1911-ci ildə Hərbi Tibbiyyə Məktəbinin 190 tələbəsi Akçuraya yeni təşkilatın yaradılması üçün məktubla müraciət etmişdilər. Daha sonra məktəbin tələbə nümayəndələri və Ağaoğlu, Akçura kimi ziyalıların iştirakı ilə Türk Ocağı təşkilatı yaradılır. Təşkilatın qurucu üzvləri arasında Ağaoğlu da yer alır. Türk Yurdu və Türk Ocağı təşkilatları bütün Türkiyə ərazisində tanınmağa başlayır. Əgər 1914-cü ildə Türk Ocağı təşkilatının 3 min üzvü var idisə 1920-ci ildə onların sayı 30 mini keçmişdi. Hər iki təşkilatın Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsində böyük rolu olub. Əhməd bəy Ağaoğlu siyasi fəaliyyətinə görə 1912-ci ildə İttihad və Tərəqqi partiyasının 12 nəfərdən ibarət Mərkəzi Komitəsinin üzvü olur. 1914-cü ildə isə Osmanlı Məclisi Məbusanına Afyonqarahisar bölgəsindən deputat seçilir.Osmanlı dövlətində yüksək məqamlara sahib olan Ağaoğlu vətənini heç vaxt unutmamışdır. O, 1915-ci ildə İstanbulda Rusiyadakı Türk – Tatar Müsəlmanlarının Haqlarını Qoruma Komitəsinin yaradılmasında və fəaliyyətində aktiv iştirak edir. 1915-ci ildə Rusiyada yaşayan milli azlıqların Lozannada keçirilən konfransında o, Azərbaycanın təmsilçisi kimi çıxış etmişdir. Birinci dünya müharibəsi dövründə ABŞ prezidenti V. Vilsona ünvanlanmış Rusiya müsəlmanlarının haqlarının qorunması müraciətinə imza atanlardan biri də Əhməd bəy idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində 1918-ci il 28 mayda Azərbaycan İstiqlal Bəyannaməsini elan edir. Yeni qurulmuş hökumət xalqı fiziki məhvdən qurtarmaq üçün 1918-ci il 4 iyun tarixində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Osmanlı dövləti arasında bağlanmış Batum müqaviləsinin IV bəndinə əsasən Osmanlı dövlətindən hərbi dəstək istəyir. Bundan sonra Qafqaz İslam Ordusu Nuru Paşanın komandanlığı ilə yaradılır. Ağaoğlu Nuru Paşanın siyasi məsələlər üzrə müşaviri kimi Qafqaz İslam Ordusu ilə birgə Azərbaycana göndərilir. Ordu Gəncəyə çatdıqdan sonra Nuru paşa ilə mövcud Azərbaycan hökuməti arasında narazılıq meydana çıxır ki, bu da İyun böhranına səbəb olur. Milli hökumətin yaradılmasının tərəfdarları ilə Azərbaycanın Osmanlıya birləşdirilməsini istəyən ilhaqçılar arasında fikir mübahisəsi yaranır. Ağaoğlu da ilhaqçı olaraq Azərbaycanın Osmanlı dövlətinə birləşdirilməsinin tərəfdarı olur. O coğrafi, mədəni, dil və etnik cəhətdən bu qədər yaxın olan Azərbaycan və Anadolu türklərinin iki fərqli dövlətdə təmsil olunmasını bölücülük kimi qəbul edirdi. Bu qədər gərgin şəraitdə olmasına baxmayaraq Əhməd bəy Gəncədə yaşadığı dövrdə "Türk sözü" adlı qəzet təsis edir. Lakin ordunun Bakını azad etməsi ilə bağlı hərəkətə keçməsi qəzetin yalnız iki nömrəsinin işıq üzü görməyinə səbəb oldu.26 dekabr 1918-ci ildə Ağaoğlu bitərəf nümayəndə olaraq Zəngəzur qəzasından Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü seçilir. Bununla da o həm Osmanlı dövlətinin Məclis-i Məbusanında Qarahisar-i Sahib nümayəndəsi həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentində Zəngəzur nümayəndəsi olur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin 1918-ci ilin 26 dekabr tarixində baş tutan beşinci iclasında Əhməd bəy Ağaoğlu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti-nin xarici dövlətlər tərəfindən tanınmasından qabaq müstəqilliyi daxili qüvvələrə tanıtmağın vacibliyini vurğulayır. Buna görə də daxili və xarici düşmənləri məhv edəcək bir hökumətin yaranmasını istəyir. Bundan başqa əsgərliyə çağırışla bağlı sinfi fərq olmadan yaşı çatan hər kəsin xidmət etməsini tələb edir. Ölkənin xarici dövlətlərdə tanınması üçün bu vaxta qədər heyətin göndərilməməsini də vurğulayaraq bunun vacibliyini bildirir. O deyir: 1918-ci il dekabrın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Paris Sülh Konfrasında iştirak etmək üçün təşkil etdiyi nümayəndə heyətinin tərkibi təsdiqlənir. Əlimərdan bəy Topçubaşovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinə Ağaoğlu da daxil idi. 9 yanvar 1919-cu ildə Ağaoğlu və nümayəndə heyətinin digər üzvləri xüsusi qatarla Bakıdan Tiflisə yola düşdülər. Vağzalda nümayəndə heyətinin Fətəli Xan Xoyskinin rəhbərliyi ilə parlament üzvləri və ictimai siyasi nümayəndələr yola saldılar. Bu tədbirdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə və Əhməd bəy Pepinov çıxış etdilər nümayəndə heyətinin adından isə Ağaoğlu çıxış etdi. 11 yanvar 1919-cu ildə nümayəndə heyəti Tiflisə 14 yanvar 1919-cu ildə isə Batuma çatır. Batumda müsəlman əhaliyə qarşı gördüyü haqsızlıqları, tərksilah olunan türk qoşunlarını və ümumi vəziyyəti daha sonra yazdığı "Atəşkəs və sürgün xatirələri" kitabında təsvir edir. O qeyd edir ki, ingilislər şəhərin idarə edilməsi üçün fərqli millətlərdən təmsil olunan bir qrum yaradırlar. Əhalinin 80 %-nin müsəlman olmasına rəğmən qurumda 2 yunan, 2 erməni, 2 müsəlman təmsil olunurdu. Bu isə açıq aşkar ingilislərin Batumun müsəlman əhalisinə qarşı diskriminasiyası idi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin 19 yanvar 1919 tarixli iclasında etibarnamə komissiyası Əhməd bəy Ağaoğlunun sənədlərinin düzgünlüyünün təsdiq olunduğunu və üzvlüyə qəbul olunmanın tam təsdiqini səsə qoymaq istəsə də, Əhməd bəy Ağaoğlu artıq üzvlükdən imtina etmişdi. Batumdan yola çıxan heyət 21 yanvar tarixində İstanbula çatır. Lakin Bosfor boğazında çatdıqdan sonra Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan heyətlərinin də daxil olduğu gəmi heyətinə 8 saat boyunca sahilə çıxmağa icazə verilmir. Daha sonra isə onları kiçik gəmilərlə sahilə gətirib üstü açıq yük maşınları ilə Bəyoğlu bölgəsində yerləşən ingilis səfirliyinə gətirirlər. Bir neçə saat da burda gözlətdikdən sonra gecə saatlarında onları qəbul edib sənədlərini yoxlayırlar. Lakin səhəri gün yenidən səfirliyə gəlmələri tələb olunur. 22 yanvar tarixində Azərbaycan nümayəndə heyəti Topçubaşovun evində iclas keçirib təşkilati məsələləri və üzvlərin vəzifələrini müəyyən edir. Ağaoğlu İstanbula çatan kimi orada fəaliyyət göstərən fransız dilli "La Renaissance" və "Le Stamboul" kimi erməni qəzetlərində ona qarşı yazılar çap olunur. Onu pantürkizm və panislamizdə, ermənilərin ölümündə günahlandırırlar. Bundan başqa Azərbaycana qarşı Avropa və Amerikada ermənilərin apardığı təbliğat kompaniyasının gedişində ya Azərbaycan adlı dövlətin mövcud olmadığı əsaslandırılır, ya da Azərbaycan Antantaya qarşı vuruşmuş məğlub Türkiyənin ayağına yazılırdı və bütün vasitələrlə rəhbər xadimlərə Azərbaycan haqqında qərəzli məlumatlar verilirdi. Lakin Ağaoğlu olanlara səssiz qalmır və İstanbulda fransızca çap olunan "Kurie de Turki" qəzetində bütün ittihamlara qarşı sərt bir cavab məqaləsi yayımlayır. Lakin artıq gec idi və o İttihad və Tərəqqi partiyasının tərəfdarı kimi həbs olunacaqlar siyahısında idi. O, İttihad və Tərəqqi partiyasının lideri, türk Parlamentində və mətbuatında ittihadçıların alovlu təmsilçisi və fəal nümayəndəsi, müttəfiq dövlətlərin əleyhdarı kimi qələmə verilirdi. İttihad və Tərəqqi partiyasının, xüsusən də Tələt-Ənvər kabinəsinin bütün günahları Əhməd bəyin ayağına yazılırdı. Daha sonra İstanbulu işğal edən ingilis fransız təmsilçiləri elan edirlər ki: Daha sonra Topçubaşov Azərbaycan hökumətinə yazdığı məktubda qeyd edir ki: Malta sürgünü Fevral ayının sonunda Əhməd bəy İspan qripinə yoluxur məhz bu xəstəlik onun həbs olunmasını gecikdirir. İki həftə ərzində o 40 dərəcə hərarətlə xəstə yatır. O xəstə olduğu müddətdə Ziya Gökalp və Hüseyin Cahid kimi ittihadçılar həbs olunurlar. Mart ayının ortalarına Əhməd bəyin vəziyyəti yaxşılaşsa da o hələ də yataqdan qalxa bilmirdi. Bir neçə gün sonra evə oğrunun girəcəyi haqda informasiyaya sahib olduqlarını və ailəni mühafizə etmək üçün gəldiklərini idda edən iki polis gəlir. Əslində isə onlar Ağaoğlunun tam sağalıb qaçmasının qarşısını alıb onu həbs etmək üçün evə gəlmişdilər. Gələn polislər artıq növbəti gün onu həbs edirlər. Polislərin gətirdikləri həkim Əhməd bəyin həbsxana şəraitində saxlanılmasını qeyri-mümkün hesab edib, bunu onun həyatı bahasına başa gələcəyini desə də, onu Eminönü polis şöbəsinə aparırlar. 19 mart 1919-cu ildə isə onu Bekirağa Bölüyü adlı hərbi həbsxanaya yerləşdirirlər. Osmanlı dövlətində xüsusi təhlükəli siyasi məhbuslar bu həbsxanada saxlanılırdılar. Həbslərindən az sonra Osmanlı hökumətinin ingilislərə yarınmaq istəyən maarif naziri Əli Kamalın əmri ilə Ağaoğlunu və Ziya Göyalpı İstanbul darülfünunu müdərrisliyindən (universitet müəllimliyindən) azad etmişdilər. Beləcə, Sitarə xanım və böyüyü 17 yaşında olan beş övladı yeganə sabit gəlirdən məhrum qalmışdular. Azərbaycan nümayəndə heyəti Türkiyədə olduğu dövrdə ehtiyac və çətinliklər içərisində yaşayan Ə. Ağaoğlunun ailəsinə 150 türk lirəsi həcmində maddi yardım göstərdi. Bundan başqa Ağaoğlu həbsdə olduğu dövrdə dostları Heydər Rifət bəy və Əli bəy Hüseynzadə ailəyə daima mənəvi dəstək verirdilər.Səməd Ağaoğlu anası ilə atası arasında keçən söhbəti belə xatırlayır: Bu hadisədən cəmi 15 gün sonra mayın 28-də ingilislər Əhməd bəylə yanaşı Türkiyənin tanınmış şəxslərini Malta adasına sürgünə apardılar. Admiral Qaltrop 67 nəfərlik əsas qrupdakı dustaqları üç dərəcəyə ayırmışdı. Tərkibinə 12 keçmiş hökumət üzvü, siyasətçi və ictimai xadimin daxil olduğu qrup birinci dərəcəli sayılırdı. Əhməd Ağaoğlu ilə Ziya Göyalp da təhlükəlilik baxımından keçmiş sədrəzəmin, nazirlərin və millət vəkillərinin yer aldığı həmin qrupda idi. Onların hamısı qondarma erməni soyqırımında, yaxud qondarma soyqırımın təşviqində günahlandırılırdı. Dustaqları aparan zirehli gəmi mayın 29-da Egey dənizindəki kiçik Limni adasına yan aldı. Yalnız ingilislərə məlum olan səbəblər üzündən aralarında Əhməd bəyin də olduğu ilk qrupdakı 12 məhbus burada gəmidən endirildi. Onlar dustaqların qəbulu üçün əvvəlcədən heç bir hazırlıq görülməmiş həbs düşərgəsində yerləşdirildilər. Burada saxlananlar da adlarından daha çox nömrələri ilə tanınırdılar. Əhməd Ağaoğlu bütün sənədlərdə 2764 nömrəli məhbus kimi qeyd olunmuşdu. Onlar dörd tərəfdən tikanlı məftillər və keşikçi qüllələri ilə əhatə edilmiş boş ərazidə saxlanılırdılar. Yaşayış funksiyalı heç bir tikili olmadığından iri dəmir çəlləklərdə gecələyirdilər. "Birinci dərəcəli" qrupun üzvləri yalnız aradan dörd ay keçəndən sonra – 1919-cu il sentyabrında Maltaya gətirildilər. Sürgündə olduğu müddətdə Ağaoğlu Osmanlı hökumətini tənqid edən yazılar yazır. Bir yazısında o qeyd edir: Ağaoğlu Maltada da ingilis rəsmilərinə qarşı qorxmadan, son dərəcə açıq və sistemli şəkildə, təkzibolunmaz arqumentlərlə mübarizə aparır, onları tənqid etməkdən də çəkinmirdi. İngilislərin özbaşınalığına qarşı özünün kəskin etirazını dönə-dönə yazılı şəkildə bildirmişdi. Özünün azad olunmağa haqqı olduğunu dönə-dönə irəli sürərək bu tələblə ingilis rəsmilərinə məktub yazmışdı. Bu məktubların birində yazırdı: Əhməd bəyin sağ gözü gəncliyindən xəstə olub və uzun müddət müalicə almadığından tədricən görmə qabiliyyətini də itirir. Sürgündə ikən bu gözdə dəhşətli ağrılar başlayır. Ağaoğlu bir müddət sonra sol gözünün də zəiflədiyini hiss edir. Müalicə üçün dəvət olunan həkim sağlam gözün də, xəsarət alma təhlükəsinə görə xəstə gözün dərhal çıxarılmasını vacib bilir və əməliyyatın aparılması üçün əlli funt-sterlinq istəyir. Heç yerdən heç bir yardım almayan məhbus üçün bu olduqca böyük məbləğ idi. Əhməd bəy aralarındakı varlılardan sayılan həmkarı Hüseyn Cahid Yalçına üz tutur. Hüseyn Cahid sürgünə göndərildikdən sonra maddi imkanı sayəsində ingilislərlə razılığa gəlmiş, ailəsinin yanına gətirilməsinə nail olmuşdu. Bundan başqa villada, İstanbuldakı məişət və güzəranından o qədər də fərqlənməyən asudə həyat tərzini yaşayırdı. Bədii yaradıcılıqla, habelə italyan və ingilis dillərindən tərcümə ilə məşğul olurdu. Fərqli yaşam tərzinə görə dustaq yoldaşları önündə vicdan əzabı çəkməsi hiss edilmirdi. Hətta ara-sıra onların yanında "paranı verən düdüyü çalar!" ifadəsini işlətməkdən də vaz keçmirdi. Çıxılmaz vəziyyətdə qalan Əhməd bəy Hüseyn Cahidi ilk növbədə həmkarı və ziyalı şəxs kimi tanıdığından xahişinə həssaslıqla yanaşılacağını düşünmüşdü. Əski bir hüquqşünas kimi borcun şərtlərini də unutmamışdı: "Buradan çıxar-çıxmaz ilk imkan düşən kimi pulunu qaytaracağam. Ölsəm, övladlarım bunu edəcəklər. İşdir, ikimiz də sağ qayıtmasaq, pulu mənim övladlarım səninkilərə ödəyəcəklər. Bütün bu şərtləri də burada yoldaşlarımızın gözü önündə bir sənəd halına salıb altına imza atacağıq" – deyə həmkarında ziyana düşməyəcəyi ilə bağlı əminlik yaratmağa çalışmışdı. Hüseyn Cahid isə qətiyyən halını pozmadan "Xeyr, Əhməd bəy! – deyə cavab vermişdi. – İnsan əsirlikdə nə borc istər, nə də borc verər". İllər keçdikdən sonra isə 1933-cü ildə Hüseyn Cahid "Fikir Hareketleri" jurnalını nəşr etdirmək üçün Əhməd bəydən maddi dəstək istəyir. Əhməd bəy isə özü də maddi ehtiyac içərisində olduğuna görə evdəki xalçaları sataraq öz keçmiş dostuna maddi yardım edir.Əhməd bəyi çətin vəziyyətdən gənclik illərini Parisdə birgə keçirdiyi göz həkimi, Mudros anlaşmasına qarşı çıxan Milli Komitənin qurucularından biri kimi Maltaya sürgün edilən Mehmet Esat İşıq qurtarmışdı. Zəruri dərmanlar və tibb alətləri tapılarsa, cərrahiyyə əməliyyatı aparmağa boyun olmuşdu. İngilislər bu işin nəticələri üçün heç bir məsuliyyət daşımadıqları ilə bağlı həm həkimin, həm də xəstənin dilindən kağız almışdılar. İstanbulda Avropa standartlarına uyğun ilk göz klinikasını quran Mehmet Esat çətin şəraitdə əsl peşəkarlıq nümunəsi göstərərək Əhməd bəyi korluq təhlükəsindən xilas edir.Aprelin 6-da İstanbuldakı ingilis yüksək komissarı ser H. Rumboldt 22 ingilis müharibə əsirinin Malta sürgünlülərinin 40 nəfərlik ilk qrupu ilə dəyişdirilməsi təklifini yenidən gündəmə gətirdi. Aradan altı gün keçəndən sonra rəsmi London bu təkliflə razılaşdı. Aprelin 13-də qərarla bağlı Malta valisinə müvafiq təlimat verildi. 37 nəfərlik qrupun (3 nəfər daha əvvəl azad olunmuş və adanı fərdi qaydada tərk etmişdi) İtaliya limanlarından birinə gətirilməsi və burada sərbəst buraxılması qərara alındı. Ankara hökumətinin Roma təmsilçisi Cami bəy də proseslərə qoşuldu. Sürgünlülərin harada qəbul olunması ilə əlaqədar İtaliya xarici işlər nazirliyi ilə danışıqlar başlandı. Britaniyalılar zorla Maltaya apardıqları və iki ilə yaxın burada saxladıqları türk əsirlərini İstanbulda təhvil vermək öhdəliyini yaxın buraxmaq istəmirdilər. Onları sadəcə İtaliya sahillərinə gətirməyi öhdələrinə götürürdülər. Azad olunanların çoxunun vətənə qayıtmaq üçün heç bir vəsaiti yox idi. Onlar Malta adasını yalnız aprelin 30-da tərk edə bildilər. İngilis hərbi donanmasının "Hibiscus" və "Chryssanthemum" gəmiləri onları mayın 1-də Taranto limanına çatdırdı. Əhməd bəy Ankara hökumətinin Roma təmsilçisi Cami bəyin köməyi ilə 1921-ci il may ayının 28-də İstanbula geri dönür. İstanbuldakı evində onu işğal edilmiş Azərbaycanının SSR Xalq Komissarları Sovetinin birinci sədri, Nəriman Nərimanovun məktubu gözləyirdi. Nərimanov Əhməd bəyi Bakıya, başçılıq etdiyi şura hökumətində mühüm vəzifələrdən birini tutmağa çağırırdı. Əhməd bəy isə 1921-ci ilin iyunun 5-də yazdığı cavab məktubunda bunları qeyd etmişdir: Sürgündə olduğu müddətdə Əhməd bəy də 25 il əvvəl Parisdə öyrənməyə başladığı ingilis dilini daha da təkmilləşdirmişdi. Eyni zamanda yaradıcılıqla da məşğul olmuşdu. Poçt ciddi nəzarət altında saxlandığından jurnalistlik fəaliyyətindən uzaq düşmüşdü. Ancaq Əvəzində fəlsəfi araşdırmalara baş vurmuş, dünya dinlərinin və mədəniyyətlərinin müqayisəli tədqiqi əsasında "Üç mədəniyyət" əsərini sürgün dövründə tamamlamışdı. Onun Türkiyəyə döndükdən sonra hissə-hissə "Türk yurdu" məcmuəsində çap etdirdiyi bu əsərin yaranmasında Malta mühiti özünəməxsus rol oynamışdır. Türkiyədə fəaliyyəti Türkiyədə düşmənə qarşı mübarizəni təbliğ etmək məqsədilə təbliğatçı İrşad qrupları Anadolunun müxtəlif yerlərinə göndərilirdilər. Əhməd bəyə də bu qruplardan birinə rəhbərlik etmək təklif olunur və o bu təklifi qəbul edir. Onun qrupu Çanqırı-Kastamonu-İnebolu yolu ilə hərəkət edərək əhali arasında təbliğat aparmalı daha sonra isə Trabzon-Gümüşhane-Bayburt yolu ilə Qarsa yollanmalı idi. Son olaraq Qarsda gündəlik qəzet və müəllimlər seminariyası təsis edilməli idi. Əhməd bəyə həm qəzetə həm də məktəbə rəhbərlik etmək tapşırılmışdı. 1921-ci il iyulun sonunda Əhməd bəy iki yoldaşı ilə birgə Ankaranı iki təkərli faytonla tərk edərək təbliğata yollanır. Böyük çətinliklərə baxmayaraq dörd ay yarım ərzində onlar bir çox şəhərlərdə, qəsəbələrdə olmuş aktiv təbliğat işləri aparmışdılar. 1921-ci ilin sonu 1922-ci ilin əvvəlində Ağaoğlu rus səfiri S. Aralovu Batumdan Ankaraya qədər müşayiət etmişdir. Aralov bununla bağlı öz xatirələrində yazıb. 29 oktyabr 1921-ci ildə Əhməd bəy Qarsda olduğu zaman Ankaradakı Mətbuat İnformasiya İdarəsinə (Matbuat ve İstihbarat Umum Müdirlüğü) baş müdiri vəzifəsinə təyin edilir. Ona demək olar ki, kamalçı hərəkatın bütün informasiya siyasətinə rəhbərlik etmək həvalə edilmişdi. 1921-ci ilin dekabrında Ankaraya geri dönən Əhməd bəy həm də Anadolu Agentliyinə də rəhbərlik etməyə başlayır. Bundan başqa o, "Hakimiyyəti-milliyə" qəzetinin redaktoru vəzifəsini də yerinə yetirirdi. Demək olar ki, hər gün qəzetin səhifələrində çıxış edən Ağaoğlu sonradan nəticədə bu məqalələrini toplayaraq "İxtilalmı, inqilabmı" adlı kitab şəklində çap elətdirir. 22 iyul 1923-cü ildə 158 səslə TBMM-nə Qarsdan millət vəkili seçilir. 11 avqustdan etibarən isə məclisdə fəaliyyət göstərir. TBMM-də fəaliyyəti dövründə o, bir neçə vacib parlament komissiyalarının o cümlədən Beynəlxalq münasibətlər və konstitusiya islahatları komissiyasının da, üzvü olmuşdur. O, həm də konstitusiya komissiyasının üzvü olaraq 1924-cü ildə yeni Türkiyə konstitusiyasının hazırlanmasında və qəbulunda böyük rol oynayıb. 2 avqust 1927-ci ildə isə o, TBMM-nə ikinci dəfə Qarsdan millət vəkili seçilir.29 dekabr 1922-ci ildə o yoldaşları ilə birgə yaradıcılarından biri olduğu Türk Ocaqları cəmiyyətinin fəaliyyətinin bərpa olunmasına nail olur. 1923-cü ilin mart ayından etibarən isə cəmiyyətin çap orqanı olan "Türk yurdu" jurnalı da yenidən fəaliyyətə başlayır. 1924-cü ildə Türk Ocaqlarının müharibədən sonrakı ilk konqresində Əhməd bəy təşkilatın Mərkəzi Komitəsinə üzv seçilir.1925-ci ildə Əhməd bəy qurucusu olduğu Ankara Yüksək Hüquq məktəbində dərs deməyə başlayır. Deyilənə görə məktəbin təntənəli açılışında Atatürkün və o dövrdə Ədliyyə naziri olmuş Mahmud Əsəd Bozqurdun çıxışından sonra məktəbdə ilk dərsi keçmək Əhməd bəyə həvalə edilmişdir. 13 fevral 1926-cı ildə TBMM-də Əhməd bəyin və Yusuf Kamalın həm millət vəkilliyindən həm də müəllimlikdən maaş almaqlarını doğru hesab etməyən həmkarları bu məsələni müzakirəyə çıxarırlar. Tənqidlərə cavab verən Yusuf Kamal Ağaoğlu ilə birgə maddi maraq olmadan belə gələcəyin hüquqşünaslarına dərs deməyə hazır olduqlarını bəyan edir. Əhməd bəyin 1925–1926, 1926–1927-ci dərs illərində verdiyi mühazirələr kitab şəklində toplanaraq ərəb əlifbası ilə nəşr edilmişdir. Lakin ölkənin 1928-ci ildə latın əlifbasına keçidi onun böyük kütləyə çıxışını məhdudlaşdırmışdır. 2012-ci ildə isə onun bu mühazirələri təkrar latın əlifbası ilə nəşr edilmişdir. Əhməd bəy 1930-cu ilə qədər Ankara Yüksək Hüquq məktəbində dərs deyir.Türkiyədə göstərdiyi fəaliyyətlə yanaşı öz soydaşlarına da kömək olan Əhməd bəy Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin İstanbulda nəşr etdirdiyi "Yeni Kafkasya" jurnalının çap olunmasına da maddi yardım edir. Bunu onun 1924-cü ilin 14 martında yazdığı şifrəli məktubun məzmunu da təsdiq edir. Məktubda onun "Yeni Kafkasya" jurnalının çap olunması üçün Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə 350 lirə göndərdiyindən bəhs edilir. Hətta Məhəmməd Əmin Rəsulzadə İstanbulda Əhməd bəylə görüşəndə ondan Parisdən İstanbula köçməyi düşünən Ceyhun Hacıbəyli üçün iş tapmağa kömək istəyir. Ağaoğlunun 17 mart 1925-ci ildə yazdığı məktuba əsasən o Türk Ocaqları təşkilatının Mərkəzi Komitəsindən siyasi mühacirlər Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Xosrov bəy Sultanov və Əbdüləli bəy Əmircanov üçün aylıq 75 lirə pulun ayrılmasına nail olmuşdur. Bundan başqa Ağaoğlunun şəxsi təşəbbüsü ilə ölkə ərazisində yerləşən Türk Ocaqları təşkilatının 130 bölməsi "Yeni Kafkasya" jurnalına abunə olurlar. Və bu azərbaycanlı siyasi mühacirləri maddi iflasdan xilas edir. Məhz bu fəaliyyətinə görə Ağaoğlu Türkiyə xüsusi xidmət orqanlarının nəzarətində olub. Hərbi kəşfiyyatın bir hesabatında Atatürk tərəfindən Ağaoğlunun İzmirə getməsi üçün ayrılan 12 min lirənin ölkədə yerləşmiş müsavatçı mühacirlərə verilməsi ehtimalından narahatlıq duyulur. Bu səbəblərdən Ağaoğlu azərbaycanlı siyasi mühacirlərlə olan əlaqəsini gizlətməyə çalışıb gizlin yazışmalara üstünlük verirdi. Türkiyədə yeni rejim möhkəmləndikcə ölkənin ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrində avtoritorizm güclənirdi. Əhməd bəy isə bu halla heç barışmaq istəmirdi məhz buna görə də 1926-cı ildə hakimiyyətdə olan Cümhuriyyət Xalq Firqəsini sərt tənqid edən hesabat məktubunu Atatürkə yollayır. Əhməd bəy partiyanın nüfuzdan düşməsinə, hakimiyyət funksionerlərinin vəzifələrindən sui istifadə etmələrinə səbəb kimi ölkədə tək partiyalı idarəetmənin olduğunu göstərirdi. Və ölkədə demokratik proseslərin gələcək inkişafı üçün çoxpartiyalı sistemə keçməyin vacibliyini vurğulayırdı. Bundan başqa Əhməd bəy hakim partiyadan olan millət vəkillərinin vəkilliklə bərabər iqtisadiyyatın fərqli sahələrində olan dövlət şirkətlərinə rəhbərlik etmələrinə də qarşı idi. Və o bu hesabat məktubunu da Dövlət Şəkər tozu Şirkətinin direktorlar şurasına rəhbərlik etməsi təklif edildikdən sonra yazmışdır. Atatürk ölkədəki açıq və ya gizlin müxalif qüvvələri bir yerə toplayıb onları idarə etmək üçün Türkiyənin Parisdəki səfiri Fethi Okyara yeni yaradılacaq müxalif partiyaya rəhbərlik etməyi təklif edir. Yeni yaradılan Sərbəst Firqəyə sonradan Atatürkün istəyi ilə Əhməd bəy də qatılır. Onunla yanaşı həm də Atatürkün bacısı Makbule xanım da partiyaya üzv olur. 1930-cu ilin avqust ayında yeni yaradılan partiyanın proqramı Əhməd bəy tərəfindən yazılıb dərc edilir. Partiyanın nizamnaməsi də Əhməd bəy Ağaoğlu tərəfindən yazılır. Lakin partiya uzun müddət fəaliyyət göstərə bilmir və 100 gündən sonra 17 noyabr 1930-cu ildə öz fəaliyyətini dayandırır. Partiya fəaliyyətini dayandırdıqdan sonra partiyanın lideri də daxil olmaqla üzvlərin mütləq çoxluğu yenidən Cümhuriyyət Xalq Firqəsinə üzv oldular. Hətta partiyanın rəhbəri Fəthi Okyar 1931-ci ildə Türkiyənin Böyük Britaniyadakı səfiri təyin olunur. Seçilən üzvlərdən yalnız Əhməd bəy Atatürkə verdiyi sözünü tutaraq partiyaya üzv olmur. Beləki Sərbəst Firqə dağılmamışdan öncə Əhməd bəy Atatürklə olan şəxsi görüşündə partiyanın dağılacağı təqdirdə bir daha siyasətlə məşğul olmayacağını yalnız pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olacağını söz vermişdi.Əhməd bəyin müxalifətə keçməsi hökumət tərəfindən bağışlanmadı. Onların Keçiörəndə olan evlərinin qarşısında hər gün 24 saat mülki geyimli polislər növbədə olurdular. Polislər evə gələn şəxslərin adlarını və maşınlarının nömrələrini qeyd edirdilər. Sürəyya Ağaoğlunun xatirələrinə görə bir qış gün Əhməd bəy küçədə növbə çəkən polis üşüməsin deyə onu evə dəvət edir. Və o zamandan polis evin içində növbə çəkir. Hətta ailə İstanbula köçəndə Əhməd bəyin həyat yoldaşı Sitarə xanım daxili işlər nazirinə növbə çəkən həmin polisi də İstanbula göndərməyi məsləhət görür.Əhməd bəy 1932-ci ildə Ankaradan İstanbula köçməyi qərara alır. Keçiörəndəki evlərini satdıqdan sonra İstanbulda memar Sedat Çetintaşa yeni ev tikdirir. Evdə kitabxanaya və eləcə də Əhməd bəyin şəxsi istəyi ilə dairəvi bir otağa da yer ayrılır. Bu dairəvi otaqda o hər birinci gün axşam ziyalıları toplayaraq sosial, mədəni mövzularda müzakirələr aparırdı. Siyasətdən getdikdən sonra isə Ağaoğlu daha çox elmi-tarixi araşdırmalarla məşğul olur. Dünyada tarixində ilk dəfə o, etruskların türk kökləri haqqında fikir irəli sürüb. Onun fikrinə görə etrusklar türk köklüdürlər və onlar şərqdən gəlib Anadoludan keçərək Apenin yarımadasında peyda olublar.1933-cü ildə Əhməd bəy Türkiyə cəmiyyətində liberal dəyərləri təbliğ etmək üçün "Akın" qəzaetini təsis edir. Təbliğ etdiyi dəyərlər ölkədəki mövcud təkpartiyalı sitemə zidd olduğu üçün Əhməd bəy Ağaoğlu və onun qəzeti hökumətə tabe mətbuat və dövlət strukturları tərəfindən hücumlara məruz qalırdılar. Davamlı baş verən polemikalara görə bəzən Əhməd bəyi məhkəməyə də verirdilər. Məhkəmələrin birində Ağaoğlu hakimdən icazə alaraq çıxış edir. O öz çıxışında bunları deyir: Qəzet bu məhkəmədən qalib çıxır. Lakin qəzetin dövlətin rəsmi təbliğatına zidd getdiyi üçün, hakimiyyətin yüksək təbəqəsində olanların hakimiyyətdən sui istifadə hallarını, rüşvət hallarını, iqtisadiyyatın fərqli sahələrində olan monopoliyanı ifşa etdiyi üçün uzun müddət fəaliyyət göstərə bilməyəcəyi bəlli idi. Atatürk Əhməd bəy Ağaoğlunu Dolmabaxça sarayında yeməyə dəvət edir. Daha sonra Axın qəzetində yazılan tənqidi yazılarla bağlı narazılığını bildirir. Daha sonra isə ona həm dövlətin universitetində professor, həm də qəzetdə redaktor olmasının mümkün olmadığını deyərək qəzetin çapını dayandırmasını istəyir. Ağaoğlu isə qətiyyətlə ona cavab verir ki heç vaxt qəzetin çapını könüllü olaraq dayandırmayacaq. Atatürk bu cavaba əsəbiləşərək ona sığıntı olmasını unutmamağı deyir. Cavabında isə Ağaoğlu ona deyir: Bu hadisədən sonra Axın qəzeti 1933-cü ilin sentyabr ayında hökumət tərəfindən bağlanır. Qəzetin 24 sentyabrda çap olunmuş son sayında hökumət qəzeti olan Hakimiyyet-i Milliye sərt tənqid edilmişdir. Bundan başqa Əhməd bəy universitet islahatları adı ilə professorluqdan məhrum edilib təqaüdə göndərilir. Bu isə həmişə fəaliyyətdə olan bir insan üçün faciə idi. Öz dostu Fəthi Okyara bu hadisələrlə bağlı məktubunda yazırdı: Ölümü və dəfni Ömrünün son günlərində yataq xəstəsi olan Əhməd bəy Ağaoğlu dünyasını dəyişməzdən əvvəl başına toplanan övladlarına və ağlayan qızı Tezerə bunları deyir: Əhməd bəy Ağaoğlu qaraciyər iltihabından ürək çatışmazlığı nəticəsində 19 may 1939-cu ildə İstanbulda dünyasını dəyişib. Ağaoğlunun cənazəsi Nişantəpədəki evindən, Təşfikiyyə camisinə gətirilib. Cənazə namazı qılındıqdan sonra isə Feriköy məzarlığında həyat yoldaşının yanında dəfn olunub. Vida mərasimində vali və bələdiyyə rəisləri, Lütfü Kırdar, Bolu millət vəkili Rəcəb Pekər, bir çox millət vəkilləri, vilayət, partiya və bələdiyyə nümayəndələri, universitetlərin tələbə və professorları, mətbuat işçiləri, qız məktəbinin müəllimləri, tələbələri, mərhumun dostları və yetişdirdiyi tələbələr iştirak etmişlər. Ağaoğlunun məzarı üstündə doktor Fəthi Ədib, İsmayıl Həbib və mühərrir Peyami Səfa nitq söyləmişlər, mərhumun fəaliyyətindən, elmə, türkçülüyə və gənc nəslin yetişməsində xidmətlərini sadalayıblar. Mərhumun məzarı üzərinə universitetlərdən, Anadolu agentliyindən, Qalatasaray idman klubundan, mətbuat idarəsindən, Ankara Universitetinin hüquq fakültəsi və dostları adından çələnglər qoyulmuşdu. 1939-cu il mayın 19-dan 22-dək olan bütün Türkiyə qəzetləri Əhməd bəy Ağaoğlunun dəfnindən reportajlar, xatirələr, həyatından müxtəlif detallar çap etdirmişdilər. Şuşaya qayıtdıqdan sonra Əhməd bəy Ağaoğlu Peterburqda birlikdə təhsil aldığı Fərrux bəy Vəzirovun qonağı olur. Burada o Fərrux bəyin əmisi qızı, məşhur Vəzirovlar nəslindən olan Sitarə xanımı görür və ona vurulur. Deyilənə görə, Əhməd bəy zamanın adətlərinə qarşı çıxaraq elçiliyini özü edir. Bu isə Sitarə xanımın anasının xoşuna gəlmir və öz qızını Əhməd bəyə verməkdən imtina edir. Əhməd bəylə Starə xanım yalnız anasının ölümündən sonra 1902-ci ildə ailə həyatı qura bilirlər. İlk övladları olan Sürəyya Ağaoğlu 1903-cü ildə Şuşada dünyaya gəlir. 1909-cu ildə ailə təqiblərdən qurtulmaq üçün İstanbula köçür. Burada ailənin çətin günləri başlayır. Körpə övladları Bəşir dünyasını dəyişdikdən sonra Əhməd bəy 1918-ci ildə Nuru Paşanın müşaviri kimi Azərbaycana gəldiyi vaxt İstanbulda yenicə tikdirib köçdükləri ev yanıb, külə dönür. Bakıdan qayıtdıqdan sonra isə onu həbs edib Maltaya sürgün edirlər. Sitarə xanım böyük bir ailər ilə qərib diyarda Əhmədsiz qalır. Lakin təmkinli olan Sitarə xanım Əhməd bəyə ünvanladığı məktublarında da yaşadığı çətinlikləri ona hiss etdirmir. Övladlarını böyütmək üçün evdə nə varsa satıb onlara xərcləyir, lakin bu çətinliklərin heç birini Əhməd bəyə bildirmir. Sitarə xanım 1933-cü ildə 52 yaşında vəfat edir. Əhməd bəy və Sitarə xanımın 7 övladı olub. Vəzir və Bəşir kiçik yaşlarında vəfat etmiş, qalan 5 nəfərdən – Sürəyya, Tezər (Təzəxanım), Əbdürrəhman, Səməd və Gültəkin ali təhsil alaraq Türkiyənin ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynamışlar. Sürəyya Ağaoğlu 1903-cü ildə Şuşada anadan olmuşdur. İstanbul Universiteti hüquq fakültəsinin ilk qız tələbəsi olub. Təhsilini bitirdikdən sonra şərqin, türk dünyasının ilk qadın vəkili, hüquqşünası olub. Sürəyya xanım Türkiyənin siyasi həyatında fəal iştirak etmiş, Yeni Türkiyə Partiyasının qurucularından olmuş, partiyanın İstanbul təşkilatına rəhbərlik etmişdir. O, Türkiyənin sosial-ictimai həyatında bir çox ilklərə imza atmışdır: Türkiyə Hüquqçu Qadınlar Dərnəyinin, Universitetli Qadınlar Dərnəyinin, Azad Fikirləri Yayma Dərnəyinin, Soroptimistlər İstanbul Klubunun, Türk-Amerikan Universitetlər Dərnəyinin, Uşaq Dostları Dərnəyinin qurucularından olmuş, həmin dərnəklərin bir çoxuna rəhbərlik etmişdir. Dəfələrlə Beynəlxalq tədbirlərdə Türkiyəni təmsil etmişdir. Beynəlxalq Hüquqçular Birliyinin üzvü (1952), sonralar Hüquqçu Qadınlar Federasiyasının ikinci katibi olmuşdur. 1960-cı ildə Qadın Hüquqçular Birliyinin BMT Cenevrə Təşkilatı təmsilçisi seçilmişdir. İkinci qızı Tezer Taşqıran 1907-ci ildə Bakıda anadan olub. Əsl adı Təzəxanım olsa da Türkiyəyə köçdükdən sonra Tezer olaraq rəsmiləşdirilib. Universiteti bitirdikdən sonra Tezer Ankara qız və oğlan liseylərində fəlsəfə müəllimi kimi fəaliyyət göstərir. O, oğlan məktəbində dərs deyən ilk qadın müəllim olur. Daha sonra Ankara Qız Liseyinin və İstanbul Qız Müəllimlər Məktəbinin müdiri vəzifələrində çalışır. 1944-cü ildə Kastamonudan, 1946 və 1950-ci illərdə isə Qarsdan Türkiyə Böyük Millət Məclisinə deputat seçilib. Yüzlərlə məqalənin və 12 kitabın müəllifidir.Əhməd bəy Ağaoğlunun böyük oğlu Əbdürrəhman Ağaoğlu Fransada ali mühəndis təhsilinə yiyələnib, Türkiyənin çağdaş elektrik şəbəkələrinin qurulmasının pionerlərindən biri kimi tanınmışdır.Kiçik oğlu Səməd Ağaoğlu 1909-cu ildə Bakıda dünyaya gəlib. Ankarada hüquq fakültəsini bitirdikdən sonra bir müddət Strasburqda işləyib. Türkiyəyə geri döndükdən sonra 1950–1960-cı illərdə TBMM-in deputatı olur və Demokrat partiyası qalib gəldikdən sonra baş nazir Adnan Mendersin hökumətində baş nazirin müavini, əmək naziri, sənaye naziri kimi mühüm vəzifələrdə çalışır. 27 may 1960-cı il çevrilşindən sonra Menderes və hökumətin digər üzvləri kimi Səməd Ağaoğlu da həbs edilərək ömürlük həbs cəzasına məhkum edilir. Lakin 1964-cü ildə əfvi-ümumiyə düşərək həbsdən azad edilir. 1967-ci ildə o, ata yurdu Azərbaycanda olur. Geri döndükdə isə gördükləri əsasında Sovet Rusiya İmperiyası adlı kitab yazır. Bundan başqa onun "Strasburq xatirələri", "Hürriyyət", "Öyrətmən Qafur", "Böyük ailə", "Hücrədəki adam", "Qatırın ölümü", "Tanış izlər", "Dostum Menderes" kimi kitabları da vardır. Ən kiçik övladı olan Gültəkin Ağaoğlu isə Türkiyənin tanınmış pediatrlarından biri olub. Ölümündən iki il əvvəl yazmağa başladığı xatirələrini düşüncə böhranı içində olduğu bir vaxtda qələmə aldığı üçün tamamlamayıb. Yazdığı xatirələr həyatının yalnız Şuşa, Peterburq, Paris dövrlərini əhatə edir. Oğlu Səməd Ağaoğlu atasının xatirələrini yarımçıq qoymasını belə izah edib: Öz xatirələrində Əhməd bəy atası haqqında bunları yazır: Anası haqqında isə bunları yazır: Çap olunmuş kitabları Şiə məzhəbi və qaynaqları, London, 1893.Əhməd Ağaoğlunun 1892-ci ildə Londonda keçirilən IX Şərqşünaslar Konfransına təqdim etdiyi məqaləsidir. Bu bildirişində Ağaoğlu şiəliyin İranda necə rəsmi dövlət dini olmasını açıqlamışdır. Qızı Sürəyya Ağaoğlu bu yazısına görə atasına İran Şahı tərəfindən firuzə üzük hədiyyə edildiyini bildirir İslamiyyətdə qadın, Tiflis, 1901.Qadınların İslamdan əvvəl və sonrakı vəziyyətindən bəhs edən bu əsərdə Əhməd Ağaoğlu İslam mənbələrinə əsaslanaraq onların tarixi proseslərdəki iştirakına toxunmuş və XX əsrin əvvələrində müxtəlif cəmiyyətlərdə qadın hüquqları məsələsini tədqiq etmişdi. 1901-ci ildə Tiflisdə "Kavkazski vestnik" jurnalının 3-cü sayında rus dilində çap olunan bu əsəri Həsən Əli Ediz türk dilinə çevirmişdir. Bu tərcümə ilk dəfə 1959-cu ildə İstanbulda çap olunmuşdu. Əsər sonralar Birey Toplum Yayınları arasında yenidən nəşr olunmuşdu. Türk Təşkilat-i Əsasiyəsi, Ankara, 1925.Əhməd bəy Ağaoğlunun Ankara Universiteti Hüquq Fakültəsindəki mühazirələrindən qeydlərdir. Üç mədəniyyət, İstanbul, 1927.Əhməd bəy Ağaoğlunun Maltada əsirlikdə olduğu vaxtlarda yazdığı müxtəlif mövzulardakı yazıları sonralar – 1927-ci ildə "Üç Mədəniyyət" adı altında toplanmışdır. Əsərdəki mövzular Üç Mədəniyyət, Din, Əxlaq, Fərd, Ailə, Cəmiyyət, Dövlət, Hökumət başlıqları ilə verilmişdir. Bu yazılar kitab şəklində çap olunmamışdan əvvəl "Türk Yurdu" dərgisində silsilə olaraq dərc olunmuşdur. Əsər ilk dəfə kitab şəklində 1927-ci ildə nəşr olunmuşdur. Sonralar bir neçə dəfə çap edilmişdir. İngiltərə və Hindistan, İstanbul, 1929.Əhməd bəy Ağaoğlu bu əsərində İngiltərənin idarəetmə və dövlət təşkilatlarındakı uğurların səbəbini açıqlayır. Əsərdə Ağaoğlu İngiltərənin özündən böyük ölkələri, xüsusilə Hindistanı necə müstəmləkəsinə çevirdiyini izah edir. Kitab ilk dəfə İstanbulda Cümhuriyyət mətbəəsində 1929-cu ildə çap edilib. Sərbəst insanlar ölkəsində, İstanbul, 1930.Əhməd bəy Ağaoğlunun alleqorik əsərlərindən biridir. Əsərdə müəllif əsarət zəncirlərini qıraraq qaçan bir Türkün demokratik ölkəyə gəlməsi və bu ölkənin vətəndaşı olması üçün nələr etməli olduğunu göstərir. Əhməd bəy Ağaoğlu "Sərbəst İnsanlar Ölkəsi" deyə adlandırdığı bu xəyali ölkənin başqalarının hüquqlarına sayğı göstərən, qanunlarla idarə olunan bir yer olduğunu göstərir. Ölkənin yaşayış tərzi, qanunları əsərdə utopik mənada şərh olunur. Hüquq tarixi, İstanbul, 1931.Əhməd bəy Ağaoğlunun Hüquq fakültəsində 1931–1932-ci tədris illərində keçdiyi dərslərin bəzi məqamlarının toplandığı kitabdır. Dövlət və fərd, İstanbul, 1933.Əhməd bəy Ağaoğlunun "Cümhuriyyət" qəzetində "Kadro" dərgisi və Kadro hərəkatı ilə bağlı çap olunmuş məqalələrinin toplusudur. 1932-ci il noyabrın 13-də "Cümhuriyyət" qəzetində çap olunan bu məqalələr silsiləsinin ilk yazısının başlığı – Dövlət və Fərd sonralar kitabın adı olmuşdur. Məqalələr silsiləsi 14 yazıdan ibarətdir. 1500 ilə 1900 arasında İran, Ankara, 1934.XVI əsrin əvvəllərindən 1896-cı ilə qədərki İran tarixi və İran tarixində Türklərin rolu mövzusundan bəhs edir. İran və inqilabı, Ankara, 1941.XVI əsrdən 1925-ci ilə qədərki İran tarixindən və İran şahı Rza Pəhləvi dövründə baş vermiş tarixi hadisələrdən bəhs edir. Əslində bu, 1500 ilə 1900 arasında İran sərlövhəli əsərə 1896-cı ildən sonrakı hadisələrin əlavə edilərək genişləndirilmiş formasıdır. Mən nəyəm, İstanbul, 1939.Əhməd bəy Ağaoğlu 1936-cı il sentyabrın 5-də "Cümhuriyyət" qəzetində bu başlıqla çap olunan beş məqalədən ibarət yazı silsiləsini 1939-cu il dekabrın 19-da eyni adla əlavə dörd məqalə yazaraq davam etdirmişdir. Övladları Əhməd bəy Ağaoğlunun ölümündən sonra dərc olunmamış üç məqaləsini də əlavə edərək on iki məqalədən ibarət "Mən Nəyəm" adlı kitab çap etdirmişlər. Alleqorik əsərdir. Əsərdə bölmələrdən biri "Tanrı Dağında" adlanır. Əhməd Ağaoğlunun "Cümhuriyyət" qəzetində əski Türk yaşayışına dair yazdığı məqaləsi sonralar "Mən Nəyəm" adlı əsərində eyni adla çap olunmuşdur. Əhməd Ağaoğlu qədim Türk yaşayışına dair məlumatları rus alimi Seroşevskinin "Yakutlar" əsərindən əldə etmişdir. Bu yazı da alleqorik əsərdir. Könülsüz olmaz, Ankara, 1941.Maltada sürgün günlərində yazılmış didaktik xatirələrdir. Əhməd bəy Ağaoğlunun alleqorik əsərlərindən biridir. İxtilalmı, inqilabmı, Ankara, 1942.Əhməd bəy Ağaoğlunun "Böyük Zəfər"dən öncə Anadoluda başlayan və davam edən hərəkatın yeni dövlət qurmaq prinsipinə əsaslandığını və Milli Qurtuluş Mübarizəsi apardığını nəzərə çatdırmaq məqsəd ilə yazılmış məqalələrindən ibarət əsəri 1922-ci ilin may-avqust aylarında "Hakimiyyət-i Milliyə" qəzetində dərc olunmuşdur. Bu məqalələr ölümündən sonra toplanaraq kitab şəklində çap olunub. Sərbəst Firqə xatirələri, İstanbul, 1969.1930-cu ildə təşkil olunan Sərbəst Cümhuriyyət Partiyasına necə daxil olduğundan, o günlərin siyasi mühitindən, Sərbəst Cümhuriyyət Partiyasının hədəflərindən və düşdüyü vəziyyətdən bəhs edən xatirələrdir. Haqqında yazılmış kitablar Atamdan xatirələr, Ankara, 1940.Kitab Səməd Ağaoğlu tərəfindən atasının ölümünün birinci ildönümündə 1940-cı ildə Ankarada çap edilib. Kitab üç hissədən ibarətdir. Birinci hissə Səməd Ağaoğlunun atası haqqında xatirələrindən, ikinci hissə Əhməd bəy Ağaoğlunun öz uşaqlıq və gənclik illəri xatirələrindən üçüncü hissə isə Əhməd bəy öldükdən sonra haqqında yazılan yazılardan ibarətdir. Atamın dostları, İstanbul, 1998.Yazıçı, siyasətçi və dövlət xadimi Səməd Ağaoğlu tərəfindən yazılan "Atamın dostları" kitabında atası, Əhməd Ağaoğlunun türkçülük hərəkatında, sənət və siyasət aləmində, yeni Türkiyənin qurulması uğrunda mübarizədə çiyin-çiyinə addımladığı bir sıra şəxsiyyətlərin portretləri yaradılıb. Müəllifin ad çəkmədən son dərəcə səciyyəvi cizgilərlə rəsm etdiyi bu portretlər özlərinin, eləcə də Əhməd Ağaoğlunun həyatının, mübarizə və ideallarının bir sıra xüsusiyyət və keyfiyyətlərini aşkara çıxarır. Kitab 1998-ci ildə İstanbulda "İletişim Yayıncılık" nəşriyyatı tərəfindən, 2016-cı ildə isə Bakıda Qanun Nəşriyyatı tərəfindən çap edilib. Türkçülüyün patriarxı Əhməd bəy Ağaoğlu, Bakı, 2018.Kitab, 2018-ci ildə tarix elmləri doktoru, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrünün tədqiqatçısı, Azərbaycan xalqının milli məfkurəsinin formalaşması məsələləri ilə bağlı bir neçə monoqrafiyanın müəllifi olan Aydın Balayev tərəfindən yazılan bu əsər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi münasibətilə nəşr edilib. Müəllif əsərdə qeyri-adi istedada malik bu şəxsiyyət barədə bioqrafik məlumatları, sadalamaqla kifayətlənməyərək, həmçinin geniş sənədli materiallara əsaslanaraq Əhməd bəy Ağaoğlunun ictimai-siyasi baxışlarının təkamülünü konkret zaman və məkan kontekstində izah edib. Kitab rus dilindədir və tarixçilər, etnoloqlar, politoloqlar, eləcə də milli tariximizlə maraqlananlar üçün nəzərdə tutulub. Xarici keçidlər Əhməd Ağaoğlunun gəlini, millət vəkili, Şuşa səyahəti — ARAŞDIRMA + NADİR FOTOLAR Əhməd Ağaoğlu. Sərbəst insanlar ölkəsində (PDF) ( (az.)). TUTU nəşriyyatı. 2001. 2018-02-25 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-02-25. Əhməd Ağaoğlu. Seçilmiş əsərləri (PDF) ( (az.)). Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2007. 5 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 5 noyabr 2019. İran və inqilabı Sərbəst insanlar ölkəsində (türk.) İngiltərə və Hindistan (türk.) İslamda qadın Dövlət və Fərd Şiə dinində məzdəki inancları Video materiallar Əhməd bəy Ağaoğlu (AzTV) Difai hamisi – Əhməd bəy Ağaoğlu (Kəpəz TV) Atatürkün yaxın məsləhətçilərindən biri Əhməd bəy Ağaoğlu… Əhməd bəy Ağaoğlunun məzarı Nəhəng və Firəng (Real TV) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=73392 |
Əhmədbəyli | Əhmədbəyli (Füzuli) — Azərbaycanın Füzuli rayonunda kənd. Əhmədbəyli (Saatlı) — Azərbaycanın Saatlı rayonunda kənd. Əhmədbəyli (Samux) — Azərbaycanın Samux rayonunda kənd. Əhmədbəyli (Meşkinşəhr) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=86651 |
Əhmədbəyli (Bərdə) | Əhmədbəyli — Bərdə rayonunun Yeni Əyricə sovetliyində əvvəllər mövcud olmuş kənd. Kənd Köçərlinskilərin torpağı idi. Ötən əsrin 70-ci illərinə qədər kənddə Firudin bəy Köçərlinsinin bağı mövcud idi. Sonradan Əyricə kəndi ilə birləşmiş və bir inzibati vahid kimi aradan çıxmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=612665 |
Əhmədbəyli (Füzuli) | Əhmədbəyli — Azərbaycan Respublikasının Füzuli rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Kənd 1993-cü ildə Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunub. 1994-cü il yanvar ayında Azərbaycan ordusunun həyata keçirdiyi Horadiz əməliyyatı nəticəsində işğaldan azad olunub. Toponimikası Əhmədbəyli Füzuli rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənd. Köndələnçayın (Araz çayının qolu) sol sahilində, düzənlikdədir. Kənd Əhməd adlı bəyin adı ilə adlandırılmışdır. İqtisadiyyatı Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq olub. Həmçinin bax Füzuli rayonu Xarici keçidlər Azərbaycan Respublikası Füzuli Rayon İcra Hakimiyyəti | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=85726 |
Əhmədbəyli (Meşkinşəhr) | Əhmədbəyli (fars. احمدبيگلو) — İranın Ərdəbil ostanının Meşkinşəhr şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 1,385 nəfər yaşayır (328 ailə). | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=762078 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.