!
stringlengths 1
182
| Nida işarəsi (!) — Aşağıdakı hallarda işlədilən durğu işarəsi: Nida cümləsinin sonunda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yanğın!/, /Fəlakət!/; əmr cümlələrində /Rədd ol burdan!/; Çağırış və müraciət həyəcanlı olanda. Məsələn: Azərbaycan dilində /Yaşasın müstəqil Azərbaycan!//; Nida cümlələrində özəksonu zəifləyir, zaman ləngiyir. /Ana! O, müqəddəs bir kainatdır//.
stringlengths 100
226k
| https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=259941
stringlengths 46
49
|
|---|---|---|
1898 | Moskva Bədaye teatrının fəaliyyətə başlaması. Mərkəzi Asiyada - Əndicanda rus zülmünə qarşı xalq üsyanının baş verməsi. Fransızlar tərəfindən Qərbi Sudanın işğal edilərək Fransa Qərbi Sudanı adı altında müstəmləkəyə çevrilməsi. 27 dekabr - Fransız alimləri Mariya və Pyer Kürilər tərəfindən radiyum elementinin kəşf edilməsi. 31 dekabr - Moskva-Sankt Peterburq şəhərlərarası ilk telefon xəttinin açılması. Təbrizdə taxıl möhtəkirliyinə qarşı qadınların çıxışı. Memar İ.V.Qoslavskinin layihəsi üzrə H.Z.Tağıyevin müsəlman qız məktəbinin binasının inşasına başlanması. Göyçayda ipək kombinatlarının istifadəyə verılməsi Qamboy Quliyev Əmin Abid Gültəkin Fransız simvolizminin başçısı,şair - Stefan Mallarme. Cənubi Azərbaycan şairi Məhəmməd Bağır Xalxali. Həsən ağa Cəfərqulu ağa oğlu Bakıxanov, rus ordusunda general. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4607 |
1898-ci il | Moskva Bədaye teatrının fəaliyyətə başlaması. Mərkəzi Asiyada - Əndicanda rus zülmünə qarşı xalq üsyanının baş verməsi. Fransızlar tərəfindən Qərbi Sudanın işğal edilərək Fransa Qərbi Sudanı adı altında müstəmləkəyə çevrilməsi. 27 dekabr - Fransız alimləri Mariya və Pyer Kürilər tərəfindən radiyum elementinin kəşf edilməsi. 31 dekabr - Moskva-Sankt Peterburq şəhərlərarası ilk telefon xəttinin açılması. Təbrizdə taxıl möhtəkirliyinə qarşı qadınların çıxışı. Memar İ.V.Qoslavskinin layihəsi üzrə H.Z.Tağıyevin müsəlman qız məktəbinin binasının inşasına başlanması. Göyçayda ipək kombinatlarının istifadəyə verılməsi Qamboy Quliyev Əmin Abid Gültəkin Fransız simvolizminin başçısı,şair - Stefan Mallarme. Cənubi Azərbaycan şairi Məhəmməd Bağır Xalxali. Həsən ağa Cəfərqulu ağa oğlu Bakıxanov, rus ordusunda general. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186152 |
1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı | 1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı ― rejissor Aleksandr Mişon tərəfindən 1898-ci ildə çəkilmiş qısametrajlı sənədli film. Film Azərbaycan kinosu tarixində çəkilmiş ilk filmlərdən biridir. Kinosüjetdə Balaxanı mədənlərinin birində neft quyusunun fontan vurması əks olunmuşdur.Sujetdəki quyunun Balaxanı ərazindəki “21060” nömrəli quyu olduğu iddia olunur. Sözügedən quyu 1898-ci ilin noyabr ayında VI horizontdan sutkalıq 11 ton neft hasilatı ilə istismara verilmişdir və hələ də istismar olunur.Kinosüjet "Canlı fotoşəkillər" kolleksiyası adı altında 1900-cü ildə Parisdə Ümumdünya sərgisində böyük uğurla nümayiş etdirilmişdir. Nümayiş etdirilən süjetlər arasında "Bibiheybətdə neft fontanı yanğını", Əlahəzrət Buxara əmirinin "Veliki knyaz Aleksey" paroxodunda yolasalma mərasimi, "Qafqaz rəqsi", "İlişdin" kinosüjetləri də var idi. Bunları izləyən Lümyer qardaşları onlardan bir neçəsini almış və öz kolleksiyalarına daxil etmişlər. Sonradan həmin kinosüjetlər Paris kinoarxivinə təhvil verilmiş və bu günə kimi orada qorunub saxlanılır. 2001-ci ildə Azərbaycan Dövlət Film Fondunun təşəbbüsü ilə bu kinosüjetlərdən ikisinin surətləri — "Bibiheybətdə neft fontanı yanğını" və "1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı" Bakıya gətirilmiş və hazırda Azərbaycan Dövlət Film Fondunda qorunub saxlanılır. Xarici keçidlər 1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı — YouTube Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 812. Aydın Kazımzadə. "Bu belə olub". [Azərbaycan kinosu — 110] //"Cinema News" jurnalı.- 2008.- iyun.- səh. 10–11. Həmçinin bax Azərbaycan filmlərinin siyahısı 1890-cı illər Azərbaycan filmlərinin siyahısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=26011 |
1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı (film, 1898) | 1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı ― rejissor Aleksandr Mişon tərəfindən 1898-ci ildə çəkilmiş qısametrajlı sənədli film. Film Azərbaycan kinosu tarixində çəkilmiş ilk filmlərdən biridir. Kinosüjetdə Balaxanı mədənlərinin birində neft quyusunun fontan vurması əks olunmuşdur.Sujetdəki quyunun Balaxanı ərazindəki “21060” nömrəli quyu olduğu iddia olunur. Sözügedən quyu 1898-ci ilin noyabr ayında VI horizontdan sutkalıq 11 ton neft hasilatı ilə istismara verilmişdir və hələ də istismar olunur.Kinosüjet "Canlı fotoşəkillər" kolleksiyası adı altında 1900-cü ildə Parisdə Ümumdünya sərgisində böyük uğurla nümayiş etdirilmişdir. Nümayiş etdirilən süjetlər arasında "Bibiheybətdə neft fontanı yanğını", Əlahəzrət Buxara əmirinin "Veliki knyaz Aleksey" paroxodunda yolasalma mərasimi, "Qafqaz rəqsi", "İlişdin" kinosüjetləri də var idi. Bunları izləyən Lümyer qardaşları onlardan bir neçəsini almış və öz kolleksiyalarına daxil etmişlər. Sonradan həmin kinosüjetlər Paris kinoarxivinə təhvil verilmiş və bu günə kimi orada qorunub saxlanılır. 2001-ci ildə Azərbaycan Dövlət Film Fondunun təşəbbüsü ilə bu kinosüjetlərdən ikisinin surətləri — "Bibiheybətdə neft fontanı yanğını" və "1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı" Bakıya gətirilmiş və hazırda Azərbaycan Dövlət Film Fondunda qorunub saxlanılır. Xarici keçidlər 1898-ci il avqustun 4-də Balaxanıda neft fontanı — YouTube Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 812. Aydın Kazımzadə. "Bu belə olub". [Azərbaycan kinosu — 110] //"Cinema News" jurnalı.- 2008.- iyun.- səh. 10–11. Həmçinin bax Azərbaycan filmlərinin siyahısı 1890-cı illər Azərbaycan filmlərinin siyahısı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=808966 |
1899 | Tunisin və Sudanın İngiltərədən asılı vəziyyətə düşməsi. Hindistanın vitse-kralı lord Kerzon tərəfindən pul islahatının keçirilməsi. Barselona futbol komandasının yardılması. Bakıda lüteran icması tərəfindən öz məbədlərinin -kirxanın (indiki kamera və orqan musiqisi zalı) tikilməsi. Qubada bağçılıq məktəbinin təsis edilməsi. Gəncədə teatr tamaşasının təşkil edilməsi. 2 yanvar - Xanəndə, əməkdar artist Haşım Kələntərli. 16 dekabr - Harold Walter Bailey 13 iyun – Karlos Çaves, Meksika bəstəkarı, dirijor, pianoçu, pedaqoq və ictimai xadim. 25 avqust — Rufino Tamayo, Sapoteki irsinə mənsub olan Meksikalı rəssam. 29 yanvar - Syuy Syubo 24 avqust - Xorxe Luis Borxes | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4608 |
1899-cu il | Tunisin və Sudanın İngiltərədən asılı vəziyyətə düşməsi. Hindistanın vitse-kralı lord Kerzon tərəfindən pul islahatının keçirilməsi. Barselona futbol komandasının yardılması. Bakıda lüteran icması tərəfindən öz məbədlərinin -kirxanın (indiki kamera və orqan musiqisi zalı) tikilməsi. Qubada bağçılıq məktəbinin təsis edilməsi. Gəncədə teatr tamaşasının təşkil edilməsi. 2 yanvar - Xanəndə, əməkdar artist Haşım Kələntərli. 16 dekabr - Harold Walter Bailey 13 iyun – Karlos Çaves, Meksika bəstəkarı, dirijor, pianoçu, pedaqoq və ictimai xadim. 25 avqust — Rufino Tamayo, Sapoteki irsinə mənsub olan Meksikalı rəssam. 29 yanvar - Syuy Syubo 24 avqust - Xorxe Luis Borxes | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186153 |
189 (ədəd) | Yüz səksən doqquz — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz səksən səkkizdən sonra, yüz doxsandən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz səksən doqquz ədədi —tək ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=157957 |
18 (dəqiqləşdirmə) | 18 (On səkkizinci il) — Bazar ertəsidən başlayan uzun olmayan il. 18 (ədəd) (On səkkiz) — say sistemində ədədlərdən biridir. On yeddidən sonra, on doqquzdan əvvəl gəlir. 18 — Şirvanın avtomobil seriya nömrəsi. 18 — Sumqayıtın telefon kodu. E.ə. 18 — il 18- (albom) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146167 |
18 (say) | On səkkiz — say sistemində ədədlərdən biridir. On yeddidən sonra, on doqquzdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On səkkiz ədədi — mürəkkəb ədəd olmaqla yanaşı həm də cüt ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146108 |
18 (ədəd) | On səkkiz — say sistemində ədədlərdən biridir. On yeddidən sonra, on doqquzdan əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Say sistemində On səkkiz ədədi — mürəkkəb ədəd olmaqla yanaşı həm də cüt ədəddir. İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=143502 |
18 aprel | 18 aprel — Qriqorian təqvimində ilin 108-ci günü. (uzun ildə 109-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 257 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 aprel tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1506 — Müqəddəs Pyotr bazilikasının təməl daşı qoyulub. 2018 — Svazilend kralı III Msvati ölkəsinin adının Esvatini olaraq dəyişəcəyini açıqladı. Azərbaycana aid hadisələr 1940 — Bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız qalası" baletinin premyerası Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində baş tutmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 812 — Vasiq, Abbasi xəlifəsi 1772 — David Rikardo, Böyük Britaniya iqtisadçısı 1873 — Məcid Behbudov, Azərbaycan xanəndəsi 1897 — Şövkət Məmmədova, Azərbaycan opera müğənnisi 1907 — Mikloş Roja, Macarıstan bəstəkarı 1917 — Georgi Vitsin, Rusiya aktyoru 1927 — Samuel Hantinqton, ABŞ sosioloqu 1943 — Zəki Alasya, Türkiyə aktyoru 1947 — Ceyms Vuds, ABŞ aktyoru 1949 — Vaqif Cəfərov, Azərbaycan deputatı 1962 — Rasim İbrahimov, Azərbaycan mayoru, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1971 — Devid Tennant, Şotlandiya aktyoru 1973 — Entoni Mendler, ABŞ rejissoru 1982 — Elşən Məmmədov, Azərbaycan kiçik çavuşu 1992 — Araz Abdullayev, Azərbaycan futbolçusu 2000 — Bəhram Məmmədzadə, Azərbaycan əsgəri 1600-cü ildən əvvəl 1853 — Vilyam Kinq, ABŞ dövlət xadimi 1913 — Viktor Taten, Fransa mühəndisi 1943 — İsoroku Yamamoto, Yaponiya marşal admiralı 1945 — Con Ambroz Fleminq, İngiltərə elektrik mühəndisi 1950 — Sergey Xudyakov, Sovet marşalı 1955 — Albert Eynşteyn, Almaniya fiziki 1986 — Henrix Lemann-Villenbrok, Almaniya submarina komandiri 1993 — İsgəndər Aznaurov, Azərbaycan baş leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 2002 — Tur Heyerdal, Norveç səyyahı 2003 — Nguyen Dinh Txi, Vyetnam yazıçısı 2013 — Elisabet Şerer, Almaniya aktrisası 2014 — Nadya Nojarova, Bolqarıstan opera müğənnisi Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü Zimbabve — Müstəqillik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1966 |
18 avqust | 18 avqust — Qriqorian təqvimində ilin 230-cu günü. (uzun ildə 231-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 135 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 avqust tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1958 — ABŞ-də Vladimir Nabokovun "Lolita" romanı nəşr edilib. Azərbaycana aid hadisələr 2004 — Afinada keçən 2004 Yay Olimpiya Oyunlarında atıcı İradə Aşumova bürünc medal qazanıb. 2016 — Rio-de-Janeyroda keçən 2016 Yay Olimpiya Oyunlarında kanoeçi Valentin Demyanenko gümüş, boksçu Kamran Şahsuvarlı və güləşçi Nataliya Sinişin isə bürünc medal qazanıb. 1600-cü ildən əvvəl 1606 — Mariya Anna, Müqəddəs Roma imperatriçası 1685 — Bruk Teylor, İngiltərə riyaziyyatçısı 1750 — Antonio Salyeri, İtaliya bəstəkarı 1792 — Con Rassel, Böyük Britaniya baş naziri 1830 — I Frans İosif, Avstriya və Macarıstan kralı 1863 — Şeyx Xəzəl, Ərəbistan hökmdarı 1876 — Şuşanik Kurqinyan, Ermənistan yazıçısı Jüst Fonten, Fransa futbolçusu və baş məşqçisi Roman Polanski, Polşa və Fransa kinorejissoru 1936 - Robert Redford, ABŞ aktyoru, rejissor 1952 — Patrik Sueyzi, ABŞ aktyoru 1969 — Edvard Norton, ABŞ aktyoru 1975 — İlqar Fəhmi, Azərbaycan şairi 1983 — Mika, Böyük Britaniya müğənnisi 1984 — Kimberli Qlass, ABŞ voleybolçusu 1998 — Clairo, ABŞ müğənnisi 1600-cü ildən əvvəl 1503 — VI Aleksandr, Roma papası 1559 — IV Pavel, Roma papası 1648 — İbrahim, Osmanlı imperatoru 1850 — Onore de Balzak, Fransa dramaturqu 1943 — Əliağa Şıxlinski, Azərbaycan və Rusiya İmperiyası general-leytenantı 1940 — Kamalülmülk, İran boyakarı 1944 — Ernest Telman, Almaniya siyasətçisi 1950 — Jülyen Lyao, Belçika siyasətçisi 1978 — Aleksandr Yelyaşeviç, Polşa mayoru 2006 — Əlikram Hüseynov, Azərbaycan tarzəni 2009 — Kim De Çjun, Cənubi Koreya prezidenti 2016 — Rövşən Lənkəranski, Azərbaycan qanuni oğrusu 2018 — Kofi Annan, Qana diplomatı Bayramlar və xüsusi günlər İndoneziya — Konstitusiya Günü Pakistan — Ağac əkilməsi günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2652 |
18 dekabr | 18 dekabr — Qriqorian təqvimində ilin 352-ci günü. (uzun ildə 353-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 13 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 dekabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1787 — Nyu-Cersi ABŞ-nin üçüncü ştatı olub. 1892 — Rusiyanın Sankt-Peterburq şəhərində Pyotr İliç Çaykovskinin "Şelkunçik" baletinin premyerası keçib. 1988 — Səudiyyə Ərəbistanı milli futbol komandası Asiya Kubokunu qazanıb. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 890 — III Əbdürrəhman, Kordova əmiri və xəlifəsi 1778 — Cozef Qrimaldi, İngiltərə aktyoru 1819 — Yakov Polonski, Rusiya şairi 1845 — Nikola Paşiç, Serbiya və Yuqoslaviya baş naziri 1856 — Cozef Con Tomson, Böyük Britaniya fiziki 1863 — Frans Ferdinand, Avstriya-Macarıstan hersoqu 1878 — İosif Stalin, Sovet rəhbəri 1905 — Banin, Fransa yazıçısı 1908 — Bobocan Qafurov, Tacikistan tarixçisi 1921 — Yuri Nikulin, Rusiya aktyoru 1928 — Qulu Əsgərov, Azərbaycan müğənnisi 1930 — Vladimir Voroşilov, Rusiya televiziya aparıcısı 1946 — Stiven Spilberq, ABŞ kinorejissoru 1952 — Zöhrə Abdullayeva, Azərbaycan müğənnisi 1963 — Bred Pitt, ABŞ aktyoru 1966 — Mehriban Zəki, Azərbaycan aktrisası Rail Məlikov, Azərbaycan futbolçusu Saşa Yunisoğlu, Azərbaycan futbolçusu 2001 — Billi Ayliş, ABŞ müğənnisi 1600-cü ildən əvvəl 1737 — Antonio Stradivari, İtaliya musiqi aləti ustası 1829 — Jan-Batist Lamark, Fransa təbiətşünası 1848 — Bernhard Bolzano, Çexiya riyaziyyatçısı 1880 — Mişel Şal, Fransa riyaziyyatçısı 1932 — Eduard Bernşteyn, Almaniya sosial-demokrat nəzəriyyətçisi 1942 — Hənəfi Terequlov, Azərbaycan opera müğənnisi 1957 — Əyyub Abbasov, Azərbaycan şairi 1980 — Aleksey Kosıgin, Sovet dövlət xadimi 1990 — Qreta Stivenson, Yeni Zelandiya botaniki 1995 — Məhəmməd Yeganə, İran iqtisadçısı 2004 — Ucal Haqverdiyev, Azərbaycan boyakarı 2011 — Vatslav Havel, Çexiya prezidenti 2016 — Ja Ja Qabor, Macarıstan aktrisası Bayramlar və xüsusi günlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatı — Beynəlxalq Miqrantlar Günü Qətər — Milli Gün Niger — Respublika Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4883 |
18 fevral | 18 fevral — Qriqorian təqvimində ilin 49-cu günü. Bu tarixdə ilin sonuna 316 gün (uzun ildə 317 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 fevral tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1930 — Yanvar ayında çəkilmiş fotoşəkilləri araşdırarkən Klayd Tambo Plutonu kəşf edib. 1960 — VIII Qış Olimpiya Oyunları Palisades Tahoda keçirilib. Azərbaycana aid hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1201 — Nəsirəddin Tusi, Azərbaycan filosofu və astronomu 1516 — I Mariya, İngiltərə və İrlandiya kraliçası 1626 — Françesko Redi, İtaliya həkimi 1745 — Alessandro Volta, İtaliya fiziki 1838 — Ernst Max, Avstriya fiziki 1898 — Enzo Ferrari, İtaliya motor yarışı sürücüsü və sahibkar 1924 — Osman Hacıbəyov, Azərbaycan aktyoru 1931 — Toni Morrison, ABŞ yazıçısı Bobbi Robson, İngiltərə futbolçusu və baş məşqçisi Yoko Ono, Yaponiya rəssamı 1952 — Ceyms Meys, ABŞ tarixçisi 1954 — Con Travolta, ABŞ aktyoru 1956 — Bidzina İvanişvili, Gürcüstan baş naziri 1961 — Armin Laşet, Almaniya siyasətçisi 1965 — Dr. Dre, ABŞ repçisi 1975 — İqor Dodon, Moldova prezidenti 1980 — Çezar, Rumıniya müğənnisi 1989 — Vahid Alıyev, Azərbaycan giziri 1994 — J-Hope, Cənubi Koreya repçisi 2001 — Azər Abdullazadə, Azərbaycan əsgəri, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı 1600-cü ildən əvvəl 901 — Sabit ibn Kurra, Mesopotamiya riyaziyyatçısı 1294 — Xubilay xan, Monqol imperiyası xaqanı 1405 — Əmir Teymur, Teymurilər əmiri 1546 — Martin Lüter, Almaniya keşişi və ilahiyyatçısı 1564 — Mikelancelo, İtaliya heykəltəraşı, boyakarı, memarı və şairi 1780 — Kristionas Donelaytis, Prusiya şairi 1937 — Serqo Orconikidze, Gürcüstan siyasətçisi 1963 — Əli Zülalov, Azərbaycan opera müğənnisi Rene Şmerlinq, Gürcüstan sənət tarixçisi Robert Oppenheymer, ABŞ fiziki 1985 — Əzizağa Qasımov, Azərbaycan aktyoru 2018 — Didye Lokvud, Fransa caz skripkaçısı 2021 — Andrey Myaqkov, Rusiya aktyoru Bayramlar və xüsusi günlər Qambiya — Müstəqillik Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2025 |
18 iyul | 18 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 199-cu günü. (uzun ildə 200-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 166 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 iyul tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1925 — Adolf Hitler "Mein Kampf" kitabını nəşr edib. 1968 — Kaliforniya ştatının Mauntin Vyu şəhərində Intel təsis olunub. 1999 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2013 — 20 milyard dollara qədər borcu olan Detroyt hökuməti ABŞ tarixində ən böyük bələdiyyə iflasını elan edib. Azərbaycana aid hadisələr 1988 — SSRİ Ali Sovetinin Prezidiumu Dağlıq Qarabağın Azərbaycan tərkibində qalmasına qərar verir. 1600-cü ildən əvvəl 1501 — Avstriyalı İzabella, Danimarka, İsveç və Norveç kraliçası 1552 — II Rudolf, Müqəddəs Roma imperatoru 1853 — Hendrik Lorens, Niderland fiziki 1871 — Cakoma Balla, İtaliya boyakarı 1909 — Andrey Qromıko, Sovet diplomatı 1918 — Nelson Mandela, CAR prezidenti 1921 — Con Qlenn, ABŞ kosmonavtı 1922 — Tomas Kun, ABŞ elm fəlsəfəçisi 1923 — Cahangir Kərimov, Rusiya hüquqşünası 1927 — Tokay Məmmədov, Azərbaycan heykəltəraşı 1937 — Səttar Səfərov, Azərbaycan iqtisadşçısı 1939 — Hacımurad Yegizarov, Azərbaycan aktyoru 1959 — Aydınçik, Azərbaycan müğənnisi 1963 — Zamirə Hacıyeva, Azərbaycan cinayətkarı 1967 — Vin Dizel, ABŞ aktyoru 1982 — Priyanka Çopra, Hindistan akrisası 1995 — Uğur İsmayılzadə, Azərbaycan əsgəri 1996 — Rəhim Sadıxov, Azərbaycan futbolçusu 1998 — Hafis Qasımov, Azərbaycan silahlı qüvvələrinin şəhid leytenantı 2002 — Balaş Cəfərov, Azərbaycan əsgəri 2002 — Zeynəb Xanızadə, Miss Azerbaijan 2023 1600-cü ildən əvvəl 924 — Əbülhəsən Əli ibn Fərat, Abbasi vəziri 1194 — Luzuinyalı Qay, Fransa cəngavəri 1610 — Karavacco, İtaliya boyakarı 1721 — Antuan Vatto, Fransa boyakarı 1765 — İnfant Filipp, Parma hersoqu 1769 — Xristof Yakob Trev, Almaniya botaniki 1817 — Ceyn Ostin, İngiltərə yazıçısı 1921 — Behbud xan Cavanşir, Azərbaycan dövlət xadimi 1949 — Vitezslav Novak, Çexiya bəstəkarı 1986 — Stenli Rouz, İngiltərə futbol hakimi 1995 — Hüseyn Həsənov, Azərbaycan fizioloqu 2012 — Raceş Xanna, Hindistan aktyoru 2018 — Əzizxan Tanrıverdi, Azərbaycan dilçisi Bayramlar və xüsusi günlər Uruqvay — Konstitusiya Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2622 |
18 iyun | 18 iyun — Qriqorian təqvimində ilin 169-cu günü. (uzun ildə 170-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 196 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 iyun tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1815 — Fransa İmperiyası və Böyük Britaniya və müttəfiq qoşunları arasında Vaterlo döyüşü baş verib. 1940 — Şarl de Qoll 18 iyun müraciətini edib. 1972 — Qərbi Almaniya milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb. 1979 — ABŞ və Sovet İttifaqı arasında SSMD-2 tərəfindən imzalanıb. Azərbaycana aid hadisələr 2010 — Azərbaycan və Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında Çaylı döyüşü baş vermişdir. 2020 — "Qarabağ" Azərbaycan Premyer Liqası çempionu olmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1521 — Portuqaliyalı Mariya, Portuqaliya infantası 1635 — Robert Huk, İngiltərə təbiətşünası 1838 — Edvard Morze, ABŞ zooloqu 1845 — Şarl Laveran, Fransa həkimi 1868 — Mikloş Horti, Macarıstan admiralı 1874 — Vladimir Obraztsov, Rusiya alimi 1907 — Varlam Şalamov, Rusiya yazıçısı 1917 — Cövdət Hacıyev, Azərbaycan bəstəkarı 1918 — Franko Modilyani, ABŞ və İtaliya iqtisadçısı 1920 — Mario Bekkaria, İtaliya siyasətçisi Pol Makkartni, İngiltərə müğənnisi Tabo Mbeki, Cənubi Afrika Respublikası prezidenti 1949 — Lex Kaçinski, Polşa prezidenti 1952 — Sərxan Sərxan, Azərbaycan müğənnisi 1959 — Babi Bədəlov, Azərbaycan müasir rəssamı 1964 — Udey Hüseyn, İraq deputatı 1967 — Səfiyar Behbudov, Azərbaycan kiçik leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1979 — Elxan Məmmədov, Azərbaycan futbol icraçısı 1985 — Aleks Hirş, ABŞ animasiyaçısı Okaber, Azərbaycan repçisi Sevgil Musayeva, Ukrayna jurnalisti 1600-cü ildən əvvəl 1928 — Roald Amundsen, Norveç səyyahı 1935 — Syuy Syubo, Çin dövlət xadimi 1936 — Maksim Qorki, Rusiya yazıçısı 1937 — Qaston Dumer, Fransa prezidenti 1945 — Sadullah Güney, Türkiyə polkovniki 1964 — Corco Morandi, İtaliya boyakarı 1974 — Georgi Jukov, Sovet generalı 1977 — Əli Şəriəti, İran inqilabçısı və sosioloqu 1980 — Kazimej Kuratovski, Polşa riyaziyyatçısı Qahir Hüseynov, Azərbaycan leytenantı Şirin Mirzəyev, Azərbaycan polkovnik-leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Azər Abdullayev, Azərbaycan qoboyçalanı Joze Saramaqo, Portuqaliya yazıçısı 2018 — XXXTentacion, ABŞ repçisi 2020 — Vera Linn, İngiltərə müğənnisi Bayramlar və xüsusi günlər Azərbaycan — İnsan Hüquqları Günü Seyşel adaları — Konstitusiya Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2102 |
18 mart | 18 mart — Qriqorian təqvimində ilin 79-cu günü. Bu tarixdə ilin sonuna 286 gün (uzun ildə 287 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 6 mart tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 37 — Roma senatı Tiberinin vəsiyyətini ləğv edir və Kaliqulanı imperator elan edib. 1571 — Valletta Maltanın paytaxtı olub. 1965 — Sovet kosmonavtı Aleksey Leonov "Vosxod 2" kosmik gəmisini 12 dəqiqəyə tərk edərək açıq kosmosa çıxan ilk insan olub. 1984 — Kamerun milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. 2020 — Qırğızıstan, Nikaraqua, Salvador, Uqanda, Yeni Kaledoniya və Zambiyada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1991 — Xəzər Universiteti təsis edilib. 2010 — Azərbaycan və Fici arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1496 — Mariya Tüdor, Fransa kraliçası 1837 — Qrover Klivlend, ABŞ prezidenti 1844 — Nikolay Rimski-Korsakov, Rusiya bəstəkarı 1869 — Nevill Çemberlen, Böyük Britaniya baş naziri 1906 — Moisey Vaynşteyn, Azərbaycan bəstəkarı 1907 — Yakov Cuqaşvili, Sovet baş leytenantı 1919 — Mişel Arnaud, Fransa müğənnisi 1929 — Krista Volf, Almaniya yazıçısı 1931 — Əli Kərim, Azərbaycan şairi 1945 — Mübariz Zeynalov, Azərbaycan futbolçusu və baş məşqçisi 1952 — Salome Zurabişvili, Gürcüstan prezidenti 1959 — Lük Besson, Fransa kinorejissoru 1961 — Rafiq Nəsrəddinov, Azərbaycan baş leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1963 — Yoko Kanno, Yaponiya bəstəkarı 1968 — Temuri Ketsbaya, Gürcüstan futbolçusu və baş məşqçisi 1979 — Adam Levin, ABŞ müğənnisi 1989 — Min Si, Çin modeli 1600-cü ildən əvvəl 978 — Cəfakeş Eduard, İngiltərə kralı 1703 — Mariya de Dominiçi, Malta boyakarı 1913 — I Georq, Yunanıstan kralı 1946 — Lionel Denstervil, Böyük Britaniya general-mayoru 1965 — I Faruq, Misir və Sudan kralı 1979 — Xan Şuşinski, Azərbaycan xanəndəsi Erix Fromm, Almaniya sosioloqu Yusif Vəliyev, Azərbaycan aktyoru 1982 — Vasili Çuykov, Sovet marşalı 1983 — II Umberto, İtaliya kralı 2008 — Maral Rəhmanzadə, Azərbaycan boyakarı 2017 — Çak Berri, ABŞ müğənnisi 2020 — Xoakin Peyro, İspaniya futbolçusu və baş məşqçisi Bayramlar və xüsusi günlər Aruba — Bayraq Günü Monqolustan — Kişilər və Əsgərlər Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2046 |
18 may | 18 may — Qriqorian təqvimində ilin 138-ci günü. (uzun ildə 139-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 227 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 may tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1804 — Fransa Senatı Napoleon Bonapartı Fransanın imperatoru elan edib. 2009 — Tamil İlamin Azadlıq Pələngləri Şri-Lanka hökuməti tərəfindən məğlub olaraq iki tərəf arasında təxminən 26 illik vətəndaş müharibəsinə son qoydu. 2020 — Kiribati və Mavrikidə ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr Azərbaycan və Moldova arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. Qarabağ müharibəsi: Ermənistan Silahlı Qüvvələri Laçın rayonunu işğal edib. 2013 — 2013 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Fərid Məmmədov "Hold Me" mahnısı ilə 2-ci yeri tutmuşdur. 2019 — 2019 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsində Azərbaycanı təmsil edən Çingiz Mustafayev "Truth" mahnısı ilə 8-ci yeri tutmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1048 — Ömər Xəyyam, İran yazıçısı 1475 — İnfant Afonso, Portuqaliya şahzadəsi 1804 — Jül Düpüi, Fransa mühəndisi 1808 — Venansio Flores, Uruqvay dövlət xadimi 1869 — Süleyman Stalski, Dağıstan şairi 1872 — Bertran Rassel, Böyük Britaniya filosofu 1899 — Edvard Çemberlin, ABŞ iqtisadçısı 1904 — Yi Yuksa, Cənubi Koreya şairi 1920 — II İohann Pavel, Roma papası 1927 — Mirməmməd Cavadzadə, Azərbaycan uroloqu 1928 — Vladimir Babuşkin, Sovet qanuni oğrusu 1936 — Oljas Süleymenov, Qazaxıstan yazıçısı 1955 — Çou Yun-fat, Honkonq aktyoru 1963 — İbrahim Emin, Azərbaycan rok musiqiçisi 1990 — Yuya Osako, Yaponiya futbolçusu 1992 — Eltac Səfərli, Azərbaycan şahmatçısı 2002 — Alina Zahitova, Rusiya fiqurçusu 1600-cü ildən əvvəl 1800 — Aleksandr Suvorov, Rusiya marşalı 1909 — İsaak Albeniz, İspaniya pianoçusu 1910 — Eliza Orjeşkova, Polşa yazıçısı 1911 — Qustav Maler, Avstriya bəstəkarı 1922 — Şarl Laveran, Fransa həkimi 1965 — Əli Kohen, İsrail cəsusu 1980 — Robert Landsburq, ABŞ fotoqrafı 1981 — Vilyam Saroyan, ABŞ yazıçısı 1994 — Güllü Mustafayeva, Azərbaycan boyakarı 2009 — Türkan Saylan, Türkiyə dermatoloqu 2010 — Ofeliya Aslan, Azərbaycan aktrisası 2013 — Aleksey Balabanov, Rusiya kinorejissoru 2020 — Willie K, ABŞ müğənnisi Bayramlar və xüsusi günlər Suriya — Müəllim Günü Beynəlxalq Muzeylər Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=2073 |
18 noyabr | 18 noyabr — Qriqorian təqvimində ilin 322-ci günü. (uzun ildə 323-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 43 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 noyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1883 — ABŞ və Kanada dəmir yolları minlərlə yerli vaxtın çaşqınlığına son qoyaraq beş standart kontinental saat qurşağı təsis edib. 1963 — İlk düyməli telefon fəaliyyətə verilib. 2020 — Samoada ilk dəfə COVID-19 qeydə alınıb. Azərbaycana aid hadisələr 1992 — Azərbaycan və Gürcüstan arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1993 — Azərbaycan və Zambiya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1647 — Pyer Beyl, Fransa filosofu 1720 — II İrakli, Kaxeti və Kartli çarı 1810 — Eysa Qrey, ABŞ botaniki 1830 — Adam Veishaupt, Almaniya filosofu 1882 — Jak Mariten, Fransa filosofu 1910 — Süleyman Vəzirov, Azərbaycan dövlət xadimi 1927 — Eldar Ryazanov, Rusiya kinorejissoru 1939 — Marqaret Etvud, Kanada şairəsi və yazıçısı 1943 — Osamu Dezaki, Yaponiya anime rejissoru 1951 — David Kipiani, Gürcüstan futbolçusu və baş məşqçisi 1953 — Alan Mur, İngiltərə yazıçısı 1993 — El'man, Rusiya müğənnisi 1600-cü ildən əvvəl 1482 — Gədik Əhməd Paşa, Osmanlı sədrəzəmi 1856 — Mixail Vorontsov, Rusiya feldmarşalı 1922 — Marsel Prust, Fransa yazıçısı 1962 — Nils Bor, Danimarka fiziki 1965 — Teymur Quliyev, Azərbaycan dövlət xadimi 1969 — Cozef Patrik Kennedi, ABŞ iş adamı 1978 — Cim Cons, ABŞ kult rəhbəri 1990 — Əfrasiyab Məmmədov, Azərbaycan aktyoru 2000 — Emin Sabitoğlu, Azərbaycan bəstəkarı 2002 — Ceyms Kobörn, ABŞ aktyoru 2015 — Aza Rəhmanova, Rusiya həkim-infeksionisti Elşən Salayev, Azərbaycan əsgəri Əli İldırımoğlu, Azərbaycan nasiri Bayramlar və xüsusi günlər Haiti — Vertye Döyüşü Günü Mərakeş — Müstəqillik Günü Oman — Milli Gün | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4988 |
18 oktyabr | 18 oktyabr — Qriqorian təqvimində ilin 291-ci günü. (uzun ildə 292-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 74 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 oktyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1867 — ABŞ Alyaskanı Rusiyadan 7.2 milyon dollara aldıqdan sonra ona sahiblik edir. Azərbaycana aid hadisələr Azərbaycan Dövlət Yuğ Teatrı Həsənağa Turabov və Vaqif İbrahimoğlu tərəfindən təsis edilib. Nasosnu aviabazasından Ukraynaya aparan İl-76 hərbi-nəqliyyat təyyarəsi havaya qalxdıqdan 5 dəqiqə sonra qəzaya uğramışdır. 2012 — Bakıda Azərbaycan Voleybol Mərkəzinin açılış mərasimi olub. İkinci Qarabağ müharibəsi: Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Xudafərin körpüsünü Ermənistanın işğalından azad etmişdir. İkinci Qarabağ müharibəsi: Moskvada Azərbaycan və Ermənistan arasında ikinci humanitar atəşkəs razılaşması imzalanmışdır. 1600-cü ildən əvvəl 1130 — Çju Si, Çin xəttatı və filosofu 1405 — II Piy, Roma papası 1919 — Pyer Trüdo, Kanada baş naziri 1926 — Çak Berri, ABŞ müğənnisi 1932 — Rene Bliyar, Fransa futbolçusu 1939 — Li Harvi Osvald, ABŞ prezidenti C. F. Kennedinin ehtimal olunan qatili 1949 — Vaqif İbrahimoğlu, Azərbaycan teatr rejissoru 1960 — Jan-Klod Van Damm, ABŞ və Belçika aktyoru 1965 — Zakir Naik, Hindistan televangelisti 1973 — Sergey Bezrukov, Rusiya aktyoru 1982 — Svetlana Loboda, Ukrayna müğənnisi 1983 — Gökhan Saki, Niderland və Türkiyə kikboksçusu 1987 — Zak Efron, ABŞ aktyoru 1988 — Ceyhun Əhmədxanov, Azərbaycan kapitanı 1990 — Levan Kenia, Gürcüstan futbolçusu 1991 — Paster, Azərbaycan repçisi 1996 — Aleksandr Bortnik, Ukrayna şahmatçısı 1600-cü ildən əvvəl 1541 — Marqarita Tüdor, Şotlandiya kraliçası 1558 — Avstriyalı Mariya, Macarıstan və Bohemiya kraliçası 1865 — Lord Palmerston, Böyük Britaniya baş naziri 1871 — Çarlz Bebbic, İngiltərə riyaziyyatçısı 1942 — Qafur Məmmədov, Azərbaycan matrosu, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı 1978 — Ramon Merkader, İspaniya kommunisti və NKVD agenti 1997 — Natalya Maqnat, Rusiya tərcüməçisi Aqşin Qədirzadə, Azərbaycan hərbçisi Anar Mehdiyev, Azərbaycan əsgəri Dostəli Məmmədov, Azərbaycan əsgəri Fərid Adıgözəlov, Azərbaycan əsgəri Nurlan Rzayev, Azərbaycan əsgəri Toğrul Məmmədzadə, Azərbaycan əsgəri Vüsal Salamov, Azərbaycan əsgəri Vüsal Şahmarlı, Azərbaycan əsgəri Bayramlar və xüsusi günlər Azərbaycan — Müstəqilliyin Bərpası Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=5018 |
18 sentyabr | 18 sentyabr — Qriqorian təqvimində ilin 261-ci günü. (uzun ildə 262-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 104 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 sentyabr tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1934 — Sovet İttifaqı Millətlər İttifaqına qəbul edilib. 1947 — ABŞ-də Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi təsis edilib. 2014 — Şotlandiyada ölkənin müstəqilliyi haqqında referendum keçirilmişdir. Azərbaycana aid hadisələr 1992 — Azərbaycan və Livan arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 2014 — "Qarabağ" futbol klubu UEFA Avropa Liqasında ilk oyununu keçirmişdir. 1600-cü ildən əvvəl 53 — Trayan, Roma imperatoru 1434 — Portuqaliyalı Elyanora, Müqəddəs Roma imperatriçası 1554 — Heydər mirzə Səfəvi, Səfəvi şahzadəsi 1752 — Adrien Mari Lejandr, Fransa riyaziyyatçısı 1765 — XVI Qriqori, Roma papası Müslüm Maqomayev, Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyov, Azərbaycan bəstəkarı 1905 — Qreta Qarbo, ABŞ və İsveç aktrisası 1961 — Ceyms Qandolfini, ABŞ aktyoru 1971 — Anna Netrebko, Rusiya opera müğənnisi 1976 — Yaşar Gülər, Braziliya futbolçusu 1979 — Cuniçi İnamoto, Yaponiya futbolçusu 1994 — Müşfiq Orucov, Azərbaycan hərbçisi 1600-cü ildən əvvəl 96 — Domisian, Roma imperatoru 1598 — Toyotomi Hideyoşi, Yaponiya daimyosu 1783 — Leonard Eyler, İsveçrə riyaziyyatçısı 1911 — Pyotr Stolıpin, Rusiya baş naziri 1919 — Qatır Məmməd, Azərbaycan qaçaq dəstə başçısı 1929 — Əli bəy Zizikski, Azərbaycan deputatı 1961 — Daq Hammarşeld, İsveç iqtisadçısı və diplomatı 1970 — Cimi Hendriks, ABŞ gitara ifaçısı 1978 — Adil İsgəndərov, Azərbaycan kinorejissoru 1988 — Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, Azərbaycan şairi 2004 — Klara Rumyanova, Rusiya aktrisası 2013 — Pavlos Fissas, Yunanıstan repçisi 2019 — Fernando Riksen, Niderland futbolçusu 2021 — Mario Kamus, İspaniya kinorejissoru Bayramlar və xüsusi günlər Azərbaycan — Milli Musiqi Günü Xorvatiya — Hərbi Donanma Günü | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4960 |
18 yanvar | 18 yanvar — Qriqorian təqvimində ilin 18-ci günü. Bu tarixdə ilin sonuna 347 gün (uzun ildə 348 gün) qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 yanvar tarixinə uyğun gəlir. Əhəmiyyətli hadisələr 1600-cü ildən əvvəl 1919 — Birinci Dünya müharibəsi: Fransanın Versal şəhərində Paris Sülh Konfransı başlamışdır. 1943 — Varşava gettosu üsyanı: Varşava gettosunda yəhudilərin ilk üsyanı. Azərbaycana aid hadisələr 2022 — Bakıda Zeynalabdin Tağıyevin heykəlinin açılışı olmuşdur. 1600-cü ildən əvvəl 1869 — Şarl Lui Monteskyö, Fransa vəkili və filosofu 1872 — İvan Bubnov, Rusiya mühəndisi 1876 — Məşədi Əzizbəyov, Azərbaycan inqilabçısı və dövlət xadimi 1904 — Keri Qrant, ABŞ və Böyük Britaniya aktyoru 1925 — Jil Delöz, Fransa filosofu 1933 — Rey Dolbi, ABŞ mühəndisi Con Hyum, Şimali İrlandiya siyasətçisi Yukio Endo, Yaponiya gimnastı 1940 — Səadət Abdullayeva, Azərbaycan musiqişünası Eldar Quliyev, Azərbaycan kinorejissoru Takeşi Kitano, Yaponiya kinorejissoru və aktyoru 1955 — Kevin Kostner, ABŞ aktyoru 1966 — Aleksandr Xalifman, Rusiya şahmatçısı 1971 — Pep Qvardiola, İspaniya futbolçusu və baş məşqçisi 1984 — Makoto Hasebe, Yaponiya futbolçusu 1987 — Janar Duqalova, Qazaxıstan müğənnisi 1988 — Angelik Kerber, Almaniya tennisçisi 1600-cü ildən əvvəl 1213 — Böyük Tamara, Gürcüstan kraliçası 1367 — I Pedro, Portuqaliya kralı 1862 — Con Tayler, ABŞ prezidenti 1870 — Samuel Beyli, İngiltərə filosofu 1906 — İvan Babuşkin, Rusiya inqilabçısı 1936 — Redyard Kiplinq, İngiltərə yazıçısı 1956 — Makbule Atadan, Türkiyə yazıçısı 1982 — Xuan Syanfan, Çin tarixçisi 1983 — Seyfəddin Dağlı, Azərbaycan yazıçısı 1992 — Malik Əsədov, Azərbaycan əsgəri, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 2002 — Cövdət Hacıyev, Azərbaycan bəstəkarı 2014 — Komla Dumor, Qana jurnalisti 2016 — Emil İsrafilbəyov, Azərbaycan boksçusu İon Besoiu, Rumıniya aktyoru Piter Abrahams, Cənubi Afrika Respublikası yazıçısı 2020 — Kazım Ayvaz, Türkiyə güləşçisi Bayramlar və xüsusi günlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=1995 |
19-cu əsr | XIX əsr — XVIII əsrdən sonra, yəni 1800-cü ilin son günündən sonra başlayır. İlk günü 1801-ci ilin 1 yanvar tarixi, XIX əsrin son günü isə 1900-cü ilin 31 dekabrıdır. XIX əsrdən sonra isə XX əsr gəlir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=588926 |
1900 | 1 yanvar - Nigeriyanın Böyük Britaniyaın himayəsinə daxil olması. 1 may - Çar Rusiyası hökuməti tərəfindən "Cənubi Qafqazda dövlət kəndlilərinin torpaq quruluşu haqqında” qanunun verilməsi. 3 noyabr - Panamanın Kolumbiyanın tərkibindən çıxması Yaponiyada "Seyyukay" adlı partiyanın yaradılması. Biləcəri stansiyasını Petrovsk (Mahacqala) ilə birləşdirən dəmiryol xəttinin istifadəyə verilməsi. Vahid Qəhrəmanov Yeva Olenskaya 10 may - Ömər Əliyev, azərbaycanlı xeyriyyəçi. 14 noyabr - Aron Koplend, amerikalı bəstəkar. 1 yanvar - Ernst Buş (aktyor) 19 iyul - Arno Breker, alman heykəltəraşı, qrafik və memar. 30 noyabr - Oskar Vayld, ingilis yazıçı. 25 avqust - Fridrix Nitsşe, Alman psixoloq. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4609 |
1900-cü il | 1 yanvar - Nigeriyanın Böyük Britaniyaın himayəsinə daxil olması. 1 may - Çar Rusiyası hökuməti tərəfindən "Cənubi Qafqazda dövlət kəndlilərinin torpaq quruluşu haqqında” qanunun verilməsi. 3 noyabr - Panamanın Kolumbiyanın tərkibindən çıxması Yaponiyada "Seyyukay" adlı partiyanın yaradılması. Biləcəri stansiyasını Petrovsk (Mahacqala) ilə birləşdirən dəmiryol xəttinin istifadəyə verilməsi. Vahid Qəhrəmanov Yeva Olenskaya 10 may - Ömər Əliyev, azərbaycanlı xeyriyyəçi. 14 noyabr - Aron Koplend, amerikalı bəstəkar. 1 yanvar - Ernst Buş (aktyor) 19 iyul - Arno Breker, alman heykəltəraşı, qrafik və memar. 30 noyabr - Oskar Vayld, ingilis yazıçı. 25 avqust - Fridrix Nitsşe, Alman psixoloq. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186154 |
1900-cü illər | 1900-cü illər — Qriqori təqvimində 1900-cü il yanvarın 1-də başlayan və 1909-cu il dekabrın 31-də bitən onillikdir. Siyasətçilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=567908 |
1900-cü illər Azərbaycan filmlərinin siyahısı | Bakı camaatının həyatı və Velikoknyaz prospekti ilə hərəkəti (film, 1900) (qısametrajlı sənədli film) Bakı əhalisinin şəhər bağında gəzintisi (film, 1900) (qısametrajlı sənədli film) Bakı bazarlarının tipləri (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film) Daş-kömür daşınması (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film) Dəniz kənarında gəzinti (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film) Neft buruqlarında iş (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film) Neftin çıxarılması (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film) Ağ və qara şəhər (film, 1908) (qısametrajlı sənədli film) Balaxanı (film, 1908) (qısametrajlı sənədli film) Nobelin zavodları (film, 1908) (qısametrajlı sənədli film) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=510718 |
1900-ün əfsanəsi (film, 1998) | "1900-ün əfsanəsi" (it. La leggenda del pianista sull'oceano) — rejissor Cüzeppe Tornatorenin filmi. Bu film rejissorun ilk ingilisdilli filmidir. Bu, böyük gəmidə bütün zamanı, bütün dünyanı əks etdirən bir film-dastandır. Musiqinin, dostluğun sevginin, əzabın qəribə dünyası uzun illərdir ki, qəhrəmanların gözləri önündə baş verir. Bu, əhvalat dahi pianoçu ilə bağlıdır. O, gəmidə doğulub və bütün ömrünü də orada piano arxasında keçirib. Əhvalat onun musiqiçi dostu, truba ifaçısının dilindən danışılır. Hər şey XX əsrin birinci günü "Vinciniyalı" gəmisində körpə uşağın tapılması ilə başlamışdı. Uşaq böyüyür və bütün ömrünü nəhəng okean laynerində keçirir. Bu gəmi Amerika ilə Avropa arasında səyahət edir. Uşaq bir dəfə də olsun bu gəmini tərk etməyib və sahili görməyib. Sirli möcüzə sayəsində royalda ifa etməyi bacaran 1900 – əsl virtuoza çevrilir və restoran orkestrində ifa etməklə ictimaiyyəti özünə cəlb edir. Onunla çox əfsanələr bağlıdır, amma onun həyatı da gözəl bir əfsanəyə çevrildi. Film haqqında Film Alessandro Barikkonun "Yeni əsr" əsəri əsasında çəkilmişdir. 1999-cu ilin "Devid di Donatello" mükafatı: Ən yaxşı operator işinə görə – Layoş Koltey Ən yaxşı geyim dizaynına görə – Maurisio Millenotti Ən yaxşı rejissor işinə görə – Cüzeppe Tornatore Ən yaxşı musiqiyə görə – Ennio Morrikone Ən yaxşı dizayn işinə görə – Françesko Frigeri 2000-ci ilin "Qızıl Qlobus" mükafatı: Ən yaxşı musiqiyə görə – Ennio Morrikone Filmin heyəti Film üzərində işləyənlər Əsərin müəllifi : Alessandro Barikko Ssenari müəllifi : Cüzeppe Tornatore Rejissor : Cüzeppe Tornatore Operator : Layoş Koltey Bəstəkar : Ennio Morrikone Tim Rot – 1900 Pruit Teylor Vins – Maks Tuni Melani Tyerri – qız Bill Nann – Denni Budman III Klorens Vilyams – Celli Roll Morton Piter Voqan – Pops Nayel O'Brayan – liman ustası Qabriel Lavia – fermer Vernon Ners – Fris Hermann Alberto Vazkes Həmçinin bax İtaliya filmlərinin siyahısı Xarici keçidlər Filmi izlə (azərbaycan dilində) The Legend of 1900 — Internet Movie Database saytında.The Legend of 1900 Box Office Mojo-da The Legend of 1900 Rotten Tomatoes saytında (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=256606 |
1900 Yay Olimpiya Oyunları | Müasir dövrdə daha çox II Olimpiya Oyunları kimi tanınan 1900-cü il Yay Olimpiyadası 1900-cü ildə Fransanın Paris şəhərində təşkil olunan beynəlxalq çox idman növlü yarışdır. Açılış və bağlanış mərasimləri keçirilməmişdir. Oyunlar mayın 14-də başlamış və oktyabrın 28-də başa çatmışdır. Oyunlar 1900-cü il Ümumdünya sərgisinin hissəsi kimi keçirilib. 19 idman növündə 997 Olimpiyadaçı iştirak edib. Qadınlar birinci dəfə idi ki , Olimpiya oyunlarında iştirak edirdilər və yelkənli qayıqsürmə idmançısı Elen de Purtale birinci qadın olimpiya çempionu oldu. Yarışların bazar günü keçirilməsi haqqında qərar bir çox Amerikali idmançılar tərəfindən etirazla qarşılanmışdı. 1895-ci il Sarbonna konfransında Pyer de Kuberten 1900-cü il Yay Olimpiya Oyunlarının Fransada təşkil olunmasını təklif edib. Konfrans nümayəndələri beş il gözləmək istəməyib və birinci Olimpiya oyunlarının 1896-cı ildə keçirilməsini qanun kimi qəbul edib. Qərara əsasən, 1896-cı il Yay Olimpiya Oyunlarının Afinada , ikinci Yay Olimpiya Oyunlarnın isə bundan dörd il sonra Fransada keçirilməsi nəzərdə tutulub. 1900-cü il Oyunlarının qaliblərinin çoxuna medal verilməməsinə baxmayaraq, qaliblərə digər hədiyyələr — kubok və mükafatlar verilib. Peşəkarların mübarizədə apardığı qılıncoynatma yarışlarında qələbə qazanan Albert Jan Lui Ayat 3000 frank ilə mükafatlandırılıb. Bu Yay Olimpiya oyunlarında Olimpiya Oyunlarının tarixində cəmi bir dəfə oyunların proqramına salınan avtomobil və motosiklet yarışları, hava şarında uçuş, kriket, kroket, Bask pelotası, 200 metr məsafəyə maneələrlə və sualtı üzgüçülük yarışları daxil idi. Atıcılıq yarışları zamanı hədəf kimi canlı heyvanlardan (göyərçinlər) istifadə tarixdə yalnız bu Olimpiya Oyunlarında olub. Təşkilatçılıq 1900-cü il Yay Olimpiya oyunları 1900-cü il Ümumdünya sərgisi çərçivəsində keçirilib. Pyer de Kuberten hesab edirdi ki, belə olduqda ictimaiyyət Olimpiyada haqqında daha ətraflı məlumat alacaq və qədim Olimpiya yerinin məbədlər, stadionlar və heykəllərlə tam bərpası üçün yeni planını təqdim etmişdi. Ümumdünya sərgisinin direktoru Alfred Riçard fikirləşdi ki, Ümumdünya sərgisi zamanı qədim idman tədbirinin keçirilməsi "absurd anaxronizmdir". Ona görə də , Pyer de Kubertenin bu planından bir şey çıxmadı. O dövrün daha bacarıqlı bəzi idman inzibatçılarından ibarət komitə təşkil olunduqdan sonra, müvəqqəti proqram tərtib olundu. İdman növlərinə yüngül atletika qaçış növləri, üzgüçülük , güləş, idman gimnastikası, qılıncoynatma, fransız və Britaniya boksu, çayda və okeanda yaxta yarışı, velosiped idmanı, qolf, xilasetmə, oxatma, ağır atletika, avarçəkmə, suya tullanma, su polosu daxil idi. Britaniya və İrlandiya idman cəmiyyətləri güclü Amerika universitetləri və idman klubları ilə rəqabət aparmaq istəyini açıqlayıb. Rusiya və Avstraliyadan olan iştirakçılar da yarışlar üçün Parisə gəlmək istəklərini təsdiqləmişdilər. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi Ümumdünya sərgisi ilə bağlı hər bir idman tədbirinə nəzarət etmək üçün yeni komitəyə Oyunların idarəetmə hüququnu verib. Alfred Riçard 1899-cu ilin fevralında bu təşkiltın prezidenti kimi Fransa Atıcılıq Assosiasiyasının rəhbəri Daniel Mrillonu təyin edib. Mrillon yarışların tamamilə başqa cədvəlini dərc etdirmişdir. 1900-cü ildə may və oktyabr ayları arasında, yeni təşkilat komitəsi Paris Ümumdünya sərgisi ilə yanaşı böyük idman tədbirlərini də keçirmişdir. İdman yarışlarında "Olimpiya" termini nadir hallarda istifadə olunurdu. Həqiqətən də, Olimpiya oyunları termini 1900-cü il Ümumdünya sərgisinin idman yarışlarının rəsmi hesabatında da "Concours internationaux d'exercices physiques et de sport " (azərb. Beynəlxalq fiziki idman və tədbirlər) ilə əvəz edilmişdi. Mətbuatda "Beynəlxalq Çempionat" , "Beynəlxalq Oyunlar" , "Paris çempionatı", "Dünya çempionatı" və "Ümumdünya səgisi Qran prisi" kimi müxtəlif adlarla yarışlar barədə məlumat yayımlanıb.Pyer de Kuberten sonralar dostlarına belə şərh edirdi: "Bu möcüzədir ki, Olimpiya hərəkatı bu bayramda sağ qaldı. " Əsas hadisələr Elvin Krenzlayn 60 metr məsafəyə , 110 metr məsafəyə maneələrlə, 200 metr məsafəyə maneələrlə qaçış və uzunluğa tullanma yarışlarında qalib gəlmişdi. 2005-ci ilə kimi bu dörd fərdi yarışlarda qazanılan medallar yüngül atletika qaçış növləri üçün rekord göstərici idi. Helen de Pourtales yelkənli qayıq idmanı yarışlarında qalib komandanın heyətində ilk qadın Olimpiya çempionu oldu. Şarlotta Kuper isə tennis yarışlarında qalib gəldikdən sonra, fərdi Olimpiya yarışlarında qalib gələn ilk qadın oldu. O, sonra qoşa yarışlarda da qələbə qazanıb. ABŞ-dən olan üç marafonçu kəsə yolla yarışda iştirak edərək, birinci və ikinci yerləri tutmuş Fransız marafonçuların nəticələri deyilərkən , sübut kimi göstərmişlər ki, yalnız yarış iştirakçıları arasında onların üstü ləkələnməmişdi. İki və səkkiz nəfərlik avarçəkmə yarışlarında komandalar sükandakı böyükləri uşaqlarla əvəz etmişdilər. Bu oğlanların şəxsiyyəti və yaşı qeydə alınmamışdı, ancaq heab edilir ki, onlar bütün Olimpiya iştirakçılarının ən gəncləri arasından seçiliblər. İdman növləri Parisdə Olimpiya proqramının tərkib hissəsinə 19 idman növü üzrə 85 yarış daxil idi. 13 yeni idman növü əlavə olunarkən, 1896-cı il Yay Olimpiya Oyunlarının proqramın daxil olan ağır atletika və güləş proqramdan çıxarılmışdı. Olimpiya kontekstində su idman növlərinin tərkibinə üzgüçülük və su polosu da daxil idi. Aşağıda hər növ üzrə yarışların sayı mötərizədə göstərilib. Parisin VII dairəsi — Atçılıq Bulon meşəsi — Kroket, Kəndirdartma Vincennes meşəsi — Oxatma Bulon- Billankourt — Atıcılıq Kompen — Qolf Croix-Catelan Stadionu — Atletika Le Havr — Yelkənli qayıqsürmə Meulan-en-yvelines — Yelkənli qayıqsürmə Neuilly-sur-seine — Bask pelotası Puteaux — Tennis Satory — Atıcılıq Sena — Avarçəkmə, üzgüçülük və su polosu Tyuilri bağı — Qılıncoynatma Vélodrome de Vincennes — Kriket, Velosiped idmanı, Futbol, İdman gimnstikası və reqbi İdman növlərinin icmalı Oyunlardakı yarışların səviyyəsi müxtəlif idi. Keyfiyyətsiz qaçış zolağına baxmayaraq, yüksək ixtisaslı Amerikalı tələbə idmançıları yüngül atletika yarışlarında yaxşı nəticələr göstərmişlər. Tennis yarışlarında qızıl medalçıların hamısı keçmiş Uimbldon çempionları idi. Üzgüçülük və qılıncoynatma yarışları və hətta polo yüksək səviyyədə təşkil olunmuşdu. Digər idman növləri həm keyfiyyət, həm də intensivlik baxımından nəzərəçarpacaq dərəcədə zəif idi. Yalnız yüngül atletika, üzgüçülük, qılıncoynatmada ondan çox ölkənin idmançıları mübarizə aparırıdılar. Atçılıq idmanı növü Oyunlarda ilk dəfə keçirilməyə başlamışdı və bu yarışlarda üç dəst medal oynanılıb. İtaliyalı çapar Can Corcio Trissino qızıl və gümüş medal qazanıb. O hündürlüyə tullanma yarışlarında iki müxtəlif atla iştirak edirdi və o birinci atla qızıl medal qazandı ikinci atla isə dördüncü yeri tutdu. Güllə atıcılığı üzrə yarışlar doqquz növdə keçirilib. Doqquz ölkədən 75 atıcı bu yarıçlarda iştirak edib. Altı ölkənin idmançıları isə medalçılar siyahısına düşə bilib. Bu idman növündə İsveçrə idmançıları daha yaxşı nəticə göstəriblər. Həm komanda, həm də fərdi şəkildə yarışlar keçirilib. Həmçinin, stend atıcılığı üzrə yarışlar keçirilmişdir. Yarışlar avqust ayının 25–26-da Sen çayında keçirilib. Ümumilikdə 8 ölkənin idmançıları dörd dəst medal uğrunda mübarizə aparmışlar. Yaışlar bir , iki , dörd və səkkiz nəfərlik avarçəkmə qayıqları ilə keçirilib. Dörd nəfərlik avarçəkmə yarışlarında iki final təşkil olunub və iki dəst medal oynanılıb. Bask pelotası Bu yarışlarda iki ölkənin idmançıları iştirak etmişdilər. İspaniyalı Xose de Amesola və Fransisko Villot öz ölkələrinin ilk Olimpiya çempionu oldu. Futbol turniri oktyabrın 20 və 23-də keçirilib. Olimpiya oyunlarında futbol üzrə birinci çempion Londonun həvəskarlardan ibarət Upton Park futbol klubu olub. Bu futbol klubunun Fransız rəqiblərini məğlub etdiyi oyunda 500 tamaşaçı var idi. İkinci yeri Fransa futbolçuları, üçüncü yeri isə Belçika futbolçuları tutub. İdman gimnastikası Gimnastika yarışları iyunun 29 və 30-də keçirilib. Çoxnövçülük üzrə cəmi bir medal dəsti oynanılmışdır. Ümumilikdə yarışlarda 135 gimnast mübarizə aparmışdır. Kəndirdartma Kəndirdartma üzrə yarışlar iyulun 17-də baş tutub. Bu yarışlarda iki komanda bir dəst medal uğrunda mübarizə aparıb. Komandanın birinin üzvlərinin üçü İsveç , üçü Danimarkalı idmançılardan ibarət idi. Digər komanda isə Fransanı təmsil edirdi. Hollandiya və Belçikadan olan komandaları təsnifat mərhələsində yarışlardan uzaqlaşdırdıqdan sonra, yalnız iki komanda kriket turnirində oynayıb. Yarışlarda Böyük Britaniya və Fransa komandaları hər birində on iki idmançı var idi. Yarışlar avqustun 19 və 20 –də keçirilib. Britaniyalılar fransızları 262:104 hesabı ilə məğlub edib. Kkriket yarışları Vélodrome de Vincennes stadionunda təşkil olunub. Kroket yarışları daha çox məşhur idi. Çünki Olimpiya səviyyəsində yarışlarda qadınların ilk çıxışı idi. İki ölkədən yeddi kişi və üç qadın olmaqla on idmançı iştirak edirdi. Bu on iştirakçıdan yalnız biri Belçikadan idi digərləri isə Fransanı təmsil edirdilər. Qılıncoynatma Qılınoynatma yarışlarında on doqquz ölkənin idmançıları mübarizə aparıb. Fransa qılıncotma idmançıları üstünlük təşkil etsə də, Avstriya, Kuba və İtaliya idmançıları da medalçılar sırasına düşə biliblər. Fransa qılıncoynadanları beş qızıl, beş gümüş və beş bürünc medalla qılıncoynatma yarışlarını ümumi sıralamada birinci yerdə bitiriblər. İlk mərhələdə rapira növü üzrə nəticələr məlum olub. Yəni bəzi qılıncoynadanlar digərlərinə məğlub olaraq mübarizəni dayandırıb, ancaq digər növlər üzrə mübarizəni davam etdiriblər. Qolf üzrə yarışlar oktyabrın 2 və 3-də keçirilib. Qolf yarışlarında qadınlar və kişilər fərdi mübarizə aparıb. Kişilərin mübarizəsində dörd ölkədən 12 qolfçu mübarizə aparıb. Qadınların qolf turnirində isə ilk üç yeri ABŞ-lı qolfçular tutublar. 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında kamandan oxatma yarışlarının tarixi çox dəyişik salınır. Bu yarışlarda 150-dən çox olimpiyadaçı iştirak etmişdir. Belçikalı Hubert Van İnnis bu olimpiyada da iki qızıl və bir gümüş medal qazanmışdı və bu növdə medal sayını iyirmi il sonra Antverpendə keçiriləcək növbəti olimpiyada da artıracaqdı. Yarışlar 28, 31 may və 2 iyun tarixlərində baş tutub. Polo yarışlarında 4 ölkədən 20 iştirakçı mübarizə aparıb. Beş komandadan üçünün heyətinə müxtəlif ölkələrin idmançıları daxil idi. İlk iki yeri ABŞ və Böyük Britaniyalı poloçulardan ibarət olan komandalar tutub. Üçüncü yerin sahipləri Fransa və Böyük Britaniyadan olan poloçulardan ibarət komanda və Meksika komandası olub. Reqbi yarışlarında Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyadan olan üç komanda iştirak edib. İki görüş keçirilib. Birinci oktyabrın 14-də Fransa və Almaniya komandaları qarşlaşıb və fransızlar 27–17 hesabı ilə qələbə qazanıb. İkinci görüş isə oktyabrın 28-də Fransa və Böyük Britaniya komandaları arasında baş tutub. Bu görüşdə də fransızlar 27–8 hesabı ilə qələbə qazanaraq, qızıl medalın sahipi olublar. Almaniya və Böyük Britaniya komandaları arasında baş tutmalı olan üçüncü görüş keçirilməyib, ona görə də gümüş medalın sahipləri hər iki komanda olub. Su polosu üzrə yarışlar avqustun 11 və 12-də keçirilib. Dörd ölkədən yeddi klub iştirak edib. Əvəəlcə avqustun 11-də dörddə bir final avqustun 12-də isə yarımfinal və final mərhələsi keçirilib. Finalda Britaniya və Belçika komandaları görüşüb və Britaniyalılar 7:2 hesabı ilə qələbə qazanıblar. Üçüncü yer uğrunda görüş keçirilməyib ona görə də, məğlub olmuş Fransa komandaları üçüncü yeri tutublar. Tennis yarışları iyunun 6-dan 11-dək keçirilib. Kişilər fərdi və qoşa şəkildə, qadınlar isə yalnız fərdi şəkildə mübarizə aparıb. Tennis yarışlarında ən yaxşı nəticəni Britaniyalı tennisçilər göstərib. Lorens və Reginald Dohert qardaşları və Şarlotta Kuber iki dəfə qızıl medalın sahibi olublar. Şarlotta Kuper bu Olimpiya Oyunlarına kimi artıq üç dəfə Uimbldon tennis turnirinin qalibi olmuşdu. Üzgüçülük yarışları yeddi növ üzrə üzgüçülər mübarizə aparıb. Arxası üstə üzmə ilk dəfə ayrıca olaraq keçirilib. Sərbəst üsulla 200, 1000, 4000 metr məsafələrə yarışlar baş tutub. Britaniyalı Con Artur Carvis, avstraliyalı Frederik Leyn və almaniyalı Ernest Hoppenbeq iki dəfə baş mükafatın sahibi olublar. Frederik Leynə mükafat kimi 50 funt sterlinq dəyərində bürünc heykəl təqdim olunub. Velosiped idmanı Təşkilatçı ölkə olan Fransa idmançıları altı mümkün medaldan beşini qazanıb. Velosiped idmanı üzrə yarışlar sentyabrın 11, 13 və 15-də keçirilib. Yarışlarda altı ölkdən 72 idmançı mübarizə aparıb. Yelkənli qayıqsürmə Yelkənli qayıq idmanı üzrə bütün yarışlar mayın 20-dən avqustun 6-dək keçirilib. Yarışlar müxtəlif tonnajlı qayıqlarla keçirilib. Lakin onlardan bəziləri Olimpiya statusundan məhrum edilib. Hal-hazırda Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi 13 yox 10 komandanı çempion kimi tanıyır. Fransa və Böyük Britaniya komandaları bu yarışlarda daha uğurla çıxış edib. Yüngül atletika Yüngül atletika yarışları Bulon Meşəsində Rasinq Klubunun ev oyunlarını keçirdiyi Croix-Catelan stadionunda baş tutub. Yarışlar ağac qırıntılı nahamar sahədə keçirilib. Peşəkarlar üçün əlavə yarışlarda baş tutub və həmçinin cıdır yarışları da keçirilib. Bunlar rəsmi Olimpiya yarışları sayılmırdı. İştirakçı ölkələr Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin məlumatına görə, 1900 Yay Olimpiya Oyunlarına öz iştirakçılarını göndərmiş ölkələr aşağıdakılardır: Bir çox mənbələrə görə Olimpiya Oyunlarında daha dörd Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə üzv ölkələr iştirak etmişlər: Medalların hesabatı Qızıl medallar 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında verilməyib. Birinci yeri tutmuş idmançıya gümüş, ikinci yeri tutmuş idmançıya isə bürünc medal təqdim olunub. 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında medal qazanmış ilk onluqda olan ölkələr: | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=87806 |
1900 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | 1900 Yay Olimpiya Oyunları — 1900-cü ildə Fransanın paytaxtı Parisdə keçirilmişdir. * Ev sahibi (Fransa) Xarici keçidlər Paris 1900–1900 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=291421 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında bask pelotası | Bask pelotası 1900-cü il Yay Olimpiya Oyunlarının proqramına daxil idi. Yalnız iki komanda iştirak etdiyinə görə, bir qarşılaşma təşkil olunmuşdu. Yarış zamanı toplanan xallar məlum deyil. Yarış 14 iyun tarixində baş tutmuşdur. Bask pelotası yalnız bu Olimpiyadaya rəsmi idman növü kimi daxil idi. 1924, 1968, 1992-ci il Yay Olimpiya Oyunlarına isə nümayiş idman növü kimi daxil olmuşdu. Komandaların heyətləri və medallar Xose de Amesola Fransisko Villot Moris Durquetty | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=410002 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında futbol | Futbol turniri ilk dəfə 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oynanılıb. Üç klub arasında yalnız iki görüş təşkil olunub. Komandaların heç biri medallarla mükafatlandırılmayıb. Bu yarışlarda Böyük Britaniya, Fransa və Belçika futbol komandaları iştirak edib. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin keçmiş olimpiyadalar haqqında verdiyi məlumata görə, Böyük Britaniya qızıl, Fransa gümüş , Belçika komandası isə bürünc medalın sahibi olub. Futbol matçları Parisdə Vélodrome de Vincennes stadionunda keçirilib. Medal cədvəli Yekun medal sıralaması Kişilərin futbol turnirinin nəticələri Xarici keçidlər Oyunlar haqqında hesabat (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=368951 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq | Fransanın Paris şəhərində baş tutmuş 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında kamandan oxatma üzrə 6 növdə Olimpiya yarışları keçirilmişdir. Bu yarışlarda 3 ölkədən ümumilikdə 153 iştirakçı mübarizə aparmışdır. Kamandan oxatma yarışları Olimpiyadanın proqramına birinci dəfə idi salınmışdı. Altı növün hər birində kişilər mübarizə aparıb. Kamandan oxatma yarışlarında yalnız Fransa, Belçika və Hollandiyanın olimpiyadaçıları mübarizə aparıb. Hollandiyalı iştirakçılardan hər hansı birinin adı və medal qazanması barədə məlumat yoxdur. Kamandan oxatma yarışlarında iştirak edən ən gənc idmançı 24, ən yaşlı idmançı isə 50 yaşında idi. Medal cədvəli Yekun medal sıralaması İştirakçı ölkələr Bu yarışlarda 3 ölkədən ümumilikdə 153 olimpiyadaçı iştirak etmişdir. Belçika (18) Fransa (129) Niderland (6) Xarici keçidlər 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq Arxivləşdirilib 2011-11-28 at the Wayback Machine (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=368972 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Kordon Dore 33 metr | Kordon Dore 33 metr yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Ümumilikdə üç ölkənin olimpiyadaçıları mübarizə aparıb. Yalnız ilk üç yeri tutmuş olimpiyadaçının nəticələri məlumdur. Digər yerlərin sahiplərinin nəticəsi və topladığı xallar haqqında məlumat yoxdur. Xarici keçidlər Kordon Dore 33 metr (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369030 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Kordon Dore 50 metr | Kordon Dore 50 metr yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Ümumilikdə 3 üç ölkənin olimpiyadaçıları mübarizə aparıb. Təsnifat mərhələsi əvvəlcə keçirilib. Sonra isə səkkiz idmançının iştirakı ilə final mərhələsi təşkil olunub. Xarici keçidlər Kordon Dore 50 metr (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369029 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Sur la Erş | Sur la Erş yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Ümumilikdə 129 iştirakçı mübarizə aparmışdır. Onlardan yalnız üç iştirakçının nəticələri məlumdur. Xarici keçidlər Sur la Erş (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369033 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Sur la Piramida | Sur la Piramida yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Ümumilikdə 129 iştirakçı mübarizə aparmışdır. Onlardan yalnız ilk üç yerin sahipləri məlumdur. Xarici keçidlər Sur la Piramida (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369035 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Şapele 33 metr | Şapele 33 metr yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Yalnız ilk üç yeri tutmuş iştirakçılar məlumdur. Xarici keçidlər Şapele 33 metr (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369032 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında oxçuluq – Şapele 50 metr | Şapele 50 metr yarışları 1900 Yay Olimpiya Oyunlarının kamandan oxatma yarışlarının proqramına daxil idi. Ümumilikdə üç ölkənin olimpiyadaçıları mübarizə aparıb. Beşinci və altıncı yerləri tutmuş iştirakçıların nəticələri və adları məlum deyil. Xarici keçidlər Şapele 50 metr (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369031 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında qolf | 1900-cü il Yay Olimpiya oyunları Fransanın Paris şəhərində təşkil olunmuşdu və qolf Olimpiyadanın proqramına birinci dəfə daxil edilmişdi. ABŞ , Yunanıstan, Fransa və Böyük Britaniya daxil olmaqla qolf yarışlarında dörd ölkə iştirak edirdi. Qolf yarışları kişilərin və qadınların fərdi mübarizəsi şəklində təşkil olunmuşdu. Olimpiya oyunları pis təşkil olunduğundan, iştirakçıların çoxunun Olimpiyada da iştirak etdikləri barədə anlayışları belə olmamışdı. Kişi və qadınların qol yarışları Fransanın 30 mil şimalında yerləşən Kompen Klubda təşkil olunmuşdu. Bu qolf meydançası 1896-cı ildə yaradılmışdı və XIX əsrdə yaradılan bir neçə qolf meydançasından biri idi. Qolf meydançası M.W. Freemantle tərəfindən layihələndirilmişdi və Kompen cıdır yarışlarının meydançasının tərkibində yaradılmışdı. Kişilərin turniri 2 oktyabr 1900-cü ildə başladı və onlar ard-arda iki 18 dəlikli mərhələdə mübarizə apardılar. Növbəti gün qadınların turniri başaladı və onlar yalnız bir 9 dəlikli mərhələdə mübarizə apardılar. Kişilərin turniri Kişilərin turnirində Andrews Qolf Klubunun üzvü Çarlz Sands qalib gəlmişdi. Beləki, o, iki mərhələdən ibarət yarışda 82 (birinci mərhələ) -85 (ikinci mərhələ) zərbə ilə rəqibi Valter Rezerfordu məğlub etmişdi. Kişilərin turnirini üçüncü yerdə bitirən David Robertson bürünc medalın sahibi oldu. Çarlz Sands 1895-ci ildə qolf oynamağa başlayıb və üç ay sonra birinci Birləşmiş Ştatlar Həvəskar Çempionatının final mərhələsində yalnız Çarlz MakDonalddan geri qalaraq ikinci yeri tutmuşdu. Qadınların turniri Qadınların yarışı Olimpiya oyunlarında ilk dəfə təşkil olunan yarışlardan biri idi. Qadınların turnirinin qalibi Çikaqo Qolf Klubunun üzvü olan Marqaret Abbotun qələbəsi ilə başa çatıb. Abbot 47 zərbə endirərək, qalib gəlmişdi və o, birinci Olimpiya oyunlarında qızıl medal qazanan ABŞ-lı qadın oldu. O oyunlarda qalib gəlməsinə baxmayaraq, ona heç vaxt qızıl medal təqdim olunmadı onun əvəzinə isə vaza ilə mükafatlandırıldı. Abbotun anası da Olimpiya oyunlarında iştirak edirdi və o 65 zərbə ilə yeddinci yerlə yarışları bitirdi. Marqaret heç vaxt bilmədi ki, o Olimpiya oyunlarında iştirak edib, o sadəcə fikirləşirdi ki, bu adı bir qolf turniridir. Onun uşaqları Florida Universitetinin professoru Paula Valli ilə əlaqə saxlayana qədər analarının ilk qızıl medal qazanan ABŞ-lı qadın olmaları barədə məlumatları yox idi. Yekun medal sıralaması İştirakçı ölkələr 1900-cü il Paris Yay Olimpiya Oyunlarında 4 ölkədən ümumilikdə 22 qolf oyunçusu iştirak etmişdir. Fransa (9) Böyük Britaniya (4) Yunanıstan (1) Medal cədvəli Xarici keçidlər 1900 Olimpiya Qolf Turniri (ing.) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=368581 |
1900 Yay Olimpiya Oyunlarında qılıncoynatma | 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında qılıncoynatma yarışları mayın ortalarından iyun ayının sonuna kimi keçirilmişdir. Bu yarışlarda 19 ölkədən 276 qılıncoynadan mübarizə aparırdı. Bu Olimpiya Oyunlarında qılıncoynatma yarışlarındakı iştirakçıların sayı yüngül atletika yarışlarındakı idmançıların sayından çox idi. Qılıncoynatmanın yeddi növü üzrə medallar oynanılıb. Yekun medal sıralaması İştirakçı ölkələr Paris Olimpiadasında 19 ölkədən ümumilikdə 276 qılıncoynadan mübarizə aparıb. Argentina (1) Avstriya (9) Belçika (5) Danimarka (1) Fransa (223) Almaniya (2) Böyük Britaniya (1) Haiti (2) — Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi tərəfindən iştirakı tanınmır Macarıstan (7) İran (1) — Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi tərəfindən iştirakı tanınmır İtaliya (12) Niderland (1) Peru (1) — Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi tərəfindən iştirakı tanınmır Rusiya imperiyası (3) İspaniya (1) İsveçrə (3) Medal cədvəli Xarici keçidlər Rəsmi hesabat Arxivləşdirilib 2018-10-06 at the Wayback Machine səh 165. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=369954 |
1900 yay Olimpiya oyunları | Müasir dövrdə daha çox II Olimpiya Oyunları kimi tanınan 1900-cü il Yay Olimpiyadası 1900-cü ildə Fransanın Paris şəhərində təşkil olunan beynəlxalq çox idman növlü yarışdır. Açılış və bağlanış mərasimləri keçirilməmişdir. Oyunlar mayın 14-də başlamış və oktyabrın 28-də başa çatmışdır. Oyunlar 1900-cü il Ümumdünya sərgisinin hissəsi kimi keçirilib. 19 idman növündə 997 Olimpiyadaçı iştirak edib. Qadınlar birinci dəfə idi ki , Olimpiya oyunlarında iştirak edirdilər və yelkənli qayıqsürmə idmançısı Elen de Purtale birinci qadın olimpiya çempionu oldu. Yarışların bazar günü keçirilməsi haqqında qərar bir çox Amerikali idmançılar tərəfindən etirazla qarşılanmışdı. 1895-ci il Sarbonna konfransında Pyer de Kuberten 1900-cü il Yay Olimpiya Oyunlarının Fransada təşkil olunmasını təklif edib. Konfrans nümayəndələri beş il gözləmək istəməyib və birinci Olimpiya oyunlarının 1896-cı ildə keçirilməsini qanun kimi qəbul edib. Qərara əsasən, 1896-cı il Yay Olimpiya Oyunlarının Afinada , ikinci Yay Olimpiya Oyunlarnın isə bundan dörd il sonra Fransada keçirilməsi nəzərdə tutulub. 1900-cü il Oyunlarının qaliblərinin çoxuna medal verilməməsinə baxmayaraq, qaliblərə digər hədiyyələr — kubok və mükafatlar verilib. Peşəkarların mübarizədə apardığı qılıncoynatma yarışlarında qələbə qazanan Albert Jan Lui Ayat 3000 frank ilə mükafatlandırılıb. Bu Yay Olimpiya oyunlarında Olimpiya Oyunlarının tarixində cəmi bir dəfə oyunların proqramına salınan avtomobil və motosiklet yarışları, hava şarında uçuş, kriket, kroket, Bask pelotası, 200 metr məsafəyə maneələrlə və sualtı üzgüçülük yarışları daxil idi. Atıcılıq yarışları zamanı hədəf kimi canlı heyvanlardan (göyərçinlər) istifadə tarixdə yalnız bu Olimpiya Oyunlarında olub. Təşkilatçılıq 1900-cü il Yay Olimpiya oyunları 1900-cü il Ümumdünya sərgisi çərçivəsində keçirilib. Pyer de Kuberten hesab edirdi ki, belə olduqda ictimaiyyət Olimpiyada haqqında daha ətraflı məlumat alacaq və qədim Olimpiya yerinin məbədlər, stadionlar və heykəllərlə tam bərpası üçün yeni planını təqdim etmişdi. Ümumdünya sərgisinin direktoru Alfred Riçard fikirləşdi ki, Ümumdünya sərgisi zamanı qədim idman tədbirinin keçirilməsi "absurd anaxronizmdir". Ona görə də , Pyer de Kubertenin bu planından bir şey çıxmadı. O dövrün daha bacarıqlı bəzi idman inzibatçılarından ibarət komitə təşkil olunduqdan sonra, müvəqqəti proqram tərtib olundu. İdman növlərinə yüngül atletika qaçış növləri, üzgüçülük , güləş, idman gimnastikası, qılıncoynatma, fransız və Britaniya boksu, çayda və okeanda yaxta yarışı, velosiped idmanı, qolf, xilasetmə, oxatma, ağır atletika, avarçəkmə, suya tullanma, su polosu daxil idi. Britaniya və İrlandiya idman cəmiyyətləri güclü Amerika universitetləri və idman klubları ilə rəqabət aparmaq istəyini açıqlayıb. Rusiya və Avstraliyadan olan iştirakçılar da yarışlar üçün Parisə gəlmək istəklərini təsdiqləmişdilər. Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi Ümumdünya sərgisi ilə bağlı hər bir idman tədbirinə nəzarət etmək üçün yeni komitəyə Oyunların idarəetmə hüququnu verib. Alfred Riçard 1899-cu ilin fevralında bu təşkiltın prezidenti kimi Fransa Atıcılıq Assosiasiyasının rəhbəri Daniel Mrillonu təyin edib. Mrillon yarışların tamamilə başqa cədvəlini dərc etdirmişdir. 1900-cü ildə may və oktyabr ayları arasında, yeni təşkilat komitəsi Paris Ümumdünya sərgisi ilə yanaşı böyük idman tədbirlərini də keçirmişdir. İdman yarışlarında "Olimpiya" termini nadir hallarda istifadə olunurdu. Həqiqətən də, Olimpiya oyunları termini 1900-cü il Ümumdünya sərgisinin idman yarışlarının rəsmi hesabatında da "Concours internationaux d'exercices physiques et de sport " (azərb. Beynəlxalq fiziki idman və tədbirlər) ilə əvəz edilmişdi. Mətbuatda "Beynəlxalq Çempionat" , "Beynəlxalq Oyunlar" , "Paris çempionatı", "Dünya çempionatı" və "Ümumdünya səgisi Qran prisi" kimi müxtəlif adlarla yarışlar barədə məlumat yayımlanıb.Pyer de Kuberten sonralar dostlarına belə şərh edirdi: "Bu möcüzədir ki, Olimpiya hərəkatı bu bayramda sağ qaldı. " Əsas hadisələr Elvin Krenzlayn 60 metr məsafəyə , 110 metr məsafəyə maneələrlə, 200 metr məsafəyə maneələrlə qaçış və uzunluğa tullanma yarışlarında qalib gəlmişdi. 2005-ci ilə kimi bu dörd fərdi yarışlarda qazanılan medallar yüngül atletika qaçış növləri üçün rekord göstərici idi. Helen de Pourtales yelkənli qayıq idmanı yarışlarında qalib komandanın heyətində ilk qadın Olimpiya çempionu oldu. Şarlotta Kuper isə tennis yarışlarında qalib gəldikdən sonra, fərdi Olimpiya yarışlarında qalib gələn ilk qadın oldu. O, sonra qoşa yarışlarda da qələbə qazanıb. ABŞ-dən olan üç marafonçu kəsə yolla yarışda iştirak edərək, birinci və ikinci yerləri tutmuş Fransız marafonçuların nəticələri deyilərkən , sübut kimi göstərmişlər ki, yalnız yarış iştirakçıları arasında onların üstü ləkələnməmişdi. İki və səkkiz nəfərlik avarçəkmə yarışlarında komandalar sükandakı böyükləri uşaqlarla əvəz etmişdilər. Bu oğlanların şəxsiyyəti və yaşı qeydə alınmamışdı, ancaq heab edilir ki, onlar bütün Olimpiya iştirakçılarının ən gəncləri arasından seçiliblər. İdman növləri Parisdə Olimpiya proqramının tərkib hissəsinə 19 idman növü üzrə 85 yarış daxil idi. 13 yeni idman növü əlavə olunarkən, 1896-cı il Yay Olimpiya Oyunlarının proqramın daxil olan ağır atletika və güləş proqramdan çıxarılmışdı. Olimpiya kontekstində su idman növlərinin tərkibinə üzgüçülük və su polosu da daxil idi. Aşağıda hər növ üzrə yarışların sayı mötərizədə göstərilib. Parisin VII dairəsi — Atçılıq Bulon meşəsi — Kroket, Kəndirdartma Vincennes meşəsi — Oxatma Bulon- Billankourt — Atıcılıq Kompen — Qolf Croix-Catelan Stadionu — Atletika Le Havr — Yelkənli qayıqsürmə Meulan-en-yvelines — Yelkənli qayıqsürmə Neuilly-sur-seine — Bask pelotası Puteaux — Tennis Satory — Atıcılıq Sena — Avarçəkmə, üzgüçülük və su polosu Tyuilri bağı — Qılıncoynatma Vélodrome de Vincennes — Kriket, Velosiped idmanı, Futbol, İdman gimnstikası və reqbi İdman növlərinin icmalı Oyunlardakı yarışların səviyyəsi müxtəlif idi. Keyfiyyətsiz qaçış zolağına baxmayaraq, yüksək ixtisaslı Amerikalı tələbə idmançıları yüngül atletika yarışlarında yaxşı nəticələr göstərmişlər. Tennis yarışlarında qızıl medalçıların hamısı keçmiş Uimbldon çempionları idi. Üzgüçülük və qılıncoynatma yarışları və hətta polo yüksək səviyyədə təşkil olunmuşdu. Digər idman növləri həm keyfiyyət, həm də intensivlik baxımından nəzərəçarpacaq dərəcədə zəif idi. Yalnız yüngül atletika, üzgüçülük, qılıncoynatmada ondan çox ölkənin idmançıları mübarizə aparırıdılar. Atçılıq idmanı növü Oyunlarda ilk dəfə keçirilməyə başlamışdı və bu yarışlarda üç dəst medal oynanılıb. İtaliyalı çapar Can Corcio Trissino qızıl və gümüş medal qazanıb. O hündürlüyə tullanma yarışlarında iki müxtəlif atla iştirak edirdi və o birinci atla qızıl medal qazandı ikinci atla isə dördüncü yeri tutdu. Güllə atıcılığı üzrə yarışlar doqquz növdə keçirilib. Doqquz ölkədən 75 atıcı bu yarıçlarda iştirak edib. Altı ölkənin idmançıları isə medalçılar siyahısına düşə bilib. Bu idman növündə İsveçrə idmançıları daha yaxşı nəticə göstəriblər. Həm komanda, həm də fərdi şəkildə yarışlar keçirilib. Həmçinin, stend atıcılığı üzrə yarışlar keçirilmişdir. Yarışlar avqust ayının 25–26-da Sen çayında keçirilib. Ümumilikdə 8 ölkənin idmançıları dörd dəst medal uğrunda mübarizə aparmışlar. Yaışlar bir , iki , dörd və səkkiz nəfərlik avarçəkmə qayıqları ilə keçirilib. Dörd nəfərlik avarçəkmə yarışlarında iki final təşkil olunub və iki dəst medal oynanılıb. Bask pelotası Bu yarışlarda iki ölkənin idmançıları iştirak etmişdilər. İspaniyalı Xose de Amesola və Fransisko Villot öz ölkələrinin ilk Olimpiya çempionu oldu. Futbol turniri oktyabrın 20 və 23-də keçirilib. Olimpiya oyunlarında futbol üzrə birinci çempion Londonun həvəskarlardan ibarət Upton Park futbol klubu olub. Bu futbol klubunun Fransız rəqiblərini məğlub etdiyi oyunda 500 tamaşaçı var idi. İkinci yeri Fransa futbolçuları, üçüncü yeri isə Belçika futbolçuları tutub. İdman gimnastikası Gimnastika yarışları iyunun 29 və 30-də keçirilib. Çoxnövçülük üzrə cəmi bir medal dəsti oynanılmışdır. Ümumilikdə yarışlarda 135 gimnast mübarizə aparmışdır. Kəndirdartma Kəndirdartma üzrə yarışlar iyulun 17-də baş tutub. Bu yarışlarda iki komanda bir dəst medal uğrunda mübarizə aparıb. Komandanın birinin üzvlərinin üçü İsveç , üçü Danimarkalı idmançılardan ibarət idi. Digər komanda isə Fransanı təmsil edirdi. Hollandiya və Belçikadan olan komandaları təsnifat mərhələsində yarışlardan uzaqlaşdırdıqdan sonra, yalnız iki komanda kriket turnirində oynayıb. Yarışlarda Böyük Britaniya və Fransa komandaları hər birində on iki idmançı var idi. Yarışlar avqustun 19 və 20 –də keçirilib. Britaniyalılar fransızları 262:104 hesabı ilə məğlub edib. Kkriket yarışları Vélodrome de Vincennes stadionunda təşkil olunub. Kroket yarışları daha çox məşhur idi. Çünki Olimpiya səviyyəsində yarışlarda qadınların ilk çıxışı idi. İki ölkədən yeddi kişi və üç qadın olmaqla on idmançı iştirak edirdi. Bu on iştirakçıdan yalnız biri Belçikadan idi digərləri isə Fransanı təmsil edirdilər. Qılıncoynatma Qılınoynatma yarışlarında on doqquz ölkənin idmançıları mübarizə aparıb. Fransa qılıncotma idmançıları üstünlük təşkil etsə də, Avstriya, Kuba və İtaliya idmançıları da medalçılar sırasına düşə biliblər. Fransa qılıncoynadanları beş qızıl, beş gümüş və beş bürünc medalla qılıncoynatma yarışlarını ümumi sıralamada birinci yerdə bitiriblər. İlk mərhələdə rapira növü üzrə nəticələr məlum olub. Yəni bəzi qılıncoynadanlar digərlərinə məğlub olaraq mübarizəni dayandırıb, ancaq digər növlər üzrə mübarizəni davam etdiriblər. Qolf üzrə yarışlar oktyabrın 2 və 3-də keçirilib. Qolf yarışlarında qadınlar və kişilər fərdi mübarizə aparıb. Kişilərin mübarizəsində dörd ölkədən 12 qolfçu mübarizə aparıb. Qadınların qolf turnirində isə ilk üç yeri ABŞ-lı qolfçular tutublar. 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında kamandan oxatma yarışlarının tarixi çox dəyişik salınır. Bu yarışlarda 150-dən çox olimpiyadaçı iştirak etmişdir. Belçikalı Hubert Van İnnis bu olimpiyada da iki qızıl və bir gümüş medal qazanmışdı və bu növdə medal sayını iyirmi il sonra Antverpendə keçiriləcək növbəti olimpiyada da artıracaqdı. Yarışlar 28, 31 may və 2 iyun tarixlərində baş tutub. Polo yarışlarında 4 ölkədən 20 iştirakçı mübarizə aparıb. Beş komandadan üçünün heyətinə müxtəlif ölkələrin idmançıları daxil idi. İlk iki yeri ABŞ və Böyük Britaniyalı poloçulardan ibarət olan komandalar tutub. Üçüncü yerin sahipləri Fransa və Böyük Britaniyadan olan poloçulardan ibarət komanda və Meksika komandası olub. Reqbi yarışlarında Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyadan olan üç komanda iştirak edib. İki görüş keçirilib. Birinci oktyabrın 14-də Fransa və Almaniya komandaları qarşlaşıb və fransızlar 27–17 hesabı ilə qələbə qazanıb. İkinci görüş isə oktyabrın 28-də Fransa və Böyük Britaniya komandaları arasında baş tutub. Bu görüşdə də fransızlar 27–8 hesabı ilə qələbə qazanaraq, qızıl medalın sahipi olublar. Almaniya və Böyük Britaniya komandaları arasında baş tutmalı olan üçüncü görüş keçirilməyib, ona görə də gümüş medalın sahipləri hər iki komanda olub. Su polosu üzrə yarışlar avqustun 11 və 12-də keçirilib. Dörd ölkədən yeddi klub iştirak edib. Əvəəlcə avqustun 11-də dörddə bir final avqustun 12-də isə yarımfinal və final mərhələsi keçirilib. Finalda Britaniya və Belçika komandaları görüşüb və Britaniyalılar 7:2 hesabı ilə qələbə qazanıblar. Üçüncü yer uğrunda görüş keçirilməyib ona görə də, məğlub olmuş Fransa komandaları üçüncü yeri tutublar. Tennis yarışları iyunun 6-dan 11-dək keçirilib. Kişilər fərdi və qoşa şəkildə, qadınlar isə yalnız fərdi şəkildə mübarizə aparıb. Tennis yarışlarında ən yaxşı nəticəni Britaniyalı tennisçilər göstərib. Lorens və Reginald Dohert qardaşları və Şarlotta Kuber iki dəfə qızıl medalın sahibi olublar. Şarlotta Kuper bu Olimpiya Oyunlarına kimi artıq üç dəfə Uimbldon tennis turnirinin qalibi olmuşdu. Üzgüçülük yarışları yeddi növ üzrə üzgüçülər mübarizə aparıb. Arxası üstə üzmə ilk dəfə ayrıca olaraq keçirilib. Sərbəst üsulla 200, 1000, 4000 metr məsafələrə yarışlar baş tutub. Britaniyalı Con Artur Carvis, avstraliyalı Frederik Leyn və almaniyalı Ernest Hoppenbeq iki dəfə baş mükafatın sahibi olublar. Frederik Leynə mükafat kimi 50 funt sterlinq dəyərində bürünc heykəl təqdim olunub. Velosiped idmanı Təşkilatçı ölkə olan Fransa idmançıları altı mümkün medaldan beşini qazanıb. Velosiped idmanı üzrə yarışlar sentyabrın 11, 13 və 15-də keçirilib. Yarışlarda altı ölkdən 72 idmançı mübarizə aparıb. Yelkənli qayıqsürmə Yelkənli qayıq idmanı üzrə bütün yarışlar mayın 20-dən avqustun 6-dək keçirilib. Yarışlar müxtəlif tonnajlı qayıqlarla keçirilib. Lakin onlardan bəziləri Olimpiya statusundan məhrum edilib. Hal-hazırda Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi 13 yox 10 komandanı çempion kimi tanıyır. Fransa və Böyük Britaniya komandaları bu yarışlarda daha uğurla çıxış edib. Yüngül atletika Yüngül atletika yarışları Bulon Meşəsində Rasinq Klubunun ev oyunlarını keçirdiyi Croix-Catelan stadionunda baş tutub. Yarışlar ağac qırıntılı nahamar sahədə keçirilib. Peşəkarlar üçün əlavə yarışlarda baş tutub və həmçinin cıdır yarışları da keçirilib. Bunlar rəsmi Olimpiya yarışları sayılmırdı. İştirakçı ölkələr Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin məlumatına görə, 1900 Yay Olimpiya Oyunlarına öz iştirakçılarını göndərmiş ölkələr aşağıdakılardır: Bir çox mənbələrə görə Olimpiya Oyunlarında daha dörd Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə üzv ölkələr iştirak etmişlər: Medalların hesabatı Qızıl medallar 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında verilməyib. Birinci yeri tutmuş idmançıya gümüş, ikinci yeri tutmuş idmançıya isə bürünc medal təqdim olunub. 1900 Yay Olimpiya Oyunlarında medal qazanmış ilk onluqda olan ölkələr: | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=410548 |
1901 | 10 yanvar - ABŞ-nin Texas ştatında neft yataqlarının kəşf olunması. 23 mart - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində ABŞ qoşunları tərəfindən Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin əsir alınması. 1 aprel - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin ABŞ-yə sadiq qalacağına and içməsi. 19 aprel - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin öz tərəfdarlarını təslim olmağa çağırması. Peterburqda Obuxov zavodunun fəhlələri ilə polis və qoşun arasında toqquşmaların baş verməsi Yaponiyada Sen Katayama tərəfindən Yaponiya Sosial-demokrat partiyasının yaradılması. 24 iyun - Parisdə Barselonadan olan 19 yaşlı rəssamın ilk sərgisinin açılması. 6 avqust - Robert Skottun rəhbərliyi altında Böyük Britaniya Antarktida ekspedisiyasının (1901-1904) başlanması. 5 sentyabr - ABŞ prezidenti U.Makkinlinin anarxist Leon Çolqoş tərəfindən sui-qəsdin həyaya keçirilməsi. 14 sentyabr - ABŞ prezidenti Vilyam Makkinlinin ölümü və Teodor Ruzveltin prezident vəzifəsinin icrasına başlaması. 1 oktyabr - Əfqanıstan əmiri Abdur-Rahmanın vəfat etməsi və taxta onun oğlu Həbubulla xanın çıxması. 7 dekabr - Sudanın sərhədləri haqqında ingilis-italyan sazişinin imzalanması. 27 dekabr - Yapon kimyaçı Takamake və amerikalı fizik Abel tərəfindən adrenalin hormonunun kəşf edilməsi. 18 mart - Nazirlər Komitəsi tərəfindən Rusiyadan Mil və Muğan düzlərinə 40 min nəfərədək kəndli köçürülməsi haqqında qərar qəbul edilməsi. İyul- Bibiheybət elektrik stansiyasının istismara verilməsi. sentyabr -Bakıda gizli «Nina» mətbəəsinin təşkil olunması. 7 oktyabr - H.Z. Tağıyev tərəfindən ilk Bakıda qızlar məktəbinin açılması. Tiflis Poçt Teleqraf Dairəsi İdarəsinin tərkibində Bakı Poçt-Teleqraf kontorunun yaradılması. Kür çayı üzərində ilk suvuran stansiyanın qurulması. RSDFP-nın Bakı Komitəsinin yaradılması Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin rəhbərliyi ilə "Şərq konserti" adlı yeni konsert formasının ilk dəfə Şuşada təşkil olunması. 1 fevral — Klark Qeybl — Amerika kinoatyoru. 12 fevral — Yuozas Mikenas — Litva heykəltəraşı, 20 fevral — Luis İsrael Kan, Amerika arxitektoru. 28 fevral — Azərbaycan yazıçısı Əli Vəliyev anadan olmuşdur. 9 mart — Ioahim Hemmerlinq 4 avqust – Lui Armstronq 10 oktyabr – Alberto Cakometti Armand Artsruni 27 yanvar - Cüzeppe Verdi, italyan bəstəkarı. 11 fevral - Milan Obrenoviç, Serbiyanın birinci kralı, 15 mart - N.P.Boqolepov - Rusiyanın maarif naziri, 5 avqust - Viktoriya, Almaniya imperatriçası. Əsədulla bəy Mustafa bəy oğlu Yadigarov, Rusiya ordusunun generalı. Nemətulla bəy Hacı Qasım bəy oğlu Heydərov, Rusiya ordusunun generalı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4610 |
1901-ci il | 10 yanvar - ABŞ-nin Texas ştatında neft yataqlarının kəşf olunması. 23 mart - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində ABŞ qoşunları tərəfindən Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin əsir alınması. 1 aprel - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin ABŞ-yə sadiq qalacağına and içməsi. 19 aprel - Filippin-Amerika müharibəsinin gedişində Filippin prezidenti Emilio Aqinaldo-i-Faminin öz tərəfdarlarını təslim olmağa çağırması. Peterburqda Obuxov zavodunun fəhlələri ilə polis və qoşun arasında toqquşmaların baş verməsi Yaponiyada Sen Katayama tərəfindən Yaponiya Sosial-demokrat partiyasının yaradılması. 24 iyun - Parisdə Barselonadan olan 19 yaşlı rəssamın ilk sərgisinin açılması. 6 avqust - Robert Skottun rəhbərliyi altında Böyük Britaniya Antarktida ekspedisiyasının (1901-1904) başlanması. 5 sentyabr - ABŞ prezidenti U.Makkinlinin anarxist Leon Çolqoş tərəfindən sui-qəsdin həyaya keçirilməsi. 14 sentyabr - ABŞ prezidenti Vilyam Makkinlinin ölümü və Teodor Ruzveltin prezident vəzifəsinin icrasına başlaması. 1 oktyabr - Əfqanıstan əmiri Abdur-Rahmanın vəfat etməsi və taxta onun oğlu Həbubulla xanın çıxması. 7 dekabr - Sudanın sərhədləri haqqında ingilis-italyan sazişinin imzalanması. 27 dekabr - Yapon kimyaçı Takamake və amerikalı fizik Abel tərəfindən adrenalin hormonunun kəşf edilməsi. 18 mart - Nazirlər Komitəsi tərəfindən Rusiyadan Mil və Muğan düzlərinə 40 min nəfərədək kəndli köçürülməsi haqqında qərar qəbul edilməsi. İyul- Bibiheybət elektrik stansiyasının istismara verilməsi. sentyabr -Bakıda gizli «Nina» mətbəəsinin təşkil olunması. 7 oktyabr - H.Z. Tağıyev tərəfindən ilk Bakıda qızlar məktəbinin açılması. Tiflis Poçt Teleqraf Dairəsi İdarəsinin tərkibində Bakı Poçt-Teleqraf kontorunun yaradılması. Kür çayı üzərində ilk suvuran stansiyanın qurulması. RSDFP-nın Bakı Komitəsinin yaradılması Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin rəhbərliyi ilə "Şərq konserti" adlı yeni konsert formasının ilk dəfə Şuşada təşkil olunması. 1 fevral — Klark Qeybl — Amerika kinoatyoru. 12 fevral — Yuozas Mikenas — Litva heykəltəraşı, 20 fevral — Luis İsrael Kan, Amerika arxitektoru. 28 fevral — Azərbaycan yazıçısı Əli Vəliyev anadan olmuşdur. 9 mart — Ioahim Hemmerlinq 4 avqust – Lui Armstronq 10 oktyabr – Alberto Cakometti Armand Artsruni 27 yanvar - Cüzeppe Verdi, italyan bəstəkarı. 11 fevral - Milan Obrenoviç, Serbiyanın birinci kralı, 15 mart - N.P.Boqolepov - Rusiyanın maarif naziri, 5 avqust - Viktoriya, Almaniya imperatriçası. Əsədulla bəy Mustafa bəy oğlu Yadigarov, Rusiya ordusunun generalı. Nemətulla bəy Hacı Qasım bəy oğlu Heydərov, Rusiya ordusunun generalı. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186155 |
1902 | Rusiyada sosialist-inqilabçılar (eserlər) partiyasının yaradılması. Fransada parlament seçkilərində Radikallar Partiyasının qələbəsi. Komb hökumətinin təşkili. Şamaxı şəhərində güclü zəlzələ baş verməsi. Bakıda ilk açıq siyasi nümayiş keçirilməsi. M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərliyi altında “Müsəlman Gənclik Təşkilatı“nın yaradılması. Gəncədə ilk qadın məktəbinin açılması. Bakıda Ağ şəhər elektrik stansiyasının istifadəyə verilməsi. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının təsis edilməsi. Gəncədə Azərbaycan ipəkçilərinin qurultayının keçirilməsi. Ləkidə ilk və yeganə çiyid yağı istehsal edən zavodun işə düşməsi. Ə.Topçubaşov “Kaspi” qəzeti redaksiyasının nəzdində rus-Azərbaycan kitabxanasının təşkil edilməsi. İlk peşəkar tədris müəssisəsi olan Bakı dənizçilik sinfi uzaq səfərlər üçün mütəxəssis hazırlayan orta dənizçilik məktəbinə çevrilməsi. 15 yanvar – Nazim Hikmət – Türk şairi, yazıçı, rəssam, ssenarist və dramaturq, ictimai xadim. 27 fevral – Con Steynbek – Amerika yazıçısı, 1962-ci il Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (ö. 1968). 10 may – Devid Selznik – ABŞ prodüseri. 26 mart — Azərbaycan ifaçılıq sənətinin görkəmli nümayəndəsi, əməkdar artist Yavər Kələntərli anadan olmuşdur. 12 dekabr – Rafael Alberti – XX əsrin ispan şairi və dramaturqu. Ağaməmməd Dadaşov Böyük bəy Mahmudbəyov Emil Zolya - Fransız yazıçısı. 31 avqust – Səfərəli bəy Vəlibəyov – görkəmli maarif xadimi. Azərbaycan xanəndəsi və tarzanı Mirzə Sadıqcan Balakişi bəy Əli bəy oğlu Ərəblinski, Rusiya ordusunun generalı. Antonio Frilli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4611 |
1902-ci il | Rusiyada sosialist-inqilabçılar (eserlər) partiyasının yaradılması. Fransada parlament seçkilərində Radikallar Partiyasının qələbəsi. Komb hökumətinin təşkili. Şamaxı şəhərində güclü zəlzələ baş verməsi. Bakıda ilk açıq siyasi nümayiş keçirilməsi. M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərliyi altında “Müsəlman Gənclik Təşkilatı“nın yaradılması. Gəncədə ilk qadın məktəbinin açılması. Bakıda Ağ şəhər elektrik stansiyasının istifadəyə verilməsi. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının təsis edilməsi. Gəncədə Azərbaycan ipəkçilərinin qurultayının keçirilməsi. Ləkidə ilk və yeganə çiyid yağı istehsal edən zavodun işə düşməsi. Ə.Topçubaşov “Kaspi” qəzeti redaksiyasının nəzdində rus-Azərbaycan kitabxanasının təşkil edilməsi. İlk peşəkar tədris müəssisəsi olan Bakı dənizçilik sinfi uzaq səfərlər üçün mütəxəssis hazırlayan orta dənizçilik məktəbinə çevrilməsi. 15 yanvar – Nazim Hikmət – Türk şairi, yazıçı, rəssam, ssenarist və dramaturq, ictimai xadim. 27 fevral – Con Steynbek – Amerika yazıçısı, 1962-ci il Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (ö. 1968). 10 may – Devid Selznik – ABŞ prodüseri. 26 mart — Azərbaycan ifaçılıq sənətinin görkəmli nümayəndəsi, əməkdar artist Yavər Kələntərli anadan olmuşdur. 12 dekabr – Rafael Alberti – XX əsrin ispan şairi və dramaturqu. Ağaməmməd Dadaşov Böyük bəy Mahmudbəyov Emil Zolya - Fransız yazıçısı. 31 avqust – Səfərəli bəy Vəlibəyov – görkəmli maarif xadimi. Azərbaycan xanəndəsi və tarzanı Mirzə Sadıqcan Balakişi bəy Əli bəy oğlu Ərəblinski, Rusiya ordusunun generalı. Antonio Frilli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186156 |
1902-ci il tətili abidəsi (Rostov-na-Donu) | 1902-ci il tətili abidəsi — Rostov-na-Donu şəhəri Jeleznodarojnı rayonu ərazisində yerləşən monumental abidələrdən biri. Abidə 1902-ci ildə gerçəkləşmiş təyillər zamanı baş vermiş mitinqlərin keçirildiyi ərazidə ucaldılmışdır. Memorisl kompleksə qoralyef daxildir ki, oda 1967-ci ildə hazırlanmışdır. Abidənin açılışı isə 1975-ci ilə təsadüf edir. Abidə Rusiya Federasiyasının regional əhəmillətli mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. 1902-ci ilin noyabr ayının əvvəllərində Vladiqafqaz dəmir yolu idarəsinin əsas usraları tətil təşkil edirlər. Kamışev yaşayış məntəqəsinfə isə onlar tərəfindən mitinq və çıxışlar təşkil edilirdi. Burada ustər iqtisadi və siyası tələblər irəli sürülürdü. Toqquşmalar nəticəsində hətta bur neçə işçi güllə yarasından həlak olmuşdur. Tətil 25 noyabr tarixində bitmişdir. Lenin bu haqqda yazırdı: "Ploteariat özünü ilk dəfə göstərirdi. Bir sinif olaraq özünü həm çar hökumətinə həm də digər siniflərə görtərdi.". 1967-ci ildə mitinqin baş verdiyi təpənin ətəyində 1902-ci il hadisələri şərəfinə 1967-ci ildə qoralyef ucaldılmışdır. Burada sərt baxışlı pəhlələr təsvir edilmişdir. Qoralyefin yanında "1902" yazısı vardır. Abidənin açılışı Oktyabr inqilabının 50 illiyi ikə eyvi vaxta açılmışdır. Abudənin müəllifi heykəltaraş E. M. Mirzoev, aritektoru isə Y. S. Zanis və L. Q. Yakonin olmuşdur. Abidə əvvəllər federal əhəmiyyətli mədəni irs siyahısına daxil edilirdi. Ancaq 1997-ci ildə abidənin qoruma statusu yerli səviyyəyə qədər azaldılmışdır. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=484534 |
1903 | Berlin-Bağdad dəmir yolunun çəkilməsi üçün Almaniya ilə Osmanlı imperiyası arasında müqavilənin imzalanması. 12 aprel - Azərbaycan mətbuatının, ictimai-siyasi fikrinin inkişafında mühüm rol oynamış «Şərqi-Rus» qəzetinin Tiflisdə nəşrə başlaması. 21 aprel- “Cənubi Qafqazın beş quberniyasında pay torpaqlarını müəyyənləşdirmək və torpaq quruluşu işini aparmaq qaydası haqqında Əsasnamə"nin verilməsi. 1-22 iyul- Bakıda ilk ümumi tətilin keçirilməsi. Tiflisdə Qafqazda o zaman Azərbaycan dilində yeganə - “Şərqi-Rus” qəzetinin dərc olunması. Bakı qəbiristanlığında Müqəddəs Xaç kilsəsinin tikilməsi. 13 may - Növrəs İman - el nəğməkarı. Həbib Sahir - Azərbaycan və türk ədəbiyyatı tədqiqatçısı,yazıçı. 22 oktyabr – Corc Bidl, amerikan genetiki. 19 yanvar – Boris Blaxer, alman bəstəkarı, pedaqoq. Nafiə Abid - alban əsilli Azərbaycan şairi və yazıçısı 28 aprel - J. Willard Gibbs - amerikalı alim | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4612 |
1903-cü il | Berlin-Bağdad dəmir yolunun çəkilməsi üçün Almaniya ilə Osmanlı imperiyası arasında müqavilənin imzalanması. 12 aprel - Azərbaycan mətbuatının, ictimai-siyasi fikrinin inkişafında mühüm rol oynamış «Şərqi-Rus» qəzetinin Tiflisdə nəşrə başlaması. 21 aprel- “Cənubi Qafqazın beş quberniyasında pay torpaqlarını müəyyənləşdirmək və torpaq quruluşu işini aparmaq qaydası haqqında Əsasnamə"nin verilməsi. 1-22 iyul- Bakıda ilk ümumi tətilin keçirilməsi. Tiflisdə Qafqazda o zaman Azərbaycan dilində yeganə - “Şərqi-Rus” qəzetinin dərc olunması. Bakı qəbiristanlığında Müqəddəs Xaç kilsəsinin tikilməsi. 13 may - Növrəs İman - el nəğməkarı. Həbib Sahir - Azərbaycan və türk ədəbiyyatı tədqiqatçısı,yazıçı. 22 oktyabr – Corc Bidl, amerikan genetiki. 19 yanvar – Boris Blaxer, alman bəstəkarı, pedaqoq. Nafiə Abid - alban əsilli Azərbaycan şairi və yazıçısı 28 aprel - J. Willard Gibbs - amerikalı alim | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186157 |
1903-cü ilin filmləri | Dünyəvi kino Alisa möcüzələr ölkəsində (film, 1903) Böyük qatar soyğunçuluğu (film, 1903) Personajlar 23 yanvar - sovet rejissoru Qriqori Aleksandrov, aktyor, ssenarist. 30 mart - fransız kameramanı olan Rocer Hubert. 2 may - sovet aktyoru Kamil Yarmatov, rejissor, ssenarist, SSRİ xalq artisti, Sosialist işçi qəhrəmanı (1973). 8 may - Fernandel, fransız aktyoru, komediyaçı. *27 iyul - sovet aktyoru Nikolay Çerkasov. 5 dekabr - Johannes Hesteres, Hollandiya aktyoru, müğənni. 28 dekabr - Mixail Kalatozov, sovet rejissoru. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=450742 |
1903 idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı | İdman gimnastikası üzrə ilk Dünya Çempionatı 1903-cü ildə Belçikanın Antverpen şəhərində keçirilmişdir. İştirakçılar Lüksemburq Kişilər arasında fərdi çıxış Kişilər arasında komanda şəklində hər tərəfli Parallel qollarda (kişilər arasında) Dəstəli at üzərində hərəkətlər (kişilər arasında) Halqalarla hərəkətlər (kişilər arasında) Medal cədvəli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=624619 |
1904 | 27 yanvar — Yapon donanması tərəfindən Koreyanın Çemulpo limanında Rusiyaya məxsus "Varyaq" kreyserinin və "Koreyetsk" gəmisinin məhv edilməsi. İngiltərə ilə Rusiya arasında "Səmimi saziş" adlanan müqavilənin imzalanması. Nyu-Yorkda ilk metro xəttinin istifadəyə verilməsi. ABŞ-nin Panama kanalını 99 illiyə icarəyə götürməsi. Azərbaycan tarixçisi Rəşid bəy İsmayılov tərəfindən "Muxtəsər Qafqaz tarixi" əsərinin yazılması. Ağdaşda Qafqaz pambıqçılarının birinci quberniyalararası qurultayının çağırılması. "Müsəlman artistləri cəmiyyəti"nın təşkil edilməsi. Müsəlman sosial-demokrat "Hümmət" təşkilatının yaradılması. 30 dekabr — Bakı fəhlələrinin ümumi tətilinin qələbə ilə başa çatması, neft sənayeçiləri ilə fəhlələr arasında ilk "müştərək imüqavilə"nin imzalanması. 18 yanvar – Keri Qrant – ABŞ və Böyük Britaniya aktyoru. 26 may – Nəcib Fazil Qısakürək – Türkiyə yazıçısı. 28 dekabr – Sergey Yutkeviç – Sovet kinorejissoru. Çimnaz Aslanova — Azərbaycan dövlət və ictimai xadimi, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin I çağırış deputatı Əhməd Tövhid Əfəndi Qazax şairi, yazıçısı, ictimai xadim Abay Kunanbayev Məmmədtağı Səfərov ("Sidqi") | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4613 |
1904-cü il | 27 yanvar — Yapon donanması tərəfindən Koreyanın Çemulpo limanında Rusiyaya məxsus "Varyaq" kreyserinin və "Koreyetsk" gəmisinin məhv edilməsi. İngiltərə ilə Rusiya arasında "Səmimi saziş" adlanan müqavilənin imzalanması. Nyu-Yorkda ilk metro xəttinin istifadəyə verilməsi. ABŞ-nin Panama kanalını 99 illiyə icarəyə götürməsi. Azərbaycan tarixçisi Rəşid bəy İsmayılov tərəfindən "Muxtəsər Qafqaz tarixi" əsərinin yazılması. Ağdaşda Qafqaz pambıqçılarının birinci quberniyalararası qurultayının çağırılması. "Müsəlman artistləri cəmiyyəti"nın təşkil edilməsi. Müsəlman sosial-demokrat "Hümmət" təşkilatının yaradılması. 30 dekabr — Bakı fəhlələrinin ümumi tətilinin qələbə ilə başa çatması, neft sənayeçiləri ilə fəhlələr arasında ilk "müştərək imüqavilə"nin imzalanması. 18 yanvar – Keri Qrant – ABŞ və Böyük Britaniya aktyoru. 26 may – Nəcib Fazil Qısakürək – Türkiyə yazıçısı. 28 dekabr – Sergey Yutkeviç – Sovet kinorejissoru. Çimnaz Aslanova — Azərbaycan dövlət və ictimai xadimi, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin I çağırış deputatı Əhməd Tövhid Əfəndi Qazax şairi, yazıçısı, ictimai xadim Abay Kunanbayev Məmmədtağı Səfərov ("Sidqi") | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186158 |
1904 Yay Olimpiya Oyunları | 1904 Yay Olimpiya Oyunları — ABŞ-nın Sent-Lüis şəhərində keçirilmişdir. Oyunlarda 12 ölkədən 651 idmançı mübarizə aparmışdır. Olimpiadanın açılışı Ölkələrin göstərdiyi nəticələrı İştirak edən ölkələr Böyük Britaniya Cənubi Afrika | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=87808 |
1904 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | 1904 Yay Olimpiya Oyunları - 1904-cü ildə ABŞ-nin Sent-Luis keçirilmişdir. * Ev sahibi (ABŞ) Xarici keçidlər Sent-Luis 1904 — 1896 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=291455 |
1904 yay Olimpiya oyunları | 1904 Yay Olimpiya Oyunları — ABŞ-nın Sent-Lüis şəhərində keçirilmişdir. Oyunlarda 12 ölkədən 651 idmançı mübarizə aparmışdır. Olimpiadanın açılışı Ölkələrin göstərdiyi nəticələrı İştirak edən ölkələr Böyük Britaniya Cənubi Afrika | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=410549 |
1905 | Peterburqda "Qanlı bazar günü". 1905-1907-ci illər I rus burjua-demokratik inqilabının başlanması oktyabr - Ümumrusiya siyasi tətili, 17 oktyabr - Rusiya çarı II Nikolay tərəfindən demokratik azadlıqlar "bəxş olunması" haqqında Manifestin elan edilməsi 20 oktyabr - Qalatasaray idman klubunun yaradılması. 9-19 dekabr - Moskva silshlı üsyanı Almaniyada dənizlər haqqında əlavə qanun qəbul edilməsi. Rusiya çarı II Nikolay tərəfindən Dövlət Dumasına qanunverici hakimiyyətin və liberal azadlığın verilməsi haqqında manifestin imzalanması. Çində "Birləşmiş İttifaq" təşkilatının yaradılması. 6–9 fevral — Rusiyanın Çar hakim dairələrinin yaxından köməyi ilə Bakı şəhərində silahlı erməni dəstələri tərəfindən minlərlə azərbaycanlının qarət edilməsi və qətlə yetirilməsi. 26 fevral – Qafqaz canişinliyinin bərpa edilməsi. 22 aprel - Azərbaycanın mətbuat və ictimai-siyasi tarixində mühüm rol oynamış «Həyat» qəzetinin nəşrə başlaması. 5 may — Erməni hərbi birləşmələri tərəfindən Naxçıvanda dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğınlara başlanılması. 24 may — Daşnak silahlı qüvvələri tərəfindən İrəvan şəhərində dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğın törədilməsi . Azərbaycan milli burjuaziyasi tərəfindən Rusiya Nazirlər Komitəsinə "Ərz-hallar" adlandırılan sənəd təqdim edilməsi. İyun – Erməni daşnakların;n Qacar kəndi uğrunda döyüşlərdə darmadağın edilməsi. İyun- Ə.Ağayev və Ə.Hüseynzadənin redaktorluğu ilə Azərbaycan dilində "Həyat" qəzetinin nəşrə başlaması. 16-21 avqust – Şuşa döyüşlərində erməni quldurlarının ağır məğlubiyyətə düçar olması. 15 avqust –Nijni-Novqorodda Ümumrusiya müsəlmanlarının I qurultayının keçirilməsi. avqust- daşnaklar tərəfindən Bakıda ikinci böyük qırğın törədilməsi. 25 noyabr – Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin yaradılması. "Müsəlman cəmiyyəti xeyriyyəsi" və "Müdafiə və müsəlman kübarları və ziyalılarının ittifaqı cəmiyyəti" təşkilatlarının yaradılması. noyabr- Naxçıvanda ikinci erməni-müsəlman münaqişəsinin baş verməsi. Noyabrın 20-dən 29-dək Tiflisdə də erməni-müsəlman qırğınının törədilməsi dekabr- kadetlər (konstitusiyalı demokratlar) partiyasının Bakı şöbəsinin yaradılması. 15 fevral- Bakıda müvəqqəti general-qubernator vəzifəsinin təsis edilməsi. C.Məmmədquluzadə və Ö.F.Nemanzadə tərəfindən Tiflisdə "Qeyrət" mətbəəsininin yaradılması. 21 iyun – Jan Pol Sartr 18 sentyabr – Abdulla Sabir 12 dekabr - Mülk Rac Anand 30 yanvar - Cümşüd Zülfüqarlı, azərbaycanlı kimyaçı. 24 mart - Jül Vern- fransız yazıçı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4614 |
1905-ci il | Peterburqda "Qanlı bazar günü". 1905-1907-ci illər I rus burjua-demokratik inqilabının başlanması oktyabr - Ümumrusiya siyasi tətili, 17 oktyabr - Rusiya çarı II Nikolay tərəfindən demokratik azadlıqlar "bəxş olunması" haqqında Manifestin elan edilməsi 20 oktyabr - Qalatasaray idman klubunun yaradılması. 9-19 dekabr - Moskva silshlı üsyanı Almaniyada dənizlər haqqında əlavə qanun qəbul edilməsi. Rusiya çarı II Nikolay tərəfindən Dövlət Dumasına qanunverici hakimiyyətin və liberal azadlığın verilməsi haqqında manifestin imzalanması. Çində "Birləşmiş İttifaq" təşkilatının yaradılması. 6–9 fevral — Rusiyanın Çar hakim dairələrinin yaxından köməyi ilə Bakı şəhərində silahlı erməni dəstələri tərəfindən minlərlə azərbaycanlının qarət edilməsi və qətlə yetirilməsi. 26 fevral – Qafqaz canişinliyinin bərpa edilməsi. 22 aprel - Azərbaycanın mətbuat və ictimai-siyasi tarixində mühüm rol oynamış «Həyat» qəzetinin nəşrə başlaması. 5 may — Erməni hərbi birləşmələri tərəfindən Naxçıvanda dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğınlara başlanılması. 24 may — Daşnak silahlı qüvvələri tərəfindən İrəvan şəhərində dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı qırğın törədilməsi . Azərbaycan milli burjuaziyasi tərəfindən Rusiya Nazirlər Komitəsinə "Ərz-hallar" adlandırılan sənəd təqdim edilməsi. İyun – Erməni daşnakların;n Qacar kəndi uğrunda döyüşlərdə darmadağın edilməsi. İyun- Ə.Ağayev və Ə.Hüseynzadənin redaktorluğu ilə Azərbaycan dilində "Həyat" qəzetinin nəşrə başlaması. 16-21 avqust – Şuşa döyüşlərində erməni quldurlarının ağır məğlubiyyətə düçar olması. 15 avqust –Nijni-Novqorodda Ümumrusiya müsəlmanlarının I qurultayının keçirilməsi. avqust- daşnaklar tərəfindən Bakıda ikinci böyük qırğın törədilməsi. 25 noyabr – Bakı Fəhlə Deputatları Sovetinin yaradılması. "Müsəlman cəmiyyəti xeyriyyəsi" və "Müdafiə və müsəlman kübarları və ziyalılarının ittifaqı cəmiyyəti" təşkilatlarının yaradılması. noyabr- Naxçıvanda ikinci erməni-müsəlman münaqişəsinin baş verməsi. Noyabrın 20-dən 29-dək Tiflisdə də erməni-müsəlman qırğınının törədilməsi dekabr- kadetlər (konstitusiyalı demokratlar) partiyasının Bakı şöbəsinin yaradılması. 15 fevral- Bakıda müvəqqəti general-qubernator vəzifəsinin təsis edilməsi. C.Məmmədquluzadə və Ö.F.Nemanzadə tərəfindən Tiflisdə "Qeyrət" mətbəəsininin yaradılması. 21 iyun – Jan Pol Sartr 18 sentyabr – Abdulla Sabir 12 dekabr - Mülk Rac Anand 30 yanvar - Cümşüd Zülfüqarlı, azərbaycanlı kimyaçı. 24 mart - Jül Vern- fransız yazıçı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186159 |
1905-ci il Rusiya inqilabı | Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabı və ya Birinci rus inqilabı - XX əsrdə, eyni zamanda Rusiyada ilk inqilab. Bu inqilabın qarşısında mütləqiyyətin devrilməsi, təhkimçiliyin qalıqlarının ləğv edilməsi dururdu. İnqilabın ilkin şərtləri Mülkədar torpaq sahibkarlığı təhkimçiliyin qalıqlarının əsası idi. Buna görə aqrar məsələ rus burjua-demokratik inqilabının mərkəzi məsələsi idi və onun milli xüsusiyətini müəyyən edirdi. Öz obyektiv mahiyətinə görə bu inqilab burjua inqilabı idi. Ancaq hərəkətverici qüvvələri baxımından o əvvəlki burjua inqilablarından fərqlənirdi. Bu inqilabın xüsusiyəti daxilində iki sosial ziddiyətin çulğaşmasında idi: 1) Ümumdemokratik hərəkat, çar mütləqiyyətinə qarşı, demokratik təsisatlar, təmsilçilik və başqa siyasi hüquqlar uğrunda mübarizə. 2) Proletariatla burjuaziya arasında yaranmaqda olan kəskin ziddiyətlər.Rusiyanın əhalisinin əksəriyyəti, təhkimçilik qalıqlarından əziyyət çəkən kəndlilər idi. Yaranmaqda olan kənd burjuaziyası, tamamilə mülkədarların əlində olan hakimiyətdə təmsil olunmurdular. Siyasi hakimiyətlərindən istifadə edən mülkədarlar kənddə burjua münasibətlərin yaranmasına ciddi əngəllər törədirdilər. Rus inqilabının xüsusiyəti həm də ondan ibarət idi ki, onun əsas, aparıcı və istiqamətverici qüvvəsi sənaye proletariatı idi. Rus fəhləsinin aparıcılığı ilk növbədə hakimiyətə təzyiq vasitəsi kimi kütləvi tətillərin keçirilməsində idi. İnqilabın başlaması. Qanlı bazar Rus-Yapon müharibəsi ilə əlaqədar, fəhlələrin vəziyyəti olduqca ağırlaşmışdı. 3 yanvar 1905-ci ildə Sankt-Peterburqun Putilov zavodunun fəhlələri tətil keçirdilər. Fəhlələr 8- saatlıq iş vaxtı, minimum əməkhaqqı və əlavə iş saatlarının ləğv edilməsini tələb edirdilər. Putilov zavodunun tətilini başqa zavod və fabriklar da dəstəklədi. Yanvarın 8-də Peterburqda artıq 150 min fəhlə tətil edirdi. "Sankt-Peterburqun fabrik-zavod fəhlələrinin yığıncağı" təşkilatının başçısı, gizli polisinin casusu Qapon, fəhlələrin çara müsbət münasibətindən istifadə edərək, Qış sarayına doğru dinc yürüş planını ortaya atdı. Qapon deyirdi ki, fəhlələrin tələbləri qanunidir və çar onları məmnuniyətlə dinləyəcək. Hakimiyətin əsl niyyətini anlayan Qorki və ədəbiyyatçıların nümayəndələri daxili işlər nazirinin qəbulunda getdilər, lakin nazir onları dinləməkdən imtina etdi. Peterburq 8 döyüş sahəsinə bölünmüşdü. Paytaxt qarnizonu Pskov və Reveldən çağırılan qoşunlarla gücləndirilmişdi. Yanvarın 9-da fəhlələr öz ailələri ilə birlikdə, əllərində İsa Məsihin sürətləri və çarın portretləri ilə, Peterburqun kənarlarından Qış sarayına doğru yürüşə başladılar. Lakin Qış sarayının ətrafında polisin və qoşunların sıx səfləri ilə qarşılaşdılar. Peterburqski tərəfdə, Narva darvazaları qarşısında və Qış sarayı meydanında qoşunlar fəhlə kütlələrinə tüfənglərdə yaylım atəşi açdılar. Bundan sonra fəhlələrə süvarilər hucum etdi, və onları tapdalamağa və doğramağa başladı. Müxtəlif mənbələrə görə 200 nəfərdən - 1200 nəfər qədər(rəsmi 88 nəfər) adam öldürüldü, 800-5000 nəfər yaralandı. II Nikolay yanvarın 19-da fəhlə nümayəndələrini qəbul etməyə razı oldu. Lakin artıq ölkəni tətil dalğası bürümüşdü. Ancaq yanvarda fabrika inspeksiyasının məruzəsinə əsasən 440 min fəhlə tətil edirdi. Tətildə ən fəal metallurqlar iştirak edirdi. Potyomkin zirehli gəmisində üsyan Mayın 1-də İvanovo-Voznesenskdə, 12-də İvanovo-Frankovskda tətilllər başladı. Həmin vaxt Baltikyanını, Belarusu, Ukraynanı, Volqaboyunu, Mərkəzi bürüyən, kənd üsyanları başladı. 1905-ci il yayda Ümumrusiya kəndli ittifaqı yaranır. İttifaqın qurultayında torpağın xalqın istifadəsinə verilməsi tələbi irəli sürüldü. Orduda və donanmada üsyan halları çoxaldı. "Knyaz Potömkin Tavriçeski" zirehdaşıyan gəmisində üsyan baş verdi. 14 iyun 1905-ci ildə, zirehdaşıyan gəmini ələ keçirən matroslar, onu həmin vaxt üsyan baş verən Odessaya gətirdilər. Lakin matroslar yerə enib fəhlələrə dəstək olmaqdan çəkindilər. Gəmi Rumıniyaya yollandı və orada hökumətə təslim oldu. 17 oktyabr Manifesti İnqilabın genişlənməsi, və müxalifətin fəallaşması çar hökumətini bəzi güzəştlərə getməyə məcbur etdi. Nikolayın sərəncamı ilə daxili işlər naziri Bulıqina Dövlət dumasının çağırılması layihəsini hazırlamaq tapşırıldı. 6 avqust 1905-ci ildə Dumanın çağırılması barədə fərman imzalandı. Lakin bu Dumanın səlahiyətlərinin məhdudluğu, nə onun seçki qaydası inqilabi qüvvələri razı salmadı. Seçkilər üç kuriyaya(mülkədarlar, şəhərlilər, kəndlilər) görə keçirilməli idi, fəhlələr, ziyalılar və xırda burjuaziya seçki hüququ almadı. "Bulıqin dumasına", boykot olunması səbəbi ilə, seçkilər baş tutmadı. 1905-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında, Xarkov, Kiyev, Varşava, Kronştad və bəzi başqa yerlərdə əskərlərin çıxışları baş verdi. 11 noyabr 1905-ci ildə Sevastopolda leytenant P. Şmitin başçılığı ilə qiyam baş verdi. Matroslar zabitləri tərksilah etdilər. Qiyamın əsas bazası "Oçakov" kreyseri oldu. Noyabrın 16-da qiyam yatırıldı, iştirakçıları isə güllələndi. Oktyabrın ortalarında hökumət vəziyətə nəzarəti itirməyə başladı. Hər yerdə məşrutə tələbi ilə nümayiş və yürüşlər baş verirdi. Böhranı dəf etmək üçün çar hökuməti müəyyən güzəştlərə getməyə başladı. 17 oktyabr 1905-ci ildə çar, Rusiya vətəndaşlarına siyasi hüquqlar: şəxsiyətin toxunulmazlığı, vicdan, söz, mətbuat, yığıncaq və ittifaq azadlıqları verən Manifest imzaladı. Dövlət dumasına qanunverici səlahiyətlər verildi. Birləşmiş hökumətin - Nazirlər şurasının - yaradılması bəyan edildi. Manifest hadisələrin sonrakı gedişinə müəyyən təsir etdi, liberalların inqilabi coşqunluğunu səngitdi və sağçı leqal partiyaların(kadetlər və oktyabristlər) yaranmasına təkan verdi. Moskva üsyanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=385740 |
1905-ci il dekabr Moskva üsyanı | Moskvada dekabr silahlı üsyanı (1905) 1905-1907-ci il Birinci rus inqilabının ən yüksək inkişaf mərhələsi. 1905-ci il inqilabi hərəkatı, işçilərin tətilləri, kəndlilərin çıxışları, ordu və donanmada olan həyəcan çarizmin devrilməsi uğrunda üsyana çevrildi. Tərəflərin hazırlığı Moskva işçiləri ilklərdən oldu. 1905-ci il dekabrın 5-də, RSDFP-nin Moskva konfransı dekabrın 7-də 12 saatlıq ümumi tətilə qərar verdi, tətil sonradan silahlı üsyana çevrilməli idi. Bu qərarı Moskvada keçirilən Moskva Şurasının plenumu, poçt-teleqraf işçilərinin qurultayı və Ümümrusiya dəmiryolçular konfransı dəstəklədi. Moskva Şurasının İzvestiya qəzeti "Bütün işçilərə, əskərlərə və vətəndaşlara" mütləqiyətə qarşı barışmaz mübarizəyə çağıran Manifestlə müraciət etdi. Tətil dekabrın 7 günorta saat 12 başladı. 600-dən çox müəssisədə işləyən 100000-dən çox adam işini dayandırdı. Nikolayevskdən başqa, bütün dəmir yollarında qatarların hərəkətləri dayandırıldı. Moskva proletariatının və başqa sosial qüvvələrin üsyanın V.L.Şanzer (Marat) və M.İ. Vasilyev-Yujinin rəhbərliyi ilə Moskva Şurası və RSDFP-nin Moskva komitəsi başçılıq edirdi. Sosial-demokratlar tərəfindən idarə olunaraq, onlar, mübarizəyə xırda-burjua partiya və təşkilatlarının(eser, İttifaqlar ittifaqı və b.) qüvvələri cəlb edərək, solblok taktikasını aparırdılar. Çar hökuməti Moskva və Moskva quberniyasında fövqəladə vəziyət elan etdilər. 1905-ci il dekabrın 8-ə keçən gecə, polis MK və Moskva şurasının aparıcı fiqurlarını həbs etdi, dekabrın 8 isə "Akvarium" teatrında olan nümayişin iştirakçılarına divan tutdu. Dekabrın 9-da Fidlerin real peşə məktəbində keçirilən ümummoskva drujinaçılar yığıncaqı darmadağın edildi. Bu hadisə üsyanın başlamasına işarə oldu. Üsyanın başlaması Dekabrın 9 axşam Moskva küçələrində ilk barrikadalar görsənməyə başladı. Dekabrın 10-11 çar qoşunları ilə dolu mərkəz barrikadalar ilə əhatə olundu. Aparılan döyüşlərdə işçilər yeni taktikadan - barrikada mübarizəsinin partizan mübarizəsi ilə üzlaşması - taktikasından istifadə etməyə başladılar. Bu taktikanın əsasları 11 dekabrda "İzvestiya" qəzetində dərc edilmiş RSDFP MK-nin yanında, döyüşçü təşkilatının "Üsyan etmiş işçilərə təlimatlar"ında izah edilmişdir. 2 min silahlı və 4 min silahsız drujinaçılar çar qoşunlarının hucumlarını 10 gün dəf edə bildilər. Lakin mübarizənin ümumi planının və mərkəzləşmiş rəhbərliyinin olmaması, əsasən öz məhəllələrində vuruşan drujinaçıların hərəkətlərinin lokal səciyəsi, üsyanın bütövlükdə bir neçə ayrı-ayrı ocaqlarda, müdafiə səciyəli olduğuna gətirdi. Üsyançılar Moskva qarnizonunun tərəddüdündən də istifadə edə bilmədilər. Üsyanın mərkəzi Presnya oldu. Z.Y. Litvin -Sedoyyun başçılığı ilə rayon şurasının rəhbərlik etdiyi Presnya rayonu üsyanın mərkəzinə çevrildi. Moskva drujinaçıları ilə birlikdə M.V Frunzenin başçılığı ilə şuyalı drujinaçılar da döyüşürdü. Dekabrın 15-də Moskvaya Semyonov qvardiya alayının Peterburqdan, sonra isə Tver və Ladoqa alaylarının gəlişi, vəziyəti çar qoşunlarının tərəfinə dəyişdi. Üsyançılara qarşı 11 piyada və 5 kavaleriya alayı, 12 top batareyası, 3 pulemet rotası və başqa hissələr göndərildi. Dekabrın 17-də Presnyaya qarşı hucum başladı, toplar işə salındı. Moskva Şurası, nizamlı şəkildə geri çəkilmək və gələcək mübarizə üçün öz kadrlarını saxlamaq məqsədi ilə dekabrın 18-dən silahlı üsyanı, 19-dan isə tətili dayandırmağa qərar verdi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=385741 |
1905-ci ildə | 1905-ci ildə — 1931-ci ildə Azərbaycan dramaturqu Cəfər Cabbarlının Qafqazda Erməni-Azərbaycan müharibəsi dövründə azərbaycanlı Baxşı və erməni Sonanın məhəbbət hekayəsi üzərində yazdığı pyes. Pyes ilk dəfə səhnədə 1931-ci ildə Bakıda nümayiş olunub. Əsər tarla müşayiət olunan "Sarı Gəlin" xalq mahnısının ifası ilə başlayır. Əsəri rus dilinə İqor Peçenev tərcümə edib. Yaranma tarixi Cəfər Cabbarlının 1905-ci ildə Erməni-Azərbaycan müharibəsinin siyasi cəhətdən çox kəskin və kompleks mövzusunu bədii şəkildə əhatə etməsinə səbəb olan həlledici fakt, azərbaycanlı dramaturqunun Maksim Qorki ilə görüşü idi və onun Qorkinin "Sovetlərin Birliyi haqqında" kitabı ilə dərin maraqlanması idi.Cəfər Cabbarlı etiraf edirdi ki, "1905-ci ildə" pyesini yazarkən, o "1905-ci ildə Bakıda baş verən bütün inqilabi hadisələri" əhatə etmək vəzifəsini özü üçün əsas qoymamışdı. Onun sözlərinə görə, "bu mövzu hələ də bədii həllini gözləyir". 1929-cu ildə Cabbarlı Zaqafqaziya xalqlarının mədəni birliyi ayı ərzində Gürcüstana və Ermənistana səfər etmişdir. O, bu səfərdən sonra "1905-ci ildə" pyesini yazdı. Pyesin yaranma tarixi haqqında Cəfər Cabbarlı Ədəbiyyat qəzetinin 1934-cü il 30 may nəşrində yazırdı: Səhnələşdirilmə tarixi Azərbaycan səhnəsində pyes ilk dəfə 1931-ci ilin oktyabr ayında (1931-1932-ci il mövsümü) nümayiş etdirilib. Pyesin ilk rejissoru Leninqraddan dəvət olunan rejissor V.V. Lyutse, rəssam P. Ryabçikov isə tamaşanın bədii dizaynını qurmuşdu. Tamaşa müəllifin qurucu direktorun iştirakı ilə həyata keçirilmişdir. Tamaşanın musiqisi bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli tərəfindən yazılmışdır. Tamaşanın bədii bəzənməsində bir çox konstruktivizm və formalizm elementləri var idi: əsas platformalar üç hissəli kənd evinin şaquli hissəsində yerləşirdi, orada müəyyən hissələr işıqlanırdı. Tamaşada bolşevik Eyvazın təsvirini Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Abbas Mirzə Şərifzadə tərəfindən yaradılmışdır.Eyni zamanda "1905-ci ildə" tamaşası, Lyutse-Cabarlı-Ryabçikovun erməni teatrında eyni olaraq nümayiş etdirilmişdir. Hər iki teatr 1931-1932 mövsümünü bu tamaşa ilə açmışdır. Tamaşanın müvəffəqiyyəti çox böyük idi. Daha sonra tamaşa Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı və İrəvanın Sundukyan adına Ermənistan Teatrında nümayiş etdirilmişdir. Teatrşünas Cəfər Cəfərov yazırdı ki, 1931-ci il "1905-ci ildə" pyesinə görə Azərbaycan sənətinə böyük bir qələbə gətirdi".1937-ci ildə İsmayıl Hidayətzadənin rejissoru olduğu "1905-ci ildə" tamaşası hazırlanmışdır. Teatrşünas Cəfər Cəfərov qeyd edirdi ki, 1937-ci ilin tamaşasında İsmayıl Hidayətzadə bolşevik Volodin və Eyvazın obrazlarını daha artırdı, 1905-ci ildə inqilabi mübarizənin imicini genişləndirdi və bununla tamaşaya xas olan çatışmazlığı aradan qaldırmağa bacardı. Yenə də Eyvaz rolunu artıq Azərbaycan Respublikasının Abbas Mirzə Şərifzadə oynamışdır. Əsərin təhlili 1931-ci ildə oktyabr ayının 6-da "Kommunist" qəzetində Xəlil İbrahim, Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə" kimi internasional ruhlu yeni əsəri haqqında "bizcə bu əsər səhnədən götürülməlidir" – deyə kontrrevolusioner bir nəticəyə gələrkən, qəzetin o zamankı redaktoru Əminbəyli, qəzet əməkdaşlarının etirazına baxmayaraq, məqalənin axırına idarədən bu sözləri əlavə etməyi lazım bilmişdi: "müəllifin fikri ilə idarəmiz şərikdir". Şərqşünas Lutsian Klimoviç qeyd edirdi ki, "1905-ci ildə", Cabbarlının "Almas" pyesi ilə yanaşı, "yüksək səhnə keyfiyyətləri və aktyorların parlaq dil xüsusiyyətləri ilə" fərqlənirdi. Ədəbiyyatşünas və tənqidçi Qasım Qasımzadənin sözlərinə görə, "1905-ci ildə" pyesinin qəhrəmanları — azərbaycanlı və erməni olması uğurlu idi. Beləliklə, Qasımzadəyə görə, Cəfər Cabbarlı həm sosial məsələləri, həm də iki ailənin taleyini həll edir. Pyesin proloq və epiloqunda Baxşı və Sonanın böyük məhəbbəti, onların uşaqlarının Sovet dövründə köhnə ənənələrinin aradan qaldırılması göstərilir.Buna baxmayaraq, Qasımzadə qeyd edir ki, gənc Sona ilə gənc Baxşı arasındakı əlaqələr pyesdə tamamilə aydın deyil. Qasımzadənin sözlərinə görə, Cabbarlı "1905-ci ildə" pyesində proletar beynəlmiləlçilik baxımından "avtokratik sistemə qarşı mübarizədə millətlərin birliyi, xalqların tarixi dostluğunun böyük əhəmiyyəti olan milli məsələni" şərh edir. Qasımzadə hesab edir ki, "1905-ci ildə" pyresində burjua millətçilərinin saxtakarlıqları ortaya qoyulur, hansılar ki, "xalqlar arasında milli qarşıdurma yaratmağa çalışırdı və xalqlar arasındakı sarsılmaz dostluq ənənələrini göstərilirdi". Qasımzadənin sözlərinə görə, Cəfər Cabbarlı ən önə erməni və Azərbaycan xalqlarının birliyini ortaya qoymuşdu.Ədəbiyyatşünas Məmməd Arifin sözlərinə görə, "1905-ci ildə" pyesi çoxölçülü bir işdir, harada ki, kütləvi xalq səhnələri duyğulu və lirik səhnələr ilə sıx əlaqədardır. Məmməd Arif qeyd edir ki, çoxmillətli və sənaye şəhəri olan Bakı şəhərindəki inqilabi hərəkatın xüsusiyyətlərini əks etdirmək istəyən, Cabbarlı müxtəlif millətlərin işçilərinin əlaqələrinə diqqət yetirirdi.Bakıya gəlmiş dramaturq Vsevolod Vişnevski 1934-cü ildə Bakı şəhərinin Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrında "1905-ci ildə" tamaşası səhnəsinə baxaraq, qeyd edirdi: M. Hüseynova yazırdı ki, həm məzmunu, həm də səhnə quruluşuna görə bu pyes Azərbaycan teatrı üçün yeni idi. Hüseynova və Məmməd Arifin sözlərinə görə, Cabbarlı tamaşada dörd əsas sosial qrupun qarşıdurmasını göstərirdi. Hüseynovanın sözlərinə görə, birinci qrupa "çar hakimiyyətinin müdafiəçiləri", o cümlədən Bakı qubernatoru, onun həyat yoldaşı, polismeyster, bələdiyyə başçısı, prokuror, məhkəmə sədri və kazaklar daxil idi. Hüseynovaya görə, ikinci qrupda "Azərbaycanın inqilabçı qüvvələrini" təcəssüm etdirən çarizmə qarşı aktiv döyüşçülərdən ibarət idi. Bunlara Volodin, Eyvaz Əsriyan, yeraltı döyüşçülər İsak və Aram, qoca Baxşı və neft işçiləri daxil idi. Üçüncü sosial qrup azərbaycanlı və erməni burjuaziyasının nümayəndələrindən, habelə ən zəngin neft yataqlarının sahibləri — Salamov, Ağamyan, Bahadur bəy və s. ibarət idi. Azərbaycanlıların (Allahverdi, İmamverdi) və ermənilərdən ibarət ən yoxsul kəndlilər dördüncü qrupu təşkil edirdi. Hüseynova və Məmməd Arifin sözlərinə görə, general-qubernatorun obrazında "çar hakimiyyətinin casuslarından" biri göstərilir."Sovet Dram Teatrının tarixi" kitabının müəllifləri yazırdılar ki, tamaşa 1905-ci ildə "Azərbaycan və erməni milliyyətçi burjuaziyası tərəfindən rus imperiyasının cənub hissələrindən birində inqilabi mübarizənin gələcək inkişafını zəiflətmək və qarşısını almaq istəyən çarizmin aktual dəstəyi ilə törədilmiş" erməni-azərbaycanlı qırğınının qanlı hadisələrini canlandırırdı.Vartan Adcemyan, pyesdən danışarkən qeyd edir ki, "hadisələrin əhatə dairəsi üçün müəllif öz bədii fikirlərini əslində dərinləşdirməyə çalışır". Adcemyan misal göstərmək üçün, barikada səhnəsinində qeyd edirdidi ki, iki dost olan Allahverdi və İmamverdinin müxalif düşərgələrdə təsadüfən olaraq qalırdılar, əvvəlcə düşmən kimi mübarizə aparırlar, amma bir-birini tanıyaraq, bu qırğını başlayan qüvvələrə lənət edirdilər: Populyar mədəniyyətdə "1905-ci ildə" pyesində Sonanın oxuduğu və Baxşının tarda müşayiət etdiyi "Azad bir quşdum" mahnısı Azərbaycan xalqı arasında böyük uğur qazanmışdır. Mahnını lentə yazdıran ifaçılardan 1955-ci ildə Sara Qədimova, həmin ildə Şövkət Ələkbərova, 1976-cı ildə Elmira Rəhimova, 1981-ci ildə Səxavət Məmmədov, 1991-ci ildə Gülağa Məmmədov, 2001-ci ildə Yaqut Abdullayevanı qeyd etmək olar. Ədəbiyyatda oxşar mövzular Əsli və Kərəm — azərbaycanlı Kərəm və erməni Əslinin sevgisi haqqında anonim dastan Qırmızı örtük — azərbaycanlının rus zabitinə sevgisi haqqında Aleksandr Bestujev-Marlinskinin hekayəsi Bahadır və Sona — azərbaycanlı tələbə Bahadır və erməni Sonanın sevgisi haqqında Nəriman Nərimanovun romanı Romantik hekayə — azərbaycanlı Əli və erməni Katarinanın sevgisi haqqında Stefan Zoryanın hekayəsi Əli və Nino — azərbaycanlı Əli və gürcü Ninonun sevgisi haqqında Qurban Səidin romanı Artuş və Zaur — erməni Artuş və azərbaycanlı Zaurun faciəvi sevgisi haqqında Əli Əkbərin romanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=564485 |
1905-ci İldə | 1905-ci ildə — 1931-ci ildə Azərbaycan dramaturqu Cəfər Cabbarlının Qafqazda Erməni-Azərbaycan müharibəsi dövründə azərbaycanlı Baxşı və erməni Sonanın məhəbbət hekayəsi üzərində yazdığı pyes. Pyes ilk dəfə səhnədə 1931-ci ildə Bakıda nümayiş olunub. Əsər tarla müşayiət olunan "Sarı Gəlin" xalq mahnısının ifası ilə başlayır. Əsəri rus dilinə İqor Peçenev tərcümə edib. Yaranma tarixi Cəfər Cabbarlının 1905-ci ildə Erməni-Azərbaycan müharibəsinin siyasi cəhətdən çox kəskin və kompleks mövzusunu bədii şəkildə əhatə etməsinə səbəb olan həlledici fakt, azərbaycanlı dramaturqunun Maksim Qorki ilə görüşü idi və onun Qorkinin "Sovetlərin Birliyi haqqında" kitabı ilə dərin maraqlanması idi.Cəfər Cabbarlı etiraf edirdi ki, "1905-ci ildə" pyesini yazarkən, o "1905-ci ildə Bakıda baş verən bütün inqilabi hadisələri" əhatə etmək vəzifəsini özü üçün əsas qoymamışdı. Onun sözlərinə görə, "bu mövzu hələ də bədii həllini gözləyir". 1929-cu ildə Cabbarlı Zaqafqaziya xalqlarının mədəni birliyi ayı ərzində Gürcüstana və Ermənistana səfər etmişdir. O, bu səfərdən sonra "1905-ci ildə" pyesini yazdı. Pyesin yaranma tarixi haqqında Cəfər Cabbarlı Ədəbiyyat qəzetinin 1934-cü il 30 may nəşrində yazırdı: Səhnələşdirilmə tarixi Azərbaycan səhnəsində pyes ilk dəfə 1931-ci ilin oktyabr ayında (1931-1932-ci il mövsümü) nümayiş etdirilib. Pyesin ilk rejissoru Leninqraddan dəvət olunan rejissor V.V. Lyutse, rəssam P. Ryabçikov isə tamaşanın bədii dizaynını qurmuşdu. Tamaşa müəllifin qurucu direktorun iştirakı ilə həyata keçirilmişdir. Tamaşanın musiqisi bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli tərəfindən yazılmışdır. Tamaşanın bədii bəzənməsində bir çox konstruktivizm və formalizm elementləri var idi: əsas platformalar üç hissəli kənd evinin şaquli hissəsində yerləşirdi, orada müəyyən hissələr işıqlanırdı. Tamaşada bolşevik Eyvazın təsvirini Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Abbas Mirzə Şərifzadə tərəfindən yaradılmışdır.Eyni zamanda "1905-ci ildə" tamaşası, Lyutse-Cabarlı-Ryabçikovun erməni teatrında eyni olaraq nümayiş etdirilmişdir. Hər iki teatr 1931-1932 mövsümünü bu tamaşa ilə açmışdır. Tamaşanın müvəffəqiyyəti çox böyük idi. Daha sonra tamaşa Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrı və İrəvanın Sundukyan adına Ermənistan Teatrında nümayiş etdirilmişdir. Teatrşünas Cəfər Cəfərov yazırdı ki, 1931-ci il "1905-ci ildə" pyesinə görə Azərbaycan sənətinə böyük bir qələbə gətirdi".1937-ci ildə İsmayıl Hidayətzadənin rejissoru olduğu "1905-ci ildə" tamaşası hazırlanmışdır. Teatrşünas Cəfər Cəfərov qeyd edirdi ki, 1937-ci ilin tamaşasında İsmayıl Hidayətzadə bolşevik Volodin və Eyvazın obrazlarını daha artırdı, 1905-ci ildə inqilabi mübarizənin imicini genişləndirdi və bununla tamaşaya xas olan çatışmazlığı aradan qaldırmağa bacardı. Yenə də Eyvaz rolunu artıq Azərbaycan Respublikasının Abbas Mirzə Şərifzadə oynamışdır. Əsərin təhlili 1931-ci ildə oktyabr ayının 6-da "Kommunist" qəzetində Xəlil İbrahim, Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə" kimi internasional ruhlu yeni əsəri haqqında "bizcə bu əsər səhnədən götürülməlidir" – deyə kontrrevolusioner bir nəticəyə gələrkən, qəzetin o zamankı redaktoru Əminbəyli, qəzet əməkdaşlarının etirazına baxmayaraq, məqalənin axırına idarədən bu sözləri əlavə etməyi lazım bilmişdi: "müəllifin fikri ilə idarəmiz şərikdir". Şərqşünas Lutsian Klimoviç qeyd edirdi ki, "1905-ci ildə", Cabbarlının "Almas" pyesi ilə yanaşı, "yüksək səhnə keyfiyyətləri və aktyorların parlaq dil xüsusiyyətləri ilə" fərqlənirdi. Ədəbiyyatşünas və tənqidçi Qasım Qasımzadənin sözlərinə görə, "1905-ci ildə" pyesinin qəhrəmanları — azərbaycanlı və erməni olması uğurlu idi. Beləliklə, Qasımzadəyə görə, Cəfər Cabbarlı həm sosial məsələləri, həm də iki ailənin taleyini həll edir. Pyesin proloq və epiloqunda Baxşı və Sonanın böyük məhəbbəti, onların uşaqlarının Sovet dövründə köhnə ənənələrinin aradan qaldırılması göstərilir.Buna baxmayaraq, Qasımzadə qeyd edir ki, gənc Sona ilə gənc Baxşı arasındakı əlaqələr pyesdə tamamilə aydın deyil. Qasımzadənin sözlərinə görə, Cabbarlı "1905-ci ildə" pyesində proletar beynəlmiləlçilik baxımından "avtokratik sistemə qarşı mübarizədə millətlərin birliyi, xalqların tarixi dostluğunun böyük əhəmiyyəti olan milli məsələni" şərh edir. Qasımzadə hesab edir ki, "1905-ci ildə" pyresində burjua millətçilərinin saxtakarlıqları ortaya qoyulur, hansılar ki, "xalqlar arasında milli qarşıdurma yaratmağa çalışırdı və xalqlar arasındakı sarsılmaz dostluq ənənələrini göstərilirdi". Qasımzadənin sözlərinə görə, Cəfər Cabbarlı ən önə erməni və Azərbaycan xalqlarının birliyini ortaya qoymuşdu.Ədəbiyyatşünas Məmməd Arifin sözlərinə görə, "1905-ci ildə" pyesi çoxölçülü bir işdir, harada ki, kütləvi xalq səhnələri duyğulu və lirik səhnələr ilə sıx əlaqədardır. Məmməd Arif qeyd edir ki, çoxmillətli və sənaye şəhəri olan Bakı şəhərindəki inqilabi hərəkatın xüsusiyyətlərini əks etdirmək istəyən, Cabbarlı müxtəlif millətlərin işçilərinin əlaqələrinə diqqət yetirirdi.Bakıya gəlmiş dramaturq Vsevolod Vişnevski 1934-cü ildə Bakı şəhərinin Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrında "1905-ci ildə" tamaşası səhnəsinə baxaraq, qeyd edirdi: M. Hüseynova yazırdı ki, həm məzmunu, həm də səhnə quruluşuna görə bu pyes Azərbaycan teatrı üçün yeni idi. Hüseynova və Məmməd Arifin sözlərinə görə, Cabbarlı tamaşada dörd əsas sosial qrupun qarşıdurmasını göstərirdi. Hüseynovanın sözlərinə görə, birinci qrupa "çar hakimiyyətinin müdafiəçiləri", o cümlədən Bakı qubernatoru, onun həyat yoldaşı, polismeyster, bələdiyyə başçısı, prokuror, məhkəmə sədri və kazaklar daxil idi. Hüseynovaya görə, ikinci qrupda "Azərbaycanın inqilabçı qüvvələrini" təcəssüm etdirən çarizmə qarşı aktiv döyüşçülərdən ibarət idi. Bunlara Volodin, Eyvaz Əsriyan, yeraltı döyüşçülər İsak və Aram, qoca Baxşı və neft işçiləri daxil idi. Üçüncü sosial qrup azərbaycanlı və erməni burjuaziyasının nümayəndələrindən, habelə ən zəngin neft yataqlarının sahibləri — Salamov, Ağamyan, Bahadur bəy və s. ibarət idi. Azərbaycanlıların (Allahverdi, İmamverdi) və ermənilərdən ibarət ən yoxsul kəndlilər dördüncü qrupu təşkil edirdi. Hüseynova və Məmməd Arifin sözlərinə görə, general-qubernatorun obrazında "çar hakimiyyətinin casuslarından" biri göstərilir."Sovet Dram Teatrının tarixi" kitabının müəllifləri yazırdılar ki, tamaşa 1905-ci ildə "Azərbaycan və erməni milliyyətçi burjuaziyası tərəfindən rus imperiyasının cənub hissələrindən birində inqilabi mübarizənin gələcək inkişafını zəiflətmək və qarşısını almaq istəyən çarizmin aktual dəstəyi ilə törədilmiş" erməni-azərbaycanlı qırğınının qanlı hadisələrini canlandırırdı.Vartan Adcemyan, pyesdən danışarkən qeyd edir ki, "hadisələrin əhatə dairəsi üçün müəllif öz bədii fikirlərini əslində dərinləşdirməyə çalışır". Adcemyan misal göstərmək üçün, barikada səhnəsinində qeyd edirdidi ki, iki dost olan Allahverdi və İmamverdinin müxalif düşərgələrdə təsadüfən olaraq qalırdılar, əvvəlcə düşmən kimi mübarizə aparırlar, amma bir-birini tanıyaraq, bu qırğını başlayan qüvvələrə lənət edirdilər: Populyar mədəniyyətdə "1905-ci ildə" pyesində Sonanın oxuduğu və Baxşının tarda müşayiət etdiyi "Azad bir quşdum" mahnısı Azərbaycan xalqı arasında böyük uğur qazanmışdır. Mahnını lentə yazdıran ifaçılardan 1955-ci ildə Sara Qədimova, həmin ildə Şövkət Ələkbərova, 1976-cı ildə Elmira Rəhimova, 1981-ci ildə Səxavət Məmmədov, 1991-ci ildə Gülağa Məmmədov, 2001-ci ildə Yaqut Abdullayevanı qeyd etmək olar. Ədəbiyyatda oxşar mövzular Əsli və Kərəm — azərbaycanlı Kərəm və erməni Əslinin sevgisi haqqında anonim dastan Qırmızı örtük — azərbaycanlının rus zabitinə sevgisi haqqında Aleksandr Bestujev-Marlinskinin hekayəsi Bahadır və Sona — azərbaycanlı tələbə Bahadır və erməni Sonanın sevgisi haqqında Nəriman Nərimanovun romanı Romantik hekayə — azərbaycanlı Əli və erməni Katarinanın sevgisi haqqında Stefan Zoryanın hekayəsi Əli və Nino — azərbaycanlı Əli və gürcü Ninonun sevgisi haqqında Qurban Səidin romanı Artuş və Zaur — erməni Artuş və azərbaycanlı Zaurun faciəvi sevgisi haqqında Əli Əkbərin romanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=564486 |
1905 Moskva üsyanı | Moskvada dekabr silahlı üsyanı (1905) 1905-1907-ci il Birinci rus inqilabının ən yüksək inkişaf mərhələsi. 1905-ci il inqilabi hərəkatı, işçilərin tətilləri, kəndlilərin çıxışları, ordu və donanmada olan həyəcan çarizmin devrilməsi uğrunda üsyana çevrildi. Tərəflərin hazırlığı Moskva işçiləri ilklərdən oldu. 1905-ci il dekabrın 5-də, RSDFP-nin Moskva konfransı dekabrın 7-də 12 saatlıq ümumi tətilə qərar verdi, tətil sonradan silahlı üsyana çevrilməli idi. Bu qərarı Moskvada keçirilən Moskva Şurasının plenumu, poçt-teleqraf işçilərinin qurultayı və Ümümrusiya dəmiryolçular konfransı dəstəklədi. Moskva Şurasının İzvestiya qəzeti "Bütün işçilərə, əskərlərə və vətəndaşlara" mütləqiyətə qarşı barışmaz mübarizəyə çağıran Manifestlə müraciət etdi. Tətil dekabrın 7 günorta saat 12 başladı. 600-dən çox müəssisədə işləyən 100000-dən çox adam işini dayandırdı. Nikolayevskdən başqa, bütün dəmir yollarında qatarların hərəkətləri dayandırıldı. Moskva proletariatının və başqa sosial qüvvələrin üsyanın V.L.Şanzer (Marat) və M.İ. Vasilyev-Yujinin rəhbərliyi ilə Moskva Şurası və RSDFP-nin Moskva komitəsi başçılıq edirdi. Sosial-demokratlar tərəfindən idarə olunaraq, onlar, mübarizəyə xırda-burjua partiya və təşkilatlarının(eser, İttifaqlar ittifaqı və b.) qüvvələri cəlb edərək, solblok taktikasını aparırdılar. Çar hökuməti Moskva və Moskva quberniyasında fövqəladə vəziyət elan etdilər. 1905-ci il dekabrın 8-ə keçən gecə, polis MK və Moskva şurasının aparıcı fiqurlarını həbs etdi, dekabrın 8 isə "Akvarium" teatrında olan nümayişin iştirakçılarına divan tutdu. Dekabrın 9-da Fidlerin real peşə məktəbində keçirilən ümummoskva drujinaçılar yığıncaqı darmadağın edildi. Bu hadisə üsyanın başlamasına işarə oldu. Üsyanın başlaması Dekabrın 9 axşam Moskva küçələrində ilk barrikadalar görsənməyə başladı. Dekabrın 10-11 çar qoşunları ilə dolu mərkəz barrikadalar ilə əhatə olundu. Aparılan döyüşlərdə işçilər yeni taktikadan - barrikada mübarizəsinin partizan mübarizəsi ilə üzlaşması - taktikasından istifadə etməyə başladılar. Bu taktikanın əsasları 11 dekabrda "İzvestiya" qəzetində dərc edilmiş RSDFP MK-nin yanında, döyüşçü təşkilatının "Üsyan etmiş işçilərə təlimatlar"ında izah edilmişdir. 2 min silahlı və 4 min silahsız drujinaçılar çar qoşunlarının hucumlarını 10 gün dəf edə bildilər. Lakin mübarizənin ümumi planının və mərkəzləşmiş rəhbərliyinin olmaması, əsasən öz məhəllələrində vuruşan drujinaçıların hərəkətlərinin lokal səciyəsi, üsyanın bütövlükdə bir neçə ayrı-ayrı ocaqlarda, müdafiə səciyəli olduğuna gətirdi. Üsyançılar Moskva qarnizonunun tərəddüdündən də istifadə edə bilmədilər. Üsyanın mərkəzi Presnya oldu. Z.Y. Litvin -Sedoyyun başçılığı ilə rayon şurasının rəhbərlik etdiyi Presnya rayonu üsyanın mərkəzinə çevrildi. Moskva drujinaçıları ilə birlikdə M.V Frunzenin başçılığı ilə şuyalı drujinaçılar da döyüşürdü. Dekabrın 15-də Moskvaya Semyonov qvardiya alayının Peterburqdan, sonra isə Tver və Ladoqa alaylarının gəlişi, vəziyəti çar qoşunlarının tərəfinə dəyişdi. Üsyançılara qarşı 11 piyada və 5 kavaleriya alayı, 12 top batareyası, 3 pulemet rotası və başqa hissələr göndərildi. Dekabrın 17-də Presnyaya qarşı hucum başladı, toplar işə salındı. Moskva Şurası, nizamlı şəkildə geri çəkilmək və gələcək mübarizə üçün öz kadrlarını saxlamaq məqsədi ilə dekabrın 18-dən silahlı üsyanı, 19-dan isə tətili dayandırmağa qərar verdi. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=385983 |
1905 Rusiya inqilabı | Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabı və ya Birinci rus inqilabı - XX əsrdə, eyni zamanda Rusiyada ilk inqilab. Bu inqilabın qarşısında mütləqiyyətin devrilməsi, təhkimçiliyin qalıqlarının ləğv edilməsi dururdu. İnqilabın ilkin şərtləri Mülkədar torpaq sahibkarlığı təhkimçiliyin qalıqlarının əsası idi. Buna görə aqrar məsələ rus burjua-demokratik inqilabının mərkəzi məsələsi idi və onun milli xüsusiyətini müəyyən edirdi. Öz obyektiv mahiyətinə görə bu inqilab burjua inqilabı idi. Ancaq hərəkətverici qüvvələri baxımından o əvvəlki burjua inqilablarından fərqlənirdi. Bu inqilabın xüsusiyəti daxilində iki sosial ziddiyətin çulğaşmasında idi: 1) Ümumdemokratik hərəkat, çar mütləqiyyətinə qarşı, demokratik təsisatlar, təmsilçilik və başqa siyasi hüquqlar uğrunda mübarizə. 2) Proletariatla burjuaziya arasında yaranmaqda olan kəskin ziddiyətlər.Rusiyanın əhalisinin əksəriyyəti, təhkimçilik qalıqlarından əziyyət çəkən kəndlilər idi. Yaranmaqda olan kənd burjuaziyası, tamamilə mülkədarların əlində olan hakimiyətdə təmsil olunmurdular. Siyasi hakimiyətlərindən istifadə edən mülkədarlar kənddə burjua münasibətlərin yaranmasına ciddi əngəllər törədirdilər. Rus inqilabının xüsusiyəti həm də ondan ibarət idi ki, onun əsas, aparıcı və istiqamətverici qüvvəsi sənaye proletariatı idi. Rus fəhləsinin aparıcılığı ilk növbədə hakimiyətə təzyiq vasitəsi kimi kütləvi tətillərin keçirilməsində idi. İnqilabın başlaması. Qanlı bazar Rus-Yapon müharibəsi ilə əlaqədar, fəhlələrin vəziyyəti olduqca ağırlaşmışdı. 3 yanvar 1905-ci ildə Sankt-Peterburqun Putilov zavodunun fəhlələri tətil keçirdilər. Fəhlələr 8- saatlıq iş vaxtı, minimum əməkhaqqı və əlavə iş saatlarının ləğv edilməsini tələb edirdilər. Putilov zavodunun tətilini başqa zavod və fabriklar da dəstəklədi. Yanvarın 8-də Peterburqda artıq 150 min fəhlə tətil edirdi. "Sankt-Peterburqun fabrik-zavod fəhlələrinin yığıncağı" təşkilatının başçısı, gizli polisinin casusu Qapon, fəhlələrin çara müsbət münasibətindən istifadə edərək, Qış sarayına doğru dinc yürüş planını ortaya atdı. Qapon deyirdi ki, fəhlələrin tələbləri qanunidir və çar onları məmnuniyətlə dinləyəcək. Hakimiyətin əsl niyyətini anlayan Qorki və ədəbiyyatçıların nümayəndələri daxili işlər nazirinin qəbulunda getdilər, lakin nazir onları dinləməkdən imtina etdi. Peterburq 8 döyüş sahəsinə bölünmüşdü. Paytaxt qarnizonu Pskov və Reveldən çağırılan qoşunlarla gücləndirilmişdi. Yanvarın 9-da fəhlələr öz ailələri ilə birlikdə, əllərində İsa Məsihin sürətləri və çarın portretləri ilə, Peterburqun kənarlarından Qış sarayına doğru yürüşə başladılar. Lakin Qış sarayının ətrafında polisin və qoşunların sıx səfləri ilə qarşılaşdılar. Peterburqski tərəfdə, Narva darvazaları qarşısında və Qış sarayı meydanında qoşunlar fəhlə kütlələrinə tüfənglərdə yaylım atəşi açdılar. Bundan sonra fəhlələrə süvarilər hucum etdi, və onları tapdalamağa və doğramağa başladı. Müxtəlif mənbələrə görə 200 nəfərdən - 1200 nəfər qədər(rəsmi 88 nəfər) adam öldürüldü, 800-5000 nəfər yaralandı. II Nikolay yanvarın 19-da fəhlə nümayəndələrini qəbul etməyə razı oldu. Lakin artıq ölkəni tətil dalğası bürümüşdü. Ancaq yanvarda fabrika inspeksiyasının məruzəsinə əsasən 440 min fəhlə tətil edirdi. Tətildə ən fəal metallurqlar iştirak edirdi. Potyomkin zirehli gəmisində üsyan Mayın 1-də İvanovo-Voznesenskdə, 12-də İvanovo-Frankovskda tətilllər başladı. Həmin vaxt Baltikyanını, Belarusu, Ukraynanı, Volqaboyunu, Mərkəzi bürüyən, kənd üsyanları başladı. 1905-ci il yayda Ümumrusiya kəndli ittifaqı yaranır. İttifaqın qurultayında torpağın xalqın istifadəsinə verilməsi tələbi irəli sürüldü. Orduda və donanmada üsyan halları çoxaldı. "Knyaz Potömkin Tavriçeski" zirehdaşıyan gəmisində üsyan baş verdi. 14 iyun 1905-ci ildə, zirehdaşıyan gəmini ələ keçirən matroslar, onu həmin vaxt üsyan baş verən Odessaya gətirdilər. Lakin matroslar yerə enib fəhlələrə dəstək olmaqdan çəkindilər. Gəmi Rumıniyaya yollandı və orada hökumətə təslim oldu. 17 oktyabr Manifesti İnqilabın genişlənməsi, və müxalifətin fəallaşması çar hökumətini bəzi güzəştlərə getməyə məcbur etdi. Nikolayın sərəncamı ilə daxili işlər naziri Bulıqina Dövlət dumasının çağırılması layihəsini hazırlamaq tapşırıldı. 6 avqust 1905-ci ildə Dumanın çağırılması barədə fərman imzalandı. Lakin bu Dumanın səlahiyətlərinin məhdudluğu, nə onun seçki qaydası inqilabi qüvvələri razı salmadı. Seçkilər üç kuriyaya(mülkədarlar, şəhərlilər, kəndlilər) görə keçirilməli idi, fəhlələr, ziyalılar və xırda burjuaziya seçki hüququ almadı. "Bulıqin dumasına", boykot olunması səbəbi ilə, seçkilər baş tutmadı. 1905-ci ilin oktyabr-noyabr aylarında, Xarkov, Kiyev, Varşava, Kronştad və bəzi başqa yerlərdə əskərlərin çıxışları baş verdi. 11 noyabr 1905-ci ildə Sevastopolda leytenant P. Şmitin başçılığı ilə qiyam baş verdi. Matroslar zabitləri tərksilah etdilər. Qiyamın əsas bazası "Oçakov" kreyseri oldu. Noyabrın 16-da qiyam yatırıldı, iştirakçıları isə güllələndi. Oktyabrın ortalarında hökumət vəziyətə nəzarəti itirməyə başladı. Hər yerdə məşrutə tələbi ilə nümayiş və yürüşlər baş verirdi. Böhranı dəf etmək üçün çar hökuməti müəyyən güzəştlərə getməyə başladı. 17 oktyabr 1905-ci ildə çar, Rusiya vətəndaşlarına siyasi hüquqlar: şəxsiyətin toxunulmazlığı, vicdan, söz, mətbuat, yığıncaq və ittifaq azadlıqları verən Manifest imzaladı. Dövlət dumasına qanunverici səlahiyətlər verildi. Birləşmiş hökumətin - Nazirlər şurasının - yaradılması bəyan edildi. Manifest hadisələrin sonrakı gedişinə müəyyən təsir etdi, liberalların inqilabi coşqunluğunu səngitdi və sağçı leqal partiyaların(kadetlər və oktyabristlər) yaranmasına təkan verdi. Moskva üsyanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=385979 |
1905 idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı | İdman gimnastikası üzrə ilk Dünya Çempionatı 1905-ci ildə Fransanın Bordo şəhərində keçirilmişdir. Kişilər arasında fərdi çıxış Kişilər arasında komanda şəklində hər tərəfli Turnik üzərində hərəkətlər (kişilər arasında) Parallel qollarda (kişilər arasında) Dəstəli at üzərində hərəkətlər (kişilər arasında) Medal cədvəli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=624621 |
1905–1906-cı illərdə Azərbaycan mətbuatı | 1905–1906-cı illər Azərbaycan mətbuatı — XX əsr Azərbaycan mətbuatının mühüm mərhələrindən biri. 1905-ci ildən başlayaraq Bakıda mətbuat sürətlə inkişafa başladı. Şübhəsiz ki, bu işdə çarın 17 oktyabr tarixli manifesti az rol oynamamışdı. Mətbuat sahəsində senzura qismən zəifləmişdi. Bu illərdə Bakıda 63-ə qədər qəzet və jurnal çap olunurdu. Onların arasından yalnız bir neçəsi Bakıdan xaricdə nəşr olunurdu. Qəzetlərdən çoxunun ömrü qısa olsa da, elə qəzetlər var idi ki, istər ölkə daxilində, istərsə də xarici ölkələrdə öz yüksək professionallığı və intellektuallığı ilə özünə çoxlu abunəçilər toplaya bilmişdilər. Məsələn, "Molla Nəsrəddin" məcmuəsi Uzaq və Yaxın Şərqdə geniş yayılmışdı. Habelə "Füyuzat" məcmuəsi, "Həyat" və "İrşad" qəzetlərinin də Şərq ölkələrində çoxlu abunəçisi var idi. Savadsız abunəçilər "Molla Nəsrəddin" məcmuəsini bəzən onun səhifələrində çap edilən kəskin siyasi karikaturalarına görə alırdılar. Hacı Zeynalabdin Tağıyev "Kaspi" qəzetini pulla almış və Türkiyədən çoxlu hürufat gətirdərək qəzetin nəşrini davam etdirmişdi. Bundan başqa, Bakıda iki əsas nəşriyyat yaranmışdı. Bunlardan biri Oruc, Qənbər, Abuzər Orucov qardaşlarının, o biri isə Haşım bəy Vəzirovun nəşriyyatı idi. Hər iki nəşriyyatın özünün xüsusi mətbəəsi vardı. Orucov qardaşlarının elektrik mətbəəsi daha təkmilləşmiş mətbəə idi. Burada hər cür mətbəə maşınları mövcud idi. Qəzetlərdən çoxu Bakı milyonçularının rəhbərliui və dəstəyi ilə buraxılırdı. Məsələn, Tağıyev "Kaspi" qəzetindən başqa, "Füyuzat" məcmuəsi və "Tazə həyat" qəzetinin də rəhbəri idi. İsa bəy Aşurbəyov hümmətçilərin bir neçə mətbuat orqanını, "İrşad" qəzetini və "Şəlalə" məcmuəsini maliyyələşdirirdi. "Tərəqqi" qəzeti milyonçu Murtuza Muxtarovun vəsaiti ilə çap olunurdu. Bir tərəfdən mətbuat azadlığı, digər tərəfdən isə onların nəşri üçün maliyyə vəsaitinin olması Bakıda jurnalistlərin sayını xeyli artırmışdı. Hətta Turkiyədən, İrandan və Krımdan da jurnalistlər gələrək Bakı qəzetlərində fəaliyyət göstərirdilər. Qəzet və məcmuələrdən əlavə mətbəələrdə kiçik tirajlarla da olsa, Azərbaycan yazıçılarının əsərləri kitab şəklində çap edilib yayılırdı. Azərbaycanda çap edilən qəzet və məcmuələrin siyahısını 1918–1919-cu illərin görkəmli mühərriri Mirzə Bala Məmmədzadə "Azərbaycan türk mətbuatı" adlı əsərində çox müxtəsər şəkildə vermişdir. 1905-ci ildə Azərbaycan dilində çıxan ilk qəzet "Həyat" oldu. Bu təzetin birinci nömrəsinin nəşri 1905-ci il iyun ayının 7-də reallaşmışdı. Qəzet Topçubaşovun imtiyazı, Əhmədbəy Ağayev və Əlibəy Hüseynzadənin müdirliyi ilə çap olunurdu. Bir müddətdən sonra Əhmədbəy Ağayev qəzetdən gedir və qəzet 1906-cı ilin payızınadək Əlibəy Hüseynzadənin rəhbərliyi altında nəşr edilir. "Həyat"ın səhifələrində dövrün qabaqcıl ziyalılarından Əhməd bəy Ağayev, Əli bəy Hüseynzadə, Nəcəf bəy Vəzirov, Ə. B. Haqverdiyev, Həsən Səbri Ayvazov, Məhəmməd Hadi, Mehdibəy Hacınski, görkəmli ruhanilərdən Axund Mirzə Abu Turab, Axund Molla Ələkbər və başqaları öz məqalə və yazıları ilə çıxış edirdilər. O dövrlərdə xarici xəbərləri çap etmək bütün yerli türk qəzetlərinə qadağan edilmişdi. Vaxtı ilə "Əkinçi" qəzeti səhifələrində də dünya xəbərlərini yayınlamağa Həsən bəy Zərdabiyə icazə verilməmişdi. "Həyat" qəzeti isə dünya xəbərlərini müntəzəm olaraq dərc edirdi. Dövrün azərbaycandilli mətbuatı "İrşad" qəzeti Əhməd bəy Ağayev "Həyat" qəzetindən gedəndən sonra "İrşad" adlı yeni bir qəzet çıxarmağa başlayır. "İrşad" siyasi, ictimai, iqtisadi və elmi bir qəzet hesab edilirdi. Əhmədbəy Ağayev dövrünun görkəmli ədib və mühərrirlərini qəzet ətrafına toplaya bilmişdi. Bunlardan Haşım bəy Vəzirovu, M.Ə.Rəsulzadəni, Üzeyir bəy Hacıbəyovu, Ə.A.Müznibi və başqalarını göstərmək olar. Qəzet birinci il həftədə üç dəfə, ikinci il həftədə 4 dəfə və bəzi hallarda isə həftədə 5 dəfə olmaqla nəşr edilirdi. İrşad" qəzetində fəaliyyət göstərən görkəmli mütəfəkkirlər arasında Ü.Hacıbəyov, M.Ə.Rəsulzadə, F.Ağazadə, Ö.F.Nemanzadə, Q.Qarayev, A.Y.Talıbzadə, M.S.Axundov, A.Sur, S.M.Əfəndiyev, M.Hadi, N.Vəzirov, M.Ə.Sabir və başqaları da var idi. 1905–1908-ci illərdə Bakıda nəşr edilmişdir. 1908-ci ildə müvəqqəti redaktoru Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmuşdur. Üzeyir bəy Hacıbəyov "İrşad"-ın ən fəal əməkdaşlarından idi. Burada işlədiyi müddətdə 100-ə yaxın publisistik məqalə, "Ordan-burdan" ümumi başlığı altında 200-dən çox felyeton və satirik miniatür yazmış, "İrşad"-ın felyetonçusu kimi şöhrət tapmışdı. "İrşad"-ın nəşri iki dəfə dayandırılmışdı: 1907-ci ildə müvəqqəti, 1908-ci ildə isə həmişəlik. Hər ikisinin "günahkarı" Üzeyir bəy Hacıbəyov olmuşdur. Birinci dəfə "Stolıpinin xəyalı" felyetonuna, ikinci dəfə isə çar hökumətinin "İvan" obrazı ilə ciddi məsxərə olunduğu "Nağıl" felyetonuna görə. "Tərəqqi" qəzeti "Tərəqqi" qəzeti qəzeti "İrşad" qəzetinin fəaliyyətinə xitam verildikdən sonra Əhməd bəy Ağayev tərəfindən nəşr etdirilirdi. Birinci nömrəsi 1908-ci il iyun ayının 3-də çıxmışdır. İmtiyaz sahibi M.Muxtarov idi. Qəzetin adı olan "Tərəqqi" sözünün aşağı hissəsində "Hürriyyət, müsavat, ədalət" sözləri yazılmışdı. Siyasi, ədəbi, ictimai və iqtisadi bir qəzet idi. "Tərəqqi" əvvəllər həftədə 5 dəfə, ilin axırına doğru gündəlik çap edilirdi. Əhməd bəy Ağayev İstanbula gedir, bununla qəzet də bir müddətdən sonra bağlanır. Bundan sonra Muxtarov "Tərəqqi" mətbəəsini alıb Haşım bəy Vəzirovun sərəncamına vermişdi. "Füyuzat" məcmuəsi "Həyat" qəzeti bağlandıqdan sonra Əli bəy bu məcmuənin nəşrinə başlamışdı. İlk nömrəsi 1906-cı il 1 noyabrda çıxmışdır. İmtiyaz sahibi H.Z.Tağıyev idi. Ədəbi, siyasi, fənni və ictimai həftəlik məcmuə idi. Onun səhifələrində əsasən Əli bəy Hüseynzadə özü, M.Hadi, Abbas Səhhət, Əhməd Kamal, M.Ə.Rəsulzadə, M.Ə.Sabir, Həsən Səbri Ayvazov və başqaları çıxış edirdilər. Məcmuənin nəşri 1 noyabr 1907-ci ilədək davam etmişdir. "Füyuzat" Əli bəy Hüseynzadənin baş redaktorluğu, maarifpərvər, milyonçu-mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyevin maddi vəsaiti hesabına 1906-cı ilin noyabr ayının 1-dən Bakıda nəşr olunmağa başladı. "Ədəbi, fənni, siyasi, ictimai, müsəvvər həftəlik türkcə məcmuəyi-islamiyyə" olan Füyuzat redaksiyası Nikolayevski küçəsində Hacı Zeynalabdin Tağıyevin mülkündə yerləşirdi. İllik abunə haqqı 6 manat, 6 aylıq isə 3 manat 50 qəpik idi. "Füyuzat" Ə.Hüseynzadənin "Həyat" qəzetinin sonuncu sayında "Vidanamə" başlıqlı məqaləsində göstərdiyi kimi "qüdrətli, ədəbi qələm sahiblərinin cəm" olduğu nəşr kimi diqqəti çəkdi. Bəzi tədqiqatçılar, ədəbiyyatşünaslar 1905–1910-cu illər arasında Azərbaycan ədəbiyyatı barəsindəki fikirlərini cəmləşdirərək bu dövrü "Əli bəy və "Füyuzat" dövrü adlandırırlar. Jurnalist yaradıcı heyətinə daxil olan Abdulla Şaiq "Füyuzat"ı "islam aləmində görünməmiş ən möhtəşəm mətbuat orqanı" kimi dəyərləndirirdi. Mətbuat və ədəbiyyat tarixinin araşdırıcısı, MEA-nın müxbir üzvü, professor Əziz Mirəhmədov XX əsrin əvvəllərində yaranan ictimai, siyasi və mədəni hərəkatı öyrənmək zərurətini lakonik şəkildə belə ifadə edir: "Füyuzat" məcmuəsi XX əsrin 30-cu illərinədək Cəlil Məmmədquluzadə, M.Hadi, A.Şaiq, M.S.Ordubadi kimi böyük ədiblər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdi. Lakin 1930-cu illərdən 1990-cı illərədək mətbuat və ədəbiyyat tariximizə həsr olunan elmi tədqiqatlarda, publisistik yazılarda "mürtəce mətbu orqan" kimi təqdim olunmuşdur. 1990-cı illərdən sonra professor Şamil Vəliyev, filologiya elmləri namizədi Ofelya Bayramlı, Rasim Kazımoğlu və b. Füyuzat irsini öyrənmiş, elmi monoqrafiyalar, tədqiqat əsərləri çap etmişlər. O.Bayramlı tərəfindən “Füyuzat”ın çap olunduğu 32 sayı ərəb qrafikasından transleterasiya edilib 492 səhifə həcmində nəşr olunmuşdur. Jurnal Azərbaycanda neoromantizmi yaradan mətbuat orqanı kimi xarakterizə olunur. “Füyuzat”da Əli bəy Hüseynzadənin yazdığı məqalələrdən birində deyilirdi: Bu fikir füyuzatçı mətbuat orqanları tərəfindən təkmilləşdirildi və "Tazə həyat", "İrşad", "Yeni füyuzat", "Həqiqət", "Tərəqqi", "İqbal", "Sədayi-həqq", "Şəlalə2, "Açıq söz", "Bəsirət", "Qurtuluş", "Dirilik", "Azərbaycan", "Övraqi-nəfisə" və s. mətbuat orqanları tərəfindən "türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək bərabərdir azərbaycançılıq" şəklində formulə edilərək təbliğ olundu. Azərbaycan Xaq Cümhuriyyəti dövründə dövlət bayrağında üç rənglə (mavi, qırmızı, yaşıl) simvollaşan Azərbaycan vətəndaşının ideya-mənəvi dəyərləri Əli bəy Hüseynzadənin həmin tezisi və füyuzatçıların tarixi xidmətləri ilə bağlıdır. "Füyuzat" jurnalı füyuzatçılıq jurnalistika məktəbindən əlavə, Azərbaycanda müstəqil dövlətçilik ideyasını, konstitusiyalı azad vətəndaş cəmiyyətini yaratmaqda mühüm rol oynadı. Çar Rusiyasının monarxizmi və müstəmləkəçilik əleyhinə mübarizə aparan "Füyuzat"çılar rus inqilabçı-demokratları, türk tənzimatçıları, İran məşrutəçiləri və başqalarının yeni cəmiyyət quruculuğu təcrübəsindən istifadə edir, Azərbaycanda demokratizmin qələbəsinə çalışır, ictimai həyatda, milli ədəbiyyat və mədəniyyətdə islahatların-reformaların aparılmasını məqsəd bilirdi. Bu mənada "Füyuzat" və füyuzatçıların məşğul olduğu əsas problemləri qısa şəkildə belə təsnif etmək olar: türkləşmək, islamlaşmaq, avropalaşmaq (müasirləşmək), azərbaycançılıq; demokratik axtarışlar; neoromantik ədəbiyyatın yaradılması; füyuzatçı jurnalistika məktəbinin təsisi; dildə, fikirdə, işdə birlik konsepsiyasına əsaslanan ortaq türk dili, ədəbiyyatı və mədəniyyətinin yaradılması. "İttihad və tərəqqi" ideyasını yürütmək və Turançılığı təbliğ etmək, ictimai-siyasi şüurda reformaların aparılması, parlament və konstitusiya əsasında özünüidarə formasının yaradılması, yenilikçilik hərəkatını gücləndirmək, söz və mətbuat azadlığını müstəqil dövlət, sivil cəmiyyət və bütöv vətən ideyasına paralel şəkildə inkişaf etdirmək və s. "Füyuzat" və füyuzatçıların milli-tarixi və ictimai-siyasi xidmətləri sırasında qeyd etmək vacibdir ki, onlar ənənəvi epiqon-birtipli düşüncə tipindən imtina edir, yalnız "köhnə müsəlman" (M.Ə.Sabir) olaraq qalmır, Şərq və Qərb elmi-nəzəri fikri, ədəbiyyat və mədəniyyətləri arasında sərhədlər çəkmir, əksinə, onların dialoquna meydan açırdılar. Bu və digər səbəblərdəndir ki, Ə.Hüseynzadənin irsi və onun formalaşdırdığı füyuzatçılıq hərəkatının tarixi təcrübəsi indiki dünyaya inteqrasiya zamanında mühüm aktuallıq kəsb edir. Ə. Hüseynzadənin hələ "Füyuzat"ın nəşrindən əvvəl təbliğ və şərh etdiyi "türklük, müsəlmanlıq və avropaçılıq" şüarı, mahiyyət etibarı ilə bu gün ictimai həyatımızda özünə yer tapan "azərbaycançılıq, müsəlmançılıq və müasirlik" doktrinasının yaranmasında mühüm rol oynadı. Ə.Hüseynzadənin başçılıq etdiyi "Füyuzat" jurnalı və eyni adlı ədəbi cərəyan əsrimizin əvvəllərində Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin inkişafında ciddi xidmətlər göstərmişdir. "Dəbistan" məcmuəsi Məktəblilər üçün idi. Birinci nömrəsi 1906-cı ildə çıxmışdır. Məcmuənin səhifələrində o dövrun görkəmli müəllimləri iştirak edirdilər. Naşiri Məhəmməd Həsənbəy, mühərriri isə Əlisgəndər Cəfərzadə idi. Məcmuə 1908-ci il martın 10-dək davam etmişdir. Lakin çapa başlandığı gündən məcmuənin sayı ildən-ilə azalırdı. Məsələn, birinci il 18 nömrə, ikinci il, yəni 1907-ci ildə 7 nömrə çıxmışdısa, üçüncü ildə — 1908-ci ildə cəmi 2 nömrə çıxmışdı. Jurnalın fəaliyyətində Ə.İ.Cəfərzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Məhəmməd Hadi, Şeyda, Həsən bəy Zərdabi, Firudin bəy Köçərli, R.Əfəndizadə, Musayev, Fərhad Ağazadə, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq, Ə.Əfəndizadə, Fərəcullazadə, Nəriman Nərimanov və dövrün digər tanınmış ziyalıları iştirak ediblər. Hələ Qori müəllimləri seminariyasında işlədiyi müddətdən mətbuatda müntəzəm çıxış edən Sultan Məcid Qənizadə ən çox "Dəbistan" jurnalında çap olunardı. 1906-cı ildə "Dəbistan" jurnalında çap edilmiş Sultan Məcid Qənizadənin "Allah xofu" hekayəsi onun yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Maarifçi-demokratik səciyyəli "Dəbistan" jurnalı maddi çətinliklə üzləşəndə onun nəşrini davam etdirmək üçün jurnala xeyriyyəçi Zəkəriyyə bəy Aslanov da köməklik göstərənlər arasında olmuşdur. Bu məcmuə 1908-ci ilin martın 1-nə kimi davam etmişdir. Məcmuə maddi zəiflikdən dolayı qapanmışdır. Son nömrəsində Həsən bəy Zərdabinin şəkli, tərcümeyi-halı, fəaliyyəti, xidməti və mərasimi-dəfni öz əksini tapıb. "Təkamül" qəzeti Həftəlik sosialist qəzeti idi. 1906-cı ildən nəşrə başlayıb və həmin ildə də bağlanıb. Qəzetdə iştirak edən mühərrirlər: Sultan Məcid Əfəndizadə, M.Ə.Rəsulzadə, Seyid Musəvi, Əsədulla Axundov və başqaları idi. "Molla Nəsrəddin" məcmuəsi 1906-cı ildə Tiflisdə çap olunmağa başlayan siyasi, ictimai, ədəbi, satirik məcmuə idi. Müəyyən olunmuş bu proqrama uyğun şəkildə Cəlil Məmmədquluzadə və Ömər Faiq Nemanzadə jurnalın ilk sayını çapa hazırladılar. Jurnalın ilk nömrəsi 1906-cı il aprelin 7-də çıxdı. Jurnalın 7 aprel tarixli ilk sayında Mirzə Cəlilin "Molla Nəsrəddin" imzası ilə "Tiflis 7 aprel" sərlövhəli baş məqaləsi,"Məcmuəmizə müştəri olanlara nəsihət", "Molla Nəsrəddinin teleqramları", "Bilməli xəbərlər", "Dəllək", "Atalar sözü" və digər yazılar, həmçinin 4 müxtəlif karikatura və bir neçə elan dərc olundu. Həcmi kiçik formatda olan "Molla Nəsrəddin"in çapı həftədə bir dəfə nəzərdə tutulmuşdur. Proqram səciyyəvi baş məqalədə isə Molla Nəsrəddin üzünü doğma xalqına tutub söyləyirdi: Molla Nəsrəddinçilər məqalələrini "türkün ana dilində", sadə danışıq tərzində, xalqın anlayacağı, başa düşəcəyi dildə yazdılar. C.Məmmədquluzadənin öz dili ilə desək "Molla Nəsrəddin"i təbiət özü yaratdı, zəmanə özü yaratdı". C.Məmmədquluzadə jurnalın ilk nömrəsinin işıq üzü görməsi münasibətilə Rusiyanın bir çox yerlərindən təbrik məktubları, teleqramlar aldı. Redaktor bu təbriklərə aprelin 12-də "Na povorote" qəzeti, aprelin 14də isə "Kaspi" qəzeti vasitəsilə təşəkkürlərini bildirdi. "Molla Nəsrəddin" dövrünün mühüm siyasi hadisələrinə səs verir, milli oyanış prosesinə xidmət edirdi. Jurnalın mövzu və təsir dairəsi çox geniş idi. "Molla Nəsrəddin" Azərbaycan xalqının mütərəqqi qüvvələrini, demokratik ziyalıları öz ətrafında toplamışdı. Jurnalda Azərbaycanın görkəmli şair, yazıçı və jurnalistləri ilə yanaşı Oskar Şmerlinq, İosif Rotter, Əzim Əzimzadə kimi rəssamlar da fəaliyyət göstərərək Azərbaycanda yeni rəssamlıq məktəbinin təməlini qoydular. "Molla Nəsrəddin"in müasir ədəbiyyat, maarifləşmə, demokratikləşmə uğrunda mübarizəsi, onun güclü satirası jurnalda əməkdaşlıq edən sair və yazıçıların yaradıcılıq istiqamətini müəyyən etmiş, onların görkəmli sənətkar kimi formalaşmasında həlledici amil olmuş, beləliklə də "Mollanəsrəddinçilik" adlı böyük bir ictimai-ədəbi hərəkat yaranmışdı. Mollanəsrəddinçilər klassik Azərbaycan, Şərq, rus və dünya bədii-publisist irsinin ənənələrindən, xalq yumorundan məharətlə bəhrələnərək, milli mətbuat tarixində satirik jurnalistikanın bünövrəsini qoyulmuş, Azərbaycan publisistikasını janr və üslub rəngarəngliyi ilə zənginləşdirərək onun inkişafında misilsiz rol oynamışlar. Məcmuə 1915-ci ilədək müntəzəm çıxmışdır. Ondan sonra məcmuənin nəşri dayandırılmış, sonra təzədən çıxmışdı. 1920-ci ildə Təbriz şəhərində 8 nömrəsi çıxmışdır. Nəşri Sovet hakimiyyəti illərində də davam etmişdir. "Tazə həyat" qəzeti Birinci nömrəsi 1907-ci il 1 apreldə çıxmışdır. Naşiri H.Z.Tağıyev, mühərriri isə Haşım bəy Vəzirov idi. Gündəlik ədəbi, siyasi qəzet idi. 1908-ci il 7 oktyabrda hökumət tərəfindən bağlanmışdır. Qəzetin səhifələrində Haşım bəy Vəzirov, Seyid Hüseyn Sadiq, Əliabbas Müznib, Məhəmməd Hadi, Hacı İbrahim Qasımov və başqaları çıxış edirdilər. "Təzə həyat" milli burjuaziyanın mənafeyini müdafiə etmiş, fəhlələrin istismarını pərdələməyə çalışmış, qadın azadlığına qarşı çıxmışdır. "Təzə həyat"-ın ideya istiqaməti, xüsusilə, Sultan Əbdülhəmidə mədhiyələr deməsi, varlılara yarınması Cəlil Məmmədquluzadə tərəfindən kəskin surətdə tənqid olunmuşdur. Bununla da, Cəlil Məmmədquluzadə, mollanəsrəddinçilər və ümumiyyətlə, "Molla Nəsrəddin" jurnalı əleyhinə arasıkəsilməz kampaniya başlanmışdır. "Bəhlul" məzhəkə məcmuəsi Ömrü çox qısa olmuş məcmuələrdən biridir. "Bəhlul" satirik jurnalı 19 may 1907-ci ildə Ələsgər Əliyevin redaktorluğu, Seyid Hüseynin əməkdaşlığı ilə Bakıda nəşrə başlayıb. Jurnal "Molla Nəsrəddin" ənənələrini davam etdirən məcmuələrdən biri olub. Jurnalın adı Molla Nəsrəddin kimi xalq arasında məzmunlu lətifələri ilə məşhur olan ədalətpərəst, həqiqətpərəst Bəhlul Danəndənin adından götürülmüşdür. "Bəhlul"un zəngin ədəbi-bədii tərtibatı var idi. "Bəhlul" öz səhifələrində "Molla Nəsrəddin"ə rəğbət ifadə edən bir sıra yazılar və şəkillər vermişdi. Ələsgər Əliyevin jurnalistlik fəaliyyətində "Bəhlul" jurnalı xüsusi yer tutur. Jurnalın ömrü cəmi 6 ay olmuş və 9 nömrəsi işıq üzü görmüşdür. "Bəhlul"un nəşri 1907-ci ildə noyabr ayının 4-də, 9-cu nömrədən sonra "zərərli məsləkinə görə" dayandırılmışdır. Çünki jurnalın səhifələrində zəhmətkeş kütlələrin 1905-1907-ci illərdəki inqilabi mübarizəsi geniş işıqlandırılmışdır. Burada satirik şeirlər, felyetonlar, "Bilməli xəbərlər", "Teleqraf xəbərləri", "Lüğət", "Tapmaca" və b. satirik başlıqlar altında yazılar dərc etdirilirdi.Jurnalda ictimai gerilik, dini-fanatizm, ailə və məişətdəki vaxtı keçmiş adət-ənənələr, dövlət idarəçiliyindəki nöqsanlar, varlı-kasıb münasibətləri sadə xalq dilində, satirik üslubda oxucuya çatdırılırdı. "Bəhlul" Bakıda fəhlə hərakatına köməkdə, dövrün mühüm məsələlərinin işıqlandırılmasında, xalqın maariflənməsi uğrunda mübarizədə böyük xidmət göstərmişdir.İran və Türkiyədə baş verən milli oyanışla bağlı hadisələr, fəhlələrlə kəndlilərin ittifaqı, fəhlələrin siyasi mübarizəsi məsələsiişıq üzü görmüş, sosial-demokrat fəhlə partiyasına, onun ayrılmaz bir hissəsi olan "Hümmət"in fəaliyyətinə yüksək qiymət verirdi.Kapitalistlərin nökərləri tərəfindən Xanlar Səfərəliyevin xaincəsinə öldürülməsi "Bəhlul" jurnalının mühərrirlərini mütəəssir etmişdi. Bu münasibətlə verilən məqalə jurnal "Hümmət" qrupunun üzvlərinə müraciətlə deyirdi ki, bu ağır itki təkcə sizi deyil, bütün fəhlələri kədərləndirir. Jurnalın 8-9 nömrələrində "Fəhləyə dair" sərlövhəli bir felyeton dərc edilmişdir. "İpləmə" imzası ilə verilmiş bu felyetonda sahibkarla fəhlə arasında gedən söhbət əks etdirilir. Bu söhbətdə kəskin siyasi məsələlərə toxunulur. Fəhlə açıq bildirir ki, ədalətsizlik və zülm davam etdikcə onlar mübarizədən çəkinməyəcəklər. "İttifaq" qəzeti Bu qəzet "Tazə həyat" qəzeti bağlandıqdan sonra Haşım bəy Vəzirov tərəfindən buraxılmışdır. Qəzet artıq "Kaspi" mətbəəsində deyil, yeni təşkil olunmuş Orucov qardaşları mətbəəsində nəşr edilirdi. Qəzetin birinci nömrəsi 1908-ci il dekabrın 1-də çıxmışdı. 1909-cu ildə isə hökumət tərəfindən bağlanmışdı. Qəribə idi ki, qəzetin mühərriri H.Vəzirovu cəzalandırmaq əvəzinə Rəşid bəy Yusifzadə Türküstana sürgün edilmişdi. "Dəvət-Qoç" qəzeti — Azərbaycan və erməni dillərində çıxırdı. Qəzet əsas etibarilə erməni-müsəlman qırğınının qarşısını almaq uğrunda mübarizə aparırdı. Qəzet İsabəy Aşurbəylinin müdirliyi altında çıxsa da qəzetin təşkilində mühüm rolu Mir Həsən Mövsümov oynamışdı. Qəzetin səhifələrində onun bir sıra felyetonları dərc edilmişdi. "Zənbur" məzhəkə məcmuəsi Həftədə bir dəfə şəkilli çıxırdı. Birinci nömrəsi 1906-cı il 13 martda çıxmışdır. Naşiri Əbdülxalıq Axundov idi. Birinci ilin ikinci yarısında məcmuəyə Əzim Əzimzadə müdirlik etmişdir. 1907-ci ildə Əzimzadəni knyaz Murtuz Palavandov əvəz etmişdir. 1967-ci il iyun ayının 25-dən məcmuənin baş mühərriri Əliabbas Müznib olmuşdur. Jurnal "Molla Nəsrəddin" jurnalının satira ənənələrindən bəhrələnirdi. Jurnalın ilk nömrəsi 1909-cü il martın 13 -də cümə günü işıq üzü görüb. Jurnalda Azərbaycan teatrına, səhnə sənəti ustalarına, o cümlədən Ü.Hacıbəyova qarşı haqlı-haqsız hücumlar edilirdi. Ü.Hacıbəyov "Zənbur" jurnalı haqqında rəy yazmışdı: O, həm də mətbuatda "Zənburçu"lara açıq məktubla çıxış etmişdir. "Zənbur"un sahibi və naşiri həkim, yazıçı, ictimai xadim Mirzə Əbdülxalıq Axundov, birinci ildə 21-ci nömrəyədək məsul müdiri isə Rza bəy Səlimxanov olmuşdur. Jurnala ilin yarısında 22-ci nömrədən sonra Ə.Əzimzadə müdirlik etmişdir. O, həmçinin jurnalın əsas rəssamı idi. Birinci il "Zənbur" 42 nömrə nəşr edilmişdir. İkinci ildə birinci nömrədən etibarən "Zənbur"un müdiri knyaz Murtuza Palavandov, naşiri isə həkim Əbdülxalıq Axundov olmuşdur. İyul ayının 25-dən 1910-cu ildən, "Zənbur"da (22 - ci nömrədən) Əliabbas Müznib baş mühərrirliyi qəbul etmişdir. 1910-cu il oktyabrın 15-nə kimi 28 nömrəsi çıxmışdır. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə hökumətin orqanı olub və 24 nömrəsi nəşr edilmişdir. 1918-ci ilin aprel-noyabr aylarında çap olunan "Zənbur"un təsisçisi "Türk Nəşriyyat Cəmiyyəti" idi. "Rəhbər" məcmuəsi Birinci nömrəsi 1906-cı ildə buraxılmışdı. Aylıq məcmuə idi. Məcmuənin naşiri və müdiri müəllim Mahmud bəy Mahmudbəyov idi. Cəmi 3-4 nömrə çıxmışdır. Ən fəal müəlliflər Mirzə Ələkbər Sabir ilə Abbas Səhhət idi. "Rəhbər" jurnalında təlim-tərbiyəyə, ictimai məsələlərə dair məqalələr, Azərbaycan, rus və dünya ədəbiyyatından nümunələr dərc olunurdu. Jurnalda, həmçinin Rusiya müsəlmanlarının məişətindən, ədəbiyyatdan, üsuli-təlim və tərbiyədən bəhs olunmuşdu. "Rəhbər" əsasən demokratik istiqamətli olmuş, siyasi fikirləri, elmi bilikləri təbliğ etmiş, Azərbaycanda pedaqoji və uşaq ədəbiyyatının inkişafında, ümumtəhsil ideyalarının yayılmasında mühüm xidməti olmuşdur. Jurnal ilk nömrəsinin baş məqaləsində gələcək proqramı haqqında danışmışdır. Elmin və maarifin inkişafı məsələlərinə xüsusi əhəmiyyət verən jurnal yazırdı: Sonra jurnal Azərbaycanda belə mənəvi qüvvələrin inkişafına kömək göstərəcəyini bildirir: Jurnal səhifələrində bir sıra ictimai-siyasi məsələlər qaldırmışdır. M.Mahmudbəyov "Bizə nə lazımdır" sərlövhəli publisist yazısında 1905-ci ilin inqilabi hadisələrindən sonra Azərbaycanda əmələ gələn dirçəliş və oyanmanın mənzərəsini verməyə çalışmış, qarşıda duran vəzifələri şərh etmişdir. "Rəhbər"də ədəbiyyata, şeir və sənətə dair məqalələr dərc olunurdu. "Ədəbiyyatımıza dair" başlığı ilə verilən məqalələrin müəllifi Firidunbəy Köçərli idi. Birinci nömrədə Seyid Əbülqasım Nəbatinin həyat və yaradıcılığı, ikinci nömrədə "Durnalar" şeirləri, beşinci nömrədə "Molla Vəli Vidadi və onun tərcümeyi-halı" məqalələri çap olunmuşdur. S.M.Qənizadənin "Körpə uşaqlar tərbiyəsi" məqaləsi jurnalın ən maraqlı yazılarındandır. Həmin məqalə jurnalın 4 nömrəsində hissə-hissə verilmişdir. Maddi vəsaitin yoxluğu üzündən jurnalın nəşri dayandığı üçün məqalə də yarımçıq qalmış, ardı dərc olunmamışdır. Məqalədə müəllif əvvəlcə pedaqogika elmindən söz açır, bu elmin vəzifələrini göstərir, sonra isə valideynlərə məsləhət görür ki, bu elmlə tanış olsunlar, "qərinələr ərzində məşhur pedaqoqların təcrübəsi ilə hasil olmuş tərbiyə qanunlarını yad edib onlara əməl" etsinlər. S.M.Qənizadə pedaqoji tərbiyənin ictimai mühitdə rolunu yüksək qiymətləndirir, obrazlı şəkildə qeyd edir ki, qiymətli bir əşya naşı ustanın əlində xarab olarsa, o qədər qorxusu yoxdur, lakin naşı müəllimin qeyri-düzgün tərbiyəsi nəticəsində uşağın qəlbi, ruhu, varlığı sarsılarsa, cəmiyyətə böyük ziyan dəyər. "Övlad həyat səmərəsidir. Hər bir təklifdən övlad tərbiyəsi irəlidir" deyən müəllif ata anaların tərbiyə işində rolunu geniş şərh edir. Dövrün rusdilli mətbuatı "Bakinskaya izvestiya" "Bakinskaya izvestiya" adı altında 1876-cı ildən başlayaraq müxtəlif zamanlarda eyni adda üç qəzet çıxmışdır: Rusiya texnika cəmiyyəti Bakı şöbəsinin həftədə iki dəfə çıxan qəzeti (Redaktor və naşiri V. Neruçev idi). 1876–1887-ci illərdə çap edilmişdir. Gündəlik ictimai, siyasi və ədəbi qəzet idi. 1902–1907-ci illərdə çap edilirdi. (Naşiri və redaktoru Qrinyov və başqaları idi). Gundəlik axşam qəzeti idi. 1915-ci ildən çıxırdı. (Redaktoru Koçarov idi).1876-cı ildə Bakıda "Bakinskiye izvestiya" adlı nəşrə başlayan bu ikinci rusdilli qəzet Quberniya İdarəsinin rəsmi orqanı idi və general-qubernator D.S. Staroselskinin təşəbbüsü ilə nəşr olunurdu. Onun "Bakinskiye izvestiya" qəzetini çıxarmaqda məqsədi Bakı quberniyası haqqında oxuculara geniş məlumat vermək idi. O, hələ qəzet çıxarmazdan xeyli əvvəl Quberniya İdarəsinin nəzdində mətbəə açmışdı, çapçılar dəvət etmişdi. Staroselski 1875-ci ildə "Əkinçi" qəzetinin nəşrinə də kömək etmişdi. Həsən bəy Zərdabi də "Bakinskiye izvestiya" ilə əməkdaşlıq etmişdir. 1888-ci ildən sonra qəzet "Bakinski torqovo-promışlennı listok" adı ilə çıxmışdır. Müxtəlif vaxtlarda qəzetin redaktorları O. de Monfor, St.Gülüşəmbərov, V.Kuzmin, V.Abramoviç, V.Neruçev və başqaları olmuşdur. "Baku" qəzeti 1902-ci ildən çıxırdı. 1907-ci il 20 apreldə Bakı qradonaçalniki Konevski tərəfindən bağlanmışdır. Həftəlik dənizçilik, ticarət və sənaye və ədəbi qəzet idi. Gündəlik, ictimai, siyasi ədəbi qəzet idi. Birinci nömrəsi 1906-cı il 1 yanvarda çıxıb. "Qafqazskoye slovo" Gündəlik ictimai, siyasi, iqtisadi və ədəbi qəzet idi. "Bakinskaya jizn" Gündəlik ictimai, siyasi, ədəbi qəzet idi. Birinci nömrəsi 1906-cı il 13 yanvarda çıxıb. Həmin ilin 12 martında bağlanıb. "Bakinskiye otqoloski" Gündəlik qəzet idi. Birinci nömrəsi 1906-cı il 25 yanvarda çıxmışdır. Gündəlik qəzet idi. İlk nömrəsi 1906-cı il 14 apreldə çıxıb. Sənaye və kənd təsərrüfatı fəhlələrinin mənafeyini qorumağı öz qarşısına məqsəd qoymuşdu. "Trudovaya jizn" Qəzetin ilk nömrəsi 1906-cı il 11 iyunda, 26-cı nömrəsi isə 12 iyulda çıxmış və sonra general-qubernator Fadeyev tərəfindən bağlanmışdır. Axşam qəzeti idi. Fəhlə sinfinin mənafeyini qorumağı öz qarşısına məqsəd qoymuşdu. İlk nömrəsi 1906-cı il 12 iyunda, 3-cü nömrəsi isə həmin ilin 14 iyulunda çıxmışdır. "Bakinskaya qazeta" Gündəlik qəzet idi. Sənaye və kənd təsərrüfatı fəhlələrinin mənafeyini qoruyurdu. İlk nömrəsi 1906-cı ilin 13 iyulunda çıxmış və bununla da qəzet öz fəaliyyətinə son qoymuşdu. "Bakinets" qəzeti Həftəlik ictimai, siyasi, ədəbi qəzet idi. 1907-ci ildən çap edilməyə başlamış, 1920-ci ilədək davam etmişdir. "Bakinski raboçi" qəzeti Qəzet neft sənayesi fəhlələrinin həftəlik ictimai, siyasi, ədəbi orqanı idi. İlk nömrəsi 1906-cı ildə gizli şəraitdə çap olunmuşdur. Lakin polis təqibləri nəticəsində sonrakı nömrələri çıxmamışdır. 1908-ci ilin 6 sentyabrından həftəlik qəzet kimi təzədən leqal çap edilməyə başlamışdır. 1908-ci ilin oktyabrında hökumət tərəfindən bağlanmışdır. 1917-ci ilin 22 aprelindən RSDFP-nın Bakı komitəsinin orqanı kimi yenidən çap edilməyə başlamışdır. Qəzetin axırıncı 267-ci nömrəsi (Bakıda Sovet hakimiyyəti devrildikdən sonra) 1918-ci ilin 11 avqustunda gizli şəraitdə çap edilmişdir. 1920-ci il iyulun 15-dən "Azerbaydjanskaya bednota" adı ilə öz nəşrini davam etdirmişdir. 1920-ci il noyabrın 7-dən təzədən "Bakinski raboçi" adı ilə çıxmağa başlamışdır. "Bakinski dosuq" 1906-cı il 18 dekabrdan 1907-ci il martın 12-dən çıxan həftəlik menşevik qəzeti idi. Təxminən 1906-cı ilin mart-aprel aylarında cəmi iki nömrə çıxmış tələbə demokrat təşkilatının inqilabi məcmuəsi idi. Lakin onun nüsxələrindən heç biri bizə gəlib çatmamışdır. Həmçinin bax Milli Mətbuat və Jurnalistika Günü Azərbaycan mətbuatı Üzeyir Hacıbəyov Ensiklopediyası. Bakı,2007. səh.213. Vəliyev Akif Abdüləzim oğlu (Aşırlı). "Azərbaycan mətbuatı tarixi" (1875-1920), Bakı "Elm və Təhsil", 2009 – 130 səh. Kamal Camalov. Mollanəsrəddinçilərin maarifçilik ideyaları. Bakı: Elm və təhsil, 2015. N.N.Zeynalov. "Azərbaycan mətbuat tarixi", I hissə. Bakı "ADU", 1973. İslam Ağayev. "Molla Nəsrəddin"in tarıxı hünəri, Bakı-1976, səh.35 Xarici keçidlər 1905-1906-cı illərdə mətbuat | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=570336 |
1906 | 15-23 yanvar – Sankt-Peterburqda Ümumrusiya müsəlmanlarının II qurultayının keçirilməsi. 5 avqust – İranda Müzəfərəddin şah tərəfindən konstitusiya haqqında fərman verilməsi. 16-23 avqust – Nijni-Novqorodda Ümumrusiya müsəlmanlarının III qurultayının keçirilməsi. 7 oktyabr - İranda Birinci Məclisin Çağrılması, İranın ilk Konstitusiyasının qəbul edilməsi. 30 dekabr – İranda Müzəfərəddin şah tərəfindən Konstitusiyanın qüvvəyə minməsi haqqında fərman verilməsi. İntellektual Mülkiyyət Müvəkkillərinin Beynəlxalq Federasiyasının təşkil olunması. Orenburq-Daşkənd dəmiryol xəttinin istifadəyə verilməsi. 24 mart - Bakının küçələrinin ilk dəfə olaraq elektriklə işıqlandırılması. 7 aprel — Azərbaycanın ilk satirik jurnalı olan "Molla Nəsrəddin"in birinci sayının Tbilisidə çapdan çıxması. 16 aprel - "Dəbistan" maarifçi jurnalının Bakıda nəşrə başlaması. 27 aprel - Sankt-Peterburqda Rusiya İmperiyasının parlamenti — I Dövlət Dumasının fəaliyyətə başlaması. 31 may – Azərbaycanda I Dövlət Dumasına seçkilərin keçirilməsi. 15 avqust — Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayının keçirilməsi. Ləki yağ zavodu əsasında "Qafqaz yağ zavodu" səhmdar cəmiyyətinin təsis edilməsi. Qalakənd mis saflaşdırma zavodunun fəaliyyətinin dayandırılması. "Nəşri-maarif" və "Nicat" cəmiyyətlərinin yaradılması. Bakının Keşlə kəndi yaxınlığında Cənubi Qafqazda ilk sement zavodunun inşa edilməsi. 1 noyabr Bakıda Əli bəy Hüseynzadənin redaktorluğu ilə "Füyuzat" jurnalının (1906-1907) nəşr olunması. Leonid İliç Brejnev. 15 fevral — Musa Cəlil (v. 1944), tatar şairi, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı. Səməd Vurğun — Azərbaycan şairi, Azərbaycan SSR-nin ilk xalq şairi. 7 iyul - Anna Mari Han - alman əsilli amerikalı seriyalı qatil. 22 oktyabr — Pol Sezan, fransız rəssam 12 dekabr — Mixail Konovalov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4615 |
1906-cı il | 15-23 yanvar – Sankt-Peterburqda Ümumrusiya müsəlmanlarının II qurultayının keçirilməsi. 5 avqust – İranda Müzəfərəddin şah tərəfindən konstitusiya haqqında fərman verilməsi. 16-23 avqust – Nijni-Novqorodda Ümumrusiya müsəlmanlarının III qurultayının keçirilməsi. 7 oktyabr - İranda Birinci Məclisin Çağrılması, İranın ilk Konstitusiyasının qəbul edilməsi. 30 dekabr – İranda Müzəfərəddin şah tərəfindən Konstitusiyanın qüvvəyə minməsi haqqında fərman verilməsi. İntellektual Mülkiyyət Müvəkkillərinin Beynəlxalq Federasiyasının təşkil olunması. Orenburq-Daşkənd dəmiryol xəttinin istifadəyə verilməsi. 24 mart - Bakının küçələrinin ilk dəfə olaraq elektriklə işıqlandırılması. 7 aprel — Azərbaycanın ilk satirik jurnalı olan "Molla Nəsrəddin"in birinci sayının Tbilisidə çapdan çıxması. 16 aprel - "Dəbistan" maarifçi jurnalının Bakıda nəşrə başlaması. 27 aprel - Sankt-Peterburqda Rusiya İmperiyasının parlamenti — I Dövlət Dumasının fəaliyyətə başlaması. 31 may – Azərbaycanda I Dövlət Dumasına seçkilərin keçirilməsi. 15 avqust — Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayının keçirilməsi. Ləki yağ zavodu əsasında "Qafqaz yağ zavodu" səhmdar cəmiyyətinin təsis edilməsi. Qalakənd mis saflaşdırma zavodunun fəaliyyətinin dayandırılması. "Nəşri-maarif" və "Nicat" cəmiyyətlərinin yaradılması. Bakının Keşlə kəndi yaxınlığında Cənubi Qafqazda ilk sement zavodunun inşa edilməsi. 1 noyabr Bakıda Əli bəy Hüseynzadənin redaktorluğu ilə "Füyuzat" jurnalının (1906-1907) nəşr olunması. Leonid İliç Brejnev. 15 fevral — Musa Cəlil (v. 1944), tatar şairi, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı. Səməd Vurğun — Azərbaycan şairi, Azərbaycan SSR-nin ilk xalq şairi. 7 iyul - Anna Mari Han - alman əsilli amerikalı seriyalı qatil. 22 oktyabr — Pol Sezan, fransız rəssam 12 dekabr — Mixail Konovalov | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186160 |
1906 Yay Olimpiya Oyunları | 1906 Yay Olimpiya Oyunları(22 aprel — 2 may) — Yunanıstanın Afina şəhərində təşkil edilmişdir. 20 ölkədən 7-si qadın olmaqla 877 idmançı yarışmışdır. Yunanıstan 1896-cı ildə həyata keçirilən ilk olimpiadalardan sonra Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə müraciət edərək 10-cu il şərəfinə xüsusi bir olimpiada təşkil etməsini tələb etdi. Yunanıstanın bu tələbi qəbul edildi və 1906-cı ildə ara olimpiadalar edilməsinə qərar verildi. Oyunlar üçün rəsmi olaraq "Olimpiya" sözü istifadə edilmir. Çünki 3-cü ilə 4-cü Olimpiya oyunları arasında təşkilat komitəsi reallaşmışdır. Müsabiqələr nəticəsində medal paylandığı halda, bu medallar BOK tərəfindən tanınmır. Olimpiadanın açılışı Olimpiadanı I George açmışdır. İştirak edən ölkələr Alman İmperiyası Böyük Britaniya Osmanlı İmperiyası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=408172 |
1906 növbədənkənar yay Olimpiya oyunları | 1906 Yay Olimpiya Oyunları(22 aprel — 2 may) — Yunanıstanın Afina şəhərində təşkil edilmişdir. 20 ölkədən 7-si qadın olmaqla 877 idmançı yarışmışdır. Yunanıstan 1896-cı ildə həyata keçirilən ilk olimpiadalardan sonra Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinə müraciət edərək 10-cu il şərəfinə xüsusi bir olimpiada təşkil etməsini tələb etdi. Yunanıstanın bu tələbi qəbul edildi və 1906-cı ildə ara olimpiadalar edilməsinə qərar verildi. Oyunlar üçün rəsmi olaraq "Olimpiya" sözü istifadə edilmir. Çünki 3-cü ilə 4-cü Olimpiya oyunları arasında təşkilat komitəsi reallaşmışdır. Müsabiqələr nəticəsində medal paylandığı halda, bu medallar BOK tərəfindən tanınmır. Olimpiadanın açılışı Olimpiadanı I George açmışdır. İştirak edən ölkələr Alman İmperiyası Böyük Britaniya Osmanlı İmperiyası | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=87810 |
1907 | 6 yanvar - İtaliyalı pedaqoq Mariya Montesorri tərəfindən Romada orta təbəqəli ailələrin uşaqları üçün özünün ilk məktəbini və uşaq bağçasını açması. 20 fevral - Çar Rusiyasının ikinci Dövlət Dumasının fəaliyyətə başlaması. 3 iyun - Pusiyada hökumət tərəfindən II Dövlət Dumasının qovulması. Rusiyanın yeddi misəritmə zavodunun birləşərək inhisarçı «Mis» sindikatını yaratması. 8 fevral - Təbrizdə İran şah rejiminə qarşı silahlı xalq üsyanının başlanması. mart - Dünyada ən uzun Bakı-Batum neft kəmərinin çəkilməsi. 829 verst* uzunluğunda olan bu kəmər ildə 60 milyon pud neft nəql etməyə imkan verirdi. may – Gəncədə İ.Ziyadxanov tərəfindən "Müdafiə" təşkilatının yaradılması. 25 avqust — Azərbaycan müəllimlərinin II qurultayının keçirilməsi. Bakının Bayıl qəsəbəsində ilk dəfə məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsinin açılması. 5 yanvar - Pierre Pflimlin-fransız siyasi xadim Abuzər Rəsulov Həsən bəy Zərdabi Mirzə Əli Ləli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4616 |
1907-ci il | 6 yanvar - İtaliyalı pedaqoq Mariya Montesorri tərəfindən Romada orta təbəqəli ailələrin uşaqları üçün özünün ilk məktəbini və uşaq bağçasını açması. 20 fevral - Çar Rusiyasının ikinci Dövlət Dumasının fəaliyyətə başlaması. 3 iyun - Pusiyada hökumət tərəfindən II Dövlət Dumasının qovulması. Rusiyanın yeddi misəritmə zavodunun birləşərək inhisarçı «Mis» sindikatını yaratması. 8 fevral - Təbrizdə İran şah rejiminə qarşı silahlı xalq üsyanının başlanması. mart - Dünyada ən uzun Bakı-Batum neft kəmərinin çəkilməsi. 829 verst* uzunluğunda olan bu kəmər ildə 60 milyon pud neft nəql etməyə imkan verirdi. may – Gəncədə İ.Ziyadxanov tərəfindən "Müdafiə" təşkilatının yaradılması. 25 avqust — Azərbaycan müəllimlərinin II qurultayının keçirilməsi. Bakının Bayıl qəsəbəsində ilk dəfə məktəbəqədər tərbiyə müəssisəsinin açılması. 5 yanvar - Pierre Pflimlin-fransız siyasi xadim Abuzər Rəsulov Həsən bəy Zərdabi Mirzə Əli Ləli | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186161 |
1907-ci il panikası | 1907-ci il həyəcanı — ABŞ-nin bank sektorunda 1907-ci ilin oktyabr ayının ortalarında baş verən maliyyə böhranı. Baş vermiş maliyyə böhranı nəticəsində ABŞ-nin Nyu York birjasında səhmlər ötən ilin zirvə dövrü ilə müqayisədə 50% azalma nümayiş etdirdi. 1907-ci ilin sonunda böhran nəticəsində bir çox bank, maliyyə qurumu və siğorta şirkəti iflas etdi. Maliyyə bazarında iqtisadi durğunluq nəticəsində inamın azalması, tələb və təklifdəki balansın pozulması nəticəsində bazarda dalğalanma yaşandı. Bu dövrdə yaşanan maliyyə böhranının nəticəsində pul və maliyyə axışının daha sistemli şəkildə tənzimlənməsi zərurəti meydana çıxdı. Bununla yanaşı dövrün ABŞ prezidenti Teodor Ruzvelt böhranın yaranmasının səbəblərindən biri olan inhisarçılığa qarşı da mübarizənin aparılması üçün təkliflərin hazırlanmasını təsdiqlədi. Proseslər ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin yaranması ilə başa çatdı. Həmçinin bax Dağlaləsi həyəcanı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=635764 |
1907 Tiflis bank soyğunu | Kun, Miklós. Chapter 5: Why Stalin Was Called a 'Mail-Coach Robber' // Stalin: An Unknown Portrait. New York: Central European University Press. 2003. ISBN 978-963-9241-19-0. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=304352 |
1907 idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı | İdman gimnastikası üzrə 3-cü Dünya Çempionatı 1907-ci ilin iyun ayında Bohemiyanın Praqa şəhərində keçirilmişdir. Beynəxalq Gimnastika Federasiyası rəsmiləri Bohemiya idmançılarının qazandıqları medalları sənədləşmələrdə Çexoslovakiyanın xeyrinə yazır. Hər tərəfli Komanda mübarizəsi Turnik üzərində hərəkətlər Parallel qollarda Dəstəli at üzərində hərəkətlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=624622 |
1908 | İstanbul – Mədinə xətti ilə ilk qatar yola düşüb. 12 yanvar – Ü. Hacıbəyovun İlk Azərbaycan operası olan "Leyli və Məcnun"un tamaşaya qoyulması. 8 iyun - Azərbaycan dilində ictimai – siyasi, iqtisadi, ədəbi «Tərəqqi» qəzetinin ilk nömrəsinin çapdan çıxması. 23 iyun – Tehranda əksinqilabi çevriliş baş verməsi, konstitusiya tərəfdarlarına və demokratik qüvvələrə divan tutulması. 23 iyul — Osmanlı tarixinin ikinci konstitusiyası hesab edilən ikinci məşrutiyyət qəbul edildi. 1 aprel — Abraham Maslau, 5 iyun — Mikayıl Müşfiq, azərbaycanlı şair, repressiya qurbanı. Rəşid Məcidov Huqo Hadviqer 12 mart - Edmondo De Amicis- italyan yazıçı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4617 |
1908-ci il | İstanbul – Mədinə xətti ilə ilk qatar yola düşüb. 12 yanvar – Ü. Hacıbəyovun İlk Azərbaycan operası olan "Leyli və Məcnun"un tamaşaya qoyulması. 8 iyun - Azərbaycan dilində ictimai – siyasi, iqtisadi, ədəbi «Tərəqqi» qəzetinin ilk nömrəsinin çapdan çıxması. 23 iyun – Tehranda əksinqilabi çevriliş baş verməsi, konstitusiya tərəfdarlarına və demokratik qüvvələrə divan tutulması. 23 iyul — Osmanlı tarixinin ikinci konstitusiyası hesab edilən ikinci məşrutiyyət qəbul edildi. 1 aprel — Abraham Maslau, 5 iyun — Mikayıl Müşfiq, azərbaycanlı şair, repressiya qurbanı. Rəşid Məcidov Huqo Hadviqer 12 mart - Edmondo De Amicis- italyan yazıçı | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186162 |
1908 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | 1908 Yay Olimpiya Oyunları - 1908-ci ildə Böyük Britaniyanın paytaxtı Londonda keçirilmişdir. * Ev sahibi (Böyük Britaniya) Xarici keçidlər London 1908 — 1908 Yay Olimpiya Oyunları medal sıralanması | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=291456 |
1909 | Böyük Britaniya kəşfiyyat xidməti orqanının - MI5-in yaradılması. 1 yanvar - Böyük Britaniyada ilk dəfə təqaüdlərin verilməsinə başlanılması. 4 mart - ABŞ prezidenti postunda Vilyam Taftın Teodor Ruzvelti əvəz etməsi. 6 aprel - Rusiya ilə Türkiyə arasında Bolqarıstanın müstəqilliyi ilə bağlı müqavilə imzalanması. 13 aprel — Osmanlı İmperiyasında 31 mart hadisələri adlanan Gənc türklər inqilabı baş tutdu. 27 aprel — Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid devrilərək yerinə qardaşı V Mehmed Rəşad taxta çıxarıldı. İranda Məhəmmədəli şahın hakimiyyətdən devrilməsi və onun oğlu Əhmədin şah elan edilməsi. Audi kompaniyasının əsasının qoyulması. 19 noyabr - İranda ikinci Məclisin ilk iclasının keçirilməsi. Hindistanda Kəlkəttədə " Hind elminin inkişaf assosiasiyası" adlı cəmiyyətin yaradılması. Tel-Əviv şəhərinin əsasının qoyulması. 30 noyabr – Ü.Hacıbəyovun "Şeyx Sənan" operasının ilk tamaşası. 20 mart - Mehdi Hüseynov – yazıçı, dramaturq, tənqidçi, ictimai xadim, Azərbaycan xalq yazıçısı (1964), SSRİ Dövlət mükafatı laureatı (1950) 5 aprel - Asəf Zeynallı - Görkəmli bəstəkar. 16 sentyabr - Orucova İzzət Mirzəağa qızı - Görkəmli alim , akademik. Səttar Bəhlulzadə - Görkəmli Azərbaycan rəssamı. Şəmsi Bədəlbəyli - Xalq artisti, rejissor . Mehmed Nizaməddin Əfəndi İsmayıl xan Ehsan xan oğlu Naxçıvanski, rus ordusunda general. German Minkovski | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4618 |
1909-cu il | Böyük Britaniya kəşfiyyat xidməti orqanının - MI5-in yaradılması. 1 yanvar - Böyük Britaniyada ilk dəfə təqaüdlərin verilməsinə başlanılması. 4 mart - ABŞ prezidenti postunda Vilyam Taftın Teodor Ruzvelti əvəz etməsi. 6 aprel - Rusiya ilə Türkiyə arasında Bolqarıstanın müstəqilliyi ilə bağlı müqavilə imzalanması. 13 aprel — Osmanlı İmperiyasında 31 mart hadisələri adlanan Gənc türklər inqilabı baş tutdu. 27 aprel — Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid devrilərək yerinə qardaşı V Mehmed Rəşad taxta çıxarıldı. İranda Məhəmmədəli şahın hakimiyyətdən devrilməsi və onun oğlu Əhmədin şah elan edilməsi. Audi kompaniyasının əsasının qoyulması. 19 noyabr - İranda ikinci Məclisin ilk iclasının keçirilməsi. Hindistanda Kəlkəttədə " Hind elminin inkişaf assosiasiyası" adlı cəmiyyətin yaradılması. Tel-Əviv şəhərinin əsasının qoyulması. 30 noyabr – Ü.Hacıbəyovun "Şeyx Sənan" operasının ilk tamaşası. 20 mart - Mehdi Hüseynov – yazıçı, dramaturq, tənqidçi, ictimai xadim, Azərbaycan xalq yazıçısı (1964), SSRİ Dövlət mükafatı laureatı (1950) 5 aprel - Asəf Zeynallı - Görkəmli bəstəkar. 16 sentyabr - Orucova İzzət Mirzəağa qızı - Görkəmli alim , akademik. Səttar Bəhlulzadə - Görkəmli Azərbaycan rəssamı. Şəmsi Bədəlbəyli - Xalq artisti, rejissor . Mehmed Nizaməddin Əfəndi İsmayıl xan Ehsan xan oğlu Naxçıvanski, rus ordusunda general. German Minkovski | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186163 |
1909 idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı | İdman gimnastikası üzrə 4-cü Dünya Çempionatı 1909-cu ildə Lüksemburqda keçirilmişdir. Medal cədvəli Beynəxalq Gimnastika Federasiyası rəsmiləri Bohemiya idmançılarının qazandıqları medalları sənədləşmələrdə Çexoslovakiyanın xeyrinə yazır. Kişilər arasında fərdi çıxış Kişilər arasında komanda şəklində hər tərəfli Halqalarla hərəkətlər (kişilər arasında) Parallel qollarda (kişilər arasında) Turnik üzərində hərəkətlər (kişilər arasında) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=624634 |
190 (dəqiqləşdirmə) | 190 (ədəd) (Yüz doxsan) — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz səksən doqquzdan sonra, yüz doxsan birdən əvvəl gəlir. 190 — Dövlət Sosial Müdafiə fondu məlumat telefon nömrəsi 190 — Siyəzən rayonunun 1 aprel 2013-cü ilə qədərki telefon kodu. (yeni kod: 23) E.ə. 190 — il | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=155522 |
190 (ədəd) | Yüz doxsan — say sistemində ədədlərdən biridir. Yüz səksən doqquzdan sonra, yüz doxsan birdən əvvəl gəlir. Riyaziyyatda Əsas hesablamalarda Yüz doxsan ədədi —cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Say sistemində İnam və etiqadlarda Digər sahələrdə Xarici keçidlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=154220 |
1910 | 15 yanvar - Qabon, Orta Konqo, Ubanqi-Şari və Çad müstəmləkələrinin birləşdirilməsi nəticəsində Fransız Konqosunun Fransız Ekvatorial Afrikası şəklində yenidən təşkil olunması. 22 avqust - Koreyanın Yaponiya protektoratlığına keçməsi. 3 dekabr - Paris avtosalonunda mühəndis Jorj Klod ixtira etdiyi neon lampasının təqdim edilməsi. Cənubi Afrika İttifaqının yaradılması. Albaniyada baş verən üsyanın türk ordusu tərəfindən yatırılması 19 mart - Səttarxanın və Bağırxanın Tehrana yola salınması. 7 avqust - Səttarxan və tərəfdarları üzərinə Tehranda irticaçı qüvvələrin basqın etməsi. Qafur Rəşad Mirzəzadənin "Qafqaz coğrafiyası haqqında" əsəri çap olunmuşdur. Azərbaycan səhnəsində Üzeyir Hacıbəyovun "Ər və arvad" ilk musiqili komediya tamaşaya qoyulmuşdur. Bakıda yeni müsəlman mədəni-maarif cəmiyyəti - "Səfa" yarandı. 22 yanvar — İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, general-mayor Həzi Əhəd oğlu Aslanov anadan olmuşdur. 13 fevral — Abdulla Vəliyev 19 may — Görkəmli Azərbaycan şairi Rəsul Rza anadan olmuşdur. 28 avqust — Tyallinq Kupmans 19 oktyabr — Hüseyn Seyidzadə – Azərbaycan kino rejissoru və ssenaristi. 30 oktyabr — Jean Henry Dunant- İsveçrəli yazıçı, iş adamı 29 dekabr — Ronald Kouz | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4619 |
1910-cu il | 15 yanvar - Qabon, Orta Konqo, Ubanqi-Şari və Çad müstəmləkələrinin birləşdirilməsi nəticəsində Fransız Konqosunun Fransız Ekvatorial Afrikası şəklində yenidən təşkil olunması. 22 avqust - Koreyanın Yaponiya protektoratlığına keçməsi. 3 dekabr - Paris avtosalonunda mühəndis Jorj Klod ixtira etdiyi neon lampasının təqdim edilməsi. Cənubi Afrika İttifaqının yaradılması. Albaniyada baş verən üsyanın türk ordusu tərəfindən yatırılması 19 mart - Səttarxanın və Bağırxanın Tehrana yola salınması. 7 avqust - Səttarxan və tərəfdarları üzərinə Tehranda irticaçı qüvvələrin basqın etməsi. Qafur Rəşad Mirzəzadənin "Qafqaz coğrafiyası haqqında" əsəri çap olunmuşdur. Azərbaycan səhnəsində Üzeyir Hacıbəyovun "Ər və arvad" ilk musiqili komediya tamaşaya qoyulmuşdur. Bakıda yeni müsəlman mədəni-maarif cəmiyyəti - "Səfa" yarandı. 22 yanvar — İki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, general-mayor Həzi Əhəd oğlu Aslanov anadan olmuşdur. 13 fevral — Abdulla Vəliyev 19 may — Görkəmli Azərbaycan şairi Rəsul Rza anadan olmuşdur. 28 avqust — Tyallinq Kupmans 19 oktyabr — Hüseyn Seyidzadə – Azərbaycan kino rejissoru və ssenaristi. 30 oktyabr — Jean Henry Dunant- İsveçrəli yazıçı, iş adamı 29 dekabr — Ronald Kouz | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186164 |
1910-cu ilin filmləri | Dünya kinoları «Kral Lir»/Re Lear, İtaliya (rej. Cerolamo Lo Savo) «Frankenşteyn»/Frakenstein, ABŞ (rej. C.Sirp Douli) Rusiya kinoları «Anna Karenina», (rej. Andre Mert) «Boqdan Xmelniçkiy», (rej. N.Çernevskiy) «Boyarin Orşa», (rej. Pyotr Çardınin) «Gecəyarı qəbirsanlıqda», (rej. Vasili Qonçarov) «Tələbəlilik illəri», (rej. Pyotr Çardınin) «Volqa və Sibir», (rej. Vasili Qonçarov) «İkinci gənclik», (rej. Pyotr Çardınin)«Puşkinin həyat və ölümü» filmi «Puşkinin həyat və ölümü», (rej. Vasili Qonçarov) «Axmaq», (rej. Pyotr Çardınin) «Şahzadə Tarakanova», (rej. Kay Qanzen, Andre Mert) «Fəsillər», (rej. Vasili Qonçarov) «L’Haim/Həyat üçün», (rej. Andre Mert, Kay Qanzen) «Leytenant Erqunov», (rej. Kay Qanzen, Andre Mert) «Qədr üçün sevirəm, ya da həyat üçün həyat», (rej. Pyotr Çardınin) «Böyük maqiya və ya dəli Vasilkinin məktubları», (rej. Pyotr Çardınin) «Napaleon Rusiyada», (rej. Vasili Qonçarov) «Böyük Pyotr/ Pyotrın həyatı və ölmü», (rej. Kay Qanzen, Vasili Qonçarov) «Xizəkçilər Kraliçası», (rej. Pyotr Çardınin) «Duel», (rej. Andre Mert) «Rusalka», (rej. Vasili Qonçarov) «Qaraçılar», (rej. Andre Mert) | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=171789 |
1910-cu illər | 1910-cu illər (bəzən 10-cu illər abreviaturası ilə qeyd olunur) — Qriqori təqvimində 1910-cu il yanvarın 1-də başlayan və 1919-cu il dekabrın 31-də bitən onillikdir. Kino və televiziya Siyasətçilər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=567909 |
1910-cu illərin filmləri | 1910-cu ilin filmləri 1911-ci ilin filmləri 1912-ci ilin filmləri 1913-cü ilin filmləri 1914-cü ilin filmləri 1915-ci ilin filmləri 1916-cı ilin filmləri 1917-ci ilin filmləri 1918-ci ilin filmləri 1919-cu ilin filmləri | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=603598 |
1910 Albaniya üsyanı | 1910-cu ildəki alban üsyanı (alb. Kryengritja shqiptare e vitit 1910, türk. 1910 Arnavutluk İsyanı) — Albaniyadakı Gənc Türk Osmanlı hökumətinin yeni mərkəziləşdirmə siyasətlərinə bir reaksiya idi. Bir sıra böyük həcmli üsyanların ilki idi. Üsyançılar Serbiya Krallığı tərəfindən dəstəklənmişdi. 1910-cu ilin ilk aylarında alınan yeni vergilər, İsa Boletininin 1909-cu ildə bir üsyana qarışan alban rəhbərləri Osmanlı İmperiyasına qarşı bir üsyan qaldırmaq üçün razı etməsinə yol açdı. Priştine-də (indiki Priştina) və Ferizovik-də (indiki Ferizay) alban hücumlarında, İpek (indiki Peç) şəhərindəki Osmanlı komandirinin öldürülməsində və müqavimətçilərin Kaçanik Keçidindəki Skopyeyə gedən dəmiryolunun bağlaması Osmanlı hökumətinin bölgədə hərbi vəziyyət elan etməsinə səbəb oldu. İki həftədən çox bir vaxtdır gedən şiddətli döyüşdən sonra alban qüvvələri Drenisa bölgəsinə çəkilərkən, Osmanlı ordusu Prizren və Yakova (İndiki Qyakova) şəhərlərini zəbt etdi. Osmanlı əsgərləri 1910-cu ilin İyun ayının 1-də Peç şəhərini yenidən zəbt etmişdir. Bundan iki ay sonra Şkoder şəhərini də zəbt etdilər. Bunun nəticəsində bir çox məktəb bağlandı və iki il əvvəl Monastir Konqresində təsdiq edilən Alban əlifbasındakı nəşrlər qeyri-qanuni elan edildi. 1910-cu ilin ilk aylarında, İsa Boletini, 1909-cu ildəki daha kiçik üsyanın müvəffəqiyyətsizliyindən sonra Monteneqroya qaçan alban klanlarını ziyarət edərək qüvvələri yeni bir üsyan üçün razı etməyə çalışdı. Bu vaxt yeni qubernator Masar Bəy, əmtəələrin üzərinə dərhal sevilməyən yeni bir vergi sistemi gətirdi. Alban rəhbərlər, İpək (indiki Peç) şəhərində və Ferizoviçdə (indiki Ferizay) iki yeni iclas təşkil etdilər və burada yeni Osmanlı hökumətinin mərkəziləşmə siyasətinə qarşı birləşmək üzrə besa andını içdilər. İsa Boletini rəhbərliyindəki qüvvələr Priştina və Ferizoviçdə Osmanlı qüvvələrinə hücum etdilər. Peç şəhərindəki Osmanlı qüvvələrinin komandiri yerli xalq tərəfindən öldürüldü. Osmanlı hökuməti hərbi vəziyyət elan etdi və 1910-cu ilin Aprel ayında Skopyeyə gedən Şövkət Turqut Paşa rəhbərliyindəki 16.000 nəfərlik bir hərbi ekspedisiya göndərdi. Eyni vaxtda İdris Səfərin rəhbərliyindəki 3 min alban Kaçanik Keçidində yerləşən və Skopyeyə gedən dəmiryolunu bağladı. Priştinadan Osmanlı garnizonuna əsgər və hərbi təchizat göndərən bir qatarı tutmuş, əsgərləri silahsızlandırmış və təchizatları özlərinə götürmüşdülər. Osmanlı qüvvələri Kaçanik Keçidinə hücum etdi ancaq orada İdris Səfər rəhbərliyindəki albanlar tərəfindən göstərilinən müqavimət, Osmanlı hökumətinə 16 min əsgərin üsyanı yatırmaq üçün qeyri-kafi olduğunu öyrətdi. Buna görə ordudakı əsgərlərin sayı 40 minə qalxdı. İki həftədən çox vaxtdır ki sərt döyüşən Osmanlı əsgərləri, Kaçanik Keçidini zəbt etdilər və eyni vaxtda Ferazovik-Prizrenin Karraleva Keçidinə olan yolunu bağlayan İsa Boletini və Həsən Budakova rəhbərliyindəki alban qüvvələrinə hücum etdilər. Üç gün davam edən döyüşdən sonra alban qüvvələri Drenisa bölgəsinə çəkildilər. Osmanlı qüvvələri 1910-cu ilin May ayının ortalarında Prizren şəhərini zəbt etdilər. İyun ayının 1-də isə Yakova və İpək şəhərlərini zəbt etdilər. Hökumət əmri ilə, ordunun bir qismi Skutari (indiki Şkoder) şəhərinə, digər qismi isə Debre bölgəsinə (Albaniyada indi Dibare, Makedoniya Respublikasında isə Debar olaraq bilinir) getdi. Skutariyə gedən ilk ordu, Zəhər Xəlil, Abdullah Xoca və Şaban Binaku rəhbərliyindəki, Qaç, Krasnik və Bitiç bölgələrindən gələn alban qüvvələri ilə döyüşərək Morine keçidini zəbt etdi. Osmanlı qüvvələri, Prel Tuli, Mehmet Şupendi və Maraş Deliya rəhbərliyindəki Albaniyanın Salem, Şose, Nikay və Mertur bölgələrindən gələn qüvvələr tərəfindən Aqri Keçidində 20 gündən çox dayandırıldı. 1910-cu ilin İyul ayının 24-də Osmanlı qüvvələri Skutari şəhərini zəbt etdi. Skutari zəbt olunandan sonra üsyan yatırıldı. Osmanlı qüvvələrinin sayı 50 minə qədər yüksəlmiş olmasına baxmayaraq, yalnız ovalıqları və şəhərləri nəzarət altına almışdırlar, amma dağlıq bölgələrin nəzarəti ələ keçirməyi bacara bilməmişdirlər. Osmanlı komandiri Mehmet Şövkət Paşanın tələbi üzərinə Osmanlı hökuməti, alban klanlarının dağlıq qanunu olan "Leke Dukaqyini Aktı"-ın qaldırıldığını elan etdi. Bəzi alban klanları Monteneqroya qaçdılar, Osmanlı hökumətindən bir əfv tələb edərək üsyandan əvvəl verilən şərtlərin geri gətirilməsini istədilər. Bu, alban əlifbasının və onun içində nəşr olunan kitabların qadağan edilməsini də ehtiva edirdi. Bu şərtlər Osmanlı hökuməti tərəfindən qəbul edilmədi. Alban dil məktəbləri qeyri-qanuni elan edildi və alban hərflərində bir kitab saxlamaq cəza halına gəldi. Sayı və mövqesi ilə güclü olan Osmanlı ekspedisiyaları, Albaniyanın mərkəzində və cənubunda yeni qadağanları əhaliyə çatdırmaq üçün yürüşünə davam etdi. Alban məktəbləri bağlanıldı və Latın qrafikasındakı nəşrlər qeyri-qanuni elan edildi. Alban üsyan yatırılmışdı, amma 1912-ci ildə də yeni bir üsyan baş verdi. Həmçinin Bax İdris Səfər Birinci Balkan müharibəsi | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=491489 |
1911 | 1 iyun — Türk Hava Qüvvələrinin yaradılması. 12 dekabr — Hindistanın paytaxtının Kəlküttədən Dehliyə köçürülməsi. 14 dekabr - Rual Amundsenin ekspedisiyasının ilk dəfə Cənub qütbünə yetişməsi. Bakını Quba və Xaçmazla birləçdirən telefon xəttinin işə salınması. 14 fevral - Bakı və Tiflis şəhərləri arasında birbaşa telefon rabitəsi xəttinin çəkilməsi. 11 may - Görkəmli siyasi xadim və dövlət xadimi, yazıçı Nəriman Nərimanovun "Nadir şah Əfşar" pyesinin ilk dəfə general Hüseyn xan Naxçıvanskinin evində tamaşaya qoyulması. Şollar-Bakı su kəmərinin çəkilişinə başlanması. 1916-cı ilin axırında kəmərin çəkilişinin başa çatması. Alekseev adına qızlar gimnaziyası 12 fevral — Bəhram Mansurov, görkəmli Azərbaycan tarzəni, respublikanın xalq artisti (ö.1985). 15 oktyabr — Mirzə İbrahimov, Azərbaycanın xalq yazıçısı (ö.1993). 3 dekabr — Nino Rota, italyan bəstəkar (ö.1979). Ənvər Məmmədquluzadə — Cəlil Məmmədquluzadənin oğlu, həkim Əminə Mukbilə Sultan İslam Krımşamxalov 12 iyul — Mirzə Ələkbər Sabir, görkəmli Azərbaycan şairi, satirik (d.1862). 7 oktyabr – Con Cekson | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4620 |
1911-ci il | 1 iyun — Türk Hava Qüvvələrinin yaradılması. 12 dekabr — Hindistanın paytaxtının Kəlküttədən Dehliyə köçürülməsi. 14 dekabr - Rual Amundsenin ekspedisiyasının ilk dəfə Cənub qütbünə yetişməsi. Bakını Quba və Xaçmazla birləçdirən telefon xəttinin işə salınması. 14 fevral - Bakı və Tiflis şəhərləri arasında birbaşa telefon rabitəsi xəttinin çəkilməsi. 11 may - Görkəmli siyasi xadim və dövlət xadimi, yazıçı Nəriman Nərimanovun "Nadir şah Əfşar" pyesinin ilk dəfə general Hüseyn xan Naxçıvanskinin evində tamaşaya qoyulması. Şollar-Bakı su kəmərinin çəkilişinə başlanması. 1916-cı ilin axırında kəmərin çəkilişinin başa çatması. Alekseev adına qızlar gimnaziyası 12 fevral — Bəhram Mansurov, görkəmli Azərbaycan tarzəni, respublikanın xalq artisti (ö.1985). 15 oktyabr — Mirzə İbrahimov, Azərbaycanın xalq yazıçısı (ö.1993). 3 dekabr — Nino Rota, italyan bəstəkar (ö.1979). Ənvər Məmmədquluzadə — Cəlil Məmmədquluzadənin oğlu, həkim Əminə Mukbilə Sultan İslam Krımşamxalov 12 iyul — Mirzə Ələkbər Sabir, görkəmli Azərbaycan şairi, satirik (d.1862). 7 oktyabr – Con Cekson | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186165 |
1911-ci il Xinhai İnqilabı (film, 2011) | 1911-ci il Xinhai İnqilabı və ya 1911 (ing. 1911 Xinhai Revolution çin. 辛亥革命) — 2011-ci ildə çəkilmiş Çin tarixi dram filmidir. Film Sincan İnqilabının 100 illiyinə bir ziyarətdir. Bu, həmçinin Ceki Çanın karyerasında 100'cü filmidir. Baş rollarda olmaqdan əlavə, Çan filmin də istehsalçı və həmmüəllifidir. Co-ulduzlar arasında Çanın oğlu Ceysi Çan, Li Binbin, Vinston Çao, Con Çen və Hu Qe var. Bu film 24-cü Tokio Beynəlxalq Film Festivalının açılışı üçün seçildi. Filmin premyerası 23 sentyabr 2011-ci ildə baş tutub. Film Çindəki Mançu sülaləsinin devrildiyi və Çin Cümhuriyyətinin qurulduğu dövrlərdən bəhs edir. Hekayə, Huan Sin və Sun Yat-sen mövzularına diqqət yetirməklə, Xinhai İnqilabının əsas hadisələrini yaxından izləyir. 1911-ci il Vuçan üsyanı ilə başlayır və 27 aprel 1911-ci ildə İkinci Quanzou üsyanı, 72 şəhidin ölümü, Sun Yat-senin yeni müvəqqəti Çin Respublikasının müvəqqəti prezidenti seçilməsi, son Qin sülaləsi imperatoru Puyi'nin 12 fevral 1912-ci ildə istefası və Yuan Şikai'nin 10 Mart 1912-ci ildə Pekində yeni müvəqqəti prezident olması. Çəkiliş 29 sentyabr 2010-cu ildə Liaoninin Fuxin şəhərində kamera yayma mərasiminin keçirildiyi yerdə başladı. Yarım illik gərgin çəkilişdən sonra, 20 mart 2011-ci ildə Hainan'ın Sanya şəhərində çəkilişlər tamamlandı tamamlandı. Filmin üzərində işləyənlər Filmin rejissoru Ceki Çan, prodüseri Van Çjzbin, ssenari Van Sindun, operatoru isə Çan Lidir. Film 100 dəqiqədir. Film 23 sentyabr 2011-ci ildə Çində, 29 sentyabr 2011-ci ildə isə Honq Konqda nümayiş olundu. 22 oktyabr 2011-ci ildə 24-cü Tokio Beynəlxalq Film Festivalını açdı. Filmin orijinal versiyası 7 oktyabr 2011-ci ildə Şimali Amerika teatrlarına buraxıldı. Film ümumiyyətlə mənfi rəylər aldı; hazırda Rotten Tomatoes-da 9% "çürük" reytinqə sahibdir. Tənqidçilərin rəylərinin orta hesabını istifadə edən Metacritic-də "ümumiyyətlə əlverişsiz" rəyləri göstərən məsələn, 37/100 tutur. Filmin imdb səhifəsi Ən yaxşı dəstəkləyici aktyor üçün yüz çiçək mükafatı Ən yaxşı dəstəkləyici aktrisa üçün yüz çiçək mükafatı Treyleri YouTube'da oxudun | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=631595 |
1911 Güləş üzrə Avropa Çempionatı | 1911-ci ildə Güləş üzrə Avropa Çempionatı Budapeşt şəhərində (Avstriya-Macarıstan) keçirilmişdir. Güləş üzrə ilk Avropa Çempionatı idi. Yarışçılar ancaq Yunan-Roma güləşində mübarizə aparırdılar. Yunan-Roma güləşi FILA Wrestling Database | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=608682 |
1912 | 1 iyul — Almaniya milli futbol komandası tərəfindən Rusiya milli futbol komandasının 16:0 hesabı ilə məğlub edilməsi. 12 fevral - Çində Tsin monarxiyasının ləğv edilməsi. 1 noyabr — Balkanlarda yaranan hərbi vəziyyət səbəbilə Salonikidə sürgündə olan sabiq Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid alman səfirliyinə aid Loreley döyüş gəmisiylə gətirilərək Bəylərbəyi sarayına yerləşdirildi. 3 dekabr — Türkiyə, Bolqarıstan, Serbiya və Monteneqro arasında sülh sazişi imzalanmışı, I Balkan müharibəsinin başa çatması. 20 dekabr - Rusiyada çar tərəfindən Stolıpin aqrar siyasətinin müəyyən məhdudluqla özündə əks etdirən canişin layihəsinin təsdiq edilib qüvvəyə minməsi. İtaliya-Türkiyə müharibəsinə son qoyan Lozanna sazişinin imzalanması. Rusiyanın və xarici ölkələrin yeddi nəhəng bankı tərəfindən "Oyl" inhisar birliyinin təşkil edilməsi. Titanik gəmisinin batması. "Dağıstanda və Zaqatala dairəsində kəndlilərin bəylərdən və keşkəl sahiblərindən asılılıq münasibətlərinin ləğv edilməsi haqqında" qanun IV Dövlət Duması tərəfindən təsdiq edildi. 16 avqust - Gəncə şəhərində Tiflis kommersiya bankının şöbəsi açıldı. Məhəmməd Qocayev - SSRİ Gürcüstan dövlət xadimi. 3 mart — Manaf Süleymanov - azərbaycanlı yazıçı və tərcüməçi (ö. 2001). 19 mart — Adolf Qaland - alman pilot. 28 may - Patrik Vayt - Avstraliyalı yazıçı. 23 iyun — Alan Turinq - ingilis riyaziyyatçı və kompüter mütəxəssisi və müasir kompüterlərin qurucusu (ö. 1954). 10 avqust — Jorji Amadu və Braziliya yazıçısı və ictima-siyasi xadimi və modernist məktəbin nümayəndəsi. 14 iyul — Vudi Qatri - amerikalı söz yazarı və xalq musiqisi sənətçisi. 17 iyul — Anri Puankare 16 avqust — Virciniya Kristian — 20-ci əsrdə Virciniya əyalətində edam olunan ilk qadın cinayətkar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4621 |
1912-1913-cü illər aqrar qanunları | 1912-1913-cü illər aqrar qanunları — Çar Rusiyası tərəfindən Azərbaycanda kəndlilərin torpaq sahiblərindən asılılığından azad olunmasını rəsmiləşdirən qanunlar. Yeni aqrar qanunların qəbul edilməsi zəruriliyi XX əsrin əvvəllərində çarizm vergi siyasətində ancaq dövlət kəndinə aid edilmiş 1900-cü ilin 1 may və 1903-cü ilin 21 aprel əsasnamələrindən sonra heç bir dəyişiklik və tədbir nəzərə çarpmır; verilən qanun və qaydalar isə vergi və mükəlləfiyyət sistemini xəzinə kəndində ağırlaşdıraraq mürəkkəbləşdirdi və əsarəti daha da qüvvətləndirdi. Sahibkar kəndində isə çarizmin vergi siyasəti, kəndlilərlə mülkədarlar arasında mükəlləfiyyətli münasibətlərin ləğv edilməsi məsələsinin meydana çıxması ilə əlaqədar olaraq, torpaq siyasəti elə qarışmışdı ki, onları bir-birindən ayırmaq mümkün deyildi. Bu dövrdə bütün Cənubi Qafqazda, o cümlədən Şimali Azərbaycanda da çarizmin aqrar siyasətinin əsas məqsədi kənddə icmaları dağıtmaq, kənd burjuaziyasının-qolçomaqların şəxsində özünə dayaq yaratmaq idi. Qafqaz ali hakimiyyət orqanları və yerli burjuaziya torpaq məsələsində yeganə çıxış yolunu Stolıpin aqrar siyasətinin tətbiqində görürdülər. Qafqaz canişini Vorontsov-Daşkov və digər çar məmurları hesab edirdilər ki, Stolıpinin aqrar siyasəti kəndlilərin xüsusi torpaq mülkiyyətçilərinə çevrilməsi üçün zəmin yaradır və buna görə də o, təkcə Rusiya üçün deyil, Cənubi Qafqaz üçün də məqsədəuyğun və xeyirxah aktdır. 1907-ci il mayın 10-da Dövlət Dumasında Stolıpinin torpaq məsələsi haqqındakı bəyanatı Cənubi Qafqazda Stolıpin aqrar siyasətinin tərəfdarlarını bir daha ruhlandırdı, çünki bu bəyanat çar hökumətinin təkcə Rusiyanın daxili quberniyaları yox, milli ucqarları üçün də aqrar məsələ məramnaməsi idi. Stolıpin aqrar siyasətinin Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda tətbiq edilməsinin tərəfdarlarının səylərinə baxmayaraq, onların arzusu həyata keçmədi. Çünki çar hökuməti bu siyasətin ancaq bütün kəndlilərin 20 faizini təşkil edən sahibkar kəndinə tətbiq olunmasına razılıq vermişdi. Buna görə də 1908-1909-cu illərdə xəzinə kəndlilərini xüsusi mülkiyyətçilər qrupuna daxil etmək haqqında III Dövlət Dumasının müzakirəsinə çıxarılan layihələr təsdiq edilməmiş, kağız üzərində qalmışdı. Qanun layihəsinin hazırlanması 1909-cu ilin əvvəlində - Stolıpin aqrar siyasətinin həyata keçirilməsinin qızğın dövründə Qafqaz canişini Vorontsov-Daşkov tərəfindən Cənubi Qafqaz quberniyaları, o cümlədən Azərbaycan üçün tərtib edilmiş qanun layihəsi yalnız sahibkar torpaqlarda yaşayan kəndlilərə torpaqlarını ödənclə almaq və xüsusi mülkiyyətçilər qrupuna daxil olmaq hüququ verilməsini, kəndlilərin xüsusi mülkiyyətinə keçmiş pay torpağı üçün mülk sahiblərinə dövlət xəzinəsi tərəfindən ildə ümumi ödənc pulundan 5 faiz ödənməsi nəzərdə tutulurdu. Rusiyada olduğu kimi, bu, nağd pulla deyil, beşfaizli pul təəhhüdü ilə verilməli idi. Kəndlilər isə dövlət tərəfindən torpaq sahiblərinə verilən pulu faizlə birlikdə 28, 41 və 56 il müddətində xəzinəyə qaytarmalı idilər Qanun layihəsinə görə, kəndlilər çəmən, otlaq, meşə yerlərindən və su arxlarından ancaq torpaq sahibinin razılığı ilə istifadə edə bilərdilər. Vorontsov-Daşkov tərəfindən tərtib olunan qanun layihəsi 1909-cu il aprelin 2-də canişin şurasının müzakirəsinə verildi. Müzakirələr 1910-cu il mayın 22-nə qədər davam etdi. Qanun layihəsinin məzmunu ilə tanış olan Azərbaycan torpaq sahiblərinin nümayəndələri canişin idarəsinə öz tənqidi mülahizələrindən ibarət məktublarını göndərmişdilər. Onlar həmin məktublarda kəndlilər tərəfindən torpaqların ödənclə alınması ilə əlaqədar bir çox məsələlərə qarşı çıxırdılar. Yelizavetpol quberniyası torpaq sahiblərinin nümayəndəsi Fərrux bəy Vəzirov məktubunda ödənc pulunun kənd təsərrüfatı məhsulunun keçən əsrin 60-70-ci illərindəki qiymətilə müəyyənləşdirilməsinə etiraz edirdi. Bu, yalnız Fərrux bəy Vəzirovun deyil, bütün Azərbaycan torpaq sahiblərinin tələbi idi. Gündən-günə genişlənən kəndli hərəkatı və kəndlilərin narazılığından ehtiyat edən hökumət bu tələblə razılaşmaqdan çəkinməyə məcbur oldu. 1910-cu il may ayının 22-də qanun layihəsi canişin idarəsi tərəfindən qəbul olunub, yenidən baxılmaq üçün Daxili İşlər Nazirliyi yanında idarələrarası müşavirəyə təqdim edildi. Burada qanun layihəsinin müzakirəsi ilə əlaqədar təkliflərini vermək üçün Azərbaycan torpaq sahibləri özlərinin iki nümayəndəsini - Abbasqulu xanı və Cəfərqulu xanı 1910-cu il dekabrın 1-də Peterburqa göndərdi. Müşavirə torpaq sahiblərinin ehtirasla dolu tələblərindən ancaq birini nəzərə aldı, yəni kəndlilərin mülkiyyətinə veriləcək pay torpağının əvəzinə onlar sahibkarlara, Rusiyada olduğu kimi, pul verməli idilər. Müşavirə 1910-cu il dekabrın 20-da qanun layihəsinə əhəmiyyətsiz düzəlişlər edib, onu Nazirlər Şurasının sərəncamına verdi. Qanun layihəsinin III Dövlət Dumasında müzakirəsi və təsdiqi 1911-ci il martın 17-də Nazirlər Şurası layihəni III Dövlət Dumasına təqdim etdi. Müzakirələrdə III Dövlət Dumasının üzvü, Bakı və Yelizavetpol quberniyaları torpaq sahiblərinin nümayəndəsi Xəlil bəy Xasməmmədov iştirak edirdi. Bütün Zaqafqaziya torpaq sahiblərinin nümayəndələri və millətçi-burjua deputatlar ödəncin xüsusi sahibkarların xeyrinə aparılmasını tələb edir, hətta əkin üçün yararsız yerlərin kəndlilərə pulsuz verilməsinə qarşı çıxırdılar. III Dumada qanun layihəsinin əleyhinə ancaq sosial-demokratlar səs verdilər. Canişinin layihəsi ilə əlaqədar olaraq, sonradan bir deputatın da qoşulduğu 34 deputat hələ 1908-ci ilin dekabrında Zaqafqaziyada kəndlilərin mülkədarlara olan mükəlləfiyyətli münasibətlərini ləğv etmək haqqında özlərinin qanunverici təkliflərini Dumanın müzakirəsinə vermişdilər. Bu təkliflərdə göstərilirdi ki, təhkimçiliyin qalıqları iqtisadi və mədəni inkişafa mane olur, "kəndli istismarının ən vahid formalarının mühafizə olunmasına və qüvvətlənməsinə imkan yaradır, bütün xalqı səfalətdə, cəhalətdə və hüquqsuz vəziyyətdə saxlayır". Qeyd edilirdi ki, Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda yerli kəndlilərin Rusiyanın daxili quberniya kəndlilərindən iki-üç dəfə az pay torpaqları olmasına baxmayaraq, onlar 3-4 dəfə artıq mükəlləfiyyət daşıyırlar. Kəndliləri ödənc verməyə məcbur etmək onların onsuz da tükənmiş büdcələrinə əlavə və gücçatmaz yük olar, təsərrüfat vəziyyətlərini sarsıdır, bu "görülən iş ədalətsizlik, ümumxalq və ümumdövlət mənafeyinə açıqcasına zidd gedən bir aktlardı". Deputatların tələbləri asılı və müvəqqəti mükəlləfiyyətli münasibətlərin təxirəsalınmaz və danışıqsız surətdə ləğv edilməsinə, müvəqqəti mükəlləfiyyətli və asılı kəndlilərdən, həmçinin Dağıstanda və Zaqatala dairəsində olan asılı rəiyyətlərin və keşkəlçilərin torpaq sahibləri üçün icra etdikləri hər cür mükəlləfiyyətlərin aradan qaldırılmasına, bu kəndlilərin istifadəsində olan pay torpaqlarının, torpaq nizamnaməsində göstərilmiş sərhədlərə uyğun olaraq, onların mülkiyyətlərinə çevrilməsinə yönəldilmişdi. Mülkədarların mənafeyini müdafiə edən canişin bu təkliflərin əleyhinə çıxdı. 1911-ci ilin mayında Dövlət Dumasının torpaq komissiyası 35 deputatın təklifini müzakirə edib, kəndlilərin mülkədarlara müvəqqəti mükəlləfiyyətli münasibətləri ləğv etmək mülahizəsi ilə razılaşdı. Lakin komissiya kəndliləri mülkədarlar qarşısında daşımalı olduğu mükəlləfiyyətlərdən əvəzsiz azad etmək haqqında təklifləri rədd edərək, onların öz pay torpaqları müqabilində ödənc ödəmələrini bunun üçün əsas şərt hesab etdi. III Dövlət Dumasında qanun layihəsinə Stolıpin aqrar siyasətinin əsas müddəaları əlavə edilmişdi, bu dəyişiklik və tamamlamalar qanun layihəsinin mətnində deyil, onun əlavələrində öz əksini tapmışdı. Bu əlavələrdən birinin məzmunu belə idi: "Ayrı-ayrı kəndlilər tərəfindən əldə edilən pay torpağı bəxşiş, yaxud satmaq vasitəsilə başqasının əlinə keçə bilər...". Lakin pay torpağının sərbəst alınıb-satılmasını məhdudlaşdırmaq üçün əlavələrdə müəyyən şərtlər də qoyulmuşdu. Həmin şərtlərə görə, kəndli xüsusi mülkiyyəti sayılan pay torpağını ancaq kənd icmasının iclasında kəndlilərin 2/3-dən az olmayan hissəsinin razılığı ilə sata bilərdi. Bundan başqa, satılan torpağın qiyməti 500 manatdan baha olduqda, həmin torpaq ancaq maliyyə nazirinin icazəsinə əsasən Daxili İşlər Nazirliyinin sərəncamı ilə alqı-satqı obyekti ola bilərdi. Daha sonrakı müzakirə mərhələlərində qanun layihəsi torpağını ödənclə əldə etmiş kəndliyə xüsusi mülkiyyətçi hüquqi verirdi. Stolıpin aqrar siyasətini müəyyən məhdudluqla özündə əks etdirən canişin layihəsi Dövlət Dumasında təsdiq olunduqdan sonra Dövlət Şurasına təqdim edildi, 1912-ci il dekabrın 19-da Şuranın 36 üzvünün razılığı ilə, heç bir dəyişiklik edilmədən 1912-ci il dekabrın 20-də çar tərəfindən təsdiq edilib qüvvəyə mindi. 1912-ci il 20 dekabr qanunu Azərbaycan ərazisində Bakı və Yelizavetpol quberniyalarını, İrəvan quberniyasında isə Naxçıvan qəzasını da əhatə edirdi. Qanun Zaqatala dairəsinə aid edilmədi. Müstəqil inzibati ərazi sayılan Zaqatala dairəsində asılılıq münasibətlərinin ləğvi haqqında müddəalar isə 1908-ci ildə canişinin tərtib etdiyi "Dağıstan və Zaqatala dairəsində kəndlilərin bəylərdən və keşkəl sahiblərindən asılılıq münasibətlərinin ləğv edilməsi haqqında" qanun layihəsində verilmişdi. Bu layihə 1910-1912-ci illərdə canişin idarələrində dəfələrlə müzakirə olunduqdan sonra 1912-ci ildə Daxili İşlər Nazirliyi yanında idarələrarası müşavirəyə təqdim edildi. 1912-ci ildə IV Dövlət Dumasında təsdiq edilən qanun layihəsi 1913-cü il iyulun 7-də çarın sərəncamı ilə qüvvəyə mindi. 1912-1013-cü illər aqrar qanunların əsas məzmunu və mahiyyəti 1912-ci il 20 dekabr qanunu bütün Cənubi Qafqazda olduğu kimi, Azərbaycanda da 1913-cü il yanvarın 1-dən həyata keçirilirdi. Bakı və Yelizavetpol quberniyaları üzrə ödənc 1163 mülkə aid edilmişdi. 1913-cü il yanvarın 1-dən etibarən 403,4 min desyatin. pay torpağı sahibkar kəndlilərin xüsusi mülkiyyəti elan edildi, kəndlilər xüsusi mülkiyyəti olan pay torp ağı üçün xəzinəyə faizlə birlikdə 20755376 rubl pul ödəməli idilər. Zaqatala dairəsində isə ödəncə aid edilmiş 47 kənd 20 il müddətində dövlət xəzinəsinə 284969 rubl ödənc verməli idi. Ödənc əməliyyatına başlamaq üçün 1913-cü ildə Azərbaycanda münsif şöbələrinin sayı xeyli artırıldı. 1912-ci ildə, islahat ərəfəsində, Bakı və Yelizavetpol quberniyalarında 12 münsif şöbəsi yaradıldı və 1913-cü ildə onların sayı 32-yə çatdırıldı. Zaqatala dairəsində isə ödənc əməliyyatını aparmaq üçün üç münsif vəzifəsi təsis edildi, bununla əlaqədar olaraq inzibati dairənin ərazisi 3 barışdırıcı şöbəyə bölündü. Hər barışdıncı şöbənin işinə bir münsif rəhbərlik edirdi. Bakı və Yelizavetpol quberniyalarında 1913-cü il yanvarın 1-dən başlamış ödənc əməliyyatının ayrı-ayrı mərhələlərindən birincisində kəndlilər tərəfindən veriləcək ödəncin hər kənd üzrə hesablanması üçün ilk hesablama siyahılarının tərtib edilməsinə 1913-cü ilin əvvəllərində başlandı və 17 kənd istisna olunmaqla, həmin ilin sonunda qurtardı. 1913-cü ildə hər kənd üzrə ödəncin hesablanıb qurtarması ilə əlaqədar olaraq kəndlilərə çoxlu pul ödəmə vərəqəsi göndərildi. Bakı quberniyasının kəndliləri 1913-cü ildən başlayaraq hər il həmin vərəqələr üzrə xəzinə palatasına 131678 rubl ödənc verməli idilər. Lakin kəndlilər hər il bu qədər pulu verib qurtara bilmir və onların borcu sonrakı illərə keçirdi. İlk hesablama siyahılarının tərtib edilməsilə əlaqədar 1913-cü il yanvarın 1-dən ləğv olunmuş mükəlləfiyyət əvəzində bəylər ödənc almağa başladılar. 1915-ci il yanvarın 1-nə qədər Zaqatala dairəsinin 47 kəndi üzrə 1583 torpaq sahibinə ödənc pulu almaq üçün vəsiqə verildi. Torpaq sahibləri həmin vəsiqələr üzrə 241811 rubl ödənc pulu almışdılar. 1915-ci il yanvarın 1-nə qədər Zaqatala dairəsində ikinci və üçüncü barışdırıcı şöbələrdə torpaq sahiblərinin ödənc pulunu alması başa çatdırılmışdı, ancaq birinci barışdırıcı şöbədə Zaqatala xəzinəsinin bəylərə və keşkəl sahiblərinə 16962 rubl borcu qalmışdı. 1912-ci il qanunu üzrə ödəncə aid edilmiş mülklərdə pay torpaqlarının ölçülməsi ödənc əməliyyatının başqa bir mərhələsi idi. Kəndlilər üçün pay torpağının mərzlənməsi və ödənc pulunun dəqiq hesablanmasının böyük əhəmiyyəti var idi, çünki münsiflər çox vaxt pay torpağının sahəsini əslində olduğundan artıq göstərir, yararsız torpaq üçün də kəndliləri ödənc pulu verməyə məcbur edirdilər. Buna görə də onlar ödənc pulunun dəqiq hesablanması üçün pay torpağının mərzlənməsini və ölçülməsini inadla tələb edirdilər. Lakin bu proses çox ləng gedirdi. 1913-cü ildən 1916-cı ilin axırına qədər keçən 4 ildə Bakı və Yelizavetpol quberniyalarında kəndlilərlə torpaq sahibləri arasında mübahisəyə səbəb olmuş 823 mülkün pay torpağını ölçmək barədə tələblərdən cəmi 298-i yerinə yetirilmişdi. Bakı və Yelizavetpol qubemiyalarında ilk hesablama siyahılarının tərtib edilməsindən sonra münsiflər pay torpağı üzrə mübahisə doğurmayan mülklər üçün ödənc aktı tərtib edirdilər,pay torpağının sahəsi, mərzi ilə əlaqədar mübahisəyə səbəb olmuş mülklər üçün isə ödənc aktının tərtib edilməsi yerin ölçülməsinə qədər təxirə salınırdı. Kəndlilərin xüsusi mülkiyyətçilər qrupuna daxil olması üçün ödənc aktlarının tərtib və təsdiq olunub-olunmamasının əhəmiyyəti yox idi, çünki, yuxarıda göstərildiyi kimi, kəndlilər ödənc aktlarının tərtib və təsdiq edilməsinə qədər artıq ilk hesablama siyahıları üzrə ödənc pulunu ödəməyə başlamışdılar. Ödənc aktlarının tərtib və təsdiq edilməsi ilk hesablama siyahılarında təxmini hesablanmış ödənc pulunun qədərini dəqiqləşdirmək və rəsmiləşdirmək məqsədini daşıyırdı. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, ödənc əməliyyatının bu mərhələsi də olduqca ləng getmiş, başa çatdırılmamışdı. 1917-ci ilə qədər Bakı və Yelizavetpol quberniyalarında ödəncə aid edilmiş 1163 mülkün 450-si üzrə tərtib edilmiş ödənc aktının ancaq 281-ni kəndli məsələsi üzrə quberniya idarələri təsdiq etmişdi. 1912-ci il qanunu tətbiq edilən Bakı və Yelizavetpol quberniyalarından fərqli olaraq, Zaqatala dairəsində ödənc əməliyyatının özünəməxsus cəhətləri var idi. 1912-ci il qanunu üzrə, ödənc əməliyyatı bir neçə mərhələdən ibarət olduğu halda, Zaqatala dairəsində bu mərhələlər yox idi, çünki ödənc əməliyyatının başlanmasına qədər, hələ 1908-ci ildə ödənc pulunun məbləği Zaqatala dairəsinə ezam edilmiş komissiya tərəfindən müəyyən olunmuşdu. Odur ki, ödənc əməliyyatı başlayan zaman münsifin vəzifəsi ödənc pulunu hesablamaq deyil, onu ancaq hər kənd üzrə həyətlər arasında bölmək idi. Buna görə də Zaqatala dairəsində ödənc əməliyyatının sonrakı mərhələlərini həyata keçirməyə ehtiyac qalmamışdı. 1912-1913-cü illər qanunları aqrar məsələni həll edə bilmədi. 1870-ci il islahatından 42 il keçdikdən sonra da mülkədarlar güclə, zorla öz torpaqlarını kəndlilərə satır, onları bu torpaq üçün külli miqdarda pul verməyə məcbur edirdilər. Həmin qanun aktları kəndliləri qarət edir, onları yenə də torpaq sahiblərinin əsarətində saxlayırdı. 1912-1913-cü illərin aqrar qanunları təhkimçilər tərəfindən həyata keçirilməsinə və təhkimçilik aktı olmasına baxmayaraq, öz məzmununa görə burjua xarakteri daşıyırdı. Kəndlilər tərəfindən pay torpaqlarının ödənclə alınması özü də xalis burjua xarakterli hadisə idi. Məhsul mülkiyyətinin ləğv edilməsi, kəndlinin ödənc ödəməyə başlaması sahibkar kəndində kapitalist münasibətlərinin inkişafını, təbəqələşməni daha da sürətləndirirdi, yoxsullaşmış və əmlakdan məhrum olmuş kəndlilərin sayını artırırdı, tavanalı və tavanasız kəndli qrupları özünü daha aydın göstərməyə başlayırdı. Bu qanunlar sahibkar kəndinin iqtisadi həyatında kapitalist münasibətlərin inkişafını daha da sürətləndirirdi. Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan XX əsrin əvvəllərinə qədər). (İ. H. Əliyevin redaktorluğu ilə). Bakı, 1993. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=445949 |
1912-ci il | 1 iyul — Almaniya milli futbol komandası tərəfindən Rusiya milli futbol komandasının 16:0 hesabı ilə məğlub edilməsi. 12 fevral - Çində Tsin monarxiyasının ləğv edilməsi. 1 noyabr — Balkanlarda yaranan hərbi vəziyyət səbəbilə Salonikidə sürgündə olan sabiq Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid alman səfirliyinə aid Loreley döyüş gəmisiylə gətirilərək Bəylərbəyi sarayına yerləşdirildi. 3 dekabr — Türkiyə, Bolqarıstan, Serbiya və Monteneqro arasında sülh sazişi imzalanmışı, I Balkan müharibəsinin başa çatması. 20 dekabr - Rusiyada çar tərəfindən Stolıpin aqrar siyasətinin müəyyən məhdudluqla özündə əks etdirən canişin layihəsinin təsdiq edilib qüvvəyə minməsi. İtaliya-Türkiyə müharibəsinə son qoyan Lozanna sazişinin imzalanması. Rusiyanın və xarici ölkələrin yeddi nəhəng bankı tərəfindən "Oyl" inhisar birliyinin təşkil edilməsi. Titanik gəmisinin batması. "Dağıstanda və Zaqatala dairəsində kəndlilərin bəylərdən və keşkəl sahiblərindən asılılıq münasibətlərinin ləğv edilməsi haqqında" qanun IV Dövlət Duması tərəfindən təsdiq edildi. 16 avqust - Gəncə şəhərində Tiflis kommersiya bankının şöbəsi açıldı. Məhəmməd Qocayev - SSRİ Gürcüstan dövlət xadimi. 3 mart — Manaf Süleymanov - azərbaycanlı yazıçı və tərcüməçi (ö. 2001). 19 mart — Adolf Qaland - alman pilot. 28 may - Patrik Vayt - Avstraliyalı yazıçı. 23 iyun — Alan Turinq - ingilis riyaziyyatçı və kompüter mütəxəssisi və müasir kompüterlərin qurucusu (ö. 1954). 10 avqust — Jorji Amadu və Braziliya yazıçısı və ictima-siyasi xadimi və modernist məktəbin nümayəndəsi. 14 iyul — Vudi Qatri - amerikalı söz yazarı və xalq musiqisi sənətçisi. 17 iyul — Anri Puankare 16 avqust — Virciniya Kristian — 20-ci əsrdə Virciniya əyalətində edam olunan ilk qadın cinayətkar. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186166 |
1913 | 30 may - Birinci Balkan müharibəsinin yekunu kimi London sülh müqaviləsinin imzalanması. Ford Motor şirkətinin zavodlarında ilk dəfə ilk konveyer xəttinin qurulması. Buenos-Ayresdə ilk metro xəttinin açılması. Bu Cənub yarımkürəsində və Latın Amerikasında açılan ilk metropoliten idi. Hindistanda ilk ekran əsərinin lentə alınması. 7 iyul - Pusiya imperatoru II Nikolayın sərəncamı ilə "Dağıstanda və Zaqatala dairəsində kəndlilərin bəylərdən və keşkəl sahiblərindən asılılıq münasibətlərinin ləğv edilməsi haqqında" qanunun qüvvəyə minm'si. 14 mart — Osvaldo Moles, braziliyalı jurnalist 26 mart — Paul Erdös, macar riyaziyyatçı 11 iyun - Hökümə Qurbanova - SSRİ xalq artisti 30 avqust — Riçard Stoun - ingilis iqtisadçı 6 dekabr - Nikolay Amosov - Ukrayna cərrahı, tibb elmləri doktoru (1953), Ukrayna Elmlər Akademiyasının akademiki (1969), SSRİ Tibb Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1961). Vsevolod Miller - Rusiya tarixçisi, etnoqrafı, dilçisi vəfat etmişdir. Xurşid xanım Vəzirova - Bakıdakı Xeyriyyəçi qadınlar cəmiyyətinin üzvü, Nəcəf bəy Vəzirovun həyat yoldaşı vəfat etmişdir. Yuxan Liyv - eston şairi, yazıçısı və tərcüməçisi vəfat etmişdir. Şəmsi Əsədullayev - milli burjuaziyanın görkəmli nümayəndəsi vəfat etmişdir. Əbülfət ağa Şahtaxtinski - Çar ordusunun polkovniki vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4622 |
1913-cü il | 30 may - Birinci Balkan müharibəsinin yekunu kimi London sülh müqaviləsinin imzalanması. Ford Motor şirkətinin zavodlarında ilk dəfə ilk konveyer xəttinin qurulması. Buenos-Ayresdə ilk metro xəttinin açılması. Bu Cənub yarımkürəsində və Latın Amerikasında açılan ilk metropoliten idi. Hindistanda ilk ekran əsərinin lentə alınması. 7 iyul - Pusiya imperatoru II Nikolayın sərəncamı ilə "Dağıstanda və Zaqatala dairəsində kəndlilərin bəylərdən və keşkəl sahiblərindən asılılıq münasibətlərinin ləğv edilməsi haqqında" qanunun qüvvəyə minm'si. 14 mart — Osvaldo Moles, braziliyalı jurnalist 26 mart — Paul Erdös, macar riyaziyyatçı 11 iyun - Hökümə Qurbanova - SSRİ xalq artisti 30 avqust — Riçard Stoun - ingilis iqtisadçı 6 dekabr - Nikolay Amosov - Ukrayna cərrahı, tibb elmləri doktoru (1953), Ukrayna Elmlər Akademiyasının akademiki (1969), SSRİ Tibb Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü (1961). Vsevolod Miller - Rusiya tarixçisi, etnoqrafı, dilçisi vəfat etmişdir. Xurşid xanım Vəzirova - Bakıdakı Xeyriyyəçi qadınlar cəmiyyətinin üzvü, Nəcəf bəy Vəzirovun həyat yoldaşı vəfat etmişdir. Yuxan Liyv - eston şairi, yazıçısı və tərcüməçisi vəfat etmişdir. Şəmsi Əsədullayev - milli burjuaziyanın görkəmli nümayəndəsi vəfat etmişdir. Əbülfət ağa Şahtaxtinski - Çar ordusunun polkovniki vəfat etmişdir. | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=186167 |
1913 idman gimnastikası üzrə Dünya Çempionatı | İdman gimnastikası üzrə 6-cı Dünya Çempionatı 15-16 noyabr 1909-cu ildə Fransanın paytaxtı Parisdə keçirilmişdir. Medal cədvəli Beynəxalq Gimnastika Federasiyası rəsmiləri Bohemiya idmançılarının qazandıqları medalları sənədləşmələrdə Çexoslovakiyanın xeyrinə yazır. Komanda şəklində çoxnövçülük Fərdi şəkildə çoxnövçülük Dəstəli at üzərində hərəkətlər Halqalarla hərəkətlər Parallel qollarda Turnik üzərində hərəkətlər | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=624876 |
1914 | 4 fevral - Limada Peru ordusu tərəfindən prezident sarayının tutulması. Prezident Qilermo Billinqxerstin devrilməsi və ölkədən sürgün olunması. 8 mart - İspaniyada kortesə seçkilərdə monarxistlər qələbə qazanması. 14 mart - Serbiya ilə Türkiyə arasında sülh müqaviləsinin imzalanması 21 aprel - ABŞ ordusunun Meksikanın Veraskus limanına çıxarılması 28 iyun — Avstriya-Macarıstan taxt-tacının vəliəhdi Frans Ferdinantın Serbiya millətçisi Qavrilo Prinsip tərəfindən öldürülməsi. 23 iyul - Avstriya-Macarıstan vəliəhd Frans Ferdinantın öldürülməsi ilə əlaqədar Serbiyaya ultimatum verməsi. 28 iyul- Avstriya-Macarıstanın Serbiyaya müharibə elan etməsi, I Dünya müharibəsinin başlanması. 1 avqust - Almaniyanın Rusiya imperiyasına müharibə elan etməsi. 2 avqust - Almaniyanın Fransaya müharibə elan etməsi. İtaliyanın öz bitərəfliliyini elan etməsi. 3 avqust - Almaniyanın Belçikaya müharibə elan etməsi 4 avqust - Böyük Britaniya və Avstraliyanın Almaniyaya müharibə elan etməsi Argentinanın öz birtərəfliliyini elan etməsi. 6 avqust - Avstriya-Macarıstanın Rusiya imperiyasına müharibə elan etməsi 15 avqust - Panama kanalının istifadəyə verilməsi 18 dekabr - Misirin Böyük Britaniyanın protektoratlığı elan edilməsi Osmanlı dövlətində Fuat Uzkınay tərəfindən ilk türk filmi sayılan "San-Stefanodakı rus abidəsinin çöküşü"nün çəkilməsi. yanvar - "H.Z.Tağıyevin birləşmiş fabriklərinin kontoru"nun təsis edilməsi. 12 aprel - 1914-cü ildə Bakıda Azərbaycan dilində "Bəsirət" adlı həftəlik siyasi, ictimai, iqtisadi və ədəbi qəzetin nəşrə başlaması. 15 aprel — H.Z.Tağıyev və Musa Nağıyev tərəfindən ilk milli bank - Bakı Tacir Bankının təşkil edilməsi. 25 iyun - Qarşılıqlı kənd təsərrüfatı kredit cəmiyyətinin açılması. 15 oktyabr - Ə.Müznibin redaktorluğu ilə "Dirilik" jurnalının nəşrə başlaması. Bakıda Musa Nağıyevin vəsaiti ilə xəstəxana tikintisinə (1914-1918) başlanılması. "M.Q.Əlibəyovun məftil-kanat və başqa mexaniki istehsal səhmdar cəmiyyəti"nin təşkil olunması. Gəncədə Müəllimlər Seminariyasının açılması. Tovuzda ikinci sement zavodunun işə düşməsi. Naməlum - Rəssam Ərəbzadə22 mart — Lütfəli Abdullayev, azərbaycanlı aktyor, komik rolların mahir ifaçısı, Azərbaycanın xalq artisti (ö.1973). 26 may - İlyas Əfəndiyev - xalq yazıçısı, nasir, dramaturq 15 sentyabr — Adolfo Bioy Kasares, Argentina yazıçısı. 17 avqust — Xəlil Abbasov — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1948), Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısı. Teymur Bəxtiyari Hüseynqulu xan Əbu Qəddarə | https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=4623 |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.