raw_text
stringlengths 2
128k
|
|---|
ahmadu bello al-hajji sir ahmadu ibrahim bello june 12 1910 january 15 1966 ti òpòlopò mo sí sir ahmadu bello jé eni ti o wa nidi dida ariwa nigeria kalè nipase ominira nàìjíríà ni odun 1960 oun si ni adaripremier àkókó ati enikan soso ti o di premier ariwa nàìjirià ipò tí o di ipò náà mú títí ti won fi sékúpa ni odun 1966 òun tún ni adari northern people's congress egbé òsèlú ti o wa ni ijoba nigba náà àwon òtòkùlú hausa-fulani sì ni wón pò ni egbé òsèlú náà won kókó yan láti je asofin ní agbègbè ibi ti o wà kick to padà di minisita ijoba o gbiyanju láti si sultan ìpínlè sokoto kick to wo inú òsèlú |
sir abubakar tafawa balewa |
bola ige |
yunifásítì yunifasiti je ile-eko giga ati isewadi ti o fun ni ni iwe-eri fun imo ijinle ni bi eyi-keyi eko to ba wuwa lati ni imo aridaju nipare |
ìkàrẹ́-akóko ìkàrẹ́-akóko tabi ìkàrẹ́ ni soki je olú ìlú agbègbè ìjọba ìbílẹ̀ àríwá-ìlà òrùn àkókó ní ̀ipínlẹ̀ òndó ní orílẹ̀-èdè nàìjíríà ó tún jé olú-ìlú tẹ́lẹ̀-tẹ́lẹ̀ fún gbogbo agbègbè àkókó lápapò ní ìpínlè ondó àwọn ìlú tí ó wà ní agbègbè ìkàrẹ́ tẹ́lẹ̀ ni ọ̀kà-àkókó ìṣùà àkókó ọ̀gbàgì-àkókó òkèàgbè-àkókó ìrùn-àkókó àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ ìkàrẹ́-àkókó ni olú ilé ịṣẹ́ ìjọba ìbílẹ̀ àkókó north-east local government wà ìlú náà sì tó iye ọgọ́rùn ún kìlọ́mítà 100 km sí ìlú àkúrẹ́ tí ó jẹ́ olú ìlú fún gbogbo ìpínlẹ̀ òndó lápapọ̀ àkókó wà ní agbede-méjì àríwá àti ìlà oòrùn ìpínlè ondó̀ ohun tí wọ́n fi ń ṣọrọ̀ ajé ní ìlú ìkàrẹ́ ni ǹkan ọ̀gbìn bíi obì kòkó iṣu àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ àwọn ìlú tí ìkàrẹ́ bá pààlà ni arigidi ùgbè ọ̀gbàgìọ̀kà-àkókó àkùngbá-àkókó àti ṣúpárè ètò ẹ̀kọ̣́ tí a bá ń sọ nípa ẹ̀kọ́ kíkọ́ ìkàrẹ́ kò gbẹ́yìn láàrín àwọn ìlú tí wọ́n gbé ẹ̀kọ́ lárugẹ ní ilẹ̀ yorùbá lára àwọn ilé-ẹ̀kọ́ tí wọ́n wà ní ìlú ìkàrẹ́ ni agolo high school mount carmel secondary school ondo state college of art and science tí ó ti di federal technical college òkegbèé quarters ìkàrẹ́ ansar ud-deen grammar school aud ikare akoko agbaode orimolade grammar school ikare osele high school ikare akoko victory college ikare lennon jubilee high school ikare ikare grammar school ikare akoko everlasting premier college ikare akoko citadel international college ikare comprehensive high school ikare greater tomorrow primary school àti àwọn ilé-ẹ̀kọ́ aládàni tí wọ́n wà ní ìlú ìkàrẹ́ bákan náà ni àwọn ọmọ ìkàrẹ́ kò fi ìwé kíkà ṣeré tí ó sì ti gbé wọn dé ibi àti ipò gíga ní gbogbo àgbáyé ètò ọrọ̀-ajé ìkàre jẹ́ ojúkò ọjà fún ọ̀pọ̀ àwọn ìlú tí wọ́n wà ní agbègbè rẹ̀ pẹ̀lú àwọn ọjà tí wọ́n wà ní ìlú ìkàrẹ́ bí ọjà ọba tí ó wà ní àdojúkọ ilé ìfowó-pamọ́ first bank tẹ́lẹ̀ ọjà ọ̀kọrẹ̀ ọjà òṣèlè ni ó jẹ́ ọjà tí wọ́n ti ń sábà ma ń ta àwọn ǹkan ìṣèmbáyé ìbílẹ̀ jùlọ ní ìkàrẹ́ ọjà jubilee àti àwọn ọjà míràn tí wọ́n so ìkàrẹ́ pọ̀ mọ́ àwọn ìlú míràn tí wọ́n wà ní agbègbè rẹ̀ ìlú ìkàrẹ́ tún jẹ́ ìlú tí àwọn tí wọ́n jẹ́ awakọ̀ èrò jẹun pọ̀ sí jùlọ ẹ̀sìn àwọn ènìyàn ìkàrẹ́ jẹ́ olùsìn ẹ̀sìn ìbílẹ̀ bí òrìṣà oríṣiríṣi bí ògún ọya ṣàngó aringíyàn àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ bákan náà ni wọ́n jẹ́ ẹlẹ́sìn ìmàle kiristeni ìsesi ilu ikare ìṣesí ìlú náà bá ti àwọn ará ilẹ̀ pọ́túgà àti ti àwọn lárúbáwá mu nínú ẹ̀sìn ìṣesí ti àwọn potogí ni ó wọ ìlú náà ní àárín ọ̀rùndún kẹrìndínlógún 16th century nígbà tí òwò ẹrú bẹ̀rẹ̀ ní agbègbè náà nígbà tí ìṣesí àwọn lárúbáwá wọ ìlú náà ní ǹkan bí ọ̀rùndún kọkàndínlógún19th century látàrí gbígba ẹ̀sìn mùsùlùmí tí wọ́n gba ẹ̀sìn náà |
umaru musa yar'adua umaru musa yar'adua 16 august 1951 - 5 may 2010 je aare naijiria keji ni igba oselu ekerin ni orile-ede naijiria o je gomina ipinle katsina lati 29 may 1999 titi di 28 may 2007 a kede rẹ ni olubori ninu idibo aarẹ orilẹ -ede naijiria ti o waye ni ọjọ 21 oṣu kẹrin ọdun 2007 ati pe o bura ni ọjọ 29 oṣu karun 2007 o ti ṣiṣẹ gẹgẹ bii gomina katsina lati ọdun 1999 si 2007 o si je omo egbe people's democratic party pdp ni ọdun 2009 yar'adua lọ si saudi arabia lati gba itọju fun pericarditis o pada si naijiria ni ọjọ kẹrinlelogun oṣu keji ọdun 2010 nibi ti o ti ku ni ọjọ karun ni oṣu karun ilera ni ọdun 2007 umaru yar'adua ti o jiya lati ipo kidinrin koju awọn alariwisi rẹ si ere elegede ni igbiyanju lati fopin si awọn asọye nipa ilera rẹ ni ọjọ 6 oṣu kẹta ọdun 2007 o ti gbe lọ si germany fun awọn idi iṣoogun ṣiwaju awọn agbasọ ọrọ nipa ilera rẹ agbẹnusọ rẹ sọ pe eyi jẹ nitori aapọn ati pe yar'adua sọ pe o dara ati pe laipe yoo pada si ipolongo ijabọ miiran eyiti agbẹnusọ yar'adua kọ silẹ sọ pe yar'adua ṣubu lulẹ lẹhin ti o jiya ikọlu ọkan ti o sise mo ni ọjọ 28 oṣu kẹfa ọdun 2007 yar'adua ṣe afihan ikede awọn ohun -ini rẹ ni gbangba lati oṣu karun di aarẹ naijiria akọkọ lati ṣe bẹ ni ibamu si eyiti o ni ₦ 856452892 us 58 million ninu awọn ohun -ini million 19 million 01 million ti tí ó jẹ́ ti ìyàwó rẹ̀ o tun ni ₦ 8879326977 05 million ni awọn gbese ifihan yii eyiti o mu ileri iṣaaju-idibo ti o ṣe ni ipinnu lati ṣeto apẹẹrẹ fun awọn oloselu naijiria miiran ati ṣe irẹwẹsi ibajẹ ebi re wó n bi umaru yar'adua si ilu katsina ni nàìjíríà bàbá ré n je musa yar'adua ti o je okan ninu àwon minisiter ni ilu eko ni republiki akoko nàìjíríà osi je oloye matawallen katsina ni ilu katsina oyè ti yar'adua jogun bàbá-bàbá mallam umaru ló ti je oyè matawallen katsina ti iyà bàbá ré ti ń jè binta ti o wá lati fulani awon sullubawa je omo oba katsina ati arabirin emir muhammadu dikko ìgbésí ayé rẹ̀ a bi yar'adua ni katsina baba rẹ musa yar'adua jẹ minisita fún ẹ̀kọ́ ni orilẹ -ede akọkọ ati pe o ni oyè akọle ti matawalle tabi olutọju ile iṣura ọba ti emirate katsina akọle eyiti yar'adua jogun baba baba rẹ malam umaru tun ti ni akọle matawallen katsina nigba ti iya -nla baba rẹ binta fulani lati idile sullubawa jẹ ọmọ -binrin ọba katsina ati arabinrin emir muhammadu dikkoalhaji umaru yar'adua fẹ europe umaru yar'adua ti katsina ni 1975 wọn bi ọmọ meje ọmọbinrin marun ati ọmọkunrin meji ati awọn ọmọ -ọmọ pupọ ọmọbinrin wọn zainab ti fẹ gomina ipinlẹ kebbi tẹlẹ usman saidu nasamu dakingari ati ẹlomiran nafisa ti ni iyawo si isa yuguda gomina tẹlẹ ti ipinle bauchi ati maryam ti ni iyawo si ibrahim shema gomina tẹlẹ ti ipinle katsinayar'adua ni iyawo si hauwa umar radda lati ọdun 1992 si 1997 o si bi ọmọ meji eko o bẹrẹ ẹkọ rẹ ni rafukka primary school ni ọdun 1958 o si lọ si dutsinma boarding primary school ni ọdun 1962 o lọ si ile -iwe ijọba ni keffi lati 1965 titi di 1969 ni 1971 o gba iwe -ẹri ile -iwe giga lati barewa college attended lọ sí ahmadu bello university ní zaria nigeria|zaria lati ọdun 1972 si 1975 nibiti o ti gba alefa bachelor ni ẹkọ ati kemistri lẹhinna pada ni 1978 lati lepa alefa titunto si ni analytical chemistry itan gege bi osise iṣẹ akọkọ ti yar'adua se wa ni ile -ẹkọ ọmọde mimọ ni ilu eko 197576 lẹyin naa o ṣiṣẹ gẹgẹ bi olukọni ni college of arts science and technology ni zaria ipinlẹ kaduna laarin ọdun 1976 si 1979 ni ọdun 1979 o bẹrẹ ṣiṣẹ gẹgẹ bi olukọni ni college of art science o wa ni ipo yii titi di ọdun 1983 nigbati o bẹrẹ ṣiṣẹ ni eka ile -iṣẹ yar'adua ṣiṣẹ ni sambo farms ltd ni funtua ipinle katsina gẹgẹ bi aṣaaju -ọna gbogbogbo aṣaaju -ọna laarin ọdun 1983 si 1989 o ṣe iranṣẹ gẹgẹ bi igbimọ igbimọ ti ile -iṣẹ ipese awọn agbẹ ni ipinlẹ katsina laarin ọdun 1984 si 1985 ọmọ ẹgbẹ igbimọ alakoso ti ile -ẹkọ giga katsina of arts science and technology zaria ati katsina polytechnic laarin 1978 ati 1983 alaga igbimọ ti idoko -owo ipinle katsina ati ile -iṣẹ idagbasoke ohun -ini laarin 1994 ati 1996 o tun ṣiṣẹ bi oludari ti awọn ile -iṣẹ pupọ pẹlu habib nigeria bank ltd 199599 lodigiani nigeria ltd 198799 holdings hamada 198399 ati madara ltd vom jos 198799 o jẹ alaga ti nation house press ltd kaduna lati 1995 si 1999 ẹgbẹ oselu ni republic keji 1979 - 83 yar'adua jẹ ọmọ ẹgbẹ ti ẹgbẹ irapada eniyan ti osi lakoko ti baba rẹ jẹ igbakeji alaga orilẹ -ede ti ẹgbẹ ti orilẹ -ede naijiria lakoko eto iyipada ti gbogbogbo ibrahim babangida si orilẹ -ede kẹta yar'adua jẹ ọkan ninu awọn ọmọ ipilẹ ti peoples front of nigeria pẹlu awọn ọmọ ẹgbẹ miiran bii atiku abubakar baba gana kingibe bola tinubu sabo bakin zuwo wada abubakar abdullahi aliyu sumaila abubakar koko ati rabiu musa kwankwaso ẹgbẹ oṣelu labẹ aṣaaju arakunrin rẹ oloye major-general shehu musa yar'adua ẹgbẹ yẹn nigbamii dapọ lati ṣe ẹgbẹ social democratic party yar'adua jẹ ọmọ ẹgbẹ ti apejọ agbegbe 1988 o jẹ ọmọ ẹgbẹ ti national caucus ati akọwe ipinle sdp ni katsina o dije si ipo gomina ni ọdun 1991 ṣugbọn o padanu si saidu barda oludije ti apejọ republikani orilẹ -ede ati ọrẹ ti babangida gege bi gomina ti katsina ni ọdun 1999 yar'adua gba ipo gomina ipinlẹ naa oun ni gomina akọkọ lati kede awọn ohun -ini rẹ ni gbangba isakoso yar'adua rii ọpọlọpọ awọn idagbasoke ni ipinlẹ naa katsina di ipinlẹ karun -un ariwa ariwa orilẹ -ede naijiria lati gba sharia tabi ofin islam ẹkọ ti ṣe pataki ati ọpọlọpọ awọn ile -iwe ni a kọ ni awọn agbegbe agbegbe yar'adua tun funni lori ileri rẹ ti ṣiṣe iṣakoso ijọba ti o munadoko pẹlu ibajẹ jẹ idiwọ pupọ ni ọdun 2003 lẹhinna o tun dibo fun igba keji ni ọfiisi ati pe arọpo rẹ ni ibrahim shema idibo aare ti 2007 ni ọjọ 1617 oṣu kejila ọdun 2006 a yan yar'adua gege bi oludije aarẹ ẹgbẹ oṣelu peoples democratic party fun idibo oṣu kẹrin ọdun 2007 ti o gba ibo 3024 lati ọdọ awọn aṣoju ẹgbẹ alatako to sunmo e rochas okorocha gba ibo 372 aseyori yar'adua ni ile -iwe alakọbẹrẹ ni a sọ si atilẹyin ti aare olusegun obasanjo lọwọlọwọ ni akoko yiyan rẹ o jẹ eeyan ti ko foju han lori ipele orilẹ -ede ati pe a ti ṣe apejuwe rẹ bi “ọmọlangidi” ti obasanjo ti ko le bori yiyan naa labẹ awọn ipo to dara laipẹ lẹhin ti o bori yiyan yar'adua yan goodluck jonathan gomina ipinle bayelsa gẹgẹ bi oludije igbakeji aarẹ wiwo miiran ti atilẹyin ti o gba lati ọdọ alakoso olusegun obasanjo ni pe o jẹ ọkan ninu awọn gomina ti n ṣiṣẹ diẹ pẹlu igbasilẹ ti ko ni abawọn laisi awọn ifura eyikeyi tabi awọn ẹsun ibajẹ o tun jẹ ti people's democratic movement pdm - ẹgbẹ oselu ti o lagbara ti arakunrin rẹ ti o ku shehu musa yar'adua ti o tun jẹ igbakeji obasanjo nigba ijọba ologun rẹ ninu idibo aarẹ ti o waye ni ọjọ 21 oṣu kẹrin ọdun 2007 yar'adua bori pẹlu 70 ti ibo awọn ibo miliọnu 246 ni ibamu si awọn abajade osise ti o jade ni ọjọ 23 oṣu kẹrin idibo naa jẹ ariyanjiyan pupọ ti o ṣofintoto lile nipasẹ awọn alafojusi bakanna pẹlu awọn oludije alatako akọkọ meji muhammadu buhari ti gbogbo nigeria peoples party anpp ati atiku abubakar ti action congress ac lẹhin idibo yar'adua dabaa ijọba ti iṣọkan orilẹ -ede ni ipari oṣu kẹfa ọdun 2007 awọn ẹgbẹ alatako meji anpp ati progressive peoples alliance ppa gba lati darapọ mọ ijọba yar'adua ijoba àwọn ìtọ́kasí ẹ̀kaàwọn ààrẹ ilẹ̀ nàìjíríà ẹ̀kaàwọn gómìnà ìpínlẹ̀ kàtsínà categoryàwọn ọjọ́ìbí ní 1951 categoryàwọn ọjọ́aláìsí ní 2010 |
àwọn olórí ilẹ̀ nàìjíríà ṣáájú òmìnira àwon olórí ilè nàìjíríà sáájú òmìnira ni |
tunde idiagbon babatunde baku abdul idiagbon 14 september 1942 - 24 march 1999 jẹ́ ọmọ ológun ará ilẹ̀ naijiria ní ọdún 1983 ó kópa nínú ifipágbàjoba lọ́wọ́ ààrẹ shehu shagari lẹ́yìn èyí ó di ọ̀gá gbogbo ọmọọṣẹ́ ológun ní ibùjókó tó ga jù lọ ní ẹgbẹ́ àwọn ológun ilẹ̀ nàìjíríà ipò yìí dúró gẹ́gẹ́ bí igbákejì ààrẹ sí muhammadu buhari tó di ààrẹ orílẹ̀-èdè idiagbon di ipò yìí mú láti 31 december 1983 títí di 27 august 1987 tí ibrahim babangida náà fi fipá gbàjọba bákan náà ló tún jẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ pàtàkì nínú àwọn ìjọba ológun naijiria láàrin ọdún 1966 sí 1979 tí ó jẹ́ olùdarí ológun ipinlẹ borno lábẹ́ ìjọba ológun olusegun obasanjo ìgbésí ayé tunde idiagbon idiagbon ni a bí sínú ìdílé bàbá rẹ̀ hassan dogo tí ó wá láti ẹ̀yà fulani ati ìyá rẹ̀ ayisatu iyabeji hassan ní ọjọ́ 14 oṣù kẹsàn-án ọdún 1943 ní ilorin ipinle kwara ó lọ sí ilé-ìwé alákọ̀ọ́bẹ̀rẹ̀ united ní ilorin láti ọdún 1950 wọ 1952 àti okesuna senior primary school ní ilorin ní odún 1953 wọ 1957 ó kẹ́kọ̀ọ́ gboyè ní ilé-ẹ̀kọ́ gíga ti nigeria military school zaria láàrin ọdún 1958 sí 1962 iṣẹ ologun ní ọdún 1962 idiagbon dara pọ̀ mọ́ ẹgbé ọmọ-ogun ti ilẹ̀ nàìjíríà nípa fífí orúkọ sílẹ̀ ní ilé-èkọ́ àwọn ọmọ ológun nàìjíríànmtc ní oṣù kìíní ọdún 1964 ilẹ́-ẹ̀kọ́ gíga kan tún gbà á wọlé sí nigerian defense academy nda láti ọdún 1962 sí 1965 idiagbon lọ sí pakistan military academy kakul pma kakul abbottabad pakistan níbi tí ó ti kẹ́kọ̀ọ́ gboyè nínú ẹ̀kọ́ economics nígbà tí ó dé nàìjíríà láti pakistan ó fi àṣẹ lélẹ̀ láti yàn án sípò alága kejì ní oṣù kẹrin ọdún 1965 ó jẹ́ olórí ẹgbẹ́ rẹ̀ ìyẹn ọ̀wọ́ kẹrin láti oṣù kẹjọ ọdún 1965 sí oṣù kìíní ọdún 1966 ní ọdún 1966 ó gbẹ̀kọ́ fún ipò adarí àwọn ẹgbẹ́ kékeré nigerian defense academy ní ipinle kaduna láti ọdún 1966 sí 1967 ó tún ṣiṣẹ bí òṣiṣẹ́ oyè battalion kẹrin ati oṣiṣẹ gbogbogbo oye 3rd apa 1st a gbe e ga si ipo lieutenant ni ọdun 1966 o ja ni ogun abele naijiria o si di olori ogun 20 battalion lati oṣu kẹwa 1967 si kínní 1968 ni 1968 o gbega si ipo ti kapteeni oun ni olori ogun battalion 125 lati ọdun 1968 si 1970 - ẹgbẹ ija ti o bẹru ni ọdun 1970 o gbega si ipo pataki a ṣe e ni brigade pataki ati igbakeji alakoso ẹgbẹ ọmọ ogun 33 lati oṣu kẹta ọdun 1970 si oṣu kẹta ọdun 1971 ati alaṣẹ 29 brigade lati oṣu kẹta ọdun 1971 si oṣu kejila ọdun 1972 ni oṣu kini ọdun 1973 o ṣe iranṣẹ bi oṣiṣẹ gbogbogbo ipele 1 ati nigbamii oṣiṣẹ oṣiṣẹ akọkọ pso ile -iṣẹ ologun ti o ga julọ a gbe e ga si ọga ọmọ ogun ni ọdun 1974 a fi i ṣe ọga brigade 31 ati 15 brigades lati oṣu kẹjọ ọdun 1975 si oṣu kẹjọ ọdun 1978 ni ọdun 1976 idiagbon lọ siwaju si command and staff college ni quetta pakistan fun ikẹkọ ologun siwaju sii ni oṣu keje ọdun 1978 o gbega si ipo colonel a yan an gege bi oludari agbara manning ati eto ile -iṣẹ ọmọ ogun ni oṣu kẹwa ọdun 1979 ni oṣu karun ọdun 1980 o ni igbega si ipo ti brigadier-general ni ọdun 1981 o lọ si national institute for policy and strategic studies kuru jos ipinlẹ plateau nigeria ati ni ọdun 1982 o lọ si ẹkọ isakoso idaabobo international naval postgraduate school amẹrika o jẹ akọwe ologun ti ẹgbẹ ọmọ ogun naijiria lati ọdun 1981 si 1983 alakoso ologun ti ipinle borno lati oṣu kẹjọ ọdun 1978 si oṣu kẹwa ọdun 1979 olori ijọba ti orilẹ -ede gbogbogbo obasanjo yan idiagbon gẹgẹ bi alabojuto ologun ipo ti a pe ni gomina bayi ti ipinle borno nigeria awọn ẹbun to gba major-general idiagbon rtd gba ọpọlọpọ awọn ẹbun ati awọn ami iyin ni tito -lẹsẹsẹ wọn pẹlu oloye oṣiṣẹ ile -iṣẹ giga gbogbogbo muhammadu buhari ṣe idiagbon ni igbakeji rẹ bi oloye oṣiṣẹ ile-iṣẹ giga lati ọjọ 31 oṣu kejila ọdun 1983 si 27 oṣu kẹjọ ọdun 1985 ti a ṣe apejuwe rẹ bi ọkunrin ologun ti o peye o ṣere ipa pataki gẹgẹ bi ami pataki ti ijọba ologun buhari idiagbon ni igbega si ipo ti gbogbogbo ni ọdun 1985 o dari gbogbo ohun elo ti o han ti orilẹ -ede iṣelu ijọba ati awọn agbara iṣakoso idiagbon ni o ni iduro fun iṣafihan ikede ati imuse ọpọlọpọ awọn ilana pataki ti ijọba wọn pẹlu ogun lodi sí àìṣèdájọ́ ' <ns>10</ns> <id>16733</id> <revision> <id>534273</id> <parentid>122075</parentid> <timestamp>2020-05-17t152113z</timestamp> <contributor> <username>demmy</username> <id>193</id> </contributor> <model>wikitext</model> <format>text/x-wiki</format> awọn ipele marun ti ogun lodi indiscipline eyiti idiagbon kede ati imuse ni 'iyipada owo ati eto imulo oṣuwọn paṣipaarọ owo' ' ni oṣu kẹrin ọdun 1984 idiagbon kede ikede ti owo tuntun fun naijiria o sọ pe owo tuntun yoo tọju orukọ kanna ṣugbọn awọn awọ ti awọn owo -owo yoo yatọ o tun kede awọn opin si paṣipaarọ owo fun awọn ile -iṣẹ ati awọn ẹni -kọọkan iwọn ẹni kọọkan jẹ 7000 o sọ pe ile -iṣẹ eyikeyi tabi paṣiparọ ẹni kọọkan ni apọju ti aropin ni lati ṣalaye ibi ti owo naa ti wa ati nilo imukuro ijọba ni ibamu si idiagbon idi pataki ti awọn iṣoro eto-ọrọ orilẹ-ede 'jẹ imukuro imukuro ti owo orilẹ-ede naijiria nipasẹ gbigbe kakiri arufin nla ti owo' ' wọle gbero ilana iṣelọpọ ile -iṣẹ ni ọdun 1984 idiagbon ṣe imuse ilana iṣipopada ikọja ti ijọba ologun ti o da lori lilo awọn ohun elo agbegbe a ti gbe agbewọle wọle le ero naa ni lati rii daju idagba ti awọn ile -iṣẹ agbegbe nipasẹ eto imulo 'pada si eto ilẹ' paapaa ni ọdun 1984 idiagbon ṣiwaju ati imuse eto pada si ilẹ eyiti o jẹ apakan ti eto -ogbin ti ijọba ti o ṣe iwuri fun iṣelọpọ ounjẹ ogbin pupọ ati tun jẹ apakan ti ilana imukuro osi ti ijọba ologun 'eto imulo ajeji' lati oṣu kini oṣu kini ọdun 1984 si oṣu kẹjọ ọdun 1985 idiagbon gba iṣakoso gbogbo awọn ọran eto imulo ajeji ti o kan aabo o wa ni iṣakoso pipade aala yiyọ awọn aṣikiri ti ko ni ofin ati iṣakoso ibajẹ lẹhin umaru dikko affair ni ilu gẹẹsi o tun kopa ninu awọn iṣẹ ijọba ni aṣoju ijọba ologun ti orilẹ -ede naijiria o fowo si laini kirẹditi ati awọn adehun ifowosowopo eto -ẹkọ pẹlu aṣoju bulgarian kan ti o ṣabẹwo nipasẹ prime minister grisha filipov ni ọdun 1984 o dari aṣoju kan ni 1984 si soviet union lati pade adari soviet konstantin chernenko |
alhaji sheu shagari |
jacob zuma jacob zuma jẹ́ ààrẹ orílẹ̀ èdè gúúsù áfíríkà tẹ́lẹ́ ó wolé ní osù kejìlá odún 2006 gégé bí alága fún egbé african national congress anc ní guusu afrika olóyè ni ó jé ní àárín àwọn zulu ní ọjọ́ karùn-ún osù kìíní odún 2007 ó fé nompumeledo ntuli ọmọ ọdún mẹ́tàlélọ́gbọ̀n gẹ́gẹ́ bí ìyàwó rẹ̀ karin lẹ́yìn ìgbà tí ó ti bí ọmọ méjì fún un 1943 ni wọ́n bí jacob zuma ìyàwó rẹ̀ kan tí orúkọ rẹ̀ ní jẹ́ kate pa ara rẹ̀ ní ọdúin 2000 nítorí pé ó ní ìgbéyàwó tí àwọn ti ṣe fún ọfún mẹ́rìnlélógún kò rọgbọ ọmọ ọdún mẹ́rìnlélógójì ni kate nígbà náà ní ọdún 2005 ni president thabo mbaki yọ zuma kúrò ní ipò igbákejì àrẹ nítorí ìwà ìbàjẹ́ ní ọdún 2006 ni wón fi ẹ̀sùn kan zuma pé ó fi ipá bá obìnrin kan tí ó ní hiv lo pò kò jẹ̀bi ẹ̀sùn náà ni oṣu kẹsan ọdun 2021 idajọ ododo jẹrisi idalẹjọ ti jacob zuma si oṣu mẹẹdogun ninu tubu |
joseph h greenberg ohun tí òǹkọ̀wé ṣiṣẹ́ lé lórí nínú ìwé yìí ìpín èdè aáfíríkà sí ẹbí orí méje ni ìwé náà ní orí kìíní ni ó sọ̀rọ̀ nípa ìlàlà tí a lè tẹ̀lé láti pín èdè kan sí ẹbí lẹ́yìn èyí ni òǹkọ̀wé wá bẹ̀rẹ̀ sí ní í ṣe àlàyé àwọn ẹbí tí ó pín èdè aáfíríkà sí orí keyì sọ̀rọ̀ nípa niger-cong ẹ̀kẹ́ta afrocasiatic ẹ̀kẹ́rin khoisan ẹ̀kárùn-ún chari-nile ẹ̀kẹ́fà nilo-saharan nígbà tí orí kéje sọ̀rọ̀ nípa niger-kordofania yàtọ̀ sí orí méje yìí ìwé náà ní index to language classification key to language classification àti index of languages ọ̀pọ̀lọpọ̀ máàpù ni òǹkọ̀wé yà sínú ìwé yìí ní ìparí òǹkọ̀wé ṣe àfikún díẹ̀ sí ìwé yìí ó sì ṣe àtúnṣe àwọn àṣìṣe tí ó ṣe àkíyèsí nínú ìwé náà bí àwọn ohun tí ó wa nínú ìwé náà ṣe lọ ní olóríjorí nì yí |
àwọn ọba ilẹ̀ nàìjíríà ìlú àti orúkọ oyè wọn abẹ́òkúta - aláké adó-èkìtì - èwí àkúrẹ́ - déjì arámọkọ - alárá ẹdẹ - tìmì ìlokò - aloko ìkọ̀lé - ẹlẹ́kọ̀lé ìjerò - ajerò ilẹ̀-olújìí - jegun ìdànrè - ọwá ìkàrẹ́ - olúkàrẹ́ ifọ́n - olúfọ́n ifẹ̀ - ọọ̀ni ìbàdàn - olúbàdàn calabar - obong onitsha - obi ilẹ́sà - ọwá obòkun ìlá - ọ̀ràngún ìlárá - alárá ìjẹ̀bú-òde - awùjalẹ̀ sábẹ - onísábẹ ọ̀gbàgì - ọwá ọ̀wọ̀ - ọlọ́wọ̀ oǹdó - òsemàwé ọ̀yọ́ - aláàfin òṣogbo - àtàọ́ja ògbómọ̀ṣọ́ - ṣọ̀hún òwu - olówu ijàrẹ́ - oníjàrẹ́ ìrèlè - ọlọ́fin benin - ọba of benin lagos - ọba of lagos kaduna - emir kano - emir ìlọ́rin - emir sókótó - saltan borno - shehu warri - olú èjìgbò - ogìyán |
àwòrán ará òwò nàìjíríà àwọn owó nàìjíríà àti àwòrán tí ó wà lára wọn n1 - náírà kan herbert macaulay n5 - náírà márùn-ún alhaji tawafa balewa 1912-1966 n10 - náírà mẹ́wàá alvan ikoku 1900-1971 n20 - ogún náírà murtala mohammed 1938-1978 n100 - ogọ́rùn-ún naira chief ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ 1909-1987 n200 - igba naira alhaji ahamadu bello 1909-1966 n500 - ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀ta naira dr nnamdi azikiwe 1904-1996 n1000 - ẹgbẹ̀rún naira alhaji aliyu ma0-borno àti dr clement isong |
àwọn olórí ìjọba ilẹ̀ nàìjíríà ààrẹ ilẹ̀ nàìjíríà 1st october 1979 ọjọ́ kìíní oṣù kẹwàá 1979 general olúṣégun ọbásunjọ́ fi ọ̀pá àṣẹ lé alhaji shehu shagari lọ́wọ́ 26th august 1993 ọjọ́ kẹrìndínlógún oṣù kẹ́jọ 1993 general ib babangida yẹ̀bá fún chief earnest shónẹ́kan olórí ogun tí ó jẹ́ àrẹ ni bàbángida náà pe ara rẹ 9th june 1998 ọjọ́ kẹsàn-án oṣù kẹfà ọdún 1998 general abdusalami abubakar ni wọ́n yàn láti rọ́pò general sani abacha 29th may 1999 ọjọ́ kọkàndínlọ́gbọ̀n oṣù karùn-ún ọdún 1999 general abdusalami abubakar gbé ìjọba fún chief olúsẹ́gun ọbásanjọ́ 29th may 2007 ọjọ́ kọkàndínlọ́gbọ̀n oṣù karùn-ún ọdún 2006 chief olúṣẹ́gun ọbásanjọ́ gbé ìjọba fún alhaji umaru yar’adua |
ìjọba ìbílẹ̀ adámáwá adamawa idemsa fufore girei gombi guyuk hhong jada yola north lamurde madagali maiha mayo-bel michika-micloka mubi north-uba mubi south numan shelle song goila toungo yola south |
àwọn agbègbè ìjọba ìbílẹ̀ ìpínlẹ̀ akwa-íbọm abak abak eastern obodo eket eket atai essien udim afa he ikot etim ekpo etinan etinan ibesikpo asutan ibiono ibom ibiono ika ikono ibiaku ntokoko ikot abasi ikot abasi ikot ekpene ini odoro ikpe itu itu enwang mkpat enin mpat enin nsit ibom msit ubium akara okobo onna abat oron oron oruk anam udungl ukanafun esit eket uguo uruan idu urue offong oruk offong uyo |
àwọn agbègbè ìjọba ìbílẹ̀ ìpìnlẹ̀ anámbra aguata aguata anambra east otuocha ananmbra west nzam aniocha neni awka north achalla awka south akwa ayamelum anaku dunukofia ekwusiewo ozubu idemili north ogidi idemili south idemoli ihiala ihia njikoka nnewi norh nnewi nnewi south ukp ogbaru onitsha north onitsha orumiba north orumba no onisha south fegge orunmba south umueze oyi |
ojúewé àkọ́kọ́ <templatestyles src=main page/minervacss /> wikipedia ní àwọn èdè míràn àwọn wikipedia tí wọ́n ní ju àyọkà 1 000 000 lọ · àwọn wikipedia tí wọ́n ní ju àyọkà 500 000 lọ · · · àwọn wikipedia tí wọ́n ní ju àyọkà 100 000 lọ · · · · · · · · · · · · |
ìjọba ìbílẹ̀ nàìjíríà naijiria ní ìjọba ìbílèlgas 774 ikokan àwọn ìjọba ìbílè yìí sì ni ó wà lábé ìdarí alága àti àwọn ìgbìmò tí à ún pè ní councilors ikokan àwọn ìjọba ìbílè ní wón pín sí ó kéré jù èka mẹwa sí ogún àwọn councilors ló ún ṣe àkóso àwọn ẹ̀ka kokan wón sì ún fi àbọ̀ já alága èyí ni àtòjọ àwọn ìjọba ìbílè ní orílẹ̀-èdè nàìjíríà balyesa brass twon brass ekremor kolokuma/opokuma nembe ogbia sagbama southern ijaw yenagoa benue benue ado agatu apa buruku gboko guma gwer east gwer west katsina ala konshisha kwande logo makurdi obi ogbadibo ohimini oju okpokwu otukpo tarka ukum ushongo vandeikya borno bornu abadan askiba uba bama bayo biu chibok damboa dikwa gubio guzamala gwoza hawul jere kaga kala balge konduga kukawa kwaya kwasar mafa magumeri maidugurimetro marte mobbar monguno ngala nganzai shani cross river cross river abi akamkpa akamkpa akpabuyo bakassi bekwara biase boki calabar municipal calabar south etung ikom obubra odengu obudu gakem odukpani ogaja okpoma yakurr yala delta delta aniocha north issele uku aniocha south bomadi bornado burutu burutu ethiopia east isiokolo ethiopia west oghara ika north east owa oyibu ika south agbor isoko north ozoro isoko north ozoro isoko south oleh ndokwa east aboh ndokwa west kwale awo-iadmu okpe orerokpe oshimili north oshimili south patani patani sapele sapele udu otor udu ughelli north ugheli ughelli south jeremo town ukwuani uvwie efferun warri south warri warri north koko warri sough-west ebonyi ebonyi abakaliki afikpo north afikpo afikpo south nguzu edda ebonyi ebonyi ezza north ezza south onueke ikwo echan ishielu ezillo ivo isiaka izzi iboko ohaozara obiozara ohaukwu ezzamgbo onicha isu edo edo akoko edo igara egor esan central esan north east esan south east esan west etsako central etsako west igueben ikpoba okka oredo orhionwon ovia north east ovia south west etsako east owan east owan west uhunmwonde ekiti ekiti ado-ekiti ado ekiti aiyekite efon efon alaaye ekiti east omuo ekiti south west ilawa ekiti west aramoko ekiti mure ido-osi ido ekiti ijero ijero ikere ikere ikole ekiti ileje meje eda oniyo irepodun/ifelodun igede ise ise moba otun oye oye ekiti enugu enugu agwu agwu aninri ndeaboh enugu east nnugu nike enugu north enugu enugu south uwani ezeagu agaowa igbo etiti ogbede igbo eze south igwa aka igbo eze n ezike isi uzo ikem nkanu east amagunze nkanu agbani nsukka nsukka oji river oji river udemu obafor udi udi uzo uwani gombe gombe akko balanga billiri dukku funakaye go kaltungo kwami nafada shomgon yamlatu/deba imo imo aboh mbasie aboh ahiazu mbaise ehime mbano ehime ezini hitte itti ideato north dikenanfai ideato south nkwe ihite uboma ikeduru isiala mbano isu mbaitol ngor/ok njaba nkwangele nkwerre nkwere obowo oguta og ohaji/egbema okigwe onuimo orlu orsu oru east oru mbagida owerri north owerri municipal owerri west jigawa jigawa auyo babura birnin kudu birniwa gagarawa dutse garki gumel guri gwaram gwiwa hadejia jahun hausa kaugama kazaure kiri kasamma kiyawa maig malam madori miga ringim roni sule takarkar te yankwashi 18 kaduna kaduna birnin gwari chikun giwa kajuru igbabi ikara jem’a kacha kaduna north kaduna south kagarko kauru kubau kudan lere makarfi sabon gari sanga zangon kataf zaria kano kano ajingi albasu bagwai bebeji bichi bunkure danbatta dawakin kudu dawakin tofa dogunwa fagge gabas garko garun mallam garun mallam gaya gaya gezawa ges gwale gwale gwarzo gwarzo kabo kabo kano municipal kano karaye 9karaye kibiya kibiya kiru kiru kumbotso kumbotso kunchi kunchi kura kura madobi madobi makoda makoda minjibir minjibir nassarawa rani rano rimin gado rimi gado rogo rogo shanomo shanomo sumaila sumaila takai takai tarauni tofa tofa tsanyawa tsanyawa tundun wada tundun wada ungogo ungogo warawa wudil wudil katsina katsina bakori batagarawa batsari baure bindawa charanchi dan-musa dan dume 9 danja daura dutsi dutsinma faskari funtua ingawa jibia kafur kaita kankara kankia katsina katsina kurfi kusada mai’adua malumfashi mani mashi matazu musawa rimi sabuwa safana sandamu zango kebbi kebbi alieru arewa argungu augie bagudo birnin-kebbi bunza dandi kamba danko wasagu fakai gwandu jega kalgo kdkoibesse sakaba shanga suru yauri zuru kogi kogi adavi aja okuta ankpa bassa dekina ibaji idah igalamela-odolu ijumu kabba/bunu lokoja kogi mopa-muro ofu ogori/mogongo okehi okene olamaboro omala yagba east yagba west kwara kwara asa baruten edu ekiti ireposun ilorin easat ilorin south ireposun ilorin west kiyamo moro offa oke-ero osin oyun pategi lagos lagos agege agege ajeromi/ifelodu ajegunle alimosho ikotun amuwo-odofin festac apapa apapa badagry badagry epe epe eti osa ibeju lekki akodo ifako/ijaye ikeja ikeja ikorodu ikorodu kosofe kosofe lagos island lagos island lagos main land lagos mainland mushin mushi oloosa ojo ojo oshodi/isolo oshodi somolu somolu surulere surelere nasarawa nasarawa akwanga awe doma kari keana keffi kokona lafia nasarawa nasarawa eggon obi toto wamba niger niger agaie agwara bida bosso edati gbako gurara katcha kontagora lapai lavun magama mariga mashegu chanchaga mokwa muya paikoro rafi rijau shiroro suleja tafa wushishi ogun ogun abeokuta north abeokuta south ado-odo/ota ota egbada north ifo ifo ijebu east ogere ijebu north ijebu ode ijebu ode ikenne ikenne ijebu north east atana imeko afon imeko ipokia ipokia obafemi owode owode odedah odedah odogbolu odogbolu ogun waterside abog shagamu shagamu ondo ondo akoko north east ikare akoko north west oke agbe akoko south west oka akoko south east isua akure north iju itaogbolu akure south akure idanre owena ifedore-igbara oke okitipupa okitipupa ilaje igbokoda ese odo-igbekebo ile oluji/okeigbo-ile-oluji irele-irele odigbo-ore ondo east-boluwaduro ondo west-ondo ose-ifon owo-owo osun osun atakunmosa east atakunmosa west osu aiyedade gbongan aiyedire-ile ogbo boluwaduro otan ayegbera boripe-iragbiji ede north ede south-ede egbedore ejigbo-ejigbo ife central ile-ife east ife north ipetumodu ife south-ifetedo ifedayo ifelodun-ikirun ila-ila orangun ilesha east-ilesha ileshawest ireposun irewole-ikire isokan-apomu iwo-iwo obokun-ibokun odo otin-okuku ola-oluwa bode osi olorunda ori-ade orolu-ifon osogbo-osogbo oyo oyo afijo akinyele atiba atisba egbeda ibadan north ibadan north east ibadan north west ibadan south east ibadan south west ibarapa ibarapa north iddo saki west ifeloju irepo iseyin itesiwaju iwajowa iyamapo/olorunsogo kajola lagelu ogbomoso north ogbomoso south ogo oluwa oluyole ona ara orelope oriire oyo east oye west saki east surulere plateau plateau barkin-ladi barkin ladi bassa-bassa bokkos-bokkos jos east-argwere jos north-jos jos jos south-bukun kanam-dangi kanke lang tang north-lang tang lang tang south mangumangu mikang pankshin-pankshin qua’an-pan riyom shendam-shendam wase-wase rivers rivers ahoada east-aboada ahoada west-inma akuku-toru andoni-ngof asari-toru bonny-bonny degema-abonema eleme-nchia emuoha-emuoha etche gokana-kpor ikwerre-isokpo khana-bori obia/akpor abua/odual abua ogba/egbema/ndoni-oku oku ogu/bolo okrika-okrika omumma opobo/nkoro-opobo town oyingbo-afam part-harcourt tai sokoto sokoto binji bodinga dange shuni gada goronyo gudu gwadabawa illela isa kebbe kware rabah sabon birni shagari silame sokoto north sokoto south tambuwal tangaza tureta wamakko wurno yabo taraba taraba ardo kola bali donga gashaka gassol ibi jalingo karim lamidu kurmi lau sardauna takum ussa wukari yorro zing yobe yobe bade busari damaturu fika fune geidam gusba gulami jakusko karasuwa machine nangere nguru potiskum tarmua yunusari yusufari zamfara zamfara anka bakura bukkuyum bungudu gummi gusau kaura namoda birnin magaji maradun maru shinkafi talata mafara tsafe zurmi fct abaji abuja municipal bwari gwagwalada kuje kwali local government councils of nigeria |
kudirat abiola kúdíràtù abíọ̀lá tí a bí ni ọdún 1951 dágbére fáyé ní ọjọ́ kẹrin oṣù kẹfà ọdún 19961951 - 4 june 1996 jẹ́ òṣèlú àti ajàfẹ́tọ̀ọ́ ọmọ ènìyàn ọmọ orílẹ̀ èdè nàìjíríà ó tún jẹ́ ọ̀kan nínú àwọn ìyàwó m k o abíọ́lá ayé rẹ̀ wọ́n bí i ní ọdún 1951 ní zaria ní ilẹ̀ nàìjíríà alhaja kudirat abiola ni obìnrin kejì tí ó fẹ́ ọkọ rẹ̀ ní àkókò ikú rẹ̀ ó jẹ́ ìyàwó àgbà rẹ̀ wọ́n pa á lákòókò tí ìjọba orílẹ̀-èdè nàìjíríà ti fi ọkọ rẹ̀ sí àtìmọ́lé ọkọ rẹ̀ ni wọ́n gbàgbọ́ pé ó jẹ́ olúdìje tó jáwé olúború nínú ìdìbò nàìjíríà tó wáyé lọ́dún 1993 tí wọ́n sì tì mú u láìpẹ́ lẹ́hìn tí ìjọba àpaniláṣẹ ibrahim babangida fagi lé wọn ìpànìyàn náà jẹ́ kókó-ọ̀rọ̀ ti ìwádìí àti ìdánwò ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún lẹ́hìn náà gẹ́gẹ́ bí àwọn àkọọlẹ ìpànìyàn náà ni àṣẹ àti lẹ́hìn náà wáyé nípasẹ̀ àwọn ọkùnrin mẹ́fà abiola kú nínú ọkọ̀ rẹ̀ láti iná ìbọn awakọ̀ rẹ̀ tún kú olùrànlọ́wọ́ ti ara ẹni ẹnití ó fi ẹ̀sùn kan pé ó ní ipa pẹ̀lú àwọn apànìyàn rẹ̀ wà nínú ọkọ̀ ayọ̀kẹ́lẹ́ ṣùgbọ́n kò farapa ọkọ rẹ̀ tẹ̀síwájú láti wà ní àtimọ́lé láìsí ẹsùn lẹ́hìn ikú rẹ̀ ó kú ní àwọn ipò ìfura ní kété ṣáájú kí wọ́n tó sọ pé yóò tú sílẹ̀ ní ọjọ́ keje oṣù keje ọdún 1998 |
ariwa afrika |
alex ibru alexander uruemu ibru march 1 1945 - 20 november 2011 je onisowo omo ile naijiria ohun tun ni oludasile iweroyin ojojumo the guardian newspapers ti o dasile ni 1983 |
hogan bassey hogan kid bassey 1932-06-03 - 1998-01-26 je omo ile naijiria oruko ti a so ni okun asuguo bassey ní ọdún 1952 ọwọ́ nàìjíríà kan tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ hogan bassey di world featherweight champion ní ìlú òyìnbó |
táyọ̀ awótúsìn tayo awotusin táyọ̀ awótúsìn àti chris odiiibe níbi ogun tí ó ń ṣẹlẹ̀ ní leberia wọ́n pa táyọ̀ awótúsìn ti ilé-iṣẹ́ ìwé-ìròyìn champion àti chris odiiibe ti ilé-iṣẹ́ ìwé-ìròyìn guardian ní ọdún 1991 níbi tí wọ́n ti ń ṣe iṣẹ́ òòjọ́ wọn gbigbesele iwe iroyin ní oṣù kéje ọdún 1993 ìjọba àpapọ̀ gbẹ́sẹ̀ lé títẹ̀ jáde awon ìwé-ìròyìn bi the concord press the punch press the sketch press the observerpress and abuja newsday press wọ́n ní wọn kò gbọ́dọ̀ tẹ ìwé-ìròyìn jade fún ọdún kan ní osu kẹ́fà ọdún 1994 ìjọba àpapọ̀ tún sọ pé kí the concord press the punch press àti the guardian press má tẹ́ ìwé-ìròyìn wọn jade niọdún mìíràn thirty minutes of corruption in nigeria thirty minutes of corruption in nigeria ní ọdún 1994 ilẹ́-iṣẹ́ tẹlífísàn kan ní ilẹ̀ àmẹ́ríkà tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ́ the american colombia broadcasting service cbs ní oṣù kéjìlá ọdún gbé ètò kan jáde lórí ìwá ìbajẹ́ tí ó pè ní ‘thirty minutes of corruption in nigeria lẹ́yìn ètò yìí ìjọbá àpapọ́ ní kí gbogbo àwọn ẹni tí ọ̀rọ̀ ìbàjẹ́ náà kan kí wọn sì pè wọ́n lẹ́jọ́ iwe iroyin gbowo lori owó ìwé ìròyìn ní ọjọ́ kìíní oṣù kéjìlá ọdún 1963 owó ìwé ìròyìn kúrò ní kọ́bọ̀ mẹ́rin ó di kọ́bọ̀ márùn-ún |
délé giwa nigerian journalist and newspaper founder dele giwa tí abísọ rẹ̀ ń jẹ́ sùmọ́nù ọládélé baines giwa jẹ́ ọmọ prílẹ̀-èdè nàìjíríà tí won bí ní ọjọ́ kẹrìndínlógún oṣù kẹta ọdún 1947 tí ó sì papò dà ní ọjọ́ kọkàndínlógún oṣù kẹwá ọdún 1986 16 march 1947 19 october 1986 jẹ́ oníṣẹ́ ìwé ìròyìn àti olóòtú ìwé ìròyìn ọlọ́sọ̀ọ̀sẹ̀ newswatch ìbẹ̀rẹ̀ ayé rẹ̀ sùmọ́nù ọládélé baines giwa won bí ní ọjọ́ kẹrìndínlógún oṣù kẹta ọdún 1947 tí ó sì papò dà ní ọjọ́ kọkàndínlógún oṣù kẹwá ọdún 1986 16 march 1947 ni wọ́n bí sínú ẹbí ìkan nínú àwọn òṣìṣẹ́ l'áàfin ọba adesoji aderemi nígbà ayé rẹ̀ ètò ẹ̀kọ́ rẹ̀ délé l9 sí ilé-ẹ̀kọ́ la tí ó wà ní làgèrè ní ìlú ilé-ifẹ̀ ó sì wọ ilé-ẹ̀kọ́ ti odùduwà college ní ilé-ifẹ̀ nígbà tí bàbá rẹ̀ ríṣẹ́ sí ibẹ̀ gẹ́gẹ́ bí alágbàfọ̀ délé tún lọ sílé ẹ̀kọ́ àgbà ní ìlú amẹ́ríkà tí ó sì kẹ́kọ́ gboyè ba nínú ìmọ̀ èdè gẹ̀ẹ́sì ní ulé-ẹ̀kọ́ brooklyn college ní ọdún 1977 ó tún sì tún lọ sílé ẹ̀kọ́ fordham university láti kẹ́kọ̀ọ́ gboyè siwájú si ó ṣiṣẹ́ ní ilé-iṣẹ́ ìwé ìròyìn ilẹ̀ amerika tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ́ the new york times gẹ́gẹ́ bí amúgbá-lẹ́gbẹ̀ẹ́ olóòtú ìwé ìròyìn náà fún odidi ọdún mẹ́rin gbáko ṣáájú kí ó tó padà sí orílẹ̀-èdè nàìjíríà láti sìṣẹ́ nílé iṣẹ́ ìwé ìròyìn daily times tí ó wà ní ìlú èkó délé gíwá ray ekpu dan agbese ati yakubu mohammed ni wọ́n jọ pawọ́pọ̀ dá ilé-iṣẹ́ ìwé ìròyìn newswatch ní ọdún 1984 wọ́n sì gbé àpilẹ̀kọ akọ́kọ́ jáde ní ọjọ́ kejìdínlógún oṣù kíní ọdún 1985 tí wọ́n sì bẹ̀rẹ̀ sí ń pin ká ní oṣù kíní délé gbé iṣẹ́ ìmọ̀ ìròyìn àti ìkóroyìn jọ jáde ní orílẹ̀-èdè nàìjíríà pẹ̀lú ṣíṣàfikún ìgboyà àti ìtọpinpin nínú iṣẹ́ ìròyìn nígbà ayé rẹ̀ ní àsìkò ìjọba ààrẹ apàṣẹ wàá lábẹ́ ìjọba ológun ibrahim babangida tí ó gba ìjọba ní inú oṣù kẹjọ ọdún 1985 délé gbé àwòrán ojú ààrẹ náà sí ojú ewé akọ́kọ́ ìwé ìròyìn náà ní ẹ̀mẹ́rin tí ó sì tún ń fẹnu àbùkù sọ tẹni bá ro wípé òun yóò ma da ìjọba ààrẹ babangida rà nígbẹ̀yìn ìwé ìròyìn newswatch gbójú agan sí ààrẹ náà lásìkò ìjọba rẹ̀ ìgbé ayé rẹ̀ délé gíwá fẹ́ ìyàwó rẹ̀ àkọ́kọ́ ọmọ orílẹ̀-èdè amẹ́ríkà tí ó jẹ́ oníṣẹ́ ìlera ní ọdún 1974 ó fẹ́ ìyàwó kejì tí orúkọ rẹ̀ ń jẹ́ florence ita giwa amọ́ ìgbéyàwó wọn kò ju lò ju oṣù mẹ́wá lọ kí ó tó túká lẹ́yìn náà ó tún ṣe ìgbéyàwó pẹ̀lú arabìnrin olufunmilayo olaniyan ní ọjọ́ kẹwá oṣù keje ọdún 1984 tí wọ́n sì jọ wà papọ̀ títí di àsìkò ikú rẹ̀ ní ọdún 1986 ìyá rẹ̀ tó bi àti ọmọ rẹ̀ ni wọ́n gbẹ̀yìn rẹ̀ |
fifa egbe ipapo kariaye ajose boolu-elese geesiinternational federation of association football faranse fédération internationale de football association to gbajumo gege bi fifa ni is the international agbarajo asejoba kariaye fun boolu-elese ibujoko re wa ni zürich switzerland be sini aare re lowolowo bayi ni sepp blatter fifa ni o ni ojuse fun agbajo ati isejoba awon idije pataki boolu-elese agaga ife eye agbaye fifa to waye lati odun 1930 |
jàjá ìlú òpobò jaja ilu opobo ọba jaja tí ìlú opobo orúkọ jubo jubogha 1821 - 1891 jẹ́ ọmọba oníṣòwò òun sì ní olùdásílẹ̀ ìlú opobo tí ó wà ní ìlú ìpínlẹ̀ rivers tí ìlú nàìjíríà wọ́n bí ni umuduruoha amaigbo ní ìpínlẹ̀ imo ọ̀dọ̀ ló wà nígbà tí àwọn afẹ́rú-ṣòwò mú lẹ́rú ní bonny orúkọ tó padà jẹ́ ni jájá jaja of opobo ní ọdún 1792 jaja of opobo di ọba banny ó kú ní 1829 mohammed bello mohammed bello mohammed bello tí ó jẹ́ ọmọ uthman dan fodio kọ́ ìlú sokoto ní 1809 ní 1817 nígbà tí baba rẹ̀ kú ó di caliph ibẹ̀ shodeke shódẹkẹ́ ní 1825 shódẹkẹ́ di aṣáájú àwọn ẹ̀gbá ní abẹ́òkúta baale ibadan baálẹ̀ ìbàdàn ní ọdún 1830 wọ́n dá ìbàdàn sílẹ̀ ó sì ní baálẹ̀ àkọ́kọ́ |
irinkerindo ninu igbo elegbeje ti do fagunwa ko |
kenya kẹ́nyà tàbí orile-ede olominira ile kẹ́nyà je orile-ede ni ìlaòrùn áfríkà o dubule si eba okun india ni agedemeji aye kẹ́nyà ni bode mo ethiópíà ariwa sòmálíà ariwailaorun tànsáníà guusu ùgándà ati lake victoria iwoorun ati orile ede gúúsù sudan ariwaiwoorun oluilu re ni nairobi awon onibugbe ibe ti po to 38 legbegberun awon igberiko ibile ati awon ipinsi kenya pinsi awon igberiko 8 ti olori won n je alakoso igberiko aare lo n yan won awon igberiko wonyi mkoa singular mikoa plural in swahili na tun je pinpin si awon ibile wilaya awon ibile 69 lo wa awon ibile wonyi na tun je pipin si awon ipinsi 497 taarafa awon ipinsi tu je pipin si 2427 awon ibudo 2427 mtaa ati omo ibudo 6612 mtaa mdogo awon igberiko na niwonyi |
john harrison burnett john burnett tí ó jẹ́ principal àti vice-chancellor university of edinburgh láàrin 1978 sí 1987 kú ní ọjọ́ kejìlélógún oṣù kéje ọdún 2007 |
mọfọ́lọ́jì èdè yorùbá mọfọ́lọ́jì ìfáárà ìpele tàbí ìsọ̀rí márùn-ún ni a lè pín gírámà èdè sí àwọn ìpèle yìí náà ni fònẹ́tíìkì tàbí ètò ṣíṣàpèjúwe ìró fonọ́lọ́jì tàbí ìbáṣepọ̀ ìró sẹ̀méńtíìkì tabí èt`o ìtumọ̀ síntáàsì tàbí ètò tí ó dale gbólóhùn àti mọfọ́lọ́jì tabí ètò nípa ṣíṣẹ̀dá ọ̀rọ̀ gbogbo àwọn ìpele wọ̀nyí ni ó ní ìbáṣepọ̀ tí ó ṣòro láti yà sọ́tọ̀ ifunniloruko ìfáárà ní àwùjọ adúláwọ̀ káàkiri ayé orúkọ ṣe pàtàkì púpọ̀ ojú ayé nìkan kọ́ ni a fi í wò ó a máa fi ojú-inú àti ojú ẹ̀mí pàápàá wò ó nítorí náà orúkọ jẹ mọ́ ìhun ọ̀rọ̀-orúkọ nínú èdè adúláwọ̀ kọ̀ọ̀kan ó jẹ mọ́ ìmọ̀lára ènìyàn ó jẹ mọ́ ìgbàgbọ́ ìfẹ́ àníyan àti ìrètí ènìyàn pẹ̀lú amulo ede yoruba àmúlò èdè yorùbá dèjì médùbi ojú-ìwé 117-129 ìfáárà èdè èdè èdè láìsí èdè èèyàn kò sunwòn láwùjo eròngbà wa nínú aròko yìí ni láti tanná sí àmúlò èdè yorùbá ní orísirísi ònà a kò gbìdánwò láti parí isé síbí nítorí náà ìpàjùbà lásán ni eyí jé fún isé ribiribi tó wa níwájú aayan ogbufo ìfáárà tí ènìyàn bá ṣe alábàápàdé àkọsílẹ̀ kan tí wọ́n ṣe ní èdè tó ṣe àjòjì sí i ọ̀nà àbáyọ tí yóò kọ́kọ́ wá sọ́kan rẹ̀ ni ìranwọ́ ẹni tí yóò ṣe aáyan ògbufọ̀ irú àkọsílẹ̀ bẹ́ẹ̀ a le sọ pé iṣẹ́ ògbufọ̀ ni ó fẹ́rẹ̀ nira jùlọ nínú gbogbo iṣẹ́ apola oruko ìfáárà àpólà-orúkọ ni ẹyọ ọ̀rọ̀ tàbí àsopọ̀ ọ̀rọ̀ tí a le lò gẹ́gẹ́ bí olùwà àbọ̀ tàbí àbọ̀-atọ́kùn nínú gbólóhùn aṣeégbà a lè fi ipò mẹ́tẹ̀ẹ̀ta yìí hàn nínú àwọn àpẹẹrẹ ìsàlẹ̀ yìí |
ng ng je amioro orile-ede fun top-level domain ti internet cctld fun naijiria |
ṣáínà |
kúbà kúbà tabi orile-ede olominira ile kuba pípè /ˈkjuːbə/ spánì je orile-ede erekusu ni karibeani orile-ede kuba ni erekusu kuba gbangba isla de la juventud ati awon sisupapo-erekusu havana ni ilu titobijulo nibe ati oluilu re santiago de cuba ni ilu keji totobijulo |
cuba |
benin benin pípè /bɨˈnɪn/ tàbí orílẹ̀-èdè olómìnira ilẹ̀ benin jẹ́ orílẹ̀-èdè ní ìwọ̀orùn áfríkà ó ní bodè pẹ̀lú togo ní apá ìwọòrùn nàìjíríà ní apá ìlaòrùn àti burkina faso àti nijẹr ní àríwá ní gúúsù ó jásí etíòkun benin bight of benin itobi re ko fi be ju lo pelu arabudo to fe e to 8500000 botileje pe oluilu re je porto novo ibujoko ijoba wa ni kútọnu leyin ijoba oloselu lati 1960 de 1972 ijoba marxist-leninist je lati 1972 titi de 1991 ijoba yi se inira pupo o si se idabaru inadura bere lati odun 1991 awon idiboyan egbe oloselupupo ti n waye oruko benin gege bi oruko re ko ni ohunkohun se pelu ilẹ̀ọba benin tabi ilu benin ni naijiria oruko re tele je dahomey dan-ejo snakehomey-ilu tabi ileilu awon ejo ki a to yi si orile-ede olominira omoilu ile benin ni odun 1975 nitori pe egbe odo to wa un je etiodo benin won mu oruko yi nitoripe ko fi s'egbe kan larin gbogbo awon eya eniyan bi adota ti won wa ni ile benin dahomey je oruko iluoba fon ti ayeijoun nitori eyi won ro pe ko to ìtàn ile-oba dahomey je didasile lat'owo awon orisirisi eya ni abomey awon akọ̀tàn ro pe boya aisi abo ti owo eru dasile ni o fa ogunlogo ero eniyan lati ko lo si abomey larin won ni a ti ri aja awon omo eya gbe ti awon akotan nigbagbo pe awon ni won se idasile ilu na ibasepo larin awon eya aja ati eya fon to fa idasile eya titun ti a mo si dahomey igbagbo ni pe awon gbe wa lati wyo gangnihessou ni o koko je oba ni ile-oba dahomey asa jagunjagun won je ki won fe bode tobi pelu oluilu ni abomey ìṣèlú iru iselu je ti opolopo egbe oloselu ti won yan awon asoju pelu aare abasewa nibiti aare ile benin ti se yayi boni lowolowo bayi je olori orile-ede ati olori ijoba agbara iseoba wa lowo ijoba agbara isofin wa lowo ijoba ati ile asofin ile adajo ni ominira lowo ijoba ati asofin iru ona iselu lowolowo bayi bere ni 1990 pelu ofinigbepo ile benin ati iyipada si ti oloselu ti o tele ni odun 1991 awon ipinle ijoba ile benin je pinpin si apá mejila french départements awon wonyi si tun je pinpin si ibile 77 ni odun 1999 ni won pin awon apa ijoba abele mefa to wa tele si mejila jọ́gíráfì benin jẹ́ ile san lati ariwa de guusu ni ilaoorun afrika o dubule larin agbedeméjì ayé equator ati ìlà-ooru alákàn tropic of cancer ìlàìdùbúlẹ̀ rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 6°30′a dé 12°30′a bẹ́ ẹ̀ sì ni ìlàìnàró rẹ̀ bẹ̀rẹ̀ láti 1°l dé 3°40′l pelu agbegbe ile to to benin fe lati odò niger ni ariwa titi de okun atlantiki ni guusu ijinnasi to je 650 km 400 mi botilejepe ni iwon ile eba odo re je 121 km 75 mi iwon ile orile-ede na ni ibi totifeju je 325 km 200 mi ikan ninu awon orile-ede tokerejulo ni iwoorun afrika ni benin o kere ni ilopo mejo si naijiria to ni bode mo si ilaoorun sugbon o tobi ni ilopo meji si togo to ni bode mo si iwoorun maapu ile benin fihan pe awon oke re ko fi be yato si ara won idasarin awon oke re je 200 m a le pin oril-ede na si apa merin lati gusu de ariwa ibi ẹ̀kun omi irele oniyanrin igbeleke togajulo 10 m je lopojulo 10 km ni fife o je ile erofo to ni awo adagun odo ati osa ti won japo mo okun awon ilegiga apagusu benin igasoke larin 20 m ati 200 m pinya si ra won nitori awon afonifoji to la koja lati ariwa de gusu legbe awon odo couffo zou and oueme isuna isuna ile benin je ti alaidagbasoke o si gbojule ise agbe aroje ogbin owu ati okowo agbegbe owu tita lo je 40 gdp ati bi 80 ipawo oja okere iseoba idagbasoke eso-ise dasarin 5 ni bi odun meje seyin sugbon iposi iyearabudo ko je ki iposi yi o ni ipa kankan igbowolori owon ti din sile ni bi odun melo se yin cfa franc ni owonina ile benin dimográfì ogunlogo iyearabudo ile benin n gbe ni gusu won je ọ̀dọ́ pelu àsìkò ìgbẹ̀mí to je odun 59 awon eya ede afrika bi 49 lo wa ni benin awon wonyi tedo kakiri awon eya ede yi ni yoruba ni gusuilaoorun ti won wa lati naijiria ni odunrun 12la dendi ni agbegbe ariwa-arin won kowa lati mali ni orundun 16un bariba ati fulbe ni ariwailaoorun betammaribe ati somba ni atacora range fon ni ayika agbegbe abomey ni arin gusu ati mina xueda ati aja ti won wa lati togo ni ekun odo fon ni eya ede topojulo pelu 14 legbegberun iyearabudo to n so ede fon yoruba tele won pelu 12 legbegberun aja 600000 bariba 460000 ayizo 330000 the fulbe tabi fulani peul ati fula 310000 ati awon gun 240000 bakanna ni leba awon ebute ni gusu a le ri awon omo-omo awon eru ti won kopada wa lati brasil bakanna die tun wa lati ile europe agaga awon ara fransi ati awon eniyan lati apaariwa asia bi lebanon ati ilaoorun asia bi india esin gege bi onka 2002 se fihan 428 je elesin kristi 271 je katholiki selestial 5 methodisti 32 other protestanti 22 awon miran 53 244 je musulumi 17 je elesin ibile 155 awon miran èdè ede iseoba je faransé sugbon sibesibe awon ede abinibi bi fon ati yoruba na tu gbajumo agaga ni apa gusu ni apa ariwa awon ede bi bariba ati fula gbajumo awon eya eniyan 99 je àwon omo afrika yoruba fon aja bariba atbblo awon omo europe ko ju 10000 lo ilera ati itoju ni arin ewaodun '80 awon omo ile benin ti won le gba itoju ilera to yeke din ni 30 iyearabudo nitori eyi benin ni ofo omode togajulo ni afrika leyin idawose bamako iyato to dara sele eyi si je ki ipese ilera o wa fun opo awon iyearabudo ikeko ikeko ko pondandan be si ni ki se ofe bakanna awon odomokunrin poju awon odomobirin lo ni ile eko ipin awon akeko si awon oluko posoke lati 361 ni 1990 de 531 ni 1997 aimookomooka je 60 awon iyearabudo sistemu eko awon akoko ti ile-eko kookan n gba |
ilẹ̀ ọba benin ilẹ̀ ọba benin tabi ile oba edo 1440-1897 je ilu oba ayeijoun ni apa arin iwoorun ibi ti a mo si naijiria loni |
ilú-ọba ọ̀yọ́ former empire in present-day benin and nigeria ilẹ̀ ọba ọ̀yọ́ jẹ́ ikan pataki lara ilẹ̀ yorùbá ni apá iwọ̀ oorùn ilẹ̀ adúláwọ̀ idagbasoke ilẹ ọba ọyọ ko sé lẹyin bi wọn ṣe ni agekale oun itọsẹ iṣejọba to lọọrin ti wọn fi n tolu ati awọn ilu amọna ti wọn wa labẹ iṣakoso wọn laye atijọ bakan naa ni wọn n ṣe amulo awọn ifẹsẹmulẹ okowo to mulẹ ṣinṣin ati bi wọn ṣe ni agbekalẹ aato awọn ọmọ ogun ti wọn le lẹgbẹrun lẹgbẹrun ti wọn fi n koju iṣoro aabo ninu ilu ati leyin odi laarin ọrundun ketadinlogun si ọrundun kejidinlogun sẹyin ilu ọyọ ni o ni eto iṣejọba ti o duro ṣinṣin julọ ni apa iwọ oorun ile adulawọ ti pupọ awọn ilẹ ọba ti wọn sunmọ wọn si je ilẹ amọna labẹ wọn latari eto iṣejọba ati okowo to fi mọ eto aabo ni o mu ki awọn ilẹ ọba naa o sa si abẹ won fun aabo to peye lara awọn ile ọba wọnyi ni fon ilẹ ọba kingdom of dahomey ti o ti di orílẹ̀-èdè benin loni ìtàn ilè ọba ọ̀yọ́ àwọn akọni ìwáṣẹ̀ itan ilẹ ọba ọyọ bẹrẹ lati ori olupilẹṣẹ rẹ ti gbogbo ènìyàn mọ si ọ̀rányàn tabi ọ̀rànmíyàn ti o jẹ bikẹyin oduduwa ni ilé-ifẹ̀ gẹgẹ bi itan ti ṣe sọ ọranmiyan ṣe ipinu pẹlu awọn ẹgbọn rẹ lati kọ ẹgbin ti o ta le baba re ti n ṣe oduduwa lati ọdọ awọn alamulegbe wọn nipa kikogun ja wọn nigba ti wọn n lọ soju ogun naa awọn t'ẹgbọn t'aburo ba ni ede aiye-ede laarin ara wọn ni gbogbo wọn ba fi pínyà ti wọn si lọ lọtọọtọ pẹlu awọn ọmọ gun ikọọkan wọn latari eyi awọn ọmọ ogun ti ọranmiyan ni kere jọjọ lati tẹ siwaju lori ipinu ọkan re nipa ogun naa mọ fundi eyi ni oun ati awọn ọmọ goun rẹ ba fi rin titi won fi de bebe odò niger river ti wọn si fi de ilu ibusà bussa ilu yi ni awọn alaṣẹ ibẹ ti gbaa ni alejo ti wọn si ro lagbara pẹlu bi wọn ṣe so ejò kan ti wọn fi oogun pese rẹ mọọ lọrun awọn alaṣẹ ti wọn gba ọranmiyan lalejo si sọ fun wipe ki o tẹle ejo naa titi de ibi ti ejo naa yoo duro lo ojọ meje ti yoo si wọnu ilẹ lọ ọranmiyan tẹle amọran wọn ibi ti ejo naa wọlẹ si ibẹ naa si ni wọn tẹ ibi ti o di ilu ọ̀yọ́ loni ọgnagan ibi ti ejo yi wolẹ si ni wọn n pe ni àjàká loni ọ̀ranmiyan tẹ ilu ọyọ oun naa si ni o kọkọ jẹ ọba ti wọn si n pee ni alàafin ọ̀yọ́ nigba ti wọn n kọ ọyọ lọwọ awọn ọmọ ogun bariba gbogun lati gba ilu tuntun naa amọ ọrangun ajagunla lati ile-ila ti o jẹ ẹgbọn fun ọranmiyan ni o ko awọn ọmọ ogun wa lati gbeja aburo rẹ ti o si gba ilu ọyọ lọwọ awọn ọmọ ogun bọ̀gú ko pẹ ti ọranyan jagun ajaṣẹ ni iyawo re torosi ti o jẹ ọmọ oba nupe ti j je iyawo rẹ bi ọmọ ọkunrin kan ti o sọ orukọ rẹ ni ajuwọn ajaka lẹyin igba diẹ ni torosi tun bi ọmọ ọkunrin miran ti wọn pe ni arabambi ti wọn n oe ni ṣàngó gẹgẹ bi itan ṣe sọ ṣango jẹ oruko ti arabambi gba lati ọdọ babba iya rẹ ti o tumọ si ọlọrun àrá ibẹrẹ ọdun 13th century sí 1535 ibẹrẹ ọdun 1300 ce common era ni awọn onimọ sọ wipe wọn da ilu ọyọ silẹ alaafin ajuwọn ajaka ni o gbapo ọba lẹyin ọranmiyan amọ wọn yọọ nipo nitori wipe ajuwọn ajaka o fẹran alaafia ti ko si nigbagbọ wipe ogun ni o le yanju aawọ ti o ba ṣẹlẹ ati wipe o faye gba gbogbo awọn oloye re lati ṣe ohun ti o ba wu wọn ninu ilu ẹni ti wọn fi jọba lẹyin rẹ ni àjàká ti a mọ si ṣàngó ti awọn eniyan pada sọ di òrìṣà mọ̀nà-mọ́ná leyin ikú rẹ lẹyin eyi ni ajaka pada sori apere ọba ti oun naa si di arogunmasa arogun malelo ati arogunyọ lẹyin ajaka ni alaafin kori gorin itẹ ti o si jagun gba ilu ọpọ ilu ti àwọn ilu ti o di igboro ọyọ lonii ọ̀yọ́ ilé ọ̀yọ́ ilé ni aarin gbungbun ilu ọyọ ibẹ naa si ni wọn tun n pe ni ọyọ katunga ọyọ atijọ tabi ọyọ-oro' ile tabi aye ti o ṣe pataki julọ ni ọyọ ni ààfin ati ọjà-ọba wọn mọ odi yika gbogbo enu iloro ati aala igboro ọyọ ti ẹnu abawọle rẹ si jẹ mẹtadinlogun aafin ati ọja-ọba yi ni wọn n fi pataki ọba ọyọ han yala fun eni ti o je ọmọ ilu tabi alejo ija akoso llu ọyọ gba ni nkan bi ọdun 1535 awọn alagbara ile nupe ja iṣakoso ilu ọyọ gba nigba ti tsoede ti o jẹ adari ọmọ ogun nupe le alaafin onigbogi ati awọn ìjòyè rẹ kuro ti wọn sì sa lọ si ile ọba bogu tabi ibariba tsoede ati awọn ọmọ ogun re lo ilu ọyọ titi di ibẹrẹ ọrundun metadilogun |
gr gr jẹ́ àmì ọ̀rọ̀ orílẹ̀-èdè fún ìpele tí ó ga jùlọ tí ẹ̀rọ ayélujárá cctld fún orílẹ̀-èdè gèésì |
gíríìsì gíríìsì gíríkì elláda èdè grííkì ayéijọ́un hellás bakanna gege bi hellas ati fun ibise bi helleniki olominira ελληνική δημοκρατία ellīnikī́ dīmokratía je orile-ede kan ni guusuapailaorun europe o budo si apaguusu opin balkan peninsula griisi ni ile bode mo albania olominira ile makedonia ati bulgaria si ariwa ati turki si ilaorun okun aegeani dubule si ilaorun re the okun ioniani si iwoorun ati okun mediterraneani si guusu griisi ni o ni etiodo kewa togunjulo ni agbaye toje ni gigun ti o ni opolopo iye awon erekusu bi 1400 227 ni ibi ti aon eniyan ngbe ninu won ni crete dodecanese cyclades ati awon erekusu ioniani bi ogorin ninu ogorun ile griisi ni o je ti awon oke ninu ibi ti oke olympus ni o gajulo to je griisi oni fa gbongbo de asa-olaju griisi ayeijoun nibi ti gbogbo eniyan gba bi ibusun asa-olaju apaiwoorun nitori eyi o je ibi ibere oseluaralu imoye apaiwoorun awon idije olympiki litireso apaiwoorun ati itankiko sayensi oloselu awon ipile sayensi ati mathematiki pataki ati drama ati trajedi ati awada asesile yi han gedegbe ninu awon ibi oso agbaye unesco 17 ti won wa ni griisi griisi je orile-ede adagbasoke to ni human development index giga griisi ti je omo egbe isokan europe lati 1981 ati isokan okowo ati owonina europe lati 2001 nato lati 1952 ati ile-ise ofurufu europe lati 2005 bakanna o tun je omo egbe latibere isodokan awon orile-ede oecd ati agbajo ifowosowopo okowo ni okun dudu atensi ni oluilu re awon ilu pataki miran nibe tun ni thessaloniki patras heraklion ati larissa awon periferi ati ibile fun amojuto griisi ni periferi metala ti won je pipin si ibile mokaleladota singular gíríkì bakanna ni agbegbe idawa kan wa to n je oke athos gíríkì oke mimo to ni bode mo periferi central macedonia |
ac ac |
ad ad je ti ile andorra |
ae ae |
af af je ti orile-ede afghanistan |
ag <id>10425</id> <revision> <id>20532</id> <timestamp>2008-02-26t175735z</timestamp> <contributor> <username>demmy</username> <id>193</id> </contributor> <comment>new page {{ flag/core | alias = antigua and barbuda | flag alias = flag of antigua and barbudasvg | flag alias-colonial = antiguaflaggif | flag alias-naval =</comment> <model>wikitext</model> <format>text/x-wiki</format> ag je ti ile antigua ati barbuda |
ai ai je ti ile anguilla |
al al je ti ile albania |
zm zm je ti orile-ede zambia |
zw zw |
am am je ti ile armenia |
an an je ti ile netherlands antilles |
ao ao |
aq aq |
ar ar |
as as |
at at je ti ile austria |
au au je ti orile-ede australia |
aw aw |
ax ax |
az az |
ba ba |
bb bb |
bd bd je ti orile-ede bangladesh |
be be je amioro lori internet fun belgium |
bf bf |
bg bg |
bh bh je ti ile bàhàréínì |
bi bi |
bj bj je ti ile benin |
bm bm je ti ile bermuda |
bn bn |
bo bo je ti ile bòlífíà |
br br je ti ile brasil |
bs bs je ti ile bahamas |
bt bt ni amioro orile-ede ti internet fun top-level domain cctld fun orile-ede bhutan |
bv bv |
bw bw je ti orile-ede botswana |
by by je ti orile-ede belarus |
bz bz je ti ile bẹ̀lísè belize |
ca ca |
àkójọ àwọn orílẹ̀-èdè bi iye mọ̀ọ́kọmọ̀ọ́kà |
estóníà estonia tabi orile-ede olominira ile estonia je orile-ede ni apaariwa europe |
ede geesi |
ede geesi |
ìgbìmọ̀ òlímpíkì akáríayé ìgbìmọ̀ òlímpíkì oníkíkáríayé ioc ni ede geesi duro fun international olympic committee je egbe ikojo to budo si lausanne ni orile-ede switzerland ti pierre de coubertin ati demetrios vikelas dasile ni 23 june odun 1894 awon omo egbe je awon 205 igbimo olympiki ti awon orile-ede |
àwọn ìdíje òlímpíkì idije olympiki {tabi olympiki} je opolopo ere idaraya ti won sele ni igba ooru ati igba otutu won n sele lekan larin odun merin titi di 1992 ninu odun kanna ni won n sele lat'igbana won ti ya won soto pelu odun meji awon idije olympiki ede greeki ολυμπιακοί αγώνες olympiakoi agones akoko waye ni odun 776 bc ni ilu olympia ni ile greesi |
tógò togo tabi orile-ede togo olominira je orile-ede ni iwoorun afrika o ni bode mo ghana ni apa iwoorun benin ni apa ilaoorun ati burkina faso ni ariwa |
global positioning system global positioning system gps sistemu siseipo laye je onailana itoka ipo ohunkohun l'ori ile-aye pelu satellite |
gps |
ronald reagan ronald wilson reagan february 6 1911 june 5 2004 je aare ogoji orile-ede ìsọ̀kan àwọn ìpínlẹ̀ ilẹ̀ amẹ́ríkà 19811989 ati gomina eketalelogbon ipinle kalifonia 19671975 |
àwọn ìpínlẹ̀ orílẹ̀-èdè amẹ́ríkà àwọn ìpínlẹ̀ amẹ́ríkà jẹ́ àwọn ìpínlẹ̀ àádọ́ta tó para pọ̀ di orílẹ̀-èdè amẹ́ríkà |
ìwé-òfin ìbágbépọ̀ orílẹ̀-èdè amẹ́ríkà iwe-ofin ibagbepo orile-ede amerika je ofin to gajulo ni orile-ede ipinle isokan ile amerika |
usa |
alábùgbé alábùgbé tabi olùgbé tabi iye olùgbé ninu imo awujo ati imo biology je akojopo awon eniyan tabi awon irú ohun kan pato iye aráàlú |
ìjọ kátólìkì ìjọ kátólìkì tí a tún ń pè ní ìjọ àgùdà tàbí ìjọ kátólìkì róòmù |
plato plato greek plátōn broad 428/427 bca 348/347 bc was a classical greek philosopher mathematician student of socrates writer of philosophical dialogues and founder of the academy in athens the first institution of higher learning in the western world along with his mentor socrates and his student aristotle plato helped to lay the foundations of western philosophy and science in the famous words of an whitehead the safest general characterization of the european philosophical tradition is that it consists of a series of footnotes to plato i do not mean the systematic scheme of thought which scholars have doubtfully extracted from his writings i allude to the wealth of general ideas scattered through them plato's sophistication as a writer is evident in his socratic dialogues thirty-six dialogues and thirteen letters have been ascribed to him plato's writings have been published in several fashions this has led to several conventions regarding the naming and referencing of plato's texts plato's dialogues have been used to teach a range of subjects including philosophy logic ethics rhetoric and mathematics |
olúìlú oluilu je ilu ti ijoba orile-ede kan fi se ibujoko o tun le tumo si ilu ti o ba tobi ju lo tabi ti o se pataki ju lo ni agbegbe orile-ede tabi ipinle kankan fun apere awon olu ile ti o se pataki julo ni aiye je new york ni orile ede amerika ati london ni orile ede awon geesi ni ile erekusu{continent} africa ilu eko lagos je olu ilu iwo-oorun afrika beeni nairobi ni orile ede kenya ati addis ababa ni orile ede ityopiya je olu ile ni apa ila-oorun ni guusu-afrika ilu johannesburg ni orile ede guusu africa ni olu ilu-u guusa-afrika ati gbogbo afrilka pelu nitori wipe ilu johannesbuurg ni o ni idagbasoke ati itesiwaju julo ni eya owo sise idanilaraya asa iseda ohun elo ati bee bee lo ni afrika ni ariwa afrika ilu casablanca ni orile ede morocco cairo ni ijybiti/egypt ati algiers ni algeria je olu-ilu ni ona tiwon |
ìlú òbè-nlá ìtàn ìṣẹ̀dálẹ̀ ìlú òbè-ńlá olúbákin ni orúkọ ẹni àkọ́kọ́ tí ó jẹ olúbo ní òde ugbo ìtàn sọ pé àtọmọdọ́mo sẹ̀pẹ̀lúwà tí ó jẹ́ awùjalẹ̀ ìkejìdínlógún ti ilẹ̀ ìjẹ̀bú ni olúbákin jẹ́ olúbákin àti àbúrò rẹ̀ tí wọ́n jọ jẹ́ ọmọ bàbá ni wọ́n jọ dunpò awùjalẹ̀ ìkẹtàdínlógójì ti ilẹ̀ ìjẹ̀bú lẹ́yìn tí ọba morógbèsọ̀ awùjalẹ̀ ìkejìlélogojì òródùdùjoyè ni orùkọ àbúrò olúbákin tí wọ́n jọ du oyè náà yorùbá bọ̀ wọ́n ní “ohun gbogbo lọ́wọ́ orí orí la fi ń mú ẹran láwo” òródùdùjoyè tí ó jẹ́ àbúrò ni àwọn afọbajẹ yàn dípò olúbákin tí ó jẹ́ ẹ̀gbọ́n gẹ́gẹ́ bí i àwùjalè tuntun ti ilẹ̀ ìjẹ̀bú bí àbúrò olúbákin ṣe gun orí oyè kò ṣàìdá họ́ùhọ́ù àti yànpọnyánrin sílẹ̀ láàárin àwọn méjèèjì olúbákin gbé ẹgbẹ́ ọmọ ogun ọlọ̀tẹ̀ dìde sí àbúrò rẹ̀ pẹ̀lú èrò àti gba ìjọba padà sọ́wọ́ araarẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ẹni ti oyè náà tọ́ sí àṣẹ̀yìnwá-àṣẹ̀yìnbọ̀ ìṣẹbọ-ìṣoògùn bí a ti lá á rì í láyé àwọn ọmọ ogun ọlọtẹ tí olúbákin gbé díde kò lè sẹ́gun ti àbúrò rẹ̀ òródùdùjoyè látàrí èyí ó pinnu láti fi ìlú sílẹ̀ fún àbúrò rẹ̀ kàkà kí kìnnìún ṣe akápò ẹkùn kálukú á máa dọ́dẹ ṣẹ gbogbo ìsapá àti akitiyan òródùdùjoyè láti tu ẹ̀gbọ́n rẹ̀ lójú já sí pàbó lẹ́yìn tí ó rò pé ó sàn kí wọ́n yanjú ọ̀ràn náà ní ìtùnbí-ìnùbí ibùdó àkọ́kọ́ tí olùbákin tẹ̀dó sí lẹ́yìn tí ó kúrò ní ìjẹ̀bú ni wọ́n ń pè ní èhì títí di òní yìí lẹ́yìn tí ó kúrò níbẹ̀ ó forí lé ìha ìlà-oòrùn ugbò ó sì tẹ̀dó sí ibi tí wọ́n ń pè ní ode-sèpèlúwà lẹ́yìn ìgbà tí wọ́n tẹ̀dó tán ọ̀gangan ibí yìí ni ọ̀kan lára àwọn ọmọ olúbákin ti a mọ̀ sì ọ̀rọ́tọ́ ti papòdà ó ṣeni láàánú pé ọ̀rọ̀tọ̀ kò bí ọmọ kankan sáyé kí ó tó re ibi àgbà ń rè nítorí náà bàbá rẹ̀ pinnu láti yí orúkọ òde-sèpèlúwa padà sí ti ọmọ rẹ̀ ti ó kú síbẹ̀ láti ìgbà náà wà ni wọ́n ti ń pe ibẹ̀ ní òde-ọ̀rọ́tọ̀ títí o fi di òní yìí olúmọ̀dàn tí òun náà jẹ́ ọmọ olúbákín ni ó ṣalábápàdé ọmọbìnrin kan létí òkun níbi tí wọ́n ti lọ máa ń ṣe ohun kan tí wọ́n ń pè ní ‘ìpé’ lóko ìsẹ̀lẹ̀ yìí gan-an ni ó padà wá yọrí sí bí olúbákin àti ọ̀rọ́nmàkin ṣe gbà láti jọ máa ṣe ìjọba pọ̀ ní ugbo níbi tí ọranmàkin ti wà sáájú kí olúbákin tó dé sí àgbègbè náà gẹ́gẹ́ bí ọlájà ugbò ó jẹ́ ìyàlẹ́nu fún olúmọ̀dàn ọmọ olúbákin pé àwọn kan tún wà ní tosí tí àwọn tí ó wà ní òde-ọ̀rọ́tọ̀ kò mọ̀ nípa wọn tẹ́lẹ̀ ọjàludé ni orúkọ ọmọbìnrin ti olúmọ̀dàn bá pàdé ń jẹ́ ọmọ olúgbò tí a pè ní òrọ́nmakin lẹ́ẹ̀kan ni àwọn méjèèjì bẹ̀rẹ̀ sí yan ara àwọn lọ́rẹ̀ẹ́ ṣùgbọ́n kò sí ọmọ láti inú ìbáṣepọ̀ wọn jálẹ̀ gbogbo ọdún tí àwọn méjèèjì fi wà lórí erùpẹ̀ ìbáṣepọ̀ olúmọ̀dàn àti ọjàludé ni ó mú àjọṣepọ̀ tí ó wà láàárín olúbákín àti ọ̀rọ́nmakin wáyé wọ́n kó ijọba pọ̀ nitori pé kò fi bẹ́ẹ̀ sí èrò púpọ̀ ní àgbègbè náà nígbà yẹn nígbà tí olúbákin jẹ olubo ní òde ugbò àwọn ọmọ rẹ̀ kan àti lára àwọn tí ó tẹ̀lé e wá láti èhin kò kúrò ní òde-ọ̀rọ́tọ̀ lẹ́yìn ikú olúbákin olúmọ̀dàn ọmọ rẹ̀ ni ó jẹ olúbo tẹ̀lé e ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún kọjá lẹ́yìn náà ọ̀kan lára àwọn àtọmọdọ́mọ olúbákin tí wọ́n wà ní ọ̀rọ́tọ̀ pinnu láti wásẹ́ ẹja pípa síwájú ìhà-ila-oòrùn òde-ọ̀rọ́tọ̀ ìgbàyẹn látàrí àkíyèsí rẹ̀ pé àwọn ẹyẹ ńlá-ńlá máa ti apá ìhà ibẹ̀ yẹn wá á ní láti jẹ́ pé omi ńlá kan wà lápá ibẹ̀ ti ẹja pọ̀ sí nítorí àwọn ẹyẹ máa ń dọdẹ ẹja ní irú àgbègbè bẹ́ẹ̀ akíkanjú okùnrin ni kúlájolú jẹ́ ó kó àwọn kan mọ́ra wọ́n sì bẹ̀ rẹ̀ ìrìn-àjò si apá ìlà-oòrún òde-ọ̀rọ́tọ̀ nígbẹ̀yìn wọ́n ṣàwárí omi náà tí ó kún fún ògìdigbo ẹja ńláńlá ‘agbárà’ tàbí ‘ọrà’ ńlá ti àwọn ẹja wọ́ sí yìí ni wọ́n ń pè ni “ebe” láàárín àwọn ìlàjẹ ìgbà yẹn kúlájolú tẹ̀dó sí ibi tuntun yìí ti wọ́n fi ìrísí sọ lórúkọ láti inú ‘èbè-ńlá’ ni òbè-ńlá ti súyọ lẹ́yìn ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún bí ibùdó àwọn àtọmọdọ́mọ olúbákin ti ń gbọ̀rẹ̀gẹ̀jigẹ̀ sí i wọ́n yàn láti fi òpin sí ìjọba alájùmọ̀ṣe tí olùbákin dá sílẹ̀ pẹ̀lú olúgbo wọ́n kórajọ sí òbe-ńlá wọ́n sì sọ ibẹ̀ di ibùdo olúbo gẹ́gẹ́ bí i ọba aládé iwe ti a yewo yunifásítì ọbáfẹ́mi awólọ́wọ̀ ilé-ifè nigeriạ láti ọwọ́ owóyẹlé oyèkànmí keen osù ọ̀pẹ̀ 2007 |
abrahamu abrahamu hébérù אַבְרָהָם avraham ʾaḇrāhām lárúbáwá ibrāhīm ʾabrəham ni eni tí ó dá ilẹ̀ àwon júù sílè wọ́n bí i ní ur ọmọ terah ni abram ó sí ló sí haran ní gusu mesopotama pẹ̀lú bàbá rẹ̀ ìyàwó rẹ̀ sarah àti lot tó jẹ́ ‘nephew’ rẹ̀ nígbà tí ó lọ sí kénáànì ó gbọ́ ìpè jehovah pé ibẹ̀ ni ilẹ̀ ìlérí fún àwọn ènìyàn rẹ̀ ó gba ìlérí ọlọ́run yìí lẹ́yìn ìgbà tí ó ti gbé egypt ní àsìkò ìyàn tí òun àti lọ́ọ̀tì sì ti pínyà ní bethon ó lọ dó sí hebrian nígbà tí jehovah yí orúkọ rẹ̀ sí abraham èyí tí i ṣe baba orílẹ̀ èdè púpọ̀ jehovah ṣe ìlérí fún un pé òun yóò fún ní ọmọ tí yóò jogún rẹ̀ jehovah dán an wò pé kí ó pa isaac ọmọ rẹ̀ fún ìrúbọ bí ó ti fẹ́ẹ́ ṣe é ni jehovah fi ọ̀dọ́ àgùntan kan rọ́pò ọmọ yìí láti ọ̀dọ̀ ìyàwó rẹ̀ ikejì keturah ó bí ọmọkùnrin mẹ́fà wọ́n sin ín síu iho cave machpelah |
òkè abu oke abu je ibi togajulo ni ori aravalli to wa ni ipinle rajasthan ni apaiwoorun india |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.