text
stringlengths 3
252k
|
|---|
## Кәріс халқының қазақ жеріне көшуі
Кәрістер Қазақ жеріне қоныстануды XIX ғасыр соңында бастады, КҚК бірлескен шешімі негізінде және Сталин мен балғалары қол қойған «Қиыр Шығыс облысының шекарасы аудандарынан Кәріс халқының көшіру туралы БКП (б) № 1428-326», 172 мың этникалық Кәріс Орталық Азия жаңа тұрғылықты Қиыр Шығыс шекаралас аудандарда елден шығарылған. Саяси бюросының шешіміне сәйкес (б) УГАК жапон тыңшылық алдын алу мақсатында «21 тамыз 1937 жылы №: P51 / 734... шекаралас аудандарда барлық Кәріс халқын шығару үшін». «Арал теңізі мен Балқаш көлінің және Өзбек КСР-і аудандарға Оңтүстік Қазақстан облысына қоныстаңдыру.Жапония әскерлері Қытай мен Корея, содан кейін жапон империясының бір бөлігі болды басып кірген. Депортациялау 7 шілде, 1937 фактісі талпындырған. Алайда, халық ретінде Кәрістер «дұшпанға көмектесу» атты алымдар алынады. Шығыс Қытай темір жол (20.09.1937 бастап ІІХК бұйрығымен) жапон мемлекеті бұрынғы азаматтары мен бұрынғы қызметкерлеріне ретінде қуғын-сүргінге ұшырады.Ал 1983 халықтың айтуынша, Кеңес Одағының Кәрістер (350 мың адам) Өзбекстанда өмір сүрген. КСРО ыдырағаннан кейін, Өзбекстан, Ресей мен Қазақстанның айырмашылығы ол актсіз мәжбүрлеп халықтарды қоныстандыру қабылданды. Өзбекстанда өмір сүріп Кәрістері және басқа да Кәрістер Ресейден, Қазақстаннан көшуді бастады.1937 жылдың күзінде Азаматтық соғыстан кейін этникалық белгілері бойынша КСРО-да депортациялау бірінші болды.Ұзақ уақыт бойы Қиыр Шығыстан Кәрістер тақырыбы депортациялау тыйым арасында қалды. Мұрағат көздеріне қол жеткізу өте қиын болды, себебі мұрағатқа мұқият қарады, оны зерттеуге рұқсат етілмейді. Жұмыстың жариялау естеліктері негізіне сүйенген. Соңғы жылдары, тарихшылар және публицист арқылы бұл мәселеге көбірек көңіл көрсетілетін. Соңында 1920 жылдан бастап, кеңестік басшылық Хабаровск өлкесі шалғай аудандарда Приморье шекаралық аудандарының Кәрістері қоныс жоспарларын құрады. Большевиктер партиясының жоғары органдары тиісінше 1927, 1930, 1932 жылы бұл мүмкіндігін талқылады. Атап айтқанда, 25 ақпан, 1930 КОКП ОК Саяси бюросының Сталиннің төрағалығымен арнайы Қиыр Шығыс Кәрістері көшіру мәселесін талқылады. шешім, бәлкім, салдарынан Кәрістер кеңестік болды, бұл шын мәнінде, қабылданған жоқ. шамамен бір бес Кәріс Приморье азаматтық соғыс кезінде өз еркімен Қызыл Әскер мен партизан топтары большевиктер үшін күрескен.Ұлттық баспасөзде 1937 жылдың көктемінде Приморье Кәрістер және жапон шпионы-Кәрістер арасында жапон құлату туралы жарияланымдары пайда бола бастады. Бірақ жалпы алғанда, дұшпанға көмектесу кеңестік Кәрістер өздерінің үйден туралы шешім қабылданғанға тең. «Правда» газетінде наурыз 1937-23 жылғы, атап айтқанда, Кәріс-колхозшы Кәріс шпиона ұстау «Кәрістер - кеңестік азаматтар - жауы тануға үйренді» туралы жазған. Кеңес-Кәріс патриоты халықтың дұшпаны атанады. 4 қыркүйек, 1937 жылғы газеті «Известия», Көшірудің тапсырысынан кейін, жапон Кәріс шпион «шайқасы» Кәріс шекара қожалығының төрағасы екеуі хабарлады.Депортациялау ІІХК, 1937 жылы тіпті қуғын шабыс қарсы тұрды алдында ірі масштабты қуғын жүргізді. Революция кейінгі жылдары алға КОКП Кәріс халқының көшбасшылары құжаттар бар толығымен жойылды. Коминтерн барлық Кәріс бөлім жойылған және жоғары білімі бар Кәрістері аз болды. Қазірдің өзінде қоныс аудару кезінде ІІХК 2,5 мыңға жуық қашқан Кәріслікті қамауға алынды. Субъектісінің арасынан депортациялауға Кәрістерге көп назар аударылды. Қиыр Шығыс аумағында депортациялау бұйрық қабылданған дейін БКП басқармасының, Қызыл Әскер, соның ішінде қоғамның барлық секторларын және органдарға, ІІХК, зиялы және қарапайым азаматтарға қамтыған қуғын әр аумақта бірнеше толқындармен өтті. Жоғары лауазымды адамадарға қуғын-сүргіннің орынына, өзі өлтірді және олардың лауазымдарың Кеңес лауазымдарынан жылжып, Кәріс лауазымдарына аударды. Бұл жаңа бұйрықтарды орындау қатыгез түрде Кеңес адамдарымен жүзеге асырылды.
## Дереккөздер
## Кәріс халқының қазақ жеріне көшуі
Кәрістер Қазақ жеріне қоныстануды XIX ғасыр соңында бастады, КҚК бірлескен шешімі негізінде және Сталин мен балғалары қол қойған «Қиыр Шығыс облысының шекарасы аудандарынан Кәріс халқының көшіру туралы БКП (б) № 1428-326», 172 мың этникалық Кәріс Орталық Азия жаңа тұрғылықты Қиыр Шығыс шекаралас аудандарда елден шығарылған. Саяси бюросының шешіміне сәйкес (б) УГАК жапон тыңшылық алдын алу мақсатында «21 тамыз 1937 жылы №: P51 / 734... шекаралас аудандарда барлық Кәріс халқын шығару үшін». «Арал теңізі мен Балқаш көлінің және Өзбек КСР-і аудандарға Оңтүстік Қазақстан облысына қоныстаңдыру.Жапония әскерлері Қытай мен Корея, содан кейін жапон империясының бір бөлігі болды басып кірген. Депортациялау 7 шілде, 1937 фактісі талпындырған. Алайда, халық ретінде Кәрістер «дұшпанға көмектесу» атты алымдар алынады. Шығыс Қытай темір жол (20.09.1937 бастап ІІХК бұйрығымен) жапон мемлекеті бұрынғы азаматтары мен бұрынғы қызметкерлеріне ретінде қуғын-сүргінге ұшырады.Ал 1983 халықтың айтуынша, Кеңес Одағының Кәрістер (350 мың адам) Өзбекстанда өмір сүрген. КСРО ыдырағаннан кейін, Өзбекстан, Ресей мен Қазақстанның айырмашылығы ол актсіз мәжбүрлеп халықтарды қоныстандыру қабылданды. Өзбекстанда өмір сүріп Кәрістері және басқа да Кәрістер Ресейден, Қазақстаннан көшуді бастады.1937 жылдың күзінде Азаматтық соғыстан кейін этникалық белгілері бойынша КСРО-да депортациялау бірінші болды.Ұзақ уақыт бойы Қиыр Шығыстан Кәрістер тақырыбы депортациялау тыйым арасында қалды. Мұрағат көздеріне қол жеткізу өте қиын болды, себебі мұрағатқа мұқият қарады, оны зерттеуге рұқсат етілмейді. Жұмыстың жариялау естеліктері негізіне сүйенген. Соңғы жылдары, тарихшылар және публицист арқылы бұл мәселеге көбірек көңіл көрсетілетін. Соңында 1920 жылдан бастап, кеңестік басшылық Хабаровск өлкесі шалғай аудандарда Приморье шекаралық аудандарының Кәрістері қоныс жоспарларын құрады. Большевиктер партиясының жоғары органдары тиісінше 1927, 1930, 1932 жылы бұл мүмкіндігін талқылады. Атап айтқанда, 25 ақпан, 1930 КОКП ОК Саяси бюросының Сталиннің төрағалығымен арнайы Қиыр Шығыс Кәрістері көшіру мәселесін талқылады. шешім, бәлкім, салдарынан Кәрістер кеңестік болды, бұл шын мәнінде, қабылданған жоқ. шамамен бір бес Кәріс Приморье азаматтық соғыс кезінде өз еркімен Қызыл Әскер мен партизан топтары большевиктер үшін күрескен.Ұлттық баспасөзде 1937 жылдың көктемінде Приморье Кәрістер және жапон шпионы-Кәрістер арасында жапон құлату туралы жарияланымдары пайда бола бастады. Бірақ жалпы алғанда, дұшпанға көмектесу кеңестік Кәрістер өздерінің үйден туралы шешім қабылданғанға тең. «Правда» газетінде наурыз 1937-23 жылғы, атап айтқанда, Кәріс-колхозшы Кәріс шпиона ұстау «Кәрістер - кеңестік азаматтар - жауы тануға үйренді» туралы жазған. Кеңес-Кәріс патриоты халықтың дұшпаны атанады. 4 қыркүйек, 1937 жылғы газеті «Известия», Көшірудің тапсырысынан кейін, жапон Кәріс шпион «шайқасы» Кәріс шекара қожалығының төрағасы екеуі хабарлады.Депортациялау ІІХК, 1937 жылы тіпті қуғын шабыс қарсы тұрды алдында ірі масштабты қуғын жүргізді. Революция кейінгі жылдары алға КОКП Кәріс халқының көшбасшылары құжаттар бар толығымен жойылды. Коминтерн барлық Кәріс бөлім жойылған және жоғары білімі бар Кәрістері аз болды. Қазірдің өзінде қоныс аудару кезінде ІІХК 2,5 мыңға жуық қашқан Кәріслікті қамауға алынды. Субъектісінің арасынан депортациялауға Кәрістерге көп назар аударылды. Қиыр Шығыс аумағында депортациялау бұйрық қабылданған дейін БКП басқармасының, Қызыл Әскер, соның ішінде қоғамның барлық секторларын және органдарға, ІІХК, зиялы және қарапайым азаматтарға қамтыған қуғын әр аумақта бірнеше толқындармен өтті. Жоғары лауазымды адамадарға қуғын-сүргіннің орынына, өзі өлтірді және олардың лауазымдарың Кеңес лауазымдарынан жылжып, Кәріс лауазымдарына аударды. Бұл жаңа бұйрықтарды орындау қатыгез түрде Кеңес адамдарымен жүзеге асырылды.
## Дереккөздер |
Көшім-Тау қалашығы (орыс. городище Кучум-Гора) — Түмен (Сібір) хандығының құрамындағы ортағасырлық қала. Қазіргі Ресей Федерациясы, Түмен облысының Есіл ауданында, Рогозино ауылынан 1,5 км солтүстік-шығысқа қарай орналасқан.
## Тарихы
Қалашық мойнақ арқылы қосылған екі кішкентай сопақ алаңшадан құралған. Оңтүстік алаңша террасаның негізгі массивінің үшбұрышты шығыңқы бөлігіне тар жолақпен түйіскен. Ескерткіштің әр алаңшасы оқшауланған және қолжетімдігі қиын. 1963-1964 жылдары қалашықты Орал археологиялық экспедициясының Есіл отряды зерттеген. Қазба жұмыстарының қорытындысы бойынша ғалымдар адамдардың қалашыққа кейінгі қола және кейінгі орта ғасырда қоныстанғанын анықтады. Бірінші және екінші алаңшалардан кейнгі қола дәуіріне жататын мәдени қабат пен керамиканың фрагменттері табылған.
## Әдебиет
* Голдина Р. Д. Городище Кучум-Гора / Р. Д. Голдина // Вопросы археологии Урала. — Свердловск, 1969. — Вып. 8. — С. 138-158.
* Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2 |
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына мүше мемлекеттердің Үкімет басшылары кеңесі қарамағындағы Интернационалист-жауынгерлер істері жөніндегі комитеттің марапаттау қызметі осы ұйым қызметінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Комитет басшысы Руслан Аушевтің өзі атап өткендей, ұйым жұмысының ең маңызды бөлігі әртүрлі әскери қақтығыстарға қатысқан ардагерлердің ерліктері мен әскери қызметін мәңгі есте қалдыру болып табылады.
## Марапаттар тізбесі
### «Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 15 жыл» медалі
Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылғанына 15 жыл толуына орай, комитет медалдарды жеке әзірлеуші және өндіруші ретінде әрекет еткен «Марс» Ресей рәміздер академиясымен бірлесіп, келесі марапаттарды тағайындады: Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 15 жыл» естелік медалі және «Әскери әрекеттер ардагері». Медалдар Достастыққа қатысушы мемлекеттердің Үкімет басшылары кеңесі қарамағындағы Интернационалист-жауынгерлер істері жөніндегі комитеттің шешіміне сәйкес беріледі. Комитет Ресей Федерациясының үкіметіне мемлекеттік марапат — «Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 15 жыл» медалін беру туралы өтініш жасады. Бірақ бұл жобаны қаржыландыру болмағандықтан қолдау таппады. Кеңес әскерлерінің Ауғанстан жерінен шығарылғанына 15 жыл толуына арналған мерейтойлық медальді бекіту 2003 жылы 5 шілдеде Екатеринбург қаласында өткен ТМД интернационалист-жауынгерлерінің конференциясында өтті.
РФ Қорғаныс министрлігі Әскери тарих институтының бөлім меңгерушісі, тарих ғылымдарының кандидаты Виктор Стрельниковтың атап өткеніндей, марапаттың мәртебесі мемлекеттік емес мекемелік мерейтойлық медалға сәйкес келеді. Марапат туралы ережеге сәйкес «Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 15 жыл» медалімен Ауғанстандағы ұрыс қимылдары мен арнайы операцияларға қатысушылар марапатталады. Сыйлық сонымен қатар, басқа да жергілікті соғыстар мен қақтығыстарға қатысушыларды, мемлекеттік және қоғам қайраткерлерін, ардагерлер қозғалысының дамуына елеулі үлес қосқан ардагерлер ұйымдарының атқарушы билік органдарының басшыларын, қоғамдық, жергілікті соғыстар мен қақтығыстар ардагерлерін медициналық оңалту жұмыстарына белсенді қатысқаны үшін марапатталады. Медальдың бет жағында Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылуының соңғы көрінісі бейнеленген: Әмудария арқылы өтетін Достық көпірінен тау шыңдарының аясында бронетранспортердың шығуы. Құрыш киген әскерилер қолдарында желбіреп тұрған қызыл туды ұстап тұр. Таспаның түс тоқтамы – көк, сары және сұр – «Ерлігі үшін» және «Әскери қызметі үшін» медалдарын білдіреді. «Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 15 жыл» медалінің алғашқы марапаттары 2004 жылы Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылғанына 15 жыл толуы қарсаңында өтті.
### «Кеңес әскерлерінің Ауғанстан Демократиялық Республикасынан шығарылғанына 20 жыл» медалі
«Кеңес әскерлерінің шығарылғанына 20 жыл» медаліне арналған таспаның түс тоөтамы алдыңғы марапаттың түс композициясын шамалы өзгерістермен қайталайды. Бұл желісіне де қатысты. Медалдың бет жағында Мәскеудегі Поклонная төбесінде орнатылған «Интернационалист жауынгер» мүсіндік композициясы (мүсінші: РФ еңбек сіңірген суретшісі С. А. Щербаков) және Панж өзені арқылы өтетін көпірдің бейнесі бар. Медалдың жоғарғы оң жақ бөлігінде рим цифры «XX» және орыс. «ЛЕТ» деген жазу бар. Медалдің артқы жағында: айналасын бойлай орыс. «20 лет вывода советских войск из Афганистана» деген жазу бар; төменгі бөлігінде бесбұрышты жұлдыздар бейнеленген; ортасында бас әріппен орыс. «Честь, доблесть, мужество и слава» деген жол-жол жазуы жазылған.
Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылғанына 20 жылдықты 2009 жылы 15 ақпанда мерекеледі. Ардагерлер ұйымдары мерекеге бір жарым жыл бұрын дайындала бастады. Сонымен бірге бұл датаға дайындық үшін ұйымдастыру комитеті құрылды, оның құрамына Мәскеу облысының губернаторы, Бүкілресейлік «Жауынгерлік бауырластық» ұйымының төрағасы, Кеңес Одағының Батыры Борис Громов, «Ауған ардагерлерінің ресейлік одағы» бүкілресейлік қоғамдық ұйымы басшысы, РФ Мемлекеттік Думасының ардагерлер істері жөніндегі комитеті төрағасының бірінші орынбасары Франц Клинцевич, ТМД мүше мемлекеттердің Үкімет басшылары кеңесі қарамағындағы интернационалист-жауынгерлер істері жөніндегі комитеттің төрағасы, Кеңес Одағының Батыры Руслан Аушев кірді. Бұл есте қаларлық датаға орай осы ардагерлер ұйымдарының әрқайсысы өз марапаттарын белгіледі.
Айта кету керек, Ауған соғысына арналған қоғамдық және ардагерлер ұйымдарының марапаттары осымен ғана шектелмейді. «Ауғанстандағы 1979-1989 жылдардағы соғысқа қатысушы», «Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылғанына онжылдықты еске алу», «1989-2004 жж. Ауғанстаннан Кеңес әскерлерінің шығарылуы» деген медалдар да бар. Еске алу марапаттар ТМД-ның басқа елдерінде де, мысалы, Беларусь, Украина және Молдовадағы ардагерлер ұйымдары тарапынан берілді.
### «Әскери әрекеттер ардагері» медалі
«Әскери әрекеттер ардагері» медалі 2005 жылы 19 ақпанда Кишинев қаласында өткен Үйлестіру кеңесінің отырысында бекітілді.
Марапат туралы ережеге сәйкес, «Әскери әрекеттер ардагері» медалімен соғысқа қатысушы куәлігі немесе Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттерде белгіленген ұрысқа қатысушы куәлігі бар жергілікті соғыстардың, бұрынғы КСРО-дан тыс жердегі соғыстардың, әскери қақтығыстардың ардагерлері, сондай-ақ ұрыс қимылдары кезінде КСРО әскери қақтығыстар аймақтарында қызмет етуге жіберілген адамдар марапатталды.
«Әскери әрекеттер ардагері» медалі диаметрі 32 мм болатын алтын шеңбер болып табылады. Медалдың алдыңғы жағында параллельдер мен меридиандар сызығы бар стильдендірілген жер шары (кеңестік азаматтардың әлемнің көптеген басқа елдерінің аумағындағы соғыс қимылдарына қатысуын білдіреді) бейнеленген. Шеңбердің ортасында лавр бұтағы (даңқ пен ерлік нышаны) және Калашников автоматы (жердегі ең көп таралған қару түрі) айқыш орналасқан. Медальді айналдыра, жоғарғы бөлігінде орыс. «Честь», «Слава», «Отвага» деген жазу бар; төменгі жағында бесбұрышты жұлдыз бар. Медалдың артқы жағында үш жолдан тұратын орыс. «Ветеран боевых действий» деген жазу, бесбұрышты жұлдыз және ою-өрнек жолағы бар. Жазу мен ою-өрнек жолағы арасында нөмірді оюға арналған орын бар. Таспаның қызыл түсі соғыс қимылдарына қатысушылардың батылдығын, қайсарлығын және қаһармандығын, сондай-ақ КСРО Мемлекеттік туын білдіреді. Оң және сол жағында көк жолақтармен жиектелген сұр жолақ ең құрметті әскери марапаттардың бірі – «Ерлігі үшін» медалін білдіреді.
Марапаттау туралы ереже осы медалмен марапатталатын соғыстар мен қақтығыстардың тізбесімен қоса беріледі:
## Дереккөздер |
Жоғарғы Берёзовка ауылдық әкімдігі — Шығыс Қазақстан облысы Глубокое ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Құрамындағы жалғыз елді мекен әрі әкімшілік орталығы – Жоғарғы Берёзовка ауылы.
## Дереккөздер |
Алтай ауылдық әкімдігі – Шығыс Қазақстан облысы Глубокое ауданындағы әкімшілік бірлік.
## Әкімшілік құрамы
Әкімшілік орталығы әрі құрамындағы жалғыз елді мекен – Алтай ауылы. Қарамағында болған Калинино ауылы 2024 жылы таратылып, Алтай кенті ауылға айналды.
## Дереккөздер |
Ернар Айдар (шын аты – Ернар Жаңабайұлы Айдаров; 1991 жылы 13 наурызда туған, Өзбекстан КСР, Науаи облысы) – қазақ эстрада әншісі және ән жазушысы; қазақ тілінде ән айтады.
## Өмірбаяны
Әлімұлы елінің Шөмекей руынан шыққан. Ернар Айдар 2008 жылы Тараз қаласындағы Мұхтар Әуезов атындағы мектепті бітірген. 2008 жылы Тараз қаласында өткен облыстық концертте алғаш рет сахнаға шықты. 2011 жылы өзінің алғашқы «Жарғым-ай» әнін жазып, сол жылдың ең танымал әртісі атанды. 2009 жылы мектепті бітірген соң Қазақ ұлттық аграрлық университетіне оқуға түсті. 2011 жылы Талғат Айдар Ернар Айдардың продюсері болып, Ernar Aidar Production продюсерлік орталығы құрылды. 2016 жылы Қазақ ұлттық өнер академиясына оқуға түсті.
## Жеке өмірі
Әкесі – Ақметов Жаңабай Айдарұлы 1961 жыл 20 сәуір туған, анасы – Махмудова Құлман Ахметқызы, 1964 жылы туған, Берік, Бейбіт, Талғат есімді інілері, сонымен қатар сіңлісі Жазира.
## Шығармашылығы
### Белсенді жылдары
Музыкалық чарт рейтингтерінің қорытындысы бойынша 2011 жылы Ернар Айдар жылдың ең жылдам танылған әртісі атанды. 2012 жылы «Жарығым-ай» атты алғашқы альбомын шығарып, Қазақстан бойынша гастрольдік сапармен болды. 2017 жылдың 4 желтоқсанында «Күнім сен сөнбеші» трегі танымал болып, сол жылы Ернар өзінің концертіне «Күнім сен сөнбеші» деген атау берді.
Астана қаласының күніне орай Ернар Айдар Қазақстан халық әртістері Ескендір Хасанғалиев, Нұрғали Нүсіпжанов, Алтынбек Қоразбаев, Мирамбек Беспаев, Тоқтар Серіков, Мұхасан Шахзадаев, Саят Медеу, Досымжан Таңатаровтардың қатысуымен үлкен концерт берді.
2019 жылдың 20 желтоқсанында «Алматы Арена» кешенінің сахнасында және 22 желтоқсанда Астанадағы «Барыс Арена» кешенінде Ернар Айдардың «Махаббат қаласы» атты концерттері өтті. Шоуда сонымен қатар Араш, Сердар Ортач және Океана, әйгілі Wake Up би шоу жобасы болды және қойылымды киевтік Андрей Еремин басқарды.
2021 жылдың 19 мамырында шыққан «Сүйген жүрек» трегі ең танымал болып, аз уақыт ішінде хитке айналды.
### Орындаулары
## Марапаттары
* 2014 жыл — «Алтын микрофон» ұлттық музыкалық байқауының «Үздік әнші жігіт» номинациясының жеңімпазы.
* 2015 — «Жыл серпілісі» «Муззона».
* 2016 — «Интернет таңдауы» номинациясы бойынша V Еуразиялық EMA-2016 музыкалық сыйлығы.
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* ernar-aidar.kz (орыс.) Ернара Айдара |
Қоңыр әулие үңгірі - Абай облысындағы Баянауыл тауының батыс жағындағы Аққарағай тауының күнбатыс етегіндегі қасиетті үңгір. Ол Баянауыл ауылының солтүстік-шығысында, 17 км қашықтықта орналасқан. Жергілікті тұрғындар оны “Әулиетас” немесе “Қоңыр әулие” деп те атайды. Үңгір тектоникалық жік түсуден, гранит тасына табиғи сыртқы күштердің (жел, күннің қызуы, су шаю, т.б.) әсерінен пайда болған. Ендік бағытта созылған үңгірдің ұзындығы 30 м, ені 2,5 м, биіктігі 1,8-2,0 м, кіреберісі кеңдеу де, түбіне қарай біртіндеп тарылып, тастағы жарықшақтардан енген судан түзілген көлшікпен бітеді. Үңгірдің табаны тегіс, бүйірі қуыс-қуыс және тепкішекті. Суының шипалық қасиеті бар.
## Қоңырәулие туралы аңыз
«Қоңыр әулие» үңгірі жердің, жануар¬лар мен құстар әлемін қорғаушысы Нұх Пайғамбар заманынан бар. Бүкіләлемдік су тасқыны кезінде үш көріпкел Нұх Пайғамбардың кемесіне қалып қойыпты-мыс, бірақ кемеде орын болмапты, сонда үш бақанды жалғап байлап, бақанға отырып, ол пайғамбардың кемесіне байланыпты. Бүкіләлемдік ағыспен олар солтүстіктен оңтүстікке беттейді. Алғашқы болып үлкен әулие Құланның бөренесі тасқа соғылып, жұлынып кетеді. Бұл Қызыл Тау маңында болған. Екінші болып тасқа ортаншы бала әулие Қыранның бөренесі ең биік тау Ақбетке соғылады. Су қайта бастап, таулар мен шоқылар ашыла бастағанда, кенже әулие Қоңырдың бөренесі үңгірге жақындағаннан кейін, ол осы жерде қоныстанады. Сол себепті үңгір қажылықтың киелі жері саналған. Осындай табынудың себебі болған үңгір түкпіріндегі қазан, осы қазан түбіне үнемі су жиналады. Осы суда барлық ауруларды жазу қасиеті бар, тіпті, бедеуліктен де. Қай уақытта болмасын үңгір жанына баланы дүниеге әкелу мақсатымен әйелдер қонған және осы армандары шынымен де орындалған.
### Үңгір ішіндегі қасиетті көл
Қоңыр әулие өзінің қасиетті көлімен халық арасында танылған. Үңгір ішіндегі көлдің ұзындығы 25 метр, ені 10, тереңдігі 1,8 метр дегенмен, оның көлемі жерасты суының деңгейіне байланысты өзгеріп отырады. Суы тұщы әрі көптеген ауруларға ем. Шынында да көл суының емдік қасиеті бар екені еш күмән туғызбайды. Өйткені, үңгір орналасқан Ақтастың бетінде ертеден-ақ арша қалың өседі.
### Қызықты мәлімет
Баянауылдағы үңгірде Қаныш Сәтбаев болған. Бүгін қасиетті үңгір қалың жұртқа сая болып, киелі орынға айналып отыр. Үңгірге көтерілетін баспалдақтардың ұзындығы 110 метр, әрбір 10-15 метр сайын демалуға арналған алаң бар. Үңгірдің жалпы ұзындығы 30 метр.
## Пайдаланылған әдебиеттер=
* Қазақ энциклопедиясы |
Қазақстан Республикасының Вице-президенті — 1991—1996 жылдары Қазақстан Республикасында болған лауазым. Мұндай лауазымды атқарған бірінші және жалғыз адам Ерік Мағзұмұлы Асанбаев болды. Ол бұл қызметті 1991 жылы 16 желтоқсанда Республиканың тәуелсіздігі жарияланғаннан бері атқарды. 1996 жылы 22 ақпанда Қазақстанның Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Асанбаевты қызметінен босатты.
## Қазақстан Вице-президенттері
## Қазақ КСР Президентінің орынбасары
Қазақ КСР Президентінің орынбасары лауазымы «Қазақ КСР Президенті қызметін тағайындау және Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заңы) өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» 1990 жылғы 24 сәуірдегі Қазақ КСР Заңына сәйкес Президент лауазымының енгізілуімен бір мезгілде енгізілді. Оған сәйкес:
* Қазақ КСР Президентінің орынбасары Қазақ КСР Президентінің өкілеттігі бойынша оның жекелеген функцияларын орындайды және ол болмаған немесе Президент өз міндеттерін жүзеге асыра алмаған жағдайда Президентті алмастырады.
* Егер Қазақ КСР Президенті қандай да бір себептермен өз міндеттерін атқара алмаса, Қазақ КСР жаңа президенті сайланғанға дейін оның өкілеттігі Қазақ КСР Президентінің орынбасарына, ал егер бұл мүмкін болмаса - Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасына өтеді.
* Қазақ КСР Президентінің орынбасарын Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі алғаш рет алты жыл мерзімге сайлайды.
Бұл лауазымға Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төрағасының бірінші орынбасары қызметін атқарған Сергей Александрович Терещенко сайланды. Ол 1990 жылдың 24 сәуірі мен 13 мамыры аралығында қызмет атқарды.13 мамырдан бастап Сергей Терещенко ҚКП Оңтүстік Қазақстан облыстық комитетінің бірінші хатшысы болып тағайындалды, ал Президенттің орынбасары лауазымы бос болды.Ресми түрде Қазақ КСР Президентінің орынбасары қызметі Қазақстанның 1993 жылғы Конституциясының қабылдануымен жойылды.
## Вице-Президент лауазымының пайда болуы
1990 жылғы 20 қарашада Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі «Қазақ КСР мемлекеттік билік пен басқару құрылымын жетілдіру және Қазақ КСР-нің Конституциясына (Негізгі Заңына) өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң қабылдады, оған сәйкес Қазақ КСР-нің вице-президенті лауазымы енгізілді.
1991 жылғы 1 желтоқсанда Қазақ КСР Президентінің жалпыхалықтық сайлауында осыған дейін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы қызметін атқарған Ерік Мағзұмұлы АсанбаевҚазақ КСР вице-президенті лауазымына сайланды.
10 желтоқсанда бұл қызмет Қазақстан Республикасының вице-президенті болып атала бастады. 6 күннен кейін республиканың КСРО-дан тәуелсіздігі жарияланды.
1992 жылғы 2 шілдедегі Қазақ КСР Конституциясына енгізілген өзгерістерге сәйкес Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасының Вице-Президентін Қазақстан Республикасының азаматтары жалпыға бірдей, тең және тікелей сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлайды. Қазақстан Республикасының Вице-президенті лауазымына кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенттігіне кандидат ұсынады. Қазақстан Республикасының Президенті мен Вице-Президентін сайлау тәртібі «Қазақ КСР Президентін сайлау туралы» Қазақ КСР заңымен айқындалады.
## 1993 жылғы Конституция бойынша мәртебесі
1993 жылы 28 қаңтарда тәуелсіз мемлекеттің жаңа негіздерін бекіткен жаңа Конституция қабылданды. Ол вице-президент лауазымының кейбір ережелерін реттеді.
* 81-бапқа сәйкес Қазақстан Республикасының вице-президенті Республика Президентімен бірге сайланды және оның тапсырмасы бойынша Президенттің жекелеген функцияларын орындайды және Президент өз міндеттерін орындамаған немесе жүзеге асыра алмаған жағдайда оны алмастырды. Вице-президенттің республиканың өкілді органының депутаты болуға, басқа мемлекеттік органдарда және қоғамдық бірлестіктерде қызмет атқаруға, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға құқығы жоқ. Оған иммунитетке кепілдік берілді.
* 82-бапқа сәйкес республиканың вице-президенті, оның пікірінше, өз өкілеттіктерін одан әрі жүзеге асыру мүмкін болмаған жағдайда отставкаға кетуге құқылы болды.
* 83-бапқа сәйкес, Республика Президенті отставкаға кеткен немесе ол қайтыс болған жағдайда Президенттің өкілеттігі вице-президентке өтеді. Вице-президент Президенттiң мiндеттерiн өзiне ала алмаса, олар Жоғарғы Кеңес Президиумының Төрағасына берiледi. Мұндай жағдайларда президент сайлауы екі айдың ішінде өтуі керек. Ал вице-президент отставкаға кеткен немесе ол қайтыс болған жағдайда Президент Жоғарғы Кеңеспен келісе отырып, вице-президентті тағайындайды.
* 114-бапқа сәйкес, вице-президент болып Қазақстан Республикасының аумағында кемінде он жыл тұрақты тұратын және мемлекеттік тілді меңгерген Қазақстан Республикасының азаматы сайлана алады.
Өтпелі ережелерде 1993 жылғы Конституция күшіне енген кезде қолданыста болған Қазақ КСР заңнамасына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Президенті мен Вице-Президентінің өкілеттіктері келесі Президент сайлауына дейін сақталады деп ерекше атап өтілді.
Жаңа Конституция 1995 жылы қабылданғандықтан, 1993 жылғы Конституция бойынша вице-президент сайлауы өткізілген жоқ..
## Лауазымды тарату
1995 жылы 30 тамызда жаңа Конституцияны қабылдау туралы референдум өтті, онда Вице-президент лауазымы тек өтпелі ережелерде аталған. 94-бапта Конституция күшіне енген сәтте қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сайланған Қазақстан Республикасының Вице-президенті өзі сайланған мерзім өткенге дейін өз өкілеттігін сақтап қалатыны көрсетілген.
1995 жылы 24 қарашада «Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығына қол қойылды, онда вице-президент туралы ескертулері жоқ жаңа ереже бекітілді.
1996 жылы 22 ақпанда Ерік Асанбаевтың Германиядағы елшісі болып тағайындалуымен Вице-президент қызметі толығымен жойылды.
## Әдебиет
* The International Who's Who 2004. Europa Publications. Psychology Press, 2003. ISBN 1857432177
## Тағы қараңыз
* Қазақстан Республикасының Президенті
* Қазақстан басшыларының тізімі
* Қазақстан үкімет басшыларының тізімі
## Дереккөздер |
Құлсарыдағы наразылық шаралары 2024 жылғы 15 мамырда, Атырау облысындағы Құлсары елді-мекенінде басталған және 22 мамырда аяқталды. 2024 жылғы су тасқыны нәтижесінде зардап шеккен халық жергілікті әкімшіліктен су астында қалған 3,000-ға жуық баспаналарының әр шаршы метрі үшін 400 мың теңге өтемақының қолға берілгенін талап етуде.
Зардап шеккен тұрғындар үшін жергілікті әкімшілік жаңа баспана берілетініне уәде берді, алайда халық құрылыс компаниясы салатын үйлердің сапасына күмән келтіріп, төлемақының ақшалай, қолға берілетінін сұрады, жергілікті әкімшілікке күмәнмен қарап, Қазақстан президенті Тоқаевтың Құлсарыға келіп, мәселені өзі шешкенін өтінді. 15 мамырда әкімдік ғимаратының маңында шатыр салып қойған халық сол жерде 17 мамырдағы жағдай бойынша наразылығын әлі көрсетіп тұр.
## Алғышарттары
### Су тасқыны
2024 жылғы 6 сәуірде сол көктемде басталған су тасқынының нәтижесінде Атырау облысында Жем өзенінде су деңгейінің көтерілуіне байланысты Жылыой ауданының Құлсары қаласында Жадырасын шағын аудан, Әуежай, Вахталық, №2,3,5 су астында қалды. Алдын ала 2,500 жеке тұрғын үй мен 5 әлеуметтік нысанды су басу орын алды, 13,915 адам, оның ішінде 4,724 бала эвакуациялау пункттеріне эвакуацияланды, электрмен жабдықтау өшірілді.
9 сәуірде Жем өзенінде су деңгейінің төмендеуі байқалды. Еріген қар суын бұру және халыққа көмек көрсету жұмыстары жалғасуда, 5,184 текше метр су сорылды, 43,000 дана қап, 200 тонна инертті материал төселді, су ағынын Каспий теңізіне қарай өткізу қабілетін арттыру үшін Жем өзенінің атырауын бұзды. Атырау қаласынан Құлсары қаласына тікұшақ техникасы арқылы гуманитарлық көмек жеткізілді. Жылыой ауданында барлығы 9,536 адам эвакуацияланды, оның 7,000-ы «Теңіз» кен орнының аумағында, қалғандары эвакуациялау пункттерінде және туыстарының үйлеріне орналастырылды. Құлсары қаласында 2,810 тұрғын үй және әртүрлі мақсаттағы 5 ғимарат су астында қалып отыр, эвакуациялау пункттерінде 33,641 адам бар.
12 сәуірде Құлсары қаласынан эвакуацияланған азаматтарды азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін мемлекеттік материалдық резервтен 264 тонна азық-түлік броньнан шығарылды. 23 сәуірде Құлсарыда су басқан үйлер мен аумақтардан суды сору және судың бағытын бұру, Жайық өзені бойында жағалауды бекіту жұмыстары жалғастырылуда.
### Халыққа берілген өтемақы
Су тасқынының нәтижесінде зардап шеккен баспаналары бар тұрғындарға шамамен 200–240 мың теңгеден берілді, алайда жергілікті халық бұл соманы жеткіліксіз көрді да, әкімдік ғимаратының сыртында наразылық шараларын бастады.
Атырау облысы Серік Шәпкеновтің әкімінің сөзінше, Жылыой ауданы бойынша барлығы 3,613 отбасы 100 АЕК мөлшерінде біржолғы төлем алған. Төленген қаражаттың жалпы сомасы 1,387 млрд теңгені құраған.
Облыс әкімінің орынбасары Жасұлан Бисембиев Құлсары тұрғындарына бір шаршы метрді есептеу 200–240 мың теңге аралығында болатынын айтқан болатын. Тұрғындар бұл сомамен келіспеді, оны тым аз деп көріп, кемінде 400 мыңға тең болатын төлемақының қолға берілгенін сұрады.
Атырау облысындағы төтенше жағдай бойынша жедел штаб Жылыой ауданында тасқыннан зардап шеккен 2,700 үй тексеріліп, 100-ден астам отбасы жылжымайтын мүлікті бағалау нәтижесін алғанын хабарлаған.
### Президентке үндеу
2024 жылғы 2 мамырда жаңа баспана салынатынының орнына ақшаның қолға берілгенін қолдаған Құлсары халқы әкімдік алдындағы алаңға жиналып, Қазақстан президенті Тоқаевқа жолдау жасады. Зардап шеккен әр баспаның бір шаршы метрі үшін 400 мың теңгенің қолға берілгені жайлы талап тұңғыш рет осы күні қойылды.
Үндеудің жасалғанынан кейін халық алдына Жылыой ауданының әкімі Жұмабек Қаражановтың өзі келді. Әкім өтемақы есебінің екі аптада жасалатынын айтты, барлық үй шығынының төленетініне уәде берді. Сол түні наразы болған халық Президентке, Премьер-министрге, Антикор басшысына, Бас прокурор мен Экология министріне ұжымдық арыз жазды, оған 800 адам қол қойған. Айтылып қойған талаптармен қатар «құжаты жоқ, не құжаты толық емес үйлер шығындарының» да өтелгені, су тасқынына кінәлі мемлекеттік қызметкерлердің жауапкешірілікке тартылғаны талап етілді.
## Барысы
### 15 мамыр
15 мамырда су тасқыны нәтижесінде баспаналарынан айырылған халық қалалық әкімдіктің сыртына келіп, әкімшіліктен үйінің әр шаршы метрі үшін кемінде 400 мың теңге өтемақы сұрады. Наразылық көрсеткен халық ғимарат маңында шатыр тігіп, басты көшені жауып тастады. Жергілікті полиция әуелде шатырлардың алып тасталғанын талап етті.
Жылыой ауданының әкімі Жұмабек Қаражанов «Үкімет бекіткен тәртіптен аттай алмайтынын» айтып, наразы халықтың өтініштерін орындай алмайтынын, өтемақы ақшаның қолға берілмейтінін айтты. Оған реакция ретінде құлсарылықтар Қазақстан президенті Тоқаевтың, не оның бір өкілінің елді-мекенге келіп, мәселені шешкенін сұрады.
15 мамырда оқиға орнына атыраулық полицияның келгені белгілі болды.
### 16 мамыр
16 мамырдағы жағдай бойынша ғимараттың сыртында 300–400 адам наразылығын көрсетіп тұрған, олардың сол жерден 15 мамырдан бері кетпей тұрғаны белгілі. 16 мамырдың екінші жартысына қарай қалада интернет үзілген.
16 мамыр күні наразылармен Атырау облысының әкімі Серік Шәпкенов кездесті. Әкімдіктің жедел қызметінің ақпаратынша, Шәпкенов халықтың өтініштерін тыңдады да, өтемақының төлену тәртібін түсіндірді, нарықтық бағамен шамамен 200–240 мың теңге көлемінде қаржы түсетінін айтты.
Сенат депутаты Шәкәрім Бұқтығұтов Құлсары қаласында су тасқынынан зардап шеккендерге өтемақы төлеу мәселесін ірі бизнестің көмегімен шешуге болатынын айтқан. Депутат заңда қарастырылған ең төменгі өтемақы мен Құлсары тұрғындары сұрап отырған сома айырмасын қысқартып, мәселені шешудің бір жолын ұсынған.
### 17 мамыр
Азаттық радиосы редакциясының мәліметінше, 17 мамырдағы жағдай бойынша құлсарылықтардың наразылығы әлі жалғасуда. 17 мамырда наразылық жайлы жазған Азаттық радиосының тілшісі Айнұр Сапароваға белгісіз біреу қоқан-лоқы жасағаны белгілі болды; сағат 5-ке қарай әкімдік маңында жүрген тілшіге белгісіз біреу қоңырау шалып, балағаттады, түрлі айып тақты.
### 18 мамыр
18 мамырда Президент Тоқаев халық талаптарына қарамастан Премьер-министр Олжас Бектеновке жаңа баспананың берілуін, ескінің жөнделуін тапсырды, күштік құрылыммен бірлесіп қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге шақырды. Оған қоса облыстық жедел штаб 150 үйдің құрылысының басталғанын жариялады.
### 22 мамыр
22 мамырда жергілікті халық та, әкімшілік те наразылық шараларының аяқталғанын жариялады. Тұрғындардың өз еркімен наразылықты аяқтағаны белгілі, алайда үкімет шешімімен келіспегендер әлі бар.
## Реакция
### Үкіметтік телеарналардағы жалған ақпарат
Үкіметшіл Хабар және Qazaqstan телеарналарында жергілікті халықтың әкімшілік ұсынған төлемақы сомасына «риза» болғаны айтылған, телеарналарда Құлсарыдағы наразылық шаралары жайлы мүлдем еш мәлімет жарияланбады. Үкіметшіл ақпарат көздері Жайлаш Мұқанова атты құлсарылықтан сұхбат алды, сұхбатта Мұқанова әкімшілік ұсынған шешіммен келісетінін айтқан. Құлсарылықтардың қалғаны Мұқанованың айтқан сөзіне жаппай қарсы шықты, микрофонын тартып ала жаздады.
### Үкімет реакциясы
17 мамырда Мәжіліс кулуарында Қаржы вице-министрі Дәурен Темірбеков Құлсарыдағы наразылық жайлы журналистердің сұрақтарына жауап берді. Министрдің орынбасары шығындарды қаржыландыруға министрліктің дайын екенін айтты, алайда әр шаршы метр үшін кемінде 400 мың теңге сомасымен келіспеді.
18 мамырда президент Тоқаев Құлсарыдағы наразылыққа тұңғыш реакциясын берді. Наразылардың талабын орындамай қалған ол премьер Бектеновке жаңа үйлерді құрастырсын, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етсін деген талап берді.
## Дереккөздер |
Маргарита Джепа (алб. Margarita Хрepa; 1932 жылы 2 сәуірде дүниеге келген) — албаниялық актриса, албан киносы мен театрының ұлы ханымдарының бірі ретінде танымал. Фатос Конголидің сол атаудағы романына негізделген «Bolero në vilën e pleqve» фильмінде Фирдусты бейнелеу сияқты соңғы фильмдерде ойнауды жалғастыруда.
## Жастық шағы
Джепа — Аромун этникалық болады. Маргарита Прифти ретінде Албанияның Люшня қаласында Зои мен Мариже Прифтидің отбасында дүниеге келген. Анасы Маргарита тоғыз жасында қайтыс болды. Кішкентай кезінен албан поэзиясын жақсы көрді, мұғалімі оны актерлік шеберлік сабағына қатысуға шақырды. Сол кездегі Люшня мәдениет институтының драма пәнінің мұғалімі Гезим Либохова театр қойылымындағы жас орыс қызының рөліне сәйкес келетін сәйкестік іздеу үшін жергілікті мектептер арасында барлау жүргізді. Джепаны көргенде, бірден ақшыл шашы мен көк көздеріне байланысты оны таңдады. Спектакльдің сәтті болғаны сонша, оның премьерасы Фиер мен Бератта да өтті.
Бастауыш мектепті бітіргеннен кейін Тиранадағы әйгілі Liceu Artistik (Өнер мектебі) драма бөліміне құжат тапсырды.
## Мансапы
Мансабын Тиранада, Ұлттық театрда бастады. Онда Антон Чеховтың, Фридрих Шиллердің, Николай Гогольдің және басқалардың пьесаларында өнер көрсетті. 1962 жылы бірінші Festivali i Këngës фестивальда қатысты.
Албанияның халық әртісі атағын алды.
## Халықаралық жетістік
Актриса 19-шы рет өткізілген Халықаралық театр фестивалінде «Еуропа актері» сыйлығымен марапатталды. Үздік актерлік шеберлік үшін бас жүлде Балқан театрының кең кеңістігіндегі ең маңызды актрисалардың бірі, режиссер Лаэрт Василийдің Константин және Дорунтинаны әкелген қойылымындағы «Ана ханым» рөлі үшін берілді.
## Фильмографиясы
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Маргарита Джепа (ағыл.) Internet Movie Database сайтында |
Тұмар - зиянды тылсым күштерден, тіл-көзден сақтайды деп сенген ежелден келе жатқан қазақ халқының бұйымы. Тұмар сөзінің этимологиясы көне түркі тума және йер тіркесінен "туған жер" мағынасын береді. Яғни, көне түркілер тұмарға туған жердің топырағын салып жүрген.
Ислам дінінің әсерімен, тұмарға туған жердің топырағын салу ығыстырылап, орнына Құран аяттары жазылған қағаз салу белең алған. Тұмарды әдетте діни ғұламаларға жаздырып алып, былғарымен қаптап, бойға тағып жүреді.
## Тұмар атаулары
Тұмар атаулары жасау барысында қолданылатын материалына, сәндікке тағуына және безендіру әшекейіне байланысты қалыптасқан.
### Түрлеріне байланысты атау түрлері
* Жастық тұмар - төрт бұрышты түсті металдан жасалған көркемдік тұмар.
* Қиық тұмар - сәндікке мойынға тағылатын жалтырауық заттардан істелген тұмар.
* Лағыл тұмар - лағыл таспен безендірілген тұмар.
* Сіркелі қолтық тұмар - бетіне сіркелеп өрнек салынған тұмар.
* Алтын тұмар - күміс бетіне сіркелеп алтын жалатылған тұмар.
* Тұмарша - асыл тасты күмістен жасалған, мойынға тағылатын әшекейленген тұмар.
* Тіллә тұмар - алтынмен қапталған тұмардың бір түрі.
## Басқа түрлері
Әлемде әрбір халыққа тән тұмар тағу және оның күшіне сену дәстүрі бар. Қазіргі заманға сай сан алуан тұмар атаулары баршылық.
## Дереккөздер |
## Өмірбаяны
* 1963 жылы 10 мамырда дүниеге келген.
* 1985 жылы С. М. Киров атындағы ҚазҰУ философия факультетін тәмамдаған.
* 1985—1989 жылы —КСРО ҒА философия институтының аспирантурасын аяқтайды.
* 1989 жылы — философия ғылымдарының ғылыми дәрежесін алу үшін «Адамның марксистік концепциясындағы қызмет принципі» атты диссертациясын қорғады. Ғылыми жетекшісі - Лекторский, Владислав Александрович
* 2004 жылы — философия ғылым ғылыми дәрежесін алу үшін «Мәдени және тарихи процесс жағдайында адамның, жеке тұлғаның және даралық эволюциясының дамуы» атты диссертациясын қорғады.
Бірнеше ондаған жылдар бойы ол Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясы Философия институтының «Әлеуметтік философия» бөлімінде жұмыс істеді. Л.Н. Гумилева атындағы ЕҰУ-нің философия және әлеуметтану кафедрасының меңгерушісі болып қызмет атқарды.
* 2016 жылдан бастап М.В. Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің Қазақстандағы филиалында Әлеуметтік-гуманитарлық пәндер кафедрасын басқарады. IAAS ғылым жөніндегі ғылым кеңесіне мүше.
## Отбасы
Әкесі - Әбділдин, Жабайхан Мұбаракұлы - академик.
## Дереккөздері |
Құлажанов Құралбек (1944 жылы туған, Талас ауданында Үшарал аулында) – ғалым, химия ғылымы докторы Қазақ мемлекеттік университітін бітірген (1967). 1967 – 69 ж. осы университетте зерттеуші-стажер, 1969 – 72 ж. аспирант, 1972 – 80 ж. қазақ автомобиль транспорты ғылым-зерттеу жобалау институтында химия зерттеулер лабароториясының және пайдаланудағы материалдар мен химиялық зерттеулер бөлімінің меңгерушісі болды. 1980 ж. Жамбыл технологиялық институты Алматы филиалының ғыл.-зерттеулер секторының меңгерушісі, 1983 ж. директордың ғылым істер жөніндегі орынбасары, 1985 ж. «Аналитикалық және физколлоидтық химия» кафедрасының меңгерушісі, 1988 – 94 ж. директордың оқу істері жөніндегі орынбасары, 1994 ж. директоры, 1996 ж. Алматы технологиялық институтының ректоры. Құралбек 250-ден астам ғылыми еңбектердің авторы, 29 авторлық куәліктері мен патенттері бар. Бір ғылым докторын, 5 ғылым кандидаттарын дайындап шығарған. Жоғары оқу орындарына арналған «Аналитикалық химия», «Физколлоидтық химия», «Аналитикалық химия бойынша лабораториялық практикум», «Физколлоидтық химия бойынша лаб-лық практикум», «Астық өнімдерін шығару барысындағы ионозоналық технология» сияқты оқулықтардың авторы. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мәскеудің тамақ өндірісі мемлекеттік академиясының құрметті профессоры, ҚР Жоғары мектеп академиясының, Халықаралық инженерлік академиясының, ҚР Инжинерлік академиясының, Халықаралық жоғары мектеп академиясының академиг. «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл» медалімен марапатталған.
## Дереккөздер |
Қайыпов Мәлік Арықтайұлы(1956 ж.т.) – тех. ғыл. докт. (1992), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының акад. (2003). Тау-кен қазбаларының элементтерін босатылған толқыннан қорғаудың қажеттілігін негіздеді және осы толқындарды тау жыныстарын бұзу технол. операцияларына қолданудың мүмкіндігін көрсетті. |
Исмұхамбетов Жұмабай Ділмағамбетұлы (17.12. 1937 жылы туған, Ресей, Орынбор облысы Новоорск ауданы Бұдамша кеңшары) – ғалым, ауыл шаруашылығы ғылым докторы (1990), профессор (1996), Қазақстан Ғалымдар Академиясының корреспондент мүшесі (1996). Қазақ ауыл шаруашылығы институтын (қазіргі Қазақ ұлттық аграрлық университетін) бітірген (1960). 1960 жылдан Қазақ өсімдік қорғау институтында кіші, аға ғылым қызметкер, аспирант, ғылым хатшы, бөлім меңгерушісі болды. 1969 – 76 жылы және 1992 жылдан осы институтын директорының орынбасары. Негізгі ғылым еңбектері өсімдіктерді (шырша, қарағай, бақтарды қорғайтын екпе ағаштар, бидай, қант қызылшасы, темекі, қытай бұршағы, күнбағыс, мақта және көкөніс) зақымдайтын бунақденелілердің түрлік құрамын зерттеуге арналған. Исмұхамбетов – өсімдіктерді және ауыл шаруашылығы дақылдарын зиянкестерден қорғаудың жүйесін ұсынған алғашқы ғалымдардың бірі. Бірқатар дақылдардың зиянкестері фаунасының қалыптасу заңдылығын, фитосанитарлық жағдайды оңтайландырудың негіздерін анықтаған. Исмұхамбетов техникалық дақылдар мен астық қоймаларын зиянкестерден қорғау жүйесін жетілдіруді басқарады.
Жетіру тайпасының Жағалбайлы руынан шыққан.
## Композициялары
Жәндіктер – Тянь-Шань шыршасының зиянкестері және олармен күресу шаралары. - А., 1976;
Қызылша жегіш.// Өсімдіктерді қорғау. - 1988. - № 4;
Қазақстандағы қант қызылшасының зиянкестері және олардан ауыл шаруашылығының дақылдарын қорғау. - А., 1993 ж.
## Сілтемелер
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том |
Сәбікенов Салахиден Нұрсалиұлы(1939 ж.т.) – заңгер, заң ғыл. докт. (1986), проф. (1990), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының акад. (2003). Ғыл.-зерт. жұмыстарының негізгі салалары нормативтік-құқықтық актілерді, құқық пен әлеум. мүдделерді, құқықтық мемлекет тұжырымдамасын зерделеуге арналған. |
Мұқашев Болат Нығметұлы (1942 жылы 22 қазан, Алматы облысы Үштөбе қаласында) – физика-математика ғылымдарының докторы (1984), профессор (1990), Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының академигі (1994). Мәскеу инженер-физика институтын бітірген (1967 Қазақстан ғылым академиясының ядролық физика институтында (1967–70), Қазақстан ғылым академиясының Жоғары энергия физикасы институтында (1970–91) ғылыми жұмыстармен айналысты. 1991 жылдан физика-техника институтының директоры ((2002–04) жылдары Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының вице-президенті) қызметтерін атқарды. 1983 жылы деген тақырыпта докторантуралық диссертация қорғады. Халықаралық Хорезми атындағы (2000), ҚР Мемлекеттік сыйлықтарының лауреаты (2001). 120-дан астам ғылыми жарияланымның, оның ішінде 1 монографияның авторы.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
Мұқашев Болат Нығметұлы |
Мырхалықов Жұмахан Үшкемпірұлы – Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Мұхтар Омарханұлы Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры.1954 жылы 16 сәуірде Жамбыл облысы Тараз қаласында туған. Ұлты – қазақ. Білімі жоғары, 1976 жылы А.Н. Косыгин атындағы Еңбек Қызыл Ту Орденді Мәскеу тоқыма институтын бітіріп, 1983 жылы кандидаттық диссертация қорғаған. 2007 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясында докторлық диссертация қорғаған.Техника ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Ұлттық инженерлік академиясының корреспондент-мүшесі.
2004 жылы «Қазақстан Республикасы білімінің Құрметті қызметкері» атағына ие болды, Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің «2009 жылдың жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» мемлекеттік грантының иегері.
Жалпы жұмыс өтілі – 36 жыл, саладағы жұмыс өтілі – 36 жыл, осы еңбек ұжымындағы жұмыс өтілі – 5 жыл.Ж.Ү. Мырхалықов – тоқыма өндірісі саласындағы көрнекті ғалым және жоғарғы мектептің тәжірибелі ұйымдастырушысы. Оңтүстік Қазақстан облысының мақта-тоқыма кластерінің дамуына және «Оңтүстік» Еркін экономикалық аймақтың қалыптасуына, тоқыма материалдары өндірісінің технологиясы бойынша ғылыми бағыттарды және Қазақстан оңтүстістігінде тоқыма кластерін кадрлық қамтамасыз ету жүйесін дамытуға үлкен үлес қосты.
Ол көптеген жылдардан бері тоқыма материалдары саласындағы қолданбалы зерттеулерді басқарып, өндіріске жаңа инновациялық технологияларды ендіруге мүмкіншілік беретін білім және ғылым саласында халықаралық ғылыми жобаларды жүзеге асыруда.Ж.Ү. Мырхалықовтың ғылыми жетекшілігімен 3 PhD докторлық, 5 кандидаттық және 20 магистрлік диссертациялар қорғалды. Қазіргі уақытта оның жетекшілігімен үш магистрант ғылыми жұмыстарын орындауда.Ол 10 оқулықтар мен монографиялардың, 200 астам ғылыми-әдістемелік еңбектердің, соның ішінде өнертабыстық 18 авторлық куәліктердің авторы.2012 жылы оның басшылығымен «Оңтүстік Қазақстан облысының даму экономикалық талдауы және басымдылықтары» монографиясы шығарылған.«Нұр Отан» партиясының мүшесі.
1976 жылдан 1977 жылға дейін – Жамбыл технологиялық институты ХТООП кафедрасының ассистенті, 1977 жылдан 1979 жылға дейін аталған жоғары оқу орнының тағылымдама – ізденушісі, 1979 жылдан 1982 жыл аралығында Мәскеу тоқыма институтының күндізгі аспирантурасында білім алған. 1983 жылдың ақпан айынан 1983 жылдың қараша айына дейін жеңіл өнеркәсібі машиналары мен аппараттары кафедрасының оқытушысы, 1984 жылдың қараша айынан мамыр айына дейін Жамбыл институты металдар және материалтану кафедрасының аға оқытушысы қызметін атқарды. 1995 жылдың мамыр айынан 1998 жылдың мамыр айы аралығында Мырхалықов Ж.Ү. аға оқытушы, доцент, коммерциялық бөлім бастығы, жеңіл және тамақ өнеркәсібі факультетінің деканы, кафедра меңгерушісі болып қызмет істеді. 1998 жылдың мамыр айынан 2008 жылдың қыркүйек айына дейін жеңіл және тамақ өнеркәсібі факультетінің деканы, М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті тоқыма өндірісінің технологиясы кафедрасының профессоры.2008 жылдың қыркүйек айында Ж.Ү. Мырхалықов М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетіне жұмысқа шақырылып, жеңіл және тамақ өнеркәсібі факультетінің деканы лауазымына тағайындалды.
2010 жылы инновациялық қызметі жөніндегі проректор лауазымына, 2012 жылдың наурыз айында М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің ректоры болып тағайындалды.Оның қоғамдық қызметі Тараз қалалық мәслихатының бірінші және екінші шақырылымдарының депутаты болып сайлануымен байланысты, ол мәслихатта білім және ғылым бойынша тұрақты комиссияны басқарған.
Ж.Ү. Мырхалықов қазақстандық жетекші жоғары оқу орнының ректоры бола отырып, университеттің еліміздің жетекші ғылыми-зерттеу және білім беру орталығы болуына мүмкіншілік беретін маңызды ұйымдастыру жұмыстарын атқаруда.Соңғы жылдары университет Қазақстан жоғары оқу орындары рейтингісі бойынша көпсалалы университеттер арасында 2-4 орындарды иеленіп, көшбасшылар қатарында келеді. Университетте мемлекеттік білім гранттарын ұтып алу саны өсіп келеді, олардың саны бойынша ОҚМУ 2012 жылы Қазақстан жоғары оқу орындарының арасында 4 орынға ие болды.
Ж.Ү.Мырхалықов университеттің материалдық-техникалық және зертханалық базалардың нығаюына және жаңартылуына аса үлкен көңіл бөледі. Оқу және ғылыми зертханалардың техникалық құралдары жаңартылды. Бұл университетке көптеген халықаралық және республикалық конкурстардың жүлдегері болуына себеп болды.ОҚМУ студенттеріне спорт шеберлігінің деңгейін көтеруге мүмкіншілік беретін университетте, спорт базасын жетілдіру бойынша жұмыстар қарқынды жүргізіліп жатыр.Жоғары білікті мамандарды даярлау ісіндегі көпжылдық маңызды еңбегі, ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы жоғары жетістіктері, отандық ғылымды дамытудағы табыстары, өндірістегі жетістіктері, белсенді қоғамдық қызметі үшін оған Қазақстан Республикасы білімінің Құрметті қызметкері атағы берілді.
## Дереккөздер
1. Қазақстан ғалымдары кітабы, 2011ж.
2. ↑http://ardaktylar.kz/ Мұрағатталған 29 наурыздың 2014 жылы. |
## Балықшы (Шыбынтай)
Балықшыдан екі бала – Өртілес, Қоршы-Жүйрік.
Ескі деректерде Балықшының үш ұлы болған дейді, олар Қостай, Есберді, Жүйрік.
## Қостай
Қостайдан төрт бала – Қожамберді (Қалдыаман), Қожағұл, Биғатай, Мәмбет.
## Қожамберді
Қожамбердіден бес бала – Қарамырза, Орыс, Сақай, Сатыбалды, Төлебай.
## Қожағұл
Қожағұлдан – бес бала, бәйбішеден - Бейбіт, Қадыр, екінші әйелінен – Аманқұл, үшінші әйелінен – Жантуған, Күнтуған.
## Аманқұл
Аманқұлдан алты бала – Жұмақ, Шақан, Аймағанбет, Айжарық.
## Жантуған
Жантуғаннан екі бала – Рах, Йін.
## Күнтуған
Күнтуғаннан бес бала – Серікбай, Құрымсы, Домалақ, Амандық, Айбас.
## Биғатай
Биғатайдан екі бала – Итас, Жұмат.
## Жұмат
Жұматтан төрт бала – Дүйімбай, Елқаман, Түмен, Қорлыбай.
## Итас (Итес-Есім)
Итастан бір бала – Қабыл.
## Есберді
Есбердіден төрт бала – Естібай, Ыстыбай, Жемет, Жұма.
Ескерту: Жеметтен бала жоқ.
## Естібай
Естібайдан екі бала – Майон, Айтуар.
Ескерту: Майоннан бала жоқ.
## Айтуар (Естібай)
Айтуардан үш бала – Бабыс, Көрпесары, Айтбай.
## Ыстыбай
Ыстыбайдан екі бала – Айтуар, Майтан.
## Жұма
Жұмадан төрт бала – Болатбай, Есенгелді, Меңдіқұл, Әліқұл.
## Айтуар (Ыстыбай)
Айтуардан сегіз бала – Арыстан, Жабас, Амалдық, Еркесары, Көрпесары, Өтеген, Айтбай, Жарты.
## Есенгелді
Есенгелдіден үш бала – Демесін, Көбейсін, Бекболсын.
## Қоршы-Жүйрік
Қоршыдан төрт бала – Ыршымбек, Атамбек, Жолдыбай-Жетіқара, Қазанғап.
Ескерту: Атамбектен бала жоқ.
## Ыршымбек
Ыршымбектен бір бала – Бекболат.
## Бекболат
Бекболаттан бес бала – Бабай, Қожан, Атамбай, Ер Қармыс, Сары.
## Жолдыбай-Жетіқара
Жолдыбайдан екі бала – Мәметек, Жатаған.
## Мәметек
Мәметектен алты бала – Таңатар, Тойшыбай, Тұңғатар, Батық, Төлекбай, Құл.
## Жатаған
Жатағаннан бір бала – Орда.
## Қазанғап
Қазапғаптан бір бала – Көбентай.
## Көбентай
Көбентайдан екі бала – Өтеген, Асан.
## Балықшы (Шыбынтай)
Балықшыдан екі бала – Өртілес, Қоршы-Жүйрік.
Ескі деректерде Балықшының үш ұлы болған дейді, олар Қостай, Есберді, Жүйрік.
## Қостай
Қостайдан төрт бала – Қожамберді (Қалдыаман), Қожағұл, Биғатай, Мәмбет.
## Қожамберді
Қожамбердіден бес бала – Қарамырза, Орыс, Сақай, Сатыбалды, Төлебай.
## Қожағұл
Қожағұлдан – бес бала, бәйбішеден - Бейбіт, Қадыр, екінші әйелінен – Аманқұл, үшінші әйелінен – Жантуған, Күнтуған.
## Аманқұл
Аманқұлдан алты бала – Жұмақ, Шақан, Аймағанбет, Айжарық.
## Жантуған
Жантуғаннан екі бала – Рах, Йін.
## Күнтуған
Күнтуғаннан бес бала – Серікбай, Құрымсы, Домалақ, Амандық, Айбас.
## Биғатай
Биғатайдан екі бала – Итас, Жұмат.
## Жұмат
Жұматтан төрт бала – Дүйімбай, Елқаман, Түмен, Қорлыбай.
## Итас (Итес-Есім)
Итастан бір бала – Қабыл.
## Есберді
Есбердіден төрт бала – Естібай, Ыстыбай, Жемет, Жұма.
Ескерту: Жеметтен бала жоқ.
## Естібай
Естібайдан екі бала – Майон, Айтуар.
Ескерту: Майоннан бала жоқ.
## Айтуар (Естібай)
Айтуардан үш бала – Бабыс, Көрпесары, Айтбай.
## Ыстыбай
Ыстыбайдан екі бала – Айтуар, Майтан.
## Жұма
Жұмадан төрт бала – Болатбай, Есенгелді, Меңдіқұл, Әліқұл.
## Айтуар (Ыстыбай)
Айтуардан сегіз бала – Арыстан, Жабас, Амалдық, Еркесары, Көрпесары, Өтеген, Айтбай, Жарты.
## Есенгелді
Есенгелдіден үш бала – Демесін, Көбейсін, Бекболсын.
## Қоршы-Жүйрік
Қоршыдан төрт бала – Ыршымбек, Атамбек, Жолдыбай-Жетіқара, Қазанғап.
Ескерту: Атамбектен бала жоқ.
## Ыршымбек
Ыршымбектен бір бала – Бекболат.
## Бекболат
Бекболаттан бес бала – Бабай, Қожан, Атамбай, Ер Қармыс, Сары.
## Жолдыбай-Жетіқара
Жолдыбайдан екі бала – Мәметек, Жатаған.
## Мәметек
Мәметектен алты бала – Таңатар, Тойшыбай, Тұңғатар, Батық, Төлекбай, Құл.
## Жатаған
Жатағаннан бір бала – Орда.
## Қазанғап
Қазапғаптан бір бала – Көбентай.
## Көбентай
Көбентайдан екі бала – Өтеген, Асан. |
«Майдандардың қиылысуы» (орыс. Соединение фронтов) — Сталинград шайқасындағы елеулі оқиғаға арналған монумент.
Сталинград түбінде шоғырланған жау әскерлерін қоршау және талқандау мақсатымен 1942 жылдың қарашасында кездескен Оңтүстік-батыс майданы мен Сталинград майданының жауынгерлері соғыс бағытын кері бұруға ұмтылды. Монументте жаяу әскер, атты әскер, мотоатқыш пен танк әскерлерінің жауынгерлері майдан жалауларын және қаруларын ұстаған күйінде бейнеленген.
Ескерткіштің биіктігі — 16 метр. Ол 11 метрлік төбенің үстіне орнатылған.
Авторы КСРО халық суретшісі Евгений Вучетич болды. Сәулетшілері — Леонид Поляков пен Леонид Дятлов.
«Майдандардың қиылысуы» монументі Ресейдегі федералдық маңызы бар мәдени мұра нысаны болып келеді.
## Дереккөздер
## Тағы қараңыз
* Семсерден соқа соғып шығарайық
* Мамаев қорғаны |
Zakon.kz — қазақстандық беделді интернет-басылым. Бастапқыда заңгерлер, экономистер және қаржыгерлер арасындағы құқықтық ресурс және байланыс алаңы ретінде 1999 жылы құрылған. Басылым өзінің тақырыптары мен бағыттарын үнемі кеңейтіп, пайдаланушыларға сенімді дереккөздерден алынған соңғы жаңалықтарды, теңдестірілген аналитикалық материалдарды, сарапшылардың пікірлері бар мақалаларды және басқа да пайдалы ақпаратты беруге тырысады.
Бұл елдегі ең көп кіретін интернет-ресурстардың бірі. Басылымның веб-сайтындағы жаңалықтарды ай сайын 38 миллион бетті қарайтын 5 миллионнан астам бірегей пайдаланушы оқиды. Күн сайын басылымның сайтында 150-ден астам жаңалықтар мен басылымдар жарияланады. Сайттағы жарияланымдарды қарау сессиясының орташа ұзақтығы 8 минутты құрайды.
2023 жылға арналған Brand Analytics деректері бойынша Zakon.kz әлеуметтік желілердегі дәйексөздер бойынша Қазақстандағы 30 БАҚ арасында бірінші орынға енді. Бұл БАҚ-тың Қазақстан тұрғындары арасында ғана емес, республикадан тыс жерлерде де үлкен танымалдылығын көрсетеді.
## Сипаттамасы
Сайттың екі нұсқасы бар: орысша және қазақша. Қалалар мен елдер бойынша жаңалықтар, тақырыптық бөлімдер берілген. Сондай-ақ радиолар мен подкасттар, заңгерлер мен бухгалтерлерге арналған ресурстар мен форумдар бөлімдеріне сілтемелер бар.
Оқырмандар үшін сайттың жеке баптау мүмкіндігі бар, сонымен қатар zakon.kz жаңалықтар таспасын басқа сайтқа енгізуге болады. SEO оңтайландыруы қолданылады.
## Меншік иелері және басшылық
"ЮрИнфо компаниясы" ЖШС тиесілі. Компанияның иелері: Киселев Сергей Владимирович және оның әйелі Киселева Анна Юрьевна (2019 жылғы жағдай бойынша). Қазақстан инвестициялар және даму министрлігінің байланыс, ақпараттандыру және ақпарат комитеті 2016 жылғы 6 мамырда № 15989-СИ желілік басылымды есепке қою туралы куәлікті берді.
Бас редакторы – Беляков Дмитрий Александрович.
## Бағалар мен рейтингтер
Zakon.kz Қазақстанның ірі және ең ықпалды жаңалықтар порталдарының қатарына кіреді. Келушілер саны бойынша ең танымал қазақстандық онлайн-басылымдардың үштігіне кірді (SimilarWeb, 2019–2022), сондай-ақ, ол елдің интернет-сайттарының арасында 23 орында болды (2022 жылдың 30 сәуірі, Alexa Internet). Өзін экономистерге, заңгерлерге және мемлекеттік қызметкерлерге арналған сенімді және салыстырмалы түрде дәстүрлі басылым ретінде көрсетеді.
2021 жылдың ақпан айында «Brand Analytics» нұсқасы бойынша қазақстандық БАҚ арасында әлеуметтік желілерде ең жиі келтірілетін топ 30-да 1 орын иеленді.
Кништоф Рыбинский 2018 жылы жергілікті БАҚ зерттеушілері арасында zakon.kz бұл өте сенімді ақпарат көзі болып саналады, мұнда көзқарастардың жақсы тепе-теңдігі ұсынылған және журналистік стандарттар сақталған. Екінші жағынан, Әділ Нүсіпов 2019 жылы Қазақстандағы баспасөз бостандығы деңгейін сынға алып, zakon.kz біржақты және үкіметтің риторикасына қайшы келетін тақырыптар бойынша есеп беруден аулақ деп санайды.
2019 және 2022 жылдары Zakon.kz жылдың «үздік жаңалықтар порталы» номинациясы бойынша URKER ұлттық сыйлығын алды.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Ресми сайты (орыс.) (қаз.)
* Forbes: zakon.kz (орыс.)
* Новости Zakon.kz на Mail.ru (орыс.)
* Zakon.kz 20 лет (орыс.) |
Almaty TV — Алматы қаласынан хабар тарататын Қазақстандағы жалпыұлттық телеарна. 1999 жылы негізі қаланған.
## Тарихы
1999 жылы «Оңтүстік Астана» телерадиокомпаниясы» АҚ «Алматы қалалық телерадиокомпаниясы» МКМ Алматы қаласы әкімінің 1999 жылғы 11 наурыздағы N 224 шешімімен құрылды, №25904-1910-ГП мемлекеттік тіркеу туралы куәлігін Алматы қаласы юстиция басқармасы 1999 жылы 14 сәуірде берген. Бұқаралық ақпарат құралдарының тізіміне алғаш рет №654-ТРК 1999 жылғы 30 сәуірде енген.
Телеарнаның алғашқы директоры болып 2005 жылға дейін Исаак Яковлевич Дворкин жұмыс істеді.
2000 жылдың 6 шілдесінде телеарна алғаш рет эфирге шығып, хабар таратты.
Алматы қаласы әкімінің 2000 жылғы 6 қарашадағы шешіміне сәйкес, Алматы қаласы Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру жөніндегі аумақтық комитеттің 2001 жылғы 8 тамыздағы шешімімен «Алматы ОА-Алматы ЮС» Алматы қалалық телерадиокомпаниясы» МКМ-сі «Оңтүстік Астана» телерадиокомпаниясы» ЖАҚ болып қайта құрылды.
ҚР Акционерлік қоғамдар туралы заңына сәйкес 2003 жылдың 13 мамырда № 415-ІІ Заңын орындау мақсатында Алматы қаласының коммуналдық меншік басқармасының 2004 жылғы 20 қаңтардағы шешімімен «Оңтүстік Астана» телерадиокомпаниясы» АҚ болып қайта тіркелді.
2005 жылы телеарна директоры болып Мустафин Санжар Анатольевич тағайындалды.
2006 жылғы 1 желтоқсандағы №KZ50VJB00000122 бұқаралық ақпарат құралдарын есепке алу туралы куәлігін ҚР Көлік және коммуникация министрлігінің ақпарат және мұрағат комитеті берді.
2008-2009 жылдары телеарнаны Жанахмет Жәнібекұлы Ағыбаев басқарды.
2009 жылы телеарна басшысы болып Грюнберг Евгений Валерьевич тағайындалды.
2013-2015 жылдары телеарнаны Алматы қаласының әкімі кеңесшісі болған Куянов Сергей Леонидович басқарды.
2016 жылдың 13 қыркүйегіндегі №KZ66VJB00000125 отандық телерадиоарналарды қайта есепке алу туралы куәлігін Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрлігі байланыс, ақпараттандыру және бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы мемлекеттік бақылау комитеті берді.
2015 жылдың қараша айында телеарна басшысы болып Әлденей Әлібек Үсенұлы тағайындалды.
2017 жылы телеарнада ребрендинг жүргізілді. Дизайнды әзірлеу кезінде графикалық суретшілер әлемдік трендке сүйенді. Ең бастысы - қарапайымдылық пен тартымдылық. Телеарна логотипінде алманың орнына оңай танылатын белгі мен «Алматы» деген жазу пайда болды.
Материалдық-техникалық база жетілдірілді. Заманауи жаңа құрылғылармен жабдықталған (өндірістік жол анықтығы жоғары цифірлік формат HD сапасы) жаңа студия павильоны қолданысқа берілді.
Конент толығымен жаңарды (барлық тақырыптық бағыттар мен жанрларды қамтитын сапасы жоғары 25 меншіктік бағдарлама жасалды). Телеарна эфирлік көрсеткіштерін арттырып, өзіндік форматын әзірледі.
2018 жылы Ақордада телеарна «Қазақстандық журналистика мен ұлттық телевидениенің дамуына қосқан үлесі үшін» грамотасымен марапатталды. Сол жылы телеарна You Tube арнасының «Күміс түймені» иеленді.
2019 жылдың 6 наурызы мен 5 шілдесі аралығында арнаны Қалянбеков Болат Серікұлы басқарды.
Сәуір айында телеарна «Әкіммен ашық әңгіме» жобасын іске қосты. Сол жылы «Інжу маржан» бағдарламасының жүргізушісі Ұлжан Байбосынова Өзбекстанда өткен өнер фестивалінде үздік атанды.
2019 жылдың 22 шілдесінен бастап 2022 жылдың 28 наурызына дейін телеарнаны Мухамеджанова Нұржан Жалауқызы басқарды.
2019 жылы жұмыс нәтижесі жақсы болып, «Ең үздік аймақтық арна» номинациясы бойынша «Тұмар» ұлттық телевизиялық сыйлығының жеңімпазы атанды.
Жыл басында эфирде «Алматы» телеарнасының «Таңғы студио» атты таңертеңгілік ақпараттық-ойын-сауық бағдарламасы пайда болды.
COVID-19 пандемиясы кезінде – барлық мектептер қашықтан оқытуға көшіп жатқанда «Алматы» телеарнасы 9-11-сынып оқушыларына арналған сабақ көрсетілімін жүргізді.
2022 жылдың басында «Алматы» телеарнасында алғаш рет роботталған камералар жүйесі жұмыс жасай бастады.
Almaty телеарнасының студиялық павильоны жаңа телевизиялық техникамен толықты. Жаңалық тарататын студияда тікелей эфир тарату үшін және басқа да ақпараттық-сараптамалық бағдарламаларды шығару үшін автоматталған Tecnopoint TUNING құрылғысы бар «AW-UE 150W» камералары орнатылды.
2022 жылы 28 наурызда «Алматы» телеарнасының басшысы болып Тимур Талғатұлы Базарбаев тағайындалды.
Ол басшылыққа келген алғашқы бірнеше ай ішінде «Алматы» телеарнасының қызметін және оның хабар тарату саясатын жетілдіру, оның ішінде шығындарды азайту бойынша кешенді жұмыс жүргізілді. Өндірістік жүктемені дұрыс бөлу, қызметкерлерді материалдық тұрғыда ынталандыру мәселелері жолға қойылды. Жаңа телемаусымда коммерциялық кіріс көлемі күрт өсті.
21 шілдеде Almaty.tv сайты Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің Ақпараттық агенттік және желілік басылым ретінде есепке алу туралы куәлігін алды.
4 тамыздан бастап «Алматы» телеарнасы Қазақстан Республикасының барлық аумағында міндетті түрде көрсетілетін арналар тізіміне енгізілді.
Аудиторияны техникалық қамту 47 пайыздан 89 пайызға дейін артты, бұл көрермендер санының өсуіне оң әсерін тигізді. TNS Central Asia зерттеу компаниясының мәліметі бойынша, арна аудиториясының бір тәуліктегі орташа үлесі сәуір айымен салыстырғанда 70 пайызға артқан.
«Алматы» телеарнасы 2022 жылдың жаңа телемаусымында көрерменге 8 әлеуметтік-драмалық және тарихи сериал, ішкі өнім ретінде 26 бағдарлама, оның ішінде 11 жаңа тележоба ұсынды. Бұл жобалардың жартысы жарнамалық бюджет есебінен дайындалды.
Форматы мен жанры аудитория сұранысына сәйкес келмеген, рейтингі төмен 13 бағдарлама жабылды. 4 тележобаның форматы қайта жаңғыртылды. Телеарнаның бағдарламалық саясатындағы тағы бір жаңалық - арнадағы жобалардың 75 пайызы қазақ тілінде дайындалады.
2022 жылы телеарнада ребрендинг жасалды.
Брендтің жаңаруы «Алматы» телеарнасы дамуының жаңа кезеңге аяқ басқанын және контент сапасы артып, дәстүрлі эфир мен цифрлық интернет синергиясына бет алғанын көрсетеді. «Алматы» телеарнасы ересектер аудиториясын да, әлеуметтік желілер мен онлайн ресурстарды кеңінен қолданатын жас көрермендерді де кеңінен қамтитын «заманауи классикаға» барынша көңіл бөлмек.
Маркетингтік мақсатта рестайлингті, жаңа айдентиканы және эфирлік безендіруді, жаңартылған хабар тарату кестесін және т.б. қамтитын шаралар қабылданды. Алғаш рет тележобаларды эфирде және эфирден тыс дамыту мақсатында телеарнаның біртұтас имидждік стратегиясы қабылданды.
2023 жылы телеарнаның түсірілім павильоны жаңартылды. Реконструкциялау аясында кез келген күрделі тележобаларды түсіруге мүмкіндік беретін қазіргі заманғы бейімделгіш декорациялар салынды, төзімді полимерлі толтырғыш жабын қолданылды. Студияның пайдалы алаңы 2 есе ұлғайтылды. Сонымен қатар Алматы әкімдігінің қолдауымен жаңа түсіру және монтаждау жабдықтары сатып алынды.
Қала әкімі Ерболат Досаевтың қатысуымен өткен тұсаукесер барысында телеарнаның бас директоры Тимур Базарбаев соңғы 1,5 жылда телеаудиторлардың өсуі шамамен 70%-ға жеткен, ал сайтты қарау 5 есеге – жылына 9-45 миллионға дейін артқанын айтты. Коммерциялық кірістер 65%-ға, медиа сатушы желісі бойынша 2 есе өсті.
2023 жылы Almaty TV 18 тележобаны ұсынды. Өз өндірісінің мемлекеттік тілдегі үлесі 83%-ға дейін жетті.
## Бағдарламалар
* Күндізгі жаңалықтар (Дневные новости)
* Қорытынды жаңалықтар (Итоговые новости)
* Анық TIME
* Таңғы STUDIO
* Өмір иірімі
* Дала сазы
* Алматы кеші
* Мәдениет айнасы
* Новый взгляд
* Жұлдызды караоке
* Кешкі Алматы
* Алматинские истории
* ISKER NEWS
* Жаңа көзқарас
* Еңбек етсең...
* Алматы ән қанатында
* Жарты сағат Жанарбекпен
* Әсем әуен
* Үздік әзілдер
## Телехикаялар
* Кенже
* Сен үшін
* Жазмыш
* Томпи. Армандар орындалады
* Өткінші жаңбыр
* Он бес
* Академия
* Бір мектеп
* Айнұрдың арманы
* Медеуде кездесейік
* Менің бапкерім
* Өміріңе келдім
* Біздің әулет
* TikTok House
## Логотиптері
*
*
*
*
*
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* «Almaty TV» телеарнасының ресми сайты
* «Almaty TV» телеарнасының онлайн көрсетілімі
* «Almaty TV» (YouTube)
* «Almaty TV News» (YouTube)
* «Almaty TV» телеарнасы (TikTok)
* «Almaty TV» телеарнасы (Instagram)
* «Almaty TV» телеарнасы (Facebook)
* «Almaty TV» телеарнасы (Telegram)
* «Almaty TV» телеарнасы (X) |
## Ақпан батыр Келімбердіұлы
Ақпаннан үш бала – Қаракүшік, Қармыс, Сармыс.
Ескерту: Сармыстан бала жоқ.
## Қаракүшік
Қаракүшіктен үш бала – Құдайқұл, Құтый, Байділә.
## Қармыс
Қармыстан екі бала – Онайбай, Жанайбай.
## Құдайқұл
Құдайқұлдан төрт бала – Бөтек, Таңатар, Шуақ, Жылыс.
## Бөтек
Бөтектен төрт бала – Қалматай, Бұлтақаш, Сапақ, Байсал.
## Таңатар
Таңатардан бес бала – Омар, Шама, Ырысбай, Баубек, Сүйіндік.
## Шуақ
Шуақтан бір бала – Айтбай.
## Жылыс
Жылыстан екі бала – Алдаберген, Кұлшы.
## Құтый
Құтыйдан үш бала – Өтемей, Төлемей, Бөтек.
## Өтемей
Өтемейден екі бала – Мендібай, Жылысбай.
## Төлемей
Төлемейден төрт бала – Таңатар, Шуақбай, Есенгелді, Байменбет.
## Бөтек
Бөтектен төрт бала – Байсал, Қалматай, Бултакаш, Сапак.
Ескерту: Бөтектің Калматай, Бултакай, Сапак деген ұлдарынан бала жоқ.
## Байсал
Байсалдан төрт бала – Сакетай, Бегемис, Шолак, Караман.
## Байділә
Байділәдан бір бала – Жанұзақ.
## Жанұзақ
Жанұзақтан бір бала – Қарақұл.
## Қарақұл
Қарақұлдан бір бала – Жұмағанбет.
## Онайбай-Жанайбай (Қармыс)
Қармыстың Онайбай мен Жанайбай деген екі баласынан ұрпақ жоқ.
## Ақпан батыр Келімбердіұлы
Ақпаннан үш бала – Қаракүшік, Қармыс, Сармыс.
Ескерту: Сармыстан бала жоқ.
## Қаракүшік
Қаракүшіктен үш бала – Құдайқұл, Құтый, Байділә.
## Қармыс
Қармыстан екі бала – Онайбай, Жанайбай.
## Құдайқұл
Құдайқұлдан төрт бала – Бөтек, Таңатар, Шуақ, Жылыс.
## Бөтек
Бөтектен төрт бала – Қалматай, Бұлтақаш, Сапақ, Байсал.
## Таңатар
Таңатардан бес бала – Омар, Шама, Ырысбай, Баубек, Сүйіндік.
## Шуақ
Шуақтан бір бала – Айтбай.
## Жылыс
Жылыстан екі бала – Алдаберген, Кұлшы.
## Құтый
Құтыйдан үш бала – Өтемей, Төлемей, Бөтек.
## Өтемей
Өтемейден екі бала – Мендібай, Жылысбай.
## Төлемей
Төлемейден төрт бала – Таңатар, Шуақбай, Есенгелді, Байменбет.
## Бөтек
Бөтектен төрт бала – Байсал, Қалматай, Бултакаш, Сапак.
Ескерту: Бөтектің Калматай, Бултакай, Сапак деген ұлдарынан бала жоқ.
## Байсал
Байсалдан төрт бала – Сакетай, Бегемис, Шолак, Караман.
## Байділә
Байділәдан бір бала – Жанұзақ.
## Жанұзақ
Жанұзақтан бір бала – Қарақұл.
## Қарақұл
Қарақұлдан бір бала – Жұмағанбет.
## Онайбай-Жанайбай (Қармыс)
Қармыстың Онайбай мен Жанайбай деген екі баласынан ұрпақ жоқ. |
Нұрлан Мұсатайұлы Сейтімов (9 шілде 1964 жыл, Алматы облысы) — қазақстандық дипломат, II санатты төтенше және өкілетті уәкіл, 2024 жылғы сәуірден бері Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы Атқарушы хатшысының орынбасары. Бұрын Сейтімов Қазақстанның Эстониядағы (2019–2024) және Тәжікстандағы (2016–2019) Төтенше және өкілетті елшісі сияқты лауазымдарда болған.
## Жастық шағы және білімі
Нұрлан Сейтімов 1964 жылғы 9 шілдеде, Алматы облысында дүниеге келген.
Сейтімов 1986 жылы Семей технологиялық институтында инженер-механик мамандығына оқыса, 1988 жылы ол Қазақ мемлекеттік ұлттық университетіндегі құқықтанушы ретіндегі оқуын бітірді.
2013 жылы Сейтімов Ресей СІМ Дипломатиялық академиясын бітіріп, саясаттану ғылымдарының кандидаты болды.
## Мансабы
Нұрлан Сейтімов өз мансабын 1994 жылы, Алматыда, Сыртқы істер министрлігі Дипломатиялық өкілдермен жұмыс департаментінің маманы ретінде бастады. Бұл қызметте ол 1996 жылға дейін болды да, Берлинде Қазақстанның Германиядағы елшілігі филиалының үшінші хатшысы болып, бір жыл жұмыс істеді.
1997–2000 жылдары аралығында Сейтімов Алматы, Астанада Сыртқы істер министрлігі КДС Еуропа және Америка елдері департаменті Консулдық қызмет департаментінің екінші хатшысы, меңгерушісі болды. Одан кейін, 2000–2004 жылдары ол Қазақстанның Майндағы Франкфурт қаласындағы Бас консулдығының консулы, Ганновердегі Қазақстанның консулдығының консулы қызметін атқарды.
2004 жылдан 2007 жылға дейін Сейтімов Астанада Сыртқы істер министрлігі ТМД департаментінің бөлім, бөлім бастығы, директорының орынбасары болса, 2007–2010 жылдары ол Президент Әкімшілігінің Сыртқы саясат орталығының бас инспекторы, меңгерушісінің орынбасары болды.
2010 жылғы қаңтарда ол Мәскеуге жіберілді де, Қазақстанның Ресейдегі елшілігінің Министр-кеңесшісі болып тағайындалды. 2012 жылы Қазақстан өз парламентін сайлап жатқанда, Нұрлан Сейтімов өзінің Мәскеудегі жұмысы кезінде сол қаладағы №143 сайлау учаскесінің төрағасы бола тұрды.
Бұл қызметте ол 2013 жылғы қарашаға дейін болды да, кейін, 2016 жылғы наурызға дейін Майндағы Франкфурт қаласындағы Қазақстанның Бас консулы болды. 29 наурызда ол Қазақстанның Тәжікстандағы Төтенше және Өкілетті елшісі болды. Осы қызметті ол 2019 жылғы қаңтарға дейін жалғастырды.
2019 жылғы 17 қаңтарда президент Тоқаев жарлығы арқылы Сейтімов Сыртқы істер министрлігінің жауапты хатшысы болып тағайындалды. 2019 жылғы желтоқсанда ол бұл қызметінен босатылып, 2024 жылғы наурызға дейін Қазақстанның Эстониядағы Төтенше және Өкілетті елшісі болды.
2024 жылғы 22 сәуірде Нұрлан Сейтімов Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы Атқарушы хатшысының орынбасарының міндетін атқарушы бола тұрды. 25 сәуірде ол толыққанды орынбасар болып тағайындалды.
## Өз өмірі
Нұрлан Сейтімов қазақ тілін, орыс тілін және неміс тілін меңгерген.
## Марапаттары
Нұрлан Сейтімовтің марапаттары:
* Құрмет ордені (желтоқсан 2019).
## Дереккөздер |
Виктор Александрович Веретенников (укр. Віктор Олександрович Веретенников; 22 тамыз 1940 жыл, Днепр, Украина КСР - 15 наурыз 2023 жыл Днепр, Украина) — украиналық кәсіпкер, жазушы, продюсер және саяси қайраткер, I шақырылған Украина Жоғарғы Радасының депутаты (1990-1994). Украинаның еңбек сіңірген өнер қайраткері (2009).
## Жастық шағы
Виктор Веретенников 1940 жылы 22 тамызда Днепропетровскіде жұмысшы отбасында дүниеге келген. Әкесі электрик, атасы машинист, анасы үй шаруасындағы әйел болған. Оның балалық шағы соғыс жылдарынан кейін өтті. Виктор Александрович 1959 жылға дейін жергілікті мектепте жалпы орта білім алып, одан кейін қаладағы темір жол көлігі колледжіне оқуға түседі.кейін Днепропетровск тау-кен институтында инженер-электрик мамандығы бойынша жоғары білім алды.
18 жасында Сібірге монтажшы болып жұмыс істеуге кетеді. Сібір ормандарында болып, палаткаларда тұрып, жоғары вольтты электр желілерінің жергілікті құрылысында жұмыс істегеннен кейін алты жылдан соң Днепропетровскіге оралады.
1959 жылдан бастап № 702 электр монтаждау пойызының электригі, бригадирі болып жұмыс істеді. 1961-1964 жылдары әскери борышын өтеген.
## Мансабы
1964 жылдан Днепропетровск машина жасау зауытында электрик болып жұмыс істеді. 1965 жылдан - №1 қалалық сүт зауытының аға инженері, бас энергетик, директорының орынбасары. 1976 жылы Веретенников №2 Днепропетровск қалалық сүт зауытын басқарды. 1988 жылдан Приднепровский сүт зауытының бас директоры, қазіргі уақытта «Приднепровский комбинаты» жеке акционерлік қоғамының президенті, украиналық «Балалар тағамы» корпорациясының президенті қызметтерін атқарды.
Веретенников сонымен қатар жазушысы және бірқатар фильмдердің продюсері ретінде танымал. «Қызыл жыра» (1982), «Бұғы жолы әні» (1984), «Күтпеген жерден» (1987), «Қасқыр ұйығы» (1992), «Қырандар» (1992), «Адасқан жұмақ» (1995), «Жабайы табын» (1998), «Жабайы табын қайда асығады» (1998), «Секіру» (2000) кітаптарының авторы.«Негізгі ұстанымдар» (1985) театрландырылған қойылымдары, «Запороги» (2004) драматургиялық романының авторы. «Жоғалған жұмақ» (2000), «Жабайы табын» (2003), «Запорогтар» (2006) және «Шұғыла» (2011) фильмдерінің продюсері.
1990 жылы Украина КСР-дегі алғашқы балама парламенттік сайлау барысында "Приднепровский" сүт комбинатының, кондитерлік Өнеркәсіптің өндірістік бірлестігінің еңбек ұжымдарымен халық депутаттығына кандидат болып ұсынылды, 1990 жылы екінші турда 5 кандидат арасынан 59,01% дауыс жинап, Днепропетровск облысының №79 Индустриалды сайлау округінен ХІІ сайланған Украина КСР Жоғарғы Кеңесінің халық депутаты болып сайланды.Парламентте "Келісім-Орталық" депутаттық тобына кірді, оның басшысы болды, сондай-ақ "Жаңа Украина" фракциясына кірді, экономикалық реформа және халық шаруашылығын басқару мәселелері жөніндегі комиссияның мүшесі болды. Депутаттық өкілеттілігі 1994 жылы 10 мамырда аяқталды.
1994 жылы депутаттық өкілеттігін аяқтаған соң кәсіпкерлікпен айналысуды жалғастырды. 2002 жылғы парламенттік сайлауда IV шақырылымдағы Украина Жоғарғы Радасының халық депутаты болып сайланды, қаржы және банк ісі жөніндегі комиссияның мүшесі, Украина өнеркәсіпшілері мен кәсіпкерлері партиясының фракциясының құрамына кірді.
## Марапаттары мен атақтары
Виктор Веретенников – Украина Ұлттық Жазушылар одағының (1994 жылдан), Украина Ұлттық Журналистер одағының (1994 жылдан) мүшесі, Халықаралық басқару және бизнес академиясының құрметті академигі (1996).
Бірқатар мемлекеттік наградалары бар, оның ішінде «Құрмет белгісі» ордені (1986), 5 дәрежелі Кінәз Дана Ярослав ордені (2005), 3 дәрежелі Қызметі үшін ордені (2002).
Сондай-ақ бірқатар халықаралық шығармашылық марапаттары бар:
* «Адасқан жұмақ» романы мен фильмі үшін әдебиетті, теледидарды және киноны дамытуға сіңірген еңбегі үшін «Александр Довженко» алтын медалі (2001),
* «Жабайы табын» романы мен фильмі үшін телевидение мен киноны дамытуға, әлемдік қоғамдастық өміріндегі рөлін арттыруға қосқан зор үлесі үшін «Леся Украинка» алтын медалі, 2003 ж.
* әлем әдебиеті мен кинематографиясын дамытуға қосқан зор үлесі үшін «Антон Чехов» алтын медалі.
* 2009 жылы 11 қыркүйекте әдеби қызметі және украин киносының дамуы үшін «Украинаның еңбек сіңірген өнер қайраткері» атағы берілді.
## Дереккөздер |
Алматы облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштері – тарихи қалыптасқан аумақтары бар жеке ғимараттар мен құрылыстар, мемориалдық үйлер, қорымдар, кесенелер және жеке қорымдар, монументалды өнер туындылары, тас мүсіндер, жартастағы суреттер. Ескерткіштер тізімі Алматы облысы әкімдігінің 2020 жылғы 22 желтоқсандағы № 498 қаулысымен бекітілген
## Балқаш ауданы
## Еңбекшіқазақ ауданы
## Жамбыл ауданы
## Кеген ауданы
## Қарасай ауданы
## Райымбек ауданы
## Талғар ауданы
## Ұйғыр ауданы
## Іле ауданы
## Қонаев қаласы
## Дереккөздер |
Ысар-Алай — Орта Азиядағы тау жүйесі, Памир-Алайдың құрамдас бөлігі саналады.
## Орналасуы
Ысар-Алай Памирдің батысында, солтүстігінде Ферғана аңғары, оңтүстігінде Қаршы даласы, Тәжік тоқырауы және Алай аңғары арасында орналасқан. Жүйенің шығыс бөлігі Қырғызстан аумағында, ортасы — Тәжікстанда және батысы — Өзбекстанда орналасқан. Ысар-Алайдың батыстан шығысқа қарай ұзындығы шамамен 900 км, ені батыс бөлігінде 150 км-ге дейін, шығыс бөлігінде 80 км-ге дейін жетеді.
## Жер бедері
Ысар-Алайдың негізгі тау жоталары ендік және субендік созылымға ие. Жүйенің батыс және ортаңғы бөліктерін Түркістан, Зарапшан және Ысар жоталары мен олардың сілемдері құрайды; Шығыс бөлігі Ферғана жотасымен түйіскен жерінен Матжа тау торабына дейін созылып жатқан Алай жотасынан тұрады. Батыс бөлігінде Түркістан жотасы мен оның Малғұзар жотасы сілемінің жалғасында Нұратау, Ақтау орта биіктікті жоталар және Зеравшан жотасының жалғасында бірқатар Зырабұлақ-Зиаетдин таулары деп аталатын аласа таулы сілемдер бар. Көптеген жоталардың биіктігі 5000 м-ден асады. Матжа тау торабы аймағында биіктік 5621 м (Скалистый шыңы), Зеравшан мен Алай жоталарының түйіскен жерінде — 5301 м (Игла шыңы), сәл шығысқа қарай — 5539 м (Алай жотасының ең биік нүктесі); Зеравшан жотасының ортаңғы бөлігінде — 5489 м (Шымтарға шыңы) жетеді.
Ысар-Алайдың ірі жоталарының негізгі қырқалары әдеттегі альпілік бедерге ие. Алай және Түркістан жоталарының солтүстік ілгері сілемдерінде, Түркістанның батыс бөлігінде және оның сілемдерінде неоген-плейстоцен уақытында бойлық күмбез іспеттес кебіну тәрізді тектоникалық деформацияларды басынан өткерген жалпақ, тегіс беттер жақсы сақталған. Жоталар мен беткейлердің үстірт тәрізді беттері эрозия шатқалдарымен бөлінген. Алай және Түркістан жоталарының, Кіші-Алайдың солтүстік етегінде қатты бөлінген сарғыш топырақты адырлар дамыған. Зеравшан жотасының әктастарында, Түркістан және Алай жоталарының солтүстік ілгері жоталарында карст көріністері жиі кездеседі.
## Геологиясы
Тектоникалық жағынан Ысар-Алай геосинклиналды палеозой түзілімдерінен құралған герцин дәуірінің симметриялы қатпарлы құрылымы болып табылады. Жүйенің орталық бөлігі негізінен силурлық тақтатастардың қалың тізбегінен тұрады. Түркістан және Алай жоталарының солтүстік беткейлері, Зарапшан жотасы мен Ысар жотасының солтүстік беткейі мезозойдың әктастары мен тақтатастарынан түзілген. Конгломераттар, құмтастар және эффузивтар Зарапшан алқабы мен Түркістан жотасының солтүстік беткейінде терең жарылымдар бойында дамыған. Ысар-Алайдың магмалық жыныстары — граниттер, гранодиориттер және сілтілі — Түркістан және Алай жоталарының өстік бөлігінде ірі денелерді құрайды, Зарапшан жоталарында да кездеседі, ал Ысар жотасында олар үлкен батолитті құрайды.
Палеогеннің соңында жаңа белсендіру дәуірі басталды, ол қазіргі жер бедерінің қалыптасуына әкелді. Мезозой және палеогендік шөгінділер платформалық келбетке ие және тауларда жарылымдармен тығыздалған тар жолақтар түрінде сақталған, ал Оңтүстік Ферғана мен Ысар жотасының оңтүстік-батыс сілемдерінде кең өрістерді құрайды. Олар жай қатпарларда жиналған континенттік көмірі бар юра, қызыл түсті алдыңғы бор және теңіз ала-түсті кейінгі бор және палеоген түзілімдерімен ұсынылған. Олигоцен-миоцен, плиоцен және ежелгі антропогендік шөгінділер тау етегі мен тау аралық ойыстарды толтырып, континенттік молассаның орогендік кешенін құрайды.
Соңғы палеозой гранитоидтары вольфрам, молибден, күшән және алтын кен орындарымен байланысты. Ең маңыздыларына Түркістан мен Алай жоталарының солтүстік беткейлерінің сынап-сүрме кен орындары мен Тәжікстанның сүрме кен орындары жатады. Көмір юра шөгінділерімен байланысты. Шорсу күкірт кен орны Түркістан жотасының солтүстік етегіндегі палеогендік шөгінділерде, Оңтүстік Ферғананың мұнай кен орындары бор және палеоген шөгінділерімен байланысты.
## Климаты мен гидрографиясы
Ысар-Алай климаты биіктікте жылу жағдайларының өзгеруімен, жауын-шашынның және ылғалдың біркелкі таралмауымен сипатталады. Тау жүйесінің шетіндегі қазаншұңқырлар мен аңғарларда шілдеде орташа температура 24-28 °С, қаңтарда — 1,5-3 °С; 3600 м биіктікте шілденің орташа температурасы — шамамен 13 °C. Таулардың оңтүстік пен батысқа қарайтын желді беткейлерінде жылдық жауын-шашын мөлшері 1000-2000 мм-ге жетеді; беткейлердің ық жақтарында, тіпті орта таулы аймақтарда, кейбір жерлерде 200 мм-ден аз түседі. Тау етегіндегі жауын-шашынның ең көп мөлшері көктемде, жоғарылай келе — көктемде және жазда болады.
Өзендер мұздық пен қардың басымдығымен аралас қоректенеді. Мұздықпен қоректену үлесі әсіресе Зарапшанның бастауы маңында жоғары болып келеді. Ескендіркөл, Марғұзар және т.б. көркем тау көлдері. Биік тау жоталары мәңгілік қар мен мұздықтармен жабылған. Ысар-Алайда жалпы ауданы шамамен 2320 км² болатын 3800-ден астам мұздықтар бар, оның 380 км² үздіксіз морена жамылғысымен жабылған. Ең ірі мұздық – Зарапшанның бастауында орналасқан Зарапшан мұздығы (ұзындығы шам. 25 км-дей).
## Жоталары
Дереккөз.
## Дереккөздер |
Топрак-қала (өзб. Tuproq qal'a) — Өзбекстан Республикасының аумағында орналасқан аумағы 120 гектардан асатын көне елді мекен. «Топрак-қала» «жермен көмкерілген қамал» деп аударылады.
Топрак-қала Афригидтер әулетінің билігіндегі ежелгі Хорезм астанасы болған деген болжам бар. Бұл әулет өз билігін бастапқыда Әмудария оң жағалауындағы Топрак-Қалаға негіздеп орнатты. Мәдениеттің Кушан патшалығымен байланысы бар, халықтың дүниетанымына индуизм, буддизм, зороастризм және ежелгі грек діни идеялары әсер етеді. Топрак-қалада көне хорезм жазуы табылды.
Амударияның оң жағалауында Топыраққаладан басқа суармалы құрылыстардан кейін салынған сәнді Қаңқала, Жанбасқала, Базарқала, Қырққыз, Қорғашқала және Аязқала да болды. Қорғаныс үшін бір-біріне жақын орналасқан. Ғалымдардың пікірінше, бұл сол кезеңдегі Хорезмнің шынайы күшін көрсетті.
1945-1950 жылдары С. П. Толстовтың басшылығымен Топракқалада археологиялық қазба жұмыстары жүргізілді.
Қазба жұмыстары кезінде монументалды кескіндеме мен мүсінмен әсем безендірілген 150 залы мен бөлмесі бар сарай қалдықтары табылды. Топрак-қаладан табылған суреттер стилі жағынан Аджантадан белгілі суреттерге өте ұқсас. Суреттер шах сарайының бөлмелері мен залдарынан ғана емес, қарапайым үйлерден де табылған.
Сарайдың биіктігі 40 метрге жетті. Топракқаланың бүкіл археологиялық кешеніне бірнеше сарайлар, сонымен қатар қала — тұрғын үйлер кірді.
Топрак-қала сарайының өзегі рәсімдер өтетін Тақ залы болды. Сарай қабырғалары мерекелік безендіріліп, сырланды. Басты киелі орын би маскаларының залы, Анахита храмы болды, оның қабырғаларында би билеп жатқан әйелдер мен ерлердің бейнелері бейнеленген 16 барельефтік панельдер болды. Жауынгерлер залы жаңа жыл күні от жағылған таулардың басында қошқар мүйіздері бар көптеген патшалардың бейнелерімен қызықты. Мүсіндердің бірі — патшаның басында тәж, қолында отырған қыран бейнеленген. Сондай-ақ қабырғалары бұғылар мен грифондар бейнеленген әдемі суреттермен безендірілген Бұғылар залы болды. Сондай-ақ патшалар залы, жеңістер залы, т. б.
Қазба жұмыстары кезінде Хорезм билеушілерінің сарай мұрағаты табылды. Сарайда құжаттар теріде (белгілі бір заттарды беру және тапсыру тізімдемесі немесе регистрлері), тақтайшалар мен таяқшаларда (көп балалы отбасылардың құрамында болған ер-азаматтар мен үй құлдарының аты-жөндерінің тізімдері) сақталды. іскерлік құжаттар, тегтер). Олардың барлығы қара сиямен жазылған, олардың жазуын ерте хорезмдік курсивті деп анықтауға болады.
4 ғасырдың басында. Қала қабырғалары қайта салынды, сарай цитадельге айналды. 5 ғасырға қарай Топракқала біраз уақыт қарапайым халық қоныстанған жерге айналып, кейін қараусыз қалды.
Топракқала археологиялық орны ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысандарына ұсынылды.
*
*
*
*
## Дереккөздер
## Әдебиеттер
* Джаббаров И. Ежелгі Хорезм — жоғары мәдениетті және қайталанбас руханиятты ел (Этнотарихи очерктер) / Ртвеладзе Э. В., Дубова Н. А. — Москва: Институт этнологии и антропологии РАН, 2014. — 304 p.
* Толстов С. П. Ежелгі Хорезм. М., 1948.
* Топрак-кала. Сарай (XIV Хорезм археологиялық-этнографиялық экспедициясының материалдары). Ответственные редакторы Ю. А. Рапопорт, Е. Е. Неразик. М.: Издательство «Наука». 1984 |
Томан би (1724–1814) — Қазақтың XVIII ғасырдағы айтулы дана, дара билерінің бірі — толымды топ жарған Томан би. Жастабан-Бегімбет елінің Жолабайдан кейінгі екінші ұлағатты ұлы биі. Томан 1724 жылы туып, 1814 жылы 90 жасында қайтыс болады.
«Тұлпар дүлдүлдігімен танылады, адам бірлігімен танылады», ‐ деп Томан би айтқан, аталы сөздер өте көп. Оның көпшілігі мақал-мәтелдерде, нақылдарға айналып, ел ішіне кеңінен таралып кеткен. Соның кейбір қысқа, әрі нұсқасын үлгі ретінде айталық:
«Көсеу ұзын болса, қол күймейді, ағайын көп болса жан тимейді».
«Болдым, толдым дегеннің түбіне көр жетеді, жарлы байып, жас толқын ер жетеді».
«Құлақ естігенді көз көреді, атқан оқ ажалдыға кез келеді.»
«Жалған достан сақтан, қалған астан сақтан».
«Досы өткірді жау алмас, сөзі өткірді дау алмас».
«Әділеттілік — кісілікте, әдептілік — кішілікте».
«Жақсымды айтты деп дос деме, жаманымды айтты деп қас деме».
«Жолдас болсаң сұмға, отырғызар құмға».
«Жасық, жаман туған көп езден, асыл туған бір ер артық».
«Өтірікке өлмейсің, Қиянатқа көнбейсің. Шындықты айт шырқырап, Отқа салса күймейсің. Суға салса батпайсың».
«Сот дегеніміз — шот, Бүкірді шауып тастайды, Халықты әділдікке бастайды».
## Дереккөздер |
Илья Юрьевич Ковтун (укр. Ілля Юрійович Ковтун; 10 тамыз 2003 жыл, Черкассы, Черкассы облысы Украина) — украиндық гимнастшы. Көпсайыс бойынша әлем және Еуропа чемпионаттарының қола жүлдегері. Жасөспірімдер арасындағы әлем чемпионатының жүлдегері, жасөспірімдер арасындағы Еуропаның алты дүркін чемпионы, жасөспірімдер арасындағы Еуропа чемпионатының жүлдегері, Еуропа жастар олимпиадасының бірнеше дүркін чемпионы және жүлдегері. Украинаның еңбек сіңірген спорт шебері.
## Өмірбаяны
Илья Ковтун 2003 жылы 10 тамызда Черкассы қаласында дүниеге келген. Свидовец орта мектебінде оқыды.Илья Ковтун гимнастикамен үш жасында Черкасса қаласының спорт мектебінде айналыса бастады. Бала өте белсенді және епті болды, ата-анасы оны гимнастика залына апарды. Илья спортқа тез икемделіп, жақсы нәтиже көрсете бастады.
Ата-анасы ұлына барлық жағынан қолдау көрсетіп, оның спорттық мансабында табысқа жетуіне үлкен оң әсер етті. Гимнасттың өміріндегі тағы бір қолдау көрсеткен тұлға оның жеке жаттықтырушысы Ирина Надюк болды. Ол Ильяның бойынан табандылықты, қайсарлықты және жеңіске деген жігерді көріп, осы қасиеттерді дамытуға көмектесті, қиын сәттерде оған қолдау көрсетті.
## Мансабы
2019 жылы ол Венгрияның Дьер қаласында өткен жасөспірімдер арасындағы көркем гимнастикадан 2019 жылғы әлем чемпионатында ерлер арасында командалық есепте күміс және ерлер арасында көпсайыста қола медаль жеңіп алды.
Ковтун, ең алдымен, көпсайыста мықты, бірақ оның басым снаряды гимнастикалық қоссырық (брусья). Илья Ковтун сырықтарда 2018 жылы Глазгода Еуропа чемпионы атанып, жасөспірімдер арасындағы алғашқы медалін жеңіп алды. Бұл өзінен бірнеше жас үлкен қарсыластарға қарсы болды.
Ол сондай-ақ 2019 жылы Бакуде өткен Еуропалық жасөспірімдердің жазғы Олимпиадалық фестиваліне қатысып, барлығы төрт алтын және бір күміс медаль жеңіп алды. Ерлер арасында жалпыкомандалық есепте, ерлер арасында көпсайыс, брусья мен турниктерде алтын медальді жеңіп алды. Ал еркін жаттығу бойынша күміс медальға ие болды.
2020 жылы Түркияның Мерсин қаласында өткен ерлер арасындағы көркем гимнастикадан Еуропа чемпионатында жасөспірімдер арасындағы командалық есепте алтын медаль жеңіп алды. Ол сондай-ақ жасөспірімдер арасындағы көпсайыс, ат үстінде, сақиналарда және сырықтарда алтын медальді жеңіп алды. Жасөспірімдер арасындағы таянып секіру жарысында да күміс жүлдені жеңіп алды.
2021 жылғы Еуропа чемпионатында ересектер арасындағы дебютін жасап, көпсайыста Никита Нагорный мен Давид Белявскийден кейін қола жүлдені жеңіп алды. 2020 жылы Жапонияның Токио қаласында өткен жазғы Олимпиада ойындарында Украина атынан өнер көрсетті.
Илья Ковтун 2023 жылғы әлем чемпионатында жалпы есепте екі жарыста жеңіске жетті. Осылайша, 19 жастағы Илья мүмкін болатын төрт алтынның үшеуін жеңіп алып, үшінші жыл қатарынан параллель сырықтарда жалпы жарыста жеңіске жетті.
2024 жылы Италияның Римини қаласында өткен спорттық гимнастикадан Еуропа чемпионатында Илья Ковтун алтын медаль жеңіп алды. Ол турникте өткізген жаттығуларында 14,600 ұпай жинап, үздік атанды.
## Дереккөздер |
Көшк (түр. Köşk — күзет, қарауыл) — Орталық Азиядағы ерте ортағасырлық қамалдың донжонға ұқсас мұнара тәрізді тұрғын үй құрылысы. Балшық кірпіштен салынған Кёшк қиғаш жиектері саз платформа бар.
Орталық Азиядағы ерте ортағасырлық құлыптардың «алтын ғасыры» 5-8 ғасырлар — саяси бытыраңқылық, ыдыраушылық және феодалдық шаруашылық құрылымның орнығу кезеңі болды. Бұл уақыттағы шағын үйлер іс жүзінде тәуелсіз болды және үнемі жауынгерлік әзірлік жағдайында болды: әрбір билеуші өз көршілерінің шабуылынан қорқып, олардың меншігін тартып алуға қарсы болмады. Осындай жағдайларда, ең алдымен қорғаныс пен қауіпсіздікті ескере отырып, ақсүйектердің көптеген құлыптары салынды. Кешкі әдетте екі қабатта тұрғызылды, бұл жағдайда тұрғын және қабылдау бөлмелері жоғарғы қабатта орналасқан.
С. Г. Хмельницкий Орталық Азияның исламға дейінгі сәулет өнеріне арналған еңбегінде осы дәуірдегі құлыптардың макетін жағынан жалпы классификациясын беруге тырысты. 4 түрі анықталды:
* Ауланы қоршап тұрған біркелкі бөлмелер алаңы;
* Төменгі бөлмелермен қоршалған орталық қабылдау залы (шаршы және күмбезді болуы мүмкін) ғимарат;
* Орталық қабылдау залы (екі осьте де азды-көпті симметриялы) ғимарат, оның «өзегі» айналадағы бөлмелерді біріктіретін шағын күмбезді зал болып табылады;
* Асимметриялы түрде орналасқан (әдетте бұрышта) тік бұрышты қабылдау залы бар ғимараттар, ол екі немесе, әдетте, үш жағынан кең дәліз тәрізді дәлізмен қоршалған.
9-10 ғасырларда бұрынғы шағын иеліктер орнында Тахиридтер мен Саманидтер мемлекеттерінің құрылуы бекінген «рыцарлар ұяларының» маңыздылығын жоққа шығарды: серілер – «дехкандар» тәуелсіздіктерін жоғалтып, билеуші әулетке, феодалдық азаматтыққа қызмет етуге кетеді. Қақтығыстар тоқтайды немесе, ең болмағанда, әлсірейді, ал ақсүйек жер иесі мен оның отбасының қауіпсіздігі енді оның отбасылық қамалының қабырғаларының қалыңдығы мен биіктігінен гөрі мемлекеттегі істердің жағдайына көбірек байланысты. Жаңа жағдайды Ежелгі Бұхара оазисі төңірегіндегі «ұзын дуалды» (Қанпырақ) жөндеуден бас тартқан Исмаил Самани былай тұжырымдаған: «Тірі болсам, Бұхардың қабырғасымын».
10-12 ғасырларда исламға дейінгі жергілікті серілік көштердің маңызын жоғалтқан кезде олардың кейбіреулері дәстүрлі емес үлгідегі және дизайндағы шағын керуен сарайларға айналды деген болжам бар.
## Ках
Үлкен көшк «ках» деп аталады. Кейде кахтың ең бекінген жерін кешк деп те атайды.
## Тағы қараңыз
* Дүңгіршек
## Дереккөздер
## Әдебиеттер
* Хмельницкий С. Г. Кушандар мен арабтар арасында. V-VIII ғасырлардағы Орталық Азияның сәулет өнері. — Берлин—Рига: GAMAJUN, 2000. — 288 p.
## Сілтемелер
* http://stambul4you.ru Кешк, қонақ, ялы және қасыр |
Нұрмағамбетов Бауыржан Әбдіқадырұлы —1962 жылдың 16 қазанында туған.
* 1978-1982 жылдар аралығында Н.В.Гоголь атындағы көркем-сурет училищесінде оқыған.
* 1982-1989 жылдар аралығында Суриков атындағы Мәскеу Мемлекеттік сурет институтын аяқтаған.
* 1993 жылдарда "Өнер" баспасының көркемдеуші редакторы,
* 1993 жылы "Butya" Со LTD фирмасында,
* 1993—1997 жылдар аралығында Orient Star LTD фирмасында,
* 1997-2001 жылдары Trans Asian Airlines әуекомпаниясы ЖШС-да жарнама менеджері болып қызмет еткен.
* 2001 жылдары қалалық, республикалық және халықаралық көрмелерге қатысады.
Шығармалары Қазақстан, Ресей, Германия, Франция, Жапония, АҚШ сияқты елдерде жеке жинақ қорларында сақтаулы.
## Дереккөздер |
Малайсары би Тілеукеұлы (1720–1805) Жайық өзені бойында өмір сүрген, қол бастаса батыр, ел басқарса көсем, сөз сөйлесе шешен, ердің құнын екі ауыз сөзбен бітіктірген би болған.
## Малайсары би сөздері
Ата тұрып ұл сөйлегеннен без, Ана тұрып қыз сөйлегеннен без.
Жаманнан жақсы туады — адам айтса нанғысыз, Жақсыдан жаман туады — бір елтіріге алғысыз.
Кісі болар баланың кісіменен ісі бар, Кісі болмас баланың кісіменен несі бар.
Ақыл жастан, асыл тастан. Ердің құнын — жастың жайсаңы даулайды.
Атқа мініп қол бастайтын деген бала екенсің, Топқа кіріп сөз бастайын деген бала екенсің.
Үйіңнің сыртынан дүбір кетпесін, Құлағыңнан сыбыр кетпесін.
Обал, сауап, борыш. Осы үш сөзді есіңнен шығармасаң, Айналаңнан ел кетпес, Елің сүйсе, сыртқы дұшпаның ештеңе етпес.
Жақыныңды жаралама — алысты қаралама,
Қадірсіз десең халқымнан сұра, Қазымыр десең қатынымнан сұра, Қыдырма десең көршімнен сұра,
Шиеленген түйінді, Шиыршықталған қиынды шешіп, Елдің ісін тындыратын, Жаудың белін сындыратын, Әділ айтулы кісі бол. Аумин!
## Малайсары би толғауы
Жаман болса — жақын жау, Шабан болса — атың жау, Шайпау болса — қатын жау, Кетеген болса — түйең жау,
Тебеген болса — биең жау, Күнде келсе — күйеу жау, Жымысқы болса — жиен жау,Тіл алмаса — ұлың жау...
## Дереккөздер |
Ғұмар Ескендірұлы Макаров — 1951 жылы Шығыс Қазақстан облысының Зайсан қаласында дүниеге келген. Төрт жасында анасынан айырылған оның балалық шағы, есею жылдары Өскеменде, осындағы Жамбыл атындағы қазақ мектеп-интернатында өтіпті. Мектепті бітірісімен Алматыдағы Қазақ педагогикалық институтының сурет-графика факультетіне оқуға түседі. Оны бітірген соң жолдамамен 1972 жылы Семей педагогикалық институтына сабақ беруге келеді. Содан бергі 30 жыл бойы ол ұстаздық пен шығармашылықты қатар алып келеді.
## Жұмыс орны
Ғ.Е. Мақаров Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің дизайн және бейнелеу өнері кафедрасының аға оқытушысы. Жыл сайын жазғы мезгілде Қазақстан даласына, таулы аймағына сапар шегеді, ұзақ әрі жемісті еңбекпен шұғылданады. Шығыс өңірінің қатал да сұлу табиғаты, суретшінің пейзаждарынан ерекше орын алады.Суретші живописьтің ішінде пейзаж, яғни табиғат көріністерін салғанды ұнатады. Суретшінің өзі бұл туралы : «туған жерімнің әсемдігі, кең даламның дархандығы менің бойыма қуат бітіреді. Содан да болар менің көрмелеріме жиналған көрермендер Жасыбай көлінің күміс суын, күн шуағына маужыраған тау мен қырқаларды, қарағай көмкерген шатқалдарды көргенде қатты толғанады. Мен сурет салғанда бір нәрсенің өзін мың құбылтып беруге тырысамын.» дейді.
## Туындылары
Ғұмар қатысқан көрмелердің жалпы саны жиырма шақты, әрбірінің өзі жеке тақырып деуге болады. Оның творчествосымен тек қазақстандық жерлестері ғана емес, шетелдіктер де жақсы таныс. Шығармашылық жұмыстары Германия, Израиль , Ресей, АҚШ, Қытай меншік көркем өнер иегерлерінің қолында. Жалпы туындыларының саны 300 – ден асады. Алматыда «Ұмай тәңірісі » галереясы, Владимир Филатовтың ұйымдастыруымен халықаралық фестиваль аясында тағы да көрмесі ашылған еді. Осы фестивальда еңбегі жоғары бағаланып, «Мастер-класс» фестиваліне қатысып, «Қазақстанның Жібек жолы» номинациясында жүлдегер атанды.
## Дереккөздер
1. Шығыс Қазақстан облысы мәдениеті кітабы, АТАМҰРА |
## Мұңал
Алшын — Адай — Келімберді — Мұңал.
Мұңалдан: Алақұнан, Әли, Бәйімбет, Жаулы, Шоғы (Қырықмылтық).
## Әлиден
• Қошқар.
Қошқардан: Жанғозы, Абыз, Серен, Наурыз.
Жанғозыдан: Меңке, Тоқал, Жантоқа.
Меңкеден: Жанбура, Байбура, Жарылғас, Құлтан, Бектау.
Тоқалдан: Кешу, Кемек, Әлімбет.
Жантоқадан: Түкі, Зорбай, Едіге, Сары, Басбай, Бөлек.
Жанбурадан: Нұрсейіт, Құлмыш.
Байбурадан: Аманжол.
Жарылғастан: Сүлеймен.
Құлтаннан: Меңдіқара, Ботақара, Найзақара, Есенқара, Кенжеқара, Қаракесек.
Бектаудан: Көші, Боздақ, Теңіз.
Кешуден: Елемес, Тәжі, Маймақ, Бита, Өтепберген.
Кемектен: Төлен, Сәдір, Қадір, Рысқұл.
Әлімбеттен: Боқан, Әлібек, Қаракен, Қалдан.
Түкіден: Тәжетер, Бақтыбай.
Зорбайдан: Балғабай, Әбутай, Марқа.
Едігеден: Қалау, Айту.
Сарыдан: Оңбай, Тұрғанбай, Қыстаубай, Муса, Жарықбас.
Басбайдан: Әбдір, Әбіш, Шыман, Уан, Ержан.
Бөлектен: Асан, Үсен.
## Бәйімбеттен
• Алдаберді, Сабытай, Жәдігер, Сарғасқа.
## Шоғы батыр - Қырықмылтық
• Есекей, Жолай.
## Жаулыдан
• Ескелді, Қосқұлақ, Жары.
## Алдабердіден
• Райымберді.
## Жарыдан
• Дәулеталы, Мете, Мұрат, Жетімек, Тоқтамыс, Бектеміс, Базар, Назар.
## Тоқтамыстан
• Бабеке, Тілеке.
## Тілекеден
• Майтан, Доспанбет, Құлтығай, Қаржау.
## Доспанбеттен
• Қамысбай, Тәтен, Соқыр, Күмісбай, Мұстафа, Қуан, Мәті, Жанқұтты.
## Қамысбайдан
• Сүлеймен, Есмұрат, Қожамұрат, Өтемұрат, Нұрлыбай, Есіркеп, Бұлтар.
## Сүлейменнен
• Олжа, Малдыбай, Тілеубай.
## Олжадан
• Мырзатай, Төретай, Нәренбай.
## Мырзатайдан
• Хабдулла, Әбділла, Аманкелді, Жоламан.
## Жоламаннан
• Диас.
## Диастан
• Қасым-жомарт.
## Есенәліден
Құттыбай, Құйқа, Мырза. Құттыбайдан - Бөкенбай - Балта палуан
## Сүгірәліден
Айдар, Жапан.
## Бектаудан
Көшін, Боздақ.
## Сереннен
Байторы, Итолы, Сейіт.
## Сарқасқа (Рысай)
• Сарқасқа — Маңқы — Келеке — Қоссары — Бәйсейіт, одан Ақжігіт, Жарылғамыс, Қармыс.
## Жарылқамыстан
• Соқырша, Тоқтамыс, Тұрамыс.
## Ақжігіттен
• Мүсіреміс, Есіреміс.
## Жәдігерден
Қарқара, одан – Ораз, Нұрбай, Қарасай, Шоқыр. Ораз балаларының көпшілігі Түрікменстанда тұрады.
## Нұрбайдан
Көтембай, Өтеп, Бәймен. Рысай үлкен ақ сары адам болған, сондықтан ол ел арасында Сарқасқа атанған.
## Райымбердіден
• Жанақ, Боқсары, Текей.
## Боқсарыдан
Оразбай, Төлеген, Қисық, Күшен, Баби, Жабық.
## Оразбайдан
Өтетілеу, Бектілеу.
## Төлегеннен
Балтатас, одан – Жангелді, Жамболды.
## Қисықтан
Бектемір, одан – Аманжар, Әспембет, Тұрманбет. Күшен және Бабилар ел арасында көп кездеспейді.
## Жанақтан
Есенбай, Балтабек.
## Есенбайдан
Тілеке, Батық, Можық. Балтабектен – Егдір, Мойнақ, Өтен, Жабас.
* Егдірден – Байғол, Жанғол, Жездібай, Жұмабай.
* Мойнақтан – Сарбөпе, Басшы, Балқан.
* Текейден – Мамыртай, Жақау, Әтембек, Байшағыр, Әнет. Бұлар халық арасында бес Текей болып аталады.
* Мамыртайдан – Қарамолда, Құлшық, Бақтыгелді, Барақ, Айнажан, Қарақасқа, Маймақ, Төретай.
* Жақаудан – Әжібай, Арал, Алтай, Шомақ, Тұңқатар.
* Әтембектен – Қаратоқа, Қазыбай, Қапан, Шомақ, Алуа, Абыз, Шалта.
* Қаратоқадан – Амангелді, одан –Мусат, одан – Төлеш, Төлештен – Көптілеу, Қарамырза, Есеу.
* Қазыбайдан – Қарат, Ілияс.
* Қараттан – Бақытбай.
* Ілиястан –Сартай, Тілеужан.
* Алуадан – Кірбас, одан – Сәрсенбай, Жақсыбай, Бишенбай.
* Абыздан – Есенжан, Жылтыр, Жүсіп, Досқара, Діңгіл, Есқара.
* Есенжаннан – Төлеген, Алдар, Бөлек, Мышакөз, Шәмеке, Тоғызбай, Аманқұл, Қожамқұл.
* Жүсіптен – Өтебай, Түнбай, Талқанбай.
* Досқарадан – Байназар, Бекназар, Мырзагелді.
* Байназардан – Артықалы, Беркәлі, Ботай, Байтан, Жұмалы, Ыбрай.
* Бекназардан – Күшікбай, одан – Қаражан, Мұқан, Сасықбай.
* Мырзагелдіден – Қожамжар, одан – Асан, Сыдық.
* Ботайдан – Өтесін, Бекен. Әнет өскен ауыл, одан – Бабақұл, Мая, Қырымқұл, Қыдырша, Қоштан, Төлеп, Жаныс.
* Бабақұлдан – Еспембет, Ақманбет, Матай, Қожық, Ақмандай, Шегірше, Зертон.
* Еспембеттен – Исатай, Құлшанай, Оразғали, Қосуақ.
* Ақманбеттен – Сағал, Жұбай, Инжіліс.
* Матайдан – Тасболат, Аманжол.
* Ақмаңдайдан – Меңдібай.
* Шегіршеден – Ырысмағанбет, Бермағанбет.
* Зертоннан – Тоқар, Мама.
* Маядан – Бәйменбет (тарихта аты белгілі би), Сапар.
* Бәйменбеттен – Бақа, Досат, Бекетай, Өтеген, Төлеген.
* Сапардан – Өтежан, Қапаржан, Шолтық.
* Қырымқұл өскен ауыл, одан – Райымқұл, Әлі, Есенәлі, Бегәлі, Нұрәлі, Қалбы, Қаражігіт, Бөрі, Жаңаберген, Қозбақ.
* Райымқұлдан – Ысмағұл, Нұрмағамбет, Ахмет, Қошқарбай (кіші әйелінен).
* Әліден – Ырза, Мамық, Салықбай, Шорман, Батыр, Есен, Сүйін, Ақмолда.
* Есенәліден – Құлмағанбет, Әжі, Қара, Шалабай, Атажан.
* Құлмағанбеттен – Әділ, Артық.
* Әжіден – Аймағанбет, Атабай, Қанат.
* Бегәліден – Омар, Аба.
* Нұрәліден – Ағжан, Шақып, Сарғұл.
* Қалбыдан – Ғапур, Шеріп, Ақай.
* Ғапурдан – Қожа, Қисықбас, Телмағанбет, Берді, Ізміш, Қосан, Құл, Тасан, Шүкір, Әмін, Жұмағұл.
* Шеріптен – Сұлтан, Бекжан, Мұрын, Дауылбай, Сухан.
* Сұлтаннан – Ұбайдулла, Қади, Сақан, Шәмен.
* Ақайдан – Біләл, Құлмағанбет, Ділмағанбет.
* Қаражігіттен – Сәт, Қапар, Мұрат, Қожа, Сақау, Нұрла.
* Сақаудан – Аймағанбет, Нұрла. Бөріден – Сарт, Ералы, Серәлі.
* Жаңабергеннен – Жылгелді, Пан, Алаң, Нақ.
* Қозбақтан – Жарылғап, Қосуақ, Өтеген, Тастемір. Қыдырша өскен ауыл, оның екі әйелінен – Шырақ, Жанқара, Қаратоқпақ, Бекенжан, Тәжекем, Нәзбике, Батпа, Қабыл, Жаныс, Алексей, Пішкен, Досжан.
* Шырақтан – Сарымбет, Қарамәмбет, Қожахмет, Сейдахмет, Әбілқайыр, Сәтбай, Есекмерген, Исатай, Бықыл.
* Жанқарадан – Шал, Қосан, Жұмсақ, Табаш, Бекіш, Бисембі, Дүйсенбі, Әбді.
* Қаратоқпаннан – Әлменбет, Тұрмамбет, Нұрмамбет, Жаржан, Жалмағанбет, Мерген, Сарман, Байменбет, Сәрсенбай, Ақсүйген.
* Бекенжаннан – Сәкен, Қомпый, Көлек, Мырза.
* Сәкеннен – Жолжан. Көлектен – Медиман, Иман.
* Тәжекемнен – Албұт, Жанұзақ, Нұрназар, Бекназар, Сұлтан
* Назбикеден – Құбыл, Зыбын, Айдар, Режеп.
* Батпадан – Шоқым, Сарбөпе, Ізбасар.
* Жаныстан – Сәтембай, Әбдіжан, Елемес.
* Пішкеннен – Қойшыбай, Мұрын, Табаш.
* Досжаннан – Есіркеп, Жарылғап, Сарғұл, Қалекен, Ерназар, Молдабек.
* Есіркептен – Нұрболсын, Қасым, Нұртілеу, Сарақожа, Шәнқожа.
* Жарылғаптан – Топан, Сисен, Бердіғұл.
* Сарғұлдан – Атшыбай, Бапыш. Қалекеннен – Садық, Әбіш, Ақсан, Әмия.
* Шәбіктен – Нұрнияз, Оразбай, Қапар, Жапар, Нияз.
* Нұрнияздан – Ізтілеу, Қали, Сады, Садуақас, Сыпат.
* Қапардан – Бекен, Мылжық, Ермағанбет, Қолқай, Сухан.
* Нияздан – Әршек, Жасауыл, Естек, Шотан.
* Қоштаннан – Қаймазар, Ашқара.
* Қаймазардан – Назары, Дидар, Қарамұрат, Төленді. Төлеп ел арасында белгілі батырлардың бірі. Ол жөнінде халық арасында аңыз-әңгімелер бар. Көп әйел алған адам. Сол әйелдерден төмендегідей балалары болған – Мәмбетнияз, Есенияз, Тағанияз (бірінші әйелден), Нысанбай, Құлшар (бесінші әйелден), Мәмбеттұрлы, Бәйіш, Аманияз (екінші әйелден), Шопанқара, Сүймен (үшінші әйелден), Тәшпентай, Бөстекбай, Жұмай (төртінші әйелден).
* Мәмбетнияздан бес бала: Ахмет, Әмір (О)1, Құдайназар, Қоңыр, Ақшора.
* Есенияздан төрт бала: Өрбіс (О), Дербіс (О), Саралтын, Қармыс.
* Тағанияздан төрт бала: Емен (О), Қожбан, Нәсірбай, Бекпенбет.
* Нысанбайдан – Қансұлтан (О), Жалғас, Ерсары, Ербақы (О), Байсары (О), Ерсұлтан, Өмірзақ.
* Құлшардан – Айтманбет, Ділмәнбет.
* Бәйіштен – Есендәулет, Сүгір, Аман.
* Есендәулеттен – Қашым, Жұбай, Баулы.
* Сүгірден – Ерғазы, Байғазы.
* Аманнан – Жұбан, Сәбет.
* Аманияздан – Ешмұрат (О), Ниязмұрат, Нұрмағанбет.
* Шопанқара өспеген ауыл, одан – Өтеген, одан – Есбосын.
* Шүрменнен – Аманбай, Жұмағұл, Қожақ, Жапан.
* Аманбайдан – Мырзабай, Ердәулет.
* Қожақтан – Әбілғазы.
* Тәшпентайдан – Сарғұл, Демеу, Сүйеу.
* Демеуден – Тайжан, Шіңкібай.
* Жұмайдан – Өмірбай, Темірбай, Қарашолақ, Сәрсенбай, Бүркіт.
## Есекей
* Есекейден-Жарас, Бәкілік
* Жарастан-Тікенек
* Тікенектен-Құттықадам, Бозша, Қармыс, Сармыс, Сисенбай
* Құттықадамнан – Қуатбай, Төлек, Дауымшар батыр, Жаман
* Қармыстан – Алтын, Нармамбет, Жасаман, Баймамбет
* Сармыстан – Қосшы, Орал, Меруерт, Шашты
* Бозшадан – Сам, Шеркешбай
* Бәкіліктен – Ақжігіт, Шындәулет, Сарба, Сатақ
* Шындәулеттен – Қуыпкел, Артық, Қасаболат, Тасболат
## Жолай
* Жолайдан-Жолмагамбет, Бодан
* Жолмагамбеттен – Тілеген, Төлеген, Орамал, Жекей, Жарылғап, Тоқал
* Тілегеннен – Сарт, Темір, Қырғыз (Орақ)
* Сарттан – Өзен, Тұрсын, Шырақбай, Марқабай, Серкебай
* Төлегеннен – Ыстыбай, Шәртік
* Ыстыбайдан – Бүркіт, Қайнар, Түрке, Қара, Жанақ
* Жарылғаптан – Есен, Аман, Көкетік, Түгел, Қарабас
* Есеннен – Тұрлығүл, Майлы
* Тұрлығұлдан-Аймағамбет, Көде, Бұланбай, Шығыр, Құдықбай
* Бұланбайдан-Аяпберген, Қарасарт(Бақытғали), Ожырай
* Қарасарттан(Бақытғали)-Құлшар, Құлтан
* Құлтаннан-Қайнарбай, Ахмет, Түебай, Әлиқұл, Қожахмет, Тініқұл, Санақ, Нұрлыбай, Иманбай, Рахмет, Тайжан, Дабыл, Кенжебай
* Қарабастан – Айгөшек, Қангөшек, Нұрбаулы, Бекберді, Бөгежан
* Бөгежаннан – Басбай, Тасбай, Бақа
* Орамалдан – Байназар, Қойлан, Қира, Қоңыр
* Боданнан – Көкетік, Сарша, Кенжебай
* Кенжебайдан – Едіге, Түйте, Қотырбас, Қаржау, Жылқыайдар
* Едігеден – Қарамолда, Жолдас, Қитар
* Түйтеден – Ақсұлу, Мама, Қарқара
* Қотырбастан – Шолан, Қалсары, Күшелек, Өмір, Кәкі
* Жылқыайдардан – Әжібай, Жолболды
## Дереккөздер
## Мұңал
Алшын — Адай — Келімберді — Мұңал.
Мұңалдан: Алақұнан, Әли, Бәйімбет, Жаулы, Шоғы (Қырықмылтық).
## Әлиден
• Қошқар.
Қошқардан: Жанғозы, Абыз, Серен, Наурыз.
Жанғозыдан: Меңке, Тоқал, Жантоқа.
Меңкеден: Жанбура, Байбура, Жарылғас, Құлтан, Бектау.
Тоқалдан: Кешу, Кемек, Әлімбет.
Жантоқадан: Түкі, Зорбай, Едіге, Сары, Басбай, Бөлек.
Жанбурадан: Нұрсейіт, Құлмыш.
Байбурадан: Аманжол.
Жарылғастан: Сүлеймен.
Құлтаннан: Меңдіқара, Ботақара, Найзақара, Есенқара, Кенжеқара, Қаракесек.
Бектаудан: Көші, Боздақ, Теңіз.
Кешуден: Елемес, Тәжі, Маймақ, Бита, Өтепберген.
Кемектен: Төлен, Сәдір, Қадір, Рысқұл.
Әлімбеттен: Боқан, Әлібек, Қаракен, Қалдан.
Түкіден: Тәжетер, Бақтыбай.
Зорбайдан: Балғабай, Әбутай, Марқа.
Едігеден: Қалау, Айту.
Сарыдан: Оңбай, Тұрғанбай, Қыстаубай, Муса, Жарықбас.
Басбайдан: Әбдір, Әбіш, Шыман, Уан, Ержан.
Бөлектен: Асан, Үсен.
## Бәйімбеттен
• Алдаберді, Сабытай, Жәдігер, Сарғасқа.
## Шоғы батыр - Қырықмылтық
• Есекей, Жолай.
## Жаулыдан
• Ескелді, Қосқұлақ, Жары.
## Алдабердіден
• Райымберді.
## Жарыдан
• Дәулеталы, Мете, Мұрат, Жетімек, Тоқтамыс, Бектеміс, Базар, Назар.
## Тоқтамыстан
• Бабеке, Тілеке.
## Тілекеден
• Майтан, Доспанбет, Құлтығай, Қаржау.
## Доспанбеттен
• Қамысбай, Тәтен, Соқыр, Күмісбай, Мұстафа, Қуан, Мәті, Жанқұтты.
## Қамысбайдан
• Сүлеймен, Есмұрат, Қожамұрат, Өтемұрат, Нұрлыбай, Есіркеп, Бұлтар.
## Сүлейменнен
• Олжа, Малдыбай, Тілеубай.
## Олжадан
• Мырзатай, Төретай, Нәренбай.
## Мырзатайдан
• Хабдулла, Әбділла, Аманкелді, Жоламан.
## Жоламаннан
• Диас.
## Диастан
• Қасым-жомарт.
## Есенәліден
Құттыбай, Құйқа, Мырза. Құттыбайдан - Бөкенбай - Балта палуан
## Сүгірәліден
Айдар, Жапан.
## Бектаудан
Көшін, Боздақ.
## Сереннен
Байторы, Итолы, Сейіт.
## Сарқасқа (Рысай)
• Сарқасқа — Маңқы — Келеке — Қоссары — Бәйсейіт, одан Ақжігіт, Жарылғамыс, Қармыс.
## Жарылқамыстан
• Соқырша, Тоқтамыс, Тұрамыс.
## Ақжігіттен
• Мүсіреміс, Есіреміс.
## Жәдігерден
Қарқара, одан – Ораз, Нұрбай, Қарасай, Шоқыр. Ораз балаларының көпшілігі Түрікменстанда тұрады.
## Нұрбайдан
Көтембай, Өтеп, Бәймен. Рысай үлкен ақ сары адам болған, сондықтан ол ел арасында Сарқасқа атанған.
## Райымбердіден
• Жанақ, Боқсары, Текей.
## Боқсарыдан
Оразбай, Төлеген, Қисық, Күшен, Баби, Жабық.
## Оразбайдан
Өтетілеу, Бектілеу.
## Төлегеннен
Балтатас, одан – Жангелді, Жамболды.
## Қисықтан
Бектемір, одан – Аманжар, Әспембет, Тұрманбет. Күшен және Бабилар ел арасында көп кездеспейді.
## Жанақтан
Есенбай, Балтабек.
## Есенбайдан
Тілеке, Батық, Можық. Балтабектен – Егдір, Мойнақ, Өтен, Жабас.
* Егдірден – Байғол, Жанғол, Жездібай, Жұмабай.
* Мойнақтан – Сарбөпе, Басшы, Балқан.
* Текейден – Мамыртай, Жақау, Әтембек, Байшағыр, Әнет. Бұлар халық арасында бес Текей болып аталады.
* Мамыртайдан – Қарамолда, Құлшық, Бақтыгелді, Барақ, Айнажан, Қарақасқа, Маймақ, Төретай.
* Жақаудан – Әжібай, Арал, Алтай, Шомақ, Тұңқатар.
* Әтембектен – Қаратоқа, Қазыбай, Қапан, Шомақ, Алуа, Абыз, Шалта.
* Қаратоқадан – Амангелді, одан –Мусат, одан – Төлеш, Төлештен – Көптілеу, Қарамырза, Есеу.
* Қазыбайдан – Қарат, Ілияс.
* Қараттан – Бақытбай.
* Ілиястан –Сартай, Тілеужан.
* Алуадан – Кірбас, одан – Сәрсенбай, Жақсыбай, Бишенбай.
* Абыздан – Есенжан, Жылтыр, Жүсіп, Досқара, Діңгіл, Есқара.
* Есенжаннан – Төлеген, Алдар, Бөлек, Мышакөз, Шәмеке, Тоғызбай, Аманқұл, Қожамқұл.
* Жүсіптен – Өтебай, Түнбай, Талқанбай.
* Досқарадан – Байназар, Бекназар, Мырзагелді.
* Байназардан – Артықалы, Беркәлі, Ботай, Байтан, Жұмалы, Ыбрай.
* Бекназардан – Күшікбай, одан – Қаражан, Мұқан, Сасықбай.
* Мырзагелдіден – Қожамжар, одан – Асан, Сыдық.
* Ботайдан – Өтесін, Бекен. Әнет өскен ауыл, одан – Бабақұл, Мая, Қырымқұл, Қыдырша, Қоштан, Төлеп, Жаныс.
* Бабақұлдан – Еспембет, Ақманбет, Матай, Қожық, Ақмандай, Шегірше, Зертон.
* Еспембеттен – Исатай, Құлшанай, Оразғали, Қосуақ.
* Ақманбеттен – Сағал, Жұбай, Инжіліс.
* Матайдан – Тасболат, Аманжол.
* Ақмаңдайдан – Меңдібай.
* Шегіршеден – Ырысмағанбет, Бермағанбет.
* Зертоннан – Тоқар, Мама.
* Маядан – Бәйменбет (тарихта аты белгілі би), Сапар.
* Бәйменбеттен – Бақа, Досат, Бекетай, Өтеген, Төлеген.
* Сапардан – Өтежан, Қапаржан, Шолтық.
* Қырымқұл өскен ауыл, одан – Райымқұл, Әлі, Есенәлі, Бегәлі, Нұрәлі, Қалбы, Қаражігіт, Бөрі, Жаңаберген, Қозбақ.
* Райымқұлдан – Ысмағұл, Нұрмағамбет, Ахмет, Қошқарбай (кіші әйелінен).
* Әліден – Ырза, Мамық, Салықбай, Шорман, Батыр, Есен, Сүйін, Ақмолда.
* Есенәліден – Құлмағанбет, Әжі, Қара, Шалабай, Атажан.
* Құлмағанбеттен – Әділ, Артық.
* Әжіден – Аймағанбет, Атабай, Қанат.
* Бегәліден – Омар, Аба.
* Нұрәліден – Ағжан, Шақып, Сарғұл.
* Қалбыдан – Ғапур, Шеріп, Ақай.
* Ғапурдан – Қожа, Қисықбас, Телмағанбет, Берді, Ізміш, Қосан, Құл, Тасан, Шүкір, Әмін, Жұмағұл.
* Шеріптен – Сұлтан, Бекжан, Мұрын, Дауылбай, Сухан.
* Сұлтаннан – Ұбайдулла, Қади, Сақан, Шәмен.
* Ақайдан – Біләл, Құлмағанбет, Ділмағанбет.
* Қаражігіттен – Сәт, Қапар, Мұрат, Қожа, Сақау, Нұрла.
* Сақаудан – Аймағанбет, Нұрла. Бөріден – Сарт, Ералы, Серәлі.
* Жаңабергеннен – Жылгелді, Пан, Алаң, Нақ.
* Қозбақтан – Жарылғап, Қосуақ, Өтеген, Тастемір. Қыдырша өскен ауыл, оның екі әйелінен – Шырақ, Жанқара, Қаратоқпақ, Бекенжан, Тәжекем, Нәзбике, Батпа, Қабыл, Жаныс, Алексей, Пішкен, Досжан.
* Шырақтан – Сарымбет, Қарамәмбет, Қожахмет, Сейдахмет, Әбілқайыр, Сәтбай, Есекмерген, Исатай, Бықыл.
* Жанқарадан – Шал, Қосан, Жұмсақ, Табаш, Бекіш, Бисембі, Дүйсенбі, Әбді.
* Қаратоқпаннан – Әлменбет, Тұрмамбет, Нұрмамбет, Жаржан, Жалмағанбет, Мерген, Сарман, Байменбет, Сәрсенбай, Ақсүйген.
* Бекенжаннан – Сәкен, Қомпый, Көлек, Мырза.
* Сәкеннен – Жолжан. Көлектен – Медиман, Иман.
* Тәжекемнен – Албұт, Жанұзақ, Нұрназар, Бекназар, Сұлтан
* Назбикеден – Құбыл, Зыбын, Айдар, Режеп.
* Батпадан – Шоқым, Сарбөпе, Ізбасар.
* Жаныстан – Сәтембай, Әбдіжан, Елемес.
* Пішкеннен – Қойшыбай, Мұрын, Табаш.
* Досжаннан – Есіркеп, Жарылғап, Сарғұл, Қалекен, Ерназар, Молдабек.
* Есіркептен – Нұрболсын, Қасым, Нұртілеу, Сарақожа, Шәнқожа.
* Жарылғаптан – Топан, Сисен, Бердіғұл.
* Сарғұлдан – Атшыбай, Бапыш. Қалекеннен – Садық, Әбіш, Ақсан, Әмия.
* Шәбіктен – Нұрнияз, Оразбай, Қапар, Жапар, Нияз.
* Нұрнияздан – Ізтілеу, Қали, Сады, Садуақас, Сыпат.
* Қапардан – Бекен, Мылжық, Ермағанбет, Қолқай, Сухан.
* Нияздан – Әршек, Жасауыл, Естек, Шотан.
* Қоштаннан – Қаймазар, Ашқара.
* Қаймазардан – Назары, Дидар, Қарамұрат, Төленді. Төлеп ел арасында белгілі батырлардың бірі. Ол жөнінде халық арасында аңыз-әңгімелер бар. Көп әйел алған адам. Сол әйелдерден төмендегідей балалары болған – Мәмбетнияз, Есенияз, Тағанияз (бірінші әйелден), Нысанбай, Құлшар (бесінші әйелден), Мәмбеттұрлы, Бәйіш, Аманияз (екінші әйелден), Шопанқара, Сүймен (үшінші әйелден), Тәшпентай, Бөстекбай, Жұмай (төртінші әйелден).
* Мәмбетнияздан бес бала: Ахмет, Әмір (О)1, Құдайназар, Қоңыр, Ақшора.
* Есенияздан төрт бала: Өрбіс (О), Дербіс (О), Саралтын, Қармыс.
* Тағанияздан төрт бала: Емен (О), Қожбан, Нәсірбай, Бекпенбет.
* Нысанбайдан – Қансұлтан (О), Жалғас, Ерсары, Ербақы (О), Байсары (О), Ерсұлтан, Өмірзақ.
* Құлшардан – Айтманбет, Ділмәнбет.
* Бәйіштен – Есендәулет, Сүгір, Аман.
* Есендәулеттен – Қашым, Жұбай, Баулы.
* Сүгірден – Ерғазы, Байғазы.
* Аманнан – Жұбан, Сәбет.
* Аманияздан – Ешмұрат (О), Ниязмұрат, Нұрмағанбет.
* Шопанқара өспеген ауыл, одан – Өтеген, одан – Есбосын.
* Шүрменнен – Аманбай, Жұмағұл, Қожақ, Жапан.
* Аманбайдан – Мырзабай, Ердәулет.
* Қожақтан – Әбілғазы.
* Тәшпентайдан – Сарғұл, Демеу, Сүйеу.
* Демеуден – Тайжан, Шіңкібай.
* Жұмайдан – Өмірбай, Темірбай, Қарашолақ, Сәрсенбай, Бүркіт.
## Есекей
* Есекейден-Жарас, Бәкілік
* Жарастан-Тікенек
* Тікенектен-Құттықадам, Бозша, Қармыс, Сармыс, Сисенбай
* Құттықадамнан – Қуатбай, Төлек, Дауымшар батыр, Жаман
* Қармыстан – Алтын, Нармамбет, Жасаман, Баймамбет
* Сармыстан – Қосшы, Орал, Меруерт, Шашты
* Бозшадан – Сам, Шеркешбай
* Бәкіліктен – Ақжігіт, Шындәулет, Сарба, Сатақ
* Шындәулеттен – Қуыпкел, Артық, Қасаболат, Тасболат
## Жолай
* Жолайдан-Жолмагамбет, Бодан
* Жолмагамбеттен – Тілеген, Төлеген, Орамал, Жекей, Жарылғап, Тоқал
* Тілегеннен – Сарт, Темір, Қырғыз (Орақ)
* Сарттан – Өзен, Тұрсын, Шырақбай, Марқабай, Серкебай
* Төлегеннен – Ыстыбай, Шәртік
* Ыстыбайдан – Бүркіт, Қайнар, Түрке, Қара, Жанақ
* Жарылғаптан – Есен, Аман, Көкетік, Түгел, Қарабас
* Есеннен – Тұрлығүл, Майлы
* Тұрлығұлдан-Аймағамбет, Көде, Бұланбай, Шығыр, Құдықбай
* Бұланбайдан-Аяпберген, Қарасарт(Бақытғали), Ожырай
* Қарасарттан(Бақытғали)-Құлшар, Құлтан
* Құлтаннан-Қайнарбай, Ахмет, Түебай, Әлиқұл, Қожахмет, Тініқұл, Санақ, Нұрлыбай, Иманбай, Рахмет, Тайжан, Дабыл, Кенжебай
* Қарабастан – Айгөшек, Қангөшек, Нұрбаулы, Бекберді, Бөгежан
* Бөгежаннан – Басбай, Тасбай, Бақа
* Орамалдан – Байназар, Қойлан, Қира, Қоңыр
* Боданнан – Көкетік, Сарша, Кенжебай
* Кенжебайдан – Едіге, Түйте, Қотырбас, Қаржау, Жылқыайдар
* Едігеден – Қарамолда, Жолдас, Қитар
* Түйтеден – Ақсұлу, Мама, Қарқара
* Қотырбастан – Шолан, Қалсары, Күшелек, Өмір, Кәкі
* Жылқыайдардан – Әжібай, Жолболды
## Дереккөздер |
Гүлкекіре немесе кекіре (лат. Centaurea) — астралылар тұқымдасына жататын бір, екі және көп жылдық шөптесін өсімдіктер туысы.
Еуразия, Африка, Америка және Аустралияда (1 түр) кездесетін 550-ден астам түрі белгілі. Қазақстанда таудың тастақты, қорымтасты беткейлері мен қалың бұталардың арасында 27 түрі өседі. Сабақтары тік, жатаған, қысқа сабақты түрлері де кездеседі. Жапырақ тақталарының шеттері қауырсын тәрізді терең ойықталған, ұзын сағақты. Майда гүлдері себетгүлге шоғырланады. Себетгүлдің сыртындағы орам жапырақшалары қалың, жылтыр, кей түрін түк басқан. Өсімдіктердің түрлеріне қарай себетгүлдері бірігіп қалқанша, сыпыртқы, шашақ гүл шоғырларын құрайды. Гүлдері сары, қызғылт, көк, күлгін түсті, бір-бірімен бірігіп кеткендіктен түтікше гүл деп аталады. Аталықтарының жіпшелері жалпақ, түкті, аналық аузы қос тілімді. Мамыр–маусым айларында гүлдеп, шілде–тамызда жемісі піседі. Жемістері — айдаршалы тұқымша, айдаршасыз түрлері де кездеседі. Гүлкекіренің біраз түрлері сәндік үшін өсіріледі, олар гүлдеу кезінде шірне бөлетін балды өсімдіктер. Дәрілік, бояу алатын, улы түрлері бар. Негізінен Гүлкекіре – жаздық және күздік дақылдардың арамшөбі.
## Өсімдік туралы
Гүлкекіренің біржылдық, екіжылдық және көпжылдық түрлері бар. Гүлкекіре негізінен Еуразия, Солтүстік және Оңтүстік Америка, Африканың табиғатында өседі. 500-ден аса түрі белгілі. Қазақстанның табиғатында да көптеп таралған. Гүлкекіренің қазақ даласында оншақты түрі өседі. Сондықтан да халық арасында оның «қозыошаған», «торғайкөкбас», «түкті көк аяқ» деген секілді жанама атаулары бар. Емдік қасиетіне байланысты дәрілік мақсатта пайдаланылады. Көгалдандыруда 30-дан аса түрі кеңінен қолданылады. Гүлдерінің түсі көп: ақ, көк, қанық көк, сары, күлгін, қызыл болып келеді. Гүлкекірені топтап, жекелеп немесе альпі шоқысына да отырғызады. Оншақты түбін топтап гүлзарларға, жол жиектеріне егеді. Кейде гүлшоғыр жасау үшін де қолданады. Табиғаттағы гүлкекіре аласа болады. Ал, топырағы қатты, алакөлеңкеге отырғызылған гүлкекіренің биіктігі 40–70 сантиметрге жетеді. Гүлкекіре көп күтімді қажет етпейтін өсімдік. Гүлдеу мерзімі сұрпына қарай маусым, қыркүйек айларына сәйкес келеді. Гүлдеу мерзімін ұзарту үшін оның гүлдеп кеткен сабақтарын қырқып отыру керек.
## Дереккөздер |
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігінің философия және саясаттану институты 1958 ж. Филос. және құқық ин-ты болып ұйымдастырылып, 1991 ж. Философия институты болып қайта құрылды. Осы институт негізінде 1999 жылы ақпан айында «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Философия және саясаттану институты» республика мемлекеттік қазыналық мекемесі құрылды. Философия және саясаттану институтында 83 адам жұмыс істейді, ондағы 65 ғылыми қызметкерлердің құрамында философия және саясаттану ғылымының 23 докт. мен 25 канд., 2 акад., 3 Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, 2 ҚР Мемлекеттік сыйлығы лауреаты бар. Сондай-ақ қоғамдық негізде аспирантура және докторантура бөлімдері жұмыс істейді; институтта доктор дисс. қорғауға байланысты философия ғылым бойынша дисс. кеңес бар. «ХХІ ғасыр гуманистік құндылықтарының жаңа парадигмасындағы ұлттық мәдениет пен руханияттың қайта өрлеуі. Білімді реформалаудың теориясы, методологиясы және социологиясы. Шығармашылық тұлғаның қалыптасуы» – институттың іргелі зерттеулерінің жоғары әрі негізгі басымдылығы болып табылады. Осымен қатар институт ұжымы зор шығарм. ізденісті талап ететін «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы (2004–2011) бойынша 50 томнан тұратын кітаптарды баспаға дайындау мен шығаруда үлкен жұмыстар ( «Қазақ халқының философиялық мұрасы», 20 т., «Әлемдік философиялық мұра», 20 т. және «Әл-Фараби мұрасы», 10 т.) жүргізуде. Ин-тта Халықар. орталықта тіркелген «Адам әлемі – Мир человека», «Аль-Фараби» («әл-Фараби») атты екі журнал шығады. Институттың бүкіл ұйымдық және ғылыми жұмыстары ҚР Үкіметі мақұлдап, 2000–2010 жылдарға арналған іргелі зерттеулердің басым бағыттары тізіміне енгізілген «Реформалар кезеңіндегі Қазақстандағы философиялық-гуманистік және әлеуметтік-саяси проблемаларды шешу» туралы мемл. тапсырысты табысты жүзеге асыруға бағытталды. Институтта онтология және эпистемология, ғылым және мәдениет философиясы, қазақ философиясы, әлеуметтік философия, фарабитану және шығыс философиясы, саясаттану және этносоциология, саясат және құқық философиясы бөлімдері, баспахана, компьютерлік-баспа орталығы және ҚР-ның Білім және ғылыми министрлігіне қарасты институттардың ізденушілері мен аспиранттары философиядан кандидат минимум тапсыратын философия және ғылыми методологиясы кафедрасы жұмыс істейді. Институтта біріккен теориялық семинар, сондай-ақ бөлімаралық және бөлімдік методол. семинарлар жүргізіледі. Институттың құрылуына оның басым ғылыми бағыттары мен ғылыми мамандарын даярлауға ресейлік, сондай-ақ қазақстандық ғалымдар үлкен үлес қосты. Институтта диалектикалық логика бойынша қазақстандық мектебі, содан соң 21 ғасыр талабынан туындаған Шығыс пен Батыс мәдениеті сұхбаты ауқымында еуразиялық өзара түсіністік философиясын негіздеген философия және саясаттану ғылымы бойынша халықаралық ғылыми мектебі қалыптасты. Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде дамыған соңғы жылдары ішінде институтта төмендегідей басым бағыттарда зерттеулер жүргізіліп, ұжымдық монографиялар жарияланды: 2 томдық «Диалектика тарихы» , 5 кітаптық «Қазақ даласының ойшылдары» (алғашқы 3 кітап жарық көрді), «Жатсыну әлеміндегі адам» , «Шығыс пен Батыс өзара әрекеттестігі ауқымындағы ғылым методологиясы» , «әл-Фараби философиясы», «Өзгерген қоғамдағы жалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтар» . Сондай-ақ этносаралық қатынастар социологиясы, Қазақстан Республикасында саяси жүйе өзгерістері проблемалары, көпэтникалық қазақстандық қоғамды демократияландыру мен жаңарту, жаhандану жағдайындағы Қазақстандағы орнықты даму мәселелері бойынша сериялы жұмыстар жарық көрді. Институт ел Парламенті үшін түрлі заң жобалары бойынша сараптама жұмысын жасады, Үкіметке «Қазақстан Республикасындағы діни және конфессияаралық қатынастар бойынша мемлекеттік саясат тұжырымдамасын» ұсынды. Институт ғалымдары философия, саясаттану, гендер теориясы, логика бойынша бірегей оқулықтар мен оқу құралдарын жазып шықты. Институт Франция, АҚШ, Германия, Түркия, Қытай, Египет, Ресей, Болгария, Қырғызстан, Иран, т.б. елдермен шығармаларына байланыс орнатқан. Институт қызметкерлері соңғы жылдары ПРООН, ТASІS гранттарын, ЮНЕСКО бағдарламасының, Сорос-Қазақстан қорының, ҚР Білім және ғылыми министрлігі қорының гранттары мен түрлі мемлекеттік тапсырыстарды жеңіп алды. Қазақстанның мемлекетті басқару органдары мен жоғары оқу орындары үшін филос. және саясаттану ғылымдарының ондаған доктор мен кандидаттары даярланды. Сонымен қатар институтта Иран, Түркия, Ресей, АҚШ, Үндістан, Франция, Қытай елдерінен келген ізденушілер мен аспиранттар оқу-тәжірибе жұмыстарын өтті. Институт қызметкерлері АҚШ, Ұлыбритания, Франция, Түркия, Венгрия, т.б. елдерде тәжірибе жинап қайтты. Институттың әлемдік қауымдастық алдында беделі өсіп, ол филос. мен саяси зерттеулердің халықар. ғылыми ортасына айналды. Институтта ықпалды халықар. конгрестер мен конференциялар және симпозиумдар ұйымдастырылып келеді. Бұлардың ішінде «әл-Фараби мұрасы және әлемдік мәдениет» (Алматы, 2000) халықаралық конгресін ерекше атауға болады. Конференция материалдары жеке кітап түрінде институт баспаханасынан шығарылды. 1999 жылдан «Адам әлемі» деп аталатын институт журналы шығып келеді. Институттың бір топ қызметкерлері Қазақстандағы діни ахуал және этносаралық қатынастар мониторингі мен қолданбалы проблемаларды зерттеумен шұғылданады. Институт қажетті мамандар даярлау, бірлескен конференциялар өткізу, әлемдік жаһандану жағдайындағы Қазақстан Республикасы мәселелері бойынша бірлескен еңбектер дайындау арқылы білім мен ғылымның қауымдасуын жүзеге асырып келеді. Жыл сайын институт көлемінде қазақстандық қоғамның трансформациясына байланысты өзекті әлеуметтік-филосфиялық және философия-саяси мәселелерге қатысты, саясат, құқық, ғылым, білім беру, мәдениет, қазақ және әлемдік философия мәселелеріне байланысты ондаған монографиялар мен жүздеген ғыл. мақалалар жарық көреді. Соңғы жылдары «Ресей және Қазақстан 21 ғасырда: модернизациялық реформалар тәжірибесі», 4 томдық «Қазақ даласының ойшылдары», «Қазақстанның жалпыұлттық идеясы», «Жаһандану жағдайындағы Қазақстан: философиялық-саясаттанулық талдау», «әл-Фараби философиясы және ислам руханилығы», т.б. іргелі еңбектер жарық көрді. Институт қазіргі заманғы байланыс жүйелерімен толықтай жабдықталған.
## Дереккөздер |
Алан Казбекович Бадоев (укр. Алан Казбекович Бадоєв; 10 қаңтар 1981 жыл, Беслан, Солтүстік Осетия АКСР) — украиндық кинорежиссер, сценарист, продюсер және музыкалық бейнережиссер.Ол 2011 жылы Жанна Бадоевамен бірге жүргізуші ретінде қатысқан «Орел және Решка» бағдарламасының бірінші маусымына қатысуының арқасында танымал болды.
## Отбасы
Ол көп балалы отбасында анасымен, әкесімен және әпкесімен бірге өсті. Әкесі Қазбек Індірісұлы қатаң тәртіпті ұстанатын адам. Алан оны ықпалды, бірақ әділ адам ретінде сипаттайды. Анасы Антонина теміржолда жұмыс істеді. Алан анасымен қарым-қатынасын ең жылы, ең сенімді болды, бала кезінде оны «мамасының баласы» деп атаған.Апасы Светлана Бадоевтың қалыптасуында үлкен рөл атқарды. Әкесінің ықпалымен Алан заң факультетіне оқуға түспек болды, апасы оны медиа мансапқа итермеледі.Жанна Бадоева - режиссердің жалғыз әйелі, онымен 2012 жылы ажырасқан. Жанна екеуі отау құрған кезде Лолита есімді қызы дүниеге келді. Алан ұлы Богданды асырап алып, өз баласындай өсірді.
## Балалық және жастық шағы
Алан Казбекович Бадоев 1981 жылы 10 қаңтарда Солтүстік Осетиядағы Беслан қаласында дүниеге келген.Алан әлі кішкентай кезінде ата-анасымен Горловкаға (Донецк облысындағы шағын қала) көшіп келді. Мектеп оқушысы кезінде бала алғаш рет өнер әлеміне қызыға бастады. Алан №2 Горловка орта мектебіне барды, оның айтуынша, ол алғашында сезімтал да қамқор тәлімгерлердің арқасында өнерге әуес болған. Мұнда мектеп бітіріп, алғаш өнермен айналыса бастайды.
Аланның басты хоббиі режиссура болғандықтан, мектептен кейін жігіт Киев мәдениет және өнер институтының студенті болуды шешті. Ата-анасы ұлының бұл таңдауына риза болмаса да, олар оған кедергі жасамады. Бадоев Киев кино және телевидение институтына шоу-бизнес менеджері мамандығына оқуға түскенімен, бір ай оқығаннан режиссерлік бөлімге ауысады.
## Фильмдері
Бірінші курста ол бірнеше қысқаметражды фильмдер түсірді. Оның алғашқы туындылары «Просвита» және «Алтын витязь» кинофестивалінің марапаттарына ие болды. Университетте оқып жүргенде Алан сәтті қысқаметражды фильмдер түсірді. Олар кейінірек «Өмір, екі рет» деп аталатын серияға біріктірілді.Алан қысқаметражды фильмдер түсіру кезінде тәжірибе жасай бастайды. Осы кезеңінде ол «Шыбық пен сабан» және басқа да көптеген фильмдер түсірді. Көп ұзамай үміткер режиссердің жұмыстары студенттік фильмдер байқауына жіберіліп, жүлделі орынға ие болды. Сыншылар жас жігіттің жұмыстары кәсібилікке толы екенін атап өтті. Сондай-ақ олар жас режиссердің жұмысты тамаша атқарып, кино өнеріне жаңалық әкелгенін жеткізді.
2002 жылы ол кәсіби қызмет саласын кеңейтуді шешті. Алан өзінің алғашқы сценарийін «Періштелер қарама-қарсы өмір сүреді» фильміне жазды. Сценарий үшін және өзі түсірген фильмі үшін оған Богородицы орденімен марапатталды. Мұндай құрметті марапат 4-курс студентіне украин өнерін дамытуға қосқан өлшеусіз үлесі үшін, сондай-ақ қоғамның өзекті мәселелерін жарқын бейнелегені үшін берілді.
Біраз уақыттан кейін талантты жас өзін үлкен кино әлемінде сынап көруді шешті. Ол «Қызғылт-сары махаббат» атты мелодрамалық фильм түсірді. Бұл туынды сыншыларды да, көрермендерді де бей-жай қалдырмады. Режиссер тағы да «Киношок» халықаралық фестивалінде бірінші жүлдеге ие болды. Кейіннен фильм Канндағы байқаудан тыс көрсетілімде көрсетілді, онда да фильмді сыншылар өте жылы қабылдады. Бұл нағыз жетістік болды. Көп ұзамай жас сценарист және режиссер композитор Игорь Крутоймен жұмыс істей бастады. Ол «Мадемуазель Живаго» атты музыкалық фильмді қою құрметіне ие болды. Басты рөлді француз орындаушысы Лара Фабиан алды.
Бадоевтың «Серіктес» атты әңгімесі бар. 2012 жылы режиссер Халықаралық әйелдер күніне арналған «Аналар» киноальманахын жасауға қатысты.
## Бейнебаян
Мәдениет институтындағы оқуының соңғы кезеңінде Алан Бадоев эстрада жұлдыздарының әндеріне клиптер түсіруді қолға алды. Осылайша Алан Бадоевтың жарқын шығармашылық өмірбаяны басталды.
Бадоевтың алғашқы көрнекті жұмысы Ирина Билыктың «Қар» әніне түсірілген бейнебаян болды. Ол кезде әнші өзінің имиджін және ән айту тілін өзгертті, сондықтан бейне оның бұрынғы барлық туындыларынан ерекшеленді. Жас музыкалық бейнережиссердің еуропалық және американдыққа жақын жаңа көзқарасы оған украин сахнасының жұлдыздарының назарын арттырды. 2004 жылы Алан Бадоев 6 клип түсірді, олардың арасында әнші Аня Лорактың little shot of love әнін атап өтуге болады.Бадоевтың «Л.М.Л» әніне арналған жарқын және есте қаларлық бейнебаянынан кейін режиссер «ВИА Гра» командасымен және оның продюсері Константин Меладземен тығыз ынтымақтастық орнатты. Содан бері топ бейнережиссермен тұрақты түрде түсіріп келеді.
2016 жылы режиссер мен әнші Татьяна Решетняктың шығармашылық кездесуі өтті. Олар бірге «9 өмір», «Сүйемін», «Күз» және т.б. әндерге бірнеше бейнебаян түсірді. YouTube сайтында жарияланған бейнелер әр уақытта хитке айналды.Режиссер молдовалық әртіс Дэн Баланмен тығыз жұмыс істейді. Бесінші бірлескен жоба Hold On Love әнінің клипі болды.Біраз уақыттан кейін Алан Бадоевтың Сергей Лазаревпен ынтымақтастығы жарық көрді.2021 жылдың наурыз айында Artik & Asti дуэті режиссер Алан Бадоевтың «Истеричка» әніне бейнебаян ұсынды.
## Тележобалар
Алан Бадоев «Украинадағы Пороблено» әзіл-оспақ телешоуының шығармашылық продюсері және режиссері болды. Сонымен қатар, ол «Меладзеге барғым келеді» және «ВИА Груға барғым келеді» талантты шоуларын басқарды.
Ол жұбайы Жанна Бадоевамен бірге «Интер» және «К1» арналарында саяхат туралы «Орел және Решка» деп аталатын саяхат туралы танымдық хабар жүргізді.Бұл жобаның мәні мынада: жүргізушілер аптасына бір рет кез-келген елге саяхат жасайды, бағдарлама ережелеріне сәйкес, олардың біреуі сенбі және жексенбі күндері 100 доллармен өмір сүруі керек, ал екіншісі «алтын» банк картасында сақталған шексіз қаражатты жұмсай алады. Шоу сегіз маусымға созылды және көрермендер оны өте жақсы қабылдады.
## Марапаттары
Алғашқы марапатын студент кезіндегі алды. Алан қысқаметражды фильмдері үшін үздік режиссер ретінде сыйлық алды.
2002 жылы «Періштелер қарама-қарсы өмір сүреді» фильміне сценарий жазды, ол үшін Украина өнеріне қосқан үлесі және қоғамдық өмірге қатысқаны үшін Әулие Богородицы орденімен марапатталды.
2006 жылы "ОранжЛав" фильмінің режиссурасы үшін "Киношок-2006" сыйлығын алды.
2008 жылы Пугачеваның «Мен сені күн батуына шақырамын» әніне түсірген бейнебаяны үшін «Саундтрек» сыйлығын алды. Сол жылы Бадоев «Жыл адамдары» сыйлығы аясында жылдың үздік режиссері атанды.
## Дереккөздер |
Роман Александрович Головченко (10 тамыз 1973 жыл, Минск облысы) — кеңестік және беларусьтік дипломат, экономист, саясаткер және 2020 жылғы маусымнан бері Беларусь премьер-министрі.
## Жастық шағы және білімі
1973 жылғы 10 тамызда Жодино қаласында жалғыз бала болып дүниеге келген. Әкесі Александр Николаевич Головченко Беларусь политехникалық институтын бітіріп, Минск трактор зауытының конструкторлық бюросында инженер болып жұмыс істеді. Нағашы атасы да, өз атасы да Екінші дүниежүзілік соғыстың ардагерлері болған. Роман Головченко Жодинода 10 жасына дейін тұрып, ата-анасымен Минскіге көшіп, орта мектепті сонда бітірген. 1996 жылы ол Мәскеу халықаралық қатынастар мемлекеттік институтын және 2003 жылы Мемлекеттік басқару академиясын бітірген.
## Мансабы
2013 жылы ол Біріккен Араб Әмірліктеріндегі Елші болып тағайындалды, содан кейін Катар, Кувейт және Сауд Арабиясында елдің атынан өкілдік етуге жауапты болды.
Оны қазіргі қызметіне президент Александр Лукашенко 2020 жылғы президенттік сайлауына екі ай қалғанда тағайындаған. Бұл қызметке тағайындалғанға дейін ол Мемлекеттік әскери-өнеркәсіптік комитетінің төрағасы қызметін атқарған. Ол 2020 жылғы 17 тамызда, 2020 жылғы Беларусь наразылықтары кезінде министрлер кабинетінің ауысуы кезінде отставкаға кетуді ұсынды.
2022 жылғы маусымда Головченко Канаданың қара тізіміне енді.
## Өз өмірі
Роман Головченко үйленген, бір ұлы және екі қызы бар. Екі қызының Головченконың екінші некесінен туғаны белгілі. Головченконың өзі ағылшын, араб, неміс, поляк тілдерін меңгерген.
## Марапаттары
Роман Головченконың барлық марапаттары:
* «Татар Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасының құрылуына 100 жыл» медалі (2021, Татарстан, Ресей);
* Халықтар Достығы ордені (2022, Башқұртстан, Ресей).
## Қосымша ақпарат
## Дереккөздер |
Андрей Григорьевич Пышный (укр. Андрій Григорович Пишний; 26 қазан 1974 жыл, Доброводы, Тернополь облысы Украина КСР) — украин саясаткері және банкир. Украина Ұлттық банкінің төрағасы (2022 жылғы 7 қазаннан бастап), 2022 жылғы 25 қазаннан Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс кеңесінің мүшесі. 2014-2020 жж — «Ошадбанк» АҚ басқарма төрағасы.
## Отбасы
Андрей Пышный 1974 жылы 26 қазанда , Збараж ауданы, Доброводы ауылында дүниеге келген. Әкесі - Григорий Андреевич (1947 ж. т.) - «Черемош» туристік фирмасы бас директорының орынбасары. Біраз уақыт алкогольге тәуелді адамдарға арналған медициналық емдеу диспансерін басқарды. Кейін ол машина жасау зауытының басқарма төрағасының орынбасары болды.
Анасы - Светлана Андреевна (1949-1996) - қалалық ішкі істер бөлімінде жұмыс істеген.
Жұбайы – Людмила Георгиевна (1973 ж.т.) – университет оқытушысы.
Қыздары - Светлана (1998) және Дарья (2003).
## Білімі
1996 жылы Черновцы мемлекеттік университетін (заңгер), 2005 жылы - Украина Ұлттық банкінің Украина банк академиясын (банк ісі) бітірген.
Заң ғылымдарының кандидаты (Украина мемлекеттік банктерінің құқықтық мәртебесі тақырыбы бойынша кандидаттық диссертация қорғады).1996-2000 жж – Черновцы мемлекеттік университетінің конституциялық, әкімшілік және қаржылық құқық кафедрасының стажер-оқытушысы, ассистенті.
## Мансабы
2000 - "Ощадбанктің" заң бөлімін басқарды, 2001 жылы осы банктің құқықтық қамтамасыз ету департаментінің директоры болды.
2003-2007 жылдары "Ощадбанктің" басқарма төрағасының бірінші орынбасары болды. 2004 жылдың желтоқсанынан 2005 жылдың мамырына дейін төрағасы қызметін атқарды.
2006 жылы Пышный банктің даму стратегиясын дайындап, Қадағалау кеңесімен келісіп, банктің корпоративтік менеджментін реформалауды және тәуелсіз директорларды бақылау кеңесіне енгізуді көздеді. Алайда Виктор Януковичтің (премьер-министр ретінде) билікке келуі банк командасының өзгеруіне әкелді.
2007 жылғы наурыздан мамырға дейін «Укрексимбанк» ААҚ басқарма төрағасының бірінші орынбасары болды.
2014 жылдың 26 наурызынан бастап - "Ощадбанк" АҚ Басқарма Төрағасы, мұнда өз командасымен бірге бес жылдан кейін кешенді жаңғырту жүргізіп, оны нарықтың көшбасшысына айналдырды. "Financial Club" ақпараттық агенттігінің жыл сайынғы тәуелсіз зерттеуі бойынша "Ощадбанк" төрт жыл қатарынан «Украинаның 50 жетекші банкі» кешенді рейтингінің жеңімпазы атанды.
2019 жылдың 2 тамызында Пышныйдың Сбербанктегі өкілеттігі 5 жылға ұзартылды.
## Саяси қызметі
Пышный саяси қызметпен 2007 жылы айналыса бастады, ол мамыр айында Ұлттық қауіпсіздік және қорғаныс кеңесі хатшысының орынбасары болып тағайындалды, ол бұл қызметте 2009 жылға дейін болды.
Андрей Пышный Арсений Яценюктің «оң қолы» деп аталды. Ол Яценюктің Змин майданы партиялық жобасының атқару комитетінің басшысы болды.
2012 жылы Пышный «Батькивщина» партиясынан Украина Жоғарғы Радасының (VII шақырылым) халық депутаты болып сайланды. Ол Жоғарғы Раданың Регламент жөніндегі комитеті басшысының бірінші орынбасары болды. 2013 жылы маусымда Яценюктің Змин майданы мен «Батькивщина» партиясы біріккеннен кейін ол «Батькивщина» басшысының орынбасары болып сайланды.
Пышный 2014 жылы Ощадбанктің басшысы болып тағайындалғанға дейін екі жыл халық қалаулысы болды.
Сонымен қатар, Пышный Ермак-Макфолдың санкциялық тобына кіреді. Бұл президент кеңсесінің басшысы Андрей Ермак пен америкалық дипломат Майкл Макфол бастаған Ресейге қарсы санкциялар жөніндегі халықаралық жұмыс тобы. Пышный Ресейдің террористік мемлекет ретінде танылуын қолдайды.
## Есту қабілетінің жоғалуы және әлеуметтік белсенділік
2009 жылы Пышный 34 жасында есту қабілетінен жартылай айырылды. Осы орайда ол бірқатар әлеуметтік жобалардың бастамашысы болды. Оның бастамасымен «Відчуй» қоғамдық бірлестігі құрылып, ол есту қабілетінен айырылған немесе есту қабілеті нашар туылған адамдарды бейімдеуге көмектеседі. Сонымен қатар, Ощадбанк Шығыс Еуропада бірінші болып ерекше қажеттіліктері бар адамдарға бейімделген банк бөлімшелерін ашты.
## Дереккөздер |
Алматы қаласының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 6 сәуірдегі "Құқықтық актілер туралы» Заңының 27-бабына және Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 26 желтоқсандағы "Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы" Заңының 21-бабына сәйкес, Алматы қаласының әкімдігі қаулысының 1-қосымшасына сәйкес бекітілген. 2021 жылы 9 қыркүйек айында Алматы қаласы әкімдігінің № 3/458 қаулысымен мемлекеттік тізімге өзгерістер енгізілді.
## Археология ескерткіштері
## Қала құрылысы және сәулет
## Монументтік өнер құрылыстары
## Қасиетті нысандар, ансамбльдер және кешендер
## Дереккөздер |
Жәнібек Герей (қырымтат. Canibek Geray; 1568—1636) — Герей әулетінен шыққан Қырым ханы (1610–1623, 1628–1635), Шақай Мүбарак Герей нұреддиннің ұлы (1593 қай.), Қырым ханы I Дәулет Герейдің немересі. Қырым ханы I Селәмет Герейдің (1608-1610) асырап алған ұлы. II Ғазы Герейдің тұсында Алып Герейдің сыбайласы Мүбарак Герейдің отбасы Солтүстік Кавказға қашады, болашақ ханның нағашы жұрты сол жақтан. Күйеуі қайтыс болғаннан кейін анасы І Фатих Герейге, одан кейін І Селәмет Герейге тұрмысқа шығады. I Селәмет Герей тұсында қашқын Мехмет Герейдің (1609-1610) орнына Жәнібек Герей қалғай болып тағайындалады.
## Өмірбаяны
Асырап алған әкесі қайтыс болғаннан кейін ол Бақшасарайдағы хан тағын иеленді. Хан тағына отырған Жәнібек Герей інісі Дәулет Герейді (1610-1623) қалғай етіп тағайындайды. І Селәмет Герейдің үлкен ұлы Азамат Герей (1632 қай.) 1610-1623, 1625-1627, 1628-1631 жылдары нұреддин болды.
Билік еткен кезеңде сұлтанның бұйрығымен Парсы мен Польшаға жорықтар жасап, өзін Осман империясының адал одақтасы ретінде көрсетті. Оның ұрыстарда жолы болмады: жеңістері ірі жеңілістерімен алмасып жатты. 1630-жылдары Шығыс Еуропа аймағында күш тепе-теңдігін сақтау үшін Ресейге қарсы Смоленск соғысында Польшаны қолдап, Мәскеу маңында сәтті жорықтар жасады.
Басқару стилі демократиялық және басқарудың маңызды мәселелерінде бейлермен ақылдасу үрдісімен сипатталады.
Жәнібек талғампаз, әдебиеттен хабардар адам еді.
1623-1628 жылдары III Мехмет Герей тұсында биліктен айырылды. Таққа екінші рет отырған ол Қырымда Шырын мен Мансұр рулары арасындағы ашық соғысқа тап болды. Хан Мансұрлардың әскери қолдауының арқасында екінші рет билікке келіп, оларға қарыздар болды, бұл басқа қырым руларын оған қарсы қойды. Ақсүйектер арасындағы теке-тіресті еңсере алмады.
Хан тағына екінші рет отырған Жәнібек Герей інісі Дәулет Герейді (1628-1631) қалғай етіп тағайындайды. 1631 жылы бұрынғы нұреддин Азамат Герей (1631-1632) қалғай етіп тағайындайды, кейін Жәнібек Герейдің бұйрығымен өлтірілді. 1632 жылы Жәнібек өзінің ұлы Мүбарак Герейді (1632-1635) қалғай етіп тағайындайды. 1631 жылы жаңа нұреддин болып Селәмет Герей ханның ұлы Мүбарак Герей (1631-1632) тағайындалды.
1635 жылы сұлтанның жарлығымен Қырым ханы Жәнібек Герей тақтан алынып, Родос аралына зейнеткерлікке жіберілді, сол жерде ол көп ұзамай қайтыс болды. Ол Родостағы Мұрат Рейс мешітінің жанында бөлек кесенеге жерленді.
## Әдебиет
* О. Гайворонский «Герейлердің шоқжұлдызы»
* О. Гайворонский «Екі құрлықтың билеушілері» 1-2 том
* Хәлім Герей «Хандардың қызғылт гүлзары» (Қырым хандарының тарихы)
## Дереккөздер |
Бекайдар би Әлменбетұлы (1745–1854) — Орта жүз биі, Орталық Қазақстан кіндігі Қарағанды облысы жерінде билік айтқан. Әділ сөзді би, тілге көсем шешен. Туған өңірдегі би-шешендер, әйгілі батыр, озық ойлы ел жақсылары мен мырзалары арасында өскен Бекайдар, солардан тәлім алған. Ел шетіне жау тиген, елдің іргесі сөгіле бастаған алмағайып заманда өмір сүрген. Бекең айтты деген өнегелі сөздер ел ішінде әлі де сақталған. Малды өрісінде, құлынды желісінде, баланы жас кезінде танып, сын айтатын дәл болжампаз, ақылды шешен, бидің дүрі болған екен.
## Бекайдар би сөздері
Адал болу қиын, адам болу одан да қиын.
Жаман елдің жақсысы болғанша, жақсы елдің жаманы болғаны артық.
Адал ниет — дұшпанды дос етер. Арамдық досты қас етер.
Үлкеннен алған ақыл — арыңа қосқан нақыл.
Дұшпаныңа достық ет — демес сені әрі кет.
Ой-өрісі — қиял төресі.
Баламен бала болу — баланы сүйе білу.
Бала тілін таппаған, Бала сүйіп бақпаған.
Баласы жоқ — тәні жоқ, Анасы жоқ — жаны жоқ.
Сүйе білу — сүйкімді болу.
Жақсы — ызбарлы, Жаман — ырғарлы.
Ақиқат — өшпейді, Шариғат — көшпейді.
Сұлулық — шақырып турады, Зұлымдық ақырып тұрады.
Мархабатты көңіл — таза өмір.
Көңіл айта білу — жадыратады, Ұстамдылық түбінде — сабыр жатады.
Қуана білу — білімдігің, Жұбана білу — ілімдігің.
Жақсыдан сөз қалар, Жаманнан сыз қалар.
Жылы сөз — жан берер, Ыстық сезім — сән берер.
Халқыңнан саяқ жүрсең — тозарсың, Бірге жүрсең — озарсың.
Өлгенді елеп өт, Ол адамның баласы. Туғанға елең ет, Оның да бар анасы.
Арсызда ақыл жоқ.
Шаншу — қан қыздырады, Қаңқу — жан тоздырады.
## Дереккөздер |
III Мехмет Герей (қырымтат. III Mehmed Geray; 1584—1629) — Герей әулетінен шыққан Қырым ханы (1623-1628), Қырым ханы II Сағадат Герейдің ұлы.
## Өмірбаяны
Мехмет Герей Құмықстан мен Астраханда айдауда болған отбасыда дүниеге келіп, 1593 жылы Қырымға оралды. 1596 жылы Селәмет Гереймен бірге Түркияға барып, онымен бірге Қара Йазыджи көтерілісшілерінің арасында қалады, содан кейін Ыстанбұлда жеті жыл түрмеде отырады. 1608 жылы І Селәмет Герейдің қол астында қалғай болып тағайындалады, бірақ онымен жанжалдасып, Қырымнан Бұжаққа қашады. 1614 жылы қайтадан түрік түрмесінде болды, 1618 жылы одан Қырымға қашып кетіп, Кефедегі түріктер оны ұстап алып, Родос аралындағы түрмеге жібереді.
1623 жылы досы, бас уәзірдің көмегімен Мехмет Герей хан дәрежесін алды. ІІІ Мехмет Герей өзінің інісі Шаһин Герейді (1623-1628) қалғай-сұлтан етіп, Дәулет Шобан Герейді (1623-1625) нұреддин етіп тағайындады. Билікке келген соң өте батыл және тың саяси реформаны жүзеге асыруға кірісті. Елдің ұзақ жылдар бойы билердің дау-дамайынан азап шеккенін көріп, сұлтан үлгісі бойынша бірыңғай билік жүргізу тәртібін енгізді. Оның інісі әрі қалғай-сұлтан Шаһин Герей ханның келісімімен бұдан да асып түсіп, түріктердің Қырым ісіне араласуына қарсы шығып, 1624 жылы Османлы түріктері Жәнібек Герейді таққа қайта отырғызу үшін III Мехмет Герейді тақтан тайдыруға әрекеттенуіне қарсы қорғаныс ұйымдастырды, бірақ Сарысу түбіндегі шайқаста жеңіліп қалды.
Жаңа Қырым ханы Сұлтанның парсы жорығына әскери көмегінен үзілді-кесілді бас тартуы арқасында халық арасында үлкен беделге ие болды. Қырым хандығының Осман империясынан тәуелсіздігіне қол жеткізу үшін қалғай-сұлтан Шаһин Герей Польша-Литва мемлекетімен түріктерге қарсы одақ жасау үшін белсенді әрекеттерді бастады, бұл Запороже казактарымен одақтық шартқа қол қоюға әкелді. Дәл осы кезде Шығыста Кіші және Үлкен Ноғай Ордаларын Қырымға қайта қосу жұмыстары жүргізілді. Түркияның басты жауы Персиямен байланыс орнатылды.
III Мехмет Герей мансұрлармен дұшпандық қарым-қатынаста болды. Сұлтан бұл шиеленісті өз пайдасына келтірді. Бұл ноғай көсемі Қан-Темірмен қарулы қақтығысқа және 1628 жылы Қырық Ер бекінісінде ханның қоршауына әкелді. Қоршаудан одақтас Запороже казактары босатып, олар ІІІ Мехмет хан және қалғай Шаһин Гераймен бірге сұлтанның Жәнібек Герейді таққа отырғызу әрекетіне қарсы тұру үшін түріктердің Кефе бекінісіне бет алды. Татар әскері қолбасшыларының жаңа хан жағына өтуіне байланысты жорық сәтсіз аяқталды.
Ағайынды Мехмет Герей мен Шаһин Герей Запорожеге қашып, одан кейінгі 1629 жылы Қырым жақтастары мен казактарының біріккен әскерінің басында олар екі рет Қырымға кіруге әрекеттенді, бірақ казактар арасындағы қайшылықтарға байланысты сәтсіз аяқталды. Осы екі жорықтың соңғысында ІІІ Мехмет Герей Жәнібек Герейге берілуге әрекеттенгені үшін Запороже казактарының қолынан қаза тапты, ал қалғай Шаһин Герей осыдан кейін Персияға кетіп қалды. Қайтыс болған ханды Бақшасарайға жеткізіп, Ескі Жұрт дүрбесіне жерледі.
## Әдебиет
* О. Гайворонский «Герейлердің шоқжұлдызы»
* О. Гайворонский «Екі құрлықтың билеушілері» 1-2 том
* Хәлім Герей «Хандардың қызғылт гүлзары» (Қырым хандарының тарихы) |
Қазақ КСР халық әртісі — құрметті атақ. Театр, музыка және кино өнерін дамытуда ерекше көзге түскен көрнекті өнер қайраткерлерін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі төралқасы марапаттайтын.
Әдетте, «Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі» немесе «Қазақ КСР еңбек сіңірген өнер қайраткері» құрметті атағы берілгеннен кейін бес жылдан соң кешіктірмей берілетін. Келесі дәрежесі «КСРО халық әртісі» атағын беру болды.
Қазақстанда Кеңес Одағының ыдырауымен «Қазақ КСР халық әртісі» атағы «Қазақстан халық әртісі» атағымен ауыстырылды, бұл ретте атақ бұрынғы марапаттар жайлы КСРО және Қазақ КСР заңнамасында көзделген құқықтар мен міндеттерді сақтап қалды.
## Тағы қараңыз
* Қазақстан халық әртісі
* Қазақ КСР халық әртістерінің тізімі
* Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі
* Қазақ КСР еңбек сіңірген әртістерінің тізімі |
Атырау облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 6 сәуірдегі "Құқықтық актілер туралы» Заңының 27-бабына және Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 26 желтоқсандағы "Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы" Заңының 21-бабына сәйкес, Атырау облысы әкімідігінің 2020 жылғы 14 қыркүйегі № 169 қаулысының қосымшасына сәйкес бекітілген.
## Атырау қаласы
## Жылыой ауданы
## Индер ауданы
## Исатай ауданы
## Құрманғазы ауданы
## Қызылқоға ауданы
## Мақат ауданы
## Махамбет ауданы
Барлығы: 313 тарих және мәдениет ескерткіштері (қала құрылысы және сәулет ескерткіштері - 21, монументтік өнер құрылыстары - 47, ансамбльдер мен кешендер - 64, киелі нысандар - 10, археология ескерткіштері – 171).
## Дереккөздер |
Хасен Қабдұлұлы Абсалямов (23 шілде, 1950 ж. – 14 тамыз, 2023 ж.) — қазақ ғалымы, техника ғылымдарының кандидаты, профессор, Ұлттық тау-кен ғылымдары академиясының академигі, Қазақстан Республикасы Минералдық ресурстар академиясының корреспондент-мүшесі және өнеркәсіп көшбасшысы.
Абсалямов Хасен Қабдұлұлы – 1950 жылы бұрынғы Көкшетау облысы Еңбекшілдер ауданының Степняк қаласында дүниеге келген. 1969 жылы № 1 Степняк орта мектебін бітіріп, Қазақ политехникалық институтының металлургия факультетіне оқуға түсті. 1974 жылы институтты бітіргеннен кейін алюминий зауытына жұмысқа жіберілді, онда 8 жыл жұмысшы, шебер, учаске бастығы болып жұмыс істеді.
1982 жылдан 2002 жылға дейін Васильков тау-кен байыту комбинатында жұмыс істеді: зертхана бастығы, тәжірибелі алтын өндіру фабрикасының бастығы, кәсіподақ комитетінің төрағасы, бірінші вице-президенті, содан кейін 1994 жылдан 2002 жылға дейін «Васильковский КБК» ААҚ президенті болды.
2002 жылдан 2012 жылға дейін Көкшетау және Солтүстік Қазақстан облыстарының кәсіпорындарында әртүрлі басшылық лауазымдарды атқарды: «Обухов КБК» директоры, «Барчинское КБК» директоры, ЖШС «Байлусты Алтын» бас директорының кеңесшісі, ЖШС «КДА завод» директоры.
2014 жылы Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетіне «Тау-кен ісі, құрылыс және қоршаған отраны қорғау» кафедрасының меңгерушісі болып жұмысқа шақырылды.
2015–2020 жылдары Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті «Политехникалық факультетінің» деканы болды. Декан және кафедра меңгерушісі қызметтерінің тізгінін қосаққа алған Х.Қ.Абсалямов білім беруді дамытуға және болашақ мамандарды даярлау ісінде сүбелі үлес қосты.
2017 жылы Х.Қ.Абсалямов «Ұлттық тау-кен ғылымдары академиясы» қоғамдық бірлестігінің Ақмола филиалының директоры болып тағайындалды.
2020 жылы Х.Қ.Абсалямов «Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті» КеАҚ «Өнеркәсіптегі жаңа технологиялар» ғылыми-техникалық зертханаларының басшысы болып тағайындалды. Х.Қ.Абсалямов ғылыми қызметке белсенді қатысып, Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарының кәсіпорындарымен ғылыми-практикалық ынтымақтастықты дамытты.
Көптеген ғылыми мақалалардың авторы, үш авторлық патенті бар.
Х.Қ.Абсалямов «Айрықша еңбегі үшін» медалімен», «Құрмет» және «III дәрежелі Еңбек Даңқы», «Темпус IV», «Эразмус Мундус» және «Эразмус +» жобалардың іске асыруларына 10 жыл», «Біржан сал ауданының Құрметті азаматы», «Құрметті кенші», «С.Т.Такежанова» медальдарымен, «Тау-кен ғылымының үздігі» орденімен марапатталған.
## Дереккөздер |
«Киіз үй», кейде «Киіз үйдің жанында» — Сабыр Мәмбеевтің 1958 жылы салған суреті.
Мұнда суретші социалистік динамизнен гөрі шығысқа тән ақыл пайымдаушылығынан шабыт алғаны байқалады.
Осы және «Тауда» деген екі туындысы 1958 жылы Мәскеуде өткен Қазақ өнерінің онкүндігінде көрсетіліп, одақ көлемінде жоғары бағаланды. Кескіндемеші Сергей Герасимовтың айтуынша, бұл екі шығарма «жарықпен, күнмен, ашық түстермен толықтырылған» және «ұлттық бояуымен қатар өзінің эмоционалдық кейпімен заманауи болып келеді».
Бүгінгі күндері «Киіз үй» суреті Третьяков галереясының жеке жинағында орналасқан. Ал 1962 жылы авторлық қайталау ретінде салынған көшірмесі Ә. Қастеев атындағы өнер мұражайында сақтаулы тұр.
## Дереккөздер |
«Тауда», кейде «Тауларда» — Сабыр Мәмбеевтің 1956-57 жылдары салған суреті.
Бұл пейзажды ол 28 жасында, Қазақстан суретшілер одағының төрағасы болып сайланған кезде сала бастады. Ұлттық кескіндеме тілін іздеу туралы ойлана бастаған барлық жас суретшілер тобымен бірге Сабыр Мәмбеев те қазақ халқының көшпелі мәдениеті мен елдің жайлаудағы сюжеттерін кенеп бетіне түсіре бастады. Өз туындысында ол адамды жай табиғат фонында емес, соның құрамдас бір бөлігі ретінде көрсете білді. Мөлдір шуақты таңның тазалығы бейнеленген бұл сурет үшін ерекше үйлесімділік тән.
1958 жылы осы сурет және «Киіз үй» атты туындысы Мәскеуде өткен Қазақ өнерінің онкүндігінде көрсетіліп, одақ көлемінде жоғары бағаланды. Кескіндемеші Сергей Герасимовтың айтуынша, бұл екі шығарма «жарықпен, күнмен, ашық түстермен толықтырылған» және «ұлттық бояуымен қатар өзінің эмоционалдық кейпімен заманауи болып келеді».
## Дереккөздер |
«Тыңға 50 жыл» медалі — Қазақстан Республикасының мерейтойлық медалі.
## Медал туралы ереже
Медаль республикадағы тың және тыңайған жерлерді игеруге және ауыл шаруашылығын дамытуға елеулі үлес қосқан Қазақстан Республикасының азаматтарын және шетел азаматтарын мадақтау, сондай-ақ тың және тыңайған жерлерді игеруге 50 жыл толуын мерекелеу мақсатында тағайындалды.
## Сипаттамасы
«Тыңға 50 жыл» мерейтойлық медалi жезден дайындалып, диаметрi 34 мм шеңбер пiшiндi болады. Медалдiң бет жағында көтерiлген күн мен егiн аясында астық жинап жүрген комбайндар, оң және сол жақтарында айнала бидай масақтары бейнеленген.
Медалдiң артқы жағында ортада мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде: «Қазақстан Республикасы «Тыңға 50 жыл» — «Республика Казахстан «50 лет целине» деген жазу жазылған. Медалдiң төменгi бөлiгiнде айнала лавр бұтақтары орналасқан.
Медалдағы барлық бейнелер, жазулар бедерлi, алтын түстi. Медаль шеттерi ернеумен жиектелген.
Медал құлақша мен шығыршық арқылы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк туы түстес қатқыл таспамен тысталған енi 34 мм және биiктiгi 50 мм бесбұрышты тағанға жалғанады. Таспаның шеттерiн бойлай сары және жасыл түстi екi жолақ жүргiзiлген.
Медаль Өскемен қаласындағы Қазақстан теңге сарайында дайындалады.
## Сыртқы сілтемелер
* Тың және тыңайған жерлердi игерудiң басталуына 50 жыл толуы құрметiне арналған мерекелiк медаль туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 16 қаңтардағы № 1281 Жарлығы.
* Republic of Kazakhstan: Jubilee Medal 50 Years of the Development of Virgin Soil
* В Казахстане учреждена медаль "50 лет целине"
* Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 16 қаңтардағы № 1281 Жарлығы |
Құмтөр (қыр. Кумтөр) — Орталық Азиядағы ең ірі алтын кеніштерінің бірі. Қырғызстанның Ыстықкөл облысында орналасқан. Кеніш 1997 жылдан бері алтын өндірумен айналысады және 2022 жылдың 30 маусымындағы жағдай бойынша 13,8 миллион унциядан астам алтын өндірді. Перудағы Янакочадан кейін әлемдегі екінші орында.
## Тарихы
1978 жылы Қырғыз КСР мемлекеттік геология комитетінің геофизикалық экспедициясы кен орнын ашты. 1992 жылы жаңадан құрылған Қырғызстан үкіметі мен Cameco Corporation Құмтөр алтын жобасын құру туралы келісімге қол қойды. Сол жылы Cameco Corporation Құмтөрдің толық иесі болды. Кеніш құрылысы 1993 жылы басталып, 1997 жылы мамырда Құмтөрде коммерциялық алтын өндірісі басталды.
2013 жылдың қазан айына дейін Қырғызстан үкіметі компаниямен келіссөздерді аяқтап, парламентке 50/50 үлестік бірлескен кәсіпорын құру туралы меморандум жобасын ұсынды, алайда оны парламент қабылдамады, өйткені парламент Қырғызстанның компаниядағы үлестік үлесін 67 пайызға дейін арттыруды талап етті. 2014 жылы Құмтөрді қайта құрылымдау бағдарламасы парламентте бекітілді. Алайда, 2015 жылдың желтоқсанында Қырғызстан үкіметі келіссөздерден шыққаны жарияланды, өйткені үкімет жаңа қайта құрылымдау бағдарламасын ұсынбақшы болды.
Содан кейін Centerra Gold-пен үкімет арасында стратегиялық қоршаған орта мен инвестиция туралы келісімге қол қойылғанға дейін сот процестері жалғасты. Аталған келісім барлық даулар мен арбитраждық және экологиялық талаптарды реттеді. Сондай-ақ, 2016 жылдың 16 қарашасында Давидов және Лысый мұздықтарының жанында коммерциялық қызметке рұқсат беретін су кодексіне түзетулер қабылданды.
### Меншік қайшылығы және ұлттандыру қозғалысы
2012 жылдан бері адвокаттар Centerra Gold компаниясы қоршаған ортаны бұзды және жемқорлық жасады деп айыпталуына байланысты кенішті мемлекет меншігіне қайтаруды талап етті. 2021 жылдың 14 мамырында президент Садыр Жапаров парламент бекіткен шахтаға үкіметтің уақытша бақылауын қамтамасыз ететін заң жобасына сегіз күн өткен соң қол қойды. Жауап ретінде Centerra Gold кеніш бойынша Қырғызстанға қарсы арбитражды бастады. Кейбір дереккөздер бұл әрекетті экспроприация деп сипаттады.
Қырғызстан министрлер кабинетінің 2021 жылғы 17 мамырдағы бұйрығымен Kumtor Gold Company CJSC компаниясына уақытша сыртқы басқару енгізілді. Сол күні Canadian Professional Engineer (P.Eng.) лицензиясымен жұмыс істейтін тәжірибелі менеджер Теңгіз Бөлтірік Kumtor Gold Company CJSC компаниясына уақытша сыртқы менеджер болып тағайындалды.
## Өндірілуі және Қырғызстан экономикасына қосқан үлесі
Кен орны кәдімгі бұрғылау, жарылыс және жүк тиегіш не жүк машинасы қызметтерін пайдалана отырып, ашық әдіспен өндіріледі. Кен ұсатқышқа және одан әрі диірменге жеткізіледі, онда көміртегі сілтісіздендіру технологиясы бойынша алтын алынады. Фабриканың номиналды өнімділігі тәулігіне шамамен 16 000 тонна руданы құрайды. Кеніш Қырғызстандағы жеке сектордағы ең ірі жұмыс беруші және салық төлеуші болып табылады. 2020 жылы Kumtor Gold Company табысы ЖІӨ-нің 12,5% және жалпы өнеркәсіп өнімінің 23,3% құрады.[дереккөзі?]
## Дереккөздер |
"Ы. Алтынсарин" төсбелгісі – 2000 жылдың 12 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің білім беру және ғылым саласындағы белсенді оқытушыларын және педагогика қызметкерлерін ынталандандыру мақсатында және моральдық өсу үшін тағайындалған Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің №1159 министрліктің қаулысы бойынша бекітілген марапаты.
## Толығырақ
"Ыбырай Алтынсарин" төсбелгісімен білім беру мен тәрбиелеу процесін ұйымдастыру мен жетілдірудегі, оқыту мен тәрбиелеудің біртұтастығын қамтамасыз етудегі, білім беру және тәрбиелеу бағдарламаларын іске асырудағы елеулі табыстары, оқушыларды, тәрбиеленушілерді практикалық даярлаудағы, олардың шығармашылық белсенділігін арттыру табыстары, облыстық (аудандық), олардың республикалық халықаралық білім бағдарламалары мен жобаларындағы жетістіктері үшін білім беру органдары мен ұйымдарында 10 және одан да көп жыл еңбек өтілі бар қызметкерлер марапатталады.
## Құрметті төсбелгісінің сипаттамасы
"Ыбырай Алтынсарин" төсбелгісі диаметрі 32 мм шеңбер нысанында қалыңдығы 2 мм мыс пен никельдің қорытпасынан дайындалады.Төсбелгінің беткі жағында Ыбырай Алтынсариннің бейнесі орналасқан. Бейненің астында "Ы. АЛТЫНСАРИН" деген жазу бар.Төсбелгінің артқы жағында "Педагогикалық қызметтегі табыстары үшін" деген жазу орналасқан.
Төсбелгі құлақша мен шынжыр арқылы ені 25 мм және биіктігі 15 мм көгілдір түсті қатқыл лентамен қапталған, төменгі жағында лавр бұтақтары бар тікбұрышты тағанмен жалғанады.Төсбелгі киімге визорлы бекіткіші бар түйреуіш арқылы бекітіледі. |
2024 жылдың 19 мамырында Иранның әскери күштерінің тікұшағы Иранның Шығыс Әзірбайжан, Узи ауылында әуе апатына ұшырады. Апат нәтижесінде Иран президенті Ибраһим Раиси, сыртықы істер министрі Хосейн Амир Абдоллахиян, Шығыс Әзірбайжан губернаторы Малек Рахмати және Шығыс Әзірбайжандағы Иранның жоғарғы лидерінің өкілі Мохаммад Али аль-Хашем қайтыс болды.
## Дереккөздер |
Мөңке би Төлеұлы — 1207 жылы Қытайдың Хубей провинциясында туып, 1259 жылы Моңғолияның Бұрқан-Қалдан деген өзінің ата мекенінде жерленген. Әкесі Төле хан болған. Шыңғысханның немересі Бату хан мен өзінің інісі Берке ханның көмегімен 1251 жылдары өзінің қарсылас туыстары Шағатай, Үгедей хандарды ығыстырып Шыңғысханың Керөлеңдегі ордасына қаған би болып сайланған.
Ескерту: Қазақта белгілі екі Мөңке бар: бірі — Шыңғысты хан сайлаған Мөңке Төлеұлы, екіншісі — Сырымға бата берген Шекті Мөңке Тілеуұлы.
## Мөңке бидің толғау-термесі
Ескі шежіре деректерде кездесетін мына толғау-термесі ел аузында қалған:
Тайғақ, тайғақ көлдерден
Балық шығар деп еді.
Ол балықты аулайтын,
Үш ашалы шанышқылы,
Қайық шығар деп еді.
Терең жатқан балықты,
Алып шығар деп еді.
Жолы болмас қарсықты,
Екі етегі су болып,
Бір жаратқан тәңірге,
Налып шығар деп еді.
Ауылдан шу қылып,
Жаулықтарын ту қылып,
Зайып шығар деп еді.
Оқшонтай жоқ, кісе жоқ,
Белбеу шығар деп еді.
Жүгініс жоқ, келіс жоқ,
Келбеу шығар деп еді.
Үй басына тоқылдақ,
Келі шығар деп еді.
Енесімен керісіп,
Келін шығады деп еді.
Бір уысқа толмайтын,
Аяң шығар деп еді.
Қай жақ болса қонысың,
Сол жақ шығар деп еді.
Тайынша мен танаға,
Жүк артылар деп еді.
Ағып жатқан дария,
Суы тартылар деп еді.
Пышағы мен шақпағы,
Қалып шығар деп еді.
Бес қойға алған өгізді,
Тегін дерсің деп еді.
Егін егіп, тарының,
Сөгін жерсің деп еді.
Есха деген қамыстан,
Жебе шығар деп еді.
Жүре берсең алдыңнан,
Төбе шығар деп еді.
Сол төбенің басына,
Асасы бар қолында,
Өзі тоба жолында,
Ақсақалды қария,
Жеке шығар деп еді...
## Дереккөздер |
Ақтөбе облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімі 2001 жылғы 23 қаңтардағы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» Заңының 27-бабына, Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 26 желтоқсандағы «Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы» Заңының 21-бабына сәйкес Ақтөбе облысы әкімдігі қаулысына сәйкес бекітілген. Тізім Ақтөбе облысы әкімдігінің 01.07.2023 № 169 қаулысымен жаңартылған.
## Ақтөбе қаласы
## Алға ауданы
## Әйтеке би ауданы
## Байғанин ауданы
## Қарғалы ауданы
## Қобда ауданы
## Мәртөк ауданы
## Мұғалжар ауданы
## Ойыл ауданы
## Темір ауданы
## Хромтау ауданы
## Шалқар ауданы
## Ырғыз ауданы
Барлығы: 863 тарих және мәдениет ескерткіштері (қала құрылысы және сәулет ескерткіштері - 87, монументтік өнер құрылыстары - 58, ансамбльдер мен кешендер - 6, киелі нысандар - 43, археология ескерткіштері – 669).
## Дереккөздер |
Асылбек Айжарықұлы Смағұлов (28 сәуір 1970, Нұра ауылы, Ырғыз ауданы, Ақтөбе облысы, Қазақ КСР) — қазақстандық құқықтанушы-заңгер, саясаткер, заң ғылымдарының докторы (2007), профессор. Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының мүшесі (2020 жылдың 16 қыркүйегінен бастап).
## Өмірбаяны
1970 жылы Ақтөбе облысы, Ырғыз ауданы, Нұра кеңшарында дүниеге келді.
Еңбек жолын 1987 жылы жұмысшы болып бастады.
1988-1990 жылдары — КСРО Қарулы Күштері қатарында қызмет етті.
1991-1992 жылдары — КСРО ІІМ Свердлов жоғары мектебінің тыңдаушысы болды.
1992-1995 жылдары — Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды жоғары мектебінің тыңдаушысы болып, оны үздік бітірді.
1995-2000 жылдары — Қазақстан Республикасы ІІМ Қарағанды жоғары мектебінде оқытушы, адъюнкт, аға оқытушы болды.
2000-2012 жылдары — Қазақстан Республикасы Қаржы полициясы академиясының Қылмыстық құқық және криминология кафедрасының доценті, басшысы, Академия басшысының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары, оқу-әдістемелік жұмысты ұйымдастыру академиясы басшысының орынбасары болды.
2012-2016 жылдары — «Қазақстан Республикасының Заң шығару институты» мемлекеттік мекемесінің директоры болды.
2016 жылдың 23 наурызынан 2020 жылдың 16 қыркүйегіне дейін — «Нұр Отан» партиясы атынан Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің VІ сайланым депутаты болды. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі болды.
2020 жылдың 16 қыркүйегінен бастап — Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының мүшесі болды.
## Марапаттары мен атақтары
* 2005 — «Қазақстан Конституциясына 10 жыл» медалі
* 2011 — «Қазақстан Конституциясына 20 жыл» медалі
* 2016 — «Қазақстан Конституциясына 25 жыл» медалі
* 2020 — «Қазақстан Республикасының Конституциясына 25 жыл» медалі
* «Құқық тәртібін қамтамасыз етуге қосқан үлесі үшін» медалі
* «Әділет жүйесін дамытуға қосқан үлесі үшін» медалі
* «Ерен еңбегі үшін» медалі
* Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтан Алғыс хат
* «Қазақстан Республикасы Қаржы полициясына 15 жыл» төсбелгісі
* «Қазақстан Республикасындағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі үшін» төсбелгісі және т.б.
* Қазақстан Республикасы Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі (қаржы полициясы) Қаржы полициясы академиясының құрметті профессоры
* «ТМД ПАА. 25 жыл» медалі (27 наурыз 2017 ж., ТМД Парламентаралық Ассамблеясы) – парламентаризмді дамыту мен нығайтудағы қызметі, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы қызметінің құқықтық негіздерін дамытуға және жетілдіруге, халықаралық байланыстарды және парламентаралық ынтымақтастықты нығайтуға қосқан үлесі үшін.
## Дереккөздер |
Мемлекетаралық «МИР» телерадиокомпаниясы — халықаралық телерадиокешен.
1992 жылы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерінің саяси, экономикалық және гуманитарлық әріптестігін насихаттау арқылы ортақ ақпарат кеңістігін құрып, халықаралық ақпарат алмасуына жәрдемдесу мақсатында құрылды. Телерадиокомпания штаб-пәтері Мәскеу қаласында орналасқан, 9 елде ұлттық филиалдары мен өкілдіктері бар. «Мир» МТРК құрамына «МИР», «МИР 24» телеарналары, «МИР» радиосы, MIR24.TV ақпараттық-сараптамалық порталы мен «МИР-Телепорт» көп функционалды спутниктік жүйесі кіреді.
## Құрылымы
### «МИР» телеарнасы
«МИР» телеарнасы посткеңестік кеңістіктегі елдердің қазіргі өмірі мен тарихын көрермендерге таныстырады. Телеарна құрылтайшы мемлекеттердің аумағында хабар таратады: Әзірбайжан, Армения, Беларусь, Грузия, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан және Өзбекстан, сондай-ақ Түрікменстан мен Эстония халқына 4 уақыт белдеуінде SD және HD форматында қолжетімді. Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресейде телеарна цифрлық эфирлік хабар таратудың ұлттық пакетінің құрамына кіреді. Ресейде «МИР» телеарнасына екінші цифрлық мультиплекстегі 18-түйме бекітілген. Жалпы аудиториясы – 180 млн астам адам.
### «МИР 24» телеарнасы
«МИР 24» — 2013 жылы 1 қаңтарда хабар тарата бастаған тәуліктік ақпараттық, мәдени-танымдық телеарна, ТМД елдері мен әлем жаңалықтарын көрсетеді. «МИР 24» телеарнасы 25 елдің аумағында таралады: Әзірбайжан, Армения, Беларусь, Грузия, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан, сонымен қатар Болгария, Германия, Израиль, Моңғолия, АҚШ, Оңтүстік Корея және т.б. Жалпы аудиториясы – 75 млн астам адам. Беларусь, Қазақстан мен Қырғызстанда «МИР 24» эфирлік хабар тарататын екінші мультиплекске енгізілген, Ресейде телеарна цифрлық эфирлік телевидениенің жергілікті мультиплексінде хабар таратады.
### «МИР» радиосы
«МИР» радиостанциясы Adult Contemporary форматында хабар таратады. Музыкалық саясатының негізі – соңғы 15 жылдағы танымал сапалы орыс тілді музыка. Сонымен бірге эфирде күні бойы жаңалықтар, жұлдыздардан алынған сұхбат пен танымдық ойын-сауық бағдарламалар бар.
«МИР» радиосы Армения, Беларусь, Қырғызстан мен Ресей аумағында 3 уақыт белдеуінде таралады. Жалпы аудиториясы – 47,2 млн адам.
### «MIR24.TV» порталы
MIR24.TV ақпараттық жаңалықтар порталы 2011 жылы қаңтарда іске қосылды. «Мир» МТРК эксклюзивті видеолары бар Достастық елдерінің жаңалықтары тәулігіне 250 мыңнан көп адамды тартады.
## Тарихы
КСРО ыдырағаннан соң біртұтас ақпарат әлемі де өзінің өмір сүруін тоқтатты. Соған орай, 1992 жылы 15 мамырда ТМД Украина үкіметінің бастамасымен Мемлекетаралық телерадиокомпания (МТРК) құру туралы уағдаластыққа қол қойды. 1993 жылдың көктемінен «Ресей қоғамдық теледидары» арнасынан күн сайын «Вместе» бағдарламасы беріліп тұрды. Телерадиокомпанияға – Армения, Белорусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Әзірбайжан, Өзбекстан, Украина елдері мүше.
## Бағдарламалары
Ақпараттық бағдарлама
* Новости
* Вместе
Ойын шоу
* Миллион за 5 минут
* Игра в кино
Танымдық бағдарлама
* [Не]Фантастика
* Фазенда Лайф
* Все как у людей
* Пять причин поехать в...
Құқықтық бағдарлама
* Дела судебные
* Мировое соглашение
Деректі фильм
* Наше кино
* Рожденные в СССР
* «Исторический детектив» с Николаем Валуевым
## Басшылары
Компания төрағалары
* Ғаділбек Шалахметов (1992-2002)
* Виктор Сенин (2002-2007)
* Радик Батыршин (2007 жылдан бері)
Қазақстандағы ұлттық филиал директорлары
* Асқар Әлімжанов (2009-2021)
* Алан Әжібаев (2021 жылдан бастап),
## Дереккөздер |
Atameken Business — бизнес туралы хабар тарататын және бизнеске арналған қазақстандық коммерциялық телеарна, "inbusiness.kz" ақпарат агенттігімен бірге "Atameken Business" медиа холдингінің құрамына кіреді. Телеарна эфирінде жаңалықтар, аналитикалық бағдарламалар, нарық тенденциялары мен болжамдар, сараптамалық болжамдар, пікірталас бағдарламалары мен деректі фильмдер көрсетіледі. Телеарнаның Астана және Алматы қалаларында студиялары бар.
## Тарихы
Интернет-портал платформасында "Atameken Business Channel" мультимедиялық телеарна болып 2016 жылдың 23 мамырында іске қосылды.
Алғашында хабар тарату уақыты тәулігіне 4 сағатты құраса, бүгінде телеарна «KazSat-3» жер серігінің көмегімен Қазақстан аумағында 24/7 форматта хабар таратады.
2016 жылдың 1 желтоқсанынан бастап арна «KazSat» кабельді тарату телекомпаниясының тізіміне енді.
## Жүргізушілері
* Қайырбек Жәйлібек (Сөзбе-сөз)
* Айжан Ілиясқызы (Сол жағалау)
* Айгерим Дюзикенева (The Weekly Review)
* Диас Еркинов (Итоги Brief/Грани)
* Руслан Идрисов (Мир. Итоги)
* Рустам Байдәулет (Апта айнасы)
* Әлия Текенова (Әлем тынысы)
* Нағашыбек Алдан (Шыны керек)
## Бағдарламалар
* Басты жаңалықтар (Главные новости)
* Басты тақырып (Время говорить)
* Túski format (Дневной формат)
* JAŃALYQTAR (Новости)
* Дайджест JAŃALYQTAR (Дайджест НОВОСТИ)
* СПОРТ / SPORT
* SÓZBE SÓZ (Своими словами)
* ARNAIY REPORTAJ (Специальный репортаж)
* ӨҢІР / РЕГИОНЫ
* The Weekly Review
* BRIEF ТҮЙІН (ИТОГИ BRIEF)
* ÁLEM TYNYSY (МИР. Итоги)
* APTA AINASY
* БОЛАШАҚҚА БАҒДАР
* ҰЛТ МҮДДЕСІ
* Business & Woman
* SHYNY KEREK
* КЕРЕК ДЕРЕК
* АНЫҒЫН АЙТСАҚ
* Сұхбат (ИНТЕРВЬЮ)
* БІЗДІҢ АУЫЛ
* IТ NEWS
* EXCLUSIVE
* TRAVEL KZ
* ОТРАСЛИ / САЛА МЕН САПА
* АБАЙ АМАНАТЫ / ABAY AMANATY
* Вставай и делай / Қолыңнан келеді
* БИЗНЕСКЕ АПАРАР ЖОЛ / ИСТОРИЯ ОДНОГО БИЗНЕСА
* Время FinTech
* ҚАЗАҚСТАНДА ЖАСАЛҒАН
* Еңбек жолы / Призвание
* QAZAQ TILI
* QAZ-BREND
* CASE
* Семейный бюджет / Отбасылық бюджет
* БИЗНЕС БАСТА
* ГРАНИ
* Сіз білесіз бе?
* ҚАЛА. ЕЛ ТЫНЫСЫ
* ТҮСІНУ МАҢЫЗДЫ
* ДАВАЙ ЗАПРАВИМСЯ
* КАК ЭТО СДЕЛАНО?
## "inbusiness.kz" ақпарат агенттігі
inbusiness.kz – Қазақстан, ЕАЭО, ТМД және әлемдегі саяси, қоғамдық және экономикалық жаңалықтар туралы іскерлік ақпараттық портал. 2019 жылы іске қосылды. Ақпараттық платформа сайтында ATAMEKEN BUSINESS телеарнасы LiveStream режимінде көрсетіледі. Портал контенті қазақ, орыс тілдерінде қолжетімді.
## Басшылары
* Юлия Валиахметова (2016-2018)
* Қанат Сахариянов (2018 жылдан бері)
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* «Atameken Business» телеарнасының ресми сайты мен онлайн көрсетілімі
* «Басты жаңалықтар / Новости Казахстана» (YouTube)
* «Atameken Business Programs / Атамекен Бизнес» (YouTube)
* «Atameken Business» телеарнасы (Instagram)
* «Atameken Business» телеарнасы (TikTok)
* «Atameken Business» телеарнасы (Facebook)
* Atameken Business - Новости Казахстана (Telegram)
* Atameken Business - Жаңалықтар (Telegram)
* «Atameken Business» телеарнасы (ВКонтакте)
* «Atameken Business» телеарнасы (X)
* «inbusiness.kz» ақпараттық порталы
* «inbusiness.kz» (Instagram)
* «inbusiness.kz» (Telegram)
* «inbusiness.kz» (TikTok)
* «inbusiness.kz» (Facebook)
* «Atameken Business» арнасы Интернет мұрағатында: abctv.kz сайты (2016-2019 жылдар) |
Агат Несауле (23 қаңтар 1938 – 29 маусым 2022) — Латвиядан шыққан американдық жазушы және «Висконсин-Уайтвотер университетінің ағылшын факультетінің» профессоры. Оның 1995 жылғы «Женщина в янтаре» («A Woman in Amber») мемуары 1996 жылы «До Колумба» қорының «Американдық кітап сыйлығын» алды.
## Ерте өмірі және білімі
Несауле Латвияда дүниеге келген, Петрис В. Несауле мен Валда Несауленің қызы. Оның әкесі – лютерандық дін қызметкері болған; ал анасы жетпіс жасында доктор дәрежесін алды. Кішкентай қыз кезінде Несауле отбасымен бірге әскери күйзелістерден қашып, Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Германияда бала тұтқын ретінде уақыт өткізді. Отбасы босқындар лагерінде тұрып, 1950 жылы, ол 12 жасында АҚШ-қа көшті.
Несауле Шортридж орта мектебінде оқыды және Индианадағы латын тілінен Ұлттық жарыста жеңіске жетті; сыйлық Блумингтондағы Индиана университетінде төрт жылдық стипендия болды. Ол Индианада бакалавр және магистр дәрежесін алды, сонымен қатар Висконсин-Мэдисон университетінде ағылшын тілі бойынша доктор дәрежесін алды. Оның диссертациясы « Дорис Лессинг феминизмі» (1972) деп аталды.
## Мансап жолы
Несауле 1963 – 1996 жж. Висконсин-Уайтвотер университетінде ағылшын тілі профессоры болды. Несауле мен Рут Шауэр 1972 жылы мектептің әйелдерді зерттеу бағдарламасын құрды. Оның 1995 жылғы «Женщина в янтаре: исцеление от травм войны и изгнания» (1995) мемуары 1996 жылы «До Колумба» қорының «Американдық кітап сыйлығын» алды. Ол сонымен қатар екі роман мен ғылыми мақалалар жариялады.
1998 жылы президент Билл Клинтон Латвия, Литва және Эстонияның НАТО-ға қосылуына мүмкіндік беру үшін қажетті келісімге қол қойған кезде Несауле қонақ болды. 2019 жылы ол эсседе: «Мен Америка Құрама Штаттарында 70 жыл тұрдым. Мен Тәуелсіздік Декларациясы мен Конституцияға ғашық американдық азаматпын. Мен бұл елдің маған берген барлық нәрселеріне өте ризамын, бірақ мен бұл жерге шынымен тиесілі емес екенімді сеземін»,— деп жазған.
## Жарияланымдары
* «Дорис Лессингтің бақылау тізімі» (1973);
* «Әйелдер және қылмыс: Аллингемдегі сексизм, Сайерс және Кристи» (1974, Марго Питерспен бірге);
* «Әйелдер неге өлтіреді» (1975, Марго Питерспен);
* «Дорис Лессингтің феминистік пьесалары» (1976);
* «Академиядағы кісі өлтіру» (1977, Марго Питерспен);
* «Аспазияға не болды? Латвиядағы феминизмді іздеуде» (1993);
* «Кәріптастағы әйел: соғыс пен қуғынның жарақатын емдеу» (1995);
* Ежи Косинскиге ғашық: роман (2010);
* «Фей Уэлдон романдарындағы феминизм және өнер» (2013);
* «Жоғалған жаз мезгілі: қуғындағы әйелдер достығы» романы (2019);
* «Эмиграция қайтымсыз» (2019).
## Жеке өмірі
Несауле ағылшын профессоры Гарри Кроузбен отбасын құрған. Олардың Борис атты ұлы болды. Олар ажырасып кетті. Ол 2022 жылы Висконсин штатының Мадисон қаласында 84 жасында қайтыс болды.
## Дереккөздер |
Тоян қалашығы (орыс. Тоянов городок) — Түмен (Сібір) хандығының құрамындағы ортағасырлық қала. Қалашықтың қалдықтары Ресей Федерациясы, Томбы қаласында, Том өзенінің сол жақ жағалауында орналасқан.
## Тарихы
## Әдебиет
* Матвеев А.В., Татауров С.Ф. Сибирское ханство: военно-политические аспекты истории. Казань: Фэн АН РТ, 2012. 260 с.
* Плетнева Л.М. Тоянов городок (по раскопкам М.П. Грязнова в 1924 г.) // Из истории Сибири. Томск: Изд-во Томского ун-та, 1976. Вып.19. С. 65–89.
* Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2
* Яковлев Я.А. Могильник Тоянов Городок: Каталог коллекции Ф.Р. Мартина 1891 г. Из фондов Государственного Исторического музея (г. Стокгольм). Томск-Сургут: Изд-во Том. ун-та, 2009. 348 с. |
Самар қалашығы (орыс. городок Самар) — Түмен (Сібір) хандығының құрамындағы ортағасырлық қала.
## Тарихы
Археологиялық ескерткіштің қалдықтары Ханты-Мансийск қаласының аумағында орналасқан.
## Әдебиет
* Матвеев А.В., Татауров С.Ф. Сибирское ханство: военно-политические аспекты истории. Казань: Фэн АН РТ, 2012. 260 с.
* Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2 |
Қазақстан Парламенті Мәжілісінің депутаттары:
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 1-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 2-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 3-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 6-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 7-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 8-сайланым депутаттары |
Анна Румане-Кенине (латышша Anna Rūmane-Ķeniņa; 1877 жыл 13 қараша, Елгава — 1950 жыл 9 қараша, Рига) — латыш жазушысы, педагог, дипломат және қоғам қайраткері. Латвия Орталық Кеңесінің 1944 жылғы 17 наурыздағы Меморандумына қол қоюшылардың бірі. Латвия Халық Кеңесінің мүшесі.
## Өмірбаяны
1877 жылы 13 қарашада Елгава қаласында теміржолшының отбасында дүниеге келген. 1896 жылы Елгава әйелдер гимназиясын (Hohere Tochterschule) бітірген.
1905 жылы болашақ күйеуі — Атис Кенинь Тербатас 15/17 мекенжайындағы ғимараттың құрылысын аяқтады. 1905 жылы 1 қыркүйекте Анна Кенине ғимаратта әйелдер гимназиясын ашты. Ғимарат көп ұзамай білім, әдебиет және өнер орталығына айналды. Кейіннен ғимарат архитектуралық құндылық мәртебесін алып, «Кенине мектебі» деген атпен танымал болды.
1911 жылы Сорбонда, 1913 жылдан Женева университетінде оқыды. 1916 жылы Женевадағы Жан-Жак Руссо атындағы педагогикалық институтты бітірді. 1917 – 1919 жж. Франция Сыртқы істер министрлігінің баспасөз бөлімінде Балтық елдері бойынша көмекші болып жұмыс істеді. 1918 жылы ол «Revue Baltique» журналын құруға қатысты.
1919 жылы Латвияға оралды. Латвия әйелдеріне көмек көрсету корпусының редакциялық комитетіне қатысады. Сол жылы Парижге кетіп, Латвия Сыртқы істер министрлігінің баспасөз бюросының менеджері болып жұмыс істеді. 1921 жылы Латвияда Француз альянсын құрды. Сол жылы ол Францияның 1-дәрежелі «Palmes Academiques» орденімен марапатталды. 1923 жылы ол мұғалім және дипломат Атис Кениньмен отбасын құрды. 1925 жылы және 1928 – 1929 жж. АҚШ-та журналистика және жазу бойынша оқытушы болды. 1926 жылы 4-дәрежелі «Үш жұлдыз» орденімен марапатталды.
1944 жылы Германияға қоныс аударды. Соғыстан кейін ол қатты науқастанып, Латвияға оралды.
Оның еңбектері баспасөзде Айна Расмере лақап атымен жарияланды. Анна Кенине педагогика, саясат және әйелдер құқығы тақырыптарында жазды. «Dzīvot gribas» алғашқы басылымы «Pēterburgas Avīzes» газетінде жарық көрді. 1908 жылы «Melnais ērglis» (Қара қыран) драмасы жарық көрді. 1950 жылы 9 қарашада қайтыс болды және Үлкен зиратқа жерленді.
### Отбасы:
* Күйеуі – Атис Кенинь — ақын, мұғалім және дипломат.
* Ұлы – Таливалдис Кениньш — композитор.
* Немересі – Юрис Кениньш — композитор.
## Библиография
* Dzīvot gribas: tēlojums 20.02.1902;
* Өмірбаян «Mātes bēdas» (1912);
* «Melnais ērglis» драмасы (1908).
## Дереккөздер
## Әдебиет
* Ikstena, Nora, Pārnākšana : grāmata par Annu Rūmani-Ķeniņu. [Rīga, Garā Pupa, 1993]
* Anna Rūmane-Ķeniņa // Ķelpe J. Sieviete latvju rakstniecibā. Jelgava, 1936
* Ikstena N. Pārnākšana. R., 1993 |
1923 жылы Қазақ АКСР халық әртісі атағы енгізілді. Қазақ КСР халық әртісі атағы 1940 жылы 2 маусымда бекітілді. Төменде Қазақ КСР халық әртістерінің атақ берілген жылдары бойынша тізімі берілген.
## 1920-жылдары
### 1923
* Александр Викторович Затаевич (1869—1936), музыкант-этнограф, сазгер
### 1924
* Нина Павловна Анненкова-Бернар (1864—1933), театр актрисасы
## 1930-жылдары
### 1931
* Елубай Өмірзақов (1899—1974), театр мен кино актеры, режиссер
* Жұмат Тұрғынбайұлы Шанин (1892—1938), театр режиссеры, драматург
### 1936
* Қанабек Байсейітов (1905—1979), театр мен кино актеры, режиссер
* Илья Григорьевич Боров (1899—1961), театральный режиссер
* Евгений Григорьевич Брусиловский (1905—1981), сазгер
* Құрманбек Жандарбеков (1905—1973), опера әншісі (баритон), режиссер, театр мен кино актеры
* Серәлі Қожамқұлов (1896—1979), театр мен кино актеры
* Қалыбек Қуанышбаев (1893—1968), театр мен кино актеры (содан соң КСРО халық әртісі — 1959)
### 1938
* Манарбек Ержанов (1901—1966), опера әншісі (тенор), театр актеры, сазгер
* Шара Баймолдақызы Жиенқұлова (1912—1991), балет әртісі, балетмейстер
* Евгений Васильевич Иванов (1901—1982), опера әншісі (бас)
* Анатолий Иванович Овчинников (1899—1970), опера әншісі (тенор)
* Александр Васильевич Преображенский (1890—1963), дирижер, опера әншісі (тенор)
### 1939
* Үрия Әлтікқызы Тұрдықұлова (1911—1991), әнші
## 1940-жылдары
### 1940
* Зинаида Игнатьевна Морская (1885—1966), театр мен кино актеры
### 1942
* Қапан Оралұлы Бадыров (1904—2000), театр актеры
* Жүсіпбек Елебеков (1904—1977), опера әншісі (тенор)
### 1943
* Моисей Исаакович Гольдблат (1896—1974), театр режиссеры, актер
* Юрий Александрович Завадский (1894—1977), театр режиссеры, актер (содан соң КСРО халық әртісі — 1948)
* Елизавета Болеславовна Кручинина-Рутковская (1895—1961), театр актеры
* Юрий Митрофанович Мизецкий (1900—?), театр режиссеры, актер
* Жамал Омарова (1912—1976), әнші (контральто)
* Владимир Иосифович Пирадов (1892—1954), дирижер
* Александр Иванович Соломарский, (1897—1980), театр режиссеры, актер
* Галина Сергеевна Уланова (1910—1998), балет әртісі (содан соң КСРО халық әртісі — 1951)
### 1944
* Анна Александровна Демидова (1884—1946), театр актрисасы
* Ахмет Қуанұлы Жұбанов (1906—1968), сазгер, дирижер
* Кузьмин-Караваев В. В.
* Соломон Исаакович Колтон (1908—1979), опера әншісі (баритон)
* Дина Кенжеқызы Нұрпейісова (1861—1955), сазгер, домбырашы
* Борис Александрович Орлов (1905—1960), әнші, хормейстер
### 1945
* Қали Байжанов (1877—1966), әнші (бас)
* Зәбира Қыдырәліқызы Жұбатова (1914—1999), әнші
### 1947
* Мүсілім Мүкімұлы Абдуллин (1916—1996), опера әншісі (лирикалық тенор)
* Ришат Мүкімұлы Абдуллин (1916—1988), опера әншісі (баритон) (содан соң КСРО халық әртісі — 1967)
* Шәкен Кенжетайұлы Айманов (1914—1970), театр мен кино актеры, режиссер (содан соң КСРО халық әртісі — 1959)
* Рахия Рысбайқызы Қойшыбаева (1916—1963), театр мен кино актеры
* Нина Константиновна Куклина-Врана (1915—2000), опера әншісі (лирикалы-колоратуралық сопрано)
* Надежда Николаевна Самышина (1903—1994), опера әншісі (лирикалы-колоратуралық сопрано)
* Әнуарбек Бейсембайұлы Үмбетбаев (1914—1973), опера әншісі (драматикалық тенор)
## 1950-жылдары
### 1951
* Валентина Борисовна Харламова (1911—1999), театр мен кино актрисасы (содан соң КСРО халық әртісі — 1959)
### 1954
* Серғали Әбжанов (1912—1976), опера әншісі (баритон)
* Байғали Досымжанұлы (1920—1998), опера әншісі (лирикалық тенор)
* Қали Жантілеуов (1902—1993), әнші, домбырашы
* Александр Пахомович Казакевич (1889—1959), опера әншісі (бас)
* Антонина Исидоровна Круглихина (1912—1984), опера әншісі (сопрано)
* Ғарифолла Құрманғалиев (1909—1993), опера әншісі (тенор), сазгер, киноактер
* Сіләмбек Қыдыралин (1908—1983), театр актеры
* Лұқпан Мұхамеджанұлы Мұхитов (1894—1957), домбырашы
* Мариям Тохтаханқызы Семятова (1916—1967), театр актрисасы
### 1955
* Серафим Павлович Ассуиров (1906—1964), театр актеры
* Роза Тәжібайқызы Бағланова (1922—2011), опера және эстрада әншісі (сопрано) (содан соң КСРО халық әртісі — 1967)
* Павел Осипович Кайров (1904—1962), театр актеры
* Любовь Яковлевна Майзель (1908—1978), театр актрисасы
* Александр Владимирович Селезнев (1906—1961), балет әртісі
* Мүлік Сүртібаев (1917—1997), театр мен кино актеры
### 1956
* Николай Константинович Ангаров (1914—1990), театр актеры
### 1957
* Хадиша Бөкейқызы (1917—2011), театр мен кино актрисасы (содан соң КСРО халық әртісі — 1964)
* Ғазиз Ниязұлы Доғашев (1917—2008), дирижер
* Камал Қармысұлы (1912—1991), театр мен кино актеры
* Яков Яковлевич Муратов (1890—1979), театр мен кино актеры, режиссер
* Павел Петрович Рогальский (1904—1987), театр актеры
* Лидия Демьяновна Чернышева (1912—1975), балет әртісі, балетмейстер (содан соң КСРО халық әртісі — 1967)
### 1958
* Айша Төкебайқызы Абдуллина (1916—2019), театр актрисасы
* Нуритдин Мұхамбетқалиұлы Атаханов (1905—1974), театр актеры
* Евгений Яковлевич Диордиев (1912—1985), театр мен кино актеры, режиссер (содан соң КСРО халық әртісі — 1970)
* Күләш Сырымбетқызы Сәкиева (1920—2019), театр актрисасы, әнші
* Сәлима Ескендірқызы Саттарова (1920—1985), театр актрисасы
* Ермек Бекмұхамедұлы Серкебаев (1926—2013), камералық және опера әншісі (баритон), киноактер (содан соң КСРО халық әртісі — 1959)
* Сейфолла Пірімұлы Телғараев (1910—1975), театр мен кино актеры
* Ғанижамал Хаирқызы Хайруллина (1914—1967), театр режиссеры, актриса
### 1959
* Гүлнәфис Баязитова (1917—1987), қобызшы
* Шабал Бейсекова (1919—1997), опера әншісі (сопрано)
* Шолпан Исабекқызы Жандарбекова (1922—2005), театр мен кино актрисасы (содан соң КСРО халық әртісі — 1982)
* Ростислав Владимирович Захаров (1907—1984), балет әртісі, балетмейстер, опера режиссеры (содан соң КСРО халық әртісі — 1969)
* Кәукен Кенжетайұлы (1916—2008), театр мен кино актеры, опера әншісі (баритон), режиссер
* Сәбира Майқанова (1914—1994), театр мен кино актрисасы (содан соң КСРО халық әртісі — 1970)
* Бибігүл Ахметқызы Төлегенова (1929 туғ.), опера әншісі (лирикалы-колоратуралық сопрано), киноактриса (содан соң КСРО халық әртісі — 1967)
## 1960-жылдары
### 1961
* Айсұлу Байқадамова (1927—1992), опера әншісі (сопрано)
* Борис Васильевич Лебедев (1910—1977), дирижер
* Юрий Борисович Померанцев (1923—2022), театр мен кино актеры
### 1962
* Ким Дин (1902—1966), театр актеры
* Ли Хам Дек (1914—2001), театр актрисасы
* Жәмила Нұрмағамбетқызы Шашкина (1914—2009), театр актрисасы
### 1963
* Зарипа Ізтілеуқызы Сүлейменова (1920—1994), театр актрисасы, әнші (сопрано)
* Қуат Төлеков (1914—1998), театр актеры
### 1964
* Гүлсім Әбдірахманова (1917—1970), театр актрисасы
* Иустина Ивановна Загвоздкина (1908—1985), театр актрисасы
* Евгений Ефимович Орел (1904—1983), театр актеры
### 1965
* Ксения Александровна Струнина (1915—1980), театр актрисасы
* Әмина Ерғожақызы Өмірзақова (1919—2006), театр мен кино актрисасы
### 1966
* Ораз Әбішев (1916—2013), кинорежиссер
* Эра Ивановна Епонешникова (1927—1977), опера әншісі
* Нұрмұхан Сейітахметұлы Жантөрин (1928—1990), театр мен кино актеры
* Раушангүл Сәйітқызы Илахунова (1922—2000), театр актрисасы, әнші
* Сара Ыдырысқызы Көшербаева (1933—1999), балет әртісі
* Людмила Петровна Кюн (1915—1982), театр актрисасы
* Шахан Әлімханұлы Мусин (1913—1999), театр мен кино актеры
* Ыдырыс Ноғайбайұлы (1931—1989), театр мен кино актеры (содан соң КСРО халық әртісі — 1982)
* Ольга Алексеевна Решетниченко (1914—2003), театр актрисасы
* Бикен Ырымқызы Римова (1923—2000), театр мен кино актрисасы
* Шәріпбай Қашқынбайұлы Сәкиев (1913—1989), театр актеры
* Латиф Абдулхайұлы Хамиди (1906—1983), сазгер
* Зәмзәгүл Нүсіпбайқызы Шәріпова (1931—2018), театр мен кино актрисасы
### 1967
* Рәбиға Есімжанова (1914—1986), опера әншісі (меццо-сопрано)
* Шамғон Сағаддинұлы Қажығалиев (1927—2015), дирижер, домбырашы (содан соң КСРО халық әртісі — 1985)
* Симха Бенционович Коган (1918—1979), пианист, концертмейстер
* Фуат Шәкірұлы Мансұров (1928—2010), дирижер
* Сыдық Мұхамеджанов (1924—1991), сазгер (содан соң КСРО халық әртісі — 1990)
* Рүстембек Бейсенұлы Омаров (1910—1988), домбырашы
### 1968
* Нұғыман Әбішев (1906—1988), опера әншісі (тенор)
* Гүлжиһан Қалиқызы Ордабаева (1917—1982), театр актрисасы
### 1969
* Бәйділда Қалтаев (1911—1979), театр актеры
## 1970-жылдары
### 1970
* Әбілқасым Жаңбырбаев (1927—2012), театр мен кино актеры
* Әзірбайжан Мәдиұлы Мәмбетов (1932—2009), театр режиссеры (содан соң КСРО халық әртісі — 1976)
* Анатолий Васильевич Молодов (1929—2017), дирижер (содан соң КСРО халық әртісі — 1988)
* Ахмет Шәмиев (1908—1983), театр мен кино актеры, әнші
### 1971
* Мақпир Құрбанұлы Бақиев (1915—1986), театр актеры
* Әтейбек Жолымбетов (1912—1994), театр мен кино актеры
* Николай Петрович Ли (1915—1977), театр актеры, әнші (тенор)
### 1972
* Кененбай Молданұлы Қожабеков (1928—1988), театр мен кино актеры
### 1973
* Болат Ғазизұлы Аюханов (1938—2022), балет әртісі, балетмейстер
* Әнуарбек Нығметжанұлы Байжанбаев (1923—1989), теледидар дикторы
* Ғазиза Ахметқызы Жұбанова (1927—1993), сазгер (содан соң КСРО халық әртісі — 1981)
* Бақыт Тоқсанбайқызы Қарабалина (1939—1990), домбырашы
* Құддыс Қожамиярұлы Қожамияров (1918—1994), сазгер (содан соң КСРО халық әртісі — 1987)
* Мар Владимирович Сулимов (1913—1994), театр режиссеры, актер
### 1974
* Шолпан Бәкірова (1924—2002), театр актрисасы
* Жұмабике Серікбаева (1917—1996), театр актрисасы
* Асқар Тоқпанов (1915—1994), театр режиссеры
### 1975
* Алма Ахметова (1920 туғ.), театр актрисасы
* Тамара Ивановна Кучина (1919—2005), театр актрисасы
* Еркеғали Рахмадиұлы Рахмадиев (1932—2013), сазгер (содан соң КСРО халық әртісі — 1981)
* Нұрғиса Атабайұлы Тілендиев (1925—1998), сазгер, дирижер, домбырашы (содан соң КСРО халық әртісі — 1984)
### 1976
* Асанәлі Әшімұлы (1937 туғ.), театр мен кино актеры, режиссер (содан соң КСРО халық әртісі — 1980)
* Рамазан Салықұлы Бапов (1947—2014), балет әртісі (содан соң КСРО халық әртісі — 1979)
* Нариман Нұрмұхамедұлы Қаражігітов (1934—2021), опера әншісі (лирикалы-драмалық тенор)
* Әнуар Абыханұлы Молдабеков (1938—1985), театр мен кино актеры
* Сәбит Қоңырбайұлы Оразбаев (1936 туғ.), театр актеры
* Алтын Ибрагимқызы Ружева (1928—1990), театр актрисасы
* Фарида Шәріпова (1936—2010), театр мен кино актрисасы (содан соң КСРО халық әртісі — 1980)
* Василий Никифорович Яковенко (1930—2010), опера әншісі (лирикалы-драмалық тенор)
### 1977
* Бекен Бәкенұлы Жылысбаев (1923—2015), опера әншісі (тенор)
### 1978
* Иван Петрович Арчибасов (1936—2001), театр актеры
* Раушан Хатиятқызы Байсейітова (1947 туғ.), балет әртісі
* Мұрат Хасенұлы Мұсабаев (1937—1993), опера әншісі (баритон)
* Тұрғыт Сәдуақасұлы Османов (1927—1982), дирижер
### 1979
* Әлібек Мұсаұлы Дінішев (1951 туғ.), опера әншісі (тенор) (содан соң КСРО халық әртісі — 1986)
* Василий Федорович Корниенко (1925—1994), театр актеры
* Сара Өрдембайқызы Тыныштығұлова (1942 туғ.), эстрада әншісі (контральто)
* Мағауия Хамзин (1927—2000), домбырашы, сазгер
## 1980-жылдары
### 1980
* Жібек Есекеқызы Бағысова (1940 туғ.), театр актрисасы
* Жұпар Манапова (1925 туғ.), театр актрисасы
### 1981
* Суат Әуезбекұлы Әбусейітов (1929—1992), әнші (тенор)
* Фатима Жұмағұлқызы Балғаева (1926—2005), қобызшы
* Нина Ивановна Войнаровская (1925—2013), оперетта әртісі (сопрано)
* Бекен Имаханов (1936—2023), театр актеры
* Зарема Ахметқызы Қастеева (1947 туғ.), балет әртісі
* Гүлвира Тұрсынқызы Рузиева (1936 туғ.), эстрада әншісі (сопрано)
* Гүлжан Ізімқызы Талпақова (1948 туғ.), биші
### 1982
* Рахима Төлегенқызы Жұбатырова (1943 туғ.), опера әншісі (лирикалы-драмалық сопрано)
* Хорлан Ықсанқызы Қалиламбекова (1945 туғ.), опера әншісі (лирикалы-колоратуралық сопрано)
* Зәуірбек Молдағалиұлы Райбаев (1932—2011), балет әртісі, балетмейстер
* Қарғамбай Рахымжанұлы Сатаев (1938—2013), театр мен кино актеры
### 1983
* Владимир Егорович Ким (1936—1997), театр режиссеры, актер
* Вячеслав Борисович Колпаков (1937—2018), театр актеры
### 1984
* Дәурен Тастанбайұлы Әбіров (1923—2001), балет әртісі, балетмейстер
* Бақыт Әшімова (1937—2012), опера әншісі (меццо-сопрано)
* Евгений Иванович Исаков (1937—2021), опера әншісі (бас)
* Юрий Степанович Клушкин (1937 туғ.), кернейші
* Кенжебек Күмісбеков (1927—1997), сазгер
* Нұрбибі Дәулетқызы Мәметова (1936 туғ.), театр актрисасы, әнші
* Инесса Ивановна Манская (1928—2017), балет әртісі
* Алдаберген Қайырбекұлы Мырзабеков (1930—2018), дирижер
* Лия Владимировна Нэльская (1932—2013), театр актрисасы
* Леонтий Александрович Полохов (1920—1993), театр мен кино актеры
* Әнуарбек Бейсембайұлы Үмбетбаев (1941—2007), опера әншісі (бас)
* Ескендір Өтегенұлы Хасанғалиев (1940—2021), сазгер, әнші (лирикалық баритон)
### 1985
* Ольга Давыдовна Андреева (1915—2007), опера әншісі (сопрано)
* Екатерина Семеновна Володарская (1918—2003), театр актрисасы
* Әйкен Мұсабекова (1912—1992), кино мен театр актрисасы, әнші (колоратуралық сопрано)
### 1986
* Анатолий Владимирович Бычков (1929—1997), сазгер
* Сара Окапқызы Қабиғожина (1944—2019), сиқыршы
* Айман Қожабекқызы Мұсақожаева (1958 туғ.), скрипкашы
* Дәнеш Рақышев (1926—1992), әнші, сазгер
* Роза Қуанышқызы Рымбаева (1957 туғ.), эстрада әншісі (лирикалық сопрано)
* Сұлтанғали Шүкіров (1946—2012), сиқыршы
### 1987
* Құрбан Әбдірасілов (1932 туғ.), театр актеры
* Гавриил Моисеевич Бойченко (1927—2013), театр актеры
* Ғафиз Қыдырұлы Есімов (1947 туғ.), опера әншісі (лирикалық баритон)
* Мәдениет Сейітжанұлы Ешекеев (1936—1997), әнші
* Бәйтен Уәлиханұлы Омаров (1927—2008), театр режиссеры, киноактер
* Райымбек Ноғайбайұлы Сейтметов (1938—2007), театр мен кино актеры
* Лев Александрович Темкин (1940—1993), театр режиссеры, актер
* Геннадий Михайлович Шарнин (1927—1998), театр актеры
### 1988
* Есмұхан Несіпбайұлы Обаев (1941 туғ.), театр режиссеры
### 1989
* Виктор Кириллович Борисов (1931—1997), театр актеры
* Тұраш Ыбыраев (1929—1991), кинорежиссер
* Лаки Константинович Кесоглу (1939 туғ.), эстрада әншісі (баритон)
* Зейнеп Төлембеққызы Қойшыбаева (1937—2002), әнші
* Рәшид Хасенұлы Мұсабаев (1933—2008), эстрада әншісі (тенор)
## 1990-жылдары
### 1990
* Әсия Абылаева (1938 туғ.), театр актрисасы
* Қайрат Әукенұлы Байбосынов (1950 туғ.), әнші
* Бәкір Яхиянұлы Баяхунов (1933 туғ.), сазгер
* Әзидолла Есқалиев (1934—2017), сазгер, домбырашы
* Базарғали Әжиұлы Жаманбаев (1942 туғ.), дирижер
* Нұржұман Байжұманұлы Ықтымбаев (1941 туғ.), киноактер
* Сайрагүл Ербосынқызы Нұрсұлтанова (1952 туғ.), балет әртісі
* Мансұр Сағатов (1939—2002), сазгер
* Серік Бәріұлы Шотиков (1937—2012), актёр театра
### 1991
* Жания Жақияқызы Әубәкірова (1957 туғ.), пианиношы
* Қаршыға Ахмедьяров (1946—2010), дирижер, сазгер, домбырашы
* Роза Әшірбекова (1938—2022), театр актрисасы
* Мұхтар Бақтыгереев (1933—1999), театр мен кино актеры
* Тұратай Иісова (1931—1994), театр актрисасы
* Гүлжәмилә Ихсанқызы Қадырбекова (1949 туғ.), пианиношы
* Нүкетай Мышбаева (1936 туғ.), театр актрисасы
* Мұрат Бекмұхамедұлы Серкебаев (1940 туғ.), скрипашы, дирижер, сазгер
* Торғын Жылқышықызы Тасыбекова (1938 туғ.), театр актрисасы
## Тағы қараңыз
* Қазақстан халық әртісі
## Дереккөздер |
Қазақстан Парламенті Сенатының депутаттары:
* Қазақстан Парламенті Сенатының 1-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 2-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 3-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 4-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 5-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 6-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 7-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Сенатының 8-сайланым депутаттары |
Семей футзал клубы - Семей қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
### Штаб
Персонал
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Ақтөбе футзал клубы - Ақтөбе қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Семей футзал клубы - Атырау қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
«Баян Сұлу» (1993 жылдың аяғына дейін — «Қостанай кондитер фабрикасы») — Қазақстанның Қостанай қаласында кондитер өнімдерін шығаратын кәсіпорын. 1974 жылы желтоқсанда Қостанай кондитер фабрикасы болып ашылып, 1993 жылы қыркүйекте «Баян Сұлу» АҚ болып қайта құрылды.
Қостанай қаласы, Бородин көшесі, 198 мекенжайында орналасқан.
## Тарихы
Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулысымен Қостанай кондитер фабрикасы құрылды. 1974 жылдың желтоқсанында жобалық қуаттылығы жылына 24560 тонна кондитерлік өнім шығаратын фабрика пайдалануға берілді, содан кейін I және II механикаландырылған ағынды желілерден тұратын әрқайсысының қуаттылығы жылына 2260 тонна карамель өндіретін цехы іске қосылды.
1975 жылдың наурыз айында печенье цехы іске қосылды. СЛ-1П желісі – қуаттылығы жылына 6000 тонна қант печеньесін өндіруге арналған. А2-СЗЛ № 2 желісі – қуаттылығы жылына 2700 тонна печеньенің ұзақ сақталатын сорттарын өндіру үшін. 1975 жылдың шілдесінде какао өнімдерін өңдейтін құрал-жабдықтар іске қосылып, жылтыратылған және глазурьсіз кәмпиттер, шоколад және ассорти шоколадтар шығаратын кәмпит және шоколад цехы жұмыс істей бастады. 1975-1980 жылдары зауытта карамель, мармелад, вафли, драже және иристің жоғары сұрыптарын өндіру қуаттылығы игерілді. 1981 жылы кондитер фабрикасы үш ауысымда жылына 30 мың тонна өнім шығарды.
КСРО ыдырағанға дейін фабрика Қазақ КСР Азық-түлік өнеркәсібі министрлігінің «Кондитерпром» бірлестігінің құрамында болды. 1993 жылы «Кондитерпром» және Қазақ КСР Азық-түлік өнеркәсібі министрлігі таратылып, «Қазпищепром» мемлекеттік кооперативтік бірлестігіне өтті. 1995 жылы жекешелендіру нәтижесінде мемлекеттен жеке меншікке өтіп, «Баян сұлу» акционерлік қоғамы болып өзгертілді.
Фабрика кондитерлік өнімдердің 300-ден астам түрін шығарады және сатады: кәмпиттер, шоколад, зефир, печенье, карамель, вафли, мармелад, драже, ирис, шоколад жинақтары. Зауыттың қуаттылығы жылына 65 мың тонна өнімді құрайды, өндірілген өнімнің үштен бір бөлігі Ресейге, Германияға, Украинаға, Қытайға, Өзбекстанға, Әзірбайжанға, Қырғызстанға, Түрікменстанға, Тәжікстанға, Ауғанстанға экспортталады.
## Акционерлері
Негізгі акционерлер (2024 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша):
## Дереккөздер |
Ордабасы футзал клубы - Шымкент қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Бәйтерек футзал клубы - Орал қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Астана футзал клубы - Астана қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Футболисты
Бұл мәліметтер алынған дереккөз: kazfutsal.kz.
## Дереккөздер |
Рахмет футзал клубы - Ақтөбе қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Жетісу футзал клубы - Талдықорған қаласында орналасқан қазақстандық футзал клубы.
## Тарихы
## Жетістіктері
### Футзалдан УЕФА Чемпиондар Лигасы
Футзалдан Қазақстан Чемпионаты
Қазақстан кубогы
## Маусым
### 2023 - 2024
## Сыртқы сілтемелер
## Дереккөздер |
Дуглас Дин Ошеров (ағылш. Douglas Dean Osheroff; 1 тамыз 1945 жыл, Абердин, Вашингтон, АҚШ) — американдық физик, 1996 жылғы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты (Дэвид Ли және Роберт Ричардсонмен бөлісті) («гелий-3 асқын сұйықтығын ашқаны үшін». 1971 жылы, Ошеров Корнелл университетінің аспиранты болған кезде ашты.
Әкесі Ресейден келген еврей иммигранттарының отбасынан шыққан; Анасының ата-анасы Словакиядан келген. Ошеров 1967 жылы Калтехтен бакалавр дәрежесін алды. Ол 1973 жылы Корнелл университетінде докторлық дәрежесін алды.
1972—1987 жж — Bell Laboratories (1981 жылдан —қатты дене және төмен температуралық зерттеулер бөлімінің меңгерушісі). 1972—1974 жж Д. Ли және Р. Ричардсонмен бірге гелий-3 изотопының асқын сұйықтығы құбылысын ашып, зерттеді. Қатты гелий-3 құрамындағы магниттік ауысулар бойынша жұмыс. Аморфты денелердің төмен температуралық қасиеттері бойынша жұмыс жасайды.
1987 жылдан бастап Стэнфорд университетінің профессоры. 2006 жылдан бастап университетте физика және қолданбалы физика кафедраларында сабақ берді, оны 1991 жылдан 1996 жылға дейін басқарды.
Ошеров Колумбия ғарыш кемесі апатын тергейтін комиссияға қатысып, Челленджер апатын тергейтін комиссиядағы Ричард Фейнман сияқты функцияларды орындады.
Ол сондай-ақ құмар фотограф және Стэнфорд студенттеріне «Фотосуреттің техникалық аспектілері» деп аталатын жаңа келгендерді семинарда орта форматты кинофотографиямен таныстырады.
## Дереккөздер
## Сілтемелер
* Д.Д.Ошеров. «3-Хедегі асқын сұйықтық: ашу және түсіну». Нобель дәрісі Архивная копия // Физика ғылымдарының жетістіктері, 167 том, 12 шығарылым, 1997 ж.
* Нобель комитетінің веб-сайтындағы ақпарат Архивировано 22 2012 жылдың маусымы жылдың. (ағыл.)
* Стэнфорд физика бөлімі - Osher Мұрағатталған 4 ақпанның 2012 жылы. Архивная копия (ағыл.)
* Ошеров Нобель сыйлығының иегері болғанын Мұрағатталған 10 ақпанның 2009 жылы. Архивная копия (ағыл.) - Ошеров бұл жазбаны автожауап беру аппаратынан жариялады, бұл оның таңғы сағат 2:30-дағы қоңырауға қаншалықты ашуланғанын көрсетеді.
* Vega Scientific Trust компаниясының Ошеровпен тегін бейне сұхбаты Архивная копия (ағыл.)
* Гелий-3 асқын сұйықтығының ашылуы (ағыл.)
* Өмірбаян жүйесінде Архивная копия (ағыл.) |
Рукин экспедициясы (1870) — Адай көтерілісінің басталуына себеп болған алғашқы қақтығыс. Рукин Адайлардан 1869 жылдың түтін салығын дереу төлеуді талап еткен. Негізгі ереже бойынша генерал-майор Веревкин түтін салығын 1870 жылдан бастап жинауды сұраған еді. Рукин жасағы қаза тапқаннан кейін Адайлар шабыттанып, үлкен көтеріліс бастайды.
## Себебі
1869 жылдың аяғында Орал әскери губернаторы генерал Веревкин Маңғышлақ приставтығына подполковник Рукинді тағайындады. Ол келу бойына Адайлардан 1869 жылдың түтін салығын 3 рубль 50 тиын көлемінде дереу төлеуді талап еткен. Соның алдында ғана генерал-майор Веревкин Адайдың екі дистанциясының бастығын Оралға шақырып алып, жаңа ережені түсіндіріп, 3 рубль 50 тиын көлеміндегі түтін салығын 1870 жылдан бастап жинауды сұраған еді. Солай бола тұра, Рукин өз қызметіне жүрер алдында оған 1869 жылдың салығында осы көлемде жинау тапсырылды. Мұндай екіжақты әңгіме дистанция бастықтары тарапынан да, қазақтардың өздеріне күдік әкелмей қоймады. Рукин өзіне бөлімшелерді басқаратын барлық Адай сардарын шақыртып алдырып, әрқайсысысынан қолхат алғанымен, ел ішінің тыныштығы бұзылған еді. Күн өткен сайын толқу бой ала бастады.
## Экспедиция
Қазақтарды басқару ісінде ешқандай тәжірибесі болмағанына қарамастан, Адайлармен таныспастан, қазақтардың түтін санын қалай алудың жайын білместен Рукин Александр бекінісіне келген соң көп кешікпей-ақ, жаңа ережені енгізуге далаға шығуды ұйғарады. Қазақтарды өз дегенінен шықпайды деп есептеп, Рукин 1870 жылдың наурыз айының басында қасына бір офицер, екі урядник, 40 атты казакты ілестіріп, ай жарымға жететін азық-түлік алып, далаға беттеді. Отряд құрамында сонымен қатар даланы жақсы білетін, әрі халыққа беделді би Баймәмбет Маяұлы болды. Адайлар отрядтың қашан қаладан шығатынын аңдып отырды. Қаладан далалыққа шығатын жол тау арасымен өтеді. Жасақ бекініс қақпасынан шыққан бойда Адайлар өздерінің хабаршыларын қандастарына жөнелтті. Бекіністен 60 шақырымдай жол жүріп, тегістікке шыққаннан кейін, отряд өздеріне жан-жақтан әртүрлі топтың жақындай бастағанын аңғарды. Жүрісті тоқтатпастан Рукин екі қазақты алға жіберіп, бұл неғылған тобыр екенін біліп келуге жұмсады. Адайлар Рукинді далаға бұдан әрі қарай жібермейтіндігін ашық айтқан. Бұл ескертуге құлақ аспастан Рукин отряды тағы да бірнеше шақырымға алға жылжып, бір құдықтың басында түнеп шығуға аялады. Келесі күні қарасы он мыңдай адам отрядты қоршап алып, Рукиннің фортқа қайтуын талап етті. Бұған жауап ретінде орыс винтовкасынан оқ атылды. Адайлар сескене қойған жоқ, есесіне қарсы оқ атты. Атыс басталып кетті, абырой болғанда бұл жолы екі жақ та дін аман, адам өлімі болған жоқ. Отряд келесі күніде осы құдықтың басында болды. Жағдайдың ушығып бара жатқаның көріп, Рукин фортқа Зеленинге хат жазып, бір қазақты жұмсады, көмекке қол сұрады, дәрі-дәрмектерімен фельдшердің келуін талап етті, казак-орыстар үшін үш шелек арақ және әр адамға 40 патроннан қосымша оқ сұратты. Хатты форттағылар 24 наурыз күні кешкі 5-те алды, сол заматта жаңа отряд жасақталып, жолға жиналды. Бұл жерде айта кететін нәрсе, форттағы гарнизонда небары 200 казак бар болатын, оның бірқатары Рукинмен бірге кетті. Ал бекіністе 150 казак қалды, олардың өздері де түгел жаяу еді. Қазыналық аттың саны 24 еді, оның алтауымен гарнизонға су тасылады, қалған алтауы қандайма болсын шаруа шыға қалса деп қосалқы ұсталады. Сонда бос аттың саны тек 12. Отрядты жасақтандыру үшін фортта сауда жасайтын армяндардан ат сұрауға тура келді. Сағат 10-ға жақын 20 казак-орыстан құралған отряд дайын болды: 1 урядник, 1 офицер, 1 фельдшер, 2 ат зеңбірек сүйреуге, тағы екі ат арбаға жегіліп, керек-жарақтар мен 1600 патрон тиелді. Казак-орыстар түнімен жүріп отырды. Таңертен Рукин қосына 10 шақырымдай қалған кезде кездескен қазақтардың бірінен жаманат хабар естіді: Рукиннің өзі өлген, отряды тұтқынға алынған. Осы қақтығыста өлген Баймәмбет Маяұлының сүйегін әкеле жатқандар да қарсы жолықты. Отряд кері оралуды жөн деп тапты. Рукин фортқа хат жолдаған түні, яғни наурыздың 24-нен 25-іне қараған түн тыныш өтті. Қазақтар таңертен оның қонысынан шеттеп, тау жаққа ыдырап кеткен. Адайлардың өздеріне шабуыл жасау райынан қайтқанын көріп, Рукин жедел жиналып, фортқа қарай жылжыды. Алайда, ол өз лагерінен екі шақырымдай жүрген соң отрядты қазақтар қоршап алады. Тағы да атыс басталады. Жағдай тіпті қиындап кетті. Көмектің келетіндігіне еш үміт жоқ, фортқа дейін әлі 120 шақырым (нақты емес) жол бар. Қас-қағым ғана уақыт өтті, қазақтар "Алла" деп айқайлап, казак-орыстарға бас салды. Логиновтың мойнына арқан салып, түйеге байлап тастады. Рукинге бірнешеуі ұмтылды. Ол револьверін қазақтардың біріне қарай кезеніп еді, қаруы от алмады. Сосын көп ойланып жатпай-ақ, қаруды аузына апарып, шүріппесін басып қалды. Өлі дене жерге сылқ ете қалды. Орыс-казактар жеңіліс тапты, 17 адам сол жерде өледі, қалғандарын тұтқындап әкеткен. Адайлардың адам саны шығыны белгісіз.
## Дереккөздер |
Арман Төлешұлы Қожахметов (9 қазан 1967, Сәтбаев, Қарағанды облысы, Қазақ КСР) — қазақстандық мемлекет қайраткері, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің бұрынғы депутаты (2012–2016, 2016–2023).
## Өмірбаяны
Арман Төлешұлы 1967 жылы Қарағанды облысы, Сәтбаев қаласында дүниеге келген.
Қарағанды мемлекеттік университетін, Қазақ мемлекеттік басқару академиясы қарамағындағы Нарық институтын, Ресей Федерациясы Үкіметі қарамағындағы Халық шаруашылығы академиясының Жоғары бизнес мектебін бітірген.
Университетті бітіргеннен кейін «Жезқазғантүсмет» АҚ заңгер, заң бөлімінің меңгерушісі қызметтерін атқарды.
1999-2001 жылдары — «Қазақмыс» корпорациясы «Шығысқазмыс» филиалы директорының құқықтық мәселелер жөніндегі орынбасары болды.
2001-2007 жылдары — «Қазақмыс» корпорациясының Заң қызметі департаменті директорының орынбасары болды.
2007-2012 жылдары — «Қазақмыс» корпорациясының заң қызметтері департаментінің директоры болды.
2012 жылдың 18 қаңтарынан 2016 жылдың 20 қаңтарына дейін — «Нұр Отан» партиясының партиялық тізімі бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің бесінші сайланым депутаты, ҚР Парламенті Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі болды.
2016 жылдың 24 наурызынан бастап — «Нұр Отан» партиясынан Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің 6-сайланым депутаты, Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Заңнама және сот-құқықтық реформа комитетінің мүшесі болды.
## Марапаттары
* «КСРО Қарулы күштеріне 70 жыл» мерейтойлық медалі (1988)
* «Жауынгерлік еңбегі үшін» медалі (1988)
* «Кеңес әскерлерінің АДР шығарылғанына 15 жыл» медалі (2004)
* «Кеңес әскерлерінің АДР шығарылғанына 20 жыл» медалі (2009)
* «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 20 жыл» медалі (2011)
* «Ерен еңбегі үшін» медалі (13 желтоқсан 2012 жыл)
* «Қазақстан Конституциясына 20 жыл» медалі (2015)
* «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 25 жыл» медалі (2016)
* «Парламенттік ынтымақтастықты нығайтқаны үшін» медалі (ТМД ПАА 13 желтоқсан 2016 жыл)
* Медаль «ТМД ПАА. 25 жыл» (27 наурыз 2017 жыл, ТМД Парламентаралық Ассамблеясы) – парламентаризмді дамыту мен нығайтуға сіңірген еңбегі, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы қызметінің құқықтық негізін дамытуға және жетілдіруге, халықаралық байланыстарды және парламентаралық ынтымақтастықты нығайтуға қосқан үлесі үшін.
## Дереккөздер |
Сәрсенбай Нұрғалиұлы Қожахметов (10 ақпан 1959, Құлсары, Жылыой ауданы, Гурьев облысы, Қазақ КСР — 1 қазан 2017) — қазақстандық мемлекет, қоғам және саяси қайраткері. Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаты (2007-2016).
## Өмірбаяны
1975 жылы Таушық ауылындағы №82 ауылдық кәсіптік-техникалық училищесін сілесір мамандығы бойынша жалпы біліктілігі бар «тракторист-машинист» мамандығын, ал 2002 жылы Орта Азия университетін бітірген.
1975-1985 жылдары — Жетібай тс. «Маңғыстаумұнай» ӨБ жүргізуші болды.
1985-1986 жылдары — Шевченко қ. «Маңғыстаумұнай» ӨБ комсомол комитетінің 2-хатшысы болды.
1986-1989 жылдары — Шевченко қалалық ЛКЖО комитеті хатшылығының бөлім меңгерушісі, Ералиев аудандық ЛКЖО комитетінің 2-хатшысы, Шевченко қ. Қазақстан Коммунистік партиясы Маңғыстау облыстық комитетінің жауапты хатшысы болды.
1990-1994 жылдары — Алматы қаласындағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі аппаратының, комитетінің кеңес берушісі болды.
1994-1996 жылдары — Алматы қаласындағы Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің мемлекеттік бақылау және ұйымдастыру-аумақтық жұмыс бөлімінің мемлекеттік қадағалаушысы - меңгерушісі болды.
1996-1999 жылдары — Ақтау қаласындағы «МаңғыстауМұнайГаз» АҚ бас директорының орынбасары болды.
1999-2001 жылдары — Маңғыстау облысының шағын кәсіпкерлікті қолдау басқармасының жетекшісі болды.
2001-2004 жылдары — Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің Маңғыстау облысы бойынша департаментінің директоры болды.
2004-2007 жылдары — Маңғыстау облысы әкімінің орынбасары, бірінші орынбасары болды. Маңғыстау облысы әкімі аппаратының басшысы болды.
2006-2007 жылдары — «Нұр Отан» партиясы Маңғыстау облыстық филиалының төрағасы болды.
2007-2016 жылдары — Астана қаласында Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің 4,5 сайланым депутаты болды.
2013 жылғы 6 қарашада Мәжіліс депутаты Ерген Дошаевтың күтпеген жерден «Нұр Отан» ХДП парламенттік фракциясы басшысының бірінші орынбасары қызметінен кетуіне байланысты депутат Сәрсенбай Қожахметов «Нұр Отан» ХДП парламенттік фракциясының бірінші орынбасары болып сайланды.
2015 жылдың 15 қыркүйегінде Дариға Назарбаева вице-премьер қызметіне ауысқан соң, депутат Сәрсенбай Нұрғалиұлы «Нұр Отан» ХДП парламенттік фракциясының жетекшісі болып сайланды.
2015 жылдың 15 қыркүйегінен 2016 жылдың 20 қаңтарына дейін – Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісі Төрағасының орынбасары, «Нұр Отан» партиясы фракциясының жетекшісі болды.
2016 жылдың 24 наурызынан 2017 жылға дейін — Астана қаласы 6-сайланым Мәжілісіндегі «Нұр Отан» партиясы фракциясы аппараты басшысының орынбасары болды.
2017 жылдың қаңтарынан 2017 жылдың шілдесіне дейін — Астана қаласындағы «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ төрағасының кеңесшісі болды.
## Сайланған лауазымдары, депутаттығы
2007-2011 жылдары — «Нұр Отан» ХДП партиялық тізімі бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің IV сайланым депутаты, Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің мүшесі.
2011-2016 жылдары — «Нұр Отан» ХДП партиялық тізімі бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің V сайланым депутаты, Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің мүшесі.
«Нұр Отан» фракциясының мүшесі, Қазақстан халқы Ассамблеясынан депутаттық топтың мүшесі
## Дереккөздер
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 4-сайланым депутаттары
* Қазақстан Парламенті Мәжілісінің 5-сайланым депутаттары |
Рахима Төлегенқызы Жұбатырова (15 наурыз 1943, Әндіжан, Өзбек КСР) – әнші. Қазақстанның халық әртісі. (1982; 1978 жылдан Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі), профессор (2001). Алматы консерваториясын (қазіргі Қазақ ұлттық консерваториясы) бітірген (1970). 1975 жылдан Қазақ опера және балет театрының әншісі, 1995 жылдан Қазақ ұлттық консерваториясында дәріс береді. Жұбатырова Қазақ опера және балет театрының сахнасында Сара (М.Төлебаевтың “Біржан – Сарасында”), Дана (Е.Г. Брусиловскийдің “Ер Тарғынында”), Гүлбаршын, Қамар (Е.Рахмадиевтің “Алпамысы” мен “Қамар сұлуында”), Ана (Ғ.Жұбанованың “Жиырма сегізінде”) Татьяна, Иоланта (П.И. Чайковскийдің “Евгений Онегині” мен “Иолантасында”), Марфа (Н.А. Римский-Корсаковтың “Патшаның қалыңдығында”), Аида, Амелия (Дж. Вердидің “Аидасы” мен “Балмаскарадында”), Мария Стюарт (С.Слонимскийдің осы аттас операсында), Маргарита (Ш.Гуноның “Фаустында”), Тоска, Чио-Чио-Сан (Дж.Пуччинидің осы аттас операларында), т.б. партияларды шебер орындап, қазақ опера өнерінің дамуына елеулі үлес қосты. “Астана” медалімен марапатталған (1998).
## Сілтеме |
Ардаби Мәулетұлы (1 маусым ҚХР Шыңжаң өлкесі, Іле Қазақ автономиялық облысы Қорғас ауданы, Мұқыр ауылы 1984) – күйші, өнертанушы, өнертану PhD докторы, музыка, фольклор және этнография зерттеушісі.
«Ақмола облысының материалдық емес мәдени мұрасы: кешенді экспедициялық зерттеулер. І том.» атты ғылыми еңбегі Ақмола облысының 12 ауданы көлемін толық қамтыған далалық көлемді зерттеу саналады (2022 ж). Бұл еңбек үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) жарық көрді.
«Солтүстік Қазақстан облысының материалдық емес мәдени мұрасы: экспедициялық зерттеулер. І том» атты еңбегі Солтүстік Қазақстан облысының 3 ауданы бойынша рухани мұраларға (фольклор) далалық зерттеу еңбегі саналады (2022). Бұл еңбек екі тілде (қазақ, орыс) жарық көрді. Бұл зерттеулер мемлекеттік тапсырыспен жарық көрді.
## Өмірбаяны
Ардаби Мәулетұлы (Маулет) 1984-жылы маусымның 1-күні ҚХР Шыңжаң өлкесі, Іле қазақ автономиялы облысы Қорғас ауданы Мұқыр ауылында дүниеге келген. Ардабидің атасы Жақып Әбдіраманұлы халық арасында бүркіт, қаршыға қайырған құсбегі, қақпаншы болумен қатар, ел аузында аты аталған халық күйшісі болған. Әкесі Мәулет те құс салып, қақпан құрып, гармон, домбыра тартады. Арғы аталарынан дарыған күйшілік Ардабиге дарыса, құсбегілік пен қақпаншылық өнері ағасы Бұғыбек Мәулетұлына дарыған. Ардабидің балалық шағы, қазақтың байырғы көшпенді мәдениетінің қаймағы бұзылмай сақталған ортасында өткендіктен ұлттық өнер мен этнографиялық құндылықтарға бала жасынан сусындап өседі.
Ардаби орта мектепті оқып жүргенде, Шыңжаң қазақтарына танымал өнер зерттеушісі, композитор Мәлік Шипанұлының баласы, күйші-домбырашы Асқар Мәлікұлынан домбырадан алғашқы сауатын ашады. Орта мектепті тамамдаған соң, Шыңжаң жеріне танымал күйшілер Ұран Ақатайұлы мен абыз күйші Камал Мақайұлынан дәріс алып, сол өңірдегі халық күйлерімен қоса халық композиторларының шығармаларын ден қоса үйренген.
Ардаби Мәулетұлы (Маулет) - Байжігіт (XVIII ғасыр), Бейсенбі (XIX ғасыр), Қожеке (XIX ғасыр), Қайрақбай (XIX ғасыр), Әшім Дүңшіұлы (XIX-XX ғасыр), Камал Мақайұлы, Таласбек Әсемқұлов, Жанғали Жүзбаев сияқты күйшілердің жолын қуған шертпе күй мектебінің өкілі.
Қазақстанның ауылдық елді-мекендерінде және шетелдерде өмір сүріп жатқан қандастарымызбен түрік халықтарының материалдық емес мәдени мұрасы (рухани мұра) туралы іргелі жинау, сақтау жұмыстарымен жүйелі айналысып, осы уақытқа дейін Қазақстанның Өнертану ғылымына енбеген 1000-нан астам аса құнды рухани мұра элементтерін (елді-мекендерде қатары күн санап сиреп бара жатқан үлкен кісілердің жадында сақталған ән, күй, жыр-терме, толғау, дастан, қисса, жарапазан, жоқтау, сыңсу, ел мен жерге қатысты аңыз-әнгімелер т.б.) және оларды сақтаушы көзі тірі мұрагерлерді жазып сақтады.
Еліміздің рухани тарихында аса маңызға ие «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасына қатысып, «Қазақтың дәстүрлі 1000 күйі» антологиясын құрастырушы жұмыс тобының мүшесі болып, Шығыс Қазақстан өңірінің күйшілік өнеріне тән стильдегі бұрын-соңды жарық көрмеген, 100 домбыра және сыбызғы күйлерін аталмыш антологияға енгізді. Сондай-ақ антологияда бұған дейін еш жерде жарық көрмеген ел арасынан табылған 10 ға тарта көне күйлерді тарихымен орындап енгізді. 30 дан астам ғылыми мақалалары отандық және шетелдік ғылыми басылымдарда жарық көрген. 5 авторлық және ұжымдық монография мен ғылыми зерттеулердің авторы.
«Қазақтың дәстүрлі 1000 күйі» антологиясына енген құндылықтарды қайталамайтын, «Қазақ күйлерінің антологиясы 500 күйі» (2020 ж) атты антологияға да, Ардаби Маулет жеке қорынан бұдан бұрын еш жерде жарық көрмеген ел арасынан жинаған, Шығыс Қазақстан өңірінің халық және халық композиторларынан 100 домбыра және сыбызғы күйлерін (үнтаспасы және аңызымен) енгізді. Ардабидің орындаушылығының арқасында бертінге дейін музыкатану ғылымына белгісіз болып келген Абай Құнанбайұлының «Ақтолқын», Бейсенбі Дөненбайұлының «Кеңес», Әшім, Тергеусіз Бәлекейұлының «Теріс қақпай» қатарлы көптеген күйлері мәлім болды.
Ардаби Мәулетұлы шертпе күй шеберлерінің күйлерін орындаумен қатар өз жанынан да бірнеше күйлер шығарған. Өз жанынан шығарған 5 авторлық күйі бар, олар: «Ардабидің шертпесі», «Ер аға», «Таласбекке арнау», «Несіпбек», [«Ана»].
## Білімі
* 2005-2009 жж. П.И. Чайковский атындағы Алматы музыкалық колледжі. Халық аспаптары мамандығы бойынша оркестр, ансамбль әртісі (Алматы қ).
* 2009-2013 жж. Қазақ ұлттық өнер университеті. Дәстүрлі музыкалық өнер бакалавры академиялық дәрежесі (Астана қ);
* 2013-2015 жж. Қазақ ұлттық өнер университеті. Музыкатану мамандығы бойынша магистр дәрежесі (Астана қ);
* 2015-2018 жж. Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясы. Өнертану мамандығы бойынша Философия PhD докторы дәрежесі (Алматы қ);
* 2022-2024 жж. Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті. Постдокторант (Астана қ).
## Қызметі
* 2010-2015 жж. Қазақ ұлттық өнер университеті, Қорқыт атындағы ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері (Астана қ);
* 2010-2013 жж. Еркеғали Рахмадиев атындағы Мемлекеттік академиялық филармония қазақ халық аспаптары оркестрінің әртісі (Астана қ);
* 2013-2015 жж. Қазақ радиосының редактор-жүргізушісі (Астана қ);
* 01.02-01.05.2016 жж. Ықылас Дүкенұлы атындағы халық музыкалық аспаптары музейі ғылым бөлімінің меңгерушісі (Алматы қ);
* 01.11.2016 ж. бастап ҚР Ұлттық музейі Мәдени мұраны ғылыми-зерттеу институты Қазақатың дәстүрлі мәдениеті бөлімінің жетекшісі (Астана қ);
* 2022 ж. бастап Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті постдокторанты, оқытушы (Астана қ).
## Шығармашылығы
Ардаби Мәулетұлы орындаған күйлерге арқау болған бейнебаяндар
* Таласбек Әсемқұлов «Кемеңгер» күйі сарынымен.
* Таласбек Әсемқұлов «Кемеңгер» күйі сарынымен ІІ бейне.
Ардаби Мәулетұлының домбыра үйрену бейне сабақтары
## Ғылыми жарияланымдар
Докторлық диссертация
«Шыңжаңдағы қазақ домбыра күйлерінің көркем-шығармашылық тәжірибесі - ұлттық бірегейлікті сақтау факторы ретінде»
Ұжымдық монография
Авторлық монография
Ғылыми және ғылыми көпшілік мақалалар
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті бекіткен арнайы басылымдарының Скопустың (Scopus) деректер базасына кіретін Халықаралық ғылыми журналда:
Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғарғы білім министрлігі Ғылыми комитетінің Білім және ғылым саласындағы бақылау комитеті ұсынған ғылыми журналдарында:
Ғылыми жобалар мен далалық зерттеулері
* «Қазақтың дәстүрлі 1000 күйі» антологиясын құрастыру жобасы. Мәдени мұра мемлекеттік бағдарламасы. Жобада жұмыс тобының мүшесі (2009 ж).
* ҚР Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің «Түрік халықтарының музыкалық мұрасын жинау, зерттеу» тақырыбындағы жобасы. Жобада орындаушы және экспедиция жетекшісі (2011- 2013 жж).
* ҚР Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің BR05236868 «Сарыарқаның мәдени мұрасын зерттеу, сақтау және дәріптеу» тақырыбы бойынша ПЦФ жобасы. Орындаушы, экспедиция жетекшісі (2018-2020 жж).
* Ақмола облыстық тарихи-өлкетану музейінің «Сарыарқаның тарихи-мәдени мұрасы: ежелгі және ортағасырлық мәдениеттердің сабақтастығы» тақырыбындағы жобасы. Жобада орындаушы және экспедиция жетекшісі (2021 ж).
* Ақмола облыстық тарихи-өлкетану музейінің «Ақмола облысының аумағында сақталған қазақ халқының музыкалық-фольклорлық мұрасын ғылыми-зерттеу» тақырыбындағы жобасы. Жоба және экспедиция жетекшісі (2022 ж).
* «Солтүстік Қазақстан облыстық музей бірлестігі» КМҚК «Солтүстік Қазақстан облысының аумағында сақтаулы қазақ халқының материалдық емес мәдени мұрасын жинау, сақтау, насихаттау» тақырыбындағы жобасы. Жоба және экспедиция жетекшісі (2022 ж).
* «Отандастар қоры» КЕАҚ мемлекеттік тапсырысы аясында, Кәсіби тарихшылар және қоғамтанушылар лигасының «Қазақстанмен шекаралас мемлекеттердің аумағын мекендеген қазақтардың тарихын зерттеу» тақырыбындағы жобасы. Жобада орындаушы және экспедиция жетекшісі (2022 ж).
* «Отандастар қоры» КЕАҚ-ның «Өзбекстандағы қазақтардың рухани мәдени мұрасын жинау, сақтау, зерттеу» тақырыбындағы жобасы. Жобада орындаушы және экспедиция жетекшісі (2023).
* ҚР ҒжЖБМ Ғылым комитетінің AP14972919 «Ұлттық бірегейлік аспектісінде, шетелден оралған қазақтардың музыкалық мәдениетінің аймақтық-орындаушылық стилін тарихи-мәдени тұрғыдан зерделеу» тақырыбындағы «Жас ғалым» тақырыбындағы жобасы. Жоба және экспедиция жетекшісі (2022-2024 жж).
## Ардаби Мәулетұлы туралы
• Данияр Әбілқасымұлы. «Ардаби» (Ардаби Мәулетұлына арнаған сыбызғы күйі).
Ардабитану
* Несіпбек Айтұлы. (Ардаби Мәулетұлының «Ардабидің шертпесі», «Ер аға» атты күйлерінің тууына орай)
* Мырзатай Жолдасбеков. (Ардаби Мәулетұлының күйшілігі мен ғылымдағы еңбегіне қатысты)
* Мырзатай Жолдасбеков. (Ардаби Мәудлетұлының Таласбек Әсемқұлов туралы жазған мақаласы туралы естелік)
* Жүсіп Мамайұлы. (Манас жырын толық жаттаған, заңғар манасшы Ардаби Мәулетұлына берген батасы)
* Камал Мақайұлы. (Ардаби Мәулетұлының күйшілігі туралы пікірі)
* Таласбек Әсемқұлов. (Ардаби Мәулетұлының күйшілігі туралы)
* Дүкен Мәсімханұлы. (Ардаби Мәулетұлының күйшілігі мен ғылымдағы жетістіктері туралы) |
Қарағанды Конфеттері – кондитер өнімдерін шығаратын кәсіпорын. 1996 жылы ағылшын фирмасы сатып алған "Жанар" ААҚ-ның негізінде жеке меншік нысандағы АҚ ретінде құрылған.
## Тарихы
Фабриканың негізі 1956 жылдың қараша айында құрылған. КСРО-ның ыдырауымен, Ресеймен және тағы басқа елдермен экономикалық байланыстардың үзілу себебінен оның жұмысы нашарлай бастаған. Мемлекеттен фабриканың 85% акциясын сатып алған ағылшын компаниясы «Ю-Ай-Джи» 1996 жылдары фабриканы қайта жаңғыртты. Жаңа цехтер салынып, өнімдер жаңа технология бойынша өндіріле бастаған. Қазіргі кезде «Қарағанды Конфеттері» АҚ Қазақстандағы тағам өндірісіндегі алдыңғы қатарлы кәсіпорындардың бірі. Фабрика кондитерлік өнімдердің 247 түрін шығарып, бір жылда – 12 000 тонна көлемінде өнім өндіреді.
## Өнімдері
2001 жылы фабриканың 45 жылдық мерейтойына байланысты пралине сияқты конфет шығаратын жаңа жүйесі іске қосылған. Бәріне танымал болған конфеттерден басқа, көптеген жаңа өнімдер шығарылуда. Сонымен қатар фабрика вафли, торттар, шығыс дәмдерін, шербет, чипсы шығарумен де айналысады. 2003 жылдан бастап шоколадтар өндiретiн көлемді жүйе жұмысы басталған. Фабриканың технологтарымен «Сердечко (Жүрек)», «Бутылочка (Бөтелке)» және «Курочка Ряба» конфеттерiнiң құрамы өңделген.
«Пикник» үлпiлдек тәттiлерiн және «Хруст» чипсын үлкен ассортиментте шығаратын экструдер цехы ашылған. Қазiргi кезде цехта ертеңгiлiк құрғақ ас шығаратын қондырғылар iске қосылған, ол әр түрлi пiшiндегi дәмдi және хош иiспен ерекшеленген дақыл өнiмдерiнiң түрлерін кеңейтуге жол береді. Фабрика Қазақстан бойынша бiр ғана көп қатпарлы батон шығаратын цех болып табылады. Негізі нуга мен жұмсақ карамельден жасалған қатпарлы батонның алты түрі бар. Соңғы шығарған өнімдері «Триумф» және «Экстра» шоколадтары, құрамындағы какао өнімдері 81 және 95 пайызды құрайды. Мармеладты-шоколадты және бисквиттi-шоколадты цехтарын кеңейту жоспарлануда. Мармеладты-шоколадты цехтың өндiрiс көлемiн екi есеге ұлғайтуға мүмкiндiк беретiн глазурьлi және помадты конфеттер өндiру бойынша жаңа жүйе ашылған. Зефир, шоколадты зефир дайындау бойынша жүйенi iске қосатын жаңа иристi-шоколадты цех жұмысын бастайды.
## Жетістіктері
«Қарағанды Конфеттері» АҚ – түрлі халықаралық көрмелердің тұрақты қатысушысы. 2003 жылдың тамыз айында Мәскеу қаласында «Қазақстанның Ресейдегi күндерi» бағдарламасының шеңберiндегi көрмеге кондитерлiк фабрика қатысқан. 2004 жылдың сәуiр айында Германияда өткен «Hannover-Messe 2004» халықаралық көрмеде Қазақстанның үздiк кәсiпорындарының құрамында болған. Фабриканың өзінің аккредитті сынақ орталығы бар, ол өздеріне сертификаты сынақтан кондитер өнімдері мен шикізаттарды сертификациялық сынақтан өткізулеріне мүмкіндік береді. «Қарағанды Конфеттері» АҚ өзінің өнімдерін Қазақстанның барлық жерлерінде, өзінің дербес өкілдері, дүкендері, 12 қалалардағы қоймалары арқылы, сонымен бірге Ресей мен Германияда таратады.
## Дереккөздер |
Абзал Бауыржанұлы Рақымғалиев (25 мамыр 1992, Алматы) – мәнерлеп сырғанаушы. Олимпиада ойындарына тұңғыш қатыспақ. Ең жоғарғы жетістігі – ересектер арасындағы әлем біріншілігінде – 24-орын (сәуір, 2009 ж), 13-орын «Төрт құрлық біріншілігі» (ақпан 2009 жыл), жасөспірімдер арасындағы «Гран При» кезеңінде 7-орын иегері (қыркүйек, 2008 ж). Биылғы маусымда екі рет жасөспірімдер арасындағы «Гран При» кезеңінде бақ сынап, 15-ші және 14-ші орындарды місе тұтты. Әлемдік рейтингте 58-орында. Ең жоғарғы ұпай көрсеткіші –156,91 («Төрт құрлық біріншілігі», қаңтар, 2010 ж.).
## Дереккөздер |
София Иманғалиқызы Тасмағамбетова (2 ақпан 1983, Алматы) — қоюшы-суретші, сценограф, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (2019).
## Өмірбаяны
1999-2000 жылдары Челси өнер және дизайн колледжінде оқыды.
2004 жылы Мидлсекс университетін «Интерьер әрленімі» мамандығы бойынша бітірді.
2007 жылы Жүргенов атындағы Ұлттық өнер академиясын театр суретшісі Павел Драгуновтың шеберханасында бейнелеу өнері мамандығы бойынша бітірді.
## Мансабы
2011 жылы Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрында «Шығыс ертегісі» мюзиклінің қоюшы-суретшісі қызметін атқарды. (Алматы).
2012 жылдан бастап Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрында театр жобаларының қоюшы-суретшісі болып істейді.
### Қоюшы-суретші, костюмдер бойынша суретші жұмыстары
Қоюшы-суретші және костюмші ретінде Ресей, Қазақстан және Еуропа театрларында бірнеше қойылым қойды.
## Отбасы
* Әкесі — Иманғали Тасмағамбетов (1956 туғ.) — Қазақстанның мемлекет және саяси қайраткері, саяси ғылымдарының докторы. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты.
* Анасы — Клара Дауымқызы Бекқұлова (1957 туғ.) — мұғалім.
## Марапаттары мен атақтары
* 2019 — Қазақстан Президентінің 2019 жылғы 29 қарашадағы Жарлығымен оған қоюшы-суретшінің үздік жұмысы үшін «Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері» құрметті атағы берілді.
## Дереккөздер |
Мәнерлеп сырғанаудан Қазақстан чемпионаты — Ұлттық конькимен сырғанау федерациясы ұйымдастыратын қазақстандық мәнерлеп сырғанаушылар арасындағы жыл сайынғы жарыс. Спортшылар ерлер мен әйелдер арасындағы жекелей конькимен сырғанау, жұптық коньки тебу және спорттық мұзда би билеуден жарысады. Елімізде спортшылар саны аз болғандықтан және олар басқа елдерде (Ресей мен АҚШ) жиі жаттығатындықтан, чемпионат барлық жылдары өткізіле бермейді.
## Чемпионат жүлдегерлері
### Ерлер
### Әйелдер
### Жұптар
### Билер
## Дереккөздер |
Ұлт-құру (ағылш. nation-building, кейде: Ұлт құру) — мемлекет күшін пайдалана отырып, ұлттық идентитиді құру, немесе құрылымдау. Ұлт-құру ұзақ мерзімді перспективадағы саяси тұрақтылық және өміршеңдік үшін мемлекет халқын мемлекет ішінде біріктіруді көздейді. Харрис Майлонастың пікірінше, "Қазіргі ұлттық мемлекеттердегі заңды авторитет халықтық билікке, көпшілікке байланысты. Ұлт-құру - осы көпшіліктің құрылу процесі"
Ұлт-құру ұлттық идентити қалыптастыру болып, бұл идентити мемлекетпен бәсекелесе алатын және мемлекеттің кең ауқымда ішкі-сыртқы істе сәйкесуіне кедергі болатын жергілікті идентитилерге (өзімшілдік, жершілдік, рушылдық, тб.) әсіресе адалдықтан асып түсуді көзедейді.
Nation-building involves the creation of a national identity that supersedes local identities and loyalties that might compete with and preclude broader identification with the state.
Ұлт-құрушы субъекті дегеніміз әскерге шақыру, ұлттық жалпыға бірдей оқыту секілді мемлекеттік бағдарламалар арқылы ұлттық қауымдастықты дамыту бастамасын көтеретін мемлекет мүшелері, немесе ұйымдары. Ұлт-құру мемлекет үгіт-насихат құралдарын пайдаланып, базалық инфрақұрылымдарды дамытып, ынталандыру саясатын пайдаланып қоғамдық келісім мен экономикалық өсімді қамтамасыздандырады. Колумбия университетінің әлеуметтанушысы Андреас Уиммердің пікірінше, ұзақ мерзімдегі ұлт-құрудың табыстылығын үш фактор белгілейді: "азаматтық қоғам ұйымдарының ертерек дамуы, қоғамдық игіліктерді тұтас мемлекеттік аумақта біркелкі қамтамасыз етуге қабілетті мемлекеттің өркендеуі, және үшіншісі ортақ коммуникация дәнекерінің пайда болуы».
## Шолу
Осызаман әлемінде ұлт-құру деп жаңадан тәуелсіздік алған ұлттар өз ұлттық үкіметінің сенімді институттарын құруын айтамыз: оқыту, әскери қорғаныс, сайлау, жер кадастры, импорттық кеден, сыртқы сауда, сыртқы дипломатия, банк жүйесі, қаржы, салық, компанияны тіркеу, полиция, заң, сот, денсаулық сақтау, азаматтық, азаматтық құқықтар мен бостандықтар, неке тіркеуі, тууды тіркеу, иммиграция, көлік инфрақұрылымы және/немесе қала басқару жарғылары, тб. Ұлт-құру сондай-ақ Африка, немесе Балқан түбегіндегідей отаршыл державалар, немесе империялар құрған этникалық, діни немесе басқа шекараларға қарамастан, халықтар мен олардың территорияларын қайта анықтауды да қамтуы мүмкін. Бұл реформаланған мемлекеттер содан былайғы уақытта өміршең дамуға және үйлесімді ұлттық идентитиге ие болады.
Ұлт-құру сондай-ақ мемлекеттік ту, елтаңба, әнұран, ұлттық мереке, ұлттық стадион, ұлттық авиакомпания, ұлттық тіл және ұлттық мифтер сияқты ұлттық нышандар (national paraphernalia) қалыптастыруды да қамтиды. Тереңірек қарағанда, ұлттық идентити әртүрлі этникалық топтарды азаматтық ұлтқа айналдыру арқылы мақсатты түрде жасалуы мүмкін, әсіресе көптеген жаңадан құрылған мемлекеттерде отаршылдардың бөлшектеп басқару саясаты этникалық жағынан әртекті (heterogeneous) тұрғындарды қалыптастырды.
## Дереккөздер |
Жәмила Науханнұрқызы Бақбергенова (6 қаңтар 1996 немесе 1 маусым 1996, Алматы облысы, Қазақстан) — қазақстандық еркін күрес балуан-қыз. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген спорт шебері, Азия чемпионатының чемпионы және жүлдегері, 2021 және 2022 жылғы әлем чемпионаттарының екі дүркін күміс жүлдегері.
## Өмірбаяны
2018 жылы жастар (23 жасқа дейін) арасында әлем чемпионы атанды.
2019 жылы Азия чемпионатында қола жүлдегер атанды. 2020 жылы Үндістанның Нью-Дели қаласында өткен күрестен Азия чемпионатында 72 келі салмақта алтын медаль жеңіп алды.
2021 жылғы әлем чемпионатында жапондық Масако Фуруичиден жеңіліп, екінші болды. Токио Олимпиадасының іріктеу турнирлеріне екі рет қатысты, бірақ лицензия ала алмады.
2022 жылы Моңғолия астанасы Ұланбатыр қаласында өткен күрестен Азия чемпионатында 72 келіге дейінгі салмақта 2 дүркін Азия чемпионы атанды.
2022 жылы әлем чемпионатында америкалық Амит Элордан жеңіліп, екінші орынды иеленді.
2023 жылы Астана қаласында өткен Азия чемпионатында 3 рет жеңімпаз атанды.
Қазақстан Республикасының 2022 жылғы үздік спортшысы.
Ішкі жарыстарда Астана қаласының намысын қорғайды.
## Сілтеме
* Жәмила Бақбергенова
* Жәмила Бақбергенова |
Иса Тіленбайұлы (1829, Маңғыстау түбегі – 1909, сонда) – халық батыры, ақын. Маңғыстау көтерілісі басшыларының бірі. Адай руынан шыққан.
Иса Тіленбайұлы Ресей үкіметінің 1868 жылғы «Уақытша ережесін» әділетсіздік деп санап, халықты көтеріліске шығуға үндеді. Ол Досан Тәжіұлы, Алғи Жалмамбет, Тілеуберген Орақ, Шүрен Иман, Дихан Өтеп, Сүгір Шабай, т.б. бірге халық көтерілісін басқарды. Иса Тіленбайұлы мен Досан Тәжіұлы бастаған 400 сарбаз 1870 жылы 22 наурызда Үшауыз деген жерде Маңғыстау приставы подполковник Николай Рукиннің жазалаушы жасағына ойсырата соққы беріп, 43 солдатын қырып жіберді. 1870 жылы сәуірде көтерілісшілер Александровск бекінісін қоршап алып, ондағы армян базарын талқандады. Саудагерлер мен өндіріс иелерін тұтқындап, Николаевск станицасын өртеді, армян слободкасы мен Қарағантүптегі шамшырақты қиратты. Кавказдан жіберілген жазалаушы жасақпен Иса сарбаздары кескілескен шайқас жүргізе отырып, Хиуа хандығына өтіп кетті. 1872 – 1873 жылы туған бастаған көтерілісшілер Хиуа жағында, Хиуа мен Арал теңізі аралығында болды. Көптеген ауылдар да Хиуа, Үстірт бетіне үдере көшті. Патша әкімдері 1873 жылы Хиуа хандығын басып алғаннан кейін халық көтерілісін болдырмау үшін көтеріліс басшыларына кешірім жасады. Иса Тіленбайұлы 1874 жылы елге оралып, отыз жылдан аса уақыт болыс болды. Иса Тіленбайұлы құсбегі, мерген, саятшы да болған. Көтеріліс кезінде және өзге уақыттарда шығарған «Күйкеннен аттанарда», «Хиуаға кетерде», «Оязға барарда», «Сексен жас», «Болыс болып жүргенде», «Күн қайда», «Ояз алдында», «Досанды жоқтау», «Қара өлең», т.б. өлеңдері бар. Исаның ерлігін Ақтан, Бала Ораз, Қашаған, Сәттіғұл деген ақындар жырлаған. Өлеңдері мерзімді баспасөз беттерінде және «Жырдария» жинағында (Ақтау, 1995) жарық көрді.
## Дереккөздер |
Айза Евфратқызы Имамбек немесе Мамбекова (25 ақпан 1999, Алматы) — жекелей сырғанаудан бақ сынаған қазақстандық мәнерлеп сырғанаушы. Мәнерлеп сырғанаудан Қазақстан чемпионы, Азия ойындарының (2017), Олимпиада ойындарының (2018) және төрт құрлық чемпионатының (2018, 2020) қатысушысы.
## Мансабы
1999 жылы туған. Әкесі Евфрат Бағдатұлы Мамбеков – Қазақ ұлттық өнер академиясының профессоры. Анасы Юлия Анатольевна Шибанова Санкт-Петербургте тұрып, шығармашылықпен айналысқан.
Ол мәнерлеп сырғанауды төрт жасында, әкесі оны Балуан Шолақ атындағы Спорт сарайына әкелген кезде бастады. Мәнерлеп сырғанаушының алғашқы жаттықтырушысы Айгүл Қуанышева болды. Айса өзінің халықаралық аренадағы дебютін 2012 жылдың тамыз айында Тайбэйдегі Asian Figure Skating Trophy сайысында жасады.
2014/2015 маусымында оны Галина Маслюк жаттықтырды. Оның жастар кезеңіндегі Гран-при алғашқы өнері 2014 жылдың қыркүйегінде Чехияда өтті. Оның ересектер деңгейдегі халықаралық дебюті желтоқсанда Tallinn Trophy турнирінде өтті.
2015/2016 маусымында Құралай Узурованың жетекшілігімен Астанада және Ақбұлақта жаттықты.
### 2015/2016 маусымы
Айза ақпан айында Алматыда өткен 2017 жылғы Қысқы Универсиадада еркін бағдарламаға жолдама алды. Ол қысқа бағдарламада он алтыншы, еркін бағдарламада оныншы және жалпы есепте он үшінші орын алды. Сол айдың соңында 2017 жылы Жапонияның Саппоро қаласында өткен қысқы Азия ойындарында сегізінші орынға ие болды.
Наурызда ол Тайбэйде өткен 2017 жылғы жастар арасындағы әлем чемпионатында қысқа бағдарламада отыз бірінші орынды иеленді. Айза мен Элизабет Тұрсынбаеваның 2017 жылғы әлем чемпионатындағы нәтижелерінің арқасында Қазақстан әйелдер арасындағы жеке сырғанаудан екі жолдаманы жеңіп алды. Маусым барысында Халықаралық коньки тебу одағының минималды техникалық көрсеткішіне жетті, бұл оған орындардың біріне жол ашты.
### 2017/2018 маусымы
Айза Құралаймен Алматыда, ал Алексей Мишинмен Санкт-Петербургте жаттығуды шешті. Ол аяғын сындырып алуына байланысты маусымның бірінші бөлігін жіберіп алды. 2017 жылдың желтоқсан айында Олимпиадада Қазақстан атынан қатысу құқығын алды.
Қаңтар айында Абу-Дабидегі FBMA Trophy турнирінде қола медаль жеңіп алып, Тайбэйде өткен төрт құрлық чемпионатында жиырмасыншы орын алды. Ақпан айында Пхенчхандағы 2018 жылғы Қысқы Олимпиада ойындарына қатысып, қысқа бағдарламада соңғы орынды (30-шы) иеленді.
### 2018/2019 маусымы
Қараша айының соңында «Tallinn Trophy» сайысында жиырмасыншы орын алды. Бір аптадан кейін Челленджер — Загреб Алтын Жылқысы сериясы жарысында, жиырма төртінші болды. Исландияда өткен «Reykjavik International Games» жарысына қатысты. Айса күміс жүлдеге ие болды.
Наурызда Красноярскіде екінші қысқы Универсиадада өнер көрсетіп, соңғы он жетінші орынды иеленді. Айсаның әріптесі Элизабет Тұрсынбаева күміс медаль алды.
2020 жылы өзінің бәсекелестік мансабын аяқтады. Сол жылы Қазақ спорт және туризм академиясын бітірді. Дипломдық жұмыстың тақырыбы: «Жылдық кезеңде 6-8 жас аралығындағы мәнерлеп сырғанаушыларды дайындау». Содан кейін «Димаш» мұз айдынында бір топ балаларды жаттықтырып, бапкерлік мансабын бастады.
Айса мәнерлеп сырғанаушылардың жалпы ортасынан өзінің ерекше таңдаулы музыкалық сүйемелдеуімен ерекшеленді. Әр маусымда қазақ күйшілері — Құрманғазы, Дәулеткерей, Нұрғиса Тілендиевтердің шығармаларына бір бағдарлама қойылатын.
## Бағдарламалары
## Нәтижелері
## Дереккөздер |
Үлгі:Db-redirtypo
* АЙДАУ Бажаур қобди |
Ирена Изидоровна Вейсайте (лит. Irena Veisaitė; 9 қаңтар 1928(19280109), Каунас — 11 желтоқсан 2020, Вильнюс) — кеңестік және Литвалық әдебиеттанушы, театртанушы және театр сыншысы, қоғам қайраткері; Батыс Еуропа әдебиеті мен театр тарихына арналған еңбектердің авторы.
## Өмірбаяны
Ирена Каунаста еврей отбасында дүниеге келген. 1934–1941 жылдары Шолом Алейхем атындағы Каунас гимназиясында идиш тілінде оқыды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде ол Каунас геттосында ата-анасынан айырылды. Анасы оны Қызыл Армия басып кіргенше паналаған литвалық отбасына тапсырып үлгерді.
1947 жылы Вильнюстағы Саломея Нерис атындағы орта мектебін бітірді. 1953 жылы Мәскеу мемлекеттік университетін неміс тілі мен әдебиеті мамандығы бойынша оқып бітірді. 1963 жылы Ленинград мемлекеттік университетінде филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін диссертация қорғады («Поздняя лирика Гейне: Романсеро»).
1953–1997 жылдары Вильнюс педагогикалық институтында (1992 жылдан бастап Вильнюс педагогикалық университеті) Батыс Еуропа әдебиеті, неміс әдебиеті және 20 ғасыр театр тарихы курстарынан сабақ берді. 1965 жылы доцент; 1999 жылы Вильнюс педагогикалық университетінің құрметті профессоры атағы берілді.
1963–1964 жылдары театр сыншысы ретінде танылды.
Ол 2020 жылы 11 желтоқсанда Вильнюсте 93 жасында коронавирустық инфекцияның салдарынан қайтыс болды.
## Ғылыми қызмет
Ирена Вейсайте Литва және басқа елдердің баспасөзінде 200-ден астам мақалалар жариялады. Бірнеше кітаптың құрастырушысы және мектеп оқулықтарының бірлескен авторы.
## Әлеуметтік белсенділік
* 1990 жылы — профессор Чесловас Кудабомен бірге «Ашық Литва» қорын (Atviros Lietuvos Fondas) құрды;
* 1993 жылға дейін — «Ашық Литва» қорының басқарма төрағасының орынбасары;
* 1993 – 2000 жж. басқарма төрағасы болды;
* Ашық қоғам институтының (Будапешт) және басқа да халықаралық үкіметтік емес ұйымдардың басқарма мүшесі;
* Нида қаласындағы Томас Манн мәдени орталығының кураторийінің мүшесі;
* ЮНЕСКО істері жөніндегі Литва Ұлттық комитетінің мүшесі;
* Литва мәдениет министрлігі Көркемдік кеңесінің мүшесі.
## Марапаттары мен атақтары
* 1995 ж. – Литва Ұлы Герцог Гедиминас орденінің офицері.
* 2006 ж. – Мәдениет және білім саласындағы қызметі үшін Барбара Радзивилл медалі.
* 2008 – Литва ғылым және білім министрлігінің құрмет белгісі.
* 2012 ж. – Литва-неміс мәдени алмасудағы қызметі және азаматтық ерлігі үшін Гете медалі.
* 2015 – Литва Үкіметінің мәдениет және өнер саласындағы сыйлығы.
* 2018 – Литваға сіңірген еңбегі үшін орденінің бас офицері.
* 2020 жылы – Германия Федеративтік Республикасының Құрмет грамотасының қолбасшысы.
## Кітаптар
* Ауримас Шведас, Ирена Вейсайте. Жизнь должна быть чистой. Перевод с литовского Анны Геросимовой. М.: Пробел-2000, 2019.
## Сілтемелер
* Гедиминас Земликас. «Mokslas be sąžinės - pragaištingas»
* Irenai Veisaitei – Barboros Radvilaites medalis už nuopelnus kultūrai ir švietimui
* Витаутас Толейкис «Иренос құбылыстары»
* Фотокроника
* Ирена Вейсайте «Холокауста мано гивениме»
## Дереккөздер |
Уаргла – Алжирдің орталық бөлігіндегі қала.
Халық саны 140 000 адам (2005 жылғы халық санағы бойынша). Қаланың негізін 10 ғасырда мұсылман-ибадиттер қалаған болатын. 1012 жылы қаланы сунниттер басып алған соң, жергілікті тұрғындардың көпшілігі Мзабқа қашуға мәжбүр болды. Қалада берберлер мен Африкадан шыққандар қоныстанған. 16 ғасырда Осман империясының құрамында болып, 1872-1962 жылдар аралығында Францияның отары болды. Француздар қаланы Бужи деп атаған. Себебі орта ғасырларда Францияға балауызды Алжирден әкелетін. Сонымен қатар Фибоначчи атты Беджаяның жергілікті саудагері араб цифрларын меңгеріп, бүкіл Еуропаға таратты.
## Дереккөздер |
Батыс Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің тізімі Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 6 сәуірдегі "Құқықтық актілер туралы» Заңының 27-бабына және Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 26 желтоқсандағы "Тарихи-мәдени мұра объектілерін қорғау және пайдалану туралы" Заңының 21-бабына сәйкес, Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің 2010 жылғы 28 шілдедегі № 165 қаулысымен бекітілген. 2023 жылы 10 қазанда Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің № 242 «Батыс Қазақстан облысының жергілікті маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізімін бекіту туралы» қаулысына өзгерістер енгізілген.
## Орал қаласы
## Ақжайық ауданы
## Бәйтерек ауданы
## Бөкей ордасы ауданы
## Бөрлі ауданы
## Жаңақала ауданы
## Жәнібек ауданы
## Казталов ауданы
## Қаратөбе ауданы
## Сырым ауданы
## Тасқала ауданы
## Теректі ауданы
## Шыңғырлау ауданы
## Дереккөздер |
«Рахат» акционерлік қоғамы – 60 жылдан артық тарихы бар, Қазақстандағы кондитер өнімдерін шығаратын ірі өндіріс орындарының бірі..
## Тарихы
1942 жылы Алматы зауыты және Мәскеу кондитерлік фабрикаларының атындағы " Бабаева" және "Рот Фронт" цехтары негізінде құрылды. Шоколад бұйымдар, карамель, печенье, вафли, шығыс тәттілері, зефир, мармелад және басқа да өнімдер шығарады. 1965 жылы фабрикада қайта жаңарту және кеңейту жұмыстары басталды. 1967 жылы бисквит цехы пайдалануға берілді, ал 1980 жылы — какао өндеу және шоколад бұйымдары (жобалық қуаты 12,7 мың тонна). 1982 жылы еңбекті механикаландыру деңгейі төмендеп, 64,8 % - ға, оның ішінде цехтарда негізгі өндірістің 71,5 % - ға, ал учаскелерінде қосалқы қызмет 47,9 % төмендеді.
КСРО ыдырағанға дейін фабрика "Кондитерпром Министрлігінің" Қазақ КСР тамақ өнеркәсібі бірлестігіне кірген. 1992-ші жылы жекешелендірілді және акционерлік қоғамы болып қайта құрылды. Қазіргі уақытта фабриканың 250-ден астам ассортимент атаулары әртүрлі кондитерлік өнімдерге жататын 10 түрлі топтары бар. Өнім "Рахат" кондитерлік фабрикасынан Ресей, Германия, Моңғолия, Өзбекстан, Тәжікстан, Қытай және Ауғанстан елдеріне экспортталады. 2013 жылдың қаңтар айында оңтүстік корея тобы АҚ "Рахат" бойынша акцияларды сатып алу келіссөзін жүргізді. Сол мезгілде Рахат акциялары өсе бастады: алдымен 2,5 мың теңге, содан кейін 6,5 мың теңгеге дейін көтерілді.
22 қыркүйек 2013 жылы үш тоқсанның акциялар пакетін фабриканың 10 % алатын қазақстандық нарық $156,6 млн, немесе $43,5 акцияға байланысты сыйлығымен нарығы 30 % - ға бағаланды.
29 шілде 2013 жылы Оңтүстік Кореяның LOTTE Confectionery кондитерлік компаниясы қазақстандық өндірушінің шамамен 76 % айналыстағы акцияларын сатып алу туралы шарт жасасты. Мәміле нәтижесінде акцияларды сату бойынша ірі акционерлер құрамынан британдық BD Associates Limited (29 %), Анатолий Попелюшко (25,79 %), Наталья Хильчук (11,54 %) шықты.
10 желтоқсан 2013 жылы LOTTE Confectionery тағы 23,75 % акцияларын 30 күн ішінде сатып алатындығын жариялады .
«Рахат» АҚ-нда 3.500-ге тарта адам жұмыс жасайды. Өндіріс қуаты екі жерде, Алматы және Шымкент қалаларында орналасқан.
Өндірістің жан-жақты сипаты, ауқымдылығы және какао бұршақтарын қайта өңдеу бойынша жеке өз желілерінің болуы компанияның отандық өндірушілер арасында кондитер өнімдерінің кең көлемдегі сұрыпталымына ие болуына мүмкіндік береді. Қазіргі күні «Рахат» АҚ-ның сұрыпталым қоржыны 250-ден астам атауға ие, 10 түрлі топқа жататын әр алуан кондитер өнімдеріне толы.
«Рахат» АҚ - диабетпен ауыратын адамдарға арнап арнайы өнім шығаруды меңгерген Қазақстандағы жалғыз кәсіпорын. Бұл сұрыпталымға калориясы төмен және табиғи шикізатпен тең қант алмастырғышы бар шоколад, кәмпит, печенье және вафлидің бірнеше атаулары кіреді.
Кондитер өнімдерін шығаратын өндірушілер арасында «Рахат» АҚ өнімінің айрықша ерекшелігі - әр алуандығымен ажыратылатын шоколад өнімдерін шығарудың басымдығы.
Кәсіпорында сапаны бақылаудың кешенді жүйесі және бірыңғай жауапкершілікке негізделген ішкі сапа жүйесі ұйымдастырылған және іске асуда. Бұл жүйе өндірістің әр сатысында шикізат пен өнім сапасын бақылауға негізделген.
## Компания жайлы
Компания тұтынушылардың мүддесін ғана емес, өз қызметкерлері туралы да ойлайды. Компания қызметкерлері үшін өнімді және қанағаттанарлық тұрғыда еңбек етуге мүмкіндік беретін жағдайлар жасайды. Бірінші және екінші ауысым қызметкерлері үшін ыстық тамақпен қамтамасыз ететін асхана жұмыс істейді, жоғары санатты дәрігерлер қызмет істейтін санитарлық бөлім бар, сауна мен жаттығу залы бар сауықтыру орталығы қызмет көрсетеді. Түрлі сала мамандарының біліктілігін көтеру бойынша жүйелі сабақтар жүргізілетін оқу класы бар, мемлекеттік тілді үйрету курстары ұйымдастырылған.
1978-1979 жылдары цехтардың жұмыскерлеріне арналған асхана, дәрігерлік санитарлық бөлім, кеңейтілген тұрмыстық орынжайлары бар әкімшілік-тұрмыстық корпустың құрылысы жүрді. 1992 жылы мемлекеттік кәсіпорын «Рахат» акционерлік қоғамы болып қайта құрылып, «Рахат» сауда белгісі болып тіркелді. 2001 жылы Шымкент қаласында еншілес кәсіпорын ашылып, алғашқы өнімдері өндіріле бастады. 2007-2009 жылдары Кельн қаласындағы (Германия) ISM кондитер және бисквит өнімдерінің Халықаралық арнайы көрмесіне қатысты.
«Рахат» АҚ-нда 3500-ге тарта адам жұмыс істейді. Өндірістік қуат Алматы және Шымкент қалаларындағы екі алаңда шоғырланған. Өндірістің жан-жақтылық сипаты, оның ауқымы мен какао бұршақтарын қайта өңдеу бойынша дербес желінің болуы компания үшін отандық өндірушілер арасында кондитерлік өнімдердің кең сұрыпталымын иеленуге мүмкіндік береді. Бүгінде «Рахат» АҚ-ның сұрыпталым қоржыны 10 түрлі топқа жататын алуан түрлі кондитерлік өнімнің 250-ден аса атауымен толыққан.
Кәсіпорында бірыңғай жауапкершілік пен сапаны бақылаудың кешенді жүйесіне негізделген ішкі сапалық жүйе ұйымдастырылып, іске асырылуда. Бұл жүйе өндірістің әр сатысында шикізат пен өнім сапасын бақылайды. Кәсіпорында ҚР ИСО 9001 - 2001 СТ стандартына сәйкес сертификатталған сапа менеджменті жүйесі енгізілген және іске қосылған.
## Басшылығы
Директорлар Кеңесінің мүшелері:
* Даулетова Шолпан Алтыбаевна ─ Директорлар Кеңесінің төрайымы
* Попелюшко Анатолий Висханович ─ Директорлар Кеңесінің мүшесі
* Мейрамбаев Жексембай Аргынгазинович ─ Тәуелсіз директор
Басқарма мүшелері:
* Попелюшко Анатолий Висханович
* Зенков Александр Сергеевич
* Хильчук Наталья Мироновна
* Рустемова Римма Асхатовна
* Гордиенко Ольга Ильинична
* Кристаль Лариса Герасимовна
## Өнімдері
### Карамельдер
Жеміс салмасы бар карамель
«Вишня» (өлшенбелі)
Піскен шиенің дәмі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 91,6 грамм
Энергетикалық құндылығы 353 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, қышқылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330, табиғи ұқсас шие хош иістендіргіші; бояғыш: Е122.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай
«Слива» (өлшенбелі)Піскен алхорының дәмі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 90,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 348 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, қышқылдылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330; хош иістендіргіш ─ табиғиға ұқсас алхоры.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
Мұздақ карамель
«Дюшес» (өлшенбелі)
Алмұрттың айрықша иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 96,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 373 ккал
Құрамы: қант, сірне, қышқылдылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330; табиғиға ұқсас алмұрт және ваниль хош иістендіргіштері. 8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 12 ай.
«Престиж» (өлшенбелі)
Баяу пісірілген сүттің нәзік дәмі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,7 грамм
Май 1,0 грамм
Көмірсу 95,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 378 ккал
Құрамы: сірне, қант, қоюландырылған сүт, ас тұзы, хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас май, қоюландырылған сүт, баяу пісірілген сүт.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 12 ай.
Бұлғанған салмалары бар карамель
«Гауһар» (өлшенбелі)
Ванильдің нәзік иісі мен қоюландырылған сүттің дәмі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,4 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 92,5
Энергетикалық құндылығы 357 ккал
Құрамы: қант, сірне, жележасағыш ─ желатин, табиғиға ұқсас ─ қоюландырылған сүт, ванильді хош иістендіргіштері;8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
Сүт салмасы бар карамель
«Дубок» (өлшенбелі)
Какао ұнтағы қосылған карамель массасы. Өзегі қаймағы алынбаған қоюландырылған ст пен жағымды ромның хош иісі бар какао ұнтағы, ұсақталған жаңғақ және коньяк қосылған жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған, шоколад-жаңғақ салмалы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,0 грамм
Май 2,1 грамм
Көмірсу 90,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 339 ккал
Құрамы: қант, сірне, қоюландырылған сүт, ұнтақталған жержаңғақ, какао ұнтағы, кондитерлік май; Этил спирті.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
Помада салмасы бар карамель
«Сказка» (өлшенбелі)Өзегі қаймағы алынбаған, қоюландырылған сүт пен қуырылған жаңғақ дәмі бар какао ұнтағы қосылған жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған, сүт салмалы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,8 грамм
Май 2,0 грамм
Көмірсу 91,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 372 ккал
Құрамы: қант, сірне, қоюландырылған сүт, какао ұнтағы, кондитерлік май, ас тұзы, табиғиға ұқсас жержаңғақ хош иістендіргіші.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
Ликер салмасы бар карамель
«Клубничный ликер» (өлшенбелі)
Жидек тұнбасы қосылған салма.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,1 грамм
Май 0,2 грамм
Көмірсу 92,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 357 ккал
Құрамы: қант, сірне, қышқылдылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330, этил спирті, спирттегі жеміс тұнбасы, табиғиға құлпынай, ванильді хош иістендіргіштері.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Шоколад-жаңғақ салмасы бар карамель
«Тайна» (өлшенбелі)
Ванильдің иісі бар ұнтақталған какао қосылған салмадан жасалған карамель.
100 грамм өнімдегі энергетикалық құндылық 390 ккал.
Қабатталған май ─ қант салмасы бар карамель
«Снежинка» (өлшенбелі)
Өзегі табиғи кокос майынан жасалған, лимонның иісі бар, салма.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 11,5 грамм
Көмірсу 86,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 434 ккал
Құрамы: қант, сірне, кокос майы, қышқылдылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330; табиғи лимон хош иістендіргіш.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
Қабатталған жаңғақ салмасы бар карамель
«Кузнечик» (өлшенбелі)
Өзегі жержаңғақ, табиғи кокос майы және жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған, кілегей дәмі бар, борпылдақ сүт-жаңғақ салмалы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,1 грамм
Май 13,0 грамм
Көмірсу 75,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 435 ккал
Құрамы: қант, сірне, ұнтақталған жержаңғақ, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, кондитерлік май, кокос майы, табиғиға ұқсас май-кілегей хош иістендіргіш, эмульгатор-лецитин Е332.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Қабатталған шоколад-жаңғақ салмасы бар карамель
«Рачки» (өлшенбелі)
Өзегі ұнтақталған какао қосылған қуырылған кешью жаңғағы, жержаңғақ пен жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған, борпылдақ пралине салмалы, ванильдің иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,9 грамм
Май 10,3 грамм
Көмірсу 82,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 423 ккал
Құрамы: қант, сірне, ұнтақталған кешью жаңғағы, ұнтақталған жержаңғақ, ұнтақталған какао, кондитерлік май, табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш; эмульгатор-лецитин Е332.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Глазурленген карамель
«Рекорд» (өлшенбелі)
Созылмалы карамельдегі экзотикалық жемістердің қайталанбас дәмі бар пектиннен жасалған желе салма.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,2 грамм
Май 1,2 грамм
Көмірсу 83,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 388 ккал
Құрамы: қант, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, жеміс езбесі, қышқылдылықты реттегіш ─ лимон қышқылы Е330, хош иістендіргіштер: табиғи экзотик, табиғиға ұқсас ваниль.8-ден 24ºС-қа дейінгі температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 9 ай.
### Кәмпиттер
Глазурленбеген желелі кәмпиттер
«Сказка» (flow pack, өлшенбелі)
Дәмі мен түр-түсі әр алуан желатиннен және агардан жасалған желелі кәмпиттер.
100 грамм өнімде:
Белок 3,3 грамм
Май 0,2 грамм
Көмірсу 73,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 316 ккал
Құрамы: сірне, қант, ылғал ұстағыш - сорбитол Е420 агенті, жележасағыштар: желатин, агар Е406; қышқылдылықты реттегіш - лимон қышқылы Е330; жылтыратқыш «Капол», табиғиға ұқсас құлпынай-банан, қаймақ-карамель, жемісті коктейль, банан, ванильді, алхоры хош иістендіргіштер; бояғыштар: Е122, Е171, Е102, Е133. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Глазурленбеген пралине кәмпиттері
Арахисовые (өлшенбелі)
Өзегі ұсатылған жержаңғақ, какао ұнтағы мен сүт қосылған жержаңғақ пен жоғары сапалы өсімдік майы негізіндегі пралинеден жасалған "батончик".100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,1 грамм
Май 29,9 грамм
Көмірсу 59,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 523 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, бидай ұны, ұнтақталған жержаңғақ, ұақталған жержаңғақ, құрғақ сүт сарысуы, какао ұнтағы, құрғақ сүт, эмульгатор: лецитин Е 322; жұмыртқа ұнтағы, крахмал, табиғиға ұқсас ванильді, жержаңғақ хош иістендіргіштері.(18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Молочно-вафельные (өлшенбелі)
Өзегі вафлидің қытырлақ үгіндісі қосылған жоғары сапалы өсімдік майы мен сүттен жасалған сүт "батончик".
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,5 грамм
Май 25,4 грамм
Көмірсу 62,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 494 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, бидай ұны, какао ұнтағы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, ұнтақталған какао, эмульгатор: лецитин Е 322; крахмал, жұмыртқа ұнтағы, ас тұзы, қопсытқыштар: Е500, Е503; табиғиға ұқсас баяу пісірілген сүт, сары май, какао, ванильді хош иістендіргіштері.(18±3)°Cтемпературада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Колосок (өлшенбелі)
Өзегі жоғары сапалы өсімдік майы мен сүттен жасалған цитрустың иісі бар "батончик".
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,7 грамм
Май 25,9 грамм
Көмірсу 65,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 504 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, бидай ұны, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, крахмал, эмульгатор: лецитин Е 322; жұмыртқа ұнтағы; хош иістендіргіш: табиғи апельсин; ас тұзы, қопсытқыштар: Е500, Е503. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Шоколадно-вафельные (өлшенбелі)
Өзегі ұнтақталған какао, какао ұнтағы мен вафлидің қытырлақ үгіндісі қосылған жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған сүт-шоколад "батончик".
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,5 грамм
Май 25,4 грамм
Көмірсу 62,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 494 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, бидай ұны, какао ұнтағы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, ұнтақталған какао, эмульгатор: лецитин Е 322; крахмал, жұмыртқа ұнтағы, ас тұзы, қопсытқыштар: Е500, Е503; табиғиға ұқсас баяу пісірілген сүт, сары май, какао, ванильді хош иістендіргіштері.(18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Негізі ─ Помада
Айгерим (өлшенбелі)
Өзегінің қабығы какао ұнтағы мен спирт қосылған карамель-ванильдің иісі бар сүт помадасынан жасалған. Салмасы коньяк қосылған сүт помадасынан жасалған.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,6 грамм
Май 9,6 грамм
Көмірсу 77,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 389 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, кондитерлік май, какао ұнтағы, этил спирті, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, инвертаза Е1103, табиғиға ұқсас крем-карамель, жұмыртқа ликері, ванильді хош иістендіргіштер; коньяк, ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Балапан (өлшенбелі)
Өзегінің қабығы бананның иісі бар қант помадасынан жасалған. Салмасы көк алманың нәзік иісі бар мөлдір желеден жасалған.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,0 грамм
Май 6,9 грамм
Көмірсу 80,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 371 ккал
Құрамы: қант, сірне, ұнтақталған какао, жеміс езбесі, какао майы, ылғал ұстағыш - сорбитол E420 агенті; кондитерлік май, этил спирті, какао ұнтағы, жележасағыш - агар Е406 агенті; құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, қышқылдылықты реттегіш - лимон қышқылы Е330, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильдi, банан, жасыл алма хош иістендіргіштер; ас тұзы, инвертаза Е1103, бояғыштар: Е102, Е102/133; ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш.
Бэлис (өлшенбелі)
Какао ұнтағы және алкоголь қосылған құрамында табиғи құрамы сақталып қоюландырылған сүттің, табиғи сары майдың мөлшері көп, қымбат ликердің таңдаулы иісі бар сүт помадалы крем-брюле.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,9 грамм
Май 11,1 грамм
Көмірсу 75,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 401 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, этил спирті, сиыр майы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, табиғиға ұқсас бэлис, жұмыртқа ликері, ванильді хош иістендіргіштер. Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Вечер (өлшенбелі)
Спирт және жидек тұнбасы қосылған, құрамында қаймағы алынбаған қоюландырылған сүт пен табиғи сары майдың мөлшері көп сары май помадалы крем-брюле.
100 грамм өнімде
Ақуыз 3,1 грамм
Май 3,4 грамм
Көмірсу 72,9 грамм
Энергетикалық құндылығы 411 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, сиыр майы, кондитерлік май, какао ұнтағы, этил спирті, жидек тұндырмасы, коньяк, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас кілегей-май, ванильді хош иістендіргіштер; ас тұзы, инвертаза Е1103.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Ласточка (өлшенбелі)
Табиғи сары май, какао ұнтағы және жеміс қайнатпасы қосылған құрамында қаймағы алынбаған қоюландырылған сүт көп, цитрустың иісі бар сүт-жеміс помадасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,1 грамм
Май 10,3 грамм
Көмірсу 76,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 397 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, жеміс қайнатпасы, какао ұнтағы, кондитерлік май, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғи апельсин және табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіштер, сиыр майы, инвертаза Е1103.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Махаббат (өлшенбелі)
Баяу пісірілген сүттің дәмі бар, сары май және какао ұнтағы қосылған, қаймағы алынбаған қоюландырылған сүт негізіндегі крем-брюле помадасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,6 грамм
Май 14,7 грамм
Көмірсу 70,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 417 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, құрғақ сүт, этил спирті, құрғақ сүт сарысуы, сиыр майы, ас тұзы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас май, пісірілген сүт, ванильді хош иістендіргіштер; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш. Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Этюд (өлшенбелі)
Қара қарақаттың табиғи шырыны қосылған жемісті помада.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,2 грамм
Май 6,8 грамм
Көмірсу бар 82,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 383 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, кондитерлік май, какао ұнтағы, этил спирті, қара қарақаттың табиғи шырыны, қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330, табиғиға ұқсас қара қарақат, ванильді хош иістендіргіштер; эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, инвертаза Е1103. Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Ромашка (өлшенбелі)
Какао және коньяк қосылған, құрамында қаймағы алынбағанқоюландырылған сүт пен табиғи сары майдың мөлшері көп, ромның иісі бар, сары май помадалы крем-брюле.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,1 грамм
Май 13,7 грамм
Көмірсу 72,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 415 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, кондитерлік май, какао майы, какао ұнтағы, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476 сиыр майы, коньяк, табиғиға ұқсас ванильді, ром, коньяк хош иістендіргіштері.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Цитрон (өлшенбелі)
Жеміс қайнатпасы мен цитрустық жемістердің дәмі қанық лимон қышқылы қосылған қант помадасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,2 грамм
Май 6,8 грамм
Көмірсу 82,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 383 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, кондитерлік май, какао ұнтағы, қышқылдылықты реттегіш - лимон қышқылы Е330; ас тұзы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғи лимон және табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіштер; инвертаза Е1103, бояғыш Е102.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Ода (өлшенбелі)
Шоколад глазурімен глазурленген, күмбез тәрізді, помадалы, құрамдастырылған кәмпит. Өзегінің сырты тирамисудың дәмі бар қоюландырылған сүт және какао ұнтағы қосылған сүт помадасынан жасалған. Сүттің дәмі бар трюфель салмаcы.
100 грам өнімде:
Ақуыз 3,1 грамм
Май 16,5 грамм
Көмірсу 69,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 420 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, кондитерлік май, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, какао ұнтағы, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, табиғиға ұқсас дольче де личе, тирамису, ванильді хош иістендіргіштер; инвертаза Е1103, коньяк, ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Айтыс (өлшенбелі)
Шоколад глазурімен глазурленген, құрамдастырылған, күмбез тәрізді помадалы кәмпит. Өзегінің сырты ванилдің дәмі бар какао ұнтағы қосылған сүт помадасынан жасалған. Салмасы табиғи фундук пастасы негізінде.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,8 грамм
Май 10,91 грамм
Көмірсу 76,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 396 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, фундук пастасы, кондитерлік май, какао ұнтағы, этил спирті, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, инвертаза Е1103, табиғиға ұқсас ванильді, фундук хош иістендіргіштер; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Василек (өлшенбелі)
Ұнтақталған кешью жаңғағы және коньяк қосылған, құрамында қаймағы алынбаған қоюландырылған сүт пен табиғи сары майдың мөлшері көп, сары май помадалы крем-брюле.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,7 грамм
Май 13,6 грамм
Көмірсу 73,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 416 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, какао майы, кондитерлік май, ұнтақталған кешью жаңғағы, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; сиыр майы, табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш; коньяк.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Прелесть (өлшенбелі)
Шоколад глазурімен глазурленген, құрамдастырылған, күмбез тәрізді помадалы кәмпит. Өзегінің қабығы спирт қосылған ваниль дәмі бар сүт помадасынан жасалған. Ванильдің дәмі бар, сары май мен қоюландырылған сүт қосылған сүт салмасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,8 грамм
Май 11,3 грамм
Көмірсу 74,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 391 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, ұнтақталған какао, кондитерлік май, какао майы, этил спирті, какао ұнтағы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ылғал ұстағыш – сорбитол Е420 агенті, ас тұзы, жележасағыш - агар Е406 агенті, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, инвертаза Е1103, табиғиға ұқсас дольче де личе, ванильді хош иістендіргіштер; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Сафари (өлшенбелі)
Йогурт пен апельсиннің дәмі бар сары май және какао ұнтағы қосылған қоюландырылған сүт негізіндегі крем-брюле сүт помадасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,6 грамм
Май 14,7 грамм
Көмірсу бар 70,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 417 ккал
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, құрғақ сүт, этил спирті, құрғақ сүт сарысуы, сиыр майы, ас тұзы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476;табиғиға ұқсас йогурт, ванильді және табиғи апельсин хош иістендіргіштер; ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Каприз (өлшенбелі)
Шоколад глазурі, табиғи сары май, жеміс қайнатпасы және алкоголь қосылған, айрықша дәмі мен хош иісі бар қант помадасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,4 грамм
Май 8,5 грамм
Көмірсу бар 81,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 392 ккал
Құрамы: қант, сірне, кондитерлік май, жеміс езбесі, какао ұнтағы, этил спирті, ұнтақталған какао, какао майы, сиыр майы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, инвертаза Е1103, табиғиға ұқсас май, тирамису, ванильді хош иістендіргіштер.Ауаның (18±3)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Глазурленген желелі кәмпиттер
Лето (өлшенбелі)
Тропикалық жемістердің иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,2 грамм
Май 6,9 грамм
Көмірсу 72,6 грамм
Энергетикалық құндылығы 351 ккал
Құрамы: қант, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420, желелегіш агент-пектин Е440, қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330, тұрақтандырғыш Е331, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас жеміс коктейлі, шие, ванильді хош иістендіргіштері; бояғыштар Е 102/133.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Серенада – Вишня с фруктовым соком (өлшенбелі)
Жеміс шырыны қосылған желелі кәмпит. Жұқа ақ глазурдегі шиенің дәмі мен хош иісі бар нәзік желе.
100 грамм өнімде :
Ақуыз 0,9 грамм
Май 8,2 грамм
Көмірсу 72,4 грамм.
Энергетикалық құндылығы 360 ккал
Құрамы:қант, сірне, кондитерлік май, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, ылғал ұстағыш агент-сорбитол Е420, жележасағыш агент- пектин Е440, қышқылдылықты реттегіш-лимон қышқылы Е330, табиғи жеміс шырыны, тұрақтандырғыш Е331, табиғиға ұқсас шие хош иістендіргіші, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, иіс пен дәмді күшейткіш: ванилин; бояғыш Е122. (18±3) °С, температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Серенада – Апельсин с фруктовым соком (өлшенбелі)
Жеміс шырыны қосылған желе кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,9 грамм
Май 8,2 грамм
Көмірсу 72,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 360 ккал
Құрамы:қант, сірне, кондитерлік май, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, ылғал ұстағыш агент-сорбитол Е420, жележасағыш агент- пектин Е440, қышқылдылықты реттегіш-лимон қышқылы Е330, табиғи жеміс шырыны, тұрақтандырғыш Е331, табиғи апельсин жидек хош иістендіргіші, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, иіс пен дәмді күшейткіш: ванилин; бояғыштар Е102. (18±3) °С, температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Южная ночь (өлшенбелі)
Айрықша жеміс иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,2 грамм
Май 6,9 грамм
Көмірсу 72,6 грамм
Энергетикалық құндылығы 351 ккал
Құрамы: қант, сірне, кондитерлік май, какао ұнтағы, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420, желелегіш агент-сорбитол Е440, қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330, тұрақтандырғыш Е331, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас табиғи лимон, шие, ванильді хош иістендіргіштері; бояғыш Е 122.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Негізі ─ Пралине
Ажар (өлшенбелі)
Өзегі какао ұнтағы, қытырлақ вафли үгіндісі қосылған жержаңғақтан жасалған, цитрустың жеңіл иісі бар, нәзік сүт пралине.
1100 грамм өнімде:
Ақуыз7,0 грамм
Май 31,4 грамм
Көмірсу 55,9 грамм
Энергетикалық құндылығы 528 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, қуырылған жержаңғақ, ұнтақталған какао, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, бидай ұны, какао майы, какао ұнтағы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильді, табиғи апельсин хош иістендіргіштері; жұмыртқа ұнтағы, крахмал, ас тұзы, қопсытқыш Е500.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Блюз (өлшенбелі)
Өзегі ұнтақталған какао, какао ұнтағы, ұсатылған жержаңғақ қосылған жержаңғақтан жасалған қуырылған орман жаңғағының иісі бар, нәзік сүт пралине.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,2 грамм
Май 31,5 грамм
Көмірсу 55,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 527 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, ұнтақталған какао, ұнтақталған жержаңғақ, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, ұсақталған жержаңғақ, какао ұнтағы, какао майы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас фундук, ванильді хош иістендіргіштері.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Красный мак (өлшенбелі)
Өзегі ұнтақталған какао және карамель үгінділері қосылған, какао майы мен кешью жаңғағынан жасалған нәзік пралине.
1100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,2 грамм
Май 31,8 грамм
Көмірсу 55,6 грамм
Энергетикалық құндылығы 531 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, ұнтақталған кешью жаңғағы, бидай ұны, ұнтақталған какао, какао ұнтағы, какао майы, сірне, жұмыртқа ұнтағы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; крахмал, ас тұзы,табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Танго (өлшенбелі)
Шоколад глазурі және қытырлақ вафли үгіндісі қосылған нәзік сүт пралине бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,9 грамм
Май 28,1 грамм
Көмірсу 61,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 513 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, бидай ұны, ұнтақталған какао, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, какао майы, маргарин, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; крахмал, жұмыртқа ұнтағы, ас тұзы, қопсытқыштар: Е500, Е503; табиғиға ұқсас крем-карамель, қоюландырылған сүт, ванильді хош иістендіргіштері.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Белочка (өлшенбелі)
Өзегі ұсатылған жаңғақ қосылған кешью жаңғағы, какао майы мен ұсақталған какаодан жасалған, ванильдің иісі бар шоколад пралине.100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,6 грамм
Май 33,6 грамм
Көмірсу 54,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 543 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған кешью жаңғағы, ұнтақталған какао, какао майы, кондитерлік май, ұсақталған бадам жаңғағы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Кара – Кум (өлшенбелі)
Өзегі сары май, қытырлақ вафли үгіндісі қосылған бадам жаңғағы, какао майы мен ұсақталған какаодан жасалған, ванильдің иісі бар, шоколад пралине.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,8 грамм
Май 29,9 грамм
Көмірсулар 60,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 523 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, ұнтақталған кешью жаңғағы, ұнтақталған какао, бидай ұны, какао ұнтағы, какао майы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; сиыр майы, жұмыртқа ұнтағы, крахмал, ас тұзы, қопсытқыш Е500, табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Маска (өлшенбелі)
Өзегі какао ұнтағы қосылған кешью жаңғағынан жасалған ванильдің иісі бар, нәзік сүт пралине.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6.7 грамм белок
Май 31,9 грамм
Көмірсу 55,9 грамм
Энергетикалық құндылығы 532 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, ұнтақталған кешью жаңғағы, ұнтақталған какао, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, какао майы, какао ұнтағы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш.18±3°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Негізі ─ Грильяж
Грильяж в шоколаде (өлшенбелі)
Шоколад глазурімен глазурленген жержаңғақтан жасалған грильяж массасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 8,7 грамм
Май 21,0 грамм
Көмірсу 66,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 475 ккал
Құрамы: қант, ұсақталған жержаңғақ, ұнтақталған какао, какао майы, кондитерлік май, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш. (18±3)°C температурда, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Грильяж фруктовый в шоколаде (өлшенбелі)
Шоколад глазурімен глазурленген жеміс-грильяж массасынан жасалған кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,1 грамм
Май 19,4 грамм
Көмірсу 66,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 455 ккал
Кұрамы: жеміс езбесі, қант, ұсақталған жержаңғақ, ұнтақталған какао, какао майы, кондитерлік май, сірне, қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330; эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476, Е471; табиғиға ұқсас өрік, ванильді хош иістендіргіштері, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Шоколадқа малынған жемістер, жидектер, цукаттар
Абрикос в шоколаде (өлшенбелі)
Калифорния бадамының бүтін дәні бар, шоколад глазурімен глазурленген өрік.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,6 грамм
Май 17,9 грамм
Көмірсу 55,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 397 ккал.
Құрамы: өрік, қант, ұнтақталған какао, какао майы, бадам жаңғағының өзегі, сірне, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас өрік, ванильді хош иістендіргіштері. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Чернослив в шоколаде (өлшенбелі)
Калифорния бадамының бүтін дәні бар, шоколад глазурімен глазурленген алхоры.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,4 грамм
Май 18,0 грамм
Көмірсу 57,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 402 ккал
Құрамы: қара өрік, қант, ұнтақталған какао, какао майы, бадам жаңғағының өзегі, сірне, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 6 ай.
Қораптағы кәмпиттер
Amore (көркем қорап, 100 грамм)
Ромео Қанттағы бадам жаңғағы үгінділері қосылған, ерекше май салмасы бар шоколад кәмпит Джульетта Шампанның жағымды хош иісі бар, ақ глазурдегі нәзік, трюфель салма.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,0 грамм
Майлар 40,0 грамм
Көмірсу 54,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 537 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт, ұсақталған бадам жаңғағы, құрғақ сүт сарысуы, коньяк, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, сірне, табиғиға ұқсас ванильді, крем-карамель, жұмыртқа ликері, шампан хош иістендіргіштері; иіс пен дәмді күшейткіш - ванилин, какао ұнтағы, тұрақтандырғыш - инвертаза Е1103.(18±3)℃ температурада, ауаның салыстырмалы 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі : 8 ай.
Romance (көркем қорап, 100 грамм)
Passion Ақ глазурдегі май-трюфельді салма.
Бриз Таңдаулы ваниль-ромның хош иісі бар ерекше трюфель салмалы шоколад кәмпит. Круиз Ваниль иісі бар, ақ глазурдегі трюфель-кремді, нәзік салма. Стиль Криспи-карамель қосылған, ақ және қоңыр шоколад негізінде салмасы бар шоколад кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,5 грамм
Майлар 41,4 грамм
Көмірсу 53,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 540 ккал
Құрамы : қант, кондитерлік май, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт, сиыр майы, құрғақ сүт сарысуы, кокос майы,коньяк, крем-карамель криспиі, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; этил спирті, ас тұзы, табиғиға ұқсас ванильді, ромды, дольче де личе, май хош иістендіргіштері; иіс пен дәмді күшейткіш - ванилин, тұрақтандырғыш--инвертаза Е1103. (18±3)℃ температурада, ауаның салыстырмалы 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі : 8 ай.
Magic (көркем қорап, 100 грамм)
Магия Кілегей-ванильдің жұмсақ дәміне ие, нәзік сүт - бұлғама салмасы бар шоколад кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,5 грамм
Май 26,0 грамм
Көмірсу 56,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 467 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, сірне, кондитерлік май, қоюландырылған сүт, ылғал ұстағыш агент - сорбитол Е420, жұмыртқа белогы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; желе жасағыш - агар Е406,хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас ваниль, май, баяу пісірілген сүт; ас тұзы, тұрақтандырғыш - инвертаза Е1103, иіс пен дәм күшейткіш - ванилин. (18±3)℃ температурада, ауаның 75%-дан аспайтын ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Symphony (көркем қорап, 100 грамм)
Муза Йогурт пен қара жидектің дәмі бар, бұлғанған, нәзік кілегей массасынан жасалған, ақ глазурдегі салма. Глория Ұнтақталған фундуктан жасалған, ақ глазурдегі жаңғақ салмасы. Магия Кілегей-ванильдің жеңіл дәмі, нәзік сүт-бұлғама салмасы бар шоколад кәмпит. Нур Қаймағы алынбаған қоюландырылған сүт және табиғи сары май негізіндегі бұқтырылған, нәзік крем-брюле салмасы бар, коньяк пен спирт қосылған шоколад кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,0 грамм
Май 35,8 грамм
Көмірсу 55,5 грамм
Энергетикалық құндылығы 505 ккал
Құрамы: қант, кондитерлік май, қоюландырылған сүт, ұнтақталған какао, какао май, фундук пастасы, сірне, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, ылғал ұстағыш агент-сорбитол Е420, эмульгаторлар: лецитин Е320, Е476; жұмыртқа белогы, коньяк, сиыр майы, этил спирт, желелегіш агент - агар Е406, ас тұзы, қышқылдылықты реттегіш - лимон қышқылы Е330, хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас баяу пісірілген сүт, май, қара жидек, йогурт, ваниль; иіс пен дәмді күшейткіш – ванилин; тұрақтандырғыш - инвертаза Е1103. (18±3)℃ температурада, ауаның 75%-дан аспайтын ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Достық (көркем қорап, 270 грамм)
Шоколад кәмпиттері салмасы крем–брюле.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,2 грамм
Май 23,7 грамм
Көмірсу 59,6 грамм
Энергетикалық құндылығы 458 ккал.
Құрамы: қант, қоюландырылған сүт, ұнтақталған какао, какао майы, сірне, сиыр майы, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; коньяк; табиғиға ұқсас баяу пісірілген сүт хош иістендіргіші; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.(18±3)°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Гармония (көркем қорап, 270 грамм)
Шоколад кәмпиттері негізі пралине.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,8 грамм
Май 35,2 грамм
Көмірсу 56,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 551 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, ұнтақталған кешью жаңғағы, какао майы, кондитерлік май, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы; табиғиға ұқсас фундук, ванильді хош иістендіргіштері; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.(18±3)°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Рахат (көркем қорап, 265 грамм)
Крем-брюле помада салмасы бар шоколад кәмпитi.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,7 грамм
Май 20,8 грамм
Көмірсу 64,0 грамм
Энергетикалық құндылығы 453 ккал.
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, қоюландырылған сүт, сірне, сиыр майы, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, коньяк, инвертаза Е1103; табиғиға ұқсас кілегей – май, ванильді хош иістендіргіштері; ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш.(18±3)°С температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 8 ай.
Снежинка (көркем қорап, 200 грамм)
Ақ глазурьмен глазурьленген, кокос үгіндісімен безендірілген, вафли қос қабатының арасында нәзік кремнен жасалған өзегі бар кәмпит.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 4,7 грамм
Май45,1 грамм
Көмірсу 46,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 605 ккал
Құрамы: қант, кокос ұнтағы, кондитерлік май, құрғақ сүт, құрғақ сүт сарысуы, бидай ұны, этил спирті, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; жұмыртқа ұнтағы, ас тұзы, крахмал, қопсытқыш Е500, табиғиға ұқсас кокос – кілегей хош иістендіргіші, ванилин иіс пен дәмді күшейткіш.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
### Шоколад
Сүт шоколады
«Казахстанский» (пластик сауыт, 168 грамм)
Ванильдің иісі бар, құрамында ұнтақталған какао мөлшері көп, табиғи сүт шоколады (тақта 6 г). (құрамындағы какао өнімдері 45% кем емес)
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,3 грамм
Май 33,4 грамм
Көмірсу 52,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 532 ккал.
құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, эмульгаторлар: лецитин Е322; Е476; иіс пен дәмді күшейткіш - табиғи ваниль сығындысы.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 12 ай.
«Казахстанский» (көркем қорап трансформер, 210 грамм)
Құрамында ұнтақталған какао өнімі көп, ваниль дәмі бар, сүтті шоколад (тақта 6г) (құрамындағы какао өнімдері 45% кем емес)
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,3 грамм
Май 33,4 грамм
Көмірсу 52,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 532 ккал.
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, эмульгаторлар: лецитин Е322; Е476; иіс пен дәмді күшейткіш - табиғи ваниль сығындысы.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 12 ай.
«Казахстанский» (тақта, 20 грамм)
Ванильдің иісі бар, құрамында ұнтақталған какао мөлшері көп, табиғи сүт шоколады.(құрамындағы какао өнімдері 45% кем емес)
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,3 грамм
Май 33,4 грамм
Көмірсу 52,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 532 ккал.
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, эмульгаторлар: лецитин Е322; Е476; иіс пен дәмді күшейткіш - табиғи ваниль сығындысы.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 12 ай.
«Тысяча и одна ночь» (тақта, 20 грамм)
Ванильдің жағымды иісі бар табиғи сүт шоколады.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,8 грамм
Май 33,4 грамм
Көмірсу 53,9 грамм
Энергетикалық құндылығы 534 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғи ваниль сығындысы – иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 12 ай.
Сказки Пушкина (тақта, 20 грамм)
Ванильдің иісі бар, ұнтақталған кешью жаңғағы қосылған табиғи сүт шоколады. (құрамындағы какао өнімдері 40%-дан кем емес)
Ақуыз 6,4 грамм
Май 34,3 грамм
Көмірсу 52,8 грамм
Энергетикалық құқндылығы 540 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, ұнтақталған кешью жаңғағы, фруктоза, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; иіс пен дәмді күшейткіш – табиғи ваниль сығындысы.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 12 ай.
Қара қоңыр шоколады
«Rakhаt 65% cocoa» (пластик шелек, 200 грамм)
Құрамында какао өнімдер көп ащы шоколад, 65% жоғары (тақта 6 г).
100 грамм өнімде
Ақуыз 8,3 грамм
Май 37,7 грамм
Көмірсу 44 грамм
Энергетикалық құндылығы, 545 ккал
Құрамы: ұнтақталған какао, қант, какао майы, какао ұнтағы, эмульгатор-лецитин Е322, ас тұзы, табиғи ваниль сығындысы – иіс пен дәмді күшейткіш.Какао өнімдерінің мөлшері 65 % кем емес.
Ауаның (8-23)°Стемпературасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 18 ай.
«Rakhаt 70% cocoa» (тақта, 100 грамм)
Құрамында какао өнімдер көп ащи шоколад, 80% жоғары.
100 грамм өнімде
Ақуыз 10,1 грамм
Май 46,7 грамм
Көмірсу 31,3 грамм
Энергетикалық құндылығы, 586 ккал
Құрамы: ұнтақталған какао, қант, какао майы, какао ұнтағы, эмульгатор-лецитин Е322, ас тұзы, табиғи ваниль сығындысы – иіс пен дәмді күшейткіш.Какао өнімдерінің мөлшері 80 % кем емес. Ауаның (8-23)°С температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 18 ай.
«Астана» (пластик қаптама, 168 грамм)
Қоспасыз, құрамында какао өнімдері көп (75% жоғары) ащы шоколад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 9,4 грамм
Май 45,0 грамм
Көмірсу бар 34,4 грамм
энергетикалық құндылығы 579 ккал
Құрамы: ұнтақталған какао, қант, какао майы, какао ұнтағы, эмульгатор-лецитин Е322, ас тұзы, иіс пен дәмді күшейткіш – табиғи ваниль сығындысы.Какао өнімдері 75% құрайды.
Ауаның (8-23)°С температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 18 ай.
«Малыш» (тақта, 20 грамм)
Ванильдің жеңіл иісі бар, қоспасыз, табиғи классикалық шоколад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,9 грамм
Май 33,3 грамм
Көмірсу 60,0 грамм
Энергетикалық құндылығы , 541 ккал
Құрамы: қант, ұнтақталған какао, какао майы, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; табиғи ваниль сығындысы - иіс пен дәмді күшейткіш.Ауаның (8-23)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 18 ай.
Кеуекті шоколады
«Almaty» ерекше шоколады (тақта, 90 грамм)
Құрамында сүт өнімдерінің мөлшері көп кеуекті сүт шоколады.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,4 грамм
Май 33,4 грамм
Көмірсу 54,9 грамм
Энергетикалық құндылығы 538 ккал
Құрамы: қант, какао май, ұнтақталған какао, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, фруктоза, эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476; ас тұзы, табиғи ваниль сығындысы- иіс пен дәмді күшейткіш. Какао өнімдерінің мөлшері 37% кем емес (8-23)℃ температурада, ауаның 75% -дан аспайтын ылғалдылығында сақтау қажет.
Сақтау мерзімі: 18 ай.
«Almaty» қара қоңыр шоколады (тақта, 90 грамм)
Массасыз құрамында какао өнімдері көп (62% жоғары) кеуекті, ащы шоколад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,9 грамм
Май 36,6 грамм
Көмірсу 45,8 грамм
Энергетикалық құндылығы 539 ккал
Құрамы: ұнтақталған какао, қант, какао майы, какао ұнтағы, эмульгатор: лецитин Е322; ас тұзы, табиғи ваниль сығындысы - иіс пен дәмді күшейткіш. Какао өнімдерінің мөлшері 62% кем емес. (8-23)℃ температурада, ауаның 75% -дан аспайтын ылғалдылығында сақтау қажет.
Шоколад-Жаңғақ кремі
Шоколад-жаңғақты «Рахат» кремі (пластик стақандар 500 грамм)Ваниль қосылған какао-ұнтағы мен ұнтақталған жержаңғақ негізіндегі шоколад өнім.
100 грамм өнімдегі энергетикалық құндылық 542 ккал.
### Ирис
«Забава» (өлшенбелі)
Өзегі құрамында сары май және табиғи какао ұнтағының мөлшері көп, қаймағы алынбаған, қоюландырылған сүттен жасалған.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 3,3 грамм
Май 12,3 грамм
Көмірсу 76,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 417 ккал
Құрамы: қоюландырылған сүт, сірне, қант, кондитерлік май, какао ұнтағы, ас тұзы, сиыр майы, табиғиға ұқсас кілегей- май, қоюландырылған сүт, май, какао, ванильді хош иістендіргіштері. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
«Золотой ключик» (өлшенбелі)
Өзегі сары май қосылған, қаймағы алынбаған, қоюландырылған сүттен жасалған, ванильдің нәзік иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 2,4 грамм
Май 7,6 грамм
Көмірсу 82,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 396 ккал
Құрамы: сірне, қант, қоюландырылған сүт, кондитерлік май, ас тұзы, сиыр майы, табиғиға ұқсас кілегей- май, қоюландырылған сүт, май, ванильді хош иістендіргіштері. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
«Петушок» (өлшенбелі)
Какао ұнтағы мен жеміс-жидек қайнатпасы қосылған, жеміс-жидектің жағымды иісі бар.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,8 грамм
Май 6,7 грамм
Көмірсу 85,4 грамм
Энергетикалық құндылығы 393 ккал
Құрамы: сірне, қант, кондитерлік май, жеміс – жидек қайнатпасы, какао ұнтағы, ас тұзы, табиғиға ұқсас май, баяу пісірілген сүт, какао, ванильді хош иістендіргіштері. (18±3)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
### Мармелад
Агар мармелады
«Любимый» (полипропиленді қаптама, 250 грамм)
Жүрекше пішінді, алуан түрлі түсі мен дәмі бар мармелад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 76,2 грамм
Энергетикалық құндылығы 306 ккал
Құрамы: сірне, қант, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420; жележасағыш – агар Е406; қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330; «Капол» жылтыратқышы; хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас кілегей-карамель, құлпынай; бояғыштар: Е122, Е171.(8-24)ºС температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 7 ай.
«Ягодная поляна» (полипропиленді қаптама, 250 грамм)
Жеміс-жидек пішінді және алуан түрлі жидек дәмі бар мармелад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,0 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 76,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 306 ккал
Құрамы: сірне, қант, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420; жележасағыш – агар Е406; қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330; «Капол» жылтыратқышы; хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас өрік, құлпынай, алма, қара қарақат; бояғыштар: Е122, Е102/133, Е133, Е102.(8-24)ºС температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 7 ай.
Желатиннен жасалған мармелад
«Веселый зоопарк» (полипропиленді пакет, 125 грамм)
Түсі мен дәмі алуан түрлі жануарлар пішінді мармелад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,6 грамм
Май 0,2 грам
Көмірсу 68,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 323 ккал.
Құрамы: сірне, қант, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420, желе жасағыш – желатин, қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330, «Капол» жылтыратқышы, хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас банан, шие, қара қарақат, алма; бояғыштар: Е122, Е102/133, Е133, Е102.(8-24)ºС температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
Текше пішінді, түсі мен дәмі алуан түрлі мармелад.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 6,6 грамм
Май 0,2 грамм
Көмірсу 68,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 323 ккал
Құрамы: сірне, қант, ылғал ұстағыш агент – сорбитол Е420; жележасағыш – желатин; қышқылдылықты реттегіш – лимон қышқылы Е330; «Капол» жылтыратқышы; хош иістендіргіштер: табиғиға ұқсас кілегей-карамель, тутти-фрутти, қара өрік, табиғи жалбыз, лимон; бояғыштар: Е171, Е133, Е122, Е102, Е102/133.(8-24)ºС температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 6 ай.
### Агар зефирі
«Зефир глазированный» (өлшеніп салынған 460 грамм)
Жеміс езбесін қосып, жұмыртқа белогы мен агар сиропына бұлғанған масса. Жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған глазурмен глазурленген жартылай домалақ өнім, зефир.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,9 грамм
Май 10,2 грамм
Көмірсу 72,4 грамм
Энергетикалық құндылығы , 380 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, кондитерлік май, какао ұнтағы, жұмыртқаның ақуызы, жележасағыш - агар Е406 агенті; қышқылдылықты реттегіш - сүт қышқылы Е270; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіштер; эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476.Ауаның (8-24)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 3 ай.
«Зефир бело-розовый» (өлшенбелі)
Жеміс езбесін қосып, жұмыртқа белогы мен агар сиропына бұлғанған масса. Зефирдің екі бөлігі жабыстырылған: құлпынай иісі бар қызғылт және ваниль иісі бар ақ бөліктерден тұратын домалақ өнім.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 0,1 грамм
Май 0,1 грамм
Көмірсу 81,3 грамм
Энергетикалық құндылығы 315 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, жұмыртқа ақуызы, желелеуші агент – агар Е406, қышқылдылықты реттегіш- сүт қышқылы Е270; табиғиға ұқсас құлпынай, ванильді хош иістендіргіштері, бояғыш: Е122.(8- 24)°C температурада, ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 2 ай.
«Зефир глазированный» (өлшенбелі)
Жеміс езбесін қосып, жұмыртқа белогы мен агар сиропына бұлғанған масса. Жоғары сапалы өсімдік майынан жасалған глазурмен глазурленген жартылай домалақ өнім, зефир.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,9 грамм
Май 10,2 грамм
Көмірсу 72,4 грамм
Энергетикалық құндылығы , 380 ккал
Құрамы: қант, сірне, жеміс езбесі, кондитерлік май, какао ұнтағы, жұмыртқаның ақуызы, жележасағыш - агар Е406 агенті; қышқылдылықты реттегіш - сүт қышқылы Е270; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіштер; эмульгаторлар: лецитин Е322, Е476.Ауаның (8-24)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Сақтау мерзімі: 2,5 ай.
### Печеньелер
Созылмалы печеньесі
«Детское» (өлшенбелі)
Сонылы қант- май құрамды печенье.
Энергетикалық құндылығы 405 ккал
100 грамм өнімде:
Ақуыз 8,0 грамм
Май 9,6 грамм
Көмірсу 71,1 грамм
Құрамы: бидай ұны, қант, маргарин, крахмал, жұмыртқа ұнтағы, қопсытқыштар: Е500, Е503; ас тұзы, эмульгатор-лецитин Е322, ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш, қышқылдандырмауыш Е223.
«Крокет» (өлшенбелі)
Сонылы қант- май құрамды печенье.
Энергетикалық құндылығы 403 ккал
100 грамм өнімде:
Ақуыз 7,8 грамм
Май 9,3 грамм
Көмірсу 71,6 грамм
Құрамы: бидай ұны, қант, маргарин, крахмал, қопсытқыштар: Е500, Е503; ас тұзы, эмульгатор-лецитин Е322, ванилин - иіс пен дәмді күшейткіш; қышқылдандырмауыш Е223.
«Веселый зоопарк» (полипропиленді пакет, 350 грамм)
Сонылы қант- май құрамды печенье.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 8,0 грамм
Май 12,1 грамм
Көмірсу 69,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 422 ккал
Құрамы: бидай ұны, қант, маргарин, крахмал, қопсытқыштар: Е500, Е503; жұмыртқа ұнтағы, ас тұзы, эмульгатор-лецитин Е322, ванилин – иіс пен дәмді күшейткіш, қышқылдандырмауыш Е223.
Ауаның (8-24)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында.
Сақтау мерзімі:6 ай.
### Вафли
«Каприз» (өлшенбелі, термопленка)
Карамель-ванильдің хош иісі бар, арасына нәзік сүт салмасы салынған үш қабат вафли тілімі.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,8 грамм
Май 26,9 грамм
Көмірсу 60,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 510 ккал
Құрамы: қант, бидай ұны, кондитерлік май, құрғақ сүт сарысуы, құрғақ сүт, жұмыртқа ұнтағы, крахмал, эмульгаторлар: лецитин Е322, ас тұзы, қопсытқыш Е500, табиғиға ұқсас крем-карамель, баяу пісірілген сүт, ванильді хош иістендіргіштері.
(8-24)°C температурасында ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 5 ай.
«Орешек» (өлшенбелі, термопленка)
Какао ұнтағы және фундук пастасы қосылған, арасына пралине салмасы салынған үш қабат вафли тілімі.
100 граммөнімде:
Ақуыз 5,3 грамм
Май 26,5 грамм
Көмірсу 63,1 грамм
Энергетикалық құндылығы 509 ккал
Құрамы: қант, бидай ұны, кондитерлік май, какао ұнтағы, құрғақ сүт сарысуы, жұмыртқа ұнтағы,фундук пастасы, крахмал, эмульгаторлар: лецитин Е322, ас тұзы, қопсытқыш Е500, табиғиға ұқсас фундук, ванильді хош иістендіргіштері.
(8-24)°C температурасында ауаның 75%-дан аспайтын салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
Жарамдылық мерзімі: 5 ай.
«Әсем» (өлшенбелі, термопленка)
Ванильдің жеңіл дәмі бар, үш қабат вафли тілімі арасына какао ұнтағы бар сүт салмасы салынған.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 5,2 грамм
Май 27,5 грамм
Көмірсу 62,6 грамм
Энергетикалық құндылығы , 518 ккал
Құрамы: қант, бидай ұны, кондитерлік май, какао ұнтағы, құрғақ сүт, жұмыртқа ұнтағы, крахмал, эмульгатор-лецитин Е322; ас тұзы, қопсытқыш Е500; табиғиға ұқсас ванильді хош иістендіргіш.
Ауаның (8-24)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.
«Арахисовые» (полипропилен пәшкесі, 110 грамм)
Үш қабат вафли тiлiмi және сүт өнiмдерi мен ұнтақталған жержаңғақ қосылған екi қабат пралине салмасы.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 11,7 грамм
Май 30,6 грамм
Көмірсу 51,4 грамм
Энергетикалық құндылығы , 523 ккал
Құрамы: бидай ұны, қант, ұнтақталған жержаңғақ, кондитерлік май, құрғақ сүт, жұмыртқа ұнтағы, крахмал, эмульгатор-лецитин Е322, ас тұзы, қопсытқыш Е500, табиғиға ұқсас ванильді және жержаңғақ хош иістендіргіштер.
Ауаның (8-24)°C температурасында, 75%-дан аспаған салыстырмалы ылғалдылығында сақтау керек.Сонымен бiрге өлшенбелі.
### Какао ұнтағы
«Рахат» (көркем қораптарға, 100 грамм)Какао майлылығы 10% жұқа шашыраған жоғары сапалы какао бұршағының ұнтағы.100 грамм өнімдегі энергетикалық құндылық 364 ккал.
* Бұрмақтар
Жеміс-жидекті драже
«Морские камешки» (өлшенбелі)
Түрлі-түсті қантты қабықтағы әр түрлі жемістердің дәмі бар мейіз.
100 грамм өнімде:
Ақуыз 1,0 грамм
Май 0,2 грамм
Көмірсу 87,7 грамм
Энергетикалық құндылығы 340 ккал.
Құрамы: қант, жүзім, сірне, какао ұнтағы, қышқылдылықты реттегіш - лимон қышқылы Е330, жылтыратқыштар: Е901, Е905, Е553; өсімдік майы; табиғиға ұқсас қара өрік – арония, ананас, дюшес, қара қарақат, өрік хош иістендіргіштері, бояғыштар: Е102, Е133, Е122, Е102/133.
Жарамдылық мерзімі: 4-6 ай
## Марапаттар
2001 жылы
«Рахат» ААҚ «Жылдың үздік салық төлеушісі» құрметті атағын және Қазақстан Республикасы мемлекеттік кіріс Министірлігінің марапаттау Белгісіне, «Жыл таңдауы» республикалық байқауы барысында «Казахстанский» шоколады «Жылдың № 1 шококлады» Құрметті атағына ие болады.
2002 жылы
Компания өнімі «Қазақстан мақтанышы» Құрметті атағын және «Тәттілер ─ 2002» көрмесінің марапаттау белгісін алады. Компания өнімі «Қырғыстан ─ 2002» Халықаралық көрме-жәрмеңкесінде алтын медаль жеңіп алады.
2003 жылы
«Қазақстанның іскер адамы - 2003» Үкіметтік байқау барысында тамақ өнеркәсібі кәсіпорындары арасындағы жоғары сапалы өнімі үшін жүлде беріледі.
2004 жылы
Компания өнімі «Тәттілер - 2004» көрмесінде «Тұтынушылар қалауының жүлдесі» атауы бойынша кубок пен дипломға ие болады.
2005 жылы
Компания өнімі «Тәттілер - 2005» көрмесінде «Тұтынушылар қалауының жүлдесі» атауы бойынша кубок пен диплом иеленеді.
2006 жылы
«Алтын сапа» республикалық байқауында компания екінші орынға ие болады.
2007 жылы
Компания өнімі «Тәттілер - 2007» көрмесінде «Тұтынушылар қалауының жүлдесі» атауы бойынша кубок пен диплом иеленіп, «Мінсіз» сапалық халық белгісін алады.
2008 жылы
Компания өнімі «Тәттілер - 2008» көрмесінде «Тұтынушылар қалауының жүлдесі» атауы бойынша кубок пен диплом иеленіп, «Мінсіз» сапалық халық белгісін алды.
2010 жылы
Компания өнімдері «Мінсіз» сапа куәлігі мен халық белгісін алды.Компания «Қазақстанның үздік тауары» республикалық байқауында «Үздік азық-түлік тауарлары» номинациясында бірінші орынға ие болады.Мәскеу қаласында өткен «Продэкспо 2010» көрмесіндегі «Үздік өнім-2010» конкурсында компания өнімдері диплом мен алтын медаль алады.
2011 жылы
Компания өнімдері «Мінсіз» сапа куәлігі мен халық белгісін алды.Алматы қаласындағы «Тәттілер-2011» ХIII Қазақстан Халықаралық көрмесі.«Халық таңдауы» тұтынушылар дәм сараптамасы бойынша бас жүлде.Диплом - «Халық таңдауы» Тұтынушылар дәм сараптамасына қатысушыға.
## Экспортталуы
Фабрика өнімдерi отандық нарықтағыдай жақын және алыс шет елдер нарығында да белгілі. «Рахат» АҚ өз өнімін ішкі нарықта жоғары деңгейде жеткілікті ету саясатын жүзеге асырады. «Рахат» АҚ сату ауқымы бүкіл Қазақстанды қамтиды, компанияның 14 облыс орталығын қосқанда 18 қалада өнім тарату жүйесі бар. Алматы қаласы бойынша өнім ірі көтермемен сатып алушылар арқылы, сонымен бірге фирмалық бөлшек сауда дүкендері арқылы таратылады.
Республиканың басқа аймақтарына «Рахат» АҚ өнімін жеткізу фирмалық сапалы өнім сатуды жүзеге асыратын дистрибьюторлық желі (еншілес кәсіпорындар) құрумен қамтамасыз етіледі. Осылайша «Рахат» АҚ-ның сату ауқымы бүкіл Қазақстанды және компанияның еншілес сауда ұйымы бар көрші Қырғызстанды қамтиды. Өнімді сыртқа шығару жоғары бәсекелестік жоқ және саяси-экономикалық жағдайлар ішкі саудаға кедергі келтірмейтін орталық-азия өңірлеріндегі елдермен (Ауғанстан, Әзірбайжан, Қырғызстан, Тәжікстан) жүргізіледі. ТМД-ның басқа республикалары және алыс шет елдер тарапынан «Рахат» АҚ өніміне деген қызығушылыққа байланысты келешекте компания өндіріс көлемін арттыруды және экспорт көлемін ұлғайту жолымен өткізу нарығын кеңейтуді жоспарлап отыр.
Әр түрлі гастрономиялық дәстүрлері бар елдердің халқы «Рахат» АҚ кондитерлік өнімдерінің тұтыну сипаттамасының тартымдылығын мойындауда. Бүгінгі күні Акционерлік Қоғам өзінің өнімдерін ТМД елдеріне, жақын және алыс шетелдерге экспортқа шығарады.
## Дереккөздер |
Alatau — 1994 жылдан бастап жұмыс істейтін қазақстандық телеарна. Бүгінде республика өңірлеріне «OTAU TV» жерсеріктік телерадио хабарларын тарату желісінен өзге еліміздің 9 ірі қалаларына (Астана, Алматы, Шымкент, Көкшетау, Талдықорған, Атырау, Павлодар, Түркістан, Ақтау) «Қазтелерадио» АҚ тарату желісі арқылы өнімдерін таратуда.
Телеарна ақпараттық, жаңалықтар, сараптамалық бағдарламалар арқылы Қазақстан Республикасы Президентінің және Үкімет тапсырмаларын орындау және Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму Министрлігінің мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу жөніндегі тапсырысын іске асырып, белсенді қолдау көрсетіп келеді. 2023 жылдың сәуір айынан бастап "СТВ" телеарнасы "Alatau" деген жаңа атаумен эфирге шықты.
## Бағдарламалары
* «Жұлдыз FM»-мен «Таңғы шоу»
* «АЛАТАУ АҚПАРАТЫ»
* «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ»
* «Неизведанный Казахстан»
* «Ән шашу»
* «АДАМ ЖӘНЕ ЗАҢ»
* «МАХАББАТПЕН СЫРЛАСУ»
## Дереккөздер |
Тайбұға жұрты (Сібір жұрты, Тайбұға елі) – Алтын Орданың, кейінірек Сібір хандығының әкімшілік бірлігі, 13 ғасырдың басында Батыс Сібірде құрылған Алтын Орданың ішкі ұлысы, астаналары Шыңғы-Тұрада, кейініректе Қашлық. 1420 жылдан бастап Сібір хандығының ұлысына айналды, Ермак жорығынан кейін жұрттың бір бөлігі Ноғай Ордасына көшті.
Жұрт оның негізін қалаушы Тайбұганың есімімен аталды .
## Жұрт туралы алғашқы деректер
* Ертіс және Есіл алабында орналасқан Тайбұғы жұрты туралы Өтеміш қажының 1558 жылға дейін жазған « Шыңғыс-наме » еңбегінде айтылады.
* Ноғай Тайбұғасы Ормаметтің 1586 жылы Мәскеуге жазған хатында «Тайбұға елі» деген тіркес бар.
* Ұлыстардан құралған Тайбұға жұрты туралы 1597 жылы Мәскеуден Көшім ханға жолданған хатында айтылады.
## Тайбұға Мырзалары
Зерттеуші Дамир Исхаков Тайбұға (Сібір) княздарының атағын Ұлыс билеушісі Алтын Орданың Беклярбектің институтымен сәйкестендіреді.
* Тайбұға - Сібірдегі алғашқы Тайбұға ұлысының Мырзасы (1220-1290)
* Мар (Омар, Омар) - Ибак ханның (1468-1480) қарындасының күйеуі
* Қожа (Кебек Қожа Бұркүт)
* Адер (Одер, Обдер) - Мардың ұлы, хан Ибақтың ықтимал жиені
* Абалақ (Ябалак, Ебалақ) – Мардың баласы, Ыбақ ханның жиені болуы мүмкін
* Ғази би (маңғыт)- Сібір Тайбұға Мырзасы (? -1428)
* Мұса би (маңғыт) – Сібір Тайбұға Мырзасы (1460-1495)
* Мұхаммед - Сібірдегі Тайбұға Мырзасы (1495-1502)
* Аңыш (Ағыш) – Абалақтың баласы, Мұхаммед Тайбұғаның немере ағасы
* Есенбақты – (1502) Мұхаммед Тайбұғаның ұлы
* Қасым – Сібірдегі Тайбұға Мырзасы, Мұхаммед Тайбұғаның ұлы (1502-1530)
* Бек-Булат - Сібір Тайбұға Мырзасы (1555-1558)
* Едігер - Сібір Тайбұға Мырзасы (1530-1563)
* Сейд Ахмед (1583-1588)
## Ескертпелер
## да қараңыз
* Тайбугиндер
* Сібір хандығы
## Әдебиет
* Бустанов А. К. Западная Сибирь под властью ордынских правителей (династический аспект). archeologia.narod.ru. Тексерілді, 21 қаңтар 2011.
* Исхаков Д. М. Институт сибирских князей: генезис, клановые основы и место в социально-политической структуре Сибирского юрта // Гасырлар авазы – Эхо веков : журнал. — Казань: Главное архивное управление при Кабинете Министров РТ, 2008. — № 2. — ISSN 2073-7483. Архивировано 22 марта 2016 года.
*
* Мұрағат көшірмесі 27 қаңтардың 2012 Wayback Machine мұрағатында
* Тычинских З. А. К вопросу об административно-политическом и территориальном устройстве Сибирских татар в XVI-XVIII веках // Средневековые тюрко-татарские государства : Сборник статей. — Казань: Институт истории им. Ш. Марджани АН РТ, 2009. — Вып. 1. — С. 172-182. — ISBN 978-5-98245-048-7.
*
* Шашков А. Т. Начало присоединения Сибири // Проблемы истории России. — Екатеринбург: Волот, 2001. — Вып. 4: Евразийское пограничье. — С. 8-51. |
Кенжеғұл Социалұлы Сейтжан (29 шілде 1982, Амангелді ауылы, Амангелді ауданы, Қостанай облысы, Қазақ КСР) — қазақстандық қоғам қайраткер, паралимпиадалық спортшы, Қазақстан Парламенті Мәжілісінің VIII сайланым депутаты (2023 жылдан бастап).
## Өмірбаяны
Отбасындағы 20 баланың кенжесі. 6 жасында аттан құлап, көру қабілетіне әсер ететін жарақат алған. Дәрігерлер үш рет ота жасады, одан да көмектеспеді – Кенжеғұлдың бір көзі алты пайыз ғана көре алады.
1991-2003 жылдары Алматы қаласындағы Н.Островский атындағы зағип және нашар көретін балаларға арналған №4 арнайы мектеп-интернатында оқыды. 2007 жылы әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің «Тарих. Құқық және экономика негіздері» мамандығы бойынша бакалавр дәрежесін, 2015 жылы Білім (көшбасшылық және менеджмент) мамандығы бойынша Реадинг университетінде магистр дәрежесін алды.
Еңбек жолын 2007 жылы Алматы қаласы Медеу ауданындағы №7 орта мектепте тарих пәнінің мұғалімі болып бастады. 2017-2022 жылдар аралығында «Мейірім» мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған оңалту орталығында әлеуметтік бағдарламалар менеджері қызметін атқарды. 2017-2022 жылдар аралығында қонақ үй бизнесінде директор болып жұмыс істеді.
Студенттік жылдары паралимпиадалық спорт түрлерімен айналыса бастады. 2016 және 2019 жылдары Францияда өткен паралимпиадалық өрмелеуден әлем чемпионатына қатысып, екеуінде де жетінші орын алды. 2017 және 2019 жылдары голболдан Қазақстан чемпионы атанды, сонымен қатар 2020, 2021, 2022 жылдары голбол кубогын жеңіп алды. 2021 (Петропавл), 2022 (Ақтау), 2022 (Бурабай) паравелоспорт бойынша Қазақстан чемпионаттарының жеңімпазы атанды. 2022 жылғы паравелоспорттан Азия чемпионатының қола жүлдегері (Душанбе, Тәжікстан). Голболдан спорт шеберлігіне үміткер. Паравелоспорттан Қазақстан Республикасының спорт шебері.
2016-2022 жылдар аралығында Қазақстан Голбол федерациясының бас хатшысы қызметін атқарған. 2019-2021 жылдары — Қазақстан паравелоспорт федерациясының вице-президенті болды. 2022 жылдан бастап Astana Goalball федерациясының президенті болып келеді. 2021-2023 жылдары — Қазақстан паравелоспорт федерациясының президенті болды.
2023 жылдың 29 наурызынан бастап — Қазақстан халық партиясының партиялық тізімі бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің VIII сайланым депутаты болып келеді.
2023 жылдың қазан айында Ханчжоудағы 2022 жылғы Азия Пара ойындарына қатысып, Антон Лаврентьевпен тандемде велоспорттан екі қола медаль жеңіп алды.
2024 жылы 2 ақпанда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Кенжеғұл Сейтжанды Қазақстан Республикасы Президентінің қарамағындағы Халықтың әлеуметтік осал санаттарының құқықтары жөніндегі уәкіл етіп тағайындады.
## Дереккөздер |
Мұхаммед Тайбұға, кейде Махмет (туған жылы белгісіз - 1502) - Сібірдің тайбұғалық мырзасы, Ескер (Сібір) жұртының 1495 - 1502 жылдардағы билеушісі. Едігер мен Бек-Болаттың атасы.
## Басқаруы
Ол Сібір ұлысбектерінің Ибаққа қарсы көтерілісін басқарып, өзін билеуші деп жариялады.
1495 жылы Тайбұғалық Мұхаммед Тайбұға (Махмет) Түмен хандығын талқандап, Шибанид ханы Ибақты өлтірді. Осыдан кейін астана Қашлыққа көшіріліп, хандық Сібір деп атала бастады. Оның билеушілері тайбұғалардың княздік әулеті болды.
## Өмірбаяны
## Отбасы
Ұлдары: Есенбақты, Қасым
## Әдебиет
* Маслюженко Д.Н. Сибирская княжеская династия Тайбугидов: истоки формирования и мифологизация генеалогии // Средневековые тюркотатарские государства. Сборник статей. / Б.Р. Рахимзянов [отв. ред.]. Вып.2. – Казань: Изд-во «Ихлас», 2010. – С.9–21.
* Карсакова Г.Б. Западная Сибирь после монгольского завоевания и образование Сибирскогоханства//Проблемы востоковедения. 1 (51). — 2011. — С. 39—42
* ПСРЛ. Том 36. Сибирские летописи. Часть 1. Группа Есиповской летописи. Есиповская летопись. — М. : Наука, 1987. — 387 с.
* Тюменское и Сибирское ханства / под ред. Д. Н. Маслюженко, А. Г. Ситдикова, Р. Р. Хайрутдинова. — Казань: Издательство Казанского университета, 2018. — 560 с. — ISBN 978-5-00130-021-2.
## Тағы қараңыз
* Сібір хандығы
* Тайбұғалықтар |
Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі — Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы берген құрметті атақ – мемлекет пен қоғамның еңбегі сіңген азаматтардың еңбегін мойындау нысандарының бірі. 1931 жылы 10 тамызда құрылған. Театрдың, музыканың, киноның, цирктің дамуында ерекше көзге түскен көрнекті әртістерге, режиссерлерге, сазгерлерге, дирижерлерге, концертмейстерлерге, музыкалық, хор, би және басқа да ұжымдардың көркемдік жетекшілеріне, басқа да шығармашылық қызметкерлерге, орындаушы музыканттарға жоғары шеберлігі мен өнердің дамуына жәрдемдескені үшін біртуар өнер қайраткерлеріне берілді. Келесі дәрежесі «Қазақ КСР халық әртісі», содан соң «КСРО халық әртісі» атағын беру болды.
1919 жылдан 1931 жылға дейін «Республиканың еңбек сіңірген әртісі» атағы берілді. Оны республикалардың Халық ағарту комиссариатының алқалары, Халық ағарту комиссарларының, облыстық және өлкелік кеңестер атқару комитеттерінің бұйрықтарымен тағайындалды.
Алғаш рет 1934 жылы опера әншісі — Күләш Байсейітова ие болды. Бұл құрметті атаққа соңғы рет 1985 жылы эстрада әншісі — Нағима Есқалиева ие болды.
Қазақстанда Кеңес Одағының ыдырауымен мемлекеттік марапаттарымен марапатталған Қазақстан Республикасы азаматтарының сіңірген еңбегі ескеріліп, «Қазақ КСР еңбек сіңірген әртісі» атағы «Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі» атағымен ауыстырылып, бұрынғы КСР Одағы мен Қазақ КСР-інің марапаттар туралы бұрынғы КСР Одағы мен Қазақ КСР заңнамасында көзделген құқықтары мен міндеттерін сақтап қалды.
## Тағы қараңыз
* Қазақ КСР еңбек сіңірген әртістерінің тізімі
* Қазақ КСР еңбек сіңірген өнер қайраткері
* Қазақ КСР халық әртісі |
Дегерес — Іле алабындағы өзен. Алматы облысы, Жамбыл ауданы аумағымен ағады.
## Сипаттамасы
Жетіжол жотасының солтүстігінде бірнеше жылғалар қосылған жерден басталып, солтүстікке қарай ағады. Дегерес аулының жанында бөгет орналасқан.
Жазыққа шыққан соң Тарғап өзені бөлініп шығады.
Алматы-Тараз тас жолына жақын жерде тағы бір бөгет орналасқан. Суы көбіне осы бөгеттен артылмайды да, ары қарай ақпайды.
## Дереккөздер |
«Анора» (ағылш. Anora) — режиссер Шон Бейкердың 2024 жылғы америкалық комедиялық драма. Премьерасы 2024 жылы 21 мамырда Канн кинофестивалінде өтті, онда фильм «Алтын пальма бұтағын» жеңіп алды.
## Сюжеті
Анора — өзін Эни деп атайтын Нью-Йорк қаласындағы орыс тілді анклав Брайтон-Бичтен шыққан өзбек текті 25 жастағы стриптизшінің толық аты. Ол орыс тілінде біршама таныс болғандықтан, бастығы оны орыс тілді клиенттермен байланыстырады. Жұмыс істейтін клубта ол 21 жастағы ресейлік олигархтың ұлы Ванямен танысады. Ваня қызды сәнді үйге әкеліп, кенеттен Эниге Лас-Вегасқа ұшып, үйленуге шақырады. Бұл ниетін төрт каратты гауһар тасты сақина түріндегі сыйлықпен нығайтады. Ваняның мәскеулік ата-анасы бұған қарсы. Ер адамның ата-анасы оны некенің күшін жоюға мәжбүрлеу үшін Нью-Йоркке барғанда, олардың ертегілік некелеріне қауіп төнеді.
## Рөлдерде
## Шығару және қабылдау
Түсірілім 2023 жылы Нью-Йоркте (Бруклин) және Лас-Вегаста өтті.
Фильмнің премьерасы 2024 жылы 21 мамырда Канн кинофестивалінде негізгі бағдарлама аясында өтті. Сыншылар алдын ала «Анораны» жылдың басты фестиваль премьераларының бірі деп санаған. Көрермендер фильм аяқталғаннан кейін 9 минут бойы фильмді жасаушыларға қол шапалақтады. Нәтижесінде фильм 2024 жылдың 25 мамырында «Алтын пальма бұтағын» жеңді.
Rotten Tomatoes шолу агрегаторының веб-сайтында 41 сыншы пікірлердің 98% оң, орташа рейтингі 8,7/10. Орташа өлшенген мәнді қолданатын Metacritic фильмге 21 шолудың негізінде 100-ден 89 ұпай берді.
2023 жылдың қарашасында Neon компаниясы фильмді Солтүстік Америкада тарату құқығын сатып алды және оны 2024 жылдың 18 қазанында прокатқа шығаруды жоспарлап отыр.
## Марапаттар мен номинациялар
## Дереккөздер
## Сыртқы сілтемелер
* Анора (ағыл.) Internet Movie Database сайтында
* Анора (ағыл.) Rotten Tomatoes сайтында |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.