diff --git "a/test.csv" "b/test.csv" deleted file mode 100644--- "a/test.csv" +++ /dev/null @@ -1,7085 +0,0 @@ -ID,Text -ID_ADHEtjTi," Abambo odzikhweza akuchuluka Kafukufuku wa apolisi mdziko muno waonetsa kuti abambo 90 ndiwo amadzipha pa anthu 100 alionse amene amatenga miyoyo yawo podzikhweza kapena kudzipha mnjira zina. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Malinga ndi mneneri kulikulu la polisi, Nicholas Gondwa, abambo ambiri amalimba mtima ndi kudzipha kusiyana ndi amayi. - Koma amayi ndi olimba mtima, amakumana ndi nkhanza zambiri, koma ndi ochepa omwe amadzichotsera moyo, iye adatero pocheza ndi Msangulutso. - Polankhulapo, mneneri wa apolisi mchigawo cha kumpoto, Maurice Chapola, adati abambo ambiri akakumana ndi nkhaza za mbanja amathamangira kudzipha mmalo mokadandaula kunthambi ya polisi ya Victim Support Unit (VSU). - Chapola adati abambo khumi ndiwo amakadandaula ku VSU mwa anthu 100 alionse. - Kondwani Machano yemwe ndi bambo wa ana awiri, adati abambo amaopa kupita kupolisi akakhala ndi nkhawa kuopa kuukiridwa komanso chifukwa ambiri mwa iwo sadziwa kulankhula. - Ndipo katswiri woona zakaganizidwe (psychiatrist), yemwenso ndi mkulu wa chipatala cha St John of God mmzinda wa Mzuzu, Charles Masulani Mwale, adati abambo ambiri akakhala ndi mavuto a mmaganizo, sagawira anzawo za nkhawazo kuopa kuoneka opusa. - Abambo amaopa kuoneka opepera akauza ena za mavuto awo ndipo amawasunga mmaganizo, pomwe amayi amagawana nkhawa zawo, Masulani adatero. - Iye adati abambowa amakakamira kuthana nawo okha mavuto omwe ali nawo. - Masulani adati kafukufuku waonetsa kuti ngakhale amayi ambiri ndiwo amalingalira zodzipha, ambiri mwa iwo sadzipha kaamba koti amatsatira njira zozizira zodziphera pomwe abambo omwe amalingalira zodzipha amagwiritsa ntchito njira zoopsa pochotsa miyoyo yawo. - Tinene kuti amayi amangoopseza kuti adzipha kusiyana ndi abambo omwe akalingalira, amachotsadi moyo wawo mnjira zoopsa, Masulani adatero. - Iye adati vuto lodzipha ndi lalikulu mmaiko otukuka kumene ati kaamba koti anthu sadziwa kopita akakhala ndi mavuto a mmaganizo. - Sitidazolowere kuti tikakhala ndi nthenthe kapena kupanikizika mmaganizo tiyenera kupita nazo kuchipatala, koma izi zimafunika thandizo lamsanga la akatswiri odziwa za kaganizidwe, Masulani adatero. - Iye adati pachipatala cha St John of God amayi ambiri ndiwo amafuna thandizo kusiyana ndi abambo. - Masulani adati ambiri mwa amayiwa amavutika mmaganizo chifukwa cha mavuto a mbanja komanso umphawi. - Ambiri amati mwina angodzipha chifukwa umphawi wafika povuta ndipo chilichonse chomwe ayesa sichikuyenda, Masulani adatero. -" -ID_AHfJktdQ,"Ambuye Ziyaye Ayamikira Aphunzitsi a Tilitonse Arkiepiskopi wa arkidayosizi ya Lilongwe, Ambuye Tarcizio Ziyaye wayamikira mgwirizano omwe ulipo pakati pa amphunzitsi a Ana a Tilitonse komanso atsogoleri osiyanasiyana a mu mpingo wakatolika. -Iwo amayakhula izi ku parish ya St. Johns Msamba pa mwambo wa chaka cha Epiphania chomwe arkidayosiziyo imachita loweruka lililonse lotsatira lamulungu la Epiphania pa dziko lonse. -Ambuye Ziyaye: Aphunzitsi akugwira ntchito yotamandika Ambuye Ziyaye alimbikitsa ana mdziko muno kuti azilimbikira maphunziro a ku sukulu komanso a Tilitonse ndi cholinga choti adzitumikira bwino ngati ana komanso kukhala mzika zodalirika za dziko lino. -Episkopi ntchito yake ndi kuphunzitsa Anthu zinthu za mu mpingo koma ine sindingakwanitse chifukwa sindimakhala ku parishi iliyonse. Ntchito imeneyi amandithandiza ndi aphunzitsi amenewa ndipo ndikuti Zikomo kwambiri mukugwira ntchito yotamandika, anatero ambuye Ziyaye. -Pothilirapo ndemanga mkulu wa mu ofesi yoona za mabungwe a utumiki wa a Papa la Pontifical Mission Societies (PMS) mu arkidayosizi ya Lilongwe bambo Francis Lekaleka, anati ofesi yawo ipitiliza kulimbikitsa Ana kuti adzilimbikira pa maphunziro awo kudzera munjira zosiyanasiyana zomwe yakonza. -" -ID_AUJIHpZr," Anatcheleza: Akundiopseza a gogo wanga Akundiopseza Gogo wanga, Ndili ndi zaka 24 ndipo ndimachokera kwa Kachere mumzinda wa Blantyre koma pano ndili ku Mangochi kumene ndikugwira ntchito mbala ina. - Ndidakwatirana ndi mwamunayo amene ndidamupeza pabala pomwepo patangotha miyezi. Pano tatha chaka ndi miyezi 4 tili pabanja koma tsiku lina mpaka 2 koloko adali akadali kumowa. Nditaimba foni adandilalatira ndipo adandiuza kuti pali akazi ambiri amenenso amamufuna. Ndidanyamula tanga, koma amandiopseza kuti azindimenya tikakumana. - KM, Mangochi KM, Kuopseza ena ndi mlandu. Mosayangana kuti kumbuyoku mumakhala bwanji muyenera kukanena kupolisi. Uwu ndi mlandu ndithu umene ungachititse amuna anu akalewo kuona mavuto. Koma nanu a KM, mwamuna wokwatirana naye mungamupeze kubala? Simudamvepo kuti nkhuku yoweta sagula pamsika? Zofunatu izo! Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Tatalikana Gogo, Ndine mtsikana amene ndili ndi chibwenzi chomwe chimakhala ku Blantyre pomwe ine ndimakhala ku Mzuzu. Takhala chaka chimodzi osaonana koma timalankhulana pafoni tsiku ndi tsiku. Ndikamufunsa kuti ubwera liti kudzandiona amangoti nthawi idzakwana yokha. Kodi ameneyu ali nanedi chidwi? FT, Mzuzu FT, Chikondi sichiona mtunda. Zili bwino kuti mumalankhulana tsiku ndi tsiku. Choncho mukulankhulanako mukhoza kuona ngati chikondi chilipo kapena ayi. Komanso dziwani kuti pamene mukutalikana, nthawi zina chikondi chimazilala. Nkuthekatu apa kuti chikondi cha mwamunayo pa inu chikuzilala. Komanso mbali inayo, bwanji inuyo osayesa kunyamuka kuchoka ku Mzuzu nkudzamuona mwamunayo ku Blantyre? Simunanenepo kuti adakuletsani kuti mukamuyendere ku Blantyre. - Anandilodza Odi agogo, ndinalodzedwa kwawo kwa mwamuna wanga, ndipo ndinapulumuka mwachisomo. Kwathu anati ndibwerere kubanja koma makolo akuchimunawo akuonetsabe kuti sakundifuna. Ndili ndi mantha chifukwa mwamuna wanga alibe nazo vuto. Nditani? BN, Balaka BN, Poyamba simudafotokoze kuti mudadziwa bwanji kuti mudalodzedwa. Ichitu nchifukwa chake boma limanena kuti wotchula mnzake kuti ndi mfiti ayenera kumangidwa. Nkhani zotere zimangodzetsa udani chabe. Ngati mwamunayo akuonetsa kuti akukondani, ndi bwino mubwerere, pajatu banja ndi anthu awiri. - Anatchereza, Ndili pabanja ndi mkazi yemwe akuti ndidamupatsa mimba zaka zisanu zapitazo. Iye adabereka patatha miyezi 8 kuchokera pomwe adandiuza kuti ndamupatsa mimba. Mwanayo sakufanananso ndi ine. Nditani? LC, Mzuzu LC, Palibenso chimene mungachitetu apa kuthetsa banja chifukwa mukukaikira kuti mwana wa zaka 5 si wanu. Nthawi yonseyi munali kuti? Mwadziwa liti kuti mwanayo sakufanana nanu? Pezani chifukwa china chothetsera banja ngatidi mbanjamo muli vuto, osati zimene mukunenazo. - Ofuna mabanja Ndili ndi zaka 20 ndipo ndikufuna mkazi wa zaka zochepera paine. 0996414592 Ndili ndi zaka 26 ndikufuna mkazi wa zaka za pakati pa 20 ndi 24. 0885471466 Ndili ndi zaka 20, ndikufuna mkazi wa zaka 18 mpaka 20. 0888963917 Ndili ndi zaka 30 ndikufuna mkazi wa zaka za pakati pa 35 ndi 40. 0994020379 Zaka ndili nazo ndi 33 ndipo ndikufuna mwamuna. 0998501901. -" -ID_AUKYBbIM," Ulova wafika posauzana Adatenga digiri ya uphunzitsi mu 2010 ku Chancellor College (Chanco), kaamba kosowa ntchito, tsopano wachoka mtauni ndipo akukhala kumudzi komwe akusaka timaganyu. - Chiyembekezo cha ntchito chidadza pa 23 July 2016 pamene bungwe la Global Warming Research International (GWRI) lidalengeza mwayi wa ntchito pokhoma mauthenga mmitengo ku Dedza. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Osaka ntchito mazanamazana kuyesera mwayi wawo ku Golden Peacock mumzinda wa Lilongwe mmboyomu Wolemba Udali mwayi wa nzama kwa Joackim Nyanda pomwe bungweli limafuna amene ali ndi pepala la JCE ndipo amene ali ndi loposera apa akhala ndi mwayi waukulu kupeza ntchitoyo. - Ndi mtima wonse, Nyanda, wa zaka 30, adakhulupirira kuti mwayi wa ntchito aupeza chifukwa cha digiri yomwe akusunga. Akadadziwa akadaphika therere. Sudali mwayi koma tsoka chifukwa bungwelo lidamuyeretsa mmaso pomubera ndalama dzuwa likuswa mtengo. - Izi ndizo zikuchitika mmaboma a Dedza, Ntcheu, Mangochi komanso Kasungu komwe anthu akulira ndi bungwe la GWRI powanamiza kuti awapatsa mwayi wa ntchito, malinga ndi anthu komanso apolisi amene talankhula nawo. - Kudakhomedwa uthenga mmitengo kuti bungweli likufuna anthu oti awerengere chiwerengero cha anthu mdziko muno. Amati tilembere kudzera pa E-mail kapena kutumiza uthenga pafoni. - Udali mwayi wanga, ndidatumiza kudzera pafoni chifukwa E-mail imabwerera. Nditatumiza, adandiyankha kuti athokoza potumiza uthengawo ndipo adati nditumize K1 000 kumpamba pa 0882 453 891 yomwe idzagwiritsidwe ntchito pogulira chakudya tsiku lomwe adzatiitanelo, adatero Nyanda, yemwe ali ndi mwana mmodzi ndipo akukhala ku Dedza. - Uthengawo, womwe Tamvani yauona, udati anthu amwayi adzaitanidwa kuti akakumane kuholo ya Umbwi Secondary School pa 25 ndi 26 July nthawi ya 9 koloko mmawa. - Uthengawo udatinso amene adzachite mphumi adzapatsidwa ntchito yochita kalembera amene achitike miyezi isanu mmaboma a Lilongwe, Karonga, Nkhotakota, Salima, Ntcheu ndi Dedza ndipo ntchitoyi idzagwiridwa mzigawo. - Poyanganira ulova womwe wachuluka mdziko muno, anthu pafupifupi 100 akuti adakakumana kuholo ya Umbwi pa 25 July zomwe zidadabwitsa mphunzitsi wamkulu pasukuluyi. - Mphunzitsiyu, Alick Mnzanga, adati iye adangodabwa anthu akusonkhana pasukulupo. - Choyamba nditaona uthengawo, ndidaimba nambala yomwe idali pauthengawo chifukwa chomwe akulembera zoti adzakumana kuno pamene adali asadadzatidziwitse. - Adandiyankha kuti abwera koma sadabwere, kenaka tidangodabwa anthu akutulukira. Titaimbanso nambalayo simapezeka ndiye ndidawauza anthuwo kuti abwerere, adatero mphunzitsiyu. - Apa mpamene Nyanda limodzi ndi anzake adadziwa kuti aberedwa. Loto lopeza mwayi wa ntchito kwa Nyanda lidasandukanso la chumba. - Si ku Dedza kokha komwe aona zoterezi, nakoso ku Ntcheu, Mangochi ndi Kasungu akuti ena awakwangwanula masanasana mdzina lopeza mwayi wa ntchito. - Gift Bengo wa mmudzi mwa Zakutchire kwa T/A Champiti ku Ntcheu nayenso adamubera mnjira yotereyi. - Sindigwira ntchito koma ndili ndi pepala la Fomu 4. Nditaona uthengawo, ndidangoti mwayi wangawo. - Adati tikakumane ku holo ya New Era, umo mudali mu June, ndipo tidakakumana anthu pafupifupi 200 komwe tidauzidwa ndi eni sukuluyo kuti sakudziwa chilichonse ndipo manambalawo samagwiranso, adatero. - Naye mneneri wa polisi ya Mangochi, Rodrick Maida, akuti kumeneko zidachitika mwezi wathawu ndipo amauzidwa kuti akakumane kusekondale ya Mangochi. - Koma anthuwo amene adalipo pafupifupi 80 atakakumana kusukuluko, adabwezedwako kuti sakudziwa chilichonse cha nkhaniyo. - Panopa apolisi tikufufuza za nkhaniyi, koma vuto ndi loti manambala awo sakupezekanso zomwe zikupangitsa kuti kafukufuku wathu avute, adatero Maida. - Tamvani atayesera kuimba pa nambala ya 0991 743 325 yomwe bungweli limati anthu azitumizirako uthenga wofunsira ntchito, sidapezeke mpaka pamene timalemba nkhaniyi. - Nayo nambala yomwe amati azitumizirako K1 000 ku Mpamba simapezeka. Titafufuzanso pa Google ngati bungwe la Global Warming Research International lilipo, palibe zotsatira zomwe tidapezapo. - Kodi bungwe loona zofalitsa mauthenga la silingathandizepo kupeza amene wawachita chipongwe anthuwa? Mneneri wa bungwe la Malawi Communications Regulatory Authority (Macra), Clara Mwafulirwa, adati woyenera kuyankhapo pankhaniyi ndi a TNM osati iwo. - Ukamatsegula Mpamba, umayenera ukhale ndi chiphaso chako kusonyeza kuti uthenga wonse umayenera upereke. Tafunsani a TNM amene angayankhepo, adatero. - Mneneri wa kampani ya TNM, Limbani Msapato, adati sakufuna kulankhulapo pankhaniyi. Momwe mukufotokozeramo nzovuta kuti ndilankhulepo, adatero iye. Koma Titamupempha kuti awalangiza zotani omwe amagwiritsa ntchito mafoni a TNM, iye adati: Sindikufuna kulankhulapo, dikirani ndiimbanso. Koma sadaimbe kufikira nthawi yosindikiza nkhaniyi. - Malinga ndi bungwe la kafukufuku wa ziwerengero mdziko muno la National Statistical Office (NSO) za 2014, anthu 8 mwa 10 alionse mdziko muno sali pantchito yolembedwa. - Nduna ya zachuma, Goodall Gondwe, polankhula nthawi yomwe Nyumba ya Malamulo imakumana, adati malinga ndi mavuto a zachuma, boma lizingolemba apolisi, asirikali ndi anamwino. - Posakhalitsapa, khamu la anthu lidasonkhana ku Golden Peacock mumzinda wa Lilongwe komwe ankafuna kulemba antchito owerengeka chabe koma zidadabwitsa pamene anthu miyandamiyanda adasonkhana mmizere yaitali kufuna kuyesa nawo mwayi wa ntchitowo. -" -ID_AZnsVPEi," Dzombe kukoma, koma Kuyambira makedzana, panthawi ya ulendo wa ana Aisiraele kuchoka ku Aigupto kupita kudziko lolonjezedwa lija la Kenani ngakhalenso nthawi ya Yohave Mbatizi anthu akhala akudya dzombe, chiwala chomwe ambiri amachitama kuti chilibe chinzake kumbali ya makomedwe. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ku Malawi kuno dzombe si lachilendo ndipo anthu akhala akusimba za kandiwo koutsa mudyoka. - Ngakhale mdziko mukagwa dzombe limaononga mmera mminda ndi zomera zina, kumbali ina amakhala madalitso chifukwa ngati ndiwo, zoulukazi zilinso ndi ubwino wake kuthupi la munthu chifukwa zili ndi ma protein ochuluka komanso zinc ndi iron, michere yomwe imathandiza kumanga thupi, malingana ndi kafukufuku wa bungwe la Food and Agriculture Organisation (FAO). - Ngakhale pali chiletso, dzombe likugulitsidwa malicheromalichero mmisika monga ku Limbe ndi ku Blantyre Mmene zidamveka pa July 22 chaka chino, kuti dzombe latera kusikimu ya Nyamula mboma la Nsanje ndipo likukhamukira ku Bangula mpaka lafika ku Chikwawa, odziwa za kukoma kwa ziwala zosowazi adangoti laponda lamphawi-ndiwo zapezeka! Ndi njala ndi njala yomwe yabonga mmaboma awiriwa ambiri sakadatha kuchitira mwina koma kuthokoza Mulungu chifukwa chowatumizira dzombe kuti akhwasule. Nanji kuti lambiri limapezeka lofooka komanso lina lofa kale! Mauthenga ochenjeza anthu kuti asabwekere dzombeli chifukwa lapoperedwa mankhwala kuti lisapitirize kuononga mmera kuchigwa cha Shire, koma ena akhala akunyalanyaza ndipo sakusiya kutola ndi kukazinga dzombeli nkumadya mtima uli mmalo. - Senior Chief Malemia wa mboma la Nsanje komanso mtsogoleri wa komiti yokhazikitsa chitetezo mboma la Chikwawa, Mike Kalula, atsimikizira Msangulutso za nkhaniyi. - Uthenga wafika paliponse kuti tisadye dzombeli chifukwa alipopera mankhwala. Koma ena akumatolabe nkulitsuka kenaka akukulidya. Ndi zoopsa kwambiri, komabe tikuyesetsa kuwalangiza kuti asiye kudya dzombeli, adatero Kalula. - Vuto la kuno ndi njala. Kuli njala yadzaoneni ndiye anthu sangapirire kuti asadye dzombeli pamene alibe podalira, komabe sakuyenera kutero. Ndi bwino kufa ndi njala kusiyana kufa ndi mankhwala. - Naye Malemia akuti nkhaniyi yawadzidzimutsa ndipo apempha kuti anthu asiye kudya dzombe lofa ndi mankhwala. - Malipoti oti anthu akumatsuka dzombeli ndi kudya atipezadi, ndipo tili ndi mantha chifukwa titha kutaya miyoyo ya anthu, adatero Malemia. - Iye adati kutsatira chiletso cha boma, mboma la Nsanje anthu aleka kugulitsa dzombeli komabe ena akugulitsabe mobisa. - Chinthu chikaletsedwa, palibe amene angagulitsire poyera, nkutheka ena akugulitsa mobisa koma ndikuti ayenera kusiya mchitidwewu chifukwa avulaza anthu, adatero. - Mlembi wamkulu muunduna wa zamalimidwe, Erica Maganga, wati wakhumudwa ndi nkhaniyi ndipo wapempha anthu kuti alekeretu kudya dzombeli ponena kuti zingathe kuika miyoyo yawo pachiopsezo. - Awanso ndiye mavuto enatu, ife taletsa kuti anthu asadye dzombeli chifukwa angathe kukumana ndi mavuto. Ngati boma lalankhula ndiye kuti laonapo kuipa komwe anthu angakumane nako akadya dzombe lofa ndi mankhwala oopsa. - Atha kudya mwina osaona kukhudzidwa kwake, koma izi zingathe kuwakhudza patsogolo, kotero akuyenera kusiya. Tipemphe amabungwe, atolankhani ndi ifeyo kufalitsa uthengawu kuti anthu asaononge dala miyoyo yawo chifukwa chosusukira dzombe, adatero Maganga. - Iye adati chiletso chosadya dzombe ndi ziwala chakhudza maboma a kuchigawo cha kummwera chifukwa ndiko kwayandikira maboma a Chikwawa ndi Nsanje amene akhudzidwa ndi kugwa kwa dzombeli. - Vuto ndi loti ndi zinthu zouluka, ndiye pena uzipeza zafika ku Thambani mpaka kukalowa mboma la Neno lomwe layandikana ndi maboma amene akhudzidwawa. Ndiye tikuti maboma onse kuchigawo cha kummwera asadye ziwalazi. Tikugwira ntchito ndi apolisi kuti asapezeke wina akugulitsa dzombe kapena ziwala, adaonjeza Maganga. - Dotolo wina amene adati tisamutchule dzina chifukwa sayankhulira unduna wa zaumoyo, wati anthuwa ali pachiopsezo ngati akudyadi dzombeli. - Pali mavuto oti angathe kumachita chizungulire, kumva zoyabwa mthupi komanso kutentha thupi chifukwa cha mphamvu ya mankhwalawa, adatero poyankhapo zomwe zingawachitikire anthu amene adya dzombe lopoperedwali. - Mkulu woyanganira za mbewu ku Shire Valley ADD, Ringstone Taibu wati mahekitala ambiri athiridwa mankhwala ndipo ntchito yachitika kwa sabata zitatu. - Kupatula kusasantha mmera wa alimi, dzombeli lidadyanso nzimbe kuminda ya kampani ya Illovo zomwe zidachititsa kuti alipopere mankhwala. -" -ID_AcEmtLNf,"Papa Watsiriza Ulendo Wake wa Nambala 32 Mtsogoleri wa Mpingo wa Katolika pa dziko lonse Papa Francisko wamaliza ulendo wake wocheza mdziko la Japan. -Papa kulandira mphatso kuchokera kwa mkhristu pamene amanyamuka mdzikolo Papa Francisko wanyamuka mdziko la Japan lero pomaliza pa ulendo wake wa masiku anayi wocheza mdzikolo. -Papa Francisko anafika mdziko la Japan loweruka kuchokera mdziko la Thailand. -Ali mdziko la Thailand mwazina, Papa anakumana ndi akuluakulu a dzikolo, ma episkopi, ansembe komansi kuchezera odwala ndi kuchita nsembe ya misa. -Ndipo loweruka pa 23 November, Papa francisko anali mtsogoleri wa mpingo wa katolika wachiwiri kufika mdziko la Japan kutsatira Papa Yohane Paulo Wachiwiri. -Mwazina ali mdzikolo Papa anayendera dera lotchuka la Nagasaki komwe mchaka cha 1945 anthu okwana 150, 000 adaphedwa ndi bomba la atomic ndipo ena ambiri anavulala. -Iye anayenderanso sukulu ya ukachenjede yomwe imayendetsedwa ndi ansembe a Jesuit komanso kuchita misa. -Ali mmaiko awiriwa, Papa walimbikitsa akhristu a mpingo wa katolika kuti akhale olimba pa chikhulupiliro chawo. -" -ID_AeOXSXRV," MCP yakhumudwa ndi kasankhidwe ka nduna Chipani chachikulu chotsutsa boma cha Malawi Congress (MCP) chaonetsa kusakondwa ndi mmene boma lasankhira nduna zake patatha sabata zinayi chisinthireni boma. - Mneneri wa chipanichi, Jessie Kabwila, wati nduna zambiri zachokera mchigawo cha kummwera komanso chiwerengero cha amayi omwe apatsidwa maunduna ndi chochepa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ndikulumbira: Grace Chiuma ndi mmodzi mwa amayi atatu omwe ndi nduna Poyankhula ndi Tamvani msabatayi, Kabwira adati nzomvetsa chisoni kuti pomwe boma langochoka kumene mmanja mwa ulamuliro womwe udayesetsa kuika amayi mmipando, boma la Democratic Progressive Party (DPP) layamba nkusala amayi. - Tithokoze kuti tsopano tili ndi nduna patatha sabata zinayi chisinthireni boma koma pali zolakwika zingapo zomwe taonapo. Choyamba nduna zambiri zachokera chigawo chimodzi chakumwera ngati kuti kwinaku kulibe anthu oyenera. - Kupatula apo, amayi sadapatsidwe mwayi wokwanira woyendetsa nawo boma ngati nduna, zomwe zikusemphana ndi nkhani yotukula amayi monga mmene boma lapitalo lidayambira, adatero Kabwila. - Pa nduna ndi achiwiri kwqa nduna zomwe zidalumbiritsidwa sabata yatha, 15 nzochokera chigawo cha kummwera ndipo zisanu nzochokera zigawo zinaanayi kumpoto ndipo imodzi chigawo chapakati. - Koma katswiri wa zandale Blessings Chinsinga wati chachikulu nchakuti boma lachepetsa chiwerengero cha nduna kuchoka pa 43 kufika pa 20, zomwe wati zithandiza boma kuchepetsa ndalama zomwe nduna zimagwiritsa ntchito. - Pakalipano alembi a mmaunduna alipo 65 ndipo wachiwiri kwa mtsogoleri, yemwenso ndi nduna yoona za anthu ogwira ntchito mboma, Saulos Chilima, wati boma lasankha komiti yomwe iwunike ndi kukonza ndondomeko ya mmene alembiwa azigwirira ntchito. - Chilima, yemwe ndi wapampando wa komitiyi, adauza nyuzipepala ya The Nation Lolemba lapitali kuti chiwerengero cha alembichi nchokwera kwambiri kuyerekeza ndi maunduna omwe alipo. - Alembi a mmaunduna ndi ambiridi poyerekeza ndi maunduna omwe alipo ndipo komiti yomwe yakhazikitsidwa kuti iwunike ndi kusintha ndondomeko ya kagwiridwe ka ntchito mboma iwona kuti zikhala bwanji, adatero Chilima. - Nthambiyi aipatsa mphamvu zounika ndi kukonza ndondomeko zakayendetsedwe ka ntchito za boma ndi cholinga cholimbikitsa anthu ogwira ntchito mboma kulimbikira pantchito yawo. - Kupatula Chilima, ena omwe ali mnthambi yapaderayi ndi Mbusa Howard Matiya Nkhoma, Thom Mpinganjira, Bright Mangulama, Seodi White, Khrishna Savjani ndi Evelyn Mwapasa, omwe mphekesera zikuti sadagwirepo ntchito mboma kupatula Mangulama. -" -ID_AgyQFeQn," Asemphana pankhani ya malata, simenti sabuside Pali kusiyana Chichewa pandondomeko ya malata ndi simenti zotsika mtengo, pamene anthu omwe akuyenera kupindula ndi ndondomekoyi akuti boma tsopano likungopereka zipangizo zokha popanda ndalama zomangira nyumba monga momwe lidawalonjezera. - Koma mneneri wa unduna wa zamalo, Charles Vintulla, watsutsa zoti pali kusintha kulikonse ponena kuti boma lapereka kale zipangizo kuphatikizapo ndalama kwa anthu ovutika zoti amangire nyumba. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Iyi mdi imodzi mwa nyumba zomwe zamangidwa kupyolera mu pologalamu ya sabuside ya malata ndi simenti Ena mwa amene apindula ndi ndondomeko ya zipangizo zotsika mtengo zomangira nyumba auza Tamvani kuti boma lidawapatsa malata ndi simenti mu January chaka chino ndipo ati mu February adauzidwa kuti alandira ndalama zomangira nyumbazo. - Mpaka mwezi uno wa May boma akuti silidawapatsebe ndalamazo, zomwe zapangitsa kuti anthu ena ayambe kugulitsa zipangizozo komanso ena ayamba kumanga pogwiritsa ndalama zamthumba. - Elina Bamusi wa mmudzi mwa Gulupu Chalunda, kwa T/A Phambala, mboma la Ntcheu, ndi mmodzi mwa anthu amene ayamba kumanga nyumba pogwiritsira ntchito ndalama zawo. - Ndidalandira malata 30 komanso matumba a simenti 30. Nditalandira katunduyo, adati tidikire ndalama zomangira. Tadikira mpaka lero, kenaka akutiuza kuti timange ndi ndalama zathu. - Ndapeza anyamata amene akundimangira pamtengo wa K130 000. Achibale ndiwo andithandiza ndi ndalamayi komanso kwinako ndidapanga geni ya makala, adatero mayiyu. - Bamusi adati pamwamba pa malata ndi simenti adawauzidwa kuti boma liwapatsa K190 000 aliyense yomangira nyumba. - Adatiuza kuti ndalama yonse yomangira nyumba ndi K380 000 koma adati ife tidzabweza K190 000, boma lidzaikaponso K190 000 koma tikudabwa kuti izi sizidachitike ndipo angotipatsa zida popanda ndalama, adatero mayiyu. - Anthu ena atatu amene sadafune tiwatchule maina, adati chifukwa cha kusintha kwa ndondomekoyi, iwo agulutsa zipangizo zomwe adalandira kuchokera kuboma. - Ndinalandira malata 30 ndi matumba 30 a simenti ndipo ndimadikirira ndalama zomangira nyumba koma mpaka lero kuli zii. Ndangogulitsa matumbawo moti angotsala asanu ndi malata 20, adatero mkuluyo. - Koma izi zikudabwitsa Vintulla, yemwe wati zomwe akukamba anthunzi ndi zosiyana ndi mgwirizano womwe boma lidapanga ndi iwo. - Ndi zoona kuti akalandira zipangizo, boma lizipereka ndalama yomangira nyumba. Ndalama yake ndi K50 000, osati K190 000, monga akukambira ndipo ndalamayi tidatumiza kale mmaboma awo, adatero Vintulla. - Munthu aliyense akumayangana yekha womanga, ife tikumangopereka K50 000 yoti amangire. Ngati womangayo wawatchaja ndalama zambiri, ife tidzaperekabe K50 000, adaonjezera Vintulla. - Pokambapo pa za anthu ena amene akugulitsa zipangizo zawo, iye adati palibe chosintha, anthuwo adzaperekabe gawo lawo kuboma ngakhale katunduyo wagulitsidwa. - Ndondomekoyi ndi yothandiza anthu ovutikitsitsa, iwo ndi boma aliyense akuperekapo theka kuti nyumba imangidwe. Ngati agulitsa zipangizo, adzaperekabe mbali yawo, adatero. - DC wa boma la Ntcheu, Harry Phiri adati akuyenera afufuze kaye ngatidi alandira ndalamazo. Paja ndili paulendo wopita ku Phalombe, ndiye ndikuyenera ndifufuze kaye, adatero. - DC wa boma la Nkhata Bay, Alex Mdooka adati kumeneko alandira ndalamazo Lolemba lathali. - Tangolandira kumene Lolembali, koma zipangizo ndiye zidafika kale. Apa ndiye kuti anthu akuyenera apatsidwe ndalamazi kuti ayambe kugwiritsa ntchito, adatero. - T/A Nkhulambe wa ku Phalombe akuti kumeneko palibe chachitika ngakhale madera ena anthu ayamba kusangalala ndi ndondomekoyi. - Maina adalemba kalekale, koma mpaka lero palibe walandirapo malata kapena simenti. Sitikudziwa kuti vuto nchiyani. Anzathu ku Mulanje adalandira kalekale koma kunoko palibe chikuchitika, adatero. - Chimodzimodzi Senior Chief Kanduku ku Mwanza akuti nakonso ndalama zoti anthu amangire nyumba sizidafike kumeneko koma zipangizo zokha. - Ndondomeko yopereka zipangizoyi ikuyembekezeka kupindulira anthu 80 mdera la phungu aliyense wa Nyumba ya Malamulo. -" -ID_AjOcippL," Boma lapempha amalawi adekhe pa za mathanyula Boma lapempha aMalawi kuti adekhe pankhani yoimitsa lamulo loletsa umathanyula mdziko muno. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Polankhulapo mkati mwa sabatayi, mneneri wa boma Jappie Mhango adati kuthamanga si kufika ndipo nkhaniyo ifunika iunikidwe bwino ndi akatswiri a za malamulo. - Mhango adati masiku akubwerawa Amalawi apereka maganizo awo pankhani ya mathanyulayi ponena kuti atolankhani ndiwo akukokomeza polemba ndi kuulutsa zambiri zokhudza nkhanizi. - Mneneriyu adauza Tamvani kuti boma lapanga chiganizo chopereka nkhaniyo kwa akatswiriwo kuti akamaliza kuunika alengeze zomwe Amalawi akuyenera kuchita pankhaniyi. - Adachititsapo chinkhoswe: Chimbalanga (kumanja) ndi Monjeza Tikufuna kutsatira ndondomeko zoyenera, tisathamange ayi, Mhango adatero, nkuonjezera kuti akatswiri a zamalamulowo ndiwo alangize boma pa ndondomeko yoyenerayo. - Mundimvetsetse, sindikuti tikhala ndi riferendamu, ayi, koma ndikuti atilangiza pa za ndondomeko zoyenera kutsatidwa kuti Amalawi apereke maganizo awo pankhaniyo, adatero Mhango. - Koma padakalipano zipani zotsutsa boma komanso mafumu adzudzula boma poimitsa lamulo lomanga amathanyula lisanamve maganizo a anthu a mdziko muno. - Polankhulapo msabatayi, wachiwiri kwa mtsogoleri wa chipani cha Peoples Party Kamlepo Kalua adati izi zikukhala ngati kutengera Amalawi konyongedwa. - Kalua adati umathanyula ndi khalidwe losemphana ndi zomwe chikhulupiriro ndi chikhalidwe chawo chimanena. - Kodi mukundiuza kuti tivomereze umathanyula ndi kusiya chikhulupiriro chathu chifukwa cha thandizo lochokera kunja? Apatu tikupita kokanyongedwa ndithu, adatero Kalua. - Iye adati Amalawi aone zakutsogolo osati zalero chifukwa umathanyula udzapha tsogolo la dziko lino. - Ndalamazo mudya lero, ndipo musangalala, koma ganizani za tsogolo lanu, Kalua adatero. - Koma Inkosi ya Makhosi Mmbelwa adati ngakhale mafumu sadakhale pansi kukambirana za nkhaniyi chifukwa chosowa thandizo, sakuvomereza zoimitsa lamulo loletsa umathanyula mdziko muno. - Mmbelwa adati umathanyula ukusemphana ndi chikhalidwe cha Amalawi ndipo si zololedwa. - Masiku akubwerawa tikumana ngati mafumu kuti nafe tilankhulepo pankhaniyi, yomwe yautsa mapiri pachigwa, Mmbelwa adatero. - Sabata yatha mneneri wa chipani cha PP Ken Msonda, polankhula mwa yekha adati Amalawi ayenera kupha ochita mathanyula. Bungwe la maloya mdziko muno la Malawi Law Society (MLS) lidati apa Msonda adalakwa ndipo lidati Msonda ayenera kumangidwa. - Bwalo la milandu la majisitileti ku Blantyre laitanitsa Msonda kuti akaonekere kubwalolo pa 22 January. - Koma polalikira kumpingo wa South Lunzu CCAP ku Machinjiri mumzinda wa Blantyre, Msonda adati sasintha mawu ake. Iyi si nkhondo ya Msonda koma nkhondo ya ana a Mulungu kulimbana ndi mdyerekezi, adatero iye mu ulaliki wake. - Izi zili choncho, mmodzi mwa omenyera ufulu wa anthu Gift Trapence adati ochita mathanyula ali ndi ufulu wachibadwidwe ndipo Amalawi sayenera kupondereza anthuwa. - Malamulo oyendetsera dziko lino komanso malamulo a dziko lapansi amaneneratu kuti si bwino kuphwanya ufulu wa ena, adatero Trapence. - Nkhani ya mathanyula yayala nthenje kuchokera pamene anyamata awiri Kelvin Gomani ndi Cuthbert Kulemeka adagwidwa ndi apolisi powaganizira kuti amachita za u ndevu ku ndevu. - Maiko ndi mabungwe othandiza dziko lino adati aleka kupereka thandizo kudziko lino ngati awiriwo satulutsidwa. Boma lidatulutsa awiriwo. -" -ID_AjzKuqko," Zipani zilonjeza kampeni yotentha Tatulutsa kale manifesto: Msonda Pomwe bungwe la chisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) latsala pangono kulengeza tsiku loti kampeni pokonzekera chisankho cha pulezidenti wa dziko, aphungu a kunyumba ya malamulo ndi makhansala iyambe, zipani zalonjeza kuti zichita kampeni yongosamira pamfundo, osati kunyozana. - Ngakhale izi zili choncho, zipani zikuluzikulu mdziko muno za UDF, DPP ndi MCP zati Amalawi adikirebe pangono kuti amve zomwe zili mumanifesto awo. PP ndi chipani chokhacho chomwe chatulutsa kale manifesto yake. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chipani cha DPP chikuti chakonzeka ndipo zonse zili mchimake kuti chitsimikizire mtundu wa Malawi kuti icho ndicho chipani choyenera kulowa mboma kuti chitumikire fuko Amalawi pachitukuko. - Malingana ndi mkulu wofalitsa nkhani za chipanichi, Nicholas Dausi, Amalawi ayembekezere kampeni yongokhuthula mfundo za chitukuko chokomera dziko lino, osati kutukwana andale ena pakuti izi ndi ndale zachikalekale. - Ndale zonyozana ndi zachikale zomwe DPP ikulonjeza motheratu kuti sidzachita pakampeni ikuyambayi, watero Dausi. - Dausi akuonjezera kuti ntchito yonse yokonza manifesto ya chipanichi yatha ndipo nthawi iliyonse ikhazikitsidwa. - Manifesto yathu yatha ndipo nthawi iliyonse tiyiulula kumtundu wa Malawi. Thukuta lathu lonse likhala podziwitsa mtundu wa Malawi zomwe tidzachite tikalowanso mboma poti izi ndi zodziwikiratu kuti DPP ikulowa mboma, watero Dausi. - Chipani cha Peoples (PP) nacho chikuti kukhala fumbi MEC ikakhethemula kuti kampeni iyambe. - Wachiwiri kwa mneneri wa PP Ken Msonda wati chipanichi chichita kampeni yotsamira pamfundo za demokalase poti nchipani chomwe chimakhulupirira demokalase. - Pomwe zipani zina zikuti miyezi iwiri yomwe bungwe la MEC imapereka kuti ndi yochita kampeni njochepa, chipani cha PP chikuti icho chilibe vuto ndi nthawiyi poti kwa icho njokwanira kutambasula mfundo zake kumtundu wa Malawi. - Miyezi iwiri yomwe zipani zina zikudandaula kuti yachepa kuchita kampeni ife a PP tikuiwona kuti itikwanira kufikira anthu ovota powatambasulira mtolo wa mfundo pazomwe tidzachita tikapatsidwanso chilolezo kuti tipitirize kutsogolera dziko lino ndipo tili ndi chikhulupiririro chachikulu kuti tipatsidwa mwayi umenewu, watero Msonda. - Iye wati mtsogoleri wa dziko lino Joyce Banda, yemwenso ndi mtsogoleri wa chipani cha PP, sagwirizana ndi ndale zochita ziwawa kotero Amalawi ayembekezere kampeni yosalala kuchokera kuchipani cha PP. - PP sikhulupirira kuchita ziwawa. Chipani cholamula nthawi zambiri mdziko muno ndicho chimakhala patsogolo kuyambitsa ziwawa, koma Amalawi kwa nthawi yoyamba aona chipani cholamula chikuchita kampeni popanda ziwawa. Tikufuna zipani zinazi ziphunzire kwa ife kuchita ndale zosalala zopanda ziwawa. Zimenezi ndizo ndale za demokalase, watero Msonda. - Nacho chipani cha Malawi Congress (MCP) chati Amalawi ayembekezere kampeni ya ufulu poti chipanichi chimalimbikitsa ufulu kuyambira kale. - Mkulu wokopa anthu mchipanichi Felix Jumbe wati kampeni ya chipanichi itsamira potambasula mfundo momveka bwino kuti anthu onse, akutauni ndi akumudzi, amvetse ndi kukhala ndi chithunzithunzi chabwino pantchito zachitukuko zomwe chipanichi chidzagwire chikalowa mboma pa 20 May pano. - Jumbe akufotokoza: Chipani cha MCP chilibe malingaliro alionse oti pakampeni iyambeyi chizinyoza atsogoleri a zipani zina. Chipani chathu chikufuna Mmalawi aliyense amvetsetse mfundo zomwe tamukonzera. - Jumbe akuti nthawi ya ulamuliro wa MCP dziko lino linkakhala ndi chakudya chokwanira kotero chipanichi chakonzeka kukumbutsa ovota kuti izi zinkatheka bwanji. - Kuonjezera apo takonzeka kudziwitsa mtundu wa Malawi zomwe zachitika kuti dziko lino liyambe kusowa chakudya. Maphunziro mdziko lino alowa pansi kotero kampeni yathu ikatsamiranso pamavuto ngati amenewa pofotokoza zomwe zikuyenera kuchitidwa kuti maphunziro athu akhalenso anyonga ngati kale. - Pa kampeniyi, chipani cha MCP sichidalira kugawa ndalama monga momwe zipani zina zimachitira. Ife ntchito yathu ikhala kufikira Amalawi mngodya zonse za dziko lino kuti akathe kumvetsa mfundo zathu zomwe zitichititse kulowa mboma, watero Jumbe. - Jumbe ndi Dausi ati mamanifesto a zipani zawo atuluka pasanathe sabata ziwiri. - Ntchito yonse yokoza manifesto yatha ndipo pakamatha sabata ziwiri ikhala itadziwika kumtundu wa Malawi, watero Dausi. - Chipani cha UDF chati manifesito ake atha kukonzedwa ndipo kwatsala ndi kungoisindikiza. - Koma Godfrey Chapola, amene adzaime limodzi ndi mtsogoleri wa UDF Atupele Muluzi, wakana kutchula tsiku lenileni lomwe chipanichi chitambasule manifestoyi. Chapola ndiye akutsogolera ntchito yokonza manifesto ya chipanichi. - Sindingatchule tsiku lenileni koma ndi posachedwapa, atero a Chapola. - Pa momwe UDF yakonzekera kampeni, mkulu wa ntchito yokopa anthu mchipanichi Austin Kalimanjira wati chipanichi chichita kampeni yongokamba zomwe idzachite ikalowa mboma pa 20 May. - Kampeni yathu ingokhala yokamba mfundo osati kunyozana. Tikhala tikufotokozera anthu momwe tidzachitire tikalowa mboma kuti ndalama zikhale mmatumba a anthu, watero Kalimanjira. -" -ID_AtYxYHTe," Ndaziona: Aona kuwala ku Mozambiki Mwezi wathawu osewera awiri, Ndaziona Chatsalira ndi Green Harawa adachoka ku Silver Strikers ulendo ku Mozambique kukasaka moyo wina. Chatsalira wauza BOBBY KABANGO kuti ku Mozambique kuli mkaka ndi uchi ndipo wayamba kumva kukoma. Zakoma bwanji kodi? Kucheza kwawo kuli motere. - Ali ku Mozambique: Chatsalira Wawa mbale wanga, zikuyenda kumeneko? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Inde achimwene. Ku Malawi kuli bwanji? Pangono, chimanga chikusowa, kaya kumeneko? Kuno tonse tilipo, ine ndi mnzanga Green Harawa zonse zikuyenda ndipo pagalaundi zonse zili bwino. - Chili bwino nchiyani? Mukudziwanso kuti timu ya Ferroviarrio de Nampula si timu yaingono, ndiye ukamapatsidwa mpata kuti uonetse luso lako anthu ndi kumayamikira zimatanthauza zambiri. - Kodi ligi yanu iyamba liti? Iyamba mu March moti zokonzekera zili mkati. Panopa tili mnjira ulendo ku South Africa kukachita zokonzekera koma matimu amene tikukasewera nawo sadatiuze. - Zokonzekera zikuyenda bwanji? Zonse zili bwino, tachita nawo zokonzekera kwa sabata ziwiri, anthu akuyamika. - Wachita chiyani kuti ayamikire? Zigoli, ndakoleka kale zigoli 10. Nayenso Harawa wachinya 15 ngati sindikulakwa. - Ukusewera malo ati kuti mpaka uchinye zigoli 10? Pakati cha kumanzere pena kumanja koma mokagundagunda pagolo. - Kumeneko ndiye ukutchedwa ndi dzina liti? Da Silva Chatsalira chifukwa ndikuvala jersey nambala 21. Mukudziwanso kuti ndimakonda da Silva wa Manchester City. - Ndalama mukulandira motani? Malipiro ali bwino kwambiri koma sindinganene momwe tikulandirira. Chilichonse chokhudza mpira kuno chili bwino kusiyana ndi kwathuko. Mbali zonse tingonena choncho kuti zili bwino kuyerekeza ndi kumudziko. -" -ID_AyKlcuII,"Apempha Asodzi Adzidula Msonkho Asodzi a pa nyanja ya Chilwa awapempha kuti adzisamalira msomba komanso kuti adzikhoma msonkho mu nthawi yake. - Mlangizi wamkulu owona za msomba ku Kachulu mboma la Zomba a Nickson Kamete Masi ndi omwe apereka langizoli pambuyo pa msonkhano omwe anachititsa pa doko la Mchenga lachinayi lapitali. -Iwo ati anafuna kukumbutsa asodzi a nsomba malangizo oyenera kuti adzitsatira ndipo mwazina pa msonkhanowo alangizanso asodzi kuti adziteteza zachilengedwe komanso kukhala ndi umwini pa zinthuzi. -Takumana ndi akomiti a derali komanso asodzi omwe timawalimbikitsa njira za kasamalidwe ka nsomba komanso kuwakumbusa kuti akhome nsonkho nyanjayi ikasegulidwa kwa asodzi omwe ali ndi makhoka komanso omwe alibe, anatero a Masi. -" -ID_BCcZpVbb,"Bungwe la Senior Citizen Lipempha Anthu Athandize Okalamba Bungwe lolimbikitsa kufunika kokumbukira anthu achikulire ku parish ya Limbe Cathedral mu arkdayosizi ya Blantyre la Senior Citizen lati ndi udindo wa mzika iliyonse kuthandiza anthu achikulire mdziko muno Bungweli lanena izi ku Limbe cathedral mu mzinda wa Blantyre pambuyo ya phwando lomwe bungweli linakonzela anthu okalamba aparishiyi Lachitatu pa 1 January 2020. -Bambo Benito Masuwa omwe anatsogolera wa nsembe ya ukalistiya yothokoza Mulungu chifukwa cha moyo wa anthu achikulire opezeka mparishiyi, anayamikira achikulirewa pozisunga komanso kudzilesa ku zokhumba za moyo zomwe mwazina zawasunga ndi moyo mpaka lero. -Ena mwa mamembala a bungwe la Senior Citizen pa tsikulo la phwandolo Munthu amene wakhala moyo wautali amasonyeza kuti wadutsa ndikupambana mzambiri zokoma za moyo uno, anatero bambo Masuwa. -Bambo Masuwa anapitiliza kupempha achinyamata kuti atengerepo phunziro kuchokela kwa anthu achikulirewa posatengeka ndi zokoma za dziko lapansi. -Iwo anapitiliza kupempha achikulirewa kuti azikonzekeretse ku imfa pozilumikizitsa moyo wawo ndi Yesu Khristu. -Imfa sichinthu choopsa ngati munthu walumikizitsa moyo wake ndi Yesu Khristu, anawonjedzera motero bambo Masuwa. -Mmawu ake wapampando wa bungweli a Macdonald Phoya anati bungweli linakonza phwandoli pofuna kusangalala limodzi ndi achikulirewa munyengo ino yachisangalalo chakubadwa kwa Yesu Khristu komanso chaka chatsopano. -Aphoya anawonjedzera kunena kuti achikulirewa ndi amene akuziwa mozama chiyambi cha ma parishiwa choncho mkofunika kuwakumbukira mwa njira yapadera. -Anthu okalambawa nawonso akuyenela kukondwelera chisangalalochi choncho ndibwino kukhala nawo limodzi, anatero a Phoya. -Polankhulapo mmodzi mwa anthu achikulire omwe anatenga nawo gawo pa zochitikazi, a Richard Chingamba anathokoza Mulungu kamba ka mphatso ya moyo komanso bungwe la Senior Citizen kamba kowakonzera phwandoli. -Ndikuthokoza Mulungu pondisunga mpaka tsiku lalero komanso achinyamata omwe anakonza chikonzelochi, anatero a Chingamba. -Bungwe la Senior Citizen lomwe likupezeka ku parishi ya Limbe Cathedral lati lili ndichikonzelo choti bungweli lifikire ma parishi onse opezeka mu arkdayosizi ya Blantyre. -" -ID_BDLxsYrM," Mudali mgalimoto ulendo ku Area 23 Kumwetulira kwa Shreen Mbendera, muulutsi pawailesi ya Galaxy FM, kunachititsa kuti Kimu Kamau amuthere mawu namwaliyu. Ukwati walengezedwa kale kuti ndi pa 29 October chaka chino. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kamau, yemwe akugwira ku Union Building Contractors ngati woyanganira chigawo chapakati, lero alibenso mawu. October akumuona kuchedwa malinga ndi momwe June waziziriramu. - Kamau akuti idali ntchito yaikulu chifukwa mtsikanayu amalimba chifu kuti pavute patani, Kamau yekha ayi. Mapemphero adathandiza ndipo tsiku lidakwana kuti Shreen akhale ndi mawu omaliza pa Kamau. - Akuti mudali mu 2014 pomwe adamutenga Shreen ulendo naye ku 23 komwe namwaliyu amakhala komwenso ndikoyandikana ndi kunyumba kwa Kamau. - Akuti akamwetulira Shreen Kamau mawu onse balala Pumbwa wakankhidwira kuchipwete! Apa nkuti nditamudziwa kale Shreen chifukwa tidakumana ku Galaxy pamene ndidapita kukaona mnzanga. Pokaona mnzangayo, mpamene pamabwera Shreen yemwe amacheza ndi mnzangayo. - Inenso ndidayamba kumacheza ndi namwaliyu mpaka pamene ndidayamba kumufuna nditazindikiranso kuti sadali pabanja, adatero. - Komabe Kamau akuti sakadatha kukhala nthawi yaitali asadathire mawu namwaliyu chifukwa cha zomwe zimatakasa mtima wake. - Akati amwetulire, komanso maonekedwe ake, eeh ndidafuna ndichite kanthu kuti zimenezi ndizikazionera pafupi, adayamikira Kamau. - Adayesera kutulutsa mawu osiyanasiyana koma namwaliyu adakana. Ndidayendera mpaka kutopa, kuyesera kukamba za manifesto yanga yonse koma osavomera. Kenaka ndidadabwa akundiyankha mmenemo nditataya chikhulupiriro, adatero Kamau. - Nthawi ya Mulungu ndiyo nthawi yabwino, chilichonse chili ndi nthawi yake. Amene akusaka, afunse kaye Ambuye ndipo adzawapatsa wachikondi weniweni, adatero namwaliyu. - Ukwati wawo ukachitikira ku Banja Loyera Parish ku Chilinde 2 mumzinda wa Lilongwe. Shreen ndi wa mmudzi mwa Gambatula kwa T/A Chakhumbira mboma la Ntcheu ndipo Kamau ndi wa mmudzi mwa Mpagaja, kwa Senior Chief Somba ku Blantyre. -" -ID_BFjxDKzn,"Cyclist Killed in Mangochi Road Accident A 22-year old man in Mangochi has died after being hit by a motor vehicle at Mpima Forest along Liwonde-Mangochi road. -Confirmed the incident Daudi According to Mangochi Police Deputy Publicist, Sub Inspector Amina Daudi, the deceased has been identified as Imran Banda from Makande village Traditional Authority Kalembo in Balaka. -The accident which happened in the morning of July 16, 2020 involved a motor vehicle Mazda Alexa registration number CZ9620 driven by Charles Hassan, 29, a doctor at Mangochi District Hospital. -According to Daudi, Hassan who was with his wife as a passenger was driving from the direction of Ulongwe heading Mangochi Boma and due to speeding he lost control and hit the pedal cyclist (now deceased) who was cycling towards the same direction. -Following the impact, the cyclist sustained head injuries and was pronounced dead upon arrival at Mangochi District Hospital. -Meanwhile, police have appealed to drivers to always follow road safety measures to avoid accidents. -" -ID_BHiycwhi,"MEC Ichititsa Msonkhano wa Mabungwe Oyendetsa Chisankho mu Africa Wolemba: Thokozani Chapola ://www.radiomaria.mw/wp-content/uploads/2019/09/ansah.jpg"" alt="""" width=""439"" height=""296"" />Wapampando wa bungwe la ECF-SADC-Ansah Bungwe la Electoral Commission Forum mmaiko a mu SADC likuyembekezeka kuchita msonkhano wake waukulu mdziko muno kuyambira pa 22 mpaka pa 27 September 2019. -Malinga ndi chikalata chomwe bungwe loyendetsa chisankho mdziko muno chatulutsa chomwe chasainidwa ndi wapampando wa bungweli DR. JANE ANSAH, wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino EVERTON CHIMULIRENJI ndi yemwe akatsegulire msonkhanowo omwe uchitikire ku Mount Soche Hotel mu mzinda wa Blantyre. -Mkatikati mwa msonkhanowu, ati mukakhalanso maphunziro apadera a tsiku limodzi a momwe mabungwewa angapititsire patsogolo chisankho kuti chikhale chovomerezeka kudzera mmabungwe osiyanasiyana omwe amayanganira chisankho. -Bungwe la Ectoral Commissions Foum (ECF-SADC) ndi bungwe la mabungwe oyendetsa chisankho mmaiko a mu SADC momwe muli mayiko 16 omwe ndi a Angola, Botswana, Drc, Lesotho, Madagascar, Malawi, Mauritius, Mozambique, Namibia, Seychelles, Swaziland, Zambia, South Africa, Tanzania, Zanzibar komanso Zimbabwe. -Padakalipano wapampando wa bungweli ndi dziko la Malawi. -" -ID_BPKOFhQH,"Kusowa kwa Ukhondo Kwayika Pa Chiopsezo Miyoyo ya Anthu ku Luwinga Miyoyo ya anthu omwe amagwiritsa ntchito malo omwera mowa a Luwinga Tarven mu mzinda wa Mzuzu akuti ili pa chiwopsezo chokhudzidwa ndi matenda odza kamba kosowa ukhondo wabwino, potsatira kuwonongeka kwa zimbudzi pa malowa. -Malinga ndi wapampando wa gulu la anthu omwe amagwiritsa ntchito malowa Edwin Mhone, zimbuzi za pamalowa zinawonongeka ndipo nyasi za mchimbuchi zayamba kufalikira mmalo osiyanasiyana ndipo zikuyenera kukonzedwa mwamsanga. -Ine ndi mmodzi mwa anthu omwe timachezera pa malo ano ndipo tikudandaula kamba koti a Chibukhu sakutikonzera malowa ngakhale panawonongeka chotere. Pa malo pano ndi pofunikira kwambiri chifukwa pamapezeka chakudya ndi chakumwa chomwe, anatero a Mhone. -Poyankhapo pa nkhaniyi mneneri wa kampani ya Chibukhu mchigawo chaku mpoto kwa dziko lino a Patrick Zandi, ati anthuwa asadandaule kamba koti vutoli linakaperekedwa kale ku khonsolo ya mzindawo ndipo ali ndi chiyembekezo kuti malowo akonzedwa msanga. -" -ID_BRhpMuVP," Wailesi ya Dzimwe ikusowa thandizo ku Mangochi Nyumba youlutsira mawu ya Dzimwe Community Radio ku MonkeyBay mboma la Mangochi yapempha thandizo lomangira ofesi komanso kugula zida zoulutsira mawu kuchokera kwa akufuna kwabwino. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Dzimwe, yomwe ili mkatikati mwa Lake Malawi National Park mbomali ndipo ndi wailesi ya mudzi yoyamba mmbiri ya dziko lino, idatsekulidwa mchaka cha 1998. - Mkulu wa wailesiyi Hilda Phiri wati ngakhale ili yakale chomwechi, Dzimwe ilibe ofesi yakeyake komanso zida zoyenera zoulitsira mawu ndi makina a magetsi apadera [generator]. - Pakadalipano timagwiritsa ntchito mbali ina ya maofesi a Lake Malawi National Park. Tikupempha mabungwe ndi ena onse thandizo lomangira nyumba youlutsira mawuyi pakuti malo tinawapeza kale, adatero Phiri. - Iye adatinso wailesiyi idatsegulidwa pofuna kutukula ntchito za umoyo ndi za chilengedwe mmadera a mafumu aakulu asanu andi anayi mboma la Mangochi. - Wayilesiyi yapindulira midzi yambiri ya kuno ku Mangochi komanso madera ena a ku Ntcheu ndi Balaka potukula umoyo ndi maphunziro, iye adatero. - Mkuluyu adati wailesiyi ikuyenda chifukwa cha thandizo lomwe anthu okhala mmadera ozungulira amapereka. - Mmodzi wa omvera wayilesiyi ku Monkey Bay, Josephine Jenala, adayamikira ndi kuvomereza kuti yatukuladi maphunziro mdera la kwawo kwa Chembe. - Ndikunena pano ana ambiri akumapita kusukulu ndipo tikudziwa bwino zaumoyo. Timangodandaula magetsi akazima chifukwa wailesi nayo imazima, adatero Jenala. - T/A Nankumba adatsimikiza za mavuto a wayilesiyi: Dzimwe ikuthandiza kwambiri anthu mdera lino. Koma mavuto a zachuma akufinya wailesiyo. - Dzimwe idatsekulidwa ndi bungwe la UNESCO ndi boma ngati yongoyesera ya mudzi. -" -ID_BSyTynBa,"Akhristu Akuyenera Kudzetsa Mtendere Pakati Pa Anzawo Wolemba: Sylvester Kasitomu mw/wp-content/uploads/2019/09/fr-likhutcha.jpg"" alt="""" width=""431"" height=""287"" />Bambo Likutcha: Yesu Khristu anatisiyira mtendere Akhristu a chikatolika mdziko muno awapempha kuti akuyenera kukhala odzetsa mtendere wa Ambuye Yesu nthawi zonse. -Bambo Steven Likhutcha omwe ndi mlembi wa bungwe la ansembe mu Deanery ya Maula ku Arc Dayosizi ya Lilongwe ndi omwe anena izi pambuyo pa mkumano wa pachaka omwe unachitikira ku Maula Cathedral mu arch-dayosiziyo. -Mwazina iwo ati mpingo wa chikatolika umalimbikitsa kudzetsa mtendere pakati pa anthu. -Tikukumbukuira bwinobwino kuti yesu khristu anatisiyira mtendere nde ifeyo ngati akhristu tikuyenera kuonetsa mtendere pakati pa anzathu, abale, anthu ogwiranawo ntchito ndi ena omwe atizungulira anatero bamboo Likhutcha. -Pothilirapo ndemanga Brother Peter Makina omwe akuchita maphunziro awo aunsembe ku Kachebere, analimbikitsa achinyamata kuti apitirize kukhala akazembe odzetsa mtendere. -Monga timadziwa kuti ma stages aachinyamata amfuna kuwateteza bwino monga ku zinthu zamdziko kuti akhale ndi chidwi pa nkhani za uzimu, anatero brother Makina. -Mwazina iwo anachenjeza achinyamatawa kuti pamene akayenda mmaulendo osiyanasiyana akuyenera kuyenda ndi anthu akuluakulu omwe adziwapatsa malangizo amoyo wawo wa uzimu. -" -ID_BVixdsDf," Amalawi 9.5 miliyoni angakhale akhungu Bungwe logwira ntchito zopulumutsa anthu ku vuto la khungu dziko lonse la pansi la Sight Savers lati Amalawi 9.5 miliyoni akhoza kuchita khungu pofika chaka cha 2019 chifukwa cha vuto la matenda a maso otchedwa trachoma. - Chiwerengerochi chikupitirira pangono theka la chiwerengero cha anthu onse mdziko muno chomwe chili pafupifupi 17.2 miliyoni. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Unduna wa zaumoyo watsimikiza za chiwerengerochi koma wati boma lakhazikitsa njira zofuna kuthana ndi vutoli. - Mneneri wa undunawu, Henry Chimbali, adati boma mogwirizana ndi mabungwe omwe si aboma ali kalikiliki kukhazikitsa njira zotetezera anthu omwe ali pachiopsezo choti nkukhudzidwa ndi vutoli. - Chiwerengerochi tachipeza potengera kukula kwa vutoli padakalipano koma zonse zikayenda bwino ndi njira zomwe takonza chikhoza kutsika, adatero Chimbali. - Kachilombo kosaoneka ndi maso ka mtundu wa bacteria ndiko kamayambitsa matendawa ndipo zizindikiro zake ndi manthongo, kuyabwa kapena kuwawa kwa maso,kusawona bwino ndi mantha nkuwala. - Oyendetsa ntchito za bungweli mdziko muno Roy Hauya adati matendawa avuta kwambiri mmaiko 53 ndipo anyanya mmaiko 14 kuphatikizapo Malawi. - Hauya adati amayi ndi ana ndiwo ali pachiopsezo chachikulu pa vutoli chifukwa cha malo omwe amapezeka ndi ntchito zomwe amagwira. - Iye adati padakalipano, anthu 33 000 mwa anthu 9.5 miliyoni omwe ali pachiopsezochi mMalawi muno akhoza kuchita khungu losachizika ndipo matendawa akula kwambiri mmaboma 17. - Chikalata chomwe bungweli lidatulutsa chasonyeza kuti anthu 10 mwa anthu 100 aliwonse mmaboma 6 momwe vutoli lakukla kwambiri akudwala matenda a masowa ndipo mpofunika changu kuti apulumutsidwe. - Mabomawa ndi Nsanje, Mchinji, Lilongwe, Salima, Kasungu ndi Nkhotakota ndipo chikalatacho chidati anthu 5 902 akufunika opaleshoni yowateteza ku vuto la khungu loyamba chifukwa cha matendawa. - Wothandizira woyendetsa ntchito za chipatala mu unduna wa zaumoyo Michael Masika adati vutoli lingathe anthu atatsatira zomwe bungwe la zaumoyo dziko lonse la World Health organisation (WHO) lidaunikira. - Bungwe la WHO lidaunikira kuti vutoli lingathe kudzera mu maopaleshoni, kugwiritsa ntchito mankhwala ophera tizilombo tomwe timayambitsa matendawa, kusamba mmaso moyenera komanso ukhondo wa pakhomo. - Hauya adati matendawa amafala ndi ntchentche yomwe yatenga tizilombo toyambitsa matendawa kuchoka pa chimbudzi, manthongo kapena mamina a munthu yemwe akudwala matendawa yatera mmaso mwa munthu wina. - Pofuna kuthana ndi vutoli, bungwe la Queen Elizabeth Diamond Jubilee Trust lapereka ndalama zokwana 7.3 miliyoni (pafupifupi K5.2 biliyoni) kubungwe la Sight Savers lothetsera vutoli. -" -ID_BYTupytC,"ECM Yapereka Ndondomeko Zatsopano za Mapemphero Bungwe la maepisikopi a mpingo wa katolika mdziko muno la Episcopal Conference of Malawi (ECM), lapereka ndondomeko ya zomwe akhristu a mpingowu akuyenera kutsata pa nthawi yomwe boma kayendedwe ka anthu, lockdown pachingerezi. -Alemba chikalatacho Mwa zina, chikalata chomwe maepiskopiwa atulutsa, chati akhristu asasonkhane pa misonkhano iliyonse kuphatikizapo pa mapemphero a ku matchalitchi awo koma adzipemphera kunyumba kwawo tsiku lililonse Akhritsu sakuloredwa kupita ku tchalitchi ndipo akuyenera kutsatira chitsime popemphera mmanyumba mwawo, nyumba zowulutsira mawu za mpingowu monga Radio Maria, Radio Alinafe, Radio Tuntufye, Radio Tigawane ndi Luntha TV zikuyenera kuti zizichita miyambo yosiyanasiyana ya mapemphero kuti akhristu azitsatira tsiku ndi tsiku, yatero kalatayo. -Iwo atinso ansembe azipereka mauthenga osiyanasiyana kudzera mu njira zamakono komanso akuyenera kupereka masakaramenti motsata ndondomeko zomwe mpingowu unayika. -" -ID_BbAkaXLa,"Aphungu Achizimayi Amema Mabungwe Apitirize Kuwamenyera Nkhondo Aphungu aku nyumba ya malamulo achizimayi apempha mabungwe omwe amalimbikitsa za 50:50 campaign kuti alimbikire kugwira ntchito zawo mmadera omwe muli aphungu achizimayi pofuna kuti chiwerengero cha aphunguwa mchaka cha 2024 chidzakhale chambiri. -Phungu wa dera la Bwanje North mboma la Ntcheu a Nancy Chaola ayankhula izi lachitatu mdera la Zomba Malosa pomwe bungwe la OXFAM limalimbikitsa aphungu achizimayi kuti adzikhala pafupi ndi anthu omwe adawavotera. -Pamenepa mayi Chaola ati akanakonda mabungwewa akanachilimika pa ntchitoyi ndi cholinga chakuti chiwerengerochi chidzachoke pa 45 kufika pa 70. -Alimbikitse madera amenewa kuti 2024 nambalayi idzafike 60 kapena kuposera apo kuti 50:50 kampeni igwire ntchito yake mabungewa akatithandiza,a anatero mayi Chaola. -Mmawu ake phungu wa dera la Zomba Malosa yemwenso ndi wachiwiri kwa nduna yowona kuti pasakhale kusiyana pakati pa amayi ndi abambo mayi Grace Kwelepeta anati boma likufunitsitsa kuti amayi adzikhala mmaudindo akuluakulu mdziko muno kuti azitha kupereka nkhawa zawo mosavuta. -Boma likufunitsitsa amayi akhale mmaudindo akuluakulu. Padakalipano dziko la Malawi ndi lachitsanzo chifukwa amayi ambiri akutenga maudindo akuluakulu osiyanasiyana, anatero mayi Kwelepeta. -" -ID_BjLvFnkh," Mmodzi adayenera kusiya ntchito Ku maintaviyu ndi komwe anthu amapezerako mwayi wa ntchito, koma kwa mtolankhani wa kanema ya Zodiak, mchigawo cha kumpoto Angela Saidi adapezerako mwayi wa banja. - Zaka 11 zadutsa tsopano kuchokera pomwe Saidi adakumana ndi mwamuna wake Isaac Banda ku maintaviyu a uofesala a kadeti ku Salima. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Isaac ndi Angela tsiku la ukwati wawo Malinga ndi Saidi, awiriwa adali asilikali ku madera osiyana ndipo amakayesa mwayi wawo wokwera pantchito, pomwe Banda adachita naye chidwi. - Apa tidayamba kucheza ngati chinzake ndithu. Padalibenso maganizo oti tsiku lina anthu nkudzavina, adatero Saidi. - Iye adati mwa awiriwo, Banda adakhonza maintaviyu ndipo adamutumiza ku Taiwan kukaphunzira za uofesala. - Saidi adati awiriwa amachezabe palamya komanso akabwera kumudzi patchuthi mpaka pomwe adamaliza maphunziro ake mchaka cha 2010. - Kwa zaka 5 tidali pa chinzake ndithu, kufikira pomwe adabwereratu ndipo ubwenzi wathu udayamba, adalongosola motero Saidi. - Iye adati apa mmodzi mwa iwo amayenera kusiya ntchito malinga ndi malamulo a asilikali oti bwana ndi juniyo sayenera kupanga chibwenzi. - Malinga ndi Saidi, iye monga juniyo, adazitaya mchaka cha 2012 atagwirako kwa zaka 10. -" -ID_BjzRuprk," Boma likweza malipiro Ogwira ntchito angasimbe lokoma ngati ganizo la unduna wa zantchito lokweza malipiro otsikitsitsa amene amalandira lingafitsidwe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Izi zadza ogwira ntchito msitolo za ku Bwalo la Njobvu atachita sitalaka kwa masiku awiri kuyambira Lolemba. Pasitalakayo, ogwira ntchitowo adatseketsa sitolo za Amwenye, komanso anthu a ku Burundi, Nigeria, Tanzania ngakhalenso Amalawi. - Polankhula kwa ogwira ntchitowo ndi mabwana awo, nduna ya zantchito Eunice Makangala adati boma likhazikitsa lamulo lakuti pasakhale ogwira ntchito wolandira ndalama zochepera K18 600. Padakali pano, ambiri akulandira ndalama zosaposera K10 000 pamwezi, chifukwa lamulolo limati munthu asalandire ndalama yochepa kuposa K317 patsiku kapena K8 242 pamwezi. - Tikhala pansi ndi bungwe la olemba anzawo ntchito komanso bungwe loona za ogwira ntchito kuti ndalama yotsikitsitsayi ikwere molingana ndi momwe zinthu zakwerera, adatero Makangala. - Mlembi wamkulu wa bungwe lowona za anthu ogwira ntchito muno mmalawi la Malawi Congress of Trade Union (MCTU) Pontius Kalichelo wati ganizo lobweretsa lamuloli ndilabwino koma labwela mochedwa. - Iye wati ndizomvetsa chisoni kuti anthu ena amalandirabe ndalama zosaposa K10 000 ngakhale kuti zinthu zambiri zidakwera mtengo ndipo wati izi zili chonchi chifukwa anthu ambiri akamva za malipiro otsikitsitsa amangoganizira kuti munthu akakwanitse kugula ufa ndi ndiwo osawerengera zinthu zina zofunika pa moyo wamunthu. - Kudali kakasi mumzindawu ogwira ntchito yogulitsa msitolo atanyanyala ntchito ndikutseka sitolozo pofuna kuti mabwana awo awaonjezere malipiro komanso asinthe mfundo zina zogwirira ntchito. - Anthu omwe amalowa mtauni kukagula zinthu zosiyanasiyana limabwerera manjamanja atapeza sitolo zotseka ndipo kunalibe komwe akadapeza katundu yemwe amafunayo. - Ena mwa eni sitolozo amangoti zungulizunguli ndipo malinga ndi malipoti ndalama za pakati pa K70 ndi K80 miliyoni zomwe zikadasinthana manja patsikulo zidangoswera mmatumba. - Wachiwiri kwa wa pampando wa bungwe la anthu ogwira ntchito mmakomo ndi msitolo, Charles Saidi, adati onyanyala ntchitowo adaonetsa mtima wachikulu posapanga ziwawa kapena chisokonezo cha mtundu wina uliwonse. - Nkhawa yathu idali poti mwina pakhoza kukhala chisokonezo chifukwa mavenda ena ndi anyamata ongoyendayenda adali kulowerera mgulu lathu koma poti aliyense amene akukhudzidwa ndi sitalakayi akudziwa cholinga chake zinthu sizinasokonekere, adatero Saidi. - Onyanyala ntchitowa akuti amafuna mabwana awo aonjezere malipiro omwe amawapatsa pakutha kwa mwezi poikapo ndalama ya padera yolipirira nyumba zomwe amakhalamo komanso kuti akwaniritse mfundo zomwe magulu awiriwa adagwirizana mu 2004. - Mumgwirizanowo, mbali ziwirizi zidamvana kuti mfundo za kagwiridwe ka ntchito kasinthe kuti mwa zina pakhazikitsidwe masiku opuma, ndalama za padera munthu akagwira ntchito nthawi yake yogwira ntchitoyo itatha komanso chithandizo munthu akawonekeredwa zovuta. - Saidi wati ogwira ntchitowo adaganiza zonyanyala ntchito pofuna kuti mabwana awo akwaniritse mfundozi. - Papita nthawi yaitali kuchokera 2004 mpaka pano. Ena mwa anthu omwe tinali nawo limodzi panthawi yomenyelela ufuluwu pano kulibe chifukwa anasiya ntchito ndipo ena anamwalira kumene. - Titakhala pansi ndikuwunika bwinobwino za tsogolo tinawona kuti mpofunika kuchitapo kanthu kuti mabwanawo atiganizire. Ochepa okha anayesetsa kukwanilitsa zina mwa nfundo zomwe tinagwirizanazo koma ambiri anangofafaniza basi, adatero Saidi. - Koma iye wati pakali pano sangayankhulepo pankhani yakuti kukwenza malipilowo kukhoza kupangitsa kuti anthu ena achotsedwe ntchito chifukwa nkhaniyi siili mgulu la nkhani zomwe magulu awiriwa akukambirana. - Tisatsogoze zimenezo ayi. Pakadali pano tikukambirana zina zimenezo sizikudziwika koma ngati zingamveke Mtsogolo muno ndiye kuti tidzawona mmene tidzachitile, adatero Saidi. - Mmawa wa Lolembalo anthu onyanyala ntchitowo amazungulira mtauni nkumatseketsa ma golosale onse omwe anali otsegula poopseza eni ake kuti ngati apitirize kuchita malonda aona zakuda. - Masana atsikulo, onyanyala ntchitowo adapempha kuti akumane ndi mabwana awowo kuti akambirane koma zokambiranazo zidalephereka chifukwa magulu ena a mabwanawo sanabwere kuzokambiranazo. - Kudabwera Amwenye okhaokha koma pali ena monga ochokera ku Nigeria, Tanzania ndi maiko ena omwe amafunika kuti akhale nawo pazokambiranazo kuti adzimvere okha komanso atilonjezere limodzi, adatero Saidi. - Kumsonkhanoko kudalinso DC wa mboma la Lilongwe Felix Munthali komanso mkulu wa polisi ku Lilongwe Richard Luhanga. -" -ID_BugZvzXU," Ndinkamphunzitsa kuimba gitala Pa 29 October chaka chino, anthu mumzinda wa Lilongwe adaona zachilendo pamene mkwati ndi mkwatibwi adakwera chitharakitale chokonza misewu osati Benz monga ambiri amachitira. Uwutu udali ukwati wa Sally Nyundo, katakwe woimba chamba cha Reggae, ndi Tionge Kalua. Nyundo adatchuka kwambiri ndi nyimbo yake yotchedwea Ras amadya nzimbe. - Ukwatiwutu adadalitsira pampingo wa Lilongwe Pentecostal pomwe madyerero adali ku Louis Garderns ku Area 3 mumzinda womwewu wa Lilongwe. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Nyundo ndi mkazi wake Nyundotu akuti adakumana ndi mkazi wake Tionge panthawi yomwe njoleyi inkafuna kuphunzira kusewera gitala. - Iye adati Annie Matumbi,naye mmodzi mwa oimba kuno ku Malawi, ndiye adauza Tionge kuti Nyundo ndi kadaulo pa nkhani za magitala ndipo akhoza kumuphunzitsa bwino lomwe. - Ndinamuuza Matumbi kuti ampatse nambala yanga tilumikizane. Tidalankhulana pafoni ndipo adaguladi gitala. Apapatu nkuti tisadakumanepo. Tidakumana pa Cross Roads mumzinda wa Lilongwe kuti tiuzane za maphunziro a gitala, adalongosola motero Nyundo. - Iye adati komatu maphunziro amayenda mwamanyazi chifukwa aliyense adali ndi mawu kukhosi koma amasowa woyambitsa. - Malinga ndi Nyundo, mmanyazimu mudautsa kachikondi kanchibisira. - Ndidakopeka naye mtima chifukwa adali munthu wodekha, wozichepetsa komanso maonekedwe ake okongola, iye adatero. - Koma pajatu naye mkazi amakhala nayo mbali yake yomwe amakopedwera ndi mwamuna, ndipo kwa Tionge, adakopeka ndi kudzichepetsa komanso kucheza bwino ndi anthu kwa Nyundo. - Tidadziwana bwino lomwe ndipo aliyense adali wofunitsitsa kumanga banja, Nyundo adalongosola. - Awiriwatu adakhala paubwenzi kwa zaka zitatu ndipo akumana ndi zovuta monga zokambakamba zambiri zochoka kwa anthu omwe samawafunira zabwino, komatu sadazitengere izi, adamasukirana ndi kumvetsetsana. - Tidatseka makutu, nthawi zomwe tinkakumbutsana za chikondi chathu. Ndipo akazi anga nthawi zonse ankandilembera timakalata tachikondi takupulaimale monga ta kiss to kiss ndi love to love, zomwe zinkakometsa chikondi chathu. Komanso tinkakhala ndi nthawi yambiri yopita ku picnic kukacheza, adatero Nyundo. -" -ID_CANiWAeO,"Nduna Yaikulu Mdziko la Sudan Isankhidwa Sabata ya Mawa Wolemba: Thokozani Chapola Mmodzi mwa akuluakulu a asilikali a dziko la Sudan walonjeza kuti kusayinirana pangano lakayendetsedwe ka dzikolo kuchitika loweruka. -Mkuluyu Mohamed Hamdan Hemeti Dangolo ndi amene wanena izi polankhula ndi atolankhani a wailesi ya BBC. -Zimenezi zikuyembekezeka kuthetsa mpungwepungwe pa ndale omwe wakhalapo mdzikolo. Anthu akhala akuchita ziwonetsero mdzikolo ati podana ndi ulamulirowa asilikali a dzikolo kutsatira kuchotsedwa pa mpando kwa yemwe anali mtsogoleri wa dzikolo Omar Al-Bashir. -Mu mgwirizano omwe usayinidwewu, ulamuliro wa dzikolo ukhala mmanja mwa anthu wamba asanu ndi mmodzi (6) komanso akuluakulu a asilikali asanu omwe pamodzi ayendetse dzikolo kufikira chaka chimene anthu mdzikolo adzaponye voti. -Mbali ziwirizi ati zizilamulira dzikolo mosinthana kwa zaka zitatu ndipo padakalipano nduna yaikulu ya dzikolo yomwe iyambe kulamulira dzikolo yomwe isankhidwe ndi anthu wamba ikuyenera kusankhidwa sabata ya mawa. -" -ID_CBpEoLgh,"Bambo Pindulani Alimbikitsa Amayi Akonzekere Bwino Msonkhano Waukulu Wolemba: Glory Kondowe Msonkhano wa bungwe la amayi achikatolika la Catholic Women Organisation (CWO) mu dayosizi ya Mangochi akuti wayenda bwino. -Msonkhano-wu umene umachitikira ku parish ya St. Magdalena wa Kanossa ku Koche mu dayosizi-yo unayamba pa 8 August ndipo watha la mulungupa pa 11 August. -Polankhula pa mwambo wotsekera msonkhano-wu bambo mfumu a parish-yi bambo Clemence Pindulani alimbikitsa amayi a mbungweli kuti adzipereke potolera thandizo a ndalama zodzayendetsera msonkhano waukulu wa bungwe-li umene mpingo wakatolika wakonza kuti udzachitikire mu dayosiziyo. -Msonkhanowu ndi diocesian Comference omwe umachitika pa chaka kamodzi komanso msonkhano wa national omwe umachitika pachaka kamodzi uli kwathukuno ndipo tapeleka ma figure osiyanasiyana yomwe sizinalowe kuthumba kwathu. Ndalama zomwe muli nazo mukhoza kuyika ku thumba lomwe mwapatsidwa. -Monga dayosizi yathu ili yosiyana ndima dayosizi ena omwe sitingakwanitse kupanga zina monga dinner dance malinga ndi momwe zinthu zachuma zilili mu dayosizi yathuyi timadalira ma contributions ndima paper Sundays kapena ma fundraising osiyana siyana amene tingathe kupanga mma parishi osiyanasiyana kuti msokhanowu usazalephereke mu diosizi yathuyi, anatero bambo Pindulani Polankhulapo mayi Isabel Nakutho omwe ndi wapapando wa bungweli mu dayosiziyi anayamikira amayi omwe anadzipereka ndi kufika ku msonkhano waukulu wa bungweli. -Iwo apempha amayi azawo omwe anasonkhana pamalowa kuti ayenera kulimbikitsa amayi anzawo achikatolika kuwafotokodzera kufunika kolowa bungwe la amai achikatoloka lomwe limayambila kulimana mpaka ku national ndipo anati ndi bungwe lofunika ku mpingo kwa mayi omwe anabatizidwa ayenera kulowa gululi. -" -ID_CJFckMlM,"Papa Wasankha Mamembala Atsopano A Bungwe Lolimbikitsa Umodzi Wa Mipingo Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wasankha mamembala atsopano a bungwe lolimbikitsa umodzi pakati pa mipingo ndi zipembedzo. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio, Papa wasankha anthuwa mmaudindowa lachitatu pa 8 July 2020. -Bungwe lolimbikitsa umodzi pakati pa mipingo ndi zipembedzo limagwira ntchito zake mowunikiridwa ndi mfundo za msonkhano wachiwiri wa Vatican. -Mamembala atsopanowa akuchokera mbali zonse za dziko la pansi. -Ena mwa mamembalawa ndi Cardinal Dieudonn Nzapalainga wochokera ku Bangui mdziko la Central African Republic komanso Cardinal Luis Antonio Tagle yemwe ndi mkulu wa Ofesi yoona za chibalalitso cha Mpingo Prefect of the Congregation for the Evangelization of Peoples kuchokera ku Manila mdziko la Phillipines. -Bungwe la Pontifical Council for Inter-religious Dialogue limagwira ntchito zake mowunikiridwa ndi mfundo za msonkhano wachiwiri wa Vatican kapena kuti Second Vatican Council womwe unachitika kuyambira 1962 mpaka 1965 makamaka kalata yotchedwa Nostra aetate. -Mkulu wa bungweli padakali pano ndi Cardinal Miguel ngel Ayuso Guixot amene anasankhidwa pa udindowu pa 25 May 2019. -Adakhazikitsa bungweli ndi Papa Paulo wa 6 pa 19 May 1964 ndipo panthawiyo limadziwika kuti Secretariat for Non-Christian ndipo Papa Yohane Paulo Wachiwiri Woyera ndi yemwe adasintha dzinali kukhala Pontifical Council for Inter-religious Dialogue pa 28 June 1988. -" -ID_CLFkuAHT," Akupha makwacha ndi nkhumba Pamene alimi ena akugulitsa ziweto zawo kwa mavenda motsika mtengo, Chawezi Nyirenda yemwe ndi mlimi wa nkhumba ku Lilongwe akupha makwacha a nkhaninkhani popha khumba zake zikakula, kuzikonza mopatsa kaso nkumagulitsa yekha. ESMIE KOMWA adacheza naye motere: Kodi chidakuchititsani kuti muyambe kukonza nyama ya nkhumba zanu nkumagulitsa nokha nchiyani? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nditakhala pansi nkulingalira mozama ndidaona kuti mavenda, komanso mmakampani ogulitsa nyama amatigula pa mtengo wotsika chonsecho ukapha wekha nkugulitsa amapeza phindu lochuluka. - Ndalama zonsezo? Inde chifukwa ine nkhani yoweta nkhumba ndidapita nayo patali ndipo ikakula anthu amadziwanso kuti ntchito yagwirika. - Kodi ulimi wa nkhumba mudayamba liti? Ulimiwu ndidayamba mu 2012 ndili Folomu 4. - Nanga mudayamba ndi nkhumba zingati? Ndidayamba ndikuweta nkhumba 4 za mtundu wa trister ndipo zazikazi zidalipo zitatu ndi yaimuna imodzi. Pamene timalowa mu 2013 zidali zitaswana nkufika pa 42. Imodzi mwa nkhumba zazikazizo idakalipobe ndipo yakhala ikuswa kokwana ka 12. - Kodi chidakukopani mu ulimiwu nchiyani? Ndidaona kuti nkhumba sizichedwa kuswana komanso sizivuta kuweta choncho ndi ulimi woti munthu ukhoza kutukuka nawo mu nthawi yochepa utaikirapo mtima. - Nanga padakali pano muli ndi nkhumba zingati? Zambiri ndagulitsa posachedwapa kuti ndikonzenso makola choncho zatsala 20 zokha, koma zimafika 150. - Nanga ndi zinthu ziti zomwe mungaloze kuti mudazipeza kuchokera mu ulimiwu? Kuchokera mu nkhumba mwatuluka famu dzina lake Step by Step yomwe ili mmudzi mwa Chimpumbulu mboma la Lilongwe. Pafamuyi pali ziweto monga, ngombe za mkaka, mbuzi, nkhosa, nkhuku zachikuda, nkhanga, abakha, mbira ndi mbewu zakudimba ndipo padakali pano ndakumbitsapo madamu ansomba. Zonsezi zachokera mu ulimi wa nkhumba womwewu. - Kuonjezera apo, ndikulipirira ana sukulu komanso kusamalira banja langa mosavuta. - Kodi chinsinsi chanu chagona pati? Chinsinsi changa ndikuzitsamalira bwino basi. Ndimazidyetsa katatu patsiku. Mwachitsanzo, chakudya cholemerera komanso chakasakaniza mamawa ndi madzulo uliwonse ndipo masana ndimazipatsa zakudya zamasamba. Sindiyiwala kuzipatsa madzi akumwa katatu patsiku komanso katemera wa njoka za mmimba miyezi iwiri kapena itatu iliyonse. Ndimaonetsetsa kuti ikangoswa, pasadutse masiku 6 ndisadawapatse Vitamin ndi Iron komanso ndimawadula mano. Ndimatsetsa ndikukolopa mkhola kawiri patsiku kuti muzikhala mwa ukhondo. Nanga chakudya cha kasakaniza mumachikonza bwanji? Ndimasakaniza madeya, soya, chimanga ndi zothandizira kuti zizikula mwachangu. - Kodi matenda a chigodola omwe amapha nkhumba zambiri mumathana nawo motani? Chiyambireni ulimiwu sindidakumanepo ndi matendawa chifukwa ndimakhwimitsa chitetezo ku makola anga kuti pasafike munthu wina aliyense, komanso sizituluka. - Nanga ndi mavuto otani omwe mumakumana nawo mu ulimiwu? Vuto lalikulu ndikusowa kwa madeya makamaka mnyengo ya mvula zomwe zimachititsa kuti tizimugula mokwera mtengo kwambiri. Vuto lina ndi kusowa kwa misika yogwirika bwino choncho ndimayenera kusaka ndikuzipangira ndekha msika komabe ndimayetsetsa kuti ndipitebe chitsogolo. - Kodi masomphenya anu ndi wotani? Ndikufuna kutsogoloku nditamadzaweta nkhumba zokwana 3 000, komanso kukhala ndi mitundu ya makono ya nkhumba yomwe yangotuluka kumene. Nanga mlimi yemwe akufuna kuyamba ulimiwu mungamulangize zotani? Choyambirira, afufuze misika, apeze upangiri wa momwe angawetere komanso njira zopangira chakudya chotsika mtengo. Chachiwiri, ayikepo mtima kwambiri pa ulimiwu ndipo asabwerere mmbuyo akaona kuti penapake sizidayende bwino. -" -ID_CMBLAzAY," Kupewa chigodola cha nkhumba ndikotheka Mmwezi wa February chaka chino mlimi wina wa nkhumba mboma la Lilongwe, Jeofrey Kaiyatsa, adaona ngati malodza nkhumba zake zonse zitafa ndi chigodola. - Panthawiyo nkuti ali ndi nkhumba zazikulu zosachepera 30. Funso nkumati: kodi zidamuvuta pati? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndikuganiza kuti mnyamata yemwe ndidamulemba ntchito yosamalira nkhumbazi samayenda bwino choncho adakatenga matendawa kwina nkulowetsa mmakola. - Tetezani nkhumba zanu ku chigodola Ku Lilongwe kuno sindikhalitsako chifukwa ndimachitanso ulimi wa mtundu womwewu ku Blantyre kotero kumakhala kovuta kumuyanganira mnyamatayu, adadandaula motero mlimiyu. - Padakali pano mlimiyu ali ku Lilongwe ndipo akukonza makola ncholinga choti ayambirenso kuweta pogwiritsa ntchito mbewu yomwe ali nayo ku Blantyre. - Ngakhale chigodola cha nkhumba chilibe mankhwala, mphunzitsi wa za ulimi wa ziweto wa ku Lilongwe University of Agriculture and Natural Resources (Luanar), Jonathan Tanganyika, akuti matendawa ndi opeweka. Malingana ndi Tanganyika, mlimi asunge ndi kudyetsera nkhumba zake mkhola, asalole munthu wina aliyense kupita ku khola lake, asabweretse nyama ya nkhumba ku makola, komanso asagule nkhumba kapena chakudya chake mmudzi momwe mwagwa chigodola. - Kuonjezera apo, mlimi sayenera kupita kukhola la mlimi mnzake kuopetsa kutengako matendawa, iye adatero. - Tanganyika adafotokozanso kuti ngakhale mlimi atatsimikizika kuti kumalo komwe wagula nkhumba za mbewu kulibe chigodola, akuyenera kuzisunga padera kwa masabata awiri ndipo akaona kuti sizikuonetsa chizindikiro chilichonse cha matendawa akhoza kuzisakaniza ndi zakale. - Woona za ulimi wa ziweto ku Machinga Agricultural Development Division (Maadd) Edwin Nkhulungo adafotokoza kuti mlimi yemwe nkhumba zake zidatha ndi chigodola ndipo akufuna kuyambiranso amayenera akhale osamala chifukwa kupanda kutero, vutoli lizingopitirirabe. - Iye adati mlimi ayenera kukonza bwino makola asadaikemo nkhumba zina kuopetsa nkhupakupa zomwe zimafalitsanso matendawa. - Mlimi achotse ndowe zonse ndipo ngati nkotheka asuke zodyera ndi zomwera nkhumba, Nkhulungo adatero. - Mkuluyu adafotokoza kuti ngati mlimi ali ndikuthekera akhoza kutentha makola akalewo ndikukamanga ena atsopano kutali kuti asakhale pachiopsezo cha matendawa. - Tanganyika adaonjeza kuti mkhola mukalowa chigodola, mlimi ayenera kupha nkhumba zonse zodwala ndikukwirira msanga. - Iye adati malo wopherawo akuyenera kukhala wobisika, komanso wotchingidwa bwino kuti nkhumba zisafikepo. - Tizilombo toyambitsa matendawa timakhalirira pamalo pomwe paphedwa nkhumbazo ndipo ngakhale patapita masabata angapo, nkhumba zamoyo zikafika zimatenga tizilomboti nkuyamba kudwala, iye adatero. - Mphunzitsiyu adafotokoza kuti nkhumba zamoyo za mkhola limodzi ndi zodwalazo zikuyenera kuphedwa ndipo nyama yake anthu akhoza kudya kapena kugulitsa. - Malingana ndi Tanganyika, chigodola nchoopsa kwambiri chifukwa chimapha nkhumba zambiri mkanthawi kochepa. - Mlili wa matendawa umagwa mchaka chilichonse choncho umaopseza ulimi wa nkhumba. - Matendawa amafala kuzera mu nyama, mafupa ndi ubweya ya nkhumba yodwala ndipo chilichonse chokhudzidwa ndi zinthuzi chimanka nichifalitsa matendawa. - Kuonjezera apo, nkhupakupa zopezeka mkhola la nkhumba ndi nguluwe zimafalitsa matendawa. - Iye adaonjeza kuti zina mwa zizindikiro za matendawa ndikunyentchera, kufooka, kupeperuka poyenda,komanso kulengeza magazi pa khungu. - Tanganyika adati nkhumba zimafa zikangodwala kanthawi kochepa ndipo zina zimangofa mwadzidzidzi osaonetsa zizindikiro. - Potsiriza, katswiriyu adati mlimi ayenera kuthamangira kwa alangizi a ziweto a mdera lake akaona zoterezi. -" -ID_CNQztgFD," Woba chiponde ku Chiladzulu agwidwa Bwalo la Chiradzulu layamba kuzenga mlandu Operations Manager wa kampane yolondera ya Global Communications Centre pomuganizira mlandu woba chiponde cha odwala a pachipata cha bomalo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mneneri wapolisi ya Chiradzulu, Ralph Makondetsa watsimikizira zakunjatidwa kwa Blessings Yonamu wa zaka 29 yemwe ndi wa mmudzi mwa Mwabwila kwa T/A Malili ku Lilongwe. - Makondetsa wati akuganizira mkuluyu kuti pa 9 May adalowa msilingI ya nyumba yomwe mumasungidwa chipondecho. - Mmenemo akuti adaba makatoni 9 a chipondecho. Mkatoni iliyonse mumakhala timapakete 250 kusonyeza kuti mmakatoni onsewa mudali mapakete 2250. - Titatsinidwa khutu tidayamba kusaka mkuluyu ndipo tidamujata. Mlandu udalowa Lachiwiri lathali koma iye wakana. Pa 29 mlanduwu upitirira, adatero Makondetsa. - Ntchito zina ndi chiletso Anthu ena ndi akhama mpaka chomwe akufuna chitatheka. Chithunzi tikuwonacho ndi ntchito ina yomwe tidayiwona mboma la Ntcheu. Pamenepa anthuwo akukweza ngombe mgalimoto. Ngombezo azigula ndiye akufuna ziyende mgalimotoyo. - Ngombezo zidalipo zinayi, pamalopa padali matatalazi chifukwa pena yokwerakwera imapezeka kuti yapulumuka ndi kuthawa. Zina zimagunda pomwe akukweza. Aliyense apa amakhala wochenjera kuwopa kuti ingamusenze. -" -ID_CNbveyvk," Amalawi a nsomba ali kakasi ku Botswana Ali mbuu, kutuwa ndi njala, Patricia Mboma ndi wokwiya ndi ganizo la boma la Botswana loletsa kuti mdzikomo musatuluke nsomba kukagulitsa maiko ena. - Si ali yekha, pali ena a dziko la Zambia komanso Botswana. Onse alipo anthu 60 amene agula nsomba zodzadza mathilaki asanu kupita ku Zambia kukagulitsa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Zina mwa nsombazo ndi zimenezi Mboma, wochokera ku Blantyre, adayamba bizinesiyi mu 2014 kukagula nsomba kunyanja ya Ngami moyandikana ndi Maun kumpoto kwa dziko la Botswana. - Koma ulendo uno wakhala wowawitsa kwa abizinesiwa pamene boma laletsa kutulutsa nsomba mdzikomo ponena kuti silikupindula pa malondawo. - Kuderali anthu ambiri adapeza mgodi wopha ndalama popikula nsomba zouma ndi kukazigulitsa mdziko la DRC kapena ku Kasumbalesa ku Zambia. - Izi zidachititsa kuti mwezi wa March chaka chino, nduna ya zachilengedwe ndi nyama zakunkhalango Tshekedi Khama, mngono wake wa pulezidenti wa dziko la Botswana Ian Khama aletse malondawa. - Pamene amaletsa malondawa, nkuti Mboma komanso anzake atagula kale nsombazo ndipo sadaloledwe kuti apite kukagulitsa. - Kuyambira March mpaka lero, anthuwa akhala akubindikira ku wadi ya Boseje ku Maun. Sabata yatha adathamangitsidwa pamalopo ndipo akubisala ku Kasani kumalire a Botswana ndi Zambia komwe akukanizidwa kudutsa. - Tikupempha boma litilole tipite kukagulitsa nsombazi, adatero Mboma. Ndaononga P30 000 [K2.2 miliyoni] kuti ndigule nsombazi, adatero iye. - Nsomba zambiri zayamba kuola, ntchentche zangoumbirira mathirakiwa. Komabe sindichitira mwina achimwene, ndikuyenera kupita ndi nsombazi ndikagulitse, ndidachita kukongola ndalama yogulira nsombazi. Yochepa yomwe ndingapezeyo ndi yomweyo, adatero Mboma. - Lero vuto lina labadwa pamene eni galimoto akufuna kuti azipita, malinga ndi mabwana awo. Kelvin Kambule amene akuchokera ku Livingstone mdziko la Zambia akuti bwana wake wapindira mlomo wapansi. - Akuimba tsiku lililonse, akuti ndichotse nsombazi ndipo ndizipita. Takhala pano miyezi inayi osapanga chilichonse nchifukwa chake akwiya, adatero. - Thilaki iliyonse yanyamula nsomba za P500 000 [K37 miliyoni] ndipo anthuwa akuyenera kulipira P12 000 [K900 000] kuthiraki iliyonse ponyamula nsombazi. - Komabe boma la Botswana laponda mwala kuti silisunthika pa ganizo lake. Sitilola kuti geniyi ipitirire, mchitidwewu wapangitsa kuti pa nyanja pachuluke asodzi opanda zikalata zowalola kuti aphe nsomba, adatero Khama. - Izi zipangitsa kuti misozi ya Mboma isaleke kukha: Tsiku lililonse tikumasonkherana P5 [K370] kuti tidye. Masiku akatha okhalira mdziko muno tikumapita mmaiko athu kukaonjezeretsa masiku. Adakatimvera chisoni. -" -ID_CWcVYAQq," Five Questions for Minister of Transport and Public Works: Ulemu Chilapondwa Chilapondwa: We are on the ground making sure that our roads are in good conditionulemu_ In this interview, our reporter PAIDA MPASO engages Chilapondwa on the poor state of roads in most parts of the country. - Q1. As a Minister of Transport and Public works, what is your assessment of roads in this country? Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi A1. What do you want to say? I think you already have answers to your questions, if I were to put the question back to you what would you say? Anyway, I think the main problem is that as we are approaching the rainy season, most roads in Africa develop cracks and if the rain persists, it becomes even difficult to patch them up, that is why most roads are in poor state as we are talking right now. - Q2. But is that enough justification for the country to have poor roads? Q2. When its raining, like the way it has been raining the past months, I am sure you were in this country, there is no way a contractor can continue to work or maintain a road. The continuous rains become distraction and the maintenance sort of stalls. - Q3. Is there a way of finding a lasting solution to this challenge because a lot of roads have potholes which are damaging vehicles and in some cases, causing accidents? Q3. Together with the National Roads Authority, we are working on plans to have these roads patched up and some roads will be fully resurfaced. This is a long term strategy that we are going to roll out very soon. We know that some roads have outlived their life span, hence the extensive maintenance that will be done. - Q4. Why has it taken government so long to roll out this strategy considering that the roads have been in a poor state for a very long time? Q4. There are so many reasons and I dont have to go into the details and certainly, will not disclose when we are rolling out this strategy. Just know that it will happen. - Q5. Most roads in the country have a short lifespan, forcing people to speculate that corruption has hit the construction industry hard. What is your comment? Q5. I will not comment on that and if you quote me on that, it will not be fair. But what I can say is that, we are demanding quality roads from our contractors. That has also come to our attention, and we have demanded that if a road begins to develop cracks a year after it was resurfaced, we do not pay that contractor and we have ever done that. Also note that we are not only focusing on damaged roads, but we are also working on our drainage system on the roads. We realised that these two go together because if drainage is poorly made, the flow of the water affects the durability of the roads such that, even if a road was strong, because of the water, it begins to develop some cracks. But as a minister, I can assure you that, we are on the ground making sure that our roads are in good condition. -" -ID_CcPVDyLd,"Mkumano Wa St. Vincent De Paul Upindulira Osowa Wolemba: Thokozani Chapola ploads/2019/08/de-paul.jpg 369w"" sizes=""(max-width: 784px) 100vw, 784px"" /> Bungwe la zachifundo mu mpingo wa katolika la St.Vincent De Paul lati mkumano wake omwe bungweli linachititsa mu mzinda wa Lilongwe, uthandiza kupititsa patsogolo kagwiridwe ka ntchito za bungweli pofikira anthu osowa mdziko muno. -Polankhula pa mkumanowu omwe unali wa sabata imodzi, mkulu wa bungweli mdziko muno a Charles Kimu anati mkumanowu wathandiza kubweretsa pamodzi onse okhudzidwa pakayendetsedwe ka bungweli pomwe agawana nzeru zogwilira ntchito yawo. -Iwo ati kudzera mu mkumanowu awunikirana zina mwa zoyenera kuchita pofuna kuthana ndi ngozi zogwa mwadzidzidzi komanso kusintha kwa nyengo. -Msonkhano umenewu uthandiza kagwiridwe ka ntchito pofikira anthu osowa. Uthandiza kubweretsa thandizo kwa omwe anakhudzidwa ndi ngozi zogwa mwadzididzi. Kusintha kwa nyengo pofuna kupeza njira zina zomwe zingathandize popewa ngozi zogwa mwadzidzidzi, anatero a Kimu. -Malingan ndi a Kimu, msonkhanowu cholinga chake chinali kupereka maphunziro kwa mamembala a bungweli, kuwunikira nkhani za kusintha kwa nyengo ndi kupeza njira zothana nazo komanso kupeza njira zatsopano zothandizira anthu omwe anakhudzidwa ndi ngozi zogwa mwadzidzidzi. -Msonkhanowu unabweretsa pamodzi akuluakulu a bungweli mma dayosizi onse 8 a mdziko muno komanso nthumwi za bungweli mmaiko a Nigeria, Zambia komanso Gambia. -" -ID_CgpwzAvx,"Anthu Atsopano 102 Apezeka ndi Coronavirus Unduna wa zaumoyo wati anthu 102 apezeka ndi nthenda ya COVID-19 kufikitsa chiwerengero cha anthu omwe apezeka ndi nthendayi mdziko muno pa 203. -Undunawu wati 92 mwa anthuwa, apezeka atayezedwa kuchokera mu bus zomwe zafika mdziko muno kuchokera mdziko la South Africa. -Anthu asanu ndi awiri (7) akuti ndi madalaivala a truck ndinso ena omwe ayezedwa pa malo ochitira chipikisheni a mboma la Mwanza. Anthu atatu akuti apezekera mu mzinda wa Lilongwe. -Pakadali pano anthu anayi anamwalira kale ndi nthendayi mdziko muno, 42 achira ndipo 157 adakadwalabe. -" -ID_CnBdfRNN," Mabungwe alimbana ndi imfa za amayi Ena mwa amayi adafika kuzochitikazo Ngati njira imodzi yofuna kuthana ndi imfa zomwe zimadza panthawi yomwe amayi akubereka, mabungwe asanu omwe si aboma apanga chimvano cha mavu polimbikitsa amayi kudziwa za maufulu awo pankhani zogonana. - Mabungwewa ndi Centre for Alternatives for Victimised Women and Children (Cavwoc), Family Planning Association of Malawi (FPAM), Youth Empowerment and Civic Education (Yece), Centre for Human Rights and Rehabilitation (CHRR) ndi Youth Net and Counselling (Yoneco) ndipo akupezeka mmaboma a Mangochi, Dedza komanso Chikhwawa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mkulu wa mgwirizano wa mabungwewa, Talimba Bandawe, wati izi zachitika pofuna kulimbikitsa komanso kuzindikiritsa amayi nkhani zogonana ndi cholinga choti atengepo mbali kuti apewe imfa zomwe zimadza kaamba kosatengapo mbali pa uchembere wabwino. - Iye adati kwa nthawi yaitali, dziko lino lakhala likutaya amayi makamaka panthawi yomwe akubereka chifukwa chosatsatira malamulo. - Nza chisoni kuti amayi ena afa chifukwa chosatsatira njira zomwe a chipatala akuwafotozera. Makandanso nawo afa atangobadwa chifukwa amayi oyembekezera ena amapita kukachirira kwa azamba mmalo mwa kuchipatala, adatero iye. - Poyankhula pa mwambo omwe udachitikara pa Kavalo Health Post mdera la mfumu yaikulu Kasisi mbomalo pambali paulendo wa atolankhani omwe udakonzedwa ndi mabungwewo, Mfumu Kavalo idathokoza bungwe la Cavwoc kaamba kowonetsa chidwi cholimbikitsa uchembere wabwino mderalo. - Mabungwewa akuyendetsa pologalamu yotchedwa Unite for Body Rights (UFBR) yomwe idayamba mchaka cha 2011 ndipo ikuyembekezeka kutha mu 2015 ndipo chithandizo chikuchokera kuboma la Netherlands. -" -ID_DCyNgqHP," Kwagwedezeka ku PP Potsata mawu a mtsogoleri wakale wa dziko lino Bakili Muluzi onena kuti chipani cha MCP chatha ngati makatani, zikuoneka kuti chipani cha Peoples Party (PP) nacho chikutsatira momwemo. - Izi zili choncho malinga ndi mgwedegwede womwe wabuka mchipanichi pamene ena akufuna kubweretsa Khumbo Kachali kuti akhale wogwirizira mpando wa pulezidenti wa PP mmmalo mwa Joyce Banda yemwe sali mdziko muno. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chipwirikitichi chachititsa kuti ena amaudindo awo, monga mkhalakale kuchipanichi Stephen Mwenye, achoke mchipanichi. - Kuchoka kwa Mwenye kukutsatiranso kusonthoka kwa yemwe adali wachiwiri kwa pulezidenti wa chipanichi kuchigawo chakummwera Brown Mpinganjira ndi Harry Mkandawire wa chigawo chakumpoto. - Koma kulankhula kwa Banda kwakhala koti mndale za zipani zambiri, aliyense ali ndi ufulu wolowa chipani chilichonse chomwe akufuna ngakhale kuchokamo. - Pano kuchipaniku kwavuta potsatira zomwe mkulu wa chipanichi kumpoto Mbusa Christopher Mzomera Ngwira adachita polengeza poyera kuti Kachali ndiye mtsogoleri wogwirizira wa chipani cha PP mmalo mwa Banda, yemwe chilepherereni pachisankho cha pulezidenti wa dziko lino mu May chaka chatha adakali kunja. - Ganizoli silidavomerezedwe ndi akuluakulu ena mchipanichi monga wachiwiri kwa pulezidenti mchigawo chapakati, Uladi Mussa, yemwe wachenjeza Ngwira pa zochita zake. - Wina asalote zoika munthu wina pampando wa pulezidenti mosatsata njira yake, adatero Mussa. - Iye adati ndi kuphwanya demokalase kuti chigawo chimodzi chingovumbuluka ndi kusankha mtsogoleri wina zigawo zina osadziwa, koma nkumayembekeza kuti zigawo zomwe sizidasankhe nawozo zitsatire mtsogoleriyo. - Joyce Banda adakalibe mtsogoleri wathu. Sadatule pansi udindo wake. Tiitanitsa mkhumano wa akuluakulu a chipanichi kuti tisankhe mlowammalo wake, adatero Mussa. -" -ID_DGvBfQpq,"Red Cross Yaphunzitsa Achinyamata Kuti Athandize Powunika za Coronavirus Bungwe la Malawi Red Cross Society mboma la Dedza laphunzitsa achinyamata makumi awiri kuti atengepo mbali pothandizira a chipatala kuwunika anthu omwe akuwaganizira kuti ali ndi kachilombo ka Coronavirus. -Polankhula pa mwambo otsekera maphunzirowa mlangizi wa zaumoyo ku bungwe la Red Cross, Linda Mpanangombe wati bungwe lawo likudziwa kuti unduna wa zaumoyo pawokha sungathe kukwaniritsa kugwira ntchito zothana ndi mliri wa COVID-19. -Iye wati achinyamata omwe aphunzitsidwawa athandiza kuwunika ndi kuchita kalondolondo komanso kufotokozera anthu za ndondomeko zopewera matendawa. -Mu nthawi ngati inoyi tikuziwa kuti boma palokha silingathe kugwira ntchito yothana ndi nthenda ya COVID-19 kumbali ya ma resources komanso anthu ogwira ntchito mchifukwa chake taphunzitsa ma volontiya kuti akathandize kumbali ya screening komanso health surveillance, anatero a Mpanangombe. -Mmawu ake mmodzi wa alangizi wa zaumoyo pa chipatala cha boma la Dedza Hilda Sande wayamikira bungwe la Malawi Red Cross Society pokhala ndi chidwi pothandiza boma kulimbana ndi mliri wa COVID-19. -A Malawi Red Cross akutithandiza kwambiri ndipo atithandizira msonkhano umenewu omwe aphunzitsa a zaumoyo omwe akagwire ntchito yawo ku madera akumidzi choncho kuthandizira kupewa matenda a COVID-19, anatero a Sande. -" -ID_DHUJdPWn," Chaka ndi miyezi inayi ali mchipatala osaimirira Maloto a Alineti Molosi wa zaka 15 odzakhala namwino akhoza kufera mmazira ngati madotolo sakwanitsa kumuchiza nthenda yozizira miyendo yomwe idayamba msuweni wake atamubaya ndi mpeni. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Alineti akuti ululu omwe akusauka nawo panowu gwelo lake ndi chipatso cha ndimu chomwe amafuna kuthyolera mwana wa azakhali ake mumtengo omwe uli pakhomo pomwe msuweni wakeyo amakhala. - Iye adati ili lidali khumbo chabe chifukwa sadathyole chipatsocho ataona kuti pakhomopo padalibe munthu aliyense ndipo adabwerera kuti eni khomo akafika apite kukapempha koma mwatsoka msuweni wakeyo adamuona ndipo adamutsatira. - Alineti (wagona) pakama kuchipatala ndi mayi ake Adafikira kundinena kuti ndaba mandimu ndipo ine ndikukana adatenga mpeni nkundibaya pakhosi kumbuyo ndipo kuchoka apo ndidadzazindikira ndili mchipatala koma sindikumbuka momwe ndidabwerera, adatero Alineti. - Padakalipano, msungwanayu watha chaka ndi miyezi 4 osayima kapena kukhala tsonga mchipatala cha Kamuzu Central kaamba kakuti thupi lake lidazizira kuchokera mchiuno mpaka kumapazi. - Mai ake a Alineti, Leniya Molosi adati izi zidachitika mwezi wa August, 2014 mmudzi mwa Nthanje T/A Malengachanzi ku Nkhotakota pomwe mwana wakeyo adakachita tchuthi kwa azakhali akewo. - Iwo adati msungwanayu adali mu sitandade 7 ndipo amachita bwino mkalasi moti samakayikira kuti akadakwanitsa maloto odzakhala namwino. - Ntchito ya unamwino amayifunadi chifukwa kuyambira kale ukamufunsa chomwe akufuna kudzakhala mtsogolo amanena za unamwino moti apa chisoni chikundipweteka kwambiri chifukwa mchipatalamu akumaona anamwino tsiku ndi tsiku, adatero Leniya. - Chomvetsa chisoni kwambiri nchakuti makolo ake a msungwanayu ali pa vuto la zachuma moti pocheza ndi Msangulutso sadabise kuti chilowereni mchipatalamo, palibe mbale yemwe adabwerako kudzawazonda kaamba kosowa mayendedwe. - Maiyu adandandaula kuti kuti kwa chaka ndi miyezi 4 tsopano sadaone amuna ake ndi ana ake ena 6 omwe adawasiya ku Nkhotakota ndipo sakudziwa kuti adzawonana nawo liti. - Msangulutso adalephera kulankhula ndi dotolo yemwe akuthandiza msungwanayu koma mayi akewo adati vuto lomwe dotoloyo adapeza ndi lakuti mpeniwo udakalasa mtsempha waukulu zomwe zidapangitsa kuti ziwalo zina zizizire. - Tikungokhala muno sitikudziwa kuti tidzatuluka liti poti vuto lake likuoneka kuti ndi lalikulu. Nkhawa ina ndi ana anga omwe ali kunyumba ndi kumunda chifukwa ndimo timapezera chakudya ndi ndalama, adatero Leniya. -" -ID_DUamJMpj," FDH Bank injects $4.8m for Basel II Thom Mpinganjira heads FDH Financial Holdings parent company of FDH Bank FDH Bank Limited has increased its capital base by $4.8 million (K2.2 billion) in readiness for the rollout of Basel IIthe second of Basel accordsto be effective today. - FDH, which is owned by FDH Financial Holdings Limited, in a statement yesterday, said the additional capital will enable the bank to comply with Basel II capital adequacy requirements. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi To meet the requirements of the recommendations under Basel II, the countrys banks are expected to boost their capital base so that their Tier One Capital Ratiothe ratio of a banks core equity capital to its total risks weighted assets (RWA)is at 15 percent. - But FDH Bank has added that the capital injection will also allow the financial institution to continue growing while providing first-class banking services in Malawi. - About two months ago, another financial institution, Ecobank Malawi Limited also pumped in $5 million (K2.3 billion) into the financial institution. - Ecobank said this was to enable the bank, a subsidiary of Lome-headquartered Ecobank Group, to fully comply with capital adequacy requirements under Basel II. - Ecobank also said the capital injection was also in line with Ecobank Groups vision of supporting the economic and financial integration in Africa and signifies the confidence that the shareholders have in the country. - Financial market experts argue that the overarching goal of Basel II framework is to promote adequate capitalisation of banking institutions and encourage improvement in risk management, thereby strengthening the stability of the banking system. - This is on the premise that a stable banking sector benefits its customers, shareholders and the entire economy. - Some banks already have high levels of capital; hence, their need to recapitalise will be lower than those that have lower levels. - According to the Reserve Bank of Malawi (RBM), Basel II will see Malawi benefiting from an improved sovereign rating, either through increased foreign investment or access to international borrowing. - Bank customers also stand to benefit from bank credit even in times of business downturns as adequately capitalised banks would be more resilient to economic shocks. -" -ID_DZscLZlB," Konzani mavuto a kayidi, litero khoti Khoti la First Grade Magistrate mboma la Dowa, lalangiza boma kuti likonze ena mwa mavuto omwe akayidi akukumana nawo mndende za mdziko muno. - Mavutowa ndi monga kuthinana kosayenera mzipinda zogona, kuchepa kwa chakudya, komanso kuchedwa kutumiza kwawo akayidi ochokera maiko ena omwe atsiriza kugwira chilango chawo mdziko muno. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mkalata yomwe alembera boma kudzera kubungwe lake loyanganira ndende mdziko muno la Prison Inspectorate Committee, bwaloli lati akaidi omwe ali mndende za mdziko muno akuvutika kwambiri maka kaamba kakusalabadira kwa akuluakulu woyanganira ndendezi. - Mneneri wa boma yemwenso ndi nduna yofalitsa nkhani Jappie Mhango, akana kutsirira ndemanga pankhaniyo. Iwo akankhira kwa nduna ya za chilungamo Samuel Tembenu. Omwe nawonso akana kuti nkhaniyo sikukhudza unduna wawo koma wa za mdziko, komwe kuli Jean Kalirani. - Koma Kalilani, sitidathe kuyankhula nawo, kaamba kakuti panthawi yomwe timalemba nkhaniyo nkuti iwo ali kunja kwa dziko lino. - Kalatayo yomwe idalembedwa pa 28 August, 2015, ndipo amene adasayina ndi majisitileti Amurani Phiri, imodzi mwanjira yodalilika yochepetsera mavutowa ndi kulimbikitsa chilango chogwirira kuchokera kunyumba kwa akayidi omwe apalamula milandu yochepa. Bwaloli lati pakali pano ndende ya Maula mumzinda wa Lilongwe, ndi yomwe yanyanya kukhala ndi akayidi ambiri zedi. - Ndidakayendera ndende ya maula pa 27/08/2015, patsikuli ndidakapeza akaidi 2 532. Kuphatikizapo akaidi ochokera kunja kwa dziko lino okwana 569, omwe mwa iwowa, 230 ndi nzika za dziko la Ethiopia. - Ndipo ambiri adali atatsiriza kale kugwira ukayidi wawo, koma ankadikira kuti boma lipeze ndalama zowatumizira kwawo. Ndipo pankhani ya chakudya, ndendeyo imagwiritsa ntchito matumba 32, a ufa wa mgaiwa kudzanso matumba 8 kapena 9 a nyemba patsiku, adatero iye. - Mneneri wa Malawi Prison Service (MPS) Smart Maliro, pambali polonjeza kwa masiku angapo kuti atero, sadayankhe mafunso omwe tidamutumizira. - Ndipo poyankhapo pa nkhaniyo, mneneli wa ku nthambi yoona za anthu olowa ndi kutuka mdziko, Joseph Chauwa, wati nzoonadi kuti mwezi wa August chaka chatha, kundendeyo kudali nzika za maiko ena, maka za ku Ethiopia zokwana 400. - Koma Chauwa adati ndi thandizo la ndalama zochokera ku bungwe la International Organization for Migration (IOM), nzikazo zidatumizidwa kwawo ndi matikiti a ndege omwe bungwelo lidagula, nzikazo zidapita kwawo. -" -ID_DaJlsiEY,"Papa Apepherera Mizimu ya Othawa Nkhondo ku Libya By Sylvester Kasitomu Mtsogoleri wa mpingo wakatolika pa dziko lonse Papa Francisco wapereka uthenga wachipepeso kwa anthu omwe anaphedwa pa chiwembu chomwe chinachitika pa malo ena osungirapo anthu othawa kwawo mdziko la Libya. -Wapereka uthenga wa chipepeso Papa Papa wapereka uthengawu pambuyo pa nsembe ya ukalistia yomwe anatsogolera ku likulu la mpingowu ku Vatican. Iye wati ndi okhudzidwa ndi imfa ya anthuwa kaamba koti ena mwa anthu anafa pa chiwembuchi ndi ana omwe sakudziwa chilichonse. -Pamenepa Papa wapempha akhristu a mpingo wakatolika pa dziko lonse kuti athandize ndi mapemphero komanso zinthu zina kwa anthu omwe akhudzidwa ndi zamtopolazi monga kuvulala ndi zina. Anthu 53 ndi omwe afa pa chiwembuchi pomwe 6 mwa iwo ndi ana ndipo 130 ndi omwe avulala modetsa nkhawa ndipo akulandira thandizo la mankhwala pa chipatala china mdzikomo. -" -ID_DbDMKQNq,"Brother Martinus Dariyo a FIC Amwalira A chipani cha Brothers of Immaculate Conception (FIC) mu arkidayosizi ya Blantyre, alengeza za imfa ya Brother Martinus Dariyo omwe anali mmodzi mwa akuluakulu a chipanichi mdziko muno. -Mmodzi mwa akuluakulu a chipanichi, brother Thomas Chikoti atsimikiza za imfa ya brother Dariyo omwe amwalira ku chipatala cha Mwaiwathu mu mzinda wa Blantyre atadwala nthenda ya khansa ya mmapapo. -Mwambo oyika mmanda thupi la brother Dariyo omwe anali mphunzitsi opuma uchitika lachiwiri likudzali ku Mzedi Parish mu arkidayosizi ya Blantyre. -Iwowa kweni kweni komwe akuchokera ndi ku Indonesia ndipo anabwera kuno ku Malawi 1985 ndipo ntchito yawo inali ya uphunzitsi, anatero brother Chikoti. -Iwo ati a brother wa azayikidwa lachiwiri ku Mzedi Parish ndipo ati potsatira za nthenda ya COVID-19 iwowa azaperekezedwa ndi anthu ochepa osati gulu la anthu. -" -ID_DceQPvFY,"Blantyre CWO Ithandiza St. Peters Seminary Wolemba: Frank Lokote 1110-WA0027.jpg 1080w"" sizes=""(max-width: 485px) 100vw, 485px"" />Bambo Mfune kulandira wina mwa katundu kuchokera kwa Amayi akatolika Bungwe la amayi achikatolika la Catholic Women Organisation (CWO) mu arkdayosizi ya Blantyre aliyamikira kamba kothandiza seminary yaikulu ya St. Peters mu dayosezi ya Zomba. -Mkulu wa seminaleyi Bambo Wezzi Mfune ndi omwe ayamikira amayiwa atalandira katundu wosiyanasiyana wa ndalama zosachepera 500, 000 kwacha. -Bambo Mfune ati thandizoli lafika pa nthawi yake pomwe seminaleyi ikupitilira kukumana ndi mavuto azachuma. -Amayiwa kunena zoona abwera panthawi yake pomwe kuno ku seminale tikuvutika kwambiri moti timakayika ngati timalize teremu ino, adatero bambo Mfune 026-767x1024.jpg 767w, https://www.radiomaria.mw/wp-content/uploads/2019/11/IMG-20191110-WA0026.jpg 809w"" sizes=""(max-width: 353px) 100vw, 353px"" />Amayi a CWO kujambulitsa ndi ena mwa asemino Pamenepa iwo alangiza magulu ndiponso madayosizi onse mdziko muno kupeza njira zokhazikika zothandizira ma seminale monga Kachebere, St. Peters komanso seminale yaing`ono ya Kasina. -Mau ake Wachiwiri kwa wapampando wa bungwe la amayi mu arkdayosizi ya Blantyre mayi Joyce Phambala anati amadzindikira kufunika kothandiza asemino omwe anati ena mwa iwo azakhala ansembe otumikira mmaparishi awo mtsogolo muno pa ntchito yopereka ma sakramenti Seminale yaikulu ya St. Peters ili ndi asemino osachepera 88 ndipo 84 mwa iwo ndi ochokera mmadayosezi asanu ndi atatu a mpingo wakatolika mdziko muno pomwe asemino anayi ndi a chipani cha ansembe a Capuchini Mwa zina katundu yemwe amayiwa aperekandi monga mpunga, ufa, nyemba, nkhuku, sopo, shuga, malimu amapepala, zolembera, mafuta ophikira ndi zina zambiri. -" -ID_DcmwbSpF," Umhlangano wa Maseko Ngoni lero Kutentha masanawa kumanda kwa Gomani kwa Nkolimbo mboma la Ntcheu pamene Angoni a mmaiko monga Zambia, Mozambique, Tanzania, South Africa komanso Swaziland akhale akukumana pamwambo wachikhalidwe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Umhlangano ndi mwambo wa Angoni umene pamakhala magule komanso miyambo ina monga kuulutsa nkhunda yoyera ndi kukhwisula. - Inkosi ya Makhosi Gomani Wachisanu pocheza ndi Tamvani lachitatu yati zokonzekera zonse zatheka kuti mwambowu uchitike lero ndipo anthu ochokera mmadera ena adayamba kufika kumaloku Lachiwiri. - Pamwambo wokhwisula anthu amasonkhana mmawa ndipo amakayendera pamene adagona Chikuse Gomani l. Chikuse ndiye mfumu yoyamba ya Angoni a kwa Maseko imene idaphedwa ndi azungu chifukwa chomenyera ufulu wa anthu akuda. - Pamandapo pamakhala mapemphero komanso mwambo wopempha madalitso ndipo mfumu yaikulu ya Angoni a kwa Maseko ndiyo imatsogolera mwambowo. - Apapa ndiye kuti wotsogolera mwambowu ndineyo. Pamwambowu amayi samakhalapo. Mwambo umenewu ndiwo umayambirira kuchitika ndipo uchitika nthawi ikamati 5 koloko mmawa, adatero Gomani V. - Iye adati pamwambowu pakakhalanso mwambo woulutsa nkhunda zoyera. - Kuulutsa nkhunda kumatanthauza mtendere. Angoni timalimbikitsa mtendere ndiye pamwambowu timaulutsa nkhunda zoyera zomwe [zikuimira] mtendere, adaonjeza. - Mwambo wa chaka chino wakumana ndi zovuta zingapo monga kumwalira kwa Inkosi Phambala komanso Bvumbwe. - Gomani adati iyi ndi nkhani yachisoni ndipo pakakhalanso nthawi yokumbukira mafumuwa, omwe adati adali mafumu okonda ndi olimbikitsa chitukuko mmadera awo. - Zovala ndi zakudya Zachingoni ziyalidwa kuti anthu akasirire komanso kugula. Gomani adatinso ngakhale mwambowu ndi Wachingoni, anthu amitundu yonse akuitanidwa kuti adzasangalale nawo limodzi. - Ngoma, uyeni, nkhwendo ndi msindo ndi ena mwa magule amene asangalatse anthu obwera kumwambowu, adatero Gomani. -" -ID_DfbhJMQN," La Nina wachita katondo Mmene mitambo ya mvula imachita mikhwithi ndipo mvula idayamba kugunda, gogo Justina Nya Chilembo, wa zaka 65, adali ndi chisangalalo komanso chiyembekezo kuti chaka chino abzala msanga. - Gogoyu, wa mmudzi mwa Chibo, kwa Paramount Chief Chikulamayembe mboma la Rumphi, sadayembekezere kuti akhala mmodzi mwa anthu oyambirira kumva ululu wa nyengo ya La Nina, imene mvula imagwa mosakaza. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nyumba yake ya zipinda zitatu momwe amakhala ndi ana aamuna awiri kuphatikizapo wamkazi ndi zidzukulu zingapo, idasasuka denga lofolera ndi malata, kaamba ka chimvula chomwe chidabwera ndi chimphepo chamkuntho sabata ziwiri zapitazo mderalo. - Chifukwa sadakonzekere za ngozi yotere, gogo Nya Chilembo, yemwe ndi wamasiye, pano akusowa mtengo wogwira chifukwa katundu wambiri mnyumbamo, kuphatikizapo chakudya, adaonongeka. - Sindikudziwa kuti nditani nawo anawa ndi zidzukuluzi tsopanoSindikudziwa komwe ndingapeze ndalama zoti nkufoleranso nyumbayi, kaya nditani ine wamasiye! adalira choncho, poyankhula ndi Tamvani msabatayi. - Nya Chilembo: Sindikudziwa nditani Anthu ambiri mderali ndi madera ena mdziko muno adakhudzidwa chimodzimodzi ndipo akusowa mtengo wogwira chifukwa mvulayo idawadzidzimutsa ndi magwedwe ake osakaza. - Inde, yafikanso nyengo yolira pamene madzi osefukira ndi mvula yodza ndi mphepo yamkuntho zasamutsa kale anthu komanso kugwetsa nyumba mmaboma 13 mdziko muno. - Naye Chimwemwe Bonifasiyo wa mmudzi mwa Chikaola kwa T/A Kachindamoto ku Dedza adati nyumba yake idasasuka ndi mvula ya mkuntho yomwe idagwa kumeneko. - Ndidathawa pakhomo ndipo ndidabwera mvula itatha. Katundu adanyowa komanso nyumba idasasuka, adatero. - Ndipo Felina Kuyaka wa mmudzi mwa Pemba kwa Senior Chief Kawinga mboma la Machinga wati pano akugona mkitchini kutsatira kugwa kwa nyumba yake. - Kuyaka akuti ana ake atatu adavulala ndi mvulayo. - Nyumba idagwa, ana avulala ndipo ali kuchipatala. Katundu adaonongeka, adatero Kuyaka. - Mneneri wa nthambi ya boma yoona ngozi zogwa mwadzidzidzi ya Department of Disaster Management Affairs (Dodma), Jeremiah Mphande watsimikiza kuti padakalipano, vutoli lakhudza maboma a Balaka, Machinga, Mangochi, Nsanje, Dedza, Dowa, Karonga, Rumphi Mzuzu, Chiradzulu, Phalombe, Zomba ndi Nkhotakota. - Iye adachenjeza anthu amene akukhala malo angozi monga odikha kuti asamuke, ndipo adaonjeza kuti nthambiyo yakonzeka kuthana ndi mavutowa. - Tidadziwitsidwa mmbuyomu ndi anzathu amene amalosera momwe nyengo ikhalire amene adatiuza kuti tikhala ndi mvula yambiri chifukwa cha nyengo ya La Nina. - Pachifukwachi, tidafika mmaboma onse ndipo tidaikamo gulu lomwe lizitipatsa malipoti zikangochitika komanso thandizo lomwe likufunika, adatero Mphande. - Ngakhale nthambiyo yakonzeka, Mphande adati kupewa kuposa kuchiza kotero anthu amene akukhala malo angozi asamukiretu zinthu zisadafike poipa kwambiri. - Okhala madera amene madzi atha kufika, ayenera kusamukira kumtunda chifukwa chaka chino tilandira mvula yambiri. Iyi ndi njira yokhayo yopewera mavutowa, adatero Mphande. - Iye adati chaka chino chingathe kuposa chaka chatha chifukwa mvula yangogwa sabata zochepa koma madera amene samachitikachitika ngozi akhudzidwa. - Ndi chisonyezo kuti zinthu ziipa chaka chino. Nchifukwa tikuti anthuwa asamukire kumtunda, adaonjeza. - Nthambi yoona za kusintha kwa nyengo ya Department of Climate Change Management and Meteorological Services idalosera kuti chaka chino kukhala nyengo ya La Nina yomwe ingapangitse kuti kukhale napolo. - Malinga ndi nthambiyo, La Nina amapangitsa kuti mvula ibwere yochuluka ndipo zigawo zakummwera ndi kumpoto kwa dziko lino ndi komwe adati kugwa mvula yoposera mlingo wake. Zamveka kuti munthu mmodzi wafa pangozi ya mvula. - Mboma la Balaka, mvula ya mkuntho yasokoneza midzi ya mwa T/A Chanthunya ndipo nyumba 278 zasasuka. Sukulu komanso nyumba zopemphereramo zagwa ndipo anthu anayi avulala. - Malinga ndi lipoti la ofesi ya DC, mvula ya mkuntho ndiyomwe idavuta kumeneko ndipo anthu akusowa pokhala komanso minda yawo yakokoloka. - Ku Karonga, mvula ya idasakaza ndi kugwetsa nyumba 106 kuyambira pa November 30 mpaka December 2 mmadera a T/A Wasambo ndi Senior Chief Kyungu. - Lipoti la DC lati anthuwa akusowa pokhala komanso akusowa chakudya ndipo akufunika thandizo lachangu. - Ku Machinga nyumba 395 zasasuka komanso nyumba zopempherera ndi sukulu zasasuka. - Wothandizira mkulu woona za ngozi zogwa mwa dzidzidzi mbomalo, Shephard Jere, adati nyumbazi ndi za mwa T/A Chikweo, Kawinga ndi Nkoola. - Ku Mangochi, ngozi ya mvula yamphepo idachitika pa 5 December ndipo nyumba 587 zidagwa malinga ndi lipoti la wothandizira mkulu woyanganira ngozi zogwa mwadzidzidzi Carlo Chabwera Millinyu. - Ku Dedza, nyumba 196 zagwa chifukwa cha mvula ya mphepo ndipo mayi mmodzi adamwalira komanso ena kuvulala. Izi zidachitika mdera la T/A Kachindamoto komanso Chilikumwendo. - Malinga ndi lipoti la DC wa bomalo James Kanyangalazi, mabanja okhudzidwawa akufunika thandizo lachangu zomwe ndi malo okhala komanso chakudya. - Ku Dowa, nambala ya mabanja amene akhudzidwa sadadziwike koma ma T/A atatu ndiwo akhudzidwa monga Chakhaza, Chiwere ndi Msakambewa. -" -ID_DiKAsmSx," Osalanga nokha oganiziridwa ufitiApolisi Anthu mmudzi mwa Chimchembere kwa T/A Chekucheku mboma la Neno adavomera mwa mphamvu kuti ufiti ulipo, makamaka mphenzi zopanga anthu. - Iwo adanena izi poyankha funso la wapolisi wa mbomalo, Senior Inspector Evertone Pound, pamwambo wa bungwe la National Initiative for Civic Education (Nice) Trust wozindikiritsa anthu kuipa kwa mchitidwe wolanga okha oganiziridwa kuti aphwanya malamulo pamsika wa Kambale mderalo sabata yatha. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Pound: Musalange nokha owakayikira Pound adati ngakhale mchitidwewu suzindikiridwa mmalamulo a dziko lino, oganiziridwa apititsidwe kupolisi ndipo pasapezeke owalanga mnjira iliyonse. - Kupha agogo anayi kudachitika chaka chatha poganiziridwa kuti anapha munthu ndi mphenzi sikololedwa ndi malamulo chifukwa ndi udindo wa makhoti kupeza kulakwa ndi kulanga oganiziridwawo. Kaya ndi zokhudza mphenzi, kuphana kapena umbanda, musalange poti kutero ndi milandu wopha munthu ndipo mukakhala moyo wonse kundende kapena wovulaza munthu zaka 7,iye adatero. - Pound adati wovomera yekha pakhothi kuti ndi mthakati amamangidwa mpaka zaka 6 chifukwa chobweretsa chisokonezo mdera. - Mlangizi wa bungwe la Nice Trust mbomalo, Wallace Kudzala, adati akangalika kudziwitsa anthu kuipa kotengera malamulo mmanja mwawo polimbikitsa bata ndi maufulu. - Aliyense, kaya waba kapena kuganiziridwa kuphwanya lamulo, ali ndi ufulu wokhala ndi moyo komanso kuimbidwa mlandu ndi khoti basi, iye adatero. - Gulupu Chimchembere ndi wapampando wa komiti ya chitetezo mderalo, Chelasiti Matemba, adathokoza Nice Trust powawunikira dongosolo la malamulo a dziko lino. - Nthawi zambiri, kutengera oganiziridwa ku polisi kumavuta chifukwa anthu amafuna kungothana nawo. Apa, tamva ndipo malamulo azitsatidwa, adatero Chimchembere. -" -ID_DkNZmjeX," Kusamvana pa zochotsa fizi Ganizo la boma lochotsa fizi pa maphunziro msukulu za sekondale ladzetsa chisokonezo msukulu zaboma zina pomwe ophunzira ena akukana kulipira fizi ponena kuti boma lachotsa fizi. - Sabata zitatu zapitazo, boma lidalangiza mahedimasitala kuti asatolere ndalama za sukulu fizi, yomwe ndi K500. Ndipo Lachwiri, Unduna wa Maphunziro udalengeza kuti ophunzira asamalipire fizi komanso K500 yochitira zitukuko zosiyanasiyana pasukuluGeneral Purpose Fund. Koma undunawo udati ophunzira apitiriza kulipira ndalama za malo ogonera pasukulu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ophunzira msukulu za sekondale sazilipira fizi Izi zadzetsa chisokonezo pakati pa makolo ndi ophunzira ena omwe akukana kulipira kalikonse kusukulu. Pofuna kumasula thumba la tambe, sukulu zina zikuchititsa misonkhano ya ophunzira ndi makolo kuti athetse mpungwepungwe womwe wabadwa. - Mphunzitsi wamkulu ku Mdeka mboma la Blantyre, Leo Munyopowa akuti sabata ikudzayi akonza msonkhano wa makolo kuti awafotokozere chimene boma lachotsa. - Makolo ena akukana kupereka ndalama ponena kuti boma lachotsa fizi, ndiye tangoitanitsa msonkhano wa makolo kuti tiwafotokozere tokha, adatero Munyopowa. - Chimangeni Gaso wa mboma la Dedza ndipo amalipirira ophunzira 7, adati kumenekonso padali kusamvana kuti makolo asunge ndalama kenaka boma lidzaitanitsenso. - Koyambirira zidavuta, ana amadabwa pamene amabwezedwa. Chifukwa cha ichi, tidapita kusukuluko kuti akatifotokozere chenicheni chimene boma lachotsa, adatero. - Koma nduna ya zamaphunziro Bright Msaka yati kutsatira thandizo lomwe boma lalandira la K6.7 biliyoni kuchokera ku America, ilo laganiza zochotseratu fizi. - Msaka adati kuyambira pa 1 January chaka chamawa, sukulu zauzidwa kuti zisadzatolerenso ndalama yamabuku (textbook revolving fund) yomwe ndi K250, ndalamayi imaperekedwa pa chaka kamodzi. - Izi zikutanthauza kuti kuyambira January chaka chamawa, ophunzira adzilipira ndalama yogonera ngati akugonera pasukulupo ndi zina zoyendetsera sukulu. - Nduna ya zachuma, Goodall Gindwe adati K6.7 biliyoni ndi ndalama yambiri kuposa yomwe boma limalandira msukulu ophunzira akalipira zimene lachotsazo. - Kuchotsa kwa ndalamako sizikhudza boma chifukwa ndalama talandirayo ndi yambiri komanso igwiritsidwa ntchito kumanga sukulu zina, adatero Gondwe. - Koma mkulu wa bungwe loona zamaphunziro la Civil Society Education Coalition (Csec), Benedicto Kondowe ganizoli ladza modzidzimutsa zomwe zingabweretse mpungwepungwe. - Ili ndi ganizo la ndale lomwe silingatipatse chilimbikitso. Taona mavuto ochuluka ndi sukulu za pulaimale zaulele zomwe boma lidakhazikitsa, apapa amayenera ayambe aunguza bwino asadabwere ndi ganizoli, adatero Kondowe. - Komabe anthu ena ndi okondwa ndi ganizoli. Masida Mhango wa mmudzi mwa Wiskematumbo kwa mfumu Mwahenga mboma la Rumphi adati chaka chatha, adalephera kuphunzitsa mwana wake chifukwa adalibe ndalama. - Chaka chatha mwana wanga wa Folomu 3 pasukulu ya Ngonga adatha chaka chonse wosapita kusukulu chifukwa chosowa ndalama. Izitu zidachitika chifukwa ulimi sudayendenso. Apa ndiye kuti boma laganiza, adatero. Steven Pembamoyo ndi Martha Chirambo athandizira. -" -ID_DvKpsrBg," Anatchezera Akunyengana ndi mnzanga Zikomo Anatchereza, Ndakhala pabanja zaka 7 ndipo tilinso ndi mwana wa zaka 7. Tsiku lina mwanayo adathyoka mkono ndipo adatigoneka kuchipatala sabata ziwiri ndi masiku 4. - Ndili konko, ndidamva kuti mwamuna wanga akuyenda ndi mnzanga, yemwenso ndi woyandikana naye nyumba. Titatuluka adabwera kudzandiuza kuti mwamuna wanga adamufunsira koma adawakana. - Nditawafunsa amuna anga adakana. Chodabwitsa nchakuti, usiku mwamuna wanga amasowa. Kuyangana kuchimbudzi, kubafa ngakhalenso pakhonde osaoneka. - Ntawapanikiza, adaulula kuti amayendadi ndi mnzangayo. Powafunsa ngati ndili ndi vuto adati palibe, koma Satana ndiye adawanyenga. Ndichitenji? EKM EKM, Amuna anuwo alibee chikondi chenicheni. Iwowo povomereza kuti amanyengana ndi mnzanu, aonetseratu ukamberembere wawo. Poyamba ndi kukana ndiye kusowa chikondiko. - Chokaikitsa china nchakuti mnzanuyo adabwera yekha kudzakuuzani kuti amuna anu adamufunsira koma adanama kuti adawakana. Ichi chidali chiphimba mmaso chabe chifukwa amadziwa kuti manongonongo a uhule wake akufikani. - Zikatere nkutani? Kunjaku kudaopsa ndipo si bwino kusekerera mwamuna kapena mkazi wosakhulupirika. Nthawi yoimbs nyimbo ya kapirire kunka iweko idatha. - Kaitureni nkhaniyi kwa ankhoswe chifukwa uwu ndi mlandu wachigololo choletsedwa ndi Ambuye. - Apachibale akundifuna Anatchereza, Pali anyamata awiri a pachibale amene akuoneka kuti amandifuna. Mmodzi mwa anyamatawo ndidamudziwa kalekale ndipo wakhala akundifunira koma ndimamukana. - Ndidadziwana ndi winayo chifukwa cha mbale wakeyo ndipo ndiye akunditumizira mauthenga a chikondi, ati akundifuna. Ndichitenji, chifukwatu awiriwo akundisowetsa mtendere. - M.E. - Mponela Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu ME, Ngati anyamatawo simukuwafunadi ndi bwino kuwauziratu, mmalo mowapatsa banga kuti aziganiza kuti mwayi ukadalipo. - Mwinatu inuyo simutsindika kukana kwanuko. Komanso nkutheka kuti anyamatawo ndi nkhakamira. Mwinanso ali pampikisano kuti aone angakutengeni ndani. - Muli monsemo, mphamvu zili mmanja mwanu, kulola kapena kukana. - Ana owapeza avuta Zikomo Anatchereza, Ndakhala pachibwenzi ndi mkazi wina yemwe ndidalowa naye mbanja chaka chatha. Iye adabwera ndi ana ake awiri ndi abale ena ndipo polingalira kuti ndi banja, nanenso ndidakatenga mwana wanga. - Iye akungokhalira kulalatira mwana wangayo ati ndi wamwano. Nthawi zina akumachita izi panja kuti a nyumba zoyandikira amve. Akuti ngakhale nditachoka sangadandaule, chonsecho ali ndi pathupi pa miyezi 7. - Ndapirira mokwanira, ndithandizeni. - WL, Lilongwe. - WL, Musanachite chilichonse pabanja mumayenera kukambirana kaye. Momwe zikuonekera apa, mkazi wanuyo adakangotenga ana ndi abale akewo musanakambirane. Nanunso mudangoyendera yanu nkukatenga mwana wanu. - Choncho kusamvana sikungalephere kubwerapo. - Komatu apa palibe chifukwa chokwanira choti nkuthetsera banja. -" -ID_DyHSedWk," Mafupa a alubino si chizimbasinganga Mwadzidzidzi, dziko la Malawi latchuka ndi mbiri yomvetsa chisoni komanso yochititsa manyazi. Iyitu ndi nkhani yozembetsa ndi kupha maalubino ati pokhulupirira kuti mafupa awo ndi chizimba chopezera chuma. Nkhaniyi yautsa mkwiyo waukulu kwa mabungwe, a mipingo, boma, ndi anthu ambiri omwe akuti uku nkulakwa komanso kuzunza anthu osalakwa. Ambiri amakhulupirira kuti anthu omwe akuchita izi amapita ndi ziwalo za maalubinowa kwa asinganga kuti akapangire zizimba. STEVEN PEMBAMOYO adacheza ndi singanga wodziwika bwino mumzinda wa Lilongwe pankhaniyi motere: Mbewe: Amene akuti mafupa a maalubino ndi chizimba akunama Tidziwane wawa Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Ine ndine Dr Mustaf Socrates Mbewe wochokera mmudzi mwa Sawasawa kwa T/A Chikowi mboma la Zomba. - Chabwino apa ndakupezani muli jijirijijiri, kodi mukutani? Pano ndili pantchito yanga. Ine ndine singanga ndipo anthu ambiri amandidziwa, monga mukuonera apamu, anthu onsewa akufuna ndiwathandize ndipo si okhawa, ena athandizika ndipo apita kale. - Nkhani yabwino, komatu ine ndili ndi funso. Mdziko muno mwatchuka ndi zopha maalubino ati mafupa awo nchizimba, nzoona zimenezi? Limeneli ndi bodza lamkunkhuniza chifukwa anthu amenewa nchimodzimodzi munthu aliyense kungoti iwo ali ndi khungu loyera. Chimene chija nchilema chabe koma chilichonse ali ngati mmene munthu adalengedwera. - Nanga mukuona kuti omwe amachita izi amachitiranji? Anthu amachita izi chifukwa cha zikhulupiriro chabe. Palibe chizimba choti munthu nkumati akapha alubino ndiye kuti alemera. Zikadatero bwenzi atayamba kulemera makolo kalelo komanso si bwenzi mbadwo uno utapeza alubino ayi chifukwa bwenzi anthu atawamaliza kufuna kulemera. - Nanga poti akuti zizimbazo amapanga ndi asinganga, inu muti bwa? Ndanena kale kuti iyi si nkhani yoona, ayi, ndipo ngati alipo asinganga omwe amachita zoopsa ndi zochititsa manyazizi azindikire kuti kumeneku nkulakwa chifukwa ngakhale mawu a Mulungu amaletsa kuchotsa moyo ndiye wina aziima pachulu nkumati ukapha ulubino ulemera? Nzeru zimenezi wazitengera kuti? Ine ndidayamba usinganga kalekale koma sindidalandireko chivumbulutso chimenecho. - Ndiye tiziti omwe amapha maalubinowo amapita nawo kuti? Choyamba zindikirani kuti anthu ena amangonamizira usinganga asali nkomwe ndiye anthu oterowo ndiwo amanamiza anthu omwe akuwaona kuti azingwitsitsa nkumawalamula kuti apereke ndalama zankhaninkhani. Ena ndi aja amanamiza ana asukulu kuti ali ndi mankhwala okhozetsa mayeso mapeto ake ana osawerenga kudalira mankhwalawo mapeto nkudzalakwa mayeso. - Koma mankhwala olemeretsa alipodi? Chilungamo nchakuti palibe mankhwala kapena chizimba cholemeretsa koma munthu akalimbikira ntchito nkulemera apa ndiye mankhwala otetezera chumacho amapezeka. Mundimvetsetse kuti uku kumangokhala kuteteza chuma osati kuonjezera chuma, ayi. - Nanga zikhulupiriro zina monga zija zoti munthu akagone ndi mayi ake kapena mwana wamngono kuti alemere nzoona? Ayinso, sizitheka. Kungoti asingangawo amakhala kuti adya ndalama zambiri za munthuyo ndiye amadziwa kuti mayi ake sangalole komanso akagona ndi mwana wamngono apalamula mlandu ndipo amangidwa kenako iye aziti munthuyo waphonya chizimba yekha, cholinga ndalamazo asabweze kwa mwiniyo. - Ndidamvako anthu akunena kuti ena adagona ndi amayi awo kuti apeze chuma, mukutanthauza kuti amenewo ankangobwebweta? Eee, ndipo sadziwaso chomwe akunena kapena kutanthauza. Mudzafufuze monga mwa ntchito yanuyi, mudzaona kuti singanga woteroyo akauza munthuyo zokachita ngati zimenezi amamuuzanso kuti azikalimbikira nthito yake kaya ndi ya kumunda kaya ndi bizinesi ndiye chuma chimachokera mukulimbikiramo, osati poti wagona ndi mayi ake. - Pali mawu ena mwina? Eya, mawu alipo kwa akuluakulu monga aboma ndi achitetezo kuti akhwimitse malamulo otetezera anthuwa chifukwa mapeto ake, zolakwa zopanga anthu ena, lidzaipa ndi dzina la asinganga. - Mwina awerengi ena akhoza kukhala ndi mafunso angakupezeni bwanji? Akhoza kundiimbira foni pa 0999 281 903 kapena 0888 890 957 kapenaso 0111 979 290 olo kungofika ku area 22 ku Lilongwe nkufunsa adzandipeza ndipo ndidzawayankha mafunso awo. -" -ID_EArNhUda," Kudali Ku Karonga Pamene ena amati chikondi sichiona chikhalidwe kapena mtundu wa khungu la munthu, banja la Manaseh Chisiza, mkulu wa bungwe la azisudzo ndi mkazi wake Andrea Beyerlein likuchitira umboni mawuwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Manaseh, mkulu wa National Theatre Association of Malawi, adakumana ndi njole yake ku Karonga komwe Andrea adabwera ndi makolo ake kuyendera ntchito zachifundo zomwe iwo adali kugwira mogwirizana ndi bungwe lina la ku Mzuzu. - Manaseh ndi Andrea tsiku la ukwati wawo Atabwera nthawiyo adapezeka kuti adafikanso ku Lusubilo Orphan Care Project komwe ndidamuona koyamba, adatero Manaseh, yemwenso ndi mkulu wa gulu la zoimb la Lusubilo Band. - Awiriwa adapatsana nambala za telefoni ndipo ankachezerana kufikira pomwe adakumananso ku Germany chaka chathachi. - Kukumana kwawo ali ku Germany kudali chiyambi cha chikondi chomwe chidakula ndipo chikukulirakulirabe mpaka adamanga woyera mwezi watha ku Germany komweko. - Manaseh adati Andrea yemwe ndi woimba komanso wochita mafilimu amalemekeza chikhalidwe chake Chimalawi ndipo banja lawo limaganizira zikhalidwe zonse za Chizungu komanso chikhalidwe cha Chimalawi. - Andrea amakonda kukonza mnyumba pomwe ine ndimakonda kuphika osati chifukwa cha chikhalidwe cha kwawo koma chifukwa ndimakonda kuphika basi kuyambira kalekale ndipo ndimaphika bwino kwambiri, adatero Manaseh. - Manaseh ndi wochokera mmudzi mwa Khwawa T/A Mwasambo mboma la Karonga ndipo adabadwa mbanja la ana 8 momwe ndi wachisanu ndi chimodzi kubadwa. Andrea adabadwa yekha mbanja la kwawo. -" -ID_EGPJuAtm,"Archbishop Msusa Wapempha Akhristu Asunge Bata Podikira Mlandu wa Chisankho Arkiepisikopi wa archdiocese ya Blantyre ya mpingo wa katolika wapempha anthu mdziko muno kuti apitilize kusunga bata ndi mtendere pamene mdziko muno muli mpungwe pungwe pa nkhani zokhudza ndale. Archbishop Thomas Luke Msusa amayankhula izi ku Limbe cathedral pa mwambo wa chaka cha Pentekosti omwe wachitika lamulungu pa 9 June 2019. Mwambowu unachitika limodzi ndi mwambo wa ulimbitso. -Poyankhula mwa mwambowu, Ambuye Msusa anati akhristu omwe amakhulupirira mphamvu za mzimu woyera akuyenera kuyenda ndi yesu khristu, komanso kulalika chilungamo ndi mtendere kamba koti izi ndi mphatso za mzimu woyera. -Ife tonse amene talandira mphatso ya mzimu woyera tikhale olimba mtima pakufalitsa uthenga wa mulungu osachita mantha, anatero archbishop Msusa. -Iwo anapemphanso andale kuti apewe kuyankhula mawu onyoza komanso kuchita ziwawa pomwe nkhani yokhudza chisankho ili ku mabwalo a milandu. -Arckibishop Msusa anati, Tiyeni akhristu tiyende ndi mzimu woyera ndipo tikhale anthu odzetsa mtendere ndipo tionetse mtendere pakati pathu. -Pa mwambowu akhristu okwana 294 ochokera mu nthambi zozungulira parish ya Limbe Cathedral analandira sakramenti la ulimbitso. -" -ID_EHaCfpWj,"Mphamvu Zosankha Makomishonala a MEC Zichoke Mmanja Mwa President-Katswiri Mmodzi mwa akatswiri pa nkhani za malamulo mdziko muno Dr. Sunduzwayo Madise wati ntchito yosankha ma komishonala a MEC sikuyenera kukhala mmanja mwa mtsogoleri wa dziko lino yekha kamba koti naye adzapikitsana nawonso pa chisankho chikudzachi. -Wati president asakhale ndi mpavu yosankha makomishonala-Madise Dr. Madise yemwenso ndi mphunzitsi waza malamulo ku sukulu ya ukachenjede ya Chancellor wauza Radio Maria kuti ngati ma Commissioner oyendetsa zachisankho nthawi yawo ikutha pa 20 June chaka chino ndiye kuti sadzakhalanso ndi mphamvu zoyendetsera chisankho mtsogolomu. -Iwo ati zikanakhala bwino President akanakumana ndi akulu-akulu azipani zandale omwe ali ndi aphungu kunyumba ya malamulo pambuyo pa chigamulo cha khothi cha pa 3 February kuti asankhe ma Commissioner atsopano a bungwe la MEC omwe angathe kudzayendetsa chisankho cha president chikudzachi. -Malamulo akuti ma komishonalawa udindo wawo utha pa 21 June kusonyeza kuti akazayendetsa chisankhochi pa 20 mmawa wake udindo wawo udzathera pompo ndiye ndi kofunika kuti akambirane ndi aphungu akunyumba ya malamulo za yemwe angayendetse chisankhochi, anatero Dr. Madise. -Khothi lowona zamalamulo mdziko muno linalamula pa 3 February chaka chino kuti chisankho cha president chomwe chinachitika pa 21 May chaka chatha sichinayende bwino ndipo chichitikenso zomwe zikusonyeza kuti ma komishonala sanayendetse bwino chisankhochi. -" -ID_EKBLCilh," Boma likweza aphunzitsi 20 210 Bungwe la aphunzitsi mdziko muno la Teachers Union of Malawi (TUM) lati ndilokondwa ndi kukwezedwa kwa aphunzitsi 20 210 a msukulu za pulayimale ndi sekondale. - Anthu ena akuti boma la DPP lachita izi pofuna kukopa aphunzitsi kuti adzachivotere pa zisankho zapatatu zomwe zidzachitike mdziko muno pa May 21. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Saidi: Sizikugwirizana ndi kampeni Boma lidakweza aphunzitsi kotsiriza mchaka cha 2013 pamene dziko lino limayandikira zisankho za mchaka cha 2014. - TUM yakhala ikupempha boma kuti likweze aphunzitsi, koma pempho lawo silimaphula kanthu. - Koma mwezi wa January chaka chino boma lidalengeza kuti likweza aphunzitsi, zomwe zidautsa mafunso mwa anthu ambiri omwe akuganiza kuti boma likungofuna kupeza mavoti kuchokera kwa aphunzitsiwo. - Mkulu wa bungwe lopititsa patsogolo ufulu wa maphunziro mdziko muno la Civil Society Education Coalition (Csec), Benedicto Kondowe, adauza nyuzipepala ya The Nation kuti aphunzitsi ambiri atenga zaka zoposa 10 osakwezedwa. - Kondowe adati mwina nkutheka kuti boma lidakonza kale ndondomeko yoti lidzakweze aphunzitsi nthawi ya kampeni ikadzafika. - Mlembi wa TUM, Charles Kumchedwa, agwirizana ndi Kondowe kuti aphunzitsi ambiri atenga nthawi yaitali osakwezedwa moti ndi wokondwa kuti boma lamva kulira kwawo. - Ife za kampeni tilibe nazo ntchito, nkhani ndi yoti aphunzitsi akwezedwa, adatero Kumchenga. - Mlembiyu adapempha boma kuti lipereke msanga makalata kwa aphunzitsi onse okwezedwa, komanso kuwakonzera msanga malipiro awo atsopano. - Kumchenga adati TUM idapempha boma kuti likweze aphunzitsi 40 000-a ku pulayimale 25 000 ndi 15 000 a ku sekondale. - Mmbuyomu mkuluyu adauza Tamvani kuti aphunzitsi onse alipo 80 000. - Malingana ndi kalata yomwe boma latulutsa Lachitatu pa April 3 ndipo yasainidwa ndi mlembi wa mkulu wa mu unduna wa za maphunziro, Justin Saidi mogwirizana ndi wa mu unduna wa maboma aangonoangono, Charles Kalemba, mwa aphunzitsi 20 210 omwe akwezedwa 15 491 ndi a ku pulayimale pamene 4 719 ndi a ku sekondale. - Saidi adati kukwezedwa kwa aphunzitsiwo sikukugwirizana ndi kampeni, koma kuti nthawi yawo yangokwana. - Iye adati aphunzitsi onse okwezedwa alandira ndalama zawo mwachangu kaamba koti zidalowa kale mu ndondomeko ya za chuma ya chaka chino. - Mayeso okwezera aphunzitsiwo adayamba mwezi wa January ndipo atha mwezi watha. -" -ID_EclMgyUS," Gawo 65 lavuta DPP inenetsa sipikala achotse aphungu ochoka chipani Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chipani cha DPP chati sichilola kuti nkhani yokhudza Sekishoni 65 yomwe imapatsa mphamvu sipikala wa Nyumba ya Malamulo kuchotsa mnyumbayi aphungu omwe atuluka chipani chawo ndi kulowa china ifere mmazira. - Mukukumana kwa aphungu komaliza chaka chatha, chipanichi chidalembera kalata sipikala wa Nyumbayi Henry Chimunthu Banda yomupempha kuti achotse aphungu onse omwe adatuluka mchipani ndi kukhamukira kuchipani cha Peoples Party (PP) boma litangosintha potsatira kumwalira kwa mtsogoleli wakale Bingu wa Mutharika. - Wachiwiri kwa wamkulu wa Nyumba ya Malamuoloyi, Anita Kalinde, wati palibe choletsa kuti aphungu omwe akufuna kubwerera kuchipani chomwe adachokera abwerere chifukwa ndi ufulu wawo ndipo chipani chawo cha PP sichingadandaule. - Ife olo titakhalamo ochepa bwanji boma silingativute kuyendetsa. Ngati aphungu akufuna kutuluka mchipani akhoza kutero chifukwa ife sitikakamiza munthu koma timangofuna omwe akutsatira mfundo zathu basi, adatero kalinde. - Koma mneneri wa chipanichi Nicholas Dausi wati akudodoma ndi mmene nkhaniyi ikuyendera chipitireni kukhothi komwe aphungu omwe akukhudzidwawo adakatenga chiletso chomuletsa sipikalayu kuwachotsa mNyumbayi. - Iye wati akuluakulu a mNyumbayi sakubwera poyera ndi kuwauza pomwe nkhaniyi ili kuchokera pomwe bungwe la Public Affairs Committee (PAC) lidanena kuti lamuloli ndi lofunika ligwire ntchito ndipo chiletso chomwe aphunguwo adakatenga chikachotsedwe. - Tikudabwa ndi mmene zinthu zikuyendera koma sikuti wina aganize kuti ife tisintha maganizo athu. Chomwe ife tidamanga ndi chomwecho; lamuloli ligwire ntchito ndipo zitheka. Ife tikudziwa kuti bungwe la PAC lidanena kuti lamuloli likuyenera kugwira ntchito ndipo ziletso zonse zikachotsedwe koma mpaka pano sitikumvapo kalikonse ayi, adatero Dausi pakucheza kwake ndi Tamvani. - Sabata yapitayo, sipikala wa Nyumba ya Malamulo Henry Chimunthu Banda adachotsa phungu wadera la Blantyre Bangwe Henry Shaba chipani cha UDF chitalembera sipikalayo kuti achotse phunguyo. Shaba adachoka UDF nkulowa chipani cha DPP kenako nkulowera ku PP. - Koma Shaba adapeza chiletso cha kubwalo lalikulu la milandu zomwe zidachititsa kuti abwererenso ku Nyumbayo. - Dausi adati chilembereni kalatayo kwa sipikala, aphungu ambiri omwe adathawa mchipanichi abwereranso ndipo ena akuonetsabe chidwi chofuna kubwerera. - Pakadalipano aphungu ambiri abwerera kale moti kuti mukaone mNyumbayi panthawi ya zokambirana mudzaona nokha mmene mbali yathu yadzadzira. Si okhawonso, ay,i aliponso ambiri amene aonetsa kale chidwi chofunanso kubwerera, adatedo Dausi. - Pankhani ya chiletso, iye adakana kuyankhulapo ponena kuti kwa iyeyo nkhaniyi ili mkhothi. - Andrew Kampira wa mmudzi mwa Chibanzi kwa T/A Msakambewa ku Dowa adati lamulo liyenera kutsatidwa basi, kuti wochoka mchipani chake achotsedwe basi. - Ngati lamulo likuti phungu osintha mbali achotsedwe akuyenera kuchotsedwa osawanyengelela. Komanso mukaonetsetsa, ambiri mwa amene asintha mbaliwo anachita izi chifukwa cha dyera, adatero Kampira. - Ndipo Grace Mhone wa mmudzi mwa Kande kwa T/A Fukamapiri ku Nkhata Bay, adavomereza. - Ngati kuwachotsako kuli kutsata chilungamo akuyenera kuchotsedwa. Zilibe vuto kuti kuwachotsa boma likhoza kuwononga ndalama zambiri kupangitsa zsankho zapadera, bola chilungamo chioneke basi, adatero Mhone Ndipo T/A Kalolo yak u Lilongwe idatinso kutsata malamulo ndiko kungathandize. - Nkhani ya gawo 65 yakhala ikumanga nthenje ku Nyumba ya Malamulo kuyambira nthawi ya ulamuliro wa Bakili Muluzi, pomwe zidavuta aphungu ena atatuluka zipani za MCP ndi Aford kulowa UDF komanso pomwe aphungu ena adachoka mu UDF kulowa NDA. Mtsogoleri wakale wa dziko lino Bingu wa Mutharika atangochoka chipani cha UDF ndikuyambitsa DPP, aphungu ena adamutsatira, zomwe zidautsa mapiri pachigwa mpaka aphungu kutsala pangono kukana kuvomereza bajeti mpaka nkhani ya gawolo alikambirane. -" -ID_EhOshbTa,"Chamisa si Mtsogolerinso wa MDC Bwalo la milandu mdziko la Zimbabwe lalamula kuti mtsogoleri wa chipani chachikulu chotsutsa boma mdzikolo cha Movement for Democratic Change (MDC) Nelson Chamisa, si mtsogoleri wovomerezeka wa chipanicho. -Malipoti a wailesi ya BBC ati bwalolo lapeza kuti kusankhidwa kwa a Chamisa pa udindowu kunali kosavomerezeka kaamba koti sanasankhidwe potsatira malamulo a chipanicho. -Akuti si mtsogoleri wovomerezeka wa MDC-Chamisa Ngakhale panali kukokanakokana mkatikati mwa chipanichi, a Chamisa anapeza 45 percent ya mavoti pa chisankho chomwe chinachitika mdzikolo mchaka cha 2018 ndipo anasiyana ndi mavoti ochepa kwambiri ndi a Emmerson Mnangagwa omwe anapambana pa chisankhochi chomwe ena anati chinaberedwa. -Bwalolo lalamula kuti chipanichi chichititse msonkhano waukulu wosankhanso atsogoleri atsopano mmiyezi itatu ikudzayi ndipo Thokozani Khupe yemwe anali wachiwiri wakale wa chipanichi komanso yemwe amapikisana ndi a Chamisa ndi yemwe atsogolere chipanichi kufikira pomwe chisankho chatsopanochi chichitike. -Malipoti akusonyeza kuti a Chamisa ali ndi owatsatira ambiri komanso ndi omwe amayanganira chuma chambiri cha chipanichi. -Akatswiri ati padakalipano a Chamisa atha kukachita apilo pa chigamulochi ku bwalo lalikulu la milandu mdzikolo kapena kuyambitsa chipani chawo chatsopano. -Chipani cha MDC chakhala chikugawanikana kawirikawiri chichikhazikitsireni zaka 20 zapitazo, zomwe zapangitsa kuti chichepe mphamvu komanso chisamachite bwino pa chisankho. -" -ID_EhxpVyRX," Dansi ndi Platinum Selector Kuphunzira ndi chinthu chokoma ndipo ukasakaniza ndi luso lina la manja kukomako kumankira patali. Achinyamata ambiri omwe akuchita bwino ndi kutchuka masiku ano amadalira ntchito zamanja ngakhale sukulu adapita nayo patali. Mmodzi mwa achinyamata oterewa ndi Christopher Nhlane yemwe amadziwika ndi dzina lakuti Platinum Selector yemwe amamveka pa wailesi ya MIJ. STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye pa zomwe iye amachita ku wayilesiyi Chisale watuluka nkumangidwanso Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidziwane wawa. - Ndine mwana wa nambala 5 mbanja la ana 7 anyamata atatu ndipo asungwana anayi. Ndimachokera mbomala Mzimba koma makolo anga amakhala ku Mzuzu. Ndili ndi digiri ya Business Communication yomwe ndidatengera kusukulu ya ukachenjede ya Polytechnic. - Nhlane: Zidayambira kusukulu Padakalipano umachita chiyani? Ndimagwira ntchito ku wailesi ya MIJ ngati mtolankhani, muulutsi, mkonzi ndipo nthawi zina ndimapanga mapulogalamu apadera a nyimbo chifukwa kusakaniza nyimbo ndi limodzi mwa maluso omwe ndili nawo. - Anthu amakutcha Platinum Selector chifukwa chiyani? Dzina limeneli ndidaliyambitsa ndekha kalekale mu 2010 nditayamba kuulutsa pulogalamu ya Reggae Uptown pawailesi ya MIJ FM. Ndidasankha dzinali polingalira kuti Platinum ndi chitsulo chofewa koma chopirira dzimbiri ndiye inenso pulogalamu yanga siyifwifwa ayi ndimayesetsa kuti ngakhale nyimbo zitakhala zakale koma zimamveka ngati zaimbidwa kumene kutanthauza kuti dzimbiri palibe. - Udayamba liti ndipo udayamba bwanji? Ndidayamba mchaka cha 2003 ndili pasukulu ya sekondale ya Phwezi. Nthawi imeneyo ndidali ndi chidwi kwambiri ndi akatswiri osakaniza nyimbo monga DJ Banton yemwe panthawiyo ankagwira ntchito ku wailesi ya FM 101. - Ankakuthandiza ndani? Zonse ndinkapanga ndekha ndikafatsa. Ndidali ndi kompyuta yomwe ndidalowetsamo pulogalamu yosakanizira nyimbo ndipo ndimati ndikafatsa ndimakhalira kuyeserera kusakaniza nyimbo mpaka ndidayamba kudzimva kuti tsiku lina ndidzakhala dolo. - Munthu yemwe ukakhala sufuna kumuiwala pa luso lako ndi ndani? Munthu ameneyo ndi Phil Touch yemwe ankandilimbikitsa tikugwira ntchito limodzi ku wayilesi ya MIJ. Adali munthu mmodzi yemwe adasonyeza kuti adali ndi mtima oti ine ndidzakhale dolo osalingalira zoti kaya ndidzamuposa kapena ayi, iye kwake kudali kuwonetsetsa kuti ine ndidziwe basi. - Iweyo wagwirako ntchito mmalo ati? Ndidagwirako ku Malawi News Agency (Mana) kuyambira mchaka cha 2006 mpaka 2007 kenako mchaka cha 2010 ndidalowa ntchito ku MIJ komwe ndili mpaka pano. -" -ID_EifoVLgn,"Mtendere palibe Kuyambira pomwe tidalowa mbanja, sitinathe mwezi tili pamtendere. Iye amati ine si mwamuna amene iye ankakhumba. Iyetu ndi wobadwanso mwa tsopano ndipo akati agwe ndi pemphero, mukhoza kupona kuti ayi mayi amapemphera uyu. Iye amati zivute zitani tidzasiyana basi. Kodi ndidikire adzandisiye, kapena ndilowere kwanga? Inetu ndimamukonda! M, Blantyre. -" -ID_EmJPzNDP," Chipwirikiti pachisankho Pali chipwirikiti pachisankho cha mtsogoleri wa dziko lino, pomwe wapampando wa bungwe la zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) Jane Ansah wapempha Nyumba ya Malamulo kuti isankhe tsiku lochitira chisankhocho. - Izi zikudza pomwe mmbuyomu Nyumba ya Malamuloyo idapempha mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika kuti avomereze chisankhocho chidzachitike pa 19 May. Koma Mutharika adakana kusainira bilo ya nyumbayo, pomwe MEC idaika 2 July ngati tsiku lochitira chisankhocho potengera ndi chigamulo cha bwalo la milandu la Constitutional Court lomwe lidati chisankho chichitike pasanathe masiku 150. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Pali mkokemkoke pa za tsiku limene Amalawi angadzaponyenso voti Popereka lipoti ku mbali zonse zokhudzidwa ndi chisankho la National Electoral Consultative Forum (Necof) ku Mangochi Lachitatu, Ansah adati chigamulo cha bwalo lalikulu la Supreme Court chiyenera kuganizira za miyoyo ya anthu omwe akufuna kuti adzawavotere kuti adzawatsogolere zaka zikudzazi. - Mtsogoleri sangakhale waphindu ngati anthu omwe akutsogolera akudwala, tsono apa tikukamba za matenda owopsa a Covid-19. Tikamba nawo kuti tione momwe tingathandizirane nawo, adatero Matemba. - Pomwe katswiri pa ndale Musatafa Hussein adati chomvetsa chisoni nchoti anthu omwe amayenera kutsogolera kupewa matendawa, ndiwo akutsogolera kuphwanya ndondomeko zowapewera. - Nkhani ili apa ndi ya moyo kapena imfa tsono timayenera kukhala osamala kwambiri. Boma silopusa kuyika ndondomeko koma atsogoleri ndiwo akuyambitsanso kuphwanya, adatero Hussein. - Nduna ya zaumoyo Jappie Mhango yemwenso akutsogolera komiti yapadera yoyendetsa za kapewedwe ka matendawa adati sakukondwa ndi zomwe zipani za ndale zikupanga. - Akuganizira zawo zokha ndi cholinga chodzapambana mavoti koma akuyika miyoyo ya anthu pachiswe. Kunena zoona, adatero Mhango. - Amalawi ena omwe alankhula ndi tamvani ati nawo sakukondwa ndi misonkhanoyo polingalira kuti iwo akulephera kupanga zitukuko chifukwa boma lidaletsa ntchito zina monga mabizinesi. - Matenda a Covid-19 adapezeka koyamba mdziko la China kumapeto kwa chaka chatha ndipo bungwe la zaumoyo pa dziko lonse la WHO lidalengeza kuti matendawo ndi mlili wadziko lapansi. - Anthu zikwizikwi amwalira mmayiko ambiri padziko lonse ndipo Mmalawi muno anthu 56 adapezeka ndi matendawo pomwe atatu ndiwo adamwalira. - Dziko la Malawi lidakhazikitsa ndondomeko zopewera matendawo kuphatikizapo kuletsa misonkhano ya anthu oposa 100, kusamba mmanja mwakathithi, kusintha makhalidwe a mmagalimoto, kutseka sukulu ndi kupeleka tchuthi kwa ogwira ntchito zina mboma. - Padakalipano MEC ikufuna kugula zipangizo zodzitetezera pamene akukonzekera chisankhocho. -" -ID_EpiExOuM,"Chilima Wayamikira Anthu aku Mangochi Posunga Bata Wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino Dr. Saulos Klaus Chilima wayamikira anthu a mboma la Mangochi kaamba kokhala anthu osunga bata ndi mtendere. -Chilima walankhula izi lero pa bwalo la sukulu ya pulaimale ya St. Augustine 3 mboma la Mangochi pa msonkhano wokopa anthu omwe iye anachititsa. -Anagwada kuthokoza anthu-Chilima Iye walangizanso anthu kuti apewe kugwiritsidwa ntchito ndi atsogoleri ena a ndale pofuna kuyambitsa chipolowe pa ndale pomwenso walonjeza kudzathetsa nkhani zina zomwe padakalipano akuti boma likukanika kuthetsa ndi kuyanjanitsa anthu mbomalo. -Anthu ena akuti ife tidzathetsa chisilamu zomwe ndi zabodza. Palibe mtsogoleri amene ali ndi ufulu pa chikhulupiliro cha munthu. Ndipo pali nkhani yovala hijab msukulu, boma ili likulephera kuthetsa nkhani imene ija koma ife tizakhazikitsa zokambirana ndi kuthetsa kusamvana komwe kulipo padakalipano, anatero Chilima. -Chilima walangiza nyumba ya malamulo kuti ichite machawi pokambirana momveka bwino komanso mwachangu nkhani yokhudza tsiku loponya voti ponena kuti kwatsala masiku osachepera 16 kuti tsiku la 23 June lifike. -Mwazina Chilima yemwe akuyima pa chisankho chomwe chikudzachi pamodzi ndi Dr. Lazarus Chakwera pansi pa mgwirizano wa zipani wotchedwa Tonse, walonjeza kudzapanga boma la Mangochi kukhala mzinda wa mmbali mwa mtsinje wapamwamba komanso kulimbikitsa ulimi wa nsomba ndi kukhazikitsa mafakitale ake. -" -ID_EqkeMLWS," Gogo wa zaka 99 asimbanji? Kwa ambiri, zoti munthu nkufika zaka 99 adamvera za Sarah mkazi wa Abraham yemwe adakhala mpaka msinkhu umenewo opanda mwana. Koma gogo Fannie Manyau Thindwa akwanitsa zaka 99 mwezi wa mawa, Mulungu akalola. Tikunena pano, chaka cha mawa akwanitsa zaka 100. tangoganizani, kubadwa nkhondo yaikulu padziko lonse itayamba chaka chapita! CHIMWEMWE SEFASI adacheza ndi gogoyu motere: Gogo, kodi mudabadwa liti? Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ndidabadwa pa 21 May 1916 ku chipatala cha Mutare ku Zimbabwe. Sukulu yanga ndidapangira ku Zimbabwe konko Highfields komanso ku St Augustine Anglican Mission School komwe ndidapanga maphunziro anga a zauphunzitsi. Pano ndili ndi zaka 99 ndipo ndimakhala kuno ku Mpingwe mumzinda wa Blantyre. - Tafotokozani za banja lanu? Ndidakwatira mchaka cha 1940, ndi James Chitatata Thindwa. Mulungu adatidalitsa ndi ana 7, mwachisoni atatu adatisiya. Maina anawo ndi Steven, Mercy, Robert ndi mapasa anayi: Faith ndi Harry komanso James ndi Geoffrey. Mwamuna wanga adandisiya mu 1997. - Kodi ku Malawi kuno mudafika liti ndipo mumachita chiyani? Kuno ndidabwerera mu 1963. Amuna anga adali ndi kampani ya zomangamanga yotchedwa Chitatata Construction Company. Pamene ine ndidali mphunzitsi kusukulu ya pulaimale ya Hezil Den. Sukuluyi idali pamalo omwe pano pali school yophunzitsira za makompyuta ya Nacit ku Chichiri [mumzinda wa Blantyre]. Sukuluyi idali ya Mrs Phama pamenepa mudali pakati pa zaka za 1969 mpaka ma 1970s pomwe ndidaleka kuphunzitsako. - Mutasiya kuphunzitsako, zidakhala bwanji? Nditasiya kuphunzitsa ku Hezil Den, ndidaganiza zoyambitsa masukulu a mmera mpoyamba, ena amati sukulu za nazale. Sukulu yoyamba ndidatsegula pa Kudya mumzinda wa Blantyre, kenako a mpingo wa Church of Christ adandipatsa malo pafupi ndi chipatala cha Gulupu omwe ndidakapitiriza kumpunzitsa ana. Sukuluyo inkatchedwa kuti Kwerani Nursery School. - Mungakumbukepo ena mwa ana amene mudawaphunzitsa? Mwa ana ambiri omwe ndidawaphunzitsa kusukulu yanga ya mmera mpoyamba adatipitiriza maphunziro mpaka kusukulu ya ukachenjede ya Unima. Ena omwe ndi ma wakumbukira ndi Dr Valera, Elizabeth Temwachi Changwa yemwe adakhalapo mneneri wa kampani ya ndege ya Air Malawi, Linda Magombo Manda ndi Edwin Hanjahanja. Kupatula kukhala munthu woyamba kuyambitsa school ya mkaka ku Malawi, ndinenso ndidayambitsa bungwe la Nursery Schools Association of Malawi, komanso ndidali nawo munthu mmodzi yemwe ndidamenya khondo yoti mabungwe monga Pan African Womens Association (Pacwa), Keswick Convention ndi Malawi Girl Guides kuti adziwike ndi kutuluka maphunziro ndi ufulu wa atsikana Malawi muno. Nthawi imeneyo tidayendako mmaiko monga Kenya, Zimbabwe ndi ena ambiri, kuphunzira momwe tingatukulire asungwana. - Mungasiyanitse bwanji maphunziro a nthawi imeneyo ndi pano? Maphunziro a nthawi imeneyo adali a pamwamba chifukwa ana a sukulu ambiri adali okonda maphunziro. Ndakamba izi chifukwa ophunzira ambiri amaonetsa chidwi polimbikira sukulu, polemekeza aphunzitsi ndi poonetsetsa kuti akukondweretsa makolo awo ku nkhani yakhalidwe. Mwachitsanzo, nthawi yathu ophunzira asadatenge nawo mbali muzithu monga kwaya, kapena mapemphero amauzidwa ndi kulangizidwa momwe ayenera kuvalira, kusunga nthawi ndi zina zambiri pomwe a masiku ano mavalidwe a kutchalitchi ndi malo achisangalalo samatha kusiyanitsa. Komanso mwano wachuluka, ana ambiri sakulemekeza makolo ndi akulu. - Pali ena amene mungawakumbukire kwambiri mmoyo mwanu kuchokera ku ubwana wanu? Ndili ku Zimbabwe, kudali njira yopita kusukulu mu Harare idali imodzi koma timaphunzira sukulu zosiyana nthawi imeneyo. Tinkakhala dera limodzi ndi Mama C. Tamanda Kadzamira, yemwe ndakhala ndikukumana naye. Nthawiyo ndinkaphunzira ku Highfields koma ngakhale [mtsogoleri wa dziko la Zimbabwe] Robert Mugabe tinkakhala dera limodzi ankaphunzira sukulu ina, tinkakhala dera limodzi. Mpaka pano timalankhulana pafoni. - Kodi mumalankhula zilankhula zanji? Ziyakhulo zomwe ndimatha kuyakhula ndi Shona, isiZulu, Chingerezi, Chichewa ndi Tumbuka. Inetu ndimapemphere mpingo wa Church of Christ moti Lamulungu lililonse mapemphero a mpingowu kwa Kachere amakhalira kunyumba kwanga kuno. - Munganene kuti zaka migolomigolozi zatheka bwanji? Chachikulu ndi kupemphera. Mulungu ndiye mwini moyo. Kutsata njira yake ndiye moyo. Sindikunena kuti ndine wolungama kuposa ena koma ayi Mulungu ndiye wa chikondi ndi chifundo ndipo ndiye amapereka moyo. - Mwinatu ndi zakudya. - (Adaseka chikhakhali) Zakudya zomwe tiinkakonda kudya kalelo zidali zoti zambiri si zidali zothira ma spice komanso sizidali zosungidwa mufiliji. Tinkakonda kudya zipatso, nsomba, nyemba, nyama komanso kwambiri tikakhala tili kusukulu timalimbikitsidwa kuti tizichita masewero olimbitsa thupi. Ifetu zibwenzi sitinkazidziwa chifukwa anthu achizungu omwe amatiphunzitsa amaonetsetsa kuti malamulo a pasukuklu sakuphwanyidwa mwa chisawawa kotero zambiri zidali kuyenda bwino. -" -ID_ErJPiypU,"Phungu wa Dera la Pakati mboma la Karonga Wamwalira Nyumba ya malamulo yalengeza za imfa ya mmodzi mwa aphungu a nyumbayi Dr. Cornelius Thomson Mwalwanda omwe anali phungu wa dera la pakati mboma la Karonga. -Wamwalira-Mwalwanda Malinga ndi kalata yomwe sinafotokoze gwero la imfayi yomwe yasayinidwa ndi sipikala wa nyumbayi mayi Catherine Gotani Hara, Dr. Mwalwanda amwalira dzulo ku chipatala cha Kamuzu Central mu mzinda wa Lilongwe. -Maipoti akusonyeza kuti a Mwalwanda amwalira ndi nthenda ya Covid-19, koma polankhula ndi Radio Maria Malawi mneneri wa nyumba ya malamulo Ian Mwenye wati nyumbayi siyinalandire lipoti lotsimikizika lochoka kuchipatala lokhudza gwero la imfa ya phunguyu. -Zoonadi titsimikize mwachisoni kuti ku nyumba ya malamulo tataya mmodzi mwa phungu w anyumbayi amenewa ndi Dr. Cornelius Mwalwanda ndipo mwambo oyika mmanda uchitika lero chakummawaku ku manda aku Area 18 mu mzinda wa Lilongwe. -Ife sitinauzidweko ndi a chipatala chomwe chimawavuta, anatero a Mwenye. -" -ID_FFadwznf," UDF isankha Atupele akhale tcheya Pomwe chipani cha UDF chikusangalala kuti chachititsa msonkhano waukulu omwe ati udali wokomera anthu, katswiri pandale, Joseph Chunga komanso mulumuzana wa UDF, George Nga Mtafu ati masankhowo adali lokonza kale. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mbalizi zati kukonzanso kwa malamulo a yemwe akuyenera kupikisana nawo ndiko kudadzetsa mafunso kwa anthu. - Patsiku lamasankholo kudalengezedwa kuti malamulo ena achipanichi akonzedwanso. Mwa lamulo lina lidali lopereka mwayi kwa aliyense kutenga nawo mafomu odzapikisana nawo pampando wa wamkulu wachipanichi ngati pofika tsiku la chisankho adzakhale atakwanitsa zaka 35. - Poyamba yemwe amatenga mafomuwa adali yekhayo yemwe wakwanitsa zaka 35. - Kukozanso kwa malamuloko kumapereka mwayi kwa mwana wa yemwe adali mtsogoleri wakale wa dziko lino, Atupele Muluzi kupikisana nawo ngakhale ali ndi zaka 34 zomwe zikutanthauza kuti pofika 2014 adzakhala ali ndi zaka 36. - Koma kwa Chunga yemwenso ndi mphunzitsi wa phunziro la ndale kusukulu yaukachenjede ku Chancellor College (Chanco) izi zikutanthauza kanthu kena. - Nkumati adalola bwanji Atupele kutenga nawo mafomu chikhalirecho zaka zake zidali zosakwana komanso malamulowo nkuti asadakonzedwe? Kodi sungaganize kuti pomwe amatengapo adamuuziratu kuti malamulo asinthidwa zomwe zidzamupatse mwayi wopikisana nawo? Kwa wina kunena kuti zidali zokonzeratu inenso ndingagwirizane naye. Wina atha kunena kuti malamulowo amakonza kuti athe kupereka mwayi kwa Atupele kuti apikisane nawo, adatero Chunga. - Naye Mtafu yemwe adanena kuti apikisana nawo, adauza atolankhani kuti iye adakweza manja kuti sapikisana nawo poona kuti njira zina zidali zopereka mwayi kwa wina. - Iye adati kukwezeka manja kwake kukuyenera kupereka phunziro lina kwa chipanichi kuti zina sizili bwino ndipo zikuyenera kukonzedwa. - Koma yemwe adasankhidwa kukhala mneneri wachipani pamasankhopo, Ken Ndanga, wati padalibe kukonzeratu chifukwa msonkhano wokonza malamulo achipanicho udakonzedwa mokomera anthu onse okonda chipanicho. - Awa ndimaganizo a anthu ndipo izi ndizo adadziwitsa komiti yathu yaikulu. Komitiyo idakhala pansi msonkhanowu usadachitike. - Kukonza malamulowo sikumapereka mwayi kwa aliyense wachipanichi kuti adutse moyera. Apa chomwe tikupempha nkuti maso athu akhale patsogolo, adatero Ndanga. - Pamsonkhanowo, pomwe nthumwi 2 364 zidaponya nawo mavoti osankha atsogoleri a chipanichi, Muluzi ndiye adatenga mpando wa wamkulu wachipanichi, kutanthauza kuti ndiye adzaimire chipanichi pachisankho cha 2014. - Muluzi yemwe adapeza mavoti 2 308 adagwetsa Mosses Dossi yemwe adapata mavoti 23 ndi Ruth Takomana yemwe adapeza mavoti awiri. - Wachiwiri kwa Muluzi kuchigawo chakummwera ndi Charles Chikuwo, kuchigawo chakumpoto ndi Victoria Mponera yemwe adalibe wopikisana naye ndipo kuchigawo chapakati ndi Iqbar Omar. - Aka ndikachiwiri kwa Dossi kulakatika pachisankho cha utsogoleri wa UDF pomwe adambwitanso mu 2003 atapeza mavoti 12 pomwe amapikisana ndi mtsogoleri wakale wadziko lino, Bingu wa Mutharika. - Koma pounikira za chisankhocho, Chunga wati Muluzi akuyenera amange chipanichi chifukwa kugawikana ndikosayamba mchipanimo. - Zotsatirazo sizodabwitsa chifukwa anthu enawo monga Takomana samadziwika pomwe chipanichi chidali mmavuto komanso a Dossi anthu sangawatenge ndichidwi ndiye palibe chodabwitsa, adatero Chunga. - Pamaudindo ena, Kandi Padambo adaonetsa mbwadza yemwe adali mlembi wachipanichi, Kennedy Makwangwala ndipo wachiwiri kwa Padambo ndi Gerald Mponda. - Lilian Patel adasankhidwa kukhala national organizing secretary ndipo wotsatira wawo ndi Howard Kananji. -" -ID_FLeHlVUy," Ngozi zanyanya chaka chinoApolisi Apolisi ati ngozi za pamsewu mdziko muno zachuluka ndi 18 pa ngozi 100 zilizonse poyerekeza ndi chaka chatha nyengo ngati yomweyi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mkulu wa apolisi mchigawo cha pakati, George Kainja, ndiye adanena izi Lachinayi potsegulira msonkhano wa komiti yoyanganira za chitetezo cha mmudzi kulikulu la polisi mchigawo chapakati. - Iye adati chomvetsa chisoni nchakuti ngozi zambiri zimakhudza ana asukulu ndi akabaza ndipo zimachitika kwambiri chifukwa chosatsatira malamulo a pamsewu ndi kuyendetsa galimoto zosayenera kuyenda pamsewu. - Kainja: Apolisi ena akuipitsa mbiri ya polisi Taluza miyoyo yambiri chifukwa cha ngozi za pamsewu koma kufufuza, zambiri mwa ngozizi zimachitika chifukwa chophwanya malamulo a pamsewu ndi kugwiritsa ntchito galimoto zosayenera kuyenda pamsewu, adatero Kainja. - Iye adati nthawi zina galimoto zosayenera kuyenda pamsewu zimapezeka pamsewu kaamba ka ziphuphu zomwe apolisi apamsewu amalandira kwa oyendetsa ndi eni ake magalimoto kuti asawagwire. - Kainja adadzudzula mchitidwe wa ziphuphu za pamsewu kuti zimabwezeretsa chitukuko cha dziko mmbuyo komanso zimaononga mbiri ya polisi. - Anthu podzudzula amangoti apolisi, osasiyanitsa kuti apolisi ake ati. Posachedwapa kwatuluka malipoti angapo omwe akusonyeza kuti mpolisi mukuchitika zachinyengo kwambiri ndipo ili si bodza, adatero Kainja. - Mkuluyu adapempha komiti yoyanganira ntchito zachitetezo cha mmudzi kuti azilimbikitsa ntchitozi kuti chitetezo chizipita patsogolo chifukwa apolisi alipo ochepa kuyerekeza ndi momwe zimafunikira. - Iye adati chigawo cha pakati chokha chili ndi apolisi 451 omwe amayembekezeka kuteteza anthu oposa 7 miliyoni kutanthauza kuti wapolisi mmodzi amateteza anthu 1 600 mmalo mwa anthu 500 pamalamulo a mgwirizano wa maiko. - Iye adatinso mchitidwe wozunza maalubino udakula mchakachi kaamba ka mphekesera zakuti mafupa a anthuwa ndi amtengo wapatali ndipo adati iyi ndi ntchito ya anthu kudzera mmagulu a chitetezo cha mmudzi kuteteza anthuwa. -" -ID_FNWRqPeU," Anatchezera Banja lavuta Zikomo Anatchereza, Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ndine mayi wa zaka 30 ndipo ndili ndi ana atatu. Kumbuyo kunseku timakhala bwinobwino ngakhale ndimamva kuti amuna anga akuyenda ndi akazi ena. Zimandiwawa koma ndinalibe nazo ntchito. Mu 2014 anzanga omwe ndimayenda nawo onse adali ndi zibwenzi ngakhale adali pabanja ndipo ankandiuza kuti nane ndipeze chibwenzi chamseri koma ndimakana. Kenaka nanenso ndinapeza chibwenzi chamseri, koma amuna anga atadziwa anandimenya kangapo ndipo ndapitako kwathu kambirimbiri mpakana afika saizi yomawakana ana, ati si awo. Ndayesetsa kuwapepesa kunena chilungamo, koma sizikutheka. Tikangoyambana iwowa amanyoza ana anga. Ndiye nditani? Ndathedwa nzeru, Mzuzu Ku Mzuzuko, Zikomo pondilembera kundiuza nkhawa zanu. Mayi, mavuto enawa timachita kuwaputa dala ife amayi. Choyamba, kodi inu simunamvepo anthu akunena kuti mamveramvera amapasula banja? Ndi zimenezotu! China, munthu umadziwika ndi abwenzi amene umacheza nawo. Ngati umayenda ndi opemphera, nawe ndiye kuti ndi wopemphera; ukamayenda ndi olongolola, nawenso umakhala wolongolola; ukamakondana ndi wamiseche, nawenso ndiye kuti umakonda miseche; kaya wakuba nawenso wakubachoncho! Tsono inu mudasankha kuyenda ndi kucheza ndi anzanu oti ali pabanja koma zibwenzi zamseri bwee! Ndiye inu mumati mutani? Simukadachitira mwina, koma kupeza wanu basi! Nkutheka kuti amakuuzani zoti amuna anu ali ndi zibwenzi zamseri ndi anzanu omwewo, nanga inu munagwira nokha kuti akuyenda ndi uje ndi uje? Misechetu imeneyo. Amafuna kuti mukopeke ndipo nanu muyambe kuyenda njira zomwe amayenda anzanu mukunenawo. - Mukadakhala wozindikira si bwenzi mukunena kuti mutamva zoti amuna anu ali ndi zibwenzi zamseri mudalibe nazo ntchito. Chifukwa chiyani? Mukanawafunsa amuna anuwo kuti kodi zimene ndikumva zoti mukuyenda ndi amayi oyendayenda ndi zoona? osati zimene mudachita zotchalenja inunso popeza wanu mwamuna wamseri woyenda naye. Atambwali sametana paja! Lero ndi izo, banja lanu lagwedezeka, chikondi ndi kukhulupirirana zazilala. Taonani, amuna anu tsopano ayamba kukaika ngatidi ana anu atatu mudaberekeranawo ndi awodi. Anawo akula ndi chithunzithunzi chotani cha bamboo awo ngati akuwakana? Kuzunza ana osalakwa kumeneko. - Abwenzi ena ndi olakwitsa. Chonde, azimayi, onetsetsani kuti mukuyenda ndi anzanu oyenera, amakhalidwe abwino, aulemu wawo kuti mabanja anu akhalenso aulemu. Mukakhala mbanja zibwenzinso nzachiyani, abale? Kunja kuno kwaopsa. - Tsono mongokuthandizani pangono, ngati banja lanu lili ndi ankhonswe ndi bwino adziwe mavuto anu ndipo mwina akhoza kukuyanjanitsani kuti banja lanu liyambenso kuyenda bwino. Mwinanso ngati mudamanga kumpingo athanso kukuthandizani kumeneko, koma choyamba kwenikweni awirinu muyenera kukhala pansi ndi kupepesana kuchokera pansi pa mtima, maka inuyo chifukwa anzanu ndiwo adakulakwitsani kuti mupange zinthu zosafunika mbanja. -" -ID_FOsQOmtB," Akufuna lamulo lothana ndi uchidakwa Unduna wa zaumoyo wati ukukonza lamulo lomwe cholinga chake nkulonderapo pa kamwedwe kamowa mdziko muno. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Woyanganira za matenda osapatsirana muundunawu Beatrice Mwagomba wati boma laganiza izi poona kuti anthu ambiri mdziko muno sakugwira bwino ntchito zawo chifukwa chopapira mwauchidakwa, zomwenso ati zikukuza matenda a shuga omwe akupha anthu ambiri masiku ano. - Mwagomba wati zina mwa mfundo zomwe undunawu wakonza kale nzakuti abambo onse omwe amamwa mowa asamamwe ma botolo amowa oposera asanu ngati akumwa mowa wa mbotolo ndipo azimayi asamapose mabotolo anayi. - Lamuloli lipita ku Nyumba ya Malamulo komwe aphungu akalikambirane. - Zikatero lidzalowa mndondomeko ya malamulo adziko lino kuti aliyense ophwanya lamuloli aziweruzidwa. - Izi tachitanso poganizira mmene matenda a shuga akuvutira. Anthu 6 mwa 20 alionse ali ndimatendawa ndipo ambiri mwa iwo amamwa mowa koma osazindikira kuti ali ndi nthendayi, adatero Mwagomba. - Izi zili chomwechi, anthu ambiri omwe amakonda mowa ati mfundoyi iphwanya ufulu wawo ndipo ena mwa iwo ati izi zikakhazikitsidwa iwo apempha a mabwalo a milandu kuti achitepo kanthu pofuna kuwatetezera ufulu wawo. - Sizingatheke chifukwa ifeso tili ndiufulu. Chomwe boma ligachite apa nkukhazikitsa nthawi yoyambira ndikuthera kumwa mowa, osati kuika mlingo wakamwedwe, adazizwa Joseph Osman Kaludzu ku Lilongwe. - Pothirilapo ndemanga pa mavuto omwe anthu odwala matenda a shuga amakumana nawo, mkulu wa mgwirizano wa anthu odwala nthendayi Charles Saidi adati imayamwa madzi a mthupi nkuyambitsa kutupikana. - Iye adaonjeza kuti wodwala matendawa mitsempha yake imauma ndipo amadwaladwala nthenda ya mtima, zomwe zimatha kumudulira moyo wake msanga. -" -ID_FQfGsORO," Olumala asaiwalidwe, Fedoma yatero Makhansala awapempha kuti akamakonza ndondomeko zachitukuko aziganiziranso olumala omwe amasalidwa. - Mkulu wa mapologalamu ku mgwirizano wa mabungwe oona za olumala la Fedoma, Simon Munde, adapempha izi Lachitatu pamsonkhano wokambirana ndi makhansala za mavuto omwe olumala amakumana nawo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Iye adati zitukuko zambiri siziganizira olumala kuwapangitsa kuti asamatenge nawo gawo pa chitukuko. - Mmbuyomu timati poti kudalibe makhansala nchifukwa chake zitukuko zambiri zimakhala zokomera anthu alungalunga okha koma pano tachiona chamwayi kuti pali makhansala omwe ndi eni a zitukuko tiwafotokozere zipsinjo zathu, adatero Munde. - Iye adati ntchito zotukula olumala zimakumana ndi mavuto ambiri monga kusalidwa, kusapatsidwa ndalama zokwanira zogwirira ntchito mundondomeko ya zachuma ndi kusaganiziridwa pa mapulani a zitukuko monga pomanga sukulu, zipatala ndi maofesi. - Mmodzi mwa makhansala omwe adali nawo kumsonkhanowo Peter Chikuse wa ku Nteza kwa T/A Mbangombe ku Lilongwe adatsimikizira bungweli kuti adamva madandaulowo ndipo achitapo kanthu. - Iye adatsimikiza kuti anthu olumala amakumana ndi mavuto ambiri omwe sangathe popanda akuluakulu kuchitapo anthu. - Nzachisoni kuti nthawi zina anthu amakhala ngati sakuona mavuto omwe anzawo makamaka olumala akukumana nawo. Ife mwantchito yathu yopititsa patsogolo zitukuko tikaonetsetsa kuti kumadera kwathuko anthu olumala akuganiziridwa, adatero Chikuse. - Iye adakumbutsa makhansala anzake kuti ino ndi nthawi yoti aonetse mawanga awo pokwaniritsa kapena kulephera zomwe adalonjeza anthu omwe adawasankha. - Msonkhanowu udachitikira ku Lilongwe ndi thandizo la ndalama lochokera ku National Democratic Institute. -" -ID_FWXPegqX,"No more cholera cases in Zomba district. -By :Judith Sonkho Embarking into different healthy activities is said to be one way of preventing cholera in Malawi. This was disclosed by the Acting Director of Health and Social Services for Zomba District Council, Doctor Raphael Piringu during a media briefing organized by Zomba District Health office on Tuesday where among other things he said his office is doing a lot to a free cholera district. -Dr. Raphael Piringu- Acting Director of Health and Social Services for Zomba District Council. -As a district Council Healthy Sector, we are well prepared to maintain a free cholera district. We started this exercise last year in June by mobilizing our resources, identifying the gaps, communicating with the communities and aligning all the items with our Strategic Plan 2017 to 2022 with the Ministry of Health among others. Said Piringu. -Dr. Piringu added that, apart from healthy messages, the office has also delivered all the medical suppliers in all health facilities in the district and to champion this the health office has trained several healthy workers to assist in the process where the only gap the office has is to increase awareness. -As of now we have sent letters to be read in all churches, mosques, schools and to all community leaders in the district as one way of disseminating cholera prevention messages. He concluded. -Since 2015 Zomba district has recorded zero cholera cases until now. Zomba has been said to be a cholera hot spot due to Lake Chilwa. -Currently the nation has recorded two cases of cholera in December 2018. One in Ndirande, Blantyre and the other one in Chikwawa district respectively. -" -ID_FbmxLBEg," Woganiziridwa kutsatsa mafupa a munthu agwidwa Bambo wa zaka 25, James Kanjira, ali mchitolokosi pomuganizira kuti amachita bizinesi yogulitsa mafupa a munthu mboma la Nkhotakota. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mkuluyu akuti adamugwira akutsatsa mafupa omwe akuganiziridwa kuti ndi a alubino. - Apolisi mboma la Nkhotakota atsimikiza kuti adamanga Kanjira Lachitatu pa 27 April, 2016 pomuganizira mlanduwo pamene akuti amayembekezera kulandira ndalama za malondawo kuchokera kwa kasitomala wake, Stanley Kambewa, yemwe adali atawatsina khutu. - Tamangadi James Kanjira yemwe amatsatsa mafupa a munthu. Iye adati mafupawo adali ku Kasungu. Polingalira zomwe zidachitika mbomali sabata yatha kuti alubino adaphedwa, woganiziridwayu tamutumiza ku Kasungu kuti akamufufuze bwinobwino, adatero mneneri wa polisi mboma la Nkhotakota, Williams Kaponda. - Woganiziridwayo: Kanjira Apolisi mboma la Kasungu atsimikiza za kumangidwa kwa Kanjira ndipo ati mkuluyu adali mmodzi mwa anthu omwe amafunidwa ndi apolisi poganiziridwa kuti akukhudzidwa ndi kusowa komanso kuphedwa kwa alubino wa zaka ziwiri mbomali. - Tidatumiza uthenga mmaofesi onse a polisi a maina a anthu omwe tikufuna ndipo atabwera naye Lachitatu, lapitali tidamupana mpaka adaulula komwe kudali anzake ndipo tidawagwiranso komanso adalondola komwe adakwirira mafupawo, adatero wachiwiri kwa mneneri wa polisi ku Kasungu Harry Namwaza. - Kanjira, yemwe amachokera ku Kasungu, akuti adapita ku Nkhotakota komwe adakumana ndi Kambewa nkumutsatsa malonda a mafupa a munthu ndipo atagwirizana, wotsatsidwayo adakauza apolisi za nkhaniyo. - Kaponda adati Kanjira ataona kuti malonda atheka, adamasuka nkuulula kuti mafupawo adali a alubino ndipo adali ndi mnzake yemwe panthawiyo adali ku Kasungu. - Iye adati wotsatsidwayo atamva zimenezo nthumanzi idamugwira polingalira kuti sabata yatha nkhani ya alubino wophedwa mboma la Kasungu idatchuka ndipo apolisi ali kalikiriki kusakasaka omwe adachita chiwembucho. - Munthu ameneyu adachita bwino kwambiri chifukwa popanda anthu ngati iyeyo, ife sitingadziwe kalikonse ndipo tikufuna anthu ambiri ngati awa atamatithandiza choncho, adatero Kaponda. - Iye adati mlanduwu padakalipano ndi wa mchitidwe omwe ukhoza kuyambitsa chisokonezo, womwe chilango chake chachikulu ndi miyezi itatu mndende potengera malamulo a dziko lino. - Koma Kaponda adati mlanduwu ukhoza kusintha chifukwa akumuganizira kuti adachita kufukula munthu wakufa, womwenso ndi mlandu paokha, koma zikadzapezeka kuti adachita kupha munthuyo, mlandu udzakhala wakupha, womwe atapezeka wolakwa akhoza kukaseweza kundende moyo wake wonse. - Nkhaniyo ili mkamwamkamwa, bungwe la Amnesty Internationa ladzudzula dziko la Malawi chifukwa cholephera kupereka chitetezo chokwanira kwa maalubino. - Mwachitsanzo, mwana angabedwe bwanji mnyumba usiku apolisi nkulephera kufufuza mpaka mwana kuphedwa? Ndi moyo wa munthu tikukamba apawu, osati chomera ayi, ndiye pamayenera kuchitika zakupsa, chatero chikalata cha chidzudzulo chomwe bungweli latulutsa. - Mchikalatacho, zadziwika kuti kuyambira mu 2014, anthu 12 achialubino aphedwa ndipo anthu asanu ndiwo akusowabe mpaka pano. Anthu 45 ndiwo adamangidwa pamilandu yokhudzana ndi kuphedwa kapena kusowa kwa anthuwa. - Koma nduna ya zachitetezo, Jappie Mhango, wati dziko la Malawi likuyesetsa kuchita zoti anthu amtunduwu komanso anthu omwe amaoneka ngati alibe mawu azitetezedwa mokwanira. -" -ID_FcWUbnOa," Phyzix wadza ndi Captain Long John Patapita zaka zingapo akutchuka ndi nyimbo zomwe zidavuta monga Cholapitsa, Gamba, Chilombo, Abwana, Memba, Town Monger, Man phyzo, Handsome, The Leasder ndi Gamba wa Suit, Noel Chikoleka, yemwe amadziwika kuti Phyzix pankhani zoimba, wadzanso ndi chimbale china chotchedwa Captain Long John. Monga mwachizolowezi nyimbo za mkuluyu zimakhala ndi chikoka. STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye zokhudza chimbale chatsopanochi motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndikumbutsane dzina lija Phyzix: Muyembekezere chimbale cha nyimbo zothyakuka Dzina langa ndi Noel Limbani Jack Chikoleka, ndimachokera mmudzi mwa Mwamadi, T/A Kambwiri mboma la Salima. Dzina lodyera ndine Phyzix. - Ulipa uli ndi zimbale zingati za nyimbo? Chiyambireni kuimba ine ndatulutsapo zimbale 5 koma zitatuzo ndimangotulutsira pamakina a internet ofuna amagulira pamenepo nyimbo zanga. Chimbale chomwe ndidatulutsa nkumwaza pamsika chidali chomwe ndidatulutsa mchaka cha 2005 chomwe chidali ndi nyimbo ya Cholapitsa. Nthawi imeneyo ndili ku Mzuzu University. - Pano ukumveka kuti ukutulutsa chimbale china, chimenechi ndi chimbale chanji? Chimenechi ndi chimbale chomwe ndikuchitcha Captain Long John ndipo chili ndi nyimbo 10. Nyimbo 6 zatuluka kale ndipo zina zotsalazo zituluka nthawi ina iliyonse kuti anthu asangalale ndi nyimbo zina zophikidwa bwino. - Chimbale chimenechi chituluka motani? Chimbale chimenechi chituluka mwaluso lapadera. Poyamba, nyimbo zonse zizituluka ngati ma singles (imodziimodzi) ndipo zonse zikhala ndi wowonerera zomwe. zonse zikadzatha ndidzakhazikitsa chimbale kuti anthu azidzatha kukhala nacho ndi kumvera kuyambira nyimbo yoyamba mpaka yomaliza chifukwa ndikudziwa kuti akangomva imodzi pawayilesi kapena kuona pakanema azikhala ndi njala yaikulu yoti amvereso inzake pokhapokha chimbale chonse chidzathe mpomwe anthu adzakhale ndi mwayi wotere. - Uthenga munyimbo za mchimbalechi ndi wotani? Muli uthenga osiyanasiyana, monga munyimbo ya Ndekha muli uthenga wa chisangalalo cha ukwati. Ndidaipeka makamaka polemekeza ukwati wanga koma ndidaimba moti anthu enaso akhoza kuigwiritsa ntchito polemekeza ukwati wawo. Mfana Wolusa ndi munthu wachangu patauni osafuna kulekerera kanthu ndipo ndi nyimbo yokoma kwambiri. Baby OldSkool ndi nyimbo yomwe imakamba za mkazi wotsogola, odziwa zambiri zakale ndi zatsopano. Mkaziyu ali ndi chikoka koma amachititsa mantha kumufikira ndiye mkatimo ine ndikuyesa kumufikira. One Meets Two imatanthauza kukumana kwa ine ndi akadaulo anzanga Marcus ndi GD, omwe akhala akundithandiza munyimbo zambiri ndipo ndikupitirira kwa nyimbo ya Lone Ranger. Kwa omwe amatsatira Lone Ranger akhoza kukhala ndi chithunzithunzi cha nyimbo yatsopanoyi. Nyimbo zinazo sizidatuluke koma nazoso zili ndi uthenga wapamwamba kwambiri moti anthu adzazikonda zikatuluka. - Tangotiuza momwe udabwerera muzoimbazi? Nthawi yomwe ine ndimayamba kuimba, oimba chamba cha Rap tidalipo ochepa kwambiri ndipo nyimbo ikatuluka imakhala nthawi yaitali isadalowe pansi. Pangonopangono ena adayamba kubweramo koma panthawiyo kudali kovuta kupeza mwayi wa makina a internet zomwe zinkatipangitsa enafe kuti tizisowa njira zopititsira patsogolo luso lanthu. -" -ID_FgGkHaEF," Kukuza ziwalo kwabooka Masiku ano ukatsegula wailesi kapena nyuzipepala ngakhalenso poyenda mphepepete mwa msewu ngakhalenso mmalo modikirira mabasi, uthenga omwe watenga malo ndi wa mankhwala okuza ziwalo. - Uthengawu umafotokoza kuti asinganga ali ndi mankhwala okuza zida za abambo, mbina za amayi komanso kuonjezera mphamvu kuchipinda koma boma ngakhalenso bungwe loona za mankhwala sadabwere poyera kunena maganizo awo pankhaniyo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mbewe: Zimafunika osalakwitsa Pomwe ena ali ndi nkhawa kuti mwina mankhwala oterewa angayambitse mavuto ena mthupi, unduna wa zaumoyo wati palibe munthu yemwe adadandaulapo kuti wavulala ndi mankhwalawa koma wanenetsa kuti izi sizikutanthauza kuti mankhwalawa alibe vuto. - Mneneri wa unduna wa zaumoyo Joshua Malango wati undunawu ukukonza ndondomeko zoyendetsera mankhwala a zitsamba chifukwa lamulo lomwe lilipo la 1988 ndime 15 limangokamba za kayendetsedwe ka mankhwala achizungu basi. - Mankhwala azitsamba sadayezedwe kuti tidziwe ubwino kapena kuipa kwake koma pozindikira kuti akhozanso kukhala oopsa ngati mankhwala ena onse, tapanga ndondomeko zomwe zikudikira kuti nduna ivomereze basi, adatero Malango. - Iye adati nduna ikadzangovomereza ndondomekoyi, unduna udzakhala ndi mphamvu zokakamiza onse ochita za zitsamba kuti azikalembetsa mankhwala awo ndi kufotokoza kagwiridwe ntchito kake. - Mmodzi mwa akadaulo pa nkhani za zitsamba Mustafu Mbewe akuti mankhwalawa alibe vuto lililonse pokhapokha munthu akalakwitsa machitidwe ake mpomwe zimatembenuka ndipo zotsatira zake zimakhala zoopsa. - Mbewe wati pokuza mbina, munthu amayenera kukhalira mafuwa ofunda komanso ofanana kuopa kuti mbinayo ingapotoke pokula ndipo mankhwala ake amachita akumwa, kutema mphini ndi kusina. - Pa chida cha abambo, Mbewe adati nsinjiro yaikulu ndi mvunguti chifukwa munthu amasankha yekha kakulidwe potengera milingo ya mbvunguti yomwe opanga mankhwalayo ali nayo. - Iye adati ngozi yaikulu yagona pogwiritsa ntchito mvunguti omwe udagona pakugwa kapena tsinde lake silidadulidwe bwino atatengako gawo lofunikalo. - Podula mvunguti, umayenera ulase pansi ndi nsonga chifukwa ukangogwa chogona, chida chimakula koma chimakhala chopanda ntchito ndipo munthu amakhala osabereka chifukwa kuchipinda nako sapanga kanthu. - Vuto lina, ngati tsinde la mvunguti omwe mwagwiritsa ntchito silidadulidwe, likamakula chidanso chimangokulirakulira mpaka munthu kuyamba kusowa mtendere. Nkhani yaikulu yagona pa ukadaulo wa opanga mankhwalayo, adatero Mbewe. - Iye adati mankhwalawo akakonzedwa, amasakanizidwa ndi mtengo wina otchedwa mkhazika omwe umapangitsa kuti chidacho chikakula chikhazikike pamlingo omwewo osabwereranso. - Kusiyana ndi mankhwala okuza mbina, iye adati mankhwala okuza chida ali ndi mtsilikulo wake omwe munthu amatha kukatenga akatopa ndi katundu olemetsayo ndipo amabwerera mchilengedwe. - A amunawa aliko bwino chifukwa munthu akatopa, yekha amatha kubwera ndiye pali mankhwala omwe timasakaniza limodzi ndi mtenthanyerere nkumupatsa. Akatero, chida chake chimabwerera bwinobwino, adatero Mbewe. -" -ID_FiNNPTxr," Bambo amwalira pofuna kulemera Bambo wina mboma la Dedza wamwalira atamwa mankhwala oti alemere. - Ukakamwa mankhwalawa, ukafa sabata imodzi. Ukatuluka mphutsi, ndipo akazi awo akatole mphutsizo zomwe zikasanduke ndalama. Kenaka ukadzukanso. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Awa ndi mawu amene singanga wina mdziko la Mozambique akuganiziridwa kuti adauza bamboyo, Limbani Nsalawatha kuti akachite. - Izitu zidachitika pa 13 September pamene bamboyu adakagwada kwa singanga pofuna kuthana ndi umphwawi. - Malinga ndi mkazi wa bamboyo, Gloria, singangayo akuti adapatsa mwamuna wake mankhwala amene adamuchenjeza kuti afa kwa sabata imodzi yokha ndipo akadzuka. - Mayiyu, adauza apolisi ya Dedza kuti mwamuna wake adafadi atangobwera kwa singangayo adauzidwa kuti asauze munthu za imfa yake ndipo azidzangotolera mphutsi zake ndikuika mthumba momwe zidzasanduke ndalama. - Akuti adamuuza kuti sabata ikangotha, mwamuna wake adzuka ndipo adzakhala akusangalala ndi ndalama zomwe apanga kuthetseratu umphawi wawo, adatero mneneri wa police ya Dedza Edward Kabango. - Atafa sadalire kapena kuuza anthu. Mmalo mwake adayika thupi lake mchipinda chapadera kwa masiku 6, adaonjeza Kabango. - Gloria akuti adauza apolisiwa kuti nkhani yonse idadziwika pamene anzake oyandikana nyumba adayamba kumva fungo la chinthu choola komanso ntchentche zomwe zimauluka mozinga nyumbayo. - Pochita mantha iye adathamangira kwa achibale a bamboyo amene adafika pakhomopo. Nkhaniyi idafikira kupolisi ya Njonja isadafike kupolisi kwathu, adatero Kabango. - Pa 20 September bamboyu akuti amayembekezera kudzuka malinga ndi zomwe adauzidwa kwa nganga koma mkazi wake adangoona chetechete popanda kutakataka mmalo mwake mphutsi ndizo zimasangalala. - Pa 21 malemuwa adakaikidwa mmanda. Zotsatira za chipatala, zidaonetsa kuti Nsalawatha, 22, adamwalira chifukwa chobanika. - Apolisi achenjeza anthu kuti asamangotengeka ndi zilizonse. - Si zoona kuti mphutsi zingasanduke ndalama. Ili ndi bodza ndipo anthu asatengeke ndi zilizonse, adalangiza Kabango. - Malemuwa amachokera mmudzi mwa chimowa kwa T/A Kachere mboma la Dedza. -" -ID_FjGUiTrs,"Mzika yaku Zambia Yanjatidwa Kamba Kofuna Kupha Nyama mu Nkhalango ya Kasungu Mzika ina ya dziko la Zambia yanjatidwa itapezeka ndi zida zoopsa zophera nyama mu nkhalango yotetezedwa ya Kasungu National Park. -Watsimikiza za nkhaniyi-Tasowana Wachiwiri kwa wofalitsa nkhani za apolisi mboma la Kasungu Sergeant Yohane Tasowana watsimikiza za nkhaniyi polankhula ndi Radio Maria Malawi. -Iye wati ogwira ntchitozoyanganira nkhalangoyi ndi omwe agwira mnyamata-yu yemwe ndi Mathias Mkandawire wa zaka 25 zakubadwa. -Sergeant Tasowana wati padakalipano mkuluyu ali mchitolokosi cha apolisi pamene akudikira kuti akayenkhe mlandu. -" -ID_FzwxCoyj," Malamulo Khumi pa Wenela Tsikulo Moya Pete adadabwitsa tonse. Adafika kumalo otsegulira msonkhano wa ana aja amalimbana za ziii! chaka ndi chaka ati kunamizira kutukula Wenela atavala ovolosi yake phiii! Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mukudabwa? Nafenso tidadabwa zedi chifukwa tsikulo lidali Lachisanu. - Kodi mesa adati tizivala miyado, nkhwende, nyanda ndi zina zotere, tsono izi za maovololo zadza ndi yani? Abiti Patuma adafunsa. - Abale anzanga inetu palibe icho ndidatolapo. - Zinthu zina zimaphweka kuyambitsa koma nzovuta kumalizitsa. Uku nkuponya sitepe imodzi kutsogolo, atatu kumbuyo, adaonjeza. - Sindikudziwa kuti izi zovala ovololo wazitengera kuti Moya Pete. - Dzulo ndachotsa uyu ndalemba uyo, dzulo ndachotsa uyu kwambiri ndalembanso wina. Ine ndi mlembi kwambiri, ndinenso mchotsi. Ndikunena pano mankhwala apezeka, misewu yochuluka ndikonza, mukanena za nyanja kwambiri, ndikuyankhani zimene ndakhala ndikunena kwa zaka 126. Amene sakudziwa akakolope nyanja kwambiri, adatero Moya Pete. - Adalankhula nthawi yaitali, mpaka enafe tidayamba kugona. - Inu mumayesa kuti ndikambapo za lamulo lakuti Paparazzi azitha kupeza zinsinsi zanga mosavuta mwauponda kwambiri. Ndingadzilume ndekha chala? Ana oipa moyo kwambiri, adapitiriza Moya Pete. - Adamwera madzi, ena adali kuliza mkonono. - Ndipo mumayesa ndinena za amene amagula mafupa a anthu a chialubino! Ngoooo! Imeneyo si nkhani kwambiri. Opezeka ndi mafupa sakumangidwa? Ndiye ndikumva zamkutu kwambiri mukuti ndizisainira kunyonga akupha anthuwa? Mumfune, adabwekera. - Adacheukira uku ndi uko. - Msewu wa Kunenekude tikonza; msewu wa Chenzi tala adutsa kuposa pa Dzaleka pamene adafika zaka 8 zapitazo. Ngati mumaganiza ndichotsa Mowe Pati chifukwa chobweretsa miyandamiyanda ya anyamata athu a Dizilo Petulo Palibe kuti ayambe kulondera pano pa Wenela mwauponda, adalankhulabe. - Adalankhula kwa maola angapo. - Zaka ndi zaka mumatitaira nthawi kunena zomwezomwezo. Manyazi ndi umunthu mudazitayira kuti? adatero Abiti Patuma. - Musataye nthawi kunena za ine mutopa chifukwa panopa ndikutuma mwana wanga womupeza akasaine zikalata zina za boma kwambiri. Mwaiwala malamulo khumi? adafunsa Moya Pete. - Sindingawaiwale mavesi amene tidaphunzira kusukulu sande: Ndine Moya Pete, amene ndidakuchotsani muukapolo wa Adona Hilida wothawa chithunzthunzi chawo. Musakhale nawo atsogoleri ena pano pa Wenela koma ine ndekha. Muzipachika chithunzi changa pamakoma a nyumba zanu. Mukhoza kugwiritsa dzina langa kuti mupatsidwe msanga kontirakiti. Muzisunga tsiku limene ine Moya Pete ndidabadwa ndi kulilemekeza. Musalemekeze makolo anu ngati ndi a Polisi Palibe kapena Male Chauvinist Pigs. Mukhoza kupha, kuchita chisembwere, kuba ndi kunamizira ena ngati mukufuna kundisangalatsa. Mukhoza kulandaa mkazi wa mwini ngati anyoza Dizilo Petulo Palibe. -" -ID_GCNHNGMZ," Kusintha kwa nyengo kwasokoneza ulimi wa khofi Pamene mlimi aliyense akudandaula ndi kusintha kwa nyengo, nawo alimi a khofi sadasiidwe pamene zadziwika kuti dziko lino likukolola khofi wochepa chifukwa cha kusokonekera kwa nyengo. - Malinga ndi tsamba la pa intaneti la www. mzuzucoffee.org, dziko lino limayembekezereka kumakolola matani 20 000 a khofi koma chifukwa cha kusintha kwa nyengo, dziko lino likungokolola matani 1 500 okha pa chaka. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kusintha kwa nyengo kwachititsa ulimi wa khofi kulowa pansi Polankhula ndi Uchikumbe, mkulu wa kampani ya Mzuzu Khofi, Harrison Kalua, chaka chino chokha dziko lino likolola matani 1 200 okha a khofi kusiyananso ndi 1 500 amene timayenera kukolola pachaka. - Malinga ndi iye, izi zikusokonezanso kuti ulimiwu usabweretse ndalama zochuluka malinganso ndi kusokonekera kwa ndalama ya dziko lino ya kwacha. - Alimi a khofi akulira mosalekeza chifukwa chosakhazikika kwa ndalama ya dziko lino, adatero iye. - Iye adatinso alimi mdziko muno ali ndi kuthekera kolima khofi wambiri koma vuto ndi kusintha kwa nyengo komwe kukusokoneza ulimiwu zomwenso zachititsa kuti dziko lino lizikolola khofi wochepa. - Malekodi a mwezi wa September amene apanga a Coffee Association of Malawi, akuonetsa kuti dziko lino latumiza kunja makilogalamu 375 800 a khofi mmwezi wokhawu. - Malekodiwa akuti giledi yachiwiri ya khofi wa Floaters ndi Mbuni sadatumizidwe kunja kuti akagulitsidwe. - Alimi amayenera avomereze mitengo yomwe apatsidwa kuti awagulire ngati akhutitsidwa nayo. - Khofi wambiri akulimidwa mma esiteti a mmaboma a Thyolo, Mulanje, Zomba, Mangochi. Padakalipano alimi pafupifupi 4 000 ndiwo akulima mbewuyi mdziko muno ndipo alimiwa ali mmakopaletivi 6. -" -ID_GDtTRlPe," Richard Msowoya Two weeks ago newly elected members of Parliament elected Richard Msowoya as Speaker of Parliament for the next five years. Msowoya beat sole contender Francis Kasaila by 101 votes to 89. He replaces Henry Chimunthu-Banda whose term ended after the May 20 elections. I spoke to Msowoya on how he intends to lead the august House. - Msowoya: I would like Parliament to play an oversight role Q. Congratulations on being elected Speaker of the National Assembly Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi A. Thank you Q. How does it feel to be Speaker, did you expect it? A. It feels good. I didnt expect it, but it feels good. I think, naturally, when you rise to this kind of position in your country, it is always a good thing because on one hand is a personal achievement. It is also exiting, but sometimes you can call it little scaring when you look at responsibilities that is before you. Just to mention but a few, you look at the state of the nation where Malawi is now, the kind of a situation where Malawi can be changed for the better about what you say or what you dont. - Q. How much did your party help you to achieve this? A. I wouldnt know, but I believe my party was on my side during election. I also believe other parties were on my side. So, I can only thank all of them for electing me. - Q. Other members of Parliament (MPs) in your party such as Joseph Njovuyalema, Jessie Kabwila and Felix Jumbe expressed interest in the position, how did the party handle the situation? A. The party handed it well. It looked at us as children of one party. There was an extensive consultation. At least thats what the leadership of the party told me. I am sure you have not heard of any in-fighting and divisions. This is because the matter was handled very democratically. The party made extensive consultations in coming up with my name and the outcome led to a smooth transition Q. MCP appears aggrieved after losing the elections. Do you remain aggrieved yourself? No. Its time to move on. For how long will I be aggrieved? For how long will I remain with my tears? There is always a time when you make a decision to move on. As a party, we made a decision to move on. The most important thing to think about is a Malawian who needs drugs to be available in hospitals, a good road network, a Malawian who would like to change his livelihood. As being an opposition party, MCP has a role to play to advance the aspiration of a common Malawian and MCP is determined to work with whoever is there for the benefit of Malawians. - Q. What agenda will you push in the House? A. For now I should not be talking about MCP because I am now Speaker of the National Assembly and I believe I represent all parties represented in the House and, therefore, my ruling will be for the common feeling among the members in the House and it will benefit the people out there. Those are the two areas of consideration when making a ruling. - Q. Among past Speakers, who is your role model? A. I will keep that to myself. Sometimes it is difficult to say so, especially when some are dead and others are still living. - Q. In five years, where do you want to see Parliament? A. I would like to see Parliament playing an oversight role. Committees should be properly funded. I would like to take example of Ugandan Parliament where they have a court that deals with issues to do with Parliament. I would like to push that agenda of having proper policies Q. History shows that most Speakers do not survive politically, how do you want to relate with your party? A. Well, my relationship with my party is good. My president understands the situation I am in. In fact, he is the one who had put my name forward to compete on this position. He understood that there was going to be sort of a divorce after being a Speaker. I dont think there could be a particular problem and I hope they will be none coming. I believe he is the person who understands my position now as I do understand his position as well. But dont forget I am still the vice-president of the party. So, they will be a time when I will be with my constituents. - Q. How are you going to balance up being vice-president of MCP and handling issues of national interest? A. You see what, in other constitutions or regimes when one get to such a position, they are asked to resign to make sure impartiality is maintained, but I dont see it as an issue. My colleagues in the past managed to belong to their parties and they worked well. I hope to do the same. If I counter a problem, I will bring it to the attention of the House and my party. But I dont really think I will have that pressure. -" -ID_GINvEwFI," Zaka 50 zaufulu Ngakhale mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika akuti dziko la Malawi likuyenera kusangalala pa zomwe lakwanitsa mzaka 50 za ufulu wodzilamulira, akatswiri ena kudzanso mafumu akuti zifukwa zosangalalira sizikuonekabe poyerekeza kuchuluka kwa zaka. - Pamwambo wosangalalira ufuluwu Lamulungu lapitalo, Mutharika adati mwa zina kale dziko lino lidali ndi msewu wa phula wotalika ndi makilomita 96 koma tsopano lili ndi msewu wa makilomita 3200 zokwanira kusangalala. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ngakhale patha zaka 50 zodzilamulira, sukulu zina zikuoneka ngati iyi Tili ndi sukulu za ukachenjede zambiri, tikukwanitsa kupeza chakudya chodyetsa anthu oposa 14 miliyoni pomwe kale kudali anthu ochepa. Tiyeni tisangalale zomwe takwanitsazi, adatero Mutharika. - Koma T/A Kabunduli ya mboma la Nkhata Bay ikuti zifukwa zosangalala sizikukwanira. - Kuti ndikambe za boma langali ndiye palibe tingaloze. Chitsanzo, boma langa lili ndi sukulu za sekondale 5 koma palibe ngakhale imodzi yogonera komweko. Kukamba za misewu ndiye yambiri yawonongeka. Msewu wa Chikangawa kuchokera pa Mazamba mukamapita ku nkhalango msewu wake malodza enieni, adatero Kabunduli. - Senior Chief Nthache ya ku Mwanza ikutinso umphawi wateketa anthu akumudzi zomwe nzovuta kuti angasangalale. - Kalelo kudali nkhondo, mtendere kudalibe. Pano izi kulibe koma taonani anthu ake, umphawi ndiwosakamba chifukwa anthu akudalirame chimanga ndipo nthaka yaguga, adatero Nthache. - Iye adadzudzula atsogoleri a ndale posakaza chuma. - Tikulandira ndalama zambiri mdziko muno koma sizikupindulira anthu akumudzi, kwachuluka nkuphangira, adatero iye. - Koma Henry Kachaje, yemwe amakonda kukambapo pankhani zopititsa chuma patsogolo ndi kadaulo pa chitukuko Henry Chingaipe akuti zifukwa zoti Amalawi angasangalale zilipo koma nzochepa poyerekeza ndi zabwino. - Chingaipe yemwenso ndi mphunzitsi ku University of Malawi akuti pa zaka 50 Malawi wakhwima pandale komanso kumanga zinthu zowoneka ngakhale zambiri zidachitika nthawi ya ulamuliro wachipani chimodzi. - Iye akutinso ufulu wachibadwidwe komanso kukhala ndi mabungwe ambiri omenyera ufuluwu ndi chinanso chomwe dziko lino lachita. - Koma kusangalala kungavute chifukwa umphawi wafika pena. Chitsanzo, banja lililonse likupeza $320 (K128 000) pachaka yomwe ndiyochepa. Dziko lino lili pa 160 pa maiko 182 amene akutukuka kumene. Anthu amene akupeza chakudya chokwanira patsiku ndiwochepa. Kumbali ya maphunziro, Amalawi ambiri pafupifupi 74 pa 100 aliwonse awatu ndiwoyambira zaka 15 kukwera ndiwosaphunzira, akutero Chingaipe. - Pano tikudalirabe thandizo la mayiko akunja ndi 41 pa 100 iliyonse, adaonjeza. - Iye adati dziko lino silikusintha monga maiko oyandikana nawo chifukwa za ziphuphu zomwe zidakula mu 1994 komanso akuti vuto ndiloti lidazindikira mochedwa njira zomwe zingamapereke ndalama kudziko lino. - Koma Kachaje, yemwe ndi mwini wake wa kampani ya Business Consult Africa, akuti nzachisoni kuti pa zaka 50, dziko lino likusowekabe madzi ngakhale lili ndi nyanja yaikulu komanso mitsinje. - Iye akuti mfundo za atsogoleri asanu amene akhala akulamulira dziko lino chitengere ufulu ndizo zidachititsa kuti dziko lino lisatukuke monga ena akhala akuyembekezera. - Ndalama yathu idali ya mphamvu koma pano ndi mavuto enieni. Mu 1980 ndalama yathu idali ndi mphamvu, 1 dollar imasintha 80 tambala ya dziko lino. Mu 1992, 1 dollar timasintha K40 koma mu 2004 idatsika mpaka timasintha K100. Pano ndiye sizili mwa kanthu, adatero Kachaje. - Pa atsogoleri onse, Kachaje adati Kamuzu ndiye adachita zakupsa omutsatira: Bakili Muluzi, Bingu wa Mutharika ndi Joyce Banda. Padakali pano, Peter Mutharika ndiye akulamula. - Malawi adalandira ufulu wodzilamulira kuchoka kwa atsamunda a Chingerezi pa 6 July 1964. -" -ID_GKwLzKgy,"CSEC Ikufuna Sukulu Za Unamwino Zitsekulidwe Msanga Wolemba: Sylvester Kasitomu Bungwe lomenyera ufulu wa maphunziro la Civil Society Education Coalition (CSEC) lalowelerapo pa kukhalitsa kosatsekula sukulu za ukachenjede zophunzitsa anamwino (College of Health Sciences) mdziko muno. -Sukuluzi zakhala zili zotseka kwa miyezi isanu ndi itatu 8 tsopano kuyambira mmwezi wa October chaka chatha, kutsatira kunyanyala kwa ogwira ntchito ati pofuna kukakamiza boma kuti liwunikenso ndi kukwezan malipiro awo ndi 47 kwacha pa 100 kwacha iliyonse; koma boma lidangokwanitsa kuwonjezera malipiro-wa ndi 14 kwacha pa 100 kwacha iliyonse zomwe sizidasangalatse ogwira ntchito-wa. -Polankhula kwa atolankhani lachinayi mu mzinda wa Lilongwe, mkulu wa CSEC a Benedicto Kondowe ati bungweli ndi lokhumudwa ndi kusowa chidwi kwa boma pa nkhaniyi ndipo ati achita chilichonse chotheka pofuna kukakamiza boma kuti lichitepo kanthu msanga pa kuti ophunzira-wa abwelerenso msukulu zawo. -Nkhani imene tikukambilana tsiku la relo ndiyokhudza ufulu wamaphunziro wa anaasukulu komanso dziko lonse kaamba koti anthu ambiri amdalira za umoyo mdziko muno ndiye kutsekedwa kwa collegeyi kwayimitsa ntchito za umoyo mdziko muno antero kondowe. -Mmawu ake mtsogoleri wa ophunzira msukuluzi Aizo Ken Bond wati ndi okondwa kuti bungweli lalowelwerapo pa nkhaniyi ndipo akukhulupilira kuti zikakamiza boma kuti litsekule sukuluzi msanga. -Anthu ena amadalira ma schoraship nde asaluze mwayi wawo kaamba kakutsekedwa kwa sukuluzi, tili okondwera kwambiri kuti mabungwe amene amthandizira patchito yokakamiza boma kulowererapo mwansanga pa zinthu za dzidzidzi ngati izi kaamba koyamba kuchitapo kanthu pofuna kuti masukuluwa atsekulidwe, anatero Bond. -Bungweli lapepereka masiku khumi ndi awiri kuti nkhaniyi ikhale itakambidwa ndipo pomafika pa 12 august collegeyi ikhale itatsekulidwa. -" -ID_GOSxfZEC," Kukonza misewu kukuyenda Pali chiyembekezo kuti ntchito za mtengatenga za mdziko muno zingapite patsogolo chifukwa ntchito zikuluzikulu za chitutuko cha misewu zoposa zisanu zimalizika chaka chino chisanathe. - Poyankhula ndi Tamvani sabata yatha, mneneri wa bungwe loyanganira za misewu mdziko muno la National Roads Authority (NRA), Portia Kajanga, anavomereza kuti ntchito zomanga misewuyi zakhalitsa kuposa mmene adayembekezera. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Misewu yatsopano monga Karonga-Chitipa, Ekwendeni-Ezondweni ku chigawo cha kumpoto; Mchinji-Kawere, komanso kukonzanso kwa msewu wa Lilongwe-Nsipe ngakhalenso Msulira-Nkhotakota mchigawo chapakati zitha pofika mwezi wa Disembala chaka chino. - Izi zikuphatikizanso mlatho wa South Rukuru ku Rumphi. Msewu wa Mchinji-Kawere okha umene ukuyembekeza kutha mu Julaye, anatero Kajanga Komabe mneneriyu adati pa zilinganizo zonsezi, ndi ntchito yomanga mlatho wa South Rukuru yokha imene imalizike munthawi yoikika kuyambira pa chiyambi. - Iye adati misewu iwiri yatsopano ya Thyolo-Thekerani-Muona komanso wa Limbe-Zomba ikuyembekezeka kuyambika chaka chino. - Tikadakhala titamaliza miseuyi koma vuto la kusowa kwa mafuta mdziko muno ndi limene lachedwetsa ntchitozi. inagumula mwina ndi mwina, adatero Kajanga. -" -ID_GPkkKBXb,"Ambuye Msusa Apempha Akhristu Achulutse Mapemphero mu Sabata Yoyera Wapampando wa bungwe la maepiskopi a mpingo wa katolika mdziko muno la Episcopal Conference of Malawi (ECM), Ambuye Thomas Luke Msusa wapempha akhristu mdziko muno kuti kudzera mu sabata yoyera, alimbike mapemphero othana ndi nthenda ya COVID 19. -Msusa: Tiwonjeze mapemphero mu sabata yoyerayi Ambuye Msusa omwenso ndi arkepiskopi wa arkidayosizi ya Blantyre alankhula izi lero ku Limbe Cathedral pa mwambo wa nsembe ya ukalisitiya ya lamulungu la kanjedza lomwe ndi chiyambi cha zochitikachitika za mu sabata yoyera mu mpingo wa katolika pa dziko lonse. -Anthu amene ayamba lero la kanjedza, asatope koma amalize sabata yonse ndi mapemphero ndipo apemphere zolimba pofuna kuthana ndi nthendayi, ppotero alandira madalitso ochuluka, anatero Ambuye Msusa. -Kupatula kochulukitsa mapemphero, ambuye Msusa alimbikitsanso akhristu kutsatira njira zonse zomwe boma layika zopewera matendawa omwe akuyamba ndi kachilombo ka Coronavirus. -Arkiepisikopiyu wapitilizanso kupempha akhristu kuti apempherere dziko lino pamene likuyembekezeka kukhala ndi chisankho chatsopano cha president pa 2 July chaka chino kusatira chigamulo cha bwalo la milandu lomwe linati chisankho cha pa 21 May 2019 sichinayende bwino. -Polankhulaponso mwapadera zokhudza tsikuli, episkopi wa dayosizi ya Zomba, Ambuye George Desmond Tambala apempha akhristu kuti akhale ndi chikhulupiliro cholimba pa nthawi ino pomwe dziko lapansi likulimbana ndi kachirombo ka Coronavirus. -Iwo ati panyengo ino yomwe akhristu akukumbukira masautso a Ambuye Yesu, akuyeneranso kudziwa kuti Mulungu sangawasiye okha ndipo Ambuye Tambala ati ndi chikhulupiliro kuti matendawa akatha, chikhristu chidzakhala cholimba. -" -ID_GTNvHbdi,"Boma Lapempha Mafumu Azipanga Ukwati wa Dongosolo Senior Chief Mlumbe ya mboma la Zomba ayiyamikira kamba kochita mwambo wa dongosolo labwino lokonzekera ukwati. -Nduna yodzofalitsa nkhani ndi kuphunzitsa anthu zinthu zosiyanasiyana a Mark Botamani ayankhula izi loweruka ku Zomba pa mwambo wa chinkhoswe cha mfumu-yi. -A Botomani anayamikira mfumu-yi kamba kowonetsa chitsanzo chabwino potsatira dongosolo labwino la malowedwe a mbanja monga kuchita chinkhoswe, ponena kuti zimenezi zapereka chitsanzo chabwino kwa achinyamata omwe afikanso pa msinkhu wolowa mbanja. -Mafumu ndi amene amasunga chikhalidwe ndi miyambo yathu choncho iwonso akuyenera kukhala patsogolo kuchita izi monga mukudziwa inu masiku ano maukwati ongolowana opanda dongosolo komanso a ana achulukira kwambiri mdziko muno zomwe ndi zofuka kuti zithetsedwe ngati iwowa akuonetsa makhalidwe abwino chonchi, anatero Botomani. -Ena mwa anthu odziwika omwe anali nawo ku mwambowo ndi monga mkazi wa mtsogoleri wa dziko lino Professor Gertrude Mutharika, nduna zochokera mmaunduna osiyanasiyana, makhansala, kudzanso aphungu a kunyumba ya malamulo, mafumu ndi ena ambiri. -" -ID_GYRcHOYo," CHIPWIRIKITI MUMPINGO WA ABRAHAMU KU BANGWE Nkhosa zakana kuwetedwa. Akhristu ampingo wa Abrahamu ku Bangwe mumzinda wa Blantyre aimika Bishopu wawo, ati chifukwa chokana kuti nkhosa zake zimudzudzule pankhani zosiyanasiyana. - Mondiwa kulowa pakhomo la kachisi wa Abrahamu Akuti Akhristu mumpingowo adanyanyuka pomwe mkangano pakati pa bishopuyo, Justin Chome, ndi nkhosa zake zidafika kubwalo la nyakwawa Mondiwa mderalo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Escom in free-for-all fuel scam Malinga ndi mbusa wa pampingopo, Frank Somba, Akhrisituwo akhala asakutolerana ndi bishopuyu chifukwa ati samamva chidzudzulo. - Pali nkhani zambiri ndi zina zomwe sindinganene. Tikawadzudzula amadana nazo ndipo amati bishopu sadzudzulidwa chifukwa Mulungu ndiye akawadzudzule, adatero Somba. - Izi akuti zidakwiyitsa Akhrisituwo ndipo limodzi ndi mbusayo komanso akulu a mpingo adagwirizana zoimitsa mbusayu kuyambira pa May 6 mpaka September chaka chino. - Koma Msangulutso utafunsa bishopuyo ngati Akhrisituwo akunena zoona, iye adangoseka, amvekere: Ha-ha-haaa! Nzovuta kulankhulapo, koma panopa nkhaniyo ikukambidwabe. - Koma iye adavomerezadi kuti kumpingoko kuli kavuwevuwe. - Nzoonadi kudali chipwirikiti moti panopa ndaima kaye kupitako. Sindidayambitse mpingo wina kapena kulowa wina, koma ndapuma kaye, adatero Chome. - Bishopuyu atangoimitsidwa, nkhaniyo akuti idafika kwa pulezidenti wa mpingowo Akasani Wonderford Zunga amene adalembera kalata mfumu Mondiwa kuti alange nkhosazo. - Zunga adatsimikizira Msangulutso kuti adalembera kalata mfumuyo koma sadathandizidwe. - Ndidalemberadi mfumuyo kuti iwalange [Akhrisituwo] koma ndaonanso kuti padalakwika. Komabe ndidatero chifukwa Akhrisituwa amazitenga mwa kuthupi pamene nkhaniyo ndi ya uzimu. Nawonso amfumuwo sadatithandize kuzimitsa motowo, adater Zunga. - Zunga adati mpingo wawo uli ndi malamulo ake koma sadafune kutsatira malamulo chifukwa choti Akhrisitu amachita zinthu mwa kuthupi. - Taonadi kuti nkhaniyi isokonekera ndiye panopa ndafika mumzinda wa Blantyre kuti tikambirane bwinobwino ngakhale zinthu zasokonekera kale, adatero Zunga, amene akuti mpingowu udachokera mboma la Ntcheu komwenso iye akukhala. - Mondiwa adati adali wodabwa kulandira kalata yoti alange Akhristuwo pamene mpingo uliwonse umakhala ndi malamulo ake. - Ndidawaitana kuti abwere koma chodabwitsa [nchoti] iwo sadabwere ndipo amene adabwera ndi bishopu ndi Akhrisitu ake, adatero Mondiwa amene akuti sadapereke chigamulo. - Mpingo ulionse umakhala ndi malamulo ake. Ine ndinadabwa kuti nchifukwa chiyani nkhaniyi akuti ibwere kubwalo langa pamene mpingo umakhala ndi malamulo ake? Poti akuluakulu a mpingowu sadafike, ndidawalangiza kuti bishopuyu atsate zomwe Akhrisituwo akunena, adatero Mondiwa. - Koma bwalolo litasonkhana, Akhristituwo adakakamira chigamulo chawo kuti bishopuyu apume kaye. Sitikuti asiye mpingo kapena kuti ifeyo tamuchotsa, koma kuti asagwirenso ntchito yawo [akhale membala basi], adatero Somba. - Kumbali ya momwe mpingo ukuyendera, Somba adati chiperekereni chigamulocho, mpingowu ukuyenda bwino ngakhale bishopuyo sakupitako. - Kuchokera tsiku lomwe tapumitsa bishopuyu, Akhrisitu ayamba kubwera mwaunyinji komanso mokondwa ndipo onse amene adasiya kupemphera nafe abwerera. Zinthu zili bwino panopa, adatero Somba akusekerera. -" -ID_GngCDUHN,"Mphepo Isasula Denga la Mdinde CDSS ku Mangochi Wolemba: Thokozani Chapola Mphepo ya mphamvu yachotsa denga la sukulu ya sekondale yoyendera ya Mdinde mboma la Mangochi. -Mphunzitsi wa mkulu pasukulupo Witness Gomera anati mphepo-yi yasasula denga la makalasi awiri kuphatikiza ponyumba yogona atsikana yomwe ili pa sukulupo. -Mdinde CDSS ndi sukulu yokhayo ya sekondale mdera la ku mvuma kwa boma la Mangochi. -Padakalipano Gomera wapempha anthu akufuna kwa bwino kuti athandize sukuluyo pobwezeretsa dengalo komanso katundu wina amene waonongeka pa sukulupo. -Mu hostel munali ana okwana 27 koma mu kalasi munalibe mwana aliyense chifukwa pa nthawiyo anali ataweruka kale. Ndikupempha kuti anthu atithandize kuti makalasiwa ayikidwe denga kuti ana apitirize kuphunzira mosavuta, anatero a Gomera. -Polankhulapo mmodzi mwa ophunzira achitsikana omwe amagonera pa sukulu pomwepo Patricia William anati katundu wawo wambiri waonongeka ndi mvulayi ndipo akusowa thandizo. -Makope athu anyowa moti stingakwanitsenso kuggwiritsa ntchito, mbale zasweka komanso zofunda zathu zawonongeka, anatero Patricia. -Patricia anati atsikana ambiri mderalo akuvutika kuti apeze maphunziro a sekondale kaamba koti akumayenda mtunda wautali kuti akapeze maphunzirowa. -Anthu ambiri amachoka kutali. Ena amachoka ku Ngapani komwe ndi mwina ma kilometer 80, ena kwa Maleta ena kwa Luwalika, Kwitunji ndi madera ena zomwe zimachititsa kuti atsikana ambiri sukulu asamalize sukulu komanso amajomba chifukwa amatopa ndi kutalika kwa mtunda, anatero Patricia. -Iye wapempha boma kluti liganizire zomanga mahostel pa sukuluyi kuti atsikana ambiri azigonera pompo kaamba koti nyumba yomwe ilipo padakalipano mumagona atsikana okwana 30 okha omwe ati amakhalamo mothithikana. -" -ID_GwoDdZnr," Imfa ya Bingu idatembenuza ndale ku Malawi Chaka cha 2012 sichidzaiwalika mmbiri ya dziko lino pomwe kadali koyamba kuti mtsogoleri wolamula atisiye ali pampandowu. Mtsogoleri wa dziko lino, Bingu wa Mutharika, adamwalira ndi matenda a mtima pa 5 Epulo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Imfa ya Mutharika idadza modzidzimutsa, pakati pa mavuto a nkhani nkhani amene adalipo muulamuliro wake, kuphatikizapo kusowa kwa mafuta, ndalama zakunja, kukwera mitengo kwa zinthu komanso kusagwirizana ndi maiko ena. - Imfa ya Mutharika Mutharika adamwalira atadwala nthenda ya dzidzidzi ya mtima ndipo adathamangira naye kuchipatala cha Kamuzu Central koma mosakhalitsa adamupititsa mdziko la South Africa pofuna thandizo la chipatala. Izi zidachitika atagwa kunyumba ya boma pomwe amakumana ndi phungu wa kummawa cha kumwera mumzinda wa Lilongwe Agnes Penemulungu. - Malipoti amati pomwe thupi la Mutharika limatengedwa ku Kamuzu Central nkuti atamwalira kale. Zofufuza pachomwe chidapha Mutharika zidakali mkati, ngakhale a banja la Mutharika motsogozedwa ndi mchimwene wa mtsogoleriyo, Peter Mutharika, adati kufufuza chomwe chidapha Bingu ndikopanda pake. - Zochitika Bingu atamwalira Zitangomveka kuti Bingu wa Mutharika ali mwa kayakaya, boma kudzera mwa yemwe adali mneneri wa boma panthawiyo, Patricia Kaliati, adatsutsa malipotiwo ndipo adati Mutharika ali bwino. - Lachisanu pa 6 Epulo cha mma 11 koloko usiku, akuluakulu ena a DPP, Kaliati, Nicholas Dausi, Henry Mussa, Kondwani Nankhumwa, Jean Kalilani ndi Symon Vuwa Kaunda adachititsa msonkhano wa atolankhani ku Area 4 mumzinda wa Lilongwe. - Pa msonkhanowo, Kaliati adati yemwe ali mtsogoleri pano, Joyce Banda, yemwe panthawiyo adali wachiwiri kwa Mutharika, sangakhale mtsogoleri wa dziko lino chifukwa adachoka mchipani chomwe chimalamulira cha DPP ndikukayambitsa chipani chake cha PP. - Kaliati adakananso kunena momwe Mutharika akupezera kuchipatala cha Milpark mdziko la South Africa. - Apa nkuti nyumba zoulutsira mawu zamaiko ena zitalengeza kuti Mutharika wamwalira. - Loweruka cha mma 9 koloko a ku ofesi ya mtsogoleri wa dziko lino ndi nduna zake adalengeza kuti Mutharika wamwalira. - Madzulo a Lowerukalo, Banda adalumbiritsidwa kukhala mtsogoleri wa dziko lino. - Mutharika adaikidwa mmanda pa 23 Epulo ku munda wake wa Ndata mboma la Thyolo. - Atangomwalira Mutharika chipasupasu chidayamba kuwoneka mzipani zambiri mdziko muno pomwe ambiri kuchipani cha DPP adayamba kukhamukira ku chipani cha PP. - Utsogoleri wa JB Atangotenga boma, Joyce Banda adasankha nduna zatsopano za boma zochokera mzipani za PP, UDF, MCP, Aford ngakhalenso DPP. Izi adachita pofuna kuti dziko libwerere mchimake. - Atangotenga boma Banda zinthu zingapo zidasintha. Chimodzi mwa zosinthazo chidali kubwezeretsa ubale wa dziko lino ndi la Britain, limene limathandiza kwambiri dziko lino pa chuma. Mutharika adathamangitsa kazembe wa Britain Cochrane Diet ati chifukwa adatumiza uthenga ku dziko lake wakuti Mutharika ankaoneka kuti samatsata ulamuliro wa demokalase. - Potsatira kuthamangitsako, dziko la Britain lidati lasiya kuthandiza Malawi ndipo nalonso lidathamangitsa yemwe adali kazembe wa Malawi ku Britain Flossie Gomile-Chidyaonga. - Ndipo atangolowa mboma, Banda adachotsa ntchito anthu ena omwe adali mmaudindo aakulu a boma. Ena mwa omwe adachotsedwa ndi mkulu wa apolisi Peter Mukhito, yemwe adasinthidwa ndi Lot Dzonzi; naye mkulu wa banki yaikulu mdziko muno ya Reserve Bank Perks Ligoya yemwe adasinthidwa ndi Charles Chuka; mkulu woyanganira chuma cha boma Joseph Mwanamvekha ndipo Landson Mwadiwa ndiye adalowa mmalo mwake. - Yemwenso chikwanjecho chidamupeza ndi mkulu wa nyumba youlutsa mawu ya Malawi Broadcasting Corporation (MBC) Bright Malopa yemwe adasinthidwa ndi Benson Tembo komanso mkulu wa bungwe lothana ndi ziphuphu la Anti-Corruption Bureau (ACB) Alexius Nampota, amene adasinthidwa ndi Justice Rezine Mzikamanda. - Koma sikuti Banda wadutsa moyera mokhamokha. Atangotenga boma, iye adagwetsa mphamvu ya kwacha ndi 49 peresenti monga a World Bank komanso International Monetary Fund (IMF) adanenera. Akulamulira, Mutharika ankakana kugwetsa kwacha chifukwa ankati Amalawi adzazunzika. - Chigwetsereni ndalamayo, zinthu zikuthina, makamaka chifukwa mabungwewo sadathandiza kuchepetsa ululu wa kugwetsa mphamvu kwa ndalamayo monga adanenera. - Mavutowa ndiwo achititsa bungwe loona za ufulu wa ogula la Consumers Association of Malawi (Cama) likonze zionetsero pa 17 Januwale zokwiya ndi mfundo za boma zimene zikuwathina. -" -ID_GzSQwTnY," Tionana 2019 Mafumu Mafumu achenjeza kuti aphungu omwe sakufuna kumva madandaulo awo pankhani ya lamulo lokhudza malo a makolo adzakumana ndi chipande pachisankho cha 2019. - Izi zidanendwa Lachitatu pomwe mafumu ochokera mbali zosiyanasiyana motsagana ndi womenyerera ufulu wa anthu pankhani malo mmaboma a Thyolo ndi Mulanje, Vincent Wandale, adakapereka chikalata cha madandaulo awo ku Nyumba ya Malamulo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mafumu kuchokera zigawo zonse mdziko muno patsiku la chionetsero Nkhani yomwe mafumuwa ikuwapweteka ndi yosintha lamulo lokhudza malo a makolo omwe iwo akuti amayenera kukhala pansi pa ulamuliro wawo pomwe lamulo latsopanoli likuti anthu azikhala ndi ulamuliro pamalo otere. - Lamuloli lidasinthidwa mNyumba ya Malamulo ndi kuvomerezedwa ndi mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika mwezi wa September chaka chino, koma mafumuwa akufuna kusinthaku kubwezedwe mpaka iwo adzafunsidwe maganizo awo pankhaniyi. - Gululi, lomwe lidakumana ndi mavuto kuti lipereke madandaulowo ku Nyumbayi, lidanyamula zikwangwani zochenjeza kuti aphungu omwe adasintha lamuloli adzawafuna mu 2019 chisankho chikafika. - Mafumu kuchokera zigawo zonse mdziko muno patsiku la chionetsero Zikwangwani zina zidati: Akuluakulu a zamalo yeserani kubwera mmadera mwathu mudzaone chidameta nkhanga mpala komanso, A Pulezidenti ndi aphungu ikani maso anu pa 2019. - Mudandaulo lawo mchikalata chomwe adapereka kwa aphungu ndipo adalandira ndi mtsogoleri wa mbali yotsutsa boma yemwenso ndi pulezidenti wa chipani cha Malawi Congress Party (MCP), Lazarus Chakwera, mafumu adati malo a makolo ndi awo osiyiridwa ndi makolo. - Pothirirapo ndemanga, Wandale, yemwe akuyimirira anthu a ku Thyolo ndi Mulanje, adachenjeza boma kuti lisiye kupondereza anthu chifukwa cha malo awo omwe. - Atalandira chikalata cha madandaulocho, Chakwera adatsimikizira mafumu ndi gululo kuti madandaulo awo akafika mNyumba ya Malamulo kuti akaunikidwe. - Koma ndunda ya zamalo ndi chitukuko cha mmidzi, Atupele Muluzi, akutsindika kuti lamulo latsopanoli ndi lopindulira anthu akumudzi powapatsa mphamvu zolamulira malo omwe akugwiritsa ntchito. - Lamulo lakale limatanthauza kuti malo a makolo ndi a gulu, choncho munthu sangamasuke kupanga nawo chitukuko chenicheni. Chomwe lamulo latsopanoli likubweretsa nchakuti munthu azikhala ndi makalata osonyeza umwini moti akhoza kukatengera ngakhale ngongole ku banki ngati chikole chifukwa pali umboni kuti ndi malo ake, adatero Muluzi. - Iye adati lamuloli likuperekanso mpata kwa achinyamata ndi amayi okhala ndi malo mdzina lawo kutanthauza kuti amayi ndi ana amasiye azikhala otetezedwa kunkhanza zolandidwa malo. -" -ID_HCVSORZe,"Atolankhani Asamale Polemba Nkhani za Nkhanza-DFID Bugwe la DFID lapempha atolankhani mdziko muno kuti azisamala polemba nkhani zokhudza nkhanza zomwe zimachitika pakati pa amayi ndi atsikana. -Mkulu wa program ya Tithetse Nkhanza a Juliet Siwale ndi omwe anena izi pa maphunziro a tsiku limodzi omwe bungwe la DFID linakonzera atolankhaniwa mu mzinda wa Lilongwe ndi cholinga chofuna kuwadziwitsa momwe angalembere nkhani zokhudza nkhanza. -Mayi Sibale ati akukhulupilira kuti maphunzirowa athandiza kwambiri olemba nkhaniwa kuti azipewa kuyika zinthu zosemphana ndi malamulo mu nkhani zawo. -Anthu amene achitiridwa nkhanza safunika kuwaonetsa nkhope ku gulu chifukwa zimenezi zimawachititsa manyazi komanso kumuzunza munthu uja choncho ndi kofunika kumaphimba ku nkhope kwa anthu okhudzidwawo, anatero mayi Sibale. -Polakhulanso mmodzi mwa akuluakulu mu unduna owona zoti pasakhale kusiyana pakati pa amayi ndi abambo, ana, olumala ndi chisamaliro cha anthu a Joseph Kazima ati boma likuyesetsa kuika ndondomeko, pofuna kulimbana ndi nkhanzazi. -Tikuyenera kulimbikitsa kuti nkhanza zithe. Boma lili ndi ndondomeko pa nkhani zothetsa nkhanza zomwe zimalimbikitsidwa maka chifukwa cha chikhalidwe chathu, anatero a Kazima. -Maphunzirowa akudza mkatikati mwa masiku 16 olimbikitsa kuthana ndi nkhanza pa dziko lonse. -" -ID_HCmpjUVy,"Epifania Iliko pa 5 January 2020 Zokonzekera chaka cha utumiki wa ana (Epifaniya) chomwe chidzachitike pa 5 January 2020 ati zikuyenda bwino. -Mwakhwawa: Zokonzekera zikuyenda bwino Mkulu mu office yowona ntchito za mabungwe a utumiki wa apapa ya Pontifical Mission Societies (PMS) bambo Vincent Mwakhwawa ndi omwe anena izi kwa mtolankhani wathu. -Iwo ati office yawo ikuyesetsa kuphunzitsa magulu osiyanasiyana ndi cholinga chofuna kuti chaka chidzayende bwino. -Zokonzekera zili mkati ndipo zikuyenda bwino. Malinga ndi momwe tikukonzekelera tikukhulupilira kuti mwambo umenewu udzakhala opambana kwambiri, anatero bambo Mwakhwawa. -Pamenepa bambo Mwakhwawa apempha makolo kuti atumize ana awo ku miyambo ya tsikuli yomwe ichitike mmadayosizi onse asanu ndi atatu a mpingo wa katolika mdziko muno. -" -ID_HEwfEIXA," Akhazikitsa kamtengo pachipatala cha nkhalamba Malingana ndi kuchuluka kwa anthu achikulire amene amabwera pachipatala cha anthu okalamba cha Kalibu Elderly Clinic ku Lirangwe mboma la Blantyre, chipatalachi chaika kamtengo pa thandizo limene akupereka. - Malingana ndi mmodzi mwa madotolo a mafizo pachipatalacho, Veronica Mughogho, izi zithandiza kuti chithe kufikira anthu okalamba ochuluka kwambiri makamaka a kumidzi amene amasowa chipatala chawo chenicheni. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mughogho: Okalamba kwambiri sazilipira Taika mtengo kwa achikulire okhawo amene sadapyole zaka 60 ndipo kwa iwo amene adapyola sazilipira kanthu. Ndalamayi ndiyochepa chabe choncho ndiyoti anthu akumudzi akhoza kumalipira mosavuta, iye adatero. - Chipatala cha Kalibu Elderly Clinic adachitsegulira zaka ziwiri zapitazo ndi cholinga chofuna kuthandiza anthu okalamba makamaka ku vuto kapena matenda okhudzana ndi mafupa amene anthu ambiri akamakula amakumana nawo. - Kupatula kuona odwala amene amabwera okha kuchipatalacho, madotolo ndi anamwino amayendera odwala mnyumba zawo ndi kumakawathandiza. - Kuonjezera apo, ogwira ntchito pa chipatalachi amachititsa chipatala choyendayenda mmadera osiyanasiyana kuti ngati pali odwala ena achikulire kwambiri amene sangathe kubwera kuchipatala kaamba ka vuto la mayendedwe athandizike. - Padakalipano sitidayambe kugonetsa anthu odwala pachipatalachi koma kutsogoloku tidzayamba. Tilinso ndi malingaliro ofuna kufikira matenda ena ochuluka, adatero dotoloyu. -" -ID_HFqOBwfZ," Mafumu aluzanitse mtundu Nthawi ya mwambo wa Achewa wa Kulamba yafikanso. Paja chikhalidwe ndiye mizu ya mtundu ulionse. - Achewa amasonkhana malo amodzi monga mwa mwambo wawo, kupereka zoonga kwa mfumu yawo komanso kukambirana momwe anthu awo akukhalira mmadera awo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Tikumbuka bwino lomwe chaka chatha kumwambowu, mafumu a Chichewa adadandaula momwe ntchito ya makuponi imayendera. - Pambali pa kukamba za momwe anthu akukhalira, nthawiyi imakhalanso yoyanjanitsa Achewa a ku Zambia, Malawi ndi Mozambique. Kumva anthuwa akulankhula chilankhulo chawo, umazindikira kuti malire amene adaika atsamunda sadafike poiwalitsa anthuwo kuti ndi amodzi. - Ife nthawi iyi timayiremekezanso pajatu aliyense ali ndi ufulu wochita zimene chikhalidwe chake chimamulamula kuti achite mosaphinja ufulu wa munthu. - Nthawiyi tikufuna Amalawi tikhale limodzi. Tigwirizane ndipo timvetsetsane, ngati pena zalakwika tikambirane. Ichi tikukhulupirira kuti ndicho chingamange Malawi wabwino. - Lathu ndi pempho kwa mafumu aakulu a Achewa muno mMalawi Paramount Chief Lundu komanso Senior Chief Kaomba kuti akadabwera poyera ndikuuza mtundu wa Amalawi ngati akupita kumwambowo kapena ayi. - Mafumu sayenera kukhala oyamba kugawanitsa mitundu chifukwa izi zimadza ndi zovuta zambiri. -" -ID_HIvyXxtS,"Misa Malawi Yadandaula ndi Mchitidwe Wochitira Nkhaza Atolankhani Bungwe lomenyera ufulu wa atolankhani mdziko muno la MISA Malawi ladandaula ndi kupitilira kwa mchitidwe omenya komanso kuopseza atolankhani womwe zipani zina za ndale zikuchita mdziko muno. -Walemba chikalatacho-Ndanga Wapampando wa bungweli Tereza Temweka Ndanga ndi yemwe wanena izi kutsatira kumenyedwa kwa otolazithunzi za wailesi ya kanema ya zodiac komanso kuwopsezedwa kwa mtolankhani wa Nation Publications Limited ku bwalo la milandu mu mzinda wa Lilongwe. -Ndanga wati ndi zomvetsa chisoni kuti adindo ena akulekelera mchitidwe oterewu womwe ukuchititsa kuti atolankhaniwa azigwira ntchito yawo mwa mantha. -Ndi zomvetsa chisoni kuti atsogoleri a zipani za ndale ndi omwe akulimbikitsa za mchitidwewu, yatero kalatayo. -Ndipo kalatayo yapempha apolisi kuti amange nthu onse omwe akukhudzidwa ndi zamtopolazi zomwe zikupangitsa kuti atolankhani adzigwira ntchito yawo mwa mantha. -" -ID_HMLIkMGI," Anatchezera Adachotsa mimba Gogo, Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ndili ndi mkazi amene kwathu amafika, inenso kwawo ndimapita. Mwamwayi, ndidamupatsa mimba ndipo tidagwirizana kuti tikonzekere mwana wathuyo. Koma tili mkati moyembekezera, iye adachotsa mimbayo. Ndichite naye chiyani? KT, Zomba. - KT, Mkazi ameneyo sangakusungeni. Kuchotsa mimba nkupha komwe. Kodi iyeyo sanakuuzeni kuti nchifukwa chiyani adachotsa mimbayo? Mwinatu amakaika kuti simukwanitsa kulera mwanayo. Mwina padalibe chitsimikizo chokwanira kuti musungana. Komabe, mulimonse mmene zingakhalire, kuchotsa mimbayo kudali kulakwa. Ngati munthu akupha gazi la magazi anu, pali zambiri zoipa zimene angakuchitireni. - Ndazunguzika Gogo, Ndili pabanja koma timakhala kosiyana chifukwa cha ntchito. Mwezi ukatha ndimamutumizira ndalama koma ndikangopanda kutumiza amati ndikufuna kusokoneza banja. Tilinso ndi bizinesi imene ili komwe mkazi wangayo amakhala. Ndikakhala kuti ndalama zandisowa ndipo ndikamupempha amati ndalama zatha. Ndichitenji? LP, Thyolo. - LP, Ngati si nkhani za zibwenzi, mabanja ambiri amatekeseka chifukwa cha nkhani za ndalama. Kayendetsedwe ka chuma pabanja kamafunika kuchitika mogwirizana. Choncho nkofunika kuti mukhale pansi ndi kukambirana momwe ndalama ziziyendera. Mukuyenera kuunikira bwino momwe muzigwiritsira ntchito ndalama zimene mwapeza aliyense payekhapayekha komanso bizinesi yanu. - Ali ndi mwana Odi gogo, Pali mkazi wina wa mwana kale amene ndili naye mchikondi. Ndine wokonzeka kumukwatira koma ena akuti ndimusiye chifukwa ali ndi mwana kale. Komanso ena akuti ndimukwatire. Ndichitenji chifukwa chikondi changa paiye nchozama. - MKM, Nsanje. - MKM, Pajatu chikondi ndi anthu awiri ndipo ngati awiri akondana, palibe angawalekanitse. Tsatani chokonda cha mtima wanu ndipo muyenera kumukonda mkazi wanuyo ndi mwana wakeyo. Taonapo mabanja ochuluka amene akukhala bwinobwino ngakhale mwamuna kapena mkazi adali ndi mwana wakunjira. Kodi amene akuti musatengane nayewo akupezerani mkazi wina? Ofuna Banja Ndine mtsikana wa zaka 21 ndikufuna mwamuna wodzakwatirana naye. 0888972662. - Ndine mayi wa mwana mmodzi ndipo ndikufuna mwamuna. 0884620216. - Ndili kundende ndipo ndituluka posachedwa. Ofuna atumize uthenga kwa mkulu wa pandende ino pa 088842396. - Ndili ndi zaka 32 ndikufuna mkazi wa zaka 25. 0885586333. - Ndili ndi zaka 20 ndikufuna shuga mami. 0884055485. - Ndili ndi zaka 25 ndikufuna mkazi wa zaka 20 mpaka 24. 0882 670 052. - Ndili ndi zaka 22 ndikufuna mkazi wosaposa zaka 20. 0884 972 707. - Ndikufuna mtsikana wa chuma amene akusowa chikondi. 0885 243 621. - Ndili ndi zaka 22 ndikufuna mkazi. 0882507551. - Ndili ndi zaka 23 ndikufuna mkazi. 0884 975 939. - Ine nyamata wa zaka 27 ndikufuna sugar mami wa zaka 34 mpakana 45 akhale wa ndalama andiyimbire pa 0111 642 230 Ndili ndi zaka 22 ndikufuna mkazi wopanga naye ubwenzi. Akhale wachifundo, wachikondi chosaona umphawi wodalirika ndi womvetsetsa. 0884 660 274 Ndili ndi zaka 25 ndipo ndikufuna mkazi womanga naye banja koma akhale Mkhristu wa zaka za pakati pa 18 ndi 24. -" -ID_HUrfvnJD," Alipa nkhuku 70 atatayira chimbudzi pachitsime Gulupu Chinyamula kwa T/A Kamenyagwaza mboma la Dedza walipitsa amayi awiri nkhuku 35 aliyense chifukwa chotaira chimbudzi pachitsime. - Iye walamulanso kuti nyakwawa Chinyamula alipe nkhuku ziwiri chifukwa milanduyi idagwa mmudzi mwake. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Gulupu Chinyamula adati sabata yatha, mjigo wa mmudzi mwawo udaonongeka ndipo akulephera kukonza. - Malinga ndi gulupuyu, anthu 1 500 a mmidzi 10 imene ili pansi pake amamwa mjigo umodzi ngakhale akhala akudandaula kwa a mabungwe kuti awakumbire wina. Kaamba ka kuchuluka kwa anthu ogwiritsira ntchito mjigowu, sikuchedwa kuonongeka. - Aka sikoyamba kuti mjigo uonongeke, wakhala ukuonongeka kuyambira chaka chatha. Pamene waonongeka, midzi yonse imakamwa pachitsime pamene achitira chipongwepo. - Tsono ulendo uno, pamene anthu anapita kukatunga pachitsimecho, adadabwa kuti munthu wachitiramo chimbudzi. Koma amene adapita mmawa, ataona zofiira mmadzimo, amangoti ndi masamba ndipo adatunga ndi kukagwiritsira ntchito madziwo, adatero gulupuyu. - Iye adati anthu amene adabwera pachitsimepo dzuwa litatuluka ndiwo adazindikira kuti pachitsimepo wina wachitira chimbudzi. - Nyakwawa Chinyamula adati anthuwo adamuitanitsa kuchitsimeko ndipo idadzionera yokha kuti idali ndowe ya munthu. Kodi adaidziwa bwanji? Ine ndisadziwe chimbudzi cha munthu? Amene adatungawo adandionetsa ndipo ndidatsimikiza chifukwa pa nthawiyo nkuti isadasungunuke, idatero nyakwawayo. - Nkhaniyo itapita kwa gulupu Chinyamula, iye akuti adaopseza kuti ayenda ndi chimbudzicho kwa nganga kuti amene wachitayo aone mbonaona. - Tsiku lomwelo padabwera amayi awiri amene adati ndiwo adachita zimenezo. Sadafotokoze bwino chifukwa chomwe achitira izi koma adavomera pamaso panga kuti adakataya chimbudzicho ndiwo, adatero gulupuyu. - Gulupu Chinyamula wati amaiwo adauza bwalo lake kuti adachita chipongwecho ngati njira imodzi yoti akuluakuku akonze mjigowo mwachangu. - Nkhaniyi itapita kubwalo, gulupuyo adagamula kuti mayi aliyense alipe nkhuku 35. Mayi mmodzi wapereka kale nkhukuzo pamene wina wangopereka nkhuku 15. - Ndalandira nkhuku 35 kwa mayi mmodzi komanso nkhuku 15 ndipo kwatsala nkhuku 20, adatero gulupuyu. - Iye wati bwalo lake limaloledwa kulipitsa nkhuku. Ndine gulupu, nkhani ikafika pabwalo langa, ndimalipitsa nkhuku basi. Bwalo la T/A limalipitsa mbuzi pamene kubwalo la paramount kumagwa ngombe, adatero pamene olakwawo sadapatsidwe mwayi wolipira ndalama akalephera kulipa nkhuku. - Nkhukuzi tigulitsa ndipo ndalama yake tikonzetsera mjigowu, mafumu anga ndawauza kale za nkhaniyi ndipo ntchito yokonza mjigowu iyamba sabata ikudzayi, adatero. - Nyakwawa Chinyamula wati anthu asiya kugwiritsira chitsimecho ndipo akumba zitsime zina kumadimba komwe akulima mizimbe. - Tidaitanitsa wa zaumoyo kuti adzathire mankhwala pachitsimepo koma mpaka pano sadabwere, chomwe tapanga ndikukumbanso zitsime zina kumadimba komwe tikumwa pano, idatero nyakwawayi. -" -ID_HYPhbdtX," ANATCHEZERA Adatidyera ndalama Zikomo gogo, Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Timakumana banki ya mmudzi pakhomo la mayi wina yemwenso adakakamira kuti azisunga ndalamazo. Iye adatenga ndalamazo ndi kuchitira chinkhoswe. Litakwana tsiku logawana adati amukawa achitaka ndipo adati tisonkhe. Titasonkha adati sizidakwane, tikuyenera kusonkhanso ndalama zina chifukwa imaperewera K170 000. Titani? BCA, Karonga. - BCA, Kaneneni kupolisi basi. Uku nkuba mopusitsa. Palibenso china chimene mungachite. Ndipo mudalakwa kusonkhanso ndalamazo. - Amagwiranagwirana Zikomo gogo, Ndili pachibwenzi ndi mkazi wina amene amakhala ku Blantyre pomwe ine ndili ku Balaka. Nthawi zina bwenzi langalo amapita kwa mnzanga komwe amagwiranagwirana. Zikatero mnzangayo amandiuza zonse zinachitika. Kodi mnzangayo akundikonda? BK, Balaka. - BK, Funso lisakhale lakuti kodi mnzanuyo akukukondani, koma kuti kodi mkazi wanuyo akukukondani? Ayi ndithu, ndipo mukadakhala ena mukadangomusiya. Mukhoza kutuma anthu ena afufuze ngati mnzanuyo amachita izi ndi bwenzi lanulo. Chifukwatu akhoza kukhala kuti akungofuna kuti musiyane. Apatu mukamati amagwiranagwirana mukutanthauzanji? Zingatheke izo? Ndikuonatu ngati amenewo amapitirira mpaka kuchita zachiwerewere. Samalani, phukusi la moyo sakusungira ndi mnzako. - Ndikufuna ana anga Ndili ndi zaka 20 ndipo banja ndi mkazi wanga lidatha tili ndi ana awiri. Anawo ali kwa agogo akuchikazi koma ndikati ndikawatenge amandikaniza. Komanso kodi banja likatha ana apita kumpingo wa mayi awo kapena bambo awo? SF, Dowa. - SF, Nchifukwa chake ambiri amalimbikitsa kuti ndi bwino kukwatira munthu wolingana naye zikhulupiriro: ana sachita kusankha kuti apite mpingo wa bambo kapena mayi awo. Nanga inu banja lanu mudamangitsa bwanji? Pomwe limatha mgwirizano udali woti ana apite kuti? Nanga chisamaliro cha kholo linalo chizikhala motani? Dziwani kuti ngakhale banja lithe, makolo a anawo ndi omwewo basi, choncho ndi ufulu wanu kuwasamalira mwanjira iliyonse. Kaneneni nkhaniyi kwa ankhoswe anu ngakhalenso kupolisi yoyanganira za mbanja. - Tibwererane? Anatchereza, Ndidali ndi chibwenzi pamene ndinkakhala ku Mzuzu. Koma nditasamukira ku Lilongwe ndidamva kuti amayenda ndi mphunzitsi wina. Nditamufunsa amayankha zosalongosoka ndipo adathetsa chibwenzi. Koma pano akuimba foni ati ndimukhululukire. Tsono nditani poti ndidapeza wina? R, Lilongwe. - R, Ndimanena kawirikawiri kuti kukhala kutali nthawi zina kumachititsa chikondi kuzilala. Poti mwati mudapeza wina, pitirizani ndi ameneyo chifukwa simukudziwa chifukwa chimene akufuna kuti mubwererane. Nkutheka kuti pano ndi mphunzitsiyo zasokonekera. Mtsogolo mwabwino, kumbuyonso kwabwino. - Ndamuonongera zambiri Zikomo gogo, Ndidakhala pachibwenzi ndi mkazi wina kuyambira 2010 mpaka 2013. Adathetsa chibwenzi mu 2014 pomwe ankandinamizira kuti ndili ndi mkazi wina. Pano amandiimbira kupempha zosiyanasiyana ndipo ndimamugulira koma ndikamuuza kuti tikumane amati watangwanika. Nditani, ndamuonongera zambiri. - JS, Lumbadzi. - JS, Pomugulira zinthuzo mumati mukutani? Apatu sindingakuikireni kumbuyo chifukwa mukudziwa chimene mukuchita. Ndingonena kuti onani momwe ndayankhira R pamwambapa. -" -ID_HbGPApML," Adindo akhudzidwa pa imfa ya Masambuka Kusowa kwa mnyamata wa chialubino mboma la Machinga kwavumbulutsa zinthu zoziritsa thupi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Macdonald Masambuka wa zaka 22 yemwe ankachokera mmudzi mwa Nakawa, Mfumu Nkoola, mboma la Machingali adasowa pa 9 mwezi watha. - Adaphedwa: Masambuka Pofika lero apolisiwa amanga anthu 12 powaganizira kuti akukhudzana ndi nkhaniyi ndipo ena mwa iwo ndi wapolisi, wogwira ntchito zachipatala komanso wansembe. - Zinthu zidayamba kufumphuka pa April 1, pomwe apolisi adatsekera mchitokosi wapolisi mnzawo Sajenti Chileka yemwe ankagwira papolisi ya Nselema mbomalo. - Chileka adatsekeredwa pomwe mnyumba mwake mudapezeka mafupa a munthu. Wapolisiyo adalondolera anzakewo ku Chikwewo komwe adakwirira thupi la Masambuka. - Apatu mpomwe zidaululikanso kuti naye wachipatala mbomalo pamodzi ndi asinganga awiri akukhudzidwa ndi nkhaniyi. - Wachipatalayu ndi amene amagwira ntchito yopanga anthu opaleshoni pa chipatala cha Machinga ndipo akuganiziridwa kuti ndiye adasenda ndi kuchotsa mafupa Masambuka. - Anthuwatu akuti adabzala mbatata pamalo pomwe adakwirira thupi la Masambuka atalichotsa miyendo ndi manja. - Koma anthu adadzidzimuka Lolemba lapitali pomwe apolisi adatsekera mchitokosi wansembe wa Chikatolika Thomas Muhosha pomuganizira kuti adatenga nawo mbali pa imfa ya Masambuka. - Muhosha amagwira ntchito yolalika pampingo wa Mulombozi mboma la Zomba. - Iyeyu akufufuzidwa ndi apolisi ochokera chigawo cha ku mmawa atatchulidwa ngati mmodzi mwa anthu omwe adatenga nawo gawo pa nkhaniyi. - Ndipo nawo a mpingo wa katolika sadangokhala chete koma kutulutsa kalata yomwe idasainidwa ndi Bishopu George Tambala wa kudayosezi ya Zomba yemwe adati za Muhosha zisawakhudze. - Ife ntchito yathu ndiyoteteza miyoyo ya anthu. Pachifukwa ichi ndife odzidzimuka ndi okhumudwa ndi zomwe zachitikazi, idatero kalatayo. - Padakali pano Muhosha waimitsidwa kaye ntchito podikira kafukufuku wa nkhaniyi. - Polankhulapo mkulu wa bungwe la anthu a Chialubino la Association of People with Albinism Overstone Kondowe adati ndi zokhumudwitsa kuti okhudzika ndi nkhaniyi ndi abale ake a Masambuka komanso adindo monga apolisi ndi achipatala. - Kuchokera 2014 mpaka lero alubino 21 aphedwa mdziko muno. -" -ID_Hdwdogzt," Akwawo ankati Ichocho ndi choopsa Ntchito ndi maonekedwe a Yasin Ichocho Suwedi, mmodzi mwa akatswiri pankhani yofufumitsa minyewa, ndizo zidali zolepheretsa kuti akwatire Fatima Assed Chipoka, namwali amene maso ake adamulozera. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ichocho, amadziwika kwambiri ndi kunyamula zitsulo komanso kufufumitsa minyewa zomwe akwawo kwa Fatima samakondwera nazo kuti mwana wawo atengane ndi mwamuna wotere. - Koma danja la Mulungu likalemba lalemba, njira idapezeka kuti zomwe zidalembedwazo zikwaniritsidwe pamene awiriwa adakwatirana. - Banja la Ichocho lili ndi ana atatu tsopano Kodi mkuluyu adakumana ndi zokhoma zotani? Ntchito idayamba mu 2008 pamene iye adali ndi lingaliro lokhala pabanja. Monga Msilamu, mkuluyu ankafunanso kachisilamu. - Mu April akuti adakumana ndi Fatima. Atangomuthira diso, thupi lake ngakhale lili la dzitho komabe lidazizira, nthumanzi idamenya nganga yake, akuti adadziwa kuti waona mngelo wake. Umo mudali mumsika wa Ndirande. - Kodi ndi Msilamu? Nanga bwanji sadavale hijabu? adadzifunsa Ichocho. Ndidamufunsa dzina ndipo lidali la Chisilamu, aaaa! Thupi lidalefuka, nkhani zachikondi zidalenga ngati msozi mthupi mwake. Nkhondo ya mawu idayambika. - Chifukwa cha maonekedwe ake ali oopsa, mbalume zonse zidaomba khoma chifukwa akwawo kwa Fatima adakana. - Ngati ufuna chikakuphe chita zomwe ufunazo, adatero Fatima kutsanzira momwe akwawo adanenera. - Tiatsikana tinanso tidamuuza Fatima kuti asalole. Koma chikondi chilibe maonekedwe, tsiku lidakwana kuti zolembedwa zikwaniritsidwe. Ntchito yawo yonyamula zitsuloyi ndi yomwe aliyense amadana nayo. - Kumapeto kwa 2009 adafewa mkamwa. Anthu amati ndi wandewu koma sindimaona zimenezo, ndidalola ngakhale ena amandiletsabe. Pali chikondi palibe mantha, adatero Fatima July 2010, chinkhoswe chidatheka. Lero mnyumbamo mwatuluka mphatso zitatu ndipo Fatima watsimikiza kuti Ichocho si munthu wandewu. Zomwe amaopa anthu zija sizichitikamo mbanja lawo. - Koma mu 2013 nkhondo mnyumbamu idabadwa. Mkaziyu akuti amakanitsitsa kuti asamakachite nawo mpikisano wofufumitsa minyewa (body-building) chifukwa akamachita mpikisanowu amavala timakabudula tamkati tokha, zomwe sizigwirizana ndi Chisilamu. - Ndidayesera kumupatsa zitsanzo kuti si tchimo ndipo pano zonse zili tayale, adatero Ichocho, yemwe akuti amene amachita masewero ofufumitsa minyewa asamazunze akazi awo. -" -ID_HnRCdApd," Kalindo walasa! Akulu akale adati kulasa mtengo nchamuna chomwe. Makono tikhoza kunena kuti kuyenda pamsewu utavala mwado nkuvula komwe! Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndawala ya bunobwamuswe yomwe idali mkamwamkamwa sabata zingapo zapitazo mdziko muno idalephera kuchitika monga momwe ambiri ankaganizira, koma oyendawo adayendabe atabisa kumaso atavala mosadzilemekeza kwenikweni, koma uthenga wawo udafikabe kwa omwe umayenera kupita. - Kuvulatu si chinthu chachilendo, koma kutero pagulu nkumayenda pamsewu thima lili zii ndiye kuti pena pake zaipa. - Pofuna kutsimikizira Amalawi ndi atsogoleri a dziko lino kuti mdziko muno mwaterera ndi mchitidwwe wachilendo malinga ndi kusowetsedwa ndi kuphwedwa kwa anthu achialubino kwawanda masiku powaganizira kuti ziwalo ndi mafupa awo ndi zizimba zokawira chuma, phungu wa kumwera kwa boma la Mulanje Bon Kalindo, adakonza ndawala yowe adamema anthu kuti ayende ali chinochino mumzinda wa Lilongwe Lachinayi lapitali. - Kalua (kumanzere) kulandira chikalata kwa Kalindo atafika ku Nyumba ya Malamulo Momwe nthawi imati 8 koloko mmawa, anthu adali atayamba kale kusonkhana pa Roundabout yaku Area 18A pomwe ndawalayo idayambira ulendo wa ku Nyumba ya Malamulo kukapereka chikalata cha kuonetsa kukhumudwa ndi mchitidwewu komanso pofuna kukakamiza boma kuti likhimitse chitetezo kwa maalubino ndi kupereka chilango cha diso-kwa-diso kwa omwe apezeke ndi mlandu wopha anthuwa. - Anthu oyenda pagalimoto zawo ndi mmaminibasi amangoti suzisuzi mmawindo kuti aone yemwe ayambitse kuvula zovala zake potsegulira ndawalayo koma amadziwiratu kuti sizitheka poona mtsogoleri wa ndawalayo, Kalindo, ali mkabudula wamkati ndi malaya odula manja, zonse zofiira. - Otsatira ambirinso adavala zofiira ndipo ambiri adali mmakabudula ndi zodula manja kapena kwakwalala kumtunda. - Ngati woyambitsa wavala choncho ndiye kuti palibepo zovula apa. Mwina agwirizana kuti kuvula kwake kukhale komweku osati mpakana maliseche enieni ngati mmene amanenera, adatero Innocent Mose, mmodzi mwa anthu omwe adacheza ndi Msangulutso. - Zopatsa chidwi zambiri zidaoneka ndawalayo itayambika pomwe anthu ambiri amakhamukira kumdipitiwo, zomwe anthu ena sadayembekezere polingalira kuti pomwaza uthenga wa ndawalayo amati obwera akuyenera kudzabwera ali psatapsata. - Nyimbo, kuvina ndi kuseka, uku ena atanyamula zikwangwani zolemba mawu osiyanasiyana otanthauza kusakondwa ndi kuphedwa komanso kusowetsedwa kwa maalubino ndizo zidakunga ndawalayo, yomwe idakathera pachipata chachikulu cha Nyumba ya Malamulo komwe oyendawo adapereka chikalata chawo kwa wachiwiri kwa wapampando wa komiti ya zamalamulo mNyumbayi, Kamlepo Kalua. - Asadapereke chikalatacho, Billy Mayaya, mmodzi mwa omenyera ufulu wa anthu yemwe adali nawo pandawalayo, adawerenga chikalatacho ndipo atangomaliza padali kuimba ndi kuvina. - Kumayambiriro a sabata yathayi, ndawalayi isadachitike, nduna ya zofalitsa nkhani Patricia Kaliati idanenetsa kuti boma lilibe maganizo obwezeretsa chilango cha kunyonga anthu opezeka ndi mlandu wakupha potengera pangano la maiko onse. - Dziko la Malawi lidasayina nawo mapangano ambirimbiri okhudza za ufulu wa anthu ndiye sitingabwerere mmbuyo nkuyamba kuphwanya pangano lomwe tidasayina tokha, adatero Kaliati polankhula ndi atolankhani ku Nyumba ya Malamulo. - Koma mu 2014, dziko la Malawi lidauza msonkhano wa nthambi ya United Nations yoyanganira za maufulu a anthu ku Geneva, Switzerland kuti boma lilibe maganizo ochotsa chilangochi mmalamulo ake. - Mwa mfundo zina, chikalatacho chidati mchaka cha 1994, Amalawi adasankha kuti chilango cha diso-kwa-diso chipitirire ngati njira yochepetsera zophana ndiye sangalole kuti aziyendera maganizo a maiko ena. - Chomwe tikufuna nchakuti Nyumba ya Malamulo ichotse chiletso choperekera chilangochi kuti anthu onse opezeka ndi ziwalo kapena kupha maalubino komanso milandu ya nkhanza zofanana ndi zimenezi azilangidwa mokwanira, chidatero chikalatacho. - Zina zomwe amafuna anthuwa nzakuti apolisi apatsidwe mphamvu ndi zipangizo zokwanira zogwirira ntchito; pazikhala chilungamo pofufuza ndi pogamula nkhani zokhudza maalubino; komanso kuti nkhanizi zizikagamulidwa kubwalo loyenera. - Ndipo ngati kuti adachita kupangana, aphungu a Nyumba ya Malamulo masana a tsikulo (Lachinayi) adadutsitsa Bilu yoti pazikhala chilango chokhwimitsita kwa onse opezeka ndi milandu yopha maalubino komanso kuchotsa chindapusa kwa onse opezeka ndi mafupa kapena ziwalo za anthu. -" -ID_HquDBwrI,"Papa Walimbikitsa Umodzi wa Maiko Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapempha umodzi pakati pa maiko. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican, Papa Francisco walankhula izi lamulungu ku likulu la mpingo ku Vatican mu uthenga wake wa Chaka cha Pasaka. -Iye wati anthu akuyenera kubwera pamodzi ndi kuiwala kusamvana komanso kugawikana kulikonse makamaka pano pamene dziko lapansi likulimbana ndi mliri wa Coronavirus. -Polankhula kwa a Katolika pa dziko lonse komanso kwa anthu akufuna kwabwino, Papa Francisco wati umodzi ndi wofunika kwambiri pakati pa anthu maka pano pamene dziko lapansi lakhudzidwa ndi mliri wa Coronavirus kuti anthu atabwera pamodzi ngati banja limodzi agonjetse mliri umenewu. -Iye wati kuuka kwa Ambuye Yesu zikutanthauza kupambana kwa chikondi pogonjetsa mdima komanso imfa. Papayu wati ngakhale pakati pathu pali mliri wa Coronavirus, anthu akuyenera kukumbukira kuti Mulungu sataya anthu ake. -Iye wathokoza anthu omwe akugwira ntchito usana ndi usiku kuthandiza mnjira zosiyana-siyana anthu omwe akhudzidwa ndi mliriwu. -Iye wapempha atsogoleri a maiko kuti achite chotheka kupereka thandizo losiyanasiyana kwa anthu awo pa nthawi imeneyi. Pamenepa iye wati maiko olemera akuyenera kuganizira maiko osauka pokhululukira maiko osaukawo ngongole zomwe ali nazo ku maiko olemera. -Pomaliza Papa Francisco wapempha mtendere mmaiko omwe muli nkhondo monga Syria, Yemen ndi ena. -" -ID_HtNrYCGR,"Papa Wati Maiko Agwiritse Bwino Ntchito Ndalama za COVID-19 Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapempha atsogoleri a maiko kuti agwiritse bwino ntchito thandizo la ndalama zomwe alandire pokathandizira anthu omwe akhudzidwa ndi mliri wa Coronavirus. -Papa Francisko Papa Francisco walankhula izi lachitatu pa misa yomwe anatsogolera ku likulu la mpingo ku Vatican. -Iye wati akudziwa kuti pali anthu omwe amafuna kupeza phindu lochuluka kudzera ku mavuto a ena, zomwe ndi zosayenera pamaso pa Mulungu. -Papa Francisco sanabise mawu ponena kuti pamene dziko la pansi lakhudzidwa ndi mliri wa Coronavirus, pali anthu ena omwe akuyesa kuti uwu ndi mwayi wawo wopeza phindu lalikulu pa malonda, mwayi wao wopeza phindu la ntchito zomwe amawagwilira anthu anzawo komanso kudzikundikira thandizo lomwe linayenera kupita kwa anthu osauka. -Pamenepa iye wati anthu otere akufunika mapemphero kuti Mulungu awakhudze mwapadera posintha mitima yawo ndi makhalidwe awo. -Potsiriza Papa Francisco wati ndi zovuta kuti munthu amene mtima wake uli pa ndalama kwambiri akondenso Mulungu. -" -ID_HvbvXgZS," Anatchezera Sakuyankhanso foni Zikomo, Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndine mtsikana wa zaka 19 ndipo ndidapeza bwenzi langa mu 2012. Poyamba ankalimbikira kuti andikwatire chaka chomwecho koma ndidakana. Kuyambira mu 2014 mpaka 2015 nkhani yake idali yomweyo kuti andikwatire koma ndidamuuza kuti andidikire ndingomaliza kaye sukulu. Koma kuchoka nthawi yomweyo adasiya kundiimbira foni ndipo ineyo ndikati ndimuimbire sayankhanso. Sindikudziwanso ngati ubwenzi wathu ukupitirirabe ndiye mundithandize pamenepa kuti nditani popeza ndinali naye yekhayo. - FR, Zomba. - FR, Zikomo, mwana wanga, pondilembere. Atsikana a maganizo ngako akowo okonda sukulu ndi ochepa masiku ano; ambiri akangofunsiridwa basi womwewo kukalowa mbanja. Iwe usadandaule kwambiri za chibwenzicho kuti kaya chatha kaya chilipo, koma ingolimbikira sukulu. Ndanena izi chifukwa ngati ukunena zoona kuti atangokufunsira mnyamatayo mu 2012 basi maganizo ake adali poti mukwatirane nthawi yomweyo, osaganizira za tsogolo lako pa nkhani ya maphunziro. Akadakhala mwamuna wachikondi chochokera pansi pa mtima akadamvetsa kuti maphunziro ndi ofunika kwambiri pamoyo wa munthu aliyense wofuna tsogolo lowala. Kuthamangira kukwatira kapena kukwatiwa si chanzeru; palibe phindu kukhala mbuli pamene uli ndi mwawi wa maphunziro. Ndiye ngati mnyamatayo wasiya kuyankha kapena kukuimbira foni, ndi mwayi wako umenewo kuti uike mtima wako wonse pamaphunziro mpaka umalize kenaka mpamene uziganiza za ntchito kapena banja poti maphunziro ndi zibwenzi nthawi zambiri siziyendera limodzichina chimasokonekera basi. Waonetsa kukhulupirika pokhala ndi bwenzi mmodzi yekhayo ndiye sindikukaika kuti udzatha kupeza mwamuna wokhulupirika womanga naye banja mtsogolomu ukapitiriza ndi mtima umenewo wopanda chimasomaso. - Umandiwaza Anatche, Gogo wanga ndiwe wanzeru ndipo umandizawaza. Ndidawerenga Msangulutso wa pa 7 February 2016 ndipo nkhani idandigwira mtima ndi yomalizayi yoti mwamuna anakaonekera kwawo kwa mkazi ndipo mkazi naye ati akufunanso kuti akaonekere kwawo kwa mwamuna. Nane mavuto amenewa ndili nawo ati mkazi akaonekere kaye kwathu kenaka ndipite kwawo ati kuti makolo anga akhale ndi chidwi choti adzamuone. Ndiye takhala tikulimbana ndiye pano ndinangozisiya chifukwa [zopanda pake] ndimadana nazo ngati kubanjako ndizikalandira salale PS, Blantyre. Hahahahaa! A PS ndinu woseketsa! Ayi, zikomo chifukwa cha maganizo anu, koma ndangoti tikumbutsane kuti nkhani za chikondi nzovuta ndipo zimafuna kufatsa nazo, kupirira ndi kumvetsetsana. Inu simunafumulire kungozisiya? Ndikhulupirira simunathetse chibwenzi ndi wokondeka wanu chifukwa cha nkhani yoti akufuna akaonekere kwanu kuti makolo anu akamuone komanso kuti akamudziwe. Kwa ena izi zilibe vuto malingana ndi kusiyana miyambo ndi zikhalidwe, koma kwa ena zoti mkazi naye akaonekere kwa makolo a mwamuna nzachilendo ndithu! Koma zonse zimatha nkukambirana basi. - Akuti tibwererane Gogo wanga, Ndidali paubwenzi ndi mnyamata wina kwa chaka chimodzi koma anathetsa chibwenzicho popanda chifukwa. Ine ndinapezana ndi wina amene timagwirizana kwambiri. Pano wakale uja akuti tibwererane. Kunena zoona wakale uja ndimamukondabe mpaka lero. Ndithandizeni, nditani pamenepa? Cyndie, Blantyre. -" -ID_HwuMwNqg," Jombo ikudiliza matimu Chalaka bakha nkhuku singatole. Linda madzi apite ndiye udziti wadala. Miyambiyi ndiyo idatsanuka msabatayi kaamba ka jombo yomwe idathudzula Nyerere komanso kudiriza Maule mwachipongwe. - Oyambirira kudandaula ndi jombo adali neba winayu ku Zomba kumene amati zikamuyendera. Iye adanyangwa kuti adadya kale mkango wa umuna ndipo udatsala ndi waukazi koma awo adali maloto amasana chifukwa pakutha pa mphindi 90 kumva kuti maliro a neba ayikidwa ku Thodwe koma nkhope anthu amakaonera ku Chinamwali. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Neba winayu timati mwina zimuyendera atangothyola banki ya ku Lilongwe koma kupita pa Dedza kumvanso kuti matenda akula ndipo amugoneka pachipatala cha Dedza. - Zikatere chikho chimasiya kukoma chifukwa maso ndi zokamba za anthu zimakhala pa matimu awiriwa. Koma mmene jombo ikufikira zikukayikitsa ngati matimu enawa azifika pena ndi mipikisano yathu. - Bwanji jomboyi izisewera payokha kapena izikumana ndi anyamata oyenda ndi unyolo? Tikuganiza kuti manebawa adakakhala ndi owathandiza bwezi akupirira ndi jombo. Koma bambo awo angomwalira dzulodzuloli ndiye sitingayembekezere kuti angalimbe pa jombo. - Mwinatu asilikaliwa thandizo la boma lomwe amapeza ndilo likuwachititsa kuti azisangalala poponda anzawo. Timaganiza kuti ku Lilongwe aneba athu kumeneko ayimitsana ndi jombo polingalira kuti iwo ndi eni ndalama koma madzi enieni. - Ayi ife tipepese anebawa pa ngozi yachitika. Tamva kuti maso anu muponyeza pa Standard Bank ndi ligi komabe ndi momwe jomboyi ikufikira ife tilibe chikhulupiriro. -" -ID_HzqEklQM," Mafumu ku Mwanza akwiya ndi Achewa Anthu mmidzi ingapo mboma la Mwanza akunyanyala ntchito zachitukuko pokwiya ndi ganizo la mfumu yayikulu T/A Kanduku loti Achewa mdera lake ayambe kutsatira Chingoni. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mafumu angapo komanso anthu ena afotokoza msabatayi kuti nacho chikhalidwe cha Achewa chili pachiopsezo. - Mwa zina, anthuwa ati Kanduku walamula kuti madambwe atsekedwe ndipo asadzamvenso gule akulira, ufumu wa Achewa usinthe kuti adziulonga mwa Chingoni ndipo osafuna izi akaone kokhala. - Iwo ati Kanduku adalamula izi miyezi isanu yapitayo. - Bwanamkubwa wa bomalo, Sumati Gwedemula, watsimikizira nkhaniyi ndipo wati adaitanitsapo Kanduku nkumufunsa zingapo komanso kumulangiza za khalidwelo. - Kanduku adakana kulankhulapo pankhaniyi Lachitatu msabayi titamutchaira lamya, ati tifunse mfumu yaikulu ya Angoni, Inkosi Gomani ya ku Ntcheu. - Apa wogwirizira ufumu wa Gomani, Malinki Gomani, wati palibe cholakwika chifukwa anthuwa adakapalamula kwa Kanduku pomwe amamudzoza ufumu. - Koma Malinki sadafotokoze zomwe mafumuwo adapalamula. Iye wati ngati mafumuwo akufuna zinthu zibwerere chikale, akapepese kwa Kanduku. - Mkulu wa bungwe lachikhalidwe cha Achewa la Chewa Heritage Foundation, Mark Zililakhasu wati ndiodabwa ndi nkhaniyi chifukwa mmadera ena ambiri mitundu ingapo imakhala limodzi molemekezana. - Nduna yoona za maboma aangono, Henry Mussa, yati boma silingalole mchitidwewu. - Mussa wati boma likatsekula madambwewo komanso kumva kuchoka kwa Kanduku. - Uku nkulakwa. Sizingatheke boma kukhala mtundu umodzi, adatero Mussa. - Nyakwawa ina komanso magulupu a mdera la Kanduku omwe adati tisawatchule maina afotokoza msabatayi kuti chitukuko chalowa pansi mmadera awo chifukwa anthu awo tsopano akunyanyala ntchito zachitukuko pokwiya ndi ganizo la Kanduku. - Ntchitozi ndi monga kulambula misewu. - Ofotokozawo ati Kanduku-yemwe ali ndi mafumu 77-adaitanitsa mafumuwa mu Okutobala chaka chatha ndikuwauza kuti mdera lake sakufunanso Achewa. - Apa akuti adalamula kuti sakufunaso kumva gule wamkulu akulira mdera lake, apo bii mfumu ya mmudzi wolola gululewo idzalipa ngombe kwa mfumu yaikulu ya Angoni, Inkosi Gomani. - Malinga ndi mafumu odandaulawa, Kanduku adanenetsa kuti ulamuliro umenewo udachokera kwa Inkosi Gomani. - Mafumuwa ati Kanduku adanenetsa kuti yemwe akufunabe mwambo wa Achewa asamukire komwe kuli Achewa. - Apa iye adalamula mafumuwa kuti agule zachingoni monga mthini, mnyoni, chibonga, mkondo, chishango, ndi zibiya komanso nsalu zokhala ndi mauthenga ndi zizindikiro za Chingoni. - Mafumu anayi adaonetsa Tamvani zovala zachingoni zomwe tsopano ali okakamizidwa kuvala. - Lachiwiri msabatayi, motsogozedwa ndi akulu ena a dambwe, Tamvani idayendera madambwe otsekedwa a midzi ya Kunenekude, Liwonde, Siledi, Msakambewa, Eliya ndi Mchotseni. - Madambwe ena asanduka minda pomwe ena awirira. - Lachitatu, Tamvani itadziwitsa Gwedemula za madambwe otsekedwawo kudzera pa lamya, iye adali wodabwa chifukwa ati adalamula Kanduku mkati mwa chaka chatha kuti atsekule madambwe otsekedwawo. - Ndidauzanso mafumuwa kuti anene komwe kwatsekedwa madambwe, koma sadandiuze. Zakhala bwino kuti mwandidziwitsa; ndiona momwe ndichitire, adatero bwanamkubwayu. - Gulupu wina yemwe dera lake muli mabanja oposa 11 000, wati chaka chilichonse pofika mwezi wa Febuluwale amakhala atamaliza chitukuko cholambula misewu isanu ndi umodzi (6) mderalo, koma mpaka lero sadayambe ndi msewu umodzi womwe. - Anthu akukana, tikawaitana akumati tawaphera chikhalidwe chawo kotero ngati tikufuna kuti abwere titsekule madambwe. - Pa lero tili ndi chitukuko chomanga malo ochitira msonkhano komanso kulambula msewu. Patsiku lachitukuko amabwera anthu oposera 400 koma lero kwabwera amayi 30 ndi amuna osaposa 10, adatero Gulupuyu. - Iye adati ali ndi mantha kuti chikhalidwe chawo chisokonekera komanso padzikhala kukangana polowa ufumu chifukwa chakusintha komwe kwadza. - Ine ndi Mchewa ndipo ndimatsata gule. Pachikhalidwe chathu, wolowa ufumu ndi chidzukulu. - Koma pachingoni, wolowa ufumu ndi mwana wako. Namwali akatha msinkhu akuti tidziwauza kuti aitanitse angoni akwa Gomani kuti adzamuvinire kapena tidzimutumiza kwa Gomaniko kuti akamuvinire, adatero Gulupuyo. - Iye adati mafumu Achichewa adapempha kuti ngati pena pakulakwika auzidwe kuti akonzepo, koma sadauzidwe kanthu, kotero lero akungomvera lamulolo chifukwa ali mkhwapa mwa Kanduku. - Nyakwawa ina yati kusinthaku kwabwera ndi Kanduku yemwe adalongedwa mchaka cha 2010. Nyakwawayi yati mmudzi onsewo, momwe muli mabanja 300, mabanja awiri okha si a Achewa. - Iyo idati tsopano anthu akukana kupita kuchitukuko. - Tikumanga buloko yasukulu komanso nyumba ya mphunzitsi ndiye banja lililonse likupereka K500, kufikira lero patha miyezi itatu koma mabanja asanu okha ndi amene apereka; ambiri akukana pofuna chikhalidwe chawo, idatero nyakwawayi. - Yohane Gumbwa, yemwe ndi mkulu wa dambwe wati pali mantha kuti mizimu iwakantha chifukwa chosiya mwambo wawo. - Iye adati pamaliro gule wamkulu amayenera avine, chimodzimodzi pamatenda ndipo kudambwe sikuyenera kukhala kosalowedwa. - Ngati maliro apita osavinira, mizimu ya malemuyo imavutitsa abale ake, mwinanso anthu kumangopululuka. Ndasiya kupita kuchitukuko mpaka madambwe atatsekulidwa, adatero Gumbwa. - Koma Malinki watsutsa madandaulo angapo omwe mafumu kwa Kanduku ali nawo. - Iye wakana zoti pali ganizo loti anamwali akatha msinkhu azitumizidwa kwa iye. - Ufumu ulipowo ndi wachingoni ndiye mafumu onse omwe ali mderalo akuyenera azichita zachingoni. - Amayenera adzivala zachikhalidwe chachingoni monga mmisonkhano ndipo izi sizachilendo, idatero Inkosiyi. - T/A Kanduku watsopanoyu, yemwe dzina lake lakubadwa ndi Helemesi Moliyo Kanduku, adalowa ufumuwu kutsatira kumwalira kwa bambo ake, Moliyo Kanduku. - Bomali lili ndi anthu oposera 80 000 ndipo muli Angoni, Amanganja, Ayao, Achewa ndi Asena. -" -ID_ICzddUex,"Mayi Wanjatidwa Kamba Kobera Anthu Powanamiza Kuti Awapezera Ntchito Mayi wa zaka 32 ali mchitolokosi cha apolisi kaamba komuganizira kuti wakhala akubera anthu powanamiza kuti awapezera ntchito ku bungwe la Partners in Hope. -Malinga ndi wachiwiri kwa mneneri wa apolisi mnombalo Sergeant Dickson Matemba, mayiyu Shelie Mafunga wakhala akubera anthu osiyanasiyana powauza kuti atumize ndalama ku account yake ya mpamba powanamiza kuti awapezera ntchito ku bungweli. -Mayiyu akuti anakwanitsa kutolera ndalama zoposa 1 Million Kwacha kwa anthuwa ndipo pambuyo pake anathawa mderali. -Ndi zoona kuti ife apolisi kuno ku Chikwawa tikusunga mu chitokosi mzimayi amene tikumuganizira kuti amabera anthu mu njira yowanamiza kuti azimutumizira ndalama pa Mpamba kuti awapezere ntchito ndipo iye samatero, anatero Sergeant Matemba. -Iwo ati oganiziridwawa atapalamula mlanduwu anathawa mderali ndipo wagwidwa pa 30 June ndipo akuyembekezeka kukawonekera ku bwalo la milandu kuti akayankhe mlandu otolera ndalama mwachinyengo. -Pamenepa Sergeant Matemba achenjeza onse omwe amabera anthu mu njira yotere kuti akazagwidwa azayankha mlandu. -" -ID_IEeMEhtM,"Chipani cha Jesuits Chidzudzula Mchitidwe wa Xenophobia Wolemba: Thokozani Chapola maria.mw/wp-content/uploads/2019/09/pollitt.jpg"" alt="""" width=""319"" height=""420"" />Adzudzula Xenophobia-bambo Pollitt Chipani cha ansembe a mpingo wakatolika cha Jesuits mdziko la South Africa chadzudzula zomwe mzika zina za dzikolo zikuchita pozunza ndi kupha anthu a mmayiko ena womwe ukutchedwa Xenophobia. -Mkulu wa chipanichi mdzikomo bambo Russell Pollitt ati zomwe zikuchitikazi ndi zinthu zoyipa kwambiri, kotero wapempha anthu mdzikomo kuti alekeletu mchitidwewu ndikuyamba kukhalira bwino limodzi ndi anthu a mmayiko ena. -Pamenepa bambo Politt apempha atsogoleri a boma la dzikolo kuti achitepo kanthu mwansanga ndikuonetsetsa kuti mchitidwe woyipatu wathelatu mdzikomo. -Iwo ati ngati mchitidwewu upitilire ndiye kuti usokoneza maziko a mbiri yabwino ya dzikolo, komanso ubweletsa chisokonezo pakati mayiko ndi dzikolo. -Anthu a mdziko la South Africa akhala akuchitira nkhanza anthu a mmayiko ena ati kamba kowawidwa mtima kuti ndi amene amaphangira ntchito zomwe zinayenera kupindulira eni nthaka ya dzikolo. -Malipoti a News 24 asonyeza kuti anthu oposera asanu ndi atatu 8 ndi omwe aphedwa pa za mtopola zi. -" -ID_IIADkcql," Chidyaabusa: Nthumbwana yofewetsetsa Zamkati mwa nyama monga ngombe kapena mbuzi zija ena amati nthumbwana ndi ndiwo zofewa zomwe ambiri amakonda kupatsa mafumu kapena akuluakulu pakakhala mwambo wa zochitikachitika. Nthumbwanazi zimakhala ziwalo zosiyanasiyana za mkatimo ndipo pakati pa izo pamakhala chiwalo china chomwe anthu amakhulupirira kuti oyenera kudya ndi abusa oweta ziweto. STEVEN PEMBAMOYO adacheza ndi Vincent Kalimba zokhudza chiwalochi. - Kalimba kufotokoza za mwambo wa chidyaabusa Ndikudziweni Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndine Vincent Kalimba wa kwa Mbwatalika. Ndili pabanja ndipo ndimachita ulimi wa mbewu ndi ziweto. - Kodi kuno zolembana ntchito ya ubusa ziliko? Kwabasi ndipo anthu ambiri omwe ali ndi ziweto ali ndi antchito osamala ziwetozo. Pena zimatheka watchito mmodzi kumasamala ziweto za anthu angapo bola ngati akukwanitsa kulongosola pokazilowetsa mkhola madzulo zikakhuta. - Ndikhulupilira nthumbawana mumazidziwa, kodi ndi chiyani? Nthumbwana ndi zamkati mwa nyama monga ngombe kapena mbuzi. Zimakhala zofewa kwambiri bola zikaphikidwa bwino ndipo nthawi zambiri amadya ndi mafumu kapena akuluakulu pakakhala mwambo. - Zimakhala ziwalo zanji? Ndi ziwalo zosiyanasiyana monga mtima, matumbo, mafuta, chifu, mphafa, chiwindi, kapamba ndi mapapo. - Ndiye pazomwe mwatchulazo amati palinso chidyaabusa, chimenechi chimaoneka motani? Chimakhala ngati chija ena amati chibulangete kapena bafathaulo koma chimasiyana chifu poti chidyaabusa chimakhala chofewa kwambiri moti nthawi zina amatha kudya chachiwisi. - Zidatani kuti chikhale chidyaabusa? Ndi dzina lomwe makolo kalelo adapereka potengera kuti eni ziweto akapha mbusa amamupatsa nthumbwana imeneyo kuti akadye. Mchitidwewu udazolowereka moti olo mwini ziweto aphe zingapo, mbusa amatenga nthumbwana zimenezozo. - Malipiro ake amakhala chidyaabusacho basi? Ayi, amatha kumpatsanso nyama ina monga momwe mwini wakeyo waonera koma samalephera kumupatsa chidyaabusacho. - Nanga poti ena amati nthumbwana zimayenera kuperekedwa kwa mafumu kapena alendo ngati ulemu? Nzoona, koma chidyaabusacho amatenga ndi osamala ziweto. Mafumu ndi alendo amawapatsa nthumbwana zinazo. Nzosachitanso kubisalira poti olo mafumu amadziwa kale mwambo umenewu. - Padalibe tanthauzo lapadera lochitira izi? Padalibe kungoti kumakhala ngati kumulemekeza wosamalayo komanso zimamupangitsa kulimbikira pantchito yakeyo. Abusa ena amatha kunyanyala ngati chiweto chaphedwa koma osaona chidyaabusa. - Kunyanyala kwake kumakhala kotani? Pena umatha kudabwa kuti dzuwa lakwera koma khola likadali lotseka. Kufufuza umangomva kuti mbusa wako watsegulira makola ena nkudupha lakolo ndiye umangodziwa kuti akulonjerera chidyaabusa cha chiweto chomwe udapha. - Ndiye kukambirana kwake kumakhala kotani? Kukambirana basi monga anthu. Mwina kungopepesana ndi mawu ngati mumamvana kapena kumpatsa mazira a nkhuku kapena ndalama kuti apitirize ntchitoyo. - Limakhala pangano polembana ntchitoyo? Ayi ndithu, koma kuti zidangokhala ngati mwambo wake kuti mbusayo azilandira nthumbwana imeneyo ndipo ambiri amangootcha nkudya osatinso kudikira zokaphika kunyumba. - Bwanji mabwanawo samangomusiya wonyanyalayo nkulemba wina? Ziweto nzovuta kwambiri, makamaka ngombe ndi mbuzizo. Ena amakhulupirira kuti khola limatengera mutu wa mbusa ndiye kusinthasintha abusa nthawi zina kumasokoneza mphumi. Komanso pali ngombe zina zomwe zimazolowera mbusa wawo moti akasintha zimakhoza kuchita ukali. Nchifukwa pena mumaona kuti mbusa watsegula khola koma ngombe zina sizikutuluka. -" -ID_IJMqBDqo," Kalembera wa zisankho ali mkati Dzuwa salozerana, kalembera wa zisankho udayamba Lachiwiri mmaboma a Dedza, Salima ndi Kasungu. - Izitu zikudza pokonzekera chisankho cha makhansala, aphungu a Nyumba ya Malamulo ndi mtsogoleri wa dziko lino chomwe chidzachitike mu May chaka chamawa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ntchito ya kalembera mboma la Salima Aliyense ali ndi mwayi wodzavota akalembetsa. Kutanthauza kuti ngati munthu salembetsa, sadzapeza mwayi wodzaponya nawo mavoti. - Komishona wa bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC), Yahaya Mmadi, wati ntchitoyo yayamba bwino moti akuyembekezera kuti sipakhala zotsamwitsa zina zilizonse. - Majeneleta tabweretsa kuti magetsi akazima, ntchito isasokonekere. Zida zomwe tikugwiritsira ntchito ndi zamakono moti zikuthamangitsa kwambiri ntchito, adatero Mmadi. - Malinga ndi Mmadi, anthu sazikhala pa nzere nthawi yaitali chifukwa makina omwe akugwiritsa ntchito ndi apamwamba. - Mphindi ziwiri zokha munthu walembedwa kale, ndi zachangu, watero mkuluyu. - Kalembelayu azichitika masiku 14 pa boma lililonse. Mboma la Dedza lokha, MEC ikuyembekezera kulembetsa anthu 400 000. -" -ID_ILNMNDHU," Escom ikhazikitsa ntchito yatsopano ya magetsi Boma kudzera ku bungwe la magetsi la Electricity Supply Corporation of Malawi (Escom) lakhazikitsa pulojekiti yotchedwa Ndawala yobweretsa magetsi kumidzi pofuna kukweza chiwerengero cha anthu ogwiritsa ntchito magetsi mdziko muno. - Ntchitoyi cholinga chake ndi kufulumizitsa kulumikizira anthu magetsi mmadera akumudzi komanso mmatauni pangongole yopanda chiwongola dzanja ya ndalama zokwana K75 000, yomwe idzakhale ikuperekedwa pangonopangono podula K20 pa K100 pamagesti olipiriratu a Escom. - Goma comes out of cocoon Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Kudzera mu ntchitoyi, yomwe ndi yandalama zokwana K350 million, bungweli likumaikira lokha mawaya munyumba za anthu omwe akumayenera kupereka ndalama zokwana K5 000 kuti awalumikizire magetsi. - Poyankhula pa mwambo wkhazikitsa ntchitoyi ku Ntcheu, Nduna ya zachilengedwe, zamagesti ndi zamigodi, Bright Msaka, adati ndondomekoyi ithandiza Anthu ambiri kupeza magetsi mdziko muno, makamaka madera amene anthu ena sangathe kupeza ndalama zokwanira kuikira mawaya ndinso kulumikiza magetsi. - Chifukwa cha chitukuko cha magetsiwa kuno kumudzi, ntchito zambiri zomwe timachita kukwerera basi kupita kutauni, anthu ambiri tizitha kuchitira konkuno kumudzi. Izi zizapangitsa kuti anthu ambiri athe kupeza ntchito komanso kuyambitsa mabizinesi konkuno kumudzi, adatero a Msaka. - Iye adawonjeza kunena kuti izi zidzachepetsa nthawi imene anthu amataya posakasaka makontilakita komanso kuyendera maofesi a Escom. - Mmawu ake, wapampando wa bungweli, Jean Mathanga, adapempha anthu omwe apindule kudzera mu ntchitoyi kuti asamalire zipangizo zamagesti kuti chitukuko chimenechi chifalikire mmadera ambiri mdziko muno. - Mukapeza munthu akuononga zipangizozi, chonde tiuzeni kapena kanenei kupolisi ngakhalenso kwa atsogoleri a mmadera mwanu. Komanso tikapeza waya wa Escom atagwa pansi tiyeni tiwauze a Escom kapena kupanga lipoti kupolisi mwansanga, adatero Mathanga. - Imodzi mwa mafumu ku Ntcheu, Inkosi Chakhumbira, idati ndi yokondwa kwambiri ndi ntchitoyi ponena kuti ilimbikisa ntchito zamalonda, kuthandizira poteteza zachilengedwe komanso kukhwimitsa chitetezo mbomalo. -" -ID_IOaQZPeL,"Mfumu Ilipira 50 Sauzande Kaamba Kochitira Umboni wa Umzika kwa Mzika ya ku DRC Wolemba: Thokozani Chapola aria.mw/wp-content/uploads/2019/08/IMG-20190829-WA0022.jpg 413w"" sizes=""(max-width: 522px) 100vw, 522px"" /> Bwalo la milandu mboma la Dowa lalamula mfumu Bokosi ya mbomalo ndi mzika ina ya dziko la Democratic Republic of Congo (DRC) Tshitenga Dan Makendi kuti apereke chindapusa cha ndalama zokwana 50, 000 kwacha aliyense kapena kukakhala ku ndende ndi kukagwira ukayidi kwa miyezi isanu ndi itatu (8) chifukwa chopezeka olakwa popereka umboni wabodza pofuna kulembetsa chiphaso cha umzika Wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo Sub Inspector Gladson Mbumpha wati bwalo la milandu linamva kuti Mfumu Bokosi yomwe dzina lake leni leni ndi Kaponya Reuben Missi pa 21 October 2019 adalemba kalata yabodza ngati umboni kupita ku khonsolo ya boma la Dowa kuti iwalembe a Makendi kuti apedze chiphaso cha unzika ponama kuti dzina lawo ndi a Daniel Phiri. -Amuna awiriwa anawuvomera mlanduwu ndipo wapolisi woyimira boma pa milandu Sub Inspector Sam Chimkombero adapempha bwaloli kuti lipereke chilango chokhwima kwa amuna awiriwa chifukwa zomwe adachita ndi zosemphana ndi gawo 43 la malamulo a buku la kalembera wa Unzika. -Popereka chigamulo chake First Grade Magistrate Amran Phiri adagwirizana ndi oyimira boma pa mlanduwu ndipo ndi pomwe anapereka chigamulo cha mtunduwu kuti ena atengerepo phunziro. Padakali pano anthu awiriwa apereka ndalamazo. -Village Headman Bokosi yomwe ndi ya zaka 62 ndi yochokera kwa T/A Nkukula mboma la Dowa ndipo Tshitenga Dan Makendi yemwe ndi wa zaka 29 amachokera chigawo cha Ruba mdziko la DRC. -" -ID_IRFdOXfH,"Mwanamvekha Wapereka Ndondomeko ya Chuma ya 2020/2021 Nduna ya zachuma a Joseph Mwanamvekha lero yapereka ndondomeko ya zachuma ya ndalama zokwana 2.2 trillion-kwacha yomwe boma ligwiritse ntchito kuyambira chaka chino mpaka chaka cha mawa. -Wapereka ndondomeko ya zachuma ya 2.2 trillion-Mwanamvekha Popereka ndondomekoyi ku nyumba ya malamulo mu mzinda wa Lilongwe, a Mwanamvekha ati ndondomekoyi yakwera ndi 9 % kuyerekeza ndi ndondomeko ya zachuma ya chaka cha 2019/2020. -Mwa ma unduna onse omwe apatsidwa ndalamazi, unduna wa zamalimidwe ndi omwe wapatsidwa ndalama zambiri zomwe ndi zokwana 196 billion-kwacha pomwe unduna wa zaumoyo wapatsidwa ndalama zokwana 195 billion kwacha. -Mwazina, unduna wa za chumawu wayika padera ndalama zokwana 29 Billion-kwacha zoti zigwire nntchito yoyendetsera chisankho chomwe chichitike pa 23 June chaka chino. -A Mwanamvekha ati boma liyesetsa kuti ndalamazi zipindulire miyoyo ya anthu ambiri kudzera mu zitukuko ndi ntchito zosiyanasiyana. -" -ID_ISZxvXAz,"Bungwe la PAC lati Ansah Atule Pansi Udindo Bungwe la mgwirizano wa mipingo ndi zipembedzo la Public Affairs Committee (PAC) lapempha wapampando wa bungwe la MEC, Justice Dr. Jane Ansah kuti atule pansi udindo wawo monga analonjezera kuti azatero bwalo la milandu likadzapeza kuti sanayendetse bwino chisankho cha chaka chatha. -Wangokhala chete pa nkhaniyi-Ansah Mneneri wa bungweli Bishop Dr. Gilford Matonga wauza Radio Maria Malawi kuti ndi zomvetsa chisoni kuti ngakhale bwalo la milandu lapeza kuti bungweli silinayendetse bwino chisankho, mayi Ansah ndi makomishonala ena sanalankhulepobe kanthu potengera ndi lonjezo lomwe anachita mbunyomu pa nkhaniyi. -Iwo ati monga mkulu wa mpingo komanso munthu wotsata za malamulo, Dr. Ansah akuyenera kutula pansi udindo wawo waulemu, kuti ena ayendetse chisankho chomwe chikudzachi. -Matonga: Achite monga ananenera Iwo mayi Jane Ansah ndi ma commissioner ena atule pansi udindo kusatira mawu omwe iwo ananena kuti adzatula pansi udindo mabwalo a milandu onse akadzapeza kuti iwo sanayendetse bwino zisankho. Tikukhulupilira kuti iwo monga mkulu wa mpingo mzathu asunga mawu ake chifukwa akapanda kutero tidziwa kuti ali ndi zolinga zake ndipo salabadira a Malawi ndipo anthu sadzawakhulupiliranso, anatero Bishop Matonga. -Iwo ati Mayi Ansah ngati mstogoleri wa za malamulo komanso wa mpingo awonetse chitsanzo chabwino potsatira mawu awo omwe ananena kuti adzatula pansi udindo wawo. -" -ID_IYVHkPFc," Ndalama zaperewera mmagawo ofunikira Ngakhale maunduna a zamalimidwe, umoyo ndi maphunziro alandira ndalama zochuluka kwambiri mundondomeko ya momwe boma liyendetsere chuma kuyambira pa 1 July chaka chino mpaka pa 30 June chaka cha mawa, akadaulo a nthambizi ati ndalama ndi zochepa kupititsa patsogolo ntchito za maundunawa. - Izi zikudza pomwe aphungu a Nyumba ya Malamulo alowa mmilaga kukambirana ndondomeko ya zachuma imene nduna ya zachuma Goodall Gondwe adapereka pa 19 May. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ana ena akuphunzira mzisakasa ngati izi Mwachisanzo, unduna wamaphunziro wapatsidwa K235 biliyoni, koma mkulu wa bungwe loona zamaphunziro la Civil Society Education Coalition (CSEC) Benedicto Kondowe wati kusalana pamaphunziro kupitirira mdziko muno chifukwa ndalamazo sizikwanira kuthetsa mavuto. - Kondowe adati ndalama zoonjezera zikufunika kuti ana akumidzi apeze maphunziro abwino okweza umoyo wawo. - Zikungooneka zochuluka koma magawo othandiza kuti tikhale ndi maphunziro abwino sadaganiziridwe. Palibe dongosolo lolemba ntchito aphunzitsi 10 000 a msukulu za pulaimale omwe boma lidaononga ndalama kuphunzitsa. Silidaikenso ndalama zoonjezera malipiro aphunzitsi omwe adakwezedwa maudindo. Mabajeti anayi apitawo boma limaika K300 miliyoni yothandizira kukhazikitsa koleji ya aphunzitsi a ana olumala koma chaka chino ayi, adatero Kondowe. - Popereka ndondomekoyi Gondwe adati unduna wa zamaphunziro walandira ndalama zochuluka polingalira kuti ukuyenera kuonjezera zipangizo msukulu za ukachenjede ndi zophunzitsa maluso osiyanasiyana. - Iye adati kupatula apo, undunawu ukuyenera kuonjezera ndi kukonza zofunika msukulu zosiyanasiyana kuti maphunziro apite patsogolo mdziko muno. - Tikufunitsitsa kuti mdera la phungu aliyense mukhale sukulu yoyendera ya sekondale ya zipangizo zonse zoyenera monga nyumba yophunzirira sayansi ndi kuwerengeramo mabuku, adatero Gondwe. - Koma Kondowe adati ndalama yomangira nyumba za sayansi ndi zokwanira msukulu 100 zokha zomwe sizifikira ophunzira a kumidzi ndi maphunzirowa. - Iye adati boma likuyenera kukwaniritsa ndondomekoyi chifukwa chaka chatha lidalonjeza kumanga nyumba zowerengeramo zomwe silidamange mpaka pano. - Mmodzi wa akatswiri a zamalimidwe mdziko muno Tamani Nkhono-Mvula adati ndalama ndi zochepa chifukwa akatswiri adayerekeza K250 biliyoni kapena K300 biliyoni kuti ulimi uchite bwino mdziko muno. Unduna wa malimidwe udapatsidwa K192 biliyoni pa ndondomeko ya chaka chinoyo. - Ndizochepa, undunawu ulibe ogwira ntchito 50 pa 100 ofunikira.Gawo la ulangizi likufuna ndalama zambiri chifukwa limagwira ntchito ndi alimi mmidzi.Ndalamazi sizikwanira chifukwa zofunika za unduwa ndi zambiri, iye adatero. - Mvula adaonjezera kuti ulimi mdziko muno ukhonza kupita patsogolo ngati boma ndi mabungwe atagwiritsa ntchito moyenera ndalama zomwe zili mgawoli. - Ndalama zambiri sizigwira ntchito yake.Malingana ndi mavuto a zachuma, bajeti yachepa koma zochoka ku mabungwe ndi zambiri zomwe zingathandize kuthetsa njala mdziko zitalondolozedwa bwino, adatero Nkhono-Mvula. - Mkulu wa bungwe loona umoyo wabwino wa anthu la Health and Rights Education Programme (HREP) Maziko Matemba adati aphungu ku mlaga wa zaumoyo ku Nyumba ya Malamulo adziwe kuti ndalama zopita ku zipatala za zingono komwe anthu mmidzi amapeza thandizo zachepa. - Boma likulingalira zoika aliyense ali ndi HIV pa ma ARV, koma bajeti ya mankhwala [K10 miliyoni] siyidakwere zomwe zikudzetsa nkhawa ngati ikwanire. Dziko lili mmigwirizano ndi mabungwe monga Global Fund komwe tikuyenera kupereka K11 biliyoni kuti chaka chamawa tilandire mankhwala a chifuwa chachikulu (TB) ndi ma ARV kuchoka pa K129 biliyoni, adatero iye. -" -ID_IebaQyEh," Lero moto, mawa moto! Pali mtunda kuti dziko lino likhale lodzidalira pothana ndi ngozi zamoto pamene zadziwika kuti makhonsolo mdziko muno alibe zipangizo zokwanira kuthana ndi ngozizi. Komwe kuli vuto kwambiri ndi mmaboma komanso kumudzi komwe kulibiretu zipangizozi ndipo anthu akugwidwa njakata moto ukabuka. Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Kampani ya Leopard Matches idabuka moto Lolemba Izitu zikuchitika pamene ngozi zamoto zafika ponyanyira mdziko muno. Pafupifupi tsiku lililonse kukumamveka nkhani yoti kwina kwapsa. Msabatayi nyumba ya woimira boma pa milandu Kalekeni Kaphale idayaka moto ku Blantyre Lamulungu. Ndipo Lolemba, moto uabuka kukampani yopanga machesi ya Leopard Matches mumiznda umwewo. - Ndipo Lachitatu, msika wa Blantyre nawo udayaka udayakanso Lachitatu. Zonse zili apo, ophunzira adayatsanso sukulu zaa sekondale za Thyolo ndi Lunzu zidathiridwa moto ndi ophunzira. Nthawi zambiri galimoto zozimitsa moto zikumafika mochedwa apo ayi zikumakhala zochepa kuti zizimitse motowo. Mneneri wa khonsolo ya Lilongwe Tamara Chafunya adati ngakhale ofesi yake ili chile kuthana ndi ngozi za moto komabe ali ndi posowekera. Iye adati khonsoloyo ili ndi galimoto zitatu zokha zozimitsira motoziwiri za malita 1 200 pamene imodzi ndi ya malita 8 000. Apapa mutha kuona kuti tikuchepekedwa chifukwa ziwiri ndi zingonozingono, adatero Chafunya. Chafunya adati galimotozo sizingazimitse nyumba zazitali kwambiri lomwenso ndi vuto lina. Komanso tili ndi mavuto kuti tikatunge madzi chifukwa njira zathu zambiri anthu adamangamo. Komanso kufika malo a ngozi kukukhala kovuta chifukwa cha mamangidwe a anthu, adatero. Nako ku Mzuzu akuti mavuto alipo. Mneneri wa khonsolo Macdonald Gondwe adati kumeneko ali ndi galimoto zitatu zozimitsira moto koma imodzi yokha ndiyo ikugwira ntchito. Komanso yomwe ikugwira ntchitoyi ndi yotenga malita ochepa a madzi. Kuti malo awiri ayake moto sitingakwanitse chifukwa tili ndi galimoto imodzi yokha, adatero iye. Iye adatinso sangathe kuzimitsa nyumba yosanjikana katatu chifukwa cha kuchepa kwa galimotoyo. Malinga ndi mneneri wa khonsolo ya Zomba Mercy Chaluma, mzindawo uli ndi galimoto zozimitsa moto zinayi, koma zimene zikugwira ntchito ndi ziwiri zokha. Uku nkuchepekedwa ndithu, adatero, naonjeza: Koma ndife wokonzeka kuthandiza ngati kwina kwabuka moto. Mneneri wa khonsolo ya Blantyre Anthony Kasunda sadayankhe mafunso amene amati timutumizire. Ngakhale tidayesa kumuimbira iye sadayankhe foni yathu mpaka pamene timasindikiza nkhaniyi. Koma malinga ndi mkulu wina kukhonsolo ya Blantyre, kumenekonso kuli mavuto chifukwa galimoto ziwiri zokha ndi zomwe akudalira. Kodi nanga anthu a kumudzi akulowera kuti mmadera awo akayaka moto? Mneneri wa maboma angono Muhlabase Mughogho adati mmidzimu mulibe zipangizo zozimitsira moto komabe anthu akulimbikitsidwa kuti aziyimbira khonsolo yomwe ayandikana nayo. Unduna wathu ukuthamangathamanga kuti pakhale yankho kwa anthuwa ngati kuli ngozi ya moto, adatero Mughogho. Kumayambiriro a mwezi uno, nyumba 21 mboma la Nkhata Bay zidaotchedwa ndipo anthu anayi adaphedwa. Anthu komanso atsogoleri awo adasowa pogwira kuti azimitse motowo ndipo ena amathira madzi pamene ena amathira mchenga. Mfumu Masiku ya mboma la Ntcheu yati anthu a kumudzi ndi amene ali pachiopsezo ngati kwabuka moto chifukwa alibe kolowera. Bola kutauniko muli ndi zida koma kumudzi kuno ndiye ndi imfa basi. Ife kuno tayandikana ndi boma la Balaka komwe ndi makilomita oposa 100 komanso kulibe zipangizo. Ndiye poti adzafike kuno angadzapeze zili bwino? Awa ndi mavuto, idatero mfumuyo. -" -ID_IhbgeOud," Chawomola chipande: Mwa anthu 133 345 olembetsa 25 150 okha avota Kwatsala utsi wokha, nsima yapsa, chapakula chipande ndipo pakula mtanda pagwera chipani cha MCP chomwe chateteza mpando wa phungu wa kumadzulo kwa boma la Mchinji ndi kupata makhansala awiri mchisankho chachibwereza chomwe changothachi. - Lachiwiri lapitali, zipani zinayi mwa zipani 50 zomwe zili mdziko muno zimalimbirana mpando wa phunguwu ndi makhansala anayi a mmawodi a Kaliyeka ku Lilongwe, Bunda ku Kasungu, Bembeke ku Dedza ndi Sadzi ku Zomba potsatira imfa za omwe adali mmipandoyi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ansah (C): Tichita kauni wamphamvu Powomola zonse Lachitatu, chipani cha MCP chidateteza mpando wa phungu ku Mchinjiko kudzanso kulanda mpando wa khansala wa Kaliyeka womwe udali mmanja mwa chipani cholamula cha DPP ndi mpando wa khansala ku Bembeke womwe udali mmanja mwa woima payekha. - Mwachaje satafuna. Nacho Chipani cha DPP sichidabwereko chabe chifukwa chidapambana mipando ya makhansala mmadera a Sadzi komanso Bunda pomwe zipani za PP ndi UDF sizidaphule kanthu pazisankho zachibwerezazi mmadera onsewa. - Menyani: Zaonetsa kuti MCP ndi chipani champhamvu Ngakhale anthu osiyanasiyana ayamikira momwe zisankhozi zayendera, bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) ndi akatswiri ena ati kuchepa kwa anthu omwe adaponya voti ndi utsi wofunika kuunika pomwe ukuchokera. - Mwa anthu 133 345 omwe amayembekezeka kuponya voti, anthu 25 150 okha ndiwo adavota mmadera onse asanu ndipo wapampando wa bungwe la MEC, Jane Ansah, adati izi nzofunika kauni wamphamvu. - Tikuyenera kubwerera kwa Amalawi kukawafunsa pomwe pali vuto kuti asamabwere mwaunyinji kudzavota ngati momwe amabwerera kumisonkhano ya kampeni, adatero Ansah. - Kasaila: DPP idachitabe chamuna Katswiri wa zandale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Boniface Dulani, adati gwelo la vutoli ndi khalidwe la andale omwe amaonetsa chibale nthawi ya kampeni nkusintha mawanga zikawayendera. - Anthutu amafuna zotsatira osangoti kankheni kenako mukakwera mmwamba ubale watha. Pokhapokha khalidwe lotereli litasintha, vuto lothawa kuvota silingathe, adatero Dulani. - Mkulu wa mgwirizano wa mabungwe okhudzidwa ndi zisankho wa Malawi Electoral Support Network (Mesn), Steve Duwa, adati ichi nchizindikiro choti anthu adataya chidwi ndi zisankho. - Iye adati palibe chomwe chingalimbikitse anthu kukaponya voti pomwe nthawi ndi nthawi amakhumudwitsidwa ndi atsogoleri omwe adawasankha, makamaka pakayendetsedwe ka zinthu. - Ndanga: Izi zadutsa tiyangane zakutsogolo Vuto lalikulu nkusaganizira anthu omwe amaponya voti. Anthuwa amakhala ndi zambiri zochita koma amalolera kuzisiya kuti akaponye voti ndi chiyembekezo choti atumikiridwa bwino, ndiye zikapanda kuyenda momwe amayembekezera, zotsatira zake zimakhala zimenezi, adatero Duwa. - Mfundozi zidagwirizana ndi zomwe Tamvani wapeza kuchokera kwa anthu osiyanasiyana omwe akuti adatopa nkuika anthu mmpipando koma mapeto ake nkulandira chipongwe. - Tikaunika bwinobwino, timaona kuti zomwe timauzidwa pakampeni si zomwe timaona zisankho zikapita ndiye pena pake munthu umalingalira kuti bola nthawi yako uigwiritse ntchito ina, adatero Adam Potani, wochokera kwa Kaliyeka. - Naye Maria Silungwe wa ku Nchezi ku Lilongwe, adali ndi ndemanga yomweyo koma iye adawonjezera kuti andale ena akasankhidwa amafuna kuti anthu omwe adawasankhawo ndiwo aziwatumikira mmalo moti iwo ndiwo azitumikira anthuwo. - Chisankho chisadachitike, Tamvani adacheza ndi zipani zonse zomwe zimapikisana nawo ndipo zotsatira zidasonyeza kuti chipani chilichonse chidali ndi chiyembekezo chotenga mipando yonse. - Chitatha chisankho, tidafunsanso ndemanga za zipanizi ndipo kudaoneka kuti zotsatirazi sizidasinthe maganizo a zipanizi pa za tsogolo lawo. - Mneneri wa chipani cha MCP, Alekeni Menyani, adati zotsatirazi zidasonyeza kuti chipanichi nchamphamvu chifukwa chidatenga mipando yambiri ngakhale kuti chimapikisana ndi chipani cholamula pambali pa zipani zina. - Iye adati chisankhochi chidali ngati liwiro la mumchenga loyamba mosiyana chifukwa ena adali ndi mpata wogwiritsa ntchito zipangizo za boma nthawi ya kampeni pomwe zina amadalira mthumba mwawo. - Mneneri wa chipani cha DPP, Francis Kasaira, adati chipanichi chidachita chamuna chifukwa chidapita kumpikisanowu chitataya makhansala ake awiri ndipo chidakwanitsa kupezanso makhansala ena awiri kutanthauza kuti mphamvu sizidasinthe. - Ken Ndanga wa chipani cha UDF adati madzi apita ndipo kwatsala tsopano nkuunika pomwe chipanichi chidafooka kuti zomwe zachitika ulendo uno sizadzachitikenso mtsogolo. - Tidayesetsa kuti amve maganizo a chipani cha PP koma wogwirizira mpando wa mtsogoleri wa chipanichi, Uladi Mussa, sadayankhe foni yake yammanja maulendo angapo. - Ngati sipangaonekenso ngozi ina kapena wina kutula pansi udindo wake, ndiye kuti chisankho china chidzakhalako mchaka cha 2019 pomwe Amalawi adzasankhe mtsogoleri wa dziko, aphungu a Nyumba ya Malamulo komanso makhansala. -" -ID_IoknmxmI,"Wophunzira ku Sukulu ya za Chipatala Anjatidwa Wolemba: Precious Chipondeponde 019/08/IMG-20190829-WA0022.jpg 413w"" sizes=""(max-width: 539px) 100vw, 539px"" /> Apolisi ku Thyolo anjata ophunzira wa ku sukulu ya za chipatala ya Malawi College of Health Sciences ya Ku Blantyre kamba komuganizira kuti waba zipangizo za pa chipatala cha boma cha Thyolo. -Malinga ndi nneneri wa a polisi mbomali a sergeant Amosi Tiwone, Brian Phiri anagwidwa ndi zipangizo zosiyanasiya ndi alonda apachipatali lolemba lapitali pomwe Brian Phiri amafuna kutula mchipatalachi. -Zikumveka kuti alondawa anadziwitsidwa mwachinsinsi ndi anthu amene amakhala pafupi ndi chipatalachi. -Wamkulu wa pachipatalachi Dr. Arnold Jumbe athokoza anthu ozungulira chipatalachi potsina khutu achitetezo a pa chipalachi. -Izi ndi zimene zikuyenera kumachitika kuti ife tizitha kukuthandiza inu anthu okhala mozungulira chipatalachi. Ndi udindo wanu kutenga mbali poteteza katundu wa pa chipatalachi komanso pazonse zimene zikuchitika pachipatalachi chifukwa chipatalachi ndi nchanu. Anatero a Jumbe. -Kumangidwa kwa a Brian Phiri kwachitika pamene mchitidwe wosowetsa katundu pachipalachi wafika pa mponda chimera pamene makina a CD4 count a ndalama zoposa 4 miliyoni asowa sabata ziwiri zapitazo. -" -ID_IsJZmadN,"Papa Wapemphelera Ansembe Omwe Akuvutika Kamba ka Utumiki Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati ali limodzi mmapemphero ndi ansembe omwe akugwira ntchito pakati pa anthu osauka mdziko la Argentina. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio, Papa Francisco walankhula izi mu uthenga wake wa pa kanema womwe watumizira ansembewa. Iye wati ali nawo limodzi ansembe-wa mu uzimu makamaka ansembe omwe agwidwa ndi nthenda ya COVID-19 akutumikira anthu. -Anatsogolerapo utumikiwu ali episkopi-Papa Mwa njira yapadera iye watchula ansembe atatu omwe agwidwa ndi nthenda ya COVID-19 akutumikira anthu ndipo iye wati ali nawo limodzi mu uzimu mu nthawi yovutayi ndipo wapempha anthu kuti akumbukire ansembewa mmapemphero awo komanso kuthokoza Mulungu chifukwa cha utumiki wa mphamvu wa ansembe amenewa. -Utumiki wa ansembe pakati pa anthu osaukitsitsa ku Buenos Aires mdziko la Argentina unayamba mzaka za mma 1960 ndipo utumikiwu unalimbikitsidwa mzaka za mma 1990 ndi Archbishop Jorge Mario Bergoglio yemwe pano ndi Papa Francisco. -Utumikiwu pano uli ndi ansembe 22 mmadera asanu ndi atatu komwe kuli anthu ochuluka kwambiri ndipo osaukanso kwambiri. -Mmodzi mwa ansembe odziwika kwambiri pa utumiki umenewu ndi Bambo Jos Maria Di Paola yemwe amadziwika kwambiri ndi dzina loti Bambo Pepe amene Papa Francisco mchaka cha 2017 adamutchula kuti ndi chitsanzo cha pamwamba chosiririka cha wansembe. -" -ID_IuLQmPJX," Ntchito za Kumbu Kalipo (KK) Tsikulo pa Wenela padaterera ndithu. Aliyense adali ndi chodzala tsaya chimwemwe. Sindikudziwa kuti zidali choncho chifukwa chiyani. - Komatu ngakhale kudali chimwemwe chotero, inetu msunamo udali kuno. Ndidali kudandaula chifukwa mmodzi mwa anthu amene adandilandira pano pa Wenela adali atatsamira mkono. Iyetu ndi amene nthawi ina ankandiphunzitsa kukonza galimoto. Ndipo tsiku lomaliza, adandiuza ndikamuthandize kukonza galimoto kuti tikaone zina uko kwa Edgar Lungu, mtsogoleri wothamanga. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Lero wapita. - Pajatu ati moto umapita kwatsala tchire. Pamene tikuyembekeza kuti iye akhale mchiyero, malingaliro ali pa ife otsala. - Ause ndi mtendere. - Choncho, monga ndanena kale, chimwemwe chidali pa Wenela inetu sichinkandikhudza. Koma ndidazizwa atatulukira KK, inde Kumbukani Kalipo, sikanathe. - Nonse amene mumachokera ku Northern Republic, inde Nyika Province, nthawi yanu yakwana. Tipeza mipando ndipo onse obulumunya maswiti polankhula, okazinga chimanga, nthawi yawo yatha kwambiri. Ndabwerera, adatero Kumbu. - Abale anzanga, ngati ndidatolapo kanthu? Nthawi yanu idatha. Ngakhale muyese izi ndi izo, zanu zidada basi, adatero Abiti Patuma. - Adandikulunga mmasamba ansatsi. - Usatero mwaiwe. Ukudziwa Adona Hilida akabwera kumakhala mpungwepungwe. Anabweratu ndipo tagwirizana zosadabuza zinthu pano pa Wenela, adayankha Kumbu. - Mwinatu muli ngati mkazi wanga Nambe kuti simudziwa umo zinthu zikuyendera pano pa Wenela. - Kulitu kusankha, inde masankho. Dizilo Petulo Palibe, Polisi Palibe, Male Chauvinist Pigs ngakhalenso Ukafuna Dilu Fatsa akufuna kuonetsa kuti wamphamvu ndani. - Adatulukiranso Adona Hilida. Adanongoneza Kumbu kukhutu. - Iwe, masewera ayi. Ukapanda kutenga mipando, yako ntchito yatha zenizeni. Tapita ukatenge mipando, adatero Adona Hilida. - Adapitiriza: Kaya unama kuti wandilanda mpando; kaya unena kuti sunandilande, izo ndi zako. Koma utenge mpando. Pajatu Angoni a Chitumbuka ngati iwe ntchito zanu nzoopsa. - Nditero dona. Kodi uyu, Mzome, nambala yake muli nayo? Andimveke ufumu wanu basi. Kaya ndiutenga kaya sindiutenga, zonse adziwa ndi Ambuye, adatero Kumbu. - Komatu mukunamizana. Dikirani ndimuuze Koko Wakhuma zomwe mukukambirana, adatero Abiti Patuma. - Adaika foni yake pa loud kuti ndizimva. - Imeneyo isiye kaye. Iyo ndi nkhani yotentha. Nkhani yonona. Koma ndili kaye ku Ginnery Corner. Ndikufuna ntamudziwa Tadeyo, adatero Koko. -" -ID_IwNnylGK,"Ndi Khumbo la Mpingo Kukhala Ndi Ansembe Enieni Papa Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati ndi khumbo la mpingowu kukhala ndi abusa enieni mongaYesu Khristu. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican, Papa walankhula izi kudzera mu uthenga wake wopita kwa akuluakulu omwe ali mkati mokonza mapemphero opempherera ansembe pa dziko lonse. -Iye wati mpingo ukufuna ansembe olimba mu utumiki wawo komanso odziwa kulalikira za chifundo cha Yesu Khristu ku dziko lonse la pansi. -Papa Francisco walimbikitsa chikonzero cha mapemphero a Kolona a chaka ndi chaka, opempherera ansembe pa dziko lonse. -Kudzera mu uthenga wake wopita kwa akuluakulu a chikonzerochi ndipo watumizidwa ndi mlembi wa mkulu ku likulu la mpingo (Secretary of State) yemwe ndi Cardinal Pietro Parolin, Papa Francisco wati ndi wokondwa kwambiri ndi chilinganizochi. -Mu uthengawo Papa Francisco wati ndi khumbo la mpingo kukhala ndi abusa enieni monga mmene Yesu Khristu Mbusa wa mkulu aliri kotero kuti mapemphero a Kolona opempherera ansembewa ndi ofunika kwambiri. -Mapempherowa omwe adzachitike pa 19 June, pa tsiku lomwe Mpingo wa Katolika umachita chaka cha Mtima Woyerayera wa Ambuye Yesu (Sacred Heart of Jesus) amatchulidwa mchingerezi kuti World Priest Rosary Relay for the Sanctification of Priests. -Mapemphero a Kolonawa amachitika mmalo oyera mopatsiranapatsirana kwa mphindi makumi atatu aliwonse. -Pa nthawiyi pamakhalanso kuthokoza Mulungu chifukwa cha Sakramenti la ukulu (unsembe) komanso kupempha chitetezo cha Amayi Maria pa ansembe onse. -Mapemphero amenewa adayamba mchaka cha 2003 ndipo yemwe adayambitsa ndi Marion Mulhall nzika ya dziko la Ireland ndipo cholinga chake chinali choti anthu azindikire za ulemerero ndi kukoma kwa mphatso ya unsembe wa Yesu Khristu. -Mkhristu aliyense wa Katolika atha kuchita nawo mapemphero a Kolona opempherera ansembewa. -Chifukwa cha mliri wa Coronavirus anthu akulimbikitsidwa kusonkhana mtima gulu ta anthu ochepa mmalo oyera kapena mmatchalichi komanso kutsatira mapempherowa kudzera pa wayilesi ya kanema ndi makina a intaneti. -" -ID_JCiClLlb,"Bambo Balongo Alimbikitsa Akhristu Kutsatira Monica Woyera Wolemba: Glory Kondowe Bamboo Emmanuel Balongo loweluka alimbikitsa akhristu a ku mphakati wa St. Monica-Ngomani 1-B mu arkidayosizi ya Lilongwe kuti akhale okonda kupemphera monga nkhoswe yawo Monica Oyera inali kuchitira. -Bambo Balongo womwe ndi wansembe wothandizira pa St. Francis Parish ku Kanengo mu Arch-DayosiziI-yi ndiwo alankhula izi pambuyo pa mwambo wa Misa yokondwerera nkhoswe ya mphakatiwu pa 21 SEPTEMBER 2019. -Iwo anapitiliza ndi kunena kuti kukhala ndi miyambo yokumbukula nkhoswe ndikofunika kwambiri mmoyo wa chikhristu. -Bambo Balongo ati ndi okondwa kuti mphakatiwu uli ndi kwaya yake yomwe imathandizira kuyimba pa miyambo yosiyanasiyana zomwe ati zikuwonetsa kuti chikhristu chikukula mu parishiyi. -Monga lero ndi tsiku lokumbukira Nkhoswe yemwe ndi Monica oyera yemwe anali mai ake a Augustino woyera omwe amamulimikitsa mapemphero ndi kumupemphelera mwana wakeyu kuti akhale wabwino choncho a nkhoswe amatithandiza kutinenera ndi kutifikitsira mapemphero kwa Mulungu ndiye tikamasankha nkhoswe tiziziwa mbiri yawo ndipo mbiri yawo tiziyingwiritsa ntchito moyo wathu, anatero bambo Balongo. -Adriano Banda yemwe ndi wapampando wa mphakatiwu anati anaganiza zokhala ndi mwambowu pofuna kulimbikitsa ndi kuzamitsa chikhristu kuti chipite patsogolo komanso kuti akhristu kuti azikumbuka ndi kudziwa zomwe nkhoswe yawo imachita. -" -ID_JDLbygPA," Mlonda wosolola solar akwidzingidwa Pamene kampani ya Inovantis mboma la Machinga imanyadira kuti izigona tulo tabwino chifukwa yalemba ntchito Ibrahim Justin, wa zaka 23, ngati mlonda woteteza katundu wawo ku ndipsi, kampaniyi sinadziwe kuti yatuma galu kumalondera nyama ya mbuzi yowotcha kale. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Wojambula wathu akuganiza kuti zidali chonchi mukhoti Wapolisi wotengera milandu kukhothi pa Liwonde Police Post, Ezekiel Kalunga, adauza bwalo la milandu la Liwonde kuti pa April 19 chaka chino akuluakulu a kampani ya Inovantis adakagwada kupolisi kukadandaula kuti chipangizo chopanga mphamvu ya magetsi kuchokera kudzuwa (solar panel) chidasowa pakampanipo. - Kafukufuku woyangana chipangizochi ali mkati mkulu wa alonda pakampanipo adakumana ndi munthu wina atanyamula chipangizocho, chimene adachizindikira kuti ndi cha kampani yawo. - Alonda onse adatengeredwa kupolisi ndipo atapanikizidwa ndi mafunso kuti adazembetsa chipangizocho ndani, Justin adavomera kuti ndiyeyo adasolola. - Kalunga adapempha khothi kuti limuthyape Justin ndi chilango chachikulu popeza khalidwe lakelo ndi lothawitsa anthu, makamaka a maiko akunja monga Inovantis, kudzakhazikitsa bizinesi zawo mdziko muno. - Popereka dandaulo, Justin adapempha bwalo kuti limupatse chilango chochepa popeza iye ndi nsanamira ya banja lake. -" -ID_JDxgCvbS,"CFM Ilimbikitsa Mabanja Athandize Radio Maria Wolemba: Thokozani Chapola IMG-20191111-WA0041.jpg 1008w"" sizes=""(max-width: 551px) 100vw, 551px"" />Bungwe la mabanja la ku Limbe Cathedral kujambulitsa pa Goroto ya ku Radio Maria Malawi Bungwe la mabanja ku Limbe Cathedral mu arkidayosizi ya Blantyre loweruka lalimbikitsa mabanja kuti azikonda kuthandiza Radio Maria Malawi. -Banja lapampando ku bungweli la Dickson ndi Annie Chinganda anena izi pambuyo poyendera ndi kuthandiza Radio Maria Malawi ku likulu lake mboma la Mangochi. -Iwo ati wailesiyi ikusowa thandizo losiyanasiyana kuchokera ku mabanja, kuti ipite patsogolo mu ntchito zake. -Radio Maria ikugwira tchito yotamandika. Ife monga makolo a mbungwe la mabanja timalimbikitsana kuti tiziyithandiza kuti izipita patsogolo. Tikudziwa ili ndi zosowa zambiri, anatero a Chinganda. -Mwapadera Mayi Chinganda alimbikitsa mabanja ena omwe sanalowebe bungweli kuti alowe ndi kupeza phindu lomwe lili mu bungweli. -" -ID_JFsqEpxf," Makuponi nchipsinjoMafumu Kuchepa kwa makuponi ogulira zipangizo za ulimi zotsika mtengo omwe boma limagawa kwa anthu mogwirizana ndi mafumu, kukubweretsa chitonzo kwa mafumuwo ndi maudani osatha mmidzi. - Izi zikudzanso makamaka pamene boma latsitsa chiwerengero cha opindula pa chilinganizochi kuchoka pa 1.5 miliyoni kufika pa 900 000. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mwanamvekha kuyendera makuponi pomwe amafika kubwalo la ndege la Chileka Mafumu ena ati chiwerengero cha makuponi omwe amaperekedwa chimangobweretsa mavuto mmalo mothetsa umphawi ngati mmene cholinga cha pologalamuyi chimanenera. - Mwachitsanzo, T/A Maseya wa ku Chikwawa limodzi mwa madera omwe akuti makuponi ayamba kale kugawidwa, wati mmudzi mwa Gulupu Tome momwe muli mabanja oposa 70, angolandira makuponi 6 okha chaka chino. - Chimenechi chakhala chizolowezi, moti anthu amadana ndi mafumu awo pomaona ngati mafumuwo akubisa makuponi. A gulupu a Tome adabwera kudzandidandaulira kuti zinthu zavuta mdera lawo, adatero Maseya. - Iye adati zikafika apa, anthu nawo amayamba kunyanyala kutenga nawo gawo pankhani za chitukuko pomati omwe adalandira makuponi ndiwo akagwire ntchitozo zinthu nkumatsalira mafumu. - Senior Chief Chadza wa ku Lilongwe komwe akuti makuponi sadafike adati nkhani ndi ya maudani yomweyo ndipo adapereka chitsanzo choti dera la Gulupu Mnongwa lomwe lili ndi mabanja 170, chaka chatha adalandira makuponi 19 okha. - Mabanja ambiri sadalandire makuponi ndipo zidali zovuta kwambiri moti pano tingoyembekezera kuti makuponiwo akafika kaya kukhala zotani chifukwa anthu adabzala kale mmitima yawo kuti mafumu amabisa makuponi pomwe si choncho, adatero Chadza. - Mfumuyo idati ikuona kuti boma likadapereka mphamvu zonse zopanga mapulani akagawidwe ku makhonsolo mwina bwenzi zinthu zikuyenda koma kuchuluka kwa makuponi opita kwa mafumu amakonzedwa kulikulu la boma. - Ngakhale zili choncho, mfumuyo idati anthu ake ali kalikiliki kukonzekera ulimi chifukwa ambiri mwa iwo adazolowera kuti asamadalire pulogalamu ya sabuside kuopa kugwiritsidwa fuwa la moto. - Mmadera a kumpoto nako akuti makuponiwa sadayambe kufika ndipo T/A Khonsolo wa ku Mzimba wati izi zachititsa kuti anthu ayambe kukonzekera ulimi chifukwa sakudziwa pomwe makuponi adzafike. - Tili ndi midzi ikuluikulu kwambiri koma nzomvetsa chisoni kuti chiwerengero cha makuponi chomwe timalandira moti zimangothera mmaudani osasimbika pakati pa anthu ndi mafumu komanso anthu okhaokha, adatero Khonsolo. - Pulezidenti wa bungwe la alimi la Farmers Union of Malawi (FUM) Alfred Kapichira Banda adati pulogalamu ya sabuside imalozera tsogolola ntchito za malimidwe choncho nkoyenera kuitenga bwino. - Iye adati boma likuyenera kuunika bwino nkhani ya chiwerengero cha makuponi omwe limapereka pa mfumu iliyonse komanso kuunika nthawi yomwe makuponi amabwerera ndi nyengo yomwe zipangizo zimapezekera. - Tiyamike kuti chaka chino zikuoneka ngati zayenda msanga koma tipemphe kuti chimenechi chikhale chizolowezi chifukwa alimi amamangika pa ntchito yawo chifukwa chosadziwa za tsogolo la sabuside, adatero Kapichira Banda. - Chaka chino monga zidalili chaka chatha, anthu 900 000 ndiwo akuyembekezeka kupindula pa pulogalamu ya sabuside ndipo nduna ya zamalimidwe, mthilira ndi chitukuko cha madzi Joseph Mwanamvekha adalengeza kuti makuponi onse adafika kale mdziko muno. - Ndunayi idatsegulira ntchito yogawa makuponi Lachitatu sabata yatha mboma la Mchinji komwe idachenjeza makampani ogulitsa zipangizo za sabuside, mafumu ndi akuluakulu ena kuti asayerekeze kulowetsapo zachinyengo. - Pakadalipano, bwalo la milandu mumzinda wa Blantyre laimitsa kaye ntchito zonse zokhudzana ndi makuponi, concho unduna wa malimidwe ndi bungwe la alimi aangono la Smallholder Farmers Revolving Fund of Malawi (SFFRFM) sapitiriza ntchito yogawa makuponi pomwe makampani amene akutumiza feteleza kumadera asapitirize ntchitoyo. Izi zidadza kampani ya Transglobe imene idachotsedwa pamndandanda wa makampani wopititsa feteleza kumidzi. -" -ID_JIQRVdMI," Thalaveni isanduka powerengera mabuku Anthu omwe amapita kukaziziritsa kukhosi ndi mowa wa Chibuku ku Zingwangwa mumzinda wa Blantyre ayiwale pomwe kampani ya Chibuku Products Limited (CPL) yapereka yomwe kale ankamweramo mowa wa Napolo ku bungwe la Young Achievers for Development (YAD). - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Bungweli lomwe limathana ndi nkhaza za mbanja komanso kupititsa patsogolo maphunziro pakati pa achinyamata lisandutsa nyumbayo kuti ikhale malo owerengeramo komanso ofesi ya chinsinsi. - Mkulu wa YAD, Jefferson Milanzie wati nyumbayo yomwe idzitchedwa Tingathe Community Multipurpose Resource Centre ithandiza dera la Zingwangwa komanso madera ozungulira pomwe akhale ndi malo okawerengerako. - Iye adati bungwe lawo lidakambirana ndi kampani ya Chibuku kuti awathandize ndi malo ndipo pa 3 Ogasiti chaka chino, kampaniyo idapereka nyumbayo pamwambo omwe udachitikira ku hotelo ya Sunbird Mount Soche mumzindawu. - Loweruka pa 22 Sepitembala kudali mwambo wotsegulira malowo kuti ayambe kukonzedwa. - Tikuyembekezera kugwiritsa ntchito K13 miliyoni kuti tikonze malowa. Kudzera mu msonkhemsonkhe, takwanitsa kugula malata, mchenga ndi njerwa 5 000, adatero Milanzie. - Iye adati bungwelo lalandira thandizo kuchokera ku Famers World, Kriss Offset and Screen Printers ndi PG Glass. - Mmodzi mwa akuluakulu a kampani ya Chibuku, Wise Chauluka yemwe adali pamwambowo adati bungwe lawo lidakhutira ndi ntchito za YAD kotero adapeza kuti ndikothandiza kupereka nyumbayo ku bungwelo. -" -ID_JJGWUIcP,"Atsogoleri Azipembedzo Akukolezera Imfa za Anthu Odwala Edzi Wolemba: Sylvester Kasitomu Komiti yoona za matenda a EDZI mboma la Mangochi ya District Aids Cordinating Committee yapempha atsogoleri a zipembedzo kuti apewe kuletsa anthu odwala matenda a EDZI kumwa makhwala othandizira kuchulukitsa chitetedzo cha mthupi a ma ARV kamba koti izi ndi zomwe zikukoledzera imfa pakati pa anthu-wo. -Wapampando wa komiti-yi Shelk Abdalah Kaposa ndi yemwe wanena izi polankhula ndi mtolankhani wathu amene amafuna kudziwa mmene komitiyi ikuthandizira anthu mbomalo. Shelkh Kaposa wati kuletsa anthu omwe akulandira thandizo la makhwala a ma ARV ndi kosaloledwa mmalamulo a zaumoyo mdziko muno. -Kwambiri chomwe tikufuna kuthetsa ndi khalidwe lopita kopemphera ndikusiya kumwa makhwala otalikitsa moyo ponena kuti achiritsidwa zomwe zikuchititsa kuti anthu ambiri azifa kaamba ka matendawa, anatero Shelk Kaposa. -Iwo apempha abusa ma shehe ansembe ndi ena omwe akutumikira mulungu kuti aleke mchitidwe oletsa anthu kumwa makhwala ponena kuti achiritsidwa ndi ampemphero. -Baibulo kapena korani silimaletsa anthu kuti azimwa makhawala akuchipatala ndye ife atukiki tisapotoze anthu powanamiza kuza kuti baibulo kapena korani likletsa kumwa mankhwala akuchipatala, anapitiliza motero Sheikh Kaposa. -Anthu ambiri akhala akumwalira kaamba koti aleka kumwa mankhwala otalikitsa moyo a ARV ati ponena kuti achiritsidwa ndi mprofeti kapena mbusa wa kumalo komwe amapemphera. -" -ID_JNFKBVSn,"MERA Yatsista Mafuta Bungwe la Malawi Energy Regulatory Authority (MERA) latsitsa mtengo wa mafuta a galimoto mdziko muno. -Padakali pano Petrol watsika kuchoka pa 930-kwacha kufika pa 780 kwacha kuyimira 16.13%, Diesel watsika kuchoka pa 887 kwacha kufika pa 765 kwacha zomwe zikuyimira 13.75% ndipo Paraffin watsika kuchoka pa 693 kwacha kufika pa 625 kwacha kuyimira 9.71%. - Kusintha kwa mitengoku kwadza patangodutsa maola ochepa mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika atalamula bungwe la MERA kuti litsitse mtengo wa mafuta a galimoto, pofuna kuti mtengo womwe anthu akulipira poyenda maulendo utsike. -Izi zikutsatira dongosolo lomwe boma linakhazikitsa lochepetsa anthu okwera galimoto pofuna kupewa kukhudzana kwa anthu komwe kungatichitse kuti apatsirane kachilombo ka Coronavirus mosavuta, zomwe zinachititsa kuti eni minibus akweze mitengo yawo. -Koma malinga ndi chikalata chomwe bungwe la MERA latulutsa lachisanu chomwe chasainidwa ndi wapampando wa board yoyendetsa bungweli Bishop Dr. Joseph Bvumbwe komanso mkulu wa bungweli Dr. Collins Magalasi, bungweli lati lachita izi kaamba ka kutsika kwa mtengo wa mafutawa pa dziko lonse komanso potsatira kusintha kwa ndondomeko zina zachuma mdziko muno monga kukhazikika kwa ndalama ya kwacha pa msika komanso zina. -Koma malipoti a wailesi ya BBC akusonyeza kuti mtengo wa mafuta watsika ndi theka pa dziko lonse, kutsika komwe sikunachitikepo mu zaka 18 zapitazi. -Malipotiwo akusonyeza kuti kutsikako kwadza kaamba koti anthu amene akufuna mafuta achepa, kaamba koti anthu ambiri sakuyenda chifukwa cha mliri wa Coronavirus. -" -ID_JQoYyhyZ," Ophunzira asanu anjatidwa ku Nkhotakota Apolisi Lolemba adamanga ophunzira asanu a sukulu ziwiri za mboma la Nkhotakota ndi kuwatsegulira mlandu wofuna kudzetsa chisokonezo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mneneri wa polisi mbomalo, Williams Kaponda, adatsimikiza za kutsekera mchitolokosi kwa ophunzira anayi a pasukulu yoyendetsedwa ndi mpingo wa Anglican ya Bishop Mtekateka Private ndi wina wa sukulu ya sekondale yoyendera ya Linga Community Day Secondary School. - Kaponda adati mwa anayi amene adanjatidwa kusukulu ya Bishop Mtekateka, mmodzi ndi mtsogoleri wa anyamata pasukuluyi (headboy) Morton Mzumara, wa zaka 19. - Utsogoleri wa sukuluyi udachotsa headboy pamene iye amalankhula kwa ophunzira anzake za aphunzitsi amene adamuphwanyira iPad, adatero Kaponda. Malamulo a sukuluyi amakaniza mwana aliyense kubwera ndi foni ndipo ichi nchifukwa chake mphunzitsiyo adali ndi mphamvu zomuphwanyira foniyo. - Iye adati kuchotsedwa kwa Mzumara kudabala ziwawa chifukwa mogwirizana, ophunzirawo adafuna akuluakulu a sukuluyi afotokozepo bwino. - Pamene timalemba nkhaniyi nkuti sukuluyi itatsekedwa ndipo malinga ndi Kaponda, ikuyembekezereka kutsekulidwa Lolemba lino pamene ophunzira aliyense wapemphedwa kukabwera ndi makolo ake. - Mkulu wa mgwirizano wa makolo ndi aphunzitsi wa Parents Teachers Association (PTA) Luka Matchiya, wati kafukufuku ali mkati kuti apeze zomwe zidaonongeka pamene ophunzirawo adayamba kuswa zinthu chifukwa cha kuchotsedwa kwa anzawowo. - Ophunzira amene anjatidwawa ndi Mzumara wa mmudzi mwa Chinguluwe kwa T/A Kalonga mboma la Salima, Brave Mbewe, 20, wa mmudzi mwa Kamange kwa T/A Malengachanzi ndi Mwayi Kalozi, 19, wa mmudzi mwa Matiki kwa Senior Chief Kanyenda mboma la Nkhotakota. -" -ID_JUwBXyMo," Chakwera appeals for peace Presidential hopeful for Malawi Congress Party (MCP) Lazarus Chakwera said Malawians should remain calm and abstain from all kinds of tactics that could lead to violence during this trying times. - Speaking during a press briefing held in Lilongwe on Thursday, Chakwera said Malawians should not worry as everything will be fine. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo CSOs in Pay Back Our Money campaign Chakwera: We have lodged our complaints I would like to express my gratitude to members of the MCP and its supporters for being calm during these trying times and appeal to you all to maintain this peace and calm. I am aware of certain challenges being faced by the electoral body and we have lodged our complaints to the electoral body on the same. - Some of the serious irregularities include insufficient ballot papers and cardboard boxes being used as ballot boxes, failure to supply torches to polling stations which started voting late and forms from which to record results leading to presiding officers to write using improvised forms, he said. - Chakwera also said MEC should check the physical results from constituencies returning officer against the physical results for both parliamentary and presidential results. - This is one way of ensuring peaceful, fair and credible elections, he said. -" -ID_JVQjlQlp," Malonda a chamba avuta ku Nkhata Bay Zikuoneka kuti chamba (ena amati kanundu) ndi malonda otentha mboma la Nkhata Bay. Chaka chatha chokha anthu 25 adapezeka ndi milandu yokhudza katunduyu moti ngakhale chaka chino sichinathe, milandu 17 yokhudza chamba yapalamulidwapo kale. - Mlandu wauwisi ndi wa mayi wa zaka 34, Angela Banda, yemwe adapezeka ndi zikwama ziwiri zikuluzikulu zodzadza ndi chamba pa Roadblock ya Mukwiya mbomali. Banda adakwera basi pa Dwanga ulendo wa ku Mzuzu sabata yathayi. Mwatsoka, ulendowu udathera mmanja mwa apolisi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Katundu wovuta: Apolisi atagwira galimoto yonyamula shuga ndi matumba a chamba Banda amachokera mmudzi mwa Msomba kwa mfumu yaikulu Mabuka mboma la Mulanje. - Malinga ndi mneneri wa polisi mbomali, Ignatious Esau, anthu a zaka zosapitirira 30 ndiwo akupalamula kwambiri. - Esau adati malondawa akhoza kukhala otentha chomwechi mbomali chifukwa ndi limodzi mwa maboma omwe amakopa kwambiri alendo kaamba ka nyanja. - Komanso tikuona ngati chifukwa bomali lili mmalire a dziko lino ndi la Mozambique, choncho izi zitha kukhala zothandizira popititsa patsogolo malonda oletsedwawa, adatero Esau. - Iye adati ngangale zili chomwechi, apolisi akuona kusintha. - Malinga ndi Esau, chiwerengerochi chatsikako pangono kaamba koti nawo mabwalo a milandu alowererapo tsopano. - Mabwalo athu akuperekano chigamulo chokhwima kwa onse opezeka ndi mlandu wokhudza chamba, adatero Esau. - Iye adati zafika poti apolisiwa akumayendanso msukulu kuphunzitsa ana za kuipa kosuta kanundu. - Malamulo a dziko lino, salola kubzala, kugulitsa kapena kusuta chamba ndipo aliyense wogwidwa akuchita izi amazengedwa mlandu mogwirizana ndi gawo 4a lowerengedwa limodzi ndi Lamulo 19 (ndime 1 ndi 2) la mankhwala oopsa. -" -ID_JhRAELrS," Atsogoleri a ndale akuona 2020 owala Atsogoleri a zipani za ndale zomwe zidalimbana kwambiri pachisankho cha pa May 21 2019 ati akuona chaka chowala cha 2020 muuthenga wawo wotsekera chaka cha 2019 chomwe chatha mkati mwa sabata ikuthayi. - Uthengawu wabwera pomwe atsogoleriwa akudikirira zotsatira za mlandu wachisankho womwe akhala akukwekwesana kwa miyezi 7 tsopano. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mmbuyomu Chilima (Kumanzere) ndi Mutharika ankadyera mbale imodzi Saulos Chilima wa UTM Party ndi Lazarus Chakwera wa Malawi Congress Party (MCP) adakokera kukhoti Peter Mutharika wa Democratic Progressive Party (DPP) pamlandu woti adabera chisankho. - Ubale wa atsogoleriwa wakhala wa khambi mpaka otsatira zipani zawo nawo adasanduka adani moti mchaka cha 2019, mdziko la Malawi mwakhala mukuchitika zipolowe. - Koma pomwe anthu nkhawa idakula kale kulingalira zotsatira za kukhoti, atsogoleriwa auza Amalawi kuti chomwe angachite nkuchilimika pa ntchito chifukwa iwo akuona 2020 owala. - Muuthenga wake, Chakwera watsindika kuti 2020 akuoneka ngati ziyangoyango chifukwa cha mabala a 2019 koma Amalawi akapanga za nzeru, dzikoli lili ndi tsogolo lowala. - Ngati mukuona mavuto onsewa, nchifukwa choti mwakwera sitima yomwe woyendetsa alibe ukadaulo. Mu 2020 ndikudzipereka kukuyendetsani kuti mukafike bwino, watero Chakwera. - Iye walozapo kufooka kwa ntchito zaumoyo kaamba kakuba mankhwala ndi zipangizo za chipatala, ngozi za pamsewu zomwe wati zikadatha kupeweka pakadakhala ngwiro pakati pa ntchito yokonza misewu, kufa kwa mafakitale ndi kulowa pansi kwa ntchito zamalonda. - Naye Mutharika watsimikizira Amalawi kuti zinthu zikuyenda bwino ku mbali yachitukuko ndipo walonjeza kuti mu 2020, Amalawi alandira zitukuko monga sukulu 250 000, tauni yamakono ku Mangochi ndi ntchito zotukula magetsi. Takonza zitukuko zambiri mu 2020 ndipo anthu aona kusintha. Mchaka chikuthachi, zinthu zidasokonekera chifukwa cha anthu ena omwe amafuna kubweretsa chisokonezo koma sizitheka, adatero Mutharika muuthenga wake. - Chilima yemwe uthenga wake udali waufupi kwambiri pa onse adafunira Amalawi chaka cha 2020 chopambana ndipo adawalimbikitsa kuti apitirize kuchilimika popanga zinthu. - Tiyeni tigwiritsitse umodzi womwe tidaonetsa mu 2019 kuti tipite chitsogolo ndi chiyembekezo chowala, adatero Chilima. - Kadaulo pa ndale George Phiri wa ku University ya Livingstonia wati uthenga oterewu ndi wopereka chiyembekezo kwa Amalawi makamaka potengera kuti ukuchokera kwa atsogoleri awo. - Iye wati mtima omwe uli mwa atsogoleri ukadaonetsedwa mmbuyomu, zinthu zina zomwe zidasokonekera sizikadafika pomwe zidafikapo. - Khoti likuyembekezeka kupereka chigamulo cha mlandu wazisankho ndipo nkhawa ya Amalawi ochuluka ili pazochitika chigamulocho chikadzaperekedwa. -" -ID_JlGShLsr," Oferedwa akusowa mtendere ku ntchisi Adanena mawu oti mvula ikakuona litsiro sikata sadaname. Banja la anamfedwa ena ku Ntchisi likusowa mtendere pamene nyakwawa ya mmudzi mwawo yauza banjalo kuti lichitepo kanthu pa imfa ya ana awo zitamveka kuti ana omwalirawo auka ndipo akumagogoda mmakomo mwa anthu. - Koma banja loferedwali lati silikudziwa choti lingachite ndi zomwe zikulankhulidwazo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mphenzi ngati iyi ndi yachilengedwe koma ena amaganiza kuti ena amatha kulenga mwamatsenga Tate wa anawo, Samson Mvula, wa mmudzi mwa Chungamiro kwa T/A Malenga mbomalo wati anawo adafa mwangozi pa 17 February chaka chino pamene mphenzi idaomba nyumba yawo. - Iye adati usiku wa ngoziwo iye ndi ana ake anayi adagona pabalaza ndipo mwadzidzidzi kudamveka chiphaliwali chomwe chidakuntha nyumba yawo ndipo mnyumba monse mudadzadza utsi kuti kobo! Adali madzulo cha mma 7 koloko. Ine ndi ana onse tidagona pabalaza. Wamkulu adali wa zaka 15, wina 14, 9 ndi womaliza wa zaka zisanu. - Mphenzi idaomba mvula itangoyamba kumene. Idamenya pabalazapo ndipo mnyumba monse kudzadza utsi. Ine ndi mkazi wanga tidayamba kutulutsa anawo amene adali atafookeratu. Tidathamangira nawo kuchipatala, koma zachisoni, wa zaka 14 ndi 9 adamwalira, enawo adatsitsimuka ndipo ali moyo, adatero Mvula. - Pa 18 February mudzi udasonkhana kuwaperekeza anawo kumanda, koma akuti zodabwitsa zidayamba kuoneka. - Mvula adati ali kumandako, anthu ena akuti adayamba kuwaona anawo akuyendayenda maliro ali mkati. - Adandifunsa ngati ndingakwanitse kuwaona anawo. Ndidawauza kuti ine sindidatemere ndiye sindingakwanitse. Koma amene adatemera ndipo angathe kuona zaufiti amati anawo akuwaona, adatero Mvula. - Patangotha sabata, akuti mphekesera zidayamba kumveka kuti anthu ena ayamba kukumana ndi anawo. Mmodzi mwa anthuwo ndi nyakwawa Chungamiro yemwe wauza Msangulutso kuti anawo adafika kawiri kunyumba kwake. - Afika kawiri koma usiku okhaokha, ndidamva mapazi komanso akumagogoda akafika pakhomo, poti ndituluke uona akuthawa, adatero Chungamiro. - Titafunsa nyakwawayo kuti idadziwa bwanji kuti ndi ana omwe adafa amene ankagogoda pakhomo pakeusiku nkuthawa? Idayankha: Kunena zoona sindidawaone, koma ena amene adakumana ndi anawo masana ndi amene awazindikira. Ndiye chifukwa akumayenda mmakomo kumagogoda, tikungoganiza kuti ndi iwowo amene akuchita izi. - Mfumuyi yati yalandira madandaulowa kwa anthu oposa 7 ndipo idaitanitsa banja loferedwali Lolemba sabaya yatha kuti iwauze chochita. - Ndawauza kuti apeze njira kuti mizimu ya anawo igone pansi. Apeza njira, mwina akudziwa chomwe chikuchitika, idatero mfumuyo, yomwe sidafotokoze njira zake. - Koma tate wa anawa wati nayenso ndi wodabwa kuti amfumuwo amuuza kuti achitepo kanthu pamene iwo sakudziwapo kalikonse za zomwe zikuchitikazo. - Anthu akungolankhula kuti akumana ndi ana anga koma inenso ndikusowa kuti ndivomereza bwanji chifukwa sindidawaone ngakhale anthu akulankhula choncho. Izi zikutisowetsa mtendere ndipo tikulephera kuiwala mavuto adatero Mvula. - Ndikulira ine, ndiye ndilibe mphamvu kuti ndiletse izi. Iwo akuti ndipondeponde koma ndilibe ndalama zopangira zimenezo chifukwa ndalama zanga zidatha panthawi ya zovutazi, adatero tateyo. - Koma mfumuyi yati anthu akuchita mantha ndi nkhani zikumvekazo nchifukwa chake idaganiza zoitanitsa banjali kuti lichitepo kanthu. -" -ID_JloZeVqT,"Apempha Makwaya Alape Makwaya opezeka pa tchalitchi la Limbe Cathedral mu archdiocese ya Blantyre awapempha kuti akonze makhalidwe awo pakulandira saklament la kulapa mu nyengo ino yokonzekera kubabwa kwa mpulumutsi Yesu Khristu. -A Dauti Chisonga omwe ndi wapampando oyendesa makwaya mu parish ya Limbe ndiwo alankhura izi pakutha pa m`bindikilo wa tsiku limodzi omwe unakonzedwa ndi cholinga choti ubweretse pamodzi mamembala a makwaya opezeka patchalitchichi kuzikonzekeretsa bwino kubwera kwa Yesu khristu. -M`bindikirowu womwe unakonzedwa pa mutu oti Ulendo wathu owolokera tsidya linaro,Iwo ati ngofunika kwa mamembala amakwayawa kuti akhale okonda kugwira ntchito zotumikira Mulungu pakuzipereka iwo eni ku moyo wamapemphero ndinso poonetsa makhalidwe okomera Mulungu. -Mmau awo, bambo Denis Kavina omwe anatsogolera m`bindikirowu alangiza akwayawa kuti kupatula kuyimba, akuyenera kuchita khama pozamitsa moyo wawo wachikhilisitu kuti kuyimbako kuzigwirizana ndi zomwe iwo amachita. -" -ID_JmwTVEFc,"Boma la Kasungu Likufunitsitsa Kuthana ndi TB Ofesi yoona za umoyo mboma la Kasungu yati yaika ndondomeko zapadera zoteteza anthu ku matenda a chifuwa chachikulu cha TB. -Wogwirizira udindo wa mkulu wa zaumoyo mbomalo Dr. Emmanuel Golombe anena izi pofotokozera atolankhani omwe anakayendera madera angapo mderalo kukaonamomwe ntchito yothanirana ndi TB ikuyendera. -Bungwe la National TB Control Programe likugwira ntchito yolimbana ndi nthenda ya TB mmalo momwe muli chiwopsezo cha matendawa monga mu ndende, msukulu komanso mmigodi. -Ntchito ikuyenda bwino chifukwa cha thandizo lomwe tikulandira kuchokera ku boma komanso anzathu a World Bank choncho padakalipano zikuyenda bwino, anatero Dr. Golombe. -Boma la Kasungu ndi limodzi mwa maboma omwe mukuchitika ntchito za migodi ndipo kafukufuku anapeza kuti anthu a ku migodi ali pa chiwopsezo chachikulu chotenga matenda a TB. -" -ID_JqVQfLOR," Mabungwe ati boma likonze zinthu mu 2015 Kuphedwa kwa kwa wapolisi mumzinda wa Blantyre ndi kuvulaza wina komanso kuthyoledwa kwa mabanki ndi malo osiyanasiyana ndi chisonyezo kuti ngombe zayangana kungolo mdziko muno. - Si zokhazo. Nkhani zoti apolisi ena adagwidwa akuchita umbanda ndi kuthyola mabanki sizikupereka chiyembekezo choti mdziko muno muli chitetezo chokwana. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ngakhale mkulu wa apolisi mdziko muno, Paul Kanyama, akuti ntchito ili mkati yokonza chitetezo, izi sizikuoneka chifukwa nazo mbadwa za mdziko la China zanenetsa kuti zinyamuka mdziko muno ngati zophanazi zipitirire. - Ichitu ndi chitsanzo cha zonyansa zomwe zakhala zikuchitika mu 2014 kuti mpaka anthu lero adandaulire boma kuti likhwimitse chitetezo pamene talowa chaka chatsopano. - Sikuti ndi mtauni mokha, nako kumudzi akuti anthu akuyenda mocheuka kaamba ka ambanda amene akuba komanso kutibula anthu. - Kuno kwaopsa achimwene, mmene mvula yayambamu, sungayende usiku, akupha apo ayi akubera, adatero Rose Manuel wa mmudzi mwa Jumbe, kwa Senior T/A Kachindamoto mboma la Dedza. - Nako kumbali ya zaumoyo, anthu ati boma likonze zinthu chifukwa 2014 anthu amabwezedwa mzipatala powauza kuti mankhwala kulibe. - Martin Dinesi wa mmudzi mwa Ndalama, kwa T/A Nkalo mboma la Chiradzulu, komanso Limbani Gondwe wochokera ku Mchengautuwa ku Mzuzu, ati kumudzi anamizidwa kwa nthawi kotero boma lichitepo kanthu. - Kunoko zipatala nzosakwanira, zomwe zimachititsa kuti anthu azithithikana, mapeto ake tikungopatsirana matenda. Mabedi ndi ochepa, mankhwala mulibenso. Izi zithe ndipo tione kusintha mchaka chimenechi, adatero Gondwe. - Mkulu wa bungwe la zaumoyo la Malawi Health Equity Network (Mhen) Martha Kwataine akuti mavutowa ali apo, chomwe chidadandaulitsa bungwe lawo mpamene unduna wa zaumoyo udalandira ndalama zochepa mundondomeko ya zachuma cha dziko lino. - Anthuwa adandaulanso umphawi womwe ati udanyanya mchaka cha 2014. Koma malinga ndi katswiri pazachuma, Henry Kachaje, mavutowa avuta kuti athe kaamba ka masitalaka amene angoti mbwee mdziko muno. - Kachaje akuti ngati boma likweze malipiro a anthu amene akuchita masitalakawa, ndiye kuti chuma chisokonekera chifukwa choti abwenzi a dziko lino sadasinthe maganizo awo kuti ayambe kuthandiza dziko lino. - Abwenzi a dziko lino anenetsa kuti adzayambanso kuthandiza dziko lino pachuma pokhapokhapo litathana ndi nkhani za kubedwa kwa ndalama mboma. Ichi ndi chisonyezo kuti mavuto akula msinkhu, adatero Kachaje. - Patha miyezi iwiri tsopano ogwira ntchito mbwalo a milandu akunyanyala ntchito pofuna kukakamiza boma kuti liwakwezere malipiro awo. Nawo a bungwe lothana ndi ziphuphu ndi katangare la ACB akunyanyalanso ntchito. Masitalaka ena akuchitika ku Kamuzu Central Hospital, College of Medicine ndi ku Chancellor College. - Nayo nkhani ya zaulimi ndi yomwenso yakwiyitsa anthu amene akupempha boma kuti sakufuna aonenso mavuto okhudza makuponi amene adawaona chaka chatha. - Tikafunsa akutiuza kuti feteleza adatumiza kale pamene kuno sadafike. Zaka zonse timalira chonchi. Tatopa nazo ndipo tikupempha boma kuti lithane ndi vutoli, adatero Christopher Julius wa mmudzi mwa Musasa mboma la Chiradzulu. - Koma mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika, polankhula muuthenga wa nthawi yachisangalalo cha Khrisimasi komanso chaka chatsopano, adati boma lake laponda giya pofuna kusintha zinthu. - Kubedwa kwa ndalama mboma kwakhudza mbali iliyonse. Komabe tikuyesetsa kuti tithane ndi mavutowa ndipo pakutha pa chaka chamawa tikhala titakonza zambiri, adatero. -" -ID_JsKlqGQU," Phoya amyula maliro aweni, apepesa Achewa Mkonze mkonze adamyula maliro aweni. Izi mzomwe phungu wa nyumba ya malamulo Henry Phoya anachita msabatayi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Imvani izi: mkulu wa bungwe la Achewa la Chewa Foundation Heritage (Chefo), Dr Justin Malewezi wati ndiokhutira ndi kupepesa kwa nduna ya zamalo yemwenso ndi phungu wa chigawo cha kummawa kwa boma la Blantyre, Henry Phoya. - Phoya adatsutsula Achewa pachilonda pomwe amalandiridwa kuchipani cha Peoples Party pa 28 pomwe adati sadalandiridwe kuchipani cha MCP pomuuza kuti akuyenera amete. - Iye adati atafika kuchipani cha MCP adauzidwa kuti ngati akufuna akhale ndi malo mchipanicho akuyenera avinidwe gule wamkulu. - Mawuwa adayabwa mafumu a mtunduwo omwe akuti amatchaira lamya akuluakulu abungwe la Chefo kuti atsate nkhaniyo. - Lolemba pa 30 Epulo, bungweli lidapempha Phoya kuti apepese Achewa chifukwa chipani cha MCP sichiimira Achewa ndipo siiwo adachiyambitsa. - Malewezi adati ndikulakwa kuphatikiza nkhani za ndale ndi mtundu kotero ngati Phoya sangapepese ndiye kuti nkhaniyo aitengera pena. - Lachiwiri pa 1 Meyi Phoya adapepesa kwa Achewa ndipo adati ngati akupemphedwa kuti mawuwo adalakwira chikhalidwe ndiye sangakane kupepesa. - Phoya adati ngati omwe akumupempha kuti apepese akulankhulira nkhani za ndale ndiye kuti akulakwitsa chifukwa iye sadanene kuti iye ali ndi umboni pazomwe adalankhulazo. - Anthu akuyenera kumvetsa, ine ndidanena kuti alipo omwe adandiuza zimenezo osati kuti ine ndidali nazo umboni. - Mumadziwa moyo wanga ndipo ndilinso ndi abale anga omwe ndi Achewa, adatero Phoya. -" -ID_JvrMXfUK," Mavenda achita zipolowe ku Lilongwe Zinthu zidafika povuta pamchombo wa dziko lino Lachitatu ochita malonda mumsika waukulu wa mu mzinda wa Lilongwe ataletsa munthu aliyense ochita malonda mumzindawu kugulitsa katundu. - Zidafika povuta zedi mpaka mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika adakauza mavenda amachita ziwawazo kuti adekhe. Iye adati boma lichitapo kanthu choncho mavendawo asachite phuma. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Khamu la mavenda lidazungulira mmisewu ya mumzindawu kuonetsetsa kuti palibe yemwe akuchita malonda amtundu uliwonse pokwiya ndi moto olusa omwe udaononga katundu wambiri mumsikawo. - Iwo adanenetsa kuti salola munthu aliyense kuchita malonda kufikira iwo atalandira chipepeso pa katundu yemwe adaonongekayo chifukwa sadakhutire ndi chomwe chidayambitsa motowo. - Sitilola kuti munthu wina aliyense azichita malonda pomwe ife tikungokhala chifukwa katundu wathu wapsa ndi moto omwe chiyambi chake sichikudziwika bwinobwino. Malonda apitirira pokhapokha katundu wathu atabwerera, adatero mmodzi mwa mavenda odandaulawo. - Zinthu zidafika poopsa kwambiri pomwe mavendawa amayenda kuchoka kumsika wa kumunsi nkumalowera kumtunda komwe kuli sitolo zikuluzikulu monga Game Stores, Shoprite ndi mabanki akuluakulu uku akuimba nyimbo zosonyeza kuipidawa. - Mkulu wa mavenda a mumsika wa Lilongwe James Soko adatsutsa kuti anthu omwe amatseketsa ma sitolozo adali mavenda. - Iye adati ngozi ya motowo itachitika, mavenda adakumana nkukambirana zochita ndipo adagwirizana kuti akambirane ndi akuluakulu mwa bata koma kenako adadabwa kuona anthu akuyenda mmisewu nkumatseketsa sitolo. - Mneneri wa polisi mdziko muno Rhoda Manjolo adati apolisi adakhwimitsa chitetezo mumzindawu pofuna kuteteza mabizinesi ataona kuti anthu ena adali ndi maganizo olakwika. - Iye adati apolisi adathamanga kukateteza katundu yemwe adapulumuka pangoziyo ndipo izi zidakwiyitsa anthu ena omwe adayamba zaupanduzo. - Moto olusawo udabuka mu msika waukulu wa mu mzindawu mma 11 koloko usiku wa lachiwiri ndipo a nthambi yozimitsa moto mothandizana ndi a sirikali a boma adalimbana ndi motowo mpaka udazima koma nkuti katundu wambiri ataonongeka. -" -ID_JxoCnTZy," Ophunzira apewe uchidakwaPolisi A polisi mdziko muno achenjeza ophunzira kuti asiye uchidakwa popeza mchitidwewu ukuononga tsogolo lawo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Wachiwiri kwa mkulu woona ubale wa apolisi ndi anthu mdziko muno, Masauko Medi, walankhula izi ku kusukulu ya sekondale ya Soche Hill mumzinda wa Blantyre pomwe apolisi amalangiza ophunzirawa zakuipa kwa uchidakwa. - Medi adati apolisi apeza kuti uchidakwa ndi chimodzi mwa zoipa zomwe zawanda pakati pa achinyamata, kuphatikizapo zogwiririra komanso kudzipha. - Tikufuna ophunzira ayambitse makalabu msukulu ndipo azikambirana zothetsa mchitidwewu.Chitsanzo pasukulu ino kalabu yotere ilipo kale. - Nkhani zachitetezo zikuyenera kuyambira ngakhale msukulu, adatero Medi. - Patsikulo ophunzira adafunsa mafunso osiyanasiyana kwa apolisi komanso akuluakulu ena achipatala omwe amafotokozera ophunzirawa momwe uchidakwa ungasokonezere moyo wawo. - Ndondomekoyi, yomwe ikuthandizidwa ndi kampani ya Alcohol Manufacturing Companies kudzera mu Bwenzi Group of Companies yachitika kale ku Dedza, Ntchisi ndi Balaka. - Bungweli lidapereka pafupifupi K4.5 miliyoni zogwirira ntchitoyi. -" -ID_JxrMwzFM," Zasokonekera ku kapitolo Zili kukapitolo ku Lilongwe si ndizo. Pomwe apolisi achilimika kugwira ndi kutsekera galimoto zopezeka ndi milandu, oyendetsa minibasi agangalama ndipo anenetsa kuti zikaonjeza, apanga zionetsero zosonyeza mkwiyo wawo. - Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Sabata yatha yokhayi kuyambira Lolemba kufinka Lachitatu kudali mulu wa galimoto kulikulu la polisi mumzindawu ku Area 3 ndipo chiwerengero cha minibasi zokha chimaposa 300. - Nantindi wa oyendetsa basi ndi otolera ndalama udalinso komweko Lachiwiri pomwe Msangulutso udakazungulirako, mkwiyo utalemba tsinya pamphumi zawo kusonyeza kusakondwa ndi zomwe zikuchitikazo. - Ena mwa minibasi omwe adatsekeredwa kupolisi ya ku Area 3 Madiraiva ena adati samamvetsa chomwe adagwidwira ndipo adati ngati zotere zingapitirire, nawo aona njira zawo. - Taganizani munthu kukugwira mmawa mpaka pano 2 koloko akukana kuti ulipire uzipita kokapanga bizinesi. Mmesa munthu akakugwira umayenera kulipira mlandu wako ndi kukuuza zoti ukachite usadabwerere pamsewu? adatero mmodzi mwa oyendetsa basizo, Valeson Gilbert. - Mosatsutsa kuti akusungadi basizo ndi galimoto zina, apolisi adati akuchita izi ngati njira imodzi yofuna kuchepetsa ngozi mumzindawu panyengo ino ya zisangalalo za Khrisimasi ndi Nyuwere. - Mneneri wa apolisi mchigawochi, Ramsey Mushani, adati apolisi sagona mpaka ataonetsetsa kuti galimoto zokhazo zomwe ndi zoyenera kuyenda pamsewu ndizo zikuyenda komanso kuti galimoto zonyamula anthu monga basi ndi minibasi zikutsata mlingo woyenera wa anthu okwera. - Mwina anthu akhoza kumaona ngati tikukhomerera anthu wamba, koma ayi. Kuti mufufuze eni basi ndi galimoto zimene tikusunga muona kuti zina eni ake ndi apolisi, asirikali ndi akuluakulu a mboma. - Cholinga chathu nchakuti ngozi zichepe chifukwa nyengo ngati ino anthu amafuna kukokera ndalama za chisangalalo ndiye amatulutsa galimoto iliyonse yabwino ndi yoipa yomwe, zomwe zimachulutsa ngozi pamsewu, adatero Mushani. - Momwe nthawi imati 6 koloko mmawa Lolemba, apolisi apamsewu adali atafika kale ndipo ataunjika kale basi ndi galimoto zambiri zomwe zidachititsa kuti chiwerengero cha basi chichepe ndipo mtengo wokwerera basi ukwere. - Anthu ambiri tsikuli adachedwa kutchito zawo chifukwa chosowa mayendedwe mpakana ena amasuti awo adakwera malole kuopa kupalamula kuntchito. - Ena mwa anthu omwe adalankhula ndi Msangulutso adati sakudandaula ndi zomwe apolisi akuchitazo chifukwa akuteteza miyoyo yawo koma adadandaula kuti apolisiwo akagwira basi, amatsitsira anthu panjira zomwe zimawasokoneza. - Ntchitoyi ndi yabwino chifukwa akuteteza ife tomwe koma vuto lili pakuti akagwira basi amatitsitsira panjira poti kupeza basi ina nkovuta. Zikadakhala bwino akadati azimuuza wa basiyo kuti akatsitse anthu kenako nkumutenga. - Tidavutika ife dzulo (Lolemba) timachoka ku Area 49 ndipo adatitsitsira pa Ntandire poti kukwera basi ina nkovuta chifukwa zimadutsa zodzadza kale mpaka tidachedwa kuntchito, adatero Moses Chiumia, yemwe amagwira ntchito ku khonsolo ya mzindawu. - Oyendetsa basiwo adatinso pena akumadabwa kuti ulendo umodzi akulipitsidwa kangapo pomwe iwo amadziwa kuti ukalakwa ulendo umodzi nkulipira suyenera kulipiranso pokhapokha ngati wakanyamukanso ulendo wina. - Mchitidwewu wachititsa kuti njira zammakwalala zomwe anthu ndi njinga zokha zimadutsa, muyambe kuyenda basi ndi galimoto zolakwa kuthawa kugwidwa ndi apolisi. - Izi zadzetsa nkhawa kumakolo kuti basi ndi galimoto zotere zikhoza kuwaphera ana omwe amakhala akusewera mmakwalalamo. - Njira zomwe akudutsazo nzoopsa chifukwa makona ake ngosaonekera patali, mulibe zikwangwani komanso ana adazolowera kuseweramo ndiye mwatsoka wina adzati akhote nkukumana ndi mwana, adatero Amina Gibson wa ku Area 36 muzindawu. - Milandu yambiri yomwe ikupezeka ndi yoyendetsa galimoto popanda chiphaso, galimoto zopanda mapepala oyendera pamsewu, matayala akutha ndi kunyamula anthu opitirira muyeso wa galimoto. - Sabata ziwiri zapitazo apolisi mumzinda wa Blantyre adachitanso chimodzimodzi moti nakoso kudali pokopoko mpaka madaraiva a minibasi kuchita zionetsero pofuna kuumiriza apolisi kuti awapatse galimoto zawo koma adawabalalitsa ndi utsi wokhetsa msozi. -" -ID_KOheitcn,"Bungwe la St. Vincent De Paul Lipitiliza Kuthandiza Anthu Okhudzidwa ndi Kusefukira kwa Madzi By Richard Makombe Bungwe lomwe limagwira ntchito zachifundo la mu mpingo wa katolika la St. Vincent De Paul lati lipitiliza kuthandiza anthu omwe anakhuzidwa ndi vuto la kusefukira kwa madzi mdziko muno. -Mkulu wa bungweli a Charles Kimu amalankhula izi mboma la Phalombe pomwe bungwe-li limapeleka matumba a chimanga komanso zovala kwa anthu omwe anakhudzidwa ndi vutoli. -A Kimu ati anachiona cha nzeru kuti athandize anthuwa kamba koti anthuwa akusowa thandizolo siyanasiyana. -Monga mukudziwa kuti kuno ku Phalombe ndi boma limodzi lomwe limakuma ndi vuto la kusefukira kwa madzi tinawona chanzeru kuti tithandize anh okhudzidwawo, anatero a Kimu. -Poyankhulapo pomwe amalandila thandizoli, Bambo mfumu wa Parish ya Muwanga Bambo Clement Mulole anati thandizoli lafika mu nthawi yake ndipo liwathandiza pomwe mtengo wa thumba la chimanga ndi okwera. -Ku dera lino anthu ambiri amavutika chifukwa chakudya chimavuta komanso ndi chokwera mtengo choncho izi zawalimbikitsa kuti akatolika ndi amodzi ndipo samalekana ngakhale pa mavuto, anatero Bambo Mulole. -Bungwe la St Vincent De Paul lagwiritsa ntchito ndalama zokwana 4 million kwacha pogulira katundu yemwe lapereka kwa anthuwa. -Bungweli limapezeka mmaiko onse pa dziko lonse lapansi ndipo kuno ku Malawi linayamba mchaka cha 1974. -" -ID_KfpbTwuR," Malingaliro a Khirisimasi Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Khirisimasi ndi Januwale Zalowa mmanyumba (adalakwitsa ndi oimbayo osati in Tadeyo) Zaseseratu! Kwa amene adaliko nthawi imene Kennedy Ndoya, ankatchuka kuti Madolo akhoza kuyikira umboni kuti ikafika nyengo ya Khirisimasi ngati ino, nyimboyi siyimasowa pawailesi. - Abale anzanga, inde, iyitu ndi nthawi yachimwemwe, chisangalalo. - Ndimakumbuka nthawi imeneyo ndikadali kwathu kwa Kanduku nthawi ino ndiye kunkakhala kulima maganyu osati masewera kuti tipeze ndalama zosangalalira. Ndani safuna kudzipepesa. - Ife ndiye tatsekera kale kuntchito. Tikayambanso ntchito chaka cha mawa, adatero mkulu amene adali ndi Abiti Patuma. - Koma phwando la kuntchito kwanu lija ndiye ndewu zinaliko. Majuniyo kuswana ndi mabwana. Chikondi nacho chinali kuonetsedwa pakati pa majuniyo ndi mabwana awo pamdima komanso mgalimoto, adatero Abiti Patuma. - Pajatu Abiti Patuma samayimva nkhani ya maphwandoyi. Ndithu pakadalipano sindikudziwa kuti chaka chino walowa mmaphwando a makampani angati! Iwe phwando la kuntchito, ngati sunafike pomenyana ndi abwana wako ndiye kuti phwandolo silinathe, adatero mkulu uja. - Koma kunavuta zedi. Abwana kuvina ndi sekilitale, mkazi wabwana zibakera mwa sekilitale! Ngodya zomanga phwando la kuntchito, adatero Abiti Patuma. - Ukudziwa kale. Kumwa zimene sunamwepo. Kusakaniza zakumwa. Ngati sudzimbidwa ndi nyama yootcha ndiye kuti kuphwandoko sunapiteko, adabwekera Gervazzio. - Nkhani zili mkamwa, adatulukira mnyamata atavala malaya a blue, ojambulapo zitsononkho zinayi. Iye adali ndi chimwemwe kutsaya. - Dizilo Petulo Palibe ndiye mafumu! Lamulo lolola Paparazzi ndi anzake kupeza mauthenga mosavuta yadutsa mu ulamuliro wa Moya Pete, adadi, adatero mkulu uja. - Abiti Patuma adangoti kukamwa yasaaa! Ndipo Male Chauvinist Pigs isachite matama ngati idakambapo kanthu zopatsa ufulu Paparazzi ndi anzake, adapitiriza. - Kodi mkulu, si Dizilo Petulo Palibe yomweyo imene idasintha zina ndi zina lamulolo lisanalowe mkanyumba komata? Si inu nomwe mudasintha lamulolo kuti zinthu zizikukomeranibe pomwe mukulamula, mwaiwala kuti zidzakugwirani pakhosi mukadzasiya kulamula pano pa Wenela? adafunsa Abiti Patuma. - Koma zonse zili apo, kudutsa kwa lamulolo kapena ayi, kwa ine palibe kusintha. Lamulo si lamulo basi? Lamuloli lidzachititsa kuti kukhazikitsidwe Public Information Commission yoti izidzathandizira kukwaniritsa lamuloli. - Kunjakutu kuli Human Rights Commission, koma ufulu wa anthu siukuphwnyidwa? adfunsa mkulu adali ndi Abiti Patuma uja. -" -ID_KiNTyfWU,"Papa Wakambirana ndi President wa Mali Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisko wachita zokambirana ndi President wa dziko la Mali. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio Papa Francisko lachinayi wachita zokambirana ndi President Ibrahim Boubakar Keita wa dziko la Mali kulikulu la Mpingo ku Vatican. -Mu zokambirana zawo atsogoleri awiriwa mwa zina ayamikira ubale wabwino womwe ulipo pakati pa dziko la Mali komanso likulu la Mpingo wa Katolika. -Malinga ndi kalata yomwe likulu la Mpingo wa Katolika ku Vatican latulutsa, atsogoleri awiriwa ayamikira ubale wabwino womwe ulipo pakati pa dziko la Mali ndi likulu la Mpingo wa Katolika. -Iwo akambirananso za mavuto a anthu mmaiko a ku mzambwe kwa Africa omwe adza chifukwa cha magulu a za uchifwamba, za mavuto a chakudya komanso za anthu omwe akuchoka mderalo kupita mmaiko a ku ulaya. -Atatha kukumana ndi Papa Francisko, President Keita wakumananso ndi mlembi wa mkulu wa likulu la Mpingo wa Katolika Cardinal Pietro Parolin komanso mlembi wa mu ofesi yomwe imaona za ubale wa likulu la Mpingo wa Katolika ndi maiko ena Archbishop Paul Gallagher. -Likulu la Mpingo wa Katolika ku Vatican lidakhazikitsa ubale wa ukazembe ndi dziko la Mali pa 29 October, 1979. -Padakali pano pali maiko okwana 183 omwe ali pa ubale wa ukazembe ndi likulu la Mpingo wa Katolika ku Vatican. -" -ID_KneGxuEg,"Bungwe la Divine Mercy Liyendera Radio Maria Wolemba: Sylvester Kasitomu wp-content/uploads/2019/10/divine.jpg"" alt="""" width=""283"" height=""421"" /> Bungwe lolimbikitsa za chifundo cha Mulungu la Devine Mercy mu parish ya Balaka mu Dayosizi ya Mangochi layamikira Radio Maria kaamba kothandiza pa ntchito zofalitsa uthenga okhudza za chifundo cha Mulungu. -Wapampando wa bungwe-li ku parishiyi a Augustino Limited Chirwa anena izi pa mbuyo pa ulendo wa bungwe-li woyendera ndi kuzathandiza likulu la wailesi-yi ku Mangochi. -Iwo ati Radio Maria yathandiza kwambiri pa ntchito zofalitsa mthenga wabwino ponse ponse maka polimbikitsa mapemphero achifundo cha Mulungu monga kolona wa chifundo cha Mulungu yemwe amauluka tsiku lililonse 3 koloko madzulo ku wailesiyi. -Radio Maria yatithandiza kwambiri pantchito yofalitsa uthenga wa bungwe lathu maka mma out station, timakakhazikitsa guruli timangowalondolera anthu ku wailesiyi kuti anvere mapemphero a chifundo cha mulungu omwe amuluka tsiku lililonse amvere zambiri za bungweli zomwe mwazina sakuzimvetsa bwino, anatero a Chirwa. -Kumbali yothandiza wailesiyi apempha mabungwe komanso maguru osiyanasiyana omwe amakonda kumvera wailesiyi kuti aziyithandiza pofuna kuti uthenga wa Mulungu ufikire ponseponse. -Radio maria ikugwira ntchito yotamandika kaamba koti ikufikira malo oti ngakhale ansembe sangafikeko tiyeni tiithandize kuti ipitilire kufalitsa uthenga wabwinowu pa dziko lonse lapansi, anapitilira motero. -Guruli lapereka thumba la chimanga komanso ndalama yokwana 50,000 kwacha ngati thandizo lawo ku wailesiyi. -" -ID_KpkDNZxv," Kuikira kumbuyo khalidwe loipa Zimanenedwanenedwa zinthu ngati izi kwa amayi okwatiwa: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Osamasiyira Anaphiri kuti azingophikira abambo, kenaka akulandani banja Osaleka kudzisamalira chifukwa bamboyo maso alunjika pena Pakhomo kumasamalira chifukwa uve umathamangitsa bambo Izi ndi zitsanzo chabe, koma pali zambiri zomwe mzimayi amachenjezedwa kuti asamalitse pofuna kusunga banja. - Tikaonetsetsa palibe vuto ndi kusamala pakhomo, kudzisamalira ndi zina zotero, koma nzolakwika kuika zinthuzi ngati zida zothandizira kuti bambo akhazikike pakhomo. - Chifukwa polankhula moterendipo izi zimalankhulidwa kwambiri mmalo achilangozotimakhala ngati tikuvomereza kuti zina mwa izi ndi zifukwa zoyenerera popangitsa kuti bambo azinka nachita zibwenzi chifukwa mkazi wake walephera penapake kunyumba. - Kunena zoona abambo ena amakhala ndi zofooka zina zikuluzikulu zomwe amayi amazipirira mmakomomu osaganizirakonso kuti mwina apeze mpumulo popeza chibwenzi. - Nchifukwa chiyani zimaoneka zabwinobwino kuti abambo azilephera kupirira nkhani ngati za chakudya nkufika pomasirira Naphiri kuti mpaka apange naye chibwenzi chifukwa waphika bwino? Abambo otere ngachimasomaso ndipo amakhala kuti Naphiriyo amamusirira kale. Ndiye malankhulidwe omamuuza mkazi kuti akulekerera amakhala akuikira kumbuyo makhalidwe onyansa. - Pali abambo ena autchisi, ena oti akavula nsapato fungo nyumba yonse. Sudzamupeza mayi akuti bola Joni okonza maluwa amadzisamalirako. Mmalo mwake mayi amayesetsa kuti akonze nsapato ndi sokosi za mwamuna wake kuti fungo lichepe. - Koma mzimayi akamveka thukuta, ndiye bambo ali ndi chifukwa chomveka bwino choti akasake chibwenzi? Osamuuza mkazi wako za vuto lake nkuthandizana naye kupeza njira zothetsera fungo la thukutalo bwa? Mundimvetse, sindikuti amayi atayirire, koma tizindikire kuti amayi amakhala ndi zofooka. Tsono zofooka za amayi zisakhale zifukwa zokwanira zoti abambo azinka nasaka akazi ena. -" -ID_KplkFCOe," Alimi musaiwale mitengo ya chonde Bungwe lomwe limalimbikitsa alimi kubzala mitengo yosiyanasiyana la World Agroforesry Centre lapempha alimi kuti asaiwale mitengo ya chonde akamabzala mitengo chaka chino. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Woyendetsa pologalamu ya Agroforestry Food Security yomwe cholinga chake nkuonetsetsa kuti alimi akukhala ndi chakudya chokwanira, Dr Bruce Sosola, adati kugwiritsa ntchito mitengo ya chonde kukhoza kuchulukitsa zokolola ndi katatu pamunda. - Mkuluyu adalankhula izi pomwe amayendera nazale za mitengo za alimi ku Lumbadzi Lachiwiri lapitali komwe adati ndi wokhutira ndi ntchito yomwe alimi akuchita pankhani yobwezeretsa chilengedwe. - Sosola adati ina mwa mitengoyi monga Gliricidia ikhoza kugwiritsidwa ntchito limodzi ndi mbewu monga chimanga pomwe ina imafuna kuibzala mwakasinthasintha ndi mbewu ndipo imatha kugwiritsidwa ntchito kwa zaka ziwiri kapena zitatu mlimi asanabzalenso ina. - Sosola kuyendera nazale ya mitengo yobwezeretsa chonde mnthaka Kafukufuku yemwe tidapanga mmbuyomu adasonyeza kuti alimi akhoza kupindula kwambiri ndi njirayi chifukwa amalowetsa ndalama zochepa muulimi wawo. Pali mitengo ina monga ya Gliricidia yomwe mlimi akhoza kuphatikiza ndi mbewu monga chimanga popanda kusokoneza kakulidweka chimangacho. - Mitengoyi imathandiza kubwezeretsa michere yachilengedwe mnthaka. Komanso imagwira bwino kwa mlimi yemwe ali ndi malo ochepa chifukwa amabwezeretsa chonde mnthaka pomweso akulima mbewu zake nthawi imodzi, adatero Sosola. - Iye adati ubwino wina wa mitengoyi ndi wakuti imayamwa mchere wa Nitrogen ndi kuwusunga mmasamba ake ndi kuyamwanso mchere wachilengedwe womwe udathawira pansi ndi madzi nkuwubweretsa pamwamba kuti mbewu zizigwiritsa ntchito. - Kupatula Gliricidia, Sosola adati paliso mitengo ina monga katupe (Tephrosia), Sesbania, Cajanus komanso Faidherbia yomwenso imagwira ntchito yobwezeretsa chonde munthaka. - Iye adati mbewu yamitengoyi ndi yosavuta kupeza ndipo alimi akhoza kuipeza kudzera kumaofesi a bungweli omwe ali ku Chitedze Research Station ku Lilongwe pamtengo wotsika. - Iye adati bungweli limapereka upangiri kwa alimi omwe ali ndi chidwi chotsata njirayi momwe angachitire kuti apeze phindu lochuluka. - Adatinso ena mwa alimi omwe adawaphunzitsa kale pano adasanduka odziyimira paonkha ndipo akumagwiranso ntchito yophunzitsa alimi anzawo. - Mayi Dorothy Themba wochokera kwa Mpingu ku Lilongwe adathirira umboni kuti banja lawo lapindula kwambiri ndi njirayi. Iwo adati tsopano akukolola pafupifupi milingo itatu pa mbewu zomwe amabzala kuyerekeza ndi zomwe amakolola poyamba pamunda womwewo. - Ndidazindikira mochedwa kuti njirayi ndi yopindulitsa kwambiri. Mchaka choyamba kugwiritsa ntchito njirayi zokolola zanga zidawonjezekera koma apa nkuti mitengoyi isanayambe kugwira ntchitokwenikweni. -" -ID_KybCveaT," Afuna kudzikhweza nsanje itakula Apolisi ya Mponela ku Dowa amanga mayi wa zaka 24 Ketrina Paulo pomuganizira kuti amafuna kudzikhweza ponyansidwa ndi mwamuna wake yemwe adafuna kudya ndalama za utenanti ndi mkazi amene adalekana naye. - Mneneri wapolisiyo, Kondwani Kandiado, watsimikiza izi ponena kuti adamanga mayiyo pamlandu wofuna kudzipha zomwe zimatsutsana ndi ndime 229 ya malamulo a dziko lino koma koma amutulutsa pa belo chifukwa ali ndi ana amapasa ofunika chisamaliro koma akaonekera kukhothi posachedwa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Wojambula wathu kuyerekeza momwe zidalili Tidamanga mayiyo titalandira uthenga kuchoka kuchipatala komwe amati akalandire thandizo mwamuna wake atamupulumutsa. Akuti nkhani zake nzabanja ndiye tamupatsa belo uku tikufufuza kuti tikhale ndi umboni wodzapita nawo kukhothi, adatero Kandiado. - Malinga ndi mmodzi mwa anthu a mmudzi mwa Msakambewa, Emmanuel Mazaza, banja loyamba la Skalioti Dzakande wa zaka 34 lidatha zitamveka kuti bamboyo adali ndi chibwenzi ndipo amafuna kutenga chiwiri. - Iye adati ngakhale zidali choncho, bamboyo sadasunthike ndipo mkazi woyambayo, Angela Kefa yemwe ali naye ana atatu atapita kwawo, iye adakatenga mkazi wachiwiriyo nkulowana naye. - Dzinja lapitalo, bamboyo adakafuna ntchito ya utenanti ndipo adayipeza paesiteti ina yapafupi ndi kwawoko kenako adatenga mkazi wakeyo nkupita naye kuntchitoko. - Monga mwa ndondomeko ya ntchito ya utenanti, banjalo lidagwirizana ndi mwini esiteti ndalama zomwe adzalipatse ntchito ikadzatha ndipo pomwe msika wa fodya uli mkati, bwanayo adalipira antchito ake kuphatikizapo banjalo. - Banjalo litalandira chachikulu cha Dedza komwe akulandira chithandizo cha mankhwala. - Chomwe chidachitika nchoti mayiyo adapita kwa mnzake kukacheza ndipo pochoka kumeneko adazindikira kuti macheso palibe pakhomopo. Mayiyu adapita kunyumba yoyandikana nayo komwe adakabwereka machesowo kuti ayatsire moto. - Nthawi yomwe adali kunyumba inayo kukabwereka macheso, mwamuna wakeyo adamutsatira kunyumba inayo kukamuuza kuti apite kunyumba kuti akakambirane nkhani ina, adatero Manda. - Iye adati mayiyo adabwerera kunyumbako koma atangofika, bamboyo adatenga mpeni wakuthwa ndi kucheka nawo pakhosi pamkazi wakeyo ndipo zitatero bamboyo adathawa. -" -ID_LDAElJZF,"Papa Wati Mtanda ndi Chizindikiro cha Mphamvu ya Chikondi Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati mtanda ndi chizindikiro cha mphamvu ya chikondi cha Mulungu Papa Francisco walankhula izi lachitatu pa misa yomwe anatsogolera ku likulu la mpingo ku Vatican. -Iye wati mtanda si chinthu chongokoleka pa khoma kuti chizikongoletsa mnyumba koma chizindikiro cha mphamvu chowonetsa chikondi cha Mulungu yemwe anatumiza mwana wake Yesu Khritsu kudzafera anthu onse. -Pamenepa Papa Francisco wati ndi kofunika kumasinkhasinkha za mtanda kawirikawiri popeza ndi chizindikiro cha mphamvu cha chikondi cha Mulungu pa anthu ake. -" -ID_LUtKgGQn,"Bishop Tambala Alimbitsa Akhristu 127 ku st. Charles Lwanga Wolemba: Glory Kondowe Episikopi wa dayosizi ya Zomba, ambuye George Desmond Tambala lamulungu alangiza akhristu omwe alandira sacrament la ulimbitso mu dayosiziyo kuti azikonda kulimbikitsa ntchito ndi makhalidwe abwino. -Ambuye Tambala anena izi ku St. Charles Lwanga Parish pa mwambo wopereka Sacrament la ulimbitso kwa akhristu 127 pa parishi-yi. -Iwo ati munthu amene walandira ulimbitso amalandira mphatso za mzimu woyera zomwe zimakhala zikumutsogolera pa moyo wake. -Tisanayambe pemphero timachita chizindikiro cha mtanda. Timadziwa kuti mulungu mmodzi ana atatu zomwe ndi zovuta kumvetsa koma tikawerenga malembo woyera monga njero anafikira kwa amai maria namuwuza kuti udzakhala ndi pakati; pakati paja ndi Mulungu mwana ndipo kunadza chifukwa mzimu oyera anamufungatila mai Maria, anatero Ambuye Tambala. -Ambuye Tambala ati akhristu amene alandira mzimu oyera ayenera mkati mwawo mukhalenso kulengedwa kwatsopano ndipo akhalenso anthu osithika chifukwa paliponse pomwe mzimu woyera wafika payenera kukhara kulenga kwatsopano. -Lolato Kalulu yemwe ndi modzi mwa anthu omwe alandira nawo sacrametili wapempha akhristu amzake omwe alandira sacramenti-li kuti asafooke koma adzipereke pa chikhristu chawo. -" -ID_LeDMjFpQ,"Gulu la Youth Decide Layankhulapo pa Ndale Zachipolowe Gulu la Youth Decide Campaign lati lili ndi nkhawa kuti zipolowe zomwe zikuchitika pa nkhani za ndale zitha kuchititsa kuti achinyamata ambiri asadzatenge nawo gawo pa chisankho chomwe chikudzachi. -Kajoloweka: Apolisi akulephera kugwira ntchito yawo Mtsogoleri wa gululi Charles Kajoloweka amalankhula izi pa msonkhano wa atolankhani omwe gululi linachititsa lolemba mu mzinda wa Lilongwe. -Iye wati ndi zomvetsa chisoni kuti nkhanizi zikukulira-kulira koma mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika sakuchitapo kanthu, zomwe ati zikupeleka mafunso ochuluka. -Apolisi akulephera kugwira ntchito yawo posafufuza mokwanira za zipolowezi ndipo achinyamata atha kukhala ndi mantha osakaponya voti mu chisankho chomwe chikudzachi, anatero Kajoloweka. -Iye wapemphaso komiti ya kunyumba ya malamulo yowona za chitetezo kuti akumane ndi mkulu wa apolisi kuti apange njira zothana ndi zipolowezi. -" -ID_LgnvOrZR,"Papa Wati Akhristu Aziwona Nkhope Ya Mulungu Mwa Anthu Omwe Akumana Nawo Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati akhristu akuyenera kuwona nkhope ya Mulungu mwa anthu omwe akukumana ndi mavuto osiyana-siyana. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio, Papa walankhula izi lachitatu pa Misa yokumbukira ulendo wake wokacheza pa chilumba cha Lampedusa mdziko la Italy mchaka cha 2013. Iye wati akhristu akuyenera kuwona nkhope ya Mulungu kudzera mwa anthu monga osauka, odwala ndi othawa mmaiko awo pa zifukwa zosiyana-siyana. -Mmalaliko ake pa Misa mtchalichi lalingono la Casa Santa Marta Papayu wati akhristu akuyenera kuona nkhope ya Mulungu mwa anthu othawa mmaiko awo pa zifukwa zosiyana-siyana. -Papa Francisco wakumbutsa akhristu mau a Yesu Khristu oti: chilichonse chomwe muchitira mmodzi mwa abale angawa mwachitiranso ine. -Iye wati mau a Yesu Khristu ndi chenjezo kwa munthu wina aliyense za momwe akuyenera kukhalira ndi anthu anzake. -Papayu wati mau a Yesu Khristu ndi mau omwe akuyenera kuguguda mu mtima mwa munthu aliyense maka poyanganira zonyansa zambiri zomwe anthu akuchitirana masiku ano. -Iye wadzudzula khalidwe la bola zanga zikuyenda, khalidwe l ndilibe nazo ntchito, khalidwe la sizikundikhudza lomwe wati ndi loipa chifukwa limachititsa kuti anthu asazindikire ululu komanso mavuto omwe anthu ena akukumana nao mmoyo wao. -Papa Francisco wati akhristu akuyenera kuona nkhope ya Mulungu mwa anthu a njala, a maliseche, odwala, anthu a ku ndende ndikuyetsetsa kuchitapo kanthu. -Pa 8 July mchaka cha 2013 iye anapita pa chilumba cha Lampedusa chomwe chimalandira anthu ochokera mmaiko osiyana-siyana koma ambiri mwa anthuwa amachokera ku Africa ndi cholinga chokasaka moyo wabwino ku maiko a ku ulaya. -Ali pa chilumbapo Papayu adachita Misa, kucheza ndi achinyamata ochokera ku Africa komanso adaponya nkhata ya maluwa mnyanja ya Mediterranean kukumbukira anthu 20,000 omwe panthawiyo anali atafera mnyanja yaikuluyi asanafike pa chilumbachi. -Ulendo wa Papa Francisco udasonyeza poyera mmene iye akufunira kuti Mpingo ukhale: Mpingo wofungatira aliyense monga amachitira Yesu Khristu. -" -ID_LmrVfNuZ," Bungwe lilimbikitsa ulimi wa akalulu Akalulu ndi mtundu wa ziweto zingonozingono zomwe alimi ambiri amanyalanyaza kuweta koma katswiri paulimi wa ziweto zosiyanasiyana, Sute Mwakasungula, wati ulimiwu ndi wopindulitsa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mwakasungula, yemwe ndi mkulu wa bungwe lomwe limagwira ntchito ndi alimi a ziweto aangono la Small Scale Livestock and Livelihoods Programme (SSLLP) akuti ulimi wa akalulu suboola mthumba ndipo uli ndi ubwino wochuluka. - Muli chuma: Akalulu savuta kudyetsa Kupatula kuchita ndiwo pakhomo, mkuluyu adati akalulu amabweretsa ndalama komanso mlimi amapindula ndi manyowa ochokera mkhola la akalulu ngakhale kuti iye amalowetsa ndalama zochepa. - Choyamba, akalulu savuta kudyetsa chifukwa amadya zopezeka mosavuta. - Kusamala kwakenso, monga kumanga khola ngakhalenso kunyamula nkosavuta chifukwa cha msinkhu wake, adatero Mwakasungula. - Iye adati chisamaliro chakathithi ndiye chinsinsi cha phindu paulimi wa akalulu chifukwa kulephera kutero, akalulu amagwidwa matenda kapena kujiwa ndi zinyama zolusa. - Khola la akalulu limafunika kukhala labwino. Akalulu amafuna chitetezo chachikulu kunyengo monga dzuwa, mvula ndi kuzizira. - Amafunikanso chitetezo kunyama zolusa monga njoka, agalu, afisi ngakhalenso makoswe. Komanso safuna kusokonezedwa ndi phokoso, adatero Mwakasungula. - Iye adati mbewu ya akalulu imapezeka mosavuta mmalo a zaulimi monga kusukulu ya ukachenjede ya Bunda, nthambi za boma zokhudzidwa ndi ulangizi wa zaulimi ngakhalenso alimi ena a akalulu. - Mwakasungula adati nkhani ina yaikulu pa ulimiwu yagona pa katetezedwe kumatenda, makamaka pokhala tcheru nthawi yosankha akalulu oweta. - Nthawi zonse mlimi ayenera kuonetsetsa kuti akalulu sakuchucha mmphuno, alibe zilonda mmakutu, kumapazi ndi malo obisika. Mwachidule, pogula akalulu oweta, gulani komwe muli nako chikhulupiriro kuti kulibe matenda, adatero Mwakasungula. - Mkuluyu adati madzi ndi ofunika kwambiri pankhani yodyetsera akalulu mwakuti mkhola mumayenera kukhala madzi nthawi zonse chifukwa kalulu mmodzi ndi ana ake amamwa malita awiri patsiku. - Iye adaonjeza kuti pali zakudya zina zosayenera kudyetsa akalulu monga zakudya zomwe zaunga ndere, masamba a mbatatesi, masamba a mabilinganya ndi masamba a chinangwa. - Mwakasungula adati pofuna kusintha chakudya cha akalulu, pamafunika kusintha pangonopangono osangoti kamodzinkamodzi modzidzimutsa chifukwa kuteroko kumasokoneza mmimba mwa akalulu ndipo akhoza kudwala nkufa. -" -ID_LtHozHCB,"Akatswiri pa Ndale Adzudzula Maunduna Atsopano Mmodzi mwa akatswiri pa nkhani za ndale George Phiri wati nduna zina zomwe zasankhidwa ndi mtsogoleri wa dziko lino Dr. Lazarus Chakwera, zasankhidwa pa zifukwa za ndale. -Phiri: Ena asankhidwa pa zifukwa za ndale Phiri yemwenso ndi mphunzitsi wa za ndale ku University ya Livingstonia wauza Radio Maria Malawi kuti nduna zina zasankhidwa pofuna kudzisangalatsa komanso kudzithokodza kuti zidagwira ntchito pa nthawi ya misonkhano yokopa anthu. -Iye wati ndi zosayenera kusankha nduna za banja limodzi kapena za pa chibale chifukwa zikawononga sizingawululane. -Nduna zomwe zasankhidwa pa zifukwa za ndale maka maka ngati njira imodzi yowathokoza zomwe zili ndi chiospezo chobweretsa katangale mdziko muno, anatero Phiri. -Pamenepa Phiri wati ndi chachidziwikire kuti mtsogoleri wa dziko lino akufuna kulemeletsa banja limodzi. -" -ID_MFbgYKgP,"HRDC Ikufuna Stadium ku Zomba Ithe Msanga Ziwonetsero zomwe bungwe la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) linakonza, zachitika lero mmizinda yonse ikulu ikulu mdziko muno. -Khwimbi la anthu pa ziwonetserozo Ziwonetserozi cholinga chake chinali chofuna kukakamiza wapampando wa bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) Dr. Jane Asah kuti atule pansi udindo wake komanso kuti bungwe la Anti Corruption Bureau (ACB) liwuze mtundu wa Amalawi anthu omwe akuti amafuna kupereka ziphuphu kwama Judge omwe akumva mlandu wachisankho cha president. -Ndipo mu mzinda wa Zomba, ziwonetserozi zinayambira ku Chinamwali kukafika komwe kumalo komwe khonsolo ikumangako Stadium ndi kukafika ku maofesi a bomalo komwe anakapereka chikalata cha madandaulo awo chomwe analandira ndi bwanamkubwa wa boma la Zomba, Dr. Raphael Piringu. -Mmawu ake, wapampando wa bungwe la HRDC mchigawo chaku mmawa a Madalitso Banda ati ziwonetsero zomwe zinachitika mu mzindawu zinalinso zofuna kukakamidza akuluakulu a khonsolo ya mzinda wa Zomba kuti atsirize kumanga Stadium yomwe idayambidwa zaka ziwiri zapitazo. -" -ID_MIveKKMt," Amayi chepetsani zotsirana phalazi Kawirikawiri nkhani ya nkhanza za mmbanja imagonera abambo kuti ndiwo ali patsogolo kuzunza amayi. - Tikaonetsetsa chiwerengero cha nkhanza za mbanja chikutero ndithu, koma amayi nawo alowa chisimo chokhuthulira abambo phala kapena madzi amoto akawakwiyitsa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Sindikufuna kuchepetsa nkhanza zomwe amayi akukumana nazo, koma kuti mwina titaunikanso mbali yomwe amayi sakuchita bwino chifukwa nthawi zina poima pa zowawa zomwe amayi akudutsamo tidzayamba kuiwala abambo ena omwe aphedwa komanso kuvulazidwa ndi amayi. - Zokwiyitsa kapena kusamvana sikungalephere pamene pali anthu awiri. Kusemphana maganizo kapena zochita ndiye umunthuwo chifukwa palibe angaganize mofanana ndi mnzake nthawi zonse. Iyi ndi mbali imodzi ndithu yamoyo. - Koma chimene chimativuta anthu ndi kulephera kuugwira mkwiyo nkupeza njira za mtendere zothetsera kusamvana. - Zilibe kanthu kuti kaya wakunamiza bamboyo; kaya wapeza chibwenzi; kaya wachimwitsa mayi wina; palibe choyenereza mayi kuti atenge phala lamoto kapena madzi owira nkumukapiza nawo. Mtima ofuna kumuvulaza wina motere ngwa nkhanza zoopsa. - Ngati sunagwirizane ndi khalidwe wa bamboyo komanso ngati kukambirana kwavuta, ndi bwino kutsanzika kuti mulekane mwamtendere kusiyana ndi kuti wina azunzike ndi mabala, zipsera kapena zilema chifukwa choti mkazi wake adakwiya zedi. - Pambali pongovulaza, mchitidwewu ukhonzanso kupha munthu wabamboyo. Ndithu munthu akalowe mmanda mwa njira iyi chifukwa mayi anakwiya? Mumphindi zochepa za mkwiyo maganizo amgwazo akuti ndimkhaulitse amaneyu akhoza kusokoneza miyoyo yambiri . - Pamene bambo ovulazidwayo ali kuchipatala, mayi wolakwayo amakhala mmanja mwa apolisi kudikira kuti azengedwe mlandu omwe kawirikawiri amakathera nawo mdende. - Nanji akamwalira bamboyo, pamene akukalowa mmanda zimadziwikiratu kuti mayiyo yakenso ndi ndende yamuyaya. Ovutika poterepa amakhala ana, makolo okalamba komanso ena omwe amadalira awiriwa pachithandizo cha moyo wawo. - Pamene amayi tikudandaula za nkhanza zomwe timakumana nazo mmbanja, tisaiwale kuti nafe tili ndi udindo oonetsetsa kuti tisachitire ena nkhanza. Kaya walakwa bwanji bamboyo palibe chifukwa choti akapizidwe madzi amoto. -" -ID_MQGAKDDz," Ntchito yopereka ma ID iyamba December Nthambi ya unduna woona za ubale wa dziko la Malawi ndi maiko ena ndi chitetezo cha mdziko, yomwe udindo wake nkuyendetsa ntchito yopereka ziphaso zozindikiritsa kuti munthu ndi nzika ya Malawi (ID), yati ntchitoyi iyamba mwezi wa December. - Ziphaso zidzathandizanso kuti polembetsa mavoti zisamavute Ntchitoyi idakhazikitsidwa mchaka cha 2005 ndi cholinga chopititsa patsogolo ntchito zachitukuko koma malingana ndi mneneri wa nthambiyi, Norman Fulatira, padali zovuta zina ndi zina momwe zidaichedwetsa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Cholinga cha ziphaso nchakuti boma lizitha kuzindikira nzika zake mosavuta. - Komanso boma lizitha kuchita kalembera wa anthu ake mosavuta kuti lizitha kuzindikira zofunika popanga ndondomeko ya zitukuko mmadera osiyanasiyana potengera mavuto omwe magulu ndi madera osiyanasiyana ali nawo, adatero Fulatira polongosolera Tamvani Lachiwiri lapitali. - Iye adati kudzera mziphasozi, chinyengo pantchito za kalembera wa zisankho, kalembera ndi kugawa makuponi a zipangizo za ulimi zotsika mtengo ndi ntchito zogawa thandizo panthawi ya ngozi zogwa mwadzidzidzi chidzachepa. - Fulatira adati ngakhale padali zovuta zina ndi zina, ndime yoyamba ya ntchitoyi idatha ndipo kuyambira mwezi uno, nthambiyo iyamba kupereka ziphaso za kubadwa ndi kumwalira kwa ana mmaboma atatu a Chitipa, Ntcheu ndi Blantyre ngati poyambira. - Iye adati ntchitoyi aigwira ndi thandizo lochokera kunthambi yolimbana ndi matenda ya Centre for Disease Control (CDC) ndipo zipatala za mmabomawa azilumikiza kale ndi likulu la ntchitoyo ku Lilongwe. - Tayamba ndi maboma amenewa kaye koma tikhala tikufalikira mmaboma ena pangonopangono kutengera ndi mmene kafukufuku aziyendera. Tidzayamba kupereka zitupa kwa anthu akuluakulu oyambira zaka 16 kumapita kutsogolo mmwezi wa December chaka chino, adatero Fulatira. - Ndalama zonse zomwe nthambiyi ikufuna kuti ikwaniritse kupereka ziphaso kwa Amalawi ndi US$25 miliyoni (pafupifupi K11.23 biliyoni) ndipo Fulatira adati nthambiyo idapempha boma kuti liperekeko ndalama zokwana MK2.2 biliyoni yokhazikitsira ntchitoyi ndi kuyamba kupereka ziphaso pofika mu December. - Anthu ndi mabungwe ambiri ayamikira ganizo lokhazikitsa ziphasoli koma ena akudzudzula kuti ntchitoyi idachedwa kuyamba ndipo ena adataya chikhulupiriro kuti ntchitoyi idzatheka. - Fulatira adati nthawi yonse ntchitoyi imaoneka ngati idaima, nthambiyo idali ikukhazikitsa maziko ogwiriramo ntchitoyi mmaboma ndipo zambiri zidatheka. - Kufikira lero, mafumu onse mmaboma onse 28 adaphunzitsidwa za ntchitoyo komanso makomiti ogwira ntchitoyi mmaboma onse adaphunzitsidwa za mmene angachitire pogwira ntchitoyo. - Kupatula apo, zikalata zochitira kaundula wa mmudzi zidagawidwa kwa mafumu onse omwe amalandira mswahara kuchokera kuboma ndipo akuchita kalembera wa ana obadwa ndi anthu omwalira padakalipano, adatero Fulatira. - Pothirapo ndemanga, wachiwiri kwa oyendetsa ntchito za kafukufuku mdziko muno, Jameson Ndawala, adati ziphasozi zithandiza kwambiri kuchepetsa mavuto omwe amapezeka panthawi yochita akalembera osiyanasiyana. - Nthawi zambiri tikamachita kalembera pamakhala zambiri zomwe timayangana ndi kufunsa monga chaka chobadwa, abale omwe adataya, ndi zina zomwe mmadera ena, chifukwa chakuti mwina makolo sadasiye mbiri yeniyeni, zoterezi zimasowa. - Mmene ntchitoyi ikuyamba, zikutanthauza kuti anthu azikhala ndi chiphaso cha kubadwa komanso pazikhala chiphaso cha munthu akamwalira ndiye sitizivutika tikafuna zoterezi, adatero Ndawala. - Iye adati pochita kafukufuku wa chiwerengero cha anthu mdziko amafuna kudziwa kuti anthu akubadwa ochuluka bwanji pachaka komanso akufa angati kuphatikizapo zaka zawo zomwe ziphasozi zizionetsa. -" -ID_MQHWugZx,"CCJP Yapempha Anthu Adekhe Podikira Zotsatira za Chisankho Bungwe la chilungamo ndi mtendere mu dayosizi ya Dedza lapempha anthu kuti adekhe pomwe akudikira kuti bungwe lowona za chisankho lilengeze zotsatira. -Mkulu wa bungweli mu dayosiziyi a Lawrence Puliti ndi omwe anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi pamene zikumveka kuti mmadera ena anthu ayamba kale kukonzekera chisangalalo. -Malinga ndi a Puliti, sibwino kuyamba kusangalala pomwe bungwe lowona za chisankho silinatulutse zotsatirazi. -Tinayendera mmalo onse ovotera ndipo tapeza kuti chisankho chayenda bwino ndithu. Anthu asunga mtendere ndipo tiwapemphe kuti adekhe adikire mpaka bungwe la MEC lilengeze zotsatira zenizeni za chisankhochi ndiye ayambe kusangalala, anatero a Puliti. -Padakalipano bwanamkubwa wa boma la Ntcheu, Francis Matewere wati ndi okhutira ndi momwe ntchito yoponya voti yayendera mbomalo. -Matewere wauza Radio Maria Malawi kuti izi zachitika kaamba koti magulu okhuzidwa pa ntchito-yi anali ndi mgwirizano wabwino, zomwe zathandiza kuti ntchitoyi iyende bwino. -Padakalipano zotsatira zosatsimikizika zikusonyeza kuti mtsogoleri wa Tonse Alliance Dr. Lazarus Chakwera ndi amene akutsogola pa chisankhochi. -" -ID_MRgtmCeD," Anthu ambiri sakupita kukatsimikiza maina Ntchito yotsimikiza maina mkaundula wa zisankho za chaka cha mmawa ili pendapenda kaamba koti anthu ambiri saonetsa chidwi chopita kukaona maina awo. - Bungwe la zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) latsimikiza kuti mmaboma momwe ntchitoyi yayamba monga Ntchisi ndi Dedza ndi anthu ochepa omwe apita kukatsimikiza maina awo mkaundulamo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ena mwa anthu omwe adapita kukaona maina awo mkaundula wa zisankho Anthu ena akuti sadalandire uthenga uliwonse woti apite akatsimikize maina awo mkaundulamo, koma National Initiative for Civic Education (Nice) Trust yatsutsa za nkhaniyi. - Mkulu wa Nice Trust, Ollen Mwalubunju, wati bungwe lake lakhala likufalitsa uthenga kudzera pa wayilesi, mmatchalitchi, mmisonkhano, komanso pogwiritsa ntchito galimoto zokuza mawu zomwe zimazungulira mmaboma momwe ntchito yotsimikisa maina ikuchitika. - Ntchito yathu nkuphunzitsa anthu za ndondomeko za chisankho moti momwe tidangoyamba kalembera mpaka pano sitidakhale pansi tikumema anthu kuti akatsimikize ngati maina awo ali mkaundula wa zisankho, watero Mwalubunju. - Ngakhale zili choncho, masiku oyambirira antchitoyi anthu ochepa ndiwo amafika mmalo momwe adalembetsera zisankho kuti atsimikize ngati maina awo akupezeka mkaundula. - Mwachitsanzo, pa sukulu ya pupayimale ya Mlanda ku Dedza kudafuka anthu anayi okha kudzaona maina awo mkaundula tsiku loyamba la ntchitoyi pa December 10 2018. - Mboma la Ntchisi mmalo ambiri anthu okaona maina samafika 30, kupatula kuchepa kwa uthenga, mkulu yemwe akuyanganira ntchitoyi pa sukulu ya pulayimale ya Ntchisi, Helix Solomon, wati mvula ndiyo idalepheletsa anthu ambiri kukaona maina awo mkaundula. - Anthu ena akuti sadalandire uthenga uliwonse woti akatsimikize ngati maina awo ali mkaundula wa zisankho. Ena akutangwanika ndi ntchito zakumunda pamene ena ikuwatsekereza ndi mvula, watero Solomon. - Mneneri wa bungwe MEC, Sangwani Mwafulirwa, wapempha anthu kuti akaone maina awo komwe adalembetsera zisankho. - Mwafulirwa wati aliyense wofuna kusintha malo woponyera voti akafotokozera akuluakulu amalo womwe adalembetserawo kuti amuthandize kusamuka. - Kukaona maina ndi bwino chifukwa aliyense yemwe adataya chitupa chake akapatsidwa mwayi wotenga chitupa china chatsopano bola akhale ndi umboni wokwanira, komanso dzina lake lipezeke mkaundulamo, watero Mwafulirwa. - Mkuluyu wati aliyense yemwe sadalembetsa mkaundula nthawi ya kalembera sapeza mwayi wolembetsa pa nthawi yoona maina. - Zipani za ndale zosiyanasiyana zati zili pakalikiliki kumema anthu kuti akaone maina awo mkaundula ncholinga choti ngati pali kusokonekera kulikonse, akonzeretu kuti asadzakhumudwe tsiku loponya voti. - Mneneri wa chipani cha Malawi Congress (MCP), Maurice Munthali, wapempha aliyense wotsatira chipanicho kuti akatsimikize ngati dzina lake lili mkaundula wa zisankhozo. - Naye mneneri wa chipani cha United Democratic Front (UDF) Ken Ndanga, komanso wa United Transformation Movement (UTM) Joseph Chidanti Malunga alankhula chimodzimodzi. - Sitikufuna kuona zomwe zidaoneka pa kalembera moti pano tili mkati momema anthu kuti azikaona maina awo mkaundula. Tifikira paliponse kufotokozera anthu za ubwino wokaona maina awo mkaundula wa zisankho, watero Munthali. -" -ID_MVVPXxjG,"African Parks Ikuchitira Nkhanza Anthu a Mmudzi Phungu Wolemba: Thokozani Chapola Phungu wa ku nyumba ya Malamulo wa dera la Mangochi Masongola, Ishmael Grant wati kampani ya African Parks ikuchitira nkhanza anthu a mmidzi yozungulira nkhalango yotetezedwa ya mboma la Mangochi akalowa mu nkhalangoyi kukafuna nkhuni. -Grant wati boma linapereka nkhalangoyi mmanja mwa kampani ya African Parks kuti aziyisamalira komanso ipindulire anthu a madera ozungulira koma zomwe kampaniyi ikuchita ndizosemphana ndi izi kaamba koti ikuphwanya maufulu a anthuwa. -Iye wati kampaniyi ikuloweleranso malo a anthu a mderali omwe amayenera kumagwiritsa ntchito polima mbewu zosiyanasiyana zomwe wati zitha kudzetsanso njala mu derali kaamba koti anthu ena ayamba kusowa malo olima. Pamenepa iye wati monga mtsogoleri wa derali, achita chilichonse chotheka kuti apeze yankho ku mavutowa. -Mmene amayamba kugwira ntchito yoasamalira nkhalangoyi panali mgwirizano woti anthu azikalowabe mu nkhalangoyi kukatola nkhuni ndipo izi zimachitika amapereka mpata kwa anthu a mmudzi kuti alowe mu nkhalangoyi kukatola nkhuni lachiwiri ndi lachinayi. Koma padakali pano alonda akumeneko akapeza munthu akumamumenya zomwe ndi zinthu zosakhala bwino, anatero Grant Koma polankhulapo pa nkhaniyi wamkulu wa alangizi ku African Parks, a David Nangoma ati nkhani akunena phunguyu ndi yabodza ndipo ikuchokera kwa anthu omwe ali ndi zolinga zoyipa ku nkhalangoyi. -Nkhani imeneyo ndi yabodza chifukwa iwo anazolowera kulowamo mwachisawawa ndiye padakalipano chitetezo chakhwima ndiye akuwona ngati akuzunzika koma sikuti akumenyedwa ayi. Tikugwira bwino ntchito ndi mafumu onse ozungulira nkhalangoyi. Anthu amene akudandaulawo ndi amene ntchito zawo zinali zolakwika nchifukwa chake akudandaula, anatero a Nangoma. -A Nangoma atsutsanso malipoti oti kampaniyi ikulowelera mu malo omwe sinapatsidwe kuti izigwiramo ntchito. -Nkhalango ija ndi yotetezedwa yomwe inakhazikitsidwa ndi boma mchaka cha 1927 ndipo map ake alipo kale ku boma. Ndiye anthu akumabwera kuchotsa beacon kuyisunthira mkati mwa nkhalango. Ndiye ife tikabwera ndi kuzayibwezeretsa malo amene imayenera kukhala potengera map ake anthu akumawona ngati tikulowelera malo awo koma si choncho ayi, anatero a Nangoma. -" -ID_MclKMhyP," Mtumiki wa Mulungu adalosera Onse okhulupirira amadziwa kuti zodzera mmanja mwa Mulungu nzodalitsika ndipo zimayenda moyera monga momwe zikuyendera pakati pa mthutha wa chikopa Elvis Kafoteka ndi Thokozani Mazunda. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Awiriwa akuti adakumana mchaka cha 2012 kumapemphero kutchalitchi cha Revival Church of All Nations ku Ntcheu, koma nkuti mneneri wa Mulungu kumeneko, Themba Jere, atalosera kale kuti chisadafike chaka cha 2016, Thoko adzakhala atakumana ndi wachikondi wake. - Elvis akuti awiriwa atakumana mu 2012, adayamba kucheza ngati munthu ndi mnzake, osaganizirana kuti maganizo a wina ngotani, kufikira mu December mchaka cha 2015 pomwe iye adafunsira namwaliyo. - Thokozani ndi Elvis patsiku la chinkhonswe Mmene tinkakumana tidali tisakudziwana koma tidakhulupirira kuti mphamvu ya Mulungu idalipo chifukwa tidayamba kucheza ngati anthu oti tidadziwana kalekale. Tidapitiriza choncho mpaka 2015 pomwe ndidamufunsira ndipo adandivomera, adatero Elvis. - Iye akuti panthawi yonseyi, Thoko ankamubisira za masomphenya a mneneri Jere ndipo pa 31 December 2015 kuti mawa lakelo ndi 2016, awiriwa adakumana kumapemphero a usiku komwe adafunsirana. - Mwina samandiuzira dala kuti aone zotsatira za masomphenya a mneneriyo. Patsikulo kudali kuti mawa lake 2016 wafika ndipo ndimakhulupirira kuti mphamvu ya Mulungu idagwirapo ntchito kwambiri, adatero Elvis. - Pa 4 June awiriwa adapanga chinkhoswe kunyumba kwa a Loga mboma la Ntheu ndipo pologalamu yaukwati idakonzedwa kuti udzakhaleko pa 3 June chaka chamawachi. - Iye adati amakonda chilichonse pamoyo wa Thoko monga momwe naye Thoko akuti amakondera Elvis. -" -ID_MdKsoIHC,"Episkopi Apempha Azamba Agwire Ntchito Modzipereka Episkopi wa dayosizi ya Mangochi, Ambuye Montfort Stima wapempha ogwira ntchito mzipatala kuti agwire ntchito yawo modzipereka komanso mowonetsa mtima wachikondi kwa odwala. -Iwo alankhula izi ku chipatala cha Koche mboma la Mangochi pamene anakacheza ndi odwala pa chipatalachi komanso kuwapatsa mphatso zosiyanasiyana lero pamene dziko lonse limakumbukira anthu odwala. Ambuye stima ati anthuwa akuyenera kumvetsa kuti ntchito yawo ndi utumiki wapadera ndipo achilimike polimbikitsa ukhondo mzipatalazo. -Tikupempha onse omwe akusamalira odwala mzipatala kuti awonetse mtima wa chikondi osati chifukwa cha malipiro ayi chifukwa umenewu ndi utumiki chimodzimodzi mmene timayitaniridwa ife ansembe asisteri ndi ena. -Azisamalira mzipatalamo bwino bwino kuti odwala akafika azikhala ndi chikhulupiliro kuti achiladi chifukwa ukhondo ndi mankhwala pawokha, anatero ambuye Stima. -Polankhulapo mkulu woyendetsa ntchito za chipatala cha Koche, Sister Mechelina Kawa ati pali ubale wabwino kwambiri pakati pa chipatalachi ndi anthu ozungulira kaamba ka thandizo labwino lomwe chipatalachi chikupereka. -Umodzi ulipo pakati pa ife ngati chipatala ndi amfumu komanso anthu okhala mmidzi imeneyi. Timagwira ntchito ndi midzi yokwana 34 koma konseko ubale wathu uli bwino, anatero Sister Kawa. -Iwo athokoza Mulungu kaamba kotsogolera pa ntchito zonse za chipatalachi kuti chiziyenda bwino ngakhale akukumana ndi mavuto ena ochepa. -" -ID_MhXpTtdX," Alubino akufuna chilungamo Bambo wachialubino ku Ntcheu wati akufuna chilungamo pankhani yake yomwe akuloza chala mkulu wina wabisinesi kuti adamutsekera mgolosale ndi kumubera ndalama zokwana K103 000, komanso kumuopseza kuti amupha. - Kudandaula kwake kukubwera pamene bwalo la Mozambique pa 16 February lidagamula kuti woganiziridwayu alibe mlandu kusiya mkuluyu, yemwe ndi mphunzitsi, ali kakasi, kusowa mtengo wogwira. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Apolisi mdziko la Mozambique ndi Malawi atsimikiza kuti nkhaniyi idazengedwadi mdziko la Mozambique. - Mkulu wachialubinoyu, Charles Chidambukira Ndau, yemwe akuphunzitsa pa Chilobwe LEA ku Lizulu mbomali, wauza Tamvani kuti pa 6 February adatsekeredwa mshopu ya wamalonda wina yemwe adamuopseza kuti amupha akakuwa. - Ndidapita kukagula malata ndipo ndili mshopumo, adauza mnzake wogwira naye ntchito kuti atseke zitseko. Kenaka adati ndamuchita chitaka ponena kuti K76 000 yake yasowa. - Adati nditulutse ndalama zanga zonse ndipo ndidatulutsa K103 000 yomwe ndidali nayo ndipo adandilanda K76 000 ndi kundibwezera K27 000, koma adandilandanso nkuingambangamba. - Ndimaganiza kuti anditulutsa, koma sadatero ndipo adayamba kundiopseza kuti andipha. Adandimanga nkukanditsekera kuchipinda cha shopuyi, yomwe ili mbali ya Mozambique mmalire ndi dziko la Malawi, adatero Ndau. - Iye adati polingalira kuti tsiku lakufa lafika, adapemphera ndipo mwamwayi zingwe adamumangira zija zidalera. Mwamwayinso adali ndi foni ndipo adaimbira mwana wake kumuuza kuti watsekeredwa mshopumo ndipo akufuna kumupha. - Adanditsekera cha mma 8 koloko mmawa ndipo anthu amatulukira cha mma 11 koloko. Adafuna kuphwanya shopu, kenana apolisi a Mozambique adatulukira kudzandipulumutsa komanso adamumanga yemwe adanditsekerayo ulendo kupolisi yawo, adatero Ndau, yemwe ali ndi ana 6. - Atachoka kupolisiko, Ndau akuti adapita kupolisi ya Lizulu kumbali ya Malawi kukalembetsa sitetimenti ya momwe nkhaniyi idakhalira. - Amaganiza kuti nkhaniyi ikambidwa mdziko la Malawi potengera kuti wodandaula ndi woganiziridwa onse ndi nzika za ku Malawi, sizidatero. Bwalo la Villa Ulongwe mdziko la Mozambique ndilo lidazenga mlanduwo ndipo akuti lidagamula kuti palibe mlandu. - Pa 15 February ndidalandira uthenga kuti ndipite kukhoti la ku Villa Ulongwe ndipo nditapitako pa 16 February adandiuza kuti chigamulo cha nkhani yanga chidali choti palibe mlandu. Adati nkhani idazengedwa pa 12 February pamene ine sindimadziwapo kalikonse kuti yakambidwa, adatero mkuluyu. - Ndau adati ngakhale adakagwada kupolisi ya Lizulu, padalibe thandizo ndipo mmalo mwake wapolisi wa ku Mozambique ndiye adachita chotheka kuti ndalama zake amubwezere. - Yemwe adanditsekerayo atabweza ndalamazo, adadziwitsa apolisi ya Malawi kuti asasainirane ndipo ndalama zonse K103 000 adandibwezera. Pamenepa ndipo pakundidabwitsa ine, ngati palibe mlandu, bwanji adabweza ndalamazo? akudabwa Ndau. - Mkulu wa polisi ya Lizulu mdziko la Mozambique, Philip Jackson, watsimikiza kuti nkhaniyi idakazengedwadi ku Villa Ulongwe chifukwa idachitikiranso mdzikomo. - Tikagwira anthu amene aba ku Malawi, timawapatsira apolisi anzathu a ku Malawi, nawonso Amalawi akagwira anthu amene apalamula mlandu mdziko lathu amatipatsira. - Nkhani mukunenayo idachitikira kuno ku Mozambique chifukwa shopuyo ili mdziko lathu ngakhale onsewo ndi Amalawi. Nchifukwa tidaitengera kukhoti la ku Villa Ulongwe, adatero Jackson. - Jackson adati mlandu womwe udapita kubwaloko ndi wotsekera munthu mnyumba, osati wofuna kumupha, monga mwini wake akunenera. - Nkhani zofuna kupha anthu achialubino nzovuta ngakhale mdziko lathu, ndiye tidamutsegulira mlandu wotsekera munthu mnyumba, adatero. - Wapolisi wina papolisi ya Lizulu mbali ya ku Malawi, yemwe adati tisamutchule dzina, naye adatsimikiza kuti nkhaniyi idazengedwadi mdziko la Mozambique koma adati ngati tifuna kudziwa zambiri tiyankhule ndi a kulikulu la polisi. - Wapolisiyu adatsimikizanso kuti Ndau adakadandaula kupolisi yawo koma chomwe adangomva nkuti chigamulo chaperekedwa kale ku Mozambique. - Koma wachiwiri kwa mneneri kulikulu la polisi mdziko muno, Thomeck Nyaude, wati chomwe akudziwa nkuti nkhaniyi ili mmanja mwa khoti la Malawi. - Nkhaniyo ndikuidziwa, chomwe ndinganene nkuti nkhaniyi ikalowa mkhoti tsiku lina lililonse. Zoti kwaperekedwa chigamulo ku Mozambique, ine sindikudziwa. Ngati anthuwo ndi Amalawi, zitheka bwanji kuti mlandu wawo ukazengedwe ku Mozambique? adatero Nyaude, koma sadatchule khoti lomwe lizenge nkhaniyi. - Mkulu wa bungwe la Association of Persons with Albinism, Boniface Massah, wati nkhaniyi akuidziwa ndipo nawonso ndi odabwa ndi chigamulo komanso chifukwa chomwe idakazengedwa mdziko la Mozambique. - Tikufuna kumvetsa ngati kuli kovomerezedwa kuti nkhaniyi ikazengedwe mdziko lina, koma nkhani yathu yaikulu ndi zotsatira za chigamulo kuti adapeza kuti palibe mlandu, adatero Massah. - Iye adati akudikirabe yankho pa kalata yomwe adalembera unduna woona za anthu olumala yomwe adapempha kuti chigamulochi chiunikidwe asanakamangale kubwalo lina. -" -ID_MkwfktdW," APM wakwanitsa masiku 100 lero Akatswiri owona mmene nkhani zandale, chuma ndi zina zikuyendera mdziko muno komanso anthu wamba ati masiku 100 amene mtsogoleri wa dziko lino Pulezidenti Peter Mutharika wakhala ali pampando wolamulira dziko aonetsa kuti mtsogoleriyu ndi wamasomphenya ngakhale Amalawi ambiri, maka akumidzi, adakalibe munsinga za umphamwi. - Ndemangazi zikudza pounguza ulamuliro wa Mutharika mmasiku 100 amene wakwanitsa ali pampandowu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Pa 30 May chaka chino, bungwe loyendetsa chisankho la Malawi Electoral Commission (Mec) lidalengeza kuti Mutharika ndiye adapambana pachisankho cha pa 20 May. Iye adalumbiritsidwa tsiku lotsatiralo, zomwe zikusonyeza kuti lero pa 6 September watha masiku 100 akulamulira dziko lino. - Pamasikuwa zingapo zachitika monga kuweyeseka kwa chitetezo mdziko muno pamene umbanda wafika posauzana. - Chitsanzo mwezi wokha wa June ndi July chaka chino kudaphedwa anthu oposa 51 ndi achifwamba oba ndi zida zoopsa kuphatikizapo mfuti. Komanso kwachuluka kuba ndalama mmalo opempherera, mmashopu, mmakampani komanso mnyumba za anthu. Posakhalitsapa mfumu ina kwa Madziabango mboma la Blantyre idaphedwa ndi mbava. - Zina zomwe zachitika ndi nkhani za ulamuliro wabwino, zandale, umoyo wa Amalawi komanso zachuma cha dziko lino zomwe akatswiriwa akuti chisonyezo chilipo kuti zinthu zisintha, koma apemphabe boma kuti likonze momwe mwatsalira. - Mphunzitsi wa ndale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Blessings Chinsinga, akuti zabwino zomwe Mutharika wachita pamasikuwa nzochuluka ngakhale zolakwika zizidalephere. - Mmasiku 100 taona [Mutharika akuchititsa] misonkhano yandale iwiri yokha basi; wayenda maulendo akunja ochepa; taona wachiwiri wake akugwira ntchito ndi ogwira ntchito mboma, zomwe zikuthandiza kuti zachinyengo zichepe. Tili ndi ubwino wochulukirapo womwe taona panthawiyi, adatero Chinsinga polankhula ndi Tamvanimsabatayi, koma adatinso ulamulirowu pena waponda Amalawi pachilonda. - Adalonjeza kuti kabineti ichepa, inde idachepadi koma taonani alangizi mmene achulukiramo. Uku nkungofuna kumwaza misonkho ya anthu mosasamala. Onaninso momwe ogwira ntchito mboma akuwachotsera, zomwe zikusiyana ndi zomwe adalonjeza panthawi ya kampeni. Izitu sizikusiyana ndi ulamulo wapita uja, adatero mkuluyu. - Chinsinga adati akadakhala mayeso, Mutharika akadadya 6 pa 10. - Koma mkulu wa bungwe la ogula la Consumers Association of Malawi (Cama), John Kapito, adati masiku 100 ngochepa kuweruza boma la Mutharika kumbali ya kagulidwe ka zinthu komabe wati bomali layesetsa pakasamalidwe ka misonkho ya Amalawi. - Nduna nzochepa komanso mtsogoleri sakuyenda monga zidalili poyamba. Tayamba bwino, komabe tikudikira kuti tione mfundo zomwe aponya mndondomeko ya zachuma ngati ipindulire anthu, adatero Kapito, napereka [very good] 9 pa 10 kwa mtsogoleriyu pazomwe wachita mmasikuwa. - Mkulu wa bungwe loona za umoyo la Malawi Health Equity Network (Mhen), Martha Kwataine, adati pamasiku 100 sipadaoneke kusintha kwenikweni kumbali ya zaumoyo chifukwa cha mavuto amene bomali lidawapeza. - Iye adati bomali laonetsa chidwi kuti likufuna kusintha nkhani za umoyo. - Bomali lapeza mavuto ambiri, makamaka pankhani ya zachuma, ndiye kudali kovuta kuti mbali ya umoyo ikonzedwe. Komabe taona akulankhula ndi amabungwe kuti ndi ndalama zingati zikufunika kuti nkhani za umoyo ziyambe kuyenda bwino. - Bola asamangolankhula koma kuchita malinga ndi mawu awo. Sitikufuna kungowapaka mafuta pakamwa Amalawi. Komanso taona boma likugwira bwino ntchito ndi mabungwe omwe si aboma. Izi nzofunika kusiyana ndi zija zimachitika poyamba zija kuti amabungwe kumatengetsana ndi boma, adafotokoza Kwataine. - Iye wati pazomwe Mutharika wachita mmasikuwa angamupatse 6.5 pa 10. - Prof. Ben Kalua wa ku Chancellor College akuti Mutharika wawonetsa mawanga kuti dziko lino likupita kumtendere polichotsa kumoto komwe lidali muulamuliro wapita. - Tikuchokera kumoto ndipo talunjika kwabwino. Mutha kuona kuti misonkho siyowawitsa ngati ija timaiona ija, zinthu sizikukwera monga zinkachitira. Tikulowera kwabwino, adatero Kalua, koma adati si kuti zonse zili myaa. - Iye adati nkhani ya zipangizo zotsika mtengo ndi imodzi mapologalamu amene boma liyenera kuganizirapo bwino pandondomeko yothetsa umphawi poti siyopindulira Amalawi onse. - Nkhaniyi ndi yovuta, sungati zinthu zisintha ndi kupereka zipangizo zotsika mtengo. Timati tithana ndi zipangizo zaulimi zotsika mtengo, koma apa tikumva za simenti ndi malataApatu tikungobweretsa mavuto enanso kwa anthu chifukwa mapeto ake zingobweretsa chisokonezo chifukwa si aliyense amene apindule ndi ndondomekoyi, adatero Kalua. - Koma Lackson Nkhoma wa mmudzi mwa Dzinjiriza kwa T/A Mpando mboma la Ntcheu akuti zinthu sizikuyenda kumbali ya bizinesi chilowereni Mutharika. - Ndimagulitsa zakumwa, koma boma latikwezera msonkho wa pachaka kuchoka pa K4 500 kufika pa K7 500. Ndiye apa pali kusintha kwabwino? Anthuwa ndi amodzi, palibe chachilendo tingachione, adatero Nkhoma. - Naye Basitiyana Chizinga wa mboma la Mulanje koma akukhala mumzinda wa Blantyre akugwirizana ndi Nkhoma ponena kuti moyo wa Amalawi sudayambe kusintha, mavuto ati akupitirira. - Ine ndimagulitsa mayunitsi, ndidali ndi chiyembekezo kuti kulowa kwa a Mutharika zinthu zisintha monga zidalili ndi abale awo aja [Bingu wa Mutharika] koma ayi ndithu. Pano atikwezera msonkho wogulitsira mayunitsi pachaka kuchoka pa K4 000 kufika pa K7 000. Chabwino palibe, adadandaula Chizinga. - Masiku 100 akhala owawitsa kwa Amalawi maka pankhani ya chitetezo pamene kuphana ndi kuba kwakhala kwachisawawa. - Msabatayi Mutharika adati akuwadziwa amene aweyesa boma lake pankhani zachitetezo, kotero wapereka mphamvu zonse mmanja mwa nduna ya zachitetezo kuti ithane ndi aliyense amene akubweretsa chisokonezochi. - Iye adanenetsa kuti akuwadziwa amene akutekesa chitetezochi ndipo adati athana nawo. - Mutharika, polankhula atangolumbiritsidwa kukahala mtsogoleri wa dziko lino, adati anthu ogwira ntchito mboma asade nkhawa chifukwa boma lake silithotha aliyense. - Koma izi ndi zosiyana ndi zomwe wachita pamasiku 100 chifukwa wachotsa kale mkulu wa asirikali General Odillo, wachiwiri wake Major General John Msonthi, wachiwiri kwa wamkulu wa polisi Nelson Bophani, mkulu wa bungwe la Malawi Communications Regulatory Authority (Macra) Charles Nsaliwa, mongotchulapo ochepa. - Chopweteka nchakuti ngakhale akamunawa achotsedwa ntchito, akhala akulandira malipiro kuboma omwe azichokera kumisonkho ya anthu mpaka mu 2019 malinga nkuti awachotsa makontirakiti awo asanathe. -" -ID_MlhNAhRm," Zipolowe ku mapulaimale chotsutsa cha MCP chidaimitsa mapulaimale ake kaamba ka zipolowe ku Dedza, zipani zandale, kuphatikizapo MCP, zatsindika kuti zichilimika kuti zipolowe ku mapulaimale zisachitike. - Magazi adachucha ku mapulaimale a MCP kudera la kumpoto kwa bomalo Lachiwiri lapitalo potsatira mkwiyo wa masapota. Mwazi ukukha, katundu adaonongedwa ndi anthu amene ankagenda poyesetsa kusokoneza kuti mapulaimalewo asachitike poganiza kuti pankachitika zachinyengo. Ena adavulala pa chipwilikiticho. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Koma mneneri wa MCP, mbusa Maurice Munthali watui zipolowezo zidali zomvetsa chisoni ndipo chipanicho chiyambanso mapulaimalewa kuyambira Lachisanu likudzali chifukwa akonza zovuta zonse. - Kaliati: Kulibe kudzimbuka Mavuto analipo onse atha ndipo tikuuza makandideti onse a mmadera 191 amene atsalira kuti zipolowe ndi zosafunika ku mapulaimale. Ndondomeko zathu zikupatsa anthu a kudera kusonkha amene akuwafuna ndipo akuluakulu a kuchipani azikangoonerera kuti zonse ziyende bwino, adatero Munthali. - Zipolowe zidayamba ku mapulaimalewo pomwe Savel Kafwafwa, yemwe amapikisana ndi phungu waderalo Patrick Chilongola adati saimanso pachisankhocho chifukwa amafuna kuberedwa. Anthu ena adayamba kugenda kuti chisankhocho chime ndipo ena adaswa galimoto ndi nyumba ya Chilongola. - Koma Chilondola wati ichi chidali chiwembu chabe chofuna kusokoneza chifukwa padalibe malingaliro aliwonse obera mapulaimalewo. - Anthu ondifunira zabwino adali atandichenjeza kale kuti andikonzekera chifukwa amadziwa kuti sangandigwetse ndi votisi, watero Chilondola. - Pomwe MCP ikuti yasokerera mabowo omwe analipo, mneneri wa chipani cha UDF Ken Ndanga wati chipanicho sichidzatsata njira yoti ofuna munthu azikaima kumbuyo kwake, zimene wati zimadzetsa zipolowe komanso kuti chisankho chisayende mwa chilungamo. - Zoima kumbuyo kwa kandideti zimachititsa kuti ovota asamasuke. Ndipo ena akangoona kuti kumbuyo kwawo kuli anthu ochepa, amatsutsa zotsatira za chisankho tisanawerenge nkomwe. Mapeto ake zikhonza kukhala ziwawa, adatero Ndanga. - Mlembi wamkulu wa United Transformation Movement (UTM) Patricia Kaliati adati chipanichi chidayamba kale kukambirana ndi onse ofuna kudzapikisana nawo kuti akadzagwa asadzadzimbuke ndipo zokambiranazo zikubala zipatso. - Ena takumana nawo kale ndipo amvetsetsa nkutitsimikizira kuti akadzagwa, sadzadzimbuka koma adzagwira ntchito ndi omwe adzapambane kuti mphamvu zidzachuluke, adatero Kaliati. - Mlembi wa chipani cha Democratic Progressive Party (DPP) Grezelder Jeffrey adati chipanicho chidayamba kale kukambirana ndi ofuna maudindo kuti adzavomereze zotsatira za mapulaimale. - Mbali imeneyo takonza kale ndipo tili ndi chikhulupiliro kuti sipadzakhala zodzimbuka zilizonse chifukwa taunikirana nawo onse ofuna maudindo ndipo amvetsetsa, adatero Jeffrey. - Akatswiri pa zandale George Phiri wa ku University of Livingstonia ndi Mustafa Hussein wa ku Chancellor College adati zipani zikuyenera kusamala pochita mapulaimale kuopa zipolowe monga zidalili ku Dedza. - Phiri wati zipolowemchipani si zabwino makamaka panthawi ino pomwe zipani zili kalikiliki kubzala chikhulupiliro cha utsogoleri wabwino mwa anthu. - Mukaonetsetsa, nkhawa zambiri zomwe anthu ali nazo pautsogoleri ndi mtendere ndi ulamuliro wa demokalase yeniyeni ndiye zipani zikuyenera kuphathirira pa nkhawa zimenezi. Mkangano ngati wa ku Dedza ukhonza kupeweka ngati atsogoleri atsata mfundo za chilungamo, adatero Phiri. - Ndipo Hussein wati atsogoleri a zipani akuyenera kupanga ndondomeko zoti mavuto a mzipani achepe kuopa kugwetsa mphwayi anthu. - Iyi si nthawi yopanga zachibwana chifukwa masiku apita kale. Chofunika apa nkupanga njira zopewa mavuto mchipani. Zipani zones zidziwe izi pomwe mapulaimale angoyamba kumene, watero Hussein. -" -ID_MmApcVMT," Wa zaka 70 wofuna kugwiririra amangidwa Bwalo lamilandu la Dedza Lachiwiri lagamula gogo wa zaka 70 kuti akaseweze kundende zaka zinayi kaamba kofuna kugwiririra mdzukulu wake wa zaka 10. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mneneri wa polisi ya Dedza, Edward Kabango, wati bwaloli lamva kuti gogoyu Falaviyasi Flytone pa 4 June adanyengerera mdzukulu wake yemwe ali sitandede 5 kuti amutsatire kudimba komwe amati akamuthyolere ndiwo. - Kabango wati awiriwa atafika kudimbako adamuthyolera mzimbe mwanayu kuti abaseweretsa mano iye akuthyola masambawo. - Iye wati mosakhalitsa gogoyo adasiya za masambazo ndi kumbwandira mwanayo. Apa adayamba kumuvula zovala. Padali kulimbana chifukwa mwanayo samadziwa chomwe bambowo amafuna, adatero mneneriyu. - Mkulu wina yemwe adali mboni ya boma mbwalolo, Maxwell Chambu, wa mmudzi mwa Kadzadza kwa T/A Kachere mbomalo wati ndiye adawona izi zikuchitika. - Chambu polankhula ndi Msangulutso wati iye amadutsa mphepete mwa dimbalo kotero adafuna akhotere pathengo loyandikana ndi dimbalo kuti asambe. - Pafupi ndi dimbalo pali madzi, ndiye poti ndikhote ndidamva mtswatswa, nditayangana ndipomwe ndidawona mkuluyu. Ndidabwerera changu poganiza kuti akudzithandiza. - Pobwererapo ndidaponda chitsamba chouma ndiye iye adadzambatuka ndi mwana yemweyo. Apo nkuti ali ndi buluku mmanja pomwe mwanayo adali mbulanda, adatero Chambu. - Chambu wati adathamangira pambutopo ndipo adafunsa gogoyu zomwe amachita ndi mwanayo koma iye adadziluma. - Mwanayo adafotokoza kuti gogoyo adamumbwandira kuti amugone. Iye adati poyamba samadziwa chomwe gogoyo amafuna amuchite koma adangodabwa watulutsa maliseche ake kuti athane ndi mwanayo. - Iye adati atamuvula mwanayo adalimbalimba kuti asathe kumuvula kabudula wa mkati koma gogoyu akuti adangomungamba, adatero Chambu yemwe adatenga mwanayo ulendo kumudzi. - Mkuluyo akuti adagwidwa ndi usiku wa tsiku lomwelo. - Koma Kabango wati nkhaniyi italowa mbwalo woweruza mlandu Damiano Chibwana sadachedwe koma kulamula kuti gogoyu akaseweze zaka zinayi kundende ndi kukagwira ntchito ya kalavula gaga. - Iye adati pachipanda kuwapezerera bwezi atagona ndi mwanayu chifukwa adawapeza atachotsa kale zovala ndiponso ali pamwamba pa mwanayu, adawonjeza Kabango. - Gogoyu anadandaulira bwalo kuti limufewetsere chilango ponena kuti ndi wokalamba koma woweruzayo adati ili likhale phunziro kwa ena. - Gogoyu ndi wa mmudzi mwa Mbidzi kwa T/A Kaphuka mbomalo. -" -ID_MpMKBVeg," Chimanga cha 10kg tidyapo kangati Anthu ena akwiya mdziko muno ndipo apempha boma kuti lisinthe ganizo lake lolamula bungwe la Admarc kuti lizigulitsa chimanga chosapitirira makilogalamu 10 kwa aliyense. - Ena mwa anthuwa ati atalikana ndi Admarc zomwe zipereke mavuto akayendedwe pokagula chimanga komanso ati mabanja awo ndi aakulu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Koma mneneri wa boma Moses Kunkuyu wati boma latemetsa nkhwangwa pamwala ndipo silisintha ndondomekoyi ponena kuti zithandiza kuthana ndi mavenda amene amagula chimanga kumisika ya Admarc motchipa nkudzachigulitsa pamtengo wokwera nthawi yanjala. - Banja la Gulupu Kasuza wa kwa T/A Nthache mboma la Mwanza lili ndi anthu 11. Pamwezi banjali limagwetsa matumba atatu a makilogalamu 50 limodzi. - Malinga ndi Kasuza, chimanga cha makilogalamu 10 chimatha tsiku limodzi ndipo akalumira chimawatengera masiku awiri basi. - Admarc yatalikira ndi makilomita 12 kuchoka pamudzi wawo, komanso akuti sikukhala chimanga nthawi zambiri. Zikavuta kumeneko akuti amakasaka chimanga ku Admarc ya kwa Kunenekude mboma la Neno, womwe ndi mtunda wa pafupifupi makilomita 14. - Kukafika kwa Kunenekude pali phazi, timakwera mapiri angapo, mtunda umenewu sungayende masiku awiri otsatirana. - Kuti tidye mmawa, masana ndi madzulo 10kg ndi tsiku limodzi kapena awiri, kutanthauza kuti tizipita tsiku lililonse ku Admarc kukagula chimanga. Boma litiganizire pamenepa chifukwa uku ndi kuzunza anthu akumidzife, adatero Kasuza. - Nayenso Grey Beselemu, wa mmudzi mwa Safali kwa T/A Kalembo, mboma la Balaka akuti 10kg singakwane pabanja lake. Banja la Beselemu lili ndi anthu 9. - Akati tizikagula 10kg ndiye amene tili ndi mabanja aakulufe titani? Chifukwa makilogalamu amenewa timadya masiku anayi kusonyeza kuti ndizipita masiku anayi alionse kukagula chimanga. - Komanso sindigwira ntchito ndiye ndalamayo izidikira masiku anayi alionse? Boma liganize bwino pamenepa, bola atakhala makilogalamu 50 osati 10 akukambawa, adatero Beselemu. - Samuel Kalanje wa ku Lilongwe wati uku ndi kupha kumene chifukwa anthu sangamapite ku Admarc tsiku lililonse. - Ndikulakwitsa kwakukulu, 10kg banja lingadye masiku angati? Ukachikonola kuchigayo patsala ufa? Boma lichitepo kanthu. Ife tilipo anthu 8, pa 10kg ndiye kuti pafunika masamu, adatero Kalanje. - Ambiri amene takamba nawo akuti ndi bwino Admarc izigwira ntchito ndi mafumu ngati akufuna kuzemba mavenda kuti asagule chimangacho. - Mmudzi muno tili ndi mafumu, iwo amadziwa anthu awo komanso zomwe amachita, adatero Beselemu. - Koma mneneri wa boma Moses Kunkuyu wati ngakhale pali madandaulowa boma silibweza chilinganizochi pakalipano. - Tikufuna kuthana ndi mavenda. Admarc idachita kafukufuku ndipo idapeza kuti mavenda ndiwo akutha chimanga kumisika ya Admarc. Ma 50kg a chimanga amasowa, pano ndi zomwe tachitazi ndiye kuti palibe thumba lomwe likutuluka mu Admarc, adatero Kunkuyu. - Pa za mabanja aakulu, Kunkuyu adati ili lisakhale ngati vuto. - Ngati pabanja pali anthu 19, atha kunyamukapo anthu asanu kukagula ma 10kg ndipo atha kupeza 50kg akufunayo ndipo akagula popandanso vuto, adatero Kunkuyu. - Padakalipano kilogalamu imodzi ya chimanga ikugulitsidwa pamtengo wa K80 ku Admarc imene ili ngati K4 000 pathumba lolemera 50kg koma mavenda akugulitsa thumba lomweli pa K7 000. - Komabe ngakhale izi chomwechi, kafukufuku yemwe boma lidapanga pofuna kupeza kholola la chaka chino adapeza kuti dziko lino lili ndi chimanga chambiri kuphatikizapo matani 740 000 a chimanga chapadera. -" -ID_MpcVmaXz," Amalawi akulira ndi kukwera kwa mafuta Mkulu wa bungwe loona za ufulu wa ogula malonda la Consumers Association of Malawi (CAMA), John Kapito, wati boma lichite machawi kubweretsa njira zoombolera anthu pomwe mitengo ya zinthu yakwera potsatira kukweranso kwa mitengo ya mafuta a galimoto apo biii zifika posauzana. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kapito wanena izi msabatayi pophera mphongo kulira kwa Amalawi omwe akuti moyo wafika pothina kaamba ka mavuto a zachuma. - Mkuluyu wati kumudzi nkumene kwagona moto kaamba koti ogulitsa amakweza zinthu moposera mlingo wake. - Kapito wati posachedwapa zinthu zifika potaya miyoyo chifukwa chakudya chisowa komanso chochepa chopezekacho chikwera mtengo. - Kumudzi ndiko kuli mavuto osaneneka kaamba koti mitengo yakwera kale moposera mtawuni. Bungwe lathu lili kalikiliki kuthamanga mmidzimu kuona momwe anthu akukwezera mitengo ya katundu wofunikira, watero Kapito. - Koma mneneri wa boma, Moses Kunkuyu, wati Amalawi atonthola posachedwapa popeza boma laika kale ndondomeko zowapulumutsira ku ululu wa zachuma. - Mafuta akweranso Mafuta a galimoto akweranso sabata yatha ndipo aka kadali kachiwiri kukwera msabata zinayi zokha. - Pa 10 Ogasiti, petulu adachoka pa K441.10 kufika pa K485.60, dizilo adachoka pa K445.60 kufika pa K475. - Pa 6 Sepitembala, petulo adalumpha kuchoka pa K485.60 kufika pa K539, dizilo adachoka pa K475 kufika pa K521.90. - Izi zikusonyeza kuti msabata zinayizi, petulo wakwera ndi pafupifupi K98 pa lita pomwe dizilo wakwera ndi K76.30. - Monse momwe mafutawa akhala akukwera msabatazi, nayo mitengo ya katundu wofunikira wakhala akukwera mtengo. - Mwachitsanzo, dzanadzanali, mitengo ya maulendo yakwera ndi ndi K1 pa K10 iliyonse. - Loveness Chinomba wochokera ku Neno koma akukhala ku Chirimba mumzinda wa Blantyre wati moyo wa mtawuni wafika powawa. - Chinomba, yemwe amagulitsa masamba kumsika wa Blantyre, wati malinga ndi kukwera kwa mitengo yogulira mafuta agalimoto, ndiwo za masambanso zakwera. - Masamba anayi a mpiru ali pa K20 kuchoka pa K10, masamba 6 a nkhwani alinso pa K20. - Ndimakapikula kwa Bvumbe. Kumeneko alimi akuti akweza chifukwa zomwenso iwonso amadalira pantchito yawo zakwera. - Komansotu ulendo wopita kumeneko wakwera, ndiye ndikuyenera kukweza kuti ndizipezako phindu, adatero Chinomba. - Apaulendo amva kuwawa Charles Kabaghe wa mmudzi mwa Mkombanyama kwa T/A Mwabulambia mboma la Chitipa wati kumeneko zinthu zaipa, maka pa maulendo. - Iye wati kalelo kuchoka ku Karonga kupita ku Mzuzu pa minibasi ankalipira K2600 koma tsopano akulipira K4 500. - Sopo osambira wa Geisha wamkulu tsopano wafika pa K350 kuchoka pa K220. - Boma liike ndalama mmakampani kuti mitengo ya zinthu itsike. Pano kumudzi kuno kwaipa; sitikugwira ntchito koma zinthu zakwerananga tidzigula nchani? adalira Kabaghe, yemwe ndi mlimi. - Sanudi Tambula wa mmudzi mwa Kalembo kwa T/A Kalembo mboma la Balaka wati kumenekonso zinthu zakwera, maka zamgolosale. - Iye wati achinyamata akumeneko akusowa chochita chifukwa mwayi wa maganyu ukusowanso. - Zinthu zikukwera pomwe tilibe pogwira, tikupempha boma litiganizire kuti tikhale ndi kopezera ndalama, adatero Tambula. - Apa Kapito wati tsopano nzosapsatiranso kuti boma la chipani cha Peoples (PP) lalephera posathana ndi kusakhazikika kwa mitengo ya mafuta. - Iye adaloza chala boma polola kuyamba kutsatira ndondomeko yomwe imati mtengo wa mafuta mdziko muno uzisintha msangamsanga mitengo ikangosintha pa misika ya chipiku ya kunja. - Pansi pa ndondomekoyi, mitengo ya mafuta ikuyenera kusintha pompopompo mdziko muno ngati mitengo yasintha kunjako. - Tikupempha boma libwerere libweze ganizo lake. Kwacha yathu ikungogwa kotero ngati kunja mafuta akukwera mtengo kunonso adzikwera. - Ngati boma silichita kanthu, nkutheka mitengo ya mafuta kumakwera sabata iliyonse, adatero Kapito. - Iye wati kumasulira kwa zonsezi nkoti Amalawi akhala pamoto popeza zinanso zofunikira pamiyoyo yawo zizikwera mtengo . - Koma poyankhulira mbali ya boma, Kunkuyu wati chiyembekezo chilipo kuti ziyenda bwino posachedwapa. - Iye adati boma liri ndi ndondomeko zophulira Amalawi pamoto. - Pali ndondomeko yomwe akumidzi ogwira ntchito zachitukuko amalandira kangachepe; kale ntchitoyi imakhala ya masiku 12, koma pano taonjezera kufika pa masiku 48 ndipo patsiku azilandira K300. - Tikukhulupirira kuti anthu akumudzi asangalala, adatero Kunkuyu yemwe sadanene zomwe boma lakonza kwa anthu okhala mtawuni. -" -ID_MpgPQiuF," Mikangano yatha Chisangalalo chadzanso kwa Achewa a mboma la Mwanza pomwe T/A Kanduku wa mbomalo walengeza Lolemba pa 26 Malitchi kuti madambwe onse omwe adawatseka atsekulidwenso. - Bwanamkubwa wa boma la Mwanza, Smart Gwedemula watsimikiza zakutsekulidwa kwa madambwewo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kanduku adatseka madambwewo ati pokhumudwa ndi zomwe Achewa amachita poumbudza amayi pomwe akuchokera kumadzi komanso kumumenya iyeyo popanda chifukwa. - Apa Kanduku adanyanyuka ndipo adatseka madambwewo chaka chatha. - Mafumu a Chichewa adauza Tamvani kuti zomwe akunena Kanduku kuti nyau zidamuumbudza ndi bodza koma kuti iye amakakamiza mafumu a Chichewo kuti alowe Chingoni popeza iye ndiwachingoni. - Mafumu angapo adaonetsa Tamvani mithini, mnyoni, zibonga ndi zishango zomwe mafumu Achichewawa amagwiritsa ntchito ati mokakamizidwa ndi Kanduku. - Mwezi wangothawu nduna ya maboma angono, Henry Mussa idaitanitsa Kanduku. -" -ID_MrrPAezD,"Bungwe La Kolona Likhazikitsa Bukhu La Padera Wolemba: Sylvester Kasitomu Bungwe la kolona yoyera mu mpingo wakatolika mdziko muno latulutsa bukhu lapadera lomwe cholinga chake ndichofuna kuthandiza akhristu mumpingowu kupemphera bwino mapemphero a kolona. -Polankhula ndi radio maria Malawi mkulu wa bungweli mdziko muno a GRACIANO MUKUNUWA anati bukhuli lithandiza akhristu kuti azikonda kupemphera kolona komanso kudziwa zambiri za moyo wa Amai Maria. -Mwazina a MUKUNUWA ati padakali pano bukhuli likupezeka mu Archidayosizi ya Blantyre komanso Dayosizi ya Zomba ndipo akuyembekezeka kufikira ma dayosizi onse a mpingowu mdziko muno. -bukhu limeneli lithandiza akhristu omwe amakonda kuchita maphemphero apadera akolona kuti adziwe mmene angapempherere bwino komanso zambiri za amai athu maria anatero amukunuwa mwazina iwowa alangiza akhristu omwe sadziwa kupemphera paokha kolona kuti pogwiritsa ntchito bukuli atha kuphunzira mmene angapemperere maperowa mozama. -" -ID_MwGRLEhB," Kodi za Gaba zalowa? Msabatayi aganyu tidali osangalala kumva kuti chilombo cha ukonde, Gabadihno Mhango, mwana wa Flames, tsopano wayamba kusewerera mtimu yatsopano ya Bloemfontein Celtic. - Kuonetsa ukadaulo wake, chilombochi chidathandiza timuyi pofanana mphamvu ndi Moroka Swallows, pomwe masewerowo adathera 2-2 Gaba atachinya patangotsala mphindi ziwiri kuti masewero athe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kumeneku ndiye timati kubwera, ngakhale zina zimavuta mwanayu amatha kuwona ukonde. - Komabe tati tifunse ngati ndalama za mnyamatayu zalowa. Mmene adasewerera patsikuli zidaonetsa kuti sadapite pamtengo wolira. - Zimasonyezeratu kuti kukatamuka kulipo zikangolowa. Kodi zalowa zingati? Ena alankhulapo kuti popeza Gaba adapita monga wopanda timu ndiye kuti apita wabule. - Tikukhulupirira kuti awa ndi mabodza, paja Amalawi amakonda kumva zamabodza. Tikuyembekeza kuti zikalowa zinthu zisintha kukalabu. - Za bolera zili pati? Moni kwa Nyerere, Jombo ya KB, Mabankers komanso Civo pamene ntchito ikuyambika lero ku Lilongwe mchikho cha Standard Bank. Ena atuluka mmawa weniweni kuli mbuuu! Komabe izo zili apo, aganyu tafuna timve za momwe bolera wotchedwa Solomon akupezera. - Mnyamata ameneyu adapondedwa ndi jombo mwezi wathawu koma kufika lero sizikudziwika momwe akupezera. -" -ID_MxJKiHNr,"Anthu Awiri Afa pa Ngozi ya pa Msewu Mboma la Ntcheu Anthu awiri afa ndipo khumi avulala galimoto ya mtundu wa truck itawomba minibus ya mtundu wa Nissan Vanette, mboma la Ntcheu. -Malinga ndi mneneri wa apolisi mbomalo Sub Inspector Hastings Chigalu, ngozi-yi yachitika woyendetsa galimoto la mtundu wa truckyu atafika pa tawuni ya Ntcheu kaamba koti analephera kuwongolera bwino zomwe zinapangitsa kuti akawombe minibus-yo, Izi zinachititsanso kuti minibus-yo ikawombe galimoto lina la mtundu wa Van lomwe limabwera kutsogolo kwake. -Ndi zoonadi kuti kuno ku Ntcheu kwachitika ngozi chakummawaku pomwe truck yomwe imayendetsedwa ndi a Micheal Vangeder namabala yake LA7803 inanyamula soya. Pa nthawiyi truck-yi imachokera ku Dedza kupita ku Balaka ndipo imadutsa mtawuni ya Ntcheu pomwe driver analephera kuwongolera ndipo anagunda minibus yomwe registration yake ndi MH 7768 yomwe inanyamula anthu ndipo minibus-yo inakawombanso van yomwe imabwera mosemphana nayo, anatero Sub Inspector Chigalu. -Pakadali pano ovulalawa akulandira chithandizo pa chipatala cha boma ku Ntcheu. -" -ID_MyAxzbte," Ngambi strikes twice in Platinums win Flames midfield star Robert Ngambi struck twice to help his South African Platinum Stars bag maximum points against Ajax Cape Town at the Royal Bafokeng Stadium on Saturday night in a thrilling Absa Premiership encounter. - In a match monitored on SuperSport 4 channel, Ngambi put the Urban Warriors in front in the 12th minute with a superb chest finish. The match took flight after the goal with Ajax seeing much of the ball and they were rewarded for their efforts. Erwin Isaacs levelled matters with a superb finish in the 27th minute. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Inspired star: Ngambi Neither side managed to put their noses in front by the break as the score remained 1-1. - Ngambi netted his second of the evening in the 85th minute to make it 2-1. Cavin Johnsons charges held on to their lead to record a much-needed win. - Following the win, Platinum are now 11th with 27 points from 23 games in the 16-team league. - Elsewhere, Esau Kanyendas Polokwane City held Bidvest Wits to a one-all draw in another league match. - Polokwane are eighth with 33 points from 24 games. - Former Flames coach Kinnah Phiris Free State Stars remain in the murky waters of relegation after going down 1-0 to bottom of the table Amazulu. -" -ID_NCxrzLnc," Akwizinga oganiziridwa kuba chimanga Mudali fumbi mmudzi mwa Kamzingeni kwa Senior Chief Kwataine mboma la Ntcheu Lachinayi sabata yatha pamene anthu adagwira anyamata awiri powaganizira kuti akukolola chimanga cha anthu kumeneko. - Udali mmawa pamene bambo wotchedwa Gannet Muluzi wa mmudzimo adavumbulutsa anyamata awiri ndi kuwakokera kubwalo la mfumu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Awiriwo adawathira zingwe Muluzi adauza Msangulutso kuti mmudzimo komanso midzi yoyandikira alimi akulira pamene chimanga chikubedwa. - Ndakhala ndikusakasaka ndiye lero ndawapeza ndekha. Amenewa aona zakuda. Tizikhalira kudandaula chifukwa cha anthu akuba? Sitilola, adatero Muluzi uko gulu la anthu likululutira zomwe iye amalankhula. - Pamene Msangulutso umachoka mmudzimo, nkuti oganiziridwawo atawathira zingwe kudikira kuti achite nawo. -" -ID_NDYxFjoN," Malawi ali pamotoKapito Mkulu wa bungwe loona ufulu wa ogula la Consumers Association of Malawi (Cama), John Kapito wati boma likuyenera kutulutsa chimanga chomwe chikusungidwa mkhokwe zake kuti anthu ayambe kugula chimangachi pa mtengo wotchipa ku Admarc. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kapito walankhula izi msabatayi potsatira ganizo la bungwe la Admarc lokweza mtengo wa chimangachi. - Pa 21 Disembala, bungweli lidakweza mtengo wa chimanga. - Thumba lolemera makilogalamu 50 lidayamba kugulitsidwa pa K3 000 kuchoka pa K2 000. - Apa Kapito waunikira kuti uku ndikupha kapena kulanga Amalawi pomwe asadalakawe. - Iye wati chimanga chomwe bungwe la Admarc likukweza ndichomwe lidagula lokha kutsatira kulephera kwa boma kupereka ndalama ku bungweli. - Nkhaniyi ndiyovutirapo chifukwa choti chimanga chidasamutsidwa kuchoka ku Admarc kupita ku boma. - Chimanga chomwe chimasungidwa ndi Admarc sichaboma. Chimanga cha boma chimakhala kunkhokwe zaboma, ndiye aboma ndiwo amauza a Admarc kuti awagulitsire. - Chimangachi Admarc idagula yokha ndi ndalama zawo kuchokera ku banki chifukwa choti boma lidakana kuwapatsa ndalama. - Tisayangane Admarc, koma tiyangane boma kuti litulutse chimanga chimene chilipo munkhokwe; pajatu boma limati amanga nkhokwe momwe muli chimanga chambiri, adatero Kapito. - Iye adati izi zikachitika, kumsika wa Admarc kukhala chimanga chotsika mtengo. - Kapito wati vuto lina nkuti boma lidagulitsa chimanga kunja, zomwe zachititsa kuti chimanga chiyambe kusowa mdziko muno. - Mavenda nawo akwezanso mitengo. - Ku Mbayani mumzinda wa Blantyre, thumba la chimangali lili pa K3 500 kutsatira kukweza kwa a Admarc. - Lawrence Mizati wa mmudzi mwa Chimbeta kwa T/A Changata mboma la Thyolo wati kukweraku kukhudza anthu ambiri chifukwa kwadza nthawi yomwe mavuto mdziko muno ali posasimbika. - Caroline Malemia wa mmudzi mwa Mdala kwa T/A Machinjiri mboma la Blantyre wati kudera lawo chimangachi chakwera kwambiri, maka mwa mavenda, zomwe zikuika moyo wawo pachiopsezo. - Kilogalamu ya chimanga ili pa K80 kuchoka pa K55; thumba lili pa K4 000. Nkovuta kuti omwe ali ndi mabanja akulu akwanitse kugula. - Zinthu sizili bwino kotero boma likuyenera kuganizira omwe tikuvutika, adatero Malemia. -" -ID_NIriTIzW,"Al-Bashir Walamulidwa Zaka Ziwiri alt="""" width=""747"" height=""419"" />Al-Bashir atatsekeredwa Mtsogoleri wakale wa dziko la Sudan, Omar Al-Bashir amulamula kuti akakhale ku malo kosungira anthu achikulire kwa zaka ziwiri, atamupeza olakwa pa mlandu wa katangale. -Malipoti a wailesi ya BBC ati mkulu yemwe amaweruza mlanduwu anawuza bwaloli kuti wapereka chigamulochi kaamba koti malinga ndi malamulo a dziko la Sudan, anthu omwe ali ndi zaka zoposa 70 sangakasungidwe ku ndende ndipo a Al-Bashir ali ndi zaka 75. -Mtsogoleri wakaleyu akuyankhanso milandu ina yokhudzana ndi kulanda boma komwe kunachitika mdzikolo mchaka cha 1989 komwe kunachititsa kuti ayambe kulamulira dzikolo, milandu yokhudza kuphedwa kwa anthu ochuluka mchakacho komanso kuphedwa kwa anthu omwe amachita ziwonetsero mwezi wa April chaka chino asanachoke pa udindowu. -Malipoti ati chitaperekedwa chigamulochi, anthu otsatira Al-Bashir anayamba kukuwa kuti chigamulochi chadza pa zifukwa za ndale. -Padakalipano sizikudziwika ngati Al-Bashir atazengedwenso milandu yokhudza kuphwanyidwa kwa maufulu a wanthu mu nthawi ya ulamuliro wawo komanso kuyambitsa nkhondo mdziko la Dafur. -" -ID_NKdAzWYo," DPP igwa pa chisankho ku Mzimba Katswiri pa ndale, mkulu womenyera ufulu wachibadwidwe, komanso anthu ku Mzimba ati kumbwita kwa chipani cha DPP pamasankho achibwereza ku Mzimba nchisonyezo kuti anthu sakufuna chipanichi potengera zomwe chidachita panthawi yomwe chidali paulemerero. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ndemangazi zadza pomwe chipanichi chataya mipando iwiri pa chisankho cha chibwereza. - Kudera lapakati mbomalo, mpando wapita kwa phungu woima payekha, Joseph Mabvuto Kachali yemwe adasomphoka ku chipani cholamula cha Peoples potsatira kusamvana pa chisankho cha chipani cha chipulula ku chipanicho. - Kudera la kummwera chakuzambwe, mpando wapita kwa Raymond Nkhata wa chipani cholamula cha Peoples (PP). - Koma mneneri wa DPP, Nicholas Dausi, wati anthu asasase chipanichi ngati msabwe, ati chipanichi chikonza monse moyenera polunjika ku chisankho cha 2014 pomwe ati chidzatengenso boma. - Anthu sangakhumbirenso DPP Koma apa Kanyongolo wati Amalawi sangakhumbirenso kuvotera DPP chifukwa cha zomwe zidachitika mu ulamuliro wake. - Uwu ndi uthenga kuti anthu sadaiwale zovuta zomwe adaziona muulamuliro wa chipanichi. Anthu adaphedwa pazionetsero komanso nkhani za [kuphedwa kwa] Robert Chasowa. - Anthu angachikhululukire ngati chitapepesa Amalawi, osati kumangolankhula, koma kutchula zomwe adalakwitsa, adatero mkuluyu yemwe adalangiza chipani cha PP kuti chisatayirire chifukwa chapeza mpando umodzi. - Naye Mayaya adati Amalawi akufuna kusintha kotero nchifukwa sakufunanso kuti abwezeretse chipani cha DPP pamipandoyo. - Zomwe DPP idachita kumapeto nzomwe anthu akukumbuka, adatero Mayaya yemwe adaunikira PP kuti isakomedwe chifukwa mpando umodzi sutanthauza ulemerero wotheratu. - Koma wachiwiri kwa mneneri wachipani cha PP, Ken Msonda wati kupata mpando kukusonyeza kuti anthu akukondwera ndi ulamuliro wa Banda. - Anthu sakuiwala zomwe boma la mayi Joyce Banda likuwachitira komanso mudziwe kuti phungu yemwe wapambana ngati woima payekha wachokera ku PP. - Iyi ndi nkhani yabwino kuchipani chathu, adatero Msonda, uku akulonjeza kuti boma lizichita zomwe anthu akufuna. - Joyce Phiri wa mmudzi mwa Manyamula kwa T/A Mbelwa mbomalo wati akusangalala ndi momwe masankho ayendera. - Anthu samabwereza phungu Iye adati kumeneko anthu samabwereza phungu, maka ngati sadawapindulire, kotero akukhulupirira kuti aphungu omwe asankhidwawo awathandiza. - Gibson Ngulube wa mmudzi mwa Mbalachanda kwa T/A Mpherembe mbomalo wati boma lidzimvera zofuna za anthu. - Iye adati kumeneko anthu adasankha Kachali kuti adzawayimire koma a PP adatsata zofuna zawo. - Tavotera yemwe timafuna. Apa boma liphunzire kumvera oponya voti, adatero mkulu wa bizinesiyu yemwenso akuti adakavota. - Kummwera cha kumzambweko chisankho chatsatira kusankhidwa kwa Khumbo Kachali kukhala wachiwiri kwa pulezidenti. Wolembetsa adalipo 41 740 ndipo omwe akaponya voti ndi 20 567. - Woima payekha Baxter Manzunda wapeza mavoti 219, Ronald Chavula wa DPP adapeza 3 210, Raymond Nkhata wa PP adapeza 9654 ndipo James Nthara woima payekha adapeza mavoti 4636. - Kudera lapakati mbomalo chisankho chakhalapo kaamba ka imfa ya phungu wachipani cha DPP, Donton Mkandawire. Wolembetsa adali 34 816 koma omwe aponta voti ndi 18 007. - Kachali mavoti 9412, Aram Beza wa PP yemwe wakolola mavoti 8154, Owen Mkandawire wa DPP 2313, Dennis Kandodo Mvula woima payekha 55, Enita Njolwa wa Aford 341 ndi Bonfacia Nguluwe wa New Rainbow Coalition (NARC) 18. -" -ID_NNzLdwDF," Alimi konzekani kukolola madzi Mvula ya masiku ano ndi yanjomba. Zikatere mlimi amayenera kuchenjera kuti aphulepo kanthu ngakhale mvula itadula msanga. Ichi nchifukwa chake akatswiri pa zamalimidwe amalimbikitsa alimi kuti ayambe kukolola madzi a mvula. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nthawi yokonzeka kukolola madziwatu ndi ino pamene mvula yayamba kale kugunda ndi madera ena mdziko muno ayamba kale kulandira mvula. - Mkonzi wa pulogalamu ya Ulimi Walero pawailesi ya MBC, Excello Zidana adati ngati alimi sachangamuka ndi ulimi wawo poyamba kukolola madzi, ndiye kuti ulimi uwavuta. - Madzi a mvula sayenera kumangotaika Mvula ya masiku ano mwaiona kale kuti ikugwa mwa njomba. Koma kwa alimi amene akukolola madzi, amathandizikabe chifukwa amagwiritsira ntchito madzi amene akolola pamene mvula yadula, adatero Zidana. - Pa momwe alimi angakololere madzi, Zidana adati pali njira zambiri zokololera madzi monga kupanga migula (akalozera) komanso kupanga mabokosi. - Ukapanga kalozera, mizere yonse yomwe ulime mmundamo imatsatana ndi kalozerayo, kusonyeza kuti mvula ikagwa madzi sathamanga. Komanso mukapanga mabokosi, madzi amaima ndi kudikha koma mukapanda kupanga izi, mvula ikagwa, madzi amathamanga kwambiri ndipo salowanso pansi, adatero Zidana. - Iye adati mgula kuti ulimbe uyenera kuti mlimi abzalemo udzu wa vetiva kuti madzi angachuluke bwanji sungagumuke. - Zidana adatinso kukumba dzenje kuti madzi azilowapo mvula ikamagwa ndi njira inanso yomwe alimi angakololele madzi. - Madzi amene asungidwa padzenjepo, mungathe kuwagwiritsira ntchito pamene mvula yadula. Komanso pakhomo panu muyenera kuika migolo yomwe mungasungire madzi. - Komanso kuthira manyowa ndi njira ina yokolorera madzi chifukwa chifukwa manyowa amasunga chinyezi chomwe chingakhale mmundamo kwa masiku pamene mvula yadula, adatero Zidana. -" -ID_NSYkdONa,"Achinyamata Asesa, Kukolopa Mchipatala Cha Police College Wolemba: Thokozani Chapola adiomaria.mw/wp-content/uploads/2019/09/sauka.jpg"" alt="""" width=""486"" height=""273"" />Sauka: Chikhristu si kupemphera kokha Achinyamata a mpingo wa katolika ku Police College mu mzinda wa Zomba awalimbikitsa kuti azigwira ntchito zachifundo pothandiza anthu omwe ndi osowa. -Mkulu woyanganira achinyamata ku Police College a Joseph Sauka anena izi pamene achinyamatawa amasesa komanso kukolopa pa chipatala cha Police College mu mzinda wa Zomba. A Sauka ati chikhristu si kupemphera kokha koma kuchitanso ntchito za chifundo monga kusamalira odwala ndi ovutika choncho achinyamata akuyenera kutenga gawo lalikulu. -Achinyamatawa achita chinthu cha nzeru kwambiri. Sindinayembekezere koma anangondidziwitsa kuti akonza dongosolo lotere yomwe ndi nkhani yabwino. Chikhristu chimakhudzanso kuchita ntchito zachifundo osati kupemphera kokha ayi, anatero a Sauka. -Polankhulapo wapampando wa bungwe la achinyamata pa ku Police College Annie Zebuloni wapempha makolo kuti alimbikitse ana awo kutenga nawo gawo mu zochitika za bungweli. -Tipemphe makolo kuti alore ana awo omwe ndi achinaymata kuti azisonkhana nafe ndi kuchita limodzi zinthu zosiyanasiyana potukula mpingo wathu wa katolika, anatero Zebuloni. -" -ID_NUpqNhYa," Anatchezera Kwawo sindidziwako Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Agogo, Ndinapeza mwamuna kudzera patsamba lino ndipo ndikuyamika chifukwa chondithandiza. Komano vuto langa ndi loti amakana kuti ndikadziwe kwawo, koma kwathu anapitako. Kumuuza kuti abwere ndi akwawo amati amakhala kutali. Ine ndimakhala ku Blantyre ndipo mwamunayo amakhala ku Lilongwe. Kodi ndiziti ndili pabanja? Ndine NF, Balaka Zikomo NF, Ndasangalala kuti munatha kupeza mwamuna kudzera patsamba lino. Zimatere bwenzi zikoma! Chomwe ndingakulangizeni nchakuti pamakhala dongosolo polowa mbanja. Kupeza mwamuna kapena mkazi ndi sitepe yoyamba imeneyo ndipo musanalowe mbanja pamafunika zinthu zingapo zichitike malingana ndi miyambo ndi chikhalidwe cha mtundu wanu. - Pakati pa Achewa ndi mitundu ina yambiri chigawo chapakati ndi ndi kummwera, ankhoswe a mbali zonse ziwiriakuchimuna ndi akuchikazi amayamba akumana kaye kuti adziwane kenaka amakonza chinkhoswe. Chinkhoswe chikatheka kwatsala ndi ukwati kapena mukhozanso kulowa mbanja malingana ndi mmene mwazikonzera. - Tsono ngati mwamuna wanuyu akukana kapena sakufuna kuti mukadziwe kwawo komanso akukana kubwera ndi akwawo, chilipo chimene akubisa. Munthu wotere nthawi zambiri amakhala kamberembere ndipo musamudalire kuti ali ndi chidwi ndi banja ameneyo. Munthu wachilungamo sasowa maonekedwe ndi machitidwe ake, koma uyu yekha ndikuona kuti ndi kapsala basi, musamale naye. Nkutheka kuti mwina ali kale ndi mkazi ameneyo ndipo akuopa kuti mukapita kwawo mukatulukira chinsinsi chake. - Mawu anga otsiriza ndikuti pokhapokhapo atalola kuti mukadziwe kwawo kapena abwere ndi akwawo kudzatomera ukwati, ndi bwino kusiyana naye ameneyo chifukwa adzangokutayitsani nthawi pachabe. - Samayankha foni Anatchereza, Ndili ndi chibwenzi ndipo tidagwirizana zomanga banja mtsogolomu. Iyeyu ndidakumana naye kumudzi kwathu komwe kuli makolo ake koma kwawo ndi ku Chitipa. Tsiku lina bwenzi langalo adanditsanzika kuti akupita kumudzi kwawo kuukwati wa mbale wake ndipo adandipempha kuti ndimugulire foni kuti tizilumikizana mosavuta poti yomwe adali nayo idali yovuta. Ine sindinavute, ndinamugulira foni yanyuwani. Kenako adandipempha ndalama yodyera komanso yoti agulire simukhadi ndipo nditamufunsa kuti akufuniranji simukhadi ina pomwe ina ilipo, adandiyankha kuti nambala yakale sakuifunanso. Sindinawiringule koma kumuchitira zomwe amafunazo chifukwa ndimamukonda. Koma chodabwitsa ndi choti atagula simukhadiyo sadandiuze nambala yatsopanoyo mpakana adanyamuka ulendo wakwawo. Padapita sabata ziwiri ndisakuidziwa nambala yanyuwaniyo ndipo kuti ndiziidziwa ndidachita kukafunsa kwa mayi ake. Kumuimbira sakuyankha ndipo ndikunena pano patha chaka tisakuyankhulana. Koma chodabwitsa nambala yanga adakagawa kwa azibale ake ku Chitipako ndiye ndiziti chiyani pamenepa, chikondi chidakalipo? Chonde ndithandizeni. -" -ID_NUzGufvF,"Chilima wati Apitiriza Kudzudzula Utsogoleri wa Dziko pa Mliri wa Coronavirus Wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino Dr. Saulos Klaus Chilima wapempha anthu mdziko muno kuti apitirize kutsatira njira zomwe boma layika pofuna kupewa matenda a COVID-19 omwe akupitilira kufala mdziko muno. -Iye amayankhula izi lamulungu kunyumba ya boma ya wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino ku Area 12 mu mzinda wa Lilongwe. -Mwazina Chilima alankhulapo pa nkhani monga zokhudza mbindikiro omwe umayenera kuchitika mdziko muno masabata apitawa, kuonjezeredwa ma ndalama kwa ogwira ntchito mzipatala, komanso kukumbutsa anthu njira zomwe achipatala komanso boma layika pokalembetsa maina awo mukaundula wa chisankho ndi unzika yemwe wayamba mmadera ena mdziko muno. -Ine ndipitiriza kuyankhula ndipo sindisiya, ntchito yolimbana ndi matenda a COVID-19 kuthana ndi nthendayi si ndale koma kupulumutsa miyoyo ya a Malawi, anatero a Chilima. -Iwo achenjezanso anthu omwe akuti akufuna kubera zisankho pogula ziphaso kwa anthu nkumawanamiza kuti afuna awapatse ngongole kuti alekeretu mchitidwewu. -" -ID_NbckcvSG,"Kwaya ya St. Paul ku Namame Parish Yayimitsa Ntchito Yokhazikitsa Chimbale Wapampando wa kwaya Saint Paul kuchokera ku St. Marys Namame Parish mu arkidayosizi ya Blantyre, Sylvester June wapempha makwaya a mpingo wa katolika mdziko muno kuti akhale patsogolo potsatira njira zomwe boma komanso mpingo wakhazikitsa pofuna kupewa kutenga ndi kufalitsa kachilombo ka Coronavirus. -A June anena izi pothilirapo ndemanga pa zakusintha kwa tsiku lomwe kwaya-yi inakoza kuti izakhazikitse chimbale chake cha nyimbo zowonera chotchedwa Ndakutumani Ngati Nkhosa. Iwo ati pamene mpingo waletsa mikumano ya anthu ambiri pakamodzi makwaya nawonso atenge udindo wophunzitsa anthu za kuopsa kwa nthenda ya Covid 19 popewa kukhala mothinana. -Zoonadi tinali ndi malingaliro otulutsa chimbale chowonera mutu wake ndakutumani ngati nkhosa koma stopano zochitika zimenezi taziyimitsa malingana ndi mliri umenewu wa Coronavirus, anatero a June. -Mwazina iwo apempha anthu akufuna kwabwino kuti azawathandize pa nthawi yomwe azakhazikitse chimbale chimenechi. -" -ID_NkAxOVtI," AtiberaChakwera Yemwe adaimira chipani cha MCP, Lazarus Chakwera, dzulo adati sakuvomereza chisankho cha pa 21 May, ponena kuti adaberedwa mavotiwo. - Polankhula kwa atolankhani kulikulu la chipanicho ku Lilongwe, Chakwera adati akugwiritsa ntchito gawo 114, ndime (1) komanso (3) (d) ya malamulo oyendetsera chisankho a dziko lino. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chakwera: Tikupita kukhoti Ine, Lazarus Chakwera, sindikuvomereza zotsatira zachisankho cha pa 21 May. Lidali khumbo langa kuti ndipemphe bwalo la milandu kuti [Peter] Mutharika asalumbiritsidwe koma sindidafune kuti zisokoneze Amalawi, chifukwa ntchito zaboma zikadaima, adatero iye. - Gawo la malamulo limene Chakwera akugwiritsa ntchitolo limapereka ufulu kwa amene akuona kuti chisankho sichinayende bwino kukasuma ku bwalo lalikulu la milandu. - Chakwera adati madandu ake adagwa pa makutu osamva ku bungwe la zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC). - Iye adadzudzula mchitidwe wa otsatira chipani cha MCP ena amene amachita ziwawa mmadera ena pokwiya ndi zotsatira za chisankho. - Izi nzosayenera. - Koma tikudandaula kuti ulamuliro wolandawu wayamba kale kuonetsa mawanga ake chifukwa taona ogwira ntchito mboma, apolisi komanso asilikali akusamusidwa chifukwa akuoneka kuti ndi wotsatira MCP kapena akuchokera pakati ndi kumpoto, adatero iye. - Mawu a Mutharika adadza bungwe lounikira momwe zinthu zikuyendera mdziko muno la Public Affairs Committee (PAC) litalengezanso kuti silikukhutira ndi zotsatira za chisankhocho. - Wapampando wa bungwelo, limene limabweretsa pamodzi mipingo yonse mdziko muno, mbusa Felix Chingota adadzudzula MEC posokonezaa kayendetsedwe kachisankho. - Poyamba zonse zimayenda bwino koma MEC idayamba kusokoneza makamaka nthawi yolengeza zotsatira za chisankho. - Kuvomereza kwa mkulu wa MEC Jane Ansah kuti bungwelo lidavomereza ngakhale zotsatira zimene zidafutidwa zikusonyeza kuti pena padakhota nyani mchira, adatero Chingota. - Polengeza zisankho, Ansah adati ngakhale bungwe lake silidapereke zofutira zotsatira za zisankho, bungwelo lidalandira zotsatira zofutidwa kuchokera mmadera onse a dziko lino. - Izi zili apo, oyanganira zisankho ochokera maiko akunja komanso mgwirizano wa mabungwe a zisankho la Malawi Electoral Support Network (Mesn) adavomereza zotsatirazo. -" -ID_NoDFSjzN," Chibaluwa chasiya zina Pamene kwangotha sabata mpingo wa katolika utatulutsa chikalata chounikira momwe zinthu zikuyendera mdziko muno, katswiri wa ndale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Blessings Chinsinga ndi anthu ena ati chikalatacho chasiya mfundo zikuluzikulu zomwe Amalawi akulira nazo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Komabe mbalizi zati sizikufuna kutsutsa mfundo zomwe a mpingo wa katolika waunikira koma kukambapo zakufunika kophatikiza mfundozo mchikalata chomwe mpingowu watulutsa. - Chikalata chomwe mpingowu udatulutsa Lamulungu pa 3 March chidakambapo za ukwati wa amuna kapena akazi okhaokha, kuchotsa pathupi ndi zakulera. - Mmbuyomu mpingowu wakhala ukutulutsa zikalata zomwe zimadzudzula kayendetsedwe ka dziko lino komanso kulankhulapo za momwe chuma cha dziko lino chikuyendera. Mchaka cha 1992, nyengo ya Lenti mpingo wa Katolika udatulutsa chikalata chimene chidatsegula Amalawi mmaso pa za nkhanza za ulamuliro wa chipani chimodzi. - Koma malinga ndi Chinsinga, mpingowu ukatulutsa chikalatachi zimapereka mantha kwa boma lomwe lilipo panthawiyo kotero ndi koyenera kuti kalatayo izilankhula zomwe Amalawi akukumana nazo kuti boma lichitepo kanthu. - Chingakhale chodandaulitsa kuti mpingowu wasiya zomwe Amalawi akulira nazo. Ampingowa akalankhula atsogoleri athu amanjenjemera nazo ndipo amayesetsa kuchitapo kanthu. Kwa ine ndi zodandaulitsa kuti za kukwera mtengo kwa zinthu, kusayenda bwino kwa chuma sadazikhudze. - Boma limayenera kufotokozera za chitsimikizo cha komwe dziko tikulowera, achikhala zinalankhulidwa bwezi zitathandiza, adatero Chinsinga. - Mlembi wamkulu mu Sinodi ya Blantyre ya mpingo wa CCAP, Alex Maulana wati mfundo zomwe mpingo wa Katolika waunikira ndi zofunika komabe palinso mfundo zina zoyenera kuunikidwa. - Iye adakambapo za kukwera mtengo kwa chimanga komanso kusokonekera kwa chuma komwe adati atsogoleri athu achitepo kanthu chifukwa mwa zina zomwe zavuta mdziko muno Amalawi sangakwanitse kupirira. - Iye adatinso kumbali ya ukwati wa amuna kapena akazi okhaokha mpingo wa CCAP udanena kale kuti limenelo ndi tchimo kotero sakusintha pa mfundoyo. - Edward Chimkwita wa mmudzi mwa Malika kwa T/A Mpama mboma la Chiradzulu wati Amalawi akuvutika ndi kukwera mtengo kwa zinthu kotero anthu achipembedzewo akuyenera aganizire zimenezi. - Chimanga chili pa mtengo wa K13 000 pa thumba la makilogalamu 50, ichi ndicho chakhudza anthu onse ndiye ampingowa achikhala atawunikiranso mbali imeneyi zikadakhala bwino. - Kumbali ya kutaya mimba komanso ukwati wa amuna okhaokha izi ndizo anthufe tikukana, adatero Chimkwita. - Alick Chikopa wa kwa T/A Kuntaja mboma la Blantyre wati chibaluwacho chili bwino ndipo chatola mfundo zofunika koma mpingowu ukadatsogoza zomwe zikupsinja Amalawi. - Kunena zoona zinthu sizili bwino ndipo zikufunika amipingowa kuti achitepo kanthu, kutulutsa kalatayo kunali bwino pomwe zinthu zasokonekera koma imafunika kutola mfundo zomwe zasautsa Amalawi, adatero Chikopa. -" -ID_NqmTxrAa,"Apempha Achinyamata Kuti Azitenga Gawo mu Mpingo By Sylvester Kasitomu Achinyamata achikatolika ku dinale ya Maula mu Archdiocese ya Lilongwe awapempha kuti azitenga mbali mu zochitika zosiyanasiyana za mu mpingo. -Bambo Henry Zulu anena izi lamulungu lapitali ku tchalichi cha St. Anthony yomwe ndi nthambi ya Kagwa parish, pa mwambo wokhazikitsa bungwe la Young Christian Workers (YCW). -Iwo ati mpingo wa uli ndi dongosolo limene limalora msinkhu wina uliwonse kulowa mu magulu osiyanasiyana amu mpingo. -Mmawu ake wachiwiri kwa wapampando wa bungweli mu dinaleyi Dr. Lumbizayi Mwira wati bungwe lawo lili ndi magawo ambiri omwe limachita mumpingo wa katolika monga kuchita ntchito zachifundo komanso kutenga nawo mbali pa miyambo ina ya mapephero monga mibindikirio ndi zina. Bungwe limeneli ntchito zathu ndi zambiri mwazina timafuna achinyamata omwe akugwira ntchito ndi omwe akungokhala azikula mu chikhristu pofuna kulondolera anthu achichepere mu njira ya chikhristu ndi zina, anatero Dr. Mwira. -Ndipo polankhulapo mmodzi mwa achinyamata a bungweli mu dinaleyi Chiyanjano Mtiratira anati, Bungweli lomwe takhala tikulidikira kwa nthawi yayitali mmbuyomu talilandila ndi manja awiri kaamba koti limangopezeka ku parish kokha ndipo pomwe pano lafika kuno outstation tiri onyadira kwambiri, tikuwalonjeza a ku dinale kuti stizawakhumudwitsa koma kugwira nawo ntchito limozi pofuna kutukula ntchito za bungweli kuno ku dianle ya maula. -Bungwe la YCW linayamba mchaka cha 1924 mdziko la Germany ndipo anayambitsa ndi Cardinal Joseph Padjim ndipo linafika mdziko muno mchaka cha 1955 ndipo linafikira mu dayosizi ya Dedza mu parish ya Mua. -" -ID_NvFCWqHe,"Zigawenga Zapha Mlonda wapa Mlangeni ku Mangochi Apolisi mboma la Mangochi akusakasaka anthu omwe apha bambo wina wa 74 zakubadwa yemwe amalondera malo ogona alendo a Mulangeni Holiday Resort ndi kubamo kanema wa mtundu wa Plasma. -Wachiwiri kwa wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo Sub-Inspector Amina Tepani Daudi watsimikiza za nkhaniyi. -Iye wati mulondayu ndi Fraction Chirombo wapezeka atafa kummawa kumaloku pomwe mkulu wa pamalopa anapeza magetsi omwe amakhala othima anali akuyakabe. -Ndizoonadi ife apolisi tikusakasaka zigawenga zomwe zapha mlonda wapa Mlangeni Holiday Resort komanso kuba kanema wa plasma, anatero Daudi. -Iye wati malipoti akuchipatala cha Mangochi atsimikiza kuti mkuluyu wafa kaamba kovulala kwambiri mmutu. -" -ID_OCFIzoSz," Okhala kumalire ku Phalombe akulira Ena mwa amayi adafika kumsonkhanowo Anthu ena ku Phalombe adandaula ndi nkhanza zimene amachitiridwa akapita mdziko la Mozambique ndiponso ndi chiwerengero cha ana obedwa mbomalo. - Mchitidwe woba ndi kuzembetsa ana wanyanya ndipo ku Phalombe zankitsa chifukwa chaka chino chokha ana 14 abedwa kale, pomwe chaka chatha ana asanu ndiwo adasowetsedwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Izi ndi malinga ndi lipoti la polisi mbomalo lomwenso lasonyeza kuti ku Zomba ana anayi okha ndiwo abedwa pomwe Maboma a Mangochi, Machinga, Chiradzulu ndi Mulanje palibe amene wasowetsedwa. - Anawatu ndi a zaka zosaposa 18 ndipo ambiri akumanamizidwa kuti akukawalemba ntchito koma akafika mdzikolo akumagwiritsidwa ntchito yogulitsa matupi awo kapena kugwira ntchito zosalingana ndi misinkhu yawo. - Si kusowetsedwa kwa ana kokha komwe kwanyanya mboma la Phalombe, nzika za dziko lino akuti zikalowa ku Mozambique zikumalipitsidwa kapena kumenyedwa pamene nzika za ku Mozambique zikalowa mdziko muno savutitsidwa. - Nawo achitetezo a mdziko la Mozambique akuti akumalowa mdziko muno ndi mfuti pomwe ena atavala zovala zapolisi. - Izi zidachititsa kuti anthu a magulupu a Chinani, Nthambula, Nambazo, Mpinda komanso Mtemanyama kwa T/A Nazombe ndi Senior Chief Chiwalo asonkhane pamsika wa Mphwisi kuti apereke madandaulo kwa mkulu wa apolisi kuchigawo chakummwera. - Gogo Lone Tawanga wa mmudzi mwa Chinani adati chifukwa cha njala amapita ku Mozambique komwe amakalimitsa chinangwa kuti adzadye ndi ana ake koma chaka chatha atapitako adagwidwa ndi asilikali a mdzikolo. - Adandimenya ndipo adati ndilipire K1 500 ngati ndikufuna ndidzipulumutse. Nditanenerera ndidapereka K600. Timadabwa kuti tikalowa mdziko lawo timazunzidwa koma iwo amalowa mdziko muno popanda vuto, adadandaula Tawanga. - Nyakwawa Mandawala ya mwa Senior Chief Chiwalo idati nayonso idagwidwa pamene imakagula ufa wophikira mandasi ndipo idalipitsidwa. Koma kudabwa kwa mfumuyi ndikoti zikutheka bwanji anthu a mdziko la Mozambique savutitsidwa akalowa mdziko muno. - Tikudabwa kwambiri, chifukwa chiyani boma lathu likulekerera kuti tizizunzidwa motere? Ana athu akutengedwa nthawi iliyonse, idatero mfumuyo yomwe idalankhula mokwiya kwambiri. - Mandawala adaonjeza kuti ndi bwino boma likhwimitse chitetezo kuti anthu a mdzikolo asamangolowa mdziko muno mwa chisawawa ndipo akagwidwa azilangidwa, ganizo lomwe lidavomerezedwa mokweza mawu ndi anthu oposa 300 amene adasonkhana panthawiyo. - Nkhumano omwe udalipo Lachiwiri msabatayi udakonzedwa ndi bungwe la mpingo wa Katolika loona za chitukuko la Catholic Development Commission (Cadecom) ndi thandizo lochokera ku Caritas Austraria. Bungweli lidakhazikitsa magulu omvera wailesi mbomali amene amathandiza kuulutsa nkhani zomwe zimachitika mmidzi. - Peter Pangani wa bungwe la Cadecom adati kaamba ka mavuto amene anthu akhala akukumana nawo mbomali nchifukwa chake adapanga nkhumanowo kuti adindo ndi mafumu adzimvere mavuto amene anthu mbomalo akukumananawo. - Tidapempha a bungwe la Develpment Communications Trust (DCT) amene ndi akadaulo pa zofalitsa nkhani kuti agwire ntchito ndi amagulu omvera wailesiyi kuti tikhale ndi tsiku lomwe anthu angapereke nkhawa zawo. Ife tasangalala kuti adindo adzimvera okha za mavuto amene akukumana nawo ndipo mayankho eya ayamba kale kuperekedwa, adatero Pangani. - Koma mkulu wa apolisi kuchigawo chakummwera, Wilson Matinga adatsimikizira anthuwa kuti pakhala kusintha. Iye adati chitetezo sichingakhale ngati apolisi alipo ochepa komanso ngati palibe galimoto zoyendera. Polisi ya Phalombe ili ndi galimoto imodzi yomwe siifikira mmadera onse. - Tamva anthu alankhula, ndipo akunena zoona. Koma tikuwatsimikizira kuti pakhala kusintha, ndikamba ndi anzanga a dziko la Mozambique kuti mavutowa athe. - Wapolisi wa dziko lawo saloledwa kulowa mdziko muno atavala zachitetezo kapena kunyamula mfuti. Tikutumizanso asilikali ena kuti mwina akwane 7 ndi amene alipo kale kudera lino cholinga chitetezo chikhwime, adatero Matinga. - DC wa bomalo Paul Kalilombe adauza apolisi kuti akatenge njinga yamoto kuofesi kwake kuti ithandize apolisi kukhwimitsa chitetezocho. Naye Senior Chief Chiwalo adagwirizana kwathunthu ndi zomwe anthu ake adadandaulira akuluakuluwa. - Njira yaulere yomwe anthu amaimbira foni mwa ulere kupereka madandaulo awo ya Child Help Line 828 (CHL 828) ikuwonetsa kuti pofika mmwezi wa June chaka chino, ana 684 ndiwo adataidwa, ana 14 adabedwa, 195 ndiwo amagwiritsidwa ntchito zoposa msinkhu wawo, 53 ndiwo adakakamizidwa kukalowa banja, 259 ndiwo adachitidwa nkhaza monga kumenyedwa komanso ana 25 amene adagwiriridwa mdziko muno. -" -ID_OEjosNoR,"Msilikali Wachiwewe Waphedwa Wolemba: Thokozani Chapola wanya-paul-major.jpg"" alt="""" width=""332"" height=""339"" />Watsimikiza-Major Chiphwanya Msilikali wa Malawi Defence Force (MDF) yemwe wapha asilikali awiri, nayenso waphedwa lero pakuomberana komwe kumachitika pakati pa iye ndi asilikali omwe anakhadzikitsa ntchito yofuna kuti agwire msilikali-yu mboma la Ntcheu. -Mneneri wa asilikali a Malawi Defence Force (MDF) Major Paul Chiphwanya watsimikiza za nkhani-yi. -Iye wati asillikali-wa anakhazikitsa ntchito yosakasaka msilikaliyu amene samapezeka potsatira chiwembu chomwe anachita powombera ndi kupha asilikali amzake awiri a MDF omwe amagwira ntchito yokonza nsewu wa Tsangano-Neno-Mwanza. -Major Chiphwanya wati asilikali-wa atafika pa malo a Mpate mu town ya Ntcheu msilikali wopha anzakeyu atawaona akuti anafulumira kuyamba kuwaombera zomwe zinachititsa kuti nawonso ayambe kusinthana mpholopolo ndi msilikaliyu ndipo anaombera msilikali-yu ndi kumugwetsa ndipo atamutengera ku chipatala cha Ntcheu komwe anakatsimikiza zoti anali atafa kale. -Pakadali pano thupi la malemu-yu lagonekedwa ku nyumba ya chisoni pa chipatala cha Ntcheu. -" -ID_OEucZWGC," Padali pachiwaya cha tchipisi Adayezetsa tchipisi cha K150, ine ndidamuonjezera kuti agule cha K200. Mmenemo ndi momwe zidayambira kuti Henry Mbinga akumane ndi Chimwemwe Edwin amene tsopano amangitsa woyera. - Chiyambicho chidaoneka chachibwana, koma lero ndi nkhani ina chifukwa tsiku lililonse Chimwemwe akusisita chifuwa cha Henry mwabata, mopanda mantha kapena manyazi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Henry yemwe akugwira ntchito ku Magic Clean adati umu mudali mu July 2014 pamene iye adapita pasukulu ya Zingwangwa Progressive mumzinda wa Blantyre. - Kumeneko iye akuti amakaonera mpira wa ntchemberembaye ndipo ako kadali koyamba kumuona Chimwemwe akusewera mpira. - Lidali Lachinayi, mawa wake ndidamuonanso pachiwaya cha tchipisi. Ndidakhotera pomwepo. Iye adayezetsa tchipisi cha K150, ine ndidauza mwini chiwayacho kuti amuyezere namwaliyo tchipisi cha K200, adatero Henry. - Komatu mtsikanayu akuti adali asakumudziwa Henry, pamenenso Henry akuti kadali kachiwiri kumuona komabe adalimba mtima kucheza naye. - Ndiyetu Henry akuti adayamba kumuperekeza uko namwaliyu akudya tchipisicho, chidakoma ndipo sichidachedwe kutha chifukwa cha tinkhani ta Henry. - Asadamalize kudya tchipisicho mawu adagwa kuti akumufuna amange naye banja, koma Chimwemwe adazinda mauwo. - Padadutsa masiku atatu pamene adagwirizana zokumananso. Zidatheka ndipo namwaliyu adavomera kuti wagwa mmanja mwa Henry. - Ndimafuna ndione ngati amanena zoona komanso ndimuone khalidwe lake, adatero namwaliyu. - Ukwati udachitika pa 27 December chaka changothachi ndipo awiriwa akukhalira limodzi mwachimwemwe. - Henry amachokera mmudzi mwa Joni, Senior Chief Somba mboma la Blantyre pomwe Chimwemwe ndi wa mmudzi mwa Chikoja kwa Senior Chief Somba komweko. -" -ID_OGHGylQI,"Ayamikira Chipatala cha Mlambe Chipatala cha mpingo wakatolika cha Mlambe mu arkdayosizi ya Blantyre achiyamikira kamba kotumikira moyenera anthu odwala. -Bambo mfumu a parish ya Lunzu mu arkdayosiziyi, bambo John Kuziona alankhula izi pa mwambo wa nsembe ya ukaristia yomwe anatsogolera pa chipatalachi ngati mbali imodzi yogwirizana ndi dziko lonse lapansi pomwe limakumbukira ndi kupemphera odwala onse. -Iwo ati chipatalachi chikugwira ntchito yaikulu yosamalira odwala zomwe anati zikukwaniritsa ntchito ya ambuye Yesu Khristu yofikira anthu ndi machiritso. -Ndikuthokoza onse ogwira ntchito pa chipatalachi pokonza mwambo umenewu wopemphelera odwala. Ntchito imene ikuchitika kuno ku Mlambe ndi yopambana kwambiri kaamba koti pali chisamliro komanso chithandizo cha mphamvu chomwe chikuperekedwa, anatero bambo Kuziona. -Mkulu wa chipatalachi Sister Clotilida Makweya anati anakonza mwambowu ndi cholinga chowalimbitsa mtima anthu odwalawa kuti anthu ena akuwapemphelera kuti achire. -tawona kuti odwalawa anali okondwa kwambiri pamene tawayendera kuwapatsa sacrament la ukaristia komanso kuwasamalira mwapadera, anatero Sister Makweya. -Iwo ati chipatalachi chapereka mphatso kwa odwala onse omwe anali mchipatalachi patsikuli omwe ndi oposa zana limodzi. -" -ID_OHwFDyGr," Mpendadzuwa ungatukule malawi Mkulu wa bungwe la Farmers Union of Malawi (FUM) Alfred Kapichira Banda, wati pakuyenera kukhala ndondomeko yabwino pakati pa alimi, misika, komanso boma kuti mpendadzuwa uzilimidwa ochuluka. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Polankhula ndi Uchikumbe, iye adati makampani komanso makopaletivi omwe amagwiritsa ntchito mpendadzuwa popanga mafuta ophikira atagwirizana ndi alimi komanso boma, mpendadzuwa ukhonza kumalimidwa mochuluka zomwe zingapangitse kuti mafutanso azipangidwa ochuluka. - Phindu la mpendadzuwa ndi losayamba Mafutawa akhonza kumagulitsidwa mMalawi momwemuno ngakhalenso kunja, adatero mkuluyo. - Izi zikugwirizana ndi zomwe adanena Cliff Chiunda, mlembi wamkulu muunduna wa za migodi, malonda ndi zokopa alendo mmbuyomu kuti dziko la Malawi lingapulumutse K3 biliyoni zomwe limaononga pogula mafuta ophikira kunja chaka chilichonse. - Kapichira Banda adati: Ambiri akuthamangira kulima fodya chifukwa msika wake siuvuta. Pomwe fodya akulimidwa wochuluka, mitengo imatsika ndipo wina amabwerera. Ena akadamalima mpendadzuwa bwenzi akusimba lokoma, adatero iye. - Iye adati boma limayenera kulimbikitsa alimi pa za mbewuyi ndipo mpendadzuwa ukupambana fodya chifukwa amapangira mafuta ophikira omwe pafupifupi aliyense amagwiritsa ntchito pomwe si onse amasuta fodya. Mkuluyo adaonjezanso kuti mpendadzuwa sulila feteleza ngati mbewu zina komanso mmunda mwa mbewuyi simumera udzu kwambiri. - Mathias Banda, wapampando wa kopaletivi ya Talimbika Agro-Processing and Marketing yopanga mafuta ophikira otchedwa Sunpower kuchokera ku mpendadzuwa mboma la Salima, adati anthu sakukhala ndi chidwi ndi ulimiwu. - Tili ndi alimi athu omwe timawalangiza momwe angalimire mpendadzuwa ndipo pamapeto pake amatigulitsa koma sukwanira kupangira mafuta chaka chonse kotero timayendayenda kusakasaka komwe tingaupeze. Tangoganizani, timachoka ku Salima kukagula ku Phalombe ndipo kumeneko ukatha timalowa mdziko la Mozambique konseku kuli kusaka mpendadzuwa, adatero Banda. - Iye adaonjeza kuti izi zimapangitsa kuti azipanga mafuta ochuluka mnthawi yokolola yokha ndipo ikangodutsa amapanga mafuta ochepa. Iye adafotokozanso kuti mafuta awo ndi ovomerezeka ndi a Malawi Bureau of Standards (MBS) ndipo yapeza kale misika mmaiko a kunja koma nkhawa yawo ndiyoti azikapeza kuti mpendazuwa ochuluka. - Mpendadzuwa suvuta kulima ndipo umacha pakutha masiku 60. Mlimi amangodikira masiku 10 owonjezera kuti ayambe kukolola. Pa ekala imodzi yokha mlimi akhonza kukolola makilogalamu 2000 akausamalira bwino, adatero Banda. - Iye adaonjezanso kuti alimiwa akuyenera kulima mpendadzuwa pomwe mvula ikugwa yochuluka kuti awuteteze ku anunkhadala. - Anunkhadala amaononga mpendadzuwa ukangomera kumene makamaka ngati mvula siikugwa yokwanira kotero mlimi akhonza kubzala kangapo. Akabzalidwa pamene mvulayi ikugwa yochuluka, anunkhadala amasokonezeka, adatero iye. - Banda adati mbewuyi imachita bwino paliponse koma imachita bwino kwambiri mmadambo. Iye adati mizere yake imayenera kutalikirana ndi masentimita 75 ndipo pobzala, utalikirane ndi masentimita 25 ngati ukubzalidwa umodziumodzi ndipo utalikirane, masentimita 45 kulekezera 60 ngati ukubzalidwa uwiriuwiri. -" -ID_OOhqpUOq,"Anthu 18 Afa pa Chiwembu Mdziko la Syria Anthu 18 afa mdziko la Syria pamene ndege za asilikali a mdziko la Syria ndi Russia zinaponya mabomba mu mzinda wina wotchedwa Idrib. -Malinga ndi malipoti a wailesi ya BBC, pa chiwembuchi galimoto zambiri zapsa limodzi ndi oyendetsa ake. -Chiwembuchi chachitika ngakhale kuti maikowa anagwirizana zosiya kuchitirana za mtopola pomwe anakambirana za mtendere. -Malipoti ati ngakhale izi zili chomwechi, mayiko awiriwa asankha kusayankhulapo kanthu pa nkhaniyi. -" -ID_OSdWloXg,"Mvula Iwononga Nyumba za Chipatala cha Pirimiti Mvula ya mphepo lolemba yachotsa denga la nyumba zinayi za anthu ogwira ntchito pa chipatala cha mpingo wakatolika cha Pirimiti mboma la Zomba. -Bwanamkubwa wa bomalo Dr. Raphael Piringu anatsimikidza zangoziyi ndipo wati mphepo-yi idayamba ndi mvula koma kuti palibe amene wavulala. -Dr. Piringu ati ogwira ntchito yowona za ngozi zogwa mwadzidzidzi anakayendera kale malo a ngoziwo. -Idzi zachitika patangotha masiku ochepa pomwe ofesi yowona za nyengo italengeza zoti kumayambiliro a nyengo ya mvula ya chaka chino mvulayi ikhala yosakanikirana ndi mphepo ya mphamvu kotero anthu akonze bwino denga la nyumba zawo pofuna kupewa ngozi ngati izi. -" -ID_OSdqELEH," Aimika malamulo a mathanyula Mafumu ndi a mipingo ena adzudzula zomwe idanena nduna ya zamalamulo mdziko muno, Ralph Kasambara kuti boma layamba laimika malamulo oletsa mchitidwe wa mathanyula. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Koma bungwe lowona za ufulu wa anthu padziko lapansi la Amnesty International lidalandira ndi chimwemwe ganizolo. - Kasambara adanena izi pamtsutso umene udachitikira ku Lilongwe, ndipo adati adachita izi kuti anthu akambirane bwino za malamulowo, aphungu asanaganize zowasintha kapena kulola kuti apitirire. - Zonena za mafumu ndi mabungwewo zidadza bungwe loona za malamulo mdziko muno la Malawi Law Society (MLS) litadzudzulanso boma paganizolo. - Kuchotsanso kwa malamulowo kutanthauza kuti ngati ena angachite mathanyula sangamangidwe. - Mfumu yaikulu Malemia ya mboma la Nsanje yati ngakhale boma labwera ndi ganizo lake komabe mafumu sakusunthika paganizo lawo losagwirizana ndi mchitidwewo. - Sindikufuna ndiyankhire zomwe boma lachita, koma ganizo lamafumufe silikusintha, zimenezo ndizosaloledwa ndipo ndizolakwika. - Apulezidenti adaponya nkhaniyi kuti tikambirane ndiye ine ganizo langa lili logwirizana ndi apulezindeti kuti tikambirane pasadabwere ganizo lililonse, adatero Malemia yemwe adati ndi mwikho kulota mchitidwe wa mathanyula. - T/A Nthache ya mboma la Mwanza wati uku ndikusokonekera kuti boma lichotse lamulolo. - Afunsa ndani kuti abwere ndi ganizolo?Uku ndikusokonekera.Boma bwezi litafunsa mafumufe komanso anthu kuti amve mbali yathu asadabwere ndi ganizo limenelo.Ife monga mafumu sitikugwirizana nazo, watero Nthache. - Yemwe adali mlangizi wa mtsogoleri wakale pankhani zauzimu, Billy Gama wati ndizomvetsa chisoni kuti boma laganiza zoimitsa lamuloli. - A khristu komanso asilamu timagwirizana kuti sikoyenera kuvomereza mchitidwewu. Pali magawo atatu omwe amachititsa ife kuti titsutsane ndi mchitidwewu. Chipembedzo chimadana ndi mchitidwewu, chikhalidwe chathu sichigwirizana nazo komanso malamulo athu akutsutsana nazo, adatero Gama. - Iye adati mpingo umakhala ndizilango zake zomwe zimapatsidwa kwa munthu yemwe wachita mchitidwewu. - Timatha kumuchotsa kumpingo kapena kumuletsa asamadye mgonero komanso pali zilango zosiyanasiyana. - Kumbali yaboma sitimalowerera kunena kuti adzimangidwa kapena ayi koma pomwe timalekera ife nkuti mchitidwewu usalolezedwe, adawonjeza Gama. - Msabatayi, mkulu wa bungwe wa MLS John-Gift Mwakhwawa adati boma lidayenera kudzera ku Nyumba ya Malamulo pankhaniyi. - Kuimika malamulo osadzera ku Nyumba ya Malamulo nkulakwa chifukwa zikuchepetsa mphamvu ya nyumbayo.Zomwe zachitikazi zikutanthauza kuti nduna iliyonse ingathe kuimika lamulo momwe ikufunira, adatero Mwakhwawa. - Malinga ndi malamulo oyendetsera dziko lino payenera kukhala kulekanitsa mphamvu pakati pa Nyumba ya Malamulo imene imakonza malamulo, mabwalo amilandu amene amalongosola momwe malamulowo ayenera kugwirira ntchito komanso mtsogoleri wa dziko lino ndi nduna zake amene amaonetsetsa kuti malamulowo akutsatidwa. - Mwakhwawa adati ngati sakufuna kuti malamulowo atengeredwe ku Nyumba ya Malamulo, akadakhazikitsa bwalo lapadera kuti limve nkhaniyo. - Pogwirizana ndi Mwakhwawa pamfundo ziwirizo, mmodzi mwa akadaulo a malamulo mdziko muno Dunstan Mwaungulu, yemwe padakali pano ali ku Tanzania kuweruza nawo milandu kubwalo limene likuzenga anthu amene akuwaganizira kuti adapha anzawo mwaunyinji ku Rwanda mu 1994, wati ngati nzoona kuti Kasambara adanenadi izo, adalakwa. - Malinga ndi Mwaungulu, ngati amafuna kuti malamulowo asagwire ntchito, amayenera kutengera nkhaniyo kunyumba ya malamulo kapena ku bwalo lamilandu lapadera. - Nkhaniyi amayenera kukayikambirana aphungu a Nyumba ya Malamulo. Kupanda apo, mtsogoleri wa dziko lino akhoza kunena kuti pakhale bwalo lapadera kuti liunikire nkhaniyi. Kupanda apo, munthu wamba akhoza kutengera nkhaniyi kubwalo ndi kufotokoza momwe malamulowa akuphwanyira ufulu wake, adatero Mwaungulu. - Koma chikalata chomwe bungwe la Amnesty International, masiku apitawo lidatulutsa chikalato choyamika Kasambara chifukwa choimika malamulowo. Bungweli ndi limodzi mwa mabungwe ndi maiko amene adayesetsa kuti mdziko muno mubwere ufulu wa demokalase. - Chikalatacho chidati Noel Kututwa yemwe ndi mkulu wa bungwelo mdera lino la Africa chidati ichi ndi chiyambi chothana ndi kusankha pa nkhani zosalana. - Tasangalala ndi mawu a Kasambara chifukwa tikudziwa kuti ichi ndiye chiyambi chothana ndi kusankhana komanso kusala ena malinga ndi momwe thupi lawo lilili, adatero Kutukwa. - Kutukwa adapempha dziko la Malawi kuti lisabwerere mmbuyo pankhani yochotsa malamulo oletsa amuna kapena akazi kukwatirana okhaokha. - Malinga ndi bungwelo, dziko la Malawi limapanidwa posala anthu amene amakhulupirira kuti ndi ufulu komanso chibadwa chawo kuti azigona ndi amuna kapena akazi anzawo chifukwa lidasainira pangano la maiko pa ufulu wa anthu komanso ndale la International Covenant on Civil and Political Rights. Ilo likutinso dzikoli sililemekeza pangano la maiko a mu Africa pa zaufulu la African Charter on Human and Peoples Rights komanso malamulo oyendetsera dziko lino. -" -ID_OSqLregQ," Adzudzula Admarc Mafumu ndi alimi ena mzigawo zonse zitatu adandaula kuti msika wa Admarc watsegulidwa mochedwa iwo atagulitsa kale chimanga chawo motchipa kwa mavenda pofuna kuthana ndi mavuto a pakhomo. - Dandauloli ladza pomwe bungwe la Admarc Lolemba lidayamba kugula chimanga kwa alimi angonoangono pa mtengo wa K150 pa kilogalamu ndi kuti alimiwo apindule. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Alimi ena adagulitsa kale kwa mavenda Koma mafumu ndi alimi ena atula nkhawa zoti mtengo wokhetsa dovuwu ukudza iwo alibe chimanga choti nkugulitsa chifukwa chambiri adagula kale ma venda. - Inkosi Khosolo ya mboma la Mzimba yati nzokaikitsa kuti alimi angonoangono akadali nacho chimanga choti nkugulitsa ku Admarc poti ambiri amagulitsira kusimidwa pakhomo akangokolola. - Mavuto ngambiri mmakomo ndiye pomwe munthu sukudziwa nkomwe kuti Admarc idzayamba liti kugula chimanga komanso pamtengo wanji, anthu amangogulitsa kwa mavenda pamtengo uliwonse omwe afuna, yatero mfumu Khosolo. - Nayo T/A Chadza ya mboma la Lilongwe yati ndondomekoyi siyidakhale bwino chifukwa ngakhale pulogalamu ikuti kutukula alimi angonoangono, chimanga chili ndi mavenda kotero ndiwo apindule. - Adali kuti nthawi yonseyi? Chabwino bola akadalengezeratu anthu atangokolola kuti padzakhala pulogalamu imeneyi koma pano chimanga adagula mavenda moti msikawu ukatsegulidwa, mavenda ndiwo apindule, yatero mfumu Chadza. - Mfumu yayikulu Maseya ya mboma la Chikwawa yati idayamba kalekale anthu atangokolola kumene kuwona malonda a chimanga akuchitika mmisika ya Admarc komanso mmisika wamba koma sakudziwa kuti mitengo yake imakhala motani. - Malonda a chimangawo ndiye adayamba kalekale kuno ndi mmisika ya Admarc yomwe koma sindikukhulupilira kuti mitengo yake idali chonchi, anthu adagulitsa motsika. Koma ena poti kuno timalima chaka chonse mwina apindulako koma apindule kwambiri ndi mavenda, yatero mfumu Maseya. - Mmodzi mwa alimi, Akim Chaima, wa ku Mitundu mdera la mfumu Chadza wati iye adali ndi chimanga chankhaninkhani koma adagulitsa kale chifukwa amafuna kubweza ngongole za zipangizo zomwe adatenga. - Chimanga chambiri ndidagulitsa pamtengo wa K80 pa kilogalamu kwa mavenda miyezi yapitayo kuti ndibweze ngongole. Nkadadziwa kuti kudzakhala msika otere, sinkadagulitsa ayi, walira chotero Chaima. - Bungwe la alimi la Farmers Union of Malawi (FUM) lati dandaulo la alimiwa ndi lomveka chifukwa ambiri a iwo amalima pogwiritsa ntchito ngongole zomwe amayenera kubwenza pa nthawi yokhazikika. - Mkulu wa FUM Prince Kapondamgaga adati chaka ndi chaka, iwo pamodzi ndi mabungwe ena amalimbikitsa boma kuti lizipereka ndalama mwachangu ku bungwe la Admarc kuti liziyamba kugula chimanga ndi mbewu zina nthawi yabwino. - Timanena chaka ndi chaka kuti boma limayenera kutsegula misika ya Admarc kumayambiriro, anthu akangokolola kuti mtengo wa boma ndiwo uzilamulira msika. Apa omwe apindule ndi alimi okhawo omwe akadali ndi chimanga koma ambiri angofera fungo, watero Kapondamgaga. - Iye adati mpofunikaso kuti misika ya Admarc izikhala kufupi ndi alimi kuti asamavutike pankhani ya mayendedwe chifukwa ena amagwa ulesi ndi nkhani ya mayendedwe nkumagulitsabe kwa mavenda. - Mkulu wa bungwe loimirira mabungwe a zaulimi la Civil Society Agriculture Network (Cisanet), Pamela Kuwali, wati zomwe adandaula alimi ndi mafumu nzoona chifukwa pofika mwezi wa August, alimi ena amakhala atayamba kale kukonzekera ulimi wa chaka chinacho ndiye amafunika zipangizo. - Nthawiyo ndiye siyidakhaledi bwino chifukwa pano alimi ena adagulitsa kale chimanga chawo pa mtengo wa K70 pa kilogalamu kutanthauza kuti kilogalamu yomweyo akadayipindulira kawiri pa mtengo wa K150, watero Kuwali. - Mneneri wa Unduna wa malimidwe Osborne Tsoka wavomereza kuti nthawi yotsegulira msika yachedwa koma wati ichi sicholinga cha boma koma zokambirana zina ndi zina ndizo zidachititsa. - Boma lidapereka kale ndalama zokwana K10 biliyoni zogulira chimanga ndi mbewu zina koma padali zokambirana zokhudza ndondomeko ya kagulidwe zomwe zachedwetsa koma poti zatheka kale, chaka cha mawa tidzatsegula nthawi yabwino, watero Tsoka. - Iye wati ili ndi phunziro kwa alimi omwe sadekha ndi zokolola zawo monga momwe boma limawalangizira. Iye adati alimi asamapupulume kugulitsa akakolola kuyembekezera kutsegulira kwa Admarc. - Mchikalata cha Admarc, bungwelo lati igula chimanga kwa alimi angonoangono kudzera mmisika yake pa mtengo wa K150 pa kilogalamu ndipo lati midzi yozungulira msika uliwonse ikuyenera kupanga komiti yoyanganira momwe malonda aziyendera mmisikayi. - Chikalatacho chati makomitiwo azigwira ntchito ya maso ndi makutu a Admarc podziwitsa bungwelo za zomwe zikuchitika pamsikapo kuti alimi angonoangono okha ndiwo azigulitsa pa mtengo omwe wakhazikitsidwawu. - Kauniuni wa Tamvani Lolemba ndi Lachiwiri adaonetsa kuti maboma monga ena Admarc yayamba kale kugula pomwe kwina sanayambe. -" -ID_OTcHiEnK,"Komiti Yowona za Chisamaliro cha Anthu Yadandaula ndi Kayendetsedwe ka Chuma cha COVID-19 Mboma la Mangochi Komiti ya kunyumba ya malamulo yowona za chisamaliro cha anthu yati ndi yokhumudwa ndi ndondomeko ya chuma yolimbana ndi nthenda ya Covid-19 yomwe boma la Mangochi layika kaamba kosaganizira anthu omwe ali pa chiopsezo kwambiri ku nthendayi. -Wapampando wa komitiyi yemwenso ndi phungu wa kunyumba ya malamulo mdera la kumpoto kwa boma la Dedza Savel Kafwafwa wanena izi pomwe iye limodzi ndi membala wa komiti ya nduna yowona za nthenda ya Covid-19 mdziko muno a Nicholas Dausi anayendera boma la Mangochi kuti awone momwe likuchitira polimbana ndi mliriwu. -Kafwafwa yemwenso ndi phungu wa chipani cha Malawi Congress (MCP) anati wapeza kuti boma la Mangochi likuyendetsa ndondomeko ya zachumayi mosalingalira ana, achikulire komanso anthu okalamba omwe ndi gulu la anthu omwe ali pa chiopsezo kwambiri cha nthendayi. -Chidwi chathu timayika kwambiri pa ndalama zomwe zayikidwa mu gawo losamalira anthu omwe ali pa chiwopsezo kwambiri ku nthendayi monga ana, amayi, okalamba komanso athu olumala, anatero a Kafwafwa. -Koma mmawu ake nduna yowona za chitetezo cha mdziko yemwenso ndi membala wa komiti yapadera yowona za nthenda ya COVID-19, a Nicholas Dausi anati ndi okhutira ndi momwe khonsolo ya bomalo ikuchitira polimbana ndi mliriwu. -Tawona polowa pa chipata cha chipatala paja aliyense akumayezedwa komanso kusamba mmanja ndipo chipatala chakonzeratu malo osungira anthu omwe akuganiziridwa kuti ali ndi kachilomboka. Ngakhale ku msika tawona anthu ogulitsa malonda akukhala mwa patalipatali kuti ogula asamathithikane pokagula zinthu, anatero a Dausi. -" -ID_OVsEeYBt," Mizinda tsopano ili ndi mafumu Patadutsa zaka 10 dziko lino lisadakhale ndi mafumu a mizinda, iyi tsopano ndi mbiri pamene mafumuwa abwereranso mmizinda itatu ya dziko lino. - Msabatayi kudali kalikiliki mmizindayi kusankha mafumuwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ali ku Mzuzu: Mkandawire (L) Fumbi lidabonga mumzinda wa Blantyre komwe tsopano kwasankhidwa Noel Chalamanda kuti ndiye mfumu ya mzindawo. Otsatira chipani cha DPP adakwenyana ndi apolisi atamva kuti yemwe amafuna kupikisana nawo pampandowu kuchipani chawo, Lewis Ngalande, sapikisana nawo. - Mumzinda wa Mzuzu anthu adasankha William Mkandawire amene adali mphunzitsi. - Mumzinda wa Lilongwe ndiye adasankha Willie Chapondera mkulu wa bizinesi kukhala mfumu ya mzindawo. - Dziko lino lidakhala ndi mafumuwa mu 2005. Mafumuwa kwakhala kulibe chifukwa chosowa makhansala. -" -ID_OWdnbMbA,"Boma Lakhazikitsa Ndondomeko Yozikonzekeretsa Pamene Odwala a COVID-19 Achuluka Komiti yapadera yomwe inakhazikitsidwa mdziko muno kuti iziwona za matenda a COVID -19 yakhazikitsa ndondomeko yotchedwa National Preparedness and Response Plan yomwe cholinga chake ndi kuzikonzekeretsa chiwerengero cha anthu odwala nthendayi chikachuluka mdziko muno. -Wakhazikitsa ndondomekoyo-Mhango Nduna ya zaumoyo a Jappie Mhango anatsegulira ndondomekoyi ku Bingu International Convention Centre (BICC) mu mzinda wa Lilongwe. -Malingana ndi a Mhango, ati dziko la Malawi likufunika ndalama zoposa 150 Billion kwacha yothandiza pa ntchito yothana ndi nthendayi pomwe pakadali pano boma lagula zipangizo za ogwira ntchito mu zipatala, zozitetezera ku nthendayi. -Ntchitoyi ndi yaikulu kwambiri choncho tikuyangana ma gawo osiyanasiyana ndiye tikunena kuti kuti tifike poti tathana nayodi nthendayi pakufunika ndalama zochuluka kwambiri, anatero a Mhango. -Mwazina Mhango anatsimikizira anthu kuti ntchitoyi ndi yongokonzekera chabe ngati chiwerengerochi chitakwera ponena kuti padakalipano chiwerengero cha anthu amene akhudzidwa ndi nthendayi sichinasinthe. -" -ID_OabUIDAU," Boma lisakaza K1bn pa katundu wachabe Pomwe ntchito za maphunziro zikupitirira kukumana ndi mikwingwirima yosiyanasiyana, kwapezeka kuti katundu wina wophunzitsira, yemwe boma lidagula ndi ndalama zoposa K1 biliyoni mchaka cha 2011, akungokhala mnyumba zosungiramo katundu kaamba koti ndi wachabechabe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mneneri wa unduna wa zamaphunziro, Manfred Ndovie, komanso mkulu wa bungwe loona zakuti maphunziro akuyenda bwino la Civil Society Education Coalition (CSEC), Benedicto Kondowe, atsimikiza za nkhaniyi. - Aphunzitsi akugona nyumba zosalongosoka ngati iyi pa Mayera LEA mboma la Blantyre Poluma khutu Tamvani kumayambiriro a sabatayi, Kondowe adati undunawu udagula choko ndi madasitala (zolembera ndi kufufutira pabolodi) za ndalama zoposa K1 biliyoni zomwe lidaitanitsa kudziko la China mchaka cha 2011 kudzera ku kampani ina yaku South Africa, koma mpakana pano katunduyu akungokhala. - Kondowe adati mwa mavuto ena omwe ndalamazi zikadathetsa ndi kusowa kwa nyumba za aphunzitsi, makamaka msukulu za kumidzi, momwe aphunzitsi ambiri amakhala mnyumba zalendi komanso zosakhala bwino. - Nzotheka kumanga nyumba ya mphunzitsi ya K2 miliyoni tikatengera momwe nyumba zambiri za aphunzitsi zimakhalira, ndiye pa K1 biliyoni pakadatuluka nyumba zingati? Si pafupifupi nyumba 500 pamenepo? adatero Kondowe. - Koma Ndovie adati ganizo loletsa kugawa zipangizozi msukulu lidapangidwa kuunduna ngati njira imodzi yoonetsetsa kuti zipangizo zovomerezeka ndizo zikugwira ntchito msukulu kuti maphunziro asalowe pansi. - Iye adati vuto lalikulu lidapezeka ndi madasitala omwe akuti chinsalu chakutsogolo sichidakonzedwe bwino moti chimangoyoyoka chokha akachigwira ndipo unduna udaona kuti nkwabwino kuti katundu yenseyo angomusunga. - Vuto lidakula pa madasitala chifukwa adapangidwa ndi zipangizo zosalimba moti amangoyoyoka okha ndiye poti ndi katundu yemwe adabwerera limodzi, sitingabweze wina nkulandira wina, ayi, tikufuna katundu yense akhale wolongosoka, adatero Ndovie. - Iye adati katunduyo akusungidwa kunyumba zosungiramo katundu kaamba koti akusiyana ndi katundu yemwe undunawu unkafuna mmalo mwake katundu yemwe adabwerayo sangagwire ntchito mdziko muno. - Tidapereka ntchito yogula katunduyu nkubweretsa mdziko muno kukampani ya ku South Africa ndipo tidatumiza nthumwi zathu kukaona katunduyo asadabwere koma tidadabwa kuti katundu yemwe adabwera sakugwirizana ndi katundu yemwe nthumwizo zidakaona, adatero Ndovie. - Iye adati unduna utadziwitsa kampaniyo za nkhaniyi padali kusamvetsetsana chifukwa akuluakulu a kampaniyo adakakamira kuti katunduyo ndi amene unduna udafotokoza kuti akufunika. - Ndovie adati undunawu udayesa kukambirana ndi kampaniyo kuti katunduyo abwerere ndipo abweretse katundu yemwe amafunikayo koma adalepherana pankhani ya mitengo. - Kutengera zimene kampaniyo imafuna kumbali ya mitengo tidaona kuti kubweza katunduyo kuti abwere wina kukadatitengera ndalama zambiri kuposa kungoitanitsa wina ndiye tidakhazikitsa komiti yoti ipitirize zokambiranazo ndi kampaniyo ndipo tikuyembekezera zotsatira, adatero Ndovie. - Iye adatsimikiza kuti undunawu udalipira kampaniyi pantchito yomwe idagwirayo potsatira pangano koma adakana kunena zambiri makamaka pa nkhani yokhudza kuchuluka kwa ndalamazo. - Koma malingana ndi Kondowe, katundu yemwe akungokhalayo ngokwanira kugawidwa msukulu zonse za pulayimale ndipo adati izi zidasokoneza kwambiri maphunziro msukuluzi. - Iye adati nzodabwitsa kuti katunduyu adagulidwa kudzera kulikulu pomwe mmakhonsolo mudakhazikitsidwa sukulu zina zomwe amazitcha kuti Cost Centre momwe ntchito yogula katundu ngati ameneyu ingachitikire. - Ntchitoyi imayenera kugwiridwa ndi makhonsolo kudzera mu ma Cost Centre osati kulikulu, ayi, chifukwa nkosavuta kuunika makhonsolo poyerekeza ndi kulikulu. Choncho tikuona kuti pamenepa zinthu sizidayende bwino, adatero Kondowe. - Iye adati kuti maphunziro atukuke mpofunika kuti ndondomeko zogulira katundu ziunikidwe ndipo zizitsatidwa, apo ayi, katundu wankhaninkhani azigulidwa koma osagwira ntchito. - Wapampando wa komiti yoyanganira zamaphunziro ku Nyumba ya Malamulo, Elias Chakwera, wati komiti yawo idalandira nkhaniyi kuchokera ku mgwirizano wa mabungwe omwe si aboma koma amayanganira za maphunziro. - Iye adati komitiyi idakatula nkhaniyi kunthambi ya zogulagula muundunawu kuti ipereke tsatanetsatane wa mmene nkhaniyi idayendera kuti komitiyi ione chochita. - Pano sitingayankhepo kanthu chifukwa ndi nkhani yoti tidangolandira ndipo tikuifufuzabe kuti timve tsatanetsatane wake kenako tionepo kuti tingatani ngati komiti, adatero Chakwera. - Katswiri pankhani za maphunziro, Steve Sharra, adati sukulu za mdziko muno zikukumana kale ndi mavuto pankhani ya zipangizo ndipo nzomvetsa chisoni kuti zipangizo ngati izi zizipita mmadzi. - Sharra adati mpofunika unduna wa zamaphunziro utalongosola bwino chifukwa ndalama zomwe zidagwira ntchito yogulira katunduyo ndi misonkho kapena thandizo lochoka kumaiko akunja. - Zonsezi zikamachitika, mpofunika kuganizira bwinobwino kuti ozunzika ndi ana omwe akadali pasukulu chifukwa maphunziro awo amasokonekera zikatero. Apa unduna ukuyenera kuunikapo bwinobwino kuti mavuto ngati awa angathe bwanji, adatero Sharra. - Iye adati nkhani yaikulu yagona podalira maiko akunja pa zinthu zambiri monga zipangizo zomwe Amalawi angathe kupanga paokha polimbikitsa luso la achinyamata ndi kumawathandiza ndi ngongole zoyambirapo. - Ino ndiye nthawi yoyenera kulimbikitsa kuphunzitsa achinyamata ntchito zamanja monga momwe boma limanenera chifukwa zipangizo ngati zimenezi si zoyenera kuchita kuitanitsa kunja pomwe achinyamata akhoza kupanga mommuno, adatero Sharra. -" -ID_OfIKKuML,"Chipani Cha FIC Chathandiza Arkidayosizi ya Blantyre ndi Katundu Odzitetezera ku COVID-19 Chipani cha a brother mu mpingo wa katolika cha F.I.C chapereka katundu osiyanasiyana othandiza kupewa matenda a Covid-19 ku akidayosizi ya Blantyre kuti athandize pothana ndi kufala kwa mliri wa Covid-19. -Wina mwa katunduyu ndi sopo osambira mmanja, sanitizer, ndowa za plastic zotungira madzi, ma golovesi ndi zotchingira ku nkhope ndipo katunduyu ndi wa ndalama zokwana 3 million 500 sauzande kwacha. -Poyankhula pomwe chipanichi chimapereka katunduyu ku mpingo, Brother Mike Mbato ati chipani cha F.I.C chaganiza zogula katunduyu ngati njira imodzi yofuna kuteteza atumiki a mpingo ndi akhristu eni ku mliri wa Covid-19, pano pomwe matendawa akufala kwambiri. -Katunduyu amugawa ku ma parish, nyumba za ansembe ndi asisitere komanso ku midzi yozungulira malo omwe kumakhala asisitere ndi a brother mu archdiocese ya Blantyre. -Polingalira ndi Covid-19 mmene wavutira, tinaganiza zoti tithandize ndi katundu ameneyu ndi cholinga choti titeteze anthu ku matendawa ndipo tikupempha akhristu kuti akhulupirire kuti Covid-19 alipodi ndipo azitsatira zomwe achipatala komanso mpingo akupempha, anatero brother Mbato. -Poyankhula atalandira katunduyo, arkiepiskopi wa arkidayosiziyo ambuye Thomas Luke Msusa ayamikira chipani cha F.I.C pa thandizoli ndipo apempha mabungwe komanso akhritu eniake kuti atengere chitsanso chabwino chofuna kuteteza anthu ku mliri wa Covid-19. -Ndikufuna ndiwathokoze ma Brothers a FIC chifukwa cha chifundo chawo chofuna kutigawira katundu amaneyu mu magulu osiyana siyana, anatero ambuye Msusa. -" -ID_OhTcDpdl," Za pasipoti ya Gaba sizikumveka Sabatayi yakhala yomvetsa mutu ndi nkhani ya Gabadihno Mhango. - Zachitika msabatayi aganyu zatiwawa ndipo tikufuna bungwe la FAM komanso timu ya Big Bullets afotokoze bwino za zaka za Gaba. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Sitikumvetsa zomwe lero FAM ikunena. Kuyambira chaka chatha mpaka lero zakhala zikumveka kuti matimu akunja agwa mchikondi ndi Gaba. Aliyense amadziwa kuti zikapsa Gaba anyamuka mdziko muno. Tsono panthawiyi Fam idali kuti? Mwina Bullets imadziwa malamulo ake komabe monga FAM ndi manthu wa mpira mdziko muno timaganiza kuti amulangiza Gaba kuti adikire kaye polingalira zaka zake. Nanga FAM siimatero bwanji? Lero zonse zatheka, Gaba wapeza potentha ndiye mukubwera ndi malamulo? Bwanji osathandizana monga tonse Amalawi? Apatu zachitika ngati Gaba si wa mdziko muno, chifukwa akadakhala mMalawi bwezi titamuthandiza pamene matimu akunja akhala akukhetsa dovu ndi iye. - Gaba wakhala akusewera Flames, kodi panthawiyi FAM imavomereza bwanji kuseweretsa mwana wa zaka 16? Kodi timu ya Celtic yomwe yamulemba Gaba siimadziwanso zaka zake? Nanga zidakhala bwanji kuti mpakapasipoti yake ipindidwe? Takhala tikumva Gaba akulankhula yekha kuti ali ndi zaka 20. - Izitu zikusonyeza kuti alipo wina amamuuza kuti adzibisa zaka za mpasipotimo. Tsono ngati vuto lili pasipoti, bwanji amene adamuuza kuti apinde zaka apeze njira yokonzera vutoli? Gaba adziwe kuti mwamuna sachepa, wafikapa akudziwa chabwino ndi choipa kotero sakuyenera kulola chilichonse. Zotere zitha kusokoneza tsogolo lake. -" -ID_OlMYVZHE,"Papa Wakhazikitsa Masiku Apadera Oteteza Chilengedwe Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wakhadzikitsa masiku a pa 16 mpaka pa 24 May kuti adzakhala masiku ochitapo kanthu pa ntchito zothandiza kusamalira ndi kutetedza za chilengedwe molingana ndi kalata yake ya Laudato Si. -Papa Francisco walengeza izi kudzera mu uthenga umene watumikira akhristu a mpingowu kudzera pakanema. -Iye wati wati kuchitapo kanthu pa ntchito zosamalira zachilengedwe ndi zothandiza ku mbado ukudza-wu kamba koti udzakhala ndi dziko lodzala ndi chilengedwe chabwino. -Mu uthengawo mtsogoleri wa mpingo wa katolikayu watsindika za kufunika kosamalira chilengedwe cha Mulungu, chimene wati ndi mphatso ya mtengo wapatali imene Mulungu anapereka ku dziko lonse lapansi. -" -ID_OwDYeiEH,"Mzika Ya Mozambique Yamangidwa Itaba Njinga Yamoto Wolemba: Glory Kondowe p-content/uploads/2019/08/tasowana.jpg"" alt="""" width=""411"" height=""308"" />Watsimikiza za nkhaniyi-Tasowana Apolisi mboma la Chiradzulu manga mzika ina ya mdziko la Mozambique pomuganizira kuti waba njinga ya moto. -Wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo Sergeant Yohane Asowana wati mnyamatayu Mphatso Zeke yemwe ndiwa zaka 18 zakubadwa ataba njingayi anayigulitsa pa mtengo wa 80 thousand kwacha ndipo amugwira ku Limbe mu mzinda wa Blantyre. -Sergeant Tasowana wati Zeke omwe ndi ochokera mmudzi mwa Makambo ku Villa Milanje mdziko la Mozambique akawonekera ku bwalo la milandu posachedwapa. -Mwazina wamkulu wofalitsa uthenga wapolisi a Tasowana anati Zeke anaba njinga mudzi mwa Mwakukhumura mfumu yaikulu Ntchema Mboma la Chiradzulo. -Iye anabwera mudzimo kufuna ntchito ndipo anafikila pakhomo pa a Patrick omwe anamtengera kwa mfumu chifukwa Mphatso Zeka anali wa chilendo. -Pofotokodza cholinga chobera njingayi anati chifukwa maganyu amasowa nde anaganiza zowabera njinga a Patrick pomwe iwo analowa mnyumba, anatero Sergeant tasowana. -Malinga ndi wofalitsa nkhani za apolisiyu, Zeke anakaguritsa njingayo ku msika wa Mayaka ku Zomba ndipo apolisi ali mkati mofufuza njingayo. -" -ID_OyCTzBow," Kumaona pomvetsera mahedifoni Malinga ndi kusintha kwa zipangizo zogwiritsa ntchito, moyo ndi makhalidwe a anthu zikunka zisintha tsiku ndi tsiku. - Pafupifupi aliyense ali ndi foni yammanja ndipo achinyamata ambiri ali ndi zida zanyimbo zomwe akamayenda amakhala akumvetsera pogwiritsa ntchito mahedifoni. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kumvetsera nyimbo si chithu cholakwika, kungoti nthawi zina kagwiritsidwe ntchito ka mahedifoni timakhala ngati sitimakaganizira bwino, makamaka tikakhala pamsewu. - Masiku ano umapeza munthu akuyendetsa njinga pakati pa msewu mahedifoni ali kukhutu kotero kuti kaya diraiva wa galimoto aimbe bwanji hutala, wapanjinga samva chifukwa cha nyimbo zomwe akumvetsera. - Madiraiva enanso a minibasi ndi galimoto zina amagundika kukweza nyimbo za mahedifoni ali pamsewu osaganizira kuti akusokoneza ntchito yomwe makutu amayenera kugwira posamala kayendedwe ka pamsewu. - Aliponso ena oyenda pansi omwe akalonga mahedifoni mmutu amangodziyendera pamsewu mwamgwazo. - Choncho amapezeka kuti akuyenda pakati pa msewu kapena kuoloka nthawi yolakwikwa chonsecho makutu atseka ndipo sakumva chilichonse chochitika pamsewupo. - Khutu ndi chimodzi mwa ziwalo zomwe oyendetsa galimoto komanso oyenda pansi amayenera kugwiritsa ntchito pamsewu kuti amvane, komanso kupewa ngozi ndiye zingathandize kuti azipatsidwa mpata. - Ndi zinthu ngati zimenezi munthu susungulumwa kwenikweni, koma kupanda kusamala nazo zingathe kuchititsa ngozi zomwe zikadatha kupeweka. - Pamsewu pamachitika zinthu zambiri ndipo pamakhala anthu osiyanasiyana-ena amgwazo, ena achangu, ena oledzera. Choncho nkofunika kuti ukamayendapo nzeru zonse zizikhala pamsewupo mmalo momamvera nyimbo utasiyira ena kuti akusamalire moyo wako. - Matimu 8 mu Presidential Cup Wolemba BOBBY KABANGO M atimu 8 ndiwo atsala kuti aswane mndime ya makotafainolo a mpikisano wa Presidential Cup kutsatira kupambana kwa Nyasa Big Bullets yomwe imathirana wonga ndi Blue Eagles Lachitatu lapitali pabwalo la Nankhaka mumzinda wa Lilongwe. - Awa ndiwo adali masewero omaliza kuti apeze timu ya nambala 8 kutsatira kuchita bwino kwa matimu ena. - Matimu a Mighty Be Forward Wanderers, Moyale, Kabwafu, Epac, Mafco, Dwangwa ndi Max Bullets ndiwo adafika kale mndimeyi atachita bwino pamasewero awo. - Nkhondo yolimbirana malo mundimeyi pakati pa apolisi a ku Lilongwe ndi timu ya fuko yak u Blantyre idali ya mtima bii komanso adali masewero ochititsa kaso chifukwa matimu awiriwa ndiwo akhala akuchita bwino mmasewero awo muligi ya TNM. - Matimuwa adalepherana patatha mphindi 90 ndipo woimbira Mabvuto Msimuko adaloza malo aimfa kuti atulutsane kudzera mmapenate. - Bashir Maunde, Muhammad Sulumba, Chiukepo Msowoya, Yamikani Fodya ndi Pilirani Zonda ndiwo adachinyira Bullets. Mike Mkwate, John Lanjesi ndi McFallen Ngwira a Bullets adaphonya mapenate awo. - Eagles idachinya kudzera mwa Osward Maonga, Gregory Latipo, Victor Nyirenda ndi Gilbert Chirwa, pamene Winster Phiri, John Malidadi, Ackim Kazombo ndi Enock Likoswe adaphonya. - Dolo wa tsikuli adali goloboyi wa Bullets, Ernest Kakhobwe, yemwe adagwira mapenate atatu a Eagles kuphatikizapo yomaliza yomwe adasewera Likoswe, kupangitsa kuti Bullets ifike mndime ya makotafainolo. - Lero Dwangwa ilandira Mafco pa Chitowe pamene Epac ituwitsana ndi Moyale pa Civo Stadium. - Tsiku limene Max Bullets iphulitsana ndi Wanderers komanso limene Bullets iphulitsane ndi Kabwafu pakwawo alengezabe mtsogolo muno. -" -ID_PEEqhFJr,"Dziko la Nigeria Lisamutsa Mzika Zake 600 Mdziko la South Africa Wolemba: Thokozani Chapola ria.mw/wp-content/uploads/2019/09/airwa.jpg 309w"" sizes=""(max-width: 756px) 100vw, 756px"" /> Dziko la Nigeria lati lisamutsa mzika zake zokwana 600 zomwe zili mdziko la South Africa posachedwapa. -Izi zikudza kutsatira nkhanza zomwe mzika za dziko la South Africa zikuchitira mzika za mayiko ena zomwe zadzetsa udani waukulu pakati pa maiko awiriwa. -Akuluakulu a dziko la Nigeria ati boma litumiza ndege ziwiri zoti zikatenge mzika zake mdziko la South Africa zomwe zinyamuke mawa lachitatu. -Anthu khumi kuphatikizapo mzika za mayiko ena ziwiri zaphedwa pa ziwembu zomwe zikuchitika sabata yatha mdziko la South Africa pofuna kuthamangitsa anthu omwe si mzika za dzikolo ati ponena kuti zikutenga ntchito zambiri kuposa eni nthakayo. -Padakalipano dziko la Nigeria lati likakamiza boma la dziko la South Africa kuti lipereke chipepeso kwa anthu onse a mdziko la Nigeria omwe akhudzidwe ndi za mtopolazi. -" -ID_PGjOaWrd,"Bungwe la MEC Layimitsa Kalembera wa Voti Bungwe loyendetsa chisankho mdziko muno la Malawi Electoral Commission (MEC) lati latseka kalembera wachisankho yemwe anali mu gawo lachiwiri mmaboma ena a mdziko muno. -Malinga ndi mneneri wa bungweli Sangwani Mwafuliwra, izi zadza kaamba ka chigamulo cha bwalo la apilo ndipo wati anthu tsopano azingopita ku malowa kukasinthitsa malo ovotera ngati anasintha dera lokhala komanso kukatenga chiphaso chatsopano chovotera ngati choyamba chinatayika. -Mwafuliwra wati zimenezi zikutanthauza kuti anthu onse atsopano omwe alembedwa mu kaundula wa voti mmagawo awiri omwe achitika kale, sagwiritsidwa ntchito kaamba koti bwaloli lalamula kuti okhawo omwe analembetsa mkaundula wa voti chaka chatha ndi omwe ali oloredwa kuponya nawo voti pa chisankho chatsopanochi. -Potsatira chigamulo cha khoti chomwe chati oponya voti akhale omwe analembetsa chisankho cha 2019, ife a MEC tikulengeza kuti tasiya kuchititsa kalembelayu koma a malo onse akalemberayu akhala otsegula mmalo mwake anthu azitenga ziphatso zamlowa mmalo, anatero Mwafulirwa. -Iye wati omwe analembetsa mu gawo loyamba sawawerengera ndipo sakaponya nawo voti. -" -ID_PPnqWfuA,"Papa Wapempha Atsogoleri a Maiko Kukweza Ntchito Zaumoyo Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco walimbikitsa atsogoleri a maiko kuti achilimike pokweza ntchito za umoyo mmaiko awo. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican Papa Francisco walankhula izi mu uthenga wake wa pa tsiku lomwe dziko la pansi limakumbukira ntchito za anamwino. -12 May chaka chilichonse ndi tsiku lomwe dziko lonse la pansi limaganizira ntchito za anamwino (International Nurses Day). -Mu uthenga wake wa pa tsikuli womwe likulu la mpingo wa katolika ku Vatican latulutsa, Papa Francisco wati mliri wa Coronavirus waonetseratu poyera kuti tchito za umoyo mmaiko ambiri zili ndi mavuto aakulu. -Pa chifukwa ichi iye wapempha atsogoleri a maiko kuti achilimike potukula ntchito za umoyo mmaiko awo pokhazikitsa ndondomeko zabwino kuti aliyense azitha kufikira chisamaliro choyenera cha chipatala mogwirizana ndi ulemerero womwe munthu aliyense alinawo. -Papa Francisco wakumbutsa anthu mu uthengawu kuti bungwe la za umoyo pa dziko lonse lidakhazikitsa kuti chaka chino cha 2020 ndi chaka cha anamwino komanso azamba (International Year of Nurses and Midwives). Izi zili chonchi popeza tsopano papita zaka 200 pomwe mayi yemwe adayambitsa ntchito ya unamwino Florence Nightingale adabadwa. Iye adabadwa pa 12 May 1820. -Mu uthengawu Papa Francisco wati unamwino ndi chiitanidwe chapadera chosowa kudzipereka kwa thunthu ndipo wapempha maiko kuti ayetsetsa kutukula miyoyo ya anamwino kuti naonso azigwira ntchito yao mokondwera. -Iye wayamikanso azamba ponena kuti amagwira ntchito yokondweretsa Mulungu pothandiza kubweretsa mphatso ya moyo pa dziko la pansi. -" -ID_PRmneDQV," Kupakula kukapitolo, JB achotsa nduna Banda (kumanzere) kukambirana ndi mkulu wa asilikali Henry Odillo pofika ku Blantyre Mtsogoleri wadziko lino Joyce Banda Lachitatu adakana kupumitsa mamulumuzana ena aboma kutsatira kupakula ndalama za boma kumene kwanyanya kulikulu la boma ku Lilongwe. - Polankhula kunyumba ya boma ya Sanjika pomwe amafika mdziko muno kuchokera ku United States of America komwe adakagwira ntchito za boma, Banda adati sangachotse akuluakulu enawo, kuphatikizapo nduna ya zachuma Dr Ken Lipenga, mlembi wamkulu wa ofesi ya pulezidenti ndi nduna zake Hawa Ndilowe, chifukwa kufufuza kudakali mkati. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Sindiikira kumbuyo aliyense chifukwa aliyense amene akukhudzidwa ndi nkhaniyi atengedwa. Padakali pano tikadali kufufuza. Wakubatu amakhala wakuba akagwidwa ndiye tisagwiritse ntchito mphekesera, adatero Banda. - Nthawi yomwe amanyamuka mdziko muno, nkuti woyanganira kayendetsedwe kachuma mdziko muno Paul Mphwiyo ataomberedwa ndi mbanda zimene sizikudziwika. Sabata zapitazi apolisi akhala akugwira ogwira ntchito mboma ena amene akhala akupezeka ndi mamiliyoni osololedwa kuboma. Ndipo anthu ena awiri adawagwira powaganizira kuti ndiwo adaombera Mphwiyo. - Banda ali ku America, anthu ena komanso mabungwe amati akangofika apumitse akuluakulu ena mboma chifukwa alephera malinga ndi kubedwa kwa mipukutu ya ndalama. - Mkulu wa bungwe lomenyera ufulu wa ogula la Consumers Association of Malawi (Cama) John Kapito amati pamene mphongozo zikupuma naye Banda apume nawo ponena kuti walephera. - Koma Banda adati: Mfumu yabwino imaitana mbali zonse kuti zimverane chigamulo chisadapangidwe. - Iye adati wakhazikitsa komiti yothana ndi umbanda imene ifukule chatsitsa dzaye kuti kusolola kukule kukapitolo, ndipo iye adati adazizwa pamene adamva kuti mabuku a kubanki a mtsogoleri wakale wa dziko lino Bingu wa Mutharika adapezeka kuti ali phwamwamwa ndi K61 biliyoni yosadziwika kochokera, zimene zidasonyeza kuti kusolola kudafika pena. - Zionetsero za Cama zidachitika mumzinda wa Lilongwe Lachinayi pamene Kapito ndi anthu ena adakapereka kalata yawo kukhonsolo ya mzindawo yomwe imapita kwa Banda. - Kalatayo idasenza mfundo zingapo koma zikuluzikulu kudali kukakamiza Lipenga kuti atule pansi udindo ndi kukakamiza Banda kuti aulule chuma chake. - Tapereka masiku atatu kuti akhale atayankha apo ayi tizigona mmisewu, adatero Kapito. - Banda adati kutsatira kusolola komwe kwachitika mdziko muno, akumana ndi nduna zake kuti amve zingapo zomwe zidachitika. - Kukumanako amati kuchitika Lachinayi lapitali. Iye adati apanga chiganizo akalandira malipoti, kuyankha omwe amamupempha kuti atule pansi udindo. - Patsikulo Banda adati sadanene kuti akudziwa anthu amene adathira mpholopolo mkuluyo. - Izi zidabweza mawu amene Banda adanena pamsonkhano wa amayi achisilamu mumzinda wa Blantyre kuti akudziwa amene adathira machaka Mphwiyo. - Sindidanene kuti ndikudziwa amene adaombera Mphwiyo, ndidati ndikudziwa cholinga cha amene adaombera Mphwiyo kuti akudana ndi ntchito yothetsa katangale yomwe boma langa likugwira, adatero iye. - Pa nkhani youlula chuma chake komanso wachiwiri wake, Banda adati mwina anthu akumuumiriza kuulula chifukwa ndi wamkazi. Kodi ena aja simumawafunsa bwanji? Kapena mukufunsa ine chifukwa ndine mayi? adazizwa iye. - Iye adati akufuna aphungu akumane pofika November kuti akakambiraneko za bilo yokhudza kuulula chuma cha atsogoleri a dziko lino. Iye adati lamulo latsopano lidzaperekanso mphamvu kuti nduna ndi akuluakulu ena a boma, komanso a makampani omwe siaboma aziulula chuma chawo. - Banda adatinso lamulo latsopanolo lidzapereka mphamvu kwa Amalawi kufunsanso atsogoleriwo chuma chawo akamachoka mboma. - Mtsogoleriyu yemwe mafunso ena amawadzeretsa kwa nduna zake kuti ziyankhe, adati anthu asadadandaule chifukwa boma lake layamba kunjata amene akukhudzidwa ndi katangale amene adayambika mboma la UDF ndi DPP. -" -ID_PorNKlIX,"Anthu 6 Sauzande Akhudzidwa ndi Mphere, Msikidzi ku Lilongwe Ofesi yowona za umoyo mboma la Lilongwe yati anthu oposa 6 sauzande apezeka ndi matenda a Mphere ndipo ena ochuluka akhudzidwa ndi tizilombo totchedwa Msikidzi mbomalo. -Tizilombo iti tavutitsa kwambiri mu Lilongwe Wofalitsa nkhaniza ku ofesi ya zaumoyo mbomalo a Richard Mvula watsimikiza za nkhaniyi pofotokozera Radio Maria Malawi yomwe imafuna kumva zavutoli mbomalo. -A Mvula ati vutoli lankhudza madera ambiri ndipo ofesi yawo ikuyesetsa kupereka thandizo komanso uphungu pofuna kuthana ndi mavutowa. -Anthu alimbikitse ukhondo kuti apewe mavuto onsewa. Anthu zire bwino nyumba zawo ngati ali ndi mankhwala athire ndithu komanso azichapa zofunda zawo bwinobwino kuti mazira ake aja afe, anatero a Mvula. -Pamenepa a Mvula apempha anthu mbomali kuti azitsatira njira za ukhondo komanso kuthamangira kuchipatala mwansanga pomwe akhudzidwa matenda a Mphere. -" -ID_PqWhwXkp," Mipingo yadzudzula nkhanza Atsogoleri a mipingo ati nkhanza makamaka zochitira ana ndi amayi zanyanya mdziko muno moti asungwana 21 pa 100 aliwonse komanso anyamata 14 pa 100 aliwonse amagwiriridwa ku umwana wawo. - Atsogoleriwa omwe ali pansi pa bungwe la atsogoleri a zipembedzo la Public Affairs Committee (PAC) atulutsa chikalata chomwe chikufotokoza kuti dziko la Malawi silikupanga bwino pa nkhani yoteteza ana. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mdziko lonse, Malawi ili pa nambala 7 pa mndandanda wa maiko omwe akukwatitsa ana achichepere. Pafupifupi theka la asungwana amalowa mbanja asadafike zaka 18 ndipo 33 pa 100 aliwonse amakhala atabereka kale pokwana zaka 18, chatero chikalatachi. - Atsogoleriwa adalemba kalatayi atakambirana kwa masiku 5 pomwe amalandira upangiri wa katetezedwe ka ana kuchokera ku bungwe loona za ana la Unicef kuyambira Lolemba mpaka Lachisanu sabata yatha ku Mponela mboma la Dowa. - Atasainira kalatayo, mkulu wa bungwe la PAC Rev Felix Chingota adati nzomvetsa chisoni kuti nkhanza zotere zikuchitika pomwe dziko la Malawi lidasayinira pangano loteteza ana mumgwirizano wa maiko onse wa United Nations (UN). - Pazokambiranazo, atsogoleriwo adakambiranapo za kugwiriridwa kwa atsikana mzitokosi zapolisi komanso kugwiriridwa kwa ana asukulu ku Karonga ndi amayi kwa Msundwe mboma la Lilongwe. - Atsogoleriwo adadzudzulanso atsogoleri ena a mipingo omwe amakhudzidwa ndi nkhanza zochitira ana komanso adindo ena omwe amapalana ubwenzi ndi ana kapena kuwagwiririra. - Kupatula kusayinira pangano la maiko, dziko la Malawi lili ndi malamulo komanso mfundo zolimbikitsa kuteteza ana ndi kuthetsa nkhanza monga lamulo loti pasamakhale kusiyana pakati pa amayi ndi abambo, lamulo loteteza, kusamalira ndi kupereka chilungamo kwa ana, kuthetsa nkhanza za mbanja komanso ndondomeko yoletsa maukwati a ana. - Wachiwiri kwa mkulu wa bungwe la Unicef ku Malawi Margarita Tileva adati Malawi ali ndi malamulo komanso ndondomeko zabwino ndipo adati izi zingathandize ngati ndondomekozi ndi malamulowa zingagwire ntchito moyenera. - Ndasangalala ndi zokambiranazi makamaka zomwe apanga atsogoleri a mipingo kulemba kalatayi yomwe siyikupsatira momwe nkhanza zilili mdziko muno moti ndikupempha kuti chonde tiyeni tigwiritse ntchito malamulo ndi ndondomeko zomwe tilinazo, adatero Tileva. - Mkulu wazofalitsa nkhani ku unduna wa zofalitsa nkhani Grace Kwalapu yemwe amayanganiraso za zosindikiza mauthenga watsimikiza kuti ana makamaka asungwana komanso amayi akuchitidwa nkhanza ndipo wati boma liwonjezera moto ophunzitsa anthu za Malamulo kuti nkhanzazo zithe. -" -ID_PtjshlCW,"Superior Boxing Yakonza Nkhonya Yapamwamba Bungwe la Superio Boxing Promotion lakonza masewero a nkhonya yongofuna kusangalatsa anthu ya pakati pa Israele Kammwamba ndi Ndodoma Mnkube wa mdziko la Zimbabwe. -Nkhonya-yi idzachitika lamulungu likudzali pa 2 mwezi wamawa, ndipo idzachitikira pa M1 Center Point mu mzinda wa Lilongwe. -Iyi ikhala nkhonya yoyamba ya chaka chino cha 2020. -Akuluakulu a bungwe la Superio Boxing Promotion, amene akonza nkhonya-yi, ati anaona kuti nkofunika kuti Israele Kammwamba amenyane ndi mnyamata wa ku Zimbabwe-yu maka chifukwa choti Kammwamba anachita bwino pa nkhonya zomwe anasewera chaka chatha. -" -ID_QEYsaBRz," Banki ya mmudzi yadzetsa udani Banki ya mmudzi yadzetsa udani Tili ndi gulu lathu la banki ya mmudzi. Poyamba tidali anthu ochepa koma pano tidachulukana. Timakumana pakhomo la mayi wina ndipo pano adadzipatsa yekha utcheya, ndi mlembi komanso msungichuma. Pano akunena kuti gululi tikamayambiranso tizipereka ndalama yapadera chifukwa amavutika kutilemba mmabuku. Kodi zimatero? BC, Chilumba. - BC, Ayi ndithu zisamatero. Munthu mmodzi maudindo onsewo chifukwa chiyani? Bwanji mukumupatsa mphamvu zonsezo? Nchifukwa chaketu akukutolani mpaka muzilipira ndalama yapamwamba. Muyenera kugwirizana ndi anzanu ena kuti musankhe anthu okhala mmaudindo kuyendetsa gulu lanu. Komanso simuyenera kukumana pakhomo la munthu mmodzi, muzisinthasintha. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Gogo wanga, Banja langa lidatha 2013 ndipo mwamunayo adakwatira, nanenso ndidakwatiwa. Vuto ndi lakuti tikakumana, amandinena kuti ndifera zomwezo ndipo tikakhala limodzi ndi mwamuna wanga amafuna mpaka kuwagunda. Ndichitenji? FC, Zomba. - FC, Apa mpofunika kumulankhula amvetsetse bwino lomwe kuti banja lanu lidatha basi iye alibenso gawo pa moyo wanu. Muyenera kuchita zotheka zonse kuti mumuuze kuti zomwe akuchita zikhoza kukusokonezerani banja. Kupanda kumuuza mvemvemve, apitiriza kuchita khalidwe lake lokolalo. Nzovuta kuti ndikuuzeni kuti musinthe njira chifukwa ndi ufulu wanu kudutsa paliponse komanso nkutheka mukhoza kukumanabe. - Zikomo gogo, Ndakhala paubwenzi ndi mwamuna uyu kwa zaka zitatu. Ndidamuberekera mwana. Vuto lilipo ndi lakuti tikamaseleulana, amakonda kundinena kuti ndine wosaoneka bwino, zomwe zimandikhumudwitsa. Polingalira kuti nthawi zambiri munthu amanena zochokera pansi pamtima. Ndichitenji? MC, Blantyre MC, Zikuoneka kuti izi nzongoseleula chifukwa palibe pamene mwanenapo kuti adakambapo kuti akusiyani chifukwa ndinu wosaoneka bwino. Iyo ikadakhala nkhani ina. Momwe mwafotokozera, izi zimakusautsani choncho ndi bwino kumuuza maso ndi maso kuti izi zimakudetsani kukhosi. Kukambirana ndiko kumatha zonse. - Ndi mwana Gogo, Ndili ndi zaka 24 ndipo zibwenzi zanga zakhala zikumangotha. Koma masiku amenewa mnyamata wina akuonetsa chidwi pa ine. Vuto ndi lakuti iyeyo kwa ine ndi mwana ndiye ndikamuuza, iye amakakamirabe. Ndi chitenji? Mtsikana wanu Msungwana, Chikondi chenicheni si chiona msinkhu. Nkuthekatu kuti mwanayo ali ndi chikondi chimene simungachipeze kulikonse. Ngakhale mutazemba chotani koma ngati Mulungu adakulemberani kuti wanu ndi mwanayo inu mungaletse? Chofunika apa nkuonetsetsa kuti zolinga ndi zofuna zake nzotani. Pali achinyamata ena a ulesi amene masiku ano akufuna amayi okulirapo cholinga adye nawo chuma. Ichi si chikondi. Mumuonetsetse kuti akufuna chiyani kwa inu, musanapange chiganizo.akukhululuka Gogo, Ndili ku Nsanje ndipo ndili ndi chibwenzi ku Blantyre. Anzanga ena amamuimbira foni kumandiipitsira mbiri kuti ndili ndi zibwenzi zambiri. ndikamutumizira uthenga komanso kumuimbira foni sakumayankha ngati kale. Chibwenzi wathetsa ngakhale ndakhala ndikupepesa. Sakukhululuka ngakhale ndikufuna tibwererane. - SL, Nsanje. - SL, Fupa lokakamiza limaswa mphika, akulu akale adatero. Apa zikuonetseratu kuti chidwi mwa inu mwamunayo palibe, chatheratu. Ngati nzoona kuti inu palibe chimene mudalakwa koma a vundula madzi, mtima wanu usavutike chifukwa mudzapeza mwamuna wina. Apa musatayepo nthawi munamukonda mwamuna koma poopa kuswa mphika mutayeni. Iyetu akuoneka kuti ngotengeka ndi za mmaluwa. Adzakupatsani mavuto. - Ofuna mabanja Ndine mkazi wa zaka 34 ndikufuna mwamuna wa zaka 35 kumapita kutsogolo. 0998 501 0901 Ndili ndi zaka 26 ndipo ndimayendetsa minibasi. Ndikufuna mkazi wa zaka za pakati pa 18 ndi 22. 0999 031 842 Ndili ndi zaka 23 ndikufuna mkazi wa zaka za pakati pa 18 ndi 20. Akhale wochokera kumwera. - 0995 492 657 Ndine mkhristu wa zaka 26 ndipo sindinakwatirepo. Ndikufuna mkazi woopa Mulungu yemwe ndiwokonzeka kukayezetsa magazi tisanakwatirane. 0994 396 005 Ndili ndi zaka 34 ndipo ndikufuna mayi wa zaka 45 kumapita kumtunda. 01 11 642 230 Ndili ndi zaka 30 ndipo ndikufuna mwamuna wa SDA. Ndili ndi ana awiri. 0884 438 309 Ndikufuna mkazi womanga naye banja. Ndili ndi zaka 25. 0884 538 532 Ndili ndi zaka 31 ndikufuna mkazi wa chibwenzi. 0885 331 478. -" -ID_QJBziUDu,"10 Years IHL for Defiling 5 Year-Old Girl The Nkhunga First Grade Magistrate court in Nkhotakota has sentenced 31 year-old Anderson Bester Chisale to ten years imprisonment with hard labour for defiling a five year-old girl. The incident happened on January 5, 2020 at Msakanene area, around Dwangwa in the district. The victim and her elder sister were playing outside their house; later Chisale invited her into his house where he defiled her. The elder sister heard a cry from her sister and immediately rushed to the scene and later informed her mother. Upon arrival at suspects house, the mother discovered that her daughter was having some difficulties in walking and had blood stains on both her dress and private parts. Suspect was arrested and charged with defilement. Appearing in court on Wednesday this week, he pleaded guilty to the charge. In mitigation, he prayed for courts leniency saying he came all the way from Ntcheu to Dwangwa to do piece work only. During court proceedings, the state through prosecutor Mickeas Chatsila told the court that the convict being a neighbour to the victim, would have acted as guardian but instead turned him into a monster. Prosecutor Chatsila prayed for a custodial sentence saying such kind of people are a threat to the society as such they need to be isolated from the community. Passing sentence, First Grade Magistrate Kingsley Buleya concurred with the state, and bemoaned the age deficit between the convict and the victim. Buleya then sentenced Anderson Bester Chipeta to ten years imprisonment with hard labour to deter would be offenders. The convict hails from Mchocho village in the area of T/A Masasa in Ntcheu district. -" -ID_QKhgBmRE,"Banja linjatidwa pofuna kugulitsa mwana wachialbino Wolemba: Thokozani Chapola a.mw/wp-content/uploads/2019/09/chigalu.jpg"" alt="""" width=""442"" height=""294"" />Chigalu: Tinagwiritsa ntchito ukatsiwiri wathu Apolisi ku NTCHEU agwira banja lina la mdziko la MOZAMBIQUE kamba koliganizira kuti limafuna kugulitsa mwana wawo wa khungu la chi-abino mbomalo. -Malinga ndi mneneri wa apolisi mbomalo SUB INSPECTOR HESTINGS CHIGALU, anthu-wa ndi JUWAWO BISIWASI wa zaka 19 pamodzi ndi mkazi wawo a SONIA SIPOTSI wa zaka 30 zakubadwa, onsewa ndi a mdziko la MOZAMBIQUE. -Anthu-wa awagwilira pamalo ena omwera mowa a TSANGANO mbomalo, pomwe amatsatsa malonda mwanayo pa mtengo wa 9 MILLION 5 HUNDRED THOUSAND KWACHA. -Tinagwiritsa ntchito ukatsiwiri wathu. Titatsinidwa khutu ndi anthu kuti pali banja lina la ku Mozambique lomwe likugulitsa mwana wa chi albino tinapanga ngati nafenso tikufuna kugula malondawa ndipo anatikhulupilira ndi pomwe tinakumana naye mpaka kumumanga, anatero Chigalu. -Iye wati mkuluyu atamugwira anauluranso kuti ali ndi mifuti iwiri yomwe akusunga kwa a mfumu ena a mboma la Neno ndipo mfumuyi yanjatidwanso. -Mfumu imeneyi tinapita kwawo ndi kukafufuza ndipo tinapezako mifuti iwiri umodziwo ndi wa AK47 ndipo padakalipano mfumuyi tayimanganso ili ku polisi ya Ntcheu, anatero Chigalu. -Pamenepa Chigalu wati kupatula mlandu wofuna kugulitsa albino, mkuluyu pamodzi ndi mfumuyi akayankhanso mlandu wopezeka ndi mfuti popanda chilolezo. -Iye wati apolisiwa akugwira ntchito limodzi ndi apolisi a mdziko la Mozambique poganizira kuti anthuwa ndi mzika za dziko la Mozambique. -" -ID_QLJnvhlV," Musachite befu ndi Ebola, takonzeka Msyamboza:Zipangizo zilipo Amalawi asade nkhawa kuti matenda a Ebola angawakanthe chifukwa Unduna wa Zaumoyo mogwirizana ndi bungwe la zaumoyo padziko lonse la World Health Organisation (WHO) ati akonzeka kuteteza nzika za dziko lino kunthendayo. - Polankhula ndi atolankhani sabata yatha, mmodzi mwa akuluakulu a WHO kuno ku Malawi Dr Kelias Msyamboza adati bungweli mogwirizana ndi mabungwe ena komanso boma akuonetsetsa kuti anthu olowa ndi kutuluka mdziko muno akuyezedwa ngati ali ndi matendawa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Tili ndi zipangizo zoyesera zimene zatumizidwa kumalo onse olowera ndi kutulukira mdziko muno. Wina atapezeka, nthawi yomweyo ndiye kuti timuika payekha ndikutumiza magazi ake ku South Africa kuti akawayese, adatero Msyamboza. - Maiko a mu Sadc adagwirizana kuti akakaikira wina kukhala ndi Ebola, azitumiza magaziwo ku South Africa. - Ndipo dotolo wa nthenda zofala mwachangu Settie Kanyanda adati Amalawi okhala mmalire a dziko lino asamathandize akunja kulowa mdziko muno kudzera njira zina popanda chilolezo. - Apo pali vuto chifukwa simukudziwa ngati ali ndi nthenda kapena ayi, adatero iye. - Matenda a Ebola adayambira mdziko la DRC mu 1976 ndipo pamlili umene wagundika chaka chino, anthu oposa chikwi afa kale ku Liberia, Nigeria, Sierra Leone ndi DRC. - Nthendayi imafala kuchokera ku zinyama komanso kukhudza madzi a mthupi la odwala monga magazi, thukuta ndi misozi. -" -ID_QNmNFRhL," Wa ku Mangalande anjatidwa atagwiririra wa ku Amerika Bwalo la Chief Resident Magistrate ku Lilongwe lagamula nzika ya dziko la ku Britain Amrish Magecha kukaseweza zaka 8 mundende chifukwa chogwiririra nzika ya ku Amereka. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kalata ya chigamulo chomwe chidaperekedwa pa 6 May, 2016 ndi Chief Resident Magistrate Ruth Chinangwa chasonyeza kuti nzika za maiko awiriwa zidakumana kumalo achisangalalo komwe zidamwa zakumwa zoledzeretsa. - Wodandaula adauza bwalo kuti Magecha adamutengera kumalo ogona alendo otchedwa Pine Lodge mumzinda wa Lilongwe usiku wa pa 8 August, 2015 komwe adamulowetsa mchipinda nkukhoma chitseko kenako nkumugwiririra. - Atakhoma chitseko ndidadzadza ndi mantha ndipo nditamupempha kuti atsegule adakana kenako nkuyamba kundivula mogwiritsa ntchito mphamvu. Tidalimbana kwa kanthawi koma kenako mphamvu zidandithera mpomwe adapeza danga nkundigwiririra, adatero wodandaula. - Mugecha adavomera kuti adagonana ndi wodandaulayo koma adati zonse zidali zochita kupangana osati kugwiririra monga mmene adanenera. - Tidatengana nkupita mchipinda ndipo ine ndidakhoma chitseko pomwe iye adafikira kukhala pabedi kenako nkuvula nsapato nkugona. Nditakhala pamphepete pake, tidayamba kugwiranagwirana kenako adandiuza kuti ndivale kondomu. - Ndidavomera ndipo nditavala tidayamba kugonana. Titamaliza ndidakataya kondomuyo nkudzagona ndipo iye adandiuza kuti akufunika akapezeke kuntchito 7 koloko mmawa. Kutacha ndidakamutula komwe amagona ku Crown Lodge, adatero Mugecha. - Koma patsiku loyambirira kuwonekera kukhoti, Mugecha adati: Mundikhululukire pa zomwe zidachitika Ndikupepesa kumtundu wa Amerika pazomwe ndidachita. Ndine nzika ya ku Mangalande ndipo ndikufuna kazembe wa Mangalande adziwe zimenezi. Ndidakwatira zaka 19 zapitazo ndipo ndili ndi mwana mmodzi. -" -ID_QOqMZwqK," Mnzanga ndiye adandipezera Sylvester Namiwa, mneneri wa pulezidenti Peter Mutharika lero ndi wokondwa kwambiri kuti ukadaulo wa mtolankhani wa Nation, Albert Sharra, wamupatitsa mkazi amene adamanga naye ukwati pa 12 March 2016. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Namiwa akuti zonse zidayambika pamene iye adadwala, umotu ndi mu 2009 akukhala ku Malangalanga mumzinda wa Lilongwe. - Sylvester ndi Molly tsiku la ukwati wawo Panthawiyo, Namiwa mnzake wapamtima, Sharra, akuti adapita kukamuona ndi kumuguliranso mankhwala. - Poona momwe Namiwa amavutikira chifukwa ankakhala yekha, Sharra adamulangiza kuti apeze wokhala naye, ngakhale panthawiyo Sharra sadamasule thumba la tambe. - Koma Namiwa akuti adamufunsa Sharra mozizwa ndi malangizo ake: Ndani angandilole, ayise, taona momwe ndikuvutikira ndiye angandilole ndani? Macheza a awiriwa akuti adathera pa njole ina yotchedwa Molly Kenamu yomwe panthawiyo imakhala moyandikana nyumba ndi Namiwa koma kwawo ndi ku Bawi, kwa Senior Chief Makwangwala mboma la Ntcheu. - Ndidamuuza Sharra kuti namwaliyu sangalole kukhala pa ubwenzi ndi ine, adatero Namiwa. - Koma Sharra, malinga ndi ukatswiri wake ngakhale nayenso sadakwatire, akuti adauzitsa Namiwa kuti zitheka. Njira adazipezadi Sharra ndipo ndi madzi amodzi, Molly adamwetulira. Osadziwatu kuti Sharra panthawiyo adali atakambirana naye kale Molly, adatero Namiwa. - Namiwa akuti sadavutikenso kusula mbalume chifukwa Sharra adali atakonza kale kapansi ndipo pakutha pa sabata ziwiri Molly adali atazizira nkhongono kuvomereza kuti asamala Namiwa mpaka mmanda. - Chibwenzi chidayamba mu March 2010, mu July ndidamutenga kuti makolo anga akamuone. Chinkhoswe tidapanga pa 5 August 2010 ndipo nthawi yomweyo ndidamutegeratu. Pano tili ndi mwana wamkazi, Mwakamwereti, yemwe ali ndi zaka 5, adatero Namiwa. - Koma Sharra akuti Namiwa amafuna akhazikike kotero amafunika mkazi woti akwaniritse loto lake. - Ndinadziwa kuti Molly ndi mkazi yekhayo amene akadakwaniritsa khumbo lake ndipo ndine wokondwa kuti zili chonchi, adatero iye. -" -ID_QWVGFbvJ,"Oyendetsa Sukulu Zoyima Pazokha Apempha Mutharika Atsekule Sukulu Akuluakulu oyendetsa sukulu zoyima pa zokha mdziko muno alembera kalata mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika yomupempha kuti atsekulire maphunziro a msukulu zonse za mdziko muno pofika pa 1 June 2020 angakhale kachilombo ka Corona-Virus kakufalikirabe mdziko muno. -Kamange: Ufulu wa ana ukuphwanyidwa Mmodzi mwa akulu-akulu omwe amayendesa sukulu zomwe si zaboma a Coxley Kamange ndiwo ayankhula izi ndi Radio Maria mu mzinda wa Blantyre pambuyo pa mkumano wa akulu-akulu omwe akuyendetsa sukuluzi. -A Kamange ati sukulu zikuyenera kutsegulidwa chifukwa ndondomeko zomwe boma lidakhazikitsa zophunzitsira ana kudzera pa makina a internet zikupindulira ana okhawo omwe ndi ochokera ku mabanja ochita bwino. -Ifeyo ngati ma directors a ma private schools mMalawi muno tinakumana kuona kuti tiwapemphe a state president kuti atsegule sukulu chifukwa choti ufulu wa anawa ukuphwanyidwa, anatero a Kamange. -Iwo ati ana ambiri ayambanso kumapezeka mmisonkhano ya ndale zomwe zayambanso kupereka mantha kuti nawo atha kukhudzidwanso ndi muliriwu. -Pamenepa akuluakulu oyendetsa sukulu zoyima pazokhawa awopseza kuti ngati mtsogoleri wa dziko linoyu sayankha pempholi azachita ziwonetsero pa 5 June, 2020 limodzi ndi ophunzirawa pofuna kukakamiza mtsogoleriyu kuti ayankhe pempho lawoli. -" -ID_QbzBdgMN," Angwanjula osalembetsa Ngati mukuyesera kuimba foni koma sizikutheka, kapena mayunitsi sakulowa, ingodziwani kuti nambala yanu sidalembetsedwe ndipo ayithothola. - Izi ndi zomwe anthu ena maka amene amagwiritsira ntchito netiweki ya TNM akumana nazo kucha kwa pa 1 October. Pamene ogwiritsira ntchito Airtel adaonanso mbonaona Lachitatu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Anthu akulembetsa manambala awo a foni Izi zikutsatira ganizo la boma lodzera ku bungwe la Malawi Communications Regulatory Authority (Macra) kuti kampani za foni zammanja zilembetsedwe. - Kulembetsako kumatha mpaka pa 30 September 2018 ndipo aliyense amene sadalembetse amamudulira kuti asathenso kulandira, kuimba foni yake komanso uthenga wa pafoni sumatheka. - Malinga ndi mkulu woona zamalonda ku kampani ya TNM, Daniel Makata, pofika pa 30 September nkuti kampani yake itadula nambala 25 pa 100 paliponse. - Kutanthauza kuti makasitomala 75 pa 100 alionse alembetsa ndipo nambala zawo sizinadulidwe, adatero Makata. - Pamene wolankhulira kampani ya Airtel Nora Chavula adati kampani yake idalandira anthu ambiri kumapeto kwa masiku otsekera ndiye pofika Lachiwiri sabata ino nkuti asadamalize kulowetsa anthu onse. - Komabe Chavula adati anthu amene sadalembetse awachotsa pa netiweki yawo malinga ndi lamulo lomwe adalandira ku boma. - Kwa anthu amene nambala zawo zadulidwa atha kupita kukalembetsa ndipo nambala yawo idzayambiranso kugwira ntchito pasadathe maola awiri. - Ndipo anthu adziwe kuti sakupemphedwa kulipira kanthu pamene akukalembetsa. Ngati mfoni mwawo mudali mayunitsi pamene timadula nambala yawo, akakalembetsa mayunitsiwo adzawapeza, adatero Makata. - Iye adati kampani yawo idalemba anthu oposera 2 500 mmadera onse kuti alembe onse amene ali pa netiweki ya TNM. -" -ID_QcFxAfPr,"Anthu Ena Khumi Apezeka ndi Coronavirus Mdziko Muno Unduna wa zaumoyo wati anthu ena khumi apezeka ndi kachirombo ka Coronavirus mdziko muno mmaola 24 apitawa. - Walengeza za nkhaniyi-Mhango Nduna mu undunawu a Jappie Mhango, awuza atolankhani mu mzinda wa Mzuzu kuti pa anthuwa, 9 ndi mzika za dziko lino pomwe mmodzi ndi mzika ya dziko la Tanzania. -Anthu khumi omwe apezeka ndi nthendayi tsopano afikitsa chiwerengero cha anthu opezeka ndi nthendayi mdziko muno pa 82. -Anthu 8 apezeka ndi nthendayi atayezedwa mu mzinda wa Blantyre pomwe ena awonetsa mbiri yoti anatulukapo mdziko muno pomwe ena sanatulukepo. Anthu 127 mdziko muno akudikira zotsatira zawo atayezedwa ndipo anthu 2426 ndi omwe ayezedwa chiyambireni cha nthendayi mdziko muno, anatero a Mhango. -Padakali pano anthu 82 ndi omwe apezeka ndi kachilomboka mdziko muno, anthu atatu anamwalira, anthu 27 anachira ndipo anathu 52 adakadwalabe. -" -ID_QeUNCuEs,"Papa Walimbikitsa Mgwirizano Pakati pa Maiko a ku Ulaya Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco walimbikitsa mgwirizano wabwino pakati pa mayiko a mu mgwilizano wa ku ulaya European Union (EU) pofuna kuthana ndi mliri wa Coronavirus. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican, Papa wati ngati mayikowa atakhala pa mgwirizano wabwino ndiye kuti atha kulimbana bwino ndi mliriwu. -Papa Francisco wati mgwirizano ndi wofunika kwambiri pakati pa maiko a mu bungwe la mgwirizano wa ku ulaya European Union kuti choncho maikowa athe kulimbana ndi nthenda ya Covid 19 yomwe ikuyamba ndi kachirombo ka Coronavirus, mliri womwe wavutitsa kwambiri dziko la pansi. -Iye walankhula izi pano pomwe tsopano papita zaka 70 pomwe nduna yowona nkhani za kunja kwa dziko la France Robert Schuman pa 9 May 1950 idapereka mfundo zothandiza kubweretsa chitukuko komanso umodzi pakati pa maiko a ku ulaya itatha nkhondo yachiwiri ya padziko lonse la pansi. -Papa Francisco wati ndondomeko zomwe Robert Schuman adayala zofuna kubweretsa chitukuko komanso umodzi ku Ulaya ndi mfundo zofunika kwambiri zoyenera kumazilingalira ngakhale masiku ano. -Pamenepa mtsogoleri wa mpingo wa katolikayu watsindika za kufunika kwa mgwirizano wa atsogoleri a maiko a ku Ulaya maka pano pamene nthenda ya COVID-19 yavutitsa. -" -ID_QmpKiqEc," Apolisi amanga mayi wa mwana womwa kachasu Apolisi ku Chirimba mu mzinda wa Blantyre akwizinga mayi wa mwana ndi anzake awiri powaganizira kuti amalekerera ndi kuyamikira mwana wa zaka zinayi akugwetsa matoti a kachasu. - Amayiwa adawamanga potsatira kanema yemwe amazungulira pa masamba a mchezo a Facebook ndi WhatsApp yoonetsa mwanayu akupapira kachasuyo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka An illustration of an arrest Mmalo momuletsa, amayiwa akuwaganizira kuti amamuchemerera mwanayo kwinaku akumufunsa mafunso nkumamujambula kanemayo. - Kanemayu akuonetsa mwana akugwetsa matoti a kachasu ngati akumwa madzi kwinaku akufotokoza kuti adamuphunzitsa kupapira kachasu ndi azakhali ake aku Ndirande. - Mwanayu adagwetsa yekha botolo la kachasu la mamililita 250. - Mneneri wa polisi wa ku Blantyre, Augustus Nkhwazi, wauza Msangulutso kuti amayiwa adakaonekera ku khoti Lachitatu pa October 2 pa mlandu wochita chikhalidwe choononga ( harmful cultural practices) womwe umapezeka mgawo 80 la malamulo oteteza ana a mdziko muno. - Nkhwazi adati khoti latulutsa amayiwa pa belo atapereka chikole cha K40 000 aliyense. - Koma pakadali pano mwanayu ali mmanja mwa agogo ake mpaka mlanduwu udzathe. Akhoti adauzanso a nthambi yoona zakasamalidwe ka ana mdziko muno kuti apeze malo wokasungirako mwanayu pa nthawi ya mlanduwu, adalongosola Nkhwazi. - Malipoti a ku bwalo la milandu akusonyeza kuti bambo wa mwanayu adakwiya ndi kanemayo mpaka adakasumira ku khoti amayiwo. - Amayiwa aukana mlanduwo ndipo khoti layamba kaye laimitsa mlanduwu mpaka pa October 22 2019. - Bungwe lomenyera ufulu wa ana la Centre for Human Rights Education Advice and Assistance (Chreaa) lati ndi lokhumudwa ndi nkhaniyi. - Chaguluka Mhango, mmodzi mwa ogwira ntchito ku Chreaa, adati: Amayiwa amadziwa kuti mwanayu akulakwitsa ndipo amayenera kumuletsa. - Koma mmalo motero amajambula kanemayo ndi mwansangala. Apatu zikuonetseratu kuti malo womwe mwanayu akukulira siwoyenera mwana kukhalapo. -" -ID_QnUWzadP,"Phungu Ayamikira Mpingo Makwaya a Katolika Wolemba: Thokozani Chapola Phungu wa dera la pakati m`boma la CHIRADZULU a MAC-TIMES MALOWA ayamikira makwaya a mpingo wakatolika kamba kodzipereka pa ntchito zofalitsa mthenga wabwino. -A MALOWA analankhula izi ku tchalitchi la LIKHOMO mu mparish ya NGULUDI mu arkidayosizi ya Blantyre pomwe kwaya ya ST. PETERS imakhazikitsa chimbale cha nyimbo zowonera chomwe mutu wake ndi Adani Anu Amakana. -Iye wati kudzera mu nyimbo zomwe makwaya mdziko muno akujambula, zikuthandizira anthu kumanga ma ubale abwino ndi mulungu. -Timagwira ntchito limodzi ndi kwaya imeneyi. Ndi kofunika kuti anthu azimva utgengawu pafupipafupi. Tiwalimbikitse makwaya apitirize ntchito yabwino yomwe akuchita kuti dziko lathu lino lisinthe, anatero a Malowa. -Polankhulapo mkulu woyang`anira kwaya ya ST. PETERS LIKHOMO a DANIEL MKUMBA anati ndi okondwa kaamba koti akwaniritsa masomphenya awo. -Imeneyi ndi DVD yawo yoyamba achinyamatawa chiyambireni kuyimba choncho ndine wokondwa kwambiri. Tiytyamikire kuti makwaya ambiri abwera kudzatifungatiura pa tsiku la lero, anatero a Mkumba. -Ena mwa makwaya omwe anafika ku mwambowu ndi monga ya Zomba Cathedral kuphatikizapo kwaya ya ST. PATRICKS ya ku MANGOCHI ndi ena ambiri. -" -ID_QxfDIqdn," Mafumu akwiya ndi kufukula manda Chati delu chaopsa mlenje. Kubedwa kwa matupi a makanda ozizira pamene angoyikidwa kumene kwazwetetsa mafumu. - Mchitidwewu wakula ku Chilobwe mumzinda wa Blantyre komanso kwa Nazombe mboma la Phalombe kumene anthu akumakafukula thupi likangoyikidwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Gulupu Chilobwe mumzinda wa Blantyre adati mdera lake anthu akumafukula manda a ana okha pamene ku Phalombe malinga ndi gulupu Nazombe, anthuwa akumafukula manda a wina aliyense. - Izi zachititsa kuti mafumuwa alamule banja logweredwa zovuta kuti azigula simenti kuti aziwakiratu kuopetsa ofukulawa. - Malinga ndi mafumuwa, mwina amene akuchita izi ndi anthu amene akusaka zizimba kuti akatamuke kapena akufuna kuchitira bizinesi. - Tikumva kuti anthu amene akuba mitemboyi akufuna apeze zizimba kuti alemere. Ichi nchifukwa akufukula matupi a makanda, adatero Chilobwe. - Koma ganizo la mfumuyi likutsutsana ndi zomwe nganga Robert Kaweya ya ku Liwonde mboma la Balaka yemwe akuti chizimba cholemeretsa amayenera akhale mwana wako osati wa eni. - Amenewo zilipo zomwe akuchitira izi chifukwa chizimba choti munthu alemere chimakhala mwana wake, adafotokoza Kaweya. Mwanayotu akhale magazi ako osangoti womupeza, akhale woti udabereka wekha. - Mneneri wa khonsolo ya mzinda wa Blantyre, Anthony Kasunda, wati ngakhale khonsoloyi siikudziwa za ofukula mitembowa, kufukula mitembo kukhoza kubweretsa chiopsezo chotenga matenda. - Mitembo ina imasungira matenda amene adalipo nthawi yakufa. Koma kuopsa kwake kumatengera kuti mtembowo wakhala nthawi yaitali bwanji uli mmandamo. Ngakhale kufukula mitembo kumaloledwa potsatira malamulo, pali ndondomeko zoyenera kutsatira kuti izi zitheke, adatero Kasunda. - Kodi nanga akuba matupi a makandawa akufunanji? Kaweya adafotokoza: Ndikukhulupirira kuti chilipo chimene akufuna, koma kunena kuti akufuna kulemera ndiye ndibodza. - Pamene sizikudziwika zolinga za anthu ofukulawa, ku Chilobwe anthu ayamba kale kuwakiratu pamene kwagwa zovuta. - Kupeza simenti ndikovuta koma nanga titani? Anthu akuyesetsabe kumapeza simenti ndipo pamene tayamba kuwakiratu mandawo, palibe pamene pafukulidwa, adatero Chilobwe amene wati pafupifupi theka la makanda amene akagonekedwa lafukulidwa. - Pachikhalidwe, dzenje logona mwana wozizira siliyenera lizame kuposa mmawondo. Dzenjelo amati likangoposa mmawondo ndiye kuti kholo la mwanayo silidzaberekanso. - Dzenje la mwana kungodutsa mmawondomu ndiye kuti mwapha mayiyo, saberekanso. Kuli ngati kumukumba kuti asadzaberekenso. Ichi nchifukwa timayika pamwamba, adatsindika Chilobwe. - Poopa zimenezo nchifukwa ndakhazikitsa lamulo kuti aliyense amene waferedwa azigula thumba la simenti kuti tikayika thupilo tizithirapo simenti kuti mwina asamafukulidwe. - Nazombe akuti kudera lake matupi adayamba kubedwa chaka chatha ndipo potopa ndi mchitidwewo angoganiza kuti aziwakiratu pamene agoneka mfumu. - Kunoko ndiye si matupi a makanda okha amene akubedwa. Thupi lililonse tikangoyika kubwera mmawa lake sitilipezanso, adatero Nazombe. Anthuwa sakuchitanso mantha, akapeza bokosi akumaphwanya, nsalu kapena bulangete lomwe tafunditsa malemu akumatenga. - Mneneri wapolisi kuchigawo cha kumwera Nicholas Gondwa adati ndi mlandu kupezeka ukufukula kumanda ndipo munthu amene angagwidwe adzanjatidwa ndi kukayankha mlandu. Wapolisiyu wati atumiza asilikali awo kuti akayendere ku Chilobwe momwe kwasakazira. -" -ID_REUrPtRf,"Anthu Achialubino Alandire Thandizo Monga Aliyense-CCJP Wolemba: Sylvester Kasitomu iomaria.mw/wp-content/uploads/2019/11/albino.jpg"" alt="""" width=""458"" height=""305"" />Anthu ngati awa akuti alandire chithandizo cha mankhwala monga wina aliyense Bungwe la chilungamo ndi mtendere mu dayosizi ya Dedza lolemba lati anthu achalubino ali ndi ufulu olandira uthenga komanso thandizo la zaumoyo mmene angalandirire wina aliyense. -Mmodzi mwa akuluakulua bungweli a George Chiusiwa ndiwo amalankhula izi pamene bungweri limaphunzitsa anthu achalubino kuopsa kwa matenda a Edzi kwa mfumu yayikulu kaphuka mbomali. -A Chiusiwa ati anthu achalubino akukumana ndi mavuto ambiri maka osowa uthenga wabwino okhudza matenda a Edzi. -Tikufuna tiunikire nkhanzi za umoyo wa anthu achialubino komanso kuwathandiza anthuwa kuti azitha kulumikizana bwino ndi anthu a zachipatala pamathandizo omwe amayenera kupatsidwa mzipatala pofuna kuzama pankhani yokhudza matenda a HIV ndi Edzi, anatero a Chiusiwa. -Mmawu ake mkulu wa bungwe loyanganira anthu akhungu la chi alubino mboma la Dedza a Harison Elisa ati maphunzirowa afika munthawi yake pamene anthu achalubino akukumana ndi mavuto ambiri mdziko muno. -Maphunzirowa abwera munthawi yake kaamba koti takhala nthawi yayitali tikupusisidwa pogwiritsidwa ntchito molakwika ndi anthu ena ponena kuti munthu wa matenda a HIV akagonana ndi munthu wa chialubino amachira zomwe zachititsa kuti anthu ambiri achialubino adwale matenda edzi mdziko muno, anatero a Elisa. -Maphunzirowa anasokhanitsa anthu akhungu la chialubino komanso nthumwi zochokera kunthambi zachipatala mbomali ndicholinga chofuna kuwalumikizitsa anthuwa pofuna kusamala umoyo wa anthu akhungu la chialubinowa. -" -ID_RJytdlRU," Anatchezera Anatchereza Ndikumanyozedwa Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Anatchereza, Zikomo chifukwa cha malangizo amene mukumapereka. Ine ndili pabanja ndipo pano tikutha miyezi 7 ndipo timakondana kwambiri. Koma panopa ndikunyozedwa ndi mkazi yemwe mwamuna wangayu adamukwatira poyamba ineyo kulibe. Kodi pamenepa nditani? Edna, Blantyre Zikomo mayi Edna, Choyamba ndikumbutseni kuti chikondi ndi anthu awiri, wachitatu ndi kapasule. Ndikhulupirira mudayamba mwamvapo mawu amenewa. Ndiye apa mwanena nokha kuti inu ndi amuna anu mumakondana kwambiri, ine ndingoti umo ndiye ziyenera kukhalira chifukwa maziko a banja langwiro ndi chikondi, chikondi chake chozama. Pamene pali chikondi palibe mantha, koma dziwani kuti nthawi zonse padzakhala ena ena ansanje omwe sakondwera anthu akamakhala mwachikondi mbanja. Nkutheka kuti mkazi wakale wa mwamuna wanu akuchita nsanje ndi inu malinga ndi mmene mukukhalira mbanja mwanu nchifukwa chake akuyesayesa kuti akusokonezeni. Ndi kavuwevuwe ameneyo, musamamulabadire. Sindidziwa kuti mkazi mukunenayo banja ndi mwamuma wanu lidatha bwanji, ndiye nkhani yoti mukumanyozedwa ndi mkaziyo muwauze amuna anu. Ngati sakuchitapo china chilichose chokuthandizani, muli ndi ufulu kuitengera nkhaniyi kubwalo la milandu kuti chilungamo chioneke chifukwa pokunyozani akukuphwanyirani ufulu wanu. - Ndidalirebe? Agogo, Ndine mnyamata wa zaka 23 ndipo ndimagwira ntchito ku Mangochi. Asananditumize kuno ndidakumana ndi mtsikana wina wake dzina lake Zione B, wa zaka 20 ndipo panthawi imene ndinkamufunsira iyeyu adali ndi chiphaso choyendera kunja (passport). Mu June mnzake wina adamuuza kuti wamupezera ntchito ku Joni koma panthawiyo adamuyankha kuti sangapite nkundisiya ine pandekha. Mu August achimwene ake adandiitana kunyumba kwawo ku Lilongwe kukakambirana zokhudza ukwati wathu choncho tidagwirizana za mwezi wa December kuti tidzapange chinkhoswe. Chokhumudwitsa nchakuti mkaziyu adapita ku Joni pa 7 November ndipo adandiimbira foni kamodzi kokha mmene adangofika kumeneko ndipo mpaka pano sakuimbanso. Ndikamuimbira panambalayo sikupezekanso. Mmene zililimu kumbali ya chikondi chathu zikuta- nthauzanji?Ndidalirebe kapena ayi? Mmin, Mangochi Zikomo F. Mmin, Mosafuna kuchulutsa gaga mdiwa, wachikondi wakoyo alibe chikondi ndi iwe ndipo ndakaika ngatidi adapita ku Joniko kukagwira ntchito ndipo ndikuganiza kuti kudali kuphiphiritsa chabe mmene amati mnzake wamupezera ntchito. Mmene ndikuonera ine ali kubanja ameneyo! Nchifukwa chake adangoimba foni kamodzi kukuuza kuti wafika ku Jonjiko ndipo kenaka adasintha nambala kuti olo uimbe musamalankhulanenso. Ndiye langizo langa ndi loti usataye naye nthawi ameneyo, wapita basi. Yangana wina amene angakupatse chikondi chenicheni, osati wachiphamaso. Atsikana ambiri makono ano chilungamo chikumachepa, kaya nchifukwa chiyani? Nchifukwa chake maukwati a masiku sakulimba chifukwa chosowa chilungamo. Ambiri akumakhala ndi zibwenzi zoposa ziwiri zamseri, aliyense nkumamulonjeza kuti akwatirana naye. Zokhumudwitsa kwabasi. - Akundikaniza Ndine mayi wa zaka 30, ndili pabanja ndipo ndili ndi ana 5. Ndimalakalaka nditabwerera kusukulu koma abambo akunyumba amakana. Ndipange bwanji? Nzomvetsa chisoni kuti abambo akukukanizani kubwerera kusukulu. Ndi amayi ochepa kwambiri omwe amaganiza ngati inu, kuika maphunziro patsogolo. Ndikhulupirira bamboo aliyense akhoza kukhala ndi chidwi ndiponso wonyadira kuti mkazi wake akulimbikira sukulu chifukwa maphunziro ndiye chitukukocho. Ndakunyadirani kwambiri. Koma mwina pali zifukwa zake zimene amuna anu akukukanizirani kuti mubwerere kusukulu, mwina nkutheka kuti ana ena ndi aangonoangono moti adzasowa chisamaliro chanu mukapita kusukulu. Poti simunalongosole bwinobwino kuti sukulu yake ndi yotani mpovuta kuti ndikuthanzizeni kwenikweni, koma ngati zonse zili bwinobwino mbanja lanu, pitirizani kukambirana za ubwino wa sukulu pofuna kutukula banja lanu. Ndaonapo ine amayi akuluakulu apantchito, monga aphunzitsi, akupita kusukulu pofuna kuonjera maphunziro. Akakhoza amatha kukwezedwa pantchito ndipo potero amathandiza amuna awo pankhani ya chuma mbanja. Sukulu sinamatu paja. Mwina chilipo chimene akukukayikirani amuna anuwo kuti mukabwerera kusukulu sizikhala bwino. Ndikhulupirira si choncho. OFUNA MABANJA Ndikufuna mkazi woti ndimange naye banja, wa zaka 18-25, akhale wapantchito. Amene angasangalatsidwe aimbe pa 0882 234 843. Zachibwana ayi, ndili siliyasi. - Ndine wa zaka 32.Ndikufuna mwamuna wa zaka 35-45. Wofuna aimbe pa 0881 042 774. - Ndine mnyamata wa zaka 25 ndikufuna mkazi wa zaka 18 mpaka 26 wofuna banja. Aimbe pa 0995 154 501 Sindili pantchito koma ndikufuna mkazi wa zaka 25-35. Wosangalatsidwa aimbe pa 0992 395 279. - Ine ndi wa zaka 32 ndikufuna mwamuna wabanja koma akhale wa siliyasi. Akhale wa zaka za pakati pa 35 ndi 40, woopa Mulungu. Tandiimbirani pa 0888 437 123. -" -ID_RNexxswi," Kunyalanyaza kudzetsa ngozi Sabata yangothayi ngozi zidakuta dziko lino pomwe anthu 17 adafa. - Pamene anthu amati akhazikitse mitima pansi, anthu 8 atafa pa ngozi ya basi pamlatho wa Rivirivi ku Ntcheu komanso anthu 4 adamwalira ku Bunda ku Lilongwe ndi 4 kwa Magalasi mumzinda wa Blantyre, Lachisanu kudalinso ngozi ina mumzinda wa Blantyre pomwe munthu mmodzi adamwalira. Ndipo kudalinso ngozi zina ku Zomba, Mzimba ndi Mulanje. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mneneri wa apolisi James Kadadzera adati ngozi zikuchuluka chifukwa chothamanga kwa madalaivala mosatsata malamulo. - Kadadzera adati madalaivala amakanika kuwongolera galimoto yothamanga kwambiri akadodometsedwa kapena kudzidzimutsidwa pamsewu. - Mwa zina, ngozi ya galimoto yomwe idanyamula simenti ku Blantyre ndi chifukwa chokanika kumanga mabuleki koma nkhani ndi kuthamanganso kosatsata malamulo. Ukalondoloza zikwangwani za pamsewu, ngozi ikachitika sikhala yoopsa chifukwa munthu amatha kuwongolera komanso kupeweka. Vuto anthu akufuna kukafika msanga atanyamuka mochedwa zomwe zikusokoneza kayendedwe pamsewu, adatero Kadadzera. - Iye adapempha okwera mabasi kuletsa madalaivala akamayendetsa galimoto mopanda dongosolo. - Oledzera asaloledwe kuyendetsa galimoto. Akamathamanga kwambiri chonde dziwitsani apolisi mungakumane nawo kuti adzudzule dalaivalayo. Tili tcheru kuonetsetsa kuti malamulo atsatidwe pamsewu popewa ngozi, adatero Kadadzera. - Kaamba ka ngozizo, bungwe la akatswiri a zomangamanga la Malawi Institute of Engineers (MIE) ladzipereka kuthandiza apolisi ndi nthambi zonse za boma zoona za pamsewu kuthana ndi ngozi. - Chikalata chosainidwa ndi mkulu wa MIE Martin Chizalema chidati: Pakuyenera kukhala kafukufuku wozama opeza gwero la kuchuluka kwa ngozi pamsewu. Tiyike mwachangu njira zothana ndi ngozi zoopsazi zomwe zikubwezera chitukuko cha dziko lino mmbuyo. - Chizalema adatinso anthu atenge umwini oteteza miyoyo yawo pa msewu komanso eni galimoto azionetsetsa kuti zili bwino komanso kupewa kuimba lamya akuyendetsa. -" -ID_RSkvPSfT,"Dotolo Wapempha Akhristu Alimbikitse Ukhondo Mmodzi mwa madotolo mu unduna wa zaumoyo mdziko muno Dr. Jonathan Chiwanda wapempha akhristu kuti azilimbikitsa ntchito za ukhondo posamba mmanja moyenera ndi cholinga choti apewe kutenga kapena kufalitsa kachilombo ka Coronavirus ngakhale sikanafike mdziko muno. -Dr. Chiwanda anena izi ku parishi ya St. Andrea Kaggwa mu arkidayosizi ya Lilongwe pomwe amapereka maphunziro apadera a momwe akhristu aku parishi-yi angazitetezere ku chilomboka. - Iwo alangiza akhristu-wa kuti apewe kukhala mmalo othinana ndinso kupewa kukhudzana ndi ena pofuna kupewa kachilomboka. -Anthu tikuwapempha kuti azisamba mmanja komanso apewe kukhala mophatikizana, posamba mmanja azionetsetsa kuti akusamba mmodzi-modzi osati chigulu zomwe zingapangitse kuti apatsirane ngati mmodzi mwa iwo ali ndi kachilomboka, anatero Dr Chiwanda. -Mwazina iwo ati ngakhale mtsogoleri wa dziko lino wapereka lamulo loti anthu oposa zana limodzi asasonkhane pamodzi sizikutanthauza kuti azikhala mophatikizana mmalo mwake alimbikitse kutalikana pamalo amene akhala mita imodzi pofuna kupewa kupumirana. -" -ID_RUSykQAH,"Save the Children Yadzudzula Nkhondo ya mdziko la Yemen Bungwe lomwe limayangana nkhani za ana la Save the Children ladzudzula nkhondo yomwe ikupitirira kuchitika mdziko la Yemen ndi kuphetsa ana osalakwa. -Bungweli ladzudzula mbali zonse zomwe zikuchita nkhondo mdzikolo potsatira kuphedwa kwa ana khumi msabata yomwe ikungothayi. -Kudzera mchikalata chomwe mkulu wa bungwe la Save the Children mdzikolo Xavier Joubert walemba wati ndi wokhumudwa kuti pa nthawi yomwe dzikolo linakakhala lotangwanika ndi ntchito yofuna kugonjetsa mliri wa Coronavirus nkhondo ikupitirirabe mdzikolo ndi kuphetsa anthu osalakwa. -Ndife ogwidwa ndi mantha kuti ambiri mwa anthu omwe a kuphedwa ndi ana, watero Joubert mchikalatacho. -Iye wati ndi zomvetsa chisoni ndipo zokhumudwitsa kuti ana ambiri akuphwedwa pa nkhondo yomwe sikuwakhudza ndipo wati nkhondoyi ikulepheretsa ntchito yopereka thandizo kwa anthu mdzikolo komanso kuti nkhondoyi ikulepheretsa ntchito yolimbana ndi mliri wa Coronavirus. -Joubert wapempha mbali zonse zokhudzidwa komanso maiko ndi mabungwe kuti athandize kuthetsa nkhondoyi yomwe yaphetsa anthu ambiri osalakwa. -Mdziko la Yemen mwakhala mukuchitika nkhondo kuyambira mchaka cha 2014 ndipo anthu oposa 100,000 aphedwa ndipo anthu oposa 3 million adathawa mdzikolo kaamba ka nkhondoyi. -Poonjezera pa nkhondoyi malipoti akuti anthu 1,526 agwidwa ndi nthenda ya Covid 19 ndipo anthu 400 amwalira ndi nthendayi mdzikolo. -Posachedwapa mtsogoleri wa Mpingo wa Katolika pa dziko lonse Papa Francisco adapempha magulu osiyana-siyana ochita nkhondo pa dziko lonse la pansi kuti ayambe aima kaye pofuna kupereka mpata kuti ntchito yolimbana ndi mliri wa Coronavirus iyende bwino. -" -ID_RYCUdYWM," Flames itenga mwezi ikukonzekera Guinea Timu ya mpira ya dziko lino ya Flames itenga mwezi umodzi ikukonzekera masewero ake ndi Guinea omwe adzachitike mwezi wa March chaka chino mumpikisano wa Africa Cup of Nations. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Malinga ndi pulezidenti wa bungwe loyendetsa za mpira mdziko muno la FAM, Walter Nyamilandu, Flames idzayamba zokonzekerazi kumayambiriro a mwezi wa mawa. - Flames iyamba kukonzekera mwezi wa mawa Nyamilandu wati timuyi yapatsidwa mwezi umodzi yazokonzekera chifukwa osewera ambiri ali pa tchuthi malinga ndi kutha kwa ligi ya TNM Super League. - Monga mukudziwa tili ndi masewero akulu mu March chaka chino pomwe tikumane ndi Guinea. Potengera ndi zimene mphunzitsi watimuyi, Ernest Mtawali adapempha ku FAM, taona kuti nzofunika kuti tovomere zoti timuyo ikhale ikukonzeka nthawi yaitali. Paja osewera ambiri akupuma chifukwa TNM Super League yatha. Izi zikuonetseratu kufunika kotenga nthawi yaitali tikukozekera, adatero Nyamilandu. - Padakalipano, FAM yaloleza kuti mphunzitsi wa timu ya dzikolinoyo apite ku South Africa komwe akaunike ena mwa osewera a dziko lino kuti akhale nawo mutimu yomwe ikumane ndi Guinea. - Ena mwa osewerawa ndi Atusaye Nyondo yemwe amasewera mu timu ya Pretoria University ndi Robert Ngambi yemwe amasewera mu Platinum Stars amenenso ubale ndi Mtawali unada chifukwa sanalowetsedwe pomwe Flames imakumana ndi Swaziland chaka chatha. - Mmodzi mwa akatswiri a mpira mdziko muno Peter Mponda yemwe anali kaputeni wa Flames wayamikira FAM polola mphuzitsi wa timu ya dziko linoyo kupita kukaunika osewera omwe ali ku South Africa. - Iye watinso akadakonda kuti Mtawali akhalenso paubale wabwino ndi osewera ngati Ngambi chifukwa tchito zake ndizofunikirabe ku timuyi. -" -ID_RbLGzVAk,"Ogwira Ntchito ku Ndende Awopseza Kuti Ayamba Kunyanyala Ntchito Ogwira ntchito mu ndende mdziko muno awopseza kuti kuyambira mawa ayamba kunyanyala ntchito pofuna kukakamiza boma kuti liwunikire pa za madandaulo awo. -Kudzera mu chikalata chomwe atulutsa ndipo chapita ku ofesi ya President ndi nduna komanso ku unduna woona za chitetedzo cha mdziko, anthu-wa akufuna ogwira ntchito a pansi kwambiri awakweze pa ntchito, awapatse ndalama zowonjezera chifukwa miyoyo yawo ili pa chiwopsezo ndi kubwera kwa mliri wa Coronavirus. -Mwa zina Iwo akuti akufunanso kuti akuluakulu a ndende asiye kuchita tsankho, ponena kuti pali asilikali a ku ndende ambiri omwe akupindula chifukwa akuchokera mbali yomwe akuchokera akulu-akulu a nthambi-yi. -Polankhulapo mneneri wa nthambi ya ndende mdziko muno Chimwemwe Shawa wati kalatayi wayiwona, kudzera mmasamba a mchezo ndipo akafufuza mokwanira, akuluakulu a nthambi ya ndende akhala pansi ndi kupanga chiganizo pa nkhani-yi. -" -ID_RgrOVXtV," Mswahara wa zifukwa Munga wadza ndi mafinya omwe. Pamene ena akumwetulira kuti boma lakweza mswahara wa mafumu, mafumu ena ati kukwezaku kuwabweretsera mavuto pa ufumu wawo komanso ku boma. - Ndondomeko ya zachuma yomwe nduna ya zachuma yabweretsa, boma lati likweza malipiro a mafumu ndi 100 pelesenti ngati aphungu avomereze bajeti imene nduna ya zachuma Goodall Gondwe idapereka mNyumba ya Malamulo Lachisanu lapitalo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mswahara wa mafumu ngati awa aukweza Malinga ndi ndondomekoyo, Paramount yemwe amalandira K50 000 kuyambira pa 1 July azilandira K100 000 pomwe ma Senior Chief malipiro awo afika pa K60 000 kuchoka pa K30 000 ndipo ma T/A azilandira K36 000 kuchoka pa K18 000. Magulupu omwe amalandira K5 000 tsopano afika pa K10 000 ndipo nyakwawa zimene zinali pa K2 500 zizilandira K5 000. - Mafumu ena ati izi ndi ndale zomwe zingagwetse mafumuwo. Palibe vuto pokweza malipiro koma nkhani nkuti akukweza pano bwanji? yadabwa mfumu ina mboma la Mwanza. - Kuyambira pamene DPP idalowanso mboma mu 2014, takhala tikuwapempha kuti atikwezere mswahara. Panalibe chisonyezo choti atikwezera, pano pamene nthawi ya kampeni yayandikira akukweza mswahara uja. Zachitika pano chifukwa chiyani? Mfumuyo ikuganiza kuti boma lapanga dala zowakwezera malipiro awo lero cholinga tithandize chipani posaloleza otsutsa kuchititsa misonkhano mmadera athu kuti DPP ilowenso mboma. - Mneneri wa chipani chotsutsa cha MCP, Maurice Munthali adati kukweza kwa malipirowo si nkhani koma pawadabwitsa ndi nthawi yomwe izi zikuchitika. - Zikuonetseratu kuti iyi ndi nyambo yopangira kampeni. Izi ndi zomwe mtsogoleri wotsutsa Lazarus Chakwera adanena kale kuti ndondomeko iyi ndi yakampeni, adatero Munthali. - Mneneri wa boma Nicholas Dausi adati nthawi ino si yakampeni kotero malipiro a mafumu alibe kampeni kumphasa. - Mafumu omwewo amadandaula, lero boma tawaganizira, ndiye talakwanso? Timvera kwa mafumuwo ngatidi talakwa, adatero Dausi. - Nyakwawa ina ya mboma la Ntcheu idati ili ndi tanthauzo kwa mafumuwo kuti alowe chipani cholamula. Apatu ndiye kuti tingolowa DPP nanga nkutaninso? Mu 2005 Bingu wa Mutharika atakweza malipiro a mafumu, zidamuthandiza kuti chisankho cha 2009 apambane mokokoleratu mavoti mzigawo zonse kugwetsa John Tembo yemwe amatsogolera chipani cha MCP. - Mbali ina yomwe mafumuwo akuopa ndi ufumu wawo kuti kukhala nkhondo kumenyana ndi abanja kuti ena atenge ufumu wawo. - Nkhondo ndi yosayamba, abanja amene sukugwirizana nawo ayesera kumenya nkhondo kuti alande ufumu poona kuti uli ndi ndalama zambiri. - Angalole ndani kuti K100 000 imuphonye pamene iye alibe chochita? akuganiza choncho. - Koma Senior Chief Mabulabo Jere ya mboma la Mzimba yati apa palibe choopsa chifukwa mafumu amagwira ntchito yambiri ndipo kukweza kwa malipiroko sikuti kwabwera ndi zifukwa. - Kodi pali ndalama zoti mpaka munthu angachite nazo mantha apapa? Taganizani ntchito yonse zimagwira nyakwawa zija koma pakutha pa mwezi kulandira K2 500, adatero. - Koma kadaulo pa nkhani ya ulamuliro wabwino Henry Chingaipe wati ngakhale iyi ili nkhani yabwino, komabe pafunika kuzukutira bwino chifukwa malipirowo akuoneka kuti ndi azifukwa. -" -ID_RkiiZwAC," Kaomba adandaula ndi kuchedwa kwa kalembera Pamene gawo loyamba la ntchito yoti mbadwa za mdziko muno zikhale ndi zikalata za boma yatha, Senior Chief Kaomba ya mboma la Kasungu yadandaula kuti ndime yachiwiri ya ntchitoyi ikuchedwa kuyamba. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Boma lili pa kalikiliki ndi kalembera wa mbadwa komanso nzika za dziko lino. - Kaomba adati kuchedwa kwa ndime yachiwiriyi kukusokoneza kwambiri ntchito ya mafumu komanso anthu omwe akhala akuyembekezera ziphasozi kwa nthawi yaitali kuti mavuto omwe amakumana nawo akafuna chithandizo mmaofesi achepe. - Ntchito imeneyi inakoka mitima ya anthu ambiri moti itangoyamba ndime yoyamba cha kumayambiriro a chaka chatha kumakhala chinamtindi cha anthu ofuna kulembetsa chifukwa cha chiyembekezo chakuti akalandira chiphaso azitha kulandira chithandizo mosavuta. - Anthu ambiri amadandaula kuti akafuna chithandizo mmaofesi ngati mbanki ndi malo ena ofuna chizindikiro amabwezedwa chifukwa chopanda chizindikiro chilichonse. Ena amachita mwayi ndi chiphaso chazisankho koma pali ambiri omwe alibe chifukwa nthawi yolembetsa zazisankho zaka zawo zidali zosakwana komanso ena analephera kulembetsa pazifukwa zosiyanasiyana, adatero Kaomba. - Mfumuyi idati mafumu ambiri adamaliza kulemba anthu awo ndipo pano akulimbana ndi ana obadwa kumene koma akudikira ndime yachiwiri yomwe ndikujambula zithunzi yomwe amayembekezera kuti ikanakhala itayamba mwezi wa June chaka chatha. - Mneneri wa nthambi yomwe imayanganira za kalembelayu ya National Registration Bureau (NRB), Norman Fulatira, wati zokonzekera zambiri za ntchitoyi zidatha ndipo ntchito yomwe yatsala ndiyochepa. - Padakalipano taphunzitsa kale mafumu onse ovomerezeka mmaboma onse 28 ndipo anthu 156 aphunzitsidwa mmene ntchitoyi ikuyenera kuyendera. Taphunzitsanso anthu 120 ogwira ntchito ku bungwe loyanganira zophunzitsa anthu la National Initiative for Civic Education (NICE) omwe akuphunzitsa anthu za kalembelayu ndiponso tikulengeza mauthenga mmawailesi osiyanasiyana, anatero Fulatira. - Iye anati pofuna kuthana ndi chinyengo ngati anthu omwe si mbadwa za Malawi kulembetsa nawo ndicholinga chofuna kupusitsa boma, kalemberayu akuchitikira kumidzi komwe mafumu ndiwo akulemba kuti azitha kuzindikira bwino ndiponso msanga ngati munthu wina akafuna kuchita chinyengo. - Kutengera ndondomeko yathu, munthu aliyense akuyenera kupita kumudzi kwawo kumene anabadwira ndikukalembetsa kwa mfumu ya kwawo ndipo sitikuwonapo vuto chifukwa anthu amadutsa ndondomeko yomweyi akamapangitsa chiphaso choyendera mmaiko ena. Ziphaso zomwe ife tidzatulutse, mndandanda wake udzachokera kwa mafumu palibe munthu yemwe adzalembetsere kuofesi yathu, anatero Fulatira. - Ambiri akuyembekezera zipatso za ntchitoyi kuti sazidzavutikanso akafuna chithandizo makamaka mmabanki ngakhalenso mmaofesi a boma. - Andreya Zirimbe wa ku Kasungu akuti kubwera kwa ziphasozi kuchepetsa mavuto amene anthu makamaka a kumudzi omwe alibe chizindikiro chilichonse amakumana nawo. - Nthawi zina anthu amakhala tsiku latunthu mpaka kubwerera osalandira thandizo lililonse chifukwa chopanda chizindikiro. Vuto limeneli limapweteka kwambiri ana omwe makolo awo anamwalira ndipo akufuna kuti akalandire ndalama zomwe makolowo anawasiira. Pamenepa pamakhala ntchito kuti zonse zitheke koma ndikukhulupilira kuti kubwera kwa ziphasozi mavuto ngati amenewa atha, adatero Zirimbe. -" -ID_SDxfFUsy," Njoka zoweta ndi penshoni Pa Wenela tsikulo padafika nganga ina imene inkati yangofika kumene kuchokera ku Mozambique, inde dziko la nkhondo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ngangayo idafika ndi chikwama chake chasaka momwe idatulutsa njoka zingapomphiri, nsato, mbobo, nalikukuti, mamba ngakhalenso chilere, njoka yopanda ululu. - Ankafanana ndithu ndi Moya Pete. Kulankhula, chimodzimodzi. - Ku Tete ndabwerako. Ndathawa nkhondo kwambiri. Ndabwera ndi njoka zoweta, adatero mkuluyo. - Akulu, njoka yoweta sagula pamsika, nanjinanji wa ku Mozambique! adatero Abiti Patuma. - Ukunama kwambiri. Izi ndi njoka zowetedwa nthawi ya Machel, Chissano, Guebuzza ndi uyu winayu. Kaya mukuti ndani uyu. Mwana wa ndani uyu, adatero singanga uja. - Abale anzanga, tidaona zozizwitsa. Njoka imodzi idayangata mwendo wake nkulowa mkabudula mwake nkutulukira kwinako, nkukazinga mutu wake. Ina idachoka paphewa, kulowa mkabudula, nkukazinga mwendo. Njoka saweta. - Akulu, kodi njokazi mukufuna mutikawe, kapena chiyani? adafunsa Abiti Patuma. - Adakuuzani kuti njoka saweta adakunamizani kwambiri. Izi ife a namanyonyoro timaweta kwambiri kwathu ku Cholo, adatero singanga. - Nkhani ili mkamwa adatulukira Shati Choyamba. - Mkulu iwe, ulipo? Kodi paja unkafuna kupha gogo wina ndi cholembera, zikuyenda bwanji? Nanga paja udalamulira pano pa Wenela nthawi ija gogo wathu akudwala, ndalama za penshoni udatani nazo? adafunsa Abiti Patuma. - Usandiseke. Maluzi andikwapula. Ana anga sakundithandiza mokwanira. Chonde pano pa Wenela musanyoze achikulire, adayankha mkulu wa imvi zaphulusayo. - Umufune! Kodi suja unkamuuza Mfumu Mose kuti sungayendere galimoto yotchipa kuposa BMW X5? Si iwe, ndiyankhe, adatero Abiti Patuma. - Komatu muzimvetsetsa. Ndili kukhala mu boys quarter pafupi ndi damu la anamasupuni ku Chimwankhunda, adatero mkulu uja. - Kodi ndalama za penshoni sudamange nyumba? Nanga zotsogolera kutsutsa mopusa? Nanga za mapesi unkationetsa zija? Ukakamba za nyumba, ija ili pafupi ndi mtsinje njira ya ku East Bank? ndidafunsa. - Adandiyangana kenaka adati: Ndalama za penshoni samangira nyumbatu paja! Gwira bango, upita madzi. -" -ID_SEQgejmW," Amalawi valani dzilimbeMutharika Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika dzulo watsegulira nkhumano ya aphungu a Nyumba ya Malamulo yokambirana ndondomeko ya chuma choyendetsera boma kuyambira chaka chino mpaka cha mawa mmene ati muli mfundo zokhwima zomwe zithandize kutukula dziko lino, makamaka pantchito zaulimi, mtengatenga, migodi ndi zokopa alendo. - Mutharika adati ngakhale boma lidalephera kukwaniritsa zina mwa zomwe zidali mundondomeko ya chuma ya 2015/2016 kaamba ka zovuta zina, monga ngozi zogwa mwadzidzidzi, ndondomeko yomwe aphungu akambirane pano ikhala yakupsa. - Peter Mutharika Ndondomeko ya chaka chatha idakumana ndi zovuta zambiri monga madzi osefukira ndi mvula ya njomba kaamba ka kusintha kwa nyengo ndipo izi zidasokoneza ntchito zambiri, adatero Mutharika. - Mfundo zina zomwe Mutharika adakambapo ndi kupitiriza pologalamu ya zipangizo zaulimi zotsika mtengo ya sabuside yomwe adati chaka chatha idapindulira anthu 1.5 miliyoni. - Iye adatiso ndondomekoyi ipitiriza kupititsa patsogolo ntchito za ulimi wamthirira pofuna kuonjezera zokolola zomwe alimi amapeza paulimi wodalira mvula. - Ntchito zamthirira zipitirira. Monga mudziwa, nthitozi zidayamba kale mmadera monga kuchigwa cha Shire ndi madera ena kudzera mndondomeko ya Green Belt Initiative, adatero Mutharika. - Iye adati mwa zina boma lidagula ma treadle pump 4 000 othandizira alimi mmadera osiyanasiyana kuti ntchitoyi ipitilire ndi kubereka zipatso. - Mtsogoleriyu adatiso polingalira kuti chaka chino kuli njala, boma lidapereka kale ndalama kubungwe la Admarc kuti ligule chimanga alimi akakolola komanso kunja kwa dziko lino. - Pa zamtengatenga, Mutharika adati ndondomekoyi ipitiriza ntchito yomanga ndi kukonza misewu mzigawo zosiyanasiyana komanso ilimbikitsa ubale ndi maiko oyandikana nawo monga Mozambique ndi Zambia kuti agwirizane zotsegula doko la Nsanje. - Patchito zokopa alendo, Mutharika adati nthambi ya zokopa alendo ndi nthambi yomwe ingathandize kutukula dziko lino ngati Amalawi eni ake angakhale oyamba kutukula ntchitozi. - Iye adatinso ndondomekoyi ilimbikitsa kupititsa patsogolo ntchito za migodi pofuna kuonetsetsa kuti dziko lino likupindula nawo pantchitozi. - Ndondomekoyi akuti ipititsanso patsogolo ntchito za malonda polimbikitsa kukopa makampani akunja ndi a mdziko mommuno kutsegula mafakitale ndi mabizinesi osiyanasiyana. Iye adatiso akhazikitsa komiti ya anthu 200 oti afufuze chomwe chidayambitsa mchitidwe wopha ndi kuzunza maalubino, mchitidwe womwe wafika poipitsitsa mdziko muno. -" -ID_ShsGuVmx,"Chiwerengero cha Odwala COVID-19 Mdziko Muno Chafika pa 16 Anthu atatu apezekanso kachilombo ka coronavirus mdziko muno ndipo chiwerengerochi chafika pa 16. -Watsimikiza za anthuwa-Mhango Jappie Mhango yemwe ndi nduna ya za umoyo watsimikizira za nkhaniyi pomwe amayankhula izi mu mzinda wa Lilongwe popereka lipoti lokhudza matendawa mdziko muno. -Iye anati mmodzi mwa anthu atatu omwe apezeka ndi kachilomboka, ndi mayi wa zaka 22 yemwe anafika mdziko muno kuchokera ku Dubai pa 17 March 2020. -Kwapezekanso odwala ena atatu omwe onsewo ndi a mu mzinda wa Blantyre ndipo mmodzi ndi mbale wa yemwe anapezeka kale ndi matendawa ndipo wina sakuziwika komwe wachokera, anatero a Mhango. -Iye wapempha anthu kuti apitilire kupewa matendawa potsatira njira zomwe unduna wa zaumoyo unapereka komanso wati awonjezera njira zina zopewera matendawa. -" -ID_SkRPoSoE," Pulogalamu ya ECRP yatha Pulogalamu yophunzitsa anthu kuteteza chilengedwe ya Enhancing Community Resilience Programme (ECRP) yatha itakhalapo zaka 6 ikuphunzitsa anthu mmaboma 7. - Mkulu woyendetsa pologalamuyi, Sophie Makoloma wati ndi wokondwa kuti mzaka 6 zomwe akhala akuphunzitsa anthu, dziko la Malawi ndilosinthika. Maboma omwe apindula ndi Nsanje, Chikwawa, Mulanje, Thyolo, Mwanza, Machinga ndi Kasungu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Kheli pano ali ndi ziweto,kuphatikizapo mbuzi Ndine wa chimwemwe kuti anthu akudziwa chochita kuti azembe ngozi zachilengedwe komanso akukwanitsa kusunga ndalama. Akutha kupanga mapulogalamu osiyanasiyana kuti chilengedwe chisamalike, adatero Makoloma. - Kutseka pulogalamuyo kudachitika Lachitatu msabatayi pamene akuluakulu apulogalamuyo adakumana mumzinda wa Blantyre. - Pulogalamuyi imaphunzitsanso anthu momwe angachitire kuti asakhudzidwe ndi kusefukira kwa madzi komanso momwe angathanirane ndi kusintha kwa nyengo. - Zina zomwe anthuwa amaphunzitsidwa ndi monga kugwiritsa ntchito mbaula zamakono, ulimi wa mthirira, ulimi wa kasakaniza, kusunga ndi kubwereketsa ndalama, kubzala mitengo komanso kuweta ziweto. - Malinga ndi Makoloma, pulogalamuyi idacharira kuti ipindulitse anthu 177 000 koma pakutha pa ndime, anthu oposa 1.5 miliyoni ndiwo akumwemwetera kuti zawo zayera. - Pamene tikutseka pologalamuyi, tikunena kuti tagwiritsa ntchito pafupifupi K15 biliyoni]. Komatu ndasangalala kuti zomwe timafuna zatheka, adatero Makoloma. - Woyanganira polojekitiyi koma akugwira ntchito ku Churches Action in Relief and Development (Card) mboma la Thyolo, Chifundo Macheka akuti anthu a mbomalo zawo zayera. - Anthu akutha kubwereka ndi kubwereketsa ndalama. Ulimi ndiye simungachite kufunsa komanso anthu akuweta mbuzi kudzera mpolojekitiyi, adatero Macheka. - Mabungwe a Department for International Development (DfID), Irish Aid ndi Norwegian Embassy ndiwo amathandiza ndi ndalama. - Mlimi mmodzi amene wathandizika ndi pologalamuyi, James Kheli wa mmudzi mwa Sudala kwa Senior Chief Kanduku mboma la Mwanza wati zake zidayenda ndipo palibe kubwerera mmbuyo. - Kheli ali ndi mbuzi 10, wayamba kukolola matumba 50 a chimanga kuchoka pa 15. Iye ndi banja lake abzala mitengo 300; akupanga ulimi wa mleranthaka komanso ali ndi munda wa chinangwa momwe akupha ndalama. - Ndikulipirira mwana wa Folomu 4, pa telemu ndi K20 000. Ndamanga nyumba ya malata, ndagula wailesi komanso mpando wapamwamba, adatero Kheli. -" -ID_SqFiBheN," Anatchezera Mayi anga amandilodza Anatche, Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Zikomo gogo chifukwa cha malangizo amene mumapereka kwa ife awerengi anu. Anga ndi mantha pa zomwe amandichita mayi anga. - Anzawo kwambiri adandiuzapo kuti mayiwo adandiikira mankhwala mchakudya kuti ndisiyane ndi mkazi wanga. Malinga ndi zochitika pakhomo pathu, sindikudabwa nazo izi. - Ndimapezeka kuti ndikumuchitira nkhanza zosadziwika bwino mkazi wanga ngakhalenso ana athu. Ndipo nthawi zina ndimamuuziratu kuti achoke pakhomopo pa zifukwa za ziii! Pena ndikakhala bwino, ndimamukonda mkaziyo koma zikangogundika kumakhala ndewu osati masewera. Ankhoswe adasiya kubwera kudzagamula nkhani zathu. Nanenso ndatopa nawo moyowu. - Ndichitenji? LW, Blantyre. - LW, Nkhani yanu ndi yomvetsa chisoni. Zakuti ena amatha kuchitira zoipa zotere ana awo ndimadziwa. Ena amatha kuchitira mankhwala ana awo kuti asaadzakwatire kapena kuti aziwakonda kwambiri. - Ndine mmodzi mwa amene amakhulupirira kuti padziko lapansi pali ochita zabwino ndi ochita zoipa. Mayi anu akhoza kukhala ndi mphamvu yochita zoipa. - Langizo langa kwa inu ndi lakuti, mulimbikire kupemphera kuti chiwanda chili ndi mayi anu chisakukhudzeni. Pofika pokhala ndi ana awiri si masewera ndiye izi zikhoza kungokusokonezani zitukuko za pakhomo panu. - Langizo langa lalikulu ndi lakuti, musayerekeze kupita kwa asinganga chifukwa kumeneko mukangopusitsidwa chabe. Akhoza kukufunsani mafunso inu kumuonetseratu mukukaikira mayi anu kuti akukulodzani. Nanga akakakuuzani kuti muwakonze? Adandithawa Gogo wanga, Ndinali paubwenzi ndi msungwana wina wa ku Nkhata Bay kwa chaka. Mwadzidzidzi, iye anathetsa chibwenzicho pa zifukwa zosadziwika bwino. Koma ndakhala ndikumuthandiza pa maphunziro. Ndidapeza chibwenzi china ndiye akubwera ati tibwererane. - FG, Machinga. - FG, Ameneyotu amafuna kukutayani chifukwa anaona mawanga ena. Mwinatu anali ndi chikhulupiriro kuti apeza mwamuna wina, kapena alipo wina amamunamiza. Mwina kumenekonso zakavuta kapena mwamunayo wamutaya. - Musakhale naye ntchito ameneyo, si mwati ichi nchibwenzi? Chibwenzitu ndi njira yodziwira munthu amene ungadzamange naye banja ndiye ngati uyu akukutayani popanda chifukwa chenicheni musanalowe mbanja mutayeni angadzakuvuteni kutsogoloku. - Muyeneranso kuzindikira kuti kunjaku kwaopsa. Ino si nthawi yomangosinthana akazi ngati zovala. - Apongozi, alamu ovuta Anatchereza, Ndine mnyamata wa zaka 23 ndipo ndili ndi mwana wa mwamuna wa chaka chimodzi. Ndimagwira ntchito ku Lilongwe. Vuto lalikulu ndi apongozi anga komanso abale a mkaziyo. Iwo amachita zonse zotheka kuti ndisiyane ndi mkazi wanga. Ndichitenji? BB, Lilongwe. - BB, Nkhani yanu ndiyovuta kuyankha chifukwa mwangobenthula pangono. Kodi iwowo amati vuto ndi chiyani? Kodi mkazi wanuyo mudatengana naye bwanji? Ukwati wanu ulibe ankoswe? Kodi mukukhala pachitengwa? Nzovuta kukuthandizani chifukwa simunatambasule bwino nkhani yanu. Zikomo. - Ofuna mabanja Awerengi, ndisanakupatsireni mndandanda wa ofuna mabanja amene atumiza mauthenga awo sabata ino, ndati ndinenepo nkhani imene yakhala ikundikhudza makamaka patsamba lino. - Ndimalandira mauthenga ambiri a achinyamata amene amanena kuti akufuna mayi wamkulu kuposa iwo. Ambiri mwa achinyamatawa amati akufuna mayi wakuti ali ndi chuma kale. - Monga gogo, izi zimandikhudza. Mauthengawa ndikamaika sikuti zimandisangalatsa koma chifukwa monga gogo ndimalemekeza ufulu wa wina aliyense kupeza wachikondi wake. Uthenga umene sitiika ndi umene ndaona kuti ukukhudza ana. - Tsono langizo langa kwa anyamata amene amafuna mkazi wamkulu, wachuma kale ndi lakuti, uwu ndi ulesi waukulu. Nchifukwa chiyani mukufuna kupeza yophaipha? Chuma simungachipeze kupyolera mkukwatira wa chuma kale. Ichi nchimasomaso. Dekhani komanso dzilimbikireni nokha. Mukadzakhala pabwino, simudzavutika kupeza kazi wa kukonda kwanu. -" -ID_SvmhUqmE," UTM Ilembetsa ngatichipaniMalunga Ulendo wapsa. Ali ndi mwana agwiritse. Eni basiyo akuti siiphwa matayala mpaka ikafika ku zisankho zapatatu za chaka cha mawa. - Iyi ndi basi ya United Transformation Movement (UTM) yomwe dalayivala wake ndi wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino, Saulos Chilima. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Akuti adzathetsa ziphuphu: Chilima Mneneri wa gululi Joseph Chidanti Malunga adati UTM si chipani cha ndale, koma posachedwapa lilembetsa ngati chipani pofuna kuchotsa chikayiko mmitima ya anthu kuti chikapitiriza kugwira ntchito zake ngati gulu mwina chikhoza kukumana ndi zokhoma zina. - Malamulo a dziko lino tikuwadziwa ndipo tikudziwa zotsatira zosalembetsa mkaundulu wa zipani za ndale. - Amalawi asade nkhawa chifukwa nkhaniyi tikuyiunika ndipo zotsatira zake tilengeza posachedwapa. - Potengera ndi malamulo azisankho, UTM ikuyenera kulembetsa ngati chipani cha ndale, osati gulu chabe, kuti masomphenya ake osatchonera panjira akwaniritsidwe. - Kadaulo pa ndale wa ku sukulu yaukachenjede ya Chancellor College, Henry Chingaipe, adati UTM ikuoneka ngati siidabwere mocheza, ikudziwa zomwe ikuchita ndipo zipani zina zichenjere. - Chingaipe adati ali ndichikhulupiliro choti gululi likwanitsa masomphenya ake wodzaimitsa pulezidenti ndi aphungu pa zisankho za chaka cha mawa. - UTM yachenjera popanga mgwirizano ndi chipani cha United Transformation Party (UTP) potengera ndi mikwingwirima yomwe zipani zimakumana nayo pofuna kulembetsa, adatero katswiriyu. - Chingaipe adati gululi litha kudzangodziwitsa ofesi yakalembera wa zipani kuti magulu awiriwa asanduka gulu limodzi. - Malunga watsimikuza zoti UTM ndi UTP si magulu awiri, koma limodzi. - Gulu la UTM, lomwe lidakhazikitsidwa Loweruka lapitali, lati lidzaimitsa pulezidenti, komanso aphungu mmadera onse 193 omwe amaimiliridwa ku Nyumba ya Malamulo. - Malamulo azisankho amati munthu akhoza kupikisana nawo pa upulezidenti, uphungu kapena ukhansala poima payekha kapena kuimira chipani cha ndale chodziwika ndi ofesi yakalembera wazipani. - Pomasulira lamuloli mogwirizana ndi kubwera kwa UTM, Chingaipe adati gululi likhoza kudzapita kuchisankho ngakhale osasintha dzina bola kulowa mkaundula wa zipani za ndale. - Dzina lilibe ntchito. Pali zipani zambiri zomwe maina awo sasonyezeratu kuti ndi zipani za ndale. Koma chifukwa zidalembetsa, zimapikisana nawo pa zisankho. Nchimodzimodzi UTM, adatero katswiriyu. - Malunga adati UTM ili pakalikiliki kukhazikitsa maziko mmaboma onse a mdziko muno moti posachedwapa ntchitoyo ikhala itatha. - UTM yakhazikitsa ndondomeko 10 zotukulira dziko lino ndipo zina mwa izo ndi kuthana ndi mchitidwe wa katangale, kuonetsetsa kuti Amalawi ndi wotetezedwa kuphatikizirapo maalubino, kuthana ndi kuzimazima kwa magetsi, kuchepetsa umphawi, kuthana ndi kusalana mitundu ndi zina. -" -ID_SzZkVkrs,"A Chiwembu Abera Munthu 2 Million Kwacha Wolemba Richard Makombe Apolisi mboma la Nsanje ati akusakasaka anthu ena omwe achita chiwembu povulaza bambo wina wa zaka 60 ndi kumubera ndalama zokwana 2 milliopn kwacha mbomalo. -Malinga ndi ofalitsa nkhani za polisi mbomali Sergeant Pilirani Kondwani, bamboyu ndi Dominic Nyabenda ochokera mdziko la Rwanda ndipo amachita malonda mbomali. -A Kondwani ati anthu a chiwembuwa anamanga a Nyabenda ndi zingwe komanso kuwavulaza ndi mpeni kenako anawalanda chikwama chomwe munali ndalama zokwana 2 million kwacha, ndi kuthawa. -Malinga ndi Sergeant Kondwani padakali pano anthu achiwembuwa sakudziwika komwe athawira. -A Dominic anachitidwa chiwembu ndi anthu omwe anayimitsa galimoto lomwe iwo amayendetsa pamodzi ndi owathandizira wawo a Kingstone Bello pomwe amapita mu mzinda wa Blantyre kukagula katundu yemwe amagulitsa, anatero Sergeant Kondwani. -Sergeant Kondwani ati izi zachitika pafupi ndi mudzi wina otchedwa Nyamula pa njira pomwe amapita ku Blantyre Padakali pano a Nyabenda awagoneka ku chipatala cha boma la Nsanje komwe akulandira thandizo la mankhwala. -Sergeant Kondwani achenjeza anthu onse mdziko muno kuti apewe kutenga anthu osawadziwa omwe amayimitsa galimoto zawo. -" -ID_TVZujVCn," Gogo apezeka atafa atadulidwa manja, mwendo Gogo wina wa zaka 75 wapezeka atafa mnkhuti yokumbamo dothi loumbira njerwa mmudzi mwa Tebulo Gondwe ku Enukweni mboma la Mzimba, koma alibe manja ndi mwendo umodzi. - Malinga ndi mdzukulu wa gogoyu, Petrona Nkunika, Gogo Watson Mapala adachoka kunyumba kwake Lamulungu sabata ziwiri zapitazo atatsanzika mdzukulu wakeyo kuti akukaona achimwene ake pamtunda wa makilomita anayi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Nkunika adati anthu a mmudzi wa Tebulo Gondwe adali odabwa pa 15 August polandira uthenga woti akaone munthu yemwe adapezeka atafa mderalo. - Kuchokera kumayambiriro a mwezi uno agogo tinali nawo pasiwa popeza mayi anga adamwalira. Tidakhala nawo mpaka tsiku losesa sabata ziwiri zapitazo pomwe adanditsanzika kuti akupita kwa achimwene awo, Nkunika adatero. - Iye adati sadafufuzenso ngati gogoyu adafika kwa mbale wawoyo. - Nkunika adati akuganizira kuti gogoyu adaphedwa chifukwa cha mkangano kaamba ka malo. - Iye adati pali magulu awiri omwe akukanganirana malo omwe ali pakati pa Enukweni ndi Kavala ndipo Mapala ndi amene amadziwa bwino mbiri yake. - Iye adati mmodzi mwa anthu omwe akukanganirana malowo adaospeza gogoyu kuti amupha sabata ziwiri zapitazo. - Ife tikuganizira kuti agogo adaphedwa ndi munthu yemwe adawaospezayu, Nkunika adatero. - Iye adati apolisi atafika pamalopo adapempha anthuwo kuti ayangane ziwalo zosowazo mtchire lozungulira deralo, koma sadazipeze. - Mneneri wa polisi mchigawo cha kumpoto, Morris Chapola, adatsimikiza za nkhaniyi koma adati adakali mkati mofufuza. -" -ID_TYxHKvny,"Anthu Osauka Akusowa Thandizo Lokwanira-Papa Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati anthu osauka akufunika thandizo lokwanira maka mu nthawi ino pomwe anthu ayamba kusowa pogwira kamba muliri wa Coronavirus. -Papa kupemphelera anthu okhudzidwa ndi Coronavirus Papa Francisco walankhula izi lolemba pa misa yomwe watsogolera ku likulu la mpingowu ku Vatican. -Papa Francisco wati pomwe zinthu zafikapa anthu amene ali ndi chuma chambiri akuyenera kuyamba kuchitapo kanthu pothandiza anthu ovutika, ndipo a mchitidwe wosakaza chuma cha boma akuyenera kupewa kulimbikitsa izi ndi kuyamba kuonetsetsa kuti akugwilitsa bwino chuma choyendetsera mayiko awo pothandizira pa ntchito zokweza miyoyo ya anthu. -" -ID_TanclvfR,"Papa Wakhazikitsa Bungwe Lolimbikitsa Umodzi Wolemba: Thokozani Chapola ads/2019/08/francis.jpg 308w"" sizes=""(max-width: 300px) 100vw, 300px"" />Papa Francisko Mtsogoleri wa mpingo wakatolika pa dziko lonse Papa Francisko wakhazikitsa bungwe lomwe cholinga chake ndi kuthetsa kugawikana pakati pa anthu komanso kusamalira chilengedwe. -Polengeza za nkhaniyi, likulu la mpingo wa katolika ku Vatican lati Papa Francisko adzakhazikitsa ntchitoyi pa mwambo womwe udzachitikire ku likulu la mpingowu pa 14 May chaka cha mawa. -Msokhanowu udzabweretsa pamodzi a mabungwe, zipembezo zosiyanasiyana, anthu owona za maphunziro, chikhalidwe komanso a ndale. -Ntchitoyi yomwe akuitchula kuti Global Education Alliance mwazina idzaunika momwe maphunziro angathandizire achinyamata powasula ngati atsogoleri kumbali ya maphunziro okomera onse komanso kufunika kothetsa mavuto mu njira yokambirana. -" -ID_TdgomQuy," Tidasiya kugwira vakabuapolisi Apolisi ati adasiya kugwira vakabu khoti litagamula kuti mchitidwewu umaphwanya ufulu wa anthu. - Mneneri wa polisi James Kadadzera watsutsa zomwe anthu ena a mu mzinda wa Lilongwe auza Msangulutso kuti apolisi akuwagwirabe vakabu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Kadadzera: Anthu akusokoneza Ili ndi bodza lankunkhuniza. Tidasiya kugwira vakavu mogwirizana ndi chigamulo cha khoti lalikulu ku Blantyre choti vakabu ndi kuphwanya ufulu wa anthu, adatero Kadadzera. - Matthews Dziyenda, yemwe amagulitsa kaunjika mu mzinda wa Lilongwe, adauza Msangulutso kuti posachedwapa apolisi adamugwira vakabu. - Apolisi anandigwira vakabu ndikugulitsa kaunjika ku malo okwerera basi mtauni ya Lilongwe mpaka adandilipitsa ndalama, sadanditengere ku khoti, adatero Dziyenda. - Kasunda: Timagwira ntchito ndi apolisi Naye Lukas Maulidi wa mu mzinda womwewo adati posachedwapa adagwidwa vakabu. - Ndimadikira minibasi yopita ku Ngwenya ndipo ndidangoona anzanga akuthawa. Pomwe ndimati ndicheuke, ndidangozindikira ndili mmanja mwa apolisi. - Adanditengera ku polisi ya Area 3 komwe adandiuza kuti ndapezeka malo osayenera nthawi yotaika, adatero Maulidi. - Anthu angapo omwe Msangulutso udalankhula nawo adatsimikiza kuti apolisi akugwirabe vakabu. - Koma Kadadzera adati anthu omwe apolisi amagwira amakhala atapalamula milandu ina osati vakabu. - Iye adati nthawi zina makhonsolo amapempha apolisi kuti awathandize kugwira anthu omwe akuchita malonda mmalo osavomerezeka. - Nkutheka anthu akusokoneza vakabu ndi chiseso chomwe timapanga ndi makhonsolo osiyanasiyana a mdziko muno. - Timatha kulowa mtauni kapena mdera ndi kumafufuza katundu wobedwa. Timafunsa anthu kuti ationetse malisiti akatundu wawo. - Chiseso chimathandiza chifukwa ena amapezeka ndi katundu wobedwa pamene ena amapezeka ndi katundu woletsedwa monga chamba. Choncho anthu asasokoneze valabu ndi chiseso, adatero Kadadzera. - Mneneri wa khonsolo ya Blantyre, Anthony Kasunda ndi wa Mzuzu, Karen Msiska, adavomera kuti nthawi zina amagwira ntchito ndi apolisi. - Imene ija si vakabu koma kukonza mzinda. Cholinga chake ndi kuchotsa amalonda mmalo osayenera, adatero Kasunda. - Mneneri wa makhoti, Mlenga Mvula, adati malamulo amapereka mphamvu kwa makhonsolo kuthamangitsa wabizinesi aliyense yemwe akugulitsa katundu wake pammalo wosavomerezeka. - Bwalo lalikulu la milandu mu mzinda wa Blantyre chaka chatha lidagamula kuti vakabu ithe Mayeso Gwanda atakasumira apolisi omwe adamufinya usiku. -" -ID_TdmTcwyd," Samalani: Kwabuka matenda a chimanga Boma liletsa kugula mbewuyi mmaiko akunja okhudzidwa Chilinganizo cha boma choletsa kugula chimanga mmaiko a South Sudan, Uganda, Kenya, DR Congo ndi Tanzania kaamba ka matenda a chimanga omwe abuka mmaikowo, sichidakomere ena mdziko muno ndipo apempha boma kuti lipeze njira zothandizira anthu kuti asafe ndi njala. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Popewa kulowetsa matenda a chimanga mdziko muno boma lati ndi bwino kugayitsiratu chimangacho komweko Boma laletsa kugula chimanga mmaiko akunja monga South Sudan, Uganda, Kenya, Democratic Republic of Congo (DR Congo) ndi Tanzania kaamba ka matenda a chimanga amene abuka mmaikowo, koma lati amene akufuna kutero azingobweretsa ufa. - Mlembi wa unduna wa zamalimidwe, Erica Maganga, wati boma lapereka chiletsochi pofuna kutchinjiriza kuti matenda a chimanga amene abuka mmaikowo, otchedwa Lethal Necrosis, kuti asafalikire mdziko lino chifukwa ndi oopsa kwambiri. - Malinga ndi undunawu, matendawa akuononga chimanga koopsa ndipo mankhwala ake sadapezekebe. - Matenda a Lethal Necrosis amafalikira ndi tizilombo (viruses) kapena kubzala mbewu yomwe ili ndi matendawa komanso chimanga chomwe chakhudzidwa ndi matendawa. - Zina mwa zizindikiro za matendawa nkufa kwa chimanga chikangofika poti chayamba kutulutsa ngaiyaye. Ngati munda wakhudziwa, palibe chimanga chimene chimapulumuka, malinga ndi unduna wa zamalimidwe. - Undunawu wati padakalipano njira zothanirana ndi matendawa sizidapezeke kotero anthu akungoyenera kupewa kuti matendawa asafike mdziko muno. - Ngati mwagula chimanga kumaiko okhudzidwawo, chigayitseni komweko musanalowe nacho mdziko muno, adaunikira Maganga. - Koma ngakhale chiletsochi chadza pofuna kuti matendawa asafalikire mdziko muno, anthu amene akupulumira chimanga cha mmaiko akunja monga ku Tanzania ati ali ndi mantha kuti afa ndi njala chifukwa amadalira chimanga chomwecho malinga nkuti dziko lino silidakolole chokwanira chaka chino. - Senior Chief Kabunduli wa mboma la Nkhata Bay, wauza Tamvani kuti mbomalo muli njala ndipo anthu akupulumukira chimanga chochokera ku Tanzania poti mmisika ya Admarc akuti mulibe chilichonse. - Tikadya ndiye kuti takagula chimanga ku Tanzania. Ngati boma likuti tisakagule chimanga ku Tanzania, ndiyetu tifa ndi njala, adatero Kabunduli. - Mwana ukamuletsa kuti usakadikize khomo ilo, ndiye kuti kholo limayenera limupatse chakudya. Ngati boma likutiletsa kugula chimanga ku Tanzania, likuyenera litipatse chakudya. Monga ndanena, ku Admarc kulibe kanthu ndiye titani? Maganga adati ngati munthu akufuna kugula chimanga kuchokera kunja ayenera atenge chilolezo kuchokera kunthambi ya kafukufuku wa mbewu ya Chitedze Agriculture Research Station ku Lilongwe asadapite kukatenga chimangacho, mfundo yomwe Kambunduli akuti ikhala yovuta. - Mundiuza kuti munthu achoke kuno kapena ku Nsanje ulendo ku Chitedze kukatenga chilolezo ndiye abwerere kukagula chimanga? Ndalama yake iti? adatero Kabunduli. - Malinga ndi njala yomwe yavuta mdziko muno, boma lidalengeza kuti likufuna ligule pafupifupi matani 100 000 a chimanga kuti pasapezeke munthu wofa ndi njala. - Padakalipano boma lili kalikiriki kugula chimanga mmaiko a Zambia ndi Tanzania ndipo, malinga ndi wailesi ya boma ya MBC, pofika sabata yatha nkuti matani 10 000 a chimanga atalowa kale mdziko muno kuchokera ku Zambia pa matani 35 000 omwe ligule kuchokera kudzikolo. - Nanga zikutheka bwanji kuti boma likuitanitsa chimanga kumaiko akunja, monga ku Tanzania, pomwe likuletsa ena kuti asatero? Maganga adati timutumizire mafunso koma kuchoka Lolemba mpaka tsiku lomwe tinkasindiza nkhaniyi adali asanatiyankhe. -" -ID_UKfNRPRA," Anatchezera Akumandiipitsa Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Zikomo agogo, Ndili ndi chibwenzi ndipo makolo akudziwa ngakhale kuti ndi mwamphekesera chabe. Nthawi ina bambo ake (osati omubereka) amafuna kumugwiririra ndiye akumandiipitsa dzina kwa mayi ake, koma iwo sakutekeseka ndi izi. Ndili ndi mantha, nditani pamenepa agogo? Ine GK, Lilongwe. - GK, Wati uli ndi mantha, mantha ake otani? Sindikuonapo chifukwa choti uzikhala ndi mantha pamene sudalakwire munthu aliyense. Ndiye iwe ukuchita mantha ndi ndani? Ngatidi ukunena zoona kuti bambo omupeza a mtsikanayo adafunadi kumugwiririra, bwenzi lakolo adachitapo chiyani zitachitika zimenezo? Kodi mayi a mtsikanayo nkhaniyi akuidziwa? Ngati akuidziwa adachitapo chiyani? Ndikufunsa mafunso onsewa chifukwa ndi mlandu waukulu kugwiririra kapena kufuna kugwiririra ndipo munthu wopalamula mlandu wotere amayenera kulangidwa kundende malinga ndi malamulo a dziko lino. Munthu wotere ngosafuna kumusekerera. Ndibwerere kunkhani yako yoti uli ndi mantha. Ngati umamukonda zoona mtsikanayo pitiriza kutero chifukwa tsiku lina udzakhala mpulumutsi wake kwa bambo womupezayo mukadzakhala thupi limodzi. Mwina mayi ake sakutekeseka ndi zokuipitsira dzina lako chifukwa akudziwa choona chenicheni, maka pankhani yoti amuna awo amafuna kugwiririra mwana wawo, koma akukhala chete chifukwa akuopa kuti angawasiye banja. - Akuti tibwererane Gogo wanga, Ndinali pachibwenzi ndi mtsikana wina kwa miyezi isanu ndi umodzi. Pamene timati tipange ukwati mwezi wotsatira iyeyo adathetsa chibwenzi ndi kutengana ndi wina. Patatha miyezi iwiri adabwera ndi kudzandipepesa ati tibwererane koma akwathu akukana. Kodi nditani pamenepa? NF, Dedza. - NF, Mvera malangizo a makolo ako kapena akwanu amene akuti usayerekeze kubwererana naye chifukwa zimene akukulangizazo ndi zoona. Mawu a akulu amakoma akagonera, ukanyalanyaza udzalirira kuutsi tsiku lina. Iye adathetsa chibwenzi pakati pa iwe ndi iye ndipo adakwatiwa ndi wina kenaka patha miyezi iwiri uyo akubwera poyera ali undikhululukire, tibwererane. Alibe manyazi! Chavuta komwe adakakwatiwako ndi chiyani? Chilipochilipo. Ndiye iwe ukavomereza zoti mubwererane udzaoneka wombwambwana; wodya masanzi. - Ndimukhulupirire? Agogo, Ndili pachibwenzi ndi mnyamata wina wake. Ndakhala naye zaka zinayi. Chaka chino adakaonekera kwathu koma ineyo akundikaniza kuti ndikaonekere kwawo. Ndikamufunsa kuti akundikaniza chifukwa chiyani sayankha zogwira mtima koma ndikamufunsa za ukwati amavomera ndi mtima wake wonse. Ndimukhulupirire? Ine Fannie, Blantyre. - Fannie, Zikomo kwambiri pondilembera. Funso lako ndalimva ndipo ndiyesetsa kuti ndikuthandize mmaganizo. Wati mnyamatayo adakaonekera kwanu chaka chino kutanthauza kuti walimba mtima za ukwati. Poti miyambo kusiyana, kodi kwanu mtsikana amakaonekeranso kwa makolo a mwamuna? Kwa ine izi nzachilendo chifukwa kwathu kulibe zotere; mwamuna ndiye amakonekera kwawo kwa mkazi osati mtsikana. Ndiye ngati kwanu kuli mwambo woti mtsikana naye amakaonekera kwawo kwa mwamuna ndipo iye akukuletsa, ndiye kuti chilipo chomwe akubisa, mwina nkutheka kuti ali ndi mkazi kale ndipo akuopa kuti umutulukira. Koma ngati mwambo umenewo kulibe, palibe chifukwa choti iwe ukaonekere kwawo pokhapokha makolo a mnyamatayo atakhala ndi chidwi choti adzakuone. -" -ID_UNpzRUwY," Tisiyanitse kukongola ndi kuphweka Amayi ndi atsikana ambiri tikafunsiridwa ndi munthu wokwatira, timakwera mumtengo, kumva bwino kuti ngakhale uja ali ndi mkazi wake waponyabe maso pa ine ndiye kuti ine ndiliko bwino poyerekeza ndi mkazi wake. - Enanso omwe amachita zibwenzi ndi abambo okwatira maganizidwe ake amakhalanso otere: Umaona ngati kuti iwe wachibwenziwe ndiwe swopambanirako kusiyana ndi mkazi ali kunyumba. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mayi wanga adandiuza, ndipo ndimakhulupilirabe mpaka lero, kuti kufunsiridwa ndi munthu wokwatira si chinthu chopambana koma chomvetsa chisoni. - Iwo adati bambo wa banja lake akati wakukonda, udzidabwe ndipo udandaule kuti waona chiyani pa iwe. - Ndi nkhani ina kuti wakunamiza kuti ngosakwatira, koma ukudziwa ndithu kuti ali ndi mkazi kunyumba, iye nkulimba mtima nkubwera kwa iwe ndi mawu achikondi ndiye kuti wakudelera; wakuona kuphweka. - Ambiri mwa abambowa amakukweza mumtengo pokuuza zabwino zako poyerekeza ndi mkazi wawo. Iwe ukakhala watulo umangogodoka. - Ena amakuuza za mavuto omwe akukumana nawo kunyumba, iwe nkumadziona ngati msamaliya woti uthandize kukonza moyo wa bambo yemwe sakusangala kunyumba kwake. - Koma zoona zake nzakuti abambo ambiriwa amangofuna kukuseweretsa. Amangofuna akupusitse ndiye iwe ukakhala opepera ndi wotengeka ndi timau tabodza tachikondi umagwa mmbuna. - Ena mwa abambowa amakuuza kuti ali ndi maganizo othetsa banja lawo. Iwe nkumalimba mtima uli ndikalowa ndine mnyumbamo mzangayo akathamangitsidwa. - Umangodabwa zaka zikupita ana nkumabadwa mnyumba muja bamboyo akuti sakukondwamo. Ndipo kawirikawiri likatha banjalo abambo oti amachita chibwenzi ndi iwe samakukwatiranso. Amakasaka wina mzimayi wakhalidwe iwe nkungokugwiritsa fuwa la moto. - Nkutheka mwina wakukondadi bamboyo, koma bwanji ayambe wathana ndi mkazi wake asanabwere kwa iwe? Osapusitsidwa kuti mwakongoletsa; ayi ndithu, mwangophweka. -" -ID_UXqRdKCC," MEC idzudzula UTM Bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission(MEC) ladzudzula gulu la United Transformation Movement (UTM) pokhala nawo mmisonkhano ya bungwe loyanganira mavuto opezeka nthawi ya zisankho la Multiparty Liaison Committee. - Mamembala a bungweli amachokera mzipani zomwe zili mkaundula wa zipani mdziko muno, azipembedzo komanso achitetezo mwa ena. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ansah (2ndR) addressing the press on Wednesday Gulu la UTM silinalembetse ngati chipani mdziko muno. Pachifukwa ichi, mamembala a gulu la UTM sali ovomerezedwa kutenga nawo gawo mmisonkhanoyi. - Koma pomwe bungweli lidapanga msonkhano wawo kuholo ya polisi mumzinda wa Mzuzu Lachisanu lapitalo pokonzekera gawo lomaliza la kalembera wa zisankho, ena mwa mamembala a gululi adali nawo pamsonkhanowu. - Polankhulapo, Commissioner Moffat Banda adati zinthuzi zikulakwika chifukwa zipani zokhazo zomwe zili mkaundula wa zipani ndi zomwe zikuyenera kukhala nawo pamisonkhanoyi. - Asapupulume, akadadikira kaye kuti gulu lawo lilowe nawo mkaundula wa zipani. Apa akuphwanya malamulo, adatero Banda. - Iye adati gululi likufunika kuuzidwa kuti lisadzapange nawonso misonkhanoyi. - Koma gavanala wa UTM mchigawo chakumpoto, Afiki Mbewe adati gulu la UTM lizipangabe nawo misonkhanoyo chifukwa ndi limodzi mwa otenga nawo gawo pa zisankho za patatu za chaka chamawa. - Iye adati a bungwe la MEC amaitana onse omwe adzatenge nawo gawo pa zisankho. - Ifeyo kaya tinalembetsa mkaundula wa zipani kaya sitinalembetse, koma chaka cha mawa tidzakhala nawo pa mabaloti, adalongosola Mbewe. - Iye adatinso gulu la UTM lili ndi gawo lalikulu pa zisankho zikubwerazi chifukwa lili ndi anthu ambiri omwe akufuna kuima nawo paukhansala komanso ngati aphungu a Nyumba ya Malamulo. -" -ID_UbtGdjCc," Ndikakunyenyani kukovenshoniAPM Pamene chipani cha DPP chalengeza kuti msonkhano waukulu ulipo mwezi wa mawa, mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika Lachinayi adati anthu amene akufuna kukapikisana naye kukovenshoni yachipanicho akawakhambitsa ndi kuwagonjetsa. - Polankhula pomwe amakhazikitsa mwala wa maziko pamsewu wa Lirangwe-Chingale-Machinga pasukulu ya Lifidzi mboma la Blantyre, Mutharika amene akufuna kukapikisana naye pampando wa oimira chipanicho ndi opusa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Zonse zikuyenda: Chilima ndi Mutharika pa kampeni ya 2014 Mumafuna kuvenshoni lero talengeza ilipo, inu mukuti mukatenga chiletso kukhoti. Ndinu opusa kwambiri, mukuopa chiyani? Kukovenshoni ndikakufinyani, ndikakupondapondani ndipo ndikakunyenyanyenyani, adatero Mutharika. - Nthawi yomwe Mutharika amalankhula izi nkuti gulu limene lakhala likumema Chilima kuti adzapikisane ndi Mutharika likuchititsa msonkhano wa atolankhani komwe adapempha wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko linoyo adzapikisane ndi Mutharika. - Pamsonkhanowo padafikanso mkazi wa mtsogoleri wakale wa dziko lino Callista Mutharika yemwe kumayambiriro kwa mwezi wa April ndiye adavumbulutsa nkhani yoti Peter asadzaimire DPP, mtsogoleri wa amayi mu DPP Patricia Kaliati, phungu wa kumwera mboma la Mulanje Bon Kalindo, mwa atsogoleri ena. - Powerenga chikalata cha gululo, Kaliati adati akupempha Chilima kuti adzapikisane ndi Mutharika chifukwa waphwanya chipangano. - Chisanachitike chisankho cha 2014, Mutharika adaneneratu kuti adzangolamulira zaka 5 ndiye lero bwanji akukakamira kuti adzaimirenso? Tikuona kuti Mutharika akumvera kwambiri anthu ena amene akumupusitsa, anthu amene nthawi yomwe tinkazunzika adathawa ndipo amafalitsa mabodza kuti Mutharika asaime, adatero Kaliati. - Iye adati iwo akungotsatira ndime yachiwiri ya gawo 10 ya malamulo oyendetsera DPP imene imati akuluakulu a chipanicho ayenera kusankhidwa pakatha zaka 5. - Tikudabwanso kuti Mutharika sanaitanitsepo msonkhano wa akuluakulu a chipanicho monga chipani chimayendera. Mkhumano wotere umayenera kuunikira ngati chipani chikutumikira bwino Amalawi, adatero Kaliati. - Kuchokera pomwe Callista adanena kuti Mutharika asadzaimire DPP, mkokemkoke wayala nthenje mu DPP pomwe gulu lina likufuna Chilima pomwe ena akuti koma Mutharika. - Msabatayi Mutharika adakumana ndi Chilima koma zomwe adakambirana sizikudziwika. Kukumanako kudachitika pasanathe sabata kuchokera pamene nduna zitatuGoodall Gondwe, Samuel Tembenu komanso Bright Msakazidakumananso ndi Chilima. - Malinga ndi akadaulo ena a ndale, kuchedwa kochititsa msonkhano waukulu wa chipanicho kumadzetsa mavuto ndipo kumasokoneza ovota. - Katswiri wa zandale kusukulu ya ukachenjede ya Livingstonia University George Phiri adati kuchedwa kwa DPP kuchititsa msonkhano waukulu kuti uthane ndi mkangano wa Mutharika ndi Chilima kudali ngati kudzimenya. - Pandewu munthu sangapambane ngati akudzimenya yekha chifukwa mdani wako amapezerapo danga. Chodabwitsa nchoti zipani sizikulingalira za nkhaniyi koma nthawi ikupita, watero katswiriyu. - Koma mlembi wamkulu wa DPP Grezeldar Geoffrey Lachitatu adalengeza kuti msonkhano waukulu wa chipanicho ulipo mwezi wa mawa. - Aliyense amene akufuna kukapikisana nawo pamipando yonse yaikulu ya chipanichi. Msonkhanowo udzachitika ku Blantyre koma malo ndi tsiku lenileni adzalengeza ndi wapampando wa msonkhanowo, adatero Jeffrey. - Padakalipano, zipani za MCP ndi Aford zidachititsa kale misonkhano yake yaikulu pomwe UDF ikuti idzachititsa msonkhano wake pa 1 August. Chipani cha PP sichinanene tsiku limene chidzachititse msonkhano wake. -" -ID_UcKskEJQ," Mike Mkwate: Chilombo pakati pa Bullets Dzina la Mike Mkwate si lachilendonso mdziko muno malinga ndi ntchito yomwe akuphika ku Nyasa Big Bullets. Wasewera magemu awiri mu TNM amene adayamba mpaka kumaliza ndipo magemuwo adasankhidwa kukhala Man-Of-Match. Kusewera kwake kukupatsa chidwi anthu ambiri. BOBBY KABANGO adacheza naye kuti amve zambiri za iye motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mkwate kunyadira kachikho ka man-of-the-match Zabwinobwino mnyamata? Bhobho, amwene! Kodi Mike Mkwate ndani? Ineyo ndiye Mike Mkwate, mwana wa ku Balaka koma ndikukhala ku BCA Hill ndi makolo anga mumzinda wa Blantyre. Ndili ndi zaka 20, woyamba kubadwa mwa ana awiri. - Kusukulu udapitako? Pangono, amwene, ndidayambira sukulu pa Bangwe pulaimale, ndamalizira pa Matindi fomu 4 koma sindidakhoze bwino moti chaka chamawa ndibwerezanso. Ndikufuna ndikhoze bwino chifukwa ndili ndi lingaliro lopanga kosi ya unamwino (Nursing). Ndimafuna nditamadzasewera mpira koma ndikugwiranso ntchito. - Mpira udayamba liti? Ndidayamba ndili wamngono kupulaimale. Zenizeni zidaoneka ndili fomu 2 ndikusewera ku Surestream. - Udalingalira kuti udzasewera ku Bullets? Ayi. Moti tsiku loyamba kusewerera Bullets ndidali ndi mantha, ndimati ndikaona masapota aja ndiye ulakwitsenso, eeh! Ndidali ndi mantha, komabe anzanga amandilimbikitsa ndipo lero zikutheka, mantha adandichoka. - Ndi kangati udasankhidwa man-of-the-match? Ndasankhidwapo kawiri. Ku Bullets ndasewera magemu 6 muligi koma awiri okha ndi amene ndidayamba mpaka kumaliza moti awiriwo ndidasankhidwa kuti ndasewera bwino. Magemu enawo ndimachokera panja. Ndikusewera mu Wizards ndidasankhidwanso kukhala man-of the-match maulendo 7. - Ndiwe Msilamu, kodi namazani simakusokonezani maseweredwe? Osati kwambiri koma munthu ndi munthu, ngati sunadye umamva njala ndiye zimandikhudza inde, koma osati kwambiri. -" -ID_UdCMVMtC," Akumanga mvula ndani? Tsikulo pa Wenela padali kutentha osati masewera. Zimachita kukhala ngati dziko likutha, Jahena akutsikira pansi pompano. - Nchifukwa khamu lidafika apo lidali kukonkha kummero. Mkulu wina adafika ndi mwana wake amenenso amamwa chakumwa chake. Mwanayo adali kutuluka thukuta ngati mtsinje wa Shire, inde uja wauma kuti magetsi avute chonchi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nanga magetsi kuzima 5 koloko mmawa, nkuyaka 12 koloko usiku, amenewa akuganiza kuti mfiti nazo zimalira magetsi? Tikudabwa zedi kuti nchifukwa chiyani kampani imeneyi kukadali ogwira ntchito. Amachitako chiyani? Mwana adazunzika nalo thukuta, limene limatsikira mmasaya. - Adapukuta thukuta, koma ngati alire. - Amvekere: Daddy, I am melting! Ana amasiku ano Chingerezi! Ndikumbuka masiku amenewo ndisanatulukire pawindo kusukulu kwathu kwa Kanduku, Chingerezi chimene ndinkadziwa ndi please teacher mayi go out basi! Ndiye ndikumva kuti Moya Pete anadzibera yekha zikwama paja anagona padepoti! adayamba milandu ina Abiti Patuma. - Kaya nkhanizi amazitenga kuti? Tonse tidangoti kukamwa yasaaa! Moya Pete simukumudziwa, nthuni. Wadzibera yekha zikwama kuti muone ngati akuvutika, adapitiriza. - Aliyense maganizo adali pakutentha. Adatulukira Moya Pete wa Dizilo Petulo Palibe, Lazalo Chatsika wa Male Chauvinist Pigs komanso Atipatsa Likhweru wa Ukafuna Dilu Fatsa. Amene padalibe ndi Adona Hilida aja adathawa nkhondo ya Angitawo. - Onsewo thukuta lili kamukamu. - Koma kutentha kumeneku bwanji? Akumanga mvula ndani kwambiri? adafunsa Moya Pete atakhalira kereti. - Nzochita kufunsa? Mukumanga mvula ndinu. Tangomva kuti mwaotcha uvuni kuti nanunso mumange nyumba ya manda momwemo muja adachitira Mfumu Mose, adatero Lazalo. - Moya Pete adakwiya kwambiri. - Koma udzasiya makani, iwe? Tonse tikudziwa kuti ukumanga mvula ndiwe. Cholinga chako pano pa Wenela anthu asalime, adzavutike ndi njala kenako udzandichotse pampando. Wagwa nayo kwambiri, adatero iye. - Atipatsa adangoseka: Zoona iwe, Lazalo, wamanga mvula. Ukufuna ukalawe kumpanda. Ulira. Uli ndi mwayi gogo wanga Che Polamani adapita. - Zikugwirizana bwanji? adafunsa Abiti Patuma. - Enanutu mwina simukuwadziwa Che Polamani. Adali singanga wovuta zedi. Amatha kuyala mphasa pamstinje nkumaothera dzuwa koma osamira. Inde, ankatha kuyanika malaya mmalere popanda dzuwa. - Posakhalitsa idatulukira nyakwawa Wenela. Nyakwawayo imasowa kwambiri, tidadabwa kuti idatilemekeza bwanji tsikulo. - Ndamva mukukangana za mvula. Musadandaule, tikuimanga ndife. Zaka zonsezi mumatipatsa ife nzika zitupa zogulira feteleza, chaka chino mwatimana ndiye tiona kuti mvula yanuyo ichokera kuti, idatero mfumuyo. - Tonse tidangoti kukamwa kakasi. - Kapena tipite ku Khuluvi tikathire nsembe kwa Mbona? ndidafunsa. - Onse adangoseka, kudzimvera chisoni. -" -ID_UnGBdUES,"Chakwera Wasankha Nduna Zake Zoyamba Mtsogoleri wa dziko lino Dr. Lazarus Chakwera, wasankha zina mwa nduna zake. -Malinga ndi kalata yomwe boma latulutsa, wachiwiri kwa mtsogoleriyu Dr. Saulosi Chilima akhalanso nduna yowona za mapulani a chitukuko komanso kagwiridwe ntchito ka nthambi za boma. -Mlusu ndi mkazi wake kujambulitsa ndi President Chakwera (pakati) pambuyo polumbira A Felix Mlusu asankhidwa kukhala nduna yowona zachuma, a Modecai Msiska SC asankhidwa kukhala nduna ya za malamulo ndipo a Richard Chimwendo Banda asankhidwa kukhala nduna yowona za chitetezo cha mdziko. -Mtsogoleri-yu wasankhanso Dr. Chikosa Silungwe kukhala mlangizi wa boma pa za malamulo, a Zangazanga Chikhosi kukhala mlembi wa mkulu wa boma ndi wachiwiri wawo Dr. Janet Banda SC komanso a Prince Kapondamgaga asankhidwa kukhala mkulu wa ogwira ntchito ku nyumba ya chifumu. -Polankhula pambuyo polumbiritsa ndunazi, Chakwera wati wasankha maunduna ofunikira okha kaye padakali pano ndipo posachedwapa atulutsanso mdandanda wa nduna zonse za boma. -Iye wati nduna zakezi zikhalapo zosapyola 30 ndipo mukhala pafupifupi 40% ya amayi. -" -ID_UuIHYMyj,"Papa Wadzudzula Anthu Ofunira Ena Zoyipa Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wadzudzula anthu omwe safunira ena zabwino pomwe akuchita bwino ponena kuti zimenezi ndi zomwe zikudzetsa mkwiyo ndi maudani pakati pa anthu okhala mmadera osiyanasiyana pa dziko lonse. -Papa Francisko walankhula izi lachisanu pa misa yomwe anatsogolera ku likulu la mpingo-wu ku Vatican. -Iye wati nsanje ndi kaduka ndi zoipa kwambiri chifukwa zimachititsa anthu kuweruza ena molakwika ndipo zikafika poyipa kwambiri zimakoledzera zipolowe ndi zina zoopsa. -Pamenepa iye wati ngati anthu atamapewa mchitidweu ndiye kuti zimenezi zitha kuthandiza pa ntchito zolimbikitsa maubale abwino pakati pa anthu mmayiko. -" -ID_UugFtnUZ," Mingalu mkalembera wa chisankho cha 2019 Pamene kalembera wa chisankho cha pa 21 May 2019 akuyamba Lachiwiri likudzali, akadaulo ena awona kale mingalu yakudza chifukwa chokana bilo yoyendetsera malamulo a zisankho ku Nyumba ya Malamulo. - Mwa zina, malamulowo akadasinthidwa, Gawo 77 la malamulo aakulu a dziko linoConstitutionlikadasinthidwa kuti lifanane ndi Ndime 15 la malamulo oyendetsera zisankho. Pakadalipano, malamulo awiriwo amakhulana pomwe lamulo la zisankho limati olembetsa akhale amene adzakhale atakwanitsa zaka 18 tsiku lovota pomwe Gawo 77 limati olembetsa akhale okwana zaka 18 tsiku lolembetsa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Nkhani ina yayala nthenje ndi zitupa zolembetsera pamene bungwe loyendetsa zisankho likuti Amalawi ayenera kudzagwiritsa ntchito chitupa cha unzika polembetsa pomwe malamulo a chisankho amati zitupa zololedwa pa kalemberayo ndi pasipoti, chitupa choyendetsera galimoto ndi zina zotero. - Aphungu adali ndi mpata wosintha malamulo oyendetsera zisankho pamsonkhano wawo mu December chaka chatha koma zidakanika. - MEC yatsindika kuti polemba anthu mkaundulayu lidzalola kulemba ngakhale omwe sadakwane zaka 18 koma pali umboni woti zakazi zidzakwana pofika tsiku lotseka kalembera. - Lamulo limalola yemwe wafika zaka 18 zakubadwa kulowa mkaundula ndipo tipereka mpata olembetsa kwa omwe adzakwanitse zaka 18 pofika tsiku lotseka kalembera pa 9 November 2018, latero bungwe la MEC. - Izi zikusemphana ndi momwe zimayendera pazisankho za mmbuyomu pomwe bungweli limapereka mpata kwa omwe adzakwanitse zaka 18 pofika tsiku lovota kulowa nawo mkaundula. - Mkulu wa mgwirizano wa mabungwe oona za zisankho la Malawi Electoral Support Network (Mesn), Steve Duwa, wati ngakhale palibe mlandu ulionse omwe bungwe la MEC likupalamula, ufulu wa anthu omwe adzakwanitse zaka 18 pofika tsiku lovota ukuphwanyidwa. - Duwa wati izi zili chomwechi chifukwa pali malamulo awiri osiyana okhudza nkhani ya zaka zokavotera. - Kadaulo wa zamalamulo kusukulu yaukachenjede ya Chancellor College Edge Kanyongolo wati malamulowa ndi awiri lina ndi ndime chabe pomwe lina ngati lomwe lasankha kugwiritsa ntchito bungwe la MEC ndilo lamulo lalikulu ladziko la Malawi. - Ndime yachisanu (5) komanso 199 za lamulo lalikulu la dziko la Malawi zimati pomwe gawo lililonse la malamulo likusemphana ndi lamulo lalikulu la dziko, lamulo lalikululo ndilo lidzagwire ntchito osati gawo chabelo. - Kutengera malamulo, panopa mpomwe bungwe la MEC latsatira zoyenera kutsata chifukwa likugwiritsa ntchito zomwe lamulo lalikulu limanena kusiya zomwe gawo chabe limanena, adatero Kanyongolo. - Iye adati ngakhale watero, mpovuta kugamula kuti mzisankho za mmbuyomu, MEC imasokoneza kayendetsedwe ka zisankho chifukwa padalibe yemwe adabwera poyera kudzadandaula pa momwe bungwelo limasankhira lamulo lotsatira. - Bungwe la MEC lati latsata njirayi pofuna kupewa chinyengo cha mtundu uliwonse komanso pofuna kuti ntchitoyi idzayende mwachangu pogwiritsa ntchito makina apamwamba a kompiyuta pochita kalemberayu. - Chomwe tikufunira chitupachi nchoti munthu ngati walembetsa kale kulikonse, ngakhale atasintha kokavotera, kompyuta idzadziwa kuti walowa kale mkaundula choncho palibe kupusitsa MEC ndipo zipani zonse zofuna chilungamo zikuyenera kukondwa ndi njirayi. - Kupatula apo, tsiku lodzavota, munthu yemwe wavota kale, kompyuta izidzamukana kuvotanso ndipo kudzakhala kosavuta kudziwa kuti anthu omwe avota ndi angati. Palibe mpata obera apapa, adatero wapampando wa komiti yoyanganira zofalitsa nkhani ndikuphunzitsa anthu ku MEC, Commissioner Moffat Banda. - Iye wati pali ndondomeko yoti aliyense yemwe akuyenera kulowa mkaundula ndipo ali ndi khumbo lotero adzathandizidwe mpaka adzalowe mkaundula. - Pamalo olembetsera aliwonse pazidzakhala a nthambi ya kalembera wa unzika ya National Registration Bureau (NRB) yomwe izidzatithandiza kulemba omwe sadalembetse kapena omwe adataya chitupa chawo, adatero Banda. - Iye adati kwa omwe alibe chitupa cha unzika chifukwa sichidatuluke, chidasowa kapena adali asadalembetse, azidzadzera mmanja mwa NRB yomwe izidzawapatsa tikiti yomwe ili ndi zomwe MEC ikufuna mzitupa. - Mkulu woyanganira za maubale ku mgwirizano wa maiko a ku Ulaya, Lluis Navarro, adapempha kuti pakufunika kuchilimika pankhani yophunzitsa anthu zachisankho chikudzachi ndi kuwamema kuti akalembetse. -" -ID_UvDKOYne,"Akhristu Alimbikitsidwa Kumvera, Kuthandiza Radio Maria Malawi /Kodelera.jpg 1040w"" sizes=""(max-width: 469px) 100vw, 469px"" />Kadelera: Tikonde kuthandiza Radio Maria A Chaplain a Catholic University of Malawi apempha akhristu mdziko muno kuti azikonda kumvetsera Radio Maria Malawi kuti azamitse moyo wawo wa uzimu. -Bambo Demetrous Kadelera amayankhula izi pa mwambo wa nsembe ya ukaristiya yomwe bungwe la abwenzi a Radio Maria mu akidayosizi ya Blantyre linakonza yomwe inachitikira ku sukulu ya ukachenjede ya Catholic University lamulungu pa 1 December 2019 lomwenso ndi lamulungu loyamba mu nyengo ya rent ku Nguludi mu mzinda wa Blantyre. -Bambo Kadelera anati Radio Maria imafalitsa uthenga wachipulumutso komanso umathandiza anthu ambiri kutembenuka mtima zomwe anati ndizofunika kwambiri pa moyo wa chikhristu. -Tiyeni tizikhala ndi chidwi chomvetsera wayilesiyi kamba koti mapologalamu ake ndi othandiza kukulitsa chikhulupiliro chathuanatero Bambo Kadelera. -A Chaplain a Catholic University wa anathokonzanso a Director a Radio Maria Bambo Joseph Kimu kamba ka upangiri wawo komanso chidwi chawo poonesetsa kuti ntchito za wayilesiyi zikupita patsogolo. -Tipemphe mulungu kuti aonjezere nzeru komanso luntha mwa Bambo Joseph Kimu kuti apitilize kutsogolera wayilesiyi kuti cholinga chake chofalitsa uthenga wabwino chikwaniritsidweanamaliza motero Bambo Kadelera. -Wapa mpando wa abwenzi a Radio Maria mu akidayosizi ya Blantyre a James Ngomba anathokoza Bambo Kadelera kamba kowapangira mwambo wa nsembe ya ukaristiya. -A Ngomba anati bungwe lawo lipitiliza kudzipereka poonesetsa kuti akuthandiza Radio Maria kuti izikwanitsa kufalitsa uthenga wa chipulumutso kwa anthu ambiri. -Ndife okonzeka kuthandiza Radio Maria nthawi zonse makamaka pa nthawi ino ya Mariatona kuti wayilesiyi ithe kufalitsa uthenga wa chipulumutso.anatero a Ngomba. -Pa mwambowu abwenzi a Radio Maria ochokera ma Parish khumi monga Bangwe,St Louis Montfort CI,Nthawira,St James Chilomoni mwa ena anali nawo pa mwambowu. -" -ID_VAqGeHUm,"Global Fund Yakhazikitsa Website Komiti yomwe ndi mkhalapakati wa dziko la Malawi ndi bungwe la Global Fund yakhazikitsa makina a tsamba la pa internet kapena kuti Website yomwe ati izithandiza anthu kudziwa zambiri za momwe komitiyi ikugwilira ntchito. -Polankhula pokhazikitsa tsambali mu nzinda wa Lilongwe wachiwiri kwa wapampando wakomitiyi yomwe imatchedwa kuti Country Coordinating Mechanism, CCM a MAZIKO MATEMBA ati achita izi pofuna kuwonetsa kuti ayenera kuchita zinthu poyera kuti anthu azikhala ndi chikhulupiliro kuti thandizo lomwe bungwe la Global Fund limapeleka ku dziko lino limagwira ntchito yoyenera. -Ife ndiosangalala kwambiri chifukwa munthu ukamagwira ntchito umafuna uwone zinthu zabwino zikuchitika makamaka ifeyo. Monga ineyo ndimaimilira mabungwe omwe siaboma, akumudzi anthu aja amayembekezera kuti akalandile mankhwala monga a HIVand aids Malungo komanso achifuwa chachikulu TB mosalekeza choncho kubwera kwa kalata imeneyi kungonetsa kuti pali chilimbikitso chimene a global fund ali nacho ndimene ife tikugwira ntchito. Anatero a Matenda. -A MATEMBA atinso anthu ambiri akhala asakudziwa zambiri za momwe a Global Fund akuthandizira dziko lino koma kudzera pa tsambali anthu akhala ndi mwai owona zambiri mwa ntchito zomwe zikugwilidwa ndi ndalama zochokera ku bungweli. -" -ID_VCqaBUWB," Dizilo Petulo Palibe, polisi Nthawi imeneyo nkuti tikudikira Moya Pete kuti atiuze njala athana nayo bwanji pano pa Wenela. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Tonse tidaungana poawailesi kuti timve kuti izi zomagona kumsika wa chimanga nkungololedwa kugula makilogalamu 10 okha zitha liti. Pajatu Dizilo Petulo Palibe mogwirizana ndi Moya Pete adatiuziratu kuti iwo ndi akadaulo pothana ndi njala. - Aliyensetu amadziwa kuti awa ndi akatakwe pothana ndi njala. - Chodabwitsa, 1 koloko yomwe amati atilankhulayo idakwana nkudutsa. 2 koloko idakwana nkudutsa, kuli ziii! Abiti Patuma adamuimbira mnyamata wodziwa kuika phanzi mkamwa mwake, Geri Waola. - Kodi zikukhala bwanji? Kumphikako 1 koloko imakwana cha mma 4? Tikudikira kumva Moya Pete ife, adatero Abiti Patuma. - Waola adamuyankha kuti adati 1 koloko idali nthawi yakuti atape mawu a Moya Pete. - Usiku watsikulo, Moya Pete adatipeza pa Wenela. - Ndithu ndawalambwaza asilikali kuti azigwira akuba chimanga, adayamba. - Mukuchita kuwauza chochita? Simesa ndi ntchito yawo? Timayesatu mutiuza kuti mwatipezera chimanga uku ndi uko kuti kungwemphaku kukhoza kutha, adatero Abiti Patuma. - Sadayankhe Moya Pete. - Nanga zinakhala bwanji? Ndimayesa anati mutilankhula tonse 1 koloko? adaponya funso lina. - Sanamvetse ndi waola ndi anzake. Ine ndinawauza kuti ayambe kundijambula 1 koloko koma iwo anafalitsa kuti ndinawauza kuti ndikulankhulani nonse okhala pa Wenela nthawi imeneyo. Kaya nkuwatani anthu amenewa kaya, adatero Moya Pete. - Abiti Patuma adalandira foni. Adalankhula pangono nkudula. - Kenako adati: Tade, tiyeko ku Machinjiri. Mkulu wina akundikodola, adatero. - Tidalowera komweko. Koma moto umene tidaupeza uko! Kudali kuotcha khoti! Kuotcha bwalo la milandu. - Anthu akuotchawa si mbanda zimenezi zikufuna milandu yawo isokonekere? ndidafunsa. - Kaya. Komai ne ndikuonanso ngati ndi anthu a njala awa. Kutopa akungofuna kupeza pophwetsera, adandiyankha Abiti Patuma. - Posakhalitsa, chidafika chimbaula. Chidaponya utsi wokhetsa msozi. Pafupi ndi khotilo pali chipatala chachingono, kumenenso amayi oyembekezera amachilira. - Ndidaona mayi wina wooneka wotopa akutuluka kuthawa mchipatalamo. Mayi winanso amene akuoneka kuti adali atangobereka kumene adatulukanso mchipatalamo, khanda lake lili kumanja. Misozi ili kamukamu. Kakhandako kakungolira. - Utsi wokhetsa msozi. Kodi amenewonso amagula chimanga mozemba pa ka Admarc kopanda kanthu kayandikana ndi khotilo? Sipadatenge nthawi, tidamva kuti mayi woyembekezera uja adathamangira nyumba ina ndipo chifukwa cha mantha adabereka mwana ngakhale nthawi yake idali isadakwane. - Nthawi yonseyo nkuti apolisiwo atakhamukira malo otsikira basi. Adali kukwapula aliyense. - Mwaotcha khoti, tiotchanso kamsika kanuka! Mwaiputa dala dungulinya, adatero mmodzi mwa alonda a bomawo, uku akukwapula mayi wina amene adatsika minibasi. - Tiyeni tsikani minibasiyo. Mukangotsika muzithawa. Mwagenda kupolisi muli ndi chamba mthumba! adatero wapolisi wina. - Abale kodi anthuwa ndimayesa timawalipira ndife kuti azititeteza? Onani lero akutikwapulanso popanda chifukwa. Bwanji osafufuza amene aotcha khotilo? adatero Abiti Patuma. -" -ID_VQXUAxNz,"Chipani cha SBVM Chikukhudza Maliro a Sister Reckmina Chipani cha asisteri cha Atumiki a Maria Virgo Woyera cha Servants of Blessed Virgin Mary (SBVM) chalengeza za imfa ya Sister Leticia Reckmina. -Sister Reckmina amwalira pa 9 April 2020 ku chipatala cha Nguludi, komwe anagonekedwa atadwala nthenda ya kuthamanga kwa magazi. Mwambo woyika mmanda thupi la malemuwa udzachitika lolemba pa 13 April, 2020 ku likulu la chipanichi ku Maryview mu archdayosizi ya Blantyre kuyambira nthawi ya 10 koloko mmawa. -Sister Leticia Reckmina anabadwa pa 11th February 1946, ndipo anali ochokera mmudzi mwa Chaferamthengo, mdera la mfumu yayikulu Zulu, mboma la Mchinji. Iwo anali a parish ya Guillime, mu archdayosizi ya Lilongwe. -Sister Leticia Reckmina anachita malumbiro awo otsiliza pa 8 September, 1976 ndipo akhala akutumikira mmalo awa Maryview School For The Deaf, Maryview Generalate, Masanjala Parish, Namulenga Parish, Mua School For The Deaf, komanso ku Maryview Nursing Home. -Mzimu wa malemu sister Leticia Reckmina, Uuse mu Mtendere Wosatha. -" -ID_VZwNttAt,"Aphunzitsi Akupitilirabe ndi Sitiraka Aphunzitsi a sukulu zosiyanasiyana mdziko muno akupitilira kuchita mbindikiro ku maofesi a bwana-mkubwa a maboma onse mdziko muno ndi cholinga chopereka madandaulo a malipiro awo a mwezi wa December chaka chatha. -Malingana ndi atsogoleri a bungwe la mgwilizano wa aphunzitsi la Teachers Association of Malawi (TUM), aphunzitsi-wa akunyanyala ntchito ati pofuna kukakamiza boma kuti liwapatse ndalama za malipiro a mwezi wa December. -Aphunzitsi omwe akunyanyala ntchitowo kuchita zionetsero Atangolandira chikalata cha madandaulo-wa bwanamkubwa wa boma la Mangochi mbusa Mosses Chimphepo anatsimikizira aphunzitsi-wo kuti asadere nkhawa kamba koti ndalama zawo alandira. -Koma polankhulanso wapampando wa bungwe la mgwirizano wa aphunzitsi-wa ku Mangochi, Symon Maziya wati aphunzitsi-wo pitiliza kunyanyala ntchito-ku ndipo tsiku ndi tsiku adzipezeka pa ofesi yabwanamkubwa-yu mpaka lachitatu sabata ino. -Ku Dedza nawonso aphunzitsi-wa anasonkhana ndi kukapereka chikalata cha madandaulo awo kwa bwana mkubwa wa bomalo. -Yemwe anatsogolera gulu la aphunzitsitsa ndi Levi Wande wapampando wa bungwe loyimira aphunzitsiwa mbomalo ndipo anati kunyanyala ntchito kwa aphunzitsitsa kusokonezanso maphunziro aana kotero boma likuyenera kupereka nsanga ndalama za aphunzitsiwa zinthu zisanafike poyipa kwambiri. -Koma polankhulapo yemwe analandira chikalatachi a George Ngayiyaye a kuofesi yoona za maphunziro mbomalo omwe anayimira bwana mkubwa wa bomalo, anati iwo akapereka kalata-yi kwa oyenelera. -" -ID_ViBSsdnw," Apatsidwa upangiri wa chitukuko Anthu okhala kumudzi ali ndi mphamvu komanso ufulu woitanitsa chitukuko cha mtundu wina uliwonse kudera lawo kotero kuti kudzipereka pantchitoyo ndi komwe kumafunika. - Mkulu wa bungwe la National Initiative for Civic Education (Nice) mboma la Mulanje a Twambilire Mwalubunju ndiye adanena izi Lachisanu sabata yapitayo pamene bungwe lawo lidakayendera anthu aku dera la mfumu Chonde mbomalo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Malingana ndi anthu omwe adasonkhana pa mkumanowo, kuphatikizapo mfumu Chonde, ntchito zachitukuko kuderalo sizimayenda bwino kwenikweni chifukwa anthu a kumudzi sadziwa ufulu komanso mphamvu zawo pa chitukuko. - Ena mwa omwe adafika kumsonkhanowo Chitukuko chimayenda pangonopangono nthawi zambiri chifukwa anthu ambiri akumudzife sitidziwa udindo, ufulu komaso mphamvu zathu pa chitukuko. Timangoona ngati kubweretsa chitukuko kudera ndi udindo wa boma, mabungwe ndi ena otero. Mwachitsanzo anthu salankhulapo akamakumana ndi mavuto osiyanasiyana monga kusowa kwa zipangizo za ulimi kapena za umoyo mzipatala, adatero Chonde. - Mfumuyo idaonjezera kuti nthawi zambiri ntchito za chitukuko kudera lakelo siziyenda bwino chifukwa palibe mgwirizano weniweni pakati pa anthu a kumudzi, andale komanso a mabungwe ena. - Zimakhala zomvetsa chisoni kuona kuti anthu ena amangobwera mmudzi kudzayamba ntchito zachitukuko popanda dongosolo lenileni. Ukafunsa amakuyankha kuti adzera ku maofesi aboma. Zotsatira zake chitukuko chikamapanda kuyenda, ndi anthu akuderako omwe amavutika osati anthu andale kapena mabungwe, idatero nyakwawayo. - Koma mmalo mwake, bungwe la Nice lidapereka upangiri watsopano kwa anthu akwa Chonde wa momwe angathandizire kuunika komanso kutengapo gawo pantchito za chitukuko mdera lawo. - Kuyambira lero, munthu, bungwe kapena wa ndale asadzabwere kuno kudzakunamizani kuti ndi katswiri wa chitukuko chifukwa katswiri wamkulu ndinu. Popanda inu kutengapo gawo kapena kufunsa ndondomeka zachitukuko kudera kwanu ngati zinthu sizikuyenda, ndiye kuti mudzaononga zinthu nokha. Inuyo ndiye ani ake chitukuko amene mukuyenera kuonetstats kuti zinthu zikuyenda, adatero Mwalubunju. -" -ID_VjdwgUIQ," Mpando Wamkulu afika pa Wenela Abale anzanga, tsikulo kudali nyimbo zija zogawa tonse pa Wenela. Adayamba ndi Patience Namadingo, yemwe waimba Nyimbo yotamanda uja mneneri wathu Majuscule Profit Bashiri. Musandifunse kuti dzina ili lidabwera bwanji chifukwa sindikuuzani. Ndipo mukadziwa mukufuna muchitenji? Sinjenjemera ndiyo nyimbo adayamba kuika Gervazzio. Iyitu ndi nyimbo imene ikutamanda kuti Majuscule Profit Bashiri akunenedwa kuti ngakhale alasidwe mikondo yamoto, sanjenjemera. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Wina uyu. - Idaikidwanso nyimbo ya anyamata ena, ati kuyankha ija ya David ya Osaopa. Sindikudziwa kuti nyimbo ya anyamatawa kwenikweni akumati chiyani, koma akumanenamo zakuti iwo sakuopa. Kaya sakuopa chiyani? Pasanathe nthawi idaikidwanso ya Kalawe, yotamandira Bashiri. Adaikanso nyimbo ija ya Onesimus (ndikumva kuti uyu ndi mbale wake wa Twosimus!). Iyetu ndiye adabwera ndi nkhani ati Miracle Money. - Major do it! I need money In my pocket In my wallet In my handbag In my bank account. - Koma isanathe, kudabwera nyimbo ya Osaopa, ya David. - Muli ulaliki umo! Ndapha mikango, akutero. Sindilekerera ngati mikango ipha ziweto zanga! Sindichita mantha ngakhale kulekerera ngati nkhosa zanga zijiwa ndi mikango. Ndaphapo mikango ngakhalenso zimbalangondo ndiye sindingaope Mfilisiti wosaumbala akuzunza anthu anga. - Komatu izi za miracle money ndizo zikuchititsa ambiri kukhala aulesi. Nanga taonani a mipira akuti koma miracle money! A nkhonya nawonso akuti miracle money, adatero Abiti Patuma. - Tidangozindikira Majuscule Profit Bashiri watulukira, amvekere: Ndili pano ndi miracle money! Ndani akufuna chozizwa? Kukonda ndalama ndicho chiyambi cha uchimo. Ngati aneneri odzodzedwa akuyamba kuzika mzimu wokonda ndalama mwa nkhosa zawo, zitha bwanji? Zanuzo ife ayi. Sitifuna kupempha ndalama monga achitira ena. Ife kwa inu tipempha pemphero kuti Mulungu atipatse nzeru zopezera ndalama. Komanso sitingapemphe kwa Mulungu kudzera mwa inu chifukwa simunakhalepo Yesu, adatero Abiti Patuma. - Mawu ake ali mkamwa adatulukira Mpando Wamkulu. - Mumadziwa inu za kuchitekete? Mumawadziwa inu anyamata a patauni? Mumamvetsa za changu pamalo? Lero ndabwera. Mwana uja amafuna kundipinga wazitaya. Si nkhanitu ya miracle money iyiyi, ayi, adatero iye. - Abale anzanga, munthu uyu sindimumvetsa. Sindidzamumvetsa. - Mwayenera. Ifetu titangomva kuti ena akukomoka tidadziwiratu kuti zavuta, adatero Abiti Patuma. - Palibe ndidatolapo. - Izi ndikuchita chifukwa ndidasolola zochepa kuposa Adona Hilida ngakhalenso Mfumu Mose. Nkadadziwa kuti ndalamazi nzophweka chonchi, mukadamva zina. Ine ndi nyatwa, adatero iye. - Zidandipitanso. -" -ID_Voggjdyn," Sakumvanabe pa nkhani za ufumu Pali kusamvanabe pakati pa unduna wa maboma aangono ndi mafumu a mmizinda amene boma, kudzera mu undunawu, lidawalembera kalata yowadziwitsa kuti asagwirenso ntchito yawo mmizindayi. - Kusamvanaku kwadza pamene zamveka kuti boma tsopano lasintha ganizo popempha mafumuwa kuti ayambirenso kugwira ntchito yawo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Senior Chief Kapeni, yemwe ali nawo mkomiti yomwe mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika adakhazikitsa kuti ifufuze za kuchotsedwa kwa mafumu a mmizinda, watsimikiza za nkhaniyi. - Kapeni adauza Tamvani kuti Loweruka lapitali iye pamodzi ndi mafumu ena T/A Ngolongoliwa wa mboma la Thyolo, Senior Chief Chikumbu wa mboma la Mulanje ndi T/A Malemia wa ku Zomba adasonkhanitsa mafumu okhudzidwawo mumzinda wa Blantyre kuwauza kuti ayambirenso kugwira ntchito yawo. - Koma izi zikusemphana ndi zomwe Tracizio Gowelo, nduna ya maboma aangono, wanena pankhaniyi. - Sindikudziwapo kanthu kuti mafumuwa auzidwa kuti ayambe kugwira ntchito [mumizinda], adatero Gowelo. Ndikudziwadi kuti pali komiti yomva maganizo ndipo a Kapeniwo ali mkomitiyo. Chomwe ndikudziwa nchakuti zokambirana pankhaniyi zidakali mkati. - Nanga zoti ayambirenso kugwira ntchito mmizinda mafumuwa akuzitenga kuti? Ngolongoliwa akuti ganizo loti ayambirenso kugwira ntchito labwera pambuyo pa zokambirana zomwe adali nazo ndi a unduna wa maboma aangono. - Mzokambiranazo mudali mlembi wa undunawu [Chris Kangombe] komanso a Makonokaya [Lawrence] ndi mafumu ena amene tili mkomitiyi. Tidagwirizana kuti mafumuwa ayambirenso kugwira ntchito yawo. - Panopa mafumu a mumzinda wa Blantyre ayamba kale kugwira ntchito ndipo kwatsala ndi ku Luchenza komwe timafuna tipite sabata ino koma zavuta chifukwa cha maliro, adatero Ngolongoliwa. - Tidalephera kulankhulana ndi Makonokaya chifukwa adatuluka mdziko muno pamene Kangombe adati tilankhule ndi mneneri wa undunawu, Muhlabase Mughogho. - Naye Mughogho adati woyenera kulankhulapo ndi wamkulu wa mafumuwa [Director of Chiefs] Makonokaya. - Monga Kapeni akunenera, zokambirana zawo ndi boma ndizo zidabala mfundo yoti mafumuwa apepesedwe powavula ufumuwo ndiponso kuwadziwitsa kuti ayambirenso kugwira ntchito yawo. - Tidaitanidwa ndi mafumu ena a zigawo za Kumpoto, Pakati, Kummwera komanso Kummawa kuti tikambirane za kuchotsedwa kwa mafumu a mmizinda. A ku OPC [Office of the President and Cabinet] ndi omwe adatiitana. - Padalibe zokambirana zenizeni koma iwowo adatiuza kuti a Pulezidenti sadanene kuti mafumu asiye kugwira ntchito [mmizinda] ndipo adatiuza kuti tiyambe kuyenda mmizindayi kuwauza mafumu amene adachotsedwawo kuti ayambirenso kugwira ntchito yawo, adatero Kapeni. - Koma mneneri wa Pulezidenti, Gerald Viola, adati nkhaniyi ikuyendetsedwa ndi nduna ya maboma aangono kotero tifunse Gowelo. - Titamuuza kuti Gowelo sakudziwapo kanthu kuti mafumu ayamba kugwira ntchito mmizinda, Viola adati: Zitheka bwanji kuti iwowo asadziwe poti nkhaniyi ikukhudza unduna wawo? Zitha kutheka kuti iwowo sali mkomiti yomwe ikumva maganizoyi, koma sizingatheke kuti asadziwe chomwe chikuchitika. Dikirani ndilankhulane nawo kaye, adatero Viola. - Koma Kapeni wanenetsa kuti mafumuwo awauza kuti kalata yomwe idalembedwa ndi undunawu yasiya kugwira ntchito ndipo auzidwa zoyambiranso ntchito. - Kalatayo idakambapo za gawo 3 (5) la malamulo okhudza ufumu (Chiefs Act) lomwe likuletsa mafumu a mmizinda monga Luchenza, Lilongwe, Mzuzu, Zomba komanso Blantyre kugwira ntchito yawo, komanso idanenetsa kuti mafumuwa achotsedwa pamndandanda wolandira mswahara. - Kalatayo, yomwe idasainidwa ndi Makonokaya, idati yakhala ikuchenjeza mafumuwa kuti asiye kugwira ntchito koma sadamvere. - Mafumu ena mumzinda wa Blantyre monga gulupu Misesa, ndi nyakwawa Makata atsimikiza kuti ayamba kale kugwira ntchito yawo. -" -ID_VrwBnJLA," Malawi ikuswapangano la UN Malawi ikuswa pangano la zaumoyo la bungwe la United Nations (UN) lomwe idasaina ku Abuja mdziko la Nigeria. - Akatswiriwa akuti izi zichititsa kuti mavuto azaumoyo omwe ali mdziko muno azingopitirira. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Muli mavuto adzaoneni mzipatala za boma Kudzera mu mgwirizana wa Abuja, atsogoleri a maiko adalonjeza kuti azipereka K15 pa K100 iliyonse yomwe ili mu bajeti ku ntchito zaumoyo. - Cholinga cha mgwirizanowo chidali kuchepetsa mavuto omwe maiko, kuphatikizira la Malawi, akukumana nawo pa nkhani ya zaumoyo. - Mwachitsanzo, ena mwa mavuto omwe dziko la Malawi likukumana nawo ndi kusowa kwa mankhwala, zipangizo ndi kuchepa kwa ogwira ntchito mzipatala zaboma. - Ngakhale Malawi idasainira mgwirizanowo, kafukufuku akuonetsa kuti likulephera kupereka K15 pa K100 iliyonse yomwe ili mu bajeti ku ntchito zaumoyo. - Mzaka zammbuyomu Malawi imapereka pafufupi K10 pa K100 iliyonse yomwe inali mu bajeti, koma chaka chino ndalamayi yatsika kufika pa K6. - Mwachitsanzo, mchaka cha 2017/18 bajeti ya Malawi idali pa K1.3 thililiyoni ndipo unduna wa zaumoyo udalandira K129 biliyoni zomwe zikuimira K9.9 pa K100 iliyonse ya mu bajetiyo. - Mchaka cha 2018/19 bajeti idali pa K1.5 thililiyoni ndipo unduna udapatsidwa K86.7 biliyoni zomwe zikutanthauza kuti udalandira K9.8 pa K100 iliyonse ya mu bajetiyo. - Bajeti ya chaka chino (2019/20) ndi K1.7 thililiyoni ndipo unduna wa zaumoyo wapatsidwa K87 biliyoni yomwe ikuimirira K5.9 pa K100 iliyonse yomwe ili mu bajetiyi. - Mkulu wa bungwe loona zaumoyo la Malawi Health Equity Network (Mhen) George Jobe adati kuchepa kwa ndalama kutha kuika dziko lino pa mavuto a akulu azaumoyo. - Maika akafika popangana mpaka kusainirana amakhala atavomera mfundo ndi ndondomeko zonse za mgwirizano wawo, komanso amaunika kuti atha kuzikwaniritsa, adatero Jobe. - Nayo komiti ya zaumoyo ya ku Nyumba ya Malamulo yati ndi yokhudzidwa kuti dziko lino likulephera kukwaniritsa panganolo. - Dziko la Malawi likuyenera kupeza njira zokwaniritsira pangano la Abuja. Ili si pempho, koma mgwirizano, adatero Deus Gumba powerenga lipoti la komiti yake mNyumba ya Malamulo. - Mhem ndi komitiyo apempha boma kuti lionjezere ndalama zomwe lapereka ku undunawo. - Jobe adati unduna wa zaumoyo uli ndi mavuto a nkhaninkhani ofuna kuthana nawo, koma kuti izi zitheke boma likuyenera kuonjezera ndalama zomwe lapereka ku undunawu. - Izi zithandizanso kuti boma likwaniritse ndondomeko yake ya chitukuko ya Malawi Growth and Development Strategy [MGD] III, iye adatero. - MGD III ndi mndandanda wa mfundo ndi ndondomeko zotukulira dziko lino. - Mzipatala zathu muli mavuto akusowa kwa mankhwala, zipangizo zogwirira ntchito, komanso anthu ogwira ntchito ndi operewera. Zonsezi zikulira ndalama, adatero Jobe. - Gumba adati komiti yake igwira ntchito ndi unduna wa zachuma pofuna kuonetsetsa kuti ndalama zomwe unduna wa zaumoyo umalandira zikugwiradi ntchito yake. -" -ID_WBHfeSDY," Scova adatani? Nkhani yavuta msabatayi ndi ya Nyerere kuti zidagenda pomwe zimasewera ndi Blue Eagles. Aganyu sitivomereza kugenda ndipo tafuna timvetsetse chomwe woimbira masewerowo Fransisco Scova adalakwa kuti nthawi zonse nkhani idzikhala yake. - Scova adamenyedwa ku Mwanza pa 30 May 2013 poimbira mpira wa Ntelo ndi Chinangwa Madrid. Osewera a Ntelo adakupa Scova ati amakondera Chinangwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Iye adatibulidwanso mu 2012 ku Zomba komwe Big Bullets imasewera ndi Red Lions. Iye adagwiridwapo poyimbira Silver Strikers ndi Bullets 2012. Scova kumenyedwa si nkhani. - Lero Nyerere za Wanderers zikufuna kumuyamwa. Kodi vuto ndi Scova kapena osewera? Nanga vuto nchiyani kuti matimu azimudandaula nthawi zonse? Oimbira ena sanenedwa bwanji? Tom adza ndi kalumo? FAM tsopano yaitana mzungu wa ku Belgium Tom Saintfiet kuti aphunzitse Flames kwa miyezi iwiri. Mphunzitsiyu yemwe aganyu tizingoti Uncle Tom akuti achita zonse mwaulere. - Kodi Tom akuganiza kuti sitingamulipire? Kapena wangomva kuti Malawi ndi wosauka? Iye waphunzitsapo ku Ethiopia, Nigeria, Zimbabwe, Namibia ndi Tanzania. - Mwina Uncle Tom chuma chawakwana ndipo akungofuna kutithandiza. Koma izo zili apo, aganyu tikuganiza kuti FAM yafulumira kubweretsa kamunayu. - Flames ndi Namibia kwawo tidapambana. Panthawiyo Patrick Mabedi ndi Ernest Mtawali ndiwo amaphunzitsa. Magemu a Kenya ndi Namibia kuno kumudzi tidalepherana mphamvu, apo nkuti Eddington Ngonamo alipo. -" -ID_WEnZGHPW," WOPEZEKA NDI MTEMBO MRUMU AKANA MLANDU Henry Juliyo, mkulu wa zaka 29, yemwe akumuganizira kuti adapezeka ndi mtembo wa mwana mchikwama mchipinda kunyumba yogona alendo mboma la Dedza, akuti amutsegulira mlandu wopezeka ndi ziwalo za munthu motsutsana ndi malamulo a dziko lino, apolisi atsimikiza za nkhaniyi. - Mkuluyu, yemwe akuti amachokera mmudzi mwa Nankumba, kwa T/A Kaphuka, mboma la Dedza, akuti amachita bizinesi yogulitsa nyama ya mbuzi zomwe amanka napikula mmidzi, koma pa 4 mwezi uno adadodometsa anthu atamupeza ndi thupi la mwana wakufa mchikwama. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Koma woganiziridwayu akuukanabe mlanduwu kwa mtuwagalu ponena kuti chikwamacho chidali cha munthu wina yemwe adamutenga mwahayala panjinga yamoto yomwe adabwereka kwa mnzake ndipo adagwira chikwamacho ngati chikole kuti munthuyo akatenge ndalama zoti amulipire. - Mneneri wa polisi ku Dedza, Edward Kabango, adati chidatsitsa dzaye kuti njovu ithyoke mnyanga ndi dandaulo la mnzake, Moses Moya, wa zaka 40, wochokera mmudzi mwa Nambirira, kwa T/A Kachere, mboma lomweli. - Mgwirizano wa awiriwa udali woti Juliyo akabwereka njinga yamoto kwa Moya amauzana tsiku lobweretsa nkupatsana mtengo woti adzapereke pobweza njingayo ndipo zimayenda bwinobwino, adatero Kabango. - Iye adati mwachizolowezi, pa 2 mwezi uno Juliyo adabwereka njingayo kuti akasakire mbuzi mmidzi ndipo adagwirizana kuti abweretsa tsiku lomwelo madzulo, koma mpaka kudacha tsiku linalo. - Kabango adati apa Moya sadadodome kwambiri poganiza kuti mwina mnzakeyo sadayende bwino tsikulo ndipo amayembekezera kuti tsiku lotsatiralo njinga yake ibwera mmawa kapena alandira uthenga koma kudali ziii! Iye adati tsiku litalowa popanda chilichonse, mmawa wa pa 4 Moya adakadandaula za nkhaniyo kupolisi ndipo nthawi yomweyo apolisi adayamba chipikisheni ndipo mwamwayi adatsinidwa khutu kuti munthu wina yemwe ali ndi njinga yamoto akugona kumalo ena ogona alendo paboma la Dedza. - Panthawi imeneyo timayendera zosaka komwe kuli njingayo chifukwa ndilo dandaulo lomwe tidalandira kufikira pomwe anthu ena adatiuza kuti munthu wina yemwe adali ndi njinga yamoto amagona kumalo ogona alendo otchedwa Hideout, adatero Kabango. - Iye adati atafika kumaloko adapezadi njingayo mchipinda chomwe Juliyo amagona koma padali zododometsa chifukwa panjingapo padali chikwama chakuda chachikopa chomwe chimatulutsa fungo loipa. - Mchipinda monse mudali fungo guuu! Apolisi atatsegula chikwamacho adapezamo mtembo wa mwana wazaka za pakati pa 7 ndi 8 ndipo mlandu wina udatsegulidwa wopezeka ndi ziwalo za munthu, zomwe zimatsutsana ndi ndime 16 ya malamulo okhudza za ziwalo za anthu mmalamulo a dziko lino, adatero Kabango. - Panthawiyi akuti khwimbi la anthu lidakhamukira pamalo ogona alendopo kuti adzaone malodzawo pomwe ena amabwera ndi cholinga chokhaulitsa wabizinesiyo poganiza kuti mwina amawagulitsa nyama ya anthu nkumati ndi yambuzi. - Kabango adati apolisi adayesetsa kuteteza wabizinesiyo mpaka kumutengera kupolisi koma akulimbikirabe kunena kuti chikwamacho si chake. - Ngakhale akukana mposamveka chifukwa mtembowo udali mchipinda chake ndipo iye adalimo yekhayekha moti pano tikumusunga kundende ya Dedza komwe akudikirira mlandu wake, adatero Kabango. - Iye adati chifukwa chokanitsitsa kuti sakudziwa kanthu pa za chikwama ndi mtembowo, apolisi akulephera kupeza komwe mtembowo udachokera, koma adati pali zizindikiro zoti mtembowo udachita kufukulidwa. - Thupilo limayamba kuonongeka ndipo limaoneka kuti lidakonzedwa mwachimakolo, zomwe zikusonyeza kuti lidaikidwa mmanda kwina kwake ndipo lidachita kufukulidwa, adatero Kabango. - Akuti pamimba pa mtembowo padali pongamba mkati atavwitikamo zinthu zomwe zimaoneka ngati sanza ndipo adasokapo. -" -ID_WIsqiMIA,"Bande Amulumbiritsa; Alonjeza Zitukuko Zochuluka Wolemba: Thokozani Chapola Phungu woyima payekha ku dera la ku mvuma mu mdzinda wa Blantyre wolemekezeka a John Bande wati azipereka pothandiza aphungu atsopano za momwe angachitire pa ntchito zotukula madera awo. -A Bande alankhula izi ndi Radio Maria Malawi, pa mbuyo pa mwambo wowalumbiritsa ngati phungu wakunyumba ya malamulo wa delaro, mwambowu unachitikira mnyumba-yi ndipo unatsogoleredwa ndi mkulu wa woweruza milandu mdziko muno Chief Justice Andrew Nyirenda S.C. -Phunguyu anali asanamulumbiritse kaamba koti pa nthwi yomwe aphungu ena amalumbira iye anali ali mchipatala. -A Bande ati pokhala kuti anayamba akhala phungu mbuyo-mu akuziwa zimene zingathandizire aphungu atsopano mnyumba-yi kuti madera awo akhale ndi chitukuko choyenera. -Ndakhalapo phungu zaka zammbuyomu ndipo upangiri womwe ndili nawo ndithandizanso aphungu amene ali atsopano kuti agwire ntchito bwino potukula madera awo osiyanasiyana, anatero Bande. -Iwo atsindikanso kuti azipereka pokonza zina mwa zitukuko zomwe zinaonongeka mdera lawo asanayambe zitukuko zatsopano. -" -ID_WLzItPlz,"Bungwe la STEKA Lapempha Makolo Ateteze Ana Awo ku Coronavirus Bungwe lopereka thandizo lokhudza chisamaliro cha miyoyo ya ana omwe akukomana ndi mavuto osiyanasiyana pa miyoyo yawo la Step Kids Awareness (STEKA) lapempha makolo onse mdziko muno kuti ateteze ana ku nthenda ya COVID-19. -Maseko limodzi ndi ana omwe amawasamalira Mkulu wa bungweli a Godknows Maseko alankhula izi mu mzinda wa Blantyre pofokozera atolankhani za mmene bungweli lakonzekera pofuna kuteteza ana mu nthawi yomwe dziko lino likhale pa m`bindikiro monga boma linalengezera masiku apitawa. Iwo ati makolo akuyenera kutengapo mbali posamalira ana awo. -Ife ngati bungwe loteteza ana mdziko muno tapempha makolo kuti ateteze ana poyamba pozisamalira iwo eni, ana akuyenera kusungidwa ku nyumba ndipo asamayende chisawawa kupewa kutenga matendawa, anatero a Maseko. -Iwo atinso kwa ana omwe amakhala mmizinda ikulu ikulu ndi mmatauni a dziko lino, apempha mabungwe osamalira ana kuti asunge ana pokonzekera mbindikiro omwe boma lingakhazikitse ngati bwalo la milandu litachotsa chiletso chomwe chilipo padakalipano. -" -ID_WQxmUyNV,"Mutharika Wasintha Komiti Yowona za Coronavirus Mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika wasintha komiti yowona za nthenda ya Covid-19 pomwe tsopano wayikamo akadaulo mmagawo osiyanasiyana. -Mutharika walengeza za kusinthaku kudzera mu uthenga wake omwe analankhula ku mtundu wa a Malawi usiku wa lachiwiri. -Ali mu komiti yatsopanoyo-Lowe Izi zadza patangopita masiku ochepa wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino yemwenso ndi mtsogoleri wa chipani cha UTM, Saulosi Chilima atapempha President Mutharika kuti ayike mu komitiyi akatswiri mmagawo osiyanasiyana kuti ntchito yolimbana ndi nthendayi ibale zipatso zoyenera. -Mu komiti yatsopanoyi muli akadaulo a zaumoyo komasno bungwe la Christian Health Association of Malawi (CHAM), mtsogoleri wa zipani zotsutsa boma ku nyumba ya malamulo a Robin Lowe komanso wapampando wa bungwe la mgwirizano wa mipingo ndi zipembedzo la Public Affairs Committee (PAC), kungotchulapo ochepa chabe. -Mwazina, Mutharika walengezanso kuti kwa miyezi 6, kuyambira mwezi wa May chaka chino, boma lizipereka 35 sauzande kwacha kwa mabanja 172 sauzande omwe akhudzidwa kwambiri ndi mliriwu. -" -ID_WRLCvEYf," Akhazikitsa ntchito yolimbana ndi Edzi Boma mogwirizana ndi bungwe la Elizabeth Glaser Pediatric Aids Foundation ati ndondomeko yatsopano yolimbana ndi matenda a Edzi ya ndalama zokwana $4 miliyoni (zomwe ndizopitirira K1.6 billion) ithandiza kupulumutsa makanda 4 500 omwe akhoza kubadwa ndi kachilombo popanda ndondomekoyi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ndondomekoyi adaikhazikitsa pachipatala cha boma cha Mchinji kumapeto a sabata yathayi ndipo adati ntchito yoyendetsa ndondomekoyi iyamba mmaboma 7 ndipo ndalamazi nzachaka chimodzi cha 2013. - Mkulu wa bungwe la Elizabeth Glazer Pediatric Aids Foundation Charles Lyons adati mndondomekoyi amayi 25 000 oyembekezera omwe ali ndi kachilombo koyambitsa matenda a Edzi apeza mwayi wolandira mankhwala a Option B+ omwe amathandiza kuti mayi yemwe ali ndi kachilomboka asapatsire mwana wake pobadwa kapena kuyamwitsa. - Iye adati ntchitoyi ayikhazikitsa pofuna kukwaniritsa pangano la dziko lonse lapansi lofuna kuthetseratu kufala kwa kachilombo ka HIV kuchoka kwa mayi kupita kwa mwana pofika mchaka cha 2015. - Bungwe la Elizabeth Glazer Pediatric Aids Foundation lidayamba kugwira ntchito zake zolimbana ndi kufala kwa matenda a Edzi kuchoka kwa mayi kupita kwa mwana mdziko muno zaka 12 zapitazo ndipo ena amakayika kuti ntchitozi zingathandize koma pano ambiri athandizika, adatero Lyons. - Nduna ya zaumoyo, Catherine Gotani Hara, adati boma lidayamba kalekale ntchito zolimbana ndi matenda a Edzi koma chifukwa cha kukula kwa chiwerengero cha anthu omwe ali ndi kachilomboka poyerekeza ndi ndalama zogwirira ntchitoyi, ndi povuta kuti boma palokha lithane ndi mliriwu. - Kwa zaka 30, kuchokera pomwe munthu woyamba adapezeka ndi kachirombo ka HIV mdziko muno, boma lakhala likulimbana ndi kuthana ndi mliriwu koma pali nthawi zina zomwe unduna umalephera kukwaniritsa ntchitoyi chifukwa cha kuchulukwa kwa anthu ofuna nthandizo, adatero Hara. - Wachiwiri kwa wamkulu wa ofesi ya Kazembe wa dziko la America Lisa Vickers wati ndondomeko yatsopanoyi ayiyendetsa ndi thandizo lochokela ku dziko la America kudzera mbungwe la US Presidents Emergency Plan for Aids Relief, United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC), United States Agency for International Development ViiV Healthcare ndi mabungwe ena. - Iye adati ndondomekoyi ikukhudzaso kukonza kagwiridwe ntchito za chipatala mzipatala za mmidzi pofuna kupititsa mtsogolo ntchito za umoyo komaso kuwonjezera chiwerengero cha anthu olandira ma ARV. -" -ID_WRrjKeev,"Abwezi a Radio alimbikitsidwa kupemphera kolona nthawi zonse Abwenzi a Radio Maria Malawi mu dinale ya Mpiri mu dayosizi ya Mangochi awalimbikitsa za ubwino wokonda kupemphera kolona komanso kuchita mibindikiro pofuna kuzamitsa moyo wawo wa uzimu. -Bambo Clemence Pindulani omwe ndi bambo mfumu wa parish ya St. Mofolo mu dinale-yi ndi omwe alankhula izi pamene abwenzi a Radio Maria mu dinale-yi amakawalandira. -Iwo ati kupatula kupititsa patsogolo ntchito za Radio Maria, abwenziwa akuyeneranso kumapemphera kuti mzimu woyera uziwatsogolera nthawi zonse. -Ndiyambe ndi kuthokoza abwezi apa dinale ku Mpiri amene anawalimbikitsa akhristu omwe parish yawo yangoyamba kumene kuti atenge nawo gawo koposa, anatero bambo Pindulani. -Polankhulapo wachiwiri kwa wapampando wa abwenzi mu dinaleyi a John Soko anati bungwe lawo lakonza kale malingaliro ochita maphunziro osiyanasiyana a uzimu pakati pawo. -Ife tachilandira ngati chinthu chamtengo wapatali popeza mukulimbikitsana kwathu timaphunzira zambiri ndipo lero taphunzira kuti tizipemphera kolona kudzera mu mawu omwe bambo mfumu alankhula, anatero a Soko. -" -ID_WUGNNIho," Miyezi ikutha osalandirandalama za mthandizi Akugona ndi njala, ena akudya nyanya (mizu ya mitengo yoyanga) pamene akudikirirabe ndalama zawo za ntchito ya mthandizi yomwe zatenga nthawi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Tamvani yapeza kuti maboma ena, anthu atha miyezi iwiri asadalandirebe ndalama zawo chigwirireni ntchito mu November pamene maboma ena alandira kumene. - Kusowa kwa ndalama zogulira ufa kwadzetsa kudya nyanya Koma mneneri wa nthambi yoyendetsa ndondomekoyi ya Local Development Fund (LDF) Ina Thombozi wati chomwe akudziwa nchakuti ndalamazi zidatumizidwa mmaboma kuti anthu alandire ndiye oyenera kulankhulapo ndi amene akuyendetsa ndondomekoyi paboma. - Kuchedwa kwa ndalamazi kwachititsa kuti anthu ayambe kudya mizu ya nthochi pamene ena akudya nyanya zomwe ena zikuwatupitsa kapena kutsekula mmimba. - Boma lidakhazikitsa ndondomekoyi kuti ithandize anthu ovutika. Anthuwa amalandira K600 patsiku akalima msewu koma ndalamazo amayenera kulandira pakadutsa masiku 12 chiyambireni kulimako. - Kumayambiriro a January, nthambi ya LDF idatulutsa uthenga kuti ndalama zokwanira K5.4 biliyoni zatumizidwa mmakhonsolo onse kuti anthu ayambe kugwira ntchitoyi ndipo anthu 450 000 okha ndiwo apindule ndi thandizoli mdziko lonse. - Monga akufotokozera gulupu Mpochela wa kwa T/A Phambala mboma la Ntcheu, anthu ake atha miyezi iwiri asadalandire ndalamazo chilimireni msewu. - Adayamba kalekale kulengeza za tsiku lomwe tilandire ndalamazo. Tidayambatu kulima mu November koma mpaka lero sitidalandire ndalama, adatero Mpochela. - Mmudzi mwa Mpochela tsopano muli nkhawa kuti wina angamwalire ndi njala chifukwa anthu akusowa chakudya. - Charles Chinangwa wa mwa gulupu Mpochela mbomalo amene ali ndi ana 8 akuti akugonera nyanya kapena mizu ya nthochi pamene alibe pothawira. - Pocheza ndi Tamvani uko mphika wa nyanya uli pamoto, Chinangwa adati boma liwapatse ndalama zawo kuti agulire chakudya. - Takhala tikudya nyanya kuyambira mu October chaka chatha. Panopanso nyanya zikusowa ndipo sitikudziwa kuti tilowera kuti. Ena osemphana nazo magazi akutupa nazo pamene ena zikuwatsegula mmimba, adatero Chinangwa. - Gulupu Mpochela akuti wakhala akupita ku ofesi ya DC mboma lawo koma palibe thandizo lomwe alandira kufika pano. - Ndidakafikanso kwa phungu wathu, akungoti apereka dandauloli ku boma koma kuli ziii, anthu anga akuvutika ndi njala moti ena ayamba kutupa, chakudya kulibe koma anthu adagwira kale ntchito ya mthandizi, adatero Mpochela. - Yemwe amayendetsa za mthandizi mbomalo Kondwani Mjumira wati anthu ena sadalandire monga kwa Phambala ndi madera ena koma anthuwa alandira posakhalitsa. - Ndalama zilipo, ena alandira kale moti kumene mukukunenako akulandira sabata imeneyi, adatero pamene adatinso akuyenera kufufuza ngati anthu ena sadalandire ndalama kuyambira November. - Maboma ena monga Neno, Phalombe, Mulanje, Thyolo ndi Nsanje anthu akuti sadalandire ndalama zawo pamene ena. -" -ID_WWeYdMfE," Kusiya ana akunjira muwilo Sabata yathayi mmodzi wa awerengi a tsambali adafunsapo pankhani ya ana akunjira, makamaka mounikirapo pa zikalata zomwe makolo owabereka amasiya kulongosola momwe katundu wawo adzagawidwire akamwalira. - Kalatayo idali motere: Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Rabecca, mchemwali wanga adapatsidwa pathupi ndi mwana wa mfumu ina mdziko muno. Awiriwa sadakwatirane koma bambo wa mwanayu ankamusamalira mwana wake munjira iliyonse kufikira bamboyo adamwalira. - Panthawi imene amamwalira bamboyo nkuti atalemba chikalata chofotokoza kuti chuma chake chonse chikhale cha mwana yemwe adabereka ndi mchemwali wangayo. - Koma makolo a bamboyo adakana kuvomereza zolembedwa mkalatayo akuti chifukwa mwanayo adali obadwira kunjira. Mchemwali wanga wayesa kupita kupolisi komanso kwa bwanamkubwa wa boma lomwe amakhala koma sizikuphula kanthu. - Mchitidwe wa banja la mfumuyi ndilopatsa mwanayu umphawi pomwe adali ndi kholo lomwe lidakonzekera bwino za kaleledwe ka mwana wake. - Komanso ichi ndi chitsanzo chabe cha mavuto omwe ana obadwira kunjira akukumana nawo makolo awo akamwalira chifukwa kawirikawiri anawa sawerengedwa pamodzi ndi ana ena kapena abale omwe amayenera kulandirapo kangachepe kuchokera pachuma cha kholo lawo lomwalira, pamene chikhalirecho kholo lili moyo limawathandiza ana aja. - Choncho kumumana mwana gawo la chuma cha kholo lake nkulakwira komanso kuzunza munthu wosalakwa chifukwa mwana sasankha kuti abadwe pabanja kapena ayi. Izi ndi zisankho za makolo. - Nthawi zina zimatha kuvuta bambo wa mwanayo akamukana, koma munkhani yakwathuyi munthu amene adabereka mwanayo adavomereza kuti mwanayo adali wake ndipo nthawi yomwe adali moyo adamusamalira mmene kholo lililonse lingayanganire mwana wake. - Kupyolera apo, kholo la mwanayo lidachiona choyenera kuti mwanayo asiyiridwe chuma choti chimuthandize bamboyo ali kuli chete. - Koma motsutsana ndi zofuna za malemuyo, achibale ena adasankha kuti mwanayo asalandire kanthu pomuweruza kuti ndiwosayenera kutero pokhala kuti sadabadwire mbanja. -" -ID_WdZkZlhp," Sindidalakwe, watero Wandale Mtsogoleri wa gulu lomenyera ufulu wolanda malo mmaboma a Thyolo ndi Mulanje la Peoples Land Organization (PLO) Vincent Wandale, yemwe bwalo la milandu la Blantyre Magistrate lidampeza wolakwa pamilandu itatu ndi kumugamula kuti akhale miyezi 18 asadapalamulenso, wati iye sadalakwe ndipo achita apilo kubwalo la milandu lalikulu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Wandale, yemwe pa 1 September chaka chino adamemeza anthu kukalowerera esiteti ya tiyi ya Conforzi mboma la Thyolo ati ponena kuti malowo ndi a makolo awo, adapezeka wolakwa pamilandu yolowerera malo a eni popanda chilolezo komanso kupanga upo woipa. - Ndipo Lachiwiri lapitali , Wandaleyu adagamulidwa ndi woweruza milandu wamkulu pabwalo la milandu la Blantyre, Thokozani Soko. - Polankhula ndi Msangulutso Lachinayi lapitali, Wandale adati sadakhutire ndi chigamulocho chifukwa padali zolakwika zingapo. - Ine ndikukhulupirira kuti sindidalakwe ndipo pachifukwa ichi, ndikasuma kuti bwalo lalikulu liunikenso chigamulo chomwe adandipatsa. Pali zinthu zina zingapo zomwe sadaziyanganitsitse poweruzapo ndipo ndikukhulupirira kuti bwalo lalikulu likaziunika zimenezi, adatero Wandale. - Iye adati mwachitsanso, bwaloli silidampeze kuti upo omwe adapangitsa udali utiuti ndipo ankatani. Iye adati izi zidalibe umboni weniweni. - Ndipo chachiwiri iye adati abwaloli sadapenzenso umboni kuti iye adapita nawo kuesiteti ya Conforzi ati kaamba koti iyeyo kudalibe kumaloko patsikulo. - Chachitatu ndi choti ifetu anthuwa tidawalembera kalata kuwadziwitsa za dongosolo lathu, koma iwowa sadayankhe zomwe kwa ife tidatanthauzira kuti ativomereza kukalowa kumalowa. Sitikumvetsa chifukwa chomwe abwalo akunenera kuti tidaphwanya lamulo pomwe anthu tidawadziwitsa bwino lomwe, adalongosola motero. - Ndikukhulupirira kuti sangakandilowetsenso jere chifukwa mlanduwu ngwaungono komanso palibe adagwiritsa ntchito malo a Conforzi komanso nkhaniyi ndi ya gulu, adatero Wandale. - Polankhulapo, mlembi wa bungwe loona za malamulo mdziko muno la Malawi Law Society (MLS), Khumbo Soko, adati Wandale ngati munthu wina aliyense ali ndi ufulu wokasuma ngati sadakhutitsidwe ndi chigamulo. -" -ID_WfmIaZSt,"Aphungu Ogonja Akufuna Chisankho cha Aphungu Chichitikenso Aphungu akale omwe anagonja pa chisankho chomwe chinachitika mdziko muno chaka chatha, ati akufuna kuti bwalo lowona zamalamulo ligamulenso kuti chisankho cha aphungu chichitikenso. -Mneneli wa gulu la aphungu akale-wa Mayi Jessie Kabwira ndi yemwe wanena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi. -Iye wati potengera chigamulo chomwe bwololi lapereka Lolemba pa za chisankho cha president kuti chichitikenso mu miyezi Isanu ikubwerayi ati kamba koti bungwe la MEC silinayendetse bwino chisankhochi awona kuti ndi bwino chisankhonso cha aphunguwa chitachitikanso kawiri chifukwa bungwe lomwe linayendetsa chisankho cha president ndi lomwelonso lomwe linayendetsa chisankho cha aphungu. -Iwo ati akuwona kuti ndi zosatheka kuti bungwe la MEC liyendetse bwino chisankho cha aphungu pamene osayendetsa bwino chisankho cha president choncho bungwe la MEC linalakwitsa zisankho zonsezi. -" -ID_WhkkOzQZ,"Coronavirus Watseketsa Bank ku Singapore Ogwira ntchito okwana 300 ku banki yaikulu mdziko la Singapore atulutsidwa mu bank yo kutsatira ogwira ntchito wina yemwe wadwala ndi kachilombo kotchedwa Coronavirus. - Malipoti a wailesi ya BBC ati anthuwa amagwira ntchito mnyumba imodzi ndi mkulu yemwe wadwalayu ku bank ya DBS. -Mkuluyu akuti anayezedwa lachiwiri ndipo zatsimikizika lachitatu mmawa kuti wakhudzidwadi ndi kachilomboka zomwe zachititsa kuti bankiyo isamutse ogwira ntchito ena onsewo ndipo apatsidwa zinthu zina zodzitetezera ku nthendayi. -Anthu okwana 47 ndi omwe atsimikizika kuti agwidwa ndi kachilomboka, chomwe ndi chiwerengero chokwera kwambiri mmaiko omwe ali kunja kwa dziko la China. -Kachilomboka kakhudza anthu okwana 44 000 mdziko la China ndipo padakalipano kafalikira mmaiko makumi awiri (20). -" -ID_WkkXMhGB,"Mangochi Diocese Yasankha Ma Sub-Parish 6 Wolemba: Thokozani Chapola Episkopi wa dayosizi ya Mangochi ambuye MONTFORT STIMA lamulungu, alengeza kuti asankha tchalitchi zisanu ndi imodzi za mu dayosiziyi kukhala ma Sub-Parish. -Bishop Stima: Sub-Parish yomwe izichita bwino tiyikweza kukhala parishi Matchalitchiwa ndi a KANONO ya Phalula parish, CHIYENDAUSIKU ya Balaka parish, PHIMBI ya Utale 1 parish, MPIRISI ya Utale 2 parishi, MASE ya Mangochi parish komanso MKWEPERE ya ku Mpiri parish. -Ambuye STIMA ati zimenezi zachitika kutsatira kukula kwa mpingo mu dayosiziyo ndipo ati apereka ndondomeko zoti tchalitchizi zikakwaniritsa zikwezedwe kukhala ma parish. -Azipikisana okha okha ndipo potengera sub parishi yomwe ikuchita bwino imeneyo izikwezedwa kukhala parishi choncho akuyenera alimbikire koposa, anatero Ambuye Stima. -Malinga ndi Ambuye Stima ma sub-parishiwa muzichitika miyambo ikuluikulu ya mu mpingo komanso kupereka ma sacramenti osiyanasiyana. -Polankhulapo bambo mfumu a parishi ya Balaka bambo Louis Mkukumira ati zimenezi zithandiza kuti anthu amuparishiyo azilandira ma sacrament mosavuta. -Ntchito yopereka masacrament ipepuka chifukwa zambiri zizichitikira ku sub parish imeneyi kusiyana ndi kuti onse azizadzana kuno monga amachitira kale, anatero bambo Mkukumira. -" -ID_WmVIvpKr," Kuli ziii! za mapulaimale Pamene ntchito ya kalembera wa chisankho cha pa 21 May 2019 walowa mgawo lachinayi, zipani zandale zikuluzikulu zikadali duuu, osafuna kunena tsiku lomwe zidzachititse mapulaimale osankha amene adzaziimire pa uphungu ndi ukhansala. - Ndipo akadaulo ena a ndale ati kusachita mapulaimale msanga kumadzetsa mpungwepungwe pomwe anthu amene sanakhutire ndi zotsatira amaima paokha. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Pachisankho cha mchaka cha 1994 palibe wodzambatuka mchipani chake amene adapambana mwa aphungu 177 pomwe mu 1999, anthu anayi adapambana ataukira zipani zawo pa mapulaimale mwa aphungu 193. Ndipo mu 2004, odzambuka 38 adakalowa mNyumba ya Malamulo pomwe mu 2009, chiwerengerocho chidatsika kufika pa 32 ndipo mu 2014 odzambuka 52 adapambana. - Zipani za MCP ndi DPP mmbuyomu zidati zichititsa mapulaimale mwezi uno koma padakalipano zasintha thabwa. - Woyendetsa kampeni mu MCP, Moses Kunkuyu, adati chipanicho chidzachita mapulaimale mu November, mmalo mwa pa 20 August. - Tasintha ndipo tidzachita mapulaimale ntchito ya kalembera wa ovota atatha mu November, adatero Kunkuyu. - Mlembi wamkulu wa DPP Grezelder Jeffrey adati akuyesetsa kuti pa mapulaimale awo pasadzakhale kudzambuka monga mmbuyomu. - Tikukambirana nawo nkhani zosiyanasiyana koma chachikulu tikuwalimbikitsa kuti azikopa anthu mwa mtendere ndi kuwalangiza kuti omwe adzalephere asadzadzimbuke koma kudzathandizana ndi omwe adzapambane, adatero iye. - Mneneri wa UDF Ken Ndanga wati chipanicho chapanga kale ndondomeko yapamwamba yofuna kuti pasadzakhale kudzimbuka kulikonse mapulaimale akadzachitika koma nacho sichidabwere poyera kuti mapulaimalewo adzachitika liti. - Mapulaimale adzakhala ochita kuponya voti yachinsinsi osati zoima kumbuyo kwa opikisana kuopa zosankhira mantha. Izi zidzatithandiza kuti pasadzakhale odzimbuka pamapeto, adatero iye. - Mlembi wamkulu wa UTM Patricia Kaliati adati nkhani yaikulu yomwe imapinga ndi kulembetsa chipani yomwe yatha tsopano. - Takonzeka. Mmadera ena mukupezeka makandideti anayi kapena asanu omwe tikukumana nawo ndipo takondwa kuti ambiri akuvomera kuti akadzagwa, sadzadzimbuka koma kugwira ntchito ndi wopambanayo, adatero iye. - Mneneri wa PP, Noah Chimpeni, adati akulimbana ndi nkhani ya konvenshoni yomwe akukonza kuti idzakhaleko pa 30 ndi 31 August mumzinda wa Blantyre. - Nthawi siyinathe. Tikupanga chinthu chimodzi nthawi imodzi, adatero iye. - Koma akadaulo a zandale Mustafa Hussein wa ku Chancellor College ndi George Phiri wa ku University of Livingstonia (Unilia) ati chidodo pa mapulaimale chingadzetse mavuto chifukwa kusokerera zigamba zodza ndi kudzimbuka kungavute. - Malinga ndi Hussein, mapulaimale a changu amathandiza kusankha atsogoleri a mphamvu chifukwa kukhala ndi nthawi yokwanira yowaonetsa kwa anthu. - Mpikisano onse umayambira ku mapulaimale chifukwa ndiko anthu ndi chipani amasankha odzapikisana pachisankho chomaliza. - Chipani chikakonzekera bwino nkudzipatsa nthawi yokwanira yopanga mapulaimale, chimadzipatsa nthawi yokwanira yogulitsa odzawaimira, adatero Hussein. - Phiri adagwirizana ndi Hussein ndipo adaonjezera kuti chipani chikapanga mapulaimale msanga, chimakhala ndi nthawi yokwanira yokambirana ndi odzimbuka kuti asathawitse anthu. - Pampikisano pamakhala olephera ndithu ndipo mtima wodzimbuka umakhalapo koma chanzeru nkukambirana nawo kuti asagawe anthu ndipo izi nzotheka ngati pali nthawi yokwanira kutero, adatero Phiri. - Iye adati kuti nthawi yotere ipezeke, mpofunika kupanga mapulaimale nthawi yabwino kuti chisankho chenicheni chisadafike, kusemphana konse kukhale kutalongosoledwa chipani chitamanga fundo imodzi. - Iye adatinso mapulaimale a changu amathandizanso chipani kuti chithe kupima bwino mphamvu zake mmadera osiyanasiyana pogwiritsa ntchito anthu omwe asankhidwa kudzachiyimira. - Chipani chimakhala ndi nthawi yokwanira younika kuti kodi munthu wawoyo ali ndi anthu omutsatira ochuluka bwanji chifukwa nthawi zambiri, anthuwo amakhalanso mavoti a chipani ndiye mapulaimale safunika kufutsa ayi, adatero Phiri. -" -ID_WptnlaNE," Za mahedifoni pamsewu Malinga ndi kupita patsogolo kwa zipangizo zogwiritsa ntchito pamoyo wa tsiku ndi tsiku, makhalidwe ndi zochita za anthu zikusinthanso. - Pafupifupi aliyense ali ndi foni ya mmanja ndipo achinyamata ambiri ali ndi zida zanyimbo zomwe akamayenda amakhala akumvetsera pogwiritsa ntchito mahedifoni. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kumvetsera nyimbo kumathandiza kuti munthu usasungulumwe, kungoti nthawi zina timakhala ngati sitimakaganizira bwino kagwiritsidwe ntchito ka zidazi, makamaka tikakhala pamsewu. - Masiku ano umatha kupeza munthu akuyendetsa njinga pakati pamsewu mahedifoni ali mkhutu; kotero kuti kaya dalaivala aimbe bwanji hutala, wapanjinga samamva chifukwa cha nyimbo zomwe akumvetsera. - Madalaivala enanso a minibasi ndi galimoto zina amagundika kukweza nyimbo za mahedifoni ali pamsewu, posaganizira kuti akusokoneza ntchito yomwe makutu amayenera kugwira posamala kayendedwe ka pamsewu komanso moyo wawo ndi miyoyo ya anthu ena omwe akugwiritsa ntchito msewuwo. - Aliponso ena oyenda pansi omwe akalonga mahedifoni mkhutu amangodziyendera pamsewu mwamgwazo osalabadira zomwe zikuchitika. - Choncho amapezeka kuti akuyenda pakati pamsewu kapena kuoloka nthawi yolakwikwa chonsecho makutu atseka ndipo sakumva chilichonse. - Khutu ndi chimodzi mwa ziwalo zomwe oyendetsa galimoto komanso oyenda pansi amayenera kugwiritsa ntchito pamsewu kuti amvane komanso kupewa ngozi, choncho zingathandize kuti makutuwa adzipatsidwa mpata kuti agwire ntchito yake pamsewu. - Ngakhale mahedifoni amathandiza kusangalatsa munthu akakhala yekha kapena akamayenda mtunda wautali, kupanda kuwagwiritsa ntchito mwa nzeru angachititse ngozi zomwe zikadatha kupeweka. - Pamsewu pamachitika zambiri ndipo pamakhala anthu osiyanasiyanaena amgwazo, ena achangu, ena oledzerachoncho nkofunika kuti munthu ukamayenda nzeru zonse zizikhala pamsewupo mmalo momamvera nyimbo utasiira ena udindo wosamalira moyo wako. -" -ID_WsJANeZd,"RSA ipepesa Nigeria kaamba ka Xenophobia Wolemba: Sylvester Kasitomu Dziko la South Africa lapepesa dziko la Nigeria kaamba ka nkhaza zotchedwa Xenophobia zomwe mzika za dzikolo zakhala zikuchitira a nthu a mdziko la Nigeria komanso maiko ena posachedwapa. -Malinga ndi BBC mmodzi mwa akuluakulu a boma mdziko la South Africa a Jeff Radebe ndi omwe anapita mdziko la Nigeria pamodzi ndi asilikali kukapereka uthenga wopepesa kwa mtsogoleri wa dzikolo a Muhammadu Buhari. -Mmawu ake President Buhari wayamikira kudzichepetsa komwe dziko la South Africa lachita poonetsa kulakwa kwa mzika zake ndipo wati aonetsetsa kuti ubale wamayiko awiriwa ukupitilirabe. -Malipoti akuti mkumano wa awiriwa unachitikira mumzinda wa Abuja omwe ndi limodzi mwa mizinda ikuluikulu yomwe ikupezeka mdziko la Nigeria. -Malinga ndi malipoti anthu pafupifupi 12 ndi omwe aphedwa mdziko la South Africa potsatira za mtopolazi. -" -ID_WvowCxUx," Kwadza kaundula wa foni za mmanja Eni lamya za mmanja mdziko muno akuyenera kulowa mkaundula wa umwini wa lamya zawo kuti azitha kugwiritsa ntchito lamya zawozo, yatero nthambi yoyendetsa ntchito za mauthenga ya Malawi Communications Regulatory Authority (Macra). - Ngakhale anthu ena akusonyeza kusagwirizana ndi mfundoyi, mkulu wa bungwe loyimirira anthu ogwiritsa ntchito zinthu la Consumers Association of Malawi (Cama) John Kapito wati kaundulayu ngofunika. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mchikalata chake, Macra yati munthu aliyense yemwe ali ndi lamya ya mmanja ndipo sadalowe mkaundulayu pofika pa 31 March 2018, nambala yake idzasiya kugwira ntchito. - Lamulo la mauthenga limene lidakonzedwa mu 2016 limapereka mphamvu ku Macra yokakamiza munthu aliyense yemwe ali ndi lamya ya mmanja kulowa mkaundula wosonyeza umwini wa nambala ya lamya yakeyo, yatero Macra. - Koma anthu ena ati akudabwa kuti akaundula ayamba kuchuluka mdziko muno makamaka pano pomwe tikuthamangira 2019 chaka cha chisankho cha pulezidenti, aphungu ndi makhansala. - Akaundula amenewa adali kuti nthawi yonseyi ndipo cholinga chake nchiyani? Bwanji akuoneka ngati akuchitika mwaphuma chonchi osayamba atiuza ubwino ndi kufunika kwake, adatero Andrew Chisomo Mwale wa ku Ntchisi. - Maganizo akewa adafanana ndi maganizo a anthu ena omwe Tamvani adacheza nawo pa nkhaniyi mmaboma a Lilongwe ndi Dowa. - Pothirirapo ndemanga, Kapito adati dziko la Malawi limatsalira pankhaniyi chifukwa maiko ena adayamba kale kuchita kalembera wa mtunduwu. - Ili ndi lamulo ndipo dziko la Malawi limatsalira. Mmaiko ena sungangogula khadi la lamya pamsewu nkuyamba kugwiritsa ntchito osalowa mkaundula nchifukwa chake anthu amangogula khadi nkupangira zolakwika nkuyitaya, adatero Kapito. - Iye adati anthu akakhala mkaundula wa lamya, munthu amakhala ndi mwayi wofufuza yemwe wamulankhulira zoipa, zoopseza kapena kumuchita chipongwe pa lamya ndipo zimachepetsa mchitidwe ochita upandu mozemba. - Macra yati eni lamya la mmanja akuyenera kupita ku ofesi ya netiweki (Airtel, Tnm, Access ndi MTL) ndi chitupa monga pasipoti, Drivers Licence, chitupa cha unzika komanso umboni wa makolo kwa ana awo. - Mkaundulamo, muzifunika dzina la mwini nambala, ngati ali wa mwamuna kapena wa mkazi, tsiku lobadwa, nambala ya chizindikiro ndi keyala ya munthuyo kapena satifiketi ya bizinesi ngakhalenso yolipirira msonkho kwa omwe ali ndi lamya ya bizinesi. - Chifukwa chopanda kaundulayu, anthu ena akhala akupanga upandu pogwiritsa ntchito lamya za mmanja monga kutumizira mauthenga abodza ndi cholinga chobera azawo, kuopseza anzawo ndi kuipitsa mbiri za anthu ena pozindikira kuti sadziwika. -" -ID_WzGTciJE,"Ziwonetsero za Kutsekedwa kwa Sukulu Zayimitsidwa Akuluakulu a sukulu zoyima pazokha, ayamba ayimitsa ganizo lawo lochita ziwonetsero zofuna kukakamiza mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika kuti atsegule sukulu. -Asintha maganizo Ziwonetserozi zinakonzedwa kuti zichitike mawa pa 5 June 2020, koma polankhula ndi Radio Maria Malawi, wapampando wa gululi Coxley Kamange wati ayamba ayimitsa ziwonetserozi chifukwa pali chikonzero chakuti sukulu zitha kuzatsegulidwa posachedwapa. -Lachiwiri lapitali, komiti yapadera yomwe inakhazikitsidwa kuti iwunike ngati mkoyenera kuti sukulu zitsekulidwenso mdziko muno, inalengeza kuti yapereka ganizo lakuti sukuluzi zitsekulidwe pa 13 July chaka chino, ndipo a Kamange ati awona kuti ndi koyenera kuti apereke kaye mpata ku ganizoli. -Potsatira kukumana ndi a Chief Exective Officer a Blantyre City Council, Dr. Alfred Chanza, ife ma concerned directors tayimitsa ma demostrations omwe timafuna tipange mmawa potsatira malangizo amene iwo atipatsa kuti tiyembekeze malinga kuti boma lati sukulu zitha kutsegulidwa pa 13, anatero a Kamange. -" -ID_WzondryR," Alimi avale dzilimbe, kukubwera El Nino Akatswiri a zanyengo alosera kuti chaka chino pali mantha kuti dziko lino lingakumane ndi nyengo yoipa ya El Nino. - Lipoti la BBC lomwe alitulutsa posachedwapa, zofufuza za ofesi yoona za nyengo ya United Kingdom Met Office zikuonetsa kuti zaka ziwiri zikubwerazi kukhala nyengo yotentha koopsa padziko lonse, zomwe zingapangitse kusintha kwakukulu pa mmene nyengo imakhalira. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Nalo bungwe loona za mavuto a njala kummwera kwa kwa Africa la Famine Early Warning Systems (Fews-Net) lati mmene zikuonekera nyengo ya El Nino iyamba mosapeneka October mpaka December. - Tikati tione mmene zakhala zikuchitikira mmbuyo, kukakhala El Nio mvula simagwa mmene anthu amayembekezera ndipo ati chaka chino zigawo za kummwera kwa Mozambique, Malawi ndi Zimbabwe mvula itha kuvutiraponso monga zidachitikira mu 2014/15. - Nyengoyi ikudza pamene chaka chino alimi ambiri mdziko lino akulira chifukwa cha kuchepa kwa mvula, pamene ena mvula idangogwa yochuluka kwa nthawi yochepa ndipo mbewu zawo zidakokoloka. - Kukakhala El Nino mwina mvula imagwa mosadukiza komanso ikadula mwina kumakhala ngamba kwa nthawi yaitali, zomwe zimakhudza kwambiri alimi. - Mnyengo zovuta ngati zimenezi, ndi alimi okhawo otsata bwino ndondomeko zamalimidwe amene amapezabe phindu paulimi wawo kukakhala El Nino. - Prof. Moses Kwapata wa kusukulu ya zamalimidwe ya Luanar ku Lilongwe akuti zateremu alimi asagone koma ayambiretu kukonzekera ulimi wa chaka chino. - Ngati sadamalize kusosa akuyenera apange changu ndipo agalauziretu minda yawo. Zikatere pamafunika kuti mvula yoyamba ikamagwa zonse zakumunda zikhale zatha kuti alimi athe kubzala ndi mvula yoyambirira, adatero Kwapata pouza Uchikumbe. - Feteleza aguliretu, ndipo adzaonetsetse kuti amuthira panthawi yake. Ngati mmunda mwamera tchire asachedwetse kupalira. Chilichonse chikhale mchimake. Mlimi wotere ngakhale nyengo yavuta ndiye amene amakolola. - Kwapata adati ngati mwayi ali nawo alimi akuyeneranso kulima mbewu zosiyanasiyana chifukwa zina zimafuna mvula yambiri pomwe zina sizikonda mvula yochuluka. -" -ID_XECzcFUd," Boma likonzekera Ebola Unduna wa zaumoyo wasonjola komiti yoyanganira za kapewedwe ndi kuthana ndi matenda a ebola kuti ikhale chile zitamveka kuti matendawa abuka mdziko la Democratic Republic of Congo (DRC). - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Scanning for Ebola Malingana ndi undunawu, kuyambira mwezi wa April, 2017, anthu 11 apezeka ndi matendawa mdzikolo ndipo mwa anthuwa, atatu adamwalira nawo zomwe zikupereka nkhawa kuti akhoza kusefukira mmaiko oyandikana nawo. - Dziko la DRC ndi dziko lomwe maiko osiyanasiyana kuphatikizapo Malawi amatumizako asilikali ankhondo kukathandiza kukhazikitsa bata malingana nkuti mdzikoli muli nkhondo yamgonagona. - Mkulu oyanganira ntchito zaumoyo mu unduna wa zaumoyo mdziko muno Charles Mwansambo wati komitiyi yayamba kale kugwira ntchito yake ndipo wapempha anthu kuti agwirane manja ndi komitiyi kuti matendawa asafike mdziko muno. - Komiti imeneyo yayamba kale kukumana ndi kukonza ndondomeko zoyenera. Padakalipano tayamba kale kuunika anthu olowa mdziko muno kuti ngati ali ndi matendawa abwezedwe ndipo mauthenga akumwazidwa moyenera, watero Mwansambo. - Chikalata chomwe undunawu watulutsa, chikukumbutsa anthu kuti nthendayi ndiyopatsirana ndipo imafala kudzera mu kukhudzana ndi madzi a mthupi mwa munthu amane ali ndi matendawa kapena zinyama zina zomwenso zimapezeka ndi matendawa. - Icho chati matendawa akagwira munthu, amamva zizindikiro monga kutentha thupi, kufooka, kuwawa kwa minofu, kuwawa kwa mutu ndi zilonda za pakhosi zomwe zimatsatana ndi kutsegula, kusanza, zidzolo ndi kulephera kugwira ntchito bwino kwa chiwindi ndi kapamba ndipo nthawi zina magazi amatsanyukira mkati kapena kunja kwa thupi. - Undunawu wati anthu akuyenera kusamala podwazika matenda omwe akuonetsa zizindikiro za matendawa komanso akuyenera kusamala poika maliro a munthu yemwe wamwalira ndi matenda a Ebola kuti asatengere. - Matenda a Ebola ndi amodzi mwa matenda omwe mankhwala ake sadapezeke mpaka pano ndipo unduna wa zaumoyo wati mankhwala ake aakulu nkupewa kutenga potsata malangizo a za kapewedwe. - Matendawa adabukanso mchaka cha 2014 ndipo adasautsa mmaiko ambiri ndi kupha anthu ochuluka koma chifukwa cha kugwirizana kwa maiko kudzera mu thambi ya zaumoyo ya World Health Organisation (WHO), matendawa adagonja. -" -ID_XOcdYOGH," Anachezera Zidatheka! Zikomo Anatchereza, Ndafuna ndikuthokozeni kwambiri chifukwa cha malangizo anu. Pano tidamanga banja ndi mtsikana wa ku Machinga uja ndipo pano tikukhala ku Phalombe bwinobwino. Ndathokoza pondithandiza maganizo. - Chifundo Makisi, Phalombe Zikomo a Makisi, Nkhani yosangalatsa! Inenso ndathokoza kwambiri kuti mutatsatira malangizo anga mwalongosola zonse za banja ndipo pano zonse zatheka bwinobwino. Zonyandiritsa kwambiri. Izi ndi zimene timafuna, paja amati mutu umodzi susenza denga. Munthu ukazingwa umayenera kupempha nzeru kwa ena monga akuluakulu ndipo nthawi zambiri malangizo awo amakhala aphindu ukawatsatira. Ndiye ndasangalala zedi kuti ndinatha kukuthandizani pamoyo wanu wa banja. Ambuye akutsogolereni mzonse kuti banja lanu likhale lolimba ndiponso langwiro komanso lachitsanzo kwa ena. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Amanditukwana Ine ndidapeza mwamuna woti timange banja koma tikuyendetsa chibwenzi, khalidwe lake amangonditukwana ndi abale anga ngati anafuna kuti tionane ine nkulephera. Agogo, ndithandizeni, kodi pamenepa nditani? AM Area 49, Lilongwe Zikomo AM, Pa Chichewa pali mawu oti ali dere nkulinga utayenda naye. Ndikhulupirira tanthauzo la la mawu amenewa umalidziwa. Mwachidule, ndinene kuti kufunikira kokhala pachibwenzi anthu musanakwatirane nkoti mumatha kudziwana makhalidwe ndi zofuna musanaganize zolowa mbanja. Khalidwe ndi lofunika kwambiri paumunthu. Tsono munthu wakhalidwe labwino ungamudziwe bwanji? Munthu wakhalidwe labwino ndi woti sachita kapena kunena zinthu zodandaulitsa kwa ena. Wakuba, wachiwerewere, wotukwana, wamiseche, waumbombo kapena wochita zinthu zina zolaula tinganene kuti ndi wamakhalidwe abwino? Osatheka! Ndiye apa wadzionera wekha khalidwe la bwenzi lakolokukonda kutukwana. Kodi mukadzakwatirana adzasintha khalidwe limenelo? Kaya! Uyu wadzionetsa kale mawanga ake ndipo usataye naye nthawi, musiye chifukwa si munthu womanga naye banja ameneyo. Munthu wotukwana mkazi kapena abale ake ndi munthu wopanda khalidwe. Ndiye iyeyo ungalimbe mtima kukwatirana ndi munthu woteroyo? Ine ndikuti asakutayitse nthawi, peza wina wamakhalidwe abwino. - Ndinalakwitsa kumuuza? Agogo, Ndakhala pachibwenzi ndi mkazi wina kuyambira 2012 koma pamene ndinkamufunsira nkuti ndikumwa ma ARV koma chaka chino mpamene ndamuuza kuti ndili choncho. Padalibe kusintha pachikondi chathu koma vuto lidabwera atapita ku Blantyre. Ali konko andandiuza kuti adakayezetsa magazi ndipo sadamupeze ndi kachilombo ka HIV. Kuchokera pompo chikondi chidasintha, sitimakondana monga mwakale moti pano adakali ku Blantyre. Kodi mwina ndidalakwitsa kumuuza za mmene ndilili? Chonde ndithandizeni. -" -ID_XPlOMmFW," Boma liunikire mfundo zotsatira zionetsero Kuyankha mfundo 7 zimene anthu adapereka pakutha pa zionetsero zosonyeza kukwiya kwa Amalawi ena ndi mfundo zina za chuma mboma la Joyce Banda kungasonyeze ngati mtsogoleri wa dziko lino Joyce Banda amaganizira Amalawi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kadaulo pandale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Blessings Chinsinga, mkulu wa bungwe lothana ndi nkhanza za mbanja la Women Legal Resource Centre (Wolrec) ku Dedza, Makiyi Matukuta komanso anthu ena ndiwo anena izi. - Mawuwa adza pomwe papita masiku 9 chichitikire zionetserozo za pa 17 Januwale ndipo palibe chomwe boma laonetsa pa mfundo zomwe anthu adapereka mmizinda ya Mzuzu, Blantyre ndi Lilongwe. - Mkulu wa bungwe la ogula malonda la Consumers Association of Malawi (Cama), John Kapito yemwe adakonza zionetserozo watsimikiza kuti palibe chomwe boma lachita pa mfundo 7 zomwe adapereka. - Koma mneneri wa boma, yemwenso ndi nduna yofalitsa nkhani, Moses Kunkuyu adauza atolankhani kuti pafunika kuti abe khonde ndi omwe apereka mfundozo ndikupeza mayankho ake. - Mwa mfundo zomwe zaperekedwa kuboma ndi monga: kupempha boma kuti libweze ganizo loti kwacha izidzitolera mphamvu yokha, kuchuluka kwa nduna mmaunduna monga unduna wa zamaphunziro womwe ati uli ndi nduna zinayi, pulezidenti kuti afotokoze za chuma chake, kukwera mitengo kwa zinthu, kuthetsa katangale ndi kuyendayenda kwa Joyce Banda. - Popereka mfundozo, a ku Blantyre ndi Mzuzu adapereka masiku 21 kuti boma likhale litayankha apo ayi kukhale zionetsero zalekaleka pomwe ku Lilongwe adapereka masiku 14. - Koma mneneri wa chipani cha Peoples Party (PP), Hophmally Makande wati boma lili ndi chidwi choyankha koma sikoyenera kuti mpaka pakhale malire oti liyambire kuyankha. - Asapereke malire, ali ndi mwayi wochita zionetsero koma asafike popereka masiku kuti pofika tsiku lakuti tikhale titachita zotere, adatero Makande. - Koma Chinsinga yemwe akuphunzitsa kusukulu yaukachenjede ya Chancellor College wati kuonetsa chidwi kwa boma pamfundo zomwe lidalandira kungatanthauze kanthu kena kwa anthu omwe akulira ndi mavutowo. - Boma liyenera kusonyeza kuti lidalandira zomwe Amalawi akulira nazo, mwina sikungakhale kuyankha kwenikweni koma kuwatsimikizira anthu. - Mayankho abwino angapezeke ngati mbali ziwirizi zitakhalirana ndikuwapemphanso a Cama kuti atambasule mfundozo, adatero Chinsinga. - Iye adati Amalawi akulira ndikukwera mtengo kwa zinthu ndipo aliyense akuyangana kuboma kuti apeze chipulumutso. - Matukuta wati kumeneko mitengo ya chimanga kudzanso feteleza ndiyo yaboola anthu. Iye adati maso a anthu ali kubomali kuti liwathandiza bwanji. - Anthu kuno sadachite zionetsero koma tikumva kuti kwaperekedwa mavuto kuboma pomwe palinso kukwera mitengo kwa zinthu anthu adagwirizana nazo kuti mitengo itsike. - Ngati boma siliyankha ndiye anthufe atipweteka kwambiri, atiuze momwe mavutowa athere, adatero Matukuta. - Wachiwiri kwa mtsogoleri wa chipani cha New Labour Party, Sam Mpasu, wati kuchita zomwe boma lapemphedwa kungatenge nthawi kusiyana ndikusonyeza kuti lalandira mavutowo. - T/A Kapeni ya mboma la Blantyre yati inde anthu akuvutika komabe zikufunika kuti boma ndi omwe adapereka mavutowo akhalirane pansi ndikupeza mayankho. - T/A Nthache ya mboma la Mwanza yati bomali langolowa kumene ndiye likuyenera kupatsidwa mpata kuti likonze mophotchoka momwe boma la chipani cha DPP lidabweretsa. - Joyce Banda, adanenapo kuti boma lake silibwezeretsa mfundo zina zakayendetsedwe kaboma ponena kuti kumeneko kukhala kulira msampha utaninga kale. - Tidayesera kulankhula ndi Kunkuyu koma foni yake siimapezeka, titatumiza mafunso kudzera pa email sadatiyankhe mpaka pomwe timasindikiza nkhaniyi. -" -ID_XTPBHoeT,"Akagwira Jere Zaka Khumi Kamba Kotsekera Ana Mnyumba Kwa Masiku Atatu Bwalo First Grade Magistrate mboma la Chikwawa lalamula bambo wina wa zaka 37 zakubadwa, Enock Blazio kuti akakhale ku ndende ndi kukagwira ntchito ya kalavula gaga kwa zaka khumi kamba kochitira nkhanza ana atatu omwe anawatsekera ndende ya mnyumba mwake kwa masiku atatu. -Bwalolo linamva kudzera kwa wapolisi wotengera milandu ku khothi mbomalo Sergeant Emmanuel Namarwa kuti izi zinachitika pa 23 Ferbuary 2020, pomwe a Blazio anatsekera ana atatuwa mchipinda china ndi kuwamanga ndi chingwe kuti asathawe ngati chilango pomwe amawaganizira anawo kuti anamubera kanema ya mtundu wa Plasma ku nyumba kwawo. -Mkuluyi anauvomera mlanduwu ndipo anapempha khothi kuti limukhululukire kamba koti amasamalira ana amasiye okwanira asanu ndi awiri (7) komanso maloko ake omwe ndi okalamba. -Koma popereka chigamulo chake, First Grade Magistrate Gladstone Chilundu sanayanganire zimenezo mmalo mwake anamulamula kuti agwire ukaidi kwa zaka khumi ndi cholinga choti ena atengerepo phunziro. -Enock Blazio amachokera mmudzi mwa Thawani, mdera la Mfumu yayikulu Mphuka, mboma la Thyolo. -" -ID_XZLqOzJy," Mkangano uimitsa kumanga sukulu Njovu zikamamenyana umavutika ndi udzu, adatero akulu a mvula zakaale. Izi zapherezeka ntchito yomanga sukulu ya sekondale yoyendera ku Chombe mboma la Nkhata Bay itaima kwa zaka zisanu kaamba ka mkangano wa malo womwe unabuka mderalo pakati pa Gulupu Malepa ndi mwini munda womwe akufuna kumangapo sukuluyo, Michael Mkandawire. - Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Pomwe deralo lili ndi sukulu za pulaimale 11, lilibe sukulu ya sekondale, zomwe zikukweza chiwerengero cha ana osiyira sukulu panjira. - Anthu a mderalo ataona vutoli adapempha kuboma sukulu ya sekondale mchaka cha 2010. Motsogozedwa ndi mfumu yawo, Gulupu Malepa, adapeza malo pomwe adaumbapo njerwa kuti ntchitoyi iyambike. - Sichinga: Tili okonzeka kusamutsa njerwa Koma zinthu zidasokonekera pomwe zidadziwika kuti malo adaperekedwawo, udali munda wa Mkandawire, yemwe panthawiyo adali ku Dar es Salaam mdziko la Tanzania. - Mkandawire adauza Msangulutso kuti mchemwali wake ndiye adamuimbira foni kumudziwitsa kuti munda wake ukupita. - Iye adati izi zidachititsa abwerere kumudzi komwe adadzapeza zinthu zitavuta. - Ndidapempha kuti ngati akundilanda malowa, andipatse ena zomwe sizidatheke, koma chonsecho malowa ndi oti adatisiyira ndi agogo athu. - Pano akuti ndizipita kwathu ku Rumphi komwe sindikukudziwa chifukwa ndinabadwira konkuno mchaka cha 1972, nawo mayi anga adabadwiranso kuno mchaka cha 1950, adatero Mkandawire. - Iye adati chaka chino pamalopo sadalimepo chifukwa choospezedwa kuti atidzimulidwa. - Amfumu akufuna chitukuko chikhale pakhomo pawo, chifukwa akufuna adzakokenso magetsi sukuluyi ikadzabwera ndipo malo okhawo omwe apezeka ndi munda wanga, iye adatero. - A komiti ya chitukuko cha mmudzi village development committee (VDC) ya Malepa ataona mpungwepungwewu adapeza malo ena, koma mfumuyi ikukanitsitsa kuti sukuluyi ikamangidwe malo ena. - Malinga ndi wapampando wa komitiyi, Jefferson Sichinga, malo ena apezeka mdera la mfumu Malenga ndipo ndi okonzeka kusamutsirako njerwa zomwe zidaotchedwa pamalo akalewo. - Vuto ndi loti pachiyambi a gulupu adatisonyeza malo a mwini; nthawi yoti tiyambe chitukuko itakwana mwini wake adatulukira ndipo ngakhale tidagwirizana kuti timangapo timangoyenera kusuntha chifukwa mpamunda wa chinangwa wa mwini wake, adatero Sichinga. - Mkandawire: Akuti ndizipita kwathu Iye adati vuto lalikulu lomwe lilipo ndi loti Malepa akufuna chitukuko mkhonde mwake. - Malepa adavomereza zoti akufunadi chitukukocho chipite dera lake kaamba ka magetsi. - Eya. Zoonadi chifukwa ndine mfumu ya chitukuko, adalongosola Malepa. Iye adaonjezera kuti Sichinga yemwe ndi wapampando wa VDC akufunanso kuti malo a sukuluwo asinthe kaamba koti adasowetsa uvuni wa njerwa zokwana 100 000 ndipo akuthawa, nkhani yomwe Sichinga akuikana. - Polankhula naye pafoni Lachitatuli, Malepa adatemetsa nkhwangwa pamwala ponena kuti chitukukochi sichisuntha kaamba koti malo adaperekawa ali pakati pa derali. - Ine ndi a T/A Timbiri tikufuna sukulu ikhale pamalo omwe tidapereka mchaka cha 2010 pa Chombe Zion. Khansala wa dera lino Menson Simkonda ndiye akufuna kusuntha sukulu kuti ikhale kwawo ndi cholinga chodzawina mavoti mu 2019, adatero Malepa. - Iye adaloza zala khansalayo komanso wapampando wa VDC kuti ndiwo akumunyenga Mkandawire kuti akanize malowo. - Si malo a Mkandawire, koma akhansala ndi omwe akumpangitsa ndipo palowa ndale, pakufunika aboma komanso a Timbiri abwere tidzakhale pansi, adalongosola Malepa. - Iye adati sadalande Mkandawire malo. - Ngati ali malo ake apite kubwalo la milandu. Akadatisiyira malowo pano tikanakhala titamanga kale sukulu ndipo ana akuphunzirapo. Ine sindingalole ana azivutika kusowa sukulu chifukwa cha malo, idatero mfumuyo. - Koma khansala wa Mpamba Ward, Simkonda adati chomwe anthuwo akufuna ndi chitukuko. - Amfumu akufuna malo a munthu pomwe anthu aperekanso malo ena. Mfumu imodzi singapweteketse ana, adatero Simkonda. - Ndipo malinga ndi wampando wa VDC, katundu wa ndalama zokwana K12 miliyoni woti amangire buloko imodzi adabwerera masiku apitawa chifukwa aboma atafika kumalowo sadapeze malo oti nkusunga katunduyo. - Limodzi mwa mabungwe omwe akugwira ntchito mderalo kuchokera ku mpingo wa CCAP mu Sinodi ya Livingstonia, mthambi yake yoyangana za chitukuko ndi maufulu osiyanasiyana ya Church and Society, yati mderali mukufunika sukulu mwachangu. - Mmodzi mwa oyanganira pulojecti yomwe cholinga chake ndi kupereka mphamvu kwa anthu pa zitukuko pokweza ulamulilo wa ma boma angono Robert Ndovi adati zivute zitani, pofika September ana a fomu 1 akhale atayamba kuphunzira. - Ana ndi omwe akuluza chifukwa cha mkanganowu; anthu a dera lino angopeza nyumba zomwe zilipo kale kuti chaka chino maphunziro ayambe, adatero Ndovi. - Polankhulapo mkulu woona maphunziro mbomali Mzondi Moyo adati ofesi yake ikudziwa za kuchedwa kwa ntchito yomanga sukuluyi kaamba ka nkhani ya malo. - Mwini malowa adadandaula kuti ndi pokhapo pomwe amadalira ndi banja lake, ndipo malowo akatengedwa avutika, adatero Moyo. -" -ID_XbBHIVeL,"Papa Wati Anthu Akuyenera Kugwira Ntchito Molimbika Mtsogoleri wa Mpingo wa Katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati pogwira ntchito anthu amakwaniritsa cholinga cha Mulungu. -Papa Francisko Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican Papa Francisco walankhula izi pa Misa yomwe anatsogolera kulikulu la Mpingo ku Vatican lachisanu pa 1 May lomwe ndi tsiku lokumbukira ogwira ntchito pa dziko lonse pomwenso mpingo umachita chaka cha Yosefe Woyera ogwira ntchito. -Iye wati ndi khumbo lake kuti munthu aliyense apeze ntchito yolemekeza ulemerero wa munthu komanso kuti alandire malipiro oyenerera. -" -ID_XgZHGzNj," Emmanuel Ngwira: Katswiri wa vimbuza Gule wa vimbuza si wachilendo kwa Amalawi ambiri. Takhala tikuona guleyu akuvinidwa mmawailesi akanema osiyanasiyana. Lachinayi lapitali mtolankhani wathu Martha Chirambo adacheza ndi katswiri wa guleyu Emmanuel Ngwira yemwe amavina vimbuza. Ngwira ndi mtsogoleri wagulu lovina la Kukaya lomwe lidayamba mchaka cha 2005. Kucheza kwawo kudali motere: Ngwira: Ndimadzichepetsa Kodi Emmanuel Mlonga Ngwira ndi ndani? Ndine mzibambo wa zaka 43. Ndili pa panja ndi ana atatu. Mkazi wanga ndi namwino pa chipatala cha Rumphi. Ndimachokera mmudzi mwa Zinyongo Makwakwa, T/A Mpherembe mboma la Mzimba. Timakui ku Elunyeni. Uku nkomwe ndakulira, kuphatikizirapo ku Chikwawa ndi mzinda wa Mzuzu. Moti sukulu yanga ya sekondale ndidaphunzira pa sukulu ya Katoto ndipo kuchoka apo ndakhala ndikuchita maphunziro osiyana osiyana okhudza za maimbidwezi. Ndine mkhirisitu wa mpingo wa Katolika. - Ndili ndi certificate yochokera ku sukulu ya ukachenjede ya Pretoria koma ndinkaphunzilira konkuno ku Centre for Indigenous Instrumental for African Dance Practices. Ndidachita maphunzirowa kwa zaka ziwiri. - Kupatula apo ndilinso ndi certificate mu zoimbaimba yochokera ku Chancellor College. - Mbanja la mai wanga ndidabadwa ndekha pamene powerengera ku banja lina ndingati tilipo anthu asanu. - Udayamba bwanji kuvina vimbuza? Izitu nza mmagazi. Zidachokera ku makolo chifukwa choti mai anga adali a Vimbuza. Iwo sankavina ayi; koma adali ngati asinganga chifukwa ankalota ndipo munthu wolotedwayo amabweradi kudzafuna mankhwala kwa iwowo mpaka kuchira. - Nanga udayamba liti? Ndidayamba kuvinaku mchaka cha 1995 pomwe wansembe wina wampingo wa katolika Reverend Alex B Chima yemwe adali ndi gulu lake la Kukwithu Troop patchalitchi ya St Peters mu Mzuzu Diocese. - Atandiona kuti ndili ndi maluso osiyanasiyana, adanditenga dziko lonse la Malawi kuchita kafukufuku wa zomwe zimachitika kuti munthu azivina. Adatifunsa ngati wina mwa ife ali ndi gule woti gulu lathu lingamavine, ndidayambitsa guleyu ndipo ndidaphunzitsa anthu nyimbo. - Kuchokera nthawi imeneyo ndidayambapo kupititsa patsogolo luso langa. - Kodi muli ndi vimbuza kapena? Ayi ndithu. Ine ndimangovinapo ngati gule basi. Ndilibe vimbuza ndine wabwinobwino ndithu ndilibe mizimu yoipa. Ngakhale mutapita kumalo osungirako zinthu zakale zopatsa chidwi a Mzuzu Museum, mukapeza kuti kuli zithunzi zanga zomwe adajambula nditapambana pampikisano womwe udachitika ku Rumphi. Ndidapikisana ndi asinganga 34. - Kodi nchifukwa chani mumavina guleyu? Pali zifukwa zinayi zomwe ndimavinira guleyu monga: Kusangalatsa anthu, kuwaphunzitsa zosiyanasiyana kudzera mmagule, kusunga chikhalidwe komanso kupititsa patsogolo chikhalidwe. - Kodi anthu amati chani za inu. - Kuchokera kubanja langa, ndakhala ndikunenedwa kuti bwanji ndimavina magule osiyanasiyana. Anthu amandiyankhula zambiri zosiyanasiyana ndipo amanditenga ngati sindimadziwa zomwe ndikuchita koma ineyo ndimakhulupilira kwambiri mizimu. Mayi ndi bambo anga adamwalira kalekale komabe ndimakhulupilira kuti mizimu yawo imanditeteza. Ichi ndi china mwachifukwa chomwe ndimavina modzipereka kwambiri ndipo anthu amandipatsa ndalama zambiri. - Mumavinanso magule anji? Mwa ena ndimavina mganda, malipenga ndi chilimika zochokera ku Nkhata Bay, mapenenga a ku Karonga, beni kuchokera ku Mangochi komanso mwinoghe a ku Chitipa. -" -ID_XhBhqCuL,"Ndili ndi mwana Gogo, Bwenzi langa ali ndi mwana mmodzi. Ndimamukonda ndipo ndimafuna kudzamukwatira koma ena akuti ndisatero. Timakondana, nditani? MKM, Nsanje. -Odi MKM, Kukhala ndi mwana si chiletso. Ndaonapo mabanja akulimba winayo ali ndi mwana wakunjira. Musamvere zonena za enazo, tsatani mwamuna amene mtima wanu wakonda. -" -ID_XrEQVcDN," Mikangano ya makuponi yabuka Unyinji wofuna feteleza wotsika mtengo mmbuyomu Kulozana zala komanso kuthafulirana Chichewa chamoto zakula mmidzi polembana maina a amene adzalandire zipangizo za ulimi zotsika mtengo. - Izi zikuchitika boma litalengeza kuti chiwerengero cha anthu amene alandire zipangizozi chaka chino chikhalabe pompaja pa 1.5 miliyoni monga zidalili chaka chatha. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mafumu, komanso makhansala amene auza Tamvani za nkhaniyi akuti pakhota nyani mchira nkuchuluka kwa anthu amene akufuna adzalandire nawo zipangizozi. - Iwo akuti kuchotsa kwa feteleza wa ngongole ndiko kwachititsa kuti anthu ofuna kulandira nawo zipangizozi achuluke. - Chiwerengerochi nchochepa kale. Takhala tikupempha boma mmbuyomu kuti lionjezere chiwerengero cha anthu olandira zipangizo zotsika mtengozi, koma zidakanika ndipo mapeto ake adayambitsa ndondomeko yokongoza zipangizozo. - Kubwera kwa ndondomekoyo kumathandiza chifukwa tikamalemba maina ena timawauza kuti mudzatenga feteleza wa ngongole, pano ngongoleyi palibenso, zomwe zachititsa kuti kulemba maina kukhale kovuta, adatero gulupu Mpochela wa mboma la Ntcheu. - Mfumuyi ikuti mdera lake muli anthu 200 amene akufunika kupindula ndi zipangizozi koma apatsidwa malire a anthu 43 amene alembedwe kuti adzalandire nawo. - Koma poyankhapo pa nkhani ya ngongoleyi, mneneri wa boma, Kondwani Nankhumwa, akuti chaka chino kulibe ndondomeko yakongoza fetereza kaamba koti anthu sanabweze ngongoleyo. - Vuto si ife koma ndi anthuwo chifukwa sadabweze ngongole ya feteleza, kotero tipitiriza ndondomeko ya makuponi ndipo nambala ya anthu amene apindule ndi zipangizo zotsika mtengo ikhalabe yomwe ija ya 1.5 miliyoni, adatero Nankhumwa pouza Tamvani. - Ndondomeko ya Farm Input Loan Programme (Filp) idakhazikitsidwa ndi mtsogoleri wopuma Joyce Banda. - Malipoti akusonyeza kuti bungwe la Malawi Rural Development Fund (Mardef) yatolera K12 pa K100 iliyonse yomwe anthu adakongola zipangizozi zomwe zikhale zovuta kuti chaka chino ikhalepo. - Malinga ndi T/A Kaphuka izi zabweretsa mavuto ku Dedza. - Tidapanga ndondomeko kuti amene adagula feteleza wotsika mtengo chaka chatha, chaka chino atenge wa ngongole kuti anzawo apindule nawo. Ndiye tikumva kuti ngongole kulibe zomwe zidzetse mpungwepungwe kuti tsono tilemba ndani, adatero Kaphuka. - Senior Chief Kawinga wa mboma la Machinga adati kumeneko kuli fumbi pamene kalembera wa makuponi wangotsala sabata zitatu kuti athe. Kawinga adati chatsitsa dzaye nkusavomereza kwa chipani cha DPP mafumu 40 000 amene adakwezedwa muulamuliro wa chipani cha PP. - Vuto ndi lakuti mafumu atsopanowa sadawerengedwe kuti alembedwe. Izi zikusonyeza kuti midzi yawo sikudziwika ndipo sidalembedwe. Ngati akufuna kulandira ndiye kuti alembedwe pansi pa mfumu yakale, akutero Kawinga yemwe mdera lake muli mafumu 92 atsopano. - Ngakhale vutoli lakula mderalo, mfumuyo idatinso anthu amene alembedwa ndi ochepa chifukwa midzi ina siyimalandira zaka zapitazi. - Anthu 65 300 ndiwo amalandira zipangizozi koma midzi 14 yakhala ikuyiwalidwa, titadziwitsa a boma sadawonjezere chiwerengerochi koma midziyo yalembedwa. Chomwe chikuchitika nchakuti tikugawana nambala yomweyi, adatero Kawinga. - Nako kumpoto mavutowa akuti aliponso. T/A Mwakaboko adati kuchotsedwa kwa ndondomeko yokongoza fetereza kwa alimi ndiyo yabweretsa chipwilikiti kuti anthu ambiri aphangirane kulembetsa mayina kuti adzalandire nawo zipangizo zotsika mtengo. - Mmaboma a Blantyre akuti zachititsa kuti makhansala alowerere mndondomeko yolemba mayinawa. Mmudzi mwa Dambo kwa T/A Kuntaja akuti chifukwa cha mikangano, khansala wa deralo walowerera kuti mwina pakhale chilungamo. - Ntchito yanga nkuonetsetsa kuti anthu amene alembedwawo akuyeneradi thandizo, koma zili mmudzimu si ndidzo chifukwa anthu amene tikuwasiya ndi ovutika koma poti nambalayi yachepa titani, adatero Nickson Simango yemwe ndi khansala. - Malinga ndi Nankhumwa, pali chikonzero kuti ndondomeko yazipangizo zotsika mtengoyi isakhale kwa muyaya ndipo izi zizichitika pangonopangono. - Iye wati maboma 9 ndi omwe muyesedwe ndondomeko yatsopano yomwe boma lidzakhale likudalira mtsogolomu. - Chiyambireni ndondomekoyi mu 2005 yakhala ikukumana ndi mavuto aziphuphu ndipo ambiri amati ndi mafumu amene amayambitsa katangale posalemba anthu amene ndi ovutikitsitsa kuti apindule ndi ndondomekoyi. - Kodi uyu si juga amene mafumuwa akufuna asewere? Kaphuka akuti palibe zachinyengo zilizonse chifukwa nawo makhansala alowerera kuwonetsetsa kuti anthu amene alembedwa ndi ovutikadi. - Simango akuvomereza kuti chaka chino zachinyengo zichepa chifukwa akuwonetsetsa kuti anthu amene alembedwa ndi mafumuwa ndi enieni amene afunikadi ndondomekoyi. -" -ID_YNBpMXQT,"Mavolontiya Akale a Radio Maria Malawi Ayendera Wayilesiyi By Richard Makombe 19/07/IMG-20190708-WA0046.jpg 810w"" sizes=""(max-width: 459px) 100vw, 459px"" />Bambo Steven Kamanga (kumanja) kupereka katundu kwa a National Coordinator a Louis Phiri (kumanzere) Gulu la mavolontiya omwe anatumikirapo ku Radio Maria Malawi masiku a mbuyomu atsindika zakufunika kolimbikitsa ubale wabwino pakati pawo ndi anthu omwe akutumikira ku wayisiyi padakali pano. -Mlangizi wa mavolontiya akalewa Bambo Steven Kamanga ayankhula izi pomwe gulu lawo linabwera kudzayendera ku likulu la Radio Maria Malawi ku Mangochi. -Mwa zina Gululi linachita mkumano wawo wa pa chaka. -Poyankhulapo pambuyo pa ulendowu bambo Kamanga ati iwo apitiriza kudzipereka powonesetsa kuti Radio Maria ikugwira ntchito zake mopindulira anthu onse omwe amavera wayilesiyi. -Bambo Kamanga ati apitiriza kuthandiza wayilesi ndi luso lawo lapadera kuti ipitilize kufalitsa uthenga wa mulungu mwa luso ndi ukadaulo. -Pali zambiri zomwe tikufuna kuthandiza Radio Maria kuti ipitilize kutumikira akhristu komanso anthu onse omwe amakonda kumvera wayilesiyi kuti ikwaniritse kufalitsa uthenga wa mulungu pa dziko lonse lapansianatero Bambo Kamanga. -Bambo Kamanga anati ayesetsa kuti pakhalae ubale wabwino pakati pa gulu lawo lomwe linatumikirapo mmbuyomu komanso achinyamata omwe akutumikira padakali pano. -Mmawu ake mmodzi mwa omwe anatumikirapo ku wayilesiyi yemwe padakalipno akugwira ntchito ku bungwe loyanganira nyumba zowulutsa mawu la Malawi Communications Regulatory Authority (MACRA) Lucy Chimwaza wati ndi okonzeka kuthandizira kuti ntchito za wayilesiyi zipitilire kuyenda bwino. -Ndi khumbo langa kugawana nawo achinyamata omwe akutumikira panopa luso lomwe ndili nalo kuti ziwathandizire pomwe akugwira ntchito yawo yofalitsa uthenga wa mulungu pa wayilesiyianatero Chimwaza. -Ena mwa omwe anatumikirapo mmbuyomu ndipo anali nawo pa ulendowu ndi monga Enock Thokole, Martin Chiwanda, Dyless Ngondo, Prince Hendreson kungotchulapo ochepa chabe. -Mwazina gululi lapereka katundu osiyansiyana kwa achinyamata omwe akutumikira monga ufa, mafuta ophikira, sugar ndi katundu wina kuti athandize pogwiritsa ntchito ku wayilesiyi ndipo katunduyu ndi wa ndalama zoposa 5 hundred thousand kwacha. -" -ID_YdTnzXtK,"Child Abuser Jailed 12 Years in Lilongwe The Lilongwe Magistrates court has on July 13, 2020 sentenced a 25-year-old Shupi Mitambo to 12 years imprisonment with hard labour for acts intended to cause grievous harm contrary to Section 235 (a) of the Penal Code. -The court heard through state prosecutor Inspector Grace Mafosha that on June 27, 2020 the accused beat up his 2-year-old step son for mixing cooked beans with nsima. Mafosha narrated to the court that the victims mother prepared nsima for her husband and left for other chores leaving the child inside the house. When the husband entered into the house, he found that the child had mixed nsima with the only remaining beans in the pot. This angered the accused person who in return bit up the kid severely. -Mafosha further told the court that the accused threatened his wife not to tell anyone about the incident that if she does so, he would also beat her up. -The prosecutor further told the court that it was not the first time the accused had done such a barbaric act to the step son. Mafosha said that the accused used to beat up the victim and refuse to take him to hospital, but rather rubbing the victims wounds with salt for fear of being arrested. -It took the effort of the landlord to report the matter to police seeing how the child was badly hurt. Mafosha said that apart from being beaten, the poor child was also scolded with hot water on his left leg. Shupi was convicted on his own plea of guilty. -The prosecutor therefore pleaded with the court to give the convict a stiffer punishment to deter other would-be offenders. -In mitigation, Shupi told the court that he realised his mistakes and that he had learnt a lesson. He also pleaded with the court for leniency because he was the first offender and that he did not waste courts time. -In passing judgement, First Grade Magistrate Shaireen Chirwa concurred with the state that the act of the convict was not to install good deed to the child, but rather to kill. She said that a lot of children are facing different kinds of abuses by their step parents out there. The magistrate said that the convict was supposed to protect the child without considering whether he is his biological child or not, hence she slapped him to 12 years imprisonment with hard labour. -Shupi Mitambo, 25, hails from Ndaona Village in Traditional Authority Dambe in Neno district. -" -ID_YdeglMpo," Wopezeka ndi yunifomu ya polisi anjatidwa Apolisi ku Zomba akusunga mchitolokosi bambo wa zaka 25 pomuganizira mlandu wopezeka ndi yunifomu ya polisi komanso mfuti popanda chilolezo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Nyaude: Tidadabwa ndi zochitika zake Mneneri wa polisi kuchigawo chakummawa, Thomeck Nyaude, watsimikizira za nkhaniyi ponena kuti adanjata Clement Mawerenga wa mmudzi mwa Katete, T/A Malemia pamsika wa Songani. - Tidadabwa ndi zochitika za mkuluyu ndipo titamuyandikira tidaona kuti sadali wapolisi ngakhale adapezeka ndi katunduyo. Adali ndi malaya komanso mabuluku a polisi 12 kuphatikizapo mfuti, adatero Nyaude. - Kuchigawo chakummawa komweko, apolisi mboma la Machinga atsekera amuna anayi powaganizira mlandu woba katundu wa K3.7 miliyoni. - Nyaude adati anthuwa akuwaganizira kuti adaba mapaipi 244 a madzi ndi zipangizo zina kwa White Mbalame, wa mmudzi mwa Kawinga, kwa T/A Kawinga mbomalo. - Nyaude adati amene akuwaganizira za mlanduwu ndi Madalitso Wasi, Andrew Amin, White Samson ndi Christopher Chapita. - Tikuwaganizira kuti adapalamula mlanduwu mu November 2013. Titangowamanga, tapeza mapaipi 160, adatero mneneriyu. -" -ID_YfvuQVnu," Muli phindu mu ulimi wa chinangwa Mlimi amaonetsa chitsakano ngati akupindula ndi mbewu zake. Ulimi weniweni umakhala umenewu woti mlimi azipindula kusiyana nkuti azikhalira kukanda mmutu ndi mavuto. Ndidali mmudzi mwa Chikoja kwa T/A Kadewere mboma la Chiradzulu komwe amacheza ndi mlimi wa chinangwa. Iyeyu akuti akupha makwacha kusiyana ndi chaka chatha. Adacheza motere: Tidziwane wawa Ndine Desideliyo Kulapa, muno ndiye mmudzi mwathu. Ali kumbuyowa ndi akazi anga. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Muchita chiyani? Basitu bizinesi achimwene. Ndikugulitsa chinangwa pakuti ino ndiye nthawi yake. - Mtundu wanji wa chinangwa uwu? Uwu ndi mtundu wa manyokola. Manyokolayu ndachita kugula kwa Nambala mboma la Zomba. - Inu mumalima? Eya, ndine mlimi wa chinangwa, chimanga komanso nandolo ndi mbewu zina. Ku Zomba ndiko kumayambira chinangwa ndiye ndimati chikayamba ku Zombako ndimapita kukaoda ndi kumadzagulitsa kuno pamenepo ndiye kuti ndikudikira kuti changa chikhwime. - Mwalima mtundu wanji wa chinangwa? Ndalima manyokola yemweyu koma pena ndikumagulitsanso chinangwa cha mtundu wa nakachamba chija chimaoneka chofiira. - Msika wa chinangwa uli bwanji? Chaka chino pamsika pali bwino chifukwa mtengo wake ukusiyana ndi wa chaka chatha. Chaka chatha timakaoda thumba la makilogalamu 50 pa mtengo wa K5 000 ndi kugulitsa K7 000. Koma pano tikuoda pa mtengo wa K6 000 ndi kugulitsa K9 000 kapena kuposera apo. Izi zili bwino ndipo ndapha makwacha. - Kodi nthawi ya chinangwa ndi ino? Chinangwa chinachi chimayamba kukhala bwino mwezi wa April moti ino ndi nthawi yake koma chinangwa cha mtundu wa manyokola chidayamba kudyedwa mwezi wa February. - Kodi chaka chino alimi alima chinangwa chambiri? Chaka chino kwalimidwa chinangwa kusiyananso ndi zaka zina chifukwa choti chimanga sichidakhale ndiye anthu alima chinangwa ndi mbatata kuti adzaone populumukira. -" -ID_YhmxjqFW," UDF siidaganize za mgwirizanoAtupele Phungu wa chipani cha United Democratic Front (UDF) wakummwera kwa boma la Balaka, Lucius Banda, wapempha chipanicho kuti chilowe mu mgwirizano ndi gulu la United Transformation Movement (UTM) kuti chidzachite bwino pa zisankho zapatatu za chaka cha mawa. - Koma mtsogoleri wa chipanicho, Atupele Muluzi, adauza msonkhano waukulu wa UDF womwe udachitikira mu mzinda wa Blantyre kuti atsogoleri omwe msonkhanowo wasankha akambirana momwe chipanicho chiyendere mpaka kukafika ku zisankhozo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Muluzi kucheza ndi mfumu Ngolongoliwa ku msonkhano wa UDF ku Blantyre Msonkhanowo usadachitike mlembi wamkulu wa chipanicho, Kandi Padambo, adati akuluakulu achipanicho aunika ngati kuli koyenera kulowa mu mgwirizano kapena ayi. - Tsogolo labwino la UDF ndi mgwirizano ndi gulu la UTM chifukwa ku Democratic Progressive Party komwe aphungu athu ambiri akhala kwa zaka zitatu palibe chomwe apindulako. - Kunena mosapsyatira, DPP ikugwiritsa ntchito UDF kuti ilowe mmadera mwake ndipo ndili ndi zitsanzo, adatero Banda. - Mmbuyomu Lucius adalengeza kuti adzapikitsana ndi Muluzi pa msonkhanowo, koma pomwe umayamba adasintha maganizo moti sadapitekonso. - Msonkhano waukulu wa UDF wasankhanso Muluzi kukhala mtsogoleri wa chipanicho ndipo womutsatira mchigawo cha kummawa ndi Lillian Patel, kumpoto ndi Victoria Mponela pamene wa kummwera ndi Lancy Mbewe. - Padambo watenganso udindo wa mlembi wamkulu, Carlton Sichinga ndi msungichuma, Abubaker Mbaya ndi mkulu wa zokonzakonza ndipo wachiwiri wake ndi Andrew Mkana pamene Ken Ndanga ndi wofalitsa nkhani. - Mkulu wa UTM ndi wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino, Saulos Chilima, yemwe adatuluka chipani cha DPP mtsogoleri wa dziko lino, Peter Mutharika, atakana kutula pansi udindo kuti Chilima adzaimire chipanicho pa zisankho za chaka cha mawa. -" -ID_YteIqBhn," Zaka 14 kaamba kovulaza mkazi wake Juliyasi Dalasoni wa mmudzi mwa Zidana, T/A Phambala mboma la Ntcheu, amulamula kupita kundende kukagwira ukaidi kwa zaka 14 kaamba komenya ndi kuvulaza mkazi wake, Selina Juliyasi, modetsa nkhawa. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Malinga ndi umboni womwe udaperekedwa ndi apolisi mbwalo la milandu la majisitireti la Lilongwe, izi zidachitika pa 26 December 2015, kwa Biwi mumzinda wa Lilongwe. - Khoti lidamva kuti mnyamata wina adathamanga kukadziwitsa Christina Walasi kuti mngono wake, Selina, wavulazidwa koopsa ndi mwamuna wake. Ndipo Walasi mothandizana ndi anthu ena adamutengera kuchipatala cha Kamuzu Central komanso kudziwitsa apolisi. - Our cartoonists impression of GBV Lipoti la kuchipatala lidaonetsa kuti, Selina, yemwe akuti adamuwaza madzi otentha kunkhope komanso kumupondaponda pamimba mpaka kukomoka, adavulala kwambiri mmutu, kunkhope kudzanso kuthyoka nthiti. - Selina mpaka pano akulephera kukhala pansi, kuyankhula komanso kudya kaamba ka ululu. - Ndipo patsiku lozenga mlanduwu posachedwapa, bwalolo litamufunsa kuti ndi chifukwa chiyani iye adachita chiwembu choterechi kwa mkazi wake, Dalasoni, wa zaka 45, adayankha kuti mkazi wakeyo adamugwira akuchita chigololo ndi mwamuna wina, zomwe zidamuwawa kwambiri. - Podziteteza Dalasoni adafotokoza motere: Udali usiku wa pa 26 December 2015, pamene anthu adandiuza kuti akazi anga ali ndi mwamuna, choncho ine nditapita ndinakawapeza akupanga chigololo ndi mwamunayo. Atandiona mwamunayo adathawa, wamkazi adangophimba kumaso. - Nditawafunsa akazi anga kuti mukupanga chiyani, iwo anandigenda ndi njerwa ndi kundimenya, choncho inenso ndinawamenya ndipo adakomoka, ine ndinangochokapo zitatero. - Koma atamufunsanso kuti abweretse umboni ooneka ndi maso pazomwe akunenazo, iye adangoti kukamwa pululu kusowa choyankha. - Pachifukwachi, wapolisi Euginio Yotamu, adapempha bwalolo kuti Dalasoni ayenera kulandira chilango chokhwima zedi kaamba kakuti mlandu womwe adapalamulawo ndi waukulu malinga ndi gawo 235 la malamulo ozengera milandu mdziko muno. -" -ID_YtgrITJx,"Angoni aku Mchinji Ayamba Mwambo wa Ncwala ku Zambia Mwambo wa chaka chino wa Angoni ochokera kwa Zwangedaba, a Mpezeni Jere otsekulira zakudya za mmunda komanso kuthokoza Mulungu chifukwa cha mvula omwe umatchedwa kuti Ncwala wayamba ku Chipata mdziko la Zambia. -Malingana ndi mneneli wa bungwe la angoni a mboma la Mchinji la Mchinji Ngoni Heritage Association a Brian Banda Sibande, mwambowu omwe umachitikira ku dera la Mtenguleni ku Chipata mdziko la Zambia motsogozedwa ndi mfumu yayikulu ya angoniwa Inkosi ya Makhosi Mpezeni, umabweretsa pamodzi Angoni kuchokera ku maiko a South Africa, Zambia, Mozambique komanso Malawi. -Iwo ati kupatula mwambowu ku mkumanoku kumachitika miyambo ina monga Nikelo ndi ina yomwe angoni amapha ngombe yakuda ndikumwa magazi ake kusonyeza kutsekulira nyengo ya zakudya. -Kupatula mwambo wa ntchwana kuamachitikanso miyambo ina monga Nikelo umene timapha ngombe yakuda kusonyeza mtambo wakuda wa mvula ndikutenga magazi ake kukaipatsa mfumu kuti imwe pamodzi ndi za mmimba zake zootcha pamomoto kenako tonse timadya ndi kumwa magaziwa kusonyeza kuti nyengo ya zakudya yafika, anatero Sibande. -" -ID_YxkWkASG,"Boma Lati Limanga Aliyense Ofalitsa Bodza pa Internet Boma lati lidzapereka chilango kwa munthu wina aliyense yemwe angapezeke akufalitsa nkhani zabodza pa masamba a mchezo komanso Internet. -Nduna ya zofalitsa nkhani mdziko muno a Mark Botomani anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi. -A Botomani ati mu nyengo ino yomwe dziko lino likukonzekera chisankho cha President pa 19 May anthu akufalitsa nkhani zabodza pa masamba a mchezo zomwe akuti zingachititse kuti anthu ambiri achoke chidwi chokavota. -Polankhulanso koma mwapadera, mmodzi mwa achinyamata ku chipani cha Malawi Congress (MCP) Anthony Bendulo yemwe adaperekera umboni ku bwalo la milandu wokhudza chisankho cha president, wapempha achinyamata kuti adzigawana zinthu zanzeru komanso zopindulira dziko pa masamba a mchezowa. -" -ID_ZFmLwcco," Dyson Gonthi: Msangalatsi wa pakanthawi Kwa amene tidabadwa pakanthawi Dyson Gonthi ndilo dzina limayambirira kubwera mumtima tikamva tingoma ndi kanyimbo ka Nzeru Nkupangwa komanso ambiri tamumvapo akuwerenga ndi kuulutsa mawu pawayilesi ya boma ya Malawi Broadcasting Corporation (MBC-Radio 1). Zambiri za mkuluyu zidakhala ngati zidakwiririka kaamba ka kukula nkupuma pazochitika. - STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Gonthi: Zisudzo ndidayamba kalekale Tikudziweni bwana. Dzina langa ndi Dyson Gilbert Gonthi, ndimachokera mmudzi mwa Kasiya kwa Mfumu yaikulu Chilooko mboma la Ntchisi. Kunena za maphunziro aaah, sindidapite patali ndidalekezera Fomu 4 pa Robert Blake ku Dowa mchaka cha 1966. - Nanga mbiri yanu ya ntchito ndi yotani? Ntchito ndidayamba mc h a ka cha 1966 nditangomaliza sukulu. Ntchito yanga yoyamba idali yogula mbewu kumsika wa Admarc ku Nasawa. Nditagwirako pangono, ndidaganiza zokapitiriza maphunziro ndiye ndidauyamba ulendo wa ku Uganda koma ndidabwererera ku Norton mdziko la Zimbabwe chifukwa cha zovuta zina makamaka zikalata zoyendera. Nditabwerera, ndidalowa mboma kunthambi ya zofalitsa nkhani ya Malawi News Agency (MANA) mchaka cha 1967. Ndidagwira kumeneku mpaka mchaka cha 1970 pomwe ndidapita ku MBC mpaka kupuma koyamba. - Mukutanthauzanji mukati kupuma koyamba? Ndikutero chifukwa mc h a ka cha 1993 ndidabwereranso ku MBC komweko komwe ndidagwira mpaka mchaka cha 2006 pomweno ndidapumiratu chifukwa cha kukula. - A n t h u a k h a l a n s o akukumvani mukuchita zisudzo, mungatiuzepo zotani pamenepa? Nzoonadi ndimapanga zisudzo ndipo ndidayamba kalekale ndili wamngono. Ndikakhala pakati pa anzanga ndimakhala msangalatsi wawo ndiye ndidaona kuti ndingopitiriza kuchita zisudzo. Pachifukwa ichi ndidayambitsa gulu langa la zisudzo la DYGO Drama Group potengera dzina langa la Dyson Gonthi, komaso ndachitapo z isudzo ndi magulu osiyanasiyana pawayilesi ndi mmalo ena. -" -ID_ZHOOyVKY," Mangani womenya wotsatira MCP Chipani chotsutsa cha MCP chapempha apolisi kuti aponye mchitokosi Isaac Jomo Osman, kadeti wa DPP amene adasautsa ndi kuvulitsa mnyamata amene adavala malaya a chipani chotsutsacho. - Lachiwiri msabatayi, Osman, yemwe adakhalapo wapampando wa masapota a Big Bullets, adajambulidwa akulamula mnyamatayo amene adavala malaya a makaka a MCP kuti avule ndipo asadzayerekeze kuvala makakawo. Izi zidachitika ku Limbe mumzinda wa Blantyre. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Zithunzi zake zidafala: Osman Mneneri wa MCP Maurice Munthali wati chipani chake chionetsetsa kuti Osman amuthire unyolo chifukwa izi sizofunika mu ulamuliro wa zipani zambiri. - Kodi anthu akhale mwamantha chifukwa DPP ndiyo ikulamula? Tichite mantha chifukwa cha makadeti? Chilungamo chiyende apapa ndipo tikumemeza apolisi kuti agwire ntchito yawo, adatero Munthali. - Zithunzi zake zidafala: Osman Titafunsa mneneri wa polisi kuchigawo cha kummwera Ramsey Mushani ngati chithunzi choonetsa Osman akuthambitsa mnyamatayo wovala za MCP adachiona, iye adati: Ngati Ramsey Mushani chithunzicho ndachiona, koma ngati ofesi sindidachione. - Iye adati palibe chomwe apolisi angapange pankhaniyo chifukwa polisi imadikira wina adandaule osati kupanga ziganizo chifukwa cha zomwe taona pa tsamba la mchezo. - Mneneri wa DPP Grezeldar Jeffrey adati ndi wotangwanika ndi ntchito zaboma kotero ayankhabe. -" -ID_ZItrHGDM," Siyayo Mkandawire atisiya Thambo lagwa kubanja la a Mkandawire a mmudzi wa Zebera mdera la Mfumu Yaikulu Mmbwelwa mboma la Mzimba komwe akulira imfa ya Siyayo Mkandawire, kholo lomwe akhala akulidalira muzonse. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kadimba Mkandawire, yemwe ndi mmodzi mwa ana malmuyu, adati bambo awo adamwalira mbandakucha wa Loweruka lathali atadwala nthawi yaitali. - Siyayo Mkandawire adatchuka kwambiri ndi gule wa vimbuza makamaka munthawi ya ulamuliro wa malemu Kamuzu Banda. - Ndipo ndi thandizo la Kamuzu Banda, Mkandawire adalembedwa ntchito mboma komanso adayenda maiko ambiri kukasangalatsa anthu ndi mavinidwe ochititsa chidwi. - Ndi zachisoni kwmbiri kuti tsopano tatseka mbiri ya madalawa pomwe taika thupi mmanda. Banja lathu lataya kholo lomwe limatithandiza muzambiri. Awa ndi madala omwe adatsalapo odziwa chikhalidwe chathu ndipo amayesetsa kutiphunzitsa tonse, Kadimba adauza Tamvani kudzera pa lamya Lamulungu lapitali. - Koma mkuluyu adatsindika kuti izi sizikutanthauza kutha kwa gule wa vimbuza. - Kadimba adati iye ndi wokonzeka kupitiriza pomwe bambo awo adasiyira ncholinga cholimbikitsa chikhalidwe chawo. -" -ID_ZLQGiOUu," Chakwera wakwera Pamene Amalawi amayembekezera bungwe lachisankho kuti lilengeze zotsatira za chisankho cha mtsogoleri wa dziko lino chimene chidachitika Lachiwiri pa 23 June 2020, zikuoneka kuti Lazarus Chakwera wa Malawi Congress Party (MCP) wapakira kale take, ndipo ulendo wa ku Nyumba ya Boma wapsa. - Chakwera adaima pamodzi ndi mtsogoleri wa UTM Party Saulos Chilima mumgwirizano wa zipani 9 pomwe amapikisana ndi yemwe amaimira mgwirizano wa zipani za Democratic Progressive Party (DPP) Peter Mutharika ndi womutsatira wake Atupele Muluzi wa United Democratic Front (UDF). - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mawu a mkazi wa malemu Bingu wa Mutharika, Calista oti mlamu sangawine amene adalankhula mu 2019 akuoneka ngati aphera mphongo pamene Peter akusamuka kunyumba ya boma. - Zake zikuoneka zayera: Chakwera Zotsatira zosatsimikizika kuchokera mmaboma onse zimaonetsa Chakwera adadya bwino mchigawo cha pakati komwe adakokolola mavoti 1 615 959 kuliza Mutharika amene adapeza mavoti 190 994 ndipo Peter Kuwani wa Mbakuwaku Movement for Development (MMD) adapezako 9 765. - Chigawo chakummwera, Mutharika ndiye amatsogola ndi mavoti 1 471 010 kutsatidwa ndi Chakwera amene adapeza 375 247 ndipo Kuwani adali ndi 14 881. - Kumpoto, Chakwera adasinkha mavoti ambiri, 500 966 kutsatidwa ndi Mutharika amene adapeza 69 874 ndipo Kuwani adapeza 6 595. - Kuphatikiza zotsatirazi, Chakwera ndiye amaimba olileolile pamene amatsogola ndi 2 492 172. Mutharika amakwawa ndi 1 731 878 pamene Kuwani adali ndi 31 241. - Pofika dzulo, MEC idali itawerengetsera mavoti ochokera mmaboma 9 mwa 28 a dziko lino. - Mkulu wa bungwelo, Chifundo Kachale, usiku wa Lachinayi adati akuyesetsa kuti apereke zotsatira lero lisanadutse. - Tikufuna kumaliza zonse pasanathe maola a pakati pa 36 ndi 48. Tili pantchito younikiranso bwino zotsatira zimene talandira kuchokera kumakhonsolo. Malamulo amatipatsa mphamvu younguza izi ndi kupereka zotsatirazo pakutha masiku osaposa 8, adatero Kachale. - Chakummawa dzulo, Kachale adali atalengeza maboma 6 ndipo adanenetsa kuti pamene akubweranso adzalengeza zonse zomwe zionetse amene wapambana. - Chisankhochi chimachitika kutsatira mfundo ya bwalo la apilo mu May yomwe idatemetsa nkhwangwa pamwala kuti chisankhochi chichitike. - Padakali pano mtsogoleri wakale wa dziko lino Bakili Muluzi wapempha Amalawi kuti asunge bata pamene aliyense akudikira kumva zotsatira. - Tikuyenera tilikonde dzikoli pogwirizana ndi zotsatira zomwe bungwe la MEC litulutse, adatero Muluzi polankhula ndi wailesi ya Zodiak. -" -ID_ZNUdqUBT,"Dziko la Germany Lakana Kusamutsa Mzika Zake ku Malawi Dziko la Germany lati lilibe ganizo losamutsa mzika zake zomwe zikukhala mdziko muno, ngati njira imodzi yofuna kuteteza anthuwa ku nthenda ya COVID -19. -Kazembe wa dzikoli mdziko muno Juergen Borsch, ndi yemwe wanena lachinayi, pamene anakapereka zipangizo zogwilira ntchito yolimbana ndi nthendayi pa chipatala cha boma la Ntcheu. - Iye wati dziko la Germany, lilibe lingaliro losamutsa mzika zake mdziko muno kuti zibwelere mdzikolo, kaamba koti dziko la Germany, lili ndi anthu ambiri omwe akudwala nthendayi poyerekeza ndi Malawi. -Iye wati dziko lino, likuyesetsa kuchita bwino pokonzekera komanso kulimbana ndi mliriwu, pamene maiko ambiri akuyesa kupeza njira zabwino zopewera ndi kuthana ndi nthendayi. -Borsch wayamikiranso mfumu yaikulu Gomani 5 ya mboma la Ntcheu, chifukwa choyesetsa pankhani yofalitsa mauthenga opewera nthendayi, pomwenso wati pokhala mfumu yomwe ili mmalire ndi dziko lina monga Mozambique, mfumuyi ili ndi ntchito yaikulu yolimbana ndi mliriwu. -Pakadali pano, chiwerengero cha anthu omwe apezeka ndi kachirombo ka Coronavirus mdziko muno chili pa 37 ndipo mwa anthuwa atatu anamwalira ndipo asanu ndi anayi (9), anachira. -" -ID_ZVRLnJVp," Apolisi adabwitsa chipani cha UTM nchodabwa ndi momwe apolisi, komanso a bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) akuyendetsera madandaulo awo. - Mlembi wa chipanicho, Patricia Kaliati, adati adakatula dandaulo la kumenedwa kwa mneneri wawo, Joseph Chidanti Malunga, ku polisi ndi ku MEC koma mpaka pano palibe chomwe chachitikapo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu MEC yati ikuunikabe nkhani ya Malunga pamene apolisi akuti adauzidwa kuti nkhaniyo ipita ku komiti younika mavuto omwe zipani zandale zikukumana ya Multiparty Liaison Committee (MLC). - Kaliati kufotokoza zaupandu akukumana nazo Kupatula nkhani ya Malunga, Kaliati adati UTM idadandaulanso ku MEC ndi ku polisi kuti membala wake mmodzi wa kwa Nkando ku Mulanje wamenyedwa, koma mpaka pano nkhaniyo mutu wake sukuoneka. - Iye adati apolisi amafulumira kuchitapo kanthu pa dandaulo la chipani cholamula cha Democratic Progressive Party (DPP). - Kaliati adapereka chitsanzo cha dandaulo la DPP loti anthu ena adagenda mdipiti wa galimoto za mtsogoleri wake, Peter Mutharika, ku Kasiya ku Lilongwe komwe amakatsegulira msewu. - Iye adati apolisi sadachedwe kumanga anthu atatu, koma pa nkhani za UTM sachitapo kanthu. - Takhala tikupereka madandaulo athu ku polisi ndi ku MEC, koma palibe chomwe amachita. Koma anzathu a DPP akadandaula, amachitapo kanthu msanga, adatero Kaliati. - Mneneri wa polisi, James Kadadzera, adati adauzidwa kuti nkhani ya Malunga ipita ku komiyi yomva madandaulo a zipani ya mboma la Nsanje, koma adati sadalandire dandaulo la UTM la kwa Nkando. - Apolisi akugwira ntchito yawo mokhulupirika. Mwachitsanzo, anyamata atatu omwe adavula mayi wa UTM ku Mangochi adamangidwa moti tikulankhula pano ali mchitokosi. - Mlandu wa a Malunga udatipeza, koma adatiuza kuti aperekedwa ku komiti yomva madandaulo a zipani ya mboma la Nsanje, adatero Kadadzera. - Mneneri wa MEC Sangwani Mwafulirwa adati madandaulo onse awiri wokhudza kumenyedwa kwa Malunga ndi membala wa UTM wa kwa Nkando adalandira. - Dandaulo la Malunga likuunikidwa, koma linalo likuyenera kupita ku komiti yomva madandaulo a zipani ya mboma la Mulanje, adatero Mwafulirwa. - Kadadzera adati apolisi akulandira madandaulo ochepa kaamba koti anthu adamvetsetsa mauthenga opewa ziwawa omwe mabungwe akufalitsa. -" -ID_ZWuiBPai," Chenjezo: Makolo a ana opemphetsa azinjatidwa Apolisi mumzinda wa Blantyre ati nthawi yatha ndipo tsopano ayamba kumanga makolo a ana amene apezeke akuyendayenda nkumapemphetsa mmisewu ya mzindawu. - Mkulu woyanganira mgwirizano wa apolisi ndi anthu papolisi ya Blantyre, Horace Chabuka, adanena izi masiku apitawa pasukulu ya Mbayani pomwe apolisi ndi bungwe loona za ufulu wa ana la Chisomo Childrens Club amalangiza makolo zomwe malamulo amanena pankhaniyi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Takhala tikulekerera izi kwa nthawi yaitali koma tsopano lamulo ligwira ntchito. Nzachisoni kuti ambiri mwa ana opemphetsa mumzinda wa Blantyre amachokera kuno ku Mbayani. Izi zikuchitika chifukwa ena amatumidwa ndi makolo awo kukapemphetsa komanso makolo ena salabadira za ana awo. - Tsiku lina apolisi tidalowa mchipinda choonetsera filimu 2 koloko mbandakucha ndipo ambiri adali ana kwambiri, adatero Chabuka. - Iye adati ana opemphetsa ena amagwiritsidwa ntchito ndi achifwamba komanso akadzakula amakhala mbanda basi chifukwa sukulu imawalaka. - Malinga ndi mkulu wa Chisomo Childrens Club mumzinda wa Blantyre, Auspicious Ndamuwa, gawo lachitatu la malamulo otetezera ana limanenetsa kuti ndi udindo wa kholo lililonse kusamalira ana ake. Iye adati ndi udindo wa kholo kupatsa ana zakudya, zovala, pogona komanso kuonetsetsa kuti sakuchitiridwa nkhanza kapena kuponderezedwa kulikonse. - Malinga ndi iye, Lachiwiri likudzali ndi tsiku lokumbukira ana opezeka mmisewu ndipo, mogwirizana ndi mabungwe a Samaritan Trust komanso Step Kids Awareness (Steka), akonza zochitika mumzinda wa Blantyre zomwe mwa zina adzalangize anthu mumzindawu za lamulo lokhudza ana opemphetsa. - Izi zili apo, msabatayi nduna yoona za kuti pasakhale kusiyana pantchito pakati pa abambo ndi amayi, Patricia Kaliati adakana pempho la opemphetsa ena amene amati kuletsa anthu kuwathandiza kwachititsa kuti mavuto awo akule. Malinga ndi opemphetsawo, pomwe boma lidaletsa anthu kuthandiza opemphetsa, zawo zinada ndipo adapempha kuti boma liziwapatsa K50 000 pamwezi. - Koma Kaliati adakana pempholo, nati: Nzosatheka zimenezo. -" -ID_ZdjYmgYS," Kwin Bee: Kulimbikitsa ufulu wa atsikana Atsikana oimba chamba cha Afro ndi hip hop alipo ndithu mdziko muno, koma munthu wotchula mndandandawu amayenera kusololetsa milomo yake chifukwa muli Kwin Bee. Uyu ndi mtsikana yemwe watchuka ndipo wavekedwa chisoti chomenyera ufulu akazi kutsatira nyimbo ya Ndadutsa Pompo yomwe adaimba ndi anzake. Nyimboyi imayankha mwano wa anyamata kwa atsikana womwe uli mu Wadutsa Pompa ya W-Twice mothandizana ndi Nepman. TEMWA MHONE adakumana ndi mtsikanayu ndipo adacheza motere: Kwin Bee: Ndikulingalira zokhazikitsa chimbale Kwin Bee, tikudziwe? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ine ndi Bertha MacDonald Lomoti wochokera mmudzi mwa Suweni kwa T/A Chapananga mboma la Chikwawa. Ndine mManganja ndithu ndipo ndimakhalira kwa Manase mumzinda wa Blantyre. Dzina la Kwin Bee sichidule cha Bertha, koma likuchokera pa mtundu wa njuchi zobereka (queen bee). Izi ndi kholo la njuchi ndipo limatanthauza kuti moyo umakhala ndi zopinga zomwe munthu amayenera kugonjetsa kuti adye malesa kapena uchi. Pokhala woimba, ndimawonetsetsa kuti uthenga uzikhudza okonda luso langa mmagawo amenewo. - Kuimba udayamba liti? Ndidayamba ndili ndi zaka zitatu zakubadwa chifukwa chachilimbikitso cha MacDonald Lomoti. Awa ndi bambo anga omwe amadziwa luso lamaimbidwe. Chachikulu ndi choti ndimaimba chifukwa ndimakonda nyimbo. - Kodi uthenga mnyimbo zako ndi wotani? Kulimbikitsa akazi kudzidalira komanso kumenyera ufulu wa anthu. Sindimakondwa kuona wina akuponderezedwa kaamba kokhala mkazi. - Udayamba pakale, koma yowinira ku mtundu wonse idali iti? Nyimbo ya Ndzakudandaula Chikadzatha yomwe ndidatulutsa mu 2014 ndi imene idandifikitsa mmakomo ndi mmapwando a anthu. Nyimboyi ndimene ndikupangira ndalama kwambiri pakadalipano. Baba, ndiye Amalawi ayembekezere nyimbo ina ya nyatwa yomwe ndikuti Achisale. - Umakhalira kuimba basi? Ayi. Ndimagwira ntchito kukanema ndi wailesi za Angaliba ngati muulutsi komanso mkonzi. Kupatura zimenezi, ndimalimbikitsanso atsikana kukwaniritsa masomphenya awo pansi pabungwe la Youth Net and Counselling (Yoneco). Ndilinso ndi ka bizinezi kena nanga ndizichita kusowa yophodera. - Omvera amafuna chimbale, Kwin Bee achitulutsa liti chake? Ndikulingalira zochikhazikitsa chaka cha mawa, koma mu November chaka chino ndikhazikitsa nyimbo zanga zitatu, zomvera ndi mavidiyo. Adekhe ndithu ndiwavinitsa. - Ndiwe mmodzi mwa atsikana othwanima pamaimbidwe amakono mdziko muno, chinsinsi chili pati? Ndimayamba kuchita zinthu ndi zochepa zomwe zilipo. Kutulutsa zothyakukaku ndi chifukwa cha chidwi ndi nthawi yokwanira yolemba nyimbo zoti anthu azizikonda. Komanso sindikopera kuimba ndipo ndimachita ngati Kwin Bee zomwe zikutukula luso langa. - Ntchito yomenyera ufuluyi ukuyichita motani? Aliyense adziwe kuti zinthu zimachitika ndi cholinga mmoyo. Uthenga ndi woti kulakwitsa kusamulepheretse munthu kukwaniritsa maloto ake owala ngakhale angachedwe azafika basi. Kudzera munyimbozi, omvera amadziwa zochita malingana ndi nyengo akudutsamo. -" -ID_ZeRQSkYm,"MACOHA Yati Ithandiza Mabungwe Ena Poteteza Anthu Olumala ku Coronavirus Bungwe la Malawi Council for the Handicapped (MACOHA) lati liphunzitsa mabungwe angonoangono a mboma la Zomba momwe angathandizire anthu a ulumali osiyanasiyana mu nyengo ino ya mliri wa COVID-19. -Anthu ngati awa akuti ndi oyenera kutetezedwa ku Coronavirus Mmodzi wa akuluakulu a bungweli mboma la Zomba a Charles Yassin awuza Radio Maria Malawi kuti mabungwe angono angono amadera akumidzi ndi omwe amakhala ndi anthu amaulumali osiyanasiyana, choncho ndi pofunika kuwaphunzitsa luso lomwe angaphunzitsire anthu aulumali za momwe angadzitetezere ku mliri wa Coronavirus. -Iwo apemphanso mabungwe omwe akugwira ntchito zawo mboma la Zomba kuti agwirane manja pothandiza nawo anthu amaulumali osiyanasiyana. -Ife pano tikufuna tiwaphunzitse anthu omwe ali ndi ma organization angono angono mmene angathandizire anthu a ulumali osiyanasiyana mboma la Zomba lino, anatero a Yasin. -Iwo ati analandira katundu okwanira kugawira anthu 500 kuchokera ku mabungwe ena ndipo katundu wake ndi monga ma mask, sopo komanso ma bigili. -" -ID_ZtQGPjkA,"President wa ku Indonesia Wayamikira Dziko la Saudi Arabia President wa dziko la Indonesia Joko Widodo wayamikira dziko la Saudi Arabia kaamba koletsa anthu a maiko ena kulowa ndi kukayendera malo opatulika mdzikolo pofuna kupewa kufala kwa kachilombo ka CoronaVirus mdzikomo. -Malipoti a wailesi ya BBC ati anthu ambiri a chipembedzo cha chisilamu amalowa mdziko la Saudi Arabia pomwe kukayendera malo omwe mtumiki Muhamad adabadwira. -Komabe President Widodo wapempha dziko la Saudi Arabia kuti lipereke chilolezo kwa anthu a mdziko lake kuti adzikayenderabe malo opatulikawa ponena kuti dziko la Indonesia silinakhudzidwe ndi kachilomboka. -Ngakhale chiletsochi chili choyenera koma tipemphe kuti pakhale kukambirana kwapadera pakati pa ife ndi dziko la Arabia kaamba koti mmalo Anthu onse omwe tikuyeza kachilomboka palibe wapezekanako zomwe zikusonyeza kuti dziko lathu silinakhudzidwe ndi mthendayi, antero president Widodo. -Mwazina anthu achipembedzo cha chisilamu mmayiko osiyanasiyana akumapita kukayendera ndi kukapemphera malo a Mecca ndi Medina mdziko la Saudi Arabia pokonzekera mwezi wopatulika wa Ramadan pomwe kwangotsala masiku 60 kuti uyambe. -" -ID_ZtjabGBK,"Unduna Wapempha Makhonsolo Ayike Nkhani za Chiwerengero cha Wanthu mu Ndondomeko Zake Wolemba: Thokozani Chapola Unduna wa maboma aangono ndi chitukuko cha kumudzi wapempha makhonsolo kuti aganizire kuyika ndondomeko zachiwerengero cha wanthu mu ndondomeko zawo za chitukuko. -Mkulu woyangainra ndondomeko ya zachuma ku undunawu a Moses Zuze anena izi mboma la Dedza pomwe amafotokozera nkhosoloyi zakufunika koyika zinthu zokhudzana ndi chiwerengero cha wanthu mu ndondomeko za chitukuko mu ma khosolo. -Iwo ati makhonsolo ali ndi udindo wawukulu pofuna kuti mabungwe omwe si aboma adziwe zambiri zokhudzana ndi chiwerengero komanso athe kuyika za chiwerengero cha anthu mu ndondomeko za chitukuko. -Poyakhulapo wogwirizira udindo woona za mapulani ndi chitukuko mu nkhosolo ya boma la Dedza, a Lottie Makina anayamikira undunawu kaamba ka chidwi pofuna kuwonetsetsa kuti makhonsolo akutengapo mbali pa nkhani za chiwerengero cha wanthu. -Chiwerengero chimakhudza chitukuko. Maphunziro komanso zaumoyo amasokonekera chifukwa zipangizo zimachepa chifukwa anthu ndi ochepa, anatero a Makina. -Iwo ati awonetsetsa kuti ayike ndondomekoyi mu maplani a bomalo. -" -ID_ZuSVRPGA," Amukwidzinga Pachinkhoswe Amati mbuzi ikakondwa amalonda ali pafupi. Nzoonadi, Ili lidali tsiku lachisangalalo ndipo kudali kuvina, amayi nthungululu zili pakamwa. Anthu adabwera mwaunyinji kudzachitira umboni pachinkhoswe cha awiriro, koma mapeto ake chisangalalocho chidasanduka chisoni. - Wojambula wathu kufanizira momwe zidalili patsikulo Inde, lichero lidali lili mmanja, anthu akuzungulira kuti afupe limodzilimodzi uko akuvina. Koma mwadzidzidzi ena amene amabwera ngati akufuna adzaponye adali apolisi amene adafikira kumuveka unyolo mmalo momufupa. - Ngati kutulo izi ndi zomwe zidachitika pa 31 July mdera lotchedwa Chilobwe, mmudzi mwa Kaumphawi, T/A Nsamala ku Balaka, komwe apolisi adanjata bambo wa zaka 27 patsiku lomwe ankachita chinkhoswe chake. - Mneneri wa polisi mboma la Balaka, Joseph Sauka, watsimikiza za kunjatidwa kwa Mabvuto Michael, wa mmudzi mwa Njalanja, kwa T/A Nsamala mbomalo pomuganizira kuti adaba nkhumba. - Sauka adauza Msangulutso Lachiwiri kuti Michael akuganiziridwa kuti adapalamula mlanduwu mu April chaka chino ndipo apolisi akhala akumusaka kwanthawi yaitali koma samamupeza. - Patsikuli tidatsinidwa khutu kuti amuona woganiziridwayu ku Chilobwe komwe akuchititsa chinkhoswe. Wotitsina khutuyo adayamba wapita kaye kumaloko ndipo atatsimikiza kuti ndi yemweyodi, adadzauza apolisi ndipo tidathamangira kumaloko kukamugwira. - Sitinafune kuti timudikire amalize zachinkhoswezo chifukwa timaopa kuti mwina angatithawenso ndipo tidamukwidzinga nawo unyolo lichero lili mmanja uko anthu akufupa. Zonsezo zidathera panjira chifukwa chomangidwa kwake, adatero Sauka. - Iye adati anthu amene adatchena zachinkhoswe limodzi ndi namwali yemwe bamboyu amachititsa naye chinkhoswe adangogwira chala pakamwa, osakhulupirira kuti chikuchitika nchiyani. - Lachiwiri Michael akuti adakaonekera kubwalo lamilandu mbomalo komwe adaukana mlandu woba nkhumba womwe ndi wotsutsana ndi gawo 278 la malamulo ndi zilango zake. -" -ID_aCTTSnJV," Mvula yayandikira, makuponi kulibe Pamene ndondomeko yogawa makuponi imayembekezeka kutha dzulo, Tamvani msabata ikuthayi idapeza kuti madera ena ndondomeko yolemba olandira komanso kugawa makuponi idali isadayambe. Mneneri mu unduna wa zamalimidwe Pricilla Mateyu wati unduna wake ulengeza chomwe chichitike mmadera amene makuponi sadafike. Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Tamvani yapeza kuti mmaboma ena monga Mzuzu, Mzimba, Kasungu, Salima, Dedza, Ntcheu komanso Blantyre alimi sadalandirebe makuponi. Izi zikutsutsana ndi mawu a nduna ya zamalimidwe Kondwani Nankhumwa amene adalankhula pa 15 October ku Migowi mboma la Phalombe pamene amakhazikitsa ndondomekoyo. Nankhumwa adati akufuna pulogalamu ya chaka chino ikhale ya chilungamo komanso yachangu. Pachifukwachi, kugawa makuponi kuchitika sabata ziwiri zokha. Mateyu Lachiwiri adatsindika mawu a Nankhumwa: Ndi zoona, ndondomeko yogawa makuponi ikutha sabata ino. Mateyu adati akuyenera kufufuza kaye chomwe chalepheretsa kuti madera ena asalandire. Pofika Lachitatu, iye adali asanayankhe za madera amene sanalandire makuponiwo. - Izi zikudabwitsa kadaulo pa zaulimi Tamani Nkhono-Mvula amene wati uku ndi kusokoneza alimi. Iye adati boma likuoneka kuti silidakonzeke, zomwe ndi zodabwitsa chifukwa amadziwa kale kuti ndondomekoyi idzakhalapo chaka chino. Boma limadziwa kuti chaka chino tidzakhala ndi ndondomekoyi kodi adali asadakonzeke? Tsono taonani nthawi zino koma kalembera sadachitike ndiye anthu adzalandira liti makuponi? Boma lidziwe kuti alimi alibe nthawi, adatero. Mfumu yaikulu Chilowamatambe ya mboma la Kasungu yati kumeneko palibe chikuchitika pa nkhani ya makuponi. Kunoko ngakhale kalembera weniweniyu sitidayambe. - Sitikudziwa vuto lake, adatero. Nayo mfumu Mabilabo Jere ya mboma la Mzimba yati kumeneko ntchitoyi sidayambe. Mwina tidikirebe, koma kalembera ndiye wachitika kwa omwe alandire zipangizozo, adatero iye. Mmaboma a Ntcheu ndi Dedza nakonso akuti kulibe chachitika. - Koma mboma la Mwanza ndiye makuponi ayamba kugawidwa. Mfumu Kanduku yati anthu amayembekezera kulandira makuponi Lachitatu. Zonse zikatheka ndiye kuti pofika Lachisanu [dzulo] zonse zikhala zatheka, adatero. Ku Blantyre nakonso palibe chikuchitika. Mfumu Mbayani ya kwa T/A Makata yati mndandanda wa anthu amene alandire zipangizozo udafika kale koma makuponi sadafike. Zikuonetsa kuti ndi Blantyre yense anthu sadayambe kulandira makuponi, adatero. Malinga ndi Nankhumwa, kugawa makuponi kukatha sabata ino, anthu ayambiratu kulandira zipangizo zotsika mtengozo ndipo aliyense alandira zipangizo December asadathe. Iye adati boma lapeza kale matani 90 000 a feteleza, matani 4 500 a mbewu ya chimanga, matani 30 a mapira, matani 50 a mpunga komanso matani oposa 900 a mbewu za gulu la nyemba. Makuponi onse afika kale mdziko muno. Izitu zasiyana ndi zaka zonse chifukwa makuponi amafika mvula yoyamba itagwa kale, adatero Nankhumwa. Alimi 900 000 ndi amene apindule ndi ndondomekoyi ndipo thumba lolemera ndi makilogamau 50 la feteleza aziligula K4 500. -" -ID_aEcMoGxq," Asinganga asowa mtengo wogwira Chigamulo cha bwalo lalikulu ku Mzuzu kuletsa asinganga kuti asagwirenso ntchito mdziko muno zabweretsa mpungwepungwe ndipo asinganga eniake akuti sakumvetsa chomwe bwaloli likutanthauza. - Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Lachitatu bwaloli lidapereka chiletso kwa asinganga kuti asagwirenso ntchito mdziko muno ponena kuti ndizo zikukolezera kuphedwa kwa maalubino. - Chiletsocho chakhudzanso manyuzipepala ndi nyumba zoulutsa mawu kuti asiye kufalitsa ndi kuulutsa mauthenga a malonda a asingangawa poti nazonso zikukolezera mchitidwewu. - Loya wa odandaula: Kadzipatike Chidatsitsa dzaye ndi nkhani yomwe amuna awiri ndi mayi mmodzi a mumzinda wa Mzuzu ataitengera kubwalo lalikululo komwe adakamangalira asinganga Masamba Asiyana Mwale ndi Apite Apitana Chiwaya komanso nganga zina zogulitsa mankhwala azitsamba ndi kuchita maula kapena zamatsenga ponena kuti anthuwa adawakwangwanula mnjira zosiyanasiyana. - Anthuwa ndi Evans Mponda, Osward Phiri ndi Mary Nyirenda. - Mponda adauza khoti kuti sadachire kumatenda ake atapempha chithandizo cha mankhwala kwa Mwale ngakhale adalipira ndalama zokwana K120 000 atakopedwa ndi zomwe adawerenga munyuzi kuti singangayo atha kuthetsa vuto lake. - Naye Phiri adati ali ndi msuwani wake wa zaka 9 ndipo ali ndi nkhawa kuti atha kuphedwa kaamba ka zomwe zakhala zikuwaonekera anthu achialubino masiku ano ndi mmbuyomu; pomwe Nyirenda adati Chiwaya adamulonjeza kuti katundu wake amene adabedwa apezeka komanso kuti mwamuna wake amene adamuthawa ukwati abwerera pasanathe sabata, zomwe sizidachitike chonsecho atalipira ndalama zokwana K50 000. - Koma chiletso cha khoti kwa asinganga onse mdziko muno sichidakomere mkulu wa bungwe la asinganga la Traditional Healers, Edward Kayange. - Ngati pena zalakwika, ndi bwino kukambirana kuti mupeze yankho. Koma zonse zikulankhulidwazi, ife sitikudziwapo kanthu. - Kodi kuthandiza munthu amene watipeza ndi vuto palakwika? Ndife odabwa ndi chiletsochi, adatero Kayange, koma sadafotokoze chomwe bungwe lawo lichite. - Woweruza milandu amene adapereka chiletsocho, Dingwiswayo Madise, adati ngati wina ayerekeze kutsutsana ndi chiletso cha bwalolo, ndiye kuti akuyenera kudzayankha mlandu. - Pakalipano, loya wa omwe adakamangamala kukhoti lalikulu, George Kadzipatike, wati alengeza za chiletsochi mnyuzi ziwiri zomwe zili ndi awerengi ambiri komanso mnyumba zoulutsira mawu ziwirinso zomwe anthu amakonda kumvera kuti nganga zonse mdziko muno zidziwitsidwe za chigamulo cha bwalochi. -" -ID_aOfQGIRO," Mitsinje isefukiranso chaka chinoazanyengo Nthambi yopima zanyengo ya mdziko muno ya Department of Climate Change and Meteorological Services (DCCMS) yati chaka chino kukhala kusefukira kwa madzi, maka kuchigawo cha Kummwera. - Izi zalankhulidwa sabata yatha pamene nthambiyi idaitanitsa atolankhani kuwafotokozera momwe nyengo ya mvula iyendere chaka chino. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Nthambiyi yati pamene madera ena asowe mvula, madera okwera alandira mvula yoopsa yomwe ingachititse kuti kukhale kusefukira kwa madzi. - Zopeza za nthambiyi, zikuonetsa kuti mwayi ndi waukulu kuti madera ambiri alandira mvula yoposera mlingo wake pamene ena alandira mvula ya mlingo wake ndi ena kusoweratu mvulayi. - Nthambiyi yati pakati pa October ndi December, chigawo cha Kumpoto chili ndi mwayi waukulu wolandira mvula yabwino. Umu ndi momwenso zilili kuchigawo cha Kummwera koma mwayi wolandira mvula yambiri ndi wochuluka. - Zoloserazi zikuti miyezi ya January ndi March, zigawo ziwirizi zidzalandira mvula yambiri, zomwe zikusonyezeratu kuti kusefukira kwa madzi chaka chino ndi nkhani yosayamba. - Mneneri wa DCCMS, Ellina Kululanga, akuti nkhani ya kusefukira kwa madzi isachotsedwe chifukwa miyezi ya January ndi March ndiyo ikuopsa ndipo anthu akonzekere. - Mbali yaikulu ya dziko lino ikuonetsa kuti ilandira mvula ya mlingo wake komanso kuposera apo, adatero. - Chaka chatha mpaka kumayambiriro a chaka chino, ngakhale madera ambiri mvula sidagwe yokwanira, madzi osefulira adavuta kwina ndi kwina maka zigawo za Kumpoto (Mzuzu) komanso maboma a Chikwawa, Nsanje ndi Mulanje komwe anthu ena adataya miyoyo yawo komanso ziweto, nyumba ndi katundu zidakokoloka. -" -ID_aWgTcIRK," Bwalo La Ulimi: Ma trawler aunikidwe Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Trawler ndi sitima kapena boti lokhala ndi injini yapakati mphamvu ndithu imene imakoka ukonde wa maso osachepera mamilimita 38 ndipo imayenda mmalo akuya oposera mamita 30, pamtunda osachepera makilomita 2.8 kuchoka pagombe la nyanja ya Malawi. - Pa chiwerengero cha zida za usodzi zaka ziwiri zapitazo, kudapezeka kuti pali maboti a injini okwana 1 225 pamene sitima zopha nsomba zilipo zosaposera khumi, ndipo kampani ya Maldeco Fisheries ndi imene ili ndi sitima zochulukirapo zophera nsomba mdziko muno. - Trawler imayenera kupha nsomba mmadera akuya a nyanja ya Malawi kumene asodzi angonoangono samakafikako kaamba kochepa mphamvu kwa zida zawo motero zikumadabwitsa kuti ma trawler ena akumapha nsomba mphepete ngakhale mgawo A la nyanja ya Malawi kumene nkoletsedwa pakatetezedwe ka nsomba. - Msodzi asadayambe kupha nsomba ndi trawler, amayenera kukapeza chilolezo kunthambi ya za usodzi zimene zimathandiza kuti boma likhale ndi chithunzithunzi cha kuchuluka kwa nsomba zophedwa chaka chimenecho komanso kuganizira dera loyenera kumene ma trawler angamakapheko nsomba mwaphindu motero ma trawler samayenera kumangosinthasintha madera ophera nsomba. - Chaka chili chonse, ma trawler amayenderedwa asanapatsidwe chilolezo chophera nsomba motero kusemphana ndi izi nkulakwira malamulo amene chilango chake ndi kulipira chindapusa kapena kukagwira ukaidi wa zaka zinayi. - Ma trawler amene akhala asakupha nsomba kwa miyezi yoposera 6, amalandidwa chiphaso koteronso onse amene samapereka ndondomeko yakuchuluka kwa nsomba zimene amapha pa tsiku kunthambi ya usodzi kwa miyezi yoposa 5, sapatsidwanso chiphaso chophera nsomba. - Asodzi ambiri a matrawler amabisa ndondomeko ya nsomba zimene amapha patsiku kupatula kuonetsa khope zodandaula kuti sizikuyenda chonsecho palibe amene wasiyapo kupha nsomba. - Anthu tsopano akuyamba kuguliratu zipangizo za usodzi wa trawler asanafunse nthambi ya usodzi ngati pali mpata otero zimene zikumakhala zovuta kulondoloza chiwerengero chenicheni cha asodzi oterewa. Zoterezi zikuthandizira chinyengo komanso kunyozera malamulo a usodzi chifukwa chiphaso chimodzi chikumagwiritsidwa pa mabwato enanso ambiri. - Nkoletsedwanso kusinthanitsa ziphaso zophera nsomba pakati pa asodzi a ma trawler. Pakhale kalondolondo wa mphamvu wa mmene usodzi wa matrawler ukuchitikira mnyanja ya Malawi, kupanda apo kuchepa kwa nsomba kusanduka nyimbo ya asodzi. -" -ID_aZFpXpPA," Boma lititeteze, atero achitetezo Anthu okhwimitsa chitetezo mmudzi mwa Ntenje, mdera la T/A Machinjiri mboma la Blantyre, apempha boma kuti liwateteze ndi kuwasamala pamene akusaka malo obisala. - Chisale watuluka nkumangidwanso Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Iwo ati pantchito yawo monga odzipereka, samalandira kalikonse koma pofuna kuteteza mudzi wawo, kwapezeka kuti nyumba zawo zatenthedwa, katundu waonongedwa. Miyoyo yawo ili pachiswe; iwo ndi mabanja awo akusowa pokhala; ndipo akubisala mtchire. - Police_chimbaula Kumayambiriro a mwezi uno anthu okwiya a mmudziwo adabutsa nyumba zawo, kuwakumbitsa manda komanso kuwamenya powaganizira kuti adapha munthu. - Monga akufotokozera mmodzi mwa achitetezowo, Davie Story, iwo ankateteza Nyadani Dankeni kuti asachitidwe chipongwe ndi anthu okwiyawo amene ankamumenya chifukwa chomuganizira kuti adaba thumba la chimanga. - Iye adati anthuwo adayatsa nyumba zawo ndipo palibe chomwe adapulumutsapo. Adawakumbitsa manda komanso kuwatibula kodetsa nkhawa. Achitetezo onsewo athawamo mmudzimo ndipo akubisala mtchire. - Mkulu wa achitetezowo, Damiano Dindi, adati iye adawathawira ku Nsanje. - Palibe chomwe ndapulumutsa. Chonde, tikupempha boma kuti litithandize chifukwa tazingwa, tilibe pogwira komanso kolowera. Atipezere pokhala komanso atipatse mpamba woti tiyambire moyo wina, adatero Dindi. -" -ID_aeskGsUx," Wachiona ndani mu tnm Mpikisano wolimbirana ukulu mu 2016 TNM Super League wafika pamponda chimerapalibe amene akudziwikiratu kuti ndiye atenge mapointi ochuluka mligiyi. - Chaka chino zinthu zasiyana ndi zaka zina mmbuyomu. Monga chaka chatha, mmene kudatsala magemu 8 oti matimu asewere, aliyense adali atadziwa kale kuti Nyasa Big Bullets ndiyo itenge ligiyo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Za chaka chino ndi zina, kwatsala magemu atatu kuti ligiyi ithe, komabe wotenga sakudziwika ngakhale kuti Kamuzu Barracks ndi Bullets akuoneka kuti ali ndi mwayi waukulu. - Umu ndi momwe ilili ligiyi. Matimu asanuKB, Bullets, Blue Eagles, Silver Strikers komanso Mafco FCndiwo ali ndi mwayi wotenga ligiyi. - Bullets (malaya ofiira) kusewera ndi KB mmbuyomu KB ili pamwamba ndi mapointi 52 pamene yasewera magemu 27. Timuyi yatsala ndi magemu atatu amene isewere ndi Dwangwa, Karonga ndi Eagles. Magemu onsewa, KB isewera koyenda. - Bullets, yomwe ikutsatira KB ndi mapointi 51 yaseweranso magemu 27. Iwo ndi omwe akuteteza chikhochi ndipo atsalanso ndi magemu atatu ndi Dwangwa, Civo ndi Eagles. Masewero onse akusewera pakhomo. - Eagles ili panambala 3 ndi mapointinso 51 itasewera magemu 27. Timuyi yatsala ndi magemu atatu ndi KB, Bullets komanso Mafco. Magemu awiri isewera pakhomo. - Achinayi ndi Silver ndi mapointi 50 nayonso itasewera magemu 27. Yatsala ndi Karonga, Wanderers ndi Mafco. Magemu awiri isewera pakhomo. - Pambuyo pa Silver pali Mafco ndi mapointi 47 mmagemu 27 ndipo yatsala ndi Eagles, Civo ndi Silver. Magemu awiri ali koyenda. - Ngati Bullets ingalondoloze mbiri yawo yosagonja pakhomo, ndiye kuti timuyi ili ndi mwayi wotenganso chikho cha ligiyi ngati ingadzagwetse Eagles, Dwangwa komanso Civo. - Komabe izi zingavutireko chifukwa Civo ndi Dwanga akumenya mpira woti asatuluke mligiyi komanso ikukumana ndi Eagles yomwe ikufuna kutenga ligiyi koyamba mmbiri yawo. - Mwayi wa KB ndi wovutira chifukwa timuyi ili ndi mbiri yoipa kusewera kwa eni. Magemu atatu onse ikusewera koyenda, zomwe zikukaikitsa ngati ingakapambane onse. - Eagles ilinso ndi ntchito yovuta chifukwa ikuyenda kukakumana ndi Bullets pakwawo pamene simagonjapo komanso ikulandira matimu akuluakulu, Mafco ndi KB. - Silver ilinso ndi mwayi wotenga ligiyi chifukwa ikumenya ndi Karonga pakhomo pomwe ingapambane koma nkhondo ili pamene ikubwera pa Kamuzu Stadium kudzakumana ndi Manoma. - Koma kochi wa KB, Billy Phambala, akuti KB ndiyo itenge ligiyi chifukwa ili ndi njala yaikulu yonyamula chikho itakwapulidwa mndime yomaliza ya chikho cha Fisd. - Magemu atatu amene tatsala nawo ndi osadetsa nkhawa, tikapambana ndi kutenga ligi, iye adatero. -" -ID_ahkRRIqa," Agwira ofuna kubwerera ku South Africa Mneneri wapolisi ya Lilongwe Kingsley Dandaula wati nzokhumudwitsa ndi Amalawi ena agwidwa akufuna kubwerera mdziko la South Africa patangotha sabata zingapo kuchoka pomwe boma lidaononga ndalama zankhaninkhani kukawapulumutsa kumchitidwe wosala alendo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Lachiwiri lapitali, apolisi ku Lilongwe adagwira basi ya mtundu wa Volvo nambala yake NA 4151 yomwe idanyamula Amalawi ambiri omwe akuti adali paulendo opita ku South Africa. - Dandaula adati ambiri mwa anthu omwe adali mbasiyo ndi omwe adabwerera sabata yatha pa ndondomeko ya boma yopulumutsa Amalawi ku nkhanza zomwe anthu a mdziko la South Africa amachitira alendo. - Zikuoneka kuti basiyi imachokera ku Mzimba ndipo idali paulendo wopita ku South Africa koma ena mwa anthu omwe adali mbasimo ndipo tikuwasunga kupolisi ndi omwe adabwererako sabata yathayi pothawa nkhanzazo, adatero Dandaula. - Nduna ya zofalitsa nkhani Kondwani Nankhumwa naye adati mchitidwewu ndi wokhumudwitsa. Iye adati boma lidaononga ndalama zambiri kupulumutsa anthuwo ku chipsinjo chachikulu ndipo silimayembekezera kuti anthuwo angaganize zomabwerera patangotha sabata imodzi yokha. - Pulogalamu yopulumutsa Amalawi siyidali yokakamiza koma ya okhawo omwe amafuna ndiye sizoona kuti kungotha sabata imodzi anthu omwewo aziganizanso zobwerera, adatero Nankhumwa. - Iye adati boma likadatha kugwiritsa ntchito ndalama zomwe lidathandizira kunyamula anthuwo pazitukuko zina zoti zikadatha kupindulira dziko. - Mneneri wa nthambi yoona za anthu olowa ndi kutuluka mdziko muno mchigawo cha pakati Elack Banda adati nthambiyi siyidalandire nkhaniyi koma adati ikawapeza afufuza za anthuwo. - Poti ali kupolisi mposavuta akatipatsira tiyamba kuwafufuza kuti kodi zitupa zawo zikadali ndi mphamvu kapena ayi komanso kuti ulendo wawo udali wopita kuti, adatero Banda. -" -ID_aoLpuvJR,"Dayosizi ya Chikwawa Ilimbikitsa Akhristu Kudzala Mitengo Dayosizi ya mpingo wakatolika ya Chikwawa yalimbikitsa akhristu ake kuti adzale mitengo ku madera awo. -Maepiskopi a katolika kuwonetsa kudzipereka kwawo posamalira chilengedwe A Vicar General a dayosizi-yi monsignor Cosmas Chasukwa anena izi lachinayi pa sukulu ya pulayimale ya Kunyondo mdera la mfumu yaikulu Chapananga mboma la Chikwawa pa mwambo wokhadzikitsa ntchito yobzala mitengo. -Bungwe la zachitukuko mu-mpingo-wu la CADECOM ndi lomwe likutsogolera ntchito-yi yomwe ikuchitika ndi thandizo la ndalama zochokera ku bungwe la TROCAIRE. -Mosingnor Chasukwa ati mkofunika kuti mkhristu aliyense wa mu dayosizi-yi atenge nawo mbari podzala mitengoyi kamba koti imathandiza anthu mu njira zosiyanasiyana pa chitetedzo cha miyoyo yawo. -Mmau ake Mfumu Gaga ya mdera-li inati ichitika chotheka kuwonetsetsa kuti mitengo yadzalidwa patsikuli ikusamalidwa. -" -ID_aqhjMwnV," Mai Banda wati Mafumu asalowe ndale Mafumu ena a ku Thyolo, Blantyre komanso Chiradzulu akaonekera kale kuchipani cha DPP pamodzi ndi aphungu a Nyumba ya Malamulo a ku dera kwawo ati kukawaikira aphunguwo umboni kuti anthu awo awavomereza kuti atuluke kuzipani zawo nkulowa cha PP chomwe mtsogoleri wake ndi Pulezidenti Joyce Banda. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Msabatayi, Tamvani idatsinidwa khutu kuti izi zidachitika Lachisanu sabata yatha pa 27 Epulo. - Zonsezi zikudza patangotha sabata ziwiri mtsogoleri wa dziko lino, Banda, yemwenso ndi mtsogoleri wa chipani cha PP, atauza mafumu 200 a mzigawo zonse zitatu pa nkhumano ku hitela ya Mount Soche mu mzinda wa Blantyre kuti asalole kugwiritsidwa ntchito ndi anthu andale. - Mwazina, mtsogoleriyu adatsimikiziranso mafumuwa kuti wawakhululukira zomwe akhala akumunyoza muulamuliro wa mtsogoleri wakale, malemu Bingu wa Mutharika. - Pakhale otsutsa Apa katswiri wa phunziro la mbiri yakale ku sukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Pulofesa Chijere Chirwa kudzanso mkulu wa bungwe lomenyera ufulu wa chibadwidwe la Malawi Watch, Billy Banda alosera kuti pali chiopsezo kuti dziko lino silidzikhalanso ndi zipani zotsutsa zamphamvu ngati mafumu angapitirize kugudukira ku chipani cholamula mdzina loti akugwira ntchito ndi boma lolamula. - Awiriwa ati mafumu akuyenera kudziwa ntchito yawo chifukwa pamalamulo ngakhale pachikhalidwe mafumu sayenera kuonetsa mawanga achipani. - Chirwa wati ngati aphungu akufuna kumva maganizo a anthu akuyenera adzere kukomiti ya chipani cha mmudzi, osati kudzera kwa mafumu chifukwa sayenera kulowerera ndale. - Apa anthu ena otumikiridwa ati ataya chikhulupiriro ndi mafumuwa komanso akana kuti adatumapo mafumu awo kuti akachitire phungu wawo umboni. - Anthuwa ati tsopano akudabwa kuti chenicheni chikuchititsa zonsezi nchiyani. - Wotitsina khutuyo adati idali nkhumano yomwe siidalole kuti atolankhani adziwitsidwe. - Ma T/A angapo a ku Blantyre, Chiradzulu ndi Thyolo anabwera ndi aphungu awo a chipani cha DPP. - Aphunguwo akuti adapempha mafumuwo kuti awaperekeze kuchipani cha PP kukakumana ndi mlembi wamkulu kuti akalowe chipani cha PP ncholinga chofuna kuthandizira mfundo zachitukuko cha boma. - Nkutheka mafumuwa ndiwokondwa ndi Mayi Joyce Banda, ngakhale ena mwa iwo akhala akuwanyoza, adatero wotitsina khutuyo. - Mafumu ndale ayi Chirwa wati dziko lino likuyenera kukhala ndi mafumu okumva zomwe mtsogoleri wa dziko lino adanena kuti asagwiritsidwe ntchito ndi andale. - Mafumu akuyenera azilimbikitsa chitukuko, chikhalidwe komanso nkhani za malo. Malinga ndi malamulo, mafumu amakhala maso a pulezidenti monga mtsogoleri wa fuko, osati wa chipani. - Mafumu ndi eni nthaka, kotero [asazigulitse kwa pulezidenti] koma pulezidenti awatumikire, ngakhale chipani chake chikulamula. - Kupanda kutero zingaphe demokalase chifukwa nthawi zonse akumati akuthandiza chipani cholamula, adatero Chirwa. - Billy Banda wati mboma la malemu Bingu wa Mutharika zinthu zidasokonekera chifukwa cha mafumuwa chifukwa samamuuza zomwe anthu kumudzi akufuna. - Mmalo mwake amasangalatsa Mutharika ponena kuti akugwira ntchito ndi boma lolamula, adatero iye. - ye wati mafumuwa sakuyenera nkomwe kuonetsa banga lililonse lachipani PP kapena kuyamba kunyoza Mutharika. - Mlimi wa chimanga komanso amajambula zithunzi mmudzi mwa Malika kwa T/A Mpama mboma la Chiradzulu, Edward Chimkwita, wati nkosayenera kuti mfumu ndi phungu athamangire kumanga mfundo zokhudza anthu pamene anthuwo sadafunsidwe. - Ngati akufuna kupita ku chipani china akayambe afikira anthu, adatero Chimkwita. - Mafumu athe Alick Chikopa, yemwe amagulitsa mpunga ndipo ndi wa mmudzi mwa Namatetule kwa T/A Kuntaja mboma la Blantyre, wati sakuona ubwino wokhala ndi mafumu chifukwa boma lililonse amasokoneza pomanama kuti akugwira ntchito ndi boma. - Iye wati aliyense yemwe ali kuderalo ali ndi maganizo ake kotero lingakhale bodza kuti anthu avomereza za ganizolo. - Mphunzitsi pasukulu ina ya pulaimale mmudzi mwa Sambani kwa T/A Mulolo mboma la Nsanje, Aubrey Jeke, wati phungu wawo kumeneko adali ndi msonkhano ndi magavanala akuderalo pomwe amawadziwitsa ganizo lake kuti akufuna alowe chipani cha PP. - Akambirana koma ife sadatidziwitse ndipo sitikudziwanso kuti agwirizana chani. - Koma ife tikufuna tidziwe bwino za ganizo lawo ndipo tipereke maganizo athu chifukwa ndife tidamuika pampando, adatero Jeke. - Msabatayi, wachiwiri kwa mneneri wa chipani cha PP, Kennedy Msonda, adati amayenera afunse akuluakulu ake komanso kutolera bwino zina ndi zina asalankhulepo pa nkhaniyi. -" -ID_azbVcAzy," UDF ingaphe demokalase Zomwe achita aphungu a chipani cha UDF pokapezeka mbali ya boma mNyumba ya Malamulo zingaphe demokalase, watero mphunzitsi wa zandale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Joseph Chunga. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chunga waunikira izi pomwe sipikala wa Nyumba ya Malamulo, Henry Chimunthu Banda, adalengeza sabata yatha kuti aphunguwa tsopano ali mbali ya boma. - Aphungu a chipanichi, omwe alipo 17 mnyumbayo, akhala ali mbali yotsutsa boma mu ulamuliro wa DPP koma pomwe ulamuliro udangosintha, PP kulowa mboma, aphunguwa adasamukira mbali ya boma. - Sabata yatha, Chimunthu Banda anati potsatira kusinthaku, aphungu a UDF tsopano ndi ovomereza mfundo za boma kotero sangakhalenso ndi mneneri waowao kapena kuyankhulapo pa zokambirana ngati chipani chotsutsa. - Izi zikusonyeza kuti mbali ya otsutsa tsopano yatsala ndi zipani za MCP (aphungu 30), Aford (aphungu awiri ), DPP (aphungu 57) ndi Mafunde (mmodzi). - Pamodzi, mbaliyi ili ndi aphungu 90 mwa mipando 193 mnyumbayo. - Zipani zambiri Malinga ndi Chunga, uku nkupha demokalase chifukwa ulamuliro wazipani zambiri umayenda bwino zipani zotsutsa zikakhala ndi mphamvu zodzudzula boma. - Apa Chunga wati nzoonekeratu kuti aphungu a UDF tsopano achepetsa mphamvu za mbali yotsutsa ndipo izi zikamachitika, kumakhala kosavuta kuti kuti chipani cholamula chidzitengere mphamvu kwa icho chokha. - Chunga wati pali nkhawa kuti ngati boma la PP litafuna kubweretsa malamulo oipa, kungavute kuti malamulowo akanidwe chifukwa chimodzi mwa zipani zomwe zikanathandizira kuti malamulowo asadutse chili mbali ya boma. - Mukumbuka nthawi ya DPP, malamulo osakomera anthu amangodutsa chifukwa adalipo ambiri. - Koma wogwirizira mpando wa mtsogoleri wa chipani UDF, Friday Jumbe, kudzanso mkulu wa zakafukufuku kuchipanichi, Humphrey Mvula, ati kusinthaku sikusokoneza demokalase chifukwa kuli aphungu ena ochuluka a zipani zotsutsa monga DPP ndi MCP. - Iwo ati ndipo nawo aphungu a UDF sikuti adzingovomereza chilichonse chomwe boma likufuna mnyumbayo. - Koma Chunga wati kuthandiza boma sikuchita kufunika kukakhala mbali ya boma chifukwa kuthandizako kungachitikenso ngakhale aphungu ali mbali yotsutsa. - Mawu a oponya voti amezedwa chifukwa sindikukhulupirira kuti adawauza za ganizolo. - Kuthamangira ku mbali ya boma kungafoole demokalase yathu, Watero Chunga. - Iye wati zambiri za kufookaku zingaoneke pomwe boma likufuna kudutsitsa mabilu mnyumbayo. - Apa mneneri wa UDF, yemwenso ndi phungu wa nyumbayi, Mahmudu Lali, wati akudziwa kuti zomwe aphungu a chipanichi achita zingameze demokalase, koma Amalawi asachite mantha chifukwa mnyumbayo aphungu ambiri ali mbali yotsutsa. - Nthawi ya chipani cha DPP zimavuta chifukwa chidali ndi aphungu ambiri, koma pano aphungu ambiri ali mbali yotsutsa ndiye sizingavute, adatero Lali. - Kuthandiza boma Iye anati Pulezidenti Joyce Banda atangolumbiritsidwa, chipani chawo chidakhala pansi kulingalira zothandiza boma. - Sadatiuze kuti tikhale mbali ya boma; lidali ganizo lathu. Kukhala mbali ya boma sindiko kuthandiza boma chifukwa utha kuchita izi uli mbali yotsutsa. Koma ichi chidali chisankho chathu. - Anthu tidawadziwitsa kudzera kwa magavanala; asadandaule kuti malamulo oipa adutsa chifukwa chipani cha UDF chakhala chikutsutsa izi. - Pano ngakhale tili mbali yaboma sitizilola kuti zoipa zidzifika kunyumbayi, adatero Lali. - Sibongire Anusa wa mmudzi mwa Masapula kwa T/A Mpama mboma la Chiradzulu wati aphunguwo achita zofuna zawo, osati za anthu otumikiridwa. - Masiku otsiriza awa; anthu adzachita zofuna mtima wawo. Akadakhala amafuna kuchita zofuna za omwe tidawasankhafe sakadakhamukira ku PP. - Kuwaika kotsutsako timafuna atigwirire ntchito yotsutsa boma komanso kulivomereza ngati zili zokomera ife, adatero mayiyu yemwe amatsogolera gulu la mapemphero kumudziko. - Sanudi Tambula wa mmudzi mwa Kalembo T/A Kalembo mboma la Balaka wati phungu wawo kumeneko, Yaumi Mpaweni, adangowauza kuti afuna athandize boma, osati akukakhala mbali ya boma. - Pafunika otsutsa Mvula wati sadagwirizane ndi aphunguwo kuti akakhale mbali ya boma. - Koma iye wati chipani sichikuona vuto ndi ganizo la aphunguwo chifukwa iye akukhulupirira kuti aphunguwo sadzivomereza chilichonse. - Munthu ukasankha kuti uthandize boma sungakhale kotsutsa, adatero Mvula. - Jumbe wati aphunguwa atsata maganizo awo osati achipani, koma UDF sikuti yasintha mfundo zake. - Ataona kuti Atupele [Muluzi] ndi [Ibrahim] Matola aikidwa mu kabineti, adaona kuti sikudali kulondola kuti azitsutsana ndi [aphungu awo]. - Chipani sichidathe; mukumbuka kuti chipani cha Aford chidachita ubale ndi chipani cha UDF mu 1994 ndipo anthu amati Aford yatha, koma nanga idatha? adafunsa Jumbe. -" -ID_bEoLYYGX," Chilango chowawa kwa wogulitsa nyama ya galu Bwalo la majisitireti la Balaka lapereka chilango chowawitsa kwa mkulu amene wakhala akugulitsa nyama yagalu kwa zaka 14. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Pamene gawo 181 la zilango mdziko muno, limene apolisi adamangira Ishmael Jumbe, limati wolakwira lamulolo akhale kundende miyezi itatu kapena kulipira chindapusa cha K50, wogamula Victor Sibu adati mkuluyo akakhale kundende chaka chimodzi. - Malinga ndi mneneri wa polisi ya Balaka Joseph Chadwala, woweruzayo sadapereke mwayi woti Jumbe nkupereka chindapusa. - Asanagamule, Jumbe adapempha bwalolo kuti limupatse chilango chocheperako chifukwa anthu amene adawadyetsa nyamayo adamukhululukira kale. Iye adatinso ali ndi ana atatu amene amadalira iye, adatero Chadwala. - Jumbe: Galu amakoma ngati nyama yambuzi Koma Sibu adati chifukwa adaonetsa kuti ili ndi khalidwe lake kugulitsa nyama yagalu pempho lake silidamveke. - Polankhula ndi Msangulutso ali mmanja mwa apolisi Lachitatu lapitali, Jumbe adati wakhala akugulitsa nyama yagalu kwa zaka 14 ndipo adaiyamba mumzinda wa Blantyre ku Mbayani pomwe amakazinga nyamayo pamalo otchedwa Chiimirire. - Jumbe, yemwe ndi wa mmudzi mwa Kangaude kwa T/A Nkaya mboma la Balaka, adanjatidwa Lamulungu pa 15 November pamene makasitomala ake adamupeza akusenda galu. - Pomwe ndinkayamba izi, ndidali ndi mnzanga, timagulitsira pa Chiimirire komanso mmalo omwera mowa. Ndidali ndi makasitomala ambiri amene amakonda bayabaya, adatero Jumbe, amene akuti ankakonda kugulitsa kanyenya wa nyama ya galuyo madzulo. - Iye adati mosakhalitsa mnzakeyo adamwalira, zomwe zidamuchititsa kuti apite ku Balaka komwenso adakapitiriza bizinesiyo. - Sinditola agalu akufa, ndimachita kugula wamoyo nkumupha ndekha. Galu amene andigwira nayeyu ndidagula pamtengo wa K1 000. Uyuyu ndiye ndidamuphera panjira chifukwa atandigulitsa, amavuta kuyenda. Ndidamupha ndi kumumangirira panjinga. - Kunyumba ndimafika cha mma 12 koloko usiku ndipo ndidangofikira kumusenda. Mmawa ndidamuphika mchidebe, kenako ulendo wakumsika wa Njerenje kukagulitsa, adatero Jumbe. - Iye adati chomwe amataya akapha galu ndi mutu ndi mapazi komanso chikopa koma zammimba zonse amaphikira kumodzi. - Mutu ndi zipalapasiro [mapazi] komanso chikopa ndi zomwe ndimachotsa. Zammimba ndi ziwalo zina timaphikira kumodzi. Uyuyu adali wofula ndiye adali wamafuta kwambiri moti chidebecho adachita kumata mafuta okhaokha, adatero. - Titamufunsa ngati iye adayamba wadyapo galu, adati ndi nyama yabwino ndipo zikadakhala bwino nyamayi ailoleze kuti izigulitsidwa poyera. - Momwe imamvekera nyama yambuzi ndi chimodzimodzi ndi nyama yagalu. Yofewa komanso yamafuta. Ena amati nyama ya galu imawawa koma nzabodza, iyi ndi nyama yokoma ndipo ine ndidayamba kalekale kudya, adatero Jumbe. - Ndipo ikangofika pamsika simachedwa kutha, aliyense amafuna abaye basi. Ziwaya za anthu ena zimapezeka sizinathe koma ine chatha kale mmaola awiri okha. - Iye adati atakagulitsa nyama ya galuyo, Loweruka mmawa kudalawirira anthu kunyumba kwake kukamufunsia za nyama yomwe adawadyetsayo. - Iwo amati adamva mwana akunena kuti adandiona ndikusenda galu. Ndidakana powayankha kuti idali nyama ya mbuzi. Kenaka atavuta ndidawauza zoona ndipo adanditengera kwa mfumu. Mosakhalitsa ena adadziwitsa apolisi omwe adabwera kudzandimanga. - Ndikungopempha kuti andikhululukire ndipo sindidzachitanso. Andimvetse chifukwa agalu amene ndimagula amakhala abwinobwino, bola akadakhala achiwewe bwezi ili nkhani ina, adaonjeza. - Mmodzi mwa anthu amene adabaya nawo nyama yagaluyo koma sadafune kutchulidwa, adati sadazindikire kuti idali ya galu. - Ndidalibe chidwi kuti ndimvetsere bwinobwino pamene ndimadya, basi ndidangoti ndi nyama yambuzi. Koma nditangomva zoti adali galu, ndidadziguguda ngati ndisanze komabe sizikadatheka, adatero. - Anthu 7 amene adadya nawo nyamayo adawatumiza kuchipatala cha Balaka kuti akawaunike, koma onse awatulutsa, malinga ndi Chadwala. -" -ID_bGbndqcI," Chotsani ndale mu ulimi wamthiriraJalavikuba Inkosi Jalavikuba ya mboma la Mzimba yapempha boma kuika alimi patsogolo ndi kuchotsa ndale muulimi wamthirira. - Mfumuyi idanena izi Loweruka lapitali mdera la kumpoto mboma la Mzimba pachionetsero cha ulimi wamthirira pomwenso idawapepesa alimiwa ati chifukwa salabadiridwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Jalavikuba adati chifukwa boma lalowetsapo ndale paulimi wamthirira, ulimiwu sukupita patsogolo. Ndale, iye adati, zikulowa pa momwe kontilakiti zomangira masikimu a mthirira zikuperekedwera. - Ndale zatisaukitsa, atsogoleri andale, amipingo ndi ife mafumu tiyeni tisiye ndale ndi kuchita chitukuko. Atolankhani mukanene chilungamo, ine si wandale, adatero Jalavikuba. - Iye adati ndi zomvetsa chisoni kuti ngakhale dziko lino limadalira ulimi pachuma chake, boma silikuikapo mtima kwambiri. - Alimi paokha akuyesetsa, mbali yatsala ndi ya boma kuti liziwapatsa thandizo loyenera, iye adatero. - Jalavikuba adakumbutsanso alimiwo kuti ulimi ndi bizinesi ndipo aziikirapo khama. - Koma alimiwo adadandaula kuti ulimi wamthirirawu akuumva kuwawa kaamba ka ngalande zomwe sizikugwiritsidwa ntchito chimangireni. - Iwo adati yemwe adamanga ngalandezo adamanga mwachinyengo moti zina zidagumuka chifukwa chochepa simenti, pamene zina sizitha kuthirira minda chifukwa zili mmunsi kwambiri. - Mmodzi mwa alimiwo, Austin Chavula, yemwe ndi wapampando wa sikimu ya Ndau, adati boma likufunika liunikenso momwe ntchitoyo adayigwirira. - Povomerezana ndi Chavula, Edward Mvula, wapampando wa sikimu ya Chanolo, adati alimiwa akusowa pogwira ngakhale boma lidaononga ndalama zankhaninkhani pokumbitsa ngalande mchaka cha 2011. - Pakadalipano tikupempha boma litiganizire potipatsa simenti yokonzeranso ngalandezi kuti mthirira uyende bwino, Chavula adatero. - Ndipo wachiwiri kwa wapampando wa komiti ya Nyumba ya Malamulo pazaulimi, Joseph Chidanti Malunga, adati komiti yake ipereka madandaulowo kuboma ndipo akukhulupirira kuti lichita kafukufuku pankhaniyi. - Malunga, yemwenso ndi phungu wa Nyumba ya Malamulo mdera la kummwera cha kumadzulo mboma la Nsanje, adati nzodabwitsa kuti dziko lino likuitanitsa chakudya kunja pamene lili ndi kuthekera kodzilimira. - Ngati boma lingaike mtima powapatsa anthu zipangizo zowayenereza paulimi, sindikuona chifukwa chogulira chimanga kumaiko ena, Malunga adatero. - Iye adati chofunika ndi kudzikonzekeretsa poika ndondomeko zogwirizana ndi momwe zinthu zikuyendera. - Ndipo Agnes Nyalonje, phungu wa derali yemwe adakonza chionetserocho, adati dera lake lili ndi kuthekera kodyetsa gawo lalikulu la dziko lino. -" -ID_bIWlbHVC,"CAMA Ikulimbikitsa Kadyedwe Kabwino Wolemba: Thokozani Chapola ads/2019/11/john-kapito.jpg"" alt="""" width=""304"" height=""337"" />Kapito: Makampani ena sakutsatira Bungwe lomenyela ufulu wa anthu ogula la Consumers Association of Malawi (CAMA) lati pakufunika kulimbikitsa kapangidwe ka zakudya zokhala ndi mchere oyenera mthupi ngati njira imodzi yothana ndi mavuto a kunyentchera. -Mkulu wa bungweli John Kapito ndi yemwe anayankhula izi pa mwambo omwe bungwe la CAMA linakumana ndi kampani zopanga zakudya ndinso magulu okhuzana ndi zakudya zopatsa nthanzi. -Iye anati posatira mgwirizano omwe boma ndi magulu owona zakudya za nthanzi anagwirizana kuti zakudya ngat shuga, ufa ,mafuta ophikira ndinso ufa wa tiligu uzikhala ndi mchere oyenera mmatupi, pali kampanin zina zomwe zikulephera kukwaniritsa panganoli. -Naye mkulu oyanganira za malonda mu department yoona za malonda Kendrod Chisale anati boma likuyetsetsa kuonetsetsa kuti zakudya zopangidwa ndinso kubwera mdziko muno zili ndi zoyenera pa nthanzi la anthu. -Motero Chisale wati ngati boma likugwira ndi nthambi zake zonse kuti zakudya zikhale za mlingo oyenera. -" -ID_bMpMazLm," Rasta akaseweza zaka 6 Mlandu woba njinga komanso kulasa ndi mpeni paphuzi pa bambo wa kabaza, watumiza Fedson Missi kundende komwe akaseweze zaka 6. - Chigamulochi chagwa Lachiwiri pa 28 November. Wachiwiri kwa mneneri wa polisi mboma la Mangochi, Amina Daudi, watsimikiza kuti Missi wayamba ntchito yakalavula gaga. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Iye adati bwalo la milandu la Mangochi lidamva kuti pa October 2, chaka chino, Missi limodzi ndi anzake ena asanu-amene akusakidwabe, adalasa mpeni wakabaza wina. - Idali 6 koloko madzulo pamene wakabazayo, John Mandala, 21, wa mmudzi mwa Mkumbi mdera la mfumu Mponda mbomalo adalasidwa pamene amabwerera kunyumba. - Wapolisi wakafukufuku wa ku Mangochi, Grace Mindozo, adauza khoti kuti Mandala adamusiya atasamba magazi ndipo njinga yake adamubera yomwe akuti idali ya K58 000. - Wovulazidwayu adazindikira munthu mmodzi amene amadziwika kuti ndi wa chirasita, adatero Daudi pokambapo zomwe Mindozo adanena mkhotimo. - Ngakhale rasitayu adakana mlanduwu, bwalo lidamubweretsera mboni zitatu ndipo Mindozo adapempha woweruza mlandu kuti asamusekerere woganiziridwayo. - Woweruza mlandu Ronald Mbwana adamupeza mkuluyu wolakwa ndipo adamugamula kuti akaseweze zaka 6 ku ndende. -" -ID_bZleAkmX,"Blantyre ADD Yakonzeka Kuthana ndi Ntchembere Zandonda Wolemba: Thokozani Chapola /wp-content/uploads/2019/09/affected-crops.jpg"" alt="""" width=""584"" height=""328"" />Mbewu zokhudzidwa ndi tizilombo tokhala ngati ntchembere zandonda Mkulu woona za chitetezo cha mbewu ku ofesi yoona za ulimi mboma la BLANTYRE a SAM NGWIRA ati ofesi yawo ndi yokonzeka kuthana ndi tizilombo tokhala ngati ntchembere zandonda mu nyengo ya ulimi ikudzayi. -A NGWIRA auza atolankhani a MANA kuti chaka chatha unduna wa zamalimidwe unapereka mankhwala opopera tizilomboti ndipo akukhulupilira kuti chaka chinonso zikhala chimodzimodzi. -Iye wati kupatula mankhwala-wa, ofesi yake yakonzekera kuphunzitsa alimi njira za makedzana zothanirana ndi tizilomboti tomwe timawononga kwambiri mbewu maka chimanga. -Kwa zaka zitatu tsopano, dziko la Malawi lakhala likuvutika ndi tizilomboti zomwe zachititsa kuti anthu azikolora zochepa komanso kukhala ndi chakudya chosakwanira mabanja mwawo. -Tizilomboti tinadzindikiridwa poyamba ku Machinga komanso Blantyre ADD mu chaka cha ulimi cha 2016/2017. -" -ID_bdgzMiJv," Chilima walilima Mtsogoleri wa chipani cha UTM Party Saulos Chilima wati pulezidenti Peter Mutharika sakuyenera kulamulira dziko komanso wapampando wa bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) Jane Ansah atule pansi udindo. - Polankhula kwa atolankhani dzulo, Chilima adati Mutharika sadapambane mwachilungamo pa chisankho cha pa 21 May pomwe Ansah adalephera ntchito yake polola kuti chinyengo chichitike pa chisankhocho. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chilima: Kuwerengera kudachitika mwachinyengo Kuwerengera mavoti kudachitika mnjira ya chinyengo yomwe ikutsutsana ndi demokalase komanso malamulo ndipo yemwe adalengezedwa kuti wapambana, Peter Mutharika adapambanira zotsatira zachinyengozo, adatero Chilima. - Iye adati Ansah adatsogolera chisankho chosokonekera kwambiri mu mbiri ya dziko lino polola zachinyengo zomwe zidachitika ndipo iye adati UTM Party ikufuna Ansah atule pansi udindo mwaulemu. - Tapeza zambiri zolephera za Ansah zokhudzana ndi kayendetsedwe ka chisankho ndipo tigawana zimenezi ndi bungwe la MEC. Koma tikuti Ansah atule pansi udindo kuti ena oti atha kukwanitsa atsogolere bungwe la MEC, adatero Chilima. - Mkatikati mwa sabatayi, mgwirizano wa mabungwe omenyera anthu ufulu wa Human Rights Defenders Coalition (HRDC) udatulutsa kalata yopempha Ansah kuti atule yekha pansi udindo chifukwa chosonyeza kuti sadziwa ntchitoyi. - Chikalatacho chomwe chidasayinidwa ndi wapampando wa HRDC Timothy Mtambo ndi wachiwiri wake Gift Trapence chidafotokoza zofooka zambiri zokhudza momwe Ansah ndi MEC adapotozera khumbo la Amalawi. - Zidatheka bwanji kulolera mapepala ofufutidwa komanso timamva malipoti oti anthu amagwidwa ndi mabaloti mmadera ena, pali zambiri zomwe zidachitika zosonyeza kuti MEC idalephera ndiye mtsogoleri wake yemwe ndi Ansah atule pansi, chidatero chikalatacho. - Katswiri pandale George Phiri wathirira phongo maganizo a Chilima ndi HRDC kuti MEC ndiyo idasokoneza chisankho cha pa 21 May chifukwa cholephera kutsata lamulo ndi chilungamo. - Kapangidwe ka zigamulo ku MEC nkodabwitsa. Poyamba, Ansah adatilonjeza zambiri zolimbitsa mtima koma zonsezo palibe chomwe chidaonekapo. Adatilonjeza kuti agwira yemwe adasamutsa dzina la Chilima ku malo omwe adalembetsera koma mpaka pano kuli zii. - Adalonjezanso kuti atseka njira zonse zobera mavoti kuti pasapezeke zachinyengo koma si a pa ma tally sheet amabwera ofufutafufuta, mmadera ena anthu amavota kangapo komanso mamonitala a zipani zina amakanizidwa ma tally sheet chifukwa chiyani, adatero Phiri. - Iye adati izi zikungosonyezeratu kuti zonse zomwe zikuchitika potsatira chisankho cha 2019, gwero lake ndi bungwe la MEC ndi momwe limapangira zigamulo zake. - Koma nthawi yomwe kuonkhetsa mavoti kudali mkati, Ansah adati bungwe lawo lidalandira madandaulo 147 okha ndipo adathana. n Historically, football has always been associated with aggression and violence. Since its emergence in the 14th century, the game on the pitch has been gentrified. The FIFA World Cup epitomises this evolution, bringing together some of the worlds best athletes who, representing their country of origin, are pitched together in intense competition. - In many countries across Europe, supporters wearing national team colours engage in pitched battles both inside and outside stadiums, after one of their teams is beaten. - Many studies have highlighted the violence which occurs near football stadiums. But further research shows that even watching football on the TV in the comfort of barmaids can be associated with violence once your loved team is thoroughly beaten. All over the world, elections are falling into the football category when it comes to violence. Once one partywhether ruling or a major opposition party has been thoroughly beatenit unleashes violence. Why is this the case? Can violence be a solution to electoral loss? Unlike in footballwhere teams have very little control of their fanspolitical parties have structures that they can use to tame violence. This is why; we on the streets believe MCP must use its structures to stop the violence in the country. Of course, the MCP is justified to challenge presidential resultswhich they claimed were rigged and went in favour of President Peter Mutharika of Democratic Progressive Party (DPP). But violence cannot be the solution. - As some local commentators have pointed out the countrys justice system provides alternative remedies and MCP has rightly filed a case in court challenging the credibility of the elections. So why cant they wait for the courts to rule on the matter? We on the streets believe dialogue remains key to resolving the differences that we have as a country. Elections are emotive and political and, at best, require political decisions. Instead of taking to the streets in exercise of Section 38 of the Constitution which gives Malawians the right to assemble and demonstrate with others peacefully and unarmed, MCP leadership must engage its supporters to desist from running this country down. - The raid on Capital Hill on Tuesday was uncalled for as it disrupted business. The protesters should know better that as the seat of government, Capital Hill should continue working without any interference. The invasion had the potential to paralyse government functions and that is not good. We on the streets want to remind MCP supporters that the attack on civil servants was misguided as they are not political. They are a workforce that continues to serve the country despite which party is in power. In fact, some of the civil servants might have started work when MCP was in power. Yet, the subsequent political administrations did not remove them. - Why? They are the engine that runs government affairs. What the oldest partys supporters ought to bear in mind is that parties change but government remains the same. Granted their party wins, will they fire the civil servants from Capital Hill? We think the answer is a big no, MCP will not fire them. Politically, the supporters are portraying the party badly, especially now that their party is seeking legal redress. This is a time the supporters ought to behave to avoid giving people the excuse of labelling them as unruly. Ironically one of the four cornerstones the party is associated with is discipline in addition to unity, obedience and loyalty. So you see, more than anyone else, the supporters should have known marching to Capital Hill to disrupt business amounts to indiscipline. MCP leadership and supporters would do the nation and themselves well by allowing the wheels of justice to freely spin in their pursuit for justice. -" -ID_beZylagp,"CWO Yapempha Anthu Athandize Ndi Katundu Odzitetezera ku COVID-19 Akuluakulu a bungwe la amayi a chikatolika la Catholic Women Organisation (CWO) ku Parish ya St. Charles Lwanga apempha akhristu mdziko muno kuti athandize anthu achikulire komanso ana amasiye ndi katundu osiyanasiyana wodzitetedzera ku mliri wa COVID-19. -Wapampando wa bungweli mu parishi-yi mayi Tungande ayankhula izi lachisanu Ku St. Lawrence Kwipululu Parish mu dayosizi ya Zomba pomwe bungweli lochokera ku St. Charles Lwanga Parish limapereka katundu osiyanasiyana kwa anthu achikulire komanso ana amasiye a mparishiyo. -Iwo ati potengera Strategic Plan ya dayosizi yawo ya Zomba adachiwona chinthu chanzeru kuti akathandidze akhristu posatengera mpingo kapena chipembezo chawo. -Ife tinaganiza kuti titenge nawo mbali pogawa katundu kwa ana amasiye komanso anthu okalamba ndi cholinga chochepetsa kufala kwa mliri wa COVID-19 mdziko muno, anatero mayi Tungande. -Amayiwa agawa katundu osiyanasiyana monga ndowa zapulasitiki, sopo ndi zina zambiri mmadera a Chinamwali, Chikanda komanso ku Parish ya St. Lawrence Kwipululu mu dayosizi ya Zomba. -" -ID_bxSSTKVw," Chigodola chifalikira maboma ena Matenda a chigodola amene adabuka mmaboma a Blantyre ndi Neno, ayamba kufalikiranso mmaboma ena, watero unduna wa zamalimidwe. - Matendawa adayambira ku Lisungwi mboma la Neno ndi Kunthembwe ku Blantyre ndipo apezekanso mmadera a Linthipe ndi Bembeke mboma la Dedza komanso Njolomole ku Ntcheu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chigodola chimagwira ziweto monga ngombe Izi zachititsa kuti undunawu uyimitse malonda a ziweto kapena nyama mmadera okhudzidwawa kapena kusamutsa ziweto kuchoka mmaderawa kupita mmadera ena poopa kuti vutoli lingafale. - Mmodzi mwa akatswiri a ziweto ku undunawu Dr Gilson Njunga wati matenda omwe adapezeka koyambirirawo, adachokera ku njati za mnkhalango ya Majete pomwe ku Dedza ndi ku Ntcheu nchifukwa cha kusakanikira kwa ngombe za mmabomawa ndi za ku Mozambique. - Tizilombo toyambitsa matendawa timapezeka mu njati koma izozo sizidwala. Chomwe chimachitika nchoti zikadyera dambo limodzi ndi ziweto monga ngombe, ziwetozo ndizo zimavutika, adatero Njunga. - Iye adati mnkhalango ya Majete muli njati zambiri zomwe zimapezeka ndi tiziromboti ndipo mmalo momwe zimadya, mumafikanso ziweto ngati ngombe za ku Neno ndi madera ena a Blantyre ndiye akuganiza kuti vutolo lidachokera kumeneko. - Njunga wati chigodolachi ndi choopsa chifukwa chimabweretsa chipere cha ziweto ndipo ngati sichidagonjetsedwe msanga, ziweto zimatha komanso nthambi zina zachuma zimakhudzidwa chifukwa malonda a nyama amayimitsidwa. - Boma laimitsadi malonda a nyama mmalo okhudzidwawa ndipo Njunga wati chiletso choterechi chikapitirira, mbiri ya dziko pa malonda a nyama imasokonekera. - Taimitsa misika ya ziweto monga ngombe, mbuzi, nkhosa ndi nkhumba. Taletsanso kupha komanso kusamutsa ziweto kuchoka mmadera tatchulawa kupita madera ena, chatero chikalata cha ku unduna wa zamalimidwe. - Chikalatachi chati anthu asade nkhawa chifukwa ntchito yopopera mankhwala ophera tizirombo toyambitsa matendawa ili mkati ndipo pali chiyembekezo choti matendawa atha posachedwa ndipo malonda a ziweto ndi nyama abwerera mchimake. - Njunga adati ngombe ikagwidwa ndi matendawa, imatuluka zilonda mmapazi ndi kukamwa kotero imalephera kuyenda ndi kudya ndipo mapeto ake imafooka kenako nkufa ngati siyidathandizidwe moyenera msanga. - Wapampando wa komiti yoona za malimidwe ku Nyumba ya Malamulo Chidanti Malunga adati unduna wa zamalimidwe ukuyenera kuchilimika polimbana ndi matendawa asdafike mmadera ambiri. - Zakhala bwino kuti apezeka msanga asadafalikire ndiye zikatere pamafunika kuchilimika osagona. Matendawa si abwino chifukwa angasokoneze ulimi wa ziweto nthawi ochepa, adatero Malunga. -" -ID_cEFMRawn,"Asilikali ku Burkinafaso Apha Zigawenga Wolemba: Slyvester Kasitomu Asilikali a mdziko la Burkina Faso apha zigawenga 32 ndi kupulumutsa azimayi omwe amagwiritsidwa ntchito ya zadama kumpoto kwa dzikolo. -Malipoti a wailesi ya BBC ati zigawenga 24 zaphedwa ku nkhalango ina potsatira kumenyana kwa mphamvu komwe kunalipo pakati pa magulu awiriwa ndipo ena asanu ndi atatu aphedwa pa malo ena omwe zigawengazi zimasungirapo zida zake. -Izi zachitika potsatira pasanathe mwezi anthu pafupifupi 40 atachitidwa chiwembu pa kampani ina ya zamigodi mdzikolo. -Malingana ndi malipoti anthu mazanamazana afa ndipo anthu ena zikwizikwi anathawa mnyumba zao chiyambireni zamtopolazi mu chaka cha 2015. -" -ID_cSduPYYR,"Chakwera, Kuwani Apereka Zikalata Zawo ku MEC, Chikomeni Wakanidwa Mgwirizano wa zipani za Malawi Congress (MCP) ndi UTM wapereka zikalata zake zowayenereza kudzapikisana nawo pa chisankho chatsopano cha president chomwe chichitike pa 2 July chaka chino. -Chakwera kulankhula atangopereka zikalata ndipo Chilima pambali pake Padakali pano zatsimikizika kuti Dr. Lazarus Chakwera a chipani cha MCP ndi omwe adzatsogolere mgwirizanowu pa chisankhochi. -Mu kulankhula kwawo Dr. Chakwera ati ngakhale apereka zikalatazi, iwo ati sakuwakhulupirira ma komishonala a bungweli kuti angayendetse bwino chisankhochi. -Wakanidwa-Chikomeni ndi mayi ake Ena mwa anthu omwe aperekanso makalatawa ndi a Peter Sinos Driver Kuwani a chipani cha Mbakuwaku Movement for Development (MMD) pomwe Ras Chikomeni David Chirwa amukana kamba koti sanakwanitse mfundo zina zomwe bungweli linakhazikitsa pamene mbusa Hadwick Kaliya sanapereke zikalata zake ndipo mmalo mwake wati agwira ntchito limodzi ndi mgwirizano wa MCP ndi UTM pamene a Shaib Mustafa a chipani cha New Vision for Development sanakwanitse kukapereka kamba ka zifukwa zomwe sizikudziwika. -" -ID_cVAHPaJJ," Tikolole motani chimanga? Alimi mmadera a dziko lino amakolola chimanga mosiyanasiyana malingana ndi kuzolowera kwawo koma mphunzitsi wa kunthambi ya za maphunziro a za ulangizi ku Lilongwe University of Agriculture and Natural Resources (Luanar) Paul Fatch akuti njirazi zili ndi ubwino ndi kuipa kwake. Chachikulu, iye adati mlimi amayenera kukonzekera kuthana ndi zinthu zomwe zikhoza kudza kaamba ka njira yomwe akugwiritsa ntchito. ESMIE KOMWA adacheza naye motere: Alimi ena amayamba atsenga ndikuika mmikuku Kodi ndi zinthu zanji zomwe mlimi akuyenera kukonzekera pokolola chimanga? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mlimi ayenera akonzekera masaka kapena malona oikapo chimanga akamakolola kuti chisakhudze pansi, zonyamulira chimanga chake akamaliza kukolola komanso kukonza pofikira mbewuyi kunyumba. Chinthu china chomwe akuyenera kukumbukira nchoti nankafumbwe sachedwa kulowa mchimanga ndi kuyamba kuononga choncho akuyenera kukonzekera kutonola ndi kuthira mankhwala mwachangu. - Chifukwa cha ichi, mlimi aganizire za matumba, mankhwala ophera anamkafumbwe ndi malo osunga kuti akamaliza kukolola, chisakhalitse chisadaikidwe mankhwala. - Nanga ndi zizindikiro zanji zosonyeza kuti chimanga chafika pokololedwa? Mlimi amayenera akolole chimanga chake pamene chaloza pansi. Panthawiyi, chimanga chimakhala chakhwima komanso chauma bwino choncho kuchisunga sichionongeka. - Kodi mlimi amayenera akolole chimanga chake motani? Pali njira ziwiri zokololera chimanga. Njira yoyamba ndi yoika mmikuku kapena kuti mmilu. Njirayi, choyambirira mlimi amadula mapesi chimanga chenichenicho chidakali kumapesiwo nkumachiunjirira pamodzi. Akamaliza kudulako, amadikira kwa masiku angapo kenako amayamba kuchotsa chimanga ku mapesiwo. Njira yachiwiri, ndi yongokochola chimanga osati kuika mmikuku. - Njirayi, mlimi amangolowa mmunda nkuyamba kusenda chimanga paphesi lililonse mpaka kumaliza munda onse. - Ubwino wa njira yoika mmikuku ndi wotani? Ubwino woyamba ndi woti chimanga chimamalizika kuuma bwino chikakhala pamkukupo kwa masiku angapo. Ubwino wina ndi woti zimathandizira kuti mlimi athe kuchotsa chimanga chonse mmundamo chifukwa koyambirira amakhala ngati wasetsa mapesi onse a chimanga nkuwaika pamodzi komanso posenda, amatenga phesi limodzi kufikira amalize. Chimanga amachiika paokha mapesi paokha. Nanga kuipa kwa njirayi nkotani? Mwatsoka, ngati kwagwa mvula chimanga chija chidakali pamkuku, chimanyowa kotero china chimaonongeka. Chimanga chikakhalitsa pamkukupo, chimakweredwa ndi chiswe. Kuipa kwina nkoti nkovuta kuchita ulimi wa mleranthaka chifukwa mlimi amakhala ngati wachotsa mapesiwo. - Nanga ubwino wochithyola ndi wotani? Njirayi ndi yabwino kumbali ya ulimi wa mleranthaka chifukwa pakapita nthawi, mlimi ngati akutsatira ulimiwu, amayenera adule mapesi aja nkuwagoneka pansi kuti aolerane. - Nanga kuipa kwa njirayi nkotani? Chimanga ngati chakololedwa chisanaumitsitse, mlimi amayenera akakafika nacho kunyumba akayanike kufikira chitauma bwino. Kuipa kwina nkoti, kumafuna kuonetsetsa pokolola paja chifukwa kupanda kutero, chimanga china chimatsalira mmunda momwemo. - Nanga ndi zinthu zanji zomwe mlimi akuyenera kusamalitsa pokolola? Choyambirira, akamachotsa chimanga chija ku mapesi ndikumaika pamulu asamaponye chifukwa china chimasorekera mmunda momwemo. Ndi bwino kuti pamulu pomwe akuikapo chimanga chosendasenda, aziyalapo chinthu kuti ngati china chizisoleka, chizigwerapo ndipo athe kuchitengera kunyumba komanso zimathandizira kuti chisagunde pansi pomwe pakhoza kukhala chinyontho. Chinthu china, mlimi akamaliza kukolola munda wonse, akuyenera ayendere kuonetsetsa kuti chimanga chonse wachotsa mmundamo. - Nanga mawu anu omaliza kwa alimi pamene akukonzekera kukolola chimanga ndiotani? Chinthu china chofunikira kwambiri ndi choti alimi apewe zitsotso ku mbewuyi pamene akukolola chifukwa zimayambitsa chukwu. Chukwu ndi choopsa chifukwa chimatulutsa poyizoni yemwe amachepetsa chitetezo cha mthupi choncho munthu amadwaladwala kapena kumwalira kumene. Kuonjezera apo, chimayambitsa matenda a khansa, chimasokoneza mphamvu yobereka, chimachepetsa chilakolako cha chakudya komanso chimaononga malonda a chimanga. -" -ID_cXNrXsPl," Zochitika mminibasi Tsikulo pa Wenela padalibe zomvera nyimbo. Nanga abale anzanga, anthu akuluakulu ngati ife tingamamvere nyimbo monga Tsika Msungwana Tsika? Nanga inu mungamvere nyimbo ija ya Msati Mseke. Za nyimbo imeneyi ndidamva kwa Gervazzio, amene akuti sangayerekeze kuika pamalo paja timakonda pa Wenela. - Amavala zigoba.Amadzipaka matope. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Uku ndiye timati kufwala gule, kuulula vilombo. Adamuuza ndani kuti amachita kuvala? Kukadakhala kwathu ku Thiwi ku Nkhotakota, tikadacheza mwana uyu, adatero Gervazzio. - Tsono tsiku limenelo kudali kuonera mafilimu a ku Nigeria. Pajatu ine mafilimu amenewa ndidaimika manja kalekale kuti sindidzaoneranso, amataitsa nthawi. Zoona filimu izikhala yoonetsa munthu akuliza galimoto, kudzaponda kuti vruuuu! Kenako kuyamba kuitana wapageti kuti akatsegule. Akatero wageti kulimbana ndi geti. Kenako ndiye kuti muonera mphindi zisanu mkuluyo akuyendetsa galimoto. - Koma filimu imene tinkaonera tsikulo ndiyo yandichititsa kuti ndilekeretu kuonera filimuzi. Ngakhale wina atandithira Doom mkamwa, sindingachite. Mfilimuyo mkazi wina adafuna kupha mwamuna wake kuti atenge chuma chake. Iye adaphika chakudya ndipo adathiramo tameki. Kuti adziwe kuti tamekiyo wakolera mayiyo adalawa chakudyacho! Tsiku lotsatira, wa minibasi ina adati akufuna agwire ntchito ina ndipo adandipempha kuti ndiyendetse mmalo mwake. Ndidaima pa Wenela uku wina akuitanira. Ndirande! Ndirande! Ndirande awiri a chamba! Awiri a change muno ku Ndirande! adali kutero. - Nthawiyo nkuti ndikukhoma marivesi, kudzapititsa patsogolo pangono. - Mpando woyandikana ndi ine padakhala mkulu wina ndipo kuchitseko kudali msungwana wina amene anali ndi foni yake mmanja. Iye adali ndi chikwama chija amachitcha mwina ndi wokagona pamiyendo pake. - Chomwe chinkandichititsa chidwi chidali chakuti bamboo uja ankasunzumira zomwe msungwana amalemba pafonipo. Pena mzibamboyo amaseka nawo nkhani za msungwanayo. Ndikhulupirira idali Whatsapp imeneyo. - Mtsikana uja adaoneka kuti amanyansidwa ndi zochita za bamboo uja. Bamboyo adali kunjoya zolemba za msungwana uja. - Kenako, tikuyandikira pa Chimsewu mzibambo uja adayamba kukuwa. Njoka! Njoka! Njoka! adadumpha ndipo adachititsa kuti ndisiye chiwongolero. Pomwe ndimadzachigwiranso, nkuti minibasi ikutaya msewu. - Mayo ine ngozi iyi! Ngozi iyi! ena adali kukuwa. - In the name of Jesus! In the name of Jesus! enanso adali kukuwa. - Mwa chisomo, ndidakwanitsa kuimitsa minibasi ija. Padalibe wovulala. Koma bamboo uja adatsegula chitseko ngakhale adali pakati. Adamudumpha mstikana uja nkutuluka panja. - Adali kukuwa: Njoka! Njoka! Mchikwama! Njoka! Msungwana uja adali kuseka chikhakhali. - Bamboyu amawerenga mauthenga anga, ndiye ndimafuna asiye kuwerenga mauthenga a eni. Ndinangolemba uthenga uwu, adatero akundiwerengetsa uthenga wopita kwa bwenzi lakewo. - Ndili mminibasi koma abambo ndayandikana nawo akungowerenga mauthenga anga. Sakudziwa mchikwamamu muli njoka. -" -ID_cccVBGHq,"PMS Yayamikira Akhristu Popereka Molowa Manja Mpingo wakatolika mdziko muno wayamikira akhristu a mpingowu mmadayosizi onse kamba kopereka molowa manja mmasiku a zotolera za mu thumba la ndalama zomwe zimatumizidwa ku likulu la mpingo ku Rome kuti zikathandizire ntchito zokuzira mpingowu mmayiko osiyanasiyana pa dziko lonse. -Mwakhwawa: Akhristu anapereka molowa manja Mkulu wa ku ofesi yowona za mabungwe a utumiki wa a Papa ya Pontifcal Mission Society (PMS), ku likulu la mpingo wa katolika mdziko muno ku Episcopal Conference of Malawi (ECM), bambo Vincent Mwakhwawa anena izi polankhula ndi mtolankhani wathu amene amafuna kudziwa momwe mpingowu unaperekera mthumbali chaka chatha. -Iwo ati akhristu a mpingo wa katolika kuno ku Malawi anachita bwino kwambiri pa zopeleka zawo za mthumbali chaka chatha. Pamenepa bambo Mwakhwawa apempha akhristuwa kuti chaka chinonso asafowoke koma kupereka molowa manja moposa chaka chapitachi. -" -ID_cgrjHlWM," Kutambasula unamwali wa mtete Nyazgambo kuonetsa momwe ankavinira Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndakupezani kuno ku Embangweni. Tatiuzeni zambiri za mtete. - Mtete ndi unamwali womwe kalelo ankatilangira. Ankatitsekera mkachipinda komata kwa sabata imodzi kwinaku akutiphunzitsa zambiri zoyenera kuchita tikadzakwatiwa. - Talongosolani bwinotu pamenepo? Mwa zina ankatiphunzitsa magwiridwe a ntchito tikamacheza ndi abambo. Apatu nkuti tikuimbira kanyimbo: Ko! Kokoliko! Ko! Kokoliko! Tambala walira ayiye timpatse malango! Nyimbo imeneyi timavina titamangira nsalu mchiunomu. Nsaluyi imathandizira guleyu. - Nchifukwa chani adakuphunzitsani kuvina mtete? Nyazgambo kuonetsa momwe ankavinira Ine adandiuza kuti ndizivina mtete chifukwa ndikapita ku banja opanda mtete, mwamuna akandisiya. Ndiye iii! tinkamvera ndi chidwi kwambiri kuti potha pa sabatayi tikhale titadziwa kuvinako komanso titamva mwambo wonse omwe agogo adali kutilangiza. Agogowa ankatiphunzitsa kuvinaku tsiku lililonse. - Tidakhala sabata yatunthu tili mnyumba pamenepo anzathu adali kusukulu. - Ankati mwamuna akakusiyani chifukwa chiyani? Akuluakulu ankati popanda mtete, basi mwamuna akapeza wina ndipo ankatiphunzitsiratu zoyenera kuchita. - Palinso china chomwe mudaphunzira? Eya, ankawalanganso atsikana amwano ku unamwali omwewu. Amawaveka chitenje atachimanga ngati kabudula, akuvina namazungulira ndi matakowa. Kwinaku akutchula za mwano zonse zomwe amawachitira makolo awo. - Kodi unamwaliwu udathandizirapo kuti mudye mfulumira, ndi cholinga chokachita zomwe mudaphunzirazo? Kumbali yanga ayi ndithu, chifukwa alangizi ankaneneratu kuti tidzisunge mpaka tsiku lodzalowa mbanja. Komabe ndikudziwa atsikana anzanga omwe adatenga mimba chifukwa chofuna kuyeserera zomwe tidaphunzira zija. - Nde mwati amalanganso atsikana amwano komweko? Nthawi zina makolo amatumiza ana awo ku unamwaliwu akakhala nkhutukumve. Awa amakhala atsikana wosatumikira makolo. Uku ndiye kumakhala kulangidwa, mbali inayi monga ndanena kale akuvina mokhwekhwereza matakowa. Apatu ndiye kuti agogo akulandizana nyimbo kwinaku akuwaitana maina awo, nkumatchula za mwano zomwe amawachitira makolo awo. - Mwachitsanzo chabe ankati: Jane katunge madzi ku dambo ndipo woyankhira ankati ayi sindikufuna. - Kodi izi zimathandiza kuthetsa mwanowo? Zimathandiza chifukwa amatuluka osinthika ndithu. Mwano uja umathera komweko. - Kodi padali zomuyenereza mtsikana kulowa ku unamwali umenewu? Unamwaliwu amalowa ndi mtsikana wotha msinkhu. Sikumalowa ana. Koma zaka 12 kupita mtsogolo ndipo akhale woti wagwa mdothi. - Nanga tsiku lotuluka likakwana, ndi malangizo anji omwe mudali kulandira? Akuluakulu adali kutilangiza kuti tisakasiye kuvina mtete kuti tikazolowere (Mtete uwu mungalekenge cha kuvina). - Kodi zidakuthandizani? Pamenepa ndingangoti, ndimadziwa ndithu. - Kodi unamwaliwu ukadalipo? Ayi ndithu. unamwaliwu udatha kaamba kakubwera kwa amabungwe ophunzitsa za maufulu osiyanasiyana komanso olimbikitsa kuti atsikana asamathamangire kukwatiwa koma azilimbikira sukulu. Adatiuza kuti kudali kolakwika kuchita izi chifukwa anawa adali kujomba kusukulu kwa sabata yatunthu zomwe zimasokoneza maphunziro awo. Komanso adati ndi zina mwa zomwe zimalimbikitsa ana akazi kulekeza sukulu panjira ndi kukwatiwa msanga. -" -ID_chVAnIhJ,"Dedza Parish Yatsekulira Tchalitchi Chatsopano cha Chilindaukwe Mwambo wotsekulira tchalitchi chatsopano cha Chilindaukwe yomwe ndi nthambi ya Dedza Parish wachitika pa 28 June 2020. -Anatsogolera mwambowo-bambo Chithonje Mkulu woyendetsa ntchito za dayosizi ya Dedza bambo John Chinthonje ndi omwe anatsogolera mwambowu. -Poyakhula pambuyo pa mwambowu bambo Chinthonje ayamikira akhristu a pa tchalitchili chifukwa cha kudzipereka kwawo kuti ntchito yonse itheke ngakhale panali kusamvana ndi mtundu wa chikhalidwe cha a Chewa cha gule wamkulu pamene amakanizidwa malo owumbira njerwa. -Polankhulanso pa mwambowu bambo Peter White omwe ndi bambo mfumu a parish ya St. Martin De Pores Dedza anathokoza abwenzi a ku Germany powagwira dzanja kuti ntchito yonse ifike kumapeto. -Mmawu awo a Harlod Lolesiyo omwe ndi mkhala pampando wa tchalitchi chatsopanochi chomwe chili mdera la mfumu yayikulu Kasumbu mboma la Dedza, anati ali ndi Chimwemwe chachikulu pakuti nctito yomanga tchalitchili yatheka. -" -ID_cwIyimGc,"Papa Wadzudzula Khalidwe Lodzikonda Pakati Pa Akhristu Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati khalidwe lozikonda ndi losalabada za ena ndi lomwe lawononga dziko la pansi. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican Papa walankhula izi lamulungu ku likulu la mpingo ku Vatican, pa Misa ya chaka chokondwelera kutsika kwa Mzimu Woyera. -Iye wati pofuna kukometsanso dziko la pansi anthu akuyenera kuleka kumangoziganizira iwo eni ndipo mmalo mwake akuyenera kumalabadira za ena osowa ndi ochepekedwa. -Pamenepa iye wati kusiyana kwa anthu kusabweretse kugawikana koma kuthandize kulimbikitsa umodzi. -Iye wati ndi Mzimu Woyera amene amabweretsa umodzi ndi mvano pakati pa akhristu. -Papa Francisco wati Mzimu Woyera amabalalitsa mantha popeza atabwera pakati pa apostoli iwo adapita kukalakira uthenga mosaopa ngakhale kuti padali mavuto osaneneka ndipo kuti miyoyo yawo inali pa chiopsezo chachikulu pa nthawiyo. -Ku mapeto a ulaliki wake iye watchula zinthu zitatu zomwe akuti zingathandize kukometsa moyo wa aliyense ndipo potero kukometsa dziko la pansi; poyamba anthu asamangoyangana ubwino wa iwo eni komanso aziyangana ubwino wa ena. -Chaka cha kutsika kwa Mzimu Woyera pa Apostoli komanso Amayi Maria chomwe Mpingo wakondwerera ndi mapeto a nyengo ya Pasaka. -" -ID_dKMSTGdU," Mwambo wa ufumu pakati pa Achewa Ufumu ndi udindo wa utsogoleri womwe umalira munthu waluntha ndi wakhama komanso wachikondi ndi wachilungamo kuti mudzi mtundu usasokonekere komanso pakhale chilungamo ndi mtendere. Wapampando wa gulu la Achewa la Chewa Heritage Foundation (Chefo) Professor George Kanyama Phiri akufotokozera STEVEN PEMBAMOYO momwe mwambo wa ufumu umayendera pakati pa Achewa. - Kanyama: Amayi amatenga gawo lalikulu Ndikudziweni. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ndine Professor George Kanyama Phiri ndipo ndine wapampando wa gulu la Achewa la Chewa Heritage Foundation (Chefo) muno mmalawi udindo omwe ndidaulandila kuchoka kwa a Justin Malewezi. - Poyamba tandiuzani za utsogoleriwu kuti umayenda bwanji. - Utsogoleri wa gulu limeneli umasiyana ndi utsogoeri wa magulu kapena mabungwe ena chifukwa siutengera chisankho ayi koma mwini wake mfumu ya Achewa Kalonga Gawa Undi amachita kusankha akaona kuti wina watsogolerapo ndipo wakhutira naye. - Chabwino nkhani ili pano ndi ufumu pakati pa Achewa. Kodi ufufmuwo umayenda bwanji? Ufumu wa Achewa umayendera kwa amayi kusiyana ndi mitundu ina yomwe imatengera abambo. Mfumu ikakalamba kapena kumwalira, amaona kuti kodi kumakolo ake kuchokera kwa azimayi angavale ufumuwo ndani. Amayambira ku banja lalikulu nkumatsika mpaka atapezeka olowa ufumuwo. - Amasankha ndani ndipo amasankha bwanji? Amasankha ndi amayi a kubanja la chifumulo. Mfumu ikakalamba, amayi amakhala pansi nkuunika kuti angadzalowe mmalo ndani ndipo akapezeka amauza madoda (abambo) omwe amaitanitsa mlowammaloyo nkupanga zoti aziyenda ndi mfumuyo kulikonse kuti aziphunzirako zina ndi zina. Chimodzimodzi mfumu ikamwalira, msangamsanga azimayi amakhala pansi nkusankha mlowammalo. - Nanga bwanji pamapezeka kuti ena akulimbirana ufumu mpakana kubwalo lamilandu? Pamwambo wa Chichewa kumene kuja nkulakwitsa chifukwa ndondomeko ilipo kale ndipo ndiyokhazikika yongoyenera kutsatidwa. Mpata woyamba kubanja la amayi aakulu kenako owatsatira kukamalizira kumunsi mpaka mlowammalo atapezeka. Zimatheka kuti amayi akuluakulu onse osasankhako mfumu chifukwa pali zomwe azimayiwo amaona posankha. - Zinthu monga ziti? Zilipo zambiri monga khalidwe la munthu, chilungamo, maonekedwe chifukwa mfumu imafunika izikhala yolemekezeka mmaso kuti ikalankhula kapena kugamula mlandu anthu aziti apa pagamulidwa mlandu osati kumaderera. Mfumu amafunikanso kukhala wachilungamo, opanda ziphuphu, odziwa kugawa, wachikondi ndiwolimbika pochita zinthu kuti anthu ake azimutsatira. - Ndiye akasankha dzinalo chimachitika nchiyani? Amayi akasankha dzina la mfumu, amakapereka dzinalo kwa abambo omwe amapitiriza zina zonse monga kutumiza mauthenga kwa mafumu ena komanso kuofesi ya DC ndi kukonza tsiku la mwambo oveka ufumu. Muyenera kudziwa kuti ufumu wa Chichewa amaveka ndi mafumu akwina osati eni ake ayi ndiye mafumu oterowo amayenera kulandira uthenga nthawi yabwino. - Ntchito ina ya amayi ndi chiyani pamwambo wolonga mfumu? Mwachidziwikile azimayi ndiwo amakonza zakudya ndi zakumwa pamwambo koma kupatula apo, amakhalanso ndi ntchito yokonza anamwali chifukwa pamwambo wa ufumu, Achewa amatengerapo mpata wolanga anamwali. Uwu uli ngati ulemu wapadera wa mafumu komanso amayi amathandiza kwambiri kumbali ya magule okometsela mwambo. - Nanga pamwambopo pamakhala zotani? Pamwambo wa ufumu wa Achewa pamakhala magule amakolo, pamakhalanso kufotokoza mbiri ya ufumu omwe ukuvekedwawo kenako bwanamkubwa amawerenga malamulo a kayendetsedwe ka ufumu nkuveka olowa ufumuwo mkanjo wa ufumu kwinako magule ndi madyelero amapitirira. -" -ID_dOAFLXgP,"Anthu 6 Afa Pa Ngozi Mboma La Ntcheu Anthu 6 afa ndipo ena 7 avulala pa ngozi yomwe yachitika lero mboma la Ntcheu. -Wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo, Sub Inspector Hestings Chigalu watsimikiza za nkhaniyi. - Iye wati ngoziyi yachitikira mu nsewu wa M1 pafupi ndi filling station ya Caltex pomwe track yomwe imachokera ku Tsangano kupita mu tauni ya Ntcheu yawombana ndi galimoto inanso yaikulu yomwe imanyamula madzi. -Chomwe chinachitika ndi chakuti galimoto la mtundu wa truck lomwe linanyamura chimanga limachokera chaku Tsangano polisi road block litafika pa Engena filling station linawombana ndi galimoto la truck lomwe limanyamula madzi okonzera nsewu lomwe limayendetsedwa ndi a Shadreck Banda, anatero Sub Inspector Chigalu. -Iwo ati izi zinachititsa kuti magalimotowa achoke mu nsewuwu ndi kukalowa ku nyumba za anthu. -Padakali pano nduna yowona za ngozi zogwa mwadzidzidzi mdziko muno a Everton Chimulirenji athandiza mabanja okhudzidwawa ndi ndalama yokwana 180,000 kwacha, banja lililonse. -" -ID_dTXiIwhg,"Ana Abwerere Ku Sukulu- CADECOM Bungwe la zachitukuko mu mpingo wakatolika la Catholic Development Commission (CADECOM) mu arkidayosizi ya Blantyre lalangiza makolo a m`boma la Phalombe kuti atumize ana awo ku sukulu pomwe teremu yachiwiri yayamba kale sabata yapitayo. -Mlembi wa bungweli a Mandinda Zungu alangiza makolowa pambuyo poyendera sukulu za pulayimale za Dindi komanso Lihaka zopezeka m`dera la mfumu yaikulu Chiwalo m`bomali pa kampeni yolimbikitsa ana kuti abwerere msukulu zawo kudzera mu pulojekiti yophunzitsira pamodzi ana alungalunga ndi aulumali wosiyanasiyana, Inclusive Education pachingerezi ndipo ikugwiridwa ndi thandizo la ndalama kuchokera ku bungwe la Open Society Initiative for Southern Africa (OSISA). -Ophunzira pa sukulu ya pulaimale ya Dindi kumvetsera kampeni ya CADECOM Iwo ati ulendowu waulula kuti ana ena sanabwerere msukulu pomwe enanso sanayambitsidwebe sukulu ngakhale chigawo chachiwiri cha maphunziro chidayamba pa 6 January, 2020 zomwe anati ndi zodandaulitsa ku dziko. -Kuti dziko litukuke limafunika kuti anthu ake akhale ophunzira ndiye ifeyo ngati mpingo mu strategic plan ya dayosezi timalimbikitsa maphunziro, timalimbikitsanso maphunziro a mkomba phala choncho ife ngati Cadecom tikutengapo gawo kuti akhristu athu komanso anthu a dziko la Malawi azikhala ophunzira kuwalimbikitsa kuti apite ku sukulu anatero a Zungu. -Gulupu Chiwalo ya m`boma la Phalombe inavomereza za vutoli ndipo inati makolo ndi omwe akupangitsa kuti anawa asabwerere kusukulu mwa msanga kamba ka zifukwa zosamveka bwino Ndizoona, nanenso ndazionera ndekha chifukwa mmene tayendera mu mmisewumu tawonadi ana koma zonsezi ndi makolo awo koma ine udindo wanga ndilimbikitsa kuja ndaona ana ochuluka Kwa a Mang`anda ndi mudzi mwanga momwe ndiye ndiyetsetsa kuti ndikumane nawo a mfumu a Mang`anda kuti tiunikirane kuti ana abwerere ku sukulu inatero mfumu Chiwalo. -Amayi pa chipatala cha Nambazo kumvetsera uphungu wa kapewedwe ka matenda ndi ulumali Pankhani yopereka maphunziro kwa ana olumala ndinso alungalunga pamodzi,mkulu woyang`anira maphunziro akasakaniza ku ofesi ya maphunziro m`bomali mayi Mercy Phinifolo Chisoni wayamikira bungwe la CADECOM kamba kolimbikitsa maphunziro oterewa msukulu za mderali zomwe zapangitsa ana olumala kukhala ndi mwayi wolandira maphunziro. -Ana ambiri mbuyomo makamaka olumala amasekeredwa nyumba zawo koma itabwera CADECOM mchaka cha 2016 zinthu zinasintha. anatero mayi Chisoni. -Maphunziro oterewa ngofunika kuwalimbikitsa poti ineyo ndikulankhula pano sindiwona koma ndine wodalirika kuofesi yanga ya za maphunziro anapitiliza mayi Chisoni. -Kupatula kumbali ya Maphunziro,Bambo Fransico Hau otumikira mparish ya Chiringa anapitiliza kuyamikira bungweli kamba koperekanso mauthenga a momwe angatetezere ma ulumali wosiyanasiyana kwa amayi oyembekezera ndinso omwe ali ndi ana achichepere osaposera zaka 8 pa chipatala chaching`ono cha Nambazo m`bomali. -" -ID_dVzQDWRr," Mulibe Sisters ali kuti? Tikamalira, muzitimvera Tikamalira, musamakwiye Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mudziwe ndife ana anu Sindikudziwa kuti nyimbo ya Lucius Banda idabwera bwanji mmutu mwanga. Ndipo sindikudziwa chifukwa chimene nyimboyo idayalira mphasa mmutu mwangamo. - Mwinatu malingaliro adali pazochitika mu 2012 pomwe nyimbo ya Achoke! Achoke! idali pakamwa pamavenda ambiri. Nthawiyo nkuti anyamata ena otchedwa Paki atauza Mfumu Mose kuti apakire zake pasanathe miyezi iwiri. Miyezi iwiri isanati kutha, Mfumu Mose nkuti itapita kumadzi kukazula chinangwa. Ndipo inali isanatiuze ngati anyamata aja apachibale Mustafa ndi Ajibu angalandirane mpando wonona pano pa Wenela. - Anyamatatu a Paki si pano. Ndikumbuka adamufumbatitsa mpweya gogo uja adandipeza nditavula shati pomwe ndinkalima kwathu kwa Kanduku ndipo adalowera uku ndi uko kunena kuti adatipeza tili chinochino. - Abale anzanga, Paki si pano! Paki palibenso. - Koma kodi amvanako kuti chiyani? Kodi anenapo chiyani pazakupezeka kwa chakudya? Tileka liti kugona mmisika ya Admarc? adafunsa Abiti Patuma. - Bambo amene adali naye adamudula. - Akuluakulu, inetu ndili mmadzi. Dzulo ndinatenga msungwana wina mgalimoto yanga. Sindimamudziwa koma panjira adakomoka. Ndidapita naye kuchipatala. Atakhala nthawi pangono dotolo adati wasangalala kuti mkazi wangayo wabala mwana. - Ndidamuuza dotoloyo kuti si mkazi wanga. Koma atamufunsa mkaziyo, adanenetsa kuti ndine mwamuna wake. Ndidati tiyezetse ngati mwanayo adalidi wanga. Atandiyeza dotolo adati sizingatheke kuti ndikhale bambo chifukwa ndidagwa mumtengo wapapaya. Chomwe chidandiliza nchakuti mkazi wanga ali ndi ana anayi. Tsono bambo wa anawo ngati si ine ndi ndani? adamaliza mkuluyo. - Ndidafuna kuseka. Ndidafunanso kulira nthawi yomweyo. - Tidaona anthu akulimbana pa Wenela. Tidakhamukira kumeneko. Tidaona kamnyamata kena kakugawa chimanga. Onse ankangoti Major! Ine amvekere Go higher man of God! Mnyamatayo adali kugawa chimanga. - Ndithu this is miracle maize. Mukakagayitsa chimangachi, ndithu dengu lanu silidzatsikanso. Miracle maize! Zikuonekatu zija adaona mayi uja adasunga Elisha masiku adzana, adatero mnyamata uja. - Inetu paja zoweruza ayi. - Mkazi wa mnyamata uja, Meliya, adaima: Ndikuchitira umboni ine. Mayi wina adabzala mbuto kumpingo wathu wounikirawu. Adapita kubanki kukatenga ngongole imene adagulira galimoto. Koma kuti ayambe kubweza ngongole, abanki adati mapepala ake asowa. Go higher! Shout a better Amen! Ndiyo nkhani tidabwerera nayo pa Wenela. - Kodi Moya Pete amene akuoneka kuti zikumulakayu sakadamupeza mnyamatayu kuti chimangachi akuchipeza kuti? Ndithu akadakapezako mmalo momangonena kuti chiliko kumsika. - Sangayerekeze, adatero Abiti Patuma. Akadakhala wanzeru akadapita kukagwada kwa Mulibe Sisters kunena kuti amukhululukire. Mwaiwala kale kuti Mfumu Moya isanapite kumtsinje kukazula chinangwa ndipo njala idasautsa pano pa Wenela, tidapulumukira chimanga cha Mulibe Sisters amene adachibweretsa pano pa Wenela, ku Ndirande, Chirimba, Chilomoni, Bangwe, Ndirande ndi madera ena? adatero Abiti Patuma. - Palibe icho ndidatolapo. -" -ID_dXQrLBVZ,"Apempha Boma Ligule Zokolora za Alimi Msanga Mmodzi mwa anthu omwe amalankhulapo pa nkhani za ulimi mdziko muno a Matiyasi Bonongwe apempha boma kuti lichite machawi pogula zokolora za alimi kuti dziko lino lisadzakhudzidwe ndi njala mmiyezi ikubwerayi. -Zokolora za alimi zidakali mu nkhokwe zawo A Bonongwe anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi mu mzinda wa Lilongwe, pomwe padakali pano boma lakhala chete pa nkhani yogula mbewu monga chimanga. -Iwo ati kusachitapo kanthu kwa boma pa nkhaniyi kuchititsa kuti mavenda agule chimangachi kwa alimi pa mitengo yosavomerezeka. -Mavuto oyambirira amene angachitike ndi okuti boma ligula chimanga chake mokwera komanso bomali ligula chimanga kwa mavenda osati kwa alimi kamba koti chimangachi chidzakhala chatha kwa alimiwo, anatero a Bonongwe. -Iwo apempha boma kuti litulutse ndalama ndipo libwere poyera kuwauza aMalawi kuti atulutsa mitengo ya chimanga ndi cholinga chakuti alimiwa adikire bomali. -" -ID_dZjXsMob," Tadeyo Mliyenda: Polisi Palibe yalowa bwemba Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Tsiku limenelo pa Wenela padavuta zedi. Padafika singanga wina adali ndi mitu inayi. - Masalamusiwo adachitika dzuwa likuswa mtengo. Chomwe chidandichititsa chidwi nchakuti mutu ulionse wa mkuluyo adamangapo nsangamutu. Nsangamutu yoyamba idali yachikasu yolembedwa chidule cha Ukafuna Dilu Fatsa ndipo yachiwiri idalembedwa zokhudza NDAba ndekha. Kuona yachitatu, idali chidule cha Male Chauvinist Pigs ndipo yomaliza idali yolemba Polisi Palibe. - Abracadabra, Abracadabra. Ndine nganga Khaki Crossroads, chidule KC ndilibe 2 koloko. Ku Mozambique ndinapita kuja ndabwerako, idatero ngangayo. - Kenako idayamba kuimba nyimbo zake zosadziwika bwino. Idayamba kudumpha mmalere ikuloza kumpoto, kudumphanso nkudzaloza kumwera, nkudzadumphanso kuloza kumawa kenako kumadzulo. Imalozatu ndi litchowa lake. - Akamaponda pansi, zingwinjiri za mmapazi ake zimachita kumveka kuti ngwiririiiiiiiii! Ndikumudziwa singanga uyu. Tidali limodzi kundende kalelo ndipo ankatithandiza kutulutsa mauthenga ndiye nchifukwa adali katakwe pofalitsa nkhani. Ndipo nthawiyo adawerenga Baibulo kuchoka Genesis mpaka Chivumbulutso yekha katatu, adatero Gervazzio. - Abiti Patuma adayankhira: Zili choncho eti? Nchifukwa chake nthawi ina ankatumikira atapsa, eti? adafunsa. - Koma maso athu adalunjika kwa Khaki Crossroads, inde KC, mnyamata wa NDAba ndekha. Inde uja adamuuziratu Mpando Wamkulu ndi Ukafuna Dilu Fatsa yake kuti zoima kanayi ayi. - Ndafika pano pa Wenela kuchotsa ufiti, ufiti wa madyeramphoto. Ndilibe gawo ndi inu a kwakwananda, a nalikonkhwiro, akhwiritontho ndi ananzeze. Mundidziwa bwino. Inetu sindingakhale membala wa gulu la ndale la Economic Freedom Fighters (EFF) lotsogozedwa ndi Julius Malema kutheba, adali kutero. - Tonse tidadabwa ndi malankhulidwe ake. - Mtsogoleri wa chipani cha Labour ali ku UK. Mtsogoleri wa EFF ali kwawo ku Joni. Nanga mtsogoleri wa Polisi Palibe, inde Adona Hilida, akhala bwanji kutheba osati pano pa Wenela? Ndatopa nazo, idali kutero nganga ija. - Abale anzanga, ndisaname, sindimadziwa kuti mkuluyo amanena kuti chiyani koma ndidaona onse akuseka. - Mwatero? Chifukwa chakuti Adona Hilida akupitiriza kubisala kunja ndiye basi mwati muwataye? Osawaitanitsa bwanji? Masiku apitawa tidamva kuti Harry Porter komanso uja mnyamata wachichepere ankatiuza kuti amadziwa masamu zedi ndipo adawerengera kuti Adona Hilida ndiye chiwongolero naye wazitaya! Kodi mukhazikitsa magulu angati akulu? Zoti mudatha simungavomereze nkupita ku Chisitu kukatchola tiyi? adafunsa. - KC adapukusa litchowa. - Ine palibenso. Ndimachokera kuzitsamba ku Mulanje ndikhoza kukusandutsa mwamuna, ndisamale. Kodi sudziwa palibenso akadatha Mpando Wamkulu koma ine? adatero KC. - Zonse zili apo, Polisi Palibe ikutha ngati makatani, sitiikira chigamba. Nayo Ukafuna Dilu Fatsa ikuyenda msewu womwewo. Hamba naweeee! adatero Abiti Patuma. -" -ID_dbRCbVkn," Aphungu asaiwale kukambirana za njala Pomwe kwangotsala masiku 9 kuti aphungu a ku Nyumba ya Malamulo akakumane kukambirana za momwe ndondomeko ya chuma yayendera pa miyezi 6 yapitayi, mabungwe ndi mafumu ena ati nkhani ya njala isakalephere kukambidwa. - Mabungwe ndi mafumuwa ati nkhani ya njala ili mkamwamkamwa paliponse kotero kuti ikufunika kupatsidwa mpata aphunguwa akamakumana kuti papezeke njira zothandizira anthu, makamaka a mmidzi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chifukwa cha njala ena akuupeza pa nyanya kapena nyika Mfumu yaikulu Mkukula ya ku Dowa yati kupanda kukambirana za njala ndiye kuti palibe chimene msonkhano wa aphunguwo ungaphule. - Panopa ngakhale mwana wamngono akudziwa zoti njala yayamba chifukwa amazionera mnyumba mwawo kuti zinthu sizikuyenda momwe zimakhalira nthawi zonse, idatero mfumuyo. - Iyo idati mmisika yambiri ya Admarc chimanga chikuvuta kupeza moti anthu akuchita kugonera komweko kapena kulawirira kuti mwina apeze mwayi wogula chakudya ndipo izi zaimitsa ntchito zambiri mmidzimo. - Mmalo molawirira kumunda kapena kudimba, anthu akulawirira ku Admarc kukadikirira chimanga. Choncho kumundako kukapanda kusamalika, chaka chamawa kudzakhala zotani? Iyi ndi nkhani yofunikira kwambiri ndipo isakalephere, adatero Mkukula. - Iye adati kupatula kukambirana zoti chakudya chizipezeka mmisika ya Admarc, aphunguwa akakambiranenso za njira zoti anthu akapanda kukololanso bwino azidzalima chakudya china monga kudzera mu ulimi wamthirira. - Pophera mphongo, mfumu yaikulu Tsabango ya ku Lilongwe idati nkhani ya chakudya ikufunika kuikapo mtima komanso njira zoti anthu azipezera chakudya china podzera mnjira ya ulimi wamthirira. - Ife mafumu ndiye timakhala ndi anthu mmidzimu ndiye chilichonse chikachitika chimayambirira kupeza ife. Ngakhale nkhani ya chakudya imene, ngati chimanga chikusowa mmisika, anthu amayangana ife, adatero Tsabango. - Iye adati pokambirana za mmene ndondomeko ya chuma cha 2015/2016 yayendera mmiyezi 6 yapitayi, mpofunika ndithu kupeza mpata wokambiranako za chakudya ndi njira zolimira mnyengo ya chilimwe kuti zinthu zisadzachite kufika posauzana. - Mkulu wa mgwirizano wa mabungwe a zaulimi la Civil Society Agriculture Network, Tamani Nkhono-Mvula, adati zomwe mafumuwa anena nzoona kutengera momwe zinthu zilili. - Iye adatchulapo kukwera mtengo kwa chimanga chomwe chili ndi mavenda, kusowa kwa chimanga mmisika ya Admarc ndi kabweredwe ka mvula ka chaka chino, zomwe adati sizikupereka chiyembekezo chokwanira kwa anthu. - Nkhono-Mvula adati pakufunika mfundo zomveka bwino komanso ndondomeko yooneka bwinobwino ya kagawidwe ka chimanga mmadera osiyanasiyana kuti mmadera onse anthu azitha kupeza chakudya uku akugwira ntchito mminda yawo kuti chaka chamawa asadzavutike. - Pokambiranapo, aphungu akaonetsetse kuti akhazikitsa mfundo zoteteza kuti ogulitsa chimanga mmisikayi akutsata malamulo osati kuchita chinyengo ndi mavenda omwe amafuna kuti azigula kumisikayi motsika mtengo iwo nkumakagulitsa pamtengo wokwera. - Anthu, makamaka akumidzi, akufunika chitetezo chachikulu pankhaniyi chifukwa ambiri timamva akudandaula kuti akapita mmisika amapeza chimanga mulibe koma mavenda akupezeka nacho. Iwo msika wake amaupeza kuti? adadabwa Nkhono-Mvula. - Pankhani ya ulimi wa mthirira, mkuluyu adati maganizo a mafumu ndi olondola potengera momwe mvula ikugwera chaka chino. Iye adati sizikudziwika kuti makololedwe adzakhala otani. - Nkhani ya mthirira ndiye siyochita kufuna riferendamu, aliyense akudziwa kuti njira yokhayo yolimbana ndi kabweredwe ka mvula ka chaka chino ndi mthirira basi, ndiye aphungu sangakambe za njala osakambirana za mthirira, adatero Nkhono-Mvula. - Mkulu wa mbali ya boma mNyumba ya Malamulo Francis Kasaila adati ngakhale mndandanda wa zokambirana za kunyumbayi sudatuluke, nzachidziwikire kuti aphungu akakambirana nkhani ya njalayi. - Iye adati pali nkhani zingapo zomwe zidatsalira pankhumano yomwe amakambirana za bajeti zomwe akukhulupilira kuti zibwereranso mnyumbayi ndipo nkhani ya njala ndi imodzi mwa nkhani zomwe aphungu sangalekerere kukambirana. -" -ID_ddcwZQBK," Gayighaye Mfune: Wosula oimba Kuimba ndi luso lomwe ena amabadwa nalo pomwe ena amachita kuphunzira. Maphunziro a zoimbaimba amachuluka zifanifani ndipo zimatengera luso la mphunzitsi kumasulira zifanifanizo kuti ophunzira amve. Mathews Gayighaye Mfune ndi mmodzi mwa akatakwe ophunzitsa zoimbaimba ndipo amayendetsa sukulu ya zoimba ya Music Crossroads Malawi. STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye motere: Tidziwane, akulu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mfune: Ndimafuna kuti oimba apite patali Ine ndine Mathews Gayighayi Mfune ndipo ndimachokera mmudzi mwa Chipofya kwa T/A Katumbi mboma la Rumphi. Ndili ndi digiri ya zamaphunziro yomwe ndidatenga ku University of Malawi. Ndidapanganso dipuloma ya zachikhalidwe ku South Africa. Ndidagwirapo ntchito ku unduna wa zamasewero ndi chikhalidwe ndipo pano ndikuyendetsa sukulu ya zoimbaimba ya Music Crossroads Malawi. - Mumawoneka kuti muli ndi luso la zoimbaimba, kodi mudaphunzira kuti? Kuimba ndi mbali ya chibadwa changa komanso ndidazolowera kucheza ndi oimba, otukula oimba ndi ojambula nyimbo ku Malawi kuno komanso mmaiko akunja. Kuunduna wa zamaswero ndi chikhalidwe, ndinkayendetsa za luso loimba ndi zisudzo komanso maphunziro omwe ndidachita ku South Africa adandiika patali kwambiri. - Tandiuzeni mbiri ya Music Crossroads. - Limeneli ndi bungwe lomwe si laboma komanso si bizinesi ayi. Lidakhazikitsidwa mchaka cha 2007 kuti liziphunzitsa achinyamata zoimbaimba. Bungweli limaphunzitsa oyimba oposa 500 pa luso loimba kudzera mmipikisano ndi maphunziro a tsiku ndi tsiku. Kupatula kuphunzitsa achinyamata kuimba, timaphunzitsanso akaidi za matenda a Edzi, kuimba, kujambula ndi kupanga zimbale. Mwachidule ndife nthambi ya Jeunnesses Musicale International (JMI). - Masomphenya anu pa nkani yoimba muno mMalawi ndi otani? Ndimafunitsitsa kuti oimba athu adzafike patali ngati oimba a mmaiko ena komanso anthu adzayambe kuzindikira kuti kuimba ndi ntchito yandalama zambiri kuti adzakhale ndi ludzu lotukula zoimbaimba. -" -ID_dhHWslsu,"Chakwera Apempha Anthu Asunge Bata Chigamulo Chikaperekedwa Pomwe chigamulo pa mulandu wa za chisankho chikuyembekezeka kupelekedwa mdziko muno, mtsogoleri wa chipani cha Malawi Congress (MCP) Dr. Lazarus Chakwera wapempha anthu mdziko muno kuti adzavomereze ndi kulemekeza zomwe oweluzawa adzanene. -Dr. Chakwera, wati kulemekeza chigamulochi ndi njira yokhayo yomwe ingadzathandize pa ntchito zolimbikitsa bata ndi mtendere mdziko muno akulu a za milandu-wa akadzapereka chigamulochi. -Mtsogoleri wa chipani cha MCP yu amalankhula izi pa msonkhano wa atolankhani ku likulu la chipanichi mu mzinda wa Lilongwe, komwenso kunafika mtsogoleri wa chipani cha Peoples, Dr. Joyce Banda. -Pa tsikuli Dr. Chakwera anakana kuyankha mafunso ochokera kwa atolankhani omwe anafika ku msonkhanowo. -Ndipo potsatira izi bungwe la atolankhani la Media Institute for Southern Africa (MISA) ladandaula ndi mchitidwe omwe adindo ena akumachita pomayitanitsa misonkhano ya atolankhani koma akamaliza akumakana kulandira mafunso kuchokera kwa atolankhani-wo. -Wapampando wa bungwe-li mdziko muno Teleza Ndanga wati, pa msonkhano wa atolankhani, zimakhala bwino kupereka mwayi kwa atolankhani kuti afunse ndi kuti akalembe bwino uthenga umene alandira pa msonkhano-wo. -" -ID_djvOzqFd,"Unduna wati COVID-19 Sinafikebe ku Malawi ak.jpg"" alt="""" width=""426"" height=""315"" /> Unduna wa za umoyo wati thupi la munthu amene wamwalira ali mu njira kuchokera mdziko la South Africa pa bus yomwe inafikira pa chipata cha Mwanza, ataliyeza apeza kuti analibe nthenda ya COVID-19. -Malingana ndi a ku unduna-wu, padakakalipano anthu omwe anali mu bus-yi awasunga pa malo ena kuti awapine bwino ku kachilomboka ndipo sanawalore kuti abwerere mmakomo mwawo. -Unduna-wu wati ukuyesetsa kuti aliyense amene wafika mdziko muno kuchokera ku dziko lina waunikidwa bwino pofuna kuti anthu obwera-wa asalowe ndi ka chilombo koyambitsa matendawa ka Coronavirus mdziko muno. -Dziko la Malawi padakalipano ndi limodzi mwa mayiko omwe kufikira pano sikunapezekebe munthu amene wadwala kapena kupezeka ndi kachilombo ka Coronavirus komwe kakhudza miyoyo ya anthu ambiri pa dziko lonse lapansi kuphatikizapo maiko onse omwe achita malire ndi dzikoli. -" -ID_dlcQKKYZ,"Coronavirus Wakhudza Moyo Wauzimu Wa Anthu-Act Alliance Bungwe la Act Alliance lati mliri wa Coronavirus wakhudza kwambiri miyoyo ya uzimu pakati pa anthu a mipingo ndi zipembedzo zosiyanasiyana mdziko muno. -Mmodzi mwa akuluakulu a bungweli mayi Linda Chiromo ati bungweli lapeza izi kudzera mu kafukufuku yemwe anachita pofuna kuwona momwe mliriwu wakhudzira mbali zosiyanasiyana za umoyo wa anthu. Iwo ati kutsatira mliriwu, mipingo ndi zipembedzo sizikuyenda chimodzimodzi kaamba koti kukumana kwa anthu kunachepetsedwa komanso chuma sichikuyenda bwino. -Polankhula pa mkumanowo omwe unayitanitsa a mipingo ndi zipembedzo komanso akuluakulu a mabungwe osiyanasiyana, mmodzi mwa akuluakulu ku bungwe la Act Alliance mayi Linda Chilomo anati cholinga cha kafukufukuyu chinali chofuna kupeza mmene mliri wa Coronavirus wakhudzira moyo wa tsiku ndi tsiku wa anthu mdziko muno kuphatikizapo umoyo wawo wauzimu. -Iwo ati mipingo ina ikuwona ngati chipsinjo kutsatira njira zopewera coronavirus monga kusamba mmanja ndi zina kusiyana ndi a chipembedzo cha chisilamu omwe akuti anazolowera kale kusamba mmanja asanalowe mu mzikiti. -Mayi chiromo anati kuchepetsedwa kwa anthu olowa mtchalitchi pofuna kulimbikitsa nkhani zokhala motalikana kwachititsanso kuti anthu opita ku tchalitchi akhale ochepa pamene ena anatsekeratu matchalitchi zomwe zachititsa kuti mipingo izitolera chuma chochepa kuchoka kwa akhristu ake, ponenanso kuti akhristuwa akhudzidwa ndi mliriwu pa chuma zomwe zikuwapangitsa kuti alephere kutenga gawo pothandiza mpingo. -Kafukufukuyu akutinso wapeza kuti anthu akuvutika kwambiri kaamba kosowa ndalama zomwe angagulire chakudya choyenera kuti miyoyo yawo ikhale ya thanzi. Kutsekedwa kwa sukulu nako akutinso kwalowetsa pansi maphunziro mdziko muno zomwenso zachititsa kuti makhalidwe oyipa akule pakati pa achinyamata monga kumwa mowa mwa uchidakwa komanso akuti atsikana ambiri atenga kale pathupi kaamba koti angokhala pakhomo. -Polankhulapo mmodzi mwa anthu omwe anali nawo pa mkumanowu kuchokera ku bungwe la Churches Action Relief and Development (CARD) a Arthur lichenya, anati kafukufukuyu athandiza bungwe lawo kukonza dongosolo la mmene angathandizire anthu amene akhudzidwa ndi mliriwu mu njira zoisiyanasiyana. -Bungwe la Act Alliance lachita kafukufukuyu molumikizana ndi bungwe la Malawi Interfaith Aids Alliance ndi thandizo lochokera ku bungwe la Dan Church Aid. -" -ID_dqZNTDHZ,"Nthambi ya Zaumoyo mu Dayosizi ya Mangochi Ikuphunsitsa Anthu Kapewedwe ka COVID-19 Nthambi yowona zaumoyo mu dayosizi ya Mangochi yati ipitilira kuthandiza anthu ake mmene angapewere matenda a COVID-19 kuti kasafalikire mu dayosiziyi. -Mlangizi wa zaumoyo ku bungweli Dexter Masese ndi yemwe wanena izi pambuyo pa maphunziro apadera omwe nthambiyi inachitira pakati pa ogwira ntchito ku Radio Maria Malawi ndi ku St. John Nusery mboma la Mangochi. -Maphunziro-wo anali owazindikiritsa njira zabwino zopewera nthendayi ndipo iwo ati anthu ambiri akusangalala ndi maphunzirowa. -Ife ngati bungwe la zaumoyo mu dayosiziyi tikulimbikisa anthu a mmidzi za momwe angapewere matendawa ndipo ambiri akuchilandira chimenechi, anatero a Masese. -Polankhulapo mmodzi mwa anamwino pa chipatala cha boma ku Mangochi a Thandizo Baleti anati bomali lakonzeka bwino pa chisamaliro cha anthu odwala nthendayi. -Boma la Mangochi likuonetsetsa kuti pali nma activities okwanira othandizira kupewa matenda amenewa a COVID 19, anatero a Baleti. -Iwo atinso odwala omwe akumabwera pa nchipatalachi akumayesedwa ngati alin ndi matendawa asanayambe kulandira thandizo lililonse. -" -ID_dqeRIKlH,"Makwaya Awalimbikitsa Kutenga Nawo Gawo Pa Festival Wolemba: Sylvester Kasitomu Makwaya ochokera ku Dinale ya ulongwe mu dayosizi ya mpingo wakatolika ya Mangochi awalimbikitsa kuti adzitenga nawo mu miyambo yosiyana-siyana yomwe imakonzedwa ndi dinaleyi. -Bambo mulandizi wa makwaya mu dinaleyi bambo Christopher Sichinga ndi yemwe wanena izi pambuyo pa choir festival yomwe imachitikira ku parish ya St. Francis Of Assis Chidzanja mu Dinaleyi. -Kwaya ya St. John yomwe yakhala nambala wani Iwo ati miyambo ngati iyi ndi yofunika kwambiri kaamba koti makwaya amapeza mwayi ogawana maluso omwe alinawo kudzera mmaimbidwe ndi zina zomwe zimachititsa kuti akule mmaimbidwe. -Mwazina iwo afunira mafuno abwino kwa makwaya omwe antenga nawo gawo pamwambowu. -Mwapadera ndifunire zabwino zose kwaya ya St. John yomwe yakhala nambala one pa komanso ndipemphe makwaya omwe anatenga nawo mbali pa mwambowu kuti maluso omwe aphunzira kuno akwaonetse kuma parish awo, anatero bambo Sichinga. -Mwa makwaya 13 omwe anatenga nawo gawo pa mwambowu kwaya ya St. John yochokera mu parish ya Kausi ndi yomwe yatenga nambala One kutsatira apo kwaya ya Mtima Woyera kuchokera mu parish ya Ulongwe yomwe yapeza nambala 2. -" -ID_dvTDLjST,"Boma Lapempha Anthu Alolerane Boma lapempha anthu mdziko muno kuti adzikhala ololerana pokambirana pomwe zinthu zalakwika. -Dausi: Masiku ano zalowa chisawawa Nduna yoona yoona za chitetezo cha mdziko, a Nicholus Dausi anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi. Ndunayi yati ndizomvetsa chisoni kuti anthu masiku ano akukonda kuyenda mmisewu pochita zionetsero zosonyeza kusakondwa kwao pa zinthu zina mmalo mokambirana kuti apeze yankho pa vuto lomwe akukomana nalo. -Masikuano zalowa chisawawa kwambiri. Anzathu a ku Mozambique nawo mbuyomu anali ndi nkhondo koma pano anakambirana ndi kumvana chimodzi. Nanga ife a Malawi omwe timati ndife anathu okonda mtendere, mtendere umenewu unapita kuti? anadabwa motero a Dausi. -Pamenepa a Dausi ati kuchita zionetsero zabata sikoletsedwa mu malamulo a dziko lino, koma ati kuononga katundu waboma ndi wa anthu osalakwa pamene anthu akuchita zionetserozi ndi kolakwika. -" -ID_dzNaTOqi," Onyanyala ntchito achotsedweMafumu Lukwa (Kumanja) kuwerenga chikalata chopempha Mutharika kuti achitepo kanthu Mafumu mdziko muno apempha mtsogoleri wa dziko lino kuti alowererepo ndi kuchitapo kanthu kwa anthu ogwira ntchito mboma amene akunyanyala ntchito. - Mafumuwa adachita chiwonetsero poyenda mumzinda wa Blantyre Lachiwiri lapitali ndipo adakapereka chikalata cha madandaulo awo kwa mlembi wamkulu wa boma, George Mkondiwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mukudandaula kwawo, mafumuwa, omwe adatsogozedwa ndi mafumu akuluakulu mdziko muno, akupempha mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika kuti achotse onse amene akunyanyanyala ntchito ngati sabwerera pantchito. - Mafumuwa adanena mchikalata chawo kuti mdziko muno mavuto a zachuma ndi ankhaninkhani ndipo ndi okhumudwa kuti anthu ogwira ntchito mmakhoti, kusukulu zaukachenjede komanso kubungwe lothana ndi katangale ndi ziphuphu la Anti-Corruption Bureau (ACB) akhala akunyanyala ntchito. - Koma pamene tinkalemba nkhaniyi nkuti ogwira ntchito ku ACB atayamba kugwira ntchito pambuyo pokambirana ndi kugwirizana ndi akuluakulu a boma pa 22 December kuti akonze zina ndi zina. - Mafumuwa, omwe adati akuyankhulira anthu awo kuchokera mzigawo zonse mdziko muno, akuti ogwira ntchitowa akuyenera kumvetsetsa kuti dziko la Malawi lili ndi mavuto a zachuma chifukwa cha kubedwa kwa ndalama mboma komwe kudapangitsa maiko akunja kusiya kupereka chithandizo cha ndalama zoyendetsera chuma cha dziko. - Iwo adati ali ndi umboni woti mndende za mdziko lino muli anthu pafupifupi 300 omwe agwidwa ndipo akusungidwa koposa zaka zisanu popanda kuweruzidwa ndipo kunyanyala ntchitoku kukuonjezera vutoli. - Mfumu yaikulu Lukwa ya ku Kasungu idanena izi powerenga chikalata asadachipereke kwa Mkondiwa: Mafumu pamodzi ndi anthu awo akupempha a Pulezidenti a dziko lino kuti aonetsetse kuti anthu onse ogwira ntchito mboma ayamba kugwira ntchito zawo ndipo aliyense amene akane achotsedwe pompopompo. - Mafumu akupempha anthu ogwira ntchito mboma kukumbukira kuti pakalipano, boma lili kudutsa nyengo yovuta pachuma, ndipo mumiyezi isanu ndi inayi ikubwerayi, mafumu akupempha kuti pasakhale wina aliyense wogwira ntchito mboma kunena zokweza malipiro. - Koma mneneri wa makhoti mdziko muno Mlenga Mvula akuti mafumuwa akunena izi chifukwa chosazindikira chimene ogwira ntchito mmakhoti akunyanyalira ntchito yawo. - Mvula adati mafumuwa awafunse aboma awawuze chimene chikutsitsa dzaye kuti njobvu ithyoke mnyanga kusiyana ndi kumayankhula pankhani yoti sakudziwapo kanthu. -" -ID_eCJzliVf,"Papa Wati Masewero Olimbitsa Thupi Amabweretsa Umodzi Pakati pa Anthu Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisko wati masewero olimbitsa thupi amathandiza kubweretsa umodzi pakati pa wanthu. -Papa walankhula izi lachitatu ku likulu la mpingo wa katolika ku Vatican pomwe amakumana ndi gulu la achinyamata a mdziko la Italy omwe amachita masewero othamanga. Iye wati masewerowa amathandiza kubweretsanso umodzi pakati pa anthu a zipembedzo zosiyanasiyana. - Patapita nthawi yaitali chisiyireni kukumana ndi anthu komanso magulu a anthu osiyana-siyana malinga ndi nthenda ya Covid 19, Papa Francisco lachitatu pambuyo pa zolankhulalankhula zomwe amachita pa tsikuli wakumana ndi gulu la achinyamata a mdziko la Italy omwe amachita masewero othamanga athletics. -Achinyamatawa amayenera kukhala ndi msonkhano wao msabatayi koma walephereka kaamba ka mliri wa Coronavirus. -Papa Francisco wayamika achinyamatawa popeza kudzera mmasewero awo othamanga amathandiza kubweretsa chimwemwe kwa anthu ambiri omwe amaonerera masewero awo. -Iye wauza achinyamatawa kuti masewero amathandiza kubweretsa umodzi pakati pa anthu a zipembedzo ndi zikhalidwe zosiyana-siyana komanso kuti masewero amabweretsa ubwenzi, umodzi komanso kuphunzira zina ndi zina zothandiza pa moyo wao. -Masewero omwe achinyamatawa amachita amakonzedwa ndi bungwe lomwe limaona za masewero othamanga kulikulu la Mpingo ku Vatican lotchedwa Vatican Athletic Association komanso bungwe la mdziko la Italy la masewerowa lodziwika pa chingerezi kuti Yellow Flames. -Pambali pa masewerowa achinyamatawa amakhalanso ndi zogulutsagulitsa ndipo ndalama zake amathandizira odwala mchipatala. -" -ID_eDFJDedq,"Ambuye Stima Akuyembejezera Umoyo Wabwino wa Ansembe Episkopi wa dayosizi ya Mangochi Ambuye Montfort Stima wati ali ndi chiyembekezo chakuti ansembe a mudayosiziyo tsopano akhala akulandira thandizo loyenera la mankhwala mzipatala zikuluzikulu za mdziko muno. -Anakondwelera tsiku lake lobadwa-Bishop Stima Ambuye Stima anena izi ku nyumba kwawo loweruka pa mwambo wofuna kupeza ndalama za thumba la chisamaliro cha ansembe pomwe adwala. -Mwambowu unachitikira limodzi ndi chikondwelero cha tsiku lobadwa la episkopiyu. -Iwo ati ndi okhutira ndi unyinji wa anthu omwe unafika ku mwambowu ndipo akuyembekezera kuti ndalama zomwe zipezeke zikhala zoposa momwe anayerekezera. -Polankhulanso wapampando wa komiti yomwe imayendetsa mwambowu a Elias Kamwendo ati ndi okhutira ndi momwe akhristu a mpingowu komanso ochokera mbali ina achitira pothandiza ndi ndalama patsikuli, ndipo ati akukhulupilira kuti ndalama zomwe apeza pamwambowu zikwanitsa mulingo wa ndalama zokwanira 15 Million Kwacha zomwe anakonza kuti azifikire. -" -ID_eHhCyJBJ," Tame Mwawa: Chiphwanya wa Tikuferanji Sewero la Tikuferanji ndi limodzi mwa masewero omwe amapereka phunziro kwa anthu pazochitika mmoyo wa tsiku ndi tsiku komanso ndi msangulutso kwa anthu ambiri. Seweroli limaonetsedwa pakanema komanso kumveka pawailesi ya MBC. Tidachita chidwi ndi mmodzi mwa omwe amachita nawo seweroli, Tame Mwawa, yemwe ambiri amamudziwa kuti Chiphwanya museweromo ndipo ndidacheza naye motere: Chiphwanya: Mnyamata wazikhakhali pa Tikuferanji Ndikudziwe mnzanga. - Ndine Tame Mwawa ndipo ndimakhala ku Machinjiri ku Blantyre koma kwathu ndi ku Chiradzulu, mmudzi mwa Kambalame, T/A Mpama. - Udabadwa liti? Ndidabadwa pa 26 October, 1977 ndipo ndine woyamba mbanja la ana 7, amuna 5 ndi asungwana awiri. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mbiri yako pazisudzo njotani? Ndikhoza kunena kuti ndidabadwa wazisudzo kale. Abale anga amandiuza kuti ndili wamngono ndikadziongola kapena ndikamalira anthu amandiunjirira nkumaseka ndipo makolo anga adadziwiratu kuti ndidzakhala msangalatsi. Kusukulu anzanga ngakhalenso aphunzitsi ankachita kudziwa kuti Tame wabwera zilango ndiye zidali zosatha. Nthawi zina ndinkalembedwa pa anthu olongolola koma pomwe sindidapite kusukulu nkomwe. Pachikondwerero chokumbukira ufulu wa dziko ndinkapanga nawo zisudzo ndipo malipiro ake adali Fanta ndi mpunga wa nyama. Ndinkapanganso sewero la Ambuye Yesu. - Udapezeka bwanji musewero la Tikuferanji? Nthawi ina yake ankakajambula seweroli pafupi ndi kwathu ndiye penapake pamafunika singanga koma munthu amasowa tsono ine ndidadzipereka kuti ndiyesere ndipo ndidachita bwino basi kulowa mseweroli kudali komweko. Panthawi imeneyo ndidadziwana ndi akuluakulu ena a zisudzo monga Frank Yalu (Nginde) yemwe adanditenga kukalowa gulu lake la zisudzo lotchedwa Kasupe Arts Theatre. Pano ndidadziwika kwambiri moti ndimapezeka mmagulu a zisudzo osiyanasiyana monga Kwathu komanso mumafilimi osiyanasiyana. Imodzi mwa mafilimu omwe ndilimo ndi ya Chinganingani yomwe ikuoneka pakanema ya Malawi komanso ndidayambitsa nawo pologalamu ya Phwete pakanema yemweyu. Pawailesi ndimapanga nawo Sewero la Sabata Ino. - Dzina la Chiphwanya lidayamba bwanji? Kumudzi kwathu ku Chiradzulu kuli mkulu wina dzina lake Chiphwanya yemwe ndi wolongolola komanso wosachedwa kupsa mtima ndiye nditaona malo omwe ndimapatsidwa mmasewero ambiri ndidaona kuti dzinali ndilondiyenera. - Nzoona kuti pakhomo pako udadzala zikho zambiri? Eya, ndimadziwiratu mbali zomwe anzanga amakonda kundipatsa pazisudzo motero ndidadzala zikho zambiri komanso mikanda pakhomo panga ili mbweee, moti anthu ena amaona ngati ndimapangadi zausinganga. - Nanga mano adaguluka nchiyani? Munthune ndimavutika ndi mutu kwambiri moti umati ukandimenya mano angapo amayenera kuchoka basi. Bambo anganso nchimodzimodzi moti iwo mano awo ammwamba adatha onse. Komabe ndimathokoza Mulungu kuti mutuwo sindimadwaladwala. -" -ID_eJpJZzoj," Osiyidwa pachilumba cha Ruo alira koto! Ndi 5 koloko mmawa, Belita Zakeyu wa mmudzi mwa Manthenga kwa T/A Mlolo mboma la Nsanje wafika kale mmanda a Chikoje kudzatola nkhuni. Iye akufuna akagulitse nkhunizo tsidya linalo, komwe ndi mdziko la Mozambique komwenso akufuna akaguleko chimanga. - Manda a Chikoje ndi dzina chabe tsopano poti madzi osefukira adakokolola mabokosi a maliro nkuwataya kutali. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ruo watsopano yemwe wabweretsa mavuto kwa Mlolo Zakeyu, yemwe sakudziwa zaka zake, akusunga ana 9. Anayi ndi ake pamene enawo ndi amasiye. Alibe mwamuna, ndipo banja lonse likuyangana kwa iye kuti alidyetse. Alibe kothawira chifukwa boma ati lidasiya kuwathandiza. - Mayiyu ndi mmodzi mwa anthu 16 100 amene adatsakamira pachilumba cha Makhanga mboma la Nsanje kwa T/A Mlolo kumayambiriro a chaka chino kaamba ka ngozi ya kusefulira kwa mtsinje wa Ruo. - Madzi osefukirawo pa 12 January 2015, adaphotchola njira nkusiya anthu a midzi isanu ndi iwiri mwa gulupu Sambani ndi magulupu ena pakachilumba ndipo mpaka pano akukhalabe pomwepo kusowa kopita. - Pachilumbapo pali msika wa Admarc, chipatala cha Makhanga, Makhanga CDSS ndi sukulu ya pulaimale. Anthuwa kuti alandire thandizo zikuvuta chifukwa azunguliridwa ndi mtsinjewu. - Anthu a midzi 11 ya mwa gulupu Manyowa ndi Osiyana ndi omwe boma lidakwanitsa kuwasamutsa kukawasiya malo ena, komabe ophunzira amaolokabe mtsinjewo pangalawa kupita kuchilumbako kutsatira sukulu Makhanga CDSS. - Monga akunenera Zakeyu, boma lidawalonjeza anthu otsalawo kuti awasakira kokakhala koma mpaka lero kuli chuuu! Tikudikira lonjezo la boma. Panopa tikafuna msika wa Admarc, chipatala kapena zinthu zina timayenera tioloke mtsinje wa Ruo. - Ngakhale tili ndi sukulu komanso chipatala, palibe zipangizo zokwanira. Tikubwerera kuchipatalako chifukwa chosowa mankhwala. Chimanga chidasiya kalekale kubwera pa Admarc ya Makhanga chifukwa cha mavuto a mayendedwe. Izi zikupangitsa kuti tizilowera mdziko la Mozambique tikafuna thandizo, apo ayi, kuoloka Ruo kupita kumsika wa Osiyana, adatero Zakeyu. - Gulupu Osiyana akuti ngati madzi osefulira angabwere lero, pali mantha kuti midziyi ingathe kukokoloka. - Anthuwatu ali pakati pa madzi. Kungoti mvula yoopsa yagwa lero ndiye kuti anthuwa titayanso, adatero Osiyana. - Iye akuti ngakhale midzi yake ili idaolotsedwa kupita tsidya linalo, ana alibe koti akaphunzire kupatula kupitbe kuchilumbako. - Tilibe sekondale, moti ana athu akumakaphunzira ku Makhanga CDSS yomwe ili pachilumbapo. Sukuluyonso ili ndi mavuto ambiri chifukwa thandizo silifika, adatero Osiyana. - Pamene kwangotsala miyezi iwiri kuti mvula iyambe, boma likuyenera kuolotsa anthuwa, apo ayi, likuyenera kuchita chotheka kuti mtsinje wa Ruo utenge njira yake yakale. - Nthambi yoona za kusintha kwa nyengo ya Climate Change and Meteorogical Services yalosera kuti chaka chino madzi angathenso kusefukira chifukwa mayendedwe a mpweya akusonyeza kuti mvula ingagwe moposera mlingo wake, maka kumalo okwera. - Koma mneneri wa nthambi yoona za ngozi zogwa mwadzidzidzi ya Department of Disaster Management Affairs (Dodma), Jeremiah Mphande akuti ntchito yosamutsa anthuwa iyamba posachedwapa. - Iye wati padakalipano nthambi yawo yalemba ntchito kampani ina yomwe ikuyeza momwe angathanirane ndi vutoli. - Chomwe tikufuna ndi kupanga mulambala kuti mtsinjewu ubwerere komwe umadutsa chifukwa pali mtunda wa makilomita 7 kuchokera komwe ankadutsa poyamba. - Pakutha pa miyezi iwiri, atiuza zomwe apeza ndipo tikatero tiyamba kusaka ndalama zoti zithandizire ntchitoyi, adatero Mphande. - Iye adati ntchitoyi yachedwa chifukwa ngoziyi idachitika ndondomeko ya zachuma ya boma itadutsa kale. - Panopa ndiye kuti pakufunika ndalama zapadera kuti ntchitoyi igwiridwe, adatero. - Kodi anthu adikire izi? Mphande adati padakalipano anthuwo akuyenera asamuke poopetsa ngozi ina ngati mvula ingagwe msanga. -" -ID_eMurEQxw," Kampeni yayamba ndi ukali DPP ithamangitsa otsutsa ku Thyolo Kumeneko ndi kunyumba kwa APMChakale Kwa eni kulibe mkuwe. Mdima udadza masanasana mboma la Thyolo pamene gulu la Chilima Movement lidalephera kuchititsa msonkhano wake nkhondo ya mawu itabuka ndi otsatira chipani cha DPP. - Kaliati: Adatchinga msewu Wachiwiri kwa mlembi wa DPP, Zelia Chakale, adati gulu la Chilima Movement lidachita kuishosha dala chifukwa limafuna kuchititsa msonkhano kunyumba kwa mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Thyolo ndi kunyumba kwa pulezidenti [Peter Mutharika]. Ndiye amafuna apite kumeneko kuti aziti atithamangitsako? anadabwa Chakale. - Malinga ndi mneneri wa gulu la Chilima Movement, Patricia Kaliati izi zidachitika Loweruka pamene amafuna kuchititsa msonkhano wotsatsa wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino Saulos Chilima. - Msonkhanowo umayembekezereka kuchitika ku Mapanga mboma la Thyolo lomwe ndi dera la phungu wa DPP komanso gavanala ku chigawo chakummwera Charles Mchacha. - Titadutsa pa Thunga nkuyandikira Mapanga, tidaona anyamata a DPP atatchinga msewu, adaika miyala komwe timalowera, sitikadachitira mwina koma kubwerera chifukwa amafunanso alande zida zathu, adatero Kaliati. - Chakale: A Chilima Movement anayishosha dala Sabata yatha anyamata a DPP akutinso adavula anthu amene adavala malaya a makaka a chipani cha PP ndi MCP mbomalo. - Naye wachiwiri kwa mtsogoleri wa MCP Sidik Mia, apolisi adamuthira utsi wokhetsa misonzi pamene amayendera gulu la achinyamata ku msika wa Blantyre. - Mneneri wa MCP Maurice Munthali adati ndi wokhudzidwa ndi nkhanizi chifukwa zitha kubala zisankho zoipa chaka chamawa. - Tikufuna amene akukhudzidwa ndi zimenezi ayankhe. Ngati sipakhala kusintha momwe zikuchitikiramu, ndiye tipita kukhoti. Apolisi akuonetsa kuti akugwiritsidwa ntchito ndi chipani cha DPP,adatero Munthali. - Komishona wa bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC), Moffat Banda, adati nzomvetsa chisoni kuti izi zikuchitika nthawi ya misonkhano yokopa anthu isadayambe. - Makampeni awa ife sitikuwadziwa chifukwa ndikulakwa kuchititsa misonkhano ya ndale nthawi yake isadafike. - Ngakhalebe nthawi ya kampeni sidayambe komabe sitifuna ziwawa zilizonse za ndale. Izi zingapangitse kuti Malawi akhale wamoto chifukwa zimayamba ndi zinthu zingonozingono ngati izizi, adatero Banda. - Kodi izi zingabale zisankho zotani? Kadaulo wa ndale, Mustapha Hussein, adati zoterezi zikapitirira ndiye kuti zisankho za chaka cha mawa zitha kudzakhala za ziwawa. - Izi zikuchitikazi zitha kubala zisankho zoipa. Vuto ndi loti zipani sizikulolerana. Komanso nchifukwa chiyani DPP ikuti Thyolo ndi dera lokhalo la mtsogoleri wa dziko lino? Aliyense ali ndi ufulu wochititsa msonkhano malo amene akufuna, adatero. - Mneneri wapolisi mdziko muno James Kadadzera adati apolisi satenga mbali pandale. - Mkuluyu wapempha zipani zandale kuti zitsatira ndondomeko zoyenera pochititsa misonkhano pofuna kupewa ziwawa. - Kadadzera adakana kuti apolisi akugwiritsidwa ntchito ndi chipani cha DPP. Aliyense akukhala ndi maganizo otere, koma dziwani kuti chipani chilichonse chikuyenera kutsatira ndondomeko zoyenera pochititsa misonkhano. - Dziko la Malawi, lichititsa chisankho chapatatu mmwezi wa May chaka cha mawa. - Pachisankhochi Amalawi adzasankha mtsogoleri wa dziko, aphungu a Nyumba ya Malamulo ndi makhansala. - Maiko monga Zambia, Zimbabwe, Ivory Coast ndi Gambia akhala pa ukapolo chifukwa cha ziwawa zomwe zimadza chifukwa chosemphana maganizo, komanso kusalorerana pandale. -" -ID_eQuoXYHR,"Akuletsa kuona ana Gogo wanga, Banja ndi mkazi wanga lidatha zaka zinayi zapitazo koma akundiletsa kuti anawo abwere kwathu ndidzawaone komanso kuti ndikawaone amandiletsa. Ndichitenji ndikufuna kuona ana anga." -ID_eRIJbvjx," Bishopu aganiziridwa kugwiririra mwana Madzi achita katondo pa mpingo wa Assemblies of Fountain ku Chileka mboma la Lilongwe komwe bishopu wa mpingowu Alexander Selemani ali mmanja mwa apolisi pomuganizira kuti adagwiririra mwana wa mbusa wa mpingowu. - Selemani, yemwe adayambitsa mpingowu, ndi mphunzitsi pa sekondale ya Chileka mbomalo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Mneneri wa polisi mboma la Lilongwe, Foster Benjamin, adati Selemani akumuganizira kuti adachita za chipongwezi mu March chaka chino. - Benjamin adati Selemani adapempha mwanayu kuti akamuthandize ntchito zapakhomo popeza mkazi wake adapita kumudzi kukachira. - An artists impression of court proceedings Koma atafika ku nyumbako, mkuluyu akuganiziridwa adamugwiririra mtsikanayo mpaka kumupatsa mimba. - Selemani amayembekezeka kukaonekera ku bwalo la milandu Lachinayi pa July 9 2020. - Izi zachitika pamene bambo wina wa zaka 47 akumuganizira kuti wagwiririranso ana 7 a zaka zapakati pa 8 ndi 11 mboma la Dedza. - Levison Manyozo akumuganizira kuti adagwiririra anawo kuyambira chaka chatha. - Iye akumuganizira kuti amagwirira anawa powanyengerera ndi masuwiti ndi mabisiketi akapita ku golosale kwake kukagula katundu. - Mneneri wa polisi mboma la Dedza, Edward Kabango, watsimikiza za nkhaniyi. - Kabango adati nkhaniyi yatulukira poyera pamene anawo amasewera ndipo mmodzi wa iwo adauza anzake kuti bamboyo amamugwiririra. - Anzakewo adauluranso kuti nawonso amawagwiririra akapita ku golosale kwa mkuluyu. - Mwamwayi pamalopo pamadutsa mkulu wina yemwe adamva nkhaniyo ndi kukatsina khutu makolo a anawo, adatero Kabango. - Mneneriyu adati umboni wochokera ku chipatala cha Dedza waonetsa kuti mkuluyu amachita anawo za chipongwezo. - Manyozo amachokera mmudzi mwa Mkumayani, Mfumu Kasumbu, mboma la Dedza. - Kugwiririra ana sikudasiye mbali chifukwa mtsikana wina wa zaka 15 wagwiriridwanso ndi anyamata awiri mboma la Nkhotakota. - Wachiwiri kwa mneneri wa polisi mboma la Nkhotakota, Paul Malimwe, watsimikiza za nkhaniyi. - Iye adati Uzeni Banda wa zaka 18 ndi David Francis wa zaka 26 adagwiririra mwanayu pamene ankapita ku golosale kukagula zinthu. - Anyamatawa atakumana ndi mtsikanayu adamukokera patchire nkumuchita chipongwe. - Anyamatawa amachokera mmudzi mwa Muyanja, Mfumu Nkhanga, mboma la Nkhotakota. -" -ID_eROQZnRL," CHAKA CHA 2014 CHALIZA AMALAWI Chifukwa cha umphawi ambiri akulephera kugula ngakhale patapata Sizidayende kumbali ya chumaKaluwa Palibe chikuchitika! Uku ndiko kuwunguza kwa akadaulo pandale komanso pa zachuma pa momwe chaka cha 2014, chomwe chikutha Lachinayi likudzali, chidayendera. - Akatswiriwa, amene ndi Prof. Ben Kaluwa ndi Joseph Chunga a ku Chancellor College (Chanco), ati boma silikuchita mokwanira kuti libwezeretse zinthu zomwe zidasokonekera ndipo mmalo mwake Malawi wayambanso kubwerera mmbuyo. - Ndemangazi zikudza pamene chaka cha 2014 chidakumana ndi mavuto osasimbika amene adakhodzokera chifukwa cha ganizo la abwenzi a dziko lino loleka kutithandiza. - Dziko la Malawi lakhala likulandira K4 pa K10 iliyonse ya ndondomeko ya zachuma kuchokera kwa abwenzi ake, koma lero ndi mbiri chabe chifukwa abwenziwa adafungata thandizo lawo kaamba ka kubedwa kwa ndalama mboma. - Mu September 2013, aliyense adadzidzimuka kumva kuti yemwe adali pa mphika wa ndondomeko ya zachuma mdziko muno, Paul Mphwiyo, amuthira machaka. - Kuomberedwa kwa Mphwiyo kudavumbulutsa zambiri pamene chuma cha boma chidayamba kusololedwa. Kusololedwaku kudakhodzokera mu January 2014 zomwe zidachititsa abwenziwa kuti aimike manja nkusiya zothandiza dziko la Malawi. - Monga akunenera Kaluwa, kubedwa kwa ndalamaku ndiko kwakolezera moto kuti Amalawi akhale pampanipani. - Mwaona momwe Amalawi avutikira, zinthu zikungokwera chifukwa ndalama yomwe timagulira katundu wokwanira pabanja pathu kwa mwenzi wonse, lero ikugula katundu wochepa, adatero Kaluwa. - Mu August, bungwe lomwe limaona momwe moyo ukuyendera la Centre for Social Concern (CfSC) lidatulutsa mndandanda wa momwe zinthu zakwerera zomwe zimachititsa kuti ndalama yogwiritsira ntchito pamwezi ikhale yokwera. - Bungweli lidati anthu awonjezera ndalama yomwe amagwiritsira pamwezi ndi K2.7 pa K100 iliyonse yomwe amagwiritsira ntchito. - Izi zimatanthauza kuti munthu wokhala mmizinda ya Zomba, Blantyre, Mzuzu ndi Lilongwe amayenera ayambe kugwiritsa ntchito K120 000 pamwezi kuchoka pa K117 000. - Kutsatira izi, mu September chimanga chidakwera ndi K2 pa K10 iliyonse. Mu November shuga adakwera ndi K8 pa K100 iliyonse komanso zakumwa zidakwera kutsatirana ndi kukwera kwa mayunitsi a TNM ndi Airtel. - Koma Kaluwa akuti ndi zotheka kuti dziko lino libwerere mchimake ngati litakonza zosokonekera. - Taonani momwe nkhani zophana zikuchitikira? Anthu amene angabweretse bizinesi mdziko muno sangakhale chifukwa cha nkhani zachitetezo zomwe zasokonekera, adatero Kaluwa. - Naye Chunga adati kupatula zisankho zomwe zaonetsa kuti Amalawi akhwima pandale, dziko lino likubwerera mmbuyo. - Posakhalitsapa timamva za kusokonekera kwa boma lapita lija ndiye sungayembekezere kuti tiyambenso kuziona zomwe zija, adatero Chunga. Izi zikungosonyeza kuti tikubwerera mmbuyo. - Amalawi akhala akudzudzula mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika kuti wayamba tsankho posankha nduna zambiri za chigawo chammwera zomwenso zakhala zikuchitika mmbuyomu. - Mchakachi, nkhani yomwenso idazunguza Amalawi ndi mavuto amadzi amene adachititsa anthu kufuna kuchita zionetsero zokwiya ndi mabungwe amene amayendetsa za madzi. - Ngakhale madzi lidali vuto, komabe bungwe loyowona za madzi la Water Board lidakweza mtengo wa madzi ndi K5 pa K10 iliyonse. - Nalo bungwe loyendetsa zamagetsi la Escom lidakweza magetsi ndi K3.7 pa K10 iliyonse. Nawonso mafuta agalimoto ndi palafini adakwera mtengo. - Izi zachititsa kuti anthu amve kuwawa mu 2014. Ngakhale ino ndi nthawi yachisangalalo, anthuwa akuti palibe chosangalalira. - Lackson Nkhoma wa mmudzi mwa Dzinjiriza kwa T/A Mpando mboma la Ntcheu akuti walira mokweza chaka chino. - Ndimagulitsa zakumwa, adatikwezera msonkho wa pachaka kuchoka pa K4 500 kufika pa K7 500. Phindu palibe, ndasowa ndi ndalama yoti ndisangalale ndi ana nthawi yachisangalaloli, adatero Nkhoma. - Basitiyana Chizinga wa mboma la Mulanje koma akukhala mumzinda wa Blantyre, akuti mavuto ndiwosakamba. - Ndimagulitsa mayunitsi, nafenso tidakwezeredwa msonkho wogulitsira mayunitsi pachaka kuchoka pa K4 000 kufika pa K7 000. Eeh! chaka chinochi, ayi ndalira. Bolaninso 2013 yomwe ija, adadandaula Chizinga. - Nyakwawa Kuziona ya mboma la Neno ikuti anthu ake avutika kaamba ka kusowa kwa madzi komanso kusowa chipatala. -" -ID_eTAeDJqT," Mzungu wolemba dikishonale ya Chichewa Dikishonale kapena kuti buku lotanthauzira mawu ndi imathandiza anthu kupeza matanthauzo a mawu omwe akuwavuta kuti amvetsetse zomwe nkhani ikukamba. Nthawi zina pamakhala dikishonale yotanthauzira mawu a chilankhulo china kupita mchilankhulo china. Mmodzi mwa anthu omwe dikishonale yotanthauzira Chichewa mChingerezi ndi mzungu wa ku Netherlands Steven Paas yemwe pano ali ndi zaka 74 zakubadwa ndipo wayenda ndi kuzungulira kwambiri pakati pa Achewa. STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Paas: Ndinkavutika pophunzira Chichewa Ndiuzeni mbiri yanu. - Dzina langa lonse ndi Steven Paas ndipo ndidabadwa mu 1942 kwathu ku Netherlands. Ndimagwira ntchito za Mulungu imene ndidadzapezekera ku Malawi kuno. - Ndinu mzungu, ganizo lotanthauzira mawu a mChichewa lidabwera bwanji? Chidwi chophunzira Chichewa chidakula kwambiri mmbuyomu. Pophunzira chilankhulochi ndinkakumana ndi zokhoma chifukwa kudali kovuta kumvetsetsa mawu ena. Ichi chidali chipsinjo chachikulu zedi moti zidandipangitsa kuyamba kulemba mawu ndi matanthauzo ake ndikawamva koyamba. - Mawuwa munkawamva kuti? Monga ndanena kale, munthune ndine mtumuki wa Mulungu ndiye ndimakumana ndi anthu osiyanasiyana omwe amakhala ndi mawu osiyanasiyana. Kupatula apo, ndimakonda kuyenda mmadera kufufuza zomwe anthu amachita ndiye zina mwa zomwe zili mbukhuli ndi zochitika mmadera makamaka ozungulira malo a Achewa omwe ndimacheza nawowo. - Sipangalephere mavuto, mudakumanapo ndi mavuto otani? Monga mudziwa kuti nthawi zambiri anthu amakhala otchingira kwambiri makamaka pa zokhudza miyambo yawo kotero nthawi zina pofufuza, anthu ena amatha kuona ngati ndikuwafwala ndiye poteropo sizimayenda bwino mpakana ena omvetsetsa alowererepo ndi kundithandiza. - Makamaka bukuli lidalembedwa motani? Ndimalemba liwu la Chichewa nkulitanthauzira kenakonso lomwelo nkulilemba mChingerezi nkulitanthauziranso kuti onse Achewa ndi Azungu apindule nalo komanso kwa ena, akhoza kuphunzira Chingerezi kapena Chichewa mosavuta poligwiritsa ntchito. - Zidakukomerani bwanji kukhazikitsa bukhu lolumikiza zilankhulo ziwiri? Ndiyambira pa Malembo Oyera omwe amapezeka pa Genesesi 11 pomwe anthu adaganiza zomanga nsanja yokafika kumwamba ndipo Mulungu adawasokoneza ndi zilankhulo zosiyanasiyana kuti pulani yawo isatheke. Pamenepa pali phunziro lakuli ndipo nkofunika ndithu kuti anthu ngakhale ali a zilankhulo zosiyanasiyana, pakhale njira yoti azimvana mosavuta. Mukadzalimvetsetsa buku, mudzaona kuti mposavuta munthu kumvetsetsa nkhani mChichewa kapena mChingerezi poligwiritsa ntchito. Apa ndiye kuti anthu azilankhulo ziwirizi athandizika. -" -ID_eVApiFho," Ndalama za mthandizi siziphula kanthu Pomwe anthu akumudzi amayembekezera kuti kuonjezera kwa ndalama zomwe azipeza akagwira ntchito ya mthandizi kuchepetsa ululu wa njala, Tamvani wapeza kuti vutoli langosintha mmafigala koma moyo ukadali chimodzimodzi. - Boma litalengeza mu August kuti laonjezera ndalama za pologalamuyi, padali chiyembekezo chakuti banja lizitha kugula matumba awiri a chimanga a 50kg likagwira ntchito ya chitukuko kapena thumba limodzi kuchokera ku ndalama ya mtukula pakhomo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Anthu akumudzi amapulumukira ntchito za Mthandizi ngati izi Nduna ya zachuma Goodall Gondwe idalengeza kuti ndalama za pologalamuyi zawonjezeredwa kufika pa K13.2 biliyoni kuti banja likagwira ntchito ya chitukuko lizilandira K14 400 ndipo mabanja olandira ndalama za mtukula pakhomo azilandira K6 500 pamwezi. - Gondwe adati boma lidapanga izi pofuna kuti anthu ambiri, makamaka akumudzi, athe kupeza ndalama zogulira chimanga kumisika ya Admarc pofuna kupulumutsa anthu pafupifupi 6.5 miliyoni omwe akukhudzidwa ndi njala chaka chino. - Nkhaniyi idatanthauza kuti ndi K14 400, banja likadamagula matumba awiri a chimanga pamtengo wakale wa K5 500 ndi kutsala ndi K3 400 yopangira zinthu zina, pomwe a mtukula pakhomo bwenzi akugula thumba limodzi nkutsala ndi K1 000 yapamwamba. - Lipoti loona za chiwerengero cha anthu mMalawi muno la National Statistical Office (NSO) la mchaka cha 2000, limasonyeza kuti banja lililonse lili ndi anthu pafupifupi 5 ndipo malingana ndi buku la ndondomeko zapamwamba za ulimi, munthu mmodzi wamkulu amafunika kudya matumba 6 olemera 50kg pachaka. - Izi zikutanthauza kuti pamwezi munthu mmodzi amafunika makilogalamu 25, kuyimirira matumba awiri ndi kota pa banja la anthu 5 pamwezi umodzi. - Kutengera pamtengo watsopano wa chimanga wa K12 500, banja lodalira ntchito ya chitukuko lizikwanitsa kugula thumba limodzi la chimanga nkutsala ndi K1 800 pomwe odalira mtukula pakhomo aziyenera kuonjezera K6 000 kuti agule thumba limodzi. - Mtsogoleri wa dziko lino, Peter Mutharika, adalengeza atangofika kumene kuchokera ku America kuti Admarc ikweze mtengo wa chimanga kufika pa K12 500. - Ndalamula bungwe la Admarc kuti ligulitse chimanga pamtengo wa K250 pakilogalamu. Uwu ndi mtengo womwe Admarc imagulira chimanga kuchokera kwa alimi, adatero Mutharika. - Mneneri wa bungwe la Admarc Agnes Chikoko adati padalibe njira ina yopewera kukwenzaku kaamba kakuti mtengowu ndi womwe bungweli limagulira kwa alimi, kutanthauza kuti likungofuna kubweza zake kuti chaka cha mawa lidzathenso kugula. - Umenewu ndiye mtengo womwe timagulira kuchokera kwa alimi ndiye sitingagulitse pamtengo wotsikira pamenepa chifukwa tidagula ndi ndalama za ngongole zofunika kubweza kuti chaka chamawa tidzathe kupeza ngongole ina, adatero Chikoko. - Iye adati pakalipano bungweli lili ndi chimanga chokwanira kudzafika nyengo yokolola pomwe anthu angadzayambe kudalira zakumunda moti kulephera kupeza chakudya, akhala mavuto ena kwa anthu. - Bungwe la Alliance Capital Limited ndi bungwe la Transformation Alliance adauza nyuzipepala ya Fuko yomwe imasindikizidwa ndi kampani ya Nation Publications Limited (NPL) kuti mtengo watsopanowu upangitsa kuti mavenda nawo akweze mitengo yawo mosaganizira. - Potsatira chenjezoli, Tamvani adafufuza mitengo mmisika ina ndipo adapeza kuti kwa Goliati ku Thyolo, chimanga chili pa K12 500 pa thumba la 50kg; Kasungu K9 000, kwa Che Musa ku Blantyre ndi K13 000, Zingwangwa K14 000 ndipo Mzuzu K11 250 pa thumba la 50kg. - Anthu omwe adalankhula ndi Tamvani adati boma likhoza kupereka zifukwa zokwezera mtengo wa chimangawu koma zifukwazi sizikutanthauza kuti anthu apepukidwa chifukwa agulabe chimangacho kuti apulumuke. - Boma likhoza kupereka zifukwa zambirimbiri zokwezera mtengowu koma zifukwazo sizikutanthauza kuti anthu apeza chimanga mosavuta komanso afune asafune, akakamizidwa kugula kuti asafe ndi njala, adatero Damiano Limbani wa ku Katondo mboma la Lilongwe. - Aureliano Banda wa ku Nambuma mboma lomweli adati iye ndiwokayika ngati kukweza mtengoku kudadutsa mukufuNsa maganizo a anthu ndi kuunika momwe anthu aliLi pa nkhani ya zachuma. - Akadakhala kuti akuluakuluwa amapita mmidzi mwenimweni kukaona momwe zinthu zilili, si bwenzi kusintha kwinaku kukukhala momwe kumakhaliramu, ayi. Mwachitsanzo, mmidzimu muli umphawi wadzaoneni wosowa kolowera nawo, adatero Banda. - Janet Zgambo, wabizinesi mumsika wa Mchesi, adati zoona zake za kukula kwa vutoli zioneka ndi momwe anthu azipezekera mmisika ya Admarc, makamaka mmiyezi yomwe ikudzayi. -" -ID_eVCGhPAn," Masalamusi asokoneza maphunziro ku Lunzu Sukulu ya sekondale ya Lunzu mu mzinda wa Blantyre idatsekedwa kwa sabata imodzi kaamba ka masalamusi omwe amachitikira atsikana pa sukulupo. Msangulutso wauzidwa kuti atsikana kuti atsikana apasukuluyi amadzipindapinda modabwitsa ndipo akafunsidwa, amayankha kuti akumva kupweteka muti ndi mthupi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Padafunika kuti ophunzira a pasukuluyo ayambe akapitidwa kaye mphepo zina kwawo Chodabwitsa nchoti atapita nawo ku chiatala, madotolo sadawapeze ndi matenda aliwonse. Izi zidachititsa unduna wa maphunziro kutseka sukuluyo kuyambira Lachiwiri mpaka Lamulungu kuti ophunzirawo akapitidwe mphepo zina kwawo. Pakadali pano, mphunzitsi wamkulu pa sukuluyo Collins Champiti adati maphunziro tsopano abwelera mchimake ndipo ophunzirawo ayambanso kulemba mayeso a teremu yachiwiri. Sitikudziwa kuti kwenikweni chidali chiyani chiyani chifukwa nawo ophunzirawo sakuthanso kufotokoza zimawachitikira; amangoti msana umawapweteka, achipatala ndi aja sadawapeze ndi vuto lililonse, adafotokoza a Champiti. Komatu napo pa sukulu ya Mpala mboma la Mulanje, ophunzira adaphunzira ndi mantha sabata yapitayo pomwe wophunzira wa Sitandade 7, Judith Paulo, adawuza anzake kuti adakumana ndi masamusi ali pasukulupo. Paulo adaona K500 yopinda ili pansi pafupi ndi kalasi yake, ndipo akuti ayitole, ndalama ija idasanduka K5 ya chitsulu. Ndili kusukulu, ndidatsanzika kupita kukamwa madzi, pobwerera ndidaona K500 yopinda, ndikuti nditole ndidangoona yasanduka K5 yachitsulo. Komabe ndidaitola, adafotokoza wophunzirayo. - Izi zidamuziziritsa thupi ndipo adaganiza zokanena kwa aphunzitsi omwe adamuwerutsa kuti akawauze makolo ake. - Koma akupita kwawo ndi mnzake yemwe adamuperekeza, zinthu zidasintha chifukwa adayamba kuona chidima mmaso komanso mayi yemwe adanyamula nsupa yofiira. - Ndidamva kuwawa pamtimapa ndi pa liwombo ndipo ndidagwa pansi, mnzanga uja adakawauza makolo anga zomwe zidandichitikirazo, adatero Paulo. - Wophunzirayo adatinso atafika kunyumba makolo ake adamutengera kuchipatala komwe adamupeza ndi malungo komanso kwa abusa omwe adamupempherera kuchotsa masalamusiwo. - Mayi a mtsikanayu adati mwana wawoyo akudandaula kupweteka pamtima komanso kuotcha paliwombo. - Koma mphunzitsi wamkulu pasukuluyo Jones Chilimwe adati zomwe akunena Paulo nzopanda umboni chifukwa kafukufuku wawo akuonetsa kuti palibe adayiona ndalamayo kupatula mnzake mmodzi. - Iye adati akuganizira kuti awa sadali masalamusi koma mphamvu ya malungo aku ubongo. - Kafukufuku wathu akuonetsa kuti iyi ndi mphamvu chabe ya malungo paja amabwera mosiyana koma si za masalamusi, adafotokoza Chilimwe. - Iye adauza ophunzira onse pasukuluwo kuti asachite mantha. - Chilimwe adati pakadalipano zinthu zabwerera mchimake pasukulupo. -" -ID_eZdcVolL," Ayesa zida za Ebola Patangodutsa sabata zitatu munthu wina wa mboma la Karonga ataganiziridwa kuti ali ndi Ebola, aboma ayamba kuyesa zida zothandiza odwala matendawa. - Munthuyu adamwalira patangodutsa masiku ochepa chimugonekereni pa chipatala cha Karonga. Achipatala adatsimikiza kuti ngakhale amaonetsa zizindikiro za Ebola adamwalira ndi nthenda ina osati Ebola. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Koma madzulo a Lachiwiri a za umoyo kuchokera ku Lilongwe adali pa malire a dziko lino ndi Tanzania otchedwa Ilomba kukayesa zida zawo ngati bomali lakonzekera matendawa. - Malinga ndi ena mwa anthu omwe adaona izi zikuchitika akuti munthu yemwe adamugwiritsa ntchito poyesa zidazi, amasanza magazi, kutentha thupi komanso kutsekula mmimba. - Izi zidapatsa mantha anthu ogwira ntchito pamalopo ndipo wa zaumoyo adaimbira lamya a chipatala cha Chitipa kudzamutenga munthuyu madzulo a Lachiwiri. - Munthuyu adatinso achipatala atafika pamalowa adapopera mankhwala pa malo ozungulira pa maliropo ndipo adaletsanso anthu ogwira ntchito pamalopo kuti pasaphikidwe. Izitu zimachitika pa nthawi yomwe nawo a chipatala cha Chitipa ngakhale a bwanankubwa a bomali samadziwa kanthu kuti kuli ntchito yongoyeselera motero. - Bwanankubwa wa boma la Chitipa Humphreys Gondwe adatsimikiza za nkhaniyi. - Naye Gondwe adadziwira pa zokambirana zodziwitsana kuti ntchitoyi ikuyenda bwanji kuti aboma kuchokera mzinda wa Lilongwe amangowayesa kuti awone mmene akonzekera. - Ndipo kalata yomwe unduna wa zaumoyo idatulutsa Lachiwiri pa November 5 idati ntchitoyi igwiridwa mmaboma a Chitipa ndi Karonga. - Kalatayo idatinso dziko la Malawi pamodzi ndi maiko ena ozungulira dziko la Democratic Republic of Congo(DRC) komwe Ebola yamanga nthenje ali pa chiopsezo cha matendawa. - Choncho tikudziwitsa anthu kuti unduna wa za umoyo ukugwira ntchito yoyesa kukonzekera kwathu polimbana ndi Ebola, idatero kalatayi. - Kalatayo idatinso mwa zolinga zina za ntchitoyi ndikulimbikitsa mabomawa momwe angachitire atakumana ndi munthu woganiziridwa kudwala nthenda ya Ebola, komanso kuona mavuto omwe alipo pakadali pano. - Komatu ntchitoyi idapatsa thengenenge anthu ambiri maka omwe amapanga bizinesi yopita ku Tunduma kudzera pa malire a Ilomba. -" -ID_eaTqdPbI," Mwaulambia alowa mmanda lero Adali ndi nzeru: Mwaulambia MtThupi la Senior Chief Mwaulambia ya mboma la Chitipa imene idatisiya Lachiwiri likuyembekezeka kulowa mmanda lero. - Mwana wa mfumuyo Briston Nyondo adatsimikiza izi ndipo adati bambo ake akhala akuvutika ndi vuto la kuthamanga magazi. Iye adati imfa ya Mwaulambia ndi chipsinjo kubanjalo komanso kwa anthu a mdera lake. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Kwa chaka. Vutoli lakhala likuwasautsa. Monga banja, tataya gogo amene anali wozindikira komanso wodziwa bwino ntchito yake ndipo adalibe khalidwe la ziphuphu, adatero Nyondo, yemwe wakhala akugwirizira ufumuwo kuchokera pomwe mfumuyo idayamba kudwalika. - Mbwanamkubwa wa boma la Chitipa, Grace Chirwa komanso mlembi Wamkulu mu Unduna wa Maboma Aangono Kester Kaphaizi adati boma lataya mfumu yodzipereka. - Chirwa adati Mwaulambia, yemwe anali ndi zaka 77, adadzozedwa zaka 40 zapitazo. - Ndakhala ndikukazonda mfumuyo ku Lilongwe kumene imadwalira. Ndidzawakumbuka chifukwa cha nzeru zawo zakuya komanso kuchilimika kwawo pantchito za chitukuko, adatero iye. - Malinga ndi akubanja, mfumuyo, imene dzina lake lidali Redson Nyondo, idakhazikitsidwa kukhala T/A pa September 29, 1978 ndi mtsogoleri wakale wa dziko lino Dr Hastings Kamuzu Banda. Iye adakwezedwa kukhala Senior Chief mu 2003. -" -ID_efEfgKzW,"Papa wasankha nduna yake yoyimilira mpingo wakatolika ku Malawi Mtsogoleri wa mpingo wakatolika pa dziko lonse PAPA FRANCISCO wasankha ARCH-BISHOP GIANFRANCO GALLONE kukhala nduna yake yoyimilila likulu la mpingowu kuno ku MALAWI. -Mtsogoleri wa mpingo wakatolikayu walengeza za kusankhidwa kwa nduna-yi masana a pa 8 MAY 2019 ku likulu la mpingowu ku VATICAN. ARCH-BISHOP GALLONE anabadwa mchaka cha 1963 mdziko la ITALY ndipo anadzodzedwa unsembe mchaka cha 1988, anasakhadzikitsidwa kukhala bishop pa mchaka cha 1999. kuchokera pomwe anadzodzedwa umsembe wakhala akutumikira mmayiko osiyanasiyana monga MOZAMBIQUE, ISRAEL, SLOVAKIA, INDIA, SWEDDEN, komanso ku likulu la mpingowu ku VATICAN. -Padakalipano likulu la mpingo wakatolika mdziko muno EPISCOPAL CONFERENCE OF MALAWI ECM lafuniranso zabwino ARCH-BISHOP GALLONE pa udindo-wu. -" -ID_efSzcmaq,"Akhristu 150 mdziko la Eritrea amangidwa kamba ka chikhulupiliro chawo Wolemba: Precious Chipondeponde /www.radiomaria.mw/wp-content/uploads/2019/08/er-1.jpg 301w"" sizes=""(max-width: 446px) 100vw, 446px"" /> Boma la Eritrea lamanga akhristu okwana 150 mu iyezi itatu ndipo apititsidwa ku bwalo la milandu kuti akakamizidwe kukana Yesu Khristu. -Izi zadziwika pomwe boma la Eritrea linamanga akhristu okwana 70 pa 23 Juni ku Keren. Patangotha miyezi iwiri, pa 18 Ogasiti akhristu ena 80 anamangidwanso ku Godafey kenako onsewa anasowa. -Malinga ndi nyuzi pepala ya pa makina a intaneti ku Italy ya Tempi, anthuwa akusungidwa ku ndende ya pansi pa nthaka Pambali pa anthu 150 omwe anamangidwawa ndipo akusungidwa ku ndende ya pansi pa nthaka, pa 16 mwezi wa Ogasiti, akhristu okwana asanu ndi mmodzi anagwidwa napititsidwa ku bwalo la milandu ndipo anakakamizidwa kuti akane Yesu Khristu. Anthuwa tatakana kuchita zomwe oweruza ankafuna, anatulutsidwa pouzidwa kuti akadikire chilango chawo. -Kupatula kumangidwa kwa anthu mdzikoli, zipatala zokwana 21 zomwe zimayendetsedwa ndi mpingo wa Katolika zinatsekedwa pa 8 july chaka chino. Zipatalizi zimathandiza anthu akumudzi powapatsa thandizo mwaulere ndipo chipatala chilichonse chimathandiza athu oposa 170 sauzande mchaka chili chonse. -Kuchokera chaka cha 1995 boma la ku Eritrea linakhazikitsa lamulo loti ndi boma lokha limene lingathandize anthu muzosowa zawo choncho likuyenera kuyendetsa zipatala zonse. -Ngakhake izi zili chomwecho, bomali sininakwanisepo malonjezo ake. -" -ID_elLSceTJ," Bungwe lilangiza alimi kubzala mbewu zopirira Malingana ndi kabweredwe ka mvula ya masiku ano, akatswiri alimbikitsa kuti alimi asamangoganiza za mbewu zamakono koma mbewuzo zizikhala zopirira kuchilala zomwe akuti zili ngati inshuransi kwa mlimi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Lanena izi ndi bungwe lolimbikitsa kutukula ulimi wa trigu ndi chimanga ku mmawa ndi kummwera kwa Afrika la International Maize and Heat Improvement Centre (CIMMYT) lomwe lakhazikitsa polojekiti ya zaka 4 yotukula mbewu zopirira kukagwa ngamba. - Mkulu wa bungweli Dr Kennedy Lweya, adati mbewu zamakono zopirira ku ngamba zili ndi ubwino waukulu kuposa mbewu zamakono chabe zomwe alimi ambiri amalima chifukwa ngamba ikagwa zimaonongeka. - Mlimi kusamalira mmera mmunda wachimanga: Nkofunika kusankha mbewu yopirira kuchilala kuti zokolola zichuluke Zokolola zimachuluka ndi 40 pa 100 iliyonse mlimi akabzala mbewu zamakono zopirira ngamba. Mwachitsanzo, kubzala mbewu yamakono pamalo amodzi, mbewu yamakono yopirira ngamba penapo, makololedwe ake safanana ngakhale zochitika paminda yonse zitafanana, adatero Lweya. - Iye adati ngamba ikagwa, mbewu zopirira ngamba zimalimba mpaka kucha ngakhale kuti kucha kwake kumakhala kosafika momwe zingakhalire kutapanda kugwa ngamba. - Iyi ndiyo akuitcha inshulansi kwa mlimi chifukwa zingavute maka amakhala ndi chiyembekezo chokolola kangachepe kusiyana ndi momwe zingakhalire mlimi atabzala mbewu yosapirira ngamba. - Chomwe tikutanthauza nchakuti mlimi azibzala ndi chikhulupiriro chakuti pavute, pasavute adzakolola pantchito yomwe adagwira chifukwa polowetsa paliponse munthu umayembekezera zipatso. - Nzowawa kuti munthu waononga ndalama, mphamvu ndi nthawi yako, pamapeto pake nkudzangopeza misinde yokhayokha popanda chimanga ngakhale chimodzi, adatero Lweya. - Mkulu woyendetsa polojekitiyi, yomwe akuitcha Malawi Improved Seed Scaling Technologies (MISST), Willie Kalumula, adati mbewu zamakono zopilira ngamba zilimo kale mdziko muno ndipo cholinga cha polojekitiyi ndi kulimbikitsa alimi kubzala mbewuzi. - Iye adati cholinga china cha polojekitiyi nkupititsa patsogolo kupekeza ndi kagwiritsidwe ntchito ka mbewuzi, zomwe zikufika kumene pamsika ndi kulimbikitsa njira zamakono za malimidwe. - Kulima mbewu zimenezi kuli ndi ubwino waukulu kwambiri. Akatswiri adachita kafukufuku ndi kupeza kuti mvula ikagwa bwino, mbewu zopirira ngamba zimachita bwino koposa ndipo ikapanda kugwa moyenera mlimi amakololabe ndithu, adatero Kalumula. - Iye adati mbewuzi ndiye yankho lenileni lolimbana ndi njala komanso umphawi ndi kutukula miyoyo ya Amalawi, ntchito yomwe unduna wa zamalimidwe ukugwira. - Chaka chatha, mbewu zambiri zidafota osacha ngamba itagwa mkatikati mwa mvula ndipo alimi ambiri ali pachiopsezo cha njala chaka chino, koma Kalumula adati alimiwa akadabzala mbewu zamakono zopirira ngamba, vutoli silikadaoneka. -" -ID_eoWzqYeA,"Nyumba ya Malamulo Yakhwimitsa Ndondomeko Zopewera COVID-19 pa Mkumano wa Aphungu Nyumba ya malamulo mdziko muno yakhwimitsa ndondomeko zothandiza kupewa kufala kwa nthenda ya Covid-19 pa mkumano wa aphungu omwe ukuyembekezeka kuyamba mawa lino. -Aphungu ochepa ndi amene apezekemo Mneneri wa nyumbayi Ian Mwenye wati mwazina aphungu omwe azikhala mu mchipindachi kuchita zokambirana, azikhala osaposa 100 ndipo enawo azikhala mzipinda zina pofuna kuwonetsetsa kuti anthu akukhala motalikirana ngati imodzi mwa njira zothandiza kupewa kufala kwa mliriwu. -Ngakhale izi zili chomwechi, Mwenye wati aphungu omwe azikhala mzipinda zina za nyumbayi, azithanso kutenga nawo gawo pa zokambiranazi. - Sakawonekera ku nyumba ya malamulo-Mutharika Ndizoonadi kuti nyumba ya malamulo yakhazikitsa ndondomeko zimene zikhale zikutsatidwa pamene nyumbayi ikhale ikukumana kupanga budget ndipo ndondomeko zimenezi zayikidwa kuti zithandize kuchepetsa kufala kwa matenda amenewa a COVID-19, anatero a Mwenye. -Iwo ati pakhalanso kusintha pa zinthu zina monga mzika za dziko lino ulendo uno siziloredwa kukamvera nawo zokambiranazi mnyumbayi. -Malipoti akusonyeza kuti mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika atsegulira nyumbayi pogwiritsa ntchito mawu ake ojambula amene ataseweredwe mnyumbayi osati kupitako monga momwe zimakhalira nthawi zonse. -Izi akuti zili chomwechi pofuna kutsata malangizo a unduna wa zaumoyo oti anthu ochuluka asmasonkhane malo amodzi potengera kuti pa malo pomwe pafika mtsogoleriyu pamayenera kufikanso anthu ochuluka. -" -ID_esUSgdIC,"Bungwe la Charismatic Latsiriza Msonkhano Wake Wolemba: Glory Kondowe ds/2019/09/charismatic-300x168.jpg"" alt="""" width=""575"" height=""322"" />Ena mwa mamembala a Charismatic Anthu omwe achita nawo mkumano wa pa chaka wa bungwe laCatholic Charasmatic Renewal MovementMu dinale ya Maula mu Archidayosizi ya Lilongwe awalimbikitsa anthu kuti adzikaonetsa ntchito zabwino kwa anzawo akapita. -Poyankhurapo wapampando wa bungweli mu archidayosiziyi aDenis Chirwa ndi womwe apereka pempholi pambuyo pa mwambo wa nsembe ya misa yotsekera mkumanowu mu Archidayosiziyo. -Mwazina a Chirwaati anthuwa alandila mphatso za mzimu woyera kotero akuyenera kukaonetsa kwa anzawo zomwe mzimu woyera yu wawatuma kuti achite. -Powonjezerapo mkulu woyendetsa bungweri a Chirwa anati nsonkhanawu wayenda bwino kwambiri ndipo akhristu womwe anasonkhana pamkumanowu apindura kwambiri munjira zisiyanasiyana monga kulandira mphatso zamzimu woyera komanso zimphunzitso zomwe monga akhristu timafowoka nazo. -Mai Cecillia ndimodzi mwa anthu omwe anali nawo kumkumanawu ati iwo apindura kwambiri monga kupemphelera dziko lanthu komanso ana athu. -Powonjezerapo a ARON ati mapempherowa awasintha kuchoka momwe anabwelera ndipo asinthika ndipo ndi atsopano polandira yesu Khristu kudzera mapempherowa ndipo iwi anati tisachitenge mwachizolowezi chikhristu popeza ndife akhristu ayi tifunefune moyo wathu wawuzimu poyika mapemphero patsogolo. -" -ID_eyAVetOA,"Malasa, Chabulika Adzudzula Ziwawa Za Chipembedzo Wolemba: Thokozani Chapola .mw/wp-content/uploads/2019/09/MALASA.jpg"" alt="""" width=""431"" height=""296"" />Malasa: Nkhaniyi ndi ya dziko lonse Bishop Brighton Malasa wa mpingo wa Anglican mu dayosizi ya Uppershire wadzudzula mchitidwe wa ziwawa womwe unachitika dzulo ku sukulu ya Mmanga mboma la Balaka. -Malasa wauza tsamba lino kuti zipembedzo zikuyenera kupitilira kukhalira limodzi mwamtendere mdziko muno monga zakhala zikuchitikira zaka za mmbuyomu. -Iye wapempha boma komanso bungwe lalikulu la zipembedzo ndi mipingo la Public Affairs Committee (PAC) kuti alowelerepo pa nkhaniyi ponena kuti nkhaniyi ikukhudza dziko lonse. -Takhalira limodzi kwa nthawi yaitali mwa mtendere. Asilamu ndi omwe anayamba kubwera mdziko muno kenako a Anglican patatha zaka 40 koma ife titabwera tinamanga sukulu zipatala komanso matchalitchi. Anthu asamayiwale mbiri. -Nkhaniyi anthu asayitenge kuti ndi ya kwa Mmanga kokha koma ndi ya dziko lonse. Choncho ndikupempha boma komanso a PAC kuti alowelerepo pa nkhaniyi kuti sukuluyi iyambitrenso kugwira ntchito, anatero Bishop Malasa. -Chabulika: Ndikuwapempha kuti asachitenso ziwawa zilizonse Polankhulapo mwapadera, mneneri wa chipembedzo cha chisilamu mdziko muno Sheikh Dinala Chabulika wadzudzulanso zipolowezi ndipo wapempha anthu a chisilamu mdera la Mmanga kuti adekhe. -Takhala tikuchita mikumano ndi anthu a mdera la Mmanga ndipo tikupitilira kuwapempha kuti adekhe ndipo asapange ziwawa zilizonse, anatero a Chabulika. -Asilamu komanso anthu otsatira mpingo wa Anglican anayamba kusemphana maganizo pa sukulu ya Mmanga pomwe sukuluyi yomwe ndi ya mpingo wa Anglican inakhazikitsa malamulo akuti pasapezeke ophunzira ovala hijab ku sukuluyi pomwe asilamu amafuna azitero. Padakali pano sukuluyi yakhala ili yotseka kwa mwezi wathunthu tsopano. -" -ID_fGEmVPhR," Chigodola chavuta ku Nsanje Ngombe 70 mboma la Nsanje zikutsalima, pamene 65 000 kumeneko zili pachiopsezo chotenga matenda a chigodola amene abonga mbomalo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kafukufuku wa unduna wa zamalimidwe wa pa 8 January udapeza kuti matendawa abukanso mbomali patangodutsa mwezi matendawa atazizira mboma la Chikwawa. - Kutemera ngombe kudagundika ku Chikwawa Malinga ndi mkulu wa Shire Valley Agriculture Development Division (ADD), Jerome Nkhoma, panopa ndiye matendawa afika pagwiritse chifukwa sabata yathayi nkuti ngombe 60 zitagwidwa koma pofika sabata ino ngombe zodwala zidafika pa 70. - Nkhoma adati ziweto za kudipi ya Bangula ku Magoti Extension Planning Area (EPA) mbomalo ndi zomwe zili pampeni wotenga matendawa. - Padakalipano boma lalengeza kuti kuyambira tsopano, kupha nyama ya mbuzi, ngombe, nkhumba komanso nkhosa nkoletsedwa mbomalo. - Kalata yomwe boma kudzera muunduna wa zamalimidwe idatulutsa ndipo idasayinidwa ndi mlembi mu undunawu Erica Maganga, idaletsa kugulitsa komanso kulowetsa kapena kutulutsa ziwetozi mbomalo pokhapokha matendawa atakatuka. - Chibukireni matendawa mboma la Chikwawa, ngombe 91 965 ndizo zidalandira katemera mchigawo choyamba cha katemerayo. - Chikwawa ndilo lidali boma loyamba kubuka matendawa kutsatira kusefukira kwa madzi komwe kudachitika pa 12 January 2015. - Koma undunawu wati ntchito yolandiritsa katemera ku ziweto zomwe zakhudzidwa ndi matendawa kuli mkati. -" -ID_fJpeCdHA," Alandira upangiri pa malonda a mbewu Ochita bizinesi yogulitsa mbewu a mmaboma 7 mdziko muno alandira upangiri wa momwe angapewere kuononga bizinesi yawo popezeka ndi mbewu yachinyengo yomwe atambwali ena amakonza mwa iwo okha. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mchitidwe wopanga mbewu zachinyengo ukukula mdziko muno poti pakadalibe lamulo loletsa munthu kuyamba kukonza ndi kugulitsa mbewu, koma chodandaulitsa nchakuti atambwali ena amapanga mbewu yabodza nkuika mmapaketi a makampani odziwika kuti azinamiza anthu. - Apolisi ku Limbe agwirapo kale akamberembere ena omwe akugulitsa mbewu yachinyengo monga iyi Mmodzi mwa ogulitsa mbewu, Ashraf Botha, yemwe ndi mwini wake wa Jumark Investments mboma la Machinga, adapereka umboni kuti adalandirako mbewu yachinyengo poyesa kuti ndi mbewu yomwe amagulitsa chaka chilichonse. - Iye adati adadzidzimuka kuona kuti alimi ambiri omwe amamugula mbewu ndi zipangizo zina zaulimi, chaka chino akubwera ndi madandaulo kuti mbewu yawo sikumera ndipo izi akuti zidachititsa kuti iye agule mbewu ina nkupereka kwa alimiwo mwaulere. - Alimiwo ndi makasitomala anga ndiye ndidangololera kuti ndiluze ndine ndipo ndidagula mbewu ina kukampani ina nkuwapatsa ndipo akuti idamera, koma ndikukambirana ndi eni kampani yoyamba aja kuti andithandiza bwanji, adatero Botha. - Potsatira malipoti akuti anthu ena agwidwapo kale ndi mbewu yachinyengo, bungwe la International Maize and Wheat Improvement Centre (CIMMYT) lidachititsa maphunziro a ogulitsa mbewu kuwaphunzitsa momwe angazindikirire ngati mbewu ili yeniyeni ndi momwe angathandizire alimi kupewa kupusitsidwa. - Msonkhanowu udachitikira mumzinda wa Lilongwe Lachisanu lapitali ndipo oyanganira ntchito za bungweli, Willie Kalumula, adati cholinga cha maphunzirowo nchakuti ogulitsa mbewu azitha kuzindikira mbewu yachilungamo ndi yachinyengo komanso azikhala ndi upangiri wokwanira woti akhoza kuunikira alimi. - Sitikufuna msika wa mbewu woti bola ndagulitsa, ayi, koma ogulitsa azikhala ndi upangiri ndipo azitha kuunikira alimi pa za mbewu zomwe angabzale mmadera mwawo komanso kuti azitha kuzindikira mbewu yachilungamo ndi yachinyengo, adatero Kalumula. - Mmodzi mwa anthu omwe adachita nawo maphunzirowo, Jessie Mazengela, yemwe ndi mwini wake wa Zilimnthaka Investments kwa Mkanda ku Mchinji, adati maphunzirowo adawatsegula mmaso powaunikira kuti ndi bwino kudziwa mbewu zomwe akugulitsa. -" -ID_fMgSPhqc," Pewani chukwu Ku mtedza Chukwu kapena aflatoxin mChingerezi ndi liwu lomwe silichoka pakamwa ku ulimi wa mtedza mdziko muno chifukwa ndi chipsinjo chachikulu ku ulimiwu. - Chukwu chikuchititsa kuti mbewuyi isamapeze mwayi wogulitsidwa mmisika yakunja komanso chikuika miyoyo ya anthu pachiopsezo cha matenda osiyanasiyana monga khansa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Malingana ndi woona za kafukufuku wa mbewuyi ku nthambi ya zakafukufuku wa zaulimi wa mbewu mdziko muno Donald Siyeni, nyengo yokumba, kuumitsa ndi kusunga mbewuyi ndi yofunika kwambiri kusamala chifukwa ndi imodzi mwa nyengo imene mtedza umachita chukwu kwambiri. - Kawirikawiri, izi zimachitika ngati mlimi wakumba mtedza mofulumira kapena mochedwa, akamakhapa mtedza pokumba komanso ukakhala kuti sukupitidwa mpweya poyanika, iye adatero. - Siyeni adati mtedza wosakhwima umakhala ndi madzi ambiri choncho umagwidwa ndi tizilombo toyambitsa chukwu mosavuta. - Kuonjezera apo, iye adati kuchedwetsa kukumba mtedza utakhwima kale kumakhala ngati kupereka mwayi kwa tizilombo toyambitsa chukwu timene timapezeka mnthaka kuti tigwire mtedzawo. - Alimi ayenera kuyanika mtedza kuti uume bwino Ngati njira imodzi yothandiza kudziwa ngati mtedza wakhwima ndipo mlimi akhoza kuyamba kukumba, mlangizi wa mbewu mboma la Dowa, Sangayemwe Kausiwa adati choyambirira, mlimi azule maphata a mtedza mbali zonse za munda uja okwana 10. - Akachoka apo, iye adati athothole mtedzawo ndi kusakaniza. - Pambuyo pake atape mtedza wokwana 100 ndi kuyamba kuswa ndipo akapeza kuti mtedza 70 kupita mmwamba mkati mwa zikhokho zake mukuoneka madontho akuda, mtedza weniweniwo ukuoneka waukulu, wolimba komanso wabwera mtundu woyenera ndiye kuti wakhwima akhoza kuyamba kukumba, adafotokoza motero. - Siyeni adati mlimi akakumba mtedza tsiku lomwelo asase dothi lonse ndi kuuyanika asadauthothole pozondotsa maphatawo ndi kuwayanganitsa kumwamba kuti uzipitidwa mpweya okwanira. - Iye adati maphatawo ayenera kusanjidwa mmizere osati kungounjika pamodzi ndipo mlimi athothole mtedzawo pakapita masiku atatu kapena 5. - Mlimi ayanike mtedza umene wathotholawo kwa masiku ena atatu kapena 5 padzuwa ndipo akatero asankhemo mphwemphwa ndi onse oonongeka. - Alimi ena amathotholeratu mtedza akakumba ndi kumauyanika choncho aonetsetse kuti akuyanika pamalo posafika chinyontho komanso auyanike mosachepera masiku 6, adatero iye. - Mkuluyo adaonjeza kuti malo osungira mbewuyi ayenera akhale ouma komanso odutsa mpweya bwino chifukwa kupanda kutero umachita chukwu. - Iye adati chinthu china chimene alimi akuyenera kusamala ndi kuonetsetsa kuti pamene akuchotsa makoko mtedza wawo usamasweke ndipo asamagwiritse ntchito njira yonyika mmadzi chifukwa kutero ndi kuika mbewuyi pachiopsezo chochita chukwu. - Joseph Banda, mlimi wa mtedza mboma la Lilongwe adati nthawi yokolola mtedza sachita nayo chibwana choncho amayesetsa kutsatira ulangizi wonse woyenera kuti akafike pamsika ndi mbewu yosiririka mmaonekedwe. - Mtedza ukakhala wokhapikakhapika komanso ukakumana ndi chinyontho umaoneka wakuda. Zotsatira zake siuyenda malonda kapena umangogulitsa mongotaya, adafotokoza motero. - Neston Maganizo, mlimi wina wa mbomalo adathirirapo ndemanga kuti nthawi yokumba mtedza ndi kuumitsa ndi yofunika kwambiri ku ulimiwu ndipo kupanda kusamala umaphonyana ndi makwacha. - Iyi ndi nthawi imene ife alimi a pagulu la Titukulane Cooperative timakhala tikukumana kwambiri ndi kumaphunzitsana kasamalidwe ka mbewuyi kuti ikafike kumsika ndi chikoka, adaonjeza iye. - Kupatula nthawi yokolola, Siyeni adati mtedza umatha kugwidwa chukwu ukadali mmunda makamaka ngati nthawi imene ukubereka wakumana ndi ngamba motsatizana ndi mvula yowaza. -" -ID_fPhetAXQ," Adali kasitomala wa mchemwali wanga Mchemwali asamangokhala wokuphikira nsima kapena kukuthandiza kuchapa zikavuta, nthawi zina azikhalaso njira yokulondolera njira ya komwe kuli mbali ya nthiti yako. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Umu ndimo zidakhalira pakati pa Daniel Gunya, wa mmudzi mwa Bubua, T/A Makwangwala mboma la Ntcheu, ndi Beatrice Kamwendo, wochokera kwa Mchela, T/A Mlumbe, mboma la Zomba. - Daniel akuti Beatrice amabwerabwera kumalo odyera a mlongo wake kudzagula zakudya ndipo awiriwo adayamba chinzake koma nthawi yonseyi akuti Daniel amangomezera malovu, osamasuka. - Daniel ndi Beatrice patsiku lomwe adachititsa chinkhoswe. Ukwati wawo udzamangidwa pa 29 October Iye akuti izi zidakhala zikuchitika kwa nthawi yaitali mpaka tsiku lina adatenga nambala ya lamya ya foni ya namwaliyo kwa mlongo wakeyo nkumuimbira ndipo umu ndimo adayambira kucheza. - Tidacheza ndithu kwa miyezi ingapo ngati munthu ndi mnzake mpaka mchaka cha 2011 pomwe ndidamutengera kumalo osungirako mbiri (Museum) komwe ndidamuuza zakukhosi kwanga ndipo ndidalumphalumpha mumtima atandivomera, adatero Daniel. - Iye akuti akaona Beatrice, amaona mnzake weniweni wokhala naye mpaka muyaya. Akuti amadzadza ndi chimwemwe komanso amapeza chilimbikitso cha mtundu uliwonse. - Beatrice akuti iye adali ndi malingaliro kuti Daniel adali naye nkhani chifukwa nthawi zonse akakumana kokagula chakudyako, Daniel amaonetsa nsangala yachilendo yosonyeza kuti waona chachikulu. - Iye akuti adaona mwamuna wachilungamo, wachikondi ndinso wodzichepetsa ndi wolimbika pochita zinthu ndipo izi zidamutenga mtima mpaka sadakaike konse kuti Mulungu ndiye adamutuma kuti azipita kumaloko. - Awiriwa adapanga chinkhoswe chawo pa 3 March chaka chino ku Nancholi ndipo pano adakonza kale tsiku la ukwati lomwe ndi pa 29 October cjaka chino pabwalo la zamasewero la College of Medicine mumzinda wa Blantyre. -" -ID_fTVMsJSG,"Msungwana Wafa Atangededwa ndi Mwala ku Dansi Apolisi mboma la Chikwawa akusunga mchitolokosi bambo wina pomuganizira kuti akukhudzidwa ndi imfa ya msungwana wina wa zaka khumi, pa chipolowe chomwe chinabuka pa msika wina mbomalo. -Wachiwiri kwa wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo Sergeant Dickson Matemba wauza Radio Maria Malawi kuti bamboyu July Makwiza pamodzi ndi amzake ena, anakonza mwambo wa zovinavina pa msika wa Msangwe. -Mkatikati mwa zochitikazi akuti panabuka mkangano pakati pa eni dansi komanso ovina ndipo mkuluyu anaponya mwala omwe unakafikira msungwanyu yemwe anakomoka ndipo wamwalira akulandira thandizo la chipatala. -Ataponya mwala umenewu unakamufikira msungwanayu yemwe anakomoka pamalo pomwepo ndipo anthu akufuna kwabwino anathamangira naye ku chipatala komwe wamwalira akulandira thandizo, anatero Sergeant Matemba. -Malinga ndi Sergeant Matemba, padakalipano mkuluyu ali mmanja mwa apolisi pamene akuyembekezeka kuti apite ku bwalo la milandu akayankhe mlandu wakupha omwe padakalipano amutsegulira kale. -" -ID_fUBTaMXV,"Kafukufuku Wapeza Kuti Tonse Alliance Ipambana pa Chisankho Kafukufuku wa bungwe la Institute for Public Opinion and Research (IPOR) wawonetsa kuti mgwirizano wa zipani za ndale wa Tonse uli ndi kuthekera kodzapambana pa chisankho cha President chomwe chichitike sabata ya mawa. -Chinsinga: Kafukufuku wathu sanaphonyepo Bungweli lalengeza izi pa msonkhano wa atolankhani omwe linachititsa mu mzinda wa Blantyre lolemba. -Mmodzi mwa akuluakulu a bungwe la IPOR Professor Blessings Chinsinga yemwe ndi mphunzitsi wa sukulu ya ukachenjede ya Chancellor wati malinga ndi kafukufuku yemwe anachita, anthu 51 pa 100 aliwonse ati adzavotera Tonse Alliance pomwe 33 pa 100 aliwonse ati adzavotera mgwirizano wa DPP ndi UDF. -Akuti ali ndi kuthekera kodzapambana; Chilima ndi Chakwera Zotsatira zimenezi zikusonyeza kuti mgwirizano umenewu wa TONSE Alliance motsogoleredwa ndi a Chakwera komanso a Chilima uli ndi kuthekera kozapambana chisankho chimenechi. A Malawi atikhulupilire chifukwa kafukufuku wathu sanaphonyepo chiyambireni, anatero a Chinsinga. -Kafukufukuyu yemwe amaunika pa nkhani za chuma cha dzikolino, umoyo, komanso ndale waonetsa kuti mgwirizanowu utha kudzakwanitsa kupeza mavoti oposa theka (50+1) malinga ndi momwe bwalo la milandu linalamulira. -" -ID_fUGOfLoh," Ndimakasiya ndalama ku banki Abdul-Majid Ntenge amagwira ntchito ku Emmanuel International, koma kwambiri amadziwika ngati mtolankhani. Mu 2017 adanyamuka ulendo kukasiya ndalama ku Ned Bank mboma la Mangochi. Ali komweko adaona mtsikana wogwira ntchito mbankimo. Wosalala, timano take ta mpata, wa msangala komanso wochezeka, uyo adali Ruckaya Dickson Jasiya. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Abdul-Majid ndi bwenzi lake Ruckaya Akadatani Abdul? Iye adapanga ulendo wina kuti acheze ndi namwaliyo koma mbalume zonse zidaomba khoma. Adandikana, adatero. - Ndidayendera kangapo komabe adakanitsitsa. Mbuto ya kalulu idakula ndi tadzaonani, kusatopa kwa Abdul kudapangitsa kuti Ruckaya afike pomuzolowera ndipo adamulola kumapeto kwa chaka chathachi. Pali zambiri zomwe ndinganene pa Abdul koma chimodzi chomwe ndidziwa mkuti adalola momwe ndilili. Amaganiza za ine asadapange chilichonse. - Sindikufuna ndisiyanitse Chikondi chake ndi cha ena koma mwamuna uyu amandikonda, adatero Ruckaya. Naye Abdul adati namwaliyo ndi wowopa Mulungu, wokonda kupemphera, wofatsa, wakhalidwe labwino komanso ndi wachikondi. Komanso ali ndi mfundo zomwe amatsatira pamoyo wake zomwe ine ndimazikonda kwambiri, adatero. Ukwati wa awiriwa uchitika pa 4 May chaka chino ndipo ukachitikira pa Mkambiri Lodge mboma la Mangochi. -" -ID_fXmkzAYe," La 40 lakwana kwa womata anthu phula Wakhala akumata anthu phula mmidzi kuti amupatse ndalama ndipo adzakhala ndi mwayi wopeza ngongole kuchokera ku bungwe la Emmanuel International. - Midzi 21 ya kwa gulupu Makumba ndi Mtaka ikulirira ku utsi atawakwangwanula ndalama dzuwa lili gee! Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka La 40 lamukwanira Wyson Mandolo wa zaka 36 pamene bwalo la milandu mboma la Mangochi lamupeza wolakwa ndipo akukaseweza zaka ziwiri ndi kugwira ntchito ya kalavula gaga. - Wapolisi wotengera milandu kubwalo mbomalo, Maxwell Mwaluka, adauza bwalolo kuti kuyambira mwezi wa May mpaka June chaka chino, Mandolo wakhala akumayenda mmidzi kumanamiza anthu kuti amagwira ntchito ku bungwe la Emmanuel International kwa mfumu Chowe. - Lachiwiri pa 10 July, Mwaluka adauza bwalo kuti mnjira iyi, Mandolo adawabera anthu K130 000 powanamiza kuti adzapatsidwa ngongole kudzera mmabanki mkhonde. - Wachiwiri kwa mneneri wapolisi ya Mangochi, Amina Daudi adati Mandolo adakwanitsa kutolera K6 000 kwa gulu lililonse mmidzi 21. - Iye amaimbidwa milandu iwiri, womata phula anthu komanso kunama kuti amagwira ntchito ku bungwe la Emmanuel International ndipo milandu yonseyi adaivomera, adatero Daudi. - Woweruza mlanduwo, Ronald Mbwana, adapereka ziwiri kundende pa mlandu uliwonse ndipo akakhala kundende zaka ziwiri zokha, adaonjeza Daudi. - Mandolo amachokera mmudzi mwa Mwachande kwa mfumu yaikulu Mkanda mboma la Mulanje. -" -ID_fmWzbvhe," Abusa chepetsani tsankho Ngakhale ambiri amati padziko lapansi palibe chilungamo, anthufe timayembekeza kuti kumpingo kokha tikapezako kachilungamo popeza uku ndi kumene ambiri timaphunzirako za ungwiro wa Mulungu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Komatu ngakhale mipingo imakhala patsogolo kuphunzitsa za kufanana kwa anthu pamaso pa Mulungu, mmipingo momwemo mumachitikanso tsankho lodabwitsa. - Tikaonetsetsa, tsankholi limabadwa kuchokera ku ndalama, kotero kuti opeza bwino, omwe kawirikawiri amapereka mochulukirapo kumpingo, amapatsidwa chidwi chambiri kulekana ndi akampopangolo. - Kagawidwe ka maudindo mmipingo yambiri kamaona mthumba la munthu, pamine si onse ochita bwino omwe ali ndi nzeru zoyendetsera mpingo. - Ena mwa iwo amakhalanso ndi zofooka zoti zikhonza kubwenzeretsa mpingo mmbuyo. - Masiku a uneneri ano, abusa monse aliri kunenera zabwino kwa olemera, pomwe osauka ena zaka zikupita sadamvepo mawu a uneneri. - Ndikudziwa uneneri umachoka kwa Mulungu koma kodi Mulungu angamangoona zopsinja za ochita bwino kuiwala ana ake ena osaukawa? Zimakhala bwanji pamenepa? Akachimwa wochita bwino mumpingo, kudzudzula kwake kumavutirapo pomwe akapunthabuye saati aimitsidwa liti mumpingo akalakwitsa. - Akagonekedwa mchipatala olemera, abusa amachita ngati agone kunsi kwa bedi kupemphelera wodwalayo, koma akadwala osauka abusa salabadira nkomwe. - Pakagwa zovuta pakhomo pa wochita bwino, kathamangidwe ka abusa kamasiyana ndithu ndi mmene achitira zikamuonekera mphawi. - Ngakhale chidwi chimene anthu amalandira kumpingo chimasiyana. Abusa ambiri amaonetsa chidwi kwa anthu omwe atsika galimoto. - Ndiponi pamakhala anthu ena omwe amayenda mtunda wautali sabata ndi sabata kusaka Yehova. Amakhala opsinjika ndi umphawi ndi mavuto ena koma chifukwa akuoneka otuwa, sapatsidwa chidwi ndi abusa kapena utsogoleri wampingo. - Anthu akapsinjika ndi zothodwa zosiyanasiyana amaona ngati kothawira ndi kumpingo, koma ngati mipingo ikulamuliridwa ndi ndalama, anthu athawira kuti? Komatu pokhapokha ntchito za abusa zisonyenze chilungamo ndi chikondi cha Mulungu, kulalikira kwawo kukhonza kukhala pachabe chifukwatu anthu amaona machitidwe a mtsogoleri. -" -ID_fqvJPmqI,"Asilikali 25 Aphedwa Mdziko la Mali Wolemba: Thokozani Chapola Asilikali pafupifupi 25 aphedwa ndi gulu lina la zauchifwamba ndipo anthu ena 60 akusowa mdziko la Mali. -Malinga ndi malipoti a wailesi ya BBC asilikaliwa aphedwa potsatira kumenyana kwa mphamvu komwe kunabuka pakati pa asilikali a mdzikolo ndi gulu la chi Jihadist ku malire a dzikolo ndi Burkina Faso. -Malinga ndi mmodzi mwa akuluakulu a boma mdzikomo, zipangizo zina za boma zaonongeka potsatira kumenyanaku zomwe ati zikupereka chipsezo china ku dzikolo. -Pakadali pano bungwe la UN lati ndi lokhudzidwa kaamba ka zamtopola zomwe zikuchitika mdzikomo zomwe ati zikuvutitsa anthu osalakwa. -Kumenyana pakati pa magulu awiriwa kunayamba mchaka cha 2012 ndipo malipoti amasonetsa kuti anthu ambiri osalakwa anafa pakumenyanaku pakati pa zaka za 2012 ndi 2018. -" -ID_frLAzzlY,"Chipatala cha Zomba Chayamba Kuyeza Nthenda ya COVID-19 Chipatala chachikulu cha Zomba ati tsopano chili ndi kuthekera koyeza nthenda ya COVID-19 kuwonjezera chiwerengero cha malo oyezera matendawa kufika pa anayi mdziko muno. -Chayamba kuyeza Coronavirus Mmodzi mwa akuluakulu pa chipatala chachikulu cha Zomba a Antonio Kamanga, watsimikiza za nkhaniyi polankhula ndi Radio Maria Malawi. -Mwazina iye wati padakali pano chipatalachi chakhazikitsa malo oyezera matenda (Labotale) omwe ayamba kale kugwira ntchito zake komanso malo osungirako odwala. -Chiyembekezo chinali chokuti ma sample katengedwa azipita ku Blantyre kukayezedwa koma padakali pano tizipanga konkuno tsopani, anatero a Kamanga. -Polankhulapo George Jobe yemwe ndi katswiri pa zaumoyo wati imeneyi ndi nkhani yabwino kumbali ya zaumoyo kamba koti malo oyezera akuchuluka mdziko muno. -" -ID_fuwSgsSB," Mandela adwala mwa kayakakaya ku South Africa Mtsogoleri wakale wa dziko la South Africa Nelson Mandela adali kudwalika zedi pachipatala china ku Pretoria mdzikomo. - Pomwe timasindikiza Tamvani Lachinayi nkuti Mandela akadali mchipatala, kulandira chithandizo koma ali mwa kayakaya. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Makaziwe, mwana wamkazi wamkulu wa Mandela, Lachinayi adati bambo wake adakali moyo, ndipo adadzudzula atolankhani akunja kwa dzikolo posalemekeza Mandela pomwe akudwala. Atolankhaniwo adali unjiunji kunja kwa chipatalacho kufuna kumva ngati Mandela, yemwe omukonda amamutcha Madiba, watisiya. - Kunena zoona, atate wanga sali bwino, koma akadali moyo. Tikawalankhula akumatsegula maso ndi kutiyangana. Akadali moyo, adatero Makaziwe. - Iye adati si bwino kuti atolankhani a maiko ena azifalitsa nkhani zosayenera za kudwala kwa Mandela. Adanena izi wailesi ya kanema ina itaulutsa kuti Mandela amathatha ndipo adali pamakina oonjezera moyo. - Ngati amanena kuti amalemekeza Mandela, bwanji sakuonetsa izi mzochita zawo? Pomwe nduna yaikulu yakale ya ku Britain Margaret Thatcher amadwala, sitidapite kuchipatala kwake kukamusuzumira, adatero Makaziwe. - Mandela, yemwe adabadwa zaka 94 zapitazo, adadziwika dziko lonse malinga ndi nkhondo yake yothana ndi tsankho mdzikolo. Izi zidachititsa kuti amangidwe ndipo adakhala mndende zaka 27. Atangotuluka kundendeko adasankhidwa kukhala mtsogoleri wa dzikolo mu 1990, koma pamene ambiri amayembekezera kuti abwezera nkhanza kwa azungu chifukwa cha ulamuliro wawo wa tsankho, iye adalalika za chiyanjano ndi chikhululukiro pakati pa mitundu ya anthu onse amdziko la South Africa. - Atangolamulira zaka zisanu, adazisiya. -" -ID_fwJulVcU," Bingu apepese posathetsa mtima pa sitalaka Pulezidenti Bingu wa Mutharika akuyenera kupepesa Amalawi pa zokhoma zomwe aziona pomwe ogwira ntchito kumabwalo a milandu amanyanyala ntchito. - Mkulu wa bungwe loona ufulu wachibadwidwe la Malawi Watch, Billy Banda komanso mphunzitsi wa zandale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Joseph Chunga, anena izi msabatayi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Izi zadza pamene ogwira ntchito kumabwalo a milandu adayambanso ntchito zawo msabatayi patatha miyezi iwiri ndi theka akunyanyala ntchitozo pokwiya kuti boma limalephera kuwakwezera malipiro chonsecho Nyumba ya Malamulo inavomereza mu 2006. - Koma mneneri wa mtsogoleri wa dziko lino, Dr Hetherwick Ntaba, wati maganizo a akuluakuluwa ndiopotoka komanso osowa nzeru. - Iye wati nkhani yomwe idalipo kudali kusamvana maganizo pakati pa mbali ziwirizi, kotero mbalizo zidakambirana ndikupeza mayankho ndipo boma silolakwa. - Koma Banda ndi Chunga ati Mutharika amangoonerera monse mmene anthu amaphwanyiridwa ufulu. - Iwo atinso ndibwino kuti ena apite kubwalo kukasumira boma kaamba kophwanyiridwa ufulu wawo wofuna chilungamo kumabwalo. - Mwa zovuta panthawiyi, iwo ati ena afera mndende kapena kukhala mopanikizika ndipo ichi nchifukwa chokwanira kuti mtsogoleri wa dziko lino apepese mtundu wa Amalawi. - Boma livomereze kuti zinthu sizidali bwino. Anthu akhoza kusumira boma pazimenezi. Kwachitika zambiri monga ziphuphu za belo komanso ena adwala ndikufa mndende, adatero Banda. - Iye adati ndibwino amabungwe omwe siaboma akhalirane pansi ndikupeza thandizo kuti atolere zomwe zimachitika pomwe mabwalo adali otseka. - Chunga akuti monga atsogoleri ena anzeru amachitira mmaiko akunja, kukadakhala kwanzerunso Mutharika akadapepesa koma chachidziwikireni nkuti sangayerekeze. - Iye wati anthu alisumire boma kaamba kowaphwanyira ufulu. - Zingakhale bwino ena atasuma. Ngakhale kuli sitalaka kapena ayi komabe pakutha pa maola 48 munthu amayenera adziwe mlandu wake ndipo ngati nkoyenera apatsidwe belo. - Ena atasuma zingapereke chenjezo kuboma pazomwe zidachitikazo ndipo ena sangadzazichitenso, watero Chunga. - Koma Ntaba wati akuluakuluwa asayambe zosokoneza chifukwa nkhani ya mbali ziwirizi yatha ndipo amvana chimodzi. - Iye wati sakuona choti Mutharika apepesere pomwe sadalakwitse. - Limbani Kawombe wa mmudzi mwa Kachepa T/A Likoswe mboma la Chiradzulu wati nchanzeru kuti Mutharika apepese chifukwa omwe adamuvotera amazunzika kundende asadapezeke ndi mlandu. - Adakayenera kulankhulapo pomwe sitalaka imachitika koma sadalankhule zomwe zazunzitsa Amalawi, adatero Kawombe. - Mneneri wa omwe amachita sitalakayi, Austin Kamanga wati iwo alibe zonena zambiri chifukwa agwirizana ndi boma kuti awapatsa K40 pa K100 iliyonse ya malipiro awo kuyambira 2006. - Kamanga adati boma lawatsimikizira kuti ndalamazi ayamba kulandira mmwezi wa Epulo. - Iye adati ena adzalandira zonse pomwe ena azilandira pangonopangono. - Kamanga adati sitalakayi yachulutsa mulu wantchito chifukwa pali milandu yambiri yomwe ikuyenera kukambidwa. - Malinga ndi iye, pangano lawo ndi boma nkuti agwira ntchito mokhetsa thukuta. - Mabwalo a milandu adasiya kugwira ntchito pa 9 Febuluwale pofuna kukakamiza boma kuti likwaniritse zomwe Nyumba ya Malamulo idavomereza mu 2006 kuti malipirowo akwezedwe. - Zingapo zakhala zikuchitika pomwe anthu amalephera kutenga chiletso cha bwalo, ena amakanika kutulutsidwa pabelo, malipoti akhalanso akumveka kuti angapo amwalira mchitolokosi akudikira milandu ndipo milandu yambiri yangokhala njiiii! Ndende za dziko lino zimayenera kusunga oganiziridwa milandu 1 000 koma chiwerengerochi chakwera kufika pa 2 425. - Mneneri wa ndende mdziko muno, Evance Phiri, wati chiwerengerochi chidakula makamaka mndende za Zomba, Chichiri, Mzuzu ndi Lilongwe. - Iye adati padali chiopsezo kuti chakudya chiyamba kusowa mndende kaamba ka kuchulukana. - Phiri adaonjeza kuti chiwerengero cha anthu mndende chakwana 13 425. - Phiri adati ndende za dziko lino mumayenera kukhala anthu a pakati pa 5 000 ndi 6 000. -" -ID_fwnlFMCa," Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Mtsutso wabuka ndi mmene mtsogoleri wa dziko lino, Lazarus McCarthy Chakwera, wasankhira nduna za boma lake. - Amalawi ena akuti sakuonapo cholakwika ndi mmene Chakwera wasankhira nduna zake chifukwa munthu amagwira ntchito ndi anthu omwe akuwakhulupirira, komanso omwe akumvetsetsa masomphenya. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Wasankha nduna 31: Chakwera Koma Amalawi ena akuti ndi wokhumudwa chifukwa samayembekezera kuti mtsogoleriyu nkumaninkha maudindo kwa anthu okhawo omwe adamuthandiza kugwetsa boma la Democratic Progressive Party (DPP). - Pokambirana pa masamba awo a mchezo mndandanda wa nduna utangotuluka kumene Lachitatu usiku, anthu ena amafunsana kuti zitheka bwanji banja limodzi kutulutsa nduna ziwiri. - Abale mpaka bedi limodzi kumagonapo nduna ziwiri adatero Margaret Banda pothirirapo ndemanga pa kusankhidwa kwa Mohammed Sidik Mia ngati nduna ya zamtengatenga ndi mkazi wake Abida Sidik Mia yemwe panopa ndi wachiwiri kwa nduna ya zamalo. - Nalo banja la mtsogoleri wakale wa dziko lino Dr Hastings Kamuzu Banda sadaliponye miyala kaamba koti asankhamo Khumbize Kandodo Chiponda kukhala nduna ya zaumoyo ndi mlongo wake Kenny Edward Kandodo yemwe watenga unduna wa za ntchito. - Nancy Tembo, mpongozi wa John Tembo, adamusankha kukhala nduna ya za nkhalango ndi zachilengedwe pamene Roy Akajuwe Kachale-Banda, mwana wa mtsogleri wakale wa dziko lino Joyce Banda, ndi nduna ya za malonda. - Koma Joseph Phiri wa ku Mdeka mboma la Blantyre adati sakuonapo cholakwika ndi masankhidwe a ndunazi chifukwa mtsogoleri amagwira bwino ntchito ndi anthu omwe akuwakhulupirira, komanso omwe akudziwa masomphenya ake. - Ngakhale ku America mwamuna ndi mkazi wake amatha kutumikira chipani chimodzi. Mwachitsanzo, Bill ndi Hilary Clinton ndi banja, koma akhala apatsidwa maudindo akuluakulu pa ndale. - Kodi ndiye kuti mwamuna akapatsidwa udindo ndiye kuti mkazi sakuyeneranso kupatsidwanso udindo ngakhale ali ndi zomuyenereza? adafunsa Phiri. - Mkuluyu akupempha Amalawi kuti apereke mwayi kwa ndunazi kuti zigwire ntchito zawo. - Wezi Moyo, mmodzi mwa anthu omwe amatsatira ndale mdziko muno, watsutsa zomwe Phiri walankhula. - Sindikuona chifukwa chosankhira banja lonsemwamuna ndi mkazi wake kukhala nduna, adatero Moyo polankhula ndi Tamvani. - Amalawi ena akudabwa ndi kusankhidwa kwa Gospel Kazako, mwini wake wa wailesi ya Zodiak, kukhala nduna yofalitsa nkhani. - Nduna yofalitsa nkhani imakhala mgulu lounika mmene mawailesi akugwirira ntchito, kodi wailesi ya a Kazako ikadzalakwira malamulo a dziko lino adzalola kuti itsekedwe? Apa zaonetseratu poyera kuti a Chakwera amasankha anthu omwe akuganiza kuti adathandiza kuti alowe mboma osati omwe ali ndi luntha lotukula dziko lino. - Lachitatu Chakwera adasankha nduna 31 ndipo 12 mwa izo ndi amayi kuimirira 39 percent. Achiwiri kwa ndunazi ndi amayi okhaokha ndipo alipo 8. - Mwa ndunazi, 7 zimachokera ku Lilongwe komwenso Chakwera amachokera zomwe bungwe la Centre for Democracy and Economic Development Initiative (CDEDI) lati sizikuonetsa kusintha kulikonse pakati pa boma Tonse Alliance ndi DPP. - Danwood Chirwa, mmodzi wa akatswiri azamalamulo, adati ndi wokhumudwa ndi mmene Chakwera wasankhira nduna za boma lake. - Iye adati Chakwera akadatengerapo phunziro pa Modecai Msisha yemwe adakana unduna kaamba koti samafuna anthu aziona ngati akumulipira chifukwa cha ntchito yotamandika yomwe adaigwira poimirira Chakwera ku khoti. - Msisha ndi yemwe amatsogolera gulu la maloya omwe amayimirira Chakwera pa mlandu womwe mtsogoleriyu amapempha khoti kuti likane kuti mtsogoleri wa DPP Peter Mutharika adapambana chisankho cha mtsogoleri wa dziko lino cha pa May 21 2019 kaamba koti chidali ndi zolakwika zambiri. - Mtsogoleri wa dziko lino ndi mkulu wa apolisi ndi gulu la asilikari a nkhondo a dziko lino ndipo wachiwiri kwa nduna ya zachitetezo ndi Jean Sendeza. - Chakwera adasankha wachiwiri wake kukhala nduna yoona zokonza ndondomeko za chitukuko za boma, komanso kukonzanso magwiridwe ntchito a anthu a mboma. - Lobin Lowe ndi nduna ya zamalimidwe ndipo wachiwiri wake ndi Agnes Nkusa Nkhoma, Felix Mlusu ndi nduna ya za chuma pamene Michael Usi amupatsa unduna wa nyama zakutchire ndi zokopa alendo. - Eisenhower Mkaka ndi nduna yoona za zakunja, Patricia Kaliati ndi nduna yoona za chitukuko ndi kusamalira anthu pamene Richard Chimwendo Banda ndi nduna yoona za chitetezo cha mdziko. - Lingson Belekanyama ndi nduna ya maboma aangonoangono ndipo wachiwiri wake ndi Halima Ali Daud; Titus Mvalo ndi nduna ya zachilungamo; Agnes Nyalonje ndi nduna ya maphunziro wachiwiri wake ndi Madalitso Kambauwa; Khumbize Chiponda ndi nduna ya za umoyo ndipo wachiwiri wake ndi Chrissie Kanyasho; Kandodo ndi nduna ya zantchito ndipo wachiwiri wake ndi Vera Kamtukule. - Newton Kambala ndi nduna ya za magetsi; Kezzie Msukwa ndi nduna ya za malo ndipo wachiwiri wake ndi Abida Mia. -" -ID_gNnORoJy," Mamulumuzana agwa Chisankho chapatatu chadza ndi zowawa zake. Pamene mpando wa pulezidenti wakhala wokokerana, mipando ya aphungu nayo yagwetsa mamulumuzana. - Omwe ndi akuluakulu pa ndale komanso ena omwe adali nduna mmbuyomu asadabuzika pamipando ya phungu wa Nyumba ya Malamulo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Adagwa nayo: Kunkuyu Zotsatira zosatsimikizika ndi bungwe la chisankho la Electoral Commission (MEC) pofika Lachinayi madzulo, zimasonyeza kuti mamulumuzana ena amene adali nduna komanso odziwika kuchipani chawo asadabuzika pachisankhochi. - Zotsatirazi ndi malinga ndi zomwe zimaulutsidwa pawailesi ya Zodiak Broadcasting Station (ZBS) komanso pakanema ya MBC TV. - Zotsatira zosatsimikizikizi zimasonyeza kuti aena mwa omwe agwawo ndi Chris Daza, Anita Kalinde, Ken Kandodo, Halima Daudi, Ralph Jooma, Brown Mpinganjira, Moses Kunkuyu, Ulemu Chilapondwa, Abel Kayembe, Dr Cornelius Mwalwanda, Chikumbutso Hiwa, Agness Mandevu Chatipwa, Sosten Gwengwe, Dr Godfrey Chapola, Ken Zikhale Ngoma, Dr Cassim Chilumpha, Ralph Kasambara, John Bande, Billy Kaunda ndi Joseph Tembo. - Koma nkhani yachisoni idachitika Lachinayi pamene yemwe adali wachiwiri kwa nduna ya maboma angono Godfrey Kamanya adadziwombera kunyumba kwake ku Area 10 mumzinda wa Lilongwe. Kudziomberaku kumadza zotsatira zosatsimikizika zimasonyezanso kuti wagwa ngati phungu wanyumba ya Malamulo. -" -ID_gQUKBvSd," Love ya pa Zed ikutipweteka La 40 lakwana. Zochitika ku Zambia komwe Flames imakapikisana nawo mumpikisano wa Cosafa zadziwika. Kumeneko Flames idataya bomwetamweta koma ati idatenga mapointi onse kwa mahule. - Asungwana a pa Zed tidatenga malo kumeneko ati mpaka kukwera nawo basi ya Flames uko akuyamikira anyamatawa ndi makochi kuti amasewera bwino. Timaganiza kuti poti akwera nawo basiyo ndiye kuti mphunzitsi wa Flames akawaseweretsa koma ife osawaona mgalaundi. Kodi adawaseweretsa malo ati? Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ndiyetu ta ku Zambia timachita kusangalala kuti na love ya ise tizapasa waneba osati wakawalala wapa Zed awa oyenda okha mukoshi opanda na kamusungwana kamushemushe ngati ise. Manje ma boys wapa Zed wali stingy kuposa wapa Malawi ka. - Aliyense inde atha kukopeka ndi tasungwana ta pa Zed komabe tikuganiza kuti nthawiyi idali yolakwika kuti tisamale osewera athu ngakhalenso makochi. Makochi ndi osewera ali ndi nthawi yambiri yongokhala, bwanji osapita kumeneko ndikukathana ndi tiasungwanati? Kodi masiku anayi akugwira ntchito ya dziko angalephere kupirira? Anyamatawa amagwiritsira misonkho yathu kotero tikufuna chilungamo chioneke apa. FAM ndiyo mutu kuti atiuze zenizeni aganyu tisanaganize mopenga. - Uncle Tom adasiya osewera 7 ati amasowa khalidwe koma ena omwe adafuntha kumeneko adawatenga ku Rwanda. Kodi pali chilungamo apa? Tipemphe kuti anthu omwe adali kumeneko atiuze chilungamo ndipo FAM isakhalire chilungamochi. Pamene tikusangalala kuti tagwetsa Rwanda kwawo, tikukhulupirira chisangalalochi chitidziwitsanso zoona zake. -" -ID_gWypxzeL," Tikuchita bwanji ndi matewera? Thewera loti lagwiritsidwa ntchito limaipa mmaso komanso kudetsa kukhosi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mwina likakhala la mwana wako, komabe ambiri limativuta kuyangana, kuligwira kapena kuchapa kumene. - Utchisi wathewera la nsalu umaonekera komanso kusautsa anthu pakhomo. - Amayi ena opanda dongosolo amatha kusunga matewera ogwiritsa ntchito kwa nthawi yaitali zomwe zimasokoneza pakhomo. - Mmaganizo awo amayi oterewa amati chimbudzi cha mwana nchosachititsa nyansi chasiyana ndi munthu wamkulu. - Koma izi sizoona. Chimbudzi ndi chimbudzi basi. Sichikondweretsa kuchiona. - Kuphatikiza apo, kulephera kusamala chimbudzi choti mwina muli matenda kungapangitse kuti matendawo afale mosavuta. - Tsopano kubwera kwa matewera a pulasitiki, aja timangotaya tikagwiritsa ntchito, kwadzanso ndi utchisi wake omwe umakhudza anthu ochuluka mmadera omwe tikukhala. - Basitu, amayi ena omwe amagwiritsa ntchito matewerawa amangotayapo mwachisawawa nkumapatsa agalu zochita. - Mukudziwa inu khalidwe la galu. Kungotayapo matewerawa poyerayera kumapangitsa agalu kuti akoke izi nkumakasiya mmakomo mwa anthu ena kapena mmisewu kumene. - Koma aliponso amayi ena omwe sadikira galu kuti achiteizi. Ngati alibe dzala kapena malo ena osunga zinyalala, amangoponyapo matewerawa pali ponse bola zachoka pakhomo lawo. - Kukhala kotereku nkosokoneza. Thewera la mwana wako lisapsinje anthu okuzungulira. - Pamene tikukhala mmaderamu timayenera kuonetsetsa kuti zochita zanthu zisasokoneze moyo wa anzathu. - Iwe usamapeze mtendere pochita chinthu chomwe chichotse mtendere wa wina. - Tisanagwiritse ntchito thewera la pulasitiki tiganizire kuti tilisamala bwanji kuti lithere pakhomo pathupo, lisakafike pakhomo pa mnzathu kapenanso kuonedwa ndi ena omwe sizikuwakhudza. - Mmadera tikukhalamu tatopa ndi mchitidwe womangotaya matewera paliponse. -" -ID_gXoNxZxq," Mikangano ya mafumu yankitsa Ngakhale pali mkangano pakati pa maanja awiri wokhudzana ndi ufumu a Kapoloma ku Machinga, boma lati silibwerera mmbuyo pankhani yokalonga ufumuwu. - Mneneri wa unduna wa maboma angonoangono Muhlabase Mughogho adati boma ndilomangika manja ndi chigamulo cha khoti ndipo lipitirira ndi kulonga ufumuwo Loweruka pa 6 December 2014. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Khoti lidagamula kuti Ahmed Gowelo ndiye woyenera kulowa ufumuwo ndiye ife kuti tisalonge tiputa mlandu osatsata chigamulo cha khoti, adatero Mughogho. - Chikalata cha mbiri ya ufumuwu chimasonyeza kuti ufumuwu umayendetsedwa ndi maanja awiri molandirana koma zinthu zidavuta mchaka cha 2007 yemwe adali mfumu pa nthawiyo atamwalira. - Mkangano wina udabuka ku Zomba wolimbirana ufumu wa Malemia koma Mughogho adati mkanganowu ukuwunikidwa kubwalo la milandu choncho mpovuta kulankhulapo. - Mkangano wa ufumu wa Malemia ndiwovuta koma padakalipano uli kubwalo la milandu ndiye sitinganenepo kanthu mpakana bwalolo litagamula, adatero Mughogho. - Undunawu udalinso ndi mkangano wa ufumu wa Mduwa ku Mchinji koma Mughogho adati mkangano uwunso udagamulidwa kukhoti. - Petros Chitedze mmodzi mwa akuluakulu omwe amatsata za ufumuwo adati mkanganowo udakalipo. - Kumeneko, Patson Magaleta wa banja la Magaleta akulimbirana ufumu wa Mduwa ndi Andrew Patrick Mderu mdzukulu wa Mduwa. - Mughogho adati pofuna kuthana ndi mapokoso oterewa, unduna udakhazikitsa komiti yoti izigwira ntchito ndi mafumu ndi ma DC posankha woyenera kulowa ufumu. - Iye adati mikanganoyi imayamba kaamba kosungitsana ufumu wina akamwalira komanso kuyambitsa midzi ingonoingono yomwe boma silikudziwa. - Tidapempha DC kuti mfumu ikamwalira ndipo wina nkulowapo ngati wongogwirizira, asamamulole kuchita nawo misonkhano chifukwa oterewa akaona zokoma za ufumuwo ndiwo amayambitsa zokakamira eni ake akati autenge, adatero Mughogho. -" -ID_gdSGsoTn," Vuto la madzi lakula ku Mulanje Anthu a mdera la mfumu Mpweshe komanso Khunyeliwa mdera la T/A Juma mboma la Mulanje akuvutika kuti apeze madzi aukhondo chifukwa cha kuchepa kwa mijigo mmidzi mwawo. - Mudzi wa Mpweshe, womwe uli pamtunda wa pafupifupi makilomita 55 kuchokera pa boma, uli ndi mjigo umodzi okha pomwe mabanja oposa 400 amakatunga madzi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Malinga ndi mfumu Mpweshe, kuchepa kwa mijigoko kukudzetsa mavuto osiyanasiyana chifukwa amayi ndi atsikana amakhala pamizere italiitali kuti apeze mpata wotunga madzi, komanso ambiri mwa iwo amayenda ulendo wautali kuti akafike komwe kuli mjigowo. - Mjigo womwe uli mmudzi mwathuwo adaukumbira kumbali kwenikweni kwa mudzi wathu komwe ndi kumalire ndi mudzi wa Khunyeliwa womwenso uli ndi mavuto a madzi, choncho kutunga madzi pamjigowo kumakhala kolimbirana kaamba ka kuchuluka kwa anthu, idatero mfumuyo. - Malinga ndi mmodzi mwa ogwira ntchito muofesi yoona za madzi mboma la Mulanje, Medson Bwezani, ndondomeko za madzi zimati mjigo umodzi umayenera kupereka madzi kwa anthu okwana 200, pomwe mpope umodzi umayenera kumagwiritsidwa ntchito ndi anthu 250. - Mjigo wina womwe mudziwo udali nawo utaonongeka mchaka cha 2007 mudziwo sudalandirenso mjigo wina. - Mfumu Mpweshe idauza Mana kuti kwa zaka pafupifupi 8 mudziwo wakhala mmavuto otere ngakhale kuti iwo ndi anthu a mmudzi mwawo akhala akunena za vutolo kukhonsolo komanso kwa mabungwe omwe akugwira ntchito mderalo kuti awathandize. - Poyankhulapo, mkulu woyendetsa zitukuko mboma la Mulanje, Humphrey Gondwe, adati izi nzomvetsa chisoni chifukwa kupereka madzi aukhondo kwa anthu ndi imodzi mwa ngodya za chitukuko cha dziko lino. - Gondwe adati vuto lomwe lilipo ndi lakuti pazitukuko zomwe atsogoleri a mderalo adapereka chaka chino kukhonsolo kuti iwathandize, sadaikepo chitukuko cha madzi. Choncho nkovuta kuti khonsolo iwapatse mjigo anthuwo msanga. - Chinthu china chomwe chikukulitsa vuto la madzilo nchakuti mmudzimo mulibe chitsime kapenanso mtsinje woti anthu angamakatungeko madzi ogwiritsa ntchito zina. -" -ID_gggBcgSt,"YONECO Yati Ichilimika pa Nkhani za Uchembere Wabwino By Glory Kondowe Bungwe la Youth Net and Counscelling YONECO lati lichilimika pa ntchito yake yowonetsetsa kuti achinyamata mdziko muno akukhala moyo wabwino powathandiza mu njira zosiyanasiyana. -Mkulu oyanganira ma program ku bungweli a Wezzie Kamphale, anena izi lachitatu mu mzindawa Lilongwe, pa mwambo okhazikitsa project yomwe cholinga chake ndi chofuna kudziwitsa achinyamata nkhani zokhudza uchembere wabwino, ubereki komanso kuwalikmbikitsa achinyamata omwe adapezeka ndi kachirombo koyambitsa matenda a Edzikutiadzilandirathandizomoyenelera ngati njira imodzi yowathandiza achinyamatawa kukhala ndi moyo wabwino. -Pakuyankhura pa mwambuwu a Kamphale anati ndondomekoyi iwathandiza achinyamatawa pamoyo wawo wa tsiku ndi tsiku kuphatikizaponso kuwalimbikitsa pa nkhani za maphunziro awo kuti asamakumane ndi zovuta zosiyanasiyana. -" -ID_glZTFNJf," Wotsatsa msuweni wake Amangidwa miyezi iwiri Ngati bodza, koma apolisi mboma la Nkhotakota atsimikiza kuti bwalo la milandu la majisitireti lagamula kuti Bakali Chirwa, wa zaka 37, akagwire ukaidi wa miyezi iwiri kaamba kotsatsa msuweni wake, Hussein Banda, wa zaka 22, kwa msodzi wina wake pamtengo wa K550 000. Evance Green wa zaka 50. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mneneri wa polisi mbomali, Williams Kaponda, wauza Msangulutso kuti Chirwa, wa mmudzi mwa Mkumbira, kwa T/A Malengachanzi adatsatsa msuweni wakeyo kwa Evance Green, wa zaka 50, wochokera mmudzi mwa Chilezi kwa Malengachanzi komweko, pa 8 February 2016, koma poyamba wotsatsidwayo ankaona ngati nthabwala. - Green adatiuza kuti poyamba ankawona ngati akusereula chabe koma akuti adadodoma kuti patapita masiku atatu wotsatsayo adamupezanso nkumuuza kuti amafuna ndalama mwachangu ndipo amafunitsitsa bizinesiyo itayenda mwachangu, adatero Kaponda. - Akadagulitsidwa: Banda Iye adati wotsatsidwayo adangouza mwini malondayo kuti amuyankhabe ndipo atasiyana adakanena kwa a nyakwawa Chilezi yemwe adamuuza kuti amuuze poti angakumane kuti malonda achitike, osadziwa kuti adamukonzera kampeni. - Kaponda adati tsiku lokumanalo, nyakwawa Chilezi adaitanitsa mboni mwachinsinsi kuti zidzamve zokha mwamseri za malonda achilendowo ndipo zina mwambonizo adali makolo awo a wotsatsa ndi wofuna kugulitsidwayo. - Mudavuta mukhothi, Lachisanu lapitali [pa 11 March] woimbidwa mlandu ataona kuti pakati pa mboni padali makolo ake, ndipo adanenetsa kuti adamvadi momwe zokambirana za bizinesiyo zidayendera, adatero Kaponda. - Wofufuza nkhani za polisi mbomalo, Francis Banda, adati awiriwo atakambirana kwa kanthawi adagwirizana kuti agulitsane munthuyo pamtengo wa K500 000 ndipo kuti ayamba kupatsana theka kuti theka linalo adzapatsane popatsana malondawo. - Iye adati pofuna kuti wotsatsa malondayo asadzakane pamawa kuti walandira ndalama, adagwirizana kuti aitane mboni zoonerera akamapatsana ndalama zoyambirazo ndipo Chirwa adadzidzimuka kuona kuti mbonizo padali mayi a wogulitsidwayo ndi mchimwene wake (wa Chirwayo). - Adangoti kakasi ndipo ife tidatsegula mlandu pomwepo mpaka adakalowa mukhothi momwe adalephera kuukana mlandu ndipo woweruza First Grade Magistrate Juma Chilowetsa adamupatsa miyezi iwiri kuti akagwire ntchito yakalavulagaga pa mlandu wochita zomwe zingasokoneze mtendere, zomwe ndi zotsutsana ndi gawo 168 ya malamulo, adatero Banda. - Green adauza Msangulutso lachinayi lapitali palamya kuti adali wodabwa ndi wamantha kumva munthu akumutsatsa malonda a munthu chonsecho sadamvekepo mbiri yochita malonda kapena masiramusi a ziwalo za anthu ndipo ichi ndicho chidamuchititsa kukadziwitsa a mfumu nkhaniyo isadafike pena. - Ankatsatsa msuweni wake: Chirwa Tidakumana ndi kuchokera kunyanja ndipo adandilonjera nkundiuza kuti adali ndi mawu. Nditampatsa mpata wolankhula adandiuza kuti adali ndi malonda koma malonda ake adali munthu. Ndidangoseka poona ngati macheza chabe, adatero Green. - Iye adati kenako awiriwo adayamba kutsogozana mpaka pakhomo pake kenako wotsatsa munthuyo adatsanzika. - Tsiku lina adadzandipeza pakhomo ndipo ndidamulonjera koma ndidadzidzimuka kumva kuti wabweranso ndi nkhani yomweyo ndiye ndidachita mantha kuti mwina kapena anthu akundiganizira zolakwika ndiye ndidakanena kwa a mfumu, iye adatero. - Mkuluyu adati mfumu sidazengereze koma kumuuza kuti aoneke ngati akufunadi malondawo ncholinga choti amukole wotsatsa munthuyo kuti nkhani ikapita kupolisi ikakhale ndi umboni ndipo zidachitikadi monga momwe mfumuyo idanenera. - Green adati wakhala akuchita usodzi kwa nthawi yaitali osagwiritsa ntchito chizimba chilichonse ndipo zimamuyendera bwinobwino komanso ali ndi makasitomala ambiri omwe amachita nawo bizinesi. - Mwina amangoona momwe zimandiyendera nkumaganiza kuti ndi mankhwala pomwe ayi ndithu, ndimachita chilichonse mchilungamo ndi choonadi basi, adatero mkuluyu. - Tidakanika kuyankhula ndi Banda, mnyamata amene adali pamalonda, kaamba koti tidalephera kupeza nambala ya foni yake. - Potsirapo ndemanga pachigamulochi ndi chilango chake, katswiri wa zamalamulo kusukulu yaukachenjede ya Chancellor College, Edge Kanyongolo, wati olakwa ndi omwe adatsegula mlanduwo chifukwa kutsatsa munthu si mlandu waungono ngati momwe adauonera. - Iye adati oweruza milandu amagamula potengera zomwe auzidwa mukhothi, osati momwe ntchimolo lilili chifukwa amagwiritsa ntchito zomwe malamulo amanena. - Wogamula mlandu amangomva zomwe ozenga ndi ozengedwa akunena nkupanga chigamulo, ndiye ngati ozenga apereka mlandu wopepuka chigamuloso chimapepukanso. Apa ozenga mlandu akadapereka mlandu waukulu kuti wogamula naye apereke chilango chachikulu, adatero Kanyongolo. - Naye womenyera ufulu wa anthu, Timothy Mtambo, adati nzokhumudwitsa kuti anthu omwe amapezeka ndi milandu yoopsa amalandira zilango zopepuka, zomwe zimawapatsa danga lokabwereza mlanduwo. - Iye adati malamulo ambiri adapangidwa kalekale ndipo ndi ofunika kuunikidwanso kuti zilango zake zizifanana ndi chomwe walakwacho kuti azitengerapo phunziro, komanso anthu ena omwe adali ndi cholinga chopanga zomwezo asamapangire dala. -" -ID_goBLpsZg," Apolisi anjata wolemba ntchito apolisi Pamene Patrick Mayeso Nkhoma wa zaka 28 ndi anzake ena 35 amanyadira kuti ayamba kuzinyambita ndalama za boma akalembedwa ntchito yaupolisi, iwo sadadziwe kuti owalemba ntchitowo, adangofuna kuwatafunira ma K9 500 awo powanamiza kuti. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Malinga ndi mneneri wa polisi ku Machinga Davie Sulumba, apolisi a mbomali agwira Ellard Sanudi, wa zaka 32, pomuganizira kuti iye ndi mnzake wina amene pakadalipano sakudziwika komwe ali, adanamiza anthu kuti awalemba ntchito yaupolisi, zomwe zikutsutsana ndi ndi gawo 361 la milandu ndi zilango zake (Penal Code) la malamulo oyendetsera dziko lino. - Sulumba adati Sanudi ndi mnzakeyo akuwaganizira kuti adauza anthuwo kuti apereke maina awo, masatifiketi ndi nambala za foni komanso alipire K9 500 aliyense ngati atsimikizadi kuti akufuna kulembedwa ntchito kupolisi. - Anthuwa adalipiradi ndalamazi, ena pamanja pamene ena adalipira kudzera pa TNM Mpamba komanso Airtel Money, ndipo adawatsimikizira kuti pa 30 May chaka chino akakumane pabwalo la T/A Nsanama ku Machingako kuti akanyamuke pagalimoto ya polisi kupita kusukulu yophunzira ntchito zaupolisi, adatero Sulumba. - Tsikuli litafika anthu ofuna ntchitowa adafika pabwalo la mfumulo mwamachawi atanyamula zikwama zawo, koma kudangoti zii ngati kumanda, Sanudi ndi mnzake osatulukira pamalopo. Izi zidachititsa anthuwa kukamangala kupolisi. - Pakadalipano apolisi anjata Sanudi amene akuti adali ngati kalaliki wa oganiziridwawa, pamene mnzake, amene akuti adavala yunifomu ya polisi, akusakidwabe. -" -ID_gpwWjPsD,"Nduna Yati Malipiro a Aphunzitsi Msukulu Za Kwacha Akuchepa Wolemba: Sylvester Kasitomu ent/uploads/2019/09/navicha-170x170.jpg 170w"" sizes=""(max-width: 344px) 100vw, 344px"" />Wati aphunzitsi a msukulu za kwacha akulandira ndalama zochepa kwambiri-Navicha Boma lati liyesetsa kupereka malipiro abwino kwa anthu omwe amapereka maphunziro a msukulu za kwacha mdziko muno pofuna kupititsa patsogolo maphunzirowa. -Mai Mary Navitcha yemwe ndi nduna yoona zoti palibe kusiyana pakati pa amai ndi abambo, ana, aulumali ndi chisamaliro cha anthu komanso phungu wadera la Thyolo Thava anena izi Loweruka pa mwambo wa chaka chino wa tsiku lokumbukira kuwerenga padziko lonse la International Literacy Day omwe unachitikira pa sukulu ya primary ya Nsenjere mboma la Nkhotakota. -Iwo ati dziko lomwe anthu ake sakudziwa kuwerenga kulemba komanso kuwerengera silingatukuke kaamba koti anthu satenga nawo gawo pa ntchito zofunika zomwe zingatukule dziko monga ntchito za malonda ndi zina. -Mwazina iwo ati ndalama yomwe anthu amalandila ndi 15,000 kwacha pa mwezi yomwe ndi yochepa kwambiri potengera ndi ntchito yomwe anthuwa akugwira ndipo pamenepa iwo apempha boma kuti liyike ndalama zochuluka kwa aleziwa kuti adzigwira ntchitoyi mozipereka. -Dziko la Malawi ndi limodzi mwa maiko omwe ali ndi chiwerengero chambiri cha anthu osadziwa kulemba komanso kuwerenga chomwe chili pafupifupi 5milion kuyerekeza ndi maiko wena. -" -ID_gzOZEksr," Tsala bwino 2016 Pamene tikutsendera chaka cha 2016, akadaulo ena pandale ati zochitika mchakachi zikutsimikiza kuti Amalawi akuchenjera ndiye andale asamale mu 2017. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Akadanena izi kaamba ka mipungwepungwe imene idagwedeza zipani za ndale, kulephera kwa zipani zina pa zisankho zapadera zimene zidalipo komanso misamuko imene idagundika mu 2016. - Katswiri wa za ndale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Boniface Dulani, adati zochitika pa dale mchakachi ndi chenjezo kwa andale kuti aunike bwino khalidwe lawo madzi asadafike mkhosi. - Masiku ano anthu adachangamuka ndipo safuna kugwiritsidwa ntchito nkutayidwa. Mikangano imene idabuka mzipani komanso zotsatira za chisankho, muona kuti ngakhale andale samayembekezera kuti zingayende choncho, adatero Dulani. - Mchakachi mudali chisankho chapadera Iye adati kale Amalawi ankatsatira ndale zofumbatitsana koma adazindikira kuti ndale zotere zimangowaphwanyira ufulu osankha atsogoleri. - Mkulu wa Malawi Electoral Support Network (Mesn) Steve Duwa adati nthawi yakwana yoti a ndale ayambe kudziyika mgulu la ena onse osati kudzipatula. - Iye adaonjeza kuti mikangano ina mzipani imayamba kaamba ka njala yofuna maudindo ndiye atsogoleri a zipani azigonjerana nkutsatira zomwe zamangidwa kumsonkhano waukulu wa zipani zawo. - Chipani cha MCP chidagwedezeka ndi mikangano mpaka akuluakulu ena adachotsedwa pomwe ena adaimikidwa. Mikanganoyo idayamba ndi apampando a makomiti a mmaboma omwe posakondwa ndi kusinthidwa kwa maudindo ena a mukomiti yaikulu, adatengera chipanichi kukhoti pofuna kukakamiza chipani kupangitsa msonkhano waukulu wosankha maudindo. - Chipanicho chidachotsa mmodzi mwa mizati yake, Felix Jumbe yemwe ndi phungu wapakati mboma la Salima pamodzi ndi akuluakulu ena monga wapampando wa mchigawo cha kummwera Chatinkha Chidzanja-Nkhoma ndi Azam Mwale. MCP idaimitsa akuluakulu Jessie Kabwira phungu wa ku Salima yemwe panthawiyo anali mneneri wachipani komanso mzati wina wa chipanicho Joseph Njobvuyalema. - Nako ku Peoples Party (PP), kudali kusamvana kwa mchipanicho kudayamba kaamba ka kubindikira kwa mtsogoleri wake Joyce Banda kumaiko akunja. - Kusowa kwa Banda kudabweretsa mikangano yolimbirana utsogoleri mchipanichi ndipo pomwe iye adasankha phungu wa kumwera kwa boma la Salima Uladi Mussa kukhala wogwirizira utsogoleri wa chipanichi, akuluakulu ena sadagwirizane nazo. - Mmodzi mwa akuluakuluwo, Christopher Mzomera Ngwira yemwe ndi woyanganira chipanichi mchigawo cha kumpoto adati njira yomwe Banda amatsata poyendetsa chipanicho idali yosokonekera ndipo iye adati kudali bwino mtsogoleriyo akadatula pansi udindo wake kuti chipanichi chione njira zina. - Akuluakulu ena a chipanicho, kuphatikizapo yemwe adaima ndi Banda pachisankho, Sosten Gwnegwe komanso Brown Mpinganjira atuluke mchipanicho. - Naye mneneri wa chipanicho Ken Msonda adatuluka PP mu September. Iye adakalowa DPP. -" -ID_hBiabWXV," Palibe angamange mvula, siyani kuzunza anthu Masiku apitawa anthu 7 adawagwira ku Chiradzulu ndipo adawazunza powaganizira kuti akumanga mvula. Adawakolezera moto masanasana kuti aothe ndipo akuti anthuwo atangonena kuti mvula ibwera, adawasiya ndipo mvula ikulikitika mpaka lero. Kodi munthu angathe kumanga mvula? Nanga amamangira chiyani? BOBBY KABANGO akufunsa mneneri wa zanyengo Elina Kululanga kuti afotokoze zomwe zimachitika kuti mvula igwe kapena isagwe madera ena motere: RAINING Pali zikhulupiriro zoti mvula ikamavuta, monga yavutira chaka chino maka madera a chigawo chakummwera, ndiye kuti ena akuimanga dala. Inu monga a zanyengo mukuti bwanji? Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ayi, ndipo sizingatheke munthu kumanga kapena kugwetsa mvula. - Nanga mvula ikuvuta chonchi bwanji? Iyi tsopano ndi nkhani ya kusintha kwa nyengo. Mpweya woipa womwe tikulandira ndiwo ukuchititsa kuti mvula ikhale yovuta chonchi. Nkhani iyi ndi ya dziko lonse komanso maiko ena akukumananso ndi vutoli, si kuno ku Malawi kokha, ayi. - Kodi zatani kuti chaka chino tikumane ndi mavutowa? Nkhani ndi kusintha kwa nyengo. Kuti mumvetse chomwe chikumachitika ndi ichi: mitambo ikumakungana bwinobwino kusonyeza kuti mvula ibwera. Mphepo yoipa ikangowomba, basi mvula singabwerenso ngakhale mitambo itachuluka maka. - Kodi kale lonse mphepo imeneyi idali kuti? Mumvetsetu, ndati kusintha kwa nyengo, kalelo chilengedwe chidali chonse, koma pano chilengedwe chasokonekera. - Ndiye mukukana kuti wina sakumanga? Osatheka, ndipo padziko lapansi palibe ngakhale singanga kapena mfiti yodziwa motani amene angamange mvula. - Anthu amene adawagwira ku Chiradzulu adauza gulu kuti mvula igwa mawa lake ndipo zidatheka, ndiye mwati awawa mvula sadaimange? Inuyo mumamvera za nyengo? Chifukwa sabata yatha takhala tikulengeza kuti sabata ino yonse mvula igwa kwambiri kuchigawo cha kummwera, ndiye mukudabwanso pamene mwaona mvula ikubwera? Bwanji mvula ikumabwera mudzi umodzi wina osabwera poti ndi pafupi? Izi ndiye zomwe zikutsimikiza kuti nyengodi yasintha, apopo ndiye kuti pakukutanthauzirani kuti mphepo yoipayo idakhudza mbali ina kwina ayi. - Inuyotu mwakhalapo kumudzi, monga kalelo simumakhulupirira kuti anthu amamanga mvula? Ndinkakhulupirira, koma nditabwera kunthambi ya zanyengo ndi kuona momwe zimakhalira kuti mvula igwe, ndidadziwa kuti ndinkadzinamiza. - Ndiye kuti inuyo azanyengo mumamanga mvula, eti? Ayinso, ifeyo timangoona momwe mphepo ikuyendera ndipo kuti kuyenda kwake kukutanthauza chiyani. Tikaona ndi pamene timalengeza momwe mvula ibwerere komanso momwe kutenthere ndi kuzizira komwe. - Mutani kuti anthuwa akhulupirire kuti munthu sangamange mvula? Azimvera wailesi momwe zanyengo zikuyendera komanso azitifunsa. Tikhalanso ndi nthawi yowaphunzitsa anthu za nyengo mwezi umenewu. - Ngati wina akuti amatha kumanga mvula, mumutani? Ndatitu palibe amene angathe, koma ngati ena akutero ndiye abwere kuno adzatitsimikizire. - Nanga mphenzi yokha ndiye munthu angapange? Ayinso, izo ndi bodza. Palibe angapange mphenzi ndipo sadzapezekapo. Zonse ndi zokhudza chilengedwe. -" -ID_hEEYhyha,"NRB Iyambiranso Kulemba Anthu Mkaundula Pokonzekera Voti Bungwe la National Registration Bureau (NRB) lati liyamba kulemba anthu mu kaundula wa mzika, sabata ino kumadera omwe bungwe la MEC likuchita kalembera wa mavoti. - Mneneri wa bungweli Norman Fulatira wauza mtolankhani wathu yemwe amafuna kudziwa zambiri za mmene kalemberayu ayendere. -Komabe iye wati anthu omwe sanalembetse mmbuyomu ndi okhawo omwe akuyenera kukalembetsa ku maderawa ndipo adzikalembetsa mwaulere ndipo onse omwe anataya zitupa zawo adzipita ku maofesi awo omwe ali nawo pafupi. -Ganizoli ladza potsatira mkumano omwe bungweli linali nawo ndi komiti ya malamulo ya ku nyumba ya malamulo yomwe inapempha kuti kalembera wa unzika achitikenso ku maderawa pa nthawi yomwe kalembera wa mavoti akuchitika. -" -ID_hSmKRoTK," Kudali ku Namiwawa CDSS Akuphika chimbale: Chimbalanga DJ Khumbo ndi mmodzi mwa anyamata odziwika bwino pankhani yotembenuza zimbale kuti anthu azivina. Iye amatembenuza zimbale monga DJ ndi 4Tees Disco imene amayenda nayo ndi gulu la msangulutso la Jai Banda la Entertainers Promotions. - Kusakaniza nyimbo tsopano kufika pena, pamene DJ Khumbo, yemwe dzina lake lenileni ndi Khumbo Nyirenda, akhale akutengana ndi Bernadette Uzamba. Lero kuli bridal shower ku Village House, kwa Manase mumzinda wa Blantyre ndipo Loweruka likudzali, awiriwo adzamangitsa ukwati wawo ku St James CCAP asanasunthe kupita kuholo ya sukulu ya sekondale ya Zingwangwa komwe kukakhale madyerero. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Kodi awiriwo adakumana bwanji? Tinkaphunzira limodzi kusukulu ya Namiwawa CDSS. Nthawiyo ndinkakhala ku Mbayani pomwe Berna ankakhala kwa Manase. Ndidazunzika kuti andilole. Tidali kalasi imodzi, adatero Khumbo. - Ena nkumaganiza kuti icho chidali chibwana chabe, koma Khumbo adati adalimba mtima ndipo adalimbikira kufunsira Bernadetta mpaka adatheka mu 2005. - Bernadette akuti ankakana mpaka materemu awiri kutha chifukwa sankatsimikiza kuti Khumbo akukonza zazikulu. - Padali povuta kungomulola nthawi yomweyo chifukwa tidali pasukulu. Koma nditaona kuti akuzama, ndidathyola khosi, adatero iye. - Khumbo akuti achinyamata ayenera kudekha asanapeze womanga naye banja, koma akaona kuti ayanjana ndi wina, asachedwe. Pajatu mtima wa moto sudziwika, umangofunika kuti pamene papsa utonoreretu. - Sikukongola kokha kudanditenga mtima mwa Berna. Iye ali ndi khalidwe labwino. Takhala tikukhalira limodzi kwa zaka zingapo ndipo tsopano tafuna tikadalitse ukwati wathu, adatero iye. - Akumwetulira, Bernadette adati: Asungwana ayenera kufatsa asanapeze mwamuna. Masiku ano kuli amuna anjomba. Nchapamwamba kupeza mwamuna wonga Khumbo, adatero iye. - Khumbo ndi mzime mbanja la ana anayi ndipo amachokera ku Ezondweni, kwa Senior Chief Mtwalo mboma la Mzimba pamene Bernadette ndi wachiwiri kubadwa mbanja la ananso anayi ndipo kwawo ndi kwa Chipembwere, T/A Mabuka ku Mulanje. -" -ID_hXQNnZDV," Kutumiza ana kundende si yankhoJaji Jaji wa kubwalo lalikulu (High Court) Justice Annabel Mtalimanja wati kuthamangira kugamula ana achichepere kukagwira ukaidi kundende ndi njira imodzi yopititsira uchigawenga patsogolo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Mtalimanja adalakhula izi posachedwapa poyamikira ntchito yomwe likugwira bungwe losamala ana ndi kuwaphunzitsa zachikhalidwe chabwino la Chisomo Childrens Club. - Mtalimanja: Ana asapite kundende za akulu Mtalimanja adati ana achichepere akapita kundende amakakumanako ndi anamandwa pazauchigawenga omwe amawagawira nzeru zolakwika ndipo akatuluka amakayeserera zomwe adaphunzirazo moyo wauchigawenga nkupitirira. - Nkoyenera kwake kuti munthu yemwe walakwira lamulo alandire chilango koma mpofunika kuunika bwino kuti kodi chilango chomwe chikuperekedwacho zotsatira zake zikhala zotani chifukwa cholinga cha chilango nkuwongola, koma nthawi zina kumatheka kukhotetserakhotetsera. - Chomwe ndikutanthauza apa nchakuti chilango chomwe chikuperekedwa chizifanana ndi msinkhu wa munthu wolangidwayo. Ana achichepere, mwachitsanzo, akhoza kuongoka polandira maphunziro achikhalidwe chabwino, adatero Mtalimanja. - Bungwe la Chisomo Childrens Club lidayambitsa pologalamu ya Mwayi Wosinthika yomwe amaphunzitsa achinyamata opezeka olakwa za mmene angasinthire moyo wawo ndi kukhala achinyamata odalirika. - Mkulu wa bungweli Charles Gwengwe adati pakalipano bungweli laphunzitsapo achinyamata ochuluka ndipo pano ena adasinthiratu moti akugwira ntchito, ena akuchita bizinesi ndipo ena adabwerera kusukulu. - Sitiphunzitsa zakusukulu, ayi koma mmene munthu angakhalire ngati munthu pakati pa anzake. Ambiri mwa ana omwe timaphunzitsa amakhala ndi milandu ingonoingono monga kupezeka malo olakwika ngati omwera mowa, kuchita mchitidwe woyendayenda ndi kuba pakhomo pa makolo awo. - Timayenda mmalo oweruzira milandu, mndende, ndi kupolisi kusakasaka ana a milanduyi ndipo tikawapeza timapanga dongosolo lowatenga kuti tikawaongole, adatero Gwengwe. - Pologalamuyi imayenda ndi thandizo lochokera ku Ireland kudzera mu nthambi yolimbikitsa njira zina za kaweruzidwe ka milandu yomwe imatchedwa kuti mpatutso (Diversion Program). -" -ID_hXrMYaWo,"Mnyamata Anjatidwa Kamba Kopha Bwenzi la Mayi Ake Apolisi mboma la Dedza amanga mnyamata wa zaka 22 zakubadwa kamba komuganizira kuti wapha bambo yemwe anali pa chibwenzi ndi amayi ake pambuyo posemphana maganizo. -Malinga ndi mneneri wapolisi mbomalo Sergeant Cassimu Manda, malemuyi yemwe ndi Harold Sosola wa zaka 50 zakubadwa ndipo amachokera mmudzi wa Chimpeni mdera la mfumu yaikulu Chilikumwendo mbomali akhala pa ubwenzi ndi mayi a mnyamata-yu, zomwe zakhala zikuyipira mnyamatayu ndipo atakumana ndi bamboyi akuti anayamba kumumenya modetsaa nkhawa mpaka kumupha. -Malinga ndi Manda, izi zinachitika pa 1 May 2020. Padakalipano mnyamata\yu akaonekera ku khothi kuti akayankhe mlandu wa kupha. -" -ID_hkJRNBdG,"Katswiri Wauza Atsogoleri a Ndale Awerenge ndi Kumvetsa Kalata ya Maepiskopi a Katolika Mmodzi mwa akatswiri pa nkhani za ndale mdziko muno George Phiri wapempha atsogoleri a ndale omwe akupikisana pa chisankho cha President chomwe chichitike mdziko muno posachedwapa kuti apeze kalata yomwe alempha maepiksopi a mpingo wa katolika, kuti ayiwerenge ndi kuyimvetsetsa bwino. -Asayiwerenge ndi magalasi a chipembedzo chawo-Phiri Phiri yemwe ndi mphunzitsi wa phunziro laza ndale ku sukulu ya ukachenjede ya Livingstonia anena izi polankhula ndi Radio Maria pamene amathilirapo ndemanga pa chikalata chomwe maespikopi a mpingo wa katolika alemba chomwe chinawerengedwa lamulungu mmatchalitchi onse a mpingowu mdziko muno. -Iwo ati kalatayi ikuyimilira a Malawi onse chifukwa yakamba mavuto ochuluka omwe anthu mdziko muno akukumana nawo. -Iwo ati ndi pofunika kuti atsogoleri a ndalewa asawerenge kalatayi atavala magalasi azipembedzo zawo koma ayiwerenge ngati kalata yomwe ikuyimira mtundu wa anthu omwe akudandaula. -Maepiskopiwa inde ndi akatolika koma si anthu a ndale, komanso zomwe alembazi siza akhristu awo okha koma ndi zinthu zomwe zikukhudza aMalwi tonse. Atsogoleri a ndale ayipeze, ayiwerenge ndi kuimvetsa bwino kalata imeneyi kuti aziyigwiritsanso ntchito pa misonkhano yawo yokopa anthu yomwe azichita. -Ayiwerenge ngati mMalawi osati ndi magalasi a chipembedzo chawo ndipo akatero adziwa zomwe aMalawi akufuna, anatero a Phiri. -Mwazina a Phiri adzudzula mtsogoleri wa dziko lino polekelera nkhani yosankhana mitundu ndi zigawo ponena kuti mtsogoleri safunika kukhala ndi chigawo chake kapena kuti chipinda Kamba koti iyeyo amakhala mtsogoleri wa dziko lonse. -" -ID_hldteXlS,"Kwelepeta Wapempha Makolo Ateteze Ana ku Coronavirus Boma lalangiza makolo kuti adzisamalira ana awo powonetsetsa kuti sakupezeka mmalo momwe mumasonkhana anthu ambiri pofuna kupewa kutenga kachirombo koyambitsa nthenda ya Covid-19. -Kwelepeta ndi Gadama (kumanja) Wachiwiri kwa nduna yowona zoti pasakhale kusiyana pakati pa abambo ndi amayi, mayi Grace Kwelepeta anena izi lachitatu ku Zomba mdera la T/A Mbiza komwe adakayendera sukulu ya mkombaphala ya Nampwache. -Iwo apempha mafumu kuti ayike malamulo apadera kuti kholo lililonse lokwatitsa mwana, kapena mwana wake yemwe angatenge pakati adzilandira chilango. -Ana ndi gulu lina la anthu lomwe lili pa chiopsezo chachikulu ku nthendayi chifukwa amangoyenda mmene angafunire. Chocho ndi kofunika kumawatsatira bwino koma kwenikweni osawalora kuti aziyenda mwachisawawa kuwopa kuti angatengere nthendayi ndi kuyibweretsa pakhomo, anatero mayi Kwelepeta. -Mmawu ake phungu wa derali lomwe ndi la Zomba Thondwe, mayi Roseby Gadama apempha boma kuti limange sukulu za mkomba phala zambiri mdera lake kuti ana adzikhala ndi nthawi yophunzira mmalo mopita kumakawonera ma kanema. -" -ID_hlksDjgM,"Ma CBO Aphunzitsidwe Kapewedwe ka Coronavirus-Kalambule Wapampando wa mabungwe angono-angono Community Based Organizations (CBO) opezeka mdera la mfumu yayikulu Mwambo mboma la Zomba, Frazer Kalambule wapempha boma ndi mabungwe kuti aphunzitse ma CBO za momwe angafalitsire mauthenga othandiza anthu kumvetsa bwino njira zopewera kachilombo ka Coronavirus. -A Kalambule alankhula izi loweluka pa msonkhano wa akuluakulu a mma CBO komwe mwa zina amakambirana za momwe angagwilire ntchito zawo limodzi potukula madera awo ndinso polimbana ndi kufala kwa kachilombo ka Coronavirus komwe kakuyambitsa nthenda ya COVID-19. -Iwo ati nthenda ya COVID-19 ikuwononga miyoyo ya anthu pa dziko lino lapansi kotero ndi kofunika kuti anthu okhala kumidzi adziwe mwachangu njira zopewera mthendayi pofuna kudzitetedza ku muliriwu. -Ndi kofunika kuti anthu akumidzi afikilidwe ndi mauthenga a kapewedwe ka nthendayi kuti kuno kwathu kasafale kwambiri. Ife ngati a CBO tinachiona chanzeru kuti titenge udindo wofalitsa njira zomwe tikumva zakapewedwe ka nthendayi mmadera akumidzi komwe timagwirakonso ntchito zathu, anatero a Kalambule. -Mwazina iwo apempha mabungwe komanso boma kuti awathandize ndi zipangizo zodzitetezera ku nthendayi monga mask, sopo komanso zosambira mmanja ndi ma glove kwa anthu a zaumoyo a mmadera kuti azigwiritsa ntchito komanso kugawira anthu ena. -" -ID_hsHNhqWw," MOYO UKUTHINA Amalawi ena ati mavuto ankitsa ndipo akusowa mtengo wogwira pamene akadaulo a zachuma akuti mavutowa afikanso pena chifukwa cha njala imene ili mdziko muno. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu William Joseph wa kwa Manaseh mumzinda wa Blantyre, yemwe ndi mmodzi mwa Amalawi 62 mwa 100 alionse amene amapeza ndalama zosaposa K710 patsiku, kapena K21 000 pamwezi adati madzi afika mkhosi. - Ngakhale boma lidakhazikitsa kuti ogwira ntchito asamalandire ndalama zochepera K20 000 pamwezi, Joseph yemwe amagwira ntchito yaulonda, amalandira K15 000 pamwezi. - Bambo wa mwana mmodziyo adati: Mavuto alipo. Tikukhala nyumba ya K6 500 pamwezi, kusonyeza kuti K8 500 yotsalirayo ndiyo timagwiritsa ntchito pogula ufa wa mmawokumani, ndiwo ndi sopo. Ndiye tikumva kuti pakufunika ndalama zoposa K100 000 pamwezi kuti moyo uziyenda bwino. Ha! Malinga ndi iye, kudya ndi kawiri patsiku basi pofuna kukokera. - Umphawi wafika pena Pambali pa mkazi wake, yemwe sagwira ntchito, banja lake limasunganso mwana wina, kusonyeza kuti nyumbayo muli anthu anayi. Iye adati vuto ndi lakuti onsewo maso amakhala pa iye, kaamba koti sakwanitsa kupeza mpamba kuti mkazi wakeyo ayambe bizinesi. - Mwayi wake mwana wanga ali kusukulu ya pulaimale yomwe ndi yaulere. Khumbo langa nkuti nditapeza ndalama pafupifupi K50 000 ndipite kumudzi kukakhala apo ayi mwina ndiyambe bizinesi ngatitu ingakhale yaphindu, adatero Joseph. - Naye Bridget Yonasi, wa kwa Che Mussa mumzinda omwewu, zinthu zaima makamaka chifukwa thobwa limene amagulitsa silikuyenda malonda kaamba ka chisanu chimene chabukachi. Iye wati akuvutika kupeza chakudya, ngakhalenso kulipirira sukulu mwana wake amene ali Fomu 3 kusukulu ya sekondale ya Namiwawa. Fizi kusukuluyo ndi K5 500. - Yonasi adati ngakhale wayamba ntchito yogulitsa mgolosale komwe akulandira K10 000 pamwezi, moyo ukadali kuthina. Timagona ndi njala nthawi zambiri chifukwa chosowa ndalama zogulira chakudya. Ndimakhala nyumba ya K5 000 koma ndatulukamo chifukwa imadula ndipo ndalowa ya K3 000. Konsekotu nkuyesayesa kuti tidye komanso kupeza zofuna za anawa, adatero iye. - Nkhawazi zikudza pomwe bungwe la Centre for Social Concern (CfSC), limene mwezi ndi mwezi limatulutsa ndalama zimene zimafunika kuti munthu akhale pabwino, lati ngakhale ndalamazo zidatsikirako mwezi wa June, anthu olandira ndalama zochepa kwambiri ngati Joseph ndi Yonasi adakali pamoto. - Malingana ndi chikalata cha CfSC, ndalama zofunika pamwezi pogulira zakudya ndi zina zofunika pamoyo zidatsika kuchoka pa K166 597 mwezi wa May kufika pa K165 660 mwezi wa June. - CfSC idati nkofunika kuti boma lilimbikitse ulangizi kwa alimi kuti dziko lizikhala ndi chakudya chokwanira chifukwa njala ndi umphawi zimayendera limodzi. Bungwelo lidalimbikitsanso boma kuti lizilimbikitsa Amalawi kukhala ndi njira zopezera ndalama, mmalo mowazoloweza kuwapatsa zinthu zaulere. - Katswiri wa zachuma kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Ben Kaluwa adati kutsika kwa ndalama zomwe anthu angagwiritse ntchito pamwezi mwezi wa June si zodabwitsa chifukwa nthawiyi Amalawi amakhala atakolola. - Apa timayembekezera kuti ndalamayi imatsika kumene, koma taonani momwe yatsikira, palibe chiyembekezo apa kuti zinthu zikhala bwino. Ikadakhala kuti ndalamayi yacheperatu mwina tikadasangalala, koma apa yangotsika ndi ndalama yosaposa K1 000. Palibe chimwemwe, adatero Kaluwa. - Iye wati pano tili mu July kusonyeza kuti zinthu zayambanso kukwera mtengo chomwe ndi chiopsezo kwa Amalawi chifukwa zinthu zifika poliritsa miyezi ikubwerayi. - Kaluwa adati Amalawi ambiri sapeza ndalama yoposa K50 000 pamwezi ngakhale zoloserazo zikukamba ndalama yoposa K100 000. - Izi zikutanthauza kuli mavuto, ndipo tikuloweratu anthu alira koopsa chifukwa zinthu zikukwera mtengo tsiku lililonse komanso mtengo wa thumba la chimanga wakwera kwambiri, adaonjezera motero. - Mkulu wa bungwe loona za momwe chuma chikuyendera la Malawi Economic Justice Network (Mejn) Dalitso kubalasa adati mavuto onsewa akudzanso chifukwa dziko lino silikupanga katundu ochuluka. - Katundu wopangidwa mdziko amayenera kukhala ochuluka kuposa amene akumufuna kuti mtengo ukhale wabwino. Bungwe la United Nations (UN) linkawerengera kuti anthu amene amagwiritsa ntchito ndalama yosposa K710 patsiku ndiye kuti ali paumphawi ndipo onani lero ndi Amalawi angati akugwiritsa ntchito ndalama yotere? Mupeza kuti ndi ochepa, adatero Kubalasa. -" -ID_hsbFGmtW," Boma libweza moto pa zolipiritsa mzipatala Ganizo la boma loyambitsa mbali yolipiritsa mzipatala zonse za boma kuyambira July akubwerayu, lalephereka, nduna ya zaumoyo, Peter Kumpalume, yatero. - Izi zikutanthauza kuti zipatala za boma mmaboma zikhalabe zaulere, monga zakhala zikuchitikira.Zitamveka kuti boma likufuna kuyambitsa mbali yolipiritsa mzipatala zonse za boma, anthu ena, mafumu komanso amabungwe sadasangalale ndi mfundoyo ndipo adapempha boma kuti lisayerekeze kubweretsa chilinganizochi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Koma ngati kubwezera madzi kumkobwe, Kumpalume pano wati muunduna wake mudalibe ganizo lofuna kukhala ndi mbali ina yolipitsa mzipatala, mawu omwe akutsutsana ndi zomwe mneneri wa undunawu, Adrian Chikumbe, adauza Tamvani sabata zitatu zapitazo. - Nkhaniyi ikungokambidwa koma mosatsatira bwino mutu wake. Monga ndikudziwira, muunduna wanga mulibe ganizo lotere, adatero Kumpalume pouza nyuzi ta Weekend Nation ya Loweruka lapitali. - Kalata yosayinidwa ndi mabungwe monga Oxfam, ActionAid, Save the Children, Centre for Human Rights and Rehabilitation (CHRR), National Association for People Living with HIV and Aids in Malawi (Napham), Medicines Sans Frontiers (MSF) and Development Communication Trust (DCT) idandauza boma kuti ganizo lokhala ndi mbali yolipitsa ivulaza anthu osauka. - Timothy Mtambo wa CHRR, adati anthu ovutika apitirira kuvutikabe chifukwa kumbali yaulere kukhala kopanda zipangizo zokwanira poyerekeza ndi kolipira. - Chidwi chizikhala kwa anthu olemera osati osauka, apa ndiye kuti osauka apitirira kusaukira, adatero Mtambo, ganizoli litangoululika. - Lero Mtambo ndi wokondwa kuti boma lasintha ganizoli. - Iyi ndi nkhani yabwino, pakutha pa zonse, ovutika adakakhala anthu ovutikitsitsa. Apa ndiye kuti zili bwino, adatero pothirapo ndemanga pa ganizo la boma losintha maganizo ake. -" -ID_htipzLng,"Opezeka Ndi Mapepala a Plastic Opyapyala Azinjatidwa-Unduna Wolemba: Thokozani Chapola Nthambi yoona za chilengedwe mu unduna owona za chilengedwe, mphamvu ndi migodi yati posachedwapa iyamba kuyendera malo onse ochitira malonda pofuna kuwonetsetsa kuti anthu sakugulitsa kapena kugwilitsa ntchito ma pepala a plastic opyapyala. -Izi zikutsatira kukhazikika kwa chiletso chomwe chinaikidwa mchaka cha 2016 choletsa anthu kupanga, kugulitsa kapena kugwilitsa ntchito mapepala-wa omwe ati amaononga chilengedwe. -Polankhula kwa atolankhani lolemba mu mzinda wa Lilongwe, mkulu wa nthambiyi a Oliver Kumbambe ati onse opezeka akuchita zoletsedwazi adzaimbidwa mlandu motsatira malamulo. -Iwo ati saperekanso nthawi yowonjezera kuti makampaniwa achotse kaye mapepala amene ali kale pa msika kaamba koti nthawi anapatsidwa kale ndipo zomwe amachitazi ndizotsutsana ndi chiletso chomwe chinali ku bwalo la milandu. -Mpofunika kuti tisawapatsenso nthawi ina chifukwa mapepalawa ndi oletsedwa kaamba koti amawononga dziko zomwe zitipatse mavuto ena, anatero a Kumbambe. -Chiletsochi ati sichikudza mapepala a plastic omwe mumayikidwa zinthu zina monga bread, mkaka, mankhwala, mbewu komanso ndiwo monga nsomba ndi nyama pongotchulapo zochepa chabe. -" -ID_hxRcQKLG," Pewani chipalamba posamala mitengo Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kampani yogula fodya ya Limbe Leaf Tobacco Company yati makolo azitsogolera ana pantchito yobzala mitengo kuti mdziko muno musadzakhale chipalamba chomwe chingabweretse mavuto adzaoneni. - Mkulu wa bungweli Rodney Haggar adanena izi Loweruka pomwe kampaniyi inkapereka mbande za mitengo pasukulu ya pulayimale ya Mwakhundi kwa T/A Khongoni mboma la Lilongwe. - Haggar adati kutsogoza achinyamata pantchito zobwezeretsa chilengedwe kungathandize kuti achinyamata azikula ndi mtima wozindikira kufunika kosamala chilengedwe kuti mtsogolo muno mavuto a kusintha kwa nyengo adzachepe. - Iye adati vuto lalikulu ndi loti anthu ambiri amakanika kusamala mitengo yobzalabzala uku ali yakaliyakali kudula mitengo yachilengedwe, zomwe zimachititsa kuti mabweredwe a mvula asinthe komanso kunjaku kuzitentha mopitirira muyeso. - Achinyamata azikula ndi mtima wosamala chilengedwe Mitengo mwalandirayi muisamale kuti ikule komanso musalekere pomwepa, ayi. Pezani mitengo yambiri ndipo paliponse pomwe palibe mitengo mubzalepo mitengo. Tayesetsaninso kutsogolera achinyamata pantchito yobzala mitengo kuti akamakula azikhala ndi malingaliro obwezeretsa chilengedwe, adatero Haggar. - Mkuluyu adati mitengo ndi yofunika pantchito zosiyanasiyana makamaka nkhani zaulimi ndipo kulekerera pantchito yobzala mitengo nkuweta chipalamba chomwe zotsatira zake zingadzaike Malawi pamoto. - Mkulu wa bungwe la mgwirizano wa mabungwe a zaulimi Tamani Nkhono-Mvula adagwirizana ndi maganizo olimbikitsa achinyamata kukula ndi mtima wosamala chilengedwe. - Nkhani yaikulu apa ndi kumanga maziko oti mtsogolo muno zinthu zisadzavute. Chilichonse panopa pankhani ya ulimi chikudalira mitengo. Kuti mvula igwe molongosoka ndi mitengo; nthaka ndi iyi mukuyiona nokha ikungokokolokayi chifukwa chosowa chitetezo; kutentha ndiye nkosayamba, adatero Nkhono-Mvula. - Dzinja lililonse kumakhala nthawi yobzala mitengo koma mvula ikatha mitengo yambiri imafota nkuuma chifukwa chosowa chisamaliro. -" -ID_iAgaGHwE," Anatchezera Anzanga sakundifunsira Ndine mtsikana wa zaka 20, vuto ndili nalo ndi loti sindikufunsiridwa ndi anyamata amsinkhu wanga koma okwatira okhaokha. Kodi agogo nditani pamenepa? Kapena ndingosiya kulola anthuwa ndi kumangokhala single? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu EDS, Lilongwe Zikomo EDS, Kuti uzifunsiridwa ndi anthu amene ali kale pabanja vuto lako ndi chiyani? Funsoli udzifunse wekha ndipo yankho ulipeza. Kodi umakonda kucheza ndi anthu otani-achinyamata anzako kapena akuluakulu oti si amsinkhu wako? Chifukwatu ngati umacheza ndi achinyamata anzako sipangalephere wina kukhala nawe ndi chidwi. Chimodzimodzi ngati umakonda kucheza ndi amuna oti ndi okwatira iwe nkumawagonekera khosi, chowalepheretsa kukufunsira nchiyani? Mwina anyamata sakukufunsira chifukwa akudziwa mbiri yako yoti umakonda ma sugar daddy. Ndiye madzi asanachite katondo, usiye kuwalola ndipo uyambe kucheza ndi achinyamata anzako. Mwana mngonongonowe chofuna kupasulira mabanja a eni nchiyani? Tachokera kutali Ndine mtsikana wa zaka 20 ndipo ndakhala pachibwenzi ndi mnyamata wina kwa zaka 4. Poyamba pa chibwenzi chathu timakondana kwambiri koma panopa zinthu zinasintha ndipo ndikuganiza kuti mwina adapeza chibwenzi china ngakhale amakana ndikamamufunsa. Izi zili choncho ndimakanika kuti ndikhalenso pachibwenzi ndi munthu wina chifukwa ndimaganiza kaye komwe tachokera. Nditani naye mnyamata ameneyu, ndikhale nayebe kapena ndingosiyana naye? Chonde ndithandizeni. - LK, Ntcheu Mwana wanga LK, Amati fupa lokakamiza silichedwa kuswa mphika. Chikondi sakakamiza. Monga wanena, udayamba kukhala ndi chibwenzi uli ndi zaka 16, cholinga cha chibwenzi chanucho chidali chiyani? Mumafuna kudzakwatirana pambuyo pake kapena adali masanje chabe? Mmene ndikuonera chidali chibwana ndipo pano mnzakoyo watha nawe chidwi, ndipo sakukufunanso. Ndiye madzi asadafike mkhosi musiye, uone zina. Udakali mwana wamngono, moti utaika mtima pasukulu sulakwitsa ayi. Ameneyo asakutayitse nthawi, ganiza za tsogolo lako. -" -ID_iBojkdeF," TUM imemeza sitalaka ya aphunzitsi lolemba Makolo, katswiri apempha boma lichitepo kanthu Sukulu za boma za pulayimale ndi sekondale mdziko muno zikuyembekezereka kuima kuyambira mkucha Lolemba ngati aphunzitsi angayambedi sitalaka pofuna kukakamiza boma kuti liyankhe madandaulo awo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Akufuna zawo: Aphunzitsi kunyanyala ntchito mmbuyomu Chikalata chomwe bungwe la aphunzitsi la Teachers Union of Malawi (TUM) lalembera boma ndi nthambi zosiyanasiyana chati aphunzitsi onse msukulu za boma za pulayimale ndi sekondale ayamba kunyanyala ntchito mkucha uno ngati boma silipereka yankho logwira mtima pa madandaulo omwe bungweli lidapereka kuboma. - Mtsogoleri wa bungwe la TUM Chauluka Muwake adati mwa madandaulowa, undunawu udangoperekako ndalama zokapumira kusiya mavuto enawo osayankhidwa mogwira mtima. - Bungwe la TUM lidapereka madandaulo 24 ku unduna wa zamaphunziro ndipo ena mwa iwo ndi kutsitsa aphunzitsi omwe adakwenzedwa pantchito; kulephera kuonjezera malipiro aphunzitsi omwe adakwenzedwa mchaka cha 2013; kulephera kulipira aphunzitsi a msukulu za sekondale ndalama zomwe amayenera kulandira pokapuma; komanso kulephera kulipira aphunzitsi a kupulayimale ndalama zamgonagona. - Nkhaniyi yakhudza makolo omwe ali ndi ana msukuluzi ndipo katswiri pa zamaphunziro, Benedicto Kondowe, wati nkhaniyi yafika apa kaamba ka kulephera kwa unduna wa zamaphunziro kupereka chilimbikitso kwa aphunzitsi. - Kondowe wati ngakhale malipiro a aphunzitsi ali ochepa, boma litamawalipira munthawi yake ndi kuwapangira zinthu zina zingonozingono moyenera, aphunzitsiwa akhoza kukhala ndi chilimbikitso pantchito yawo. - Iye adati ndondomeko ya maphunziro mdziko muno ndi yothinana mwakuti kuimitsa maphunziro ndi sabata imodzi kapena ziwiri ndi nkhani yoopsa kwambiri pamaphunziro kwa makolo, ophunzira ndi aphunzitsi. - Choyamba, kukakhala sitalaka, sukulu zambiri zimabweza ana kuopa zipolowe. Pamenepa muganizire makolo kumbali ya ndalama zoyendera ndi zina zomwe adali atagula kale. - Kwa ana, nchosokoneza kuyamba kuwaphunzitsa kenako aime chifukwa ena amavutika kutolera zinthu msanga. Kwa mphunzitsi, ntchito yomwe akadapanga pasabata ziwiri ndi yambiri ndiye pofuna kuti agwirane ndi ndondomko, amaphunzitsa mongowaula ana bola amalize, adatero Kondowe. - Lameck Majawa, kholo lomwe lidalankhula ndi Tamvani Lachiwiri bungwe la TUM litatsimikiza za sitalakayi, adati boma likadagonjera aphunzitsi nkuwapatsa zofuna zawo kuti sitalakayi isachitike ndipo mavuto omwe angadze ndi sitalakayi apeweke. - Iye adati maphunziro akulowabe pansi chifukwa ngakhale popanga ndondomeko ya chuma cha dziko lino unduna wa zamaphunziro umaganiziridwa ngati umodzi mwa maunduna omwe amapatsidwa ndalama zambiri. - Izi si zoona, ayi, nthawi ndi nthawi tizimva nkhani imodzimodzi popanda kupanga njira zothetsera mavuto amenewa? Tatopa nazo izi, aganizepo bwino ndi kupangapo kanthu kuti sitalakayi isachitike, adatero Majawa. - Kholo lina, Grace Chawinga, adagwirizana ndi Majawa kuti njira ndi imodzi yokhayo yopereka zomwe aphunzitsi akufuna boma liwachitire kusiyana nkumakokanakokana, zomwe adati nkuphwanya ufulu wa ana olandira maphunziro apamwamba. - TUM yapereka kalata yake ku ofesi ya mlembi wamkulu wa boma, mlembi wa nthambi yopereka ndalama za boma, mlembi wa unduna wa zantchito, kubungwe la Maneb, nthambi yoyanganira ntchito ya uphunzitsi, likulu la mabungwe a anthu apantchito ndi kumaofesi oyanganira za maphunziro mmaboma. - Mkalatayi, TUM yati aphunzitsi onse msukulu za boma za sekondale ndi pulayimale ayamba kunyanyala ntchito Lolemba ngati boma silipereka yankho logwira mtima pa madandaulo omwe bungweli lidapereka kuboma. - Mneneri wa unduna wa zamaphunziro Manfred Ndovie adauza nyuzipepala ya The Nation kuti undunawu sungakwanitse kuthana ndi zonse zomwe aphunzitsiwa akufuna koma pangonopangono. - Adanena izi zokambirana zomwe zidaliko pakati pa bungwe la TUM ndi nthumwi za boma kuyambira Lachinayi sabata yatha zisadachitike ndipo pamapeto pa zokambiranazo, TUM idati boma silidawayankhe momveka bwino ndipo pachifukwachi sitalaka ikhalapo baso. - Zokambiranazi zitatha, Muwake adauza nyuzipepala ya The Nation kuti boma lili ndi ndalama za aphunzitsi zokwana K1.4 biliyoni zoyanganirira mayeso a MSCE omwe sadatuluke; K246 miliyoni za aphunzitsi omwe adakwenzedwa koma samalandira molingana ndi giredi yawo; komanso K103 miliyoni za aphunzitsi opuma ndi omwe adamwalira. - Kondowe adati ngakhale nkhaniyi ndi yobwezeretsa maphunziro mmbuyo, aphunzitsi ali ndi mfundo zokwanira zochitira sitalaka kaamba koti nthawi zambiri boma siliika chidwi pa mavuto awo. - Pachiyambi, TUM idakonza zoyamba sitalaka Lolemba lathali tsiku lotsegulira sukulu koma zidalephereka chifukwa aphunzitsi adati adali asadalandire chidziwitso chenicheni ndipo sukulu zambiri aphunzitsi adaphunzitsa. -" -ID_iIjMKMRc,"Ogwira Ntchito Mboma Mdziko La Zimbabwe Achita Ziwonetsero By Glory Kondowe. -Anthu ogwira ntchito za mboma mdziko la Zimbabwe ati achita zionetsero zosonyeza kusakondwara ndi malipiro omwe amalandira kumapeto kwa mwezi uliwonse. -Ali pa mpanipani-Mnangagwa Anthuwa ati achita zionetserozi kumapeto kwa mwezi uno wa July ngati mtsogoleri wa dzikolo A Emmerson Mnangagwa sayankha ena mwa madandaulo omwe anthuwa akhala akupereka ku ofesi ya mtsogoleriyu. -Malinga ndi malipoti a BBC, mu mwezi wa April chaka chino, anthu ogwira ntchito za mboma mdzikolo anawakwezera malipiro awo ndi 25 percent, zomwe malinga ndi anthuwa ndalamayi ndiyochepabe. -Mwa zina anthuwa akuti malipiro anthu ogwira ntchito monga za a mphunzitsi mdzikolo ndi ochepetsetsa kwambiri zomwe akuti zikuchititsaso kuti maphunziro adzilowa pansi Mdzikolo. -Dziko la zimbabwe lakharalikukumana ndi mavuto a za chuma kuyambira mchaka cha 2009 pomwe ndalama yake idagwa kufika pa 100 percent. -" -ID_iMhZmFns," Chilima saima nawo Uli dere nkulinga utayenda naye. Amene akufuna kuti wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino Saulos Chilima adzaimire chipanicho pachisankho cha 2019, ati sakutekeseka ndi ganizo lake lofuna kusamuka mchipani komanso kukana kukapikisa nawo kumsonkhano waukulu. - Lachitatu, Chilima adabwera poyera koyamba chibadwireni mpungwepungwe mchipani cha DPP kunena kuti iye sakapikisana nawo pa msonkhano waukulu womwe uchitike mwezi uno. Iye adatinso akukonza zotuluka mchipanicho ngakhale apitirize kugwira ntchito yake ngati wachiwiri kwa mtsogoleri wa dziko lino. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chilima: Sindidzapitako Anthu ena adatchathuka mu DPP ponena kuti sakufuna mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika koma Chilima amene amati ndi wanthete komanso wa masomphenya. - Gululo limati Chilima apita kukapikisana nawo kumsonkhano waukulu wa chipachino zomwe Chilima wakana ndipo wati sadzapitanso kumsonkhanowo. - Iye watinso ali ndi ganizo lotuluka DPP zomwe azichite posakhalitsapa ponena kuti pali ndondomeko zoti nditsate kuti ndifumuke ndi kuima payekha. - Ngakhale Chilima wachita zosiyana ndi zomwe omukonda amaganiza, anthuwo akuti ali nganganga pa Chilima mpaka adzatenge dziko lino. - Mmodzi mwa iwo ndi Bon Kalindo amene akuti: Ifetu ganizo lathu ndi loti Chilima atsogolere dziko lino osati atsogolere DPP, ndiye ganizo lathu sikuti lasintha, ndipo yekha wanenanso kuti abwera poyera ndi kunena zomwe achite mtsogolomu. - Iye adatsutsa ngati Chilima wawagwiritsa chikolopa. Ayi sitidagwire chikolopa, dziwani kuti mu DPP mwadzadza ndi ambanda, tidalinso ndi mantha kuti mwina atha kukatikhapa kumsonkhanowo, adatero iye. - Wina ndi Noel Masangwi amene akuti posakhalitsapa gulu lawo lilankhula kwa Amalawi komabe wati samusiya Chilima mpaka atatsogolera dziko lino. - Koma kadaulo pa ndale Mustapha Hussein wati uwu ungakhale mwayi kwa Chilima kuti atsatidwe ndi khwimbi la anthu. - Apapa ndiye kuti anthu ena asamuka mu DPP kulondola Chilima. Komanso ena ambali yotsutsa amene amamufuna amulonda. Osaiwalanso achinyamata amene akhala akumufuna, adatero Hussein. - Kodi izi zingagawanitse DPP? Wachiwiri kwa kwa mneneri wa chipanicho Zelia Chakale wati anthu asaganize choncho. - DPP ndi gulu la anthu ambiri, ndi chipani chokhazikika. Ife sitikutekeseka koma kulemekeza maganizo awo, adatero Chakale. - Chilima adauza atolankhani kuti posakhalitsapa abwera poyera ndi kulengeza zomwe achite ngati ayambitse chipani chake, kuthandiza zipani zina kapena kuthandizira Mutharika. - Komabe, iye adathokoza Mutharika pomupatsa mwayi wodziwika ku mtundu wa Amalawi ngati wa ndale atasiya ntchito ku kampani ya Airtel. - Chilima adalonjeza Amalawi kuti iye apitiriza kugwira ntchito ndi Mutharika mpaka nthawi yake itatha. - Mwa zina, iye adadzudzula mchitidwe wa ziphuphu, katangale komanso kusankhana mitundu komwe kukuchitika mboma. - Tiyeni tikonde dziko lathu kokana ziphuphu, adatero iye. -" -ID_iPNQDyvG,"Boma Lapempha Atsogoleri a Ndale Aleke Kunyozana pa Misonkhano Boma lapempha atsogoleri a ndale kuti aleke kunyozana pa misonkhano yokopa anthu ndipo mmalo mwake azikamba mfundo zokhazo zomwe ndi zotukula miyoyo ya a Malawi. -Botomani: Tili ndi udindo owunikira anthu Nduna ya zofalitsa nkhani a Mark Botomani, anena izi kudzera mchikalata chomwe alemba, padakalipano pamene dziko lino likuyembekezeka kukhala ndi chisankho cha pulezidenti pa 23 mwezi wa mawa. -Iwo ati boma lili ndi udindo wowunikira anthu mdziko muno zoyenera kuchita ndipo apempha atsogoleriwa kuti adzikamba mfundo monga za maphunziro, ulimi, madzi aukhondo ndi zina zambiri zomwe zingatukule miyoyo ya anthu. -Tili ndi udindo owunikira anthu mdziko muno zoyera kuchita. Zina ndi zakuti anthuwo amazidziwa koma kungoti amaphonyesa zochitika zake monga kunyozana pa misonkhano potchulana mayina, anatero a Botomani. -Iwo alimbikitsa atsogoleriwa kuti mmalo monyozana azipereka mfundo zomwe zingazawathandize anthu omwe abwera ku nsonkhanowo. -" -ID_iRRSzuRE," Musasusukire dzombeunduna Ngakhale dzombe limaononga mbewu, kwa anthu ena ndi ndiwo zankhuli. Koma unduna wa zamalimidwe, ulimi wamthirira ndi chitukuko cha madzi wachenjeza kuti anthu asasusukire dzombe lomwe lapoperedwa mankhwala. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Dzombe lidagwa ndi kusakaza mmera wamthirira ndi nzimbe mmadera a chigwa cha Shire, nkhani yomwe yadula chiyembekezo cha mpumulo pankhani ya njala. - Mlembi wamkulu muundunawu, Erica Maganga, Lachitatu adati ngakhale mankhwala omwe akupoperedwawo sapha dzombe, akhoza kukhala ndi zotsatira zoipa pamoyo wa munthu. - Koma Lachinayi nyuzi ya Nation idayankhula ndi mneneri wa kampani yopanga shunga ya Illovo ku Ntchalo mboma la Chikwawa, Irene Phalula, yemwe adatsimikiza zoti kampaniyo idapopera mankhwala a fipronil omwe adapha dzombe miyandamiyanda patatha maola 24 chipopereni. - Maganga: Musadye dzombe lopopera Mosakaika anthu ena poona dzombe lakufalo amangoti laponda lamphawi, ndiwo zapezeka, osadziwa kuti akuika miyoyo yawo pachiposezo. - Vuto ndi lakuti anthu ambiri amakonda zinthu zobwera mosavuta pomwe ena amaona ngati apeza mpamba wa bizinesi ndiye, ngati unduna, tikunenetsa kuti dzombeli si labwino kudya, ayi, adatero Maganga. - Iye adati zomwe achita a kampani ya Illovo nzotamandika chifukwa kulilekerera, dzombe likadakhoza kufalikira mmadera ambiri ndi kuononga mbewu ndi zomera zina. - Mfumu yaikulu Malemia ya ku Nsanje yati nkofunika kumva malangizo a akatswiri monga a kuunduna wa zamalimidwe kuti anthu asaononge miyoyo yawo kapena ya anthu ena. - Dzombe ndi mtundu wa ziwala zomwe zimayenda mchigulu ndipo likangofika pamalo limaononga zomera moti kulilekerera likhoza kukhala gwelo la njala ndi umphawi waukulu mdziko muno. - Dzombeli lidaoneka sabata yatha ku Bangula mboma la Nsanje komwe lidayambira utumiki wake wosakaza mbewu, makamaka chimanga chamthirira mmahekitala 30. - Sabata ino, dzombeli lidafika mboma la Chikwawa komwe mkulu wa zamalimidwe, Ringston Taibu, komanso mneneri wa kampani yopanga shuga ya Illovo ati laononga mahekitala 405 a nzimbe. - Phalula adati kampani ya Illovo ili kalikiriki kupopera mankhwala mminda ya nzimbe koma adati mankhwalawo sapha dzombe koma kungolifoola kuti lisiye kuwonongako. - Dzombeli lidafika usiku wa Lolemba ndipo lidagwira munda wa mahekitala 50 a nzimbe lisadalowerere mmunda wina wa mahekitala 120. Kuchoka apo lidakagwiranso munda wina wa mahekitala 115 kufupi ndi munda womwe tikuchitira ulimi wamthirira, adatero Phalula. - Iye adati usiku womwewo kampani itaona kuti dzombelo likhoza kulowerera kumunda wamthirirawo, idayamba kupopera mankhwala koma adati kuwonongeka kwa nzimbeko sikusokoneza makololedwe. -" -ID_iTNHXzjj,"Ogwira Ntchito Mukhonsolo Ya Zomba Ayamba Kunyanyala Ntchito Ogwira ntchito ku khonsolo ya mu mzinda wa Zomba ayamba kunyanyala ntchito ati pofuna kukamiza akuluakulu a khonsoloyo ndi boma kuti liyankhe madandaulo awo. -Wapampando wa anthu ogwira ntchito mu khonsolo ya mzindawu a Patrick Manyalo ati ogwira ntchito mu khonsoloyi ayamba kuchita izi pofuna kuti khonsolo iwapatse ndalama zawo zokhudza ndi dongosolo lopumira pa ntchito. -Pali zifukwa zinayi zomwe anthu akuchitira izi komanso kuphatikiza apo tikufuna kuti yemwe amatiyanganira kuno achoke kamba koti samakhala khala muofesi, anatero a Manyalo. -Iye wati zina mwa zifukwazi ndi ndalama zimene zimawonjezeredwa ku malipiro awo a chaka chilichonse, kuphatikiza apo akufunanso kuti adzipatsidwa ndalama yapadera pomwe akugwira ntchito zokhudza ndi kulimbana ndi mliri wa COVID-19 ndipo chifukwa china ndi chakuti akufuna kuti boma lichotse mkulu woyendetsa ntchito za khonsolo ya tauni ya Zomba, a Charles Thombozi ati ponena kuti akulephera kugwira bwino ntchito za mu ofesi yawo. -Koma mneneri wa khonsolo ya mu mzindawu a Mercy Chaluma ati khonsoloyo idayamba kale kukonza ena mwa madandaulowa komanso akonza zokumana ndi kukambirana nawo. -" -ID_iUeUIXZM," Ndinkafuna mkazi wamakhalidwe Ronald Mwandama amene amakhala mdera la Bangwe ku Blantyre adakhala zaka ziwiri wopanda wapambali atamwalira mkazi wake. Mu 2014 adapalana ubwenzi ndi Annie Kalambo yemwe amachokera mmudzi mwa Sayiko, T/A Santhe mboma la Kasungu, yemwe nayenso bambo wakunyumba adatsikira kuli chete. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ronald akuti adali akuwunguza mkazi woti amange naye banja kutsatira imfa ya mkazi wake ndipo samangofuna munthu wamba koma mkazi wamakhalidwe abwino. - Ronald ndi Annie pano ndi thupi limodzi Pafupi ndipo uli. ndinasaka mu Bangwe momwemuno mkazi wamakhalidwe omwe ine ndimafuna. Pomuona Annie, mtima unakhutira ndipo ndinayamba kusaka nambala ya foni yake. Ndinatumiza uthenga wa pafoni (SMS) yokamba zaubwenzi womwe udzathere mbanja, adatero Ronald. - Iye adati sizidali zophweka kuti Annie avomere pempho lake chifukwa zidatenga miyezi kuti ayankhe uthengawo. - Poti ndinafunitsitsa, ndinangoyimbano foni ndipo adati tikumane. Ine mtima udagunda kwambiri, si wokakanidwa uwu! Koma poti ndinali nditachipempherera kuti ndipeze mkaziyu, bambo, Ambuye adanditsogolera ndipo ubwenzi nkuyamba, adafotokoza Ronald. - Annie naye anati zinali zomuvuta akaganizira za t sogolo la ana ake omwe bambo awo adatisiya. - Ine ndi mayi ndiye uthengawo umafuna nthawi yokwanira kuwuunika. Sindinafune kuzunzitsa ana kaamba ka mwamuna. Koma Ronald analimbikira ndiye ndinati mwina ndi Mulungu, chofunika ndiyankhe pempho lawo, adatero Annie. - Iye akuti sadabise mawu kukhosi oti ali ndi ana, naye Ronald adati ali ndi ake. - Tili mkati mocheza kuchokera 2014 kufika mu December 2015 ndinaona kuti Ronald ndi bambo wokonda ana, achibale ndiponso woopa Mulungu. Kwawo kuli ana ndi zidzukulu ndi anga tiwalere limodzi motsogozedwa ndi Mulungu, adafotokoza Annie. - Ronald ndi Annie pano akwanitsa miyezi isanu ndi umodzi ali mbanja. -" -ID_iobpMUaj," Amalawi abwerera kumsewu Amalawi ena amene akufuna kuti wapampando wa bungwe la zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) Jane Ansah atule pansi udindo, dzulo adachita zionetsero zina mmadera ena a dziko lino. - Polankhula ndi Tamvani kumayambiriro a zionetserozo mumzinda wa Lilongwe, wapampando wa mabungwe omwe akutsogolera zionetsero za dziko lonse la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) Timothy Mtambo adati adakhutira ndi momwe anthu adatulukira kukaonetsa mkwiyo wawo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Iye adati: Zomwe Amalawi achita lero nzotamandika kwambiri ndipo wakumva akuyenera kumva nkupanga zomwe eni dziko akufuna. Nkhani yathu yaikulu ndi yomwe ija, Jane Ansah atule pansi udindo chifukwa wasonyeza kulephera. - Mtambo adati ngati Ansah satula pansi udindo potsatira chionetsero cha dzulo, zionetsero za Lachiwiri ndi Lachisanu sabata iliyonse zipitirira mpaka Amalawi adzayankhidwe. - Sitigonja ndipo sitikuopa. Tizipanga zionetsero mpaka madandaulo athu amveke ndipo nkhawa zathu ziyankhidwe, adatero Mtambo. - Zionetserozo zidachitika mmaboma ambiri kuphatikizapo ku Chitipa komwe chifukwa cha mkwiyo, Amalawi adalimbana ndi apolisi omwe amakhazikitsa bata ndipo mwa zina adaphwanya ofesi ya zankhalango mbomalo. - Ndipo ku Blantyre, otsatira chipani cha DPP ena adamenyedwa ndi asirikali pomwe amafuna kusokoneza ofuna kuyendawo. Kumayambiriro, khonsolo ya mzinda wa Blantyre imaletsa zionetsero ati chifukwa khonsolo ya mzindawo imasankha mfumu ya mzindawo. - Pomwe timasindikiza nkhaniyi dzulo masana, nkuti zionetsero zili mkati mumzinda wa Mzuzu ndipo tidalandira malipoti kuti ena adaphwanya sitolo ya Chipiku. Ansah adanenapo mmbuyomo kuti anthu akungovutika kupanga zionetsero chifukwa iye sangatule pansi udindo wake pokhapokha yemwe adamuika pampandopo yemwe ndi Pulezidenti atamuchotsa. - Polankhula sabata yatha otsatira DPP atachita zionetso zosangalala kuti DPP idapambana chisankho, Mutharika adaopseza kuti athana ndi aliyense yemwe azipanga zionetsero. - Sitolo zina zinali zotsekedwa mmizinda ya Blantyre ndi Lilongwe ndipo makolo ena sadatumize ana awo kusukulu poopa zochitika kumsewu. - Mkalata yomwe idaperekedwa dzulo, anthu ochita chionetserowo adadandaulamo za imfa za anthu 6 omwe amakhudzidwa ndi zachisankho omwe adafa mwadzidzidzi kuchokera pa 21 May tsiku lachisankho. - Kadaulo pa ndale George Phiri adati mfuwu wa Amalawi wamveka mokwanira kudzera mzionetsero ndipo adati Mutharika ndi Ansah akuyenera kuchitapo kanthu zinthu zisadafike poipa. - Iye adadzudzula mchitidwe woopseza anthu ochita zionetsero ponena kuti kuteroko nkuwaphwanyira ufulu omwe malamulo adziko lino amapereka kwa anthu. -" -ID_iuBoGzNS,"Sub T/A Ntholowa Achenjeza Adindo Achinyengo Wolemba: Thokozani Chapola mw/wp-content/uploads/2019/09/zz.jpg"" alt="""" width=""551"" height=""404"" /> Sub T/A Ntholowa ya mboma la Zomba yapempha adindo olondoloza chitukuko kuti apewe chinyengo mu ntchito yawo. -Mfumuyi yanena izi pa mwambo olandira anthu omwe asankhidwa kuti akhale olondoloza zitukuko mmadera a mafumu aakulu onse a mboma la Zomba. -Iyo yati adindo ena amakondera posankha anthu oti apindule ndi zinthu zina zochokera ku boma komanso mabungwe womwe ndi mchitidwe woyipa. -Mfumuyi yalonjeza kuti igwira ntchito ndi adindowa potukula dera lake. -Takhala tikuyembekezera chinthuchi kwa nthawi yaitali ndipo ndipo ndife okondwa tawalandira bwino adindowa. Pakatipa ntchito za chitukuko zinayima kaamba ka kusowa kwa anthuwa. -Sindingalore kuti chitukuko chipite mbali imodzi kapena anthu azilembana pachibale chifukwa chitukukochi ndi cha dera lonse osati cha mbumba imodzi, inatero mfumu Ntholowa. -Yemwe wasankhidwa kukhala wachiwiri kwa wapampando woyanganira chitukuko mdera la Nyanga Chirwa mayi Marita Matiya alonjeza kuti agwira ntchito yawo mosayangana nkhope. -Timakumana ndi mavuto ochuluka monga kusowa kwamadzi, sukulu kulibe zipatala kulibe komanso misewu yovutikira zonsezo ndizathandizapo kuti zichitike. Ndizagwira ntchito ndi aliyense ndipo ndikutsimikiza kuti sipazakhala chinyengo, anatero mayi Matiya. -Padakalipano khonsolo ya boma la zomba yatsiriza kuchititsa chisankho chosankha adindowa mmadera a mafumu aakulu onse a mbomalo ndipo padakalipano chimene chatsala ndi chakuti anthuwa aphunzitsidwe kagwiridwe ka ntchito yawo. -" -ID_ixCVLknP,"Papa Francisko Wapepesa Papa Benedict XVI pa Imfa ya Monsignor Ratzinger Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco, watumiza uthenga wopepesa kwa Papa Benedicto wa XVI, wopuma. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio, Papa watumiza uthengawu lachinayi potsatira imfa ya Monsignor George Ratzinger yemwe adali achimwene awo aakulu a Papa Benedicto wa XVI. -Mu uthengawo Papa Francisco wati ndi wa chisoni chifukwa cha imfa ya Monsignor George Ratzinger. -Ndikukuthokozani kwambiri chifukwa chondidziwitsa imfa ya achimwene anu okondedwa. Ndine munthu wokhudzidwa kwambiri. Ndikutsimikizireni za mapemphero anga kuti Mulungu alandire mzimu wa mbale wathuyu mu ufumu wake ndi kumpatsa mphoto yomwe wakhala akuyembekeza pa moyo wake. Ndikupempheranso kwa Mulungu kudzera mu uneneri wa Amayi Maria kuti Mulungu akulimbitseni mchikhulupiriro chanu pa nthawi ya zovutayi, watero Papa Francisco mkalata yake yomwe ili mziyankhulo ziwiri za Italian komanso German. -Monsignor Ratzinger yemwe adali wodziwika pa nkhani ya mayimbidwe a nyimbo za mtchalichi pokhala choirmaster kwa zaka 30 kuyambira mchaka cha 1964 mpaka 1994 adamwalira lachitatu pa 1 July 2020 ali ndi zaka 96. -Malinga ndi malipoti mwambo woika mmanda malemu Monsignor Ratzinger uchitika lachitatu sabata ya mawa pa 8 July 2020 ku Regensburg Cathedral mdziko la Germany. -" -ID_ixLcdBaj,"HRDC Yachenjeza Boma pa Kagwiritsidwe Ntchito ka Ndalama za Coronavirus nt/uploads/2020/04/trapence-gift.jpg"" alt="""" width=""277"" height=""264"" />Wachenjeza boma-Trapence Bungwe lomenyera ufulu wa anthu la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) lati boma libwere poyera ndi kunena ndalama zomwe zilipo padakalipano, zothandiza polimbana ndi matenda a COVID 19. -Izi zanenedwa pa msonkhano wa atolankhani omwe akuluakulu a bungweli anachititsa lero mu mzinda wa Lilongwe. -Wapampando watsopano wa bungweli a Gift Trapence ati boma likuyenera kugwira ntchitoyi mowonekera pofuna kupewa nkhawa zomwe anthu ena ali nazo pakagwilitsidwe ntchito ka ndalamazi. -Bungweli lapemphanso boma kuti lichite changu kupereka zipangizo zabwino zogwilira ntchito kwa a zachipatala kuti miyoyo isakhale pa chiopsezo cha matendawa. -Mneneri wa boma yemwenso ndi nduna ya zofalitsa nkhani ndi kuphunzitsa anthu zinthu zosiyanasiyana a Mark Botomani sanayankhe lamya yawo kuti ayankhepo pa nkhaniyi. -" -ID_jAVyECzv," Mafizo amathandiza anthu achikulire Woona za mafizo pa chipatala cha anthu achikulire cha Kalibu ku Lilangwe mboma la Blantyre Veronica Mughogho akuti mafizo ndiothandza kwambiri pa miyoyo ya anthu osachepera zaka 60. - Mughogho adati mafizo amathandiza anthu a misinkhuyi kuti asakalambe msanga komanso kupewa mavuto ndi matenda osiyanasiyana omwe amadza kaamba ka ukalamba. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mughogho: Thandizoli ndi laulere Mafupa komanso mokumanira mwake mumalimba bwino choncho munthu savutika ndi kupweteka kwa miyendo, msana ndi ziwalo zina, iye adatero. - Dotoloyu adati ichi nchifukwa chake kwa nthawi yoyamba mdziko muno mwakhazikitsidwa chipatalachi ndi cholinga choti ukalamba usakhale chipsinjo. - Mughogho adafotokoza kuti thandizo ku chipatalachi ndilaulere choncho munthu wina aliyense yemwe wafika zakazi kupita mmwamba apite akathandizidwe. - Iye adati chipatalachi sichamafizo okha koma chikupereka thandizo la matenda osiyanasiyana malingana ndi vuto lomwe munthu wabwera nalo. - Timalimbikitsanso anthu omwe ataya mtima chifukwa cha matenda omwe ali nawo monga a khansa ndi cholinga choti akhale ndi moyo wathanzi, adatero dotoloyu. - Mughogho adati chipatalachi chimagwira ntchito kuyambira Lolemba kulekezera Loweruka kuyambira nthawi ya7:30 mmawa mpaka 5:00 madzulo. - Iye adati pachipatalapa pali akadaulo a matenda osiyanasiyana. - Masomphenya athu ndi oti kutsogoloku tidzakhale ndi zipinda zoti odwala omwe akuyenera kugonekedwa azizagonera pomwepa, tizidzachita anthu maopoleshoni osiyanasiyana ndi zinthu zina zikuluzikulu zofunikira pachipatala, adatero dotoloyu. -" -ID_jAsEvVyG,"Amayi Akatolika Atsogolera Kubzala Mitengo Arkidayosizi ya mpingo wa katolika ya Blantyre yayamikira amayi mu mpingo-wu kaamba kotsogolera pa ntchito yosamalira ndi kubwezeletsa za chilengedwe. -A Vicar General a mu arch-diocese-yi, Monsinyo Boniface Tamani ndi omwe anena izi ku parish ya Kadikira pomwe amayi mu bungwe la Catholic Women Organisation (CWO) mogwilizana ndi a National Bank anakadzala mitengo mozungulira malo a parishi-yo. -Bambo Tamani anati ndi okhutira ndi momwe ntchito yoteteza chilengedwe ikuyendera mu arch-diocese ya Blantyre, ndipo ati mpingo-wu uwonetsetsa kuti pali mfundo zothandiza kuteteza mitengo yomwe ikudzalidwa-yi. -Bambo Tamani apempha mabungwe mu mpingowu kuti atsatire zomwe bungwe la amayi achikatolikawa lachita potenga mbali yosamalira ndi kubwezeretsa chilengedwe. -aPolankhulanso wapampando wa bungwe la amayi achikatolika mdziko muno mayi Lucy Vokhiwa anayamikira mgwirizano wabwino umene ulipo pakati pa bungwe la amayiwa ndi bank ya national. Iwo apempha akhristu a mparishi ya Kadikira komanso midzi yozungulira kuti atenge udindo wosamalira mitengo yomwe yadzalidwayi. -Polankhulanso mmodzi mwa akuluakulu a banki ya National a John Michelle anati bank yawo imakhulupilira kuti moyo wa thanzi umabwera chifukwa cha kupezeka kwa zachilengedwe monga mitengo. -Ena mwa omwe anafika ku mwambowu ndi mfumu yaikulu Kunthembwe, akuluakulu a zankhalango komanso phungu wa derali. -Mwambo wodzala mitengo wa chaka chino ukuchitika pa mutu woti Mitengo Komanso Nkhalango, Kusamalira Chilengedwe Komanso Malo Omwe Tikukhala. -" -ID_jGADcQne,"Ambuye Ziyaye Apempha Akhristu Azipemphelera Atumiki By Thokozani Chapola Akhristu a mpingo wakatolika mu arch-diocese ya Lilongwe awapempha kuti adzikonda kulimbikitsa mapemphero opemphelera atumiki awo kuti adzigwira bwino ntchito zawo moyenera. -Ambuye Ziyaye: Muzipemphelera atumiki Episikopi wa mpingo wakatolika mu arch-diocese ya Lilongwe ambuye Tasiziyo Ziyaye apeleka pempholi loweruka ku Ludzi Parish mboma la Mchinji, pamwambo wodzoza Dikoni Steven Chikhasu kukhala wansembe. -Ambuye Ziyaye ati ndizomvetsa chisoni kuti akhristu amawona kwambiri pomwe atumiki a mulungu akulephera kenako nkuyamba kuwanyoza munjira zosiyanasiyana mmalo mowathandiza powapemphelera. -Polankhulapo wapampando woyimira akhristu anathokoza Mulungu chifukwa cha mphatso ya ansembe yomwe mpingowu walandira ndipo walonjeza kugwira limodzi ntchito ndi wansembe watsopanoyu pofuna kupititsa patsogolo mpingo wa katolika mu archdiocese yo. Wachiwiri wakale wa mtsogoleri wa dziko lino yemwenso ndi mtsogoleri wa chipani cha UTM, Dr. Saulos Klaus Chilima anali nawo pa mwambowu. -" -ID_jMGffZTX,"Apolisi ku Balaka Anjata Anthu 6 Kamba Koba Mazira a 1.1 million kwacha Apolisi mboma la Balaka amanga anthu khumi ndi mmodzi powaganizira kuti anaba mazira a ndalama zokwana 1,122,000 ku nyumba yosungira ziweto ya Nyanyala yomwe ndi nthambi ya kampani ya Central Poultry. -Wofalitsa nkhani za apolisi mbomalo Inspector Felix Misomali watsimikiza za kumangidwa kwa anthuwa. -Iye wati atatu mwa anthuwa anali alonda ku nyumba ya ziwetoyi, omwe ndi a Alfred Bwalo a zaka 24, a Yoweri Kathumba komanso a Hendreson Yotamu azaka 29 zakubadwa. -Atatu enawo anali ogula, omwe ndi a Mtendere Jailos a zaka 31, a Sanderson Tewesa a zaka 38 komanso a Frezer Banda a zaka 46 zakubadwa, anatero Misomali. -Malingana ndi Inspector Misomali, anthuwa anachita izi pa 2 April 2020 ndipo agwidwa pa 4 April anthu akufuna kwabwino atatsina khutu apolisi ndipo alondawo akayankha mlandu wakuba pa ntchito pomwe atatu enawo akayankha mlandu wakuba, zomwe ndi zotsutsana ndi gawo 286 komanso 278 la malamulo a dziko lino. -" -ID_jPBfsXEX,"Msusa Ayamikira PMS Povumbulutsa Luso La Ana Wolemba: Sylvester Kasitomu /wp-content/uploads/2019/09/msusa.jpg"" alt="""" width=""375"" height=""319"" />Wayamikira bungwe la PMS-Msusa Archbishop Thomas Luke Msusa wa arkidayosizi ya Blantyre wayamikira ofesi yoona za utumiki wa ana ya Pontifical Mission Societies (PMS) kamba kothandiza bwino ana pa ntchito yofalitsa mthenga wabwino kudzera mmayimbidwe. -Ambuye MSUSA omwenso ndi wapampando wa bungwe la maepiskopi a mpingo wa katolika mdziko muno anena pambuyo pa mwambo wa kwaya Festival ya utumiki wa ana mu ndime yotsiliza yomwe inasonkhanitsa makwaya Atatu-Atatu oyimira ma Dayosizi a Zomba, Mangochi, Chikwawa ndi Arch-Dayosizi ya Blantyre. -Festival-yi inachitikira ku parish ya CI mu Arch-Dayosizi-yo. -Ambuye MSUSA ati ndi okondwa ndi chikonzero cha kwaya Festival-yi kamba koti yathandiza kubvumbulutsa luso la utumiki wa ana kudzera mmayimbidwe. -Iwo anayamikiranso makwaya a ana omwe achita bwino pa chiphwando cha mayimbidwechi. -Polankhulanso mwana oyimbitsa kwaya yomwe yakhala pa nambala wani yomwe ndi ya St. Magdalena ku Balaka, Catherine Chimenya wathokoza Mulungu kamba koti kwaya yawo yachita bwino pa chiphwandochi. -Chimwemwe changa ndi chachikulu zedi chifukwa sindimayembekeza kuti ifeyo tingapambane motere chachikulu ndingofuna ndithokoze anthu omwe atithandiza kuti tifike pamenepa, antero Catherine. -Pa mpikitsano-wu kwaya ya ana ya St. Magdalena kuchokera ku Balaka mu dayosizi ya Mangochi ndi yomwe yakhala pa nambala wani, pomwe kwaya yachiwiri inali ya St. Martine kuchokera ku Nsanama mu dayosizi yomweyo ya Mangochi, ndipo yachitatu inali ya St. Anna yochokera ku Holy Ghost Parish ku Ndirande mu Arch Dayosizi ya Blantyre, ndipo makwaya ena otsatira-wo anali ochokera ku Zomba ndi Chikwawa. -" -ID_jWbXIFhV," Chaponda abapondaponda Mpungwepungwe omwe udayamba nkukayikirana pa kagulidwe ka chimanga ku Zambia, wafika pamponda chimera ndi kuchotsedwa kwa George Chaponda ngati nduna ya zamalimidwe. - Mtsogoleri wadziko lino Peter Mutharika adachotsa Chaponda Lachitatu patangotha tsiku limodzi bungwe la apolisi ndi bungwe lothana ndi ziphuphu la Anti-Corruption Bureau atapeza K200 miliyoni ku nyumba ya ndunayo ku Area 10 ku Lilongwe. Ndalamazo zidali K124 miliyoni, US$57 200 (K42 miliyoni) ndi ndalama zina za ku South Africa ndi Botswana. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Adachotsedwa: Chaponda Sabata yatha, ACB idati ngakhale komiti imene Mutharika adakhazikitsa kuti ifufuze Chaponda, komanso komiti yapadera ya ku Nyumba ya Malamulo adati ACB ndi apolisi afufuze Chaponda, iwo adali atayamba kale kufufza nkhaniyo mu January. - Izi zidadza pamene komiti yapadera ya ku Nyumba ya Malamulo ndinso imene adakhazikitsa mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika zitalangiza apolisi ndi ACB kuti afufuze bwino Chaponda pakukhudzidwa kwake pa nkhani yoti boma, kupyolera mu bungwe la Admarc, litagula chimanga mwachinyengo kuchokera ku Zambia. - Chikalata chochokera kunyumba ya boma chidasonyeza kuti Mutharika adachotsa Chaponda, ndipo ntchito zake azigwira ndi Mutharika. - Pogwiritsa ntchito mphamvu zomwe malamulo amamupatsa, mtsogoleri wadziko lino Peter Mutharika wachotsa George Chaponda yemwe adali nduna ya zamalimidwe, mthirira ndi chitukuko cha madzi paudindowu, chidatero chikalatacho. - Ganizo lochotsa Chaponda labwera patapita nthawi mabungwe ndi anthu osiyanasiyana kuphatikizapo zipani zotsutsa boma zikukakamiza boma kuti lichotse mkuluyu kutamveka kuti amakhudzidwa ndi zachinyengo zomwe zikuganiziridwa kuti zidachitika pa kagulidwe kachimanga. - Poyamba, mabungwe ena adakatenga chiletso kukhothi choletsa Chaponda kupita ku ofesi kwake kapena kugwira ntchito ngati nduna, pomwe Chaponda adachotsedwa pampando wake wa mtsogoleri wa Nyumba ya Malamulo. - Zingapo zochititsa chidwi zachitika pankhaniyi, pomwe ngakhale bwalo la milandu lidalamula kuti Chaponda asagwire ntchito ngati nduna, iye adapita mdziko la Germany. Komanso, pamene kafukufuku wa makomiti awiriwo adatuluka, ofesi ya Chaponda ku Lilongwe idaotchedwa ku Lilongwe Lachitatu sabata yatha. - Popitiriza kafukufuku wake, nthambi ACB ndi apolisi adapitanso kuofesi ya Admarc ndi Transglobe. Transglobe ikukhudzidwa ndi nkhaniyo chifukwa idapatsidwa mphamvu zogula chimanga ku Zambia, zimene makomiti adadzutsa nazo nsidze kuti mwina padayenda chinyengo. - Katswiri wa zamalamulo Justine Dzonzi adauza wailesi ya Zodiak kuti malamulo a zakayendetsedwe ka ndalama mdziko muno salola munthu kusunga ndalama zakunja popanda chilolezo cha mkulu wa banki yaikulu ya Reserve Bank of Malawi. - Iye adanena izi poyankha ngati Chaponda adaswa malamulo posunga ndalama (za Malawi ndi zakunja) mnyumba mwake. -" -ID_jfAJRaeP," APM alola ansah achoke Mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika dzulo wavomereza kuti wapampando wa bungwe la zisankho la Electoral Commission (MEC) Jane Ansah atule pansi udindo wake. - Ansah Lachinayi adalengeza kuti adalembera Mutharika kuti akufuna kutula pansi udindowo potsata malamulo, osati kuopa zionetsero. Koma iye adaonjeza kuti Mutharikayo adali asanayankhe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ansah: Sindikuchoka poopa zionetsero Koma dzulo, mneneri wa Mutharika Mgeme Kalilani adati adalola Ansah kuti atule pansi udindo wake. - Mutharika walola kuti Ansah atule pansi udindo. Iye wayamikira Ansah pokhala mmodzi mwa Amalawi okonda kwambiri dziko lawo. Ndikuwafunira zabwino zonse konse angapite, adatero Kalilani. - Malinga ndi malamulo a dziko lino majaji 6 mu nthambi yolemba ogwira ntchito za malamulo ya Judicial Service Commission ndiwo amasankha munthu amene akhale wapampando wa MEC ndipo mtsogoleri wa dziko lino ndiye amavomereza dzinalo. Mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika adavomereza dzina la Ansah pa 14 October mu 2016 ndipo kontilakiti yake imayenera kudzatha mwezi wa October chaka chino. - Mkulu wa bungwe lomenyera ufulu wa anthu la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) Gift Trapence adati ngakhale Ansah wachoka, zionetsero zimene anakonza kuti makomishona a MEC nawo achoke zipilirabe. - Tikufuna makomishona onse achoke. Tikufunanso kuti tsiku la chisankho liikidwe posachedwa. Komanso boma lipeze ndalama zimene zikusoweka kuti chisankho chichitike. Ngati Reserve Bank of Malawi idapereka K6 biliyoni kuthumba lothana ndi matenda a Covid-19, zachisankho zingavute pati? adatero Trapence. - Msabatayi, mtsogoleri wa chipani cha UTM Party Saulos Chilima adakamangala kubwalo la milandu kuti Ansah achotsedwe limodzi ndi makomishona ake. Mmbuyomu, komiti ya Nyumba ya Malamulo yoona zolemba anthu mmaudindo ena a boma adalembera Mutharika kuti achotse makomishonawo koma Mutharika adakana kutero. - Padakalipano, oimira Chilima adapempha mkulu wa majaji Andrew Nyirenda kuti alole mlanduwo umvedwe mbwalo lounikira malamulo aakulu a dziko lino la Constitutional Court. - Polankhula ndi mtolankhani wathu dzulo, woimira Chilima, Chikosa Silungwe adati kaya Ansah atula pansi udindo kaya satula, mlandu wawo ukupitirira. - Mumvetsetse. Ifetu tikufuna bwalo lilingalire zochotsa makomishona osati Ansah yekha. Mlandu ukadalipo, adatero Silungwe. - Mneneri wa UTM Party Joseph Chidanti Malunga adati adagwirizana ndi ganizo la Ansah. Koma wachita izi mochedwa zinthu zitathina kale, adatero Malunga. -" -ID_jkuLmbib," Amuganizira kupha apongozi ndi mpeni Madzi achita katondo mmudzi mwa Chibwana kwa T/A Mankhambira, mboma la Nkhata Bay komwe mayi wina wa zaka 27 akumuganizira kuti wabaya ndi kupha apongozi ake a zaka 64 ati kaamba koti adatengapo gawo pothetsa banja lake. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mneneri wa apolisi mbomali, Ignatious Esau, watsimikiza kuti apolisi atsekera mchitokolosi Sylvia Chirwa ndi kumutsekulira mlandu womuganizira kupha Leah Banda mosemphana ndi ndime 209 ya malamulo a dziko lino. - Chirwa adaonekera bwalo la milandu la Nkhata Bay Lachitatu komwe mlandu wake adaupereka mmanja mwa bwalo la milandu lalikulu chifukwa mabwalo a majisitireti saweruza milandu yakupha. - Pakadalipano Chirwa ali palimandi kundende ya Nkhata Bay. - Esau wauza Msangulutso kuti Chirwa adagwidwa pomwe singanga yemwe adathamangirako pofuna mankhwala oti apulumuke ku mlanduwu adaulula. - Akumuganizira kuti adapha apongozi ake: Chirwa Malinga ndi kufufuza kwathu, Chirwa adalongosolera singangayu kuti wapha munthu ndipo amati akufuna mankhwala oti asakhale ndi mlandu. Singanga nkhaniyi idamukulira ndipo adauza anthu ena omwe adadziwitsa ife apolisi, adalongosola Esau. - Iye adati apolisi adamukwidzinga nawo unyolo woganiziridwayu ndipo pakadalipano ali palimandi kundende ya Nkhata Bay komwe akudikira kuti azengedwe mlandu wopha munthu, womwe chilango chake ndi kunyongedwa kapena kukhala kundende moyo wako wonse ukapezeka wolakwa. - Polongosola momwe nkhani yonse idayendera, Esau adati mwana wina wa mayi adaphedwayo, Lloyd Nkhata, adauza apolisi kuti Chirwa adakwatiwa ndi mchimwene wake yemwe amakhala mdziko la South Africa kwa zaka 9. - Iye adati awiriwa ali ndi mwana mmodzi wa zaka zisanu. - Esau adati kaamba ka mavuto ena awiriwa adasiyana ndipo Chirwa adabwerera kumudzi ndipo mmbuyo muno naye mwamuna wake wakaleyu adafunsa mayi ake kuti ampezere mkazi wina. - Mayiwa adapezadi mkazi wina, zomwe sizidasangalatse Chirwa. Akuti chibwerereni kuchokera ku Joni, Chirwa wakhala akuopseza kuti athana nawo apongozi akewo chifukwa adatengapo gawo pothetsa banja lake, adatero Esau. - Iye adati mauwa adapherezera usiku wa la Mulungu lapitali pomwe Chirwa adauyatsa ulendo wa kwa apongozi akewo ndi kuwabaya ali mtulo. - Adatsimikiza za kugwidwa kwa Chirwa: Esau Adawabaya pamimba, atatha apo adabayanso malo anayi cha kumsanaku ndipo Banda adamwalirira mnjira popita kuchipatala chachikulu cha Nkhata Bay, komwe nawo achipatala adatitsimikizira kuti adafa chifukwa chotaya magazi, adalongosola motero mneneri wa apolisiyu. - Lachinayi msabatayi Msangulutso udacheza ndi mfumu yaikulu Mankhambira yomwe idaperekeza malemuyo kuchipatala. - Ife tidali kunyanja usiku wa la Mulungu, pomwe tidamva kulira ndipo titathamangirako tidauzidwa kuti munthu wapha mayi Banda akugona kuchipinda, idalongosola motero mfumuyo. - Chibwana adati mwana wa mayiyo ndiye adawapeza mpeni uli kumsanaku. - Tidawatenga ndi kuthamangira nawo kuchipatala idalongosola mfumu Mankhambira, koma foni idadukira panjira ndipo kuyesayesa kuimbanso sadapezekenso. -" -ID_jsfnbbTP," Osauka alibe mawu Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kwa zaka 12, ena mwa omwe akuwaganizira milandu yakupha akadali pa alimandi mndende podikira chilungamo pa milandu yoganiziridwa kuti adapha anzawo. Milanduyi, ikumatenga nthawi kuti iweruzidwe. - Izi zikusemphana ndi gawo 161 la malamulo okhudza milandu ikuluikulu lomwe limati munthu azengedwe mlandu pasanathe miyezi iwiri ndipo ngati zavutitsitsa isadutse itatu. - Komatu zodabwitsa nzoti anthu ambiri omwe akungokhala mndendewa asadaweruzidwe, alibe ndalama ndipo sangafikire owaimilira. Choncho amakhala akudikira ndondomeko ya boma pomwe anthu a ndalama zawo akapalamula, milandu yawo imayenda mwachangu chifukwa amapeza owaimira. - Mwachitsanzo, polisi ya Ntcheu chaka chathachi, idatumiza anthu 22 kundende ya Ntcheu, ndipo onsewa, palibe ngakhale mmodzi amene adakalowa bwalo la milandu. - Moyo wa kundende ndi wovuta Izi zingotanthauza kuti milanduyo yakumana ndi ya chaka chino. - Izi zikukhumudwitsa omenyera ufulu wa anthu mdziko muno. - Mkulu wa limodzi mwa mabungwewa la Centre for Human Rights Education, Advice and Assistance (Chreaa), Victor Mhango, adati ndende za dziko lino zikusungira anthu oposa 1 000 pa limandi pa milandu yoganiziridwa kupha. - Mhango adati milandu ya mtunduwu imaweruzidwa ndi bwalo lalikulu lomwe lili ndi oweruza ochepa. - Milanduyi imakhala yokwera mtengo chifukwa oweruzawa ndi omwe amayendera kuboma la opalamula mlandu. Tsopano ndi kapezedwe ka chuma, zikumavuta kuti aziyenda pafupipafupi kumakaweruza milandu ya mtunduwu, adatero Mhango. - Iye adati anthu omwe amapeza okha owaimira pa milandu sakhalitsa mndendemu chifukwa owaimirirawa amathamanga kuwapezera belo kuti zawo ziyere mwachangu. - Vuto lagona pa anthu omwe sangakwanitse kupeza owaimilira ndipo amadalira aulere ochokera nthambi ya boma ya Legal Aid. Anthuwa amaiwalika ndipo amatha zaka zambiri ali mndende, adalongosola Mhango. - Iye adati a nthambiyi alibe owaimira pa milandu ambiri zomwe zimachedwetsanso milandu. - Kuchokera chaka cha 2014 mpaka 2016 bungwe la Malawi Human Rights Commission (MHRC) lidatsogolera ntchito yothandiza kuti milandu ina iunikidwenso. Ntchitoyi yomwe inkatchedwa Kafantayeni, idathandiza kuunika milandu ya omwe adapha anzawo 154. - Malinga ndi yemwe ankatsogolera ntchitoyi Peter Chisi, milandu 161 ndi yomwe inkafunika kuunikidwa. - Iye adati ntchitoyi inkalunjika kwa okhawo omwe adapatsidwa chilango chonyongedwa atapezeka olakwa popha anzawo malamulo adziko lino asadasinthe. - Ndi ntchitoyi, anthu 131 adatuluka chifukwa adali atasewenza kale zaka zokwanira ndi chilango chomwe adapatsidwa. Ndipo tidapezanso kuti anthu atatu samayenera kumangidwa, adatero iye. - Iye adaonjezeranso kuti bungwe lake lili ndi chiganizo chopanga kafukufuku woti apeze kuti ndi anthu angati omwe akukhala mndende pokhudzana ndi milandu yopha anzawo koma asadaloweko kubwalo la milandu. - Pakufunika kuti papezeke dongosolo loti milanduyi iziyenda mwachangu chifukwa palibe chilungamo kwa olakwa ndi olakwiridwa, adatero Chisi. - Mkulu wa Legal Aid Department, Masauko Chamkakala adavomereza za mavutowa. - Anthuwa akukhalitsadi milandu yawo isadaweruzidwe. Koma kumbali yathu tikuyesetsa kuti zinthu zisinthe, adalongosola Chamkakala. - Chamkakala adati ambiri mwa anthu omwe ali pa limandi, ma failo awo akadali kupolisi. - Koma Chamkakala adati zinthu zisintha kutsogoloku chifukwa pakhala ntchito yomwe igwiridwe ndi thandizo la bungwe la European Union, yoika mafoni aulere mndende komanso polisi kuti anthu omangidwawa aziwadziwitsa okha a nthambiyi za milandu yawo. - Iye adati ntchitoyi idzayamba yoyeserera isanafalikire ndipo adatinso akupempha boma kuti awonjezere ogwira ntchito chifukwa alipo ochepa. - Mwachitsanzo, ku chigawo chonse cha mmawa kuli munthu mmodzi basi, yemwe amayendera maboma a Machinga, Zomba, Machinga ndi Balaka, adatero Chamkakala. - Pachifukwachi, Chamkakala adati bungwe lake lilowa mgwirizano ndi anthu komanso mabungwe omwe ali ndi kuthekera koimira anthu pa milandu monga sukulu ya ukachenjede ya Chancellor College ndi bungwe la Law Society mwa ena. - Iye adatinso zinthu zisintha kwambiri dziko lino likadzavomereza malamulo oti aliyense oimira anthu pa milandu azigwira ntchito yaulere kwa ma ola angapo. - Ndipo adawonjezeranso kuti afikira ku Ntcheu kuti akaone mmene zinthu ziliri chifukwa maboma ngati amenewo omwe ali kutali ndi mizinda, amaiwalika. - Mankhwala owetera nkhunda Mukadzaona khola la nkhunda, pansi pake pamakhala zibalobalo. Ena amadabwa, kodi nzachiyani? Izi akuti ndi mankhwala amene amapangitsa kuti nkhunda zisathawe. Pamene ena amati cholinga chake nchakuti nkhunda ziswane. Kodi zenizeni nziti? BOBBY KABANGO adacheza ndi mfumu Kuziona ya kwa T/A Dambe mboma la Neno yomwe ikufotokoza zambiri motere: Wawa mfumu. - Fikani ndithu. - Ndadabwa ndi zomwe zili pansi pakhola la nkhundali. Kodi nchiyani? Ndi mlerankhunda kapena kuti mankhwala oimikira nkhunda kuti ana asamafe. Amagwira ntchito zambiri pa nkhunda. - Ndi zipatso zanji? Dzina lake sindidziwa koma madera ena amangoti sopo wa mtchire chifukwa ena amachapira akasowa sopo. - Chifukwa chiyani mwamangirira zimenezi? Pali zifukwa zambiri, koma nkhani yaikulu ndikufuna kuti nkhundazi ziziswa ndipo kuti anawo asamafe. - Zichulukana bwanji oti nkhunda imaikira mazira awiri okha? Sitifuna kuti nkhunda izitenga nthawi ikhale yaikira kale ena. Inde amakhala mazira awiri omwewo koma timafuna izichita changu komanso asamafe. - Kutanthauza kuti kupanda kumanga sizingaswe? Zimaswa koma amangofa. Pamene ndamangirira zimenezi ndiye kuti sangafe ndipo azibadwa awiri awiri chifukwa choti ndamangiriranso zipatso ziwiri. - Chingachitike nchiyani mutamangirira chipatso chimodzi? Ndiye kuti atha kumabadwa mwana mmodzi. Ikaswa awiri winayo atha kufa ndipo mmodzi ndiye atsale. - Zimachitika chonchi chifukwa chiyani? Apo inenso sindidziwa koma mwina ndimo Mulungu adazipangira kuti zizitero. - Mukukhulupirira bwanji oti simukudziwa? Makolo anga akhala akugwiritsira ntchito zipatsozi pakhola la nkhunda. Ndimaona chomwe chimachitika tikati tachotsa ndiye zifukwa zokhulupirira zipatsozi zikukwanira. - Taonapo alimi ali ndi nkhunda zambiri koma sagwiritsira ntchito mankhwala, inu simukungodzinyenga apa? Nawonso ali ndi podalira, atha kukunamizani kuti sagwiritsa ntchito mankhwala pamene akudziwa pamene akudalira. Afufuzeni. - Mukachotsa chimachitika nchiyani? Kungochotsa mudabwa zikaswa ana amangofa. - Mumamangirira bwanji zipatsozi? Choyamba mukamanga khola, kayanganeni zipatsozi ndipo mumangirire. Mutha kumangirira pamene mwangomanga khola kapena nkhundazo zikangolowa kumene mkholamo. - Mumakazipeza kuti? Zimakonda kumera mumtsinje, mutasakasaka muzipeza. - Mukamangirira sichimafota? Chimafota koma musachotse chifukwa mphamvu yake imagwirabe ntchito. Ngati mwachotsa ndiye pezani zina mubwezeretsepo. - Kodi mwana atangothothola mungatani? Ndimulanga ndipo ndiyesetsa kuti tsiku lisadutse ndikayangane china. - Kodi palibe mankhwala ena? Mwina alipo koma amene makolo anga adandisiira ndi amenewa. Awa ndiye mankhwala a nkhunda amene amalera nkhunda pamudzi. - Kodi simungamangirire pakhola la nkhuku? Ayi, awa ndi nkhunda zokha basi. Mwina ena angachite koma zomwe ndikudziwa ine ndi nkhundazi basi. - Kodi khola simupasula? Zimatheka, ndipo zipatsozi timakazimangiriranso pakhola latsopanolo. - Pano muli ndi nkhunda zingati? Sizingapose 20, ndazimaliza chifukwa kanthawi kena zimaposa 50. -" -ID_jusWJbGn," Manifesito ya UTM mulinji? Akadaulo pa ndale ayamikira manifesito ya chipani cha UTM kuti ikuyankha mavuto amene dziko lino likukumana nawo komabe achenjeza chipanichi kulonjeza zokhazo zomwe akuganiza kuti zidzatheka. - Chilima kupereka manifesito kwa mmodzi mwa amene adafika ku Dowa UTM ndi chipani chachitatu kukhazikitsa manifesito yake, pomwe zipani za Umodzi Party komanso Malawi Congress Party (MCP) adatulutsa kale manifesito awo, pomwe chipani cha UDF chikuyembekezeka kutulutsa manifesito yawo pa 7 April. Chipani cha DPP chati chitulutsabe manifesito yawo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Potsatira kukhazikitsa kwa manifesito ya UTM Party Loweruka ku Dowa, akadaulo pa zandale Ernest Thindwa wa ku Chancellor College komanso George Phiri wa ku University of Livingstonia (Unilia) adathirirapo ndemanga pa manifesitoyo. Thindwa adati manifesito a UTM ili ndi tokoma tomwe tingasinthe dziko lino monga kuchepetsa mphamvu za mtsogoleri wa dziko, kulembedwa ntchito kwa anthu 1 miliyoni chaka chimodzi, kumasula ku nsinga za ndale nyumba youlutsa mawu ya boma ya Malawi Broadcasting Corporation (MBC), kupeza yankho lothanirana ndi kuphedwa kwa anthu achialubino komanso kubwera ndi ndondomeko zaumoyo ndi sukulu. Izi ndi zofunika zitachitika mdziko muno ndipo ndi zosavuta kuchita koma vuto lilipo nkuti anthuwa akalowa mboma sachita, amaiwala zomwe adalonjeza, adatero Thindwa. Thindwa akuti ngakhale manifesito ya UTM payokha angapangitse kuti anthu awavotere ponena kuti anthu a mdziko muno amavotera munthu poyangana chigawo chomwe akuchokera kuiwala mfundo zomwe wasanja. - Pamene Phiri adagwirizana ndi Thindwa kuti manifesitoyo ili bwino chifukwa yalunjika zambiri zomwe zingasinthiretu Malawi. Phiri adasanthula mfundo ya ulimi wa mthirira, kubweretsa mafakitale okonzera mbewu zomwe zimalola bwino mmadera mwawo ponena kuti izi nzofunika. Zambiri mdziko muno timaitanitsa kunja zinthu zoti tokha tikhonza kupanga, ngati UTM ingadzakwaniritse izi chikavoteredwa ndiye kuti tidzakhala odzidalira tokha, adatero iye. ZOMWE UTM YALONJEZA Chipani cha UTM ngati chingavoteredwa pa 21 May pano, chati chidzathetsa ndondomeko yomwe boma limagwiritsira ntchito posankhira ophunzira msukulu za ukachenjede yomwe imadziwika kuti Quota System. UTM yati idzamasula wailesi ya boma ya MBC kunsinga za ndale ndipo zipani zonse zidzidzamveka pa wailesiyo. Pankhani ya bwalo la ndege, UTM yati idzakulitsa bwalo la Chileka ndi Kamuzu International Airport. - Komanso kumanga mabwalo a ndege mmaboma a Mangochi ndi Mzuzu kuyambira mchaka cha 2020 mpaka 2021. Chidzamanganso bwalo lina mboma la Salima, kukonzanso bwalo lina ku Karonga. Kumbali ya maulendo a sitima, UTM yati idzamanga njanji yabwino yolumikiza Lilongwe ndi Blantyre. - Kukozanso Nkaya, Salima ndi Mchinji. Komanso njanji yodutsa Limbe kudutsa Sandama kupita ku Makhanga ndi Marka mboma la Nsanje. Kumbali ya misewu, UTM yati idzayamba kukozanso misewu ikuluikulu kuti izigwirizana ndi momwe maiko ena zilili. Chipanichi chikuti pofika mchaka cha 2014, maboma onse adzakhala ndi misewu ya phula. Komanso misewu ya mmizinda idzakhala yapamwamba monga zikhalira mmaiko akunja. UTM yati idzamasula bungwe la Admarc DMARC kunsinga za ndale ndipo katangale amene wazinga bungwelo adzatheratu. Chipanicho chatinso tidzalimbikitsa kholola wa madzi mmaboma onse cholinga nkhani ya kusowa kwa madzi idzakhale mbiri yakale, izinso zidzathandiza anthu kumalira nthawi zonse. -" -ID_kChpRIzG," Mayi athokoza ataomboledwa Maness Thom wa Zaka 65 wathokoza bungwe losakhulupirira kuti kunjaku kuli Mulungu komanso mphamvu za mizimu ina la Association of Secular Humanism (ASH) pomuimirira mpaka kupulumuka pankhani yomwe amamuganizira kuti ndi mfiti. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Poyankhula ndi Msangulutso Lachitatu lapitali, Thom adati samakhulupirira kuti angadzakhalenso paufulu poganizira mmene anthu ndi abale ake adamuperekera mmanja mwa apolisi ku Kawale mumzinda wa Lilongwe komwe amachokera. - Iye adagwidwa mchaka cha 2011 ndipo khoti lidamupeza wosalakwa mu 2012 ASH itamumenyera nkhondo kubwalolo ndipo adati tsopano akukhala popanda vuto ndi abale akewo. - Adandigwira kunyumba kwanga mmawa uku akunditonza kuti ndine mfiti ndipo kuti ndidapha munthu mmatsenga, komanso ndimaphunzitsa ana ufiti. Ndidalephera kudziteteza chifukwa ena adali atayamba kundikankha ndi kundimenya uku akundikokera kupolisi, adatero mayiyo. - Adaonjeza kuti atafika kupolisiko adamutsekera ndi kumutsegulira mlandu wochita za ufiti ndipo adagona komweko. Iye adati chikaiko chake chidakula chifukwa nthawi ya kukhoti itafika, samadziwa chomwe akadayankha chipanda mkulu wa ASH George Thindwa kubwera poyera kuti amupezera omuimirira. - Thom adati Moses Kwayimba, yemwe adakaperekera umboni mukhothi woti iye ndi mfiti, ndi mbale wake koma sagwirizana kuyambira kale ndipo wakhala akumulengera milandu yosiyanasiyana koma imasowa umboni. - Thindwa wati bungwe lake silifuna kuti anthu azizunzika powaganizira kuti ndi mfiti. Iye adati bungwelo latulutsa anthu oposa 80 omwe adali mundende Za mdziko muno komanso lamangitsapo anthu ena omwe adazunzako anthu oganiziridwa kuti ndi afiti. - Thom akuti akukhala mwamtendere ndipo anthu onse ku Kawale komwe amakhala kuphatikizapo akumpingo kwawo adamulandira. -" -ID_kDfBKwSh," Mavenda akwiya ndi kukwera kwa lenti Ena mwa mavenda wotemetsa nkhwangwa pamwalawo Malonda adayima kwa maola angapo mumsika waukulu wa Zomba pamene mavenda mumsikawu adatseka zipata kuti akuluakulu a khonsolo ya mzindawu asalowe kukadulitsa ziphaso. - Chimene chidatsitsa dzaye ndi chikalata chimene khonsolo ya mzindawu yatulutsa chonena kuti yakweza mitengo yolipirira lenti munyumba zimene mavendawa amachitira malonda asadakambirane kaye ndi akuluakulu oyanganira mavendawa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chikalata chimene mkulu wa mzindawu Ali Phiri adasayinira pa 23 June 2014 chidafotokoza kuti kuyambira pa 1 July 2014, mitengo yatsopano ili motere: amalonda ogulitsa zitsulo (hardware) lenti yawo yakwera kuchoka pa K5 200 kufika pa K7 800; kwa anthu a magolosale yachoka pa K5 400 kufika K8 100; kwa a malo odyera yachoka pa K7 200 kufika K10 800; kwa ometa komanso omanga tsitsi mitengo yachoka pa K3 600 mpaka K6 000 ndipo kwa ogulitsa nyama mitengo yachoka pa K3 000 mpaka K4 500. - Pachifukwachi, pa 18 July 2014, mavendawa adalembera khonsoloyi kuti mitengoyi yakwera kwambiri ndipo adapempha kuti awatsitsire. Mwachisoni, pa 26 July 2014, mavendawa adatutumuka atalandira kalata kuchoka kukhonsoloko kuti khonsoloyi siliyokonzeka kutsitsa mitengoyo ndi kutsindika kuti mavevenda amene akuona kuti sakwanitsa kulipira mitengo yatsopanoyi atuluke mumsikamo kuti khonsoloyo ilowetsemo anthu ena amene azikwanitsa kulipira. - Ndikudabwa kuti akhonsolowa angotiuza kuti mitengo ya lenti yakwera koma sadatifotokozere eni akefe. Kodi zinthu zimakhala chocho? adafunsa Ayatu Chidothe, wapampando wa mavenda mumsikawu. - Chidothe adati ndi wachisoni kwambiri ndi mmene akuluakulu a mzindawu akugwirira ntchito zawo ndi mavendawa masiku ano chifukwa akutaya pangano limene adagwirizana lakuti azipangira zinthu limodzi pakusintha kwina kulikonse mumsikawo. - Mkuluyu adaulua kuti pamene msikawu udapsa ndi moto zaka zingapo zapitazo khonsolo ya Zombayi idakana kuwapatsa chipukuta misozi ponena kuti ilibe ndalama. Pa chifukwa ichi, mavendawa anamemana ndi kupita kukakumana ndi mtsogoleri wakale wa dziko panthawiyo malembu Bingu wa Mutharika amene adawauza kuti iye sakwanitsa kuwapatsa ndalama koma kuwamangira msika watsopano. - Mavendawo atemetsa nkhwangwa pamwala kuti satuluka mumsikawo kufikira pamene khonsoloyo idzamve madandaulo awo ndi kutsitsa mitengoyo. - Kuonjezera apa, mavendawa anena kutinso khonsoloyi iwafotokozere bwino mmene ndalama zimene zimatoleredwa mumsikawu zimagwirira ntchito chifukwa ngakhale khonsoloyo ikukweza mitengo chotero uve mumsikamo ndi wandiwe yani chifukwa zinyalala ndi zithaphwi ndi zochuluka popeza pamatenga nthawi yaitali kwambiri kuti khonsoloyi izakonze msikawu. -" -ID_kGfpruTz,"Apolisi Amapha Zigawenga Zina Mwadala-CHREAA Bungwe lomwe limawona zaufulu wa anthu mdziko muno la Center for Human Rights Education Advice and Assistance (CHREA) lati potsatira kafukufuku yemwe linachita lapeza kuti apolisi akhala akupha anthu mwadala omwe ndi zigawenga zomwe zakhala zikumangidwa milandu yaupandu mdziko muno. -Wachiwiri kwa mkulu wa bungweli mayi Chikondi Chijozi awuza Radio Maria Malawi kuti bungwe la CHREAA linachita kafukufukuyi litalandira madandaulo kuchokera kwa anthu ena omwe ali ku ndende. -Iwo ati mu kafukufuku wao apeza kuti ena mwa anthu omwe anafufuzidwa kuti anaphedwa ndi apolisi anapezeka ndi mabala a zipolopolo. -Tinalandira madandaulo kwa anthu otuluka ku ndende omwe anatipatsa list ya anthu okwana 43 amene anaphedwa mwadala ndi apolisi mmadera osiyanasiyana mdziko muno, anatero a Chijozi. -Watsutsa za nkhaniyi-Kadadzera Polankhulapo wofalitsa nkhani za apolisi mdziko muno Senior Superintendent James Kadadzera watsutsa za nkhaniyi ndipo wati apolisi sanayambe aphapo anthu omwe anapalamulapo mulandu waupandu mwadala. -Zimenezi sizoona sitimapha munthu panja pa lamulo. Pena zimapezeka kuti pali kuomerana pakati pa apolisi ndi mbava ndipo mbava kapena apolisiwo kuphedwa ndipo zitsanzo zoterozo zilipo zambiri koma osati kupha anthu mwadala, anatero a Kadadzera. -" -ID_kLtrMnln,"Boma Lati Malonda a Fodya ndi Dziko la America Apitilira Boma lati alimi afodya mdziko muno kuti asade nkhawa ndi mphekesera zoti dziko la America laletsa malonda a fodya pakati pa dziko lino ndi dzikolo. -Watsindika za nkhaniyi-Nankhumwa Masiku apitawa, ma lipoti akhala akumveka kuti dziko la America laletsa fodya ochokera mdziko muno kupita mdzikolo ponena kuti alimi ambiri amagwiritsa ntchito ana pochita ulimiwu, zomwe dziko la America lidati ndi zosayenera. -Koma polankhula mu mzinda wa Lilongwe pa msonkhano wa pa chaka wa bungwe loyanganira ulimi komanso malonda a fodya mdziko muno la Tobacco Commission (TC), nduna ya za Ulimi a Kondwani Nankhumwa, ati anthu sakumvetsa zomwe dzikoli likunena pa za malondawa ndipo atsimikizira alimi a fodyawa kuti malonda afodya apitilira kuchitika pakati pa dziko lino ndi dziko la America. -Fodya akamalowa ku America aziyamba amuwunika malo angapo ngati ana sanagwiritsidwe ntchito polima fodyayo. Zakhala zikuchitika kuyambira kale. Anthu ena akuganiza kuti mmene zateremu ndiye kuti anthu asiye kulima fodya pomwe sichoncho. Tikufotokozerani tsatanetsatane wa zokambirana zathu tikatsiriza, anatero a Nankhumwa. -Mmawu ake, wapampando wa bungwe la Tobacco Commission, Inkosi ya Makosi Mbelwa 5 wayamikira momwe msika wa fodya wa chino wayendera ponena kuti unali ndizotsamwitsa zochepa poyelekeza ndi chaka chatha. -Mitengo inali yotsika kusiyana ndi chaka chatha koma fodya wagulitsidwa bwinobwino opanda kuyimitsayimitsa misika yomwe ndi nkhani yabwino kwambiri, anatero Inkosi ya Makosi Mbelwa 5. -" -ID_kOIKAGGq,"Mtumiki Ayiweni wa Mpingo wa Anglican Akwanitsa Zaka 20 mu Utumiki By Thokozani Chapola Professsor Paul Kishindo ayamikira mtumiki Robert Yahaya Ayiweni kaamba kotumikira Mulungu kwa zaka makumi awiri (20). -Professor Kishindo ndi omwe anali mlendo wolemekezeka pa mwambo okondwerera kuti mtumiki Ayiweni wakwanitsa zaka makumi awiri akutukira ngati mlaliki komanso kuti tsopano walemba buku lomwe lithandize anthu kumvetsa mau a Mulungu omwe unachitika lamulungu pa tchalitchi la St. Georges Anglican mu mzinda wa Zomba yomwe ili mu Diocese ya Upper Shire. Malinga ndi Professor Kishindo, ndi chinthu cha mtengo wapatali kukwanitsa zaka makumi awiri akutumikira Mulungu ngati mlaliki. -Mtumiki Yahaya Ayiweni kulankhula kwa anthu pa tsikulo Mtumiki Yahaya Ayiweni wati bukuli lomwe mutui wake ndi Njira ya Chipulumutso lili mchiyankhulo cha chichewa kuti anthu ambiri amvetse bwino uthenga wa Mulungu ndipo liwathandiza akhristu kuti adziwe Mulungu kwathunthu. -Ndikufuna kuwadziwitsa akhristu amzanga kuti chipulumutso sichongokhala malo amodzi komanso ndichenjeze ena omwe amangodzuka kuti alota kapena aona maso mphenya oti ayambe utumiki pomwe Mulungu yo sanawatume ndi komwe. Zimenezo zimabweretsa chisokonezo chachikulu, anatero mtumiki Ayiweni. -Iye wati ndi khumbo lake kuti anthu ambiri amve mawu a Mulungu ndi kuwatsatira ndipo wapempha anthu kuti akhulupilire zomwe zalembedwa mu bukhuli lomwe lili ndi magawo asanu. -Mtumiki Yahaya anabwana mbanja la chisilamu mboma la Mangochi ndipo anayamba kutsatira chikhristu mchaka cha 1983 kaamba koti amkacheza ndi ana a abusa. -Atamva mawu a Mulungu iye wati mtima wake unachita chisankho chotumikira Mulungu kudzera mu utumiki ndipo mchaka cha 1996 anasiya kugwira ntchito ku Dwangwa Sugar Cooperation ndi kukhazikika pa ntchito ya utumiki mmaboma osiyanasiyana mdziko muno komanso mdziko la Mozambique. -" -ID_kQAkQkYd,"Akhristu 60 Apita Mdziko la Rwanda Wolemba: Thokozani Chapola uploads/2019/09/ziyaye.jpg"" alt="""" width=""296"" height=""346"" />Ali nawo pa ulendowu-Archbishop Ziyaye Akhristu oposa makumi asanu ndi limodzi (60) anyamuka lolemba ulendo wopita mdziko la Rwanda komwe ati akazamitsa chikhulupiliro chawo mwa Yesu Khristu. -Poyankhula asananyamuke mdziko muno, wapampando wa bungwe la Divine Mercy Apostolate mu arkidayosizi ya Lilongwe mayi Jane Banda ati ndi okondwa kaamba koti akhristu ochuluka akumapita nawo ku malo oyera mdziko la Rwanda chaka ndi chaka. -Mayi Banda ati pa ulendo wa chaka chino, arkiepiskopi wa arkidayosizi ya Lilongwe ali nawo pa ulendowu. -Kuyenda ulendo wa kumalo oyera umalandira zaulere zochuluka. Timakazama mu utumiki wathu wa chifundo cha Mulungu, anatero mayi Banda. -Iwo ati paulendowu akafika ku Kabuga kumene kuli mwambo olemekeza mtanda komanso ku Kibeho ku chaka cha Amayi Maria achisoni. -Mmodzi mwa anthu omwe ali nawo pa ulendowu awa ndi Sister Veronica Zulu ati ndi okondwa kwambiri kuti Mulungu wawadalitsa ndi ulendowu. -Ndigwiritsa ntchito ulendowu kupemphelera abale anga komanso ine ndemwe ndikhwimitsa chikhulupiliro changa mwa Yesu Khristu. -Bungwe la Divine Mercy Apostolate limakonza ulendo wopita ku malo oyera mdziko la Rwanda chaka ndi chaka. -" -ID_kafJTNBV," Mameya afanana maloto Pamene chisankhocho cha mameya atatu a mmizinda ya dziko lino chadutsa, masomphenya a mameya onse agona polimbikitsa kuteteza malo aboma, kutolera misonkho, kulimbikitsa chilungamo pa kayendetsedwe ka ndalama komanso chitukuko. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Sabata ziwiri zapitazi, kudali zisankho za mameya pomwe makhansala a mzinda wa Mzuzu adasankha William Mkandawire wa chipani cha PP kukhala meya pomwe ku Lilongwe adasankha Desmond Bikoko wa MCP ndipo ku Blantyre adasankha Wild Ndipo wa DPP. - Ngakhale akuluakuluwa ndi osiyana zipani, Tamvani wapeza kuti pomwe amavala mwinjiro wa ufumu wa mizindayi, onse maloto awo ndi amodzi, si dale zimene zidakuta zisankhozo. - Mameya onse atatu, amene adasankhidwa patatha zaka ziwiri ndi theka kuchokera pomwe adasankhidwira mu May 2014, adati masomphenya awo ali polimbikitsa kutolera misonkho ya khonsolo, kuteteza malo a makhonsolo, kulimbikitsa kayendetsedwe kolondola Ku Lilongwe adasankha Bikoko ka chuma cha khonsolo ndi kutukula makhonsolo awo. - Mmodzimmodzi mwa iwo adaonjeza kuti iyi si nthawi yoika manja kumbuyo. - Mu teremu yoyamba, ine ndi a [meya opuma a Noel] Chalamanda tidapanga zambiri pomwe ndidali wachiwiri wawo. Pano, ngati khansala, ndipitiriza ntchito zimenezo komanso kuposerapo, adatero Ndipo. - Bikoko adati: Sindidabwere kudzasewera kapena kudzatamidwa koma kudzatumikira ndi kutukula khonsolo. Pali zambiri zomwe zikadachitika koma sizidachitike. Ntchito yanga ikhala kuchita zimenezo kuti khonsolo isinthe. - Koma Mkandawire, yemwe ndi yekhayo amene sadalandidwe mpando wa umeya adati: Ntchito ndi zomwe ndidayamba kale ndipo anthu akuzidziwa nchifukwa chake andipatsanso mwayi wina owatumikira. Ndikufuna kuwatsimikizira anthu a mkhonsolo ya Mzuzu kuti ntchito zomwe ndidayamba zipitilira, adatero Mkandawire. - Ndipo wa ku Blantyre Ndipo adangonjetsa bwana wake Chalamanda oima payekha pa chisankho chimene chidadzidzimutsa ena. Ndipo chisankho cha ku Lilongwe chidadza ndi kathumba pomwe yemwe adasankhidwa kukhala wachiwiri kwa meya, Juliana Kaduya, adazimirira ati chifukwa amaopsezedwa. - Juliana, yemwe ndi wa DPP adasinkhidwa ndi a MCP kuti ayimire pampandowo zomwe zidachititsa akuluakulu ena a DPP kuganiza kuti adali ndi kampeni kumphasa. - Akadaulo pandale ati kutayidwa kwa Chalamanda komanso kuzimirira kwa Kaduya kukusonyeza kuti ndale zidali patsogolo pa zisankhozo. - Mmodzi mwa akatswiri potanthauzira ndale, Boniface Dulani, adati zotsatira za ku Blantyre zidatengera ndale osati zintchito zamunthu. - Pakuoneka kuti anthu asankha potengera chipani osati ntchito za munthu makamaka tikatengera chitukuko chomwe Chalamanda amachita mumzindawo, adatero Dulani. - Katswiri wina, Mustafa Hussein, adadzudzula mchitidwe oopseza adindo monga momwe zidakhalira ku Lilongwe. - Adindo sangakwaniritse masomphenya awo bwinobwino ngati akugwira ntchito mwamantha. Zisankho zatha, chofunika tsopano nkuvomereza ndikuwapatsa mpata omwe adapambana kuti agwire ntchito, adatero Hussein. -" -ID_khgBKEOc," Woyendetsa ambulansi ataledzera amangidwa Dalaivala wa ambulansi ya pachipatala cha boma cha Chiradzulu zake zada atagwetsa galimotoyo mngalande chifukwa choledzera. - Malinga ndi kanema imene yakhala ikuzungulira mmasamba a mchezo, dalaivalayo akuoneka ali thapsa ndi mowa, akukanika kulankhula zomveka komanso kuima bwinobwino. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ali ku Chichiri: Thumba Padakalipano mkuluyo ali pa alimande kundende ya Chichiri ndipo akaonekera kubwalo la milandu Lolemba. - Pakanemapo mkuluyo adachita anthu ena adachita kumugwira uku ndi uko. Anthuwo sadamusiye ngakhale amachita makani nkumakana kuti asamujambule, apatu nkuti galimotoyo italowa mngalande mbali mwa msewu wochokera ku Njuli kupita ku Chiradzulu. - Galimotolo ndi gulu la galimoto zatsopano zomwe boma lapereka mzipatala. Koma mwatsoka, mgalimotomo adanyamulamo wodwala amene amapita naye pachipatalapo. - Andrew Thumba wa zaka 37, yemwe amayendetsa MG 566 AM adathera mmanja mwa anthu omwe adamugwira ndi kuiperanso nkhaniyo kwa akuluakulu a boma. - Ndipo mneneri wa polisi mbomali Yohane Tasowana watsimikiza za nkhaniyi. - Iye adati mkuluyu akuyankha mlandu woyendetsa galimoto ataledzera mosemphana ndi gawo 128 la malamulo oona za pamsewu mdziko muno. - Tasowana adatsimikizanso kuti mgalimotomo mudali wodwala yemwe adangonyamulidwa pa njinga ndi anthu achifundo kuthamangira naye kuchipatalako. - Koma mkulu woona za umoyo mboma la pankhaniyo ati chifukwa ili ku khoti.Chiradzulu Jameson Chausa adakanitsitsa kulankhulapo Nkhaniyi ilowanso ku bwalo la milandu Lolemba, ndipo dalaivalayu akadali mmanja mwa apolisi, adalongosola Chausa. - Thumba, amachokera mmudzi mwa Truwa, T/A Kadewere, mbomalo. - Mkulu wa mgwirizano wa mabungwe a zaumoyo la Malawi Health Equity Network (Mhen) George Jobe adati zomwe adachita dalaivalayo zidali zosayenera komanso sakuyenera kupitiliza kugwira ntchito mchipatala koma apite ku malo ena. - Iye adati ntchito yoyendetsa galimoto yonyamula odwala njofunika munthu wokhwima mmaganizo komanso wolemekeza odwala, choncho pakapezeka dalaivala wa khalidwe loipa, azimuchotsa msanga kuti asamaononge mbiri ya anzake. - Pali woyendetsa galimoto zonyamula odwala ambiri omwe ali akhalidwe komanso mitima yabwino, takhala tikuwaona akuika miyoyo yawo pachiswe populumutsa odwala; mbiri ya awawa imaonongeka nawo chifukwa cha ochepa omwe alibe khalidwe, adalongosola Jobe. - Iye adatinso zipatala zizikonza maphunziro a oyendetsa galimotozo pafupipafupi owaphunzitsa zina mwa ngodya za ntchito zawo. - Jobe adati bungwe lake limalandira madandaulo ochokera kwa anthu kudandaula ena mwa madalaivala a galimotozo monga dalaivala wina mboma la Ntcheu, yemwe adasiya maliro panjira patatsala mtunda wapafupifupi makilomita atatu ndi komwe amakatulako ati chifukwa cha mafuta. - Iye adatsindika kuti madalaivala omwe akuona kuti sangakwanitse mzipatala aziwasuntha nkukawaika mmalo ena omwe angakwanitse. - Koma tikupempha nkhani ngati izi kuti zisamafooketse madaivala omwe akugwira ntchito zawo bwino ndi mwachikondi, adalongosola iye. -" -ID_kllGikKe,"Kokoliko Movement Yapempha Achinyamata Akhale a Masomphenya Gulu la achinyamata la chipani cha Malawi Congress (MCP) lotchedwa Kokoliko Movement lapempha ophunzira a ku sukulu ya ukachenjede ya Chancellor ku Zomba kuti adzavotere chipanichi pa chisankho chomwe chidzachitike pa 19 May chaka chino. -Mmodzi mwa achinyamata a mguluri komanso ndi yemwe adaperekera umboni pa mlandu wa chisankho cha president ku bwalo la za malamulo Anthony Bendulo ndi yemwe walankhula izi Loweluka kwa ophunzira-wa. -Bendulo wati achinyamata ayenera kumalimba mtima pofuna kukonza dziko lawo kuti likhale lokomera aliyense osati anthu owerengeka chabe. -Ngati sitichitapo kanthu ifeyo achinyamata malawi amene tikumuyembekeza kuzamuona sangazaoneke chifukwa kulibe wina yemwe angachoko kunja uko nkudzakonza malawi ngati eni ake sitiikapo mtima, anatero Bendulo. -Mmau ake wapampando wa chipani cha MCP ku Chancellor College Atupele Nsonda wati mkumanowo unali wa phindu pakati pawo kaamba koti walimbikitsa achinyamatawa za udindo womwe ali nawo mdziko muno. -Ena mwa omwe anali nawo pa mkumanowu ndi monga Daudi Sulemani ndi Peter Lackson Chimangeni omwenso ndi achinyamata omwe anaperekera nawo umboni pa mlandu wa zachisankhochi. -" -ID_lAMEhYLJ," Womuganizira kugula mwana wa chialubino afera mchitokosi Mmodzi mwa anthu omwe akuzengedwa mlandu wozembetsa mwana wa chialubino wa zaka 14 mboma la Dedza adamwalira Lachinayi ali mmanja mwa apolisi mzinda wa Lilongwe. - Imfa ya Buleya Luke idadza pomwe Amalawi ambiri adali ndi chiyembekezo kuti iyeyu ndi yemwe angaulule komwe kuli msika wa ziwalo za anthu achialubino chifukwa mlanduwu umamukhudza kuti ndi amene adagula Goodson Makanjira wa zaka 14 wa mmudzi mwa Mphanyama kwa Chilikumwendo mboma la Dedza kuchokera kwa bamboo ake omupeza ndi mnzawo wina. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Koma mwatsoka, Luke yemwe adaonekera mbwalo la milandu lalingono ku Lilongwe Lachitatu adamwalira ataukana mlanduwu. - Ndipo mneneri wa polisi mdziko muno adatsimikiza za imfa ya bamboyu. - Kufa kwa Luke kwadabwitsa bungwe loyanganira anthu achialubino mdziko muno la Association of People with Albinism (Apam) omwe anenetsa kuti imfayi ikufunika kuunikidwa bwino ndi akatswiri pa kafukufuku. - Izi ndi zobwezeretsa mmbuyo chilungamo. Munthu yemwe akuganniziridwa kutengapo gawo lalikulu pa kusowa kwa achialubino afa bwanji ali mchitokosi asadaulure komwe adamugulitsa Goodson?adatero mtsogoleri wa bungwelo Overstone Kondowe. - Iye adati bungwe lake likuganizira kuti pali china chake ndithu chomwe chikuchitika chifukwa zonga izi zidachitikanso pa milandu ina iwiri ya anthu a mtunduwu. - Bwalo la milandu la Lilongwe lidayamba kumva Lachitatu pa February 20 pa milandu yokhudza kusowa kwa Makanjira. - Apatu nkuti Luke ali wefuwefu nkumachita zodabwitsa mbwalolo monga kugona pansi, kuwauza apolisi kuti akuchita chizungulire komanso kupempha madzi akumwa. - Woweruza Viva Nyimba adayamba kumva kuchoka kwa Kumbilani Patson wa mmudzi mwa Chiwala mboma la Lilongwe yemwe ndi bamboo womupeza wa Makanjira ndi Sainani Kalekeni wa mmudzi mwa Chimphanga mboma lomwelo. - Awiriwa adavomera kusowetsa Makanjira ndipo adauza bwalo kuti adatumidwa ndi Luke pa mtengo wa K800 000 yomwe adali asadalandire. Koma Luke adakana kuti sakudziwa chilichonse pa za kusowa kwa mwanayo ndipo adakanso kuti sakuwadziwa makosana awiriwo. - Ndipo woweruza milandu Nyimba adauza Luke kuti anene chilungamo chokhachokha chifukwa anthu awiri omwe adavomera mlanduwo amaloza iyeyo ndipo adalondolera apolisi ku nyumba yake ku Mitundu. - Mlanduwu waimitsidwa kufikira pa March 22. -" -ID_lHMwXkLK,"Papa Wapempha Akhristu Asatengeke ndi za Mdziko Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisko wapempha akhristu kuti asatengeke ndi za mdziko lapansi. -Papa amalankhula izi lero lomwe ndi lamulungu lachitatu mu nyengo ya Advent pamene anatsogolera nsembe ya ukalistia ku likulu la mpingowu ku Vatican. -Iye wati anthu sakuyenera kutengeka ndi zopanda pake ndipo mmalo mwake apereke mpata woti Yesu Khristu akhazikike mmitima mwawo. -Papa wati akhristu anayitanidwa kuti atembenuze ena mitima zomwe ndi zofanana ndi zomwe Yohane mbatizi komanso Yesu Khristu anali kulalikira. -" -ID_lMJcbqWV," Ngakhale odulidwa kale adulidwe Amuna amene adadulidwa potsatira chipembedzo kapena chikhalidwe ayenera kudulidwanso, ngati sanadulidwe moyenera, watero mkulu woona za ntchito ya mdulidwe muunduna wa zaumoyo Amon Nkhata. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Polankhula pokhazikitsa ntchito yodula yomwe undunawu ukugwira mmaboma a Blantyre ndi Thyolo, mogwirizana ndi bungwe la zaumoyo la Population Services International Malawi (PSI/M) sabata yatha, Nkhata adati pofuna kupewa matenda a Edzi komanso khansa ya amayi ndi abambo, amuna ayenera kudulidwa ponse, osati gawo lina chabe, mongazikhalira mzikhalidwe ndi mitundu ina. - Mitundu ina imachita mdulidwe koma tidapeza kuti ambiri samalizitsa mdulidwewo, zomwe zingapangitse kuti kachirombo koyambitsa matenda a Edzi ka HIV komanso ka Human Papilloma Virus kamene kamayamabitsa cancer kapeze danga. Omwe adadulidwa akuyenera kupita kuchipatala kuti akawaone, adatero Nkhata. - Malinga ndi Nkhata, boma likufuna kuti amuna 2.1 miliyoni akhale atadulidwa pakutha pa zaka zisanu. Kafukufuku, adaonjeza, wasonyeza kuti amene adadulidwa amatetezedwa ku HIV kwa 60 peresenti. - Izi zikusonyeza kuti amene adulidwa ayenerabe kutsata njira zodzitetezera kumatenda a Edzi monga kupewa, kugwiritsa ntchito makondomu ndi kukhala okhulupirika. Sikuti akadulidwa ndiye azigona ndi aliyense osadziteteza, adatero Nkhata. - Malinga ndi wachiwiri kwa mkulu wa PSI/MW Chiwawa Nkhoma, iwo agwira ntchito ya mdulidwe mmaboma a Blantyre ndi Thyolo polingalira kuti mabomawa ali ndi chiwerengero chotsika cha amuna odulidwa, pomwenso chiwerengero cha omwe ali ndi HIV nchokwererako. - Tikufuna kufikira abambo oposa 16 000 chaka chino chokha. Pali magulu anayi mmabomawa amene akugwira ntchitoyi, adatero Nkhoma. - PSI/MW ndi limodzi mwa mabungwe amene akulimbikitsa mdulidwe mogwirizana ndi boma. -" -ID_lPYiWTXw," Taphulanji mzaka 52? Anthu komanso atsogoleri ena ati zaka 52 za ufulu wodzilamulira zomwe dziko la Malawi lidakwanitsa Lachitatu ndi nthabwala chabe chifukwa zinthu zanyanya kusiyana ndi kale. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Anthuwa amalankhulapo kumbali ya momwe ndale zikuyendera, chuma, maphunziro komanso ulamuliro wabwino mzaka 52 zomwe zapita. - Mkulu wa bungwe loona zamaphunziro la Civil Society Education Coalition (CSEC) Benedicto Kondowe wati zomwe Malawi wakwaniritsa mzaka 52 kumbali ya maphunziro, maiko ena azichita mzaka 20 zokha. - Iye wati kumudzi komwe kumakhala anthu ambiri, zinthu sizili bwino ngakhale tikusangalala kuti takwanitsa zaka 52 zodziyimira patokha. - Pitani ku Chikwawa, sukulu zina kuyambira sitandade 1 mpaka 8 ana ali ndi mphunzitsi mmodzi. Pitani ku Dedza, mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana 400. Zomwezi mukazipezanso ku Rumphi. - Amalawi kulimbirana chimanga nthawi ya njala Ana akuphunzirabe pansi pa mitengo apo ayi ndiye kuti ndi mchisakasa chomwe makolo amanga. Kodi izi zikutanthauzadi kuti takwanitsa zaka 52? adafunsa Kondowe. - Iye adati ku Angola, mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana osaposa 45 pamene ku Malawi mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana oposa 100 zomwe wati maphunziro akulowa pansi mmalo moti asinthe. - Ku Mozambique, Zambia ngakhale Zimbabwe, sitingafanane nawo. Ndikuchokera ku Machinga komwe ndidaona mphunzitsi akuphunzitsa ana oposa 400 yekha. Kodi zaka 52 zili ndi tanthauzonso pamenepa? adazizwa Kondowe. - Iye adati chomwe angaloze kumbali ya maphunziro ndi chiwerengero cha ana amene akupita kusukulu komanso kupezeka kwa sukulu mmadera ambiri zomwe ndi nkhani yabwino. - Kumbali ya ndale, mphunzitsi wa ndale kusukulu ya Chancellor Collage Joseph Chunga wati palibe chomwe angaloze koma mavuto okhaokha. - Ngakhale Chunga akuti palibe angaloze, dziko lino lili ndi zipani zambiri zoposa 50 pamene kale kudali chipani chimodzi chokha. - Izi si zoti mungamaloze kuti ndale zikuyenda bwino chifukwa tili ndi zipani zambiri. Ndikutero chifukwa mukadzifunsa mupeza kuti zipanizo zikuyambidwa chifukwa cha kusamvana komwe kwabuka mchipani ndipo mulibe kulolerana, mapeto ake ndi kukayambitsa chipani chawo. Ndiye uku ndi kutukuka? Komanso ngakhale zipanizo zikufika 50, ndi zipani zingati zomwe zikuoneka? Mupeza kuti nzosaposa zisanu, adatero Chunga. - Iye adaonjeza kuti dziko la Malawi adati mlozo wina kuti zinthu sizikuyenda pa ndale zikuonekera pomwe mtsogoleri akangochoka pampando, umakhala ulendo wa mchitokosi. - Poyankhapo pa momwe zinthu zikuyendera mdziko muno, womenyera ufulu wachibadwidwe, Billy Mayaya wati atsogoleri athu ndiwo asokoneza zinthu kotero akuyenera kuchotsedwa. - Iye wati mavuto akhodzokera ndipo mmalo mopita patsogolo, zinthu zikubwerera mmbuyo, zomwe wati zikuchitika chifukwa cha atsogoleri. - Dziko limayenda bwino ngati anthu akupeza mwayi wa ntchito, anthu akukhala ndi ndalama komanso ngati anthu akukwezeredwa ndalama mmalo amene akugwirira ntchito. Izi mdziko muno ndi vuto lalikulu, ntchito zikusowa komanso anthu sakukwezeredwa malipiro. - Zinthu zasokonekera ndipo zonsezi ndi atsogoleri amene tidawasankha kuti akonze zinthu, ndiye ngati zinthuzo sizikukonzedwa, ndi bwino kuwachotsa kuti pabwere ena amene angatithandize, adatero Mayaya. - Kunyadira ufulu wodzilamulira Dziko la Malawi lidalandira ufulu wodzilamulira pa 6 July 1964 kuchokera ku ulamuliro wa atsamunda a Chingerezi. Lachitatu lapitali, timakumbukira kuti patha zaka 52 kuchokera pomwe tidayamba kudzilamulira. STEVEN PEMBAMOYO adacheza ndi mikoko yogona Moses Malunga ndi Mustaf Mbewe za mbiri ya ufulu wathu. Adacheza motere: Ndiyambe ndi inu bambo Mbewe, 6 July imatanthauzanji pa mbiri ya Malawi? Tsikuli ndi lokumbukira kuti dziko la Malawi lidatuluka mmanja mwa ulamuliro wa Angerezi omwe ankadziwika kuti atsamunda. Kalelo Amalawi adalibe mphamvu iliyonse pa kayendetsedwe ka dziko koma kumangotsatira zomwe azunguwo ankafuna kufikira pomwe ulamuliro wawo udagwetsedwa. Tsikuli lili ngati chikumbutso chabe koma ndi tsiku lofunika pa mbiri ya dziko la Malawi. - Kodi kalelo zimakhala bwanji pokumbukira tsiku limeneli? Sizisiyana kwenikweni ndi momwe zimakhalira masiku ano kungoti panopa zidakhala ngati zidakhwepa pangono. Kalelo, kunkakhala galimoto zonyamula ana a sukulu kupita nawo kubwalo la chikondwerero komanso lidali tsiku lolemekezeka. Pano si anthu amatha kukagwira ntchito zawo tsiku ngati limeneli? Kale kudalibe zoterezi. - Mukati tsikuli layenda bwino mumaonera chiyani? Choyambirira ndi tchuthi. Anthu samapita kuntchito ngakhale ganyu komanso mbendera ya Malawi imakhala petupetu mmalo osankhidwa. Uku kumakhala kusonyeza kuti kwachadi ku Malawi, chitsimikizo choti anthu ayera mmaso ayamba kudzilamulira. Zambiri zimachitika monga zionetsero zosiyanasiyana, mapemphero ndi masewero. Aliyense amakhala okondwa ndi wa chimwemwe. Asilikali a nkhondo nawo amakhala ndi chionetsero chawo kusangalatsa anthu ndipo mtsogoleri wa dziko amalankhula mawu a chilimbikitso ku mtundu onse. Omwe adali nkuthekera amatha kupanga maphwando mnyumba zawo. - Nanga momwe zimakhalira masiku ano mumaona bwanji? Cholinga cha tsikuli chimakwaniritsidwa? Tingaterobe poti nanga si anthu amakhala akukumbukira ufulu odzilamulira koma aaa, pena pake pamacheperabe. Kalelo kukonzekera kumayamba masiku angapo tsiku lenileni lisadafike. - Nanga inu a Malunga tiuzeni za mbiri ya tsikuli. - Tsikuli lidakhazikitsidwa pafupifupi zaka 52 zapitazo mboma la chipani chimodzi kuti anthu azikumbukira momwe adalandirira ufulu odzilamulira okha. Kunena zoona, pomwe zidafika zinthu nthawiyo mmanja mwa atsamunda, kudali kofunika kuti ufulu ngati umenewu uperekedwe. - Mukutanthauzanji pamenepo? Akuyamba kuimba ndi zaka 5 pano kudalibe. Anthu akuda eni nthaka ankakhala ndi malire mdziko mwawo momwemuno, padali malo ena omwe munthu wakhungu lakuda samaloledwa kufikako chabe chabe ndipo akamati ufulu udali mmanja mwa anthu obwera zidalidi zowona. Mabizinesi ndi ma esiteti akuluakulu adali mmanja mwa azungu ndipo anthu akuda adali a ntchito chabe. - Nanga poti ena amati kutenga ufuluwu kudasokoneza chitukuko inu mungatiuze zotani? Kumvetsa ndi kutanthauzira nkosiyana. Omwe adakhalako mu ulamuliro wa atsamunda adzakuuzani zina ndipo ena omwe akugwiritsa ntchito maphunziro potanthauzira zinthu adzakuuzani zina. Sindikuuzani maganizo anga koma ndikufusani funso lomwe Amalawi ena ofuna ayankhe pawokhapawokha. Chabwino nchiti kukhala mchitukuko chomwe sungadyerere nawo nkumalimbikira movutika wekha kuti uzisangalala? Muyankhe nokha mumtima. - Taunikirani bwino pakusiyana kwa moyo wa masiku ano odzilamulira ndi moyo wakale wa mmanja mwa atsamunda. - Moyo umakoma ndi ufulu kulikonse. Mudzaone munthu wachuma yemwe ali ndi ngongole zambiri ndi munthu osauka yemwe akudya zochepetsa zomwe alinazozo, amaoneka osangalala ndani? Ufulu ndi ufulu kulikonse palibe kuti ukukhala kapena kugona potani koma ngati uli mfulu ndiwe munthu. Kwa ine bola pano chifukwa Amalawi ali ndi malo olimapo, okhalapo komanso ali ndi mphamvu zopanga malamulo oyendetsera dziko okha umenewu ndiye timati mtendere. Inu simungakhale ndi banja nkumayembekezera kuti wina wake abwere nkumakuuzani zoti muchite ndi momwe mungayendetsere banjalo. Umu ndimo zidalili kalero. -" -ID_lUitoSgy,"Senegal Ikugwiritsa Ntchito Chloroquine Pochiza Coronavirus Dziko la Senegal lati likuyesetsa kuti lipeze njira yachangu yoyezera kachilombo ka Coronavirus. - Malipoti a wailesi ya BBC ati dzikolo lawona kuti njira yomwe ilipo padakalipano ndi yochedwa komanso yofuna ndalama zambiri. Padakalipano dzikolo likugwiritsa ntchito mankhwala a malungo otchedwa Chloroquine pothandiza anthu odwala nthenda ya COVID-19. -Koma bungwe lowona za umoyo pa dziko lonse la World Health Organisation (WHO) ladzudzula boma la Senegal kaamba kogwiritsa ntchito mankhwalawa ponena kuti palibe umboni weniweni oti akuthandizadi. -Koma polankhulapo nduna ya zofalitsa nkhani mdziko la Senegal Abdou Latif Coulibaly wati madotolo a mdzikolo apeza kuti kugwiritsa ntchito mankhwalawa kwadzetsa kusintha kwakukulu pakati pa anthu amene akhudzidwa ndi kachilombo ka Coronavirus. -" -ID_lUkdxrOl,"Machinga ADD Ilangiza Alimi Adzale ndi Mvula Yoyambilira Wolemba: Thokozani Chapola Ofesi yoona za ulimi mchigawo chakumvuma kwa dziko lino ya Machinga ADD yalangiza alimi mchigawochi kuti abzale mbewu zawo ndi mvula yoyambilira kuti apewe tizilombo tokhala ngati ntchembere zandonda. -Mbewu zokhudzidwa ndi tizilombo tokhala ngati ntchembere zandonda Mkulu woona zoteteza mbewu ku Machinga ADD a Goodluck Sibande ati tizilombo tokhala ngati ntchembere zandonda timalimbana kwambiri ndi mbewu zomwe zadzalidwa mochedwa. -Iwo ati ofesi yawo ndi yokonzeka kuthana ndi tizilomboti ndipo aphunzitsa kale alangizi a zaulimi komanso alosi a ntchembere zandonda. -Alimi akuyenera akhale okonzeka kuti adzale ndi mvula yoyambilira chifukwa mbozi imakonda chimanga chodzalidwa mochedwa. Mminda mwawo aziyendera kawiri pasabata kuti aziwona ngati kunsi kwa tsamba kuja kwayamaba mbozi kapena ngati agulugufe ayamba kuyikira mazira ndipo ngati zili choncho akakumane ndi alangizi msanga, anatero a Sibande. -Iwo ati padakalipano ofesiyi ili ndi ma litre okwana 1800 a mankhwala oti apereke kwa alimi pothana ndi tizilomboti mmaboma omwe amagwira ntchito omwe ndi a Balaka, Mangochi, Zomba komanso Machinga. -Komabe iwo anachita changu kulangiza alimi kuti asamadalire kwambiri mankhwala ophera tizilomboti kaamba mankhwalawa ndi oyipa ku chilengedwe. -Malinga ndi a Sibande, malo okwana 60, 000 hectres ndi omwe anawonongedwa ndi tizilomboti mchigawo cha ulimi chomwe chapitachi. -Poyerekeza ndi chaka cha 2017, chaka chatha zinthu zinali bwino kwambiri chifukwa chaka chimenechija malo okwana 120 000 heatres ndi omwe anakhudzidwa koma chaka chatha malo okhudzidwa anali 60 000 hectres zomwe zikutanthauza kuti tinakwanitsa kuchepetsa vutoli ndi theka, anatero a Sibande. -Iwo anavomereza kuti mankhwala omwe ali nawo ndi ochepa koma anati ali ndi chikhulupiliro kuti boma liperekanso mankhwala ena owonjezera kuti ofesiyi ikwanitse kuthana ndi vutoli chaka chino. -" -ID_lYTFJVVU,"Papa Wapempha Maiko Asamale Zachilengedwe Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapempha maiko kuti asinthe machitidwe awo ndi kuyamba kusamala chilengedwe. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican, Papa walankhula izi lachisanu pa tsiku lomwe dziko la pansi limakhala likuganizira chilengedwe. -Iye wati ndi zosatheka kumakamba za umoyo wabwino pomwe anthu sakulabadira zosamala chilengedwe. -5 June chaka chilichonse ndi tsiku lomwe dziko lonse la pansi limaganizira chilengedwe (World Environment Day). -Pa tsikuli Papa Francisco walembera kalata President Ivan Duque wa dziko la Colombia komwe chikondwelero cha pa tsikuli chimatikira. -Kudzera mkalatayo Papayu wati nkhani yosamala chilengedwe ndi nkhani yomwe ikukhudza wina aliyense chifukwa ndi nkhani yofunika popeza anthu sangakambe za umoyo wabwino ngati salabadira zosamala chilengedwe. -Nkofunika kusamala ndi kulemekeza chilengedwe popeza nzosatheka kumakamba za umoyo wabwino mdziko lomwe likudwala chifukwa choti anthu asakaza chilengedwe, watero Papa Francisco mkalatayo. -Iye watsindika kuti poononga chilengedwe anthu akuyenera kuzindikira kuti akuononga moyo wao womwe. -Papa Francisco wati anthu asamangoona za lero koma akuyenera kuganizira za mibado ya mawa. Iye wati chilengedwe chikuonongeka mwa zina chifukwa cha dyera la anthu ena. Pamenepa iye wati anthu sakuyenera kukhala chete koma kudzudzula pa zinthu zomwe zikulakwika. -Pomaliza Papa Francisco wakumbutsa anthu kuti ndi udindo wa aliyense kusamala chilengedwe ndipo Papayu sadaiwale kukumbutsa anthu za kalata yake yotchedwa Laudato Si yomwe adalemba zaka zisanu zapitazo yokamba za kufunika kosamala chilengedwe. -Chikondwerero cha chaka chino cha tsikuli chachitika kudzera pa makina a intaneti mosiyana ndi momwe zikhalira nthawi zonse chifukwa cha mliri wa Coronavirus. -" -ID_lfKzquJV," Zikhulupiriro zikufalitsa koleraunduna Unduna wa zaumoyo wati zikhulupiriro ndizo zikuchititsa kuti chiwerengero odwala kolera chizikwera. - Koma bungwe la United Nations Childrens Fund (Unicef) lati kafukufuku wawo waonetsa kuti kusowa kwa madzi aukhondo ndiko kukukolezera matendawa mdziko muno. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Malingana ndi undunawo, chiwerengero cha anthu omwalira ndi kolera chafika pa 10 pamene odwala matendawa mmaboma 13 a mdziko muno chapitirira 546. - Mneneri wa undunawu, Joshua Malango, wati chiwerengero cha odwala kolera sichikutsika kaamba koti anthu ambiri sakuthamangira ku chipatala akaona zizindikiro za matendawa. - Si kuti anthu sadamve uthenga, koma ambiri akumapita ku chipatala mochedwa. Mwachitsanzo, wodwala wina wamwalira ku Salima kaamba koti adapita naye ku chipatala patatha maola 7 atayamba kudwala kolera, watero Malango. - Mkuluyu wati anthu ena akumamwa mankhwala azitsamba akadwala kolera poganiza kuti alozedwa. - Zikhulupiriro zikukolezeranso kolera mdziko muno. Titafufuza tapeze kuti anthu 7 amwalira kaamba ka zikhulupiriro mmalo mothamangira ku chipatala amathamangira kwa amsinganga, watero Malango. - Anthu anayi amwalira ndi kolera ku Karonga pamene ku Lilongwe anthu asanu ndiwo amwalira ndi matendawa. - Mwa anthu 546 odwala kolera, 277 ndi ochokera mboma la Karonga, 164 Lilongwe, 44 Salima, 20 Nkhata Bay, 9 Rumphi, 5 Dowa ndi 4 Mulanje. Ku Kasungu, Dedza, Blantyre ndi Chikwawa kwamwalira munthu mmodzimodzi. - Mkulu wa bungwe la Unicef, Johannes Wedeing, wati matenda a kolera avuta kaamba kosowa madzi aukhondo mmadera osiyanasiyana a mdziko muno. - Tayeza madzi ndipo tapeza kuti zitsime zambiri makamaka za mboma la Lilongwe ndi zokhudzidwa ndi tizilombo toyambitsa kolera, watero Wedeing. - Mkulu woona za chitukuko ku khonsolo ya Lilongwe, Douglas Moffat, wati akukambirana ndi a Lilongwe Water Board kuti apeze njira zochepetsera vuto la madzi mbomalo. - Mkulu wa zaukhondo ndi zachilengedwe mu khonsolo ya Blantyre, Penjani Chunda, wauza atolankhani kuti akhazikitsa ndondomeko zoti apezeretu mankhwala wothira mmadzi a kolera kaamba koti bomali lili pachiopsezo kaamba ka vuto lakusowa kwa madzi lomwe lagwa mbomali. -" -ID_lkjZNmwo," Chu uyu mpaka liti? Njala yayamba kuluma mmadera ena koma ngakhale zili chonchi, boma lati anthu asayembekezere kuti misika ya Admarc itsegulidwa msanga kaamba koti ntchito yogula chimanga ikadali mkati. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nduna ya zamalimidwe, mthirira ndi chitukuko cha madzi George Chaponda idauza nyuzipepala ya The Nation posachedwapa kuti boma silingatsegule misika lisadamalize kugula poopa kuti mavenda angagule chimanga ku Admarc nkukagulitsanso ku Admarc komweko. - Kuti titsegule msika pomwe tikugula, anthu adzagula nkutigulitsanso chifukwa Admarc imagulitsa pamtengo otsika. Zinthu zikalongosoka, tidzalengeza za tsiku lotsegulira msika wa Admarc, adatero Chaponda. - Gondwe: Mtima pansi Pakalipano, anthu ambiri, makamaka mboma la Nsanje kuchigwa cha Shire komwe njala yafika kale povuta, akupulumukira mbatata ndi zomera mumtsinje wa Shire zotchedwa nyika zomwe mmiyezi ikudzayi ziyambe kusowa malingana nkuti mbewu ngati izi zimapezeka panyengo yochepa. - Koma njalayi sikuti yakhudza madera akumidzi okha ayi, koma ngakhale mmatauni ndi mizinda ina mdziko muno. - Maria Kalowekamo, yemwe ndi kholo la ana anayi koma mwamuna wake adamwalira ndipo akukhala kwa Chinsapo mumzinda wa Lilongwe, adati nkhawa yake ili pakuti mbewu ngati mbatata zikayamba kusowa adzavutika kwambiri kusamalira ana akewo. - Panopa zikuoneka ngati zopepukirako pangono chifukwa zakudya zina monga mbatata zikadapezeka mmisikamu koma zikangoyamba kusowa, kukhala mavuto adzaoneni. Boma likadapanga zoti zinthu zisadafike poterepa, chimanga chifikiretu mmisika ya Admarc, adatero Kalowekamo. - Chisomo Mwale wa ku area 25 mumzinda womwewu, adati polingalira nyimbo ya nthawi zonse ya manyamulidwe a chimanga popita mmisika ya Admarc, bungwe la Admarc likuyenera kupangiratu ndondomeko zoyenera. - Vuto lalikulu lomwe limakhalako nkulephera kukonzekera mokwanira. Mwachitsanzo, misika ya Admarc ikayamba kugulitsa chimanga kumakhala nkhani zosakhala bwino monga za chinyengo, nkhanza ndi mavuto a zamayendedwe. Ino ndiye nyengo yabwino yokonza zinthu ngati zimenezi, adatero Mwale. - Pa za tsiku lotsegula misika ya Admarc ndi kukonzekera kuthana ndi mavuto omwe anthu akuti amakumana nawo pokagula chimanga, mneneri wa bungwe la Admarc Agnes Chikoko adangoti titsate zomwe idanena nduna. - Koma nduna ya zachuma Goodall Gondwe adati anthu asade nkhawa kwambiri pankhani yopeza chimanga chifukwa boma lakhazikitsa ndalama zokwana K13.2 biliyoni zoti zithandize anthu ovutika kupeza ndalama zogulira chimanga kudzera mupologalamu yogwira ntchito zachitukuko ndi yothandiza anthu okalamba ndi ovutikitsitsa. - Mavuto onsewo tidawawerengera kale moti panopa tawonjezera thumba la ndalama zomwe anthu amalandira akagwira ntchito zachitukuko za Public Works Programme komanso zomwe timapatsa anthu ovutika kwambiri podzera mupologalamu ya Social Cash Transfer, adatero Gondwe. - Iye adati K11 biliyoni ndi ya pologalamu ya ntchito zachitukuko pomwe K2.2 biliyoni ndi yogawira anthu ovutikitsitsa mupologalamu ya Social Cash Transfer yomwe cholinga chake chenicheni nkuthandiza anthu kugula chimanga. -" -ID_mAKzuREI," Nkhondo ya mkalabongo ikadali mkati Nthambi yoyeza katundu pamsika ya Malawi Bureau of Standards (MBS) yati nkhondo yothana ndi mkalabongo ikuyenda bwino chifukwa opanga mowawu avomereza kuti samatsata malamulo a dziko lino. - Mkulu wa MBS, Davlin Chokazinga, adanena izi pothirira ndemanga pa ganizo la bungwe la Alcohol Manufacturers Association (AMA) lochotsa pamsika mkalabongo pofuna kuchita malonda moyenera. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Chokazinga adati kampanizi zathinidwa chifukwa ku khothi komwe amadalira zazindikirika kuti mowawu siwothandiza Amalawi. - mkalabongo Mkalabongo siwovomerezeka mdziko muno. Kampanizi zakhala zikutenga ziletso kukhoti tikalimbikitsa ntchito yothana ndi mowawu pamsika. Ngakhale timalanda masatifikite ndi kutseka malo, amapangabe moderera, adatero Chokazinga. - Iye adati akhala akuletsa mowawu chifukwa mphamvu yake ndi yochuluka kwambiri yomwe imaika miyoyo ya anthu pa chiswe komanso uli mmabotolo osavomerezeka (pulasitiki). - Opangawa samwanso mowawu ndipo sungagulitsidwe kunja. Amaphwanya lamulo 210 la Malawi Standards. Mabotolo alibenso chizindikiro cha MBS kusonyeza kuti amachita opanda upangiri wathu. Mwadongosolo lake akuyenera kuika mmabotolo a galasi komanso tiziwapatsa mlingo wamphamvu oyenera kuti omwa asavulale monga zikuchitikiramu, iye adatero. - Mchikalata chomwe chasayinidwa ndi wapampando wa bungwe la kampanizi Raj Munnangi Lolemba, chapempha anthu kubwenza mowawu chifukwa sukukwaniritsa ngodya za MBS komanso sioyenera kuti munthu azimwa. - Munnangi adati nthumwi zotolerera mowawu zatumizidwa mzigawo zonse mdziko muno ndipo anthu azibwenzeredwa ndalama zawo. - Iyi ndi njira yokwaniritsa khumbo lathu lopereka zinthu zoyenera kwa Amalawi. Kampani iliyonse isindikiza uthenga woyitanitsa mowa wake, adatero Munnangi. - Iye adati pomwe akulimbikitsa kampani zawo kutsatira malamulo, MBS ionetsetse kuti aliyense pamsika akuchita chimodzimodzi chifukwa ena sali pansi pawo. - Palinso mowa wambiri pamsika omwe uli mmabotolo a pulasitiki zomwe zikhonza kusokoneza malonda athu pomwe tikutsatira malamulo, adatero Munnangi. - Mkulu wa bungwe la Drug Fight Malawi, Nelson Zakeyu, yemwe wakhala akutsutsa kupezeka kwa mkalabongo pamsika, adati nthawi yakwana yoti boma likhwimitse lamulo lokhudza mowa lomwe lidavomerezedwa pa 26 January chaka chino. - Kampanizi zakonzeka kuthandiza dziko kukwaniritsa mfundo yachitatu ya chitukuko ya United Nations (UN) gawo 3 ndime 3.5 yolimbikitsa umoyo wabwino pothana ndi uchidakwa, kusuta fodya ndi zina. Ukali wa mowawu ukhala oyenera chifukwa MBS izigwira ntchito yake kusiyana ndi mlingo womwe ukulumalitsa ubongo, mapapo ndi impso komanso nkhope za anthu, adatero Zakeyu. -" -ID_mGOLpIoE," Wa ganyu: Sesani mnyumba Aganyu tadza pamaso panu bwana Kondi Msungama kaamba ka mpungwepungwe omwe wamanga nthenje kutimu ya Big Bullets. - Mphongo zikutsanzika kuti kuli bwino azikalima kusiyana ndi kukhalabe kutimuyi. Izitu zikuchitika pamene sipadathe chaka anthuwa atasankhidwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Bwana Msungama, kodi chikuchitika nchiyani? Aliyense akamachoka sakulephera kulankhulapo za akuluakulu ngati inu. Kodi vuto ndi amene akuchokawo kapena inuyo? Nanga bwanji osakonza pamene palakwika kusiyana ndikumangolankhula zabwino mmawailesi? Kukumvani mukulankhula pawailesi zikuonetsa kuti ndinu munthu woyera koma nanga bwanji anthuwa akusololokabe? Timu ikuchita bwino koma mkangano wosatha, kodi izi sizikhudza timuyi pamene ikufunitsitsa itachita bwino mmipikisano yake? Monga manthu wa timuyi, bwanji osangolengeza kuti zinthu zasolobana ku Bullets kuti mwina anthu athandizirepo? Ngati kutere sikungathandize bwanji osakonza mbelewerere zomwe zikuoneka? Titanena kuti mwalephera tilakwitsa? Poyamba timati ndi akomiti yakale amachititsa koma pano tiloze yani? Kodi aganyu mutitsimikizira bwanji kuti ulamuliro wanu umanga zinthu pamene zomveka zikungoti mbweee? Nthawi ilipo bwana Msungama kuti mukonze zinthu. Koma dziwani kuti dziko likamasowa mafuta maso a anthu amakhala kwa mtsogoleri wa dziko kuiwala kuti kuli nduna yoona vutolo. - Vuto la anthu akuchokawo silingaoneke bwinobwino chifukwa onsewo ali pansi panu, kusonyeza kuti vuto lalikulu ndi inu chifuwa ndinu mutu wa Bullets. - Dzuwa silidalowe, konzani mavutowa uno ndi mmawa. -" -ID_mKaODodw," Adzudzula MEC Katswiri wa ndale wa sukulu yaukachenjede ya University of Livingstonia (Unilia), George Phiri, wati bungwe la MEC lidalakwa kuimitsa chisankho cha mphungu wa Nyumba ya Malamulo wa kummwera kwa boma la Lilongwe. - Chisankhochi chimayembekezereka kuchitika Lachiwiri pa November 5, koma bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) lidachiimitsa kaamba ka ziwawa zomwe zimachitika mderali. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Kuponya voti ndi ufulu wa munthu wina aliyense wosachepera zaka 18 Poimitsa zisankhozo mkulu wa MEC, Sam Alfandika, adati bungwe lake lidalandira malipoti wodandaula kuchokera ku chipani cholamula cha Democratic Progressive Party (DPP), komanso akuluakulu ake omwe amagendedwa akapita kukaona momwe ntchito yokonzekera chisankho imayendera. - Anthu ndi chipani cha UTM akhala akuuza MEC kuti siingachititse chisankho choti anthu nkuchikhulupirira kaamba ka momwe idayendetsera zisankho zapatatu za pa May 21. - UTM idanyanyala kuti siichita nawo chisankhocho kaamba koti idataya chikhulupiriro mwa bungweli. - Izi zidachititsa omwe amaimira chipanichi pa chisankho cha phungu wa mderalo kuima payekha. - Ngakhale zinthu zili choncho, anthu akudzudzula MEC kuti idalakwa kuimitsa chisankhocho kaamba koti sizikugwirizana nzofuna za anthu. - Phiri adati boma ndi MEC achita zofuna zawo osati za anthu a mderalo kaamba koti tsopano miyezi 7 yadutsa opanda mphungu. - Anthu a mderali ndiwo akuvutika kaamba koti alibe phungu wowaimira mNyumba ya Malamulo, adatero. Katswiriyu adati anthu ambiri adataya chikhulupiriro mwa MEC ndipo akuopa chibwereza cha mavuto omwe adakumana nawo pa May 21. - Phiri adati MEC siidaganizire nthawi ndi ndalama zomwe anthu alowetsa pochita misonkhano yokopa anthu ndipo sakudabwa kuti anthu ena akufuna kusumira MEC. - Izi zikungoonetsa poyera kuti MEC siidalandire uphungu wabwino, iye adatero. - Peter Dimba, yemwe akuimira chipani cha Malawi Congress Party (MCP), waopseza kuti akokera MEC ku khoti kaamba koti yamuongetsa ndalama. - Mkuluyu adati sakuonapo chilungamo pa ganizo la MEC losintha tsiku la chisankho anthu atalowetsa ndalama za kampeni kawiri. - Dimba adati waononga ndalama zambiri pa kampeni yokonzekera chisankho cha pa May 20, komanso cha pa November 6. - Iye adati chopweteka nchoti anthu a mderali akhala opanda phungu kwa miyezi 7 tsopano. - Izi zikutanthauza kuti sangapindule ndi ndalama za chitukuko za thumba la Constituency Development Fund, adatero Dimba. - Naye Frank Mazizi yemwe akuimira DPP adadandaula kuti chisankhochi chawaika pa dzuwa. - Iye adati waononga ndalama zoposa K30 miliyoni pa kampeni ya chisankhochi. - Mazizi adati ngakhale chisankho chaimitsidwa akuonongabe ndalama poopa anthu kumuiwala. - Sindidalandire thandizo la ndalama kuchokera ku chipani change. Izi zikutanthauza kuti zonse zikuchokera mnthumba langa, iye adatero. - Mazizi adagwirizana ndi Dimba kuti chitukuko mderali sichikupita patsogolo kaamba kosowa phungu. -" -ID_mOCtJtiq," Obzala nthawi ya maliro athothedwa Thambo likagwa mmudzi, aliyense amayenera ayandikire chifupi ndi siwa kuti athandizane nthawi ya zolemetsayi. Kudagwa zovuta mmudzi mwa Mazale kwa Senior Chief Kapeni mboma la Blantyre. Nthawi yokagoneka mfumu itakwana, ena ndiye adali kalikiriki kubzala. Izi zidakwiyitsa adzukulu. Ndiyetu kudali kuwathamangitsa. BOBBY KABANGO adali nawo komweko ndipo adacheza ndi mfumu Mazale pa za anthu ophwanya mwambowa motere: Ulendo wa kumanada: Aliyense akuyenera kupezekako Pepanitu mfumu Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Aaa lekani wawa. - Choyamba tatifotokozereni za zovutazi Mmudzi muno tidali ndi kamnyamata kena kamene kadali msangulutso wa aliyense, kochezeka komanso kakhalidwe labwino. Kanangodwala katapita ku Bangwe kwa makolo ake. Kukatengera kuchipatala basi ndagona pano. Mnyamata ameneyu adali Manuel German. - Pepani ndithu, paulendo paja tidaona anthu akuthamangitsana, chidachitika nchiyani? Sindidziwa kuti ndinu amtundu wanji, koma kwathu kuno, maliro akachitika, timayenera tonse tilire limodzi. Zilibe kanthu kuti watangwanika komabe timayenera tisonkhane chifukwa izi ndi zadzidzidzi, palibe amene amafuna kuti zitero. Ndiye chidachitika apa nchakuti pamene timati tinyamuke kuperekeza mfumu yathu, basitu tidangodabwa kuona anthu ena akubzala mbewu zawo mminda. - Ndiye adzukulu adawalondola kuti amve vuto lawo lidali chiyani. - Adangowalondola? Ndaonatu akuwathamangitsa Eya ndiye kuwalondolako. Kudali kumva za vuto lawo kuti azibzala pamene tonse tikulira. Adawalonda mpaka adataya mbewu koma cholinga kudali kuwatenga. Mwamvanso adzukulu akudandaula kumanda kuja, zimenezo ndi zolakwika kumagwira ntchito pamene anzako akulira. - Kodi nkulakwa kugwira ntchito pamene ena ali pachisoni? Kwambiri, masiku ano mwambo wathu sukutsatidwanso. Umenewu ndi mlandu ndithu ndipo siziyenera zizitero. Ngati mmudzi wina mwachitika zovuta, timayenera midzi yonse yoyandikana tilire pamodzi. -" -ID_mTWJYvLi,"Papa Apempha Chimvano Pakati pa Maiko Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisko wati kulemekezana komanso kukambirana kungathandize kubweretsa chimvano pakati pa maiko. -Papa walankhula izi lachinayi ku likulu la mpingowu ku Vatican mu uthenga wake kwa akazembe oyimira mayiko awo ku likulu la mpingowu. Iye wati mayiko akuyenera kulimbikitsa mtendere nthawi zonse. Pamenepa iye wati kulimbikitsa chiyembekezo cha tsogolo labwino, kulimbikitsa mtendere komanso kusamala mbali zonse za moyo wa anthu ndiyo ntchito imene likulu la mpingo wa katolika imakangalika nayo. -Kumayambiliro a chaka chilichonse mtsogoleri wa Mpingo wa Katolika pa dziko lonse amapereka uthenga wake wa chaka cha tsopano kwa a kazembe oimira maiko awo kulikulu la Mpingo wa Katolika ku Vatican. -Mwa zina Papa Francisko wakambapo za maulendo ake mmaiko osiyasiyana kuti maulendowa amathandiza kuti iye akambirane ndi adindo osiyasiyana pa nkhaninso zosiyanasiyana. -Iye wati kawirikawiri amaika chidwi pa achinyamata chifukwa iwo ndi gawo limodzi lofunika la anthu. Papa Francisko wati amakhala wachisoni chifukwa cha nkhanza zomwe ana kapena achinyamata amachitiridwa ndi anthu akuluakulu. -Papayu wati Mpingo wa Katolika ndi wokonzeka kubweretsa nkhani zimenezi poyera komanso kuzithetsa kudzera mmalamulo omwe Mpingo wakhazikitsa othetsera zonyansazi. -Iye wakambaponso za kufunika kosamala chilengedwe ndipo anatchula za Sinodi ya ku Amazon yomwe idaunika kwambiri za nkhani imeneyi. -Papa Francisko sadaiwale kukamba za kufunika kolimbikitsa mtendere komanso kuti maiko azikambirana ngati pali mavuto aliwonse. Pamenepa iye wati ndichikhulupiriro chake kuti khumbo lake lokacheza ku South Sudan likwaniritsidwa chaka chino. -Pomaliza Papa Francisco wati amayi akuyenera kupatsidwa mwayi wokhala mmaudindo osiyasiyana ndipo kuti pakutero athandize potukula miyoyo yao komanso ya anthu onse. -" -ID_maHxAUrj," MCP ichotsa anthu 30 Chipani cha MCP chachotsa mamembala 30 a chipanichi ku Mzuzu powakaikira kuti amagwirizana ndi mlembi wamkulu wa chipanichi Chris Daza. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mamembalawo, kuphatikizapo wapampando wa komiti ya chipanichi ku Mzuzu Gilbert Chione akasuma kubwalo la milandu kupyolera mwa owaimirira George Kadzipatike. - Malinga ndi chikalata chomwe Chione adasaina ndipo chidaperekedwa kubwalo la milandu lalikulu la Mzuzu chidati mtsogoleri wa MCP John Tembo ndi akuluakulu a komiti yaikulu ya chipanicho mmbuyomu adalangiza atsogoleriwo kuti asamagwire ntchito ndi Daza. - Koma mamembalawo akuti sadalabadire chenjezolo, chifukwa amaopa kuti aphwanya lamulo chifukwa bwalo la milandu lidabwezeretsa Daza pampando wa mlembi wa chipanicho. - Pa 11 Januwale 2013, wapampando wa MCP mchigawo cha kumpoto James Kaunda adati adatumidwa ndi Tembo kuti tachotsedwa mchipani chifukwa timagwira ntchito ndi Daza, chikalatacho chidatero. - Tidalephera kulankhula ndi Tembo. - Koma mneneri wa MCP Jolly Kalelo boma adati nkhaniyo ndi nkhambakamwa chifukwa chipanicho chimadziwa kuti Daza ndiye mlembi. - Bwalo la milandu lidamubwezeretsa pampandowu, adatero Kalelo. - Daza adati zamukhudza kuti ena ozungulira Tembo sakukondwa kuti iye ndiye mlembi wa chipanicho. - Ena sakundifuna ndipo sagwira nane ntchito monga mlembi. Ndikufunitsitsa ntakumana ndi Tembo kuti tayanjanenso, ndikungodikira andiuze tsiku loti tidzakumane, adatero Daza. -" -ID_mjniZWfY," Achenjeza zipani Akadaulo a zandale ena ati zomwe akuchita akuluakulu a zipani polekelera kukokanakokana mzipani zawo nkutsekeleza mwayi wodzapambana pachisankho cha 2019. - Katswiri wa za ndale kusukulu ya ukachenjede ya University of Livingstonia (Unilia) George Phiri komanso kadaulo pankhaniyi ku Chancellor College Happy Kayuni amathirira ndemanga pa kukokanakokana komwe kwayala nthenje mzipani za Malawi Congress Party (MCP), Alliance for Democracy (Aford) ndi Peoples Party (PP) pokanganirana utsogoleri ndi maudindo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mikwingwirima isanabuke: Msowoya ndi Chakwera Koma azipanizo ati mkokemkokewu siukukolezera kulephera kwa zipanizo pachisankho chifukwa ayanjananso. - Phiri Lachiwiri adati atsogoleriwa azingotaya nthawi nkulimbanaku uku nthawi ikupita mpaka adzanongoneza bondo madzi ali mkhosi. - Ino ndi nthawi yomanga ndi kumata mingalu yonse yotsalira koma mmalo mwake, atsogoleri azipani akungokangana okhaokha. Pomwe azidzadzidzimuka, nthawi idzakhala itatha, adatero iye. - Phiri adaonjeza kuti mikangano yotere, mapeto ake kumakhala kugawanika kwa akuluakulu komwe kumagawanso otsatira zipanizo mmalo mowamanga pamodzi kuti mavoti adzachuluke. - Mchipani mumakhala akuluakulu osiyanasiyana omwe amakhala ndi owatsatira awo choncho, mgwirizano wa akuluakulu mchipanimo, umabweretsanso mgwirizano pakati pa ochitsatira, watero Phiri. - Iye adati zipani zambiri zomwe zili mdziko muno chiyambi chake nkugalukirana kwa atsogoleri posemphana pankhani ya mipando ndipo nthawi zambiri zimalowera ku malamulo a chipani. - Ndipo Kayuni adati mmalo momakangana, chipani cha nzeru nthawi ngati ino, chimakhala kalikiliki kuunika mphangala zoyenera kukopera anthu mchipani. - Iye adagwirizana ndi Phiri kuti mchipani chilichonse mumakhala akuluakulu omwe amakhala ndi anthu owatsatira kotero, chipani chimayenera kugwiritsitsa anthu oterowo kapena kukopa anthu otero kuti abwere mbali yawo. - Chipani chanzeru nyengo ngati ino siyomakangana, chikuyenera kukhala pansi nkuona kuti ndi anthu ati omwe angabweretse mavoti kuchipani nkukambirana ndi anthu oterowo kuti aphathane nawo, watero Kayuni. - Nkhani yomwe ili mkamwamkamwa pano ndi kusamvana komwe kwabuka mu MCP momwe akuluakulu ena 5 akudzudzula mtsogoleri wa chipanicho Lazarus Chakwera pa kayendetsedwe ka chipani. Mingalu idakulanso pomwe Sidik Mia akufuna mpando wa wachiwiri kwa Chakwera umene uli mmanja mwa Richard Msowoya yemwe ndi mmodzi mwa ziphona za MCP zimene zikutsutsana ndi Chakwera. - Koma Chakwera wati mikangano yomwe yakula mchipanicho siyingaopseze mwayi wake wodzapambana pa chisankho cha mu 2019. - Iye wati akuluakulu a chipani akuyembekezeka kukumana kuti akambirane za msonkhano waukulu wa kovenshoni komwe adindo a kumtima kwa anthu akasankhidwe. - Chipani chathu ndi chosiyana ndi zipani zina ndipo anthu asawone ngati zomwe zidamveka masiku amenewa zingatigwerule nkhongono, Chakwera adatero. - Ndipo mchipani cha Aford, Enoch Chihana, yemwe wakhala akutsogolera chipanicho nthawi yonseyi ndi mkhalakale pa ndale mchigawo cha kumpoto Dan Msowoya akulimbirana utsogoleri wachipanicho. - Msowoya akuti potengera malamulo a chipani, mtsogoleri ndiye kufikira msonkhano waukulu wachipani udzachitike pomwe Chihana akutsutsa izi ponena kuti mtsogoleri ndiye. Ndine mtsogoleri wachipanichi mpaka mu April pomwe tidzakhale ndi kovenshoni, adatero Msowoya. - Koma Chihana adati izi ndi nkhambakamwa chabe. Enawa angotumidwa kuti adzasokoneze basi. Palibe chanzeru chomwe akufuna kuchipani kuposa kugwira ntchito ya omwe awatumawo, adatero Chihana. - Ndipo ku PP, thengenenge pa maudindo silikutha chichitikireni chisankho cha mu 2014 pomwe mtsogoleri wake Joyce Banda yemwe adali Pulesidenti wa dziko kuchoka mu 2012 mpaka 2014 adanka kunja. - Ena mwa akuluakulu achipanichi adamukira kuchipani cha DPP. Awa ndi monga Ken Msonda yemwe adachoka yekha komanso Christopher Mzomera Ngwira yemwe adachita kuchotsedwa mchipanicho. Ndipo msabata ikuthayi, Uladi Mussa ndi Ralph Joomaomwenso ndi aphungu a chipanichoadachotsedwa. - Mneneri wa chipani cha PP Noah Chimpeni wati mikangano siyitanthauza kuti chipani chikutha koma kuti demokalase ikugwira ntchito chifukwa anthu akulimbirana maudindo. - Iye wati chipanicho sichidalingalirebe za kovenshoni koma watsimikiza kuti msonkhanowu udzachitika nyengo ya chisankho isadafike. -" -ID_mlHYFmrJ,"Mutharika Alalika za Mtendere pa Zaka 55 Zodzilamulira By Thokozani Chapola President wa dziko lino Peter Mutharika wapempha anthu mdziko muno kuti asunge bata ndi mtendere. -Mutharika amalankhula izi pa bwalo la zamasewero la Kamuzu mu mzinda wa blantyre pa mwambo wokondwelera kuti dziko lino lakwanitsa zaka 55 lili pa ufulu wodzilamulira. Iye wati anthu akuyenera kukhala okonda dziko lawo podzipereka potukula dziko lino. -Wapempha anthu asunge bata Mutharika Polankhula pa mwambowo Mutharika wadandaula kaamba ka anthu ena omwe akuchita ziwonetsero zomwe ati zalowa chipolowe tsopano. -Anthu ena akuchita ziwonetsero koma akuwononga nazo zitukuko zina zomwe boma linakonza zomwe zichititse kuti boma liwonongenso ndalama kukonzetsera katunduyo, anatero Mutharika. -Mutharika wati dziko la Malawi limadziwika kwambiri ndi mtendere choncho boma lake sililora kuti anthu ena awononge mtenderewu pa zifukwa za ndale. -Zinthu zina zomwe zinakonzedwa mmbuyomu pano zikuwonongedwa ati chifukwa cha ziwonetsero zomwe zikubwezera mbuyo chitukuko, anatero Mutharika. -Mutharika wayamikira apolisi komanso asilikali a gulu la nkhondo mdziko muno kaamba kogwira ntchito yawo mwa ukadaulo ndipon wadzudzula anthu ena omwe wati akumaika mawu mkamwa asilikaliwa ponena kuti ali mbali ya andale ena. -Chikondwelerochi chadza patangodutsa maola ochepa kutachitika ziwonetsero komanso mbindikiro mmizinda yonse ya dziko lino komanso maboma ena omwe cholinga chake ndi kufuna kukakamiza wapampando wa bungwe loyendetsa chisankho mdziko muno la Malawi Electoral Commission (MEC) kuti atule pansi udindo wake ati pomuganizira kuti sanayendetse bwino chisankho cha pa 21 May 2019. -" -ID_mnWXryCN," Matimu 15 mu ligi ya TNM? Chaka cha 2014 chapita ndi zochitika zake ndipo talowa mu 2015 amene tikufuna tione zina. Mbali imodzi imene tikufuna isinthe ndi ya matimu amene akusewera muligi ya TNM. - Ligiyi ili ndi matimu 15. Zikusonyeza kuti Sulom ikakonza momwe matimu asewerere, timu imodzi imakhala ikupuma. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Nthawi yomwe timu ya Big Bullets yalowa CAF, munthu wina wakunja adatifunsa kuti ndi matimu angati amene amasewera muligi yaikulu kuno? Titayankha kuti ndi 15, iye adati: This is madness, how do 15 teams play? (Iyi ndiye misala, matimu 15 amasewera bwanji?) Iye sadamvetse ndipo adapitiriza: Are you serious a big league like that one has 15 teams? (Mukunena zoona ligi yaikulu ngati iyi ili ndi matimu 15?) Adatipatsa zifukwa zake zomwe amadabwira. - Tikagawa matimu momwe asewerere, sipafunika kuti timu ina izingokhala. Si bwino kuti timu ina isewere magemu awiri pamene timu ina yasewera imodzi. Komanso ndi kulakwitsa kuti timu imodzi isewere lero ndiye mawa ikasewere ndi timu yomwe dzulo sidasewere. - Osewera amakhala atopa pamene ena avulala, akuyenera akhale ndi nthawi yopuma. Ndiye otopa angasewere bwanji ndi timu yomwe sidasewere? Kodi angapambane? Adatero munthuyo, uko akupempha kuti zikonzedwe kuti tikhale ndi matimu 14 kapena 16 muligiyi kuti timu iliyonse izisewera mofanana. - Pamene talowa chaka china, tikhulupirira kuti zikonzedwa chifukwa ngati zikhalabe chomwechi, kudandaula kwa matimu kuti apatsidwa magemu ambiri kusiyana ndi anzawo sikudzatha. -" -ID_mrAezJvz," Phalombe yakonzeka kuthana ndi ngozi Chibani: Kuthana ndi vuto kuphweka Pafupifupi chaka chilichonse boma la Phalombe limakumana ndi ngozi zachilengedwe, kuthana ndi mavutowa lakhala vuto kwa zaka. Mwachitsanzo, chaka chatha kuderali kudali ngamba komanso mvula itayamba kugwa idagwa mowirikiza zomwe zidaononga katundu. Mavuto a kusefukira kwa madzi sadula phazi. - Malinga ndi zomwe bomali layamba ndi kutheka kuti mavuto onga awa sakhalanso vuto kuthananawo kwake. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kuyambira Lachitatu msabatayi mpaka dzulo boma la Phalombe lakhala likuphunzitsa anthu apadera amene azithana ndi ngozi yomwe yachitika mbomalo. - Monga akufotokozera wachiwiri kwa mkulu yemwe amaona za ngozi zogwa mwadzidzi mbomalo, Davie Chibani, ntchito zomwe zimagwiridwa ndi mbali imodzi tsopano yagawidwa. - Sikuti tasintha malo wogwirira ntchito, sikutinso talemba anthu ena ntchito koma tazigawa kuti aliyense akhale mlonda kumbali ina kuti zitithandize kafikiridwe tikakumana ndi ngozi, adatero Chibani. - Izi zikutanthauza kuti kukachitika ngozi gawo lililonse lizithamanga kukaona mbali yake ndikuona mmene anthuwo angawathandizire. - Poyamba kukachitika ngozizi, thandizo limafika mochedwa chifukwa onse amaona zofanana. - Tsopano a zaumoyo azikaona mbali ya umoyo kuti zili bwanji, chimodzimodzi gawo la zamamangidwe, zaulimi ndi sukulu kusonyeza kuti ntchito ichepetsedwa ndipo thandizo lizibwera momwe mbali imeneyo yapezera, akutero Chibani. - Mkuluyu akuti aka nkoyamba kugawa ntchitozo motere. Zayambira paboma la Phalombe ndipo chiyembekezo chilipo kuti maboma ena atsanzira izi. - Poyamba ngozi zikachitika, anthu amene achitiridwa ngoziyo amakafikira kuofesi ya DC zomwe ati zimakhala zovuta kuti athandizidwa moyenera. - Ofesi yomwe amafikira anthuwa ndi ya District Civil Protection Committee. Iwo amagawa okha mmene agwirire ntchitoyo. Lero ngozi zikachitika ndiye kuti aliyense azitenga mbali yake. - Pamene kwachitika ngozi pamakhala mbali ya azaumoyo, zaulimi, maphunziro, mamangidwe, nyumba, chitetezo ndi zina zomwe zizikhala zili kalikiliki kukagwira mbali yawo ngozi ikachitika. Kaamba ka izi ndiye kuti sikuzivutanso kuthana ndi vuto pamene lachitika, adatero Chibani. - Iye wati ganizo la maphunzirowa likuchitika pano kuti athe kukonzekera nyengo ya mvula yomwe yayandikira. Nthawi ya mvula ndiyo bomali limakumana ndi ngozi. - Mkulu wa zaulimi mboma la Phalombe Osmund Chapotoka wati Phalombe tsopano akhala wosinthika ndi ganizoli. - Nthawi ya mvula ziweto zimagona mmatope zomwe zimachititsa kuti ziweto zigwidwe ndi matenda. Komanso alimi azakumunda amakumana ndi ngozi zambiri zomwe zimavuta kuzifikira. Apa ndiye kuti zinthu si zivuta mchakachi, adatero Chapotoka. - Maphunzirowa adali ku Thyolo ndipo a Concern Universal ndiwo athandiza. -" -ID_mrhOiQSn,"Bungwe la Amayi Achikatolika Apantchito Labadwa Wolemba: Glory Kondowe Bungwe la amayi achikatolika la Catholic Women Organisation (CWO) lamulungu layamikira gulu latsopano lopangidwa ndi amayi a pa ntchito ku parish ya Namame, mu arch-dayosizi ya Blantyre kamba kodzipereka pa ntchito zotukula mpingo-wu mu Arch-Dayosizi-yo. -Wapampando wa bungweli mdziko muno mayi Lucy Vokhiwa alankhula izi ku parishiyi pamwambo wokhazikitsa gululi lomwe lasankha Tereza woyera kukhala nkhoswe yake. -Mayi Vokhiwa ati ndi okondwa kuti amayi a mgululi omwe ndi a pa ntchito komanso bizinezi ayambapo kale kuthandiza parish yawo pokwaniritsa zina mwa zosowa zake. -Ndine wokodwa kwambiri ndi gulu la amai akuno ku Namame parish amene amathandiza zochitika zosiyasiyana mu mpingo chifukwa zatilimbikitsa kuti azimai achikatolika tikhale ozidalira patokha. Nditamva kuti azimayiwa akufuna kuthandiza gulu la amai ndikukhazikitsa gulu lawo lokhazikika chifukwa chake ndinabwera kuno ndikuthandiza zochita zampingo komanso kuzawaziwitsa zomwe zili mundondomeko ya mpingo, ndipo iwo ndi kuwathokoza chifukwa akudziwa kuti nawo ali gulu la mpingo choncho tikuwapempha kuti maluso omwe ali nawo athe kumatigawira akapeza mpata, anatero mayi Vokhiwa. -Mayi Joana Katemana yemwe ndi wapampando wagulu la amai apa ntchito anati cholinga cha gululi ndi kufikila anthu okalamba, odwara komanso osowetsetsa. -Tonse ndife amai a CWO ndipo tili ngati magulu ena angono angono nafeso ana a Mother Tereza tikugwira ntchito pa parishi pano ngati amayi a catholic women organization, munthu aliyese amene ali ndi kufuna kwabwino ndipo akufuna kuthandiza ena ndi zomwe mulungu wamudalitsa nazo, anatero mayi Katemana. -" -ID_msCwNErW," Kulakwa, kulakwatu pa Wenela! Tsikulo lidali lokumbukira asungwana ndi amayi oyendayenda ndipo tidazunguliradi mumzinda wa Lilongwe. Tidali ndi Abiti Patuma kuti ationetse monse. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kudalitu kuyenda, kuzungulira apo akuti pa Matchansi (kaya ndiye kuti chiyani), kukafika uko ku Culture Club, komanso uku kwa Biwi, mpaka komwe ku Chigwirizano ndiponso pa Bwandiro, inde paja pa Ma China komanso ku Likuni ndi Chigwirizano sikuti tidaphonyako. Mukanena za Bwalo la Njovu ndiye osanena, apo pa Akazembe komanso hotela yopanda zipinda zogona ija, ndiye osaiwala mmwamba muja mumakhala anthu odikira kukwera Taqwa ngakhalenso a nsomba. Lilongwe! Nanga ndikuuzeninso kuti tidafika ku Mzuzu? Pa Dziwazako zidalipo! Nanjinanji pa Sports Caf! Eisssh, uku ku Mlambe Inn ndi Paris Club! Kudalitu kuyenda. Mpaka tidafika ku Chitipa. Kumenekotu Moya Pete amatsegulira mpita. Nanga inu mumayesa ndinatsala mu Lilongwe? Mwandiona chiyani? Ndipo kumenekonso sitidakhaleko nthawi. Tidabwerera kwathu ku Wenela. Pajatu kwathu kudasintha, si kwa Kanduku! Kwathu nku Wenela. - Chongofika pa Wenela, tidapeza mkulu wina akunena kuti wangochoka ku Lilongwe kumene mkulu wachikwama amabwebweta izi ndi izo zachuma. Kodi mkulu ameneyu sanatopebe? Kodi iyeyo, chikwama ichi timaona atanyamula chaka ndi chaka sichimulemera? Nanga bwana wamtundu wanji wopanda chola boyi? Bwana wamtundu wanji kupanira bulifikesi, kapena mwati ndi sutukesi? Nanga amakanenanji? Amanena chiyani uyu mdala? Zaka zitatu akuyankhula zosamveka koma timagoti komabe! Ndinaiwala. Titafika ku Chitipa, tidamva kuti Moya Pete wati Kamacha wapita ku Tanzania kukaphunzira za momwe tingagwirire awa akupha abale anzathu achialubino! Kulakwa. - Nanga akaphunzirako chiyani? Akatenga chiyani? Kodi mmesa kalelo tinkati ankangosowa? Kulakwa. - Kudya posalima. - Kulakwa. - Nanga izi zoletsa asinganga zadza ndi yani? Kodi nkhaniyi ndi ya unganga? Adafika mnyamata wina pa Wenela ndi chikwama chake. Adandiitanira pambali. - Akulu, ndikufuna kuchita nanu bizinesi. Tikudziwa muli ndi 15 mita. Tikangopeza mafupa a 10 mita, inutu muyiphula! Tikagulitsa 50 mita pena pake, adatero. - Zabwino. Koma ndimufunse kaye Abiti Patuma, ndidamuuza. - Kulakwa. - Kulakwa. - Kodi iwe sukudziwa kuti awawa ali ngati aja ankagulitsa mankhwala osambitsira mahatchi? Sukudziwa kuti iwowa ali ngati aja ankagulitsa diamond mtauni ya Blantyre ndi Lilongwe? Sukudziwa kuti awa ndi anyamata a chintambalala? Apolisi akuwadziwa kale anyamatawa nanga mpaka kupita dziko lakuti likufuna kutilanda nyanja? Ndipo mwati chaka chino sindilandira feteleza? adatero Abiti Patuma. -" -ID_mtJAQpaJ," Chipako pa nkhani ya simenti, malate Ngati mudakhulupirira lonjezo la chipani cha DPP nthawi ya kampeni chisanachitike chisankho cha pa 20 May 2014 kuti chikadzalowanso mboma chidzatsitsa mitengo ya malata ndi simenti, iwalanipano nyimbo ndi ina, Tamvani watsimikiza. - Mmalo motsitsa malata ndi simenti monga ambiri amayembekezera, boma lati lakonza zomangira nyumba anthu ovutika ndipo ikatha, mwini nyumbayo azidzapereka theka la ndalama zomwe nyumbayo yadya. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mneneri wa unduna wa za malo, Ayam Maeresa, adaulula izi Lachinayi poyankha mafunso a Tamvani itafuna kudziwa za nthawi yomwe anthu ayambire kugula katunduyu motsika mtengo patangotha sabata ziwiri Nyumba ya Malamulo itavomereza K7 biliyoni yothandizira ndondomekoyi. - Tikudikira mvulayi ingotha. Ofuna kukhala pachilinganizochi ayenera kukhala nawo mmagulu amene akhazikitsidwe mmadera awo, adatero Maeresa. - Iye adati pamodzi ndi makhansala undunawo ukha-zikitsa ndi kuphunzitsa magulu oima paokha amene azitchedwa kuti Housing Development Groups. Maguluwa azikhala mwa gulupu aliyense. - Maguluwa ndiwo ayendetse ndondomekoyi ndiponso ndiwo azipeza amene akuyenera kupi-ndula ndi ndondomekoyi. Maguluwo akonzedwa chifukwa munthu aliyense ali ndi makondamakonda a nyumba yomwe akufuna, ndiye ife tizingomanga ndipo tikamaliza mwini nyumbayo azidzalipira theka la ndalama zomwe zagwiritsidwa ntchitozo, adatero Maeresa. - Kusintha kwa ndondomekoyi kukusemphana ndi zomwe anthu akhala akuyembekezera. - Mwachitsanzo, Edison Diverson wa mmudzi mwa Ntaja kwa T/A Dambe mboma la Neno ndipo ali ndi zaka 67, akuti amayembekezera zogula malata ndi simenti zotsika mtengo. Iye wati kusinthaku kwamudabwitsa. - Iye ndi mlimi ndipo adagwira ntchito kumigodi mdziko la South Africa mma 1970. Chibwerereni ku Theba, Diverson sagwira ntchito, mmalo mwake ali pakalapakala kuyendera kuboma kuti amulipire ndalama za ku Thebako. - Khumbo la Diverson mwa zina ndi lakuti ngati angamulipire ndalama zake amange nyumba kumudziko chifukwa akugona mnyumba yofolera ndi udzu ndipo imathonya mvula ikamagwa. - Ndilibe ndalama, sindingakwanitse kugula simenti kapena malata, nzodula kwambiri koma nditamva za ndondomekoyi, ndidali ndi chimwemwe kuti mwayi womanga nyumba uja wapezeka, adatero bambo wa ana asanu ndi awiriyo. - Koma Maeresa akuti kusinthaku kwadza chifukwa cha kukhazikitsidwa kwa pologalamu yomanga nyumba zabwino yomwe akuitcha kuti Decent and Affordable Housing Subsidy Programme (DAHSP) yomwe idakhazikitsidwa ndi mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika ku Msampha 1 kwa T/A Chadza ku Lilongwe mu December chaka chatha. - Iye adati kukhazikitsidwa kwa pologalamuyi kukutanthauza kuti boma liyamba kumangira nyumba anthu ovutikitsitsa mmadera 193 a aphungu onse mdziko muno. - Mneneriyu akuti munthu amene akumangiridwa nyumba azipemphedwa kupeza njerwa, mchenga ndi madzi ndipo ikamangidwa boma lidzawerengetsa ndalama zomwe zalowapo ndipo mwini nyumbayo adzalipira theka la ndalama zomwe zagwiritsidwa ntchito. - Mwini nyumbayi adzakhala akulipira ndalamazo kwa zaka 5. Pali chiyembekezo kuti nyumba pakati pa 80 ndi 100 ndizo zimangidwe mdera lililonse la phungu, adatero Maeresa. - Nthawi ya kampeni chipani cha DPP chidalonjeza zodzatsitsa mtengo wa simenti ndi malata potsutsana ndi njira yomwe chipani cha PP chimachita pomangira nyumba anthu osauka mmidzi. - Nthawi ya kampeni, Peter Mutharika, yemwe pano ndi Pulezidenti wa dziko lino, adati ndi bwino kuti mitengo ya simenti ndi malata itsitsidwe kuti aliyense akhale ndi mwayi womanga yekha nyumba yomwe akufuna. -" -ID_nBcSHBRO," Shasha si wamankhwala Zonga sewero zidachitika pa Kamuzu Stadium pamene Nyerere zidakokera kuuna Shasha pomukayikira kuti ndi wa timu ina yemwe amafuna achite chidima timu yawo. - Tikukambamu timuyi yalembera bungwe la Sulom kuti Shasha asamakhalenso pamasewero awo ponena kuti akufuna wovala Shasha azikhala wa timu yawo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Nyerere zikuganiza kuti amene akumavala Shasha ndi wosapotera matimu ena ndipo akufuna awavulaze osati kukhazikitsa bata. - Ife aganyu nkhaniyi tilibe nayo vuto, kulemekeza ganizo la Nyerere tikukhulupirira kuti sikulakwitsa, komabe tili ndi mafunso. - Kodi Nyerere zikukhulupirira kuti Shasha angapangitse kuti asamapambane magemu? Ngati nzoona, bwanji Nyerere zidaluza masewero awo ndi Silver Strikers pa Kamuzu Stadium mchikho cha Standard Bank, ngati vuto ndi Shasha? Tikudabwa chifukwa Shasha amapezeka mligi mokha ndipo gemu yawo ndi Silver Shasha kudalibe chifukwa udali mpikisano wina. Adaluza bwanji poti kudalibe Shasha? Kodi Nyerere zikukhulupirira kuti mankhwala angagwire ntchito mumpira? Ngati amagwira ntchito, bwanji sakupanga mankhwala kuti asulutse zomwe Shasha wawachita? Posakhalitsapa kudabwera timu ya Benin mdziko muno. Timuyoo idakana kukwera galimoto zomwe FAM idawakonzera komanso idakana kugona malo amene adaikonzera ponena kuti awachita mankhwala, koma bwerani masewero adagonjanso. - Mu 2009 kudabwera DR Congo yomwe idabweretsa mbiya zamankhwala ndipo amafukiza pa Kamuzu Stadium, koma adagonja 2-1. Ndiye mankhwala amagwiradi ntchito? Nyerere bwanji zikambe nkhani ina chifukwa za juju ife sitikukhulupirira kuti zingawachititse kugonja. -" -ID_nFaCyCzz," Gawo 65 yazunguzanso mitu aphungu Mpungwepungwe wabukanso ku Nyumba ya Malamulo pomwe pali kuponyerana Chichewa pakati pa aphungu achipani cha DPP ndi aphungu omwe adachoka kuchipanichi kukakhala mbali ya boma pa za Gawo 65 la malamulo oyendetsera dziko lino. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Gawoli limati phungu amene wachoka chipani chake, nkulowa gulu lina lomwe ndi la ndale, adzachotsedwa pampandowo ndpo mdera mwawo mudzachitike chisankho. - Gawoli lidavutanso muulamuliro wa chipani cha DPP pomwe mtsogoleri wa chipanichi, Bingu wa Mutharika mu 2005 adachoka kuchipani cha UDF chomwe adapambana nacho pamasankhoa 2004 ndikukayambitsa chipani chake cha DPP. - Masiku apitawa, aphungu a DPP anadandaulira sipikala wa nyumbayo, Henry Chimunthu Banda, pa za aphungu awo omwe adakwawira kumbali ya boma ponena kuti Gawo 65 la Malamulo adziko lino likuyenera ligwire ntchito yake. - Aphungu oposa 40 adakwawira kumbali ya boma kuchoka kuzipani zawo. - Lachinayi pa 21, Chimunthu Banda adapempha aphungu achipani cha DPP kuti apereke umboni kuti aphungu ena alowa mbali ya boma. - Lachisanu pa 22 sipikalayo adati apereka chigamulo chake koma izo sizidatheke kaamba ka chiletso chomwe phungu wa DPP kuchigawo chakumadzulo mboma la Ntcheu yemwenso ndi nduna ya zamaphunziro, Chikumbutso Hiwa adakatenga kuletsa Chimunthu Banda kupereka chigamulo chake pa za gawo 65-lo. - Izi sizidakomere aphungu a DPP omwe adati apita kubwalo lamilandu kuti chiletsocho chichotsedwe. - Mtsogoleri wa aphungu a chipanicho mnyumbayo, George Chaponda adauza Tamvani kuti akambirananso ndi sipikalayo pa nkhaniyo. - Koma T/A Chekucheku ya mboma la Neno yati lamulo likuyenera kugwira ntchito yake mosazengereza. - Aphungu amenewa amachita zofuna zawo ndiye apa tikuti lamulo ligwire ntchito. Kumudzi kuno kuli mavuto ambiri koma iwo akutsata zofuna zawo, adatero Chekucheku. - Mu 2005, aphungu adachoka kuzipani zawo ndikukwawira kuchipani cha DPP. - Sipikala wa nyumbayo, Louis Chimango adalephera kugwiritsa ntchito gawolo chifukwa cha chiletso chomwe phungu wa DPP kuchigawo cha pakati mboma la Zomba, Yunus Mussa adakatenga kubwalo lamilandu kuletsa sipikalayo kupereka gamulo lake. -" -ID_nJOjxdgR," Asinganga akuti akonza zionetsero Asinganga mdziko muno akonza zionetsero zokhumudwa ndi chigamulo cha bwalo lalikulu la Mzuzu chopereka chiletso kuti asiye kugwira ntchito yawo powaganizira kuti ndiwo akukolezera mchitidwe wosowetsa ndi kupha anthu achialubino. - Mkulu wa bungwe la asinganga mu Afrika la Traditional Medicine Council of Africa (TMCA), Steve Chester Katsonga, watsimikiza kuti zionetserozi zichitika sabata ikudzayi mumzinda wa Lilongwe. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Katsonga: Sitibwerera mmbuyo Polankhula ndi Tamvani Lachitatu, Katsonga adati akonza zionetserozi pofuna kukapereka madandaulo awo kwa mtsogoleri wa dziko lino, Peter Mutharika, kuti apitirize kugwira ntchito yawo mopanda mantha. - Iye wati akonza kuti boma lililonse litumize asinganga 15 ndipo onse akakumana ku Lilongwe komwe akapereke madandaulo awo kuofesi ya Pulezidenti ndi Kabineti. - Bwalo lalikulu la milandu sabata yatha lidapereka chiletso choletsa asinganga mdziko muno koma lidati anthu amene adatenga chiletsocho akuyenera kulengezetsa uthenga woletsa asingangawo kwa masiku 7 mnyuzipepala ziwiri zodziwika ndi nyumba ziwirinso zoulutsa mawu zomwe zili ndi omvera ochuluka. - Mpaka pano uthengawo sudayambebe kulengezedwa monga bwalo lidanenera ndipo loya wa anthu amene adatenga chiletsocho, George Kadzipatike, wati ndalama ndi zomwe zawavuta. - Anthu amene ndikuwaimirira alibe ndalama. Pakufunika pafupifupi K10 miliyoni kuti tilengezere uthengawo, koma tili ndi chikhulupiriro kuti ndalamazi zipezeka ndipo tilengeza momwe khoti lagamulira mpaka asingangawa ataletsedwa ntchito yawo, adatero Kadzipatike. - Komabe Katsonga wati pamene akuluakuluwa akuyanganga ndalama, iwo agwirizana kuti achite zionetsero zamtendere pofuna kuti asaletsedwe kugwira ntchito yawo. - Mutaonetsetsa, ndondomeko yonseyi sidayende mwadongosolo lake. Angotiganizira kuti tikukhudzidwa ndi kuphedwa kwa maalubino koma palibe umboni kuti zili choncho. - Komanso mutha kuona kuti, pakakhala madandaulo pa zomwe mwana wachita, umayenera upeze kholo kuti likambirane ndi mwanayo. Asinganga mdziko muno ali ndi mabungwe, koma tikudabwa kuti ife sanatidandaulire koma adangopita kukhoti kukatenga chiletso, adatero Katsonga. - Adapitiriza kunena kuti: Anthu akupezeka ndi ziwalo, kodi amenewo ndi asinganga? Komanso kodi anthuwo adawafunsa amene wawatuma? Ngati aulula munthu amene wawatuma, bwanji osamumanga munthuyo? Pali zambiri zoyenera kutsatidwa ngati dziko tisanabwere ndi ganizo loletsa asinganga. Nafenso tikufuna kuthandiza dziko kuti mchitidwe wopha maalubino utheretu. - Pokambapo nkhani za zionetsero, Katsonga adati akukhulupirira kuti Mutharika ndiye angathandize pa madandaulo awo chifukwa zikalata zomwe ali nazo kuti azigwira ntchito mdziko muno, zidasaniyidwa ndi mtsogoleri wakale wa dziko lino. - Adati iye: Bungwe lathu kuti likhazikitsidwe udali mgwirizano wa dziko ndi ifeyo asinganga. Kamuzu Banda ndiye adasayinira. Izi zikutanthauza kuti mtsogoleri wa dziko lino ndiye angatithandize. - Ngati mtsogoleri wa dziko angavomereze asinganga, ndiye muganiza kuti nzolondola wina kukangotenga chiletso kuwaletsa? Nanga mabungwe ovomerezeka a asingawa azitani? Kuphedwa mwachisawawa kwa malubino mdziko muno, kwachititsa kuti anthu ayambe kuperekera maganizo kuti opha anthuwa nawonso aziphedwa. - Mwa iwo ndi phungu wa Nyumba ya Malamulo ku Mulanje South, Bon Kalindo, amene wati ngati izi sizichitika, iye ayenda chibadwire kusonyeza kukwiya kwake. - Winanso ndi mtsogoleri wa chipani cha Petra Kamuzu Chibambo, yemwe Lachitatu adauza wayilesi ya Zodiak kuti lamulo loti opha anzawo nawo aziphedwa lilipobe mdziko muno ndipo nkofunika kuti ligwire ntchito pofuna kuteteza miyoyo ya maalubino. - Koma lipoti lomwe latulutsa bungwe loteteza maufulu a anthu padziko lapansi la Amnesty International (AI) lati silingakhale yankho kuti wopha alubino aziphedwanso. - Monga Amnesty International, tikutsutsa kwathunthu ganizo lomapha anthu amene akhudzidwa ndi kuphedwa kapena kuzembetsedwa kwa maalubino. Izi ndi nkhanza chifukwa palibe umboni weniweni kuti chilangochi chingathetse nkhanazi, adatero Deprose Muchena, mkulu wa bungweli kudera la kummwera kwa Afrika (Southern Africa) atabwera kudzacheza mdziko muno masiku apitawa. -" -ID_nLKyfYhG," Minibasi zivuta pa Wenela Si kuti ndikamba za kutentha kwa pa Wenela. Si kuti ndinena za kukwera mtengo kwa zinthu. Si kuti ndinena za chipasupasu chagundikanso ku Ukafuna Dilu Fatsa. Ayi, sindinena zonsezo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Si kuti ndibwereza kunena nkhani ya othawa nkhondo uja Adona Hilida. Pajatu wamisala adaona nkhondo, ngakhale adali kulota chabe. - Inde, ngati mumayembekezera kuti ndinena za amisala ena amene akunena zamisala kuti kusiyana pakati pa osauka ndi olemela kusakhale kwakukulu mwalemba mmadzi. Abale anzanga, izi zingatheke pa Wenela pano? Zingatheke bwanji osauka ndi olemera kukhala osasiyana kwambiri? Zingatheke bwanji pamene ana a anthu olemera akuphunzira sukulu zodula pomwe ana a amphawi akuphunzira pansi pa mtengo ngakhale mvula ikugwa? Sindinenanso kuti nzosatheka, zili ngati ngamira kuyesera kulowa pabowo la singano. Zitheka bwanji pomwe osauka akupatsidwa Panado pomwe akudwala malungo chonsecho olemera olamula ndi otsutsa akutumiza ana awo kuzipatala za ku Soweto? Misala! Zosatheka! Za ziiii! Zopanda ndi kamchere olo kamodzi! Pa Wenela tsikulo padavuta. Kudali chifwirimbwiti. Nkhani idavuta ndi ya minibasi. Nthawiyo nkuti apolisi atagwira minibasi zosachepera 70. - Chifukwa? Ati timatenga mafolofolo. Kodi okwera timawakakamiza kukwera folofolo? Ndimayesa iwowo amapanikizana ngati nsomba zamchitini chifukwa amakhala pachangu? Kodi okwera sadziwa kuti tikaloza chala pansi ndiye kuti tikufunsa ngati kutsogolo kuli boma? Kodi sadziwa kuti tikazindikira kuti kuli boma, mmodzi kapena awiri amene anachititsa kuti ilakwe atsika? Kodi iwowo sadziwa kuti ngati yalakwa ndi mmodzi kondakitala akhoza kutsika nkuuza mzibambo mmodzi agwire chitseko ngati kondakitala, iye nkuthamanga kudutsa boma? Simudaonepo woyendetsa akuuza wokwera mpando wakutsogolo kuti akhalire lamba poopa boma? Mudaona wokwerayo akukana? Ndiye kudali kuotcha mateyala. - Mutibwezere mabasi athu! Mugwira bwanji mabasi, mukufuna tikadye kuti? adali kuimba chotero makondakitala, madalaivala, ife oitanira komanso ena okwera. -" -ID_nPJYbrvt," Luso losema ziboliboli Luso longosema lafika apa? Basitu ntchito zake Namalenga kuti nafenso tikhale ndi popezera ndalama. - Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Malo anu amenewa? Amenewa ndi malo anga komanso mkulu wanga amene ndikugwira naye ntchitoyi. - Mudatsegula liti malo ano? Alick kuonetsa chipembere chomwe adasema Adatsegulidwa mu 2012, koma ndidayamba kusema ziboliboli mu 1998. Nthawiyo ndimagwira ntchitoyi ndikukhala ku Mua kenaka ndimapangira kunyumba kwanga. Mu 2012 ndi pamene timatsekula malo ano. - Mumasema chiyani? Timasema mtundu ulionse wa zinyama omwe munthu akufuna, chifaniziro cha munthu, mayi Maliya, chifaniziro cha anthu a mtundu wa Chingoni, galimoto ndi zina zambiri zomwe sindingakwanitse kuzitchula zonse. - Mukugwiritsa ntchito mtengo wanji? Pali mitengo yambiri yomwe anthu amagwiritsa ntchito koma ife timakonda mtengo wa mtumbu. - Mumagwiritsira zida ziti popanga katunduyu? Mukakadula mtengowo, mumayenera kuyamba kusema ndi sompho, chikwanjenso chimafunika, tchizulo, sandpaper, polish ndi zida zina ndi zina kuti chomwe tikusemacho chioneke bwino. - Ndaona chifaniziro cha nyama ya chipembere, zimatenga masiku angati kuti mupange? Nanga mumagulitsa bwanji? Pakutha pa sabata ziwiri timakhala tamaliza kupanga chipembere. Chimenechi chikugulitsidwa K15 000. Chifaniziro cha mayi wa mtundu wa Chingoni timagulitsa K20 000. -" -ID_nTTsgmEx,"Achinyamata Osiyira Sukulu Panjira Awapempha Abwerere Ku Sukulu Wolemba: Sylvester Kasitomu Achinyamata omwe adasiyira sukulu pa njira awapempha kuti abwelere ndikuyika chidwi chawo pa maphunziro kuti adzakhale nzika zodalirika za dziko lino. -Achinyamata a Radio Maria DRP Dafleni Jailosi yemwe ndi mkulu woyendetsa ntchito za bungwe la Developing Radio Paterners ku Radio maria Malawi ndiye wanena izi lachisanu pa 30 August 2019 pa mwambo omwe anakonza pa sukulu ya Mmanga yomwe ili mdera la mfumu yayikulu Mmanga T/A Nsamala mboma la Balaka ndicholinga chofuna kuphunzitsa achinyamata zaubwino wa maphunziro. -Tinachiona cha nzeru kuti tibwere kuno kaamba koti ndi komwe kuli zovuta kwambiri maka boma lino la balaka komanso mangochi omwe amasiyira sukulu panjira kaamba kotenga mimba kapena kutuluka mdziko mun,. anatero Jailosi. -Polankhulapo a Benson Matola omwe ndi wachiwiri kwa mphunzitsi wamkulu pa sukuluyi ndipo watsimikiza kuti achinyamatawa abwerere kusukuluyi ndipo ndiwolandiridwa. -Ana omwe anasiya sukulu panjira timawalemba sukulu akabwera kaamba koti timakhulupirira kuti achinyamata ndi atsogoleri adziko ndiye akaphunzira timakhala tatukula dziko, anatero a Matola. -Boma la Balaka ndi limodzi mwa maboma omwe achinyamata akusiyira sukulu pa njira kamba kazifukwa zosiyanasiyana. -" -ID_nTnAitVP," Chilungamo cha pakati pa usiku ayi Gulu la za maufulu la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) lati nthambi yoona za makhoti komanso bungwe la oimira ena pamilandu la Malawi Law Society (MLS) aunike bwino chomwe chachitika kuti yemwe akumuganizira kuti adafuna kupereka chiphuphu kuti oweruza akometse chiweruzo, Thom Mpinganjira, atuluke mchitokosi cha polisi pakati pausiku. - Bungwe lothana ndi katangale la Anti-Corruption Bureau (ACB) Lachitatu mmawa lidamanga Mpinganjira mmodzi mwa omwe akuganiziridwa kuti ankafuna kupereka ziphuphu kwa majaji omwe akuyembekezeka kugamula mlandu wachisankho cha Pulezidenti. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Matemba kulowa mkhoti Lachinayi Bwalo la milandu, sabata ikuthayi lidalengeza kuti chigamulocho chiperekedwa pakati pa 27 January ndi 3 February. - Malingana ndi chikalata cha ACB, Mpinganjira amayembekezeka kukaonekera kukhoti Lachinayi komwe akadakhala ndi mwayi wopempha belo koma mkulu wa ACB Reyneck Matemba adati adadzidzimuka kumva kuti mkuluyo adatuluka mchitokosi pakati pa usiku. - Sindikumvetsa kuti zidayenda motani kuti mpaka anthu anyamuke wa ku Zomba nkukumana pakati pausiku popanda mbali imodzi kuimiriridwa nkupatsana chilolezo chochotsa mphamvu zomangira munthu oganiziridwa, adatero Matemba. - Mkuluyu yemwe amamvekadi kuti adayendedwa pansi, adati ACB ndi oimilira Mpinganjira zidamvana kuti nkhaniyo ipite kukhothi mmawa Lachinayi kuti Mpinganjirayo akapemphe belo komweko. - Pricipal Resident Magistrate Ben Chitsakamile wa ku Zomba ndiye adapereka mphamvu zochotsa chilolezo chomangira Mpinganjira pakati pausiku ndipo HRDC yati apa mpoyenera kufufuzidwa bwino. - HRDC yati ikufuna Mpinganjira amangidwenso ndipo ndondomeko yoyenera yoyendetsera za milandu itsatidwe komanso onse omwe akukhudzidwa ndi nkhaniyi amangidwe mwachangu kuti chilungamo chioneke. - Apa, HRDC yati Amalawi agwira ntchito limodzi ndi ACB pofuna kuti chilungamo pankhani yofuna kugula majaji chioneke mpaka pothera pake. - Sabata yatha, HRDC idatsogolera Amalawi pachionetsero chokapereka kalata yodzudzula Matemba chifukwa chobisa maina a anthu omwe amaganiziridwawo ndipo adamupatsa maola 72 kuti akhale atatchula anthuwo. - Poona kuti maolawo akwana koma maina sadatchulidwe, HRDC idapangitsa msonkhano wa atolankhani komwe amakawauza kuti achita chionetsero china chofuna kuti Matemba atule pansi udindo koma pochoka apo, ACB idali itatulutsa kalata yolengeza kumangidwa kwa Mpinganjira. -" -ID_nUeZEWcD,"CCJP Yayamba Kumemeza Anthu za Chisankho Chatsopano Bungwe la Chilungamo ndi Mtendere mu arkidayosizi ya Blantyre layamba ntchito yozindikiritsa adindo za kufunika kotenga mbali pa chisankho chomwe chikubwera pa 2 July chakachino. -Mkulu wa bungweli Joseph Kampango amayankhula lachiwiri pa nsonkhano wa mafumu ndi atsogoleri a zipani zosiyanasiyana kwa Mfumu yayikulu Kadewere mboma la Chiradzulo. -Iwo ati bungwe lawo lidzipereka pokumbutsa anthu makamaka atsogoleri kuti atenge udindo okonzekeretsa anthu powaphunzitsa za kulorelana pa ndale komanso kulimbikitsa anthu kukalembetsa kalembera akayamba mmadera awo. -Mmodzi mwa mafumu omwe anali nawo pa msonkhanowu Group Village Headman Malambo yati mafumu kuderali agwirizana zothana ndi zipolowe pa ndale zomwe anati zakhala zikusokoneza bata ku deralo pa zisankho zammbuyomu. -" -ID_nXIjVrhy," Zokhoma pa makuponi Ndondomeko ya fetereza wotsika mtengo [wa makuponi] chaka chino mmadera ena monga Dedza, Karonga, Zomba komanso Kasungu yatsimikizika kuti magulupu ndi nyakwawa sakulandira nawo ndipo ndi mafumu oyambira pa Sub T/A kupita mmwamba omwe akulandira. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Potsatira izi, nyakwawa zati uku nkulakwa popeza iwo sanalembetse mkaundula pamodzi ndi anthu awo potsatira lonjezo la Pulezidenti Joyce Banda mwezi wa Sepitembala loti mafumu adzalandira fetereza wawo padera ati pofuna kuthana ndi mchitidwe wakatangale. - Ku madera angapo omwe Tamvani yatsimikizira nkhaniyi, mafumu omwe alandira fetereza ndi ma Sub T/A [matumba awiri] ma T/A [matumba 4], ma Senior Chief [matumba 6] komanso ma Paramount [matumba 8]. - Apa katswiri pa zandale, yemwenso adachitapo kafukufuku pa za makuponi, Blessings Chinsinga, waunikira kuti ndondomeko ya makuponi chaka chino ikhoza osalongosoka. - Nyakwawa ndi magulupu ndi amene mmbuyo monsemu amalandira makuponi ku nthambi ya zaulimi mdera lawo ndipo amakagawira anthu awo kuti azikagwiritsa ntchito ku malo komwe kwafikira feterezayu. Pamakuponiwo akuti pamakhala awiri omwe amakhala a mfumuyo. - Chinsinga wagwirizana ndi magulupu komanso nyakwawa podabwa kuti pakati pa mafumu akuluakulu ndi mafumu aangono, osaukirapo moyenera kulandira feterezayu ndani? Mneneri wa boma, Moses Kunkuyu wati nkhaniyi ndi yodzidzimutsadi ndipo nayenso sakudziwa kuti zidzikhala bwanji, kotero anati afunse kaye Pulezidenti Banda. - Nzoonadi [kuti sakulandira]. Koma nane ndifunsefunse kaye, anatero Kunkuyu. - Nduna ya zaulimi, Professor Peter Mwanza idatsimikizira kuti mafumuwa sakulandira feterezayu koma inakana kuyankha mafunso ena. - Nyakwawa Macheso ya kwa T/A Kapeni mboma la Blantyre yati kumeneko auzidwa kuti salandira. - Lachiwiri pa 23 Okotobala, T/A Kachindamoto ya ku Dedza inati sikudziwa kuti nyakwawa ndi magulupu ziwathera bwanji kumeneko. - Gulupu wina ku Neno anati izi zikutanthauza kuti mafumu aangono akuyenera kugula okha fetereza, zomwe sizapafupi. - Ife timasunga anthu; ndalama zathu nzochepa ndipo sitingakwanitse kugula fetereza. Apa tingofera dzina la ufumu. Boma litiganizire, idatero mfumuyi. - Ku Kasungu kwa Mfumu Yaikulu Kaomba akuti oyenerawo alandira kale ndipo magulupu ndi nyakwawa sadalandire. - Kuno tinalandira apulezidenti atangolankhula muja, anatero Kaomba. - Ku Karonga kwa T/A Kalonga akutinso analandira kale ndipo magulupu ndi nyakwawa chawo palibe. - Gulupu Chisinkha ya mboma la Mulanje kwa T/A Mabuka yati nkhawa zili biii! Chinsinga wati apa boma lalephera kuthana ndi mchitidwe wa ziphuphu. Iye wati mafumu oyenera kulandira feterezayu ndi magulupu komanso nyakwawa chifukwa amalandira ndalama zochepa komanso amenewa ndiwo amagawa makuponi kwa anthu. - Inetu sindidayembekezere kuti zizikhala choncho. Komanso, nchifukwa chiyani kugawa matumbawo mosiyana? Mafumu akuluakuluwa amalandira ma K50 000 pa mwezi pomwe nyakwawa zikulandira K2 500. Mafumu akuluakulu akhoza kugula fetereza. Apatu kuthana ndi ziphuphu sikungatheke, adaunikira Chinsinga. - Iye adati mafumu akuluakulu amalandiranso ndalama zapadera akatumidwa ndi boma, zomwe sizikuwayenereza kulandira feterezayu. - Maggie Banda wa mmudzi mwa Msisya kwa T/A Mbelwa ku Mzuzu wati boma liganizire mafumu angonoangono chifukwa iwo ndi amene amakhala kalikiliki pa ndondomeko ya makuponi. - Apa ndibwino mafumu akuluakuluwa apereke feterezayo kwa mafumu angonoangono. Sizili bwino ndipo boma liganizeponso. Sindikukhulupirira kuti ndondomekoyi iyenda bwino, adaunikira Banda yemwe ndi mlimi wa chimanga kumeneko. - Francis Chingwalu wa mmudzi mwa Dzomodya kwa T/A Mlauli mboma la Neno wati akuganiza kuti ndondomeko yachaka chino ikumana ndi mavuto ambiri. - Otigawira makuponiwa komanso kulemba maina ndi nyakwawa komanso magulupu; kusawapatsa fetereza nkulakwa ndipo apa tikukhulupirira kuti katangale apitirira ngati boma siliwaganizira, adatero mkuluyu, yemwe ndi wa komiti pasukulu ya pulayimale ya Ligowe kumeneko. -" -ID_narjsJXf," Apumphuntha ana ndi nsimbi Ana atatu a banja limodzi abwerera lokumbakumba mayi wawo Eveter Kulemera, wa zaka 24, akuti atawalumira mano kuwapumphuntha ndi nsimbi yotchezera mowa wa kachasu mmudzi mwa Pemba kwa T/A Kachere mboma la Dedza. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Pakalipano mwana mmodzi, wa zaka ziwiri, ali chigonere mutu uli chitupile mchipatala cha boma cha Dedza pomwe mbale wake, wa zaka zitatu, akuvutika ndi msana ndipo wina wa zaka zisanu ali nkhasako chifukwa akuti adakwanitsa kuthawa ataona zomwe makeyo amachita. - Gogo wa ana ndi mchemwali wa mayi yemwe adavulaza ana ake kudwazika matenda mchipatala cha Dedza Lachinayi Gogo wa anawo Catherine Moses, yemwe akudwazika matendawo, adati pa 17 December, khunyu lidagwira mayi wa anawo dzuwa likuswa mtengo ndipo atatsitsimuka adatenga mankhwala onse omwe adalandira kuchipatala nkumwa ati kuti afe. - Iye adati pambuyo pake adayamba kutukwana anthu pamudzipo uku akunena kuti akufuna afe koma atenga ana ake ngati mitsamiro, koma anthu amaona ngati tchetera poti nthawi zambiri amatero nthendayo ikayamba. - Poyamba anthu amangoti nzakhunyu, koma kenako adangomva ana akulira momvetsa chisoni ndipo atathamangirako adakamupeza nsimbi yofululira kachasu ili mmanja akumenya nayo ana akewo, adatero gogo wa anawo. - Gogo Moses adati anthu achifundo adatengera anawo kuchipatala cha Lobi pomwe ena adapanikiza mayiyo ndi zibakera komanso mitengo koma atawapulumuka, adathawa nkukadziponya mumtsinje wa Luwenga womwe uli pafupi ndi mudziwo. - Gogoyu adati anthu omwe amathamangira mayiyo adamuvuula nkumutengera kunyumba koma adakathawanso nkukadziponyanso mumtsinjewo ndipo anthu odutsa adamuzindikira nkumuvuulanso ndi kukamuperekeza kwawo. - Monse zimachitika izi, akuti nkuti gogoyu ali kumunda ndipo anthu ena ndiwo adakamuuza kuti adzukulu ake awatengera kuchipatala ndipo adangouyamba kulondola. - Chichokereni moti ndilibe chithunzithunzi kuti kuli bwanji chifukwa anthu odzandiona kuno akuti chifukwa chokwiya kuti anthu adalanditsa anawo, [mayi wa anawa] adayamba kulimbana ndi nyumba yanga mpaka adagwetsa chipupa chimodzi. - Akuti sikudali bwino ndipo palibe amayandikirako. Ena adandiuza kuti adatenga musi nkuyamba kumenya nyumba yanga mpaka kugwetsa chipupa moti sindikudziwa kuti ndikatuluka ndikafikira poti? adatero gogoyo. - Adotolo pachipatala cha Lobi ataona momwe anawo adalili, akuti adaitanitsa ambulansi kudzawatenga kupita nawo kuchipatala cha Dedza kuti akalandire thandizo msanga. - Namwino, yemwe amayanganira mchipinda chogona ana pachipatalapo tsiku lomwe Msangulutso udapitako kukawaona, adati anawo adafika ali chikomokere ndipo wamngono zediyo adafikira mchipinda cha matenda akayakaya. - Sadali mwakanthu moti tidachita kumuika pa oxygen [makina ampweya] chifukwa amalephera kupuma. Mubongo mukukhala ngati mudakhuthukira magazi moti tikudikira adotolo kuti amuunikenso kuti mwina timutumize kuchipatala chachikulu cha Kamuzu Central, adatero namwinoyo. - Gogoyo adati mayi wa anawo adayamba kugwa khunyu ali ndi zaka 10 ndipo amuna okwana atatu akhala akupalana naye ubwenzi mpaka kumpatsa ana atatuwo koma amamuthawa akazindikira kuti amagwa khunyu. - Ana atatu onsewa ndamuthandiza kulera ndine ndipo ndavutika nawo kwabasi moti ndikumva kuwawa kuti iyeyo adaganiza kuchita zimenezi, adatero gogoyo. - Mkulu wake wa mayi wa anawo, Jennifer Wilson, adati anawo akachira adzawatenga chifukwa chomwe chili kumtima kwa mngono wakeyo sichikudziwika. - Ndilolera kuti ngakhale ndili ndi mavuto anga, iyeyo asadzasungenso anawa, ndidzangowatenga angadzawapange zoopsa kuposa apa chifukwa sitikudziwanso kuti ali ndi malingaliro otani, adatero Wilson. - Iye adati zitachitika izi, mayi wa anawo adamutengeranso kuchipatala chifukwa adafooka ndi mankhwala omwe adamwawo komanso chifukwa adamenyedwa kwambiri ndi anthu okwiya ndi zomwe adachitazo. - Wilson adati abale ake a mayiyo akufuna kuti achipatala akamuyeze ngati khunyulo lakhodzokera kumisala monga momwe iwo akuganizira. - Mneneri wa polisi mbomali, Edward Kabango, adati anthu adangotengera ana ndi mayiyo kuchipatala koma osakanena chilichonse kupolisi chifukwa mmabuku awo a milandu mulibe dandaulo lokhudza nkhaniyi. -" -ID_nhzBeIzf," Kasambara, Manondo spit fire Kasambara (R) and Pika Manondo at the magistrates court Former Justice Minister Raphael Kasambara and businessperson Pika Manondo have lashed out at Director of Public Prosecutions (DPP), Anti-Corruption Bureau (ACB) and Deputy Inspector General (DIG) of Police Nelson Bophani, accusing them of favouritism. - Speaking in an interview on Wednesday at the magistrate court in Lilongwe, where they appeared to face money laundering charges, the two said government is failing to bring to book the real cashgaters and is busy trying petty cases. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Kasambara and Manondo are also facing attempted murder charges in the shooting of former budget director Paul Mphwiyo. - We all know the DPP wants to use me as scapegoat. I did not agree with the whole process of cashgate and my conscience is clear and that is why they have not brought a charge against me all this time. - If they were serious with the charge, they should have started with [Oswald] Lutepo who [allegedly] stole K2.4 billion, but up to now, his accounts have not been frozen, his cars have not been impounded, but if we go to Area 30, you will see a lot of vehicles there belonging to other people, is Bophani serious? charged Manondo. - Kasambara added: If there is money laundering charges, they need to prove where the money was stolen from, which department? Because we are asking and demanding answers, that is when they have decided to bring in these fake charges which they are failing to prove themselves. Meanwhile, Lutepo is being shielded by the police. - According to Kasambara, the DPP is selective on cases to bring to court. He alleges that the DPP has motives. - The DPPs decision is not based on evidence, but what he wants to achieve and its unfortunate that its these lies being perpetrated in public, otherwise if he [were] serious we should not be in this court, because I was not linked in any way, he said. - When contacted, DPP Bruno Kalemba said he would not dignify the allegations with a response. - Madam, do you really think I should respond to that? On any given day, there are more than hundred thugs and thieves we try in court who complain and if my office were to concentrate on their demands and begin to answer each and every one, do you think I will work? So on this one, I will dignify myself and not respond, thank you, he said. - Bophani also declined to comment on the claims on Lutepos vehicles and his alleged VIP treatment. - This case is in court and I cant comment. What do these people mean when they say VIP treatment? I thought they were together in prison at some point? I dont know, I am not commenting, he said. - Senior ACB public relations officer Egritta Ndala denied assertions that the bureau has unfrozen accounts connected to cashgate. - The ACB has not unfrozen any order on any bank account connected with cashgate except Ebeneza Village Banking and Savings Group which investigations found that the transactions in the account were legal and legitimate. - Perhaps [it could be] that some freezing orders expired and we are in the process of having them extended by courts on interpartes hearing where in some cases dates for the hearings were given beyond the expiry dates of the orders, she said. - Manondo was denied bail by the High Court over his charges on attempted murder while Kasambara, facing similar charges, is out on bail. -" -ID_njtuboUz," Omanga mvula awaothetsa moto likuswa mtengo Kudali gwiragwira Loweruka lapitalo mmidzi ya Kazembe, Golosi ndi Ntamba kwa T/A Nkalo mboma la Chiradzulu pamene anthu olusa adagwira anthu 7 ndi kuwaothetsa moto masanasana ati chifukwa chowaganizira kuti ndiwo ankamanga mvula mderalo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Gulupu Ntamba komanso amene amaona nkhani za chitetezo kuderalo, Fanny Chinyanga, atsimikiza kuti izi zidachitikadi koma ngakhale apolisi adadziwitsidwa palibe amene wamangidwa. - Koma mneneri wapolisi mboma la Chiradzulu, Victoria Chirwa, adati sakudziwapo chilichonse pa nkhani ya kuzunzidwa kwa anthu 7 ndipo adati apolisi afufuza. - Mwa anthuwo, atatu ndi okalamba pamene mtsikana adalipo mmodzi. Atatu enawo adali abambo. - Chinyanga akuti izi zidachitika masana dzuwa likuswa mtengo pamene anthuwo adagwidwa ulendo nawo kubwalo la mmudzi mwa Ntamba komwe adawakolezera moto kuti aothe. - Poyamba adagwira okalambawo ndipo adayamba kuululana ndiye amene amatchulidwawo kuti ndiwo akutseka nawo mvula amawagwira ulendo nawo ku bwaloko. - Anthuwa adawasiya atatsimikizira gululo kuti mvula ibwera mmawa wake. Ndipo kudagwadi mvula yambiri tsiku limenelo, adatero Chinyanga amene wati kuderalo mvula idasiya mu January. - Iye wati izi zitayamba kuchitika, achitetezo amderalo adadziwitsa apolisi ya Nkalo koma mpaka pamene anthuwo amamasulidwa, apolisi sadabwere. - Komabe poti ife ndi achitetezo cha mmudzi, tikufufuza nkhaniyi ndipo tikawagwira amene adazuza anthuwa ndiye tiwapititsa kupolisi. - Koma mneneri kunthambi ya zanyengo Elina Kululanga wati ndi kulakwa kuzuza anthu chifukwa cha vuto la mvula ponena kuti palibe amene angamange kapena kutsekula mvula. - Mawu a Kululanga akudzanso pamene miyezi iwiri yapitayo, okalamba anayi adaphedwa kwa Dambe mboma la Neno kuti adalenga mphenzi yomwe idapha mtsikana wa zaka 17. - Izi nzachikale ndipo dziwani kuti palibe munthu angamange kapena kugwetsa mvula. Ngakhale mphenzi silengedwa ndi munthu, koma anthu amaona ngati izi zingatheke. - Chaka chino mvula yavuta madera ambiri, kotero anthu asaganize kuti alipo amene akukhudzidwa ndi kuvuta kwa mvulaku, adatero Kululanga, amene adalangiza anthuwa kuti azimvera zanyengo pawailesi kapena kudzera mnyuzipepala. - Sabata yathayi takhala tikulosera kuti mvula sibwera ndipo tidanenanso kuti sabata ino kuti chigawo cha kummwera chilandira mvula yambiri ndipo mwaonanso zikuchitika, ndiye anthu azimvera zomwe tikunena. - Gulupu Ntamba wati panthawi yomwe izi zimachitika, iye nkuti ali mnyumba ndipo sangathe kufotokoza zomwepo kanthu. -" -ID_nmjEsPxW," Chitonzo pa matenda Kutentha kwa mwezi wa November kwamufoola. Alibe nsapato kuphazi komabe akuyesetsa kudzikoka limodzi ndi mayi akea zaka 71kuti akafike kuchipatala ngakhale miyendo yake yayamba kutupa. - Pathupi pa miyezi 9 pamene Martha Chilabade alinapo pasanduka chitonzo chifukwa akuyenera kuyenda makilomita 50 kuchokera mmudzi mwawo kuti akakwere basi ulendo kuchipatala. - Escom in free-for-all fuel scam Wait gets longer Secrecy over party funders Chilabade ndi mayi kuyenda mtunda wa makilomita 500, wa kuchipatala Izitu zikuchitika chifukwa chipatala cha mdera lawo cha Namisu kwa T/A Phambala chidasiya kugwira ntchito mu 2007. Chipatalacho chidamangidwa ndi bungwe la World Vision ndipo chidaperekedwa kuboma kuti lichiyendetse mu 2005. - Pamene timakumana ndi Chilabade nkuti atayenda makilomita 22 ulendo kuchipatalako. Ndanyamuka kunyumba mbandakucha cha mma 3, ndikuyembekezera kukafika kwa Senzani cha mma 2 koloko madzulo, ndiye kuti pofika cha mma 5 koloko ndikhala ndafika kuchipatala cha Ntcheu, adatero Chilabade. - Akumva ululu popita kuchipatala ndiponso akuyembekezera kukamvanso ululu wina pobereka. Kusikero sapitanso chifukwa cha mavutowo. - Amapanga geni yogulitsa mango, ndipo nkovuta kuti apeze ndalama zolipirira njinga yamoto yomwe ikamusiye pasiteji ya Senzani komwe akakwere ulendo kuchipatala cha Ntcheumtunda winanso wotalika ndi makilomita 42. - Ulendo umodzi wokha ndi K4 200 akatenga njinga yamoto kuti ikamusiye pasiteji ya Senzani. Kutanthauza kuti anthu awiri amayenera akhale ndi K8 400 kupita kokha. - Ndikufunikira ndalama yoposa K20 000 kupita ndi kubwera, nanga ndalama yokagwiritsira ntchito kuchipatalako? adatero Chilabade yemwe adasiyidwa ukwati. - Poyamba, anthu aderalo amapulumukira kwa azamba koma lero sizingathekenso chifukwa mu 2007 boma lidaletsa azamba. - Moti boma libweretse yankho kumudziko, lero lasiya chipatala chomwe chidakawathandiza. - Mlembi wa chipatalacho, Ernest Guzani adati anthu ammudzimo adaumba njerwa komanso kututa mchenga kuti boma likonzerenso chipatalacho koma sizidatheke. - Koma mkulu wa chipatala cha boma la Ntcheu, Mike Chisema adati atapitako kuderalo adabwerawo wokwiya kuona momwe anthu akuvutikira kuti apeze thandizo la chipatala. - Ndayesera kukambirana ndi makampani kuti atithandize kumanganso chipatalacho koma zakanika. Ndizachisoni kuti mpaka lero anthu akuyenda mtunda wotalikawu kuti asake thandizo la chipatala, adatero Chisema amene adati anthu oposera 5 000 akuvutika kuti apeze thandizo la chipatala. - Mtsogoleri wa bungwe la anamwino la National Organisation of Nurses and Midwives, Dorothy Ngoma adadzudzula atsogoleri a deralo kuti sakuyenera kulekerera pamene amayi akuthatha pofuna chipulumutso cha chipatala. - Kodi kuderalo kuli phungu wa Nyumba ya Malamulo? Nanga khansala aliponso? Ndiye kuli mafumu komanso atsogoleri ena? Ndiye akuyanganira kuti amayi azivutika choncho? adadabwa Ngoma. - Komanso iye adati boma likuyenera kuwamangira anthuwo chipatala. Anthu akumeneko amakhoma msonkho pamene akugula mchere, mafuta ngakhale sopo. Kodi ndalama za msonkho wawo zili kuti? Boma liwathandize anthuwa, adatero. - Mkulu wa bungwe la Malawi Equity Health Network (Mhen) George Jobe adati pamene maso ali ku boma kuti anthuwo amangiridwe chipatala, pakuyenera pakhale njira zowathandizira anthuwo. - Pakhale njira kuti anthuwo akuyenderedwa ndi thandizo la chipatala. Monga amayi oyembekezerawo akuyenera azikatengedwa pa ambulasi pamene akupita kuchipatala, adatero Jobe. - Koma mneneri mu Unduna wa Zaumoyo, Joshua Malango adati boma lichitapo kanthu ndipo adati tilankhule ndi DC wa boma la Ntcheu amene amasule thumba la tambe. - DC wa bomalo, Smart Gwedemula adati ndi zoona kuti ayamba kuthamanga kuti anthuwo apumule. - Ndi zoonadi kuti nkhaniyo itatipeza tidalankhulana ndi akuluakulu ndipo tatumiza nthumwi kuderalo kuti akafufuze momwe tingathandizire anthuwo, adatero Lachinayi msabatayi polankhula naye pafoni. - Malinga ndi unduna wa zaumoyo, anthu odwala sayenera kuyenda mtunda oposera makilomita asanu kupita kuchipatala. - Naye phungu wa deralo, Damson Chimalira wa chipani cholamula cha DPP adati mavutowo akuwadziwa ndipo akuyesera kupeza thandizo kuti chipatalacho chimangidwenso. - Malinga ndi lipoti la Malawi Demographic Survey (MDS) lomwe lidatulutsidwa mu 2015-2016, lidati amayi 56 pa 100 alionse, amalephera kufikira chipatala chifukwa choti zipatala zili kutali ndi dera lawo. - Lipotilo lidati: Amayi 86 mwa 100 alionse mtauni amakachilira kuchipatala kusiyana ndi amayi 71 mwa 100 alionse okhala kumudzi. -" -ID_npVkKVxX,"Ufulu wa Ana Uli pa Chiopsezo Mboma la Mzimba Wolemba: Precious Chipondeponde 19/08/IMG-20190829-WA0023.jpg 414w"" sizes=""(max-width: 418px) 100vw, 418px"" />Nkosi: Nkhanza kwa ana zikuchulukira Mafumu mboma la Mzimba apemphedwa kuti awunikenso makhalidwe onse a makolo amene ali ndi kuthekera kophwanya komanso kuika pachiopsezo ufulu wa ana Wapampando wa Mmbelwa District Council a Dan Nkosi ananena izi lolemba lapitali pa mwambo wokumbukira ana onse a mu Africa (Day of African Child) womwe unachitikira ku likulu la Inkosi Kampingo Sibande. -Iwo anati anaona kuti pali makhalidwe ena amene akhalitsa ndipo sakufunika tsiku la lero makamaka kamba ka ufulu womwe anthu ali nawo. -A Nkosi anati ndi udindo kwa atsogoleri a mmadera kuonetsetsa kuti makhalidwe onse amene akuphwanya ufulu wa ana kapena amene akuika ufulu wa ana pa chiopsezo athetsedwe. Makhalidwe amane akuyenera kusungidwa akhale okhawo amene akupitisa pasogolo umoyo wa anthu onse. -A Nkosi anapereka chitsanzo cha lobola ngati khalidwe limene limaika umoyo wa ana pachiopsezo. Iwo anati khalidwe ili likupangitsanso kuti ana makamaka atsikana asapitilize maphunziro awo. Motero a Nkosi anapempha mafumu kuti athetse makhalidwe onse amene akuphwanya ufulu wa ana. -Poyankhulapo Mfumu Sibande anapepha mafumu angonoangono komanso anthu anse kuti azinena za nkhanza zomwe zikuchitikira ana kwa anthu komanso mabungwe oyenerera kuti achitepo kanthu. -Oyimirira boma pamwambowu a Mighty Kayoyo anapempha atsogoleri ammadera kuti azitsongoza chitetezo cha ana nthawi zonse makamaka pakagwa mavuto adzidzidzi. -" -ID_nwWsswqZ,"Sukulu ya Maranatha Yatseka Nthambi Zake Zitatu Wolemba: Thokozani Chapola w/wp-content/uploads/2019/09/kaonga.jpg"" alt="""" width=""482"" height=""321"" />Watsimikiza za kutsekedwa kwa sukuluyi- Kaonga Sukulu ya Maranatha yati yatseka zina mwa nthambi zake ndi cholinga choti ipitilize kupereka maphunziro apamwamba mdziko muno. -Mkulu wa sukuluyi a Enerst Kaonga walankhula izi pa msonkhano wa atolankhani mu mzinda wa Blantyre. -Iye wati ngakhale sukulu-yi yachita bwino pa zotsatira za mayeso a Form Four a chaka chino komabe yaona kuti mkofunika kuti itseke sukulu zake zitatu zomwe ndi za Luwalazi, Chileka komanso Nsanje ndi cholinga choti adzikwanitsa kupereka bwino maphunziro apamwamba opanda zopinga zina. -Sikuti ndalama sizikuyenda bwino ayi koma tikufuna ntchito yathu iyende bwino. Ife a Maranatha tikukondwa kuti tidakali pamwamba ngakhale syllabus inasintha, anatero a Kaonga. -Iwo ati kuchuluka kwa sukulu pena ndi pena kwakhala kukutangwanitsa ntchito za sukuluzi ndipo ndi chifukwa chake aganiza zotsala ndi sukulu zochepa zomwe akwanitse kuziyanganira bwino. -" -ID_nyAesysa," Mabungwe apereke nzeru pamkangano wa nyanja Kadaulo wa mbiri yakale, Kings Phiri, wati ndibwino dziko lino lipemphe bungwe la umodzi wa maiko a mu Africa la African Union (AU) kuti likhale mkhalapakati pa zokambirana za umwini wa nyanja ya Malawi yomwe dziko la Tanzania likuti likufunapo gawo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Phiri walankhula izi mtsogoleri wa dziko lino, Joyce Banda atanena kuti palibenso zokambirana pa umwini wa nyanjayi kotero nkhaniyi ikuyenera kukakambidwa ku bwalo lalikulu la milandu padziko lapansi. - Pouza atolankhani Lachiwiri pomwe amachokera ku United States, Banda adati waona kuti zokambirana pakati pa maikowa sikuphula kanthu kotero ndibwino bwalo lamilandu likaweruze lokha. - Pamene ndimachoka mdziko muno ndidali ndi lingaliro kuti nkhaniyi yatha koma osadziwa kuti yakula, adatero Banda, akumveka wodabwa ndi nkhaniyi. - Koma Phiri wati mmalo modya mfulumira ndi bwino kupempha mabungwe monga la AU kapena SADC kuti akhale pakati pa zokambiranazo. - Sindikutanthauza kuti ganizo la mtsogoleriyu ndilolakwika, koma titayamba tayesa izi mwina zingatithandize, adatero Phiri. - Nyakwawa Mwanayaya ya kwa T/A Makhwira mboma la Chikhwawa yati ikugwirizana ndi maganizo a Banda kuti nkhaniyi ipite kubwalo lamilandu chifukwa kumeneko ndiko kukathe zonse. - Tichedwa nazo kuti tifufuzenso kwina, ndibwino bwalo likaweruze basi, adatero Mwanayaya. - Mkangano wa dziko la Malawi ndi Tanzania udayamba pomwe dziko lino lidayamba kufufuza mafuta panyanja ya Malawi. - Apa dziko la Tanzania lidaletsa ntchitoyo ponena kuti nyanjayi ndiyogawana. - Zokambirana pofuna kupeza mutu wa nkhani zidayambika mdziko muno pomwe mamulumuzana a dziko la Tanzania adafika mdziko muno. - Chikonzero chidali choti zokambiranazi zikachitikenso mdziko la Tanzania pomwe akuluakulu a dziko lino amayembekezera kupita kumeneko. -" -ID_nzCUgwKI," Chipatala chidatha 2009, sichidatsegulidwebe Anthu ndi mafumu ku Ligowe kwa T/A Mlauli mboma la Neno apempha boma kuti liwatsekulire chipatala chomwe chidatha mu 2009 koma mpaka lero sichinatsekulidwe. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Chipatalacho adachimanga ndithandizo la European Union (EU) ndipo kusachitsegulira kwachititsa kuti anthu azipita kuchipatala cha Ligowe Health Centre chomwe chili ndi mabedi awiri okha koma chimathandiza anthu oposa 14 000. - Mafumu komanso anthu kumeneko ati atopa ndilonjezo laboma kuti adzatsekula chipatalacho kotero apempha kuti chipatalacho chitsekulidwe. - Anthu angapo amene tidacheza nawo, kuphatikizapo T/A Mlauli, adatsimikiza kuti akusowa mtengo wogwira ndipo akusaukira thandizo kaamba ka kusatsegula kwa chipatalacho Ena sakupitanso kuchipatalako pomwe ena akuyenda maulendo ataliatali kufuna chipatala, chikhalirecho chipatala tilinacho.Ndife okhudzidwa, adatero Mlauli. - Iye adati phungu wa kumeneko, Reen Kachere wakhala akulonjeza kuti adzatsekula chipatalacho koma palibe chikuchitika. - Malinga ndi ogwira ntchito ena pachipatalapo, nthawi zina abambo ndi amayi akumagona chipinda chimodzi. - Chipatalacho chomwe chili ndichipinda chimodzi chothandizira odwala chilibe nyumba ya ogwira ntchito ndipo ogwira ntchitowo akukhalira kutali ndi chipatalacho. - Chipatalacho chilibe namwino ndipo chilibenso chipinda chothandizira amayi apakati koma mayi yemwe wavutika akuti amathandizidwa. - Ndabereketsa amayi oposa 40.Koma zili ndimavuto ake chifukwa zipangizo zomwe timagwiritsa ntchito timayenera tiziphike tisadagwiritsire ntchito munthu wina koma zotere sizikuchitika zomwe zikupereka mantha opatsirana matenda, adatero mkuluyu. - Mkulu wa bungwe loona za ufulu wa anthu pa zaumoyo la Malawi Health Equity Network (MHEN) Martha Kwataine wati pali zipatala zingapo zimene sizinatsegulidwe ngakhale zidatha kalekale. - Adapereka chitsanzo cha zipatala za Misuku ndi Kapolo Health Centre ku Karonga komanso Malidade ku Mzimba. - Mavuto onsewa angathe ngati boma litatsekula chipatala chatsopanocho.Unduna wazaumoyo ukuyenera kulowererapo ndipo chipatalacho chitsekulidwe posakhalitsa, adatero Kwataine. - Mneneri wa boma muundunawu, Henry Chimbali wati tilankhule ndi District Health Officer (DHO) wa bomalo, Victor Nkhoma, adati nkhaniyo ili mmanja mwa bwanamkubwa wa bomalo, Macloud Kadammanja. - Kadammanja wati sabata ziwiri zathazi adakumana ndipo adalembera Nkhoma kuti pa 1 Novembala chaka chino chipatalacho chitsekulidwe. - Koma pomwe timasindikiza nkhaniyi nkuti chisanatsekulidwe. -" -ID_oIBqvjtQ," Zovula pa Wenela ayi, tamva! Tsikulo pa Wenela padali ziii! Moti ojiya, osolola ndi osenza onse adali khumakhuma. Ndalamatu ndalama zalowa ku silent ndiye anthu sakuyenda. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Basi ya Lilongwe imatenga tsiku lonse kuti idzadze. Ambirinso amachita kunenera. Nchifukwa chake ndidangoganiza zolowera malo aja timakonda pa Wenela. Ndidakapeza Abiti Patuma ndi Gervazzio akumvera nyimbo ya Lucius. - Poti sitima, imaphweka akamayendetsa wina. - Sindikudziwa kuti nyimboyo adayiika chifukwa chiyani! Abiti Patuma adali bize pafoni yake. - rt Koma abale, phungu uyunso ndiye amangokhalira pa Facebook. Taonani lero akuti iye sakufuna kukwezeredwa ndalama. Ndidakuuzani kale kuti uyu wokonda kuvina kanindoyu amangofuna kuti anthu azimumvera. - Mwaiwala zija ankanena zolodza azungu osakaza la Mulanje phiri; mwamuiwala kuti ngwa nthabwala basi? adatero Abiti Patuma. - Zoona. Amati avula, ayende tauni ya Lilongwe onse aone kuti iye ndi munthu wamkulu, wotamba masana likuswa mtengo! Chomwe ndikudabwa nchakuti kodi bwanji phunguyu amachita zosiyana ndi aphungu ena? Akamabwera ku Nyumba ya Malamulo amakwera Bajaj, inde galimoto kaya ndi njinga ya matheyala atatu? Saona anzake akayenda pa galimoto zopuma ngati olemekezeka? Uyutu uyu kupanda kusamala naye adzalaula ndi pa Wenela pano! Adayankhira Gervazzio: Ndikuona ngati nzeru zikumuchepera ameneyu, mwina zamuchulukira kwambiri? Abale anzanga, kunena zoona wamisala adaonadi nkhondo! Posakhalitsa tindangoona uyo watulukira atavala mwado wofiira wopanda lisani. Kumtundaku malayanso ofiira koma odula mikono. Tsinya lili gaa pankhope. Kenaka adayambitsa nyimbo, amvekere: Zivute, zitani ife Amalawi! Chigulu chidali chitasonkhana kuti chione munthu adalonjeza kuti avula uja, chidayankhira: Tili pambuyo pa maalubinoo! Kenaka tidamva ali Left! Right! Left! Right Wayambika wa ndawala! Kuguba ulendo wa ku Nyumba ya Malamulo. -" -ID_oLiOoGZT," Chenjerani, 2017 tisatuwe ndi njala Lero ndi tsiku lakutha kwa chaka cha 2016. Pomwe masiku athera kuchitseko ndipo chaka cha 2017 chili pamphuno, akadaulo ena a zaulimi ati alimi asagone mchaka chikudzachi kuti mwina mavuto a njala amene akhala akupana Amalawi zaka ziwiri zapitazi asatisautsenso. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Yemwe anali mkulu wa mgwirizano wa mabungwe a zaulimi la Civil Society Agriculture Network (CisaNet), Tamani Nkhono-Mvula adati mphamvu zili mmanja mwa alimi kuti chaka chikudzachi kusakhale njala. - Mu 2015, mtsogoleri wa dziko lino, Peter Mutharika adalengeza kuti dziko lino lili pangozi kaamba ka madzi osefukira amene adasautsa mchakacho. Koma paulimi wa 2015-2016, mvula idadula msanga zimene zidachititsa kuti zokolola zitsike. - Anthu kumalo ogulira feteleza a Optichem mwezi watha Njala yakhudza Amalawi 6.8 miliyoni chaka chino moti mabungwe, boma ndi ena akhala ali pakalikiliki kuthandiza Amalawi ndi chakudya. - Pomwe mvula chaka chino yadza ndi mkokomo, mantha ali chaka chikudzachi kuti mwina anthu aonanso mdima ndi njala yomwe ingagwe. - Koma Nkhono-Mvula akuti mantha angathedi kuchuluka ngati alimi angaseweretse mvula yomwe ikugwayi. - Tidauzidwa kale kuti chaka chino kuli La Nina ndipo mwaona nokha momwe mvula ikugwera mmadera onse a dziko lino. Sitikuyenera kuyiseweretsa. Aliyense abzale nthawi yabwino kuti ikamasiya, mbewu zikhale zili pena, adatero Nkhono-Mvula. - Iye adati ndi bwinonso alimi abzale mbewu zosiyanasiyana kuti chimanga chikavuta adzaone populumukira. - Ngati tili ndi La Nina, ndiye kuti tilandira mvula yambiri, mvula imeneyi tisangoyirekerera, tiyeni tibzale mbewu zina monga mpunga, chinangwa, mbatata ndi zina kuti madziwa atithandize, adatero Nkhono-Mvula. Mkulu wa bungwe la Farmers Union of Malawi (FUM) Alfred Kapichira Banda wati chaka chikudzachi pali chiopsezo cha njala chifukwa boma silinaikepo mtima pantchito yogawa makuponi ogulira feteleza ndi mbewu zotsika mtengo. - Tikunena pano, madera ena sanalandirebe makuponi. Ichi ndi chiyambi cha njala. Alimi ambiri abzala, chimanga chawo chakula kwambiri moti chikufunika feteleza koma nzachisoni kuti feteleza wa makuponi sadafike. - Achikhala boma lidachfulumira ndi ndondomeko ya feteleza, si bwezi tikudandaula ndipo bwezi tikunena molimbika kuti chaka chikubwerachi sitikhala ndi njala monga zidalili zaka zapitazi, adatero Banda. - Mchaka chikuthachi, kudagwa dzombe limene lidachecheta mbewu zambiri komanso lidaika pachiopsezo Amalawi amene ankadya dzombe lophedwa ndi mankhwala amene adapoperedwa. - Nayo misika ya Admarc idatsegulidwa mochedwa mchakachi ndipo chimanga chimnagulitsa mokwera kuposa kwa mavenda. Thumba lolemera ndi makilogalamu 50 limagulitsidwa pa mtengo wa K12 500. Izi sizidakomere Amalawi ndipo mapeto ake samapita kukagula chimangachi. -" -ID_oOFBnFdh," Chisankho chanunkhira, koma ku MCP kuli chuuu! Osatira MCP mpaka lero sakudwiwa kuti adzavote ndani Pamene anthu mmadera ena ayambe kulembetsa maina awo mkalembera wa chisankho cha magawo atatu cha chaka chamawa Lolemba likudzali, sizidadziwikebe tsiku lomwe chipani chachikulu chotsutsa cha MCP chichititse msonkhano wake waukulu pokonzekera chisankho. - Wapampando wa komiti yomwe ikuyendetsa za msonkhano waukulu (konivenshoni) wa chipanichi, Joseph Njobvuyalema, wati akomiti akudikira pulezidenti wa chipanichi, John Tembo, kuti aitanitse msonkhano womwe ukatchule tsiku la msonkhano waukuluwu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Escom in free-for-all fuel scam Chipanichi pa 25 April chaka chino chidalepheretsa msonkhanowu womwe umayembekezeka kuchitika pa April 26 ku Bingu International Conference Centre mumzinda wa Lilongwe ponena kuti chalephera kupeza ndalama zokwanira kuti msonkhanuwo utheke. - Njobvuyalema wati kuchedwetsa kwa msonkhanowu kwadzetsa mantha mchipanichi chifukwa madzi afika kale mkhosi. - Malinga ndi kalendala ya chisankho cha magawo atatu chomwe chidzachitike pa May 20, 2014, ntchito yokonzekera chisankhochi yayamba. - Mwa zina, Lolemba likudzali pa July 22, 2013 anthu a mmaboma a Neno, Mwanza, Nsanje, Chikhwawa ndi mbali zina za Blantyre akhale akulembetsa maina awo mkaundula wa chisankhochi. - Anthu omwe alembetsewo ndiwo ali ndi mwayi wodzasankha nawo khansala, phungu wa Nyumba ya Malamulo ndi mtsogoleri wa dziko. - Kalendalayi ikuti pa January 27 mpaka 31, 2014, omwe akufuna kudzapikisana nawo mmipando yosiyanasiyana adzakhala akupereka kalata zawo kubungwe loyendetsa chisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) kuti akawunguzidwe ngati ali oyenera kudzapikisana nawo. - Zoonadi anthu akuyamba kulembetsa pomwe ife sitinachititse msonkhano waukulu, izi ziwakhudzadi anthu ndipo nafenso tikudandaula nazo. Komabe anthu asataye chikhulupiriro, apite akalembetse [mwaunyinji], adatero Njobvuyalema. - Iye adati komiti yawo ilibe mphamvu zotchula tsiku lomwe msonkhanowu ukhale ponena kuti mphamvu zonse zili ndi pulezidenti. - Pulezidenti ndiye ali ndi mphamvu zonse, sabata yatha timadikirira kuti aitanitsa msonkhano wa akomiti kuti akakambirane za tsiku, koma sizidachitike. Kufika lero tikudikirirabe kuti aitanitse msonkhanowu, adatero Njobvuyalema polankhula ndi Tamvani Lachinayi. - Potsirapo ndemanga, katswiri wa zandale Joseph Chunga akuti MCP ikutaya mwayi wake wodzasankhidwa ndi anthu mu 2014 chifukwa aliyense pomwe akulembetsa amayenera akhale akudziwa munthu yemwe adzamuvotere mchipani chakumtima kwake. - Msonkhanowu bwezi utachitika kalekale koma sitikudziwa kuti vuto lili pati. Anthu [sangakhale] ndi chidwi ndi chipanichi ngati makandideti ake sakudziwika, adatero Chunga. - Mipando 25 ndiyo ikuyembekezeka kukalimbiridwa pa msonkhanowo. - Akamuna awa ndiwo akufuna kukapikisana pa mpando wa pulezidenti: John Tembo, Lovemore Munlo, Dr Lazarus Chakwera, Jodder Kanjere, Felix Jumbe, Betson Majoni, Eston Kakhome ndi Chris Daza. - Chipani cha MCP pachisankho cha mu 2004 chidapeza mipando 58 ya aphungu a Kunyumba ya Malamulo ndipo mu 2009 chipanichi chidapeza mipando 24 yokha, kutanthauza kuti kutchuka kwake kwayamba kuzilala. - Zipani zina zotsutsa zikuluzikulu monga UDF ndi DPP zidachititsa kale misonkhano ya konivenshoni yosankha atsogoleri odyaimirira zipanizi pa chisankho cha pulezidenti, ndipo ngakhale kampenoi sidayambe, zipanizi zayamba kale kugulitsa atsogoleri awo omwe adzaime pampando wa Pulezidenti pa May 20, 2014. - Koma polankhula ndi atolankhani sabata yapitayi, Tembo adanenetsa kuti adzapikisana nawo kuchisankhocho ndipo adanenetsa kuti ngati atadzagonja adzavomereza. -" -ID_oPLTMqit," Abambo zawakanika, yesaniko amayi Bungwe lomwe likumenyera kuti amayi akhale mmaudindo la Ligowe Community Development Organisation (Licodo) lamemeza anthu a boma la Neno ndi Mwanza kuti ayesereko kuvotera amayi. Mkulu wa bungwelo, Henry Machemba adati chidwi chawo nkulimbikitsa amayi mmabomawo kuti apikisane nawo mmaudindo a khansala ndi phungu wa nyumba ya Malamulo. Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Machemba adati amayi akudziwa mavuto omwe anthu akumudzi amakumana nawo choncho nkoyenera kuti akhale mmaudindo osiyanasiyana a ndale. - Tithandiza amayi pa zinthu zambiri kulemba manifesto awo ndi kulankhula pagulu. Tikufuna mipando yambiri ya khansala ndi phungu ipite kwa amayi chaka chamawa, adatero. - Naye mkulu wa bungwe lophunzitsa anthu zaufulu wawo la National Initiative for Civic Education (Nice) Trust mboma la Mwanza, Kumbukani Kalulu adati bungwe lake lipitiriza kuuza anthu za kufunika kovotera amayi pamipandoyo. Mmodzi mwa amayi omwe akufuna kudzapikisana nawo pa uphungu ku dera lapakati mboma la Mwanza, Lucy Mponda Kampezeni adapempha anthu mdziko muno kuti avotere amayi. Polankhula Lachiwiri pamene amakonzekera mpikisano wachipululu wa chipani cha UTM, Kampezeni adati anthu ayesa amuna pa maudindowo choncho nkofunika kuyesanso amayi. - Abambo akhala aphungu mboma la Mwanza kuyambira pamene tidavomereza ufulu wa zipani zambiri. -" -ID_obZAXGDj,"Boma Liyamikira Nyumba Zowulutsa Mawu Zakumadera Unduna wa zofalitsa nkhani wati boma limayamika ntchito zomwe nyumba zowulutsa mau zikuchita potukula umoyo wa anthu mdziko muno. -Anayendera wailesi ya Bembeke-Botomani Polankhula atamaliza kuyendera wayilesi ya Bembeke mboma la Dedza, nduna mu undunawu a Mark Botomani ati boma kudzera ku bungwe la Malawi Communications Regulatory Authority (MACRA) linakhazikitsa thumba la ndalama ndi cholinga chofuna kuthandiza nyumba zofalitsa nkhani kupeza thandizo. -Thumba limeneli cholinga chake ndi kuthandiza nyumba zofalitsa nkhani pa mavuto omwe zikukumana nawo. Ndalamazo zilipo ndipo posachedwapa tiyamba kupereka kuti zithandizire ena mwa mavuto amenewa, anatero Botomani. -Polankhulapo mmodzi mwa akuluakulu oyendetsa wayilesi ya Bembeke a Micheal Namalomba ayamikira boma kaamba kokhazikitsa thumba limene lithandizire kupititsa patsogolo nyumba zofalitsa nkhani. -Tinali ndi mavuto ku newsroom komwe kunali computer imodzi yokha koma tsopano anduna atithandizako, anatero Namalomba. -" -ID_ocHGDyah," Bajeti isautsa Amalawi Patenga nthawi kuti Amalawi adzamwetulire kutsatira ndondomeko ya zachuma yomwe nduna ya zachuma Goodall Gondwe adapereka ku Nyumba ya Malamulo sabata yathayi, malinga ndi akadaulo a zachuma ndi oona mmene zinthu zikuyendera mdziko muno. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Iwo akuti ndondomekoyi ikhala yowawa kwa Amalawi malinga ndi zomwe boma lakhazikitsamo. - Ophunzira pansi pamtengo: Kodi maphunziro angayende? Mwachitsanzo, kuyambira tsopano, boma laika msonkho pa mauthenga a pafoni komanso pa intaneti. Iyi ndi njira imodzi yofuna kuonjezera kutolera ndalama zake za msonkho. - Izi zikutanthauza kuti mitengo yotumizira mauthenga pafoni ngakhale-nso pa intaneti ikweran. Malinga ndi kafukufuku yemwe adachita a Inteernational Telecommunications Union (ITU), mitengo yoimbira foni njokwera nkale mdziko muno kuyerekeza ndi maiko ena padziko lapansi. - Izi zakhumudwitsa mkulu wa bungwe loona ufulu wa anthu ogula la Consumers Association of Malawi (Cama) John Kapito. - Uku ndi kulanga anthu. Aliyense amadalira kulumikizana, ngakhale munthu wa kumudzi amadalira kulankhulana ndi mnzake. Ndiye mpaka kuikapo msonkho? Si ndife okondwa ndi zimenezi, akutero Kapito. - Koma Gondwe akuti izi zili choncho chifukwa dziko lino lilibe ndalama zokwanira kuti Amalawi amve kukoma. - Tilibe ndalama ndipo aliyense akudziwa zimenezi. Zoti ena akudandaula ndi ndondomekoyi si chachilendo ndipo si mbali imodzi yokha yomwe ikudandaula, adatero Gondwe Lachiwiri poyankha mafunso a atolankhani ku Nyumba ya Malamulo mumzinda wa Lilongwe. - Malinga ndi mmene boma lagawira chuma choyendetsera maunduna akuluakulu, unduna wa zamalimidwe chaka chino walandira K133.7 biliyoni poyerekeza ndi K142 biliyoni chaka chatha; unduna wa zamaphunziro walandira K109.8 biliyoni pamene chaka chatha udalandira K127.9 biliyoni; ndipo kuunduna wa zaumoyo kwapita K77.4 biliyoni pomwe chaka chatha zidali K65.2 biliyoni. - Kodi Kapito akutinji ndi mmene zakhalira pamenepa? Bajetiyi ikhala yowawa kwa Amalawi chifukwa maunduna a zaumoyo ndi zamaphunziro, omwe ndi ena mwa maunduna ofunikira kwambiri, sadaganiziridwe. Mwachitsanzo, unduna wa zamaphunziro walandira ndalama zochepa kuyerekeza ndi ndondomeko ya 2014/15. Kodi achepetsa chifukwa chiyani? Ana ambiri akuphunzirabe pansi pa pamtengo; aphunzitsi akusowa nyumba. Ndiye ndi ndalama zochepazi tikwanitsa [kuthana] ndi mavutowa? akudabwa Kapito. - Iye wati unduna wa zaumoyo walandira ndalama zosakwanira zomwe sizingakwanire kukonzera mavuto amene undunawu ukukumana nawo, monga kumanga zipatala komanso kugulira zipangizo mzipatala. - Inde ndalama tilibe, komabe boma likadatenga ndalama ku unduna wa zamalidwe komwe tsogolo silikuoneka. Tikutaya ndalama zambiri chaka ndi chaka ku undunawu kuti tikhale ndi chakudya chokwanira koma njala sikutha; tikumagula chakudya kuti anthu apulumuke ku njala; kodi sangaone pamenepa? akutero Kapito. - Iye wati Amalawi asanamizidwe kuti apeza mpumulo mndondomekoyi koma kuti ayembekezere kulira. Apa palibe kunamizana, mavuto ndiye alipolipo. - Pophera mphongo, katswiri pa za momwe chuma chikuyendera kubungwe la Economics Association of Malawi (Ecama), Henry Kachaje, wati iyi ndi ndondomeko yovuta komanso yowawa chifukwa ikubwera pamene abwenzi akunja adaleka kuthandiza dziko lino. - Uwu ndi muyeso wolemetsa kwa Amalawi pamene talowa chaka chachiwiri popanda thandizo la abwenzi a kumaiko akunja kupatula thandizo lomwe tikulandirabe kuchokera ku African Development Bank (AfDB), akutero Kachaje. - Koma monga akunenera Gondwe, palibe china chomwe boma lingachite pakalipano chifukwa ndalama ndiyo yavuta, kusonyeza kuti Amalawi akonzekere zowawa mchaka chimenechi. - Chaka chatha, ndondomeko ya makuponi ogulira zipangizo za ulimi zotsika mtengo (Fisp) idalandira ndalama zokwana K59.7 biliyoni ndipo anthu 1.5 miliyoni ndiwo adapindula nayo. Chaka chino ndalamayi yatsika kufika pa K40 biliyoni koma anthu amene apindule nayo ndi omwe aja, 1.5 miliyoni. - Funso nkumati kodi zikhala bwanji pamenepa poti ndalamayi yachepetsedwa? Nduna ya zamalimidwe, Allan Chiyembekeza, adati tidikirebe kuti akumane ndi kumvetsa momwe ndondomekoyi ikhalire. - Ndi nkhani yovuta, komabe dikirani tikumane ndipo tinena momwe zinthu zikhalire, adatero Chiyembekeza. - Mavuto ali apo, kumbali yopezera achinyamata mwayi wantchito, zikukhala ngati zisonya. Gondwe adati boma likudalira ndondomeko yopititsa patsogolo ulimi wamthirira yotchedwa Green Belt Initiative (GBI) kuti ndiyo ipereke mwayi wa ntchito kwa anthu ambiri. - Mwachitsanzo, Gondwe akuti boma lili ndi chiyembekezo kuti achinyamata ambiri apeza mwayi wa ntchito ndi polojekiti ya Malawi Mangos ku Salima ndipo anthu 2 000 ndiwo akuyembekezereka kulembedwa ntchito. - Palinso chiyembekezo choti pomafima chaka chamawa anthu oposa 4 000 adzakhala atapeza ntchito kumeneko. - Ku Salima komwekonso kuli polojekiti yopanga shuga pansi pa ndondomeko ya GBl yomwe, malinga ndi Gondwe, ilembe anthu osachepera 5 000, komanso pali chiyembekezo kuti ntchito zina zipezeke ku Karonga, ku Mangochi ndi kunsi kwa chigwa cha Shire. - Nkhani ina yomwe anthu akumidzi angasangalale nayo ndi yakuti pali chiyembekezo choti mtengo wa mabatire oika muwayilesi ndi mutochi mwina atsika mtengo, apo ayi, mwina ukhala chomwecho osakwera chisawawa. -" -ID_otQVLfxq,"Amandikakamiza Agogo, Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ndine mtsikana wa zaka 16 ndipo ndili ndi bwenzi langa la zaka 19. Iyeyu amandikakamiza kugonana naye. Ine zimenezo sindimafuna koma ndimalola kupanga naye zimenezo chifukwa ndimamukonda kwambiri ndipo kukana ndimaopa kumukhumudwitsa. Ndiyeno ndipange chiyani kuti mchitidwewu uthe? Zikomo. - Wandikhumudwitsa kwambiri, mwana iwe. Pamsinkhu wakowo wayamba kale zogonana ndi anyamata? Zoona? Ndithu, sukula bwino, mwana iwe. Uli pasukulu kodi? Ayi ndithu, siya mchitidwe umenewo ndipo limbikira sukulu ngati uli pasukulu kuti udzakhale ndi moyo wansangala kutsogolo. Tsono ndikuuze za kuipa kwa zomwe ukuchitazo. Poyamba wati bwenzi lakolo limakukakamiza zogonana, ine ndikuti iweyo ndi amene umafuna! Si wanena wekha kuti umamukonda kwambiri ndipo umaopa kumukhumudwitsa. Zopusa basi! Adakuuza ndani kuti mukakhala pachibwenzi muyenera kugonana poonetsa chikondi chanu? Mathero ake mupatsanapo mimba kapena matenda ndipo zikatero adzangokutaya uko, osakulabadiranso! Ukatenga mimba usanakhwime pamchombo ndi vuto lalikulu limenelo. Mwina pobereka ukhoza kufa, kapena kungambika moti udzakhala ndi matenda aja odzionongeramikodzo ndi chimbudzi kumatuluka nthawi imodzi usakufuna. Samala, mwana wanga, kunja kuno kwaopsa ndi matenda a Edzi. Ndiye chimene ungachite apa ungolimba mtima nkumuuza bwenzi lakolo kuti sukufunanso zogonana chifukwa ino si nthawi yake. Ukamuuza zimenezo mpamene udzadziwe kwenikweni ngati amakukondadi. Ine ndakuuza, koma zonse zili ndi iwe mwini. Ukapanda kumvera usadzati ena sadakuuze! Ali ndi mkazi Zikomo Anatchereza, Ine ndi mayi wa zaka 36 ndipo ndili paubwenzi ndi bambo wa zaka 43. Chibwenzi chathu chinayamba mu November chaka chatha ndipo anakaonekera kwathu ngakhale ali ndi mkazi. Akapita kwa mkazi wake pena sayankha ndikamuimbira foni, pena amadula. Ndikamufunsa amati sindinakutsanzike kuti ndikupita kwathu?. Pano akuti watopa nane. Ndithandizeni, chibwenzichi chipitirire? Ine GK, Mulanje GK, Apa tisatayepo nthawi. Inu, monga mayi wa zaka 36, ndinu wamkulu ndithu ndipo mukudziwa bwino lomwe mmene chibwenzi chimakhalira. Kunena zoona, bambo ameneyo ali pabanja kale ndipo ngati akuti watopa nanu ndiye kuti wathana nanu basi. Chikondi sachita kukakamiza, musiyeni ayende zake ameneyo, akungokuchedwetsani mayi. Penapake amayi mumaonjeza. Chokhalira paubwenzi ndi munthu woti ali ndi banja lake nchiyani? Anthu otere nthawi zambiri ndi akamberembere, ongofuna kunjoya ndi akazi ena pozembera akazi awo. Kudzaonekera kwanu amangofuna kukuphakani phula mmaso kuti aoneke ngati ali siliyasi, pamene cholinga chake nchongofuna kuchita nanu chipako. Mukachita tsoka kuti mwakwatirana nawo amuna otere, si kuti mchitidwe umenewo adzausiyaadzakhala akushashalikabe ndi akazi ena, mathero ake amalowetsa matenda opatsirana kapena Edzi myumba! Ofuna mabanja Ndikufuna mkazi womanga naye banja. Akhale wa zaka 19-30 koma akhale wapantchito. 0991 011 933 Ndikufuna mkazi wa zaka 21-30 woti ndimange naye banja. Ngati ali ndi ana asapose atatu, akhale wopemphera komanso wapatchito. -" -ID_ovMLiNyc,"Chiwerengero cha Milandu ya Upandu Chatsika Mchigawo Cha Kummawa Wolemba Richard Makombe Apolisi mchigawo cha ku mmawa kwa dziko lino ati kuyambira mwezi wa January mpaka wa June chaka chino akwanitsa kuchepetsa milandu ya upandu kuyelekeza ndi nthawi ngati yomweyi chaka chatha. -Sergeant Tiwonge Kayenda wati kuyambira mwezi wa January mpaka mwezi wa June mchigawochi alandira milandu 3,136 pomwe chiwerengerochi chinali chokwera nthawi ngati yomweyi chaka chatha. -Ku mbali ya ngozi zapamsewu talandira milandu ya ngozi zokwana 393 ndipo anthu 111 ndi omwe adamwalira zomwe ndi zochuluka kuyelekeza ndi chaka chatha, anatero Sergent Kayenda. -Mneneri wa apolisiyu wati ngozi za pa mseu zikuchuluka chifukwa choti madalaivala ambiri sakumasamala poyendetsa galimoto zawo pa msewu pomwe ena akumayendetsa galimoto zawo ataledzera. -Sergeant Kayenda wati ofesi yawo yalandira milandu yokwana 173 yomwe ati ndi yochuluka poyerekeza ndi yomwe analandira nthawi ngati yomweyi chaka chatha. -" -ID_pAKwJwei,"Mvula Yamphamvu Yapha Anthu 28 ku Ghana Wolemba: Sylvester Kasitomu Anthu pafupifupi 28 afa ndipo ena avulala modetsa nkhawa kaamba ka mvula yamphanvu yomwe yakhala ikuvumba kwa masiku asanu ndi atatu mdziko la Ghana. -Malipoti awailesi ya BBC ati nyumba zoposa 1 thousand zagwetsedwa ndipo anthu oposa 140 akusowa pokhala, pali chiyembekezo choti anthu omwe ati akhudzidwe ndi vutoli chitha kukwera kaamba koti padakali pano mvulayi idakapitilira kugwa mdzikolo. -Polankhulapo mneneri mu unduna owona za ngozi zogwa mwadzidzidzi mdzikolo george ayisi wati unduna wao ukuyesetsa kuchitapo kanthu anthu omwe akuvutika ndi madzi osefukira mdzikolo apeze pokhala komanso chakudya ndipo apempha wazina anthu akufuna kwabwino kuti athandize anthu okhudzidwawa. -Anthu ena omwe nyumba zawo zagwa ndi madzi osefukirawa akukhala matchalitchi komanso mmasukulu omwe ali nawo pafupi mdzikolo. -" -ID_pBOZOMxp," Maofesala a kalembera ayera mmanja Maofesala omwe akugwira ntchito yolembera nzika za dziko lino mnkalembera wa anthu mwaunyinji ayamba kulandira malipiro awo atsopano. - Chiyambireni ntchitoyi mwezi wa May chaka chino, maofesalawa akhala akudandaula ndi kuchepa kwa malipiro awo omwe adali pa K5 600 pa tsiku. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mkulira kwawo, maofesalawa amati ndalamayo siyikugwirizana ndi momwe katundu wakwerera mdziko muno. - Pachifukwachi, ogwira ntchitowa akhala akuopseza kuti anyanyala ntchito ngati malipiro awo sakwera kufika pa K10 000 patsiku, kutanthauza kuti ndalamayi njokwana K250 000 pa gawo lililonse la ntchitoyi. - Pachiyambi, maofesala ongogwirizirawa amalandira K120 000 pa gawo lililonse pomwe owayanganira amalandira K150 000 ndipo ndalamayi idaonjezeredwa kufika pa K175 000 ndi K205 000 mwa ndondomeko yomweyo. - Ndipo kuopsezaku kudapherezera sabata ino pomwe maofesalawa adanyanyaladi ntchito kwa masiku awiri ngakhale chifukwa chenicheni chidali chokakamiza boma kutulutsa anzawo 14 omwe adatsekeredwa mchitokosi cha apolisi mumzinda wa Mzuzu la Mulungu lapitali. - Nduna ya za chitetezo Grace Chiumia ndiyo idalamula apolisi kutsekera anthuwa itawapeza atasonkhana pa Shoprite ya mzindawu kukambirana zokhudza ndalama yapamwambayi. - Anthuwa adatulutsidwa Lolemba lapitali pa belo ya polisi. - Mneneri wa bungwe loyendetsa ntchito ya kalemberayu la National Registration Bureau(NRB), Norman Fulatira, adauza Tamvani Lachitatu kuti mavutowa athana nawo chifukwa bungwe la United Nations Development Programme (UNDP) layamba kupereka ndalama zapamwambazi zomwe lakhala likulonjeza kuchokera mwezi wa May. - Ndalama za ofesalawa aliyense zidakwera ndi K55 000 kuyambira gawo lachiwiri la kalemberayu lomwe lidayamba mwezi wa June, adatero Fulatira. - Iye adaonjeza kuti kunyanyala ntchito kudatha chifukwa padali mgwirizano pakati pa maofesalawa ndi UNDP kuti ilipire ndalama zapamwamba zonse mmasiku anayi; ndipo ntchitoyi idayamba lachiwiri. - Iye adati kunyanyala kwa ntchitoku kwakhudza ntchito ya kalemberayu koma kuti kunyanyalaku kwakhudza kwakukulu bwanji ntchitoyi, zioneka masiku 25 akadutsa. - Pakadali pano ntchitoyi ikulowa mgawo lachisanu lomwe muli maboma a Mzimba, Rumphi, Karonga, Chitipa ndi Nkhata Bay. -" -ID_pIjgTXQE," Amalawi apindulanji? Sabata yatha mtsogoleri wa dziko lino Joyce Banda adakhala wapampando wa bungwe la mgwirizano wa maiko a kumwera kwa Africa la Sadc. Izi zidadzetsa chimwemwe, polingaliranso kuti Banda ndi mayi woyamba kukhala wapampando wa bungweli. - Koma izi zili choncho, chiyembekezo cha Amalawi nchakuti, kukhala wapampando kusangokhala kwa pakamwa chabe. Ubwino wa mpandowu ukuyenera kufikira anthu osaukitsitsa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Dziko la Malawi silili palokha, choncho likhoza kupindula kwambiri ngati litalimbikitsa ubale wake ndi maiko ena mdera lino la Africa. Mwachitsanzo, pali ntchito za mtengatenga, za magetsi, mayendedwe ndi zina zotere zimene dziko lino lingagwire mogwirizana ndi maiko ena. - Monga akufotokozera ena, doko la Nsanje litamalizidwa ndi bungwe la SADC likhoza kupindulira Amalawi. - Komanso pali nkhani yopala moto wa magetsi kuchoka ku Mozambique. Zonsezi zikhoza kuthandiza chitukuko cha dziko lino. - Mmbuyomu atsogoleri ena akhala ali pampando wotsogolera mabungwe osiyanasiyana koma palibe zolozeka zimene zimachitika ali pamipandoyo. Nchifukwa chake chiyembekezo chathu nchachikulu kuti pamene Banda ndi wapampando wa Sadc, Amalawi nawo aphulapo kanthu. - Kupanda apo, nyimbo ikuimbiodwayi ikhala yowawasa chabe. -" -ID_pOBxbmVT," Umphawi ukukolezera mchitidwe wogwiririra Pamene mabungwe ogwira ntchito mmidzi ku Ntchisi ali kalikiriki kudziwitsa anthu za kuipa kwa nkhanza zochitira ana ndi amayi, zikuoneka kuti mchitidwewu ukunka nupita patsogolo chifukwa cha zikhulupiriro zina mbomali zimene zimachititsa abambo ena kugwiririra amayi ndi ana pofuna kulemera. - Mmodzi wa akuluakulu a bungwe lounika za ufulu wa ana ndi amayi komanso nkhanza kwa amayi lotchedwa Ntchisi Womens Forum mbomali, Febby Kabango, adauza Tamvani Lachiwiri kuti bungwe lawo ndi lokhudzidwa kwambiri ndi kuchuluka kwa nkhani zogwiririra ana ndipo wati izi zikuononga chithunzithunzi cha nkhondo yolimbana ndi kuthetsa nkhanza komanso ufulu wa ana ndi amayi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Umphawi ukukolezera mchitidwe wogwiririra Chiwerengero cha milandu ya nkhani zogwiririra mboma la Ntchisi chikuonetsa kuti milanduyi idakwera papolisi ya paboma ndi 10% chaka chatha chifukwa polisiyi idalandira nkhani zokwana 27 zogwiririra kusiyana ndi milandu 25 yomwe idalandiridwa mchaka cha 2013. - Malingana ndi Kabango, nkhani zogwiririra zikuchuluka kwambiri mbomali kaamba ka zikhulupiriro za anthu ena zofuna kulemera mwamsanga akauzidwa ndi asinganga kuti akagonane ndi ana awo ngati akufuna kulemera. - Iye adati kafukufuku yemwe akhala akupanga mbomalo kwa ma T/A asanu ndi awiri kwa Kalumo, Nthondo, Kasakula, Malenga, Chilooko, Vusojere ndi Chikho, adasonyeza kuti nkhani zogwiririra mbomali zikuchuluka chifukwa cha zikhulupiriro zofuna kulemera. Adapereka chitsanzo chakuti ngati wina walima fodya wambiri amatha kupita kwa singanga kuti ngati akufuna kuti malonda ake akayende bwino kumsika, ayenera kukagonana ndi mwana, mchemwali kapenanso mayi ake, zomwe ndi zikhulupiriro zachabe. - Abambo ena amene amasunga ana owapeza amagwiriranso anawa ndi kuwatenga ngati akazi awo, zomwe ndi mchitidwe woipa komanso kuphwanya ufulu wa anawa, adatero Kabango. - Tikugwira ntchito ndi apolisi, a khoti, a jenda, a zaumoyo ndi unduna wa achinyamata kuti mchitidwe wogwiririra ana uchepe kapena utheretu, adaonjezera Kabango. - Mkulu wofufuza papolisi ya Ntchisi, Sub-Inspector Frazer Kamboyi adati kafukufuku wa apolisi akusonyeza kuti nkhani zogwiririra zakhala zikuchuluka mbomali chifukwa cha zikhulupiriro za anthu ena kuti akagona ndi mwana wamngono alemera ngati alima fodya; ngati ali ndi matenda a mgonagona akagonana ndi mwana achira; komanso ena kumangokhala kusowa umunthu. - Anthu awiri mbomali adamangidwapo pankhani zogwiririra ana atanamizidwa ndi asinganga kuti ngati afuna alemere akagone ndi ana awo kapena ena mwa abale awo, adatero iye. - Adapereka chitsanzo cha Amoni Dzoole wa zaka 26 wochokera mmudzi mwa Mbewa, T/A Chilooko mbomalo, yemwe adamangidwa zaka 10 kaamba kogwiririra mwana wa zaka 12 wa mchimwene wake pofuna kukhwimira bizinesi yake yogulitsa nyama ya nkhumba ndi tchipisi komanso kuteteza ndalama zake kuchitaka. - Winanso, Mateyu Kaputa, wa zaka 21, wa mmudzi mwa Nandeta, mdera la T/A Vusojere mbomali, adamangidwanso zaka 10 kaamba koti adapezeka wolakwa pamlandu wogwiririra mwana wake wa chaka chimodzi ndi sabata zitatu pofuna kukhwimira malonda ake a fodya kuti akayende bwino kumsika. - Mkulu wina wa mmudzi mwa Mfumbati dera la T/A Nthondo mbomali, yemwe adati tisamutchule dzina, adati adapita kwa singanga kuti malonda ake a fodya amuyendere bwino ndipo adauzidwa ndi ngangayo kuti akagonane ndi mwana wa mchemwali wake zomwe adakana. - Komanso mkulu wina mmudzi mwa Gamba, T/A Chilooko mbomali adapita kwa singanga kuti akhwimire bizinesi yake ya golosale ndipo adauzidwanso kuti akagonane ndi mwana wake. - Mmodzi mwa a singanga ku Ntchisi, Kafani Kapadyapa, wa mmudzi mwa Chikhutu, dera la T/A Kasakula mbomali, yemwe wakhala akuchita usinganga kuyambira mu 1975, adati nzoona pali asinganga ena amene amanamiza anthu kuti ngati akufuna kulemera akagonane ndi mwana kapena mbale wake. - Singangayu adati ngati pali asinganga amakhalidwe oterewa asiye kumanamiza anthu chifukwa akuononga mbiri yabwino ya dziko la Malawi ndipo adati uku kumangofuna kunyenga anthu osati kuwathandiza komanso kuwabera ndalama. - Polankhulapo pa nkhaniyi, mfumu T/A Malenga ya mboma la Ntchisi yati iyo ndi yokhudzidwa kwambiri ndi kuchuluka kwa nkhani zogwiririra mbomali. - Kupatula kwa kusowa chikhalidwe, kukhala ndi zikhulupiriro zofuna kulemera mwansanga akagwiririra ana ndi achibale kwa makolo ena komanso kusuta fodya ndi kumwa mowa kwa achinyamata ndi zifukwa zikuluzikulu zomwe zikupangitsa kuti nkhani zogwiririra zichuluke mboma lino la Ntchisi, adatero Malenga. - Mfumuyi yapempha mabwalo a milandu kuti adzipereka zilango zokhwima kwa amene apezeka olakwa pankhanizi komanso apempha apolisi kuti azifufuza nkhanizi mofulumira ndi cholinga choti tsogolo la nkhanizi lizidziwika kotero kuti mchitidwewu utheretu. - Koma T/A Kalumo wa mboma lomweli, pamene akugwirizana ndi zimwe wanena Malenga, wati kusavalanso bwino kwa atsikana ndi amayi ena kukupangitsanso kuti mchitidwe wogwiririrawu uchuluke. - Tidalephera kuyankhula mneneri wa kulikulu la apolisi kuti atipatse chithunzithunzi cha kukula kwa mchitidweu mdziko muno. -" -ID_pSPOPvZB," Henry Mussa: Akusowa tulo ndi Teba Anthu omwe adagwirako ntchito mmigodi ya mdziko la South Afrika pamgwirizano wa Temporary Employment Bureau of Africa (Teba) kapena kuti Joweni akhala akudandaula kwa nthawi yaitali pankhani yokhudza ndalama zawo za penshoni. Sabata zingapo zapitazi nduna ya zantchito Henry Musa idapereka chiyembekezo mmitima ya anthu odandaulawa powauza kuti boma la Malawi ndi South Africa ali kumapeto kwa zokambirana pankhaniyi kuti anthuwa alandire ndalama zawo. STEVEN PEMBAMOYO adacheza naye motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Tadzifotokozeni mwachidule, olemekezeka. - Ine ndine Henry Mussa, phungu wa dera la kummawa kwa boma la Chiladzulu, komanso ndine nduna ya zantchito ndi kuphunzitsa anthu ntchito. - Mussa: Nkhani ya Teba sikutigona nayo Pali gulu la anthu omwe adapita kukagwira ntchito mdiko la South Afrika pamgwirizano wa Teba omwe mpaka pano akuti sadalandirebe ndalama zawo za penshoni. Inu ngati nduna ya zatchito mukudziwaponji? Nzoonadi anthu amenewa sadalandire ndalama zawo koma akhulupirire kuti ifeyo sitikugona chifukwa cha nkhani yomweyi. Tili kalikiriki kukambirana ndi dziko la South Afrika kuti anthu amenewa athandizike basi chifukwa ndalamazo ndi zawo osati za munthu wina kapena kuti akupemphetsa, ayi. - Komanso tamva kuti maina ena akusowa mkaundula kodi pamenepa zikukhala bwanji? Nzoona pamaina 36 875 omwe adaperekedwa ku South Afrika, maina 9 440 okha ndiwo adapezeka mmakina a kompyuta, kutanthauza kuti maina 23 427 akusowa. - Mainawa akusowa chifukwa chiyani? Inde, tidafufuza nanga unduna ukulukulu ngati uno ungangokhala chete pankhani yaikulu ngati imeneyi? Pali zifukwa zingapo. Choyamba, anthu ena amalakwitsa maina ndi manambala a pachiphaso polemba, nanga mmesa akhala nthawi yaitali. Chachiwiri, anthu ena panthawiyo amachita chodinda chala kaamba kosatha kulemba koma adamwalira ndiye amasayinira chikalata chawo ndi abale awo, zomwe zidachititsa kuti asakapezeke mmakina kumeneko. - Ndiye ngati unduna, anthu oterowo muwathandiza motani? Tidakambirana kale ndi dziko la South Afrika kuti aunikenso moti ndikunena pano anthuwo akusayinanso makalata ena kuti titumize ku South Afrika. -" -ID_pVOYlegr," Bajeti yosadalira ena iphwasuludwa Kwatha! Ndondomeko ya chuma (bajeti) yosadalira thandizo la maiko akunja ikhadzulidwa, boma latero. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Nduna ya zachuma, Ken Lipenga yanena izi pa msonkhano wa atolankhani ku Lilongwe Lachiwiri lathali pa 8 Meyi. - Polankhulapo, Lipenga adavomereza kuti ndondomekoyo sinkayenda nkomwe. Zidali za mkutu za zii zopanda ndi mchere omwe. - Lipenga wati zimafika pena poti boma limakabwerekera ndalama kudzasokerera zigamba bajetiyo, kuti chuma chisaonekere mberewere. - Mwachitsanzo bungwe lotolera msonkho la MRA linafika pobwereka ndalama ku ma banki kuti likwanilitse zofuna za boma mu bajeti. - Ndunayi yati ndondomekoyo idadza chifukwa maiko ndi mabungwe akunja sadathandize dziko lino ndi ndalama zoti ziyendetsere nkhani zachuma mmchakachi potsatira kusemphana maganizo ndi abwenzi a Malawi. - Iye adati pano maiko ndi mabungwe omwe amathandiza dziko lino anenetsa kuti athandiza dziko lino ndi ndalama zomwe zithandizire ndondomeko yazachumayo kusonyeza kuti dziko lino liyamba kugwiritsa ntchito ndondomeko yakale yomwe idzithandizidwa ndi abwenziwa. - Apa abwenziwa ati boma lifufuze nkhani yoti a bungwe lotolera misonkho lidafika pokaputa ngongole ya K4 biliyoni ku mabanki kuti lipereke chithunzithunzi kuti ndondomekoyi ikuyenda. - Ndondomeko yosadalira maiko akunjawa idayamba muulamuliro wa mtsogoleri wakale, malemu Bingu wa Mutharika yemwe adati dziko lino latha zaka zambiri litadziimira palokha kotero sikungakhale kulondola kuti lidzidalirabe thandizo la maiko akunja. -" -ID_pXqtKtzb," Banda adataya mwayi Mtsogoleri wa dziko lino Joyce Banda adataya mwayi wosonyeza bwino lomwe kuti akudziwa chimene akuchita polimbana ndi chiwanda chidalowa kulikulu la dziko lino kumene ogwira ntchito mboma agundika kupakula ndalama. - Mmalo monena zimene akuchita, iye adataya nthawi yaitali kunena kuti kubako kudayamba zaka 20 zapitazo. Atolankhani ena atamufunsanso ngati achotse nduna ya zachuma, oyendetsa chuma cha boma komanso mlembi wamkulu mu ofesi ya pulezidenti ndi nduna zake, iye adati sangatero. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mmbuyomu, Banda adaneneratu kuti adadziwa za kupakula kumene kumachitikako miyezi isanu yapitayo. Tsono tikudabwa kuti atazindikira adachitapo chiyani? Nanga nchifukwa chiyani palibe chimene amachita kufikira mkulu woyendetsa ndondomeko ya zachuma Paul Mphwiyo adaomberedwa? Kunena kuti sangachotse ntchito akuluakuluwo kukusonyeza kuti pali china chimene if sitikuuzidwa. Khoswe wakhala pa mkhate apa. Akuluakuluwo amayenera kutula pansi maudindo awo okha, osadikira kuchotsedwa izi zitaphulika. Chifukwa choti sadachite izi, ambiri amayembekeza awachotsa. - Kuchotsa akuluakuluwo ndi njira imodzi yoti kufufuza kuyende bwino. - Ndalama zimene zimaseweretsedwazo si za Banda kapena akuluakulu a bomawo ayi. Izi ndi ndalama zimene Amalawi amakhetsera thukuta pokhoma misonkho. Izi ndi ndalama zimene zikakadathandiza Amalawi pachitukuko: kumanga sukulu, zipatala, kutukula ulimi ndi ntchito zina zotere. -" -ID_pYHUwiJY,"Papa Wapereka Chilimbikitso ku Dziko la China Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco watsimikizira akatolika a mdziko la China kuli iye limodzi ndi akatolika pa dziko lonse ali nawo limodzi. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican, Papa Francisco walankhula izi lamulungu ku likulu la mpingo wa katolika ku Vatican pa tsiku lomwe mpingo wa katolika mdziko la China umachita chaka cha nkhoswe ya dzikolo yomwe ndi Amayi Maria a ku Sheshan. -Iye wati mpingo wa katolika pa dziko lonse umakhala pafupi ndi mpingo wa Katolika mdzikolo. -Mu zolankhulalankhula zake lamulungu masana Papa Francisco wati mpingo wa Katolika ndi umodzi ndipo watsimikizira a Katolika mdziko la China kui iye limodzi ndi a Katolika ena onse mmaiko osiyana-siyana ali nao limodzi pochita chaka cha nkhoswe ya dzikolo yomwe ndi Amayi Maria a ku malo oyera kudera la ku Sheshan ku Shanghai. -Iye wati Mpingo wonse wa Katolika uli nao limodzi mchiyembekezo chao komanso mavuto awo. -Papa Francisco wati ndi chikhulupiriro chake kuti Uthenga wa chipulumutso wa Yesu Khristu uputirira kuunikira onse okhulupirira wa Mulungu mdzikolo. -Iye wati ndi pemphero lake kuti akhristu mdzikolo apitirira kukhala amodzi, a chimwemwe komanso olimba mchikhulupiriro chao. -Mchaka cha 2007, Papa Benedicto 16 adalemba kalata kwa akhristu a Mpingo wa Katolika mdziko la China kulengeza za tsiku lopempherera Mpingo wa Katolika mdzikolo. Mapempherowa amachitika pa 24 May chaka chilichonse. -" -ID_padldKQh,"Thupi la Bambo Joachim Mwale Lalowa Mmanda Mwambo woyika mmanda thupi la malemu bambo Joachim Msekanawose Morocco Mwale a mu dayosizi ya Karonga, wachitika lero ku Likuni mu arkidayosizi ya Lilongwe. -Alowa mmanda-bambo Mwale Malinga ndi kalata yomwe mlembi wamkulu wa bungwe la maepiskopi a mpingo wa katolika mdziko muno la Episcopal Conference of Malawi (ECM) bambo Henry Saindi asayina, bambo Mwale amwalira lachiwiri, atadwala nthenda ya Covid-19. -Mwambo woyika mmanda thupi lawo wachitika motsatira ndondomeko zonse zopewera mliri wa Coronavirus. -Lachiwiri pa 14 July, bambo Mwale akuti anapezeka ndi kachilombo ka Coronavirus pamene anali mu mzinda wa Lilongwe ndipo lachisanu madzulo anawatengera ku malo osamalira anthu odwala nthendayi ku chipatala cha Kamuzu Central komwe amwalira mmawa wa lachiwiri pa 21 July 2020. -Bambo Joachim Mwale anabadwa pa 26 January mchaka cha 1961 mmudzi mwa Kawiya ku Nkhamenya mboma la Kasungu. -Maphunziro awo a pulayimale anachitira ku sukulu ya pulayimale ya Chigoneka ndipo secondary yawo anachitira ku Likuni Boys asanayambe kuchitita maphunziro awo a philosophy mchaka cha 1986 ku seminary yaikulu ya Kachebere. -Iwo anakachitanso maphunziro awo a Theology ku seminale yaikulu ya St. Peters mchaka cha 1989 ndipo anazozedwa kukhala dikoni pa 16 January mchaka cha 1993 ndipo pambuyo pake anadzodzedwanso kukhala wansembe pa 8 August mchaka chomwecho. -Bambo Mwale anatumikira mma parishi ambiri mu dayosizi ya Mzuzu ndipo nthawi yomwe dayosizi ya Karonga inakhazikitsidwa mchaka cha 2010 iwo anasankha kukatumikira mu dayosizi ya Karonga kwa kanthawi asanabwerere kukatumikira ku dayosizi ya Mzuzu. -Pa nthawi ya imfa yawo iwo anali bambo mthandizi ku parishi ya St. Micheals komanso anali mkulu owona za chiyitanidwe mu dayosizi ya Karonga. -Mzimu wa bambo Joachim Mwale uwuse mu mtendere wosatha. -" -ID_pcjOXdqH,"AWRIM Ipempha Mafumu alimbikitse Uchembere Wabwino Wolemba: Sylvester Kasitomu ria.mw/wp-content/uploads/2019/09/AWRIM.jpg"" alt="""" width=""496"" height=""458"" />Mamembala a bungwe la AWRIM Bungwe loyanganira zipani za asisitere mu mpingo wa katolika la Association Of Women In Religious Institutes In Malawi (AWRIM) lachinayi lapempha mafumu ndi abambo a mdera la mfumu yayikulu Kalembo mboma la BALAKA kuti akhale patsogolo kuthandizira pa nkhani zokhudza uchembere wabwino komanso chisamaliro cha ana. -Mkulu oyendetsa ntchito za mu project ya mmera mpoyamba ku bungweli Sister Rebecca Mathole, apereka pempholi pambuyo pa maphunziro a masiku awiri olimbikitsa kutenga mbali kwa abambo pa ntchito zosamalira ana. -Iwo ati anaitanitsa mkumano ndi mafumu kaamba koti iwo ndi omwe ali ndi udindo waukulu ophunzitsa anthu awo za uchembere wabwino. -Tinaitanitsa mafumu kuti iwo azimvere okha za udindo omwe abambo ali nawo pantchito yosamalira mwana wangono kaamba koti abambo nthawi zina amiwala kuti mwana ndi wa onse osati amai okha, anatero Sister Mathole. -Mmodzi mwa abambo omwe anachita nawo maphunziro-wa a John Khungwa a kwa Group Chimdipiti mbomalo ati maphunziro-wa, awatsekula mmaso ndipo akukhulupilira kuti athandiza kutukula ntchito zaumoyo mdera lawo. -Maphunzirowa atilimbikitsa ife abambo kuti tizindire udindo wathu osati amayi okha tikayaesetsa kuphunzitsa akazi athu zimene tamphunzira kuno monga kudya zakudya zamagulu asanu ndi limodzi kwa mzimayi oyembekezera komanso za ukhondo, anatero a Khungwa. -" -ID_pfPSFcSL,"Sabata Imodzi Yokumbukira Kuyamwitsa Mwakathithi Yatha Wolemba: Sylvester Kasitomu Dziko la Malawi kuyambira pa 1 mpaka pa 7 August 2019, lalumikizana ndi maiko pa dziko lonse pokumbukira sabata yolimbikitsa kuyamwitsa ana mkaka wammawere mwakathithi. -Boma kupyolera mu unduna wa zaumoyo, likugwirizana ndi maikowa pofuna kudziwitsa anthu zakufunika koyamwitsa, ngati njira imodzi yothandizira ana kuti akhale ndi kukula ndi moyo wa thanzi. -Malinga ndi uthenga omwe a mu unduna wa zaumoyo mdziko muno atulutsa, wati kulephera kuyamwitsa ana moyenera, kumaika miyoyo ya anawo pa chiwopsezo cha vuto lonyentchera, ndipo wati pakadali pano, ndi ana asanu ndi mmodzi okha 6 mwa ana khumi aliwonse 10 amene amayamwitsidwa mwa kathithi mkaka wa mmawere okha kwa miyezi isanu ndi umodzi kuyambira pomwe abadwa. -Mutu wachaka chino okumbukira sabatayi, ndi Mphamvu Ku Makolo; Kuyamwitsa Ana Mkaka Wa Mmawere Kutheke Nthawi Zonse. -" -ID_piZxambP," Maphunziro alowa libolonje Mphunzitsimmodzi, ana 110 Komaaphunzitsi 10 000 akusowantchito Dziko la Malawi lalephera kukwaniritsa loto lake loti pofika chaka chino, mphunzitsi mmodzi aziphunzitsa ana 60 okha. Lero, mphunzitsimmodziakuphunzitsaana 110, malinga ndi bungwe lomenyera ufulu pankhani zamaphunziro la Civil Society Education Coalition (Csec). - Izi zikuchitika pamene dziko lino lidapeza K126 biliyoni kuyambira 2010 kuchokeraku DFID, Global Partnership for Education (GPE), Arab Bank for International Development in Africa, Saudi Fund for Development for International Development in Africa komansoOpec Fund for International Development (Ofid) zokwaniritsiralotoli. Zina mwandalamazo zidali ngongole pomwe zina zidalizongopatsidwa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chodabwitsa chake nchotidziko lino lili ndi aphunzitsi pafupifupi 10 000 amene akungotambalala kusowa ntchito. - Mkulu wa Csec, Benedicto Kondowe wati dziko lino likufunikira aphunzitsi 36 000 kuti mphunzitsi mmodzi aziphunzitsa ana 60. - Boma li kusowekera dongosolo chifukwa ndalama ndiye zikufika koma tikuvutikabe. Tikukambamu, mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana 110 mwina 140, adatero Kondowe. - Tikusowekera aphunzitsi okwanira pamene ambiri akungokhala kusowa ntchito. Mituyathuikukoka? adadabwa Kondowe. - Iye adati sakumvetsa chifukwa chimene boma likupitirizirabe kusula aphunzitsi pamene akamaliza maphunziro akusowa ntchito. - Zomwe tidagwirizanandi a National Education Sector Plan zidalizoti mphunzitsi mmodzi aziphunzitsa ana 40, ndipo tidati izizitheke pofika 2018, komabe palibe chikuchitika, adatero Kondowe. - Iye adati ngati mphunzitsi akuphunzitsa ana ambiri, zimasokoneza maphunziro chifukwa sangakwanitse kuwathandiza. - Zimafunika kuti pena mphunzitsi athandize mwana pa yekha, apapa ndiye kuti mphunzitsi ali ndi ntchito yambiri yomwe sangakwanitse ndipo zikatere maphunziro amalowa pansi, adatero Kondowe. - Koma mneneri mu unduna wa zamaphunziro Lindiwe Chide wati izi zachitika chifukwa cha akangaude atatu amene azinga unduna wake. - Kuchulukana kwa anthu. Tili ndi ana ambiri kuposa amene tidawayerekeza zaka 10 zapitazo, adatero Chide. Talepheranso kusula aphunzitsi ambiri kuchokera mu 2013 chifukwa cha ndalamakomanso talephera kuwalemba ntchito chifukwa cha khobiri. - Iye watsutsa kuti mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana 110. - Ndibodza limenelo chifukwa padakalipano mphunzitsi mmodzi akuphunzitsa ana 77. - Mlembi wa bungwe la mgwirizano wa aphunzitsi la Teachers Union of Malawi (TUM), Charles Kumchenga adati mpaka lero boma silidalembe aphunzitsi amene adawasula mgulu la IPTE 10, IPTE 11, IPTE 12 ndi ODL. - Tilibe chidwi ndi maphunziro, nchifukwa chake tikungokamba nkhani imodzimodzi koma popanda chosintha, adatero Kumchenga. Kodi zitanthauzanji kumusula munthu koma palibe ntchito? Iye adati pa chaka, dziko lino limasula aphunzitsi pafupifupi 8 000 koma zimatenga zaka ziwiri kapena kuposa apo kuti boma liwapatse ntchito. - Boma silidaperekenso malipiro kwaaphunzitsi amene adamaliza maphunziro awo mu July 2016. Ophunzira amene sadafune kutchulidwa atero. - Apapa ndiye kuti boma likuchulutsa ngongole zomwe akuyenera kupereka kwa aphunzitsi. Panopa ngongole yafika pa K1.7 biliyoni. Kodi adzabweza liti? wadabwa Kumchenga. - Chide adati aphunzitsi amene adamaliza mu 2016 alandira ndalama zawo posachedwa. - Pa zomwe boma likuchita, iye adati boma silikugona pamene lakonza ndondomeko zatsopano kuti afikire ndondomeko zimene adakhazikitsa zochulutsa aphunzitsi. - Boma likumanga sukulu zina zosulira aphunzitsi komanso sukulu zomwe zilipo kale zizidzadza kuti tikwaniritse ganizo loti mphunzitsi mmodzi aziphunzitsa ana 60, adatero Chide pamene adalonjeza kuti posakhalitsa boma liyamba kulemba aphunzitsi onse amene lawasula. -" -ID_pqokbYlh," K10 000 kwa ophunzitsa kumidzi Aphunzitsi akumidzi ayembekezere zokoma boma litakwenza ndalama yomwe limawapatsa powalimbikitsa kugwira ntchito kumidzi kuchoka pa K5 000 kufika pa K10 000 pamwezi. - Mkulu wa bungwe la aphunzitsi la Teachers Union of Malawi (TUM), Chauluka Muwake, watsimikiza kuti ndalama yachilimbikitsoyi idakwera kuyambira mwezi wa January chaka chino ndipo aphunzitsi oyenera adayamba kale kulandira. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Muwake wati kukwera kwa ndalamayi kupititsa patsogolo maphunziro msukulu za kumidzi komwe aphunzitsi ambiri amakana kukagwirako ntchito. - Maphunziro msukulu zakumidzi amakhala otsika kwambiri chifukwa chosowa aphunzitsi. Msukulu zambiri kumidzi mumapezeka aphunzitsi ochepa koma ana asukulu ambiri, zomwe zimachititsa kuti mphunzitsi asagwire bwino ntchito yake. - Koma ndi mmene akwezera ndalama yachilimbikitsomu tili ndi chikhulupiriro kuti aphunzitsi ambiri ayamba kuvomera kukagwira ntchito msukulu zakumidzi, watero Muwake pouza Tamvani. - Ndipo mneneri wa unduna wa maphunziro Rebecca Phwitiko watsimikiza za kukwera kwa ndalama yachilimbikitsoyi ndipo wati ndalama zowonjezerazo zachoka kuthuma la unduna wa zamaphunziro. - Ndalamayo idakweradi koma sikuti pali ndondomeko ya padera, ayi, chifukwa ndalama zowonjezerazo zikuchoka mthumba la unduna wa zamaphunziro zomwe aphungu adavomereza mundondomeko ya chuma cha 2013/2014, watero Phwitiko. - Muwake adadandaulira unduna wa zamaphunziro kuti uziganizira aphunzitsi makamaka pa nkhani ya malipiro ndi kukwezedwa pantchito. - Nthawi zonse aphunzitsi amakhala mgulu la anthu olandira malipiro mochedwa komanso pamatenga nthawi kuti ndalama zomwe adagwirira kale ntchito yake (arrears) zituluke. Palinso aphunzitsi ambiri omwe adadutsa kale nthawi yofunika kukwezedwa koma mpakana pano akadali malo amodzimodzi, adatero Muwake. - Mlembi wamkulu wa unduna wa maphunziro MacPhil Magwira wati undunawu umayesetsa kukonza za aphunzitsi kuti azikhala ndi kugwira bwino ntchito yawo koma umakumana ndi zosokoneza zambiri. - Nduna ya zamaphunziro Lucious Kanyumba wapempha aphunzitsi kuti asamathamangire kunyanyala ntchito yawo pakakhala vuto koma kuti azikumana ndi akuluakulu a kuunduna kuti azigwirizana chochita. -" -ID_qDcGsRYH," Agwiririra ndi kupha gogo Pomwe dziko lapansi likukumbukira tsiku la amayi pamutu woti Kuthetsa Nkhanza kwa Amayi ndi Ana, anthu achiwembu ku Mchinji adagwiririra ndi kupha gogo Vigilita Sakala, wa zaka 61, nkumutaya mmphepete mwa munda wake. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mneneri wa polisi mbomalo, Moses Nyirenda, watsimikiza za nkhaniyi koma wati anthu omwe adachita chiwembucho sadapezeke mpaka lero kuchoka pa 11 Mrch pomwe mtembo wa gogoyu udapezeka. - Gogoyo ndi wa ku Chipata mdziko la Zambia, mmudzi mwa Tambala, koma adakwatirana ndi mwamuna wa ku Malawi Alubano Aaron Mbewe, wa zaka 63, wa mmudzi mwa Kapita, T/A Mlonyeni ndipo amakhala mmalire a Zambia ndi Malawi, adatero Nyirenda. - Mbewe adati wakhala pabanja ndi mayiyo kuyambira mchaka cha 1976 mosangalala ndipo mkazi wakeyo ankatha kupita kwawo kukaona anthu nkubwerera popanda chovuta chilichonse kupatula patsikulo. - Pa 10 March chaka chomwe chino adatsanzika kuti akupita kwawo kukatenga nkhuni koma sadabwerere mpaka tsiku lotsatiraro pa 11 March pomwe tidayamba kuda nkhawa, adatero Mbewe. - Nyirenda adati mwana wa mnyumbamo adayamba kuyangana mayi akewo pa 11 pomwepo ndipo mma 6 koloko madzulo adapeza mayi ake atagona chagada ali mbulanda mkanjira mmphepete mwa munda wawo koma akuoneka kuti zamoyo palibe. - Apolisi atapita pamalopo adapezadi mayiyo ali momwe mwanayo adafotokozera ndipo atatengera thupilo kuchipatala, adatsimikiza kuti malemuyo adgwiriridwa ndipo adafa kaamba kobanika achiwembuwo atamufinya pakhosi, adatero Nyirenda. - Nduna yoona kuti pasamakhale kusiyana pakati pa amuna ndi amayi, ana ndi okalamba Patricia Kaliati adadzudzula nkhanza zomwe gogoyo adachitiridwa ndipo wapempha apolisi kuti ayesetse kufufuza ndi kupeza omwe adachita chipongwecho. -" -ID_qFaSwbLt,"Alimbikitsa Maparishi Kukonza Misa za Ana Ofesi ya utumwi wa ana pansi pa mabungwe a utumiki wa apapa ya Pontifical Mission Society mu arkdayosizi ya Blantyre yalimbikitsa maparish onse mu arkdayosizi ya Blantyre kukonza nsembe za ukaristia za ana okhaokha ndi cholinga choti zizibweretsa pamodzi ana a mmaparishiwo. -Bambo Matias Thawani omwe ndi mkulu wa utumiki wa ana mu arkdayosizi ya Blantyre ndiwo alankhula izi loweruka pa 18 Janury,2020 ku Limbe Cathedral pa mkumano wa tsiku limodzi womwe unabweretsa pamodzi aphunzitsi a ana ochokera ma dinale asanu ndi atatu amu arkdayosizi ya Blantyre ndi cholinga choti aunikire momwe ntchito za utumiki wa ana zikuyendera mu arkdayosiziyi. -Bambo Thawani ndi aphunzitsi a utumiki wa ana Bambo Thawani ati kukonza nsembe za ukaristiyaku kukusatira pempho la arkepiskopi wolemekezeka Ambuye Thomas Luke Msusa loti ana amu arkdayosiziyi azikumana pafupipafupi ndikuonetsa utumiki wao. -Pamenepa bambowa alangiza aphunzitsiwa kukambirana ndi ansembe awo masiku omwe angathe kuchita nsembe za ukaristiyazi mmaparish ndiponso mmadinale awo Ambuye arkepiskopi Thomas Msusa pamene timakumana alimbikitsa kunena kuti aphunzitsi ayenera alimbikitsidwe komanso apatsidwe mpata womakhala ndi anawa makamaka pamiyambo yosiyanasiyana pochita nsembe za ukaristia komanso zochitika zosiyanasiyana zimene zingawathandize kukula pamoyo wao wa uzimu ndi thupi choncho talimbikitsana kuti tikonzekere bwino molumikizana ndi ansembe athu tikhale ndi nsembe za misa ku parish zathu ndikumadinale komwe anatero bambo Thawani. -Bambo Thawani ndi ena mwa ana a utumiki ku Limbe Cathedral Pankhani ya utumiki wa ana mmene ukuyendera mu arkdayosiziyi, bambo Thawani ati mkumanowu wathandiza kuona mmene mmaparish akuchitira pa nkhani ya ana ndipo atha kugawana mmene maparish akuyenera kuchitira kuti onse ayendere limodzi Mkumanowu wathandiza kuona mmene aphunzitsi akuchitira mmaparish awo chifukwa chakuti posakumana aliyense amakhala akupanga zake koma kukumana koteroku tagawana zomwe tiyenera kuchita ku maparish athu komanso zabweretsanso umodzi kuti ngati dayosizi tizichita zinthu zathu limodzi anapitiliza bambo Thawani. -Mmau ake mmodzi mwa aphunzitsiwa, mayi Mphatso Ngalande Yohane ochokera m`parishi ya Mendulo mu dinale ya Mulanje ati achita chotheka kuti maparishi awo akhale ndi msembe za ukaristiyazi. -Zimenezi tizichita mokonzekera bwino chifukwa nkhaniyi yabwera mofulumira komanso nthawi yabwino. Tikabwerera mmaparish athu ndi mmadinale molumikizana ndi ansembe athu tikonzekeretsa bwino anawo kuti chaka chawo chidzakhale chopambana komanso ndi zomwe anawa anachita pa tsiku la Epifaniya ndizachiziwikire kuti kukonzekera kwathu sikukhala kovuta anatero mayi Yohane. -" -ID_qHftBJKS,"Papa Wati Mulungu Ndi Tate Wa Anthu Onse Mtsogoleri wa Mpingo wa Katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati Mulungu ndi tate wa anthu onse kotero akhristu si anthu amasiye. -Malinga ndi malipoti a wayilesi ya Vatican Papa Francisco walankhula izi laMulungu pa Misa yomwe anatsogolera kulikulu la Mpingo ku Vatican. -Iye wati pochoka pansi pano kupita kumwamba, Yesu Khristu adatsimikizira ophunzira ake komanso anthu onse kuti sakuwasiya ngati amasiye. -Cholinga cha Papa Francisco pa Misa laMulungu mmawa chinali kupempherera onse omwe amasesa mmizinda ndi mmatauni, omwe amapita mnyumba za wanthu kuchotsa zinyalala komanso omwe amasamala mzipatala kuti muzioneka mwa ukhondo. Iye wati anthu awa amagwira ntchito yaikulu ndipo yofunika. -Pa Misayi Papa Francisco watsimikizira akhristu kuti iwo si anthu amasiye popeza Yesu Khristu akuchoka pansi pano adawatsimikizira ophunzira ake komanso okhulupirira onse za kubwera kwa Mzimu Woyera. -Iye wati ndi Mzimu Woyera yemwe amapereka kuthekera kofikira Atate a anthu onse yemwe ndi Mulungu. -Papa Francisco wati modekha ndi mwa ulemu mkhristu aliyense akuyenera kuchitira umboni za Utatu Woyera: Mulungu Atate, Mulungu Mwana komanso Mzimu Woyera. -Ndipo mzolankhulalankhula zake laMulungu masana, Papa Francisco wakumbutsa aKatolika ndi anthu onse akufuna kwabwino kuti lolemba pa 18 May ndi tsiku lomwe Papa Yohane Paulo Wachiwiri Woyera adabadwa ndipo chaka chino padutsa zaka 100 kuchokera pomwe iye adabadwa. Iye wati patsikuli achita Misa pa manda a Papa Yohane Paulo Wachiwiri Woyera. -Misa yomwe wachita Papa Francisco laMulungu ndiyomaliza kuiwulutsa pompopompo (LIVE) kudzera pa wayilesi ya kanema ndi makina a intaneti. Izi zili chonchi potsatira kutsekulidwa kwa matchalichi mmaiko ambiri kotero anthu azitha kumakapemphera mma tchalichi awo koma motsata ndondomeko zomwe zaikidwa zopewera ka chirombo ka coronavirus. -Papa Francisco adalola kuti Misa yomwe amachita mmawa tsiku lililonse iziuluka pompopompo pa kanema ndi makina a intaneti pofuna kuti anthu azipemphera nao potsatira kutsekedwa kwa ma tchalichi mmaiko ambiri kwa miyezi iwiri yapitayi. -" -ID_qOuLBzgl,"Namwino Alangiza Achipatala Apewe Kukondera Anthu ogwira ntchito mzipatala ati amazindikira kuti ali ndi udindo wopereka thandizo kwa anthu mofanana posatengera khungu la munthu kapena chipembedzo. -Mmodzi mwa anamwino mboma la Zomba Mai Pepise Nangwale ndi omwe anena izi mboma la Zomba pambuyo pa maphunziro omwe bungwe la Art and Global Health Center linakonzera anthu ogwira ntchito mzipatala komanso adindo oyimilira anthu akumudzi. -Iwo ati maphunzirowa awakumbutsa malumbiro omwe anachita pa nthawi yomwe amayamba ntchito yao pa momwe akuyenera kupereka thandizo kwa anthu omwe akudzalandira thandizo ku chipatala. -Zimene zayankhulidwa pano ndi ndendende zomwe tinalumbira poyamba ntchito yathu kuti sitikuyenera kukondera munthu aliyense alandire chithandizo mofanana ndi mzake, anatero mayi Nangwale. -Polankhulapo moyimilira anthu akumudzi pa mkumanowu mayi Ellen Tewesa ochokera mdera la Matawale ati pakuyenera kukhala kumvetsetsana kwabwino pakati pa a chipatala ndi olandira thandizo. -" -ID_qPSOUOBY,"Anthu 29 Anjatidwa ku Mchesi, Biwi Apolisi mu mzinda wa Lilongwe amanga anthu 29 powaganizira kuti akukhudzidwa ndi kuthyoledwa kwa shop komanso kuyambitsa chisokonezo mmadera a Mchesi ndi Biwi mu mzindawo. -Wachiwiri kwa ofalitsa nkhani za apolisi mu mzindawo, Foster Benjamin wati anthuwa ndi a zaka za pakati pa 16 ndi 40. -Iye wati mtsogoleri wa gulili ndi Blessings Makumba Yemwe amatchuka ndi dzina loti Rasta ndipo akuwaganizira kuti iyeyu ndi anzake ena anathyola shop ina pa Kaphiri ndi kuba katundu wa ndalama zokwana 2 million kwacha ndipo wina mwa katunduyo amulanda kwa mkuluyu. -Anthuwa ati akusungidwa pa ku polisi ya Lilongwe ndipo ena ku polisi ya Kawale ndipo akuyembekezeka kukawonekera ku bwalo la milandu posachedwapa. -Masiku apitawa achinyamata a mmadera a Mchesi ndi Biwi anathyola mashop a mzika za mdziko la Burundi powaganizira kuti anthuwa akukhudzidwa ndi kuphedwa kwa oyendetsa njinga zamoto zakabaza omwe matupi awo anapezeka atakwililidwa mderalo. -" -ID_qSPwARVY," 40 awaganizira kugwa mndenge yamatsenga Anthu 40 mboma la Ntchisi akuwaganizira kuti adagwa mndege yamatsenga yomwe anthuwo adakwera akuchokera kotamba. - Nkhaniyi idadzidzimutsa anthu ambiri okhala mmudzi mwa Chikuta mdera la mfumu yaikulu Chilooko mbomali Lachitatu pa 17 August pomwe chinthu china chachilendo, chomwe akuchiganizira kuti ndi ndege ya ufiti, chidagwa mmudzimo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Phiri: Nayi ndenge ya matsenga Malingana ndi singanga Pilirani Phiri wa mmudzi mwa Ziwanda mdera la tidaitenga pamodzi ndi amfumu a mmudzimo nkupita nayo kupolisi ya Kamsonga komwe ndipo apolisi adatiuza kuti, ngati singanga, ine ndi amene ndingathe kuononga ndegeyo ndipodi ndidakaonongadi poitentha, adatero Phiri. - Titamfunsa kuti adadziwa bwanji kuti mndegemo mudali anthu 40, Phiri adati adaunika ndi galasi lake lomwe amaonera zamatsenga ndipo onse amene adali mmenemo akuwadziwa ndipo achikhala kuti boma limavomereza bwenzi akuluakuluwo atawatumizira nuclear kuti akhaule chifukwa akumaphunzitsa ana ufiti koma ndikatero ndiye kuti ndiika miyoyo ya makolo a anawo pachiopsezo chifukwa abale a mfitizo akhoza kukawachita chipongwe. - Ngakhale ena akuti ufiti kulibe, kunja kuno kukuchitika zoopsa ndipo zimatengera singanga amene adazama kuti adziwe zomwe zikuchitika, adatero singangayo. - Mkulu wa polisi pa Kamsonga Police Unit, Inspector Kennedy Kwalira, adatsimikiza za nkhaniyi. - Iye adati nkhaniyi adailandiladi ndipo ngati apolisi sakanatha kutengapo gawo pankhaniyo koma kuuza singangayo kuti ndi amene adakatha kuononga ndegeyo chifukwa malamulo a dziko lino savomereza kuti kunja kuno kuli ufiti. -" -ID_qTumZJuG,"Alimi Asatekeseke ndi Dzombe-Unduna Unduna wa za ulimi, ulimi wa mthilira ndi chitukuko cha madzi walangiza alimi mdziko muno kuti asadere nkhawa ndi dzombe lomwe lavuta mdziko la Tanzania. -Dzombe zavuta kwambiri maiko a kumvuma kwa Africa Izi zikudza pamene alimi ena mdziko muno ali ndi nkhawa yakuti dzombeli mwina litha kufika mdziko muno kuchokera mdziko la Tanzania kaamba koti maiko awiri-wa anachita malire. -Dzombe-zi zomwe lakhudza maiko ambiri a mu Africa ndipo linayambira mdziko la Ethiopia ndi Somalia. -Koma polankhula ndi atolankhani a MANA, mneneli mu unduna wa zaulimi Priscilla Mateyu, wati dzombeli lavuta mmaiko omwe ali mchipululu pomwe dziko la Malawi limakhudzidwa ndi dzombe lofiira osati la mtundu-wu. -Iye wati dziko la Malawi lilibe nthaka yabwino yoti dzombezi lingakhale komanso kuswana kaamba koti dzombeli limafuna dothi lachinyontho komanso mchenga pofuna kuti liikire madzira ake. -" -ID_qgwDwsXW," Mgwirizano wabooka? Polisi ya Mkanda ku Mchinji nayo idagumulidwa Amati apolisi tisamawanyoze ndi abale athu, koma zayambika mdziko muno ndi chipolowe pamene anthu akuthotha apolisi ndi kusasula ofesi zawo ngati asemphana. - Polisi yomwe yangosalazidwa posakhalitsapa ndi ya Chirimba mumzinda wa Blantyre. Kumeneko anthu okwiya Lachisanu pa 1 November adasasula polisiyo ati apolisi atachedwa kupulumutsa bambo amene adaomberedwa ndi mwana wa zaka 16. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Patsikulo mnyamata wa zaka 16 adalowa mgolosale ya Feston Chipinda ndi kumwa mkaka koma ati adakana kulipira. Chipinda adamema amuna ena amene adalimbana naye. - Mnyamatayo akuti adauza Chipinda kuti aona. Posakhalitsa iye adabwera ndi kudzaombera mwini golosaleyo pamphumi ndipo adamwalirira mnjira akupita naye kuchipatala. - Koma mnyamatayo asadabwerere kudzachita chiwembucho akuti Chipinda adadziwitsa apolisi ku Chirimba omwe adazengereza kubwera kudzateteza mkulu adaphedwayo. - Posakhalitsapa, polisi za Mkanda ku Mchinji, Senzani ku Ntcheu, Chigwirizano ndi Mitundu ku Lilongwe, Makheta mumzinda wa Blantyre, Phalula ku Balaka ndi Malomo ku Ntchisi mwa zina, zidaona mbonawona pamene anthu adathamangitsa apolisi kenaka adaphwanya ndi kuyatsa maofesi a polisiwo. - Anthu ena ku Chirimba mumzinda wa Blantyre ati kuzengereza kwa apolisi pofuna kuthandiza munthu ndilo gwero la kusokonekera kwa ubale wawo ndi apolisi kuti mpakana ufike pa mphaka ndi khoswe. - Nenani Mponda, yemwe amakhala moyandikana ndi polisiyi, wati kagwiridwe ka ntchito ka apolisi kakukhala kopatsa mafunso ndipo akuti si zodabwitsa kuti anthu akutengera lamulo mmanja mwawo. - Mwachitsanzo, nkhani yangochitikayi, munthu adauza apolisiwo kuti moyo wake uli pachiopsezo, koma iwo sadabwere mpaka wachipongweyo adakwaniritsa cholinga chake powombera munthuyo. - Pena ukapita cha mma 2 koloko masana kukawadandaulira za nkhani yomwe yachitika akuuza ubwere 7 koloko mmawa, ndiye pali thandizo apa? Anthu atopa ndi kagwiridwe ka ntchito kamtunduwu. Pena tikumakhala ndi mafunso kuti kodi apolisiwa chikuwachititsa kuti azitero nchiyani? adatero Mponda. - Catherine Lambulira, nayenso wa ku Chirimba, wati anthu ena akumagwetsa polisi kuti achite umbanda mderalo mosatekeseka. - Ngakhale ena akumagwetsa maofesi a polisi pofuna kumachita umbanda mopanda kuopsezedwa, anthu amafuna yankho lidze msanga pamene china chake choopsa chikuchitika, akutero Lambulira. - Koma wachiwiri kwa mneneri wa polisi mdziko muno, Kelvin Maigwa, akuti sangayankhe kuti chikuchitika nchiyani chifukwa anthu amene akuphwanya maofesi a polisiwo ndiwo angayankhe bwino. - Iye wati apolisi akuyesetsa kutumikira anthu ngakhale chiwerengero cha anthu ndi apolisi chikusiyana. - Chiwerengero cha anthu chikuchulukira tsiku ndi tsiku pamene apolisi alipo ochepa. Sikuti pamene tafikiridwa tinganyamuke nthawi yomweyo chifukwa pena timakhala tikuthandiza anthu ena, adatero Maigwa. - Iye wati akukambirana ndi anthu kuti ubale wawo ubwerere mchimake. - Ngati pali kusamvetsetsana kulikonse ndi bwino anthuwo abwere tikambirane, timakhulupirira mkukambirana ndipo mavuto onse angathe ngati tikonda kutero. - Anthu a ku Chirimba atakwiya ndi zomwe mnyamatayo adachita adagwetsa nyumba ya makolo ake komanso adaononga katundu wambiri kuphatikizapo kuba. - Pamene nthawi imafika cha mma 7 koloko madzulo, gulu la anthu pafupifupi 200 lidayenda kuchokera ku Chirimba mpaka pa polisi ya Kabula ati kufuna kudzasalazanso polisiyi. - Apolisi adathira utsi wokhetsa misozi ndi kubalalitsa anthuwo. Loweruka pa 2 apolisi adanjata mnyamatayo komanso adapeza mfuti yomwe ati adaphera mkuluyo. - Mneneri wapolisi ya Blantyre Elizabeth Divala wati mnyamatayo akusungidwa ndi apolisi kuti akaonekere kubwalo la milandu komwe akayankhe mlandu wakupha. - Iye adati ntchito yofuna kukhwimitsa chitetezo ku Chirimba kumene kulibe polisi ili mkati. - Miyezi iwiri yapitayi zigawenga zidapha mphunzitsi wamkulu pa sukulu ya Namiwawa, sukulu yomwe yatalikana ndi mamita 100 ndi polisi ya Kabula. Anthu adakwiya ndi polisiyi idalephera kuteteza. - Bessam Kalonjeka wa ku Chirimba wati ndibwino apolisi asiye kulekerera ngati akufuna kuti chitetezo chikhalepo. - Anthu ena akhala akudzudzula kuti ndalama zomwe zikupita ku Polisi sizikhala zokwanira. Chitsanzo chaka chatha polisi ya Blantyre yomwe ili ndi nthambi 11 idalandira K2 miliyoni chaka chonse zomwe amati sizokwanira. -" -ID_qhUCDvHo,"Ma Queens alephera ofikafika -Malawi Queens meet Jamaica today -Zowawitsa! Mpake Mwawi Kumwenda ndi Sindi Simtowe adalira chingangadza Lachisanu atalephera pangonongono kuwolotsa ma Queens kuti afike mndime ya semifainolo mumpikisano wa chikho cha mpira wa ntchemberembaye cha padziko lonse (World Netball Cup), womwe ukuchitikira ku Sydney mdziko la Australia. Iwowa adagonja ndi timu ya Sunshine Girls ya ku Jamaica ndi zigoli 63 kwa 62. Kunena zoona, ma Queens adachita chamuna ndipo Mmalawi aliyense ayenera kunyadira kuti iwo sadachititse dziko manyazi. Aliyense, osewera ndi makochi awo adadzipereka, koma tsoka likalimba ndi mmene zimakhalira. Amati nguluwe idalira msampha utaningaakadangoipambana apa basi zikadetha kuti Malawi ikhale mu Top 4 padziko lapansi. -" -ID_qklGQnfO," MEC yachotsa maina 13 244 mkaundula Bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) lachotsa mkaundula maina 13 244 omwe eni ake adawalembetsa kopotsera kamodzi zomwe lati nzotsutsana ndi malamulo azitsankho. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ansah: Amalembetsa koposa kawiri Wapampando wa bungweli Jane Ansah ndiye adalengeza izi Lachiwiri mu mzinda wa Lilongwe moti eni mainawo azengedwa mlandu wophwanya malamulo azisankho a dziko lino. - Maina ena amapezeka kangapo mkaundula ndiye tawachotsa koma eni mainawo aphwanya malamulo a chisankho a dziko lino, watero Ansah. - Bungwe la MEC lidachita mchape wa kaundula wa za chisankho kalembera atangotha ndipo udapeza kuti chiwerengero cha anthu omwe adalembetsa kuti adzavote chaka cha mawa chakwera. - Ichi nchifukwa chake anthu akuyenera kukatsimikiza ngati maina awo adakali mkaundulamo. - Anthu omwe maina awo amapezeka kangapo mkaundula, maina enawo tafufuta nkusiya kumodzi ndiye mpofunika kuti anthu akatsimikize komwe adalembetserako kuti azidziwiratu komwe kuli dzina lawo, watero Ansah. - Poyamba MEC idalengeza kuti anthu 6 856 295 ndiwo adalembetsa mkaundula wa zisankho za chaka cha mawa, koma litachita mchapewo, chiwerengero chatsika kufika pa 6 859 375 kutanthauza kuti poyambapo maina 3 080 adadumphidwa powerenga. - Ansah wafotokoza kuti kusinthaku kwadza chifukwa maina ena amasemphetsedwa panthawi yakalembera koma atachita mchapewo, maina onse awalondoloza. - Maina ena amalowetsedwa molakwika mmakina, koma takonza zonse ndipo pano zonse zili bwino. Palibenso munthu amene dzina lake lingapezeke koposa kamodzi mkaundula, watero Ansah. - Mkulu wa bungwe lothandizira kayendetsedwe ka zisankho la Malawi Electoral Support Network (Mesn) Steve Duwa wapempha kuti ayambe waona kaye lipoti la MEC asanapereke ndemanga yake, koma wati nzodabwitsa kuti ngakhale maina ena achotsedwa mkaundula chiwerengero cha odzaponya voti chakwera mmalo motsika. - Chipani cha Malawi Congress Party (MCP) chomwe chidadandaula kwambiri ndi momwe kalembera adayendera, chati chimayembekezera kuti chiwerengero cha anthu mkaundula chikhoza kusintha, koma sichimayembekezera kutsintha kwakukulu ngati momwe zakhalira. -" -ID_qopAfEMo," Chikondi chiphetsa amuna awiri Nthawi zina chikondi chikafikapo, chimazunguza mutu. Amuna awiri mmaboma a Machinga ndi Zomba adzikhweza sabata yathayi nkhani ya chikondi itavuta. - Chisale watuluka nkumangidwanso Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Mneneri wapolisi kuchigawo chakummawa Thomeck Nyaude watsimikizira Msangulutso za imfa ya Chrispine Botomani wa zaka 22 wa mmudzi mwa Silulu kwa T/A Nkula mboma la Zomba ndi Moses Ndege wa mmudzi mwa Tchuka kwa T/A Chikwewu mboma la Machinga. - Nyaude adati woyamba kudzipha adali Botomani amene adadzipha pa 25 October pamene adadzimangirira kunkhalango ya Chilunga mumzindawo. - Iye adati Botomani ankasalidwa ndi apongozi ake akazi pomunena kuti ndi mphawi ngakhale iye ndi mkazi wake akhala zaka zisanu ndi kudalitsidwa ndi mwana mmodzi. - Mu 2013, mwamunayo adapita ku Lilongwe kukayangana maganyu. Apa makolo ake a mkaziyo adamuthawitsa mwana wawo kuti azikakhala ku Mangochi kwa achibale. - Koma chifukwa chomukonda mwamuna wake, mkaziyo adadziwitsa Botomani za ulendowo ndipo mwamunayo adapita ku Mangochiko komwe adagwirizana kuti asinthe malo okhala, adatero Nyaude. - Mneneri wa polisiyo wati awiriwa adasamukira kwa Chikanda mboma la Zomba komwe amakhala pamene makolo ake a mtsikanayu amakhala ku Matawale mbomali. - Koma wapadzala adavumbulutsa wa patsindwi pamene mkaziyo adauza mwamuna wake kuti amuperekeze kwa makolo ake koma ati adamuuzitsa mwamunayu kuti sakafika pakhomopo chifukwa amaonerana mkodi ndi apongoziwo. - Akumuperekeza, adakumana ndi apongoziwo. Adayamba kumutukwana motheratu zomwe zidakwihyitsa bamboyo, adatero Nyaude. - Apa, iye adathamangira kunkhalangoko komwe adakadzikhweza koma ati adasiya kalata ya masamba anayi koma mbali imodzi ya kalatayo idati: Apongozi mutsale bwino, mundisamalire mkazi wangayo padziko lapansi pano koma kumwamba tikakumana [ndipo] tikakwatirananso. Mundilelere mwana wanga.chikondi si chuma koma kugwirizana. - Koma Nyaude wati palibe amene wamangidwa ndi imfa ya bamboyu ponena kuti palibe mlandu womwe wapalamulidwa. - Mawu okha si mlandu. Inuyo kutukwanizana ndi mnzanu palibe mlandu ulionse. Ndiye palibe amene akuyenera kuzengedwa mlandu chifukwa cha imfa ya Botomani, adatero Nyaude. - Pa nkhani ya ku Machinga, Nyaude adati malemu Ndege adakwatira akazi awiri omwe samasangalala kuti mwamunayo azipita kwa mkazi wina. - Amayiwa amakhala nyumba zosiyana, ndiye mkazi aliyense adamupatsa masiku ake amene amakhala ndi bamboyo zomwe sizimasangalatsa akaziwa chifukwa aliyense amafuna mwamunayu akhale wake, adatero. - Iye wati izi zidasokoneza bamboyu amene adaganiza zodzipha podzimangirira mkazi wake wamkulu ali kumunda pa 1 November 2015. -" -ID_quXFRPkA," Ma Queens ndi mphatso Lolemba lapitali, mafumukazi athu, ma Queens, adali ku nyumba yachifumu ya Sanjika mumzinda wa Blantyre kumene mtsogoleri wadziko lino Peter Mutharika adawaitana ku nkhomaliro. Izi adachita pofuna kuwathokoza pantchito imene adagwira mumpikisano wadziko lonse wa Fast5. Iwo adali panambala 3. Mtsogoleri wa dziko linoyo adawapatsa asungwanawo mphatso ndi K300 000 aliyense zimene asenza pachithunzipa. -" -ID_rIkPdtZy," Za mafumu mmatuni ndi mmizinda Kalata yangayi ndikulemba kubwereza zomwe nthawi ina patsamba lomwe lino ndidadandaulapo zokhudza maufumu a mmizinda ndi mmatauni. Lero ndabweranso kupempha boma kuti libwere poyera popanda kuzengereza kutiuza kuti maufumu alipo mmalokeshoni athuwa ndi mmapuloti kapena ayi zinthu zisanafike poipa. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mfumu ya mzinda wa Blantyre: Noel Chalamanda Monga mumzinda wa Blantyre muno, chomwe ndikudziwa ndi choti a Malawi Housing Corporation ndi omwe amagawa nyumba kapena mapuloti kwa amene apeza mwayi panthawiyo. Si mfumu imene imagawa nyumba kapena puloti. Lero lino kwabadwa mafumu amene akuika anthu mmalokeshoni ndi mmapuloti muukapolo. - A boma adziwe kuti mafumuwa akhazikitsa timalamulo tozunza komanso kuba monga kukalipira ndalama pamene mukukapereka uthenga wa maliro (mabanja a ku Chimwankhunda mumzinda wa Blantyre amalipira K3 000 ena mpaka K4 000 kwa mfumu Zingwangwa). Tangoganizani, ndi mabanja angati amene aferedwa ndipo akusowa kuti athandizidwe? Khansala wa derali akudziwa bwino za nkhani imeneyi. - Chomwe ndikudziwa ine ndi choti mfumu ya mzinda uno ndi Mayor ndipo amathandizidwa ndi makhansala amene timasankha mmawodi athu. Za mafumuzi ine sindikugwirizana nazo chifukwa cha kusokoneza. Mafumu kumudzi, osati mtauni muno. -" -ID_rNrmXOGD," Kubwera kwa 1 000 Kwacha kukusonyeza sizikuyenda Kubwera kwa ndalama ya K1 000 yogwirana ndi chisonyezo kuti zinthu sizili bwino pa chuma mdziko muno, atero akadaulo a zachuma, andale ndi ena. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Akuluakuluwo adanena izi kutsatira kulengeza kwa gavanala wa nkhokwe ya mabanki mdziko muno (Reserve Bank of Malawi), Perks Ligoya Lachisanu lapitalo kuti pofika Julaye chaka chino, dziko lino likhala ndi ndalama yatsopano ya pepala ya K1 000. - Mkulu wa bungwe lounikira za chuma la Malawi Economic Justice Network (MEJN) Dalitso Kubalasa, yemwe adali nduna yazachuma mboma la UDF yemwenso ndi phungu wa ku Nyumba ya Malamulo, Cassim Chilumpha, mkulu wa bungwe loona ufulu wa ogula la Consumers Association of Malawi (CAMA), John Kapito, kudzanso anthu ena ati ganizo lobweretsa K1 000 yapepala ndichisonyezo kuti ngombe zayangana kudazibomu. - Malinga ndi Kubalasa, kupangidwa kwa K1000 kukutanthauza kuti ndalama ya dziko lino yachepa mphamvu. - Zili choncho chifukwa ndalama zomwe timagulira katundu wochuluka zaka zapitazi sungagwiritsire ntchito lero ngati ukufuna kugula katundu yemweyo, adatero Kubalasa. - Izi zikusemphana ndi kulankhula kwa Ligoya yemwe adati kubweretsa kwa ndalama yatsopanoyo, ndi kuchepetsa kukula kwa ndalama zina zapepala sizikutanthauza kuti zinthu sizili mchimake koma kuunikira zoti ndalama yapepala ya K500 ikugwiritsidwa ntchito kwambiri. - Ligoya adati padakali pano pa ndalama 100 zomwe zimasindikizidwa, 85 zimakhala ma K500, choncho nkofunika kubweretsa ndalama yokulirapo. - Chilumpha, yemwenso adali wachiwiri kwa mtsogoleri wadziko lino mu 2004 mpaka 2009, wati kubwera kwa K1 000 ndiumboni kuti boma likuvomereza kuti zinthu mdziko muno sizili bwino. - Iye wati maiko amene mitengo ya katundu ili yotsika ndalama zawo zimakhala zochepa monga, dziko la South Africa, Britain ndi United States. Malinga ndi Chilumpha, ndalama yaikulu kwambiri ku South Africa ndi 200 rand, ku Britain ndalama yaikulu kwambiri ndi 60 pomwe ku America ndalama yaikulu kwambiri ndi $100. - Ngati tikufika pokhala ndi K1 000 ndiye kuti tikulowera ku zomwe adaziona ku Zimbabwe kapena Zambia komwe ndalama yaikulu imagula zochepa, adatero Chilumpha. - Iye adati K500 ikumakwanira kungogula buledi ndi sugar zomwe zikusonyeza kuti kubwera ndi K1 000 ndikuthina kwa zinthu. - Koma Chilumpha wati kuchepetsa ndalama zina kulibe vuto koma nthawi yokonzera ndalamayi ndiyo ili yoipa kaamba ka vuto la zachuma lomwe layanga mdziko muno. - Uku kuli ngati kutenga madzi mkapu ndikukathira mumtsinje. Ndibwino tidikire nthawi ina, adatero phunguyu. - Ndipo Kapito wati dziko likafika pobweretsa ndalama ina zimasonyeza kuti yachepa mphamvu. - Iye wati izi zili chonchi chifukwa katundu amene amagulidwa ndi ndalama yochepa akugulidwa ndi ndalama yaikulu. - Kapito adati K500 tsopano yayaluka, chifukwa ikugula katundu ochepa. - Katundu amene timagulira K500 lero uyenera kutulutsa K2 000 pakatundu yemweyo. Kwacha yagwa mphamvu. K1 000 sikuti ikulowa mmalo mwa K500 koma mwina ili ngati K300, Kapito adatero. - Iye adati mwachitsanzo, mu 2001 pomwe ndalama ya K500 imabwera, ulendo wina wabasi umakwanira ndalama imeneyo, koma adati padakali pano ulendo omwewo, K1 000 siingakwanire. - Kapito wati kuchepetsa ndalama zina chingakhale chosangalatsa chifukwa dziko lino ndilokhalo lomwe lidali ndi ndalama zikuluzikulu. - Ndipo Nelson Chasauka wa mmudzi mwa Mphusa kwa T/A Ndamera mboma la Nsanje wati ndalamayi yakulitsa kotero singathandize. - Mkuluyu wati zikadakhala bwino ndalamayo ili ndi mphamvu chifukwa bwenzi zogula zikuchuluka. - Samuel Chimowa wa kwa Kameza kwa T/A Machinjiri mumzinda wa Blantyre wati monga wa buzinesi sakuona kuti K1 000 ibweretsa phindu pantchito yake. - Timavutika kuti tipeze ndalama yosintha, tizivutika kwambiri. Zikusonyeza kuti mphamvu ya ndalama [yathu] siili bwino, adatero mkulu wogulitsa zitsulo zagalimotoyu. -" -ID_rOtYYSNZ," Khama mu ulimi wa mtedza Kwa alimi monga Lipherani Mkhupera wa mboma la Zomba, amachengetera bwino mbewu ya mtedza kuti apindule nayo. Chifukwa cha ichi, ulimi wa mtedza ndi gawo lofunikira kwambiri pa ulimi osiyanasiyana omwe amachita. HOLYCE KHOLOWA adacheza ndi mlimiyu motere: Munda wa mtedza wa Mkhupera Kodi ulimi wa mbewu ya mtedza mudayamba liti? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ulimiwu ndidauyamba mu 1990 ndipo padakali pano, ndikusangalala kuti ndakwanitsa zaka zopyola 25 ndikulima mbewuyi. - Nanga chidakukopani pa ulimiwu nchiyani? Bambo anga ankalima kwambiri mbewuyi choncho nditaona momwe amachitira komanso kupindulira, ndidaganiza zoti ndilowe mmalo mwawo. - Kodi ndi phindu lanji lomwe mungaloze kuchokera ku mbewuyi? Ndimapeza ndalama zomwe zimandithandiza ku ulimi osiyanasiyana umene ndimachita pa famu yanga. Mwachitsanzo, pafupifupi ndalama yonse yolipira anthu ogwira ntchito pa famuyi imachokera mu mtedza. - Kuonjezera apo, phwemphwa za mtedza ndikasankhamo wabwino ndimasakaniza ku zakudya za nkhumba ndipo makoko ake ndimadyetsera akalulu. - Nanga msika wa mbewuyi mumaupeza bwanji? Mzaka zonsezi ndakhala ndikulima mbewuyi mogwirizana ndi makampani osiyanasiyana omwe amaigwiritsa ntchito. Kuonjezera apo, ndimagulitsa mbewu ya mtedza yovomerezeka ku bungwe la Eye of the Child Malawi (ECM). Mtedza wina ndimagulitsa kwa anthu ama bizinesi angonoangono monga ma venda pamene wina ndimaupanga nsinjiro ndikumagulitsa. Kodi mtedzawu mumawulima komanso kuwusamalira motani? Ulimi wa mtenda ndi umodzi mwa ulimi omwe ndiosalowa mthumba kweni kweni kusiyanisa ndi mbewu zina chifukwa sugwiritsa ntchito feteleza. Chachikulu chomwe chimafunika ndi kutsata ndondomeko zonse zoyenera. - Mwachitsanzo, timadzala mtedza mvula yoyambilira. Pakadali pano, alimi akulimbikisidwa kubzala mtedza kutsata mmikwasa iwiri pa mzere umodzi kuti zokolola zichuluke. Timakonza mizele yotalikana mosachepera masentimita 75 ndipo pamwamba pake timapaphwaphatitsa. Izi zimathandiza kuti tikhale ndi mpata okwanira kuika mizele iwiri ija. Mbewu ya mtedza ndi ya Chitedze Groundnut 7 (CG7) chifukwa imacha msanga komanso imabeleka mochuluka. Ndimabzala mtedzawu mu mapando otalikirana masentimita 15 komanso mmikwasa yotalikiranai masentimita 30. Ukamera mtedzawu, timalowa gawo lopalira. Mbewuyi siyenera kukhala mutchire choncho sitidikila kuti udzu ukule. Mtedza ukakula ndipo ukayamba kutulusa dzala zomwe zimayenera kulowa mdothi nkuika mtedza, timayamba kubandira kapena kuti kukwezera mizere ndi cholinga choti ubereke mochuluka. Nanga mumadziwira chiyani kuti mtedza wakhwima? Mtedza ukakhwima, masamba ake amayamba kupanga timadontho takuda komanso amaoneka mwachikasu, ndipo ena amathothoka. Zizindikirozi zikaoneka, ndimadziwa kuti mtedza wakhwima choncho ndimayamba kukumba. Ndikamaliza kukumba, ndimauyanika pa dzuwa kuti uwume chifukwa ngati sudaume bwino, umachita chuku. -" -ID_rQcEDOqz," Muli mphamvu mu ukhondo Bungwe la Water for People Malawi (WPM) lomwe cholinga chake nkuonetsetsa kuti anthu mdziko muno azimwa madzi aukhondo, komanso kukhala ndi zimbudzi zabwino lati mu ukhondo muli mphamvu chifukwa munthu sadwaladwala choncho amagwira ntchito molimbika. - Bungweli layankhula izi Lachiwiri ku Chiradzulu pa mwambo wosayinirana ndondoneko za ntchito za ukhondo ndi khonsolo ya mbomalo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Chavula: Ukhondo umathandiza kupewa matenda Malingana ndi mkulu wa bungweli mdziko muno Kate Harawa, ndondomekoyi ndi ya zaka zitatu ndipo bungweli laika padera K2.5 biliyoni yogwirira ntchitoyi mbomalo. - Tikufuna anthu onse, zipatala komanso sukulu zonse za mbomali zikhale ndi madzi ndi zimbudzi zaukhondo kuti mavuto omwe amadza kaamba kosowa zipangizozi achepe, iye adatero. - Kuonjezera apo, mkuluyu adati anthu aziphunzitsidwa ukhondo wa pa thupi ndi pakhomo pawo. - Iye adafotokoza kuti boma la Chirazulu lidatsankhidwa mwa maboma 7 omwe bungweli lidachitamo kafukufuku chifukwa cha chidwi chomwe lidaonetsa poyankha mwa msanga mafunso komanso kukula kwa vuto la kusowekera kwa zipangizo zaukhondo. - Bwanankubwa wa khonsoloyi Reinghard Kaweta Chavula adati mwa anthu 100 aliwonse a mbomali, 73 ndi omwe amakwanitsa kupeza madzi abwino ndipo 63 okha ndi omwe ali ndi zipangizo za ukhondo monga zimbudzi. - Kubwera kwa ndondomekoyi kwapereka chiyembekezo ndipo tili ndi chikhulupiriro kuti pakutha pa zaka zitatu boma la Chirazulu lidzakhala limodzi mwa maboma omwe akuchita bwino kwambiri pankhani ya ukhondo, iye adatero. - Chavula adati izi zidzathandiza kupewa matenda monga wotsegula mmimba omwe amadza kaamba ka kusowekera kwa madzi abwino ndi ukhondo. - Iye adati pamapeto pake anthu azidzakhala kalikiliki ndi ntchito zotukula maanja awo. -" -ID_rczRHtLP,"Apolisi Avulala Populumutsa Mayi Oganiziridwa Kuti ndi wa Sataniki Wolemba: Thokozani Chapola a.mw/wp-content/uploads/2019/10/MARIAM-ED.jpg 472w"" sizes=""(max-width: 300px) 100vw, 300px"" />Akumuganizira kuti ndi wa satanic-Chinunga Chipwirikiti chinabuka lachinayi pakati pa apolisi ndi anthu ku Chinamwali mu mzinda wa Zomba pomwe anthu okwiya amafuna kulanga okha mayi wina yemwe akumuganizira kuti ndi wa sataniki. -Wachiwiri kwa wofalitsa nkhani za apolisi mchigawo cha kummawa kwa dziko lino, Sergeant Tionge Kayenda wati apolisi awiri avulala pa chipolowechi ndipo mmodzi anakomoka atagendedwa ndi miyala ndi anthu okwiyawa. -Anthuwa akuti akuganiza kuti mayiyu Mariam Chinunga wapha anthu angapo kuti apeze chuma chake chomwe ndi galimoto zisanu ndi minibus zitatu mu miyezi itatu yokha. -Padakalipano apolisi amanga mkulu wina yemwe sadamutchule dzina kaamba koyambitsa chisokonezochi. -" -ID_rdhYekQn," Kupewa moto mu Dzalanyama kuteteza madzi Anthu ozungulira nkhalango ya Dzalanyama mmaboma a Lilongwe ndi Mchinji awapempha kuti apewe kuyambitsa moto mwachisawawa kuti ateteze ndi kusamalira zachilengedwe mderalo. Kudzera mndondomeko ya Conservation and Sustainable Management of Dzalanyama Forest Reserve (CosmaDFR), nthambi ya za nkhalango yalimbikitsa ntchito yoteteza nkhalango ya Dzalanyama kuti zachilengedwe zibwezeredwenso mnkhalangoyo zimene zithandizenso kuti kapezekedwe ka madzi kakhale kodalilika. Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Dzalanyama Forest Kuchulukana kwa anthu okhala mozungulira nkhalango ya Dzalanyama komanso mumzinda wa Lilongwe, kukula kwa ntchito za mafakitale kuphatikizapo kusadalilika pa kagwedwe ka mvula ndi zina mwa zifukwa zimene zikuika pachipyezo nkhalangoyi komanso kapezekedwe ka madzi mu mzindawu kotero mabungwe ndi nthambi zosiyanasiyana za boma zikuyenera kugwirana manja kupeza njira zochepetsera vutoli. Kafukufuku waposachedwapa anapeza kuti chilengedwe mmadera ambiri ku nkhalango ya Dzalanyama, chinaonongeka podula mitengo zimene zapangitsa kuti nthaka yambiri ikokolokere mumtsinje ndi kukakwilira damu la Malingunde. Zinyalala zikupitilira kutaidwa mwa chisawawa komanso anthu ambiri atsekula minda mphepete mwa nkhalangoyi zimene zathandizira pa kuonongeka kwa chilengedwe. Pamwambo wozindikiritsa anthu kuopsa kwa moto ku chilengedwe umene unachitikira mmudzi mwa Mkokoto ku Lilongwe, Moses Njiwawo amene amayendetsa ntchito za pulojekitiyo anadandaula ndi kuchuluka kwa moto umene ukuononga chilengedwe mnkhalango ya Dzalanyama kuphatikizaponso kukwiririka ndi kuchepa kwa madzi mdamu la Malingunde. - Pulojekitiyo ikuyembekezekanso kupindulira kampani ya Lilongwe Water Board limene limapopa madzi kuchokera a mmadamu a Kamuzu 1 ndi 2 ku Malingunde. Kaamba ka matope ochuluka amene akudza chifukwa cha kukokoloka kwa nthaka, zapangitsa kuti madzi akhale ochepa komanso kulitengera bungweli ndalama zochuluka pa mankhwala amene limagwiritsa ntchito potsukira ndi kusefa madziwa zimene zapangitsa madzi azigulitsidwa pa mtengo okwera. Mkulu wofalitsa nkhani ndi kuphunzitsa anthu mpulojekitiyo, Charles Gondwe, adati posachedwapa pachitika kafufuku wotsimikiza kukula kwa malo amene anakhudzidwa ndi moto mnkhalangoyi chifukwa zithunzi za mlengalenga kudzera pa makina a nternert zikuonetsa kuti malo ambiri a nkhalango ya Dzalanyama munatenthedwa. Mfumu Masumbankhunda idayamikira boma la Japan kaamba ka thandizo limene likupita ku nthambi ya za nkhalango pa chilinganizo cha CosmaDFR zimene zotsatira zake zipindulira anthu okhala mozungulira nkhalangoyi. -" -ID_rfNFssik," Nandolo wa makono ndiye yankho Ngakhale mitengo ya nandolo siyinali bwino kwenikweni chaka chatha, Jonath Goliath wa mboma la Neno akuti adachita mphumi popeza adagulitsa pa mtengo wabwino ndipo izi zidamupatsa mphamvu kulima wochuluka kusiyana ndi zaka zonse kuti aphenso makwacha koma mphuno salota, akuti sakudziwa ngati lotoli likwaniritsidwe chaka chino. ESMIE KOMWA adacheza naye motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kodi chaka chatha ulimi wa nandolo udayenda bwanji? Alimi ambiri adaliratu Kunena zoona, zidandiyenderadi chifukwa ndinagulitsa pa mtengo wa K600 pa Kilogalamu pomwe nthawi imeneyo anthu ambiri amagulitsa pa mtengo wa K250 pa kilogalamu ndipo ndidapeza ndalama zochuluka ndithu nchifukwa chake ndidapanga chisankho cholima nandolo wochuluka koma momwe zilili panopa, ndayamba kukhumudwa. - Goliati: Sindinakolole nandolo kuti aume bwino Chidachitika nchiyani kuti mugulitse motero pomwe ena amagulitsa motsika? Ndidachita mwayi kugulitsa ku bungwe la Shire River Basin Management komwe panopa ndizokaikitsa ngati atigulenso potengera kuti panopa nandolo wayamba ndikutsika mtengo kwambiri. - Simunapange nawo mgwirizano kuti chaka chino akuguleninso? Dongosolo lidali lotero koma mkatikati mwa mgwirizano wathuwu, kwapezeka kuti zinthu zayamba kusokonekera, zikuoneka ngati apeza alimi ena omwe awagule chaka chino kotero ndidangozisiya mkumayembekezera kuti mwina chaka chino mitengo ikhala yabwino koma panopa ndi momwe mavenda ayamba kugulira, sindikuona tsogolo. Izi zikutibwezera mmbuyo ife alimi chifukwa tidakakhala kuti timagulitsa mwabwino mzaka zonse, bwenzi miyoyo yathu ikutukuka. - Ndi zinthu zanji zomwe mungaloze kuti mudapeza kuchokera ku ulimiwu? Ndalama yomwe ndakhala ndikupeza kuchokera ku ulimiwu yatukula pakhomo panga ndithu chifukwa ndidamanga nyumba, ndidagula njinga yamoto, ndidapeza ziweto monga mbuzi ndi nkhuku moti chaka chino ndi momwe ndalimira ndimayembekezera zinthu zopotsera pamenepa ndithu. Kuonjezera apa, ndalama yotsalayo ndidagwiritsa ntchito kulimitsa mmunda komanso kugula mbewu yamakono yotchedwa Mwayiwathu Alimi ndi mankhwala othandizira kuti achite bwino otchedwa Nyonga Pack. - Nandolo amafunanso mankhwala? Inde ndipo ndi yemwe amachita bwino kwambiri kusiyana ndi kungolima mwachisawawa moti inenso zaka za mmbuyozi ndimangolimapo koma ndazindikira chaka chathachi kutabwera a kampani ya Farmers Organisation Limited(FOL)kudzatiphunzitsa. Ndidagula mbewuyi ndi mankhwalawa ndipo wachita bwino kwambiri kusiyana ndi zaka zonse. - Tafotokozani ubwino wobzala mbewu ya makonoyi komanso kugwiritsa ntchito mankhwalawa paulimiwu. - Ubwino ndiye ndi wosayamba ndipo ndawuona chifukwa maberekedwe ake ndi osiyana kwambiri ndi njira zachikale. Kuonjezera apa, nandolo wake amakhala wosiririka mmaonekedwe. Chaka chatha, nandolo adaonongeka ndi mbozi komanso maluwa amangoyoyoka zomwe zidapangitsa kuti asabereke kwambiri koma chaka chino zimenezi sizinachitike ndipo ndakhulupirira kwambiri kuti mankhwalawa ndiwothandiza chifukwa malo omwe sindinathire, sanachite bwino ngati momwe wachitira winayu. Padakalipano, sindinayambe kukolola ndikudikira amalizike kuuma koma ndili ndi chiyembekezo kuti ndikolola wochululuka kwambiri. - Kodi kulima nandolo mwa bizinesi mudayamba liti? Kulima kwenikweni ngati buzinesi ndidayamba mu 2012 pomwe ndidayamba kudziyimira pandekha. - Chinakukopani kwambiri mu ulimiwu nchiyani? Kwambiri ndimafuna mbewu yomwe ikhonza kumandibweretsera ndalama zochulukirapo ndipo nditaganiza bwino ndidaona kuti nandolo ndikhonza kupindula naye. - Kusonyeza kuti zaka za mmbuyozo mitengo yake inali yabwino kwambiri? Tikhonza kutero kusiyana ndi momwe zilili panopa. - Nanga mzaka zonsezi, ndi mavuto anji omwe mwakhala mukukumana nawo mu ulimiwu? Mavuto omwe ndimakumana nawo ndi monga timbozi ndimanenato komanso kuyoyoka kwa maluwa zomwe zimandipangitsa kuti ndisamakolole mokwanira koma panopa momwe ndazindikira za kugwiritsa ntchito mankhwalawa komanso mbewu ya makono, ndi mbiri yakale. Dandaulo ndi ndalama yogulira makamaka mitengo ikakhala yotsika motere chifukwa sitipeza phindu loti tikhonza kukagulira nyengo ikubwerayi. -" -ID_rgDYRbII,"Lightning kills 2, Injures 3 Minors in Mangochi Two sisters Aisha Patrick(14) and Stella Mussa(20), have died while three others have been injured after being struck by lightning. -Confirmed the incident Daudi According to Mangochi Police Deputy Publicist Amina Tepani Daudi, the incident occurred on the evening of March 26, 2020 in the area of Traditional Authority Jalasi. -It is reported that both deceased and victims are close relatives. On this fateful day all of them were chatting on the veranda while it was raining. Unfortunately lightning struck all of them and the two died on the spot and left the other three with serious burn wounds. -The injured have been admitted at Muli Bwanji Community Hospital. Postmortem for the two conducted at the same hospital revealed that death was due cardiogenic electric shock. -Both deceased and victims hail from Village Minyanga Traditional Authority Jalasi in Mangochi. -" -ID_rgdmGEWz,"Akhristu 138 Alandira Ulimbitso ku parishi ya Ntcheu Wolemba; Glory Kondowe Mkulu woona za utumiki mu dayosizi ya Dedza bambo Peter White lamulungu alimbikitsa akhristu omwe alandira sacrament la ulimbitso ku parish ya Ntcheu kuti akhale atumiki odalirika mu mpingo wa katolika. -Bambo White anena izi pa mwambo wa chaka cha ulimbitso omwe unachitikira ku parishi-yi. -Pa mwambo wu akhristu 138 ndi omwe alandira sacrament-li. -Iwo ati sacrament la ulimbitso ndi chiyambi cheni cheni cha utumiki mu mpingo choncho apempha achinyamata omwe alandira sacramentili kuti akhale atumiki wodalirika mu mpingowu. -Sacramentili lili ndi zotsatira zazikulu monga mlungu mzimu oyera yemwe amatipatsa chilimbitso, nzeru zapandera ndi utumiki wapadera kuti timutumikire, anatero bambo White. -Wapampando wa parisiyi a Lawrence Chungu ati ekeleziya wakula ndipo ndi wokodwa ndi chidwi chomwe makolo ali nacho popititsa patsogolo chikhristu komanso moyo wa ana awo. -" -ID_rgjPjUJi," Makuponi adza ndi misonzi Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Bungwe la alimi la Farmers Union of Malawi (FUM) komanso alimi ena apempha boma kuti likonzenso ndondomeko ya feteleza wotsika mtengo. - Pempholi ladza pamene zadziwika kuti kampani zimene zidapatsidwa mwayi wogulitsa alimi feteleza zikulephera kufikira madera onse komanso kuti mitengo yawo ndi yoboola mthumba. - Clara Nyandula wa ku Bamba kwa T/A Phambala mboma la Ntcheu wakhala akugulira feteleza wake pasukulu ya Matchereza chiyambireni ndondomeko yotsika mtengoyi. Pasukulupa akuti pamafika feteleza wa midzi 20 ya mwa T/A Phambala. Chaka chino akuti feteleza sadafike. - Banda kutha mtunda atagula feteleza Chimanga chafika popota, koma feteleza sitinagule. Pachifukwachi, tidaganiza zopita mboma la Balaka komwe tidakagula. Tidauzidwa kuti thumba ndi K7 000 la makuponi koma kukafika uko tagula thumba pa mtengo wa K12 000, adatero Nyandula. - Kuchoka mboma la Balaka kupita ku Ntcheu, thumba limodzi akuti amalipira K1 300. Zonse akuti zimalowa K14 000 kuti thumba likafika mmadera awo. - Zandiwawa kwambiri, sindidayembekezere kuti zifika pamenepa, ndi bwino ndondomeko ingotha chifukwa sindidaone ubwino wake, adatero mlimiyu. - Naye Frank Banda wa mmudzi mwa Namkumba kwa Senior Chief Somba mboma la Blantyre akuti nthawi zonse amagula feteleza pa Mpemba koma chaka chino feteleza sadafike. - Banda, amene tidamupeza mchikhamu cha ofuna kugula feteleza kukampani yogulitsa feteleza ya Optichem mumzinda wa Blantyre, adati ndondomeko ya chaka chino ndi yozunza alimi. - Ndinabwera kuno kuti ndidzagule matumba awiri omwe ndi K14 000, koma kudabwa akundiuza kuti thumba limodzi ndi K8 500, adatero iye. - Nako ku Zomba zasokonekera. Khansala wa wodi ya Mtungulutsi ku Zomba Lisanjala, Wilson Likusa, wati wodi yake muli anthu 2 000 amene adalandira makuponi koma matumba 200 okha ndiwo adafika. - Nzachisoni, chifukwa ngakhale mtengo wa thumba la feteleza ndi K11 000 komanso kuti ugule ukuyenera udutsire mwa munthu wina, adatero iye. - Senior Chief Kabunduli ya mboma la Nkhata Bay yati mavuto a chaka chino aposa a zaka zonse ndipo ngati boma silisamala zinthu zipitirira kuipa. - Tingolakwapo apa, tatopa ndi kudikira feteleza. Sitikudziwa kuti titani chifukwa madandaulo athu sakumveka. Alimi sadagule feteleza mpaka lero pamene chimanga chikupota, ndi zoona izi? adafunsa Kabunduli. - Izi zakhumudwitsa mkulu wa bungwe la Farmers Union of Malawi, Alfred Kapichira Banda yemwe wati alimi sangapeze phindu ngati boma silichotsa zotsamwitsazi. - Iye adati: Alimi ambiri sadagule feteleza. Ku Dowa, Kasungu mpaka Salima alimi akudandaula nkhani yake yomweyi. Komanso ku Dowa alimi ena akugula feteleza pa K24 000 thumba limodzi. - Uku ndi kupha alimi, palibe tsogolo ndipo tikupempha boma kuti lithamange kumva mavuto amene alimi akukumananawo ndipo akonze zinthu zisadavutitsitse, adatero Banda. - Mneneri wa unduna wa zamalimidwe, Hamilton Chimala, wati ndondomekoyi yabwera moyeserera kaye ndipo zomwe akufuna ndi kuthana ndi chinyengo. - Tidagwirizana kuti kampanizo zikwanitsa kufikira alimi, ndiye ngati nzoona kuti alimi ena mpaka lero sadagule feteleza chifukwa akumusowa, ndiye ndi zachisoni, adatero Chimala pamene adati unduna wawo uwunguza zotsamwitsa zonse. - Boma lidasintha ndondomeko ya zipangizo zotsika mtengozi pamene lidaika K15 000 pathumba lililonse lomwe mlimi agule ndi koponi. - Thumba lililonse, boma lidaikapo K15 000. Kusonyeza kuti mlimi azigula thumbalo motsika mtengo ndi kuponi ndipo ifeyo tidzapatsidwa kuponiyo ndikulipira kampani yomwe mlimiyo adakagula feteleza wake. - Izi zikusonyeza kuti mitengo izikhala yosiyana, zili kwa mlimi kusankha komwe akufuna kukagulira feteleza wake, adaonjeza. -" -ID_rkAaKYoj," Katundu wakwera udyo, atero anthu Amalawi akonzekere kulira chifukwa cha kukwera udyo kwa mitengo ya zakudya ndi katundu wina komwe kwachitika kuyambira mwezi wa June chaka chino, latero bungwe la Centre for Social Concern, lomwe limaona momwe moyo wa anthu ukuyendera pankhani za chuma. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Bungweli lati kafukufuku wawo waonetsa kuti mmaboma a Karonga, Mangochi, Mzuzu, Lilongwe, Zomba ndi Blantyre, zakudya zakwera mtengo zomwe zivulaze Amalawi. Nawo anthu mmidzi akuti ali pamoto ndi kukwera mtengo ka zakudya. - Zakudyazi ndi monga nyemba, mpunga, usipa, bread, sugar, mafuta ophikira, chimanga, chinangwa ndi zina zomwe munthu amayenera agwiritse ntchito pa tsiku. Bungweli lati ichi ndi chisonyezo kuti miyezi tikulowayi zinthu zinyanya kuwawa chifukwa chakusokonekera kwa chuma. - Kafukufuku amene bungweli lachita mmiyezi ya June ndi July waonetsa kuti banja la anthu 6 tsopano likuyenera kukhala ndi K126 457 kuchoka pa K118 663 yongogwiritsira ntchito mwezi umodzi. - Mmiyezi yomweyi chaka chatha, zakudya zidatsika mtengo ndi pafupifupi K2 pa K100 iliyonse. Ichi ndi chisonyezo kuti tikuloweraku anthu avutika kuti akwanitse kudya, mbali imodzi ya kafukufukuyo yatero. - Izi zikusiyana ndi zomwe nduna ya zachuma Goodall Gondwe idauza mtundu wa Amalawi mu February chaka chino pamene idati kuyambira miyezi ya July ndi September zinthu zidzayamba kuyenda bwino. - Kusefukira kwa madzi ndiko kwatisokoneza kuti chuma chisayende bwino koma tikuyembekeza kuti pofika gawo lachitatu la chaka [July mpaka September] 2015 zinthu ziyamba kuyenda bwino, adatero Gondwe pouza The Nation. - Bungweli lati mmwezi wa July, mtengo wa nyemba udakwera ndi K15 pa K100 iliyonse. - Kumbali ya chimanga ndiye chidakwera ndi K6 pa K100 iliyonse mu June ndipo chakweranso mu July. Thumba la makilogalamu K50 likugulitsidwa K6 389 mmizinda ikuluikulu. - Ku Blantyre ndi Mangochi, mtengowu wafika pa K8 000 ndi K7 500 motsatizana. Zinthu zina monga sugar ndi nyama zakwera ndi pafupifupi K4 pa K100 iliyonse mu June ndipo mitengoyi yakweranso mu July, watero kafukufukuyu. - Izi zikutsatiranso zomwe komiti yomwe imaona momwe chakudya chilili ya Malawi la Vulnerability Assessment Committee (MVAC) idatulutsa kuti pafupifupi anthu 3 miliyoni mdziko muno akhudzidwa ndi njala ndipo afunika thandizo kwa miyezi isanu ndi umodzi. - Mkulu wa bungwe loona ufulu wa ogula la Consumers Association of Malawi (Cama) John Kapito wati nthawi yakwana kuti mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika abwere poyera ndi kufotokozera Amalawi zomwe achite pofuna kupulumutsa anthu kunganjo yowawitsayi. - Vuto ndi mtsogoleri wathu chifukwa sakulankhulapo chilichonse. - Taonani momwe ndalama yathu ikuchitira, mudamuonapo [pulezidentiyu] akuwauza Amalawi chomwe achite? Akuyenera kupereka chikhulupiriro kwa Amalawi momwe titulukire mmavutowa. Akuchita ngati zinthu zikuyenda bwino pamene anthu akuvutika, adatero Kapito. - Mneneri wa Mutharika Gerald Viola adati atiyimbira kuti afotokozepo mbali ya mtsogoleri wa dziko Peter Mutharika, koma pofika nthawi yomwe timasindikiza nkhaniyi iye adali asadatipatse mbali yake. - T/A Kanduku wa mboma la Mwanza akuti mbomalo mudali chilala choopsa chomwe chachititsa kuti anthu asamadye katatu patsiku. - Kumudzi kuno ndi ochepa amene ungawapeze akudya mmawa, masana ndi madzulo. Ambiri akungodya madzulo okha. Chimanga chakwera mtengo. Ndowa tikugula K 3 000 pamene thumba ndi K9 000, adatero Kanduku. - Clara Nyandula wa mboma la Balaka akuti kumeneko thumba la chimanga lafika pa K8 500 ndipo anthu ambiri akumagula chimanga cha mbigili pamtengo wa K1 000. - Zikatere, kudya mwakasinthasintha nkomwe kungathandize kuti anthu ayambe kudalira zakudya zina monga chinangwa, nthochi ndi mpunga. -" -ID_rniUkWzB,"Wailesi za Maria ku Africa Azilangiza Kuchita Mapologalamu Otembenuza Anthu Mitima Mkulu wakale woyendetsa ntchito za Radio Maria pa dziko lonse lapansi la Radio Maria World Family a Emmanuel Feralio alimbikitsa ma wailesiwa kuno ku Africa kuti aziwulutsa mapologalamu omwe angathandize omvera ake kutembenuka mtima. -Anali nawo ku msonkhanowo-Bambo Kimu A Feralio alankhula izi dzulo mu mzinda wa Kigali mdziko la Rwanda pa mwambo wotsegulira msonkhano wa akuluakulu oyendetsa ntchito za wailesizi kuno ku Africa. -Iwo ati kuchita mapologalamuwa kuthandiza omvera wailesizi kuti akhale achifundo komanso a chikondi kwa anthu ena, komanso kukhala ndi chikhumbokhumbo chofuna kukhala oyera mtima powonetsa makhalidwe abwino pakati pa anzawo. Kuno kwathu ku Malawi, a Director a Radio Maria Malawi, bambo Joseph Kimu ali nawo ku msonkhanowu. -Anatilimbikitsa kuti tizipanga mapologalamu abwino, osangalatsa omvera anthu, obweretsa njala komanso ludzu lokonda anzawo komanso adani awo, anatero bambo Kimu. -Malinga ndi bambo Kimu akuluakuluwa akuti alimbikitsidwanso kuti aziwunika zosowa za anthu za moyo wawo wauzimu zomwe zingazawathandize pamene asiya dziko lapansi pano powakonzekeretsa moyo wina kumwamba. -" -ID_rsdvpMil," Osataya za makolo Kulosera nyengo nkotheka Pamene zikuoneka kuti ngozi zina zadzidzidzi zimene zakhala zikuchitika kaamba kolephera kulosera kubwera kwa ngozi zotere, boma lapempha Amalawi kuti alimbikire kugwiritsa ntchito njira za makolo polosera momwe mvula ingagwere. Pamene nkhani yolosera mvula ili mkamwamkamwa, boma lati lili pakalikiliki kuti madzi osefukira amene amasautsa mmadera ena chaka chino lisakhale vuto la mnanu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Mumzinda wa Blantyre mudaoneka nkhokwe iyi Ambiri mwa anthu omwe amakhudzidwa ndi omwe amakhala mmphepete mwa madzi makamaka mmaboma a kuchigwa cha Shire: Chikwawa ndi Nsanje. Chaka chatha kusefukira kwa madzi kudankitsa ndipo kudakhudza maboma 18 mdziko muno, mpaka mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika adati dziko lino ndi la ngozi, zimene zidachititsa kuti mabungwe ndi maiko athandizepo. - Malinga ndi mkulu wa nthambi yoona ngozi za dzidzidzi Bernard Sande, chomvetsa chisoni nchakuti ngozi zotere zikachitika boma limaononga ndalama za nkhaninkhani kusamala anthu okhudzidwawo ndi kubwezeretsa zinthu zoonongeka. - Chaka chino chokha Koma bomalo lati sikuti likutaya njira za sayansi zolosera zanyengo. - Mlembi wa mkulu wa thambi yoona za ngozizi Bernard Sande adati ngozi zina monga kukokoloka ndi madzi osefukira zingapewedwe potsatira zizindikiro zachilengedwe. Iye adati kalekale makolo amalosera zobwera mtsogolo pogwiritsa zizindikiro zachilengedwe ndipo zimawayendera. - Pali zizindikiro zina monga kalilidwe kambalame, mmene mitengo yayangira masamba ake, kaombedwe kamphepo ndi mmene kwatenthera kapena kwazizirira chaka chimenecho zomwe makolo amaloserera mmene mvula igwere, adatero Sande. - Iye adatinso utawaleza ukaoneka kumwamba utazungulira mwezi kapena dzuwa zomwe ena amati nkhokwe, makolo amakhulupirira kuti chaka chimenecho kugwa mvula yambiri ndiye amakonzekera mokwanira. - Lamulungu lapitali [pamwambo wokumbukira za ngozi zodza mwadzidzidzi] imodzi mwa nkhani zomwe zidakula ndi ya nkhokwe yomwe anthu ambiri omwe adalankhulapo adati ndi chizindikiro chakuti kubwera mvula yambiri, adatero Sande. - Polankhula ndi Tamvani Lachitatu, T/A Maseya wa mboma la Chikwawa adati nkhani yazizindikiro za kubwera kwa mvula yambiri ndi yoona ndipo zizindikirozi zimagwirabe ntchito mpaka pano. - Iye adati chaka chatha anthu ena kuchigwa cha Shire adadziwiratu kuti kubwera mvula yochuluka chifukwa kuoneka chiganganthila (chinyama chooneka ngati ngona koma cha mlomo wautali). - Maseya adati chinyamachi chioneka ndi chizindikiro chakuti chaka chimenecho kugwa mvula yoopsa ndipo anthu amachitengera kwa amfumu omwe amadziwa kupha kwake. - Zizindikiro zina ndi kutentha; kukatentha moonjeza timadziwa kuti kuvuta, adatero Maseya. - Mfumuyo idavomereza kuti nkhokwe nayo ndi chizindikiro chakuti chaka chimenecho mvula igwa yamphamvu komanso zokolola zikhala zambiri. - Paramount Kyungu wa ku Karonga adati nthawi yodalira zizindikiro za makolo polosera kabweredwe ka mvula idapita ndipo masiku ano ndiwofunika kutsatira zomwe akatswiri a zanyengo anena. - Kyungu adati kalelo kudali anthu ake omwe amadalirika pankhani zoloserazo omwe adamwalira kalekale choncho nkunamizana kunena kunena kuti anthu angadziwe zobwera pogwiritsa ntchito zizindikiro zachilengedwe. - Katswiri wa za sayansi ya za nyengo kusukulu yaukachenjede ya Chancellor College Cosmo Ngongondo adati zizindikiro monga nkhokwe zimachitika kaamba ka zochitika mlengalenga. - Iye adati sikuti zoterezi zikaoneka ndiye kuti ayembekezere mvula yambiri koma kuti mwamwayi zimangochitika kuti mvulayo yagwadi yambiri malingana ndi mmene mlengalenga mulili. - Nkhokwe imaoneka kukakhala mitambo yomwe pa sayansi imatchedwa cirrus ndipo mitambo imeneyi siyibweretsa mvula koma chomwe chimachitika nchakuti mitamboyi imatsogozana ndi mtundu wa mphepo yomwe imabweretsa mvula. - Pachifukwa ichi kumapezeka kuti mitambo ya Cirrus ija ikakhalako, mwayi wakuti mphepo yogwetsa mvula ikhalako umakula ndiye zikatero anthu amangoona ngati nkhokweyo ndiyo imabweretsa mvula yambiri, adatero Ngongondo. - Iye adati nkhokwe imachitika pomwe kuwala kwa dzuwa kapena mwezi kwanjanja mmadzi ouma omwe amapezeka mmitambo ya cirrus ndipo kuwala konjanjako kumabalalika mmitundu yosiyanasiyana yomwe imakhala mmbalimmbali mwa dzuwa kapena mwezi. -" -ID_rvMwCicu," Tataya nanu chikhulupiriro Kwayaka moto! Zipani zina zotsutsa zati zilibenso chikhulupiriro ndi mkulu wa bungwe loyendetsa chisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) Jane Ansah ndipo amupempha kuti achoke. - Izi zimalankhulidwa ku msonkhano wa National Elections Consultative Forum (Necof) womwe udachitikira ku Lilongwe Lachitatu msabatayi kutsatira mpungwepungwe womwe wabuka ku MEC. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Msonkhanowo umachitika kutsatira kusowa kwa makina amene MEC imagwiritsira ntchito potolera maina a anthu amene adzavote mu May 2019 komanso kompiyuta. - Pamsonkhanowo, zipanizo zidapempha kuti papezeke akadaulo apadera kuti afufuze bwinobwino nkhani yokhudza kusowa kwa makinawo amene adapezeka mdziko la Mozambique koma kompiyuta sidapezekebe. - Koma Ansah adatsutsana ndi ganizo la azipani komanso amabungwe amene adali pamsonkhanowo. - Sindikuona chifukwa chimene tikuyenera kupezera akadaulo kuti adzafufuze, adatero Ansah. - Iye adati pamene makinawo amasowa nkuti bungwelo litachotsa kale uthenga womwe adatolera kutanthauza kuti kusowa kwa makinawo sikudasokoneze chilichonse. - Izi zidakwiyitsa zipani. Mthumwi ya chipani cha PP, Ibrahim Matola adadzudzula Ansah kuti nkhaniyo akuitengera chibwana. - Timayenera kuuzidwa pamene izi [makinawo atasowa] zitangochitika, ndiye chomwe tikuona nkuti nkhaniyi mukuyitengera chibwana ndipo nchifukwa tikuti mutule pansi, adatero Matola. - Mkulu wa achinyama mchipani cha MCP, Richard Chimwendo Banda adati pa nkhaniyo palibe kukambirana koma MEC ivomereze kuti pabwere akadaulo apadera kuti achite kafukufuku. - Naye mneneri wa gulu la chipani la United Transformation Movement (UTM), Chidanti Malunga adati achotsa chikhulupiriro chawo mwa MEC malinga ndi zomwe zikuchitika ku bungwelo. - Nkhani sizikutha ku bungweli, nthawi zonse kukumamveka nkhani zomwe zingachotse chikhulupiriro cha anthu kuti adzavote. Ife tikutsatira zomwe zikuchitikazo ndipo posakhalitsa titulutsa kalata ya zomwe zichitike, adatero Malunga. - Mkulu wa bungwe la Malawi Electoral Network Support Network (Mesn), Steve Duwa adati chikufunika nkuti pabwere akadaulo amene afufuze kubungwelo. - Anthu komanso zipani zimayenera zikhale ndi chikhulupiriro mwa MEC yomwe ikuyendetsa zisankhozi. Nchifukwa pakufunika kuti akadaulo afufuzeko ndipo mtima wa aliyense udzakhala mmalo, adatero Duwa. -" -ID_rwOcqJoF," Kuthamanga kwa magazi nkopeweka Kuthamanga kwa magazi ndi amodzi mwa matenda omwe amatenga miyoyo ya anthu mwadzidzidzi. Kwa nthawi yaitali anthu akhala akuganiza kuti matendawa amagwira anthu olemera okhaokha, anamadya bwino komanso onenepa. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Koma malingana ndi kufotokoza kwa dotolo wa nthendayi kuchipatala cha Kamuzu Central mumzinda wa Lilongwe, a Dr Lumbani Munthali, matendawa akhoza kugwira munthu aliyense ngakhale kuti onenepa ndiwo amakhala ndi pachiopsezo chokulirapo kudwala nthendayi. - Kusuta fodya kukhoza kudzetsa nthenda ya kuthamanga kwa magazi A Munthali adati: Nthenda ya kuthamanga kwa magazi imayamba kaamba ka zifukwa zosiyanasiyana. Thupi lili ndi mitsempha yomwe magazi amadutsamo kotero mitsemphayi ikaphinjika ndi kuchepa, zimachititsa kuti magazi ayambe kuyenda mothamanga. - A Munthali adati ngakhale anthu amene amadwala nthendayi popanda chifukwa chenicheni, anthu ambiri amagwidwa ndi nthendayi kaamba kosuta fodya, kumwa mowa, kuyamwira ku mtundu, kusachita majowajowa, kudya zakudya zamafuta komanso za mchere wambiri. - Mitsempha ya munthu amene sachita masewera olimbitsa thupi siyitakasuka moti magazi amathamanga kwambiri. Anthu ena amadwala nthendayi ngati ku mtundu kwawo wina anadwalapo nthenda ngati yomweyi. Masiku ano anthu ambiri akukhala moyo wapamwamba ndipo zakudya zawo ndi zamafuta kwambiri komanso anthuwo nthawi zambiri amayenda chokhala ndipo sagwira ntchito zolemetsa. Izi zikuchititsa kuti azikhala pachiopsezo chachikulu chogwidwa ndi nthendayi, adatero a Munthali. - Mmodzi mwa anthu omwe akudwala nthendayi ndipo amalandira thandizo la mankhwala pachipatala cha Kamuzu Central, a Felix Gondwe, adati amakhulupirira kuti thendayi idawagwira mchaka cha 1981 kaamba koti adalekerera thupi lawo ndipo sankachita majowajowa. - Ndidalibe galimoto koma nthawi zonse ndinkakwera nawo galimoto ya mnzanga. Sindinkachita majowajowa alionse kuti ndilimbitse thupi langa. Ndidanenepa kwambiri ndipo mchaka cha 1981 ndidapezeka ndi nthenda ya kuthamanga magazi,adatero a Gondwe womwe amakhala ku Area 36 mu mzinda wa Lilongwe. - Ngakhale kuti nthendayi ilibe zizindikiro zikuluzikulu, a Munthali adati munthu yemwe ali ndi nthendayi amamva kupweteka kwa mutu, chizungulire, kuthamanga kwa mtima, komanso saona bwinobwino. -" -ID_rwlbHAne," Anatchezera Akundimana Anatchereza, Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndakhala pabanja ndi mkazi wanga kuyambira mu 2011. Poyamba zonse zimayenda koma masiku ano ndikamufuna masiku ambiri amanena kuti watopa kapena akudwala. - Ndithu mpaka kumaliza mkonono wabodza. Ndikuganiza kuti ali ndi chibwenzi. Nditani? PB, Phalombe. - PB, Malembo Oyera amaneneratu kuipa kokanizana. Malangizo ambiri a mipingo ina komanso a chikhalidwe amakhala a kuipa kokanizana ngati anthu alowa mbanja. Koma nkhani imeneyi kuthana nayo kwake ndi inu anthu awiri chifukwa zochitika kuchipinda zimathera komweko moti ngakhale ankhoswe sayenera kumalowerera pokhapokha zitafika povutitsitsa. Choncho, muyenera kukambirana pauwiri wanu kuti muone chatsitsa dzaye kuti njovu ithyoke mnyanga. - Ali kale pabanja Zikomo gogo, Ndili ndi zaka 25 ndipo ndakhala pachibwenzi ndi bambo wina kwa zaka zitatu. Mnzangayo ali pabanja koma amandilipirira lendi nyumba imene ndimakhala ndi mwana wanga yemwe adandipatsa. Vuto ndi lakuti ndikamuuza kuti akaonekere kwathu amakana, komanso kwathu sagona. Nditani poti ndikukula tsopano? NM, Nsanje. - NM, Cholinga cha ubwenzi chachikulu nchakuti Mulungu atalola mudzalowe mbanja. Kodi inuyo pochita chibwenzi ndi munthu wokwatira, cholinga chanu nchiyani? Ngati pali chibwenzi pakati pa munthu wokwatira ndi wina wosakwatira kapena ali ndi mwamuna kwina ndipo akugonana, chomenecho ndi chigololo ndipo ndi tchimo pamaso pa Mulungu; palibe za banja. - Mukanena kuti akukana kukaonekera kwanu, inu mumafuna kuti akadzabwera kudzaonekera kwanu abale anu adzati chiyani? Mudziwe kuti chongobwera kudzaonekera kwanu, ndiye kuti mwamunayo akhoza kukhala ngati wavomereza zodzakukwatirani. Kodi mwamunayo ngakhalenso akwanu angalole izi? Fupa lokakamiza silichedwa kuswa mphika, chimodzimodzinso chikondi sakakamiza. Mwamunayo akuonetsa zizindikiro zoti ngakhale anakuchimwitsa pokupatsa mwana ndipo akukulipirira lendi, za banja ndi iwe sakulingalirapo ata! Udakali wamngono, yangana wina woti ungamange naye banja! Kodi apite? Gogo wanga, Ndatha miyezi iwiri ndi mnyamata amene tikugwirizana zodzamanga banja. Komatu ine ndikadali pasukulu ndipo zatsala zaka zinayi kuti ndimalize. Iyeyo wati andidikira koma wanena kuti zingamuvute kudikira ali kuno ndipo wandipempha kuti abapita ku South Africa. Nkhawa yanga ndi yakuti, nanga atati wapita nkukapeza mkazi wina, zidzatha bwanji? Ndamukondatu kotheratu. Ndimulole apite? JM, Lilongwe. - JM, Kodi ukuganiza kuti atapeza mkazi wina ngakhale ali konkuno sangatengane naye poona kuchedwa? Izi ndanena chifukwa zomwe akunena kuti apite ku South Africa kaye likhoza kukhala ganizo labwino. Iyeyo utamulola kuti apite ku Joni iwe nkumaliza sukulu ndiye nkupezeka kuti wakutaya mnjirayi ungadandaule chiyani? Zikhozatu kutheka kuti iyeyo akhoza kukhala konkuno, molephera kupirira iwe nkupezeka wapatsidwa mimba tsono zidzakuthandiza chiyani? Mulole apite, chifukwatu zikhozanso kuthandiza kumanga maziko a banja lanu ngati muli oganiza bwino. Chachikulu nchakuti inu nonse muyenera kudziwa kuti sakupita ku Joniko kukatayitsa nthawi koma kukakonza maziko a banja lanu, monga iwenso ukuchitira popita kusukulu. - Amandizunguza Anatchereza, Ndidamangitsa ukwati mu 1997 ndipo ndili ndi ana atatu koma mwamuna wanga amandizunza. Ngakhale ndidwale, palibe chimene amachitapo. Komatu ine kwawo ndiye ndimapita pakakhala kalikonse. Mwamuna wangayo ali ndi ana awiri kuchibwenzi. Ndikathetse ukwati kukhoti kapena? MJT, Lilongwe. -" -ID_sCqabvWj,"CWO Ithandiza ku Mental Wolemba: Thokozani Chapola Bungwe la amayi a chikatolika la Catholic Women Organisation (CWO) mu parish ya St. Charles Luanga, mu dayosizi ya Zomba lapereka thandizo la katundu wosiyanasiyana pa chipatala cha anthu odwala matenda a misala cha Mental mu mzinda wa Zomba. -Malingana ndi wa pa mpando wa bungwe-li mu parishi-yi mayi Julitta Tungande mwambo-wu unachitika pa 17th mwezi uno. Iwo ati anaganiza zochita izi pofunanso kufikira anthuwa omwe nthawi zambiri amakhala akusalidwa Kamba ka vuto lawo. -Ife tinangoyerekeza koma zatheka ndi mphamvu za Mulungu. Tinafuna kuwayendera anzathuwa ndi kuwathandiza mu mapemphero ndi zosoweka za kuthupi chifukwa anthu ambiri samafika kuno amawopako, anatero mayi Tungande. -Polankhulanso ofalitsa nkhani za pa chipatalachi a Harry Kawiye, anathokoza azimayi kamba ka thandizolo. Sanangobwera ndi mapemphero okha koma atithandizanso pa zosoweka zina za akayidiwa. Inde boma limachita koma penandi pena timakanika kufikira choncho thandizo lawo taliyamikira kwambiri, anatero a Kawiya. -Katundu yemwe amayiwa apereka patsikuli ndi monga sopo, mafuta ophikira ndi ozola, mchere, sugar komanso soya pieces. -" -ID_sDfvscvw," Panazale samakololapo! Flames yalepherana mphamvu ndi Swaziland 2-2 kusonyeza kuti mgulu L la mpikisano wolimbirana chiko cha Africa Cup of Nations (Afcon) Malawi ili panambala 3 ndi pointi imodzi mmasewero awiri itagonja pakhomo ndi Zimbabwe mmasewero oyamba mu June. - Kochi Ernest Mtawali akukhulupirira kuti Flames ichitabe bwino mu Afcon pamene yatsala ndi masewero anayi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Kudabwitsa kwake nkoti iye akugwiritsa ntchito osewera amene ndi apanazale. Kodi a kochi, panazale amakololapo? Osewera mukugwiritsa ntchitowa sangatibweretsere zotsatira lero ndi lero. Ngakhale dziko la Malawi ndi la njala ndi kupambana, bwana Mtawali mungotilimbitsa mtima ponena kuti mumpikisanowu tituluka. - Mukadafuna zokolola bwezi mutatenga achina Esau Kanyenda kuti akathandize ntchito anawa kutsogoloko. Pamene Micium Mhone adavulala, ife timayembekeza kuti Robert Ngambi alowetsedwa. - Naye Gerald Phiri Jnr adaonetsa kuti akutopa chigawo chachiwiri chija zomwe zimafunika kuti Frank Banda agwire ntchito. Koma mudakhulupirira ana aja ndiye mukuganiza kuti tidakakololapo? Tikakhala ife aganyu ndiye sitidamvere nawo mpirawo. Pajatu mzipatala mulibe mankhwala ndiye Flames yanuyo ikatikweza BP tipita kuti? Kumbukirani malangizo a achipatala poonera Flames: Chonde onetsetsani kuti BP yanu mwayezetsa bwinobwino popewa kutifera. Gulani kabotolo ka Panado popewa mutu wachingalangala. Gulani thanzi ORS popewa mmimba mwa mpezepeze ndi mothulula. Ngati mukuonera usiku, onetsetsani kuti mwagula mankhwala ogonetsa. - Amayi pempheranitu ndalama ya ndiwo kwa amuna anu. Mwana asayandikire bambo ake gemu ikatha. Musayandikane ndi madzi otentha. Musayandikire zinthu zosweka. Musakhale pafupi ndi mbaulae. -" -ID_sQaPRMWO,"Two Sentenced to 5 Years for Armed Robbery Mangochi First Grade Magistrates Court on Friday convicted and sentenced two men to 5 years imprisonment with hard labour for armed robbery. - The court heard that the two robbed a laptop bag of Austin Massi containing TNM and Airtel airtime vouchers and other valuables all worth over 1.9 million kwacha. The convicts were armed with a rifle and a panga knife and during this time Massi was going to Chilipa for airtime distribution. -The two are: Wakira Mdala aged 24, of Amosi village in Traditional Authority Chilipa and Austin Chinyesa aged 45, of Ndaji village in Traditional Authority Chimwala in Mangochi district. -State prosecutor assistant superintendent Efford Kamphonje told the court that on February 27, 2019 at Nampemba village in Traditional Authority Chilipa in the district, the two convicts were armed with a rifle and a panga knife. They robbed a laptop bag of Austin Massi containing TNM and Airtel airtime vouchers plus K1,300,000.00 cash, all valued to K1,932,000.00. This according to kamphonje is contrary to section 301 of the penal code. -Appearing before the court, both convicts pleaded not guilty to the charges levelled against them. The state paraded three witnesses who testified against them in order to prove the case beyond reasonable doubt. -In mitigation, both convicts asked the court for leniency saying they are breadwinners of their respective families. But in submission, the state prayed for stiff penalty citing that the conduct of the convicts is uncalled for. -Passing his sentence first grade magistrate Augustine Mizaya concurred with the state about the seriousness of the offence. He therefore, sentenced the two to 60 months imprisonment with hard labour in order to deter other would be criminals. -" -ID_sSTjMIqJ,"Bungwe Loyanganira Ansembe Labadwa ku Lilongwe Wolemba: Thokozani Chapola Bungwe loyanganira chisamaliro cha ansembe achibadwiri mu arkidayosizi ya Lilongwe lati posachedwapa liyamba kuchita zinthu zosiyanasiyana kuphatikizapo masewero olimbitsa thupi ndi cholinga chofuna kupeza ndalama zothandizira ntchito zosiyanasiyana zomwe ansembewa amakhala nazo. -Wapampando wa bungweli a Eric Tsetekani anena izi polankhula ndi mtolankhani wathu mu mzinda wa Lilongwe. Iwo ati ansembe achibadwiri mu arkidayosiziyi amasowekera zambiri choncho bungweli linakhazikitsidwa ndi cholinga chofuna kupeza ndalama zothandizira ansembewa. -Inde ansembe athu timawathandiza koma nthawi zina amakhala ndi zochitika zina zomwenso zimasowa chithandizo chathu ifeyo akhristu. Takonza gululi lakhazikitsidwa ndi cholinga chakuti liziwunika zinthu ngati zimenezo, anatero a Tsetekani. -Iwo ati akufunitsitsa ndalama zoti zithandizire kumanga nyumba komanso ma hostel zomwe ndalama zake ansembewa azigwiritsa ntchito mu misulo ndi zina ndipo ati zimenezi zithandiza kuti ansembewa akapuma pa utumiki wawo asamakhale moyo wozunzika. -A Tsetekani ati ngakhale mu arkidayosiziyi muli kale ntchito ina yomanga Cathedral yamakono, ntchito za bungwe lawo sizisokoneza ntchito yomanga Cathedral-yi. -" -ID_sTAMrcDd,"Apolisi Atsutsa Zolemba Ntchito ma Cadet Wolemba: Thokozani Chapola Apolisi atsutsa mphekesera zomwe zikumveka kuti alemba ntchito anthu ena okwanira 60 omwe ndi ma cadet a chipani cha DPP. -Watulutsa chikalatacho-Kadadzera Mneneri wa apolisi mdziko muno James Kadadzera ndi yemwe wanena izi kudzera mu chikalata chomwe chatulutsidwa ndi a kulikulu la a polisi mdziko muno. -Malinga ndi a Kadadzera, chikalachi chomwe chasainidwa ndi mayi Agnes Patemba omwe ndi Registrar wa Khothi lalikulu mdziko muno, chadzudzula anthu ena, omwe akumalemba nkhani za bodza pa masamba a internet ponena kuti kutero nkuononga ntchito ya utolankhani. -Pamenepa a Kadadzera apempha anthu mdziko muno kuti asamakhulupilire kwambiri zomwe anthu ena akumalemba mmasamba a internet zomwe akuti ndi zongofuna kusokoneza a Malawi. -Mwa zina chikalatachi chati, nthambi ya apolisi imatsatira ndondomeko zabwino komanso malamulo pomwe akufuna kulemba anthu ntchito ku nthambiyi. -" -ID_sbIFnYRi,"Mzika 600 za Dziko la Nigeria Zavomereza Zobwelera Kwawo Wolemba: Thokozani Chapola Mzika zoposa 600 za mdziko la Nigeria, zavomereza zobwelera kwawo kuchokera mdziko la South Africa, potsatira mtopola omwe mzika za mdziko la South Africa zikuchitira anthu a mmaiko ena omwe akukhala mdzikomo. -Anthuwo asayina kubwelera kwao, atapatsidwa mwayi okasiyidwa pa ndege zaulele zomwe zaperekedwa ndi boma la dziko la Nigeria. -Ziwonetsero zowopsya zomwe zakhala zikuchitika mmizinda ya Johnesburg ndi Pretoria sabata yatha zaphetsa anthu oposa khumi. -Anthu mdziko la Nigeria nawo anayamba kubwezera, pochitira zamtopola anthu a mdziko la South Africa omwe akukhalira mdzikomo. -Pali chikonzero choti mtsogoleri wa dziko la Nigeria Muhammudu Buhari akumana ndi mtsogoleri wa dziko la South Africa mwezi wa mawa kuti apeze njira zothetsera mchitidwe wa mtopolawu. -" -ID_scNLzXJv,"Ngongole Imadzetsa Mavuto-Dr. Mlonya Wolemba: Thokozani Chapola Ophunzira aphunziro la POLITICAL SCIENCE ku SUKULU ya CHANCELLOR ku ZOMBA awazindikilitsa zakuyipa kodalira ngongole pakati pa achinyamata. -RODRICK MULONYA ndi yemwe walankhula izi kwa ophunzira-wa ngati GUEST SPEAKER pa nkumano umene unakonzedwa ndi bungwe la MALAWI ECONOMIC JUSTICE NETWORK- MEJN pofuna kuwadzindikilitsa zakuyipa kodalira ngongole pakati pa achinyamata. -Pamenepa DR. MULONYA athandiza ophunzirwa kuti asamadalire kubwereka zinthu popedza ngongole imabweretsa zovuta zambiri pachitukuko cha achinyamata. -Ngongole siyabwino. Mukatenga ngongole kamodzi mumafuna muzingotengabe. Ofunika kutenga ngongole pomangira zinthu zoti ziziipezetsa kanthu osatenga ngongole chifukwa choti tikufuna kudya ayi, anatero Dr. Mlonya. -Poyankhulanso mmodzi mwa ophunzira-wa KETTIE NKANDAWIRE wati pa nkumano-wu wathandiza ophunzirawa kumvetsa bwino zambiri zokhudza ngongole. -Afotokoza momveka bwino kwambiri ndipo atisintha maganizidwe athu. Panopa ndife osinthika kwambiri, anatero Mkandawire. -" -ID_sdCEjwuQ," Ndidadabwa ndi dzina lake Dzina loti Mpunga lidadabwitsa njoleyo. Poti akatsimikize ngatidi dzinalo lidali la munthu, adakakumana ndi mbalume za bamboyo ndipo tikunenamu apangitsa chinkhoswe ukwati ulipo August akudzayu. Awa ndiye makumanidwe a Victor Mpunga wa kwa Chikowi mboma la Zomba ndi Shilla Gobede wa mmudzi mwa Nsiyaludzu kwa Makwangwala ku Ntcheu. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Victor ndi bwenzi lake Shilla Victor adati njira yokamupezera Shilla idali mwa mchemwali wake amene amagwira naye ntchito ku mboma la Nkhotakota. Apa sindimadziwa kuti Shilla ali ndi mbale wake amene mawa angadzakhale mkazi wanga. Tsiku lina Victor akuti adayendera munda wake ku Lilongwe. -" -ID_sdDMZWhF," Bingu azitsanzika Katswiri pa ndale yemwe ndi mphunzitsi wa phunziro la ndale kusukulu ya ukachenjede ya Chancellor College, Joseph Chunga wati machokedwe a mtsogoleri wa dziko lino, Bingu wa Mutharika posauza anthu ake kungapereke mafunso ambiri kwa Amalawi. - Chunga amalankhula izi msabatayi pomwe kudadziwika kuti Mutharika adali mdziko la Nigeria komwe adaonedwa akulandiridwa ndi mtsogoleri wa dzikolo, Goodluck Jonathan. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mutharika adachoka mdziko muno Lachiwiri koma aneneri aboma adakana kuti Mutharika sadachoke ndipo ali mdziko muno. - Lachitatu, Mutharika adaoneka mdzikolo zomwe zimasemphana ndi zomwe aneneri abomawa adauza atolankhani kuti Mutharika alipo. - Koma Chunga akuti izi zingapereke mafunso mmitu mwa anthu chifukwa anthu amafuna kudziwa kuti bambo wawo wapita kuti. - Mutha kuona kuti aka sikoyamba, komabe mmalamulo adziko lino mulibe lamulo lomwe limanena bwinobwino momwe ziyenera kukhalira. - Komabe, ana amafuna kudziwa komwe bambo alowera, watero Chunga. -" -ID_sluGXbji," TB ya kumsana imapha ziwalo Dokotala wothandiza anthu omwe ali ndi vuto la kufa kwa ziwalo kuchipatala cha Kachere Rehabilitation Centre mumzinda wa Blantyre, Veronica Mughogho, wati TB ya kumsana imapha ziwalo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Iye adati padakalipano, ambiri mwa anthu omwe akumabwera kudzalandira thandizo kubungweli, gwero lake likumakhala TB ya kumsana yomwe imatchedwa spinal TB mChingerezi. - Zikuoneka kuti ambiri sakuyidziwa nchifukwa chake anthu amapita kuchipatala mochedwa zinthu zitafika kale poipa, adatero iye. - Masewero ngati awa amathandiza ziwalo ziyambenso kugwira ntchito Mughogho adati nthendayi imayamba pangonopangono ndi kupweteka kwa msana ndipo munthu amanyengeka ndi kumangomwa mankhwala opha ululu. - Kupweteka kwa msanaku kumapitirira kwa nthawi yaitali ndipo ululu wake umachulukira. Munthu akaona kuti wakhala nthawi yotalikirapo akumva ululuwu, akuyenera kukayezetsa mwamsanga kuti alandire thandizo mwamsanga zinthu zisanafike poipa monga kufa ziwalo, adatero dokotalayu. - Iye adati zizindikiro zina ndi monga kumva kuzizira, kutuluka thukuta usiku, kuonda komanso kutuluka chotupa pantchafu. Adaonjeza kuti tizilombo tomwe timayambitsa nthendayi ndi tofanana ndi tomwe timayambitsa TB ya mmapapo yomwe imadziwika kuti chifuwa chachikulu. - Kusiyana kwake nkwakuti tizilomboti timakhamukira kumsana ndi kumadya nyama ndi fupa la kumsanandipo mafinya amayamba kutuluka ndipo amalowa mkati mwa msana ndi kufinya mtsempha waukulu umene umalumikiza uthenga kuchokera kubongo kupita ku ziwalo zina za thupi, adatero Mughogho. - Iye adaonjeza kuti izi zikapitirira, mtsemphawo umatha kuduka ndipo zosatira zake zimakhala kufa kwa mbali ya thupi kuchokera pomwe padukapo, kupita kumunsi. - Mughogho adati ngati TB yazindikiridwa munthu atafa kale ziwalo, munthuyo amalandira thandizo la mankhwala kenako amatumizidwa ku malo ochitirako masewero. - Ziwalo zimatha kuyambiranso kugwira ntchito ngati mtsemphawo siunaonongeke kwambiri koma ukaonongekeratu, munthu amalumala mpaka kalekale. Ndi chifukwa chake tikuti anthu akuyenera kukayezetsa akayamba kuona zizindikirozi kuti alandire thandizo la mankhwala mwa msanga, adatero dokotalayu. -" -ID_ssCJOFsW," Chiyembekezo pa bajeti nchachikulu Mamene aphungu a Nyumba ya Malamulo akuyembekezera kuyamba zokambirana zawo Lolemba, mafumu ndi mabungwe ena ati zingathandize ndondomeko ya zachuma itaunikira bwino madera ofunika, polingalira mavuto amene anagwa chaka chino. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Iwo ati ndondomeko ya chuma ikudzayi ikhala yovuta kwambiri chifukwa dziko lino liri ndi chintchito chothana ndi mavuto omwe adagwa chifukwa cha madzi osefukira mnyengo yomwe maiko adayimitsa thandizo la zachuma. - Mkulu wa mgwirizano wa mabungwe oona mmene chuma chikuyendera la Malawi Economic Justce Network (Mejn) Dalitso Kubalasa wati ndondomeko ya chumayi iganizire anthu osauka omwe mavuto alipowa adawakhudza kwambiri. - Pakufunika kupanga ndondomeko zomwe zipindulire kwambiri anthu osauka makamaka poika mtima kwambiri pa ntchito za ulimi chifukwa anthu ambiri amadalira ulimi. Mndondomeko zosinthira kayendetsedwe ka ntchito za boma muli nthambi zingapo zomwe zikutengedwa ngati zofunika kuganiziridwa kwambiri ndipo mnthambi zimenezi unduna wa zamalimidwe ukhalemo, adatero Kubalasa. - Kubalasa adati kupatula kutukula ntchito za ulimi wamthirira, ndalama zina zomwe zikadagwiritsidwa ntchito mupologalamu ya sabuside zikhoza kuthandiza kutukula ntchito za Admarc yomwe anthu ambiri amadalira ku nkhani ya chimanga ndi msika odalirika wa zokolola. - Mkulu wa bungwe la alimi la Farmers Union of Malawi (FUM) Prince Kapondamgaga adati pankhani ya zaulimiyi boma lisinthe kayendetsedwe ka pulogalamu ya zipangizo zotsika mtengo ya sabuside. - Iye adati alimi ndi okonzeka kugula zipangizozi pa mtengo okwererapo kuti ndalama zina za mupologalamuyi zizigwira ntchito zina zokhudza kutukula ulimi. - Pali pulogalamu ija ya ulimi wa mthilira imene si yophweka. Imafuna ndalama zambiri ndiye atati mubajetiyi ndalama zina za sabuside zipiteko kuntchito ngati zimenezi Amalawi akhoza kupulumuka ku njala, adatero Kapondamgaga. - Mneneri wa unduna wa zachuma Nations Msowoya adati bajeti ya chaka chino ikhala yovutirapo chifukwa muli nkhani zikuluzikulu zomwe undunawu ukuyenera kukonza. - Msowoya adati mwa zina, undunawu ukuyenera kuunika pulogalamu ya sabuside yomwe mabungwe ndi anthu ena akuti isinthe kayendetsedwe kake komanso nkhani yoimika kulemba anthu ntchito mboma. - T/A Chikumbu ya ku Mulanje idati nkoyeneradi kusintha ndondomeko ya kayendetsedwe ka ntchito ya makuponi chifukwa anthu osauka omwe pulogalamuyi imayenera kuwathandiza sapindula kalikonse. - Boma likadasintha kayendetsedwe ka pulogalamu ya sabuside pokhazikitsa mtengo umodzi woti munthu aliyense azigula kusiyana ndi zomati pulogalamuyi ndi ya anthu osauka pomwe osaukawo sapindulapo kanthu. - Mukapita mmidzi yambiri, anthu ena a kumudzi adabwereketsa minda kwa anthu olemera ndiye ngakhale alandire kuponi amagulitsa chifukwa alibe kokathira feterezayo mmalo mwake olemera kale aja ndiwo akupindula ndiye kuli bwino kuti akhazikitse mtengo umodzi okwererako kuti boma lisamawononge ndalama zambiri, adatero Chikumbu. - Malinga ndi Chindi, boma liganizirenso za vuto lomwe lili mdziko muno la chiopsezo cha njala chifukwa mbewu zambiri zidakokoloka ndipo zina zidafotera mnjira. - Mfumuyo idati bajeti ikudzayo iyenera kuunikira zoika ndalama za padera zogulira chakudya pokonzekera mavuto omwe angadzaoneke mmiyezi ikubwerayi. - Chaka cha boma chikuthachi, ndondomeko ya za chuma idali pa K635.6 biliyoni ndipo boma silidadalire nalama zakunja chifukwa maiko othandiza dziko lino pa chuma adanyanyala kupereka chuma ku dziko lino chifukwa cha kusolola ndalama za boma komwe kudachitika mmbuyomu. - Unduna wa za malimidwe ndiwo udapatsidwa gawo lalikulu kuposa maunduna ena. Ku undunawu kudapita K142 biliyoni, ndipo K50.8 biliyoni idalowa ku ntchito ya sabuside. Unduna wa maphunziro udalandira K127.9 biliyoni pomwe unduna wa zaumoyo udapatsidwa K65.2 biliyoni. -" -ID_stlmPpMa," Mthirira usathere panjira Kaitane Shuga wa mmudzi mwa a Gavi ku Chileka mboma la Blantyre ndi mmodzi mwa alimi amene amachita ulimi wothirira koma kusiyana ndi chaka chatha, iye akuti padakalipano zitsime zimene amapezapo madzi zayamba kuphwa. - Iye ali ndi nkhawa kuti mbewu zimene wabzala kachiwiri zikhonza kupserera zisadache kaamba kakusowa kwa madzi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Padakalipano ndafukula kale zitsime zanga ndipo ndikumachita kudikirira kuti madzi abwerepo ndiyambe kuthirira pamene chaka chatha ndidalima kokwana katatu osakumana ndi vuto limeli kufikira madziwa adafika ndi nyengo ya mvula, adadandaula motero. - Naye Eneless Timothy wa mboma la Chikwawa akuti mtsinje umene iye pamodzi ndi alimi anzake a mderalo amapatutsako madzi ndi kumathirira mbewu zawo achepa. - Sungani madzi othirira mbewu kuti mupindule ndi mthirira Zotsatira zake, sakubwera ndi mphamvu choncho mbewu zimene zili kumtundako pangono sizikupeza madzi. - Timagwiritsa ntchito makhwawa ndipo madzi akachepa amayenda mofooka. Izi zikupereka chiopsezo choti akhoza kuphwereratu, iye adatero. - Malingana ndi katswiri wa zaulimi wothirira ku nthambi ya zakafukufuku wa za ulimi mdziko muno Isaac Fandika, mvula ikagwa yocheperapo, malo osungira madzi amene amadziwika kuti water table mChingerezi amatsika. - Zotsatira zake, anthu makamaka alimi amene amachita ulimi wothirira amakanika kufikira madziwa koma iye adafotokoza kuti alimi akhoza kuchepetsa vutoli pochepetsa kagwiritsidwe ntchito kamadzi pothirira mbewu. - Katswiriyu adafotokoza kuti alimi akhoza kuchepetsa kagwiritsidwe ntchito ka madzi pophimbira mbewu, kuthirira mbewu madzi ocheperapo kapena kugwiritsa ntchito mthirira wosunga madzi wongodonthetsera pa mbewu umene umadziwika kuti drip irrigation pa chizungu. - Mlimi akaphimbira mbewu ndi mapesi pamene akuchita ulimi wothirira, amathandiza kuti madzi asamauluke kuchoka mnthaka kupita mmwamba mwansanga. Zotsatira zake, amakhalitsa mnthaka kwa nthawi yaitali choncho mlimi sathirira pafupipafupi. - Izi zimathandiza kuti malo amene mlimi akupeza madzi othiririra mbewu zake mwachitsanzo pachitsime, padamu kapena mumtsinje akhalitse chifukwa amakhala ngati wasungako ena, iye adatero. - Fandika adafotokoza kuti kuchepetsa madzi othirira mbewu ndi njira imene mlimi amadumpha makhwawa ena osawathirira ndipo ulendo wina nkudzawathirira kwinako akudumpha makhwawa amene adathirira mmbuyomo koma osachepetsa zokolola. - Iye adati njirayi imathandiza kupulumutsa kapena kusunga madzi amene adakathiriridwa mmakhwawa kapena kuti mmakanalo enawo choncho zimamupatsa mlimi mwayi wogwiritsa ntchito madziwa kwa nthawi yaitali. - Fandika adati mthirira wongodonthetsera madzi pa mbewu ndiwodalirirka kwambiri pa nkhani yoteteza kutayika kwa madzi ku ulimiwu. - Malinganana ndi wachiwiri kwa mkulu woona za ulimi wothirira mdziko muno Geoffrey Mwepa, mthirira wa mtunduwu umachepetsa kutaika kwa madzi ndi pafupifupi magawo 80 mwa 100 aliwonse. - Izi zili chomwechi chifukwa mthirirawu umadonthetsera madzi okhawo ofunikira pa mbewu mosapyola muyeso komanso popanda kuthira malo osafunikira mwachitsanzo munda wonse, adafotokoza motero. - Mphunzitsi wa ku nthambi ya zaulangizi ku Lilongwe University of Agriculture and Natural Resources (Luanar) Paul Fatch adaonjeza kuti kubzala mitengo kuzungulira malo amene mlimi amapezako madzi othiririra mbewu kumathandiza kuti malowa asaphwe msanga. - Iye adati izi zili chomwechi chifukwa imateteza madzi kuti asamauluke kwambiri kupita mmwamba. -" -ID_svdCUWNM," Pulofeti Meja wagawa dziko pawiri Mudamvapo inu zakuti ambiri amadana ndi mneneri kwawo komwe. Izi zikupherezera masiku omaliza ngati ano. - Abale anzanga, zidaliko pa Wenela tsiku limenelo pomwe adafika woimba wina, akuti David. Nyimbo yake idali yachilendo ndithu, ati Osaopa ya David kunyoza mkulu wina wotchedwa Meja. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Gawo lina la nyimboyo, imene ena atulutsa Part 2 akuti Rebirth ikumadutsa motere: Ndikumva ziwanda zako zikuti Eeh! Papa game yalakwa papa Ufiti Ndikupukusa legeni yanga kumwala Ndine mwana wa Mulungu sungandiphe ndi mankhwala Ukamaimvera nyimboyi, ikumamveka ngati ukuona uja Davide wa mbuku lopatulika, inde uja adapha chiphona Goliyati ndi mwala, yemwenso adapha mkango umene unkafuna kudya nkhosa zomwe amaweta! Uyu mneneri Meja ndithu wagawanitsa anthu pano pa Wenela. Aliyense lero akukhala wodana naye kapena womukonda. Amene akuchuluka sitikudziwa. Chomwe ndikudziwa nchakuti mneneriyu ulusi amauswa, adatero Abiti Patuma. - Kalekale ndinkakonda kuwerenga za Emmanuel N uja wa sataniki amene adalapa machimo ake. Iye ankakamba za ndalama, zovala, akazi okongola ndi zina zotero zochokera pansi pa madzi, adatero Gervazzio, uku akuika nyimbo ya Piksy yatsopano ya Angozo. - Nsanje idakula zedi pano pa Wenela. Ukalemera, ati sataniki. Ukakalamba, ati ufiti. Ukachita bwino ati walowa kashigeti. Uyu mneneri Meja mpatali. Go deep, real deep, mama, adatero Abiti Patuma. - Mawu ake ali mkamwa adatulukira mneneri Meja. Adali atagwirira mmwamba, miyendo ili lende. - Madzi ndi mpweya chopepuka nchiyani? Kodi iye amene akuyenda pamadzi ndi amene akuyenda mumpweya, shasha ndi uti? adafunsa mneneri Meja, mbale wa mneneri Bashir. - Mneneri, kodi uneneri uli ngati matenda a pamphasa? adafunsa Abiti Patuma. - Koma Abiti Patuma amadziwa kuphinduka ngati nyengo. Wasintha kale? Matenda a pamphasa, ndiye ati? Tell me more before the seed you plant bears you some miraculous bucks, adatero Mneneri Meja, inde mbale wa mneneri Bashir. - Matenda opatsirana pogonana. Uneneritu masiku ano uli ngati matenda a pamphasa: chindoko, chinzonono, mabomu ndi zina zotero. Ngati mwamuna awatenga, naye mkazi amugwira, adayankha Abiti Patuma. - Ziii wakeyo! Nanga taonani mneneri mayi Meja adati wina adapemphera ndipo adapeza mwayi wa katapira. Koma kuti akabweze ndalama kwa mwini banki ya ku Chinayo, adamuuza kuti ayi, kulibe ngongole. Miraculous bucks imeneyo. Bwanji mukunamiza mtundu wanga? adafunsa Abiti Patuma. - Sindikuona chachilendo. Kalelo aneneri ngati ine tinkalasidwa miyala mpaka kufa. Mwaiwala Sitefano? Ndine Meja Sitefano, adayankha munthu wa Mulungu. - Kukamba za Moya Pete! Mkuluyu wanyangala. Pajatu iyi ndi sabata imene Mfumu Mose idapita kumtsinje kukazula chinangwa. Ena amati mfumuyo idalowera kumtsinjeko pa 5 April, ena 6 enanso 7. -" -ID_svwkzBOi,"Word Bank Yapempha Mgwirizano Wa Mabungwe Akunja Potukula Malawi Wolemba: Sylvester Kasitomu Bank yaikulu pa dziko lonse (World Bank) lachiwiri yapempha mabungwe komanso maiko omwe amathandiza dziko lino kuti azigwilira ntchito zawo limodzi ati pofuna kuti dziko lino litukuke. -Mkulu wa Banki-yi mdziko muno a Greg Tomin alankhula izi ku Lilongwe pa mkumano wamaiko komanso mabungwe omwe amathandiza dziko lino pa chitukuko womwe anali nawo mu mzinda-wu. -Iye wati pofuna kuti dziko lino litukuke anthu omwe amathandiza dziko lino akuyenera kugwirana manja kuti ntchitoyi ikhale yopepuka. -Polankhulapo mmodzi mwa akuluakulu a kuofesi yoona za chuma mdziko muno (Secretary To The Treasury) a Cliff Chiunda anati mikumano ngati iyi ndiyothandiza kwambiri pachitukuko cha dziko lino. -Tikukumana ndi maiko komanso mabungwe omwe amathandiza dziko lino pankhani zoyendetsa ma puloject achitukuko mu njira zosiyana siyana kuti atithandize ndi ndalama zoyendetsera ma pulojecti-wa, anatero a Chiunda. -Kunsonkhanowu kunakumana nthumwi zochokera ku banki-yi komanso abwenzi adziko lino akumayiko akunja omwe akumana ndi boma la dziko lino ndi kukambirana njira zomwe zingathandize pa ntchito yosaka ndalama zoyendetsera ma puloject a chitukuko mdziko muno. -" -ID_tFfiDEWd,"Papa Wapempha Atsogoleri Adzetse Mtendere Mdziko la Lybia Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapempha mbali zonse zokhudzidwa mdziko la Libya kuti ziyetsetse kubweretsa mtendere mdzikolo. -Malinga ndi malipoti a Vatican Radio Papa walankhula izi lamulungu ku likulu la mpingo ku Vatican. Iye wati ndi wokhudzidwa ndipo wa chisoni kumva za malo angapo komwe anthu ankhaninkhani aphedwa pa nkhondo yomwe ikuchitika mdzikolo. -Polankhula kwa anthu omwe adasonkhana pa bwalo la Saint Peters Square komanso polankhula ku dziko lonse la pansi kudzera pa wayilesi ya kanema ndi makina a intaneti, Papa Francisco sadabise kukhudzidwa kwake komanso chisoni chake chifukwa cha nkhondo yomwe ikuchitika mdziko la Libya. -Iye wapempha mabungwe osiyanasiyana, atsogoleri a ndale, akuluakulu a magulu a nkhondo ndi ena onse okhudzidwa kuti ayetsetse kubwera pamodzi ndikupeza njira zothetsera nkhondo mdziko la Libya. -Papa Francisco wati ndi khumbo lake komanso pemphero lake kuti mtendere ubwererenso mdzikolo monga kale. -Mau a Papa Francisco abwera patangopita tsiku limodzi mlembi wa mkulu wa bungwe la United Nations Antonio Gutterez atalankhulapo pa za kupezeka kwa matupi a nkhaninkhani a anthu mmalo angapo omwe aphedwa pa nkhondo yomwe ikuchitika mdzikolo. -Gutterez wati pakufunika kafukufuku kuti anthu a nkhaninkhani omwe adaphedwa ndi kuikidwa mmalowa adziwike komanso kuti amene adachita za upanduzi adziwike ndi kulandira chilango. -Mchaka cha 2014 khondo ya pa chiweniweni idayamba mdziko la Libya potsatira kusamvana pa momwe chisankho chomwe chidachitika mdzikolo chidayendera. -Kuonjezera apa maiko akuluakulu komanso olemera akhala akuthandiza magulu osiyana-siyana a nkhondo mdzikolo malinga nkuti dzikoli lili ndi zitsime za mafuta za nkhaninkhani. -" -ID_tOQLbiJb,"UDF Yafunira Mafuno Abwino Atsogoleri a Tonse Alliance Chipani cha United Democratic Front (UDF) chafunira mafuno abwino atsogoleri a mgwirizano wa Tonse popambana chisankho cha president. -Mlembi wamkulu wa chipanichi a Kandi Padambo ndi omwe anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi pomwe amathilirapo ndemanga pa zotsatira zosatsimikizika zomwe zikusonyeza kuti mtsogoleri wa mgwirizanowu Lazarus Chakwera ndi amene wapambana. -Padambo: Tiwafunire zabwino zonse Mwazina a Padambo apempha onse otsatira mgwirizano wa zipani za UDF ndi DPP kuti akhale a bata ndi mtendere pamene akudikira kuti bungwe la MEC lilengeze zotsatira zotsimikizika za chisankhochi. -Ifeyo ma suppoters athu tinawauza kale kuti ayenera kukhala a bata ndipo ayenera kudikira zotsatira bwino bwino ngati aMalawi ndipo tikuwakumbutsa kuti ndi mmene zisankho zimayendera ena ayenera kukhala owina ndipo ena ayenera kuluza. Zotsatira zosatsimikizika zikuwonetsa kuti a Chakwera atsogola ndipo ali patali kwambiri poti sitingawapeze choncho tiwafunire zabwino zonse popambana koma mu zonsezi apambana ndi a Malawi, anatero a Padambo. -Iwo afunira zabwino a Chakwera pamene zotsatira zosatsimikizika zikusonyeza kuti iwo ndi amene apambana. -" -ID_tPdscofA,"Akhristu, Ansembe Alamula Bishop Malasa Achititse Msonkhano wa Sinodi Msanga Wolemba: Thokozani Chapola Akhristu mogwilizana ndi ansembe ena a mpingo wa Anglican mu dayosizi ya mpingowu ya Upper Shire awopseza kuti ngati mkulu wa mpingowu mu dayosizi-yi Bishop Brighton Malasa sachititsa msonkhano wa sinodi pasanafike pa 30 September achita chilichonse chothekera kuti episkopi wawoyu atule pansi udindo wake. -Akhristu-wa mogwilizana ndi ansembe ochokera mma parish 39 pa ma Parish 41 omwe ali mu dayosiziyi ya Upper Shire anachititsa msonkhano wa atolankhani loweruka lapitali kuwafotokozera zamkwiyo omwe ali nawo ati kamba kosagwilizana ndi utsogoleri wa mkulu wa mpingo wawoyu. Msonkhano-wu unachitikira ku tchalichi la St. Goerges mu mzinda wa Zomba. -Mtsogoleri wa gululi a Joe Wadi ati Bishop Malasa akuyenera kutula pansi udindo kaamba koti walephera mu zambiri. -Analemba ndalama zambiri zokwana 7 million pomwe msokhanowo sungafune ndalama ngakhale zokwana 3 million kwacha ayi choling chinali chongofuna kulepheretsa msonkhanowo basi. Sinodi ili ngati parliament yathu komwe timakakambirana chilichonse chomwe chikutikhudza ifeyo mu mpingo wathu zaka ziwiri zilizonse, anatero Bambo Dyson Chombo amu parishi ya Kholombidzo mboma la Neno ati Bishop malasa akuwononga chuma cha mpingo komanso akulowelera ndale. -Ndalama zonse zochokera kunja komanso zothandizira ansembe akumudzi akudya yekha. Panopa aliyense akudziwa kuti chisankho sichinayende bwino koma iye wakazilowetsa yekha mu gulu ati lofuna kubweretsa mtendere pomwe ife sitinamutume kuti atero, anatero bambo Chombo. -Mwazina ambuye Malasa akudzudzulidwa ati kaamba kodya ndalama zakunja za mpingowu komanso zothandizira ansembe akumudzi, kulemba ntchito mlembi wa dayosiziyi mosatsata malamulo, katangale komanso kugwiritsa ntchito boma powopseza akhristu ena mu dayosiziyo. -" -ID_tVKoJeyj,"Theula Apereka Ambulance ku Dera Lake Wolemba: Thokozani Chapola d-ambulance.jpg 1024w"" sizes=""(max-width: 507px) 100vw, 507px"" />Ambulance yomwe yaperekedwayo Phungu wa dera la kumvuma kwa boma la Mangochi Francesca Masamba Theula wati awonetsetsa kuti ntchito za umoyo zikuyenda bwino pakati pa anthu a mdera lake. -Iye amalankhula izi pa sukulu ya pulamimale ya Katuli pa mwambo wopereka galimoto ya mtundu wa Ambulance kwa anthu a mderali. Imeneyi ndi ntchito ya chitukuko yoyamba yomwe phunguyu wachita ku derali ndipo walonjeza kuti achitanso zitukuko zina zochuluka mderali. -Ndimayika ku mtima umoyo wa anthu a mdera langa ndipo pa nthawi yokopa anthu ndinalonjeza kuzasintha umoyo wawo ndipo chiyambi chake ndayamba ndi ambulance imeneyi, anatero Theula. -Yemwe anali mlendo wolemekezeka pa mwambowu yemwe ndi mmodzi mwa akuluakulu a zaumoyo mboma la Mangochi (District Medical Officer DMO) Dr. Chimwemwe Thambo anati kubwera kwa ambulanceyi kusintha ntchito zaumoyo mbomali kaamba koti panali ambulance imodzi yokha yomwe imatumikira derali lomwe lili ndi anthu oposa 60, 000. Iwo anati ambulance imodziyi ndi yomwe imatumikira mzipatala ziwiri za Jalasi komanso Katuli. -Theula kupereka makiyi a Ambulance kwa T/A Jalasi, T/A Katuli ndi Dr. Thambo Tinali ndi ambulance imodzi yomwe imagwira ntchito ku zipatala ziwiri; Jalasi ndi Katuli ndipo chiwerengero cha dera limeneli ndi choposa 60, 000. Ndiye zimatheka inde koma timakanika kufikira bwino lomwe kuti tiwathandize anthu moyenera. Choncho kubwerw kwa ambulance iyiyi kuthandiza kuti ntchito zathu ziyambe kuyenda bwino kuposera kale, anatero Dr. Thambo. -Ndipo pothilirapo ndemanga, mfumu yaikulu Katuli inayamikira phunguyu kaamba ka thandizoli ponena kuti zithandiza kuchepetsa mavuto omwe anthu a mderali amakumana nawo kaamba koti ati mmbuyomu anthu a mderali amavutika kwambiri pa nthawi ya matenda, maliro komanso amayi oyembekezera pomwe afuna kuchira. -Tikakhala ndi maliro ku chipatala cha ku boma zimavuta kuti zovuta zimenezo zibwereko pamafika pokutha masiku atatu maliro asanafike kumudzi kuno chifukwa chosowa mayendedwe koma panopa ndi kubwera kwa ambulance imeneyi tikukhulupilira kuti zonse ziyamba kuyenda bwino, inatero mfumu Katuli. -" -ID_tVfxqwwV," Abwekera ulimi wa nsomba Kuweta nsomba za mitundu yosiyana ndi kopindulitsa chifukwa ambiri amazikonda. Kwa alimi a nsomba, phindu ndiye ndi la mnanu. - HOLYCE KHOLOWA adacheza ndi mmodzi mwa alimiwa, Precious Kantande wa ku Mbulukuta mboma la Zomba. Iwo adacheza motere: Mudayamba bwanji ulimi wa nsomba? Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndidayamba ndi kuweta abakha, nkhuku komanso mbira koma chidwi changa chinali pa ulimi wa nsomba. Nditatolera ndalama mu phindu la ziweto ndimawetazo ndi mmene ndidayamba ulimi wa nsomba munali mu 2010. Nsomba zimenezi zitakula kwa miyezi 6 ndinagulitsa ndalama zosachepera K200 000 zimene zinachititsa kuti ndikumbe dziwe lachiwiri limene ndidalisandusa nazale ya nsomba. Kantande kuonetsa momwe amawetera nsomba zake Dziwe lachiwirili nditakumba nkuikamo nsomba zidaphanso makwacha ochuluka amene adandipangitsa kuti ndikumbe lina lachitatu pa mtengo wa K296 000 ndipo lachitatuli ndidalipanganso kukhala nazale ina ya nsomba. Pakadalipano ndili ndi mayiwe anayi, awiri ndi manazale amene ndikuwetapo mbewu monga chilunguni ndi makumba zimene zikakula ndimaziyika mmayiwe enawa kwa miyezi 6 kuti zikule ndigulitse ndi cholinga chakuti ogula azigula nsomba zimene akufuna. - Mmayiwemu mukuoneka abakha akuchitamo chiyani? Abakha amenewa ndi ofunika kwambiri paulimi wa nsombawu. Choyamba amathira manyowa kudzera mu chitosi chawo chimene chikamira chimakafika pansi pa dziwe pamene pali zomera zimene nsomba zimadya komanso kubisalamo. Komanso abakhawa amathandizira kupha udzudzu ndi tizilombo tina. - Ndi phindu lanji limene mukupeza mu usodzi? Ndamanga nyumba komanso ndikuchulukitsa ulimi wa ziweto monga mbuzi, mbira, abakha ndi akalulu. - Kuonjezera apo, nsombazi zikutithandizira kwambiri ku thanzi lathu. - Mwachitsanzo, ngati kumunda sitinakolole zochuluka timapha nsombazi nkukagulitsa ndi kugula chimanga ndi chakudya china chofunikira pakhomo pathu. - Loto lanu ndi lotani pa ulimi wa nsomba? Ndikufunitsitsa nditakhala mmodzi wa alimi amene azidzatulutsa nsomba za mnanu mdziko muno. Koma izi zikhoza kutheka malo anga ano akazungulilidwa ndi mpanda wa waya kuti zonse zizidzachitikira kumpandako. Kupatula nsombazi ndikufuna ndipitirize kukuza ulimi wa ziweto popeza nsomba ndi ziweto zimadalirana. Mwachitsanzo, ndowe za ziweto timathira ku munda, tikakolola chimanga deya timadzathira pa dziwepa ngati chakudya kupangitsa kuti nsomba zizikula ndi thanzi. - Malangizo anu kwa amene ulimi wa nsomba amangowuopera kutali ndi otani? Ulimi wa nsomba ndi waphindu chifukwa pakutha pa miyezi 6 iliyonse umayenera kutola chikwama basi chifukwa nsomba sizinama ukazisamalira bwino. - Kotero, kwa amene akufuna kuyalula mphasa yawo ya umphawi kudzera mu ulimi wa nsomba asagwe mphwayi koma ayambe kuchitapo kanthu pompano osadikilira mawa pokumba mayiwe, kusankha mtundu wabwino wa nsomba, kusamalira bwino nsombazo komanso kusagwa mphwayi ngati sizikuyenda mu ulimiwu chifukwa chonona chifumira ku dzira. -" -ID_tjcAiuSC,"Bungwe la FARMSE Lati Likufuna Kutukula Anthu Ovutika Kumidzi Bungwe la Finance for Rural Markets, Smallholders and Enterprise Program (FARMSE) lati ndi cholinga chake kutukula anthu ovutika akumudzi kuti akhale adziyimira pawokha. -Mmodzi mwa akuluakulu a bungweli a Golie Nyirenda anena izi lolemba mdera la mfumu yaikulu Nsamala mboma la Balaka pomwe bungwe lawo linakonza ulendo wa atolankhani kuti akawone ntchito zomwe alimi akupindula kudzera mu bungweli. Iwo ati kudzera mu ndondomekoyi, akufunitsitsa anthuwa atakhala otukuka mu zochita zawo. -FARMSE akuti ikufuna kupindulira alimi ngati awa Mayi Nyirenda ati kudzera mu ndondomekoyi anthuwa akhala odziyimira pawokha ndi kuleka kudalira thandizo lochoka ku boma kaamba koti azikolora zakudya zokwanira, komanso kuchita bizinesi zosiyanasiyana. -Mau ake mmodzi mwa akuluakulu a bungwe la OXFAM lomwe likugwira nawo ntchitoyi mothandizana ndi mabungwe ena, a Steve Kuliyazi ati bungwe lawo lipitiriza kupereka upangiri osiyanasiyana monga momwe angalimire mu nyengo ino yakusintha kwa nyengo komanso momwe angasungire ndalama zomwe amapeza Mmodzi mwa alimi a mdera la group village headman Mchenga a Patson Chalamanda ati apindula kwambiri ndi Project yomwe Bungwe la FARMSE labweretsa mderali ponena kuti akwanitsa kugula njinga yamoto kudzera mu ulimi wothandidwa ndi bungweli. -Bungwe la FARMSE lati likufuna kutukula anthu ovutikitsitsa okwanira 3,300 mmaboma a Balaka ndi Machinga. Ndondomekoyi akuti ikuyembekezeka kupindulira 30% ya amayi omwe amadziyanganira okha komanso 20% ya achinyamata omwe amadziyanganira okha mmabomawa. -Project-yi yomwe ndi ya zaka zitatu inayamba mchka cha 2019 ndipo ikuyembekezeka kudzatha mchaka cha 2022. -" -ID_tmrojzuW," Apayoniya akana zionetsero Amene adali a Malawi Young Pioneers (MYP) omwe atha miyezi 10 akubindikira ku Lilongwe kufuna ndalama zawo zopumira pantchito ndipo adatsimikiza zokachita nawo zionetserozi adasintha maganizo kutatsala tsiku limodzi kuti ziwonetsero zichitike. - Mtsogoleri wa gulilo Franco Chilemba adati ganizo lochita nawo zionetserozo ngati gulu lidabwera pogwirizana ndi mfundo komanso khumbo lokapereka madandaulo kwa mtsogoleri wa dziko Peter Mutharika. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Tidaona kuti anzathuwa adapanga njira yabwino yoti mwina nkuyankhidwa msanga ndiye poti nafe tikufuna yankho msanga, tidaona kuti mwayi wathu udali omwewu, adatero Chilemba. - Iye adati kutsatira zokambirana za pakati pa gululo ndi akuluakulu oyendetsa za chuma cha boma komanso malipiro a anthu opuma pa ntchito, gululo lidasintha maganizo ake ochita nawo zionetsero. - Tidakumana ndi akuluakulu omwe akuyendetsa nkhani yathu ndipo alonjeza kuti atipangira zomwe timafuna zija moti kuyambira pa 30 April, 2018 tikhala tikuyenda mmaboma osiyanasiyana kuchita kalembera wa mamembala anthu enieni, adatero Chilemba. - Ndondomeko ya gululo ikusonyeza kuti kuyambira pa 30 April, gulu lina lidzayambira ku Chitipa nkukathera ku Mchinji, lina ku Ntchisi nkukathera ku Lilongwe ndipo lina ku Mangochi mpaka ku Blantyre kuti mamembala awo alandire ndalama zawo. -" -ID_tqzFuBeq," Boma lithetsa mafumu mmizinda Zavuta kumpando. Kalata ya boma yothetsa mafumu amene amalamulira mmizinda ya Blantyre, Zomba, Lilongwe, Mzuzu komanso Luchenza yaika pampanipani mafumuwa ndipo akagwada kuboma kuti liganizenso kachiwiri pankhaniyi. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Pa 21 May 2015, unduna wa maboma aangono udatulutsa kalatayi mmene mwa zina idati kuyambira tsopano mafumuwa sazilandiranso malipiro awo apamwezi (mswahara). - Njambe (L) ndi Chiwembe amene adali nawo mgulu la mafumu amene adakapereka kalata yodandaula kwa DC Izi zatsutsula mafumuwa, amene msabatayi adakapereka madandaulo awo kwa ma DC a mizinda yokhudzidwayo kuti ganizoli lisinthidwe. Mafumu amene akhudzidwawa ndi nyakwawa (village headmen), gulupu (group village headmen) komanso ma Sub T/A. - Koma mlembi muundunawu Lawrence Makonokaya, wati ngakhale mafumuwa akulira chonchi, unduna wawo ulibe maganizo osintha mfundoyi. - Tidayamba kalekale kuwakumbutsa kuti ufumu wawo ndi wosaloledwa pamalamulo okamba za ufumu (Chiefs Act) koma iwo ankazengereza. Apa palibe kukambirana, ufumu wawo watha chifukwa udali wosaloledwa, adatemetsa nkhwangwa pamwala Makonokaya. - Gawo lachiwiri, ndime ya chisanu mmalamulo okhudza mafumu la Chiefs Act, limanena kuti sipadzakhala Paramount Chief, Senior Chief, Chief kapena Sub-Chief amene adzagwire ntchito mumzinda kapena mtauni pokhapokha patakhala chilolezo chochokera kukhonsolo ya mzindawo, yomwe idzalumikizane ndi unduna wa maboma aangono popereka chilolezocho. - Izi zikusonyeza kuti mafumuwa alibe mphamvu zomalamula mmizindayi monga zakhala zikuchitikira mmbuyomu, zomwe zadzidzimutsa atsogoleriwa, amene akhala akulamula komanso kumalandira mswahara. - Kaamba ka kuwawidwa, mafumu ena mumzinda wa Blantyre, Lolemba adakumana kwa Manje mumzindawu pamene adayenda ulendo wandawala kukapereka chikalata kwa DC wawo, Charles Kalemba. - Iwo adati ufumu si ntchito yoti adachita kufunsira polemba kalata koma adachita kubadwa nawo kotero boma lalakwitsa kuwachotsa. - Gulupu Njambe, yemwe adayenda nawo, adati sangalankhule zambiri kwa atolankhani popeza nkhaniyi ili mkati kukambidwa. - Koma tikufunani atolankhani posakhalitsapa pazomwe zachitikazi. Ife mafumu ndife owawidwa kwambiri, adatero movomerezana ndi nyakwawa Chiwembe. - Senior Chief Kapeni wa mboma la Blantyre wati nkhaniyi ndi yachisoni kotero akuyesera kuti akambirane ndi boma. - Mafumu anga ndi okhumudwa, ndisakunamizeni. Nkhaniyi ndi yachisoni. Ndidawaitanitsa mafumu onse ndipo akhumudwa pomva nkhaniyi. Komabe tikuyembekezera kuti boma lisintha ganizoli chifukwa tikhala ndi zokambirana posakhalitsapa, adatero Kapeni. - Nako ku Zomba mafumu akuti adachita thukuta ndi nkhaniyi ndipo adapita kwa DC wawo kuti awafotokozere bwino chomwe kalatayo imatanthauza. - T/A Mlumbe adauza Tamvani kuti, padali kusamvetsetsana pa chomwe kalatayo imatanthauza ndipo takatula nkhawa zathu kwa DC. Koma ndinene pano kuti mafumu ena salola. Ndili ndi mafumu 600 ndipo ena akhudzidwa nawo. - Ku Mzuzu ndi ku Lilongwe mafumu kumenekonso adakadandaula za nkhaniyi kwa ma DC awo. - Koma mphunzitsi wa zandale ku sukulu ya Chancellor College Blessings Chinsinga akuikira kumbuyo ganizo la boma. - Zilibwino kwambiri. Dziwani kuti ntchito za mafumuwa zimaoneka chifukwa tidalibe makhansala, lero tasankha makhansala ndiye tikhalenso ndi mafumu? adatero Chinsinga. - Ngakhale ndikuyamika boma kuti lachita chabwino, mbali imeneyi aisamalitse kuti pasakhalenso mberewere ndi kuchoka kwa mafumu mmizinda chifuwa ena atha kunena kuti asiya ufumuwo koma akugwirabe mobisalira, adatero Chinsinga. - Ntchito zina zomwe mafumuwa amagwira ndi monga kutsogolera ntchito zachitukuko mmadera; kuyanganira manda; komanso kuyendetsa zitukuko zomwe zabwera ndi boma komanso mabungwe monga ndondomeko ya zipangizo za ulimi zotsika mtengo, ndondomeko ya LDF ndi zina. - Koma Makonokaya akuti iye sangalankhulepo kuti ntchitozi zizikhala bwanji chifukwa amene akuyenera kudziwa momwe zizikhalira ndi amene akuyanganira mizinda. - Malinga ndi unduna wa maboma aangono, mdziko muno muli mafumu 42 079. Mwa mafumuwa, 7 ndi ma Paramount Chief, 39 ndi ma Senior Chief, 164 ndi ma T/A pamene 59 ndi ma Sub T/A. Magulupu alipo 7 492 pamene 34 589 ndi nyakwawa. - Malinga ndi mneneri muunduna wa maboma angono Muhlabase Mughogho, mafumu 298 ndiwo akhudzidwe ndi chigamulochi. -" -ID_tunUmsSl,"Chakwera Wati aMalawi Aleke Tsankho Mwambo wokumbukira tsiku lomwe mtsogoleri woyamba wa dziko lino Ngwazi Dr. Hastings Kamuzu Banda anabadwa, wachitika dzulo ku City Center mu mzinda wa Lilongwe. -Chilima, Chakwera pamwambo okumbukira Kamuzu wa chaka chino Polankhula pamwambowu, mtsogoleri wa mgwirizano wa zipani zotsutsa bom mdziko muno wa Tonse Alliance Dr. Lazarus Chakwera, ati aMalawi, akuyenera kutengera mtima wopanda tsankho womwe mtsogoleri woyambayu anali nawo. -Atsogoleri akuyenera kuti alolerane pogwira ntchito limodzi osati kunyozana, anatero Dr. Chakwera. -Mwazina akubanja kwa malemu Kamuzu Banda, ati ndi odandaula kuti boma silinapezeke nawo ku mwambowu. -Chaka chilichonse timatumiza makalata ku boma kuwayitana komanso kupempha chithandizo koma izi zaonetsa kuti atsogoleri a boma alibe nazo chidwi ndipo tikuthokoza malemu Bingu chifukwa cha tchuthi chimenechi chomwe anakazikitsa, anatero a Kandodo. -Iwo ati apitirizabe kuchita mwambowu chaka ndi chaka ngakhale a boma asamapiteko ndipo ati mwambowu upitirira loweruka ku Kasungu. -" -ID_twRjrvPw,"Bungwe la Abambo Latsegula Nthambi kwa Mitengo Parish Wolemba: Sylvester Kasitomu Bambo mfumu wa Parish ya Mitengo ku Thyolo mu Archdiocese ya Blantyre Bambo Johny Chimwaza apempha abambo mu mpingo wa Katolika kuti akhale ogwirizana potukula ntchito za bungwe la umodzi wa abambo ku ma parish onse mdziko muno. -Bambo Chimwaza amayankhula izi lamungu pa nsembe ya misa yokhazikitsa bungweli ku parishiyo. -Bambo Chimwaza ati bungwe la umodzi wa abambo lili ndi kuthekera kopititsa patsogolo chitukuko champingo mu magawo osiyanasiyana. -Abambo ochokera ku Parishi ya Bvumbwe mu Archdioceseyi ndi omwe anapemphedwa kukakhazikitsa bungweli pokafotokozera zambiri za zomwe bungweli limachita. -A Christopher Mphamba ndi mtsogoleri yemwe anatsogolera abambo a kwa Bvumbwe paulendowu ndipo anati pa tsikuli afotokoza mfundo zikuluziklu zomwe abambo mu parish akuyenera kuzitsata pofuna kukweza ntchito za bungweli. -Titamaliza nsembe ya misa tinaitanitsa abambo onse ndipo anatsala mwaunyinji zomwe zasonyeza kuti bungweli alilandila bwino ku parish yawo anatero a Mphamba. -Abambo opitilira makumi asanu ndi omwe ayamba guluri patsikuli ndipo chiwerengerochi ati chikwera guluri likafikira mmatchalitchi angono-angono amparishiyi. -" -ID_tweFxSFy,"HRDC Yati Kaphale Atule Pansi Udindo Bungwe lomenyera ufulu wa anthu mdziko muno la HRDC lawuza mkulu oyimira boma pa milandu (Attorney General) Kalekeni Kaphale kuti atule pansi udindo wake kamba kogwiritsa ntchito udindo wake molakwika. -Akuti anagwiritsa ntchito udindo wake molakwika Kaphale Wapampando wa bungweli Gift Trapence wanena izi pa msonkhano wa atolankhani omwe bungweli linachititsa lachiwiri mu mzinda wa Lilongwe. -Izi zadza pamenenso mabwalo a milandu omwe ndi la zamalamulo komanso la Appeal, adanena kuti a Kaphale sadagwire bwino ntchito potenga gawo pa mlandu wa chisankho cha mtsogoleri wa dziko. -Trapence: Tidikira pa 5 June Pakadali Pano, bungwe HRDC lati laimitsa kaye ganizo lake lochititsa ziwonetsero lachinayi pa 28 May kamba koti wapampando wa bungwe la MEC, Justice Dr. Jane Ansah adatula pansi udindo wawo koma lati lidikira mwachidwi kufikira makomishonala atsopano atasankhidwanso. -Paja timanena kuti tikupita ku nsewu kuti tiwumirize mayi Ansah kuti atule pansi udindo ndipo anatula komanso china timafuna a president kuti akhazikitse komishoni yatsopano kuti chisankho cha mtsogoleri wa dziko chisalephereke ndipo tamva mneneri wa boma akuti komishoniyi isankhidwa pa 5 June ndipo ife tikudikira pa 5 June-po, anatero Trapence. -Iwo atinso Attonery General akuyenera kutula pansi udindo Kamba koti khoti linalamula kuti iyeyu samatha kugwira ntchito. -" -ID_txvYoPIj,"Unduna Upempha Anthu Abwezeretse Chilengedwe Unduna wa zachilengedwe, migodi ndi mphamvu za magetsi wapempha anthu mdziko muno kuti agwiritse ntchito nyengo ya mvula pobwezeretsa chilengedwe. -Nduna mu undunawu, Bintoni Kumtsaira ndi yemwe wanena izi lolemba pa sukulu ya pulaimale ya Kaonda mdera la mfumu yaikulu Chakhumbira mboma la Ntcheu pa mwambo wodzala mitengo omwe khonsolo ya bomalo inakonza. -Kumtsaira: Tikhala pansi tiwunike za vutoli Iye wapempha mafumu kuti akhale patsogolo kulimbikitsa anthu a mmadera mwawo za kufunika kodzala mitengo mu nyengo ino yamvula. -Nkhani yavuta kwambiri ndi ya anthu a ku Mozambiquue omwe akumazadula mitengo kwathu kuno. Tikhala pansi tiwunike kuti kodi tingachite bwanji kuti khalidwe limeneli lithe chifukwanso ambiri mwa iwo amachita kuyitanidwa ndi mzika za dziko lino kuti azizadula mitengi, anatero Kumtsaira. -Polankhulapo mfumu yaikulu ya angoni a maseko mdziko muno Inkosi Yamakosi Gomani 5 yati ntchito yobzala mitengo ipitilira mmadera onse momwe iye amalamulira. -Mdera langa ndili ndi ma Senior Chief komanso ma T/A okwana 26. Onsewo ndawauza kale kuti aliyense alimbikitse anthu ake kudzala mitengo komanso kumayisamalira, anatero Ngwenyama Gomani 5. -" -ID_uAjkiWEM," Chilengedwe chikubwerera ku Mangochi Sungapirire mfuu wa mbalamewopokerezedwa bwino ngati nyimbo mmitengo yachilengedwe mboma la Mangochi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Nkhalango yachilengedwe ya mmudzi mwa Chembe mboma la Mangochi lero ndi yankho, kutsatira ntchito za Malawi Lake Basin Programme (MLBP) yomwe yamanga chisa kumeneko. - Mahekitala atatu amene akhala mbulanda kwa zaka, lero avala pamene alimi alima mpunga wa kilombero komanso kusamala mitengo yachilengedwe. - Kulele kupuma pamthunzi wa chilengedwe Mlimi wachitsanzo mderalo, Malefula Kulele akuti chikhalireni midzi ya Chembe, Mmadi, Kawinga, Batani, Kwitanda ndi ina ya mwa T/A Chowe, ntchito yawo kudali kuononga chilengedwe. - Kubwera kwa pulogalamuyi kwasintha zinthu, adatero iye. Taphunzira kusamalira zachilengedwe. Kupanga njira zoti zititukule. - Pamene pulogalamuyi imayamba, midziyi idalandira mitengo 2 100 kuti chilengedwe chibwerere. Padali pa 24 January 2014. - Sizidaphule kanthu, mitengo 1 500 idafa. Kutanthauza kuti pafupifupi K225 000 idapita mmadzindalama yomwe ikadatha kugulira matumba 75 a chimanga ndi kugawira mudzi wa Batani womwe udali ndi nyumba 30. - Mtengo umodzi panthawiyo timagula K150. Tidalibe ndalama zobwezeretsa mitengoyi, adatero Kulele. - Loto lobweretsa nkhalango lidayamba kuyandama ndipo adayamba kusamala malowo posalola moto. Iwo adayambanso kusamala mitengo yachilengedwe yomwe imaphukira. - Lero nkhalangoyi yakunga mdima wa mitengo yachilengedwe. Mitengo ya magangaza, thombozi, tsamba, msolo, mphando, ngongomwa ndi ina yomwe yabweretsa mdima mmidziyi. - Mbalame zapeza nyumba. Tinyimbo ta njiwa, atchete, asisisi ndi apumbwa ndi tomwe tikupangitsa kuti anthu atambalale mnkhalangoyo. - Taponyamo mingoma 5, anthu akubwera kudzapemphera komanso nthaka siyikukokoloka monga zimachitikira, adatero Kalele amene akuti mitengo yachilengedwe yoposa 4 000 ndi yomwe ili mkhalangoyo. - Kalabu ya Chikondano yomwe ili ndi anthu 18 ndi yomwe ikuyanganira nkhalangoyo. - Si nkhalango yokha, kumeneku alimi akonza malo amene amangogona kuti azilimapo mpunga. - Poonetsetsa kuti amayi akukhala ndi mphamvu pa zinthu, mayi Christina Mkwinda ndi membala wa sikimu ya Mangale yomwe ili ndi mpunga. - Tikuyembekeza kupeza matumba 40 chaka chino, adatero mayiyu amene gulu lake lili ndi anthu 10 ndipo amayi alipo 6. - Apa ndiye kuti gululi likuyembekeza kupha pafupifupi K2 miliyoni pa matumbawo. - Tikufuna tigule zipangizo zokwanira komanso kukuza munda. Ndalama yake ndi imeneyi kupatula kuthana ndi mavuto athu, adaonjeza Mkwinda. - Pologalamu ya MLBP yomwe ikuchitika mmaboma a Mangochi ndi Salima ikulimbikitsa anthu mmene angathananirane ndi mavuto omwe amadza kaamba kakusintha kwa nyengo powapatsa upangiri ndi zina. -" -ID_uIisDYtF,"Boma Lalimbikitsa Alimi Kuchita Ulimi wa Phindu Boma lalimbikitsa anthu mdziko muno kuti aleke kuchita ulimi wopanda cholinga. -Nduna yoona za ulimi, mthilira ndi chitukuko cha madzi, a Kondwani Nkhumwa anena izi ku malo a maphunziro a zakafukufuku wa zamalidwe, a Namiyasi mboma la Mangochi pakutha pa chionetsero cha ulimi chomwe chinakonzedwa ndi Machinga ADD. -A Nankhumwa ati nthawi yakwana yoti alimi adzionetsa chidwi podzala mbewu zomwe zingawathandize kuti azipeza phindu lochuluka pa ulimi wawo. -Chionetserochi chisanayambe nduna-yi mogwilizana ndi a kuofesi ya zamalimidwe ndi adindo ena mchigawochi anayamba ayendera ntchito za ulimi wosiyanasiyana zomwe zikuchitika mmadera a Nansenga EPA, ndi Mbwadzulu EPA ndipo anakathera ku malo a zamaphunziro a zakafukufuku wa zamalimidwe-wa a Namiyasi mbomalo. -Kumbari ya chimanga ndunayi inati boma lilumikizana ndi bungwe la ADMARC kuti liyambe kugula chimanga cha alimi kuyambira mwezi wa mawa. -" -ID_uXwztWFn," Moya Pete wagwa nayo Abale anzanga, lero palibe kucheza pa Wenela. Musandifunsenso kuti chifukwa chiyani chifukwa sindingakuuzeni. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Kodi simukudziwa kuti zinziri zinalowa pachipatala choyandikira pa Wenela? Abiti Patuma ndiye adandiuza kuti zibakera zinavuta mu Chilekamu mpaka ena kugonekedwa mchipatala. - Kaya ndewuyo inali ya mbanja, kaya zachibwenzi koma kudali kusinjana ngati wina wagundidwa ndi sitima kuseri kwa Wenela. - Koma amukwapula. Ena akuti mpaka mutu sukugwira ntchito mpaka kuthawa kuchipatala. Zovuta, adatero Abiti Patuma tsikulo. - Koma nsakutayitseni nthawi ndi zokamba za Abiti Patuma. Chifukwatu iyeyo ndi mnzake wa Mori wokunthidwayo. Komanso uyu Marison wokunthayo ndi mnzake ndithu. Iyetu adaphunzitsa ambiri kuti mowa sukuyenera kulepheretsa munthu sukulu komanso sukulu isalepheretse munthu mowa. - Tsonotu lero sikuti pali zonena za pano pa Wenela chifukwa ndatopa nazo. Ndalema. Ndikudabwa. Kodi mukuti kuli Moya Pete? Abale anzanga, nkadakhala mkuluyu nkadasiya zonse. - Sizikuyenda. Magetsi kulibe. Madzi nawo ndi anjomba. Kunena za kuchipatala, mankhwalanso kulibe. - Lero akuti tizidya kamodzi tikakhala ku Wodi 3B. Eti ngati tili kundende. - Mkulu zamulaka. Walephera. Sanakhoze. - Titambasule za madzi. Nanga lero munthu nkumanena kuti ndi bwino kumwa madzi pachitsime? Lero lino kutunga madzi padilawo nkukhala munthu wolemekezeka? Walephera. Apondeponde akaone zina ku America kuli ana akeko. - Nanga lero munthu nkumakamba za koloboyi, ati madzi achepa mu Shire? Dzulo ndi dzana adatiuza kuti madzi achuluka zedi moti sangathe kutapa magetsi. Lero akutinji? Walephera. - Nanga taonani umu akudulira mitengo! Ngakhale muwauze alonda a nkhalango akhale ndi mfuti, ateteza chiyani? Mitengo idatha. - Walephera. - Kunena za malata, simenti ndi zina zija adalonjeza kuti adzatsitsa, zakwera mtengo chifukwa ndalama yake akulephera kuigwira. - Walephera. - Nanga tinene za mpira wa zikhatho, inde mpira wa mafumukazi! Nanga kulephera tinene kuti nkukhoza? Kuchinyidwa tinene kuti nkuwina? Walephera mwana akagone. - Sindinganenenso za uchifwamba chifukwa uko ndiye wagwa nayo zedi. Walephereratu. - Zilo pa 10. - Walephera mwana akagone. - Kumaphunziro sinditaya nako nthawi. Kungotsegulira Poly, anyamata ali pamsewu. - Walepheranso. - Nanga chilungamo? Alibe chilungamo. Wakuba ana, ati akakhale kumalo aja ozizira zakaziwiri. Mbali inayi, wokwapula mkazi wake, ati akakhale pashamba zaka 13 ndi theka. - Walephera ndithu. - Zisiye iwe. -" -ID_ucaXQrMv," Afufuza za mkalabongo Zambiri zakhala zikukambidwa za mkalabongo, mowa waukali umene suchedwa kutenga amene akuumwa koma tsopano, makampani 21 akufufuzidwa pamadandaulo amene Amalawi amakhala nawo. - Msabatayi, bungwe loona za chilungamo pa malonda la Competition and Fair Trade Commission (CFTC) lidatulutsa chikalata chopempha Amalawi kupereka madandaulo awo pa makampani otcheza mkalabongowo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Akuluaku a mabungwe amene akhala akulimbana ndi mowawo, umene poyamba unkatchedwa kuti masacheti, akondwa chifukwa CFTC ikufufuza makampaniwo. CFTC idakhazikitsidwa ndi malamulo oteteza ogula mdziko lino. - Mkulu wa bungwe la Young Achievers for Development (YAD) Jefferson Milanzi adati nkhaniyi tsopano ikusongola ndipo izi zimayenera kuchitika padzana. - Dziko la Malawi ndi lalingono kwambiri choncho nzodabwitsa kuti tili ndi makampani 21 otcheza mowa umene waika miyoyo pachiswe, kusokoneza chitukuko komanso maphunziro. Iyi ndi nkhani yabwino, adatero Milanzi. - Iye adati kuchuluka kwa makampaniwo kukungosonyeza kuti amaika mtima pa ndalama zomwe amapeza, osati miyoyo ya Amalawi. - Mkulu wa bungwe lothana ndi mankhwala wozunguza ubongo la Drug Fight Malawi, Nelson Zakeyu, wati mkalabongo ndi mowa womwe umafulidwa mosatsata ndondomeko popeza ukali wake umafika 47 peresenti, omwe ndi wosavomerezeka ndi bungwe loona zaumoyo wa anthu padziko lonse la World Health Organisation (WHO). - Izi zikusemphananso ndi mfundo yachitatu ya chitukuko ya bungwe la United Nations makamaka gawo 3 ndime 3.5 yomwe imalimbikitsa umoyo wabwino pothana ndi uchidakwa, kusuta fodya ndi zina. - Akatswiri a zaumoyo a WHO omwe tikugwira nawo ntchito adatiuza kuti mowawu umaononga ubongo, mapapo, impso, komanso kulumalitsa nkhope, adatero Zakeyu. - Mkuluyu adati mkalabongo waika pachiopsezo miyoyo ya ana ndi achinyamata ambiri popeza umagulitsidwa mtengo wotsika woti aliyense atha kuufikira. - Zakeyu adati kafukufuku wa CFTC ateteza anthu ku mavuto omwe amadza akamwa mkalabongo. - Kampani zambiri zimabisa ukali weniweni wa mowawu. Zotsatira za kafukufuku wa ophunzira a msukulu zaukachenjede za ku Norway ndi Chancellor College mu 2010 adaonetsa kuti achinyamata akusokonekera chifukwa cha mkalabongo. - Malingana ndi kafukufukuyo, izi zikulimbikitsa umphawi mdziko muno chifukwa anthu omwe amamwa mowamu sakhala nzika zopanga ziganizo zothandiza potukula dziko, adatero Zakeyu. - Mchikalata chomwe CFTC yatulutsa ndipo chasayinidwa ndi mkulu wa bungweli, Wezi Malonda, chikuti CFTC yalandira madandaulo oti mowawu ulibe zizindikiro zovomerezeka ndi Malawi Bureau of Standards (MBS). - Izi zili choncho, zidakwa zina za ku Ndirande mumzinda wa Blantyre zauza Msangulutso kuti mowawu wasokoneza kwambiri miyoyo yawo. - Bright Katuli, mmodzi mwa anyamata a pamsika wa Ndirande, adati amakonda kachasu poyerekeza ndi mkalabongo. - Timamwa mkalabongo chifukwa chotsika mtengo, koma siwabwino. Mowa wina uliwonse umafuna kudyera, koma mkalabongo umachotsa chilakolako cha chakudya. Ichi nchifukwa chake ena amafa nawo. - Munthu ukamwa mkalabongo amadzuka thupi likuphwanya, komanso ali ndi ludzu lofuna kumwa wina, adatero Katuli. - Ndemwene Kazonde ndi Moses Kachisa akugwirizana ndi Katuli ndipo apempha boma kuti liletse mowawu popeza ukuononga anthu. - Sungapeze zigubu za mkalabongo pamalo omwera mowa kaamba koti umagulitsidwa mwachinyengo. Tikungomwera ugonthi, kuipa kwake tikukuona. - Mkalabongo ndi wautsiru moti panopa maso anga satha kuona bwino patali. Anzathu ena zochita nzobalalika pamene ena akulumala nkhope chifukwa cha mowawu, adateto Kachisa. - Mchikalatacho, Malonda adati: Sitikunena kuti kampani zomwe tikufufuzazi zaphwanya malamulo. Tikufuna kupeza ngati madandaulo omwe talandira ali woona, komanso ngati kampanizo zikuphwanya malamulo. Tikufuna kupeza ngati mowawu ukuonononga miyoyo ya anthu, komanso tikufuna kudziwa ngati kampanizo zikutsatira ndondomeko zonse zotetezera miyoyo ya anthu. - Kupezeka kwa chizindikiro cha MBS pamowa kumatsimikizo kuti mowawo wakwanitsa malamulo onse omwe boma lidaika pofuna kuteteza miyoyo ya anthu, yatero kalatayo. -" -ID_uelRAIMS,"Papa Wathandiza Dziko la Zambia ndi Zipangizo Zolimbana ndi Coronavirus Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapereka thandizo la zipangizo za mchipatala ku bungwe la ma episkopi a mpingowu mdziko la Zambia. -Papa Francisko kugwirana chanza ndi president wa dziko la Zambia Malinga ndi malipoti a bungwe la ma episkopi a mpingo wa matolika mdziko la Zambia, Papa Francisco wapereka thandizoli lolemba kudzera mwa kazembe wake mmaiko a Zambia ndi Malawi Archbishop Giafranco Gallone. -Imeneyi ndi imodzi mwa njira zosonyeza kukhudzidwa kwake komanso chidwi chake pa nkhondo yolimbana ndi mliri wa Coronavirus womwe wakhudza dziko lonse la pansi. -Mu thandizoli muli zipangizo zothandiza anthu omwe akuvutika kupuma bwino kuti athe kupuma mosavutika (ventilators) komanso zozitetezera pothandiza anthu odwala nthenda ya Covid-19 pongotchula zochepa. -Zipatala zitatu za Mpingo wa Katolika ku Zambia ndi zomwe zipindule ndi thandizoli. Zipatalazi ndi Cardinal Adam Memorial Hospital, Chilonga Mission Hospital komanso Saint Dominic Hospital. -Papa Francisco wakhala akupereka ku maiko thandizo losiyanasiyana la zipangizo za mchipatala chiyambireni mliri wa Coronavirus. Pambali pa thandizo la zipangizo za mchipatalazi iye adakhazikitsanso thumba la ndalama zothandiza pa mliri wa Coronavirus ndipo Papayu adali woyamba kupereka thandizo la ndalama ku thumbali. -" -ID_uiuetMCq," Apereka bajeti lolemba Nduna ya zachuma Joseph Mwanamvekha alengeza ndondomeko ya chuma yomwe boma lakonza kuti ligwiritse ntchito mchaka cha 2019/20 Lolemba pa 9 September 2019. - Malinga ndi kalaliki wa Nyumba ya Malamulo, Leonard Mengezi, ndunayi ikadzapereka ndondomekoyo, kudzakhala misonkhano ya makomiti kukambirana za bajetiyo aphungu asadayisanthule. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Koma kadaulo pa zachuma Chiku Kalilombe wati ndondomekoyo ikuyenera kulunjika momwe muli mabala kuti ikhale ya phindu. - Mwanamvekha kupereka bajeti mwezi wa June Iye wati boma likuyenera kuvomereza kuti zinthu zina zasokonekera mdziko muno ndipo nzoyenera kukonza, koma yankho lake ndi ndondomeko ya zachuma. - Mavuto ndiye alipo monga a zaumoyo, maphunziro komanso kunjaku kukuoneka kuti chaka chino kuli njala yadzaoneni. - Ndikhulupilira kuti bajetiyi isoka mabala amenewa apo ayi, Amalawi ali pamoto oopsa kwambiri, watero Kalilombe. - Iye watinso kupatula pa izi, boma liunikenso bwino nkhani ya misonkho yomwe makampani amapereka kudziko ngati njira yokopera ochita malonda. - Dziko limayenda ndi misonkho koma ngati opereka misonkhowo sakuoneka, zotsatira zake ndi mavuto. Anthu ndi makampani amathawa misonkho ikakhala yoluma kwambiri nkupita komwe angakapeze phindu pa bizinesi yawo, watero Kalilombe. - Kwatswiri pa zamalimidwe Tamani Nkhono Mvula wati aphungu asayiwale kukambirana nkhani ya njala pomwe zawoneka kale kuti anthu ambiri akhudzidwa ndi vutoli chaka chino. - Tikunena pano chimanga chakwera kale mtengo moti Amalawi ambiri makamaka a kumudzi sangakwanitse kugula. Zikhala zopanda nzeru kuti aphungu akangokambirana za chuma osakhudza nkhani ya njala yomwe ikhudze anthu omwe adawavotera, watero Mvula. - Iye wati bajeti ikangodutsa, unduna wa zamalimidwe uyambiretu kukonzekera ulimi wa 2019/20 potsatira ndondomeko zomwe zilipo kale. - Pafupifupi theka la ndalama zomwe zimapita kuunduna wa zamalimidwe, limapita ku pulogalamu ya zipangizo zotsika mtengo koma Mvula wati chimakhala chogwetsa ulesi kuti zipangizozo zimapezeka nthawi yotayika chifukwa chosakonzekera bwino. - Malingana ndi Mengezi, pamkumanowu padzakhala nthawi yapadera yokambirana mfundo zikuluzikulu ngati izi komanso kuunika malamulo ena kuti asinthidwe ngati nkoyenera. -" -ID_umEygTdl,"Kwaya ya Gambula Parishi Iyendera Magomero Parishi Wolemba: Sylvester Kasitomu Kuyenderana pakati pa makwaya a mpingo wakatolika ati ndi komwe kungathandize pa ntchito yopititsa patsogolo chipembedzo mumpingowu. -Wapampando wa kwaya ya St. Josephy kuchokera kwa Gambula Parish mu Archidayosizi ya Blantyre a Harry Nthala ndi omwe anena izi pa ulendo wawo wokachedzerana ndi kwaya ya St. Patricks ku Magomelo Parish mu Dayosizi ya Zomba. -Mwazina iwo ati makwaya ali ndi udindo waukulu maka pokometsa komanso kupititsa patsogolo chipembedzo cha mpingowu. -Mwazina anthala anati ulendo wawo aphunzira zambiri monga njira za mmene angaeyendetsere kwaya yyawo monga kukonga komiti ya padera ya akhristu yotchedwa trustees comitee. -Pamene tikuchezerana sitimakhala tingoimba kokhakomanso timakhala tikudziwana komanso kuphunzitsana mfundo za memene tingapititsile patsogolo chipembezo kudzera mukuimba ndi zina, anatero Nthala. -Ndipo polankhulapo mlembi wa kwaya ya st. joseph yochokera ku magomelo mu dayosizi ya Zomba mayi Olive Matola William anati kubwera kwa anzawowa aphunzira zambili monga mmene angapititsile chipembedzo patsogolo kudzera mukuimba ndi zina. -Tikamayenderana sitimangophunzitsana kuimba kokha komanso timapezerapo mwayi odziwa madera komanso zikhalidwe za anzathu, anatero mayi Matola. -kwaya ya St. Josephy ndi yomwe inatsogolera ndi nyimbo pa nsembe ya ukaristiya ya patsikuli. -" -ID_umjjRknq,"Papa Alangiza Anthu Alemekeze Anthu Okalamba Msogoleri wa mpingo wakatolika padziko lonse Papa Francisco wapempha akhristu kuti azilemekeza anthu okalamba kaamba koti iwo ndi amene ali ndi upangiri wabwino pantchito yopititsa patsogolo chitukuko mmaiko awo potengera nzeru zawo zokhwima. - Papa amalankhula izi kulikulu la mpingowu ku vatican pa mkumano ndi guru la anthu okalamba a mdziko la italy. -Papa wapempha akhristu kuti azikonda anthu okalamba pokhala ndi nthawi yowamvetsera kuti azipereka maganizo awo pankhani za chitukuko ndi zina zomwe zimakhala zikusautsa anthu mmaiko osiyana-siyana. -Mwazina guruli likhazikitsidwa mu chaka cha 1949 ndi cholinga chofuna kupereka mwayi kwa anthu okalamba azipereka nzeru zawo pa nkhani za chitukuko mdzikolo ndipo anakonza ulendo wokacheza ndi pa francisco pomwenso akukondwerera kuti atha zaka 70 chikhazikitsireni bungweli. -" -ID_uoLJnghI," Timakakonza za ntchito Wakaona nyanja adakaona ndi mvuwu zomwe. Mauwa apherezedwa ndi ukwati wa Amos Mazinga wa ku Dowa mmudzi mwa Ngozi, T/A Chiwere, ndi Regina Mkonda wa mmudzi mwa Reuben, mboma la Mulanje. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Awiriwa akuti adakumana kuofesi ya aphunzitsi ku Nathenje mchaka cha 2014 atamaliza maphunziro a zauphunzitsi, komwe akuti amakolongosola za malo omwe azikagwirira ntchito koma ulenje udabzola mlingo ataphana maso. - Amos adati iye atangoonana maso ndi maso ndi Regina, mtima wake udadumpha kwambiri moti adalakalaka zotuluka muofesimo kuti akadzione ngati akukwanira kulankhula donayo. - Amos ndi Regina kupsopsonana patsiku la ukwati wawo Zimene zidandichitikira sizidandichitikileponso mmoyo mwanga. Ine ndi mmodzi mwa anthu omasuka komanso opanda mantha ngakhale pamaso pa anthu, koma tsiku ili lokha ndidaona nyenyezi yothobwa mmaso, adatero Amos. - Iye akuti panthawi yomwe iwo amayembekezera kuthandizidwa mpamene adapeza mwayi womulankhulira msungwanayo ndipo adacheza bwino kwambiri mpakana kupatsana nambala za foni za mmanja. - Kusiyana kwa pamenepo kudali madzulo atalandira thandizo, koma kudali kusiyana pamaso chabe chifukwa macheza awo adapitirira kudzera pafoni. - Tidakhala nthawi yaitali tikuchezerana pafoni mpaka tsiku lina nditalimba mtima ndidayambitsa nkhani yachikondi, koma kunena zoona ndidalimbana naye mpakana adatheka moti lero ndikakhala ndimadziwa kuti nane mpatali, adatero Amos. - Iye akuti chikondi chake pa Regina chidakula kwambiri kaamba ka khalidwe lake lokonda kupemphera, kuchita zinthu mwanzeru ndi modzilemekeza komanso mwansangala. - Regina adati iye poyamba adamutenga Amos ngati mchimwene koma pangonopangono chikondi chidayamba kumugwira moti samafunanso kuti Amos adzagwe mmanja mwa munthu wina koma iye. - Iye adati ngakhale amakanakana poyamba mtima wake udali utalola kale koma amafuna kuona ngati Amos adalidi munthu wachilungamo, wosangofuna kumuseweretsa. - Sindidafune munthu woti kugwa naye mchikondi panthawi yochepa kenako nkukhumudwitsidwa, ndiye ndimayenera kuonetsetsa kuti ndikudzipereka mmanja mwa woyeneradi, adatero Regina. -" -ID_uxPzkAEu,"Papa Wati Akhristu Azichepetse Potumikira Ena Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wati Yesu Khristu adadzitsitsa kotheratu pofuna kupulumutsa mtundu wa anthu pa dziko lonse. -Papa Francisco walankhula izi lero ku likulu la mpingowu ku Vatican pa Misa ya kanjedza yomwe anatsogolera. Iye wati Yesu Khristu adadzitsitsa pokhala mtumiki ndipo pa mapeto a zonse adapereka moyo wake pa mtanda ngati nsembe ndi kufera munthu aliyense. - Kwa nthawi yoyamba mu mbiri ya mpingo wa katolika, Papa Francisco laMulungu watsogolera Misa ya kanjedza mtchalichi lalikulu la Saint Peters Basilica ku Rome koma mtchalichili mudalibe anthu malinga ndi ndondomeko zomwe zakhazikitsidwa potsatira mliri wa Coronavirus. -Akatolika ambiri mmaiko osiyanasiyana atsatira Misayi kudzera pa kanema, wayilesi komanso makina a intaneti. -Mmalaliko ake Papa Francisco wati Mulungu adaonetsa chikondi chake chopambana polola mwana wake kudzatifera imfa yochititsa manyazi ya pa mtanda. Iye wapitiriza kunena kuti ngakhale adakumana ndi zokhoma zambiri Yesu Khristu adapitirirabe pa ulendo wake wofuna kupulumutsa anthu kudzera mu imfa ya pa mtanda. -Pamenepa iye watu uwu ndi uthenga wa ukulu kwa akhristu kuti akuyenera kuika chikhulupiriro chao mwa Mulungu angakhale akumane ndi zovuta za moyo uno. -Iye walimbikitsa akhristu kuti ayenera kumatumikirana nthawi zonse potsatira Yesu Khristu yemwe sadatope kutumikira anthu pamene adali pansi pano. -Papa Francisco wati akhristu akuyenera kukhala okonzeka kukonda ndi kutumikira Mulungu komanso anthu anzao. -Misa ya kanjedza yomwe imachitika laMulungu lotsiriza la nyengo ya Lenti ndi chiyambi cha Mulungu Woyera (Holy Week). -" -ID_vCYoSXHp,"Boma Lapempha Mabungwe Athandize pa Chitukuko Wolemba: Sylvester Kasitomu Boma lapempha mabungwe osiyanasiyana kuti atenge mbali pothandiza pazitukuko zosiyanasiyana zomwe boma likupereka mdziko muno. -A Dalington Kawawa omwe ndi mkulu woyanganira ntchito zolemba ndi kuchotsa anthu kuofesi ya bwanankubwa mboma la Zomba, anena izi pamene anayimira bwanankubwa pamwambo opereka nyumba ziwiri masiku apitawa zomwe bungwe la Future Vision Ministry lamangira ma volontiya ake awiri omwe anakhudzidwa ndi ngozi zogwa mwadzidzidzi zomwe zinachitika chaka chatha mdera la Sub T/A Ngwelero mboma la Zomba. -A Kawawa ayamikira bungweli potenga mbali yaikulu pothandiza boma kumangira nyumba zolimba mavolontiyawa zomwe ati zathandizira ndondomeko ya boma ya cement malata subsidy. -Izi ndi zimene sizinachitikeko ndipo ndi zosowa, tipemphe mabungwe ena kuti atengerepo phunziro kuchokera kubungweli anatero Kawawa. -Polankhulapo mkulu wa bungwe la Future Vision Ministry mmaboma a Mulanje ndi Zomba a Newton Sande Sindo anati iwo achita izi pofuna kuonetsa anthu chikondi cha yesu nkhristu chomwe amaonetsa pakati pathu. -Ifeyo tachita izi kaamba koti sife okhalitsa koma tafuna kuonetsa anthu njira ya mmene angamathandizirane pakati pawo ife tikapita mmadera ena anateroa Sindo. -Ntchitoyi yagwirika ndi thandizo lochokera ku bungwe la future vision ministry lochokera mdziko la canada ndipo latenga ndalama zosachepera 3.2 million kwacha. -" -ID_vMdHCDxM,"Munthu Wachitatu Wapezeka ndi Coronavirus ku Mzuzu Munthu wina watsopano wapezeka ndi kachilombo ka Coronavirus mu mzinda wa Mzuzu. -Polankhula pa msonkhano wa atolankhani mu mzindawo, nduna ya zaumoyo a Jappie Mhango ati munthuyu ndi mtsikana wa zaka 20 yemwe amakhala mu mzinda wa Mzuzu ndipo ati alibe mbiri ina iliyonse yoti adayamba wapita kunja kwa dziko lino. -Walengeza za nkhaniyi-Mhango Iwo ati padakalipano munthuyi amusiya kwayekha ndipo ogwira ntchito zaumoyo akufufuza anthu onse omwe amakhala pafupi ndi msungwanayu kuti nawonso awayeze ngati ali ndi kachiromboka. -Ndunayi yati padakali pano chiwerengero cha anthu omwe apezeka ndi kachirombo ka Coronavirus mdziko muno chafika pa 39 ndipo Mwa anthu amenewa anthu 9 adachira ndipo atatu adamwalira zomwe zikutanthauza kuti anthu 27 ndi omwe akudwalabe nthendayi. -Boma la Lilongwe ndi lomwe lili ndi chiwerengero chokwera kaamba koti anthu 23 ndi omwe adapezeka ndi kachiromboka ndipo awiri adamwalira, mboma la Blantyre anthu 9 ndi omwe apezeka ndi kachiromboka ndipo mmodzi adamwalira, anthu atatu ndi a mu mzinda wa Mzuzu ndipo mmaboma a Zomba, Karonga, Nkhotakota ndi Chikwawa mudapezeka munthu mmodzi-mmodzi yemwe ali ndi kachilomboka. -" -ID_vOEutmyB,"Mugabe dies at 95 ) 100vw, 605px"" />Served Zimbabwe for 37 years-Mugabe Robert Mugabe, the Zimbabwean independence icon turned authoritarian leader, has died aged 95. -Mr Mugabe had been receiving treatment in a hospital in Singapore since April. He was ousted in a military coup in 2017 after 37 years in power. -The former president was praised for broadening access to health and education for the black majority. -But later years were marked by violent repression of his political opponents and Zimbabwes economic ruin. -His successor, Emmerson Mnangagwa, expressed his utmost sadness, calling Mr Mugabe an icon of liberation. -Mr Mnangagwa had been Mr Mugabes deputy before replacing him. -Singapores foreign ministry said it was working with the Zimbabwean embassy there to have Mr Mugabes body flown back to his home country. -Who was Robert Mugabe? He was born on 21 February 1924 in what was then Rhodesia a British colony, run by its white minority. -After criticising the government of Rhodesia in 1964 he was imprisoned for more than a decade without trial. -In 1973, while still in prison, he was chosen as president of the Zimbabwe African National Union (Zanu), of which he was a founding member. -Once released, he headed to Mozambique, from where he directed guerrilla raids into Rhodesia but he was also seen as a skilled negotiator. -Political agreements to end the crisis resulted in the new independent Republic of Zimbabwe. -With his high profile in the independence movement, Mr Mugabe secured an overwhelming victory in the republics first election in 1980. -But over his decades in power, international perceptions soured. Mr Mugabe assumed the reputation of a strongman leader all-powerful, ruling by threats and violence but with a strong base of support. An increasing number of critics labelled him a dictator. -Shackled to one man He died far from home, bitter, lonely, and humiliated an epic life, with the shabbiest of endings. -Robert Mugabe embodied Africas struggle against colonialism in all its fury and its failings. -He was a courageous politician, imprisoned for daring to defy white-minority rule. -The country he finally led to independence was one of the continents most promising, and for years Zimbabwe more or less flourished. But when the economy faltered, Mr Mugabe lost his nerve. He implemented a catastrophic land reform programme. Zimbabwe quickly slid into hyperinflation, isolation, and political chaos. -The security forces kept Mr Mugabe and his party, Zanu-PF, in power mostly through terror. But eventually even the army turned against him, and pushed him out. -Few nations have ever been so bound, so shackled, to one man. For decades, Mugabe was Zimbabwe: a ruthless, bitter, sometimes charming man who helped ruin the land he loved. -In 2000, he seized land from white owners, and in 2008, used violent militias to silence his political opponents during an election. -He famously declared that only God could remove him from office. -He was forced into sharing power in 2009 amid economic collapse, installing rival Morgan Tsvangirai as prime minister. -But in 2017, amid concerns that he was grooming his wife Grace as his successor, the army his long-time ally turned against the president and forced him to step down. -What has the reaction been? Deputy Information Minister Energy Mutodi, of Mr Mugabes Zanu-PF party, told the BBC the party was very much saddened by his death. -Hes a man who believed himself, hes a man who believed in what he did and he is a man who was very assertive in whatever he said. This was a good man, he said. -Not everyone agreed, however. -George Walden, one of the British negotiators at the Lancaster House Agreement in 1979 which ended white-minority rule, said Mr Mugabe was a true monster. -The agreement turned out rather well and looked good for a while, but Mr Mugabe later became a grossly corrupt, vicious dictator, he said. -Zimbabwean Senator David Coltart, once labelled an enemy of the state by Mr Mugabe, said his legacy had been marred by his adherence to violence as a political tool. -He was always committed to violence, going all the way back to the 1960s he was no Martin Luther King, he told the BBC World Service. He never changed in that regard. -But he acknowledged that there was another side to Robert Mugabe, who had had a great passion for education [and] mellowed in his later years. -Theres a lot of affection towards him, because we must never forget that he was the person primarily responsible for ending oppressive white minority rule, the senator said. -South Africas President Cyril Ramaphosa called Mr Mugabe a champion of Africas cause against colonialism who inspired our own struggle against apartheid. -Kenyas President Uhuru Kenyatta said Mr Mugabe had played a major role in shaping the interests of the African continent and was a man of courage who was never afraid to fight for what he believed in even when it was not popular. -Kenya will fly all its flags at half-mast this weekend in honour of Mr Mugabe, he said. -Veronica Madgen and her husband ran one of the largest farms in Zimbabwe before it was invaded by Mr Mugabes supporters, forcing the family to come to the UK. -Speaking to the BBC, she recalled: The tractors [were] being burnt, the motorcycles [were] being burnt, stones [were being] thrown through the window It was very difficult to actually come to terms with what was happening. -I was sad for him and his family, because for the first 20 years he governed that country, he was a good leader, until that threat of losing that election got hold of him and he turned. -Yet Mr Mugabe is likely to be remembered for his early achievements, the BBCs Shingai Nyoka reports from the capital, Harare. -In his later years, people called him all sorts of names, but now is probably the time when Zimbabweans will think back to his 37 years in power, she says. -Theres a local saying that whoever dies becomes a hero, and were likely to see that now, our correspondent adds. -" -ID_vOiLkjoQ,"Chiliza cha Bishop Mukhori Chikuperewera 2.6 Million Wolemba: Thokozani Chapola Dayosizi ya Chikwawa yapempha akhristu komanso anthu akufuna kwabwino kuti athandize pa ntchito yomanga chiliza cha episkopi wakale wa dayosiziyo malemu ambuye Felix Mukhori. -Wapampando woyendetsa zochitikachitika mu dayozisiyo a Clement Majawa anena izi polankhula ndi Radio Maria Malawi pambuyo pa mwambo wa misa yopemphelera okufa onse. -Iwo ati ntchitoyi yomwe inayerekezedwa kuti ikhala ya ndalama zokwana 8 million kwacha ikusowa ndalama zokwana 2.6 million kwacha kuti ithe. -Tikusowa 2.6 million kuti titsirizire ntchitoyi koma zonsezi kuti zitheke zifunika kuti akhristu tigwirane manja. -Monganso apemphera ambuye Musikuwa ndipemphe a bambo mfumu kuti atithandize kumemeza akhristu kuti achitepo kanthu komanso anthu ena akufuna kwabwino atithandize, anatero a Majawa. -Iwo ati akukhulupilira kuti ndalamazi zitapezeka ntchitoyi izatha mumwezi wa February chaka cha mawa. -" -ID_vPDiRoDD," Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Ine dangwa mchikondi ndi munthu woti sindinakumanepo naye. Ndili ndi zaka 23 koma iye ndikamufunsa zaka zake samandiuza. Ati anandiona pa Facebook. Iyeyu kwawo akuti ndi ku Karonga ndipo akuti akundifuna banja. Nditani pamenepa, gogo wanga? Foni amandiimbira tsiku ndi tsiku ndipo nkhani yake imakhala yoti ubwera liti kuno, ndakusowa. - E MP Blantyre E MP, Samala, mwana wanga, ndi chikondi cha pa Facebook. Ambiri anongoneza nazo bondo zoterozo. Palibe vuto kuti wachikondi wakoyo mudakumana pa Facebook, koma vuto limene ndikuona ine ndi loti wayamba kukamba za banja pomwe simudakumanepo. Banja si chinthu choti lero ndi lero chatheka, ayi. Musanamange banja choyamba mudziwane bwinobwino makhalidwe, kenaka makolo kapena achibale mbali zonsezonse nawonso adziwane ndipo mukatsimikiza za chikondi chanu mpamene mumayamba kukamba zomanga ukwati. Osati kungoonana pa Facebook basi muli tikwatirane! Tsono iyeyu umuuze kuti ngati akukufunadi ukwati abwre kwanu, osati iwe upite kwawo. Munthu wachikondi choona amaoneka machitidwe ake, uyo angofuna akuvule, kenako adzati basi sakukufunanso. Amuna otere samalani nawo. - Adachotsa mimba Anatchereza, Ndimakhala ku Lilongwe ndipo ndinakwatira chaka chatha koma mkazi yemwe ndinakwatirayo nthawi yambiri wakhala ali ku Blantyre kenaka ndinamuitanitsa kuti tidzamange banja. Atabwera ku Lilongwe banja linayambika. Kunena zoona anandioetsa chikondi koma amandikaniza kuti ndikagwire ntchito ku Blantyre akuntchito akandituma moti ndalepherako katatu konse. Koma kachinayi sindinamuuze kuti ndikupita ku Blantyre. Nditafika kumeneko ndi kufufuza za iye ndinamva kuti adakwatiwa koma adachita chothawa kupita ku Lilongwe komwe adapeza mwamuna wina koma atachotsa mimba. Nditani pamenepa? MN Lilongwe Zikomo MN, Monga ndakhala ndikulangiza amuna ambiri opupuluma polowa mbanja, inunso vuto lanu ndi lomwelolothamangira kukwatira mkazi woti simunamudziwe kwenikweni. Amati kuona maso a nkhono nkudekha, koma amuna ambiri amaona kuchedwa ndipo amalowa mbanja mwachimbulimbuli ndipo mapeto ake ndi monga zimene mwamvazo. Maukwati ambiri masiku ano salimba chifukwa cha nkhani ngati zimenezi. Paja masiku ano kuli mafoni a mmanja, Facebook, WhatsApp, Twitter ndi zina zotere pa Intaneti ndipo achinyamata ndi akulu omwe akupeza zibwenzi pogwiritsa njira zamakonozi kupeza zibwenzi. Njirazi si zoipa konse, koma chimene chimafunika ndi kufatsa; mudziwane bwinobwino kaye; kenaka zonse zimakhala myaa! Koma apa poti zachitika kale, ndipo mukuti mkazi wanuyo akuonetsa chikondi, mukondenibe. Banja ndi limenelo, poti chikondi ndicho chimamanga banja. Komanso, dziwani izi: Mamveramvera amapasula banja. - Ofuna mabanja Ndine mwamuna wa zaka 27 ndipo ndikufuna mkazi wokongola woti ndimkwatire. Mkaziyo akhale wa zaka pakati pa 21 ndi 24, woti adalemba kale mayeso ake a MSCE komanso wopanda mwana. Ngati ali pantchito zitha kukhalanso bwino kwambiri. Omwe angandifune andiyimbire pa 0884 322 798. - Ndili ndi zaka 36 ndipo ndikufuna mkazi wofuna banja wa zaka za pakati pa 25-34 wamwana mmodzi pena awiri koma woopa Chauta. Wotsimikiza aimbe 0888 744 701/ 0993 101 112. - Ine ndili ndi zaka 24 ndipo ndikufuna mkazi wa zaka zosaposera 23 wochokera chigawo chapakati. Akhale ndi mwana mmodzi kapena ayi chifukwa ine ndili ndi mwana wa zaka zitatu. Nambala yanga ndi 0998 599 766. - Ndine mayi wa ana awiri ndipo ndili ndi zaka 32. Ndinapezeka ndi kachilombo ka HIV, koma ndikufuna mwamuna wa zaka za pakati pa 33 ndi 39 woti ndimange naye banja. Akhale wasiriyasi. 0885 342 582/0991 111 279. - Ndine mwamuna wa zaka 37 ndipo ndikufuna mkazi wa zaka 25-35. Ndili ndi HIV koma ndimamwa mankhwala. Wosangalatsidwa ayimbe pa 0885 353 117. -" -ID_vPtlcBcC," Anatchezera Sakufuna kukayezetsa Anatchereza, Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Ndakhala ndili pachibwenzi ndi mtsikana wina kwa chaka chimodzi ndipo timakondana kwambiri. Ndine Mkhristu ndipo ndikhulupirira kuti sibwino kumagonana ndi wachikondi wako musadalowe mbanja lomanga. Ndakhala ndikumva malangizo oti masiku ano ndi bwino kukayezetsa magazi musanaganize zolowana, koma mnzangayu nditamuuza zimenezi adati ine zimenezo ndiye ayi. Kumufunsa chifukwa chake adati ineyo ngati ndikudzikaikira ndipite ndikayezetse, osati iyeyo. Akuopa chiyani? MCJ Lilongwe Zikomo MCJ, Mwafunsa bwino! Akuopa chiyani ameneyo? Pali bii, pali munga, ife akale timatero. Chilipo chimene akuopa chifukwa akanakhala kuti ali bwinobwino, si bwenzi akuchita kukanira patalitali kuti ine toto, pita wekha. Kudziwa mmene munthu ulili usanalowe mbanja ndi chinthu chabwino kwambiri, makamaka masiku ano pamene kuli mliri wa kachilombo ka HIV/Aids. Mundimvetse bwinobwino pamenpa: si kuti munthu akapezeka ndi HIV ndiye kuti sayenera kukwatira kapena kukwatiwa, ayi. Munthu aliyense ali ndi ufulu wokhala pabanja, koma zimakhala bwino kudziwa mmene mthupi mwako mulili pofuna kukonza tsogolo la banja lanu. Ngati wina apezeka ndi kachilombo kapna matenda ena alionse mumadziwa chochita pofuna kudziteteza kuti nonse mukhale moyo wathanzi. Komanso ngati mukufuna mwana mbanja mwanu madotolo amadziwa njira zokuthandizirani kuti mwana wanu asatenge nawo kachilomboko. Chachikulu ndi chikondi pakati panu-pali chikondi palobe mantha. Mufotokozereni wokondedwa wanuyo zimenezi kuti amvetsetse, koma ngati akumenyetsa nkhwangwa pamwala, musiyeni ameneyo, muyangane wina amene angakumvetsetseni pankhani yoyezetsa magazi. - Nsalu ya lekaleka Anatchereza, Ine ndi mwamuna wanga takhala pabanja zaka ziwiri ndipo nthawi yonseyi takhala tikugwiritsa ntchito njira zolera chifukwa mwamuna wanga amati nthawi yoti tikhale ndi mwana sinakwane-titoleretolere kaye kuti tisadzavutike tikadzakhala ndi mphatso ya mwana mnyumba mwathu. Kunena zoona zimene amati titoleretolere kaye sindikuziona, komanso anthu kunjaku ndiye akumatiseka ndi kumatinyogodola kuti sitibereka, ati mwina amunanga adakakhomera ku Dowa. Ine ndiye ndatopa nazo zimenezi. -" -ID_vaAVQglJ," Amalawi adalankhula kudzera mzionetsero Mchaka chomwe chikuthachi, Amalawi adamasula thumba la ukali wawo nkulankhula mokwenza makamaka pofuna kuwonetsa kuti adazindikira za ufulu ndi udindo wawo mboma la demokalase. - Mfuwu wa Amalawiwa udamveka ponseponse maka kuyambira pomwe bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC) lidalengeza zotsatira za chisankho cha Pulezidenti pa 27 May 2019. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mmodzi mwa akidi kuvota pachisankho cha pa May 21 Chisankhocho chidakomera Peter Mutharika wa Democratic Progress Party (DPP) koma anthu ambiri adazizwa ndi zotsatira zomwe MEC idalengezazo. - Pa 4 June 2019, otsatira chipani cha Malawi Congress Party (MCP) adakwiya kwambiri ndi zotsatirazo mpaka adakatseka likulu la dziko la Malawi Capital Hill ku Lilongwe nkuthotha onse ogwira ntchito kumeneko. - Ichi chidali chiyambi cha mchochombe wa zionetsero zomwe mgwirizano wa mabungwe owona za maufulu la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) akhala akutsogolera zomwe zidatsala pangono kukhodzokera mmabwero a ndege ndi zipata zolowera mdziko. - Zionetsero zomwe adapanga a MCP zidali zosonyeza kusakhutira ndi kulengeza kwa MEC kuti Mutharika ndiye adapambana chisankho cha pa 21 May 2019. - Pambuyo pa chionetserochi, HRDC idagwamo ndipo iyo idayima poti mkulu wa bungwe la MEC Jane Ansah atule pansi udindo wake chifukwa adalephera kuyendetsa chisankho kotero sangapitirire kutsogolera bungwelo. - Mmizinda ndi mmaboma monse mudali moto wokhawokha anthu kutentha mateyala ndi maofesi a boma kufuna kuti mawu awo amveke ndipo nkhawa zawo ziyankhidwe. - Koma ngakhale maufulu ambiri amaphwanyidwa panthawiyo monga katundu kuonongeka, anthu kutaya miyoyo, amayi kugwiriridwa ndi zina zotero, koma Jane Ansah adanenetsa kuti sangatule pansi udindo. Koma katswiri pa ndale George Phiri adati mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika ndi Ansah akadapaga zinthu zothandiza dziko pogonjera zofuna za anthu zionetserozo zithe zisadakhodzokere kwina. - Pali zambiri zomwe anthu zikuwapweteka monga nkhanza zomwe zidachitika kwa Nsundwe, anthu ambiri avulazidwa ena mpaka kuphedwa mmadera osiyanasiyana koma boma osaonetsa kulabadila kulikonse, adatero Phiri. - Pano, ngakhale magulu osiyanasiyana adadzudzulapo kuti pafikapa mposafunika kupanga chilichonse chomwe chingakwenze mitima ya anthu pomwe akudikira chigamulo cha kukhoti, HRDC yanenetsa kuti siyidzabwerera mmbuyo mpaka Ansah atagonja. - Polankhula ndi Tamvani, akadaulo osiyanasiyana monga Makhumbo Muthali ndi Emilly Mkamanga komanso Boniface Chibwana wa bungwe la Chikatolika loona za chilungamo ndi mtendere (CCJP) adati nkhani yochita zionetsero ndi ufulu wa Amalawi ndipo nzosakhudzana ndi nkhani ya kukhoti. -" -ID_vqiKShpI," Mafumu adyera Akatswiri pandale komanso mafumu adzudzula zomwe adachita mafumu ena poyenda ndawala ulendo ku Nyumba ya Malamulo komwe amakatsutsa mabilo a zisankho. - Lachitatu sabata yatha mafumuwo motsogozedwa ndi mfumu Ngolongoliwa, Lundu, Kyungu mwa ena adakasiya kalata kunyumbayo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Akudana ndi 50+1: mafumuwo ku Nyumba ya Malamulo Iwo adati sakugwirizana ndi mabilowo omwe mwa zina akufuna kuti mtsogoleri wadziko azisankhidwa ndi anthu oposa 50 pa 100 aliyonse. - Mafumu ena monga Kabunduli wa mboma la Nkhata Bay wati mafumu amene akupanga izi ndi adyera ndipo akungogwiritsidwa ntchito ndi boma. - Ili ndi dyera, ufumu ausambula, adatero Kabunduli. Mafumu timaimira banja, kodi zonena za banja langa ndingamanene kuti dziko lonse likugwirizana nazo? Mndani adawauza kuti Amalawi akukana 50+1? Ife anatifunsa mafumuwo? Atafunsidwa ngati iye adaitanidwa kukakhala nawo pa zochitikazo, Kabunduli adati. - Sangandiuze [za chibwanazo]. Zimenezo amatuma mafumu andale, komanso adyera. - Mphunzitsi wa za ndale wa ku Chancellor College (Chanco), Happy Kayuni, adati iyi si ntchito yomwe mafumu amayenera kugwira ndipo uku ndi kududuka. - Timawadziwa mafumu kuti amakhudzidwa ndi nkhani za chikhalidwe, komanso chitukuko. Koma tikuona panozi ndi zosiyana, adatero Kayuni. - Andale ndiwo akugwiritsira ntchito molakwika mafumuwa. Ukutu ndi kuphwanya chikhulupiriro chomwe anthu ali nacho mwa mafumuwa. - Malinga ndi Kayuni, ntchito za mafumuwa zasokonekera kaamba koti akulowerera nkhani zosawakhudza. - Palibe angaike chikhulupiriro mwa mafumuwa potengera ndi zomwe akuchita. Sizikusiyana ndi andale, adatero. - Pothirirapo ndemanga pa za kusuluka kwa mphamvu zawo, Kabunduli adati iye wakhala akupita ku Mozambique ndi Zambia komwe anthu amamupatsa ulemu monga mfumu zomwe mdziko muno sizikuchitika. - Pano tasanduka andale chifukwa nkhani zomwe si zanthu tayamba kulowerera nawo, iye adatero. - Mafumu ena a mmaboma a Ntcheu, Mwanza, Mangochi, Mzimba ndi Dedza omwe adakana kutchulidwa adati zomwe anachita mafumuzo ndi maganizo awo osati a anthu kapena mafumu onse. - Pa 29 July 2010, dziko lino lidasintha mbendera yake. Mafumu ndiwo adali patsogolo kuthandizira boma lolamula la DPP kuti mbenderayo isinthe. - Koma pa May 28 2012 yemwe adali mtsogoleri wa dziko lino, Joyce Banda, adabwezeretsa mbenderayo. - Joseph Chunga, mphunzitsi wina wa ndale wa ku Chanco, adati mafumuwo adachita izi pofuna kunyengerera boma kuti boma liwakweza udindo. - Ngolongoliwa adati sangalankhule pafoni koma pamaso. Pamene Lundu adati ndiwotangwanika ndipo aimbabe akakhala ndi mpata. -" -ID_vqupvNVT," Zionetsero zili mnjira Mgwirizano wa mabungwe omenyera ufulu wa anthu wa Human Rights Defenders Coalition (HRDC) wati ukukonza mchochombe wina wa zionetsero zofuna kuthotha wapampando wa bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC), Jane Ansah. - Zionetserozi zidachita mpumuliro kwa mwezi watunthu pomwe akuluakulu a HRDC adali kunja kokagwira ntchito zina. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Pa zionetsero za mmbuyomu, anthu adaotcha galimoto la polisi Akuluakuluwa afika mdziko muno sabata yatha ndipo wachiwiri kwa wapampando wa HRDC Gift Trapence wauza Tamvani kuti tsopano Amalawi avale zilimbe chifukwa zionetsero zafikanso ndipo zikhala za motomoto. - Pa mwezi umenewu, talandira mafunso ambiri okhudza zionetsero ndipo ena amaona ngati tidagwa mphwayi kapena tidameza chibanzi koma ayi ndithu, anthu ake siife opanga zimenezo. Tabwera ndipo kukhala zionetsero zakathithi, adatero Trapence. - Ndipo katswiri pa ndale George Phiri wati mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika komanso Ansah akadapaga zinthu zothandiza dziko pogonjera zofuna za anthu chifukwa zionetsero zomwe zingapangike tsopano zikhoza kusakanikira ndi mkwiyo wa zomwe anthu achitiridwa. - Pali zambiri zomwe anthu zikuwapweteka monga nkhanza zomwe zidachitika kwa Msundwe, anthu ambiri avulazidwa ena mpaka kuphedwa mmadera osiyanasiyana koma boma osaonetsa kulabadira kulikonse, zina ndi izi zikumveka zogulitsa malozi komanso chichitikire zionetsero zoyamba, palibe yankho lililonse, adatero Phiri. - Amalawi ena, motsogozedwa ndi HRDC, akufuna kuthotha Ansah pomuganizira kuti sadayendetse bwino chisankho ndipo nkhani iyi ikufananako ndi yomwe atsogoleri a Malawi Congress Party (MCP) Lazarus Chakwera komanso Saulos Chilima wa UTM Party akufuna kuti khoti ligamule kuti chisankho sichidayende mwachilungamo ndipo chichitikenso. - Pamene mlanduwo ukuyembekezeka kulowanso mkhoti pa 25 November, ofesi ya kazembe wa ku Mangalande idapempha atsogoleri azipani kuti akonzekeretse anthu awo kudzavomereza zotsatira. - Kadaulo pa zakayendetsedwe kwa zinthu mdziko, Makhumbo Muthali, wati zionetsero za HRDC zipitirire chifukwa sizikukhudzana nkomwe ndi za nkhani ya kukhoti ndipo chenjezo la ofesi ya kazembe wa ku Mangalande likukhudza za kukhoti osati zionetsero. - Chofunika, zipani ziuze anthu awo kuti azitsatira momwe nkhani ikuyendera kukhoti akatero sipadzakhala povuta kuvomereza koma kuti anthu asapange zionetsero polingalira kuti mwina zingadzakolezere upandu, sizoona. Anthu agwiritse ntchito ufulu wawo, watero Muthali. Ndipo polankhula masiku apitawa, mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika adadzudzula zionetsero ponena kuti zimangobwezeretsa chitukuko mmbuyo ndipo nzosayenera. - Poyankhapo, Munthali adati kulakwa kwakukulu kwa Mutharika nkusafuna kumva zonena za Amalawi. Iye adati anthu sakukondwa ndi momwe chuma chikuyendera, kusatsata malamulo komanso ndale zosayenda. - Vuto la Mutharika akungoona ngati zionetsero zikuthera pa Ansah koma pali nkhani zambirimbiri mkatimu zomwe atazimva nkuzikonza zionetsero zikhoza kutha pomwepo, adatero Munthali. - Woyendetsa ntchito za bungwe la Chikatolika loona za mtendere ndi chilungamo (CCJP) Boniface Chibwana wati ofesi ya kazembe wa ku Mangalande idanena mfundo yabwino chifukwa zovuta zingakule bwanji, mapeto ake ofunika ndi mtendere ndi chilungamo. - Iye wati ngakhale atsogoleriwo akufunika kumvera malangizowa, palibe chifukwa choletsera anthu kupanga zionetsero chifukwa ndi ufulu wawo kutero. - Chofunika, iye adati, nkutsatira malamulo basi komanso atatsatira ndondomeko yoyenera. - Ufulu wa anthu, mtendere ndi chilungamo nzofunika kwambiri ndiye zipani ziyendetse mlandu wawo kukhothi, mbali inayi, anthu agwiritse ntchito ufulu wawo omwe uli mmalamulo, watero Chibwana. - Koma mneneri wapolisi James Kadadzera wati sayankhapo msanga pankhaniyi ku mbali yachitetezo mpaka alumikizane ndi akuluakulu ena kupolisi. - Zionetsero za mtundu omwewu zomwe HRDC imatsogolera chitangochitika chisankho pa 21 May 2019, zinthu zambiri zidawonongedwa, kubedwa ndipo anthu ena adavulazidwa mpaka mnyamata mmodzi wochokera ku Karonga adamwalira. -" -ID_vrcLmgKc," Kachali asayanganire Bungwe la zisankho Bungwe lounikira za ufulu wa Amalawi komanso mgwirizano wa mabungwe pa zisankho adzudzula mtsogoleri wa dziko lino posankha wachiwiri wake Khumbo Kachali kukhala mkulu yoyanganira bungwe la zisankho la Electoral Commission (EC). - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mabungwe a Malawi Watch ndi Malawi Electoral Support Network (Mesn) ati uku nkuika khoswe pamkhate chifukwa Kachali ndi chipani chake cha PP adzapikisana nawo pachisankho cha 2014 chomwe a EC akuyendetsa. - Mkulu wa bungwe lomenyera ufulu wachibadwidwe la Malawi Watch, Billy Banda, kudzanso mneneri wa bungwe lowona za zisankho la Malawi Electoral Support Network (Mesn), Steven Duwa, ati ngati Banda sasintha ganizoli ndiye kuti iwo sadzapita kuchisankho cha 2014 chifukwa izi ndi zokonza kale. - Zitangodziwika kuti Pulezidenti Joyce Banda wasankha wachiwiri wake kuti asenze udindo woyanganira bungweli, bungwe la European Union (EU) lidachititsa mtsutso pankhani ya ufulu wachibadwidwe ndipo pamtsutsowo mkulu wa EC, Maxon Mbendera, adadabwanso ndi ganizo la boma kotero wafunsa mlangizi wa mtsogoleri wa dziko lino pa malamulo, Anthony Kamanga, kuti awafotokozere momwe agwirire ntchito ndi Kachali. - Ndime 76 (4) ya malamulo oyendetsera dziko lino imati: Pogwira ntchito kapena kuyendetsa udindo wawo malinga ndi ndime ino bungwe loyendetsa chisankho silizikakamizidwa kapena kuopsezedwa ndi munthu aliyense. - Apa Billy Banda adati zomwe wachita mtsogoleriyu poswa malamulo a dziko lino atha kutengeredwa kubwalo la milandu chifukwa malamulowo si a munthu mmodzi. Zachitikazi ndi zosakomera Amalawi ndipo Amalawi salola zimenezi. Akumbukire bwino kuti mboma la DPP Amalawi adakwiya pomwe Bingu wa Mutharika adatseka bungwelo. - Zikuonetseratu kuti mtsogoleriyu ali ndi zolinga zolakwika chifukwa sakutsatsa malamulo. Khumbo Kachali, yemwe amusankhayo, akufunanso atadzaimira nawo mmasankho ndiye zingatheke kuti nayenso akhale pamphika? akufunsa Banda. - Iye wati ngati izi sizisinthidwa, bungwelo limema Amalawi kuti achite zionetsero posonyeza kukwiya kwawo komanso kuti asadzavote. - Mogwirizana ndi Banda, Duwa wati wakwiya ndi ganizoli chifukwa bungwelo limayenera ligwire ntchito modziimira palokha. - Iye wati bungwe lawo lalembera kalata mtsogoleriyu kuti asinthe ganizo lake. - Timenya nkhondo mpaka izi zisinthidwe. Ngati sabweza ganizo lawo ndiye sitidzavota, adatero Duwa. - Koma mneneri wa boma, Moses Kunkuyu, yemwenso ndi nduna yofalitsa nkhani, wati palibe chachinyengo chilichonse chomwe chingachitike chifukwa Kachali sagwira ntchito ku EC. - Udindo umene wachiwiri kwa Pulezidenti wapatsidwa sikukhudzana ndi chilichonse cha chisankho. Iwo ali pakhomo poti ngati a EC akufuna thandizo ndi zina zoyendetsera zisankho azikapeza wachiwiri kwa Pulezidenti. - Udindowu udali mmanja mwa a Pulezidenti ndiye iwo awupereka kwa wachiwiri wawo. Amabungwe ngati sakumvetsa afunse, si bwino kumangolankhula kuti achoke pampando chikhalirecho sadamvetse chomwe chachitika, adatero Kunkuyu. - Kachali wakhala akudzudzulidwa ndi amabungwe komanso Amalawi kuti samalankhula bwino ndipo akuyenera kuchotsedwa pa mpando wa wachiwiri kwa pulezidenti. - Potsegulira chipatala ku Lupaso mboma la Karonga, iye adadzudzula anthu omwe amadzudzula iye ndi Pulezidenti Banda kuti akuyendayenda kwambiri ponena kuti samayenda mmakomo mwa amanu kapena abambo anu. - Kachali adakhudzidwanso ndi nkhani yosowetsedwa kwa mabedi 13 omwe adatengedwa pachipatala cha Mponera ndi kuwapititsa ku Mzimba komwe panthawiyo kumachitika zisankho zapadera za aphungu a ku Nyumba ya Malamulo. - Kaamba zimenezi, Amalawi ambiri akukaika ngati Kachali ndi munthu woti angamudalire kuti akhoza kuyendetsa zinthu mokomera Amalawi onse mosakondera. - Malinga ndi Billy Banda, kaamba ka zomwe Kachali adachita, sikungakhale kulondola kumupatsa udindo ngati umenewu chifukwa Amalawi sangamukhulupirirenso. -" -ID_wCFZNHXe," Jersey No. 8 ndiyo idandigwetsa mchikondi Olemba, lembani. Veronica Mukhuna lero wasintha dzina ndipo ndi Veronica Zakazaka. Za mpira zenizeni, pamene Gomezgani Zakazaka, woyendetsa za mipikisano kubungwe la Football Association of Malawi (FAM) waveka ukaputeni duwali. - Zatheka tsopano: Mayi Zakazaka ndi bambo a kunyumba kwawo Si zoona ayi momwe July akuchitiramu kuti Gome azikhalabe yekha. Mulungu wamphamvu, iye wakumana ndi Jersey No. 8. Kungotchula chonchi kusukulu ya Polytechnic ndiye kuti amudziwa kuti ndi Lampard, dzina lenileni nakhala Veronica wa mboma la Chiradzulu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Nkhani akuti idagona pa Jersey No. 8. Awatu ndi malaya a Frank Lampard, wosewera wa ku England amene namwaliyu ankavala panthawi yomwe ankaphunzira pa Polytechnic mumzinda wa Blantyre. - Chikoka chomwe namwaliyu ankapereka kwa Gome, chidachititsa kuti nayenso ayambe kutolera fungo ngati galu mumpita wa nyama kuuzimba. Koma zonse zidayambika pamene aphunzitsi adaika awiriwa mgulu limodzi kuti azithandizana za maphunziro. - Kupezeka kwa Vero mgulumo kudazerezetsa Gome, inde ankapanga za sukulu koma nkhani panamwaliyu sizinkamuthera. - Wosewera ovala Jersey No. 8 amasowa, ukampeza sipafunika kuchedwa koma kumupatsiratu ukaputeni, adatero Gome pamene adayambitsa kampeni yofuna kuveka mphete Vero. - Iye adakokomeza za Jersey No. 8 mpaka sukulu yonse dzina la Vero lidaiwalika, maka kuyambira 2009 mpaka 2012. Akakumana nkhani ati inkangokhala yomweyo chifukwa Vero amakondanso mpira. - Manyazi atachoka, mu 2012 Gome adazerezetsa namwaliyu ndi njomba zapakamwa zomwe zachititsa kuti lero tiyambe kunena kuti awiriwa tsopano ndi thupi limodzi. - Ukwati wawo adamanga pa 5 July College of Medicine mumzinda wa Blantyre komwe awiriwa adalumbira pamaso pa mpingo kuti adzasungana mpaka imfa kuwalekanitsa. - Kodi Gome akumva bwanji kuti lero tsopano ndi bambo? Oh! Mphwanga ndikumva bwino. Ichi ndi chiyambi cha moyo wina mmoyo wanga. Moyo weniweni monga likunenera Baibulo. Ndikusangalala kuti lero ndine bambo ndipo ndakhazikika, akutero Gome. - Chilichonse pa Vero chinandipangitsa kugwa naye mchikondi. Chikhala wosewera mpira bwezi tikuti complete player woti akhoza kumenya malo aliose. - Naye Vero akuti: Ndikumva kukoma kokhakokha, Bobby. Ndine mayi wachimwemwe padziko lapansi lonse chifukwa ndapeza mwamuna amenenso ndi mnzanga. - Vero, yemwe adachita maphunziro a utolankhani ndi Gome kusukuluyi, akugwira ntchito kuwailesi ya Youth Net and Counseling (Yoneco). -" -ID_wELWVzJT,"Zokonzekera za zaka 20 za Radio Maria Zili Mkati Wolemba: Sylvester Kasitomu ads/2019/09/bishop-stima.jpg 319w"" sizes=""(max-width: 666px) 100vw, 666px"" />Adzatsogolera mwambowo-Bishop Stima Zokonzekera za mwambo waukulu wokondwelera kuti Radio Maria Malawi yakwanitsa zaka 20 akuti zikuyenda bwino. -Mmodzi mwa akuluakaulu oyendetsa ntchito za wailesi-yi kuno ku Malawi, a Richard Dokotala ndi omwe anena izi pofotokonzera mtolankhani wathu. -Iwo ati patsikuli mwambo wa chakachi udzayamba ndi misa ya Ulemu yomwe adzatsogolere ndi wolemekezeka Ambuye Montfort Sitima a Dayosizi ya Mangochi. -A Dokotala ati mwa zina, patsikuli kudzakhala zakudya zogulitsa komanso gulu la Efata Africa Band kuchokera ku Balaka. -Kwakulu chimene takonza panopa ndi kuitana anthu osiyanasiyana patsikuli kuti tidzasangalire limodzi komanso kuzathandiza wailesi yathu pomwe ndi mwana yemwe wabadwa ndipo akufunika mphatso kuti akule bwino anatero Dokotala. -Radio Maria Malawi inakhazikitsidwa pa 24 August mu chaka cha 1999 mu dayosizi ya Mangochi ndi malemu ambuye Alesandro Asolari omwe anali episcope wa dayosiziyi nthawi imeneyo. -" -ID_wGIUvHRj,"Mabungwe a CCJP, PAC, NICE Akhazikitsa Malo Olandilira Mauthenga a Chisankho Mgwirizano wa mabungwe a CCJP, PAC ndi NICE akhazikitsa malo olandilira mauthenga okhudza zochitika pa chisankho. -Chibwana: Tikufuna tizilandilirako malipoti Wapampando wa mgwirizanowu Boniface Chibwana wati malowa awakhazikitsa ku hotela ya Mount Soche mu mzinda wa Blantyre. -Iwo ati malowa athandiza kuthetsa mavuto ena omwe adzipezeka mkatikati mwa chisankho cha President chomwe chichitike mawalino. -Nkhani yaikulu muno tikufuna tizipanga lipoti zimene zikuchoka ku ma district. Pa nkhani ya chisankho pali zambiri zomwe zimachitika monga zipangizo za bungwe lowona zachisankho komanso chitetezo ngati chilipo, anatero Chibwana. -Iwo ati ena mwa anthu omwe azikhala kumeneku ndi nthumwi zochokera ku CMD, apolisi, MEC komanso Human Rights Commission. -Mabungwewa akugwira ntchitoyi mothandizidwa ndi bungwe la ukatswiri pa njira zamakono zofalitsira mauthenga la MHUB. -" -ID_wInszHyR," Agwira othandiza akunja kupeza zitupa zaunzika Mmiyezi iwiri yokha chiyambireni kalembera wa zitupa za unzika, Amalawi ena ayamba kugwidwa akuthandiza nzika za mayiko ena kupeza zitupazi. - Akuluakulu ena ati uku nkusowa chikondi ndi dziko lawo la Malawi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Ntchito ya kalembera ili mkati mchigawo cha pakati Nzika zitatu za ku Mozambique zagwidwa kale mboma la Dedza pomwe zimafuna kulembetsa mkaundulayu pamalo olembetsera a Umbwi mothandizidwa ndi mayi wa Chimalawi. - Mneneri wapolisi ku Dedza Edward Kabango adati nzika za ku Mozambique ndi Samalani Joseph wa zaka 21, Patrick Machaka wa zaka 32, Chewami Ali wa zaka 25 ndipo onse ndi ochokera ku Angonia, mchigawo cha Tete ku Mozambique pomwe mzimayiyo ndi Angellina Lameck wa zaka 36 wochokera mmudzi mwa kapalamula ku Dedza. Iwo akaonekera kukhoti posachedwa. - Mneneri wa nthambi yoyendetsa kalemberayu ya National Registration Bureau (NRB) Norman Fulatira watsimikiza kuti mzimayi wa ku Malawi wamangidwa limodzi ndi nzika za ku Mozambique pomuganizira kuti amafuna kuzithandiza kupeza zitupa za unzika. - Iye adati mayiyo akumuganizira mlandu wofuna kuthandiza nzika za dziko lino kupeza zitupa zaunzika popereka umboni wabodza, motsutsana ndi malamulo a pulogalamuyi. - Boma likufuna kuthandiza Amalawi popangitsa zitupazi chifukwa nzika za maiko ena zakhala zikuwadyera masuku pamutu ndiye Amalawi omwewo akuthandizanso alendowo kupanga chinyengo, kumeneku nkusowa umunthu, watero Fulatira. - Iye wati kuthandiza nzika za mayiko ena kulembetsa mwachinyengo ndi mlandu pa malamulo a nthambiyo ndipo munthu akhoza kukasewenza zaka 5 ndi kupereka chindapusa cha K1 miliyoni akapezeka wolakwa. - Kabango wati awiri mwa anthuwo adapezeka ndi zitupa za unzika za mdziko la Mozambique ndipo adavomera kuti amafunadi kupeza zitupa za unzika wa Malawi. - Titawafusa bwinobwino adaulula kuti cholinga chawo chidali choti azitha kulandira thandizo la zaumoyo mzipatala za ku Malawi mosavuta. Akuti kwa iwo, thandizo la msanga la za umoyo amalipeza ku Malawi, adatero Kabango. - Iye adati anthuwa akuimbidwa mlandu wopereka umboni wabodza kwa akuluakulu a kalembera zomwe zikutsutsana ndi gawo 43 la malamulo oyendetsera ntchito za NRB. - Pochita kalemberayu, nthambiyo ikufuna umboni ochokera kwa mafumu kapena zitupa zina monga zoyendera, zoyendetsera galimoto, zakubadwa kapena ukwati, zomwe zikusonyeza kuti munthu ndi Mmalawi. - Apa zikutanthauza kuti wofuna kuthandiza alendo kupeza zitupa za unzika, awathandize kupeza umboni onsewu, zomwe zikutanthauzanso kuti mkatikati mwa dongosololo mwadutsa katangale omwe ndi mlandu wina pa malamulo a dziko lino. - Mneneri wapolisi, James Kadadzera, wati mchitidwewu ndi wobwezeretsa zinthu mmbuyo chifukwa njira ya zitupayi ndi imodzi mwa njira zomwe boma likufuna kuti lizidziwira nzika zake kupangira pa mavuto komanso kowopetsa nzika za mayiko ena kupanga zaupandu mmawanga Amalawi. - Zitupazi zikulowa pambiri chifukwa kuchitetezo nako zikukhudzako. Mmbuyomu tidali ndi vuto loti nzika za mmaiko ena zimatha kupanga chiwembu nkumaoneka ngati Amalawi ndiye zimayipitsa mbiri yathu. - Ntchito ya zitupayi ikayenda bwinobwino ndiye kuti mavuto onsewa adzatha chifukwa tizidziwana kuti uyu ndi Mmalawi kapena ongobwera kotero chitetezo chikhwima komanso mbiri yathu siyionongeka, watero kadadzera. - Nduna ya za mdziko ndi chitetezo Grace Obama Chiumia wati Amalawi akuyenera kukhala ndi mtima wokonda dziko lawo pothandiza boma kukwaniritsa ndondomeko zomwe cholinga chake nkuwatumikira mwaukadaulo. - Pologalamu ya zitupa si ya munthu kapena mtundu ayi koma ya Amalawi ndiye tikuyenera kugwirana manja tonse nkuthandizana ndi boma kuti pologalamuyi iyende bwino chifukwa patsogolo ndife tomwe tidzaimve kukoma, watero iye. -" -ID_wLzKfBrB," Agulitsa chimanga kudziko la tanzania Pomwe boma lili pakalikiriki kuitanitsa chimanga kuchokera kunja pofuna kupulumutsa Amalawi ku galu wakuda yemwe wadutsa madera ambiri mdziko muno kaamba ka kuchepa kwa mvula chaka chatha, zamveka kuti Amalawi ena agundika kugulitsa chimanga chawo kudziko la Tanzania. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Themba la Mathemba (Paramount Chief) Chikulamayembe ya mboma la Rumphi yauza Tamvani, kuti alimi ambiri mdera lake agulitsa chimanga chawo mozemba kumavenda ochokera mdziko la Tanzania mmalo mogulitsa kumisika ya Admarc. - Iye adati izi zikuchitika ngakhale ena mwa anthu ake ali pachiopsezo chachikulu chokulukutika ndi njala. - Chikulamayembe: Kulankhula ndiye tikulankhula koma ena samamva Chimanga chidachitako bwino pangono chigawo cha kumpoto,kuphatikizapo boma la Rumphi, koma makomo ambiri avutikabe ndi njala. Izi zili chomwechi chifukwa chimanga chambiri chalowa mdziko la Tanzania, adatero Chikulamayembe. - Mfumuyi idati kumbali yake ikuyesetsa kuchititsa misonkhano kuuza anthu za kuipa kogulitsa chimanga kunja pomwe mdziko muno muli njala yadzaoneni. - Ambiri akumvetsa, koma ena amakopekabe ndi mitengo yokwera yomwe mavenda akunjawa amapereka powagula poyerekeza ndi ya Admarc koma amaiwala kuti nthawi yanjala adzagulanso chimanga chomwecho kwa mavenda omwewo pamtengo wokwera kwambiri, adatero Chikulamayembe. - Iye adapempha boma kuti lichitepo kanthu pokhwimitsa chitetezo mmalire a dziko lino ndi maiko oyandikana nawo kuti chimanga chosowachi chisamatuluke chisawawa. - Pakalipano, boma la Malawi layambapo kuitanitsa chimanga kuchokera kumaiko ena monga ku Brazil, Ukraine, Mexico ndipo china chayamba kale kulowa mdziko muno kuchokera ku Zambia. - Anthu oposa 6.5 miliyoni mdziko muno alibiretu chakudya moti akufunika thandizo mwachangu, malinga ndi lipoti la Malawi Vulnerability Assessment Committee (Mvac). - Powunikira izi, ndondomeko ya zachuma ya dziko lino idaika padera ndalama zokwana K35 biliyoni zogulira chimanga mdziko muno komanso kumaiko akunja chokwana pafupifupi matani 1 miliyoni choti anthu adzadye njala ikafika posauzana. - Chanda Kasolo, mmodzi mwa akuluakulu omwe ali mukomiti ya pulezidenti wa dziko la Zambia yoyanganira chimanga ndi zina zotere lotchedwa Presidential Multi-Agency Taskforce on Maize, Maize Products and Food Security, adatsimikiza kuti dziko lino lidaitanitsadi chimanga chopitirira matani 500 000, ndipo matani 150 000, adatumizidwa kale sabata zitatu zapitazo. - Iye adati chimangachi chikugulidwa pamtengo wa pafupifupi $15 (MK11 250) pathumba la makilogalamu 50 lililonse. - Koma pomwe ena ku Rumphi akugulitsa chimanga kwa mavenda a ku Tanzania, Lachinayi sabata yatha boma la Zambia lidalanda matani 90 a chimanga kudzanso matani 30 a ufa omwe ena amafuna kulowetsa mdziko muno mozembetsa. Mu April dzikolo lidagwiranso galimoto zikuluzikulu 28 zitanyamula chimanga chomwe amafuna kulowa nacho mdziko muno mosatsata ndondomeko. - Kasolo adati Amalawi asabwekere chimanga cholowa mdziko muno mozembetsedwa chifukwa chikumagulitsidwa pamtengo wodula kwambiri. - Akumachigula pamtengo wa K80 ya Zambia (yomwe ndi pafupifupi K5 678 ya Malawi) ndipo akuchigulitsa mokwera kwambiri kwa Amalawi mboma la Mchinji, adatero Kasolo. - Iye adati boma la Zambialo ndi lokhumudwa ndi mchitidwewu chifukwa ukulowetsa pansi chuma cha maiko awiriwa. - Pokambapo za mmene zilili mdziko muno, Symon Vuwa Kaunda, mmodzi wa alangizi a pulezidenti wa dziko lino, adauza atolankhani kuti chigawo chakumpoto, makamaka boma la Mzimba, kuli chimanga chambiri zedi chomwe bungwe logula ndi kugulitsa mbewu kwa alimi la Agriculture Development and Marketing Corporation (Admarc) silitha kugula chonse. - Koma Kaunda adangoti kakasi, kukaninka kuyankha atamufunsidwa kuti nchifukwa chiyani boma likulimbana ndi chimanga chakunja pomwe likukanika kugula chimanga chamnanu chomwe iye akuti chilipo mboma la Mzimba. - Ndipo zidali zamanyazi pomwe atolankhani adafika ku depoti ya Admarc mumzinda wa Mzuzu komwe adapezako matani 2 800 okha. Malowa amadzadza ndi matani 10 000. - Kafukufuku wa Mvac adati boma la Mzimba ndi limodzi mwa maboma omwe akhudzidwe ndi njala mwa anthu 12 pa 100 alionse pomwe anthu 16 pa 100 alionse avutika ndi njala mboma la Rumphi. - Koma mavuto aakulu ali mmaboma a Nsanje ndi Chikwawa komwe, malinga ndi lipoti la Mvac, pafupifupi anthu 90 pa 100 alionse alibiretu chakudya moti ngati slandira thandizo la chakudya msanga ambiri afa ndi njala. - Maboma ena komwe galu wakuda wavuta kwambiri ndi Balaka, Blantyre, Zomba, Machinga, Mangochi ndi Thyolo mchigawo cha kummwera. - Chokhumudwitsa kwambiri nchakuti mbewu zina monga chinangwa, mbatata ya kholowa ndi kachewere kudzanso mapira, zomwe anthu amapulumukirapo chimanga chikalephereka, nazonso sizidachite bwino kaamba ka chilala. -" -ID_wOzwFrCO,"Papa Wapempha Atsogoleri Ayike Anthu Awo Patsogolo Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisco wapempha atsogoleri a maiko kuti ayike moyo wa anthu awo patsogolo. -Papa Francisko Iye walankhula izi mu kalata yake yopita ku bungwe lina la anthu oweruza milandu lotchedwa Pan American Committee of Judges. -Papa wati mu nyengo ino pamene dziko lapansi lakhudzidwa ndi mliri wa Coronavirus, atsogoleri amaiko akuyenera kuika ubwino wa anthu awo patsogolo mu zochitika zomwe angakonze mu nyengo imeneyi. -Iye wati mu nyengo ya mliri wa Coronavirus atsogoleri a maiko akuyenera kuika ndondomeko zabwino zotetezera komanso zopititsira miyoyo ya anthu awo patsogolo. -" -ID_wPNZsraS,"Mlandu wa Chisankho cha Aphungu Udzapitilira pa 10 February Bwalo lalikulu la milandu mu mzinda wa Blantyre layimika kumva mlandu okhuza zosatira za chisankho cha madera atatu a kunsi kwa mtsinje wa Shire mpaka pa 10 February chaka chino. -Justice Silvester Kalembera yemwe akumva mlanduwu walamula kuti mbali zokhudzidwa ndi mlanduwu zomwe zikufuna kupempha zofunika kuti bwaloli liunikire apereke ku bwaloli nkhani-yi isanayambe kumveredwa pomwenso akuyembekezera kuzamaliza kumva mboni zomaliza za nkhani-yi. -Akumva mlanduwu-Kalembera Pa tsiku lomalizali Peter Lackson yemwe anakaperekera umboni wa odandaula wachiiwiri a Lazarus Chakwera pa mlandu wa chisankho cha president, anakayikiranso umboni ku bwaloli. -Mu umboni wake Lackson anati bungwe la MEC linagwiritsa ntchito mapepala olakwika pa chisankhochi komanso oyanganira chisankhochi amasintha pa chipepalachi manambala omwe amapezeka pa malo oponyera votiwo. -Omwe akuyimira chipani cha Malawi Congress (MCP) mdera la pakati mboma la Nsanje a Kafandikhale Mandevana, mdera la kumadzulo Enock Chizuzu komanso Foster Thikiwa wa dera la kumadzulo kwa boma la Chikwawa ndi omwe akutsutsana ndi zotsatira zomwe MEC inalengeza. -" -ID_wUCQIOvV,"Bugwe la PMS mu Dayosizi ya Dedza Yamanga Chigayo Bungwe lowona za Utumiki mu diocese ya Dedza la Pontifical Mission Society (PMS) lamanga chigayo mmudzi mwa Chikufikani kwa mfumu yaikulu Kachere mboma la Dedza. -Malinga ndi mkulu woona za bungwe la PMS mu diocese ya Dedza, bambo Peter Madeya bungweli lachita izi polingalira vuto lomwe anthu a mmudzimu amakumana nalo losowa chigayo cha magetsi. -Iwo ati anthu ammudzimu makamaka amayi akhala akuyenda mtunda wautali kuti akapeze chigayo. -Kuchokera ku ofesi ya PMS kuno ku dayosizi ya Dedza tinaganiza zosaka ndalama kuti tithandize anthu a mmudzi muno komanso kutsogoloku ofesiyi ili ndi ganizo lozathandiza achinyamata amene ali ovutika, anatero Bambo Madeya. -Polankhulapo ena mwa amayi omwe anabwera kudzagayitsa pa malopa ayamikira dayosiziyi kamba kobwera ndi ganizoli. -Ife tikuthokoza chifukwa cha kubwera kwa chigayo cha magetsi kamba koti chigayo cha magetsi kuno kunalibe ndipo timavutika kwambiri, anatero mayiyo. -Chigayochi chithandiza midzi yoposera khumi ya mdera la mfumu yaikulu Kachere mboma la Dedza komanso midzi yoyandikira yaku Mozambique. -" -ID_wUIixNLG," Msewu wa Rumphi-Nyika udzatheka? Mkonzi, Ndafuna ndipereke chidandaulo kuboma lathu kudzera mnyuzi yathuyi komanso kwa phungu wa dera lathu la Rumphi West Hon Jacquilline Kouwenhoven kuti atiganizire za msewu wa Nyika womwe wakhala zaka zambiri osauganizira chonsecho ndi msewu wofunika kwambiri pachitukuko cha dziko lino, maka kumbali yokopa alendo. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Tsiku ndi tsiku alendo ochokera kumaiko akunja komanso ena a mdziko mwathu mommuno amadzera msewuwu kuchoka pa Rumphi boma kupita ku Nyika National Park kukacheza ndi kukaona zinyama. Kunena zoona, Nyika ndi malo okongola kwambiri ndipo amene adapitako amafananiza malowa ndi ku Mangalande. Koma ndikukaika ngati akabwerera kwawo amakhalanso ndi chilakolako choti adzabwererenso tsiku lina kumalowa chifukwa msewu wake ndi wosautsa kwambiri. - Msewu wopita kumalo okopa alendowa ndi umenewu Nthawi yachilimwe ngati ino si mabamphu ndi fumbi lake kuchokera paboma kukafika ku Nyika moti alendo amakfika ali mbuu kutuwa ngati nyau komanso atatopa kotheratu. Nthawi yadzinja ndiyenso kumakhala ntchito chifukwa si matope ake moti ena amangobwerera paboma osakafika ku Nyikako. - Komanso msewu wa Nyikawu ndiye wachidule kwa anzathu omwe amakhala ku Nthalire ndi Wenya mboma la Chitipa. Utakhala kuti waikidwa phula ndiye kuti nawonso awomboledwa kumbali ya maendedwe. Sakazunguliranso ku Karonga mpaka kukafika paboma la Chitipa kenaka nkumalumikiza kukafika kwawo. - Ife alimi timavutika kwambiri kupita ndi katundu wathu kumisika chifukwa cha kuonongeka kwa msewuwu komanso timalipira ndalama zambiri tikakwera galimoto. - Chonde, nafe ndife Amalawi, tithandizeni. -" -ID_wZwFHzTC," Mlaliki wozizwitsa pa Wenela Tsikulo pa Wenela padali mapemphero. Abale anzanga kwadzatu alaliki. Koma ine sindiiwala ntchito za ulaliki za Shadreck Wame amene adatipezapo kwathu kuja kwa Kanduku. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Iyetu palibe tsiku ndi limodzi lomwe limene adayesera kusandutsa miyala kukhala masikono. Palibe tsiku ngakhale limodzi limene adayerekeza kunena kuti akhoza kuchita zozizwitsa posandutsa atate wawo kukhala mayi wawo. - Ndikumbuka ulaliki wa mlaliki wa ku Mdikayo pomwe adafika kwathu kwa Kanduku. Adalumikiza malembo oyera ndi nthano yake. - Padali fisi yemwe adaona mayi wina akuyenda atasenza dengu lake. Mayiyo amati akamayenda, amagwedeza mkono wake. Fisi adayamba kutsatira mayiyo poganiza kuti mdengu mudali nyama yochuluka. Ndipo poona mkonowo ukuyenda kupita kutsogolo, kumbuyo, kutsogolo, kumbuyo, fisi adali kutsatira. - Mumtima adali kunena igwa ntola. Mayi adaoloka mitsinje, fisi pambuyo amvekere: igwa ntola. Mayi adatsika zidikha, fisi pambuyo ali: igwa ntola. - Mayi adakwera mapiri, kutsika mapiri, fisi pambuyo: igwa ntola. - Uwutu udali ulaliki wogwira mtima chifukwa fisiyo adatsatira mayiyo, koma nyama osagwa. Mapeto ake, fisi adafa ndi njala komanso kutopa. - Izitu ndidakumbukira chifukwa cha mapemphero adali pa Wenelapo. Kudali mwana wa munthu ndipo mumtima ndidati: Awa kutengeka ngati fisi. Igwa ntola. - Alleluya! Idzani kwa ine nonse osauka mudzachita bwino. Bwerani kwa ine akuchita kusaweruzika ndifufute machimo anu ndi labala uyu! Inde nonse ochita chigololo ndikukhululukirani. Muone lero mirakuli, adatero wolalikayo. - Adali wamfupi, koma momwe adayambira kutalika! Adatalika, kutalika mpaka mutu wake udasowa mmitambo. Tonse tidazizwa. - Posakhalitsa adabwerera mukufupika kwake. - Ndaona ndithu zobwera mawa mmitambomo. Ndaona kuti njala yonse itha ndipo Moya Pete palibe awachitirenso nsanje chifukwa chotenga abale awo onse kukaonera kukumana kwa Omaba ndi Papa ku Orleans. Inde, ndaona mankhwala azitsamba akupezeka ponseponse anthu kusiyanso kudalira zipatala zopanda aspirin. - Inde, ndaona mitengo ya zinthu ikutsika mochititsa chidwi komanso ndaona Lazalo Chatsika akutsutsa molimbika zolakwa za Moya Pete. Komanso ndaona madzi, magetsi zikusefukira pano pa Wenela ngati madzi a mu Shire, adapitiriza. - Akutero nkuti akuseweretsa foni yake yammanja. Idalitu mose walero. - Kuti tikhululupirire kuti si zadziko lapansi mukuchitazi, jambulani chithunzi pogwiritsa ntchito kafoni kanuko, adatero Abiti Patuma. - Indetu indetu ndinena ndi iwe Patuma Didimo. Ndimakudziwa! Nanga dzina lako ndalitenga kuti? adafunsa mlaliki. - Ndidazizwa naye. - Akulu, mwaiwala mudandionetsa chipsera chili pamsana panu tsiku lina mnyumba yogona alendo ija? Jambulani chithunzi ndi foni yanuyo basi, adayankha. - Mlaliki uja adaimika foni yake nkuyamba kujambula mlengalenga ndi kafoni kake. Adationetsa chithunzi chomwe adajambulacho. - Padali nkhope ya mkulu uja wotchuka, Fula Kasamba. - Aaaargh! Ukutionetsa Fula, kodi si mnzako ameneyo? Udajambula kalekale chithunzi chimenecho. Zanu nzimodzi, adatero Abiti Patuma. - Komanso uyo Fula ukuti wajambulayo ali kozizira ati chifukwa adati woweruza ndi Alice in Wonderland. Izi akuti adazitenga pa Yobu 13:11, ndidatero. - Koma akadadziwa! Mkulu uja adachita ngati akuuluka, nkuyamba kuyenda mmalere. - Indetu, ndinena ndi inu akusowa chikhulupiriro. Kodi iye wakuyenda pamadzi ndi iye wakuyenda mumlengalenga, wamphamvu ndani? adafunsa. - Abale anzanga, apa mpomwe ndidadzidzimuka kumalotowo. -" -ID_wcXZqTdT,"Bishop Tambala Adandaula ndi Mchitidwe wa Tsankho Episkopi wa dayosizi ya Zomba, Ambuye George Desmond Tambala wati asisitere mu mpingo wa katolika ali ndi kuthekera kothetsa ena mwa mavuto omwe dziko lino likukumana nawo. -Ambuye Tambala omwenso ndi mkulu oyanganira zipani za mu mpingo ku bungwe la ma episikopi a mpingo wa katolika la Episcopal Conference of Malawi (ECM), ati asisitere ali ndi kuthekera kothandiza kuthetsa kusankhana mitundu komwe akuti kwafika poipa kwambiri mdziko muno. -Tambala: Asisteri atithandize pothetsa tsankho mdziko muno Iwo amayankhula izi lolemba ku Msamba Catholic Centre mu mzinda wa Lilongwe potsekulira msonkhano waukulu wapachaka wa akuluakulu azipani za asisitere zosiyanasiyana a mu bungwe la masisitere la Association of Women in Religious Institutes in Malawi (AWRIM). -Nkhaniyi yafika poyipa kwambiri. Anthu akumawona komwe ena akuchokera. Ndiye ndati asisteriwa atithandize kukonza zimenezi maka kumbali ya ife a mpingo ndikukhulupilira kuti kukumana kwawo ndi anthu kutha kutithandiza kuti tichiritsidwe ku vutoli, anatero Ambuye Tambala. -Mmawu ake wapampando wa bungwe la AWRIM Sister Maria Clara Kapachika ati anthu akuyenera kutengera phunziro pa momwe asistere a mitundu yosiyana amakhalira limodzi ndipo ati ayesetsa kuthandiza pothana ndi vutoli potengera kulimikizana kwawo ndi anthu mmalo momwe amakhala. -Ife timakhala pakati pa anthu ndipo timagwira nawo ntchito choncho ndi zosavuta kuwathandiza anthuwa ndi kumvetsa bwino pa nkhani yothetsa kusalana mitundu, anatero Sister Kapachika. -Msonkhanowu omwe Wayamba lolemba pa 24 February ukuyembekezeka kutha lachisanu pa 28 February 2020. -" -ID_weaDFYvf,"Anthu Akufuna Zitukuko za ku Luwani Ziyambe Kupindulira Eni Nthaka Anthu a mdera la Luwani mboma la Neno apempha phungu wa mderali kuti awathandize kukonzanso zinthu zomwe amagwiritsa ntchito anthu othawa kwawo, kuti ziyambe kupindulira eni nthaka. -Malo a Luwani omwe amasunga anthu othawa kwawo Anthuwa motsogoleredwa ndi Group Village Headman Mgwenyama ndi omwe apereka pempholi pa mkumano omwe phunguyu Mark Katsonga Phiri anachita ndi magulu owona za chitukuko mderalo. -Zina mwa zinthu zomwe zili pa malopa ndi monga wailesi komanso nyumba zosiyanasiyana zomwe zinasiya kugwira ntchito kaamba koti anthu omwe amakhala pa malowa omwe amathandizidwa ndi bungwe la UNHCR, anabwelera kwawo. -Polankhulapo phunguyu Mark Katsonga Phiri anati, Choyamba tiyambe ndi kuthokoza a UNHCR kamba kochita chitukuko chosiyanasiyana tsono iwowa atachoka anthu a mmudzimu anayamba kusowa chochita ndiye a group village Ngwenyama anandipempha ine kuti ndi wathandize kukonza zina mwazitukukozi. Ndiyesetsa kutsatira njira zoyenera kuti zimenezi zitheke, anatero a Katsonga Phiri. -Group Village Ngwenyama apemphanso bungwe la UNHCR kuti liwapatse umwini wa wailesi ya Neno FM yomwe inasiya kugwira ntchito kaamba ka kuchoka kwa anthu othawa kwawowa. -Koma poyankhapo pa nkhaniyi wofalitsa nkhani za bungwe la UNHCR a Lumbani Msiska anati bungweli ndil okonzeka kupereka chiphaso cha wailesiyi kwa anthu a mderali. -" -ID_whKWZzoj," Umphawi ulikonso kutaunimtsutso Adali nawo pamtsutso: Masebo Ngati munali ndi malingaliro oti muchoke kumudzi ndi kukatambalala kutauni kuti mwina ndiko kuli msipu wobiriwira, iwalani ndithu chifukwa kumeneko mavuto ndiye ndi osasimbika. Si onse anthu omwe atchona kutauni omwe zinthu zikuwayendera. - Izi zadziwika pamtsutso womwe bungwe la Urban Research Institute lidachititsa ku Crossroads Hotel mumzinda wa Lilongwe Lamulungu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mtsutsowo udasonkhanitsa pamodzi akatsiwiri pankhani ya mapulani a kamangidwe kabwino ka nyumba. - Naye phungu wa ku Nyumba ya Malamulo kumpoto kwa boma la Chitipa, Nick Masebo, adatengapo gawo pamtsotsuwo bungwe la Urban Research Institute litamuitana potengera kuti adatsotsomolapo nkhani ya kukhamukira kutauni kwa anthu akumidzi. - Tisanene mobisa pano umphawi kutauni wanyanya. Moti palibe chifukwa chomveka chomwe munthu angochokere kumudzi kupita kutauni poti mavuto a kutauni ngochuluka kuposa a kumudzi, adatero John Chome, wa kubungwe la UN Habitat. - Iye adaonjezera kuti: Achinyamata ambiri mmadera a kutauni alibe chochita cholozeka ndipo akungokhala. Mavuto a kutauni ndi ovuta kuwathetsa kaamba koti ngati munthu alibe ndalama ndiye kuti sangakhale ndi nyumba yogonamo komanso sangakhale ndi chakudya ngakhale madzi akumwa amene. - Chome adatinso umphawi wakumudzi ndi wopepukirako chifukwa popanda ndalama munthu wakumudzi amakhalabe ndi madzi akumwa, nyumba yogonamo komanso zakudya. - Pothirapo ndemanga pamtsutsowo, mayi Modester Kaphala a ku Chinsapo mu mzinda wa Lilongwe, adagwirizana ndi akuluakuluwo kuti mtauni mulidi umphawi wa dzaoneni. - Ngati madera athu akumidzi atatukulidwa, anthu akhoza kusiya kuthamangira kutauni. Izi zingachititse kuti chiwerengero cha matauni athu chisakwere kwambiri, adatero Masebo. -" -ID_wlmfUEjb,"I am a Catholic and am Proud Ithandiza Chipatala cha Milepa By Richard Makombe and Luke Chimwaza mw/wp-content/uploads/2019/06/PROUD-CATHOLIC.jpg 809w"" sizes=""(max-width: 323px) 100vw, 323px"" />Mamembala a bungwe la I am a Catholic am Proud Ngati njira imodzi yogwira ntchito ntchito za chifundo, akhristu a mpingo wakatolika mbungwe la I am a Catholic And Am Proud mu archdayosizi ya Blantyre athandiza odwala pa chipatala cha Milepa mboma la Chiradzulu. -Mmodzi mwa akuluakulu a bungwe-li a James Kholomana wati thandizoli ndi lina mwa gawo la ntchito zomwe bungweli limagwira. -Poyankhula atapereka katunduyi, a Kholomana ati anachiona chanzeru kuti athandize akhristu omwe ali ku dera la kunja kwa Blantyre kamba koti nthawi zonse amathandiza anthu a mdera la Blantyre. -Tinachiona cha nzeru kuti tithandize anthu a kuno ku Milepa chifukwa naonso amasowa thandizo, anatero a Kholomana. -Poyankhulapo atalandira katunduyi mmodzi wa akulu-akulu pa chipatalapo mai Rosetta Mugawa anati ndi othokoza ndi thandizo losiyanasiyana lomwe gululi lawathandiza. -Mayi Mugawa anati kupatula katundu yemwe alandirayo, pa chipatalapo amasowa zinthu zambiri zomwe zimafunikira kuti agwire bwino nchito yawo yothandiza anthu odwala monga mankhwala komanso makina oyezera matenda othamanga magazi ndi ena ambiri. -Katundu yemwe bungweli linapereka ndi monga ndi zitenje, ndipo wina ndi wa zikolopa ndi ndowa zotungira madzi ndi zina zambiri. -" -ID_wnFvLhBU," MCP, UTM, PP ayamba kutsatsa manifesito Kupereka makalata ofuna kudzaimira mchisankho chikudzachi ndiye kwatha, maso tsopano ali pazomwe zipani zasanja kufuna kutukula dziko lino. Kuunguza kwa Tamvani kwapeza kuti mfundo zomwe zipani zasanja sizikusiyana kwambiri. Zipani za UTM, MCP ndi PP atsindika nkhani ya ntchito, ulimi, maphunziro ndi magetsi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka MCP akuti yamaliza kusanja manifesito ake Chipani cholamula cha DPP chakana kuulula manifesito ake ati chifukwa nthawi ya kampeni sidakwane. Pamene olankhulira UDF nambala zawo sizimapezeka. - Mneneri wa MCP, Maurice Munthali adati manifesito a chipani chawo atuluka koma adakana kuti tiyione ponena kuti kukhala mwambo wobweretsa poyera manifesitoyo. Komabe iye adati manifesito yawo alongedza mfundo monga zotukula ulimi ndi kukonza misika yodalirika ya mbewu, kuthetsa vuto la magetsi, kutukula maphunziro ndi kutsitsa chiwongola dzanja pa ngongole zomwe anthu amatenga ku banki. Mwachitsanzo, manifesto ikuti mmiyezi 6 yoyambirira, vuto lamagetsi lidzakhala litantha. Pakutha pa chaka, banja lilironse lizidzadya katatu patsiku, adatero Munthali. - Mneneri wa chipani cha PP Ackson Kalaile Banda adati chipanicho chasanja zodzapeleka magetsi aulere mmidzi, kuwonjezera chiwerengero cha wogwira ntchito mboma, kukhazikitsa sabuside yopindulira aliyense komanso kuwonjezera nyengo yomwe oyendetsa magalimoto amatenga kuti akakonzeso chiphaso chawo. - Padakali pano, ogwira ntchito mboma alipo 25 000 koma ife takonza zoti adzafike 40 000 kuti anthu ambiri makamaka achinyamata adzapeze ntchito. Zaka zisanu zomwe munthu amatenga kuti akakonzenso chiphaso choyendetsera galimoto zimachepaa koma ife tidzawonjezera. - Mmidzimu, tidzayikamo magetsi aulere kuti anthu akumudzi moyo wawo udzasinthe ndipo sabuside tidzathetsa zosankha anthu kuti aliyense yemwe akufuna kulima azidzapeza mwayi wa sabuside, adatero Kalaile Banda. - Mneneri wa UTM Joseph Chidanti Malunga adati manifesito yachipani idatha kale koma chipani chikadasokerera mwina pomva maganizo a anthu ena ndipo chikuyika mlingo wa nthawi yodzakwaniritsira malonjezo ake. - Mwa mfundo zina, Malunga adati chipani cha UTM chizidzawonetsetsa kuti chikulemba ntchito achinyamata 1 miliyoni pa chak. Chidzakonza nkhani za malimidwe ndi zamaphunziro pochotsa njira yosankhira ophunzira opita ku sukulu za ukachenjede. - Ndipo zomwe tasanja mmanifesito athu zidzachitika, mboni adzakhala Amalawi, adatero Malunga. Koma kadaulo pa ndale Nandin Patel wati ngakhale zipani zili ndi ufulu obenthula za mmanifesito kapena ayi, ndibwino kufulumira kuuza anthu zomwe awakonzera chifukwa zimapereka mpata kwa anthu kuti afunse momwe sakumvetsa. Nthawi zambiri, manifesito imangonena zomwe chipani chidzachite chikadzapambana koma poti manifesito amatuluka mochedwa, anthu sakhala ndi mpata ofunsa momwe zipanizo zidzakwaniritsire mfundozo, adatero Patel. - Iye waunikiranso kuti manifesito abwino amayenera kufotokoza nthawi yomwe mfundo zomwe zalonjezedwazo zidzakwaniritsidwe kuti anthu azidzatha kukwenya nthawi ikakwana koma mfundo osawoneka tsogolo lake. - Mneneri wa chipani cha DPP Nicholas Dausi adati chipani chake ndichosakonzeka kudziwitsa Amalawi zomwe chidzawachitire akapatsidwanso zaka zina zisanu. -" -ID_wrIvLKVk,"Papa Wati Akhristu Asunge Malonjezo a Ubatizo Mtsogoleri wa mpingo wa katolika pa dziko lonse Papa Francisko wati akhristu akuyenera kukhala okhulupirika ku malonjezo awo a ubatizo. -Papa Francisko Iye walankhula izi pa nsembe ya misa yomwe anatsogolera lachinayi ku likulu la mpingowu ku Vatican. -Papa wati akhristu akuyenera kukhala okhulupirika pa chipangano chomwe amamanga ndi mulungu pa tsiku la ubatizo. -" -ID_wzHUhldy,"Malawian Woman Arrested for Possessing Dangerous Drugs By Thokozani Chapola /11/IMG-20191110-WA0016.jpg 607w"" sizes=""(max-width: 268px) 100vw, 268px"" />Has been found with Apomorphine drug-Maseko Police at Kamuzu International Airport on Saturday 9th November, 2019 have arrested Agatha Sibongire Maseko for being found in possession of 9.4 kgs of Dangerous Drugs called Apomorphine while attempting to pass through Police X-ray machine. -According to KIA Police Public Relations Officer Sub Inspector Sapulani Chitonde, the suspect who is a Lilongwe based Cosmetics business lady entered into the departures lounge with her bags ready to pass through security. -The X-ray machine exposed the deal and officers physically searched the suitcase and found the said Illicit substances (Apomorphine drugs) concealed in three special wrapped packets to beat the unbeatable KIA Police Securities, said Chitonde. -The Apomorphine drug In attempt to serve herself from spending some quite and cold weathers in Police custody and from the Jaws of the Law, Maseko jumped into the unknown vehicle which was dropping a passenger and demanded the driver to sped away. It took for the mighty unstoppable able KIA Police Officers who tactically rushed after the vehicle and immediately apprehended her before the driver could start the engine. By this time Kenyan Airways was checking in its passengers and the drugs were destined to New Delhi in India. -Meanwhile Agatha has been charged with found in possession of Dangerous Drugs contravening the Dangerous Drugs Act. -This arrest comes barely two days after the Mkukula Senior Resident Magistrate Court sent to jail two women for a similar offence. -The Director of Airports Police Securities Mavuto T. Chiumbuzo has since asked the General public to have trust and confidence in their Police saying Officers are doing what the best to keep Malawi safe and secured as evidenced by the arrests made to the Malawian Nationals as well as Foreigners and refuted that drugs are being recycled and thanked the Courts for doing the needful by destroying all seized drugs by setting them on fire. -Meanwhile statistics shows 32 Kilograms of Apomorphine drugs has been confiscated by the Kamuzu International Airport Police and Lilongwe Police in two (2) months period. -Agatha Sibongire Maseko was born on 8th February, 1990 and comes from Village Liphava, Traditional Authority (T/A) Phambala in Ntcheu District. -" -ID_xDHFcJwA," Zovota ife ayi Anthu opotsa 3 000 adalembetsa unzika mdera langa. Lero anthu 1 240 okha ndiwo alembetsa kalembera wa zisankho. - Izi ndizo zachitika mdera la mfumu Chilowamatambe ku Kasungu komwe bungwe la Malawi Electoral Commission (MEC) limachititsa kalembera wa zisankho moti likapanda kubwererako, anthu ambiri sadzavota nawo mbomalo pa zisankho zapatatu za chaka cha mawa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mizere yochepa ya kalemberayo Anthu akuti sakuona kusiyana pakati pakuvota ndi kusavota chifukwa palibe chomwe chimasintha, idatero mfumuyo pocheza ndi Tamvani. - Mingalu yaoneka pamene ndime yoyamba ya kalemberayo yatha mmaboma a Salima, Dedza ndi Kasungu. Kalemberayo adayamba pa June 26 ndipo adatha pa 9 July. - Mboma la Dedza akuti anthu ambiri sadatuluke kukalembetsa. Andrew Steve, amene akupanga bizinesi ya golosale mbomalo, adati sadalembetse chifukwa boma laonjeza kuba. - Pamalo pamene ndimapanga bizinesi tilipo anthu opotsa 10, koma awiri okha ndi amene alembetsa. Sindinalembetse, mmalo mopanga bizinesi nditangwanike ndi zimenezo? Ndale za masiku ano sizikupereka chitsanzo chabwino moti kuvota kapena kusavota palibe kusiyana. Achulutsa kuba, adatero Andrew. - Gulupu Maganga ya mboma la Salima idati kumenekonso anthu sadatuluke poyerekeza ndi mmene amaganizira. - Tsiku lotseka kalemberayo ndi lomwe kunatuluka anthu ambiri, koma masiku onsewa kumakhala anthu ochepa, adatero Maganga. - Atafunsidwa chifukwa chimene anthuwo sakukalembetsera, gulupuyi idati anthu atopa ndi kunamizidwa. - Ngakhale adalembetsa ndi anthu ochepa, nawonso akuti amangofuna kuti akhale ndi chiphaso. - Anthu ena amatsa chiphaso cha unzika mmbuyomu. Popeza chiphasocho ali nacho, sadaone chifukwa cholembetseranso, adatero Maganga. - Maganga wapempha mabungwe kuti abwere mdera mwake kudzaphunzitsa anthu zaubwino wovota, komanso kuyipa kosavota. - Pandekha ndimamema anthu anga kuti akalembetse ndipo ndidapita koyambirira kukalembetsa, komabe akuti sakuona kufunika kwake chifukwa ngakhale avote zinthu sizikusintha, idatero mfumuyo yomwe yati mdera mwake amene alembetsa ambiri ndi abambo. - Izi zakhumudwitsa mkulu wa bungwe lomenyera ufumu wa anthu la Centre for Human Rights and Rehabilitation (CHRR), Timothy Mtambo, yemwe wapempha MEC kuti ibwererenso mmabomawo. - Mtambo adati kupatula boma, MEC ilinso ndi bala lalikulu lomwe lapangitsa kuti anthu asakhale ndi chidwi chokalembetsa chifukwa zomwe anthu amadandaula nazo silimazikonza. - Pa zisankho zapita zija tidaona chinyengo, koma mpaka lero sitidamve zotsatira za kafukufuku wawo, adatero Mtambo. - Iye adagwirizana ndi anthu amene akukana kukalembetsa ponena kuti boma likuba kwambiri. - Anthu atopa. Kuika anthu pampando, koma zotsatira zake zikumakhala zokhumudwitsa chifukwa mmalo mobweretsa chitukuko akuberanso anthu amene adawavotera, adatero Mtambo. - Komabe tibwerere kumudzi tikauze anthu ubwino wovota. - Mkulu wa bungwe la MEC, Jane Ansah, adati anthu sakufuna kulembetsa chifukwa sakukhutira ndi momwe aphungu awo agwirira ntchito mmbuyomu. - Izi zikugwirizana ndi zomwe kafukufuku wa Afrobarometer adapeza pa May 29 2017 kuti anthu atopa ndi umbanda womwe boma likuchita. - Kafukufukuyo adati anthu 9 mwa 10 alionse akuona kuti dziko lino likupita kuchiphompho kumbali ya kukwera mtengo kwa zinthu ndi ziphuphu zomwe zafika pa lekaleka. - Kafukufukuyo adapeza kuti khamu la anthu limakhera dovu chipani cha MCP achikhala chisankho chachitika nthawiyo. -" -ID_xJeJBNxt," Kampani yatsopano ikatamutsa alimi Mwayi kwa alimi: Banda (pakati) kutsekura msikawu Kampani yatsopano yogula ndi kugulitsa zakumunda ya Auction Holdings Limited Commodities Exchange (AHCX) yamema alimi kuti akagulitse mbewu zawo kubungweli ponena kuti mitengo yawo ilemeretsa alimi. - Nthawi ino alimi amakhala kalikiriki ndi za kumunda pomwe ena amasunga zokolola zawo pofuna kuti azigulitsa pamitengo yabwino. Msikawu tsopano watsegulidwa ndipo alimi ayamba kale kukatamuka. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mkulu wa kampaniyi Jerry Jana wati kwa nthawi yaitali alimi akhala akuberedwa ndi mavenda ndipo nthawi yafika yoti awone kuwala. - Alimi tsopano ayamba kugulitsa zokolola zawo molongosoka popanda kuberedwa komanso pasikelo zabwino osati zomanga, Jana adatero poboniza alimi. - Jana adalankhula izi Lachinayi sabata yatha pamene mtsogoleri wa dziko lino Joyce Banda amakatsekulira malo ogulitsira mbewu mumzinda wa Lilongwe. - Iye adati malowa akumakhala otsekula kuti alimi atha kupita kukawona misika momwe ikuyendera. Alimi akuti atha kudikira kuti asagulitse ngati sadakhutitsidwe ndi mitengo ya tsikulo. - Kampaniyi ili ndi nthambi mmadera osiyanasiyana mdziko muno. - Banda polankhula pomwe ankatsekulira kampaniyo adati Amalawi akuyenera azigulitsa zokolola zawo pamitengo yabwino ndipo adati kutsekula msikawo kukusonyeza kuti alimi atha kumapeza phindu pazomwe alima. -" -ID_xLCxooCQ," Wotokosola mnzake diso akaseweza Khoti ya majisitireti ku Mangochi yalamula Joseph Mtambo wa zaka 25 kuti alipire K200 000 kapena akakhale kundende zaka zitatu chifukwa chovulaza mnzake. - Wachiwiri kwa mneneri wapolisi ya Mangochi Amina Daudi wati Mtambo adavulaza Jacob Nambo amene amamukaikira kuti amayenda ndi mkazi wake iye akapita ku Joni. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka An artists illustration of an arrested man Mtambo adapeza mauthenga achikondi mufoni ya mkazi wake. Iye adalemba uthenga kwa Nambo pafonipo kuti abwere kunyumba adzacheze pa 15 April. Atapita, Mtambo adamenya mnzakeyo ndi chitsulo ndi kumukolopola diso ndi waya, adatero Daudi. - Nambo adagonekedwa pachipatala cha Mangochi, asanamutumize kuchipatala chachikulu cha Zomba. Chipatalacho chidatsimikiza kuti Nambo adapweteka mmaso ndipo sakutha kuona. - Woimira boma pamlanduwo, Grace Mindozo adapempha bwalolo lipereke chilango chokhwima kwa Mtambo chifukwa chovulaza mnzake. Koma Mtambo adapempha bwalolo kuti limumvere chisoni chifukwa ndi mutu wa banja lake. - Ndipo woweruza Augustine Mizaya adati kupereka chilango chokhwima monga adapemphera apolisi kungakhale kulakwa chifukwa Nambo adachitanso kumutokosola mnzakeyo, mpaka kupita kunyumba kwake. - Mtambo ndi wa mmudzi mwa Mpinganjira, T/A Chimwala ku Mangochiko. -" -ID_xLIFGqXt," Ntchito ilipo Zilikoliko mawa lino kubwalo la masewero la Kamuzu Stadium kumene mphunzitsi wa timu ya dziko lino Ernest Mtawali akuyembekezeka kutsogolera anyamata ake kuchita chamuna chogonjensa Tanzania ndi kudzigulira malo mumpikisano wa 2018 World Cup. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Pa Wenela pasintha zedi Kuti ipitirire mndime ina ya mpikisanowu, timu ya Malawi ikuyenera kuchinya zigoli zosachepera ziwiri pambali polepheretsa alendo a kumpoto kwa dziko linowa kukoleka mpira muukonde. - Mtawali akuti mawa Flames idya monona Izi zili chonchi potsatira kugonja kwa Flames 2-0 pabwalo la Benjamin Mkapa ku Tanzania Lachitatu. Malawi itapambana 3-1 mmasewero achiwiri mawa, idzafanana zigoli ndi alendowa koma siidzakhalabe ndi mwayi wodumphira mu ndime ina ya mpikisanowu chifukwa malamulo amati zikatere, yemwe adapeza chigoli pabwalo la ena ndiwo akatswiri. - Koma mpira ukathera 2-0 mokomera Amalawi, tikhala kuti tafanana mphamvu ndipo pakayenera kulowa mndime ya kapherachoka wa mapenote kuti papezeke oyalula mphasa ndi kulowa mndime yachiwiri yodzakumana ndi timu ya dziko la Algeria. - Nzotheka kupambana ndi zigoli zochuluka Lamulungu likudzali. Tinaluza ku Tanzania chifukwa chochinyitsa zigoli zopepera. Koma pano mavuto onse takonza ndipo tili okonzeka kuchotsa chitonzo chomwe tili nacho pakalipano, adatero Mtawali msabatayi. - Komadi timumvere mphunzitsiyu zoti chilipo chipambano chokwanira mawa? Sitigwiritsidwanso fuwa la moto? Zitengera ndi mmene alowetsere osewera komanso momwe osewerawo adzadziperekere. Nkofunika tidzalimbikire kuthira nkhondo kutsogolo kwathu mowirikiza. Komanso tisadzawapatse adani mpata wobwerabwera kugolo lathu. Mwayi ulipo, adatero kadaulo woona za masewero a mpira Charles Nyirenda. - Nyirenda, yemwe adakhalapo mkulu wa bungwe la masewero a mpira mdziko muno la FAM, adaonjezera kuti ochemerera mpira asadzafooke polimbikitsa osewera a dziko lino ndi mingoli yopereka chikhulupiliro. - Pamene Malawi imakomana ndi Tanzania Lachitatu, Mtawali adali atachotsa komanso kuonjezera osewera ena amene adapatsidwa mpata mmasewero okumana ndi Swaziland kwawo mumpikisano wa Africa Cup of Nations omwe adathera 2-2. - Iye adachotsa John Lanjesi kumbuyo ndi kuseweretsapo Miracle Gabeya ndipo adachotsanso Richard Chipuwa pagolo ndi kuikapo Simplex Nthala. Kutsogolo, adaikako Chawanangwa Kaonga mmalo mwa Chiukepo Msowoya yemwe adavulala. -" -ID_xOPvEpYq," Mutharika apempha bata Peter Mutharika, yemwe adapambana pa chisankho cha pa 21 May, dzulo adapempha Amalawi kuti apite patsogolo ndi kukhala wogwirizana ndi a mtendere potukula dziko lino. - Polankhula dzulo ku Kamuzu Stadium mumzinda wa Blantyre pamwambo wolandira ulemerero wa dziko lino kuchokera kwa asilikali, Mutharika adati Amalawi ayenera kuyanjana potukula dziko lino. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mutharika kuonetsa lupanga la ulemerero pamwambowo Tonse tiyenera kudekha ndi kuthana ndi umphawi. Amalawi alankhula ndipo zofuna zawo zikwaniritsidwe. Icho chitiluzanitsa chiposa icho chitisemphanitsa. Ndine mtsogoleri wa Amalawi onse, kaya adandivotera kaya sanandivotere, adatero Mutharika pamwambo umene padafika khwimbi la anthu. - Iye adapempha a mipingo ngakhalenso ogwira ntchito mboma kuti apewe kulowerera pandale. - Ndipo polankhulapo za zipolowe zimene zidadza ndi otsatira chipani cha MCP ena amene adakwiya ndi kusankhidwa kwa Mutharika, mtsogoleri wa dziko linoyo adapempha otsatira chipani chake cha DPP kuti asabwenzere. - Nzachisoni kuti amayi ena otsatira DPP amenyedwa ndi kuvulidwa koma palibe mabungwe a za amayi amene alankhulapo kanthu chifukwa amayiwo ndi a DPP. Chonde osabwenzera choipa, adatero Mutharika. - Pamwambowo, padafika nduna yaikulu ya dziko la Tanzania, Kassim Majaliwa, komanso nduna zoimirira maiko a Zambia, Zimbabwe ndi Mozambique komanso oimira bungwe la mgwirizano wa maiko la African Union. - Mtsogoleri wakale wa dziko lino Bakili Muluzi, yemwe adali nawo pamwambowo komanso pomwe Mutharika amamulumbiritsa Lachiwiri, adati Amalawi ayenera kuyanjana. - Ndikuwafunira zabwino a Mutharika. Tonse tiyenera kusangalala komanso kugwirizana potukula dziko lathu, adatero Muluzi. - Mutharika ndi womutsatira Everton Chimulirenji adapeza ma voti oposa 1.9 miliyoni pomwe omutsatira wake, Lazarus Chakwera wa MCP ndi womutsatrira wake Sidik Mia adapeza mavoti 1.7 miliyoni. - Iyi ndi ndime yachiwiri komanso yomaliza ya Mutharika kulamulira dziko lino. -" -ID_xatsHGtL,"Mpungwepungwe Pakati pa Apolisi, Asilikali a Ndende Kunali mpungwepungwe ku ndende za Zomba komanso Mzuzu, lero pamene apolisi anapita kuti akakhazikitse bata pamene ogwira ntchito mmaudindo otsika ku ndendeyo akunyanyala ntchito. - Lero ndi tsiku lachiwiri anthuwa akunyanyala ntchito pofuna kuti boma liwakweze mmaudindo komanso liwapatse ndalama yachipepeso kaamba koti ati akugwira ntchito yoika miyoyo yawo pachiwopsezo pamene akugwira ntchito ku ndendezo pamene kunja kuno kuli mliri wa Corona Virus. -Panali kuwomberana pakati pa asilikali a ndende ndi apolisi ku ndende za Zomba komanso Mzuzu pomwe apolisi anafika ku maloko ndi cholinga choti akadzetse bata zinthu zomwe zinakwiyitsa asilikali a ndendewa. -Pakadali pano asilikali a ndende-wa achenjeza apolisi kuti apewe kulowelera nkhaniyi ndipo ati ngati boma silimva zomwe akufuna, atsekula zipata za ku ndendeyi kuti akayidi atuluke. -" -ID_xbRPzvVh,"Akhristu a Anglican Atha Kumangidwa Wolemba: Thokozani Chapola /uploads/2019/09/MALASA.jpg"" alt="""" width=""543"" height=""373"" />Akhristu ndi ansembe ena akufuna atule pansi udindo wake-Bishop Malasa Katswiri pa nkhani za malamulo Counsel WANANGWA HARA lachiwiri wachenjeza akhristu a mpingo wa Anglican mu dayosizi ya Uppershire kuti kuchita ziwonetsero pomwe pali chiletso cha ku bwalo la milandu ndi mlandu waukulu ndipo atha kumangidwa. -Hara wanena izi pomwe akhristu mu dayosiziyi akufuna kuchita ziwonetsero kumapeto a mwezi uno pofuna kukakamiza bishop wa dayosiziyo BRIGHTON MALASA kuti atule pansi udindo wake. Hara yemwenso akuyimira bishop MALASA pa pankhaniyi wauza Radio Maria Malawi kuti Justice Healey Potani mwezi wa May chaka chino anapereka chiletso choti akhristuwa asachitenso ziwonetsero zokhudza nkhaniyi. -Chiletso chilipo kale ndipo padakalipano tikukambiana ndi ma lawyer a mbali inayo kuwakumbutsa za chiletso chimenechi chifukwa akapitilira ndi kuchita ziwonetsero akhala kuti anyozera chigamulo cha khothi omwe ndi mlandu waukulu ndipo munthu amatha kumangidwa, anatero a Hara. -Radio Maria Malawi inafuna kumva kuchokera kwa Professor LEONARD KALINDEKAFE omwe ndi mmodzi mwa anthu omwe akutsogolera anthu ochita ziwonetserowa koma iwo akana kuyankhulapo pa nkhaniyi. -" -ID_xeKzHcbE," Afisi a ku ntcheu abwereranso? MAyi adaphedwa, ana ake anayi ndi mlamu wake adavulazidwa. Pano ziweto 10 zagwidwa mmidzi 14 ya mwa T/A Phambala mboma la Ntcheu. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Alenje aboma amene adapitako kukasaka afisiwa, adangokhalako masiku atatu ndi kuchokako, lero anthu agwidwa ndi mantha. - Mkulu woona nyama za kuthengo ndi nkhalango Bright Kumchedwa adati nkhaniyi adaimva ndipo lipoti la momwe alenjewo adayendera lidatumizidwa. - Harrison Lano, mmodzi mwa olumidwa ndi fisi mchipatala Tikukonza zoti tibwererenso kumudziko. Chomwe tikuyangana panopa ndi ndalama. Zonse zikatheka, tibwerera konko, adatero Kumchedwa. - Koma iye adati anthu aleke kuyenda usiku komanso asalole kuti ana aziyenda okha kuopa ngozi. - Kodi afisi a ku Ntcheu amene adatchuka mzaka za mma 1990 ayambiranso? Ili ndiye funso la anthu a mbomali. - Bambo wa ana ovulazidwawa akuti moyo wawo uli pachiswe ndipo boma likuyenera lichite kanthu kupulumutsa anthuwa. - Bamboyu, Alfred Thala, wa mmudzi mwa Thala akuti chivulazireni ana ake ndi kupha mkazi wake, anthu akukhala mobisala. - Pano akumayenda mmagulu, tsiku lililonse afisi akumamveka akulira kuyambira cha mma 5. Tili ndi mantha kuti tsiku lililonse tingaonenso ngozi ngati yomwe idachitika, adatero Thala. - Iye adati chiphereni mkazi wake pa 2 December chaka chino, mudzi wawo mwagwidwa ziweto 6. - Sabata yatha yomweyi adzagwira nkhumba kunyumba kwanga. Mbuzi agwira mwa anthu ena mmudzi momwemu. Komanso mudzi woyandikana ndi ife agwira mbuzi zinayi. - Akumafika pakhomo, sungatulukenso kuopa kuti akugwira, uwu ndiye ukumakhala mwayi wawo kuti agwire ziweto, adatero Thala. - Ngoziyo itachitika, alenje a boma adafikako koma adangokhala masiku atatu nkuchokako zomwe sizidakomere anthu akumeneko. - Tsiku lililonse afisi amadutsa koma sadaphe ngakhale fisi mmodzi mpaka adapita. Tidawauza kuti asachoke koma sadamvere ndipo adapita, adatero Thala. - DC wa boma la Ntcheu Paul Kalilombe adati nkhaniyi adaimvanso moti panopa akukambirana ndi oyanganira za nkhalango ndi nyama zakuthengo kuti athandize. - Nkhani yoti afisi avuta kuno tidaimva ndipo tikulumikizana ndi alenje kuti atithandize, adatero Kalilombe. - Koma Senior Chief Kwataine ya mbomali yati ngakhale afisiwa avuta, anthu asaganize kuti afisi amene adatchuka padzana abwereranso. - Afisi a nthawi imene ija adali odabwitsa chifukwa amayenda masana. Amakhoza kufika pamaliro nkugwira munthu. Amene aja adapita chifukwa zimaonetsa kuti akuchokera ku Mozambique. Afisi awawa kulipo akuchoka, adatero Kwataine. - Komabe Thala akupenekera kuti alipo akufuna kuwachita chipongwe anthu a midzi yawo. - Alenje amatchera mfuti, amaikapo nyama kuti adye, upeza angodya nyama inayo koma nyama yomwe yayandikira kotulukira zipolopolo samadya. Awa ndi afisi enieni? Ndikukaikira. - Afisi enieni amathawa anthu komanso amayenda usiku wokhawokha dzuwa likalowa, koma awawa akudabwitsa chifukwa akuyenda masana, adaonjeza. -" -ID_xgsSIzNb," Amalawi alankhula: Masiku 30, boma liyankheGift Trapence Malawi adayaka moto dzulo mzigawo zonse pamene anthu adayenda pokhumudwa ndi ntchito za boma la DPP. - Mfundo yamangidwa ndiyoti boma liyankhe mmasiku 30 apo ayi Amalawi abwereranso kumsewu. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mmodzi mwa amene adakonza zionetserozo, Gift Trapence wa bungwe la Centre for the Development of People (Cedep), adati ayembekezera kuti boma liwayankhepasanathe masiku 30. - Pali nkhani zambiri zomwe tikufuna boma liyankhe. Koma tawapatsa masiku 30 kuti akhale atayankha. Mfundo iliyonse yomwe tawalembera ili ndi nthawi yake koma nthawi yaitali pa zonse ndi masiku 30, adatero, ndipo adaonjeza: Ngati boma siliyankha, tiwauza Amalawi kuti tiyendenso. Mumzinda wa Blantyre, Lilongwe, Zomba, Rumphi ndi Mzuzu, Amalawi adayenda pokapereka madandaulo awo kwa akuluakulu a boma. - Sadangoyenda, koma kuimba nyimbo zosiyanasiyana zomwe zidakutidwa ndi uthenga wodzudzula mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika komanso nduna zake. - Tichotse nkhalamba ndi mtima umodzi. Bewubewula Peter, bewula Chaponda, bewula Goodall komanso nyimbo ya Mukamva hi! Ho! agogo athawa ndi zomwe zidamanga nthenje. - Izitu zimachitika pamene amabungwe omwe si aboma, zipani zotsutsa komanso amipingo akhala akukakamiza mtsogoleri wa dziko lino Peter Mutharika kuti ayankhepo madandaulo awo. - Anthu akufuna Mutharika achotse nduna ya zachuma Goodall Gondwe komanso ya maboma angono Kondwani Nankhumwa pokhudzidwa ndi nkhani ya K4 biliyoni yomwe imagawidwa kwa aphungu 86 zisadasinthe kuti ziperekedwa kwa aphungu onse. - Amabungwewa akuda kukhosi ndi boma pa nkhani ya kuzimazima kwa magetsi chikhalirecho boma lidagula majeneleta kuti lithane ndi vutoli. - Mumzinda wa Blantyre, zionetsero zidayamba pa Kamuzu Stadium ndipo zidakathera ku khonsolo ya mzindawu komwe amabungwe adapereka kalata ya madandaulo awo kwa Charles Mphepo wa khonsoloyo. - Amene amatsogolera zionetserozo mumzindawu, Masauko Thawe adati maso ali pa boma. Sikuti tasowa zochita, koma tikufuna boma lichitepo kanthu. Tikukhulupirira kuti boma liyankha, adatero Thawe. - Talandira ndipo tikutsimikizireni kuti uthengawu ufika kwa okhudzidwa, adatsimikiza Mphepo. - Mumzindawu mudalibe zachiwawa chifukwa cha kuchulukwa kwa apolisi. - Muzinda wa Lilongwe, ziwawa zikadachitika chifukwa apolisi amakaniza anthu kuti akapereke madandaulo awo ku ofesi ya mtsogoleri wa dziko lino ndi nduna zake. - Mochedwa, apoliwo adaloleza kuti anthuwo akwawire kwa ndunako ndipo adakasiya madandaulo awo kwa mlembi mu ofesiyo, Cliff Chiunda. - Musakaike, kalatayi ikafika kwa oyenerera, adatero Chiunda. - Ku Mzuzu, zinthu zidathina pamene anthu ochita zionetserozo amangamba mbendera za chipani cha DPP. - Izi zidatsutsula apolisi amene adathamangitsana ndi anthuwo. Moto udazirara pamene anthu adayendabe kukapereka madandaulo awo ku ofesi ya khonsolo ya mzindawo kwa MacLoud Kadammanja. - Ena mwa odziwika amene adayenda nawo adali Harry Mkandawire, phungu wa ku mvuma kwa boma la Mzimba komanso Kamuzu Chibambo yemwe ndi mtsogoleri wa chipani cha Peoples Transformation Party (Petra). - Amene amatsogolera zionetserozo mbomalo Charles Kajoloweka adati apereka masiku khumi kuti Gondwe ndi Nankhumwa achoke, komanso kuti wamkulu wa apolisi, Rodney Jose yemwe akukhudzidwa ndi kuphedwa kwa Robert Chasowa achotsedwe. - Lachisanu, anthu a chipani cha DPP adayenda mumzinda wa Blantyre kuopseza aliyense amene ayenda kuti achita naye. - Komabe izi sizidalepheretse anthu ena kuphatikiza Daniel Phiri kutuluka mnyumba zawo dzulo. - Satana wachita mwanyazi. Ngati atsogoleri athu ali okumva ayankhe zomwe tawadandaulira. Mankhwala akusowa, magetsi kulibe, kodi tikhala bwanji? adatero Phiri wochokera kwa Manase mumzinda wa Blantyre. -" -ID_xwCEXqpz,"Ma Queens adyamo mu South Africa -Zatheka basi! Tikamati timu ya ntchemberembaye ya dziko lino ndi mizwanya mu Africa muno si tchetera, ayi. Izi zaoneka poyera ku Sydney, Australia Lachisanu kumbandakucha pomwe Malawi Queens, yomwe yakhala ikuthambitsidwa ndi timu ya South Africa kasanu konse kuyambira 2011, idachita zakupsa pochinya amaliwongowo ndi zigoli 58 kwa 51. Umutu ndi mumpikisano wa mpira wamanja wolimbirana chikho cha padziko lonse. Apatu ndiye kuti Malawi yayamba bwino mgulu C, momwe mulinso Singapore ndi Sri Lanka, poti timu yoopsa mgululi ndi South Africa, yomwe pakalipano ili pa nambala 1 mu Africa komanso pa nambala 5 padziko lonse. Akuchinyayo ndi Sindi Simtowe ndipo wafulatira kamerayo ndi Mwawi Kumwenda amene adachotsa chimbenene South Africa. - -" -ID_xwknnGqq," Aotcha mwana chifukwa cha mkute Pamene nkhani za njala zikuyala nthenje, mayi wina ku Neno wa zaka 28 zakubadwa waotcha mwana wake mmanja chifukwa anadya mkute osapempha mayiyo. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Mwanayo kuonetsa manja adatenthedwawo Mkulu wapolisi ya Zalewa, Bravo Chiperesa wati mayiyo amusiya atamulangiza kuipa kochitira ana nkhanza chifukwa banja la mayiyo lidatha ndipo ali ndi ana atatu amene akadavutika akapitiriza kumuzenga milandu. - Malinga ndi Chiperesa, mayiyo, Sophia Dankeni, amamuganizira kuti adafumbatitsa mwanayo makala a moto mmanja ngati chilango atadya mkute omwe mayiyo anasunga kuti mwanayo ndi abale ake adye nthawi ina koma iye anadya yekha kaamba ka njala. - Anthu ena a chifundo ndiwo adatengera mwanayo kupolisi koma titaona kukula kwa mabalawo tidati apite kaye kuchipatala ndipo tidadikira kuti tione zikhala bwanji, adatero iye. - Anthu ena amene analipo panthawi yomwe mwanayu amatengeredwa kupolisi adali okwiya kwambiri ndizomwe mayiyu adapanga ponena kuti njala si chinthu chokwanira kuti mayiyu akaotchere mwana wake. -" -ID_xwmQQjyu," Kusakatula manifesito ya MCP Loweruka pa 9 March chipani cha MCP chidakhala choyamba kukhazikitsa manifesito ake pokonzekera chisankho chapatatu chomwe chichitike pa May 21. Chipanicho chakhudza madera onse amene ati chidzasintha ngati chitalowa mboma. Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Oimira MCP: Sidik Mia (kumanzere) ndi Lazarus Chakwera Akadaulo pa ndale Emily Mkamanga ndi Mustapha Hussein ayamikira manifesitowo ponena kuti ngati atakwaniritsidwa ndiye kuti Malawi atha kudzasintha mzambiri. Mkamanga adati: Ndi manifesito abwino, ngati atalowa mboma ndi kudzakumbuka zomwe adalonjeza, madera ambiri a dziko lino adzasintha. Hussein adati MCP yaluka bwino manifesito ake ndipo chipanicho chiyenera kuwatengera manifesitowo kwa anthu kuti amvetsetse ndi kupanga chisankho. Maiko ambiri ngati South Africa mtsogoleri wa dziko amagwiritsira galimoto zochepa akamayenda. MCP ikuti idzagwiritsira ntchito galimoto 10 zokha pamene mtsogoleri akuyenda zomwe ndi zabwino, adatero Hussein. Mwa zina, chipanicho chati ndalama yotsikitsitsa yomwe wogwira ntchito adzalandire ndi K50 000. Padakali pano ndalama yotsikitsitsa yomwe anthu akulandira ili pa K25 000. Manifesitowo akuti boma la MCP silidzadula msonkho kwa amene akulandira malipiro osaposa K100 000. Izi zikusiyana ndi zomwe zili pano chifukwa wodula msonkho amayambira amene akulandira K35 000. - Kumbali ya ulimi, chipani cha MCP chati ndondomeko yomwe dziko lino likugwiritsira ntchito pakagulidwe ka zipangizo zotsika mtengo lidzathetsa. Icho chati mmalo mwake, chidzatsitsa mtengo wa feteleza dziko lonse kuti aliyense atha kugula mosavuta. - Njira iyi ndi yabwino, ndipo anthu ambiri adzapindula nayo, adatero Hussein. Pofuna kuti alimi azizapindula ndi ulimi wawo, MCP yati ndondomeko ya zachuma izidzayamba mmwezi wa March osati July monga zilili pano cholinga bungwe la Admarc lizizagula zokolola kwa alimi nthawi yabwino. - Pofuna kuthana ndi katangale, MCP yati idzakhazikitsa khoti lapaderadera lothana ndi ziphuphu komanso katangale lomwe lidzathane ndi nkhani zonse za katangale zomwe zatha zakazaka osakambidwa. Palibe chovuta, izi ndizotheka ndipo zikufunika kutero chifukwa milandu yambiri ikuginera mbwalo lamilandu, adatero Hussain. MCP yatinso mtsogoleri wa dziko azidzaonekera kunyumba ya Malamulo komwe azikayankha mafunso amene anthu alinawo. Iyi idzakhala mbiri mdziko la Malawi chifukwa mtsogoleri amene adapanga izi ndi Bakili Muluzi yekha. MCP yati idzamanga misewu yamakono komanso boma lililonse lidzakhala ndi malo okwerera mabasi amakono cholinga anthu asamakhale ndi mavuto amayendedwe. Chipanichi chatinso chidzathana ndi nkhani zamalo poonetsetsa kuti palibe nzika yakunja idzakhale ndi malo. Manifesito a chipanichi akuti adzaonetsetsa kuti palibe munthu amene adzamwalirire mchipatala chifukwa cholekereredwa. Chidzakhazikitsanso National Youth Service (NYS) ndi pologalamu yotchedwa Jobs4Youth yomwe idzasule maluso pakati pa achinyamata. Chipanichi chatinso chidzayesetsa kuti timu ya ntchemberembaye ya dziko lino ili panambala yoyamba ndipo idzamanga bwalo la timuyi lomwe matimu akunja atha kumadzasewererapo. Pofuna kuteteza anthu achialubino, chipanichi chidzanyonga aliyense wopezeka wolakwa pa nkhani za alubino. Chitetezo chawonso chidzakhwimitsidwa mmidzi momwe akukhala komanso komwe akuyenda. Apolisi akuti azizakhala mmidzi kuti chitetezo chidzakhale chokhwima. MCP yati idzagwiritsira ntchito galimoto 10 pamene mtsogoleri akuyenda komanso sikudzakhala wapolisi wodikirira kuti mtsogoleri adutse mumsewu. Hussein wati izi ndizotheka bolani boma lidzakonze malipiro a apolisi chifukwa ambiri amakokera akaima pamsewu kuti mtsogoleri adutse. Ophunzira amene asankhidwa kusukulu za ukachenjedwe akuti adzapatsidwa kompiyuta. -" -ID_xxYXdaqw," Ulendo womaliza wa Grace Chinga Thupi la Grace Chinga yemwe adamwalira Lachitatu usiku liikidwa lero mmanda a HHI mumzinda wa Blantyre. - Thupi la Grace limayembekezeka kutengedwa kunyumba yachisoni ku College of Medicine dzulo masana ndipo lero cha mma 8 koloko thupi lake likuyembekezeka kutengedwera ku Robins Park komwe kukhale mapemphero komanso oimba anzake akhala akuimba pomukumbukira. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Adatisiya Lachitatu: Chinga Malinga ndi malume ake a Grace, mbusa Isaac Mpasula, kuchokera ku Robins, ukakhala ulendo wa ku HHI komwe woimbayu akagone. - Pokambapo za chomwe chidapha Grace, Mpasula adati woimbayu amakhala ku Chilobwe ndipo sabata yatha iye adasamuka kukayamba kukhala ku Machinjiri ku Area 7. - Tsiku lomwe adangofika ku Machinjiriko, adaimba foni kwa mayi ake kuwadziwitsa kuti wafika bwino koma wangofikira kudwala. - Adawauza kuti akudwala mutu, koma malinga ndi kufotokoza kwawo, sizimaonetsa kuti matendawo adali akulu, ndipo ife timati tipitako tsiku lina kuti tikaone komwe akukhala, adatero Mpasula. - Iye adati pamene nthawi idali cha mma 6 koloko madzulo a Lachitatu, adaimbiranso foni mayi akewa kuwadziwitsa kuti Grace wakomoka koma apo amaimba ndi mwana wake wa Grace. - Tisadanyamuke tidangomva kuti amutengera kuchipatala. Cha mma 9 koloko tikulandira uthenga kuti Grace wamwalira. adatero mosisima. - Pamene timalemba nkhaniyo nkuti zotsatira za chipatala zisadatuluke kuti apeze chomwe chidapha woimbayu. - Mbiri ya Grace Chinga Grace adabadwa pa 28 June 1978 ku chipatala cha Gulupu. - Grace ali moyo amati mtundu wawo udachokera mdziko la Mozambique mmudzi mwa Chinga. Pamene adalowa mdziko la Malawi, bambo ake amakhala mboma la Thyolo pamene mayi ake ndi a ku Chikwawa. - Iye wakulira ku Chimwankhunda mumzinda wa Blantyre ndipo amapemphera mpingo wa Full Gospel womwe udayambitsidwa ndi bambo ake amenenso adamwalira. - Grace adakwatiwapo ndi Rodgers Moffat ndipo chithereni cha banja lake, iye sadakwatiwenso. Iye wasiya ana atatu: Steven, Miracle ndi Israel. - Kumbali yoimba, Grace adayambira ku kwaya ya kumpingo kwawo. Iye adalowanso gulu la All Angels Singers komanso Glad Tidings mzaka za mma 1996. - Mu 2002 iye adatulutsa chimbale chake choyamba cha Yenda mu 2002 momwe mudali nyimbo zotchuka monga Uleke, Ndagoma, Timveke Maluwa ndi zina. - Kudziwika kwenikweni idali nthawi yomwe adatulutsa chimbale cha Ndiululireni momwe mudali nyimbo ngati Akadapanda Yehova, mu 2011. - Nyimbo zomwe anthu akhala akuimba msabatayi ndi monga Kolona yomwe mbali ina imati Ndinabwera ndi mission, Ndinatumidwa ukazembe, ntchito ikadzatha. Ndi pamene ndidzaweruke, Palibe ondileketsa ntchito yanga ili mkati, kufikira mwini wake adzanene kuti amen. - Grace wamwalira akuphika chimbale chatsopano momwe muli nyimbo imene adangoitulutsa ya Ndzaulula. Polankhula asadamwalire, Grace amati chimbalechi chituluka mu June mwezi womwe adabadwa. - Lero Grace wayalula monga mwa nyimbo yake ndipo maso a anthu akhale pa mwana wake Steven amene watulutsa nyimbo ya Udzandikumbuka. - Mmodzi mwa oimba amene adzamukumbuke Grace ndi Ethel Kamwendo chifukwa cha chinthu chimodzi chomwe Grace adamulonjeza Ethel adakali moyo. - Adanena kuti ndikamakajambulitsa chimbale china, iyeyo adzandipatsa nyimbo ponena kuti nyimbo imeneyoyo ineyo ndi amene ndingathekuimba. Zachisoni Grace wapita osakwaniritsa lonjezo lake, adalira Ethel. -" -ID_xzHsFQMg,"Bonongwe Watsutsa Kuti Analandira Ndalama Zachinyengo Kuchoka Ku Boma Mmodzi mwa anthu ochita malonda a za ulimi mdziko muno Mathius Bonongwe watsutsa mphekesera zomwe zakhala zikumveka kuti analandira ndalama zankhani-nkhani kuchokera ku boma. -Masiku apitawa, mmasamba a mchezo pa internet pakhala pakuzungulira nkhani yoti Bonongwe kudzera ku kampani yake ya Bonongwe Farm Produce ankalandira ndalamazi kuchokera ku boma pansi pa chipani cha DPP, limodzi ndi kampani ina yomwe mwina wake ndi nduna ya za chuma ya kale a Goodal Gondwe. -Koma polankhula ndi Radio Maria Malawi, Bonongwe wati nkhaniyi ndi ya bodza ndipo ati pali anthu ena omwe akungofuna kumuyipitsila mbiri yake. -Kunena ndithu mowopa Chauta ine sindinalandirepo ndalama kuchokera ku boma ndipo aliyense ali ndi ufulu kupita ku Bank kukatenga statement kuti awone ndipo sapeza kuti ine ndinalandirapo ndalama kuchokera ku boma, anatero Bonongwe. -Iye anadandaulanso kuti boma la chipani cha DPP lakhala likumukaniza kuchita nalo malonda kaamba ka komwe iye amachokera ponena kuti boma la chipani cha DPP limachita tsankho likafuna kupeza munthu oti achite naye business. -" -ID_yAfbGWkd,"Ziyaye Akhazikitsa Nyumba ya Asisteri a Our Lady Wolemba: Thokozani Chapola Arkiepiskopi wa arkidayosizi ya Lilongwe ambuye Tarsizio Ziyaye ati kukhazikitsidwa kwa nyumba yatsopano ya chipani cha asiteri a Our Lady ku parishi ya St. John Paul 2, kupititsa patsogolo ntchito za chitukuko mu arkidayosizi yo. -Ziyaye: Asisteriwa athandiza potumikira ku parishi kuno Ambuye Ziyaye amalankhula izi pambuyo pa mwambo wodalitsa nyumba yatsopanoyi omwe unachitikira ku parishi ya St. John Paul 2 mu arkidayosiziyo. -Mwa zina iwo ayamikira ntchito yabwino yomwe masisteriwa amagwira potukula mpingo mdziko muno. -Tinabatizidwa kuti titumikire ndipo asisteriwa athandiza potumikira ku parishi kuno mu ntchito zosiyanasiyana za uzimu. Mtsogolo muno ali ndi cholinga choti amange sukulu ya sekondale ya atsikana, anatero ambuye Ziyaye. -Polankhulapo mmodzi mwa masisteri a chipanichi sister Claudia Kolodiyo ati cholinga chawo ndi choti chipanichi chifalikire mdziko lonse. -Tikufuna kufalitsa uthenga pofikira anthu onse choncho mkoyenera kuti chipani chathuchi chipezeka mmadayosizi onse mdziko muno ngakhalenso kunja, anatero Sister Kolodiyo. -Nyumba ya asisteriyi ikutchedwa St. Julie convent. -" -ID_yBiCuCqp,"Opha Alubino ku Dedza Alamulidwa Aphedwe Bwalo lalikulu la milandu la High Court ku Dedza lalamula amuna awiri kuti aphedwe kaamba kowapeza olakwa pa mlandu wakupha ndi kuzembetsa mnyamata wa chi-alubino, Goodson Fanizo Makanjira. -Malemu-yi anali wa kwa mfumu yayikulu Chilikumwendo mboma la Dedza. -Popereka chigamulo-chi Jaji Chifundo Kachale wati mchitidwe omwe amuna-wa anachita ndi woyipa kwambiri mkuona apatsidwa chilango choti akaphedwe kaamba koti nawo anapha munthu. -Pachigamulochi anthu-wa amayenera kukakhalanso ku ndende moyo wawo wonse kamba kokhudzidwa ndi mchitidwe wozembetsa wanthu. -Amuna-wa ndi a Sainani Kalekeni komanso Kumbilani Patison. Popereka chigamulochi bwalori lapezanso kuti Lucas Kagomo ndi Katiyo Misheki, omwe anamangidwa nawo powaganzira kuti amakhudzidwa ndi mulandu-wu kuti ndi osalakwa ndipo awamasula. -Pothilira ndemanga mkulu wa bungwe loyanganira anthu akhungu la chi-alubino mboma la Dedza, Harrison Elisa wati ndi wokhutira ndi chigamulochi kamba koti izi zithandizira pa ntchito yotetedza anthu a khungu la chialubino mdzimo muno. -" -ID_yKabBqjW,"Lockdown Imasokoneza Chuma cha Dziko-Katswiri Mmodzi mwa akatswiri pa nkhani za chuma mdziko muno Dr. Betchani Jere wati chuma cha dziko lino, chitsika kwambiri, boma likangopitilira ndi ganizo lake lotseka kayendedwe ka anthu ndi ntchito zawo kwa masiku 21. -Iye wanena izi poflankhula ndi Radio Maria Malawi, pomwe imafuna kudziwa za tsogolo la chuma cha dziko lino ganizoli likangokwaniritsidwa. -Iye wati boma likuyenera kuwunika bwino za ganizoli kaamba koti chuma cha dziko lino chimadaliranso kwambiri bizinesi zingonozingono zomwe ndi ntchito ya a Malawi ochuluka. -Anthu ambiri omwe amadalira malonda angonoangono, za mafakitale, zokopa alendo, ndi za panseu zasokonekera ndipo lockdown isasokoneze umoyo wa anthu chifukwa choti lockdown ya kuno ndi yosiyana ndi malockdown a mmaiko ena, anatero Dr. Jere. -Iwo anatinso bungwe la International Monetary Fund lati chuma chitsika ndi 3% pa dziko lonse zomwe zili ndalama zokwana 9 trillion dollars ndipo chuma cha dziko lino sichikwera malinga ndi momwe zimayembekezereka. -" -ID_yLlttryD," Kudziongola ngati zenizeni, koma ayi Lachitatu sabata yatha anyamata a Flames, ngakhale adapeza mwayi wochuluka kuposa Namibia, adalepherana ndi timuyo mumpikisano wolimbirana malo ku mpikisano wa chikho cha dziko lonse. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Zodabwitsa zidalipo zingapo. Poyamba, ambiri mwa anyamata amene adayesana ndi timu ya Zimbabwe pokonzekera masewerowa sadamenye. Chachiwiri nchakuti mmalo moona kuti anyamata adamenyawo akadachita zakupsa kutsogolo mmalo mwa omwe adamenyawo, mphunzitsi wa timuyo palibe chomwe adachita. Apa anyamatawo akudziongola pokonzekera mpirawo. Kukhala ngati amwetsa zigoli koma ayi. -" -ID_yOQNyHjE," Mlangizi wa Peter wati akaone zina Ben Phiri, mlangizi komanso wothandizira Pulezidenti Peter Mutharika, Lachiwiri adati watula pansi udindo wake pofuna kupereka mpata woti amufufuze pamanongonongo amene akhala akumveka kuti amachita ziphuphu. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Koma a ku Nyumba za Boma (State Residences) akana kuvomereza kusiya ntchito kwa mkuluyu ati kalata yomwe adalemba youza boma za kusiya ntchitoko ili ndi zina ndi zina zomwe sizikumveka bwino. - Phiri (kumanzere) ndiye ngati akuuza Mutharika: Zikuyenda bwana Tamubwezera kalata yakeyo. Ben Phiri a kontiraki ya zaka zitatu [ndi boma] ndipo ngatidi akutsimikiza kuti afunadi kusiya ntchito, akalembenso kalata yopanda ziyangoyango, adatero mkulu woyanganira Nyumba za Boma, Peter Mukhitho pouza nyuzipepala ya The Daily Times Lachinayi. - Mkalatamo Phiri adati akufuna kusiya ntchito kuyambira pa 1 June, 2105, zomwe ndi zaka 90 kuchokera pano! Ndani adzakhale ali moyo nthawi imeneyo? Mwina a Ben Phiri omwewo, koma ine ndikukaika, adatero Mukhitho. - Koma Phiri adatsimikizira nyuzipepala ya The Nation Lachiwiri kuti iye adatula pansi udindo wake kaamba ka manongonongo omwe anthu ena akumafalitsa kuti iye amaopseza abizinesi, makamaka Amwenye, komanso kuti amasokoneza Mutharika. - Choyamba akuti ineyo ndili ndi ndalama zokwana K800 miliyoni zomwe ndidapeza mnjira za katangale. Ena akuti ndidagula mabasi 20 mosadziwika bwino ndiponso ndili ndi nyumba zambiri ku Area 47 ku Lilongwe, adatero Phiri. - Iye adati kutula pansi kwa udindo wake ndi njira yoti anthu omwe akumuganizira kuti ali ndi milanduwo amufufuze mofatsa popanda kupingika kulikonse. - Mkuluyu adapereka kalata yake yotula pansi udindo atagwira ntchito ndi Mutharika kwa zaka 8 kuchokera pomwe adachoka ku Amereka komwe ankakhala koma adati kutula pansi kwa udindowu si chinthu chapafupi. - Zina zimanyanya. Ndachita dala kuti omwe akufalitsa manongonongnowo andifufuze mokwanira kuti chilungamo chioneke, idatero kalata yomwe adalemba Phiri. - Padakalipano iye akuti akufuna kuika mtima wake wonse pamaphunziro ake ndi kuona kuti mtsogolo muno adzapange chiyani. -" -ID_yPLbZVkn,"Arkidayosizi ya Blantyre Yayamikira Umodzi Pakati pa Atumiki Ake Arkidayosizi ya mpingo wa katolika ya B lantyre yayamikira ubale wabwino omwe ulipo pakati pa atumiki a mpingowu mu arkidayosiziyo. -Mkulu wa arkidayosiziyi Ambuye Thomas Luke Msusa anena izi ku Limbe Cathedral pambuyo pa m`bindikiro wa tsiku limodzi womwe arch-dayosiziyo inakonzera atumiki osiyanasiyana monga ansembe, asisteri ndiponso abulazala omwe akugwira ntchito zawo mu archdayosizi-yi. -Ambuye Msusa anati ndi okondwa kuti atumikiwa amakhalira pamodzi mu zochitika zosiyanasiyana, ndipo ndi chifukwa chake anasonkhana pamodzi kusinkhakusinkha za moyo wao, pamene mpingo wayamba nyengo ya Lent. -Polankhulapo bambo Alfred Chaima omwe ndi mlembi wa za utumiki mu archidayosiziyi anati ansembe ndi atumiki a Mulungu ndipo akuyenera kumawonetsa makhalidwe auzimu potsata mapazi a Yesu Khristu amene ndi wansembe wankulu. -Ansembe si atumiki wamba kapena ma social workers koma ndi atumiki a Mulungu ndiye pa chifukwa ichi akuyenera kumawonetsa kuti akutsata mapazi a Yesu Khristu amene amamutumikira, anatero bambo Chaima. -Mwazina iwo anati kuchita mbindikirowu ndi chiyambi chabe cha moyo wapemphero maka chaka chino cha baibulo chomwe a Papa anachikhazitsa popempha atumikiwa kuti ayeyetsetse kukhala ndi nthawi yomvetsera mau a Mulungu zomwe akuyankhula kudzera mmayitanidwe komanso mautumiki awo. -" -ID_yTNYSlNX," Gwiritsani bwino ntchito chinyezi kuti mupindule Potsatira mvula yochuluka yomwe yagwa mchakachi, akatswiri a za kafukufuku wa ulimi wa mthirira akuti alimi a mzigwa za dziko lino, mmbali mwa mitsinje komanso omwe ali ndi madambo agwiritse ntchito chinyezi kulima mbewu zosiyanasiyana ndipo aphula kanthu. - Mmodzi mwa akatswiriwa, Isaac Fandika wa ku Kasinthula Research Station mboma la Chikhwawa adati madera monga a mchigwa cha mtsinje wa Shire komanso oyandikira mitsinje ndi madambo madzi amakhala pafupi. - Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Maenje obzalamo mbewu akhale akuya Iye adafotokoza kuti chofunikira ndikuonetsetsa kuti maenje obzalamo mbewu azikhala akuya mosachepera masentimita 30. - Izi zimathandiza mbewu kufikira madzi mu nthaka mosavuta choncho zimachita bwino kwambiri, iye adatero. - Chachiwiri, iye adati alimi atsatire njira zothandiza kusunga chinyezi kwa nthawi yaitali monga kuvindikira dothi ndi mapesi, udzu, masamba a mitengo kapena kuchita kasakaniza ndi mbewu zoyanga kuti madzi asathawe msanga mu nthaka. - Zotsatira zake, Fandika adati malo okhala madziwa sapita pansi kwambiri kotero mbewu zimawagwiritsa ntchito kwa nthawi yaitali. - Katswiriyu adati mmadera momwe chinyezichi chimakhala chokwanira kwa nthawi yotalikirapo alimi akhoza kulima mbewu monga chimanga. - Mbewu zocha msanga monga nyemba kapena zopirira ku ngamba ndi za mizu yaitali zimachita bwino mosavuta ndi chinyezichi, iye adatero. - Katswiri wa mbewu za mtundu wa mbatata ku Bvumbwe Research Station Miswell Chitete adati mbatata ikhoza kuchita bwino mmadera ambiri momwe muli chinyezi kusiyana ndi chinangwa. - Malingana ndi Chitete, ngakhale chinangwa ndichopirira ku ngamba chimatenga miyezi 12 kuti chikhwime choncho kubzala panopa ndikuchedwa kwambiri pamene mbatata mmiyezi inayi yokha imakhala yatheka. - Kubzala chinangwa padakali pano chidzangokhala ka nthawi kochepa pa chinyezi ndikulowa mchilimwe koma mbatata pomadzafika nthawiyi idzakhala itacha, iye adatero. - Iye adaonjeza kuti kwa mlimi yemwe amachita mthirira, akhoza kulima chinangwa panopa ndikudzathirira nthawi yochepa. - Mkulu wa nthambi ya za kafukufuku wa mbewu ya Lifuwu ku Salima Cornwell Iman adati alimi omwe amachita ulimi wa dzinja ino ndi nthawi yabwino yoti ayambepo kubzala mbewu. - Iman adati ulimi wa dzinja sutanthauza kuthirira kokha komanso kugwiritsa ntchito chinyezi pobzala mbewu zosiyanasiyana. - Ulimi wa mtunduwu ndiwosavuta komanso wopindulitsa chifukwa mlimi sataya mphamvu, nthawi ndi ndalama zothiririra mbewu chifukwa zimangodzikulira zokha pa chinyezi paja, iye adatero. - Mkuluyu adafotokoza kuti alimi akhoza kugwiritsa ntchito chinyezichi kulima mbewu za masamba zomwe sizichedwa kucha ndikumapindula nazo. - Mmodzi mwa alimi omwe amagwiritsa ntchito chinyezi polima mbewu za masamba ndi Elison Banda wa mboma la Lilongwe ndipo akuti momwe mvula yagwera mchakachi ali ndi chikhulupiriro choti mbewu zicha mosalira mthirira. - Ndimalima mbewu zosiyanasiyana ku dimba mvula ikangoleka koma malingana ndi magwedwe a mvula mzaka za mmbuyomu, ndimachita kuzimalizitsa ndi mthirira. - Kale mvula ikugwa yokwanira zimenezi sizimachitika choncho momwe yagwera mchakachi ndikuyembekezera kuti zicha osathirira, iye adatero. -" -ID_yfISBTjE," Watsalawatsala Lachiwiri likudzali, Chisankho chachibwereza chayandikira Mitima ili dyokodyoko kufuna kudziwa kuti kodi ndani adzasenze udindo wotumikira anthu mmadera osiyanasiyana pachisankho chachibwereza chomwe chiliko Lachiwiri likudzali malingana ndi ndondomeko ya bungwe loyendetsa zisankho la Malawi Electoral Commission (MEC). - Malingana ndi bungweli, pakutha kwa sabata yamawa, anthu akhala akudziwa yemwe adzakhale phungu wa kunyumba ya malamulo kudera la kumadzulo kwa boma la Mchinji komanso makhansala mmawodi a Bunda mboma la Kasungu, Kaliyeka mboma la Lilongwe, Bembeke mboma la Dedza ndi Sadzi mboma la Zomba. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mphamvu yosankha atsogoleri yagona mwa anthu ngati awa Zisankho zachibwereza zimachitika ngati yemwe adali woimira dera wamwalira kapena pazifukwa zina watula pansi udindo ndipo munthu wina akuyenera kulowa mmalo mwake kuti apitirize ntchito yake. - Dyokodyokoyu waonekera pomwe Tamvani adazungulira mzipani zonse zomwe zikupikisana nawo pazichisankhozi kumva maganizo awo ndipo zosangalatsa nzakuti chipani chilichonse chalumbira kudzatenga mipando yonse. - Woyendetsa zisankho mchipani cholamula cha Democratic Progressive Party (DPP) Kondwani Nankhumwa adati palibe chokaikitsa kuti oyimirira chipanichi adzapambana chifukwa zonse zikuoneka kumisonkhano ya kampeni. - Kulikonse komwe tayenda kukachita msonkhano wakampeni talandira sapoti yaikulu kwambiri moti ena aiwale chifukwa oyimirira chipani cha DPP akudzatenga mipando yonse mosakaikitsa, adatero Nankhumwa. - Naye woyendetsa zisankho mchipani cha Malawi Congress Party (MCP) Maxwell Thyolera adati onse otsatira chipanichi akonzekere chisangalalo pakutha kwa tsiku Lachiwiri pa 1 November chifukwa oyimirira chipanichi akudzaonetsa mphamvu za chipani. - Chipani cha MCP ndi chipani chachikulu kwambiri ndipo aliyense amadziwa zimenezi. Pano ndikuuzeni kuti dzuwa likamadzati thii kulowa Lachiwiri, kudzakhala chisangalalo chokhachokha kuchipani cha Congress, adatero Thyolera. - Kumbali yake, wogwirizira mpando wa mtsogoleri wa chipani cha Peoples (PP) Uladi Mussa adati chilichonse chakonzedwa kale chomwe chatsala nkuti oyimirira chipanichi mmipando yanenedwayi adzalandire nyota zawo. - Iye adati chokhumudwitsa nchimodzi chokha chomwe ndi nthawi yopangira kampeni yomwe yaperekedwa ndi bungwe loyendetsa zisankho, koma ngakhale zili chomwechi, chipanichi chidzapambana mosavuta. - Sitikuyangana mmbuyo koma mtsogolo basi. Ngakhale apereka nthawi yochepa ya kampeni [masiku 9 okha], ife tilibe nkhawa. Anthu amachidziwa kale ndi kuchikonda chipani cha PP kotero akungoyembekeza kudzatsimikizira izi pa 1 November, adatero Mussa. - Mneneri wa chipani cha United Democratic Front (UDF) Ken Ndanga adati chipanichi chakhala chikukumana ndi akuluakulu a mmadera momwe muchitike chisankhochi kukambirana za momwe angayendetsere nkhani ya chisankhoyi. - Atsogoleri onse a mmadera momwe mudzakhale zisankho atitsimikizira kuti muli odzayimirira chipani cha UDF amphamvu ndipo tikupanga kampeni yamphamvu yomwe tikukhulupirira kuti palibenso wina yemwe angapambane kuposa oyimirira UDF, adatero Ndanga. - Iye adati pomwe padali vuto ndi dera lomwe kukupikisana ofuna mpando wa uphungu wa kumadzulo kwa boma la Mchinji komwe ntchito yofufuza odzayimirira chipanichi idali mkati pofika Lachiwiri lathali pomwe amalankhula ndi Tamvani. - Sabata ziwiri zapitazi, zipani za ndale zakhala zili kalikiriki kuyenda mmadera onse momwe muchitike zisankhozi kukopa anthu kuti adzaponyere voti oyimirira zipani zawo ndipo chosangalatsa nchakuti pamisonkhano yonseyi sipadamvekeko zazipolowe. - Wachiwiri kwa mneneri wa bungwe la MEC Richard Mveriwa adati chosangalatsa nchakuti chitsegulireni misonkhano yokopa anthuyi pa 20 October, zinthu zakhala zikuyenda bwino popanda zokokanakokana pakati pa zipani kapena zimpani ndi bungweli. - Iye adati anthu odzathandizira kuyendetsa chisankhochi adayamba maphunziro awo pa 27 October ndipo misonkhano ya kampeni idzatsekedwa mawa pa 30 October, kukonzekera kudzaponya voti pa 1 November. - Kumbali yathu, chilichonse chili mmalo mwake moti ndife okonzeka kudzayendetsa chisankho chimenechi mosavuta. Chomwe tingapemphe Amalawi nchakuti apitirize kusunga mwambo kuyambira pano mpaka chisankho chidzathe, adatero Mveriwa. - Malingana ndi ndondomeko ya kayendetsedwe ka chisankhochi, zipangizo zoponyera voti zidzayamba kuperekedwa mmalo a mavoti pa 30 October tsiku lotseka kampeni. Pa 1 November 2016, ndi tsiku loponyera voti ndipo pa 2 mpaka pa 4 November adzakhala masiku owerenga mavoti ndi kuulutsa opambana pomwe pa 7 November mpomwe maina a opambana adzasindikizidwe. -" -ID_yiVknFsb," Chisamakome mbuzi kugunda galu Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Kawirikawiri tikamva za nkhanza zozungulira chuma cha masiye, timaganizira kuvutidwa kwa amayi ndi ana mmanja mwa abale a mwamuna yemwe wamwalira. - Ichi nchifukwa chakuti nthawi zambiri, mzimayi osiyidwa ndi ana ndi omwe amalandidwa katundu nkumasowa mtengo ogwira akakhala kuti amadalira bambo wopitayo pachilichonse. - Koma polunjika maso pa amayi ndi ana, timaiwala ena mwa anthu amene nthawi zina saganiziridwa pankhani yogawa chuma cha masiyemakolo komanso abale amalemu. - Chimakhumudwitsa kwambiri nchakuti amayi ena amasiye, akakumana ndi abale a mwamuna aulemu, amakhala patsogolo kuphangira zonse kuti zikhale zawo ndi ana, kuponya miyala anthu omwe adachita chilichonse chotheka kuti mwamuna wawo aleredwe bwino. - Osamaiwala kuti ngakhale mwamuna mwaberekerana naye ana, ngakhalenso kupezera chuma china limodzi, mbali ina yamaziko ake ndi makolo ndi abale amene adamulera, nkumuongolera kufikira kukula kuti inu muthe kumukonda. - Mmene inu mumawerengera kuti pali munthu womudalira, momwemonso makolo ndi abale ena amadalira pomwepo. - Inde chuma chamasiye chambiri chiyenera kupita kwa ana, omwe amayenera kuti aphunzire, koma izi sizitanthauza kuti ena omwe amadalira malemuyo aiwalidwe. - Mumati iwowo alowera kuti? Odalira malemuwatu sakutanthauza omwe amawerengera ndalama zamalemuyo pa chakumwa, ayi. Sindikukambanso za abale ena achibwana osafuna kugwira ntchito nkudziimira paokha. - Ndikukamba za makolo okalamba; anthu ngati abale angonoangono omwe chifukwa cha umasiye amadalira mchimwene wawo. -" -ID_ylZzFewW,"DVV Ipitilira Kuthandiza Sukulu Za Kwacha Mdziko Muno Wolemba: Sylvester Kasitomu Bungwe la mdziko la German lomwe limalimbikitsa maphunziro a sukulu za kwacha la DVV International lati lipitilira kuthandiza dziko la Malawi pa maphunziro-wa pofuna kuthandiza kuti anthu ambiri afikilidwe ndi maphunziro a sukuluza kwacha. -Mkulu wa bungweli a CHRISTOPHER JOST ndi yemwe wanena izi ku Lilongwe pamkumano wokambilana momwe ndondomeko zoyendetsera maphunzirowa zingagwilire ntchito. -Iwo anati sukulu za kwacha ndi zothandiza kwambiri kamba koti zimapereka mpata kwa anthu omwe adalibe mwai opitiliza maphunziro akadali aangono kuti adziwe zina zomwe zingawathandize pa moyo wawo. -A JOST anati mwazina, sukuluzi zili ndikuthekera kochepetsa umphawi pakati pa anthu ponena kuti anthuwa mwachitsanzo amakhala ozindikira pa momwe angayendetsere ma business awo komanso momwe angatukukire pa ulimi choncho iwo agwira ntchito limodzi ndi boma kuti izi ziziyenda mosavuta. -Mmawu ake, mmodzi mwa akuluakulu ku unduna wazamaphunziro a MCKNIGHT KALANDA anati mkumanowu wafika munthawi yabwino ndipo iwo anachita change kulimbikitsa magulu onse a anthu omwe sadafike patali ndi maphunziro awo kuti azikhala ndi chidwi chomatenga nawo gawo pa maphunzirowa. Tikaonetsetsa ndondomeko imeneyi sikupindulira anthu pa nkhani za maphunziro zokha komanso anthu akupindula kaamba koti akuphunzira zinthu zomwe zingawathandize pa moyo wawo watsiku ndi tsiku monga kupeza maluso a atchito za manja ndi zina anatero kalanda mwazina iwo anati ndondomekoyi ipitirira kuthandiza anthu mpaka pamene dziko lino lidzafike podzidalira pamaphunziro komanso ma upangiri ambusines kwa anthu omwe sanapite patali ndi sukulu yawo. -" -ID_yqUnIvav," FAM ndi Kamuzu Stadium Sabata yatha kwathu kuno kudabwera alendo a Fifa kudzayendera bwalo la Kamuzu Stadium ngati ndi loyenera kuti mipikisano ya chikho cha World Cup iziseweredwapo. - Tidali ndi nkhawa kuti basi bwaloli alikana malinga ndi momwe likuonekera. Mukudziwanso paja kuti bwaloli lili ndi mavuto ambirimbiri. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Koma zidali zodabwitsa kumva akuti bwaloli lakhoza mayeso, kusonyeza kuti masewero a Malawi ndi Tanzania achitikira pomwepa. - Ife titapita kubwaloli, tidakapeza kuti a FAM akonza zingapo. Adasesapo komanso adakonza malo omenyera mapenote. - Alendowa, omwe adachokera ku Tunisia ndi Zambia, adangoona malo omenyera mapenote momwe akongolera. Kudzaonanso kuti zitsotso zonse asesa basitu adangoti choongu! Hahaha! Mpira ku Malawi sudzatheka. Boma lidakachitako manyazi abale. Izitu nzachisoni. - Bwaloli latha, tinene mosapsatira. Pena kukumakhala kulibe madzi moti aganyu akumadzithandizira mchikatoni. - Waya wa malire ndi posewerera adagwetsadwa kalekale moti masapota ataganiza zolowa mbwaloli mpira uli mkati angathe kuzichita ndipo zakhala zikuchitika. - Benchi ija idathyokathyoka ndipo adachita kubwerekera benchi ya ku Chiwembe kuti bwaloli likhoze mayeso. - Dziko lino lidakachitako manyazi, abale! Bwalo lija likupanga ndalama zambiri zomwe zikupita kuboma. - Boma litangonena kuti ndalama zopangidwa pa Kamuzu Stadium zisamapite mthumba la boma ndipo zithandizire kukonzera bwaloli, bwezi litakonzedwa kalekale. -" -ID_yuKPTDnK," Khirisimasi ya Niko Nthawi ija yafikanso. Niko adali pa Wenela tsiku limenelo Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Abale anzanga, ndikuthokoza Mulungu amene wandilola kuti ndifike tsiku la lero! Komatu palibe munthu waimva kukoma Khirisimasi kukoma ngati Niko. Mwamuiwala uja ankathandiza gogo uja kuwerenga zaka zambirizo? Mwamuiwala Niko ankakhala kumbuyo kwa gogoyo makamaka tsiku lija adandipeza ndikulima kwathu kwa Kanduku? Tsonotu sindinena za Tomasi Akwino wanzeru zozana. Sindinganene za Niko yemwetu ngakhale Chichewa chake nchozama zedi. - Niko, mwaitha. Mwachoka kumpando wosunga zisinsi, mwafika kumpando woulula zinsinsi. Mukamva bwa? adafunsa Abiti Patuma. - Mwanaaaa! Nkuuze inetu ndili okondwa zedi. Mukakhala enanu mukadawerenga 1 mpaka 10 koma ine ndikuti penda, penda kuwiri, mwanangu, wansiira kansonjo, njonjonjo, mbiringo, njoli, sansamera, khumi lagwa, adayankha Niko. - Zinthutu zimasintha. Malisani, Malisani! Zoona Moya Pete nkumutaya Malisani? Ndazitaya ndekha. Chilungamo chidaphetsa msemamitondo, adatero Malisani atafika pamalo paja timakonda. - Gervazzio adaika nyimbo ya Fumbi Jazz Band: Mmene ntchito yanga yatha Mwayesa nkhani? Funani ina nkhani anzanga Sankhani ina, anzanga! Palibe icho ndidatola. Kodi si uyu Maliseni adasambwadza Lazalo Chatsika masiku apitawo? Kodi siyemweyu ankanena kuti Moya Pete akukumana ndi anthu ofunika? Kodi si yemweyo zidamutsamwa atanena kuti Moya Pete ali bwino chonsecho atabwera mwini wake adatiuza tonse pa Wenela kuti nyamakazi inamugwira ntchafu? Kodi Niko, izi adalankhula Chatsika mukuti nazo bwanji? Nanga enatu akuti akusankhani kuti muchititse nkhani youlula zinsinsi ikhale yovuta, mukutipo bwanji? adafunsa Abiti Patuma. - William the Conqueror, whose cause was favoured to by Moya Pete, requested quiet clearly stated sequentially created when Thomas Tatertoot took taut twine to tie ten twigs to two tall trees, adayankha Niko. - Sindidatolepo kanthu. Mwina chifukwa ndidali kulingalira ngati mkazi wanga wokondeka Nambe walandira kuponi. -" -ID_zCAXhuXR," Mafuta atsika koma katundu sakutsika mtengo Bungwe loona ufulu wa ogula la consumers association of malawi (cama) lati likukonza zomema amalawi kuti anyanyale kugula katundu wodula msitolo kapena kukwera minibasi ngati njira yokakamiza eni bizinesi kuti atsitse mitengo ya katundu wawo kutsatira kutsika mtengo kwa mafuta monga petulo, dizilo ndi anyale. - Ganizo la bungweli likudza bungwe la malawi energy regulatory authority (mera) litatsitsa mitengo ya mafutawa kawiri mmiyezi ya january ndi february. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Ngakhale mafutawa atsika mtengo, mitengo ya katundu njobowolabe mthumba. Si katundu yekha, nayo mitengo ya maulendo idakali yokwera, chimodzimodzinso kuzigayo. - Izitu zikusemphana ndi zomwe zimachitika mafuta akakwera mtengo, pamene katundu ndi mitengo ya maulendo imakwera pakutha pa tsiku lomwe alengeza za kukwera kwa mafutawo. Kodi zikomere mbuzi kugunda galu? Mkulu wa bungwe la cama john kapito akuti ayi zisatero ndipo wayamba kale kuthamangathamanga kuti akonze zonyanyala pofuna kukakamiza mbalizi kuti zitsitse mitengo. - Kapito akukhulupirira kuti ngati patakhala komiti yoona za mitengo momwe ilili, ogula sangalire monga zilili pano. - Gawo lina la lamulo limene lidakhazikitsidwa mu 2003 loteteza ogula la consumer protection act muli chikonzero chokhazikitsa komiti yomwe iziona momwe mitengo ikuyendera. - Tikulankhula ndi a ofesi ya pulezidenti ndi nduna zake pa zokhala ndi komitiyi. Titakhala nayo, sitingamavutike chonchi, adatero kapito. - Iye adati pamene kulankhulanako kuli mkati, iye limodzi ndi a bungwe lake ayamba kuyenda kuona momwe mitengo ilili ndipo pakutha pa sabata ziwiri akhala atamaliza ndipo ngati zinthu sizisintha akonza zionetsero. - Ngati sipakhala kusintha pakutha pa sabata ziwiri, ndiye tidzagwirizana ndi ogula kuti tinyanyale, tisamagulenso katundu wawo, adatero kapito Tamvani atamufunsa zomwe bungwe lake likuganiza pa kusatsika kwa mitengo ya katundu pamene mafuta atsika. - Nanga eni basi ndi minibasi achita nawo bwanji? Kapito adafotokoza motere: tigwirizanso kuti tisakwere basi kapena minibasi zawo. Iwowo amakweza mitengo mafuta akangokwera, pano mafuta atsika kawiri konse koma palibe watsitsa mtengo. Tamva kuwawa ndiye tikufuna kuonetsa kuwawidwa [mtima] kwathuko. - Kodi ganizo la kapito ndi lotheka? Mkulu wa bungwe loona za chuma la malawi economic justice network (mejn) dalitso kubalasa akuti anthu angakhale ndi maganizo osiyanasiyana koma boma ndilo lingapereke mfundo yabwino yothana ndi nkhaniyi. - Kubalasa akuti kukhala ndi njira zoyanganira momwe katundu akugulitsidwira pamene mafuta atsika mtengo ndi njira yokhayo yomwe ingathane ndi mavutowa. - Pakuyenera kukhala njira yoonera kagulitsidwe ka katundu kapena kuona momwe mitengo ilili nthawi yomwe mafuta atsika mtengo. Izitu zingachitike ndi boma basi, zitachitika izi, chiyembekezo chilipo kuti mavuto ngati awa angathe, adatero kubalasa. - Kubalasa adati mitengo ya katundu imayenera kutsika pamene mtengo wa mafuta watsika. - Zikuchitikazi ndi kungotibera chabe. Ngati mafuta atsika mtengo, katundunso amayenera atsike. Koma nanga bwanji sizikutsika? Uku ndi kuberana, adatero kubalasa. - Lachinayi tidalephera kulankhula pafoni ndi mkulu wa bungwe loyanganira ochita malonda la malawi confederation of chambers of commerce and industry (mccci) chancellor kaferapanjira kuti timve maganizo ake pa nkhani yotsitsa mitengo ya katundu. - Koma lachiwiri sabata yomweyi kaferapanjira adauza imodzi mwa wailesi mdziko muno kuti sizingatheke kuti lero ndi lero mitengo ya katundu itsike kaamba koti mtengo wa mafuta watsika. - Kaferapanjira adati mukatengera a maminibasi, si mafuta okha amene amalowa mminibasi. Adati pali zinthu monga masipeyala, serevisi ndi zina zotero zimene eni galimoto amaziganizira akamakhazikitsa mitengo. - Koma pophera mphongo pankhaniyi, mneneri wa boma kondwani nankhumwa adavomerezana ndi ganizo loti katundu azitsika mtengo pamene mafuta atsika ndi labwino koma chofunika nchakuti ganizoli akalikambirane aphungu a nyumba ya malamulo. - Aphungu akuyenera kukambirana za nkhaniyi. Ndi zomvekadi kuti katundu kapena maulendo akuyenera kutsika mtengo pamene mafuta atsika chonchi. Ngati aphungu akavomereze izi, amalawi savutikanso, adatero nankhumwa. - Pa 11 january, bungwe la mera lidatsitsa mitengo ya mafuta a petulo kuchoka pa k856.70 Kufika pa k760.40; Dizilo adatsikanso kuchoka pa k865.10 Kufika pa k785.40; Naye palafini adatsikanso, kuchoka pa k756.10 Kufika pa k678.80 Palita iliyonse Anthu adali ndi chiyembekezo kuti mwina zinthu zitsika mitengo koma awo adali ngati maloto a chumba. - Ndipo pa 5 february bungweli lidatsitsanso mitengo ya mafutawa. Petulo adachoka pa k760.40 Kufika pa k696.30; Dizilo adatsikanso kuchoka pa k785.40 Kufika pa k705.50; Palafini adatsikiratu kuchoka pa k756.10 Kufika pa k678.80. -" -ID_zGoTzrga," Akwenya woganiziridwa kusowetsa anthu pa KCH Tsoka sasimba. Mayi wina wa ku Area 25 mumzinda wa Lilongwe adaona zakuda Lolemba lapitali atapita kuchipatala chachikulu cha Kamuzu Central (KCH) mumzindawu kukaona mwana wa mnzake woyandikana naye nyumba. - Mnzakeyu adagonekedwa mchipinda cha ana pachipatalachi. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mayiyu, yemwe apolisi sadatitchulire dzina, akuti atafika muchipindacho Lamulungu lapitali adapempherera mwana wina modabwitsa ndipo kuti pochoka, adachoka ndi mwana wodwala mmodzi pamodzi ndi womuyanganira. Awiriwo sadabwererenso mchipatalamo. - Ndipo Lolemba mayiyu atafikanso mchipindacho, anthu adamuzindikira ndipo adamukwenya kwinaku akuti ndi wa Sataniki ndipo alongosole bwino za kusowa kwa awiriwo. - Malinga ndi mneneri wa polisi ya Lilongwe, Kingsley Dandaula, anthu okwiyawo adatengera mayiyo kupolisi ya Area 33 yomwe ili pafupi ndi chipatalacho komwe mwatsoka kudalibe maofesala ndipo adaperekedwa mmanja mwa alonda apachipatalapo kuti amusunge. - Malinga ndi zithunzi zomwe taona, gulu lina la anthu lidasonkhana panja pa ofesi ya alondawo. - Dandaula adati apa mpomwe galimoto ya polisi ya Lingadzi idabwera kudzamutenga mayiyo pomuteteza ku anthu olusawo. - Koma Dandaula adatsutsa kwa mtu wa galu zoti mayiyo ngwa Sataniki. - Mayiyu ngwabwinobwino ndipo adapita kuchipatala monga zimakhalira, koma kuti adangomunamizira. Nzabodza, si Wasataniki monga anthu akunenera, adatero Dandaula. - Iye adati chifukwa cha nkhaniyi wapolisi mnzawo wa pa Area 33, adaitanidwa kukakumana ndi mmodzi mwa akuluakulu apachipatalachi Lachitatu lapitali kuti akauzidwe mvemvemve pa zomwe zidachitika patsikulo. - Polankhula ndi mkulu woyendetsa chipatalachi, Jonathan Ngoma, adati oyanganira mbali ya ana sadamuuze tsatanetsatane wa momwe nkhaniyi idayendera. - Sadandiuze momwe zidayendera patsikulo, adatero Ngoma. - Koma mmodzi mwa odikirira odwala mchipinda cha ana pachipatalachi, Jessica Phiri, yemwe mwana wake adali pabedi limodzi ndi mwana wopemphereredwayo, adati tsiku la Sabatalo, mchipindamo mudachitika zoopsa. - Phiri adati munthuyo adauza amayi onse kuti atsinzine kenako adayamba kupemphera koma pasadathe nthawi, namwino yemwe adali mchipindacho adabwera nkuuza amayiwo kuti ayangane aone zomwe amachita mayi wopempherayo. - Tidali odabwa kuona mmene amadinira pamimba pa mwanayo uku akupemphera kenako namwino uja adamuuza kuti aonetse kalata ya chilolezo chodzapempherera odwala koma adalibe ndipo adamuthamangitsa, adatero Phiri. - Iye adati posakhalitsa mayiyo adabwerera nkuyamba kukambirana ndi wodikirira mwana uja kenako adatengana ponena kuti akukadya chakudya kukhitchini, koma onse sadabwererenso. - Phiri adati mmawa mwa tsiku linzakelo mayi uja adabweranso ndipo mwamwayi adakumananso ndi namwino yemweuja koma atamufunsa za anthu omwe adatenga dzulo lake adayankha kuti sakudziwapo kanthu ndipo yankholi lidakwiyitsa anthu omwe adali mchipindamo. - Tonse tidali odabwa kuti yankho lake lidali limeneli moti anthu adayamba manongonongo kenako achitetezo adabwera nkumuuza kuti atuluke azipita koma anthu adamuthamangira akumuwowoza mpaka kumsewu, adatero mayiyo. - Namwino yemwe amanenedwayo adatsimikiza kuti iye adadabwa ndi pemphero lomwe mayiyo amachita pamwanayo nkuona adauza amayiwo kuti ayangane ndipo adati palibe wachipatala aliyense yemwe adadziwa zoti mayiyo wabwereranso atathamangitsidwa. - Tidadzadabwa kuona kuti wodwala mmodzi ndi womudikirira sakuoneka ndipo titafunsa, otsalawo adatiuza kuti munthu wopephera uja adabwerera kudzawatenga. Tidadikira koma kudali zii mpaka lero, adatero namwinoyo Lachinayi lapitali. - Iye adati pambuyo pake adangomva kuti mayi uja ali mmanja mwa apolisi a ku Area 33 ndipo pomwe amacheza ndi Msangulutso, adati sakudziwa kuti nkhaniyi yafika potani. -" -ID_zIgwtvGj," Mafumu okwatitsa ana athothedwa Kachindamoto achotsa mafumu anayi Ana 549 abwerera kusukulu ku Dedza Kampeni yothamangitsa ana kubanja kuti abwerere kusukulu yafika pagwiritse mboma la Dedza pamene T/A Kachindamoto wathotha mafumu anayi pokolezera maukwatiwa. - Kachindamoto: Tidagwirizana malamulowa Ngakhale gawo 11 (1) la malamulo okhudza mafumu la mchaka cha 2000 limati pulezidenti wa dziko yekha ndiye ali ndi mphamvu yochotsa mfumu, Kachindamoto wati palibe cholakwika iye kuthotha mafumuwo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Iye wati mphamvuzo akuzitenga mmalamulo amene mdera lake adakhazikitsa chaka chatha wolanga mfumu yovomereza maukwati wa ana. Tidakhazikitsa malamulo athu amene tidavomerezana ndi anthu komanso mafumu tonse kuno kuti ngati papezeka mfumu yopsepserezera ukwati wa ana, imeneyo iyenera kuchotsedwa. - Ichi nchifukwa chake mafumuwa atapezeka olakwa, ndidawaitana anthu onse ali pamenepo pamene ndidalengeza kuti ufumu wawo watha. Iwo achotsedwa chifukwa choswa malamulo, adatero Kachindamoto. - Koma mneneri wa maboma angono Muhlabase Mughogho wati ngakhale pulezidenti ndiye ali ndi mphamvu yochotsa mfumu, malamulo amene Kachindamoto ndi anthu ake adakhazikitsa alinso ndi mphamvu yothotha mfumu ngati yalakwitsa. - Nkhani imeneyo ife sikutikhudza, imeneyi ndi yawo. Ngati adagwirizana kuti mfumu izichotsedwa ikasemphana ndi malamulo amene adagwirizana, ndiye palibe nkhani pamenepa, amenewo ayenera kumvera zomwe adagwirizana, adatero Mughogho. - Kachindamoto akuti kupatula anthu ndi mafumu amdera lake amene adagwirizana ndi malamulowa, nawo amabungwe omenyera kuti ana apite kusukulu akusangalala ndi ndondomekoyi. - Iye wati, adasankha kuti mfumu izilandira chilango chifukwa ukwati kapena chinkhoswe si zimachitika mdera popanda mfumu kudziwa. - Kukakhala ukwati kapena chinamwali, banja lomwe likupangitsalo, limakadziwitsa mfumu pamene amakapereka nkhuku. Apa ndiye kuti anthuwa ali ndi chilolezo chochititsa ukwatiwo. - Podziwa izi, nchifukwa tidati mfumu yomwe ilandire nkhukuyo kapena yomwe ivomereze ukwatiwo idzalangidwa poichotsa pampando, adatero Kachindamoto. - Chifukwa cha malamulowa, Kachindamoto wati ana 549, amuna ndi akazi omwe abwerera kusukulu pamene asiira ana awo kwa makolo. - Iye adati mafumu amene achotsedwawa akhala akuvomereza ukwati wa ana polandira nkhuku kwa eti ukwati zomwe ndi zosemphana ndi malamulo awo. - Mafumuwa akhala akulandira nkhuku ngakhale amadziwa kuti amene akuchititsa ukwatiyo ndi mwana woyenera apite kusukulu. Mafumu atatu ndidawachotsa chaka chatha pamene inayo ndidaichotsa chaka chomwe chino, adatero Kachindamoto yemwe ali ndi magulupu 51. - Nyakwawa Galuanenenji yomwe ufumu wake udatha povomereza ukwati wa mtsikana wa zaka 15, yati idadandaula kuti ufumu wake watha komabe sadaone cholakwika. - Malamulo tidavomereza tokha, komabe pena zidavuta pamene ndidavomereza ukwati wa mtsikana wa zaka 15. Adandiitana pagulu ndipo gogochalo adalengeza kuti ufumu wanga watha. Mutu udakula, ndipo mmimba mudatentha kuti ufumu wanga watha, adatero Galuanenenji. - Panopa ndidakapepesa kwa gogochalo ndipo ndidakathetsanso banjalo, panopa mwanayo wabwerera kusukulu. Chifukwa choti ndidapepesa komanso kuti ukwatiwo ndidakathetsa, amfumuwa andibwezeretsa pampando, idatero nyakwawayi. - Mmodzi mwa atsikana amene abwerera kusukulu, Judith Kabango wati ndiwokondwa ndi malamulo amene mudzi wawo udagwirizana. - Ndidatengana ndi mwana mnzanga wapasukulu. Panthawiyo nkuti ndili sitandede 7, pano ndili 8 ndipo mayeso apitawa ndidakhala nambala 4. Ndikufuna ndiphunzire ndipo ndikufunitsitsa ndidzagwire ntchito ya utolankhani, adatero mtsikanayu yemwe mwana wake ali ndi zaka 4. - Bambo ake a Judith, Stanstance Kabango ammudzi mwa Kalonga ati ndiwokondwa kuti mwana wawo tsopano wabwerera kusukulu. - Iwo ati adali wokhumudwa kuti mwana wawo yemwe adamukhulupirira kuti adzapita patali ndi sukulu wakalowa banja. -" -ID_zNisxgGw," Ntchito iyamba September uno Boma liyamba kuthandiza okhudzidwa ndi kusefukira kwa madzi Boma lati ntchito yokonza zinthu zomwe zidawonongeka ndi chigumula cha madzi osefukira kumayambiriro kwa chaka chino iyamba posachedwa. - Chisale watuluka nkumangidwanso Sipakala waimitsa Nyumba ya Malamulo Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Mneneri wa unduna wa zachuma Nations Msowoya adatsimikiza Lachitatu lapitali pocheza ndi Tamvani kuti ntchitoyi, yomwe ikuyembekezeka kugwiridwa mmagawo awiri, iyamba mwezi wa September chaka chino. - Msowoya adati ndalama zomwe zilipo nzochepa kuyerekeza ndi zomwe zikufunika koma adati ntchitoyo iyambabe pofuna kupereka mpata wopezera ndalama zina zotsalirazo. - Pali ndalama zomwe zichokere kubanki yaikulu ya World Bank zokwana K41.6 biliyoni ($80 miliyoni) komanso boma mundondomeko ya chuma cha 2015/2016 lidakhazikitsa thumba la ndalama zogwirira ntchito yomweyi koma sizikufika pa ndalama zomwe zikufunikazo. - Poti awa ndi mavuto ogwa mwadzidzidzi sitingadikire kuti ndalamazo zipezeke zonse, ayi, tiyambapo kugwira ntchito zinazo zikamapezeka tiziona kuti zipite pati mpakana titamaliza kukonza zonse, adatero Msowoya. - Iye adati zokonzekera zonse zidayamba kale ndipo kuyambira mwezi wamawawu ntchitoyo iyambika potengera zinthu zofunikira kwambiri. - Msowoya adati ndime yoyambirira ikhala yotukula miyoyo ya anthu powaganizira ndi zipangizo monga zaulimi zomwe azilandira akagwira ntchito ya chitukuko mmadera momwe mudakhudzidwa kwambiri ndi madzi osefukirawo. - Bernard Sande, woyendetsa ntchito zolimbana ndi ngozi zodza mwadzidzidzi, adauza Tamvani Lachiwiri kuti ntchito yonse yokonza zinthu zomwe zidawonongeka pangoziyi ikufunika ndalama zokwana K215 biliyoni. - Sande adati nthambi yoona za ngozi zadzidzidzi idachita kafukufuku wa zinthu zomwe zidaonongeka ndipo idapeza kuti zinthu za ndalama zokwana K146 biliyoni ndizo zidakhudzidwa. - Tidachita kafukufuku wokwanira ndipo tidapeza zambiri zomwe zidaonongeka zofunika kukonzanso pomwe zina nzofunika kugula ndi kubwezeretsa. Tikudziwa kuti ndi ntchito yaikulu, koma boma lidatilimbitsa mtima kuti zitheka, adatero Sande. - Gift Mafuleka, yemwe ndi wachiwiri kwa woyendetsa ntchito zothana ndi mavuto ogwa mwadzidzidzi, adati anthu oposa 900, 000 ndiwo adakhudzidwa ndi madzi osefukira mmaboma 15 pa maboma 28 a mdziko muno. - Adanena izi litatuluka lipoti loyamba lokhudza momwe chigumulacho chidawonongera potengera malipoti a mmaboma omwe adakhudzidwa. - Mafuleka adati ambiri mwa anthuwa akusoweka zipangizo zomangira pokhala, madzi aukhondo, ziwiya, chakudya ndi zina. - Iye adati mmadera ena okhudzidwawo mudaonongeka nyumba za ogwira ntchito mboma monga aphunzitsi, komanso nyumba za sukulu zomwe zikufunika kukonzedwa kuti zizigwira ntchito yake. - Chachikulu kwambiri anthu okhudzidwawo akufunika zipangizo zomangira pokhala chifukwa ena mwa iwo akukhalabe mmisasa monga msukulu, ndiye tili ndi nkhawa chifukwa sukuluzo zikufunika zizigwira ntchito [yophunzitsirako ana], adatero Mafuleka. -" -ID_zUmFzwBT,"HRDC Yauza Mutharika Apepese Ponyoza Joyce Banda Mtsogoleri wa dziko lino Professor Peter Mutharika ati akuyenera kuti apepese pa mawu omwe analankhula lolemba pa msonkhano wa ndale omwe anachititsa mboma la Thyolo. -Ali pa nkhondo ya mawu: Mutharika ndi Banda Mwazina zomwe a Mutharika adalankhula ndi mawu omwe magulu okhudzidwa akupitilira kudandaula kuti anali osayenera ndipo ati ndi onyoza mtsogoleri wa kale wa dziko lino Dr. Joyce Banda. -Polankhula kwa atolankhani lachiwiri ku Lilongwe, mmodzi mwa mamembala a bungwe la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) mayi Beatrice Mateyu anati zomwe adalankhula mtsogoleri wa dziko linozi ndi zosemphananso ndi udindo womwe ali nawo olimbikitsa maufulu a amayi (He for She Campaign) ndipo izi zikusonyeza kuti a Mutharika salemekeza ufulu wa amayi. -Dzulo tawona pulezidenti ataima pa nsanja kutukwana mtsogoleri wakale wa dziko lino mayi Joyce Banda choncho iye akuyenera kuti apepese kwa atsikana ndi azimayi onse, anatero a Mateyu. -Iwo apemphaso mtsogoleriyu kuti akuyenera kuwonetsa chitsanzo chabwino ngati mtsogoleri posanyoza amayi kuti aleke kukhala mwamantha mdziko muno. -Pamenepa bungweli lafusanso bungwe la UN kuti lichotse a Mutharika pa udindowu. -Mwazina, bungweli lapemphanso nyumba ya malamulo kuti ikambirane mozama pa za tsiku lenileni lomwe chisankho cha mtsogoleri wa dziko chiyenera kuti chichitike pa mkumano wa nyumbayi omwe ukuyembekezeka kuyamba lachisanu lino. -" -ID_zZEXtjvh," Boma lifalitsa lipoti la zotaya mimba Boma latulutsa lipoti la zotsatira za kafukufuku wa wokhudza za Malamulo ochotsa mimba yemwe bungwe lapadera lofufuza za malamulowo lidachita mu 2015. - Lipotilo lidaperekanso maganizo ake kuti Malamulo okhudza kuchotsa mimba asinthidwe kuti azilola amayi amene atenga pakati atagwiriridwa, ngati mayi atenga mimba atagonana ndi mbale wake, komanso ngati mimba ingadzetse paumoyo ndi maganizo a mzimayi. Padakalipano Malamulo a dziko lino amangolola kuchotsa mimba ngati iyika pachiopsezo moyo wa mayiyo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Chavula kuonetsa lipotilo Wachiwiri kwa mkulu wa zosintha Malamulo ku Law Commission, Edda Chavula, unduna wa zamalamulo udzatulutsa bilo yokhudza msinthowo ndipo aphungu a kawakambirana. - Takondwera kwambiri chifukwa boma tsopano lavomereza lipotilo, limene a Law Commission adachita atatumidwa ndi Unduna wa Zaumoyo, adatero Chavula. - Mwa zina, lipotilo lidapeza kuti kuli imfa zochuluka za amayi ofuna kuchotsa pakati mobisa amene amagwiritsa zinthu zina monga zitsamba, mitengo, mawaya ndi zina zotere. Amayiwo akapita kuchipatala, achipatala amakachotsa zotsalira za khanda lotaidwalo koma ena amapita kuchipatala mochedwa, zimene zimadzetsa imfa. - Mkulu wa mabungwe ounikira kuti amayi asamachotse pakati moika miyoyo yawo pachiswe la Coalition for the Prevention of Unsafe Abortions (Copua) Simon Sikwese adati akondwa ndi kuvomereza kwa lipotilo. - Takondwa ndipo tikuyembekeza kuti aphungu adzakambirana za lamuloli mtsogolomu. Malamulo amene alipo pano amaika pachiopsezo miyoyo ya amayi ndi asungwana, adatero Sikwese. - Malinga ndi kadaulo wa zaumoyo wa amayi Dr Chisale Mhango wa ku College of Medicine, kafukufuku adasonyeza kuti mimba 141 000 zidachotsedwa mu 2015. - Ngati madotolo komanso a zakafukufuku, tidapeza kuti chipembedzo sichilepheretsa amayi kuchotsa mimba. Ngakhale Malamulo akhwime chotani, amayi amachotsabe mimba. Izi zimangochititsa kuti achotse mimbazo modzivulaza, adatero Mhango. -" -ID_zdpOUWyJ,"Kanyongolo Wapempha Oyimira Milandu Kuti Atsate Malamulo Mmodzi mwa akatswiri pa nkhani za malamulo mdziko muno Professor Ngeyi Kanyongolo wapempha oyimira milandu mdziko muno kuti adzigwira ntchito zawo motsata malamulo pofuna kupewa chinyengo pa kaweruzidwe ka milandu. -Kanyongolo: Tipewe kupanga zinthu zotumidwa Professor Kanyongolo yemwenso ndi mphunzitsi wa zamalamulo ku sukulu ya ukachenjede ya Chancellor wati ndi kosayenera kuti oyimira milandu adzigwiritsidwa ntchito ndi anthu ochepa omwe akufuna kumachita zinthu zosemphana ndi malamulo. -Iye wati aliyense mdziko muno amalamuliridwa ndi buku la malamulo oyendetsera dziko lino ndipo ngati oweruza milandu sakutsatira lamulo, zitha kubweretsa chiwopsezo pa ntchito zopereka chilungamo kwa aMalawi. -Tikuyenera kugwira ntchito limodzi popeza kuti tonse ndi ma lawyer ndipo ngati ma laywer tikuyenera kutsata malamulo popanga serve ma interest a anthu onse osati ochepa. Tipewe kupanga zinthu zotumidwa ndi anthu ofuna kupanga zosemphana ndi malamulo, anatero Kanyongolo. -Iye wapempha oyimira milandu kuti atsate lamulo ndi chilungamo pogwira ntchito kuti apewe kubweretsa chisokonezo kwa a Malawi. -" -ID_zhnOomuu,"Amandimenya -Zikomo gogo, -Ndine mtsikana wa zaka 20 ndipo ndili pachibwenzi ndi mwamuna wa zaka 25. Tili ndi mwana mmodzi koma vuto ndi loti ndikati ndachoka kupita kwa chemwali anga osamutsanzika amati ndinali kwa amuna ena ndipo amandimenya. Nthawi ina adandimenya mpaka adandigoneka kuchipatala kwa sabata imodzi. Nditafotokozera akuluakulu za nkhaniyi sanandithandize. Kodi chibwenzichi ndithetse kapena ayi? -Ndine LBT -Wokondeka LBT, -Sukufotokoza bwinibwino kuti chibwenzi chanuchi ndi chotanimukhalira limodzi kunyumba kwa mwamunayo kapena ukukhala ndi makolo ako? Nanga akuluakulu amene udawafotokozera za nkhaniyi ndi ati? Nanga chemwali akowo amakhala kuti poti mwamuna mpakana azikuganizira kuti unali kwa amuna ena? Ndiye wati nthawi ina yake adakumenya mpaka kukagonekedwa kuchipatala kwa sabata yathunthu, chipatala chake chiti cholandira munthu womenyedwa popanda lipoti la polisi? Ngati sindikulakwa, zikuoneka kuti iwe udathawa kwanu ndipo ukukhala ndi mwamunayo ndipo zikuoneka kuti makolo ako kapena achibale adakunyanyala chifukwa cha zomwe udachitazo nchifukwa chake ngakhale utawafotokozera za kumenyedwa ndi mwamunayo amangoti kaya zako izo, nzimene umafuna. Ndakhala ndikulangiza achinyamata patsamba lino kuti mukafuna kulowa mbanja palibe amene angakuletseni chifukwa nzimene makolo amafuna kumene kuti ana awo apeze mabanja olongosoka, bola kutsatira miyambo yonse yofunika polowa mbanja. Mukadya mfulumiza kapena osamvera malangizo a makolo, zotsatira zake ndi ngati izi ukuonazi chifukwa simudalandire mwambo wa mmene anthu amakhalira mbanja. Chomwe ndingakulangize panopa nchakuti mwamuna womenya mkazi si mwamuna wokhala naye mbanja, ndi chilombo chimenecho. Nanga muyambe pano kuchitirana nkhanza muli ndi mwana mmodzi nanga kumene mukalambire zidzakhala bwanji? -Sindidziwa komwe amakhala -Agogo, -Ndine mtsikana wa zaka 22 ndipo ndili ndi chibwenzi koma komwe amakhala sindidziwako. Takhala pachibwenzi kwa chaka chimodzi ndiye nditani? -CC -Lilongwe -Zikomo CC, -Koma nzoona zimenezo munthu nkhukhala pachibwenzi ndi mnzako kwa chaka chathunthu koma osadziwa komwe amakhala? Vuto ndi chiyani? Chibwenzi chotani chimenecho? Mudyetsanapo nyama ya galu pamenepo. Kodi mwamunayo safuna kuti udziwe komwe amakhala kapena iweyo ndamene ulibe chidwi chodziwako? Poti sindidziwa cholinga cha chibwenzi chanu sindinenapo zambiri, koma kunena zoona, ngati cholinga chanu ndi kudzakhala pabanja ndi bwino kuti mudziwane zenizenikomwe iye amachokera, makolo ake, chomwe akuchita ndi zina zotere. Kupanda kumudziwa bwinobwino, sudzakhumudwa kuti wakwatiwa ndi chimbalangondo? Ndiye chmwe ungachite umufunse kuti akuuze komwe amakhala ndi zomwe amachita ndipo utsimikize zimenezo, kupanda kutero ndiye kuti sukudziwa komwe ukulowera, udzangozindikira uli mdzenje lakuya! n -" -ID_zmWHvBJb," Apolisi athotha gulu la MYP Asilikali 56 a gulu la chitetezo la mtsogoleri wakale, Hastings Kamuzu Banda la Malawi Young Pioneer (MYP) ali zungulizunguli mu mzinda wa Lilongwe kusowa pokhala apolisi atawathamangitsa pa msasa wawo. - Mtsogoleri wawo, Franco Chilemba watsimikiza kuti apolisi adatulukira pa msasawo usiku wa Lachitatu nkuyamba kuwathamangitsa. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Adatiuza kuti tisadzabwererenso pamalopo, adatsimikiza Chilemba. - Tidangowona apolisi afika usiku. Poyamba tidamva kukuwa kwa anzathu omwe adayambirira kuwona apolisiwo. Kenako tonse titadzuka, tidangowona nantindi wa apolisi atazungulira msasa uku ena atalowa mu msasawo nkumathamangitsa anthu. - Iye adati padali pikitipikiti pa msasawo usikuwo poti anthuwo adali asadakonzeke ndipo ena adayiwala katundu wina. - Panopa anthu ali khumakhuma kusowa pokhala, ndi chakudya, adatero Chilemba Lachinayi. - Mneneri wapolisi James Kadadzera adatsimikiza kuti ntchito yothamangitsa anthu pa msasawo idachitikadi koma adati lamulo silidachoke ku polisi koma ku khonsolo ya mzinda wa Lilongwe. - Adali a khonsolo amene adagwiritsira ntchito apolisi kuti ntchitoyo itheke mosavuta, adatero Kadadzera. - Mneneri wa khonsolo ya Lilongwe Tamara Chafunya samayankha lamya yake ya mmanja. - Gulu la MYP lidamanga msasa pafupi ndi chipilala cha chikumbutso cha Kamuzu ku Lilongwe mwezi wa July 2017 pofuna kukakamiza boma kuti lipereke ndalama zopumira pa ntchito kwa mamembala ake. - Gululo latha chaka ndi miyezi itatu pa msasawo ndipo posachedwapa boma lidayamba kulipira anthuwo kuti azipita kwawo koma Chilemba wati mamembala awo sakukhutira ndi ndalama zomwe akulandira. - Panopa ayamba kulipira koma akupereka K500 000 kwa aliyese posatengera zaka zomwe munthu adagwirira ntchito ndiye mamembala sakukondwa nazo. Tonse tidalipo 159 ndipo 103 ndiwo alandira, 56 otsalawo sadalandire ndipo ndiwomwe athamangitsidwa pa msasapo, adatero Chilemba. - Iye adati anthuwo salola kubwerera kwawo chimanjamanja chifukwa ataya kale nthawi yayitali pa msasapo ndipo alolera kuzunzidwa. -" -ID_zphjdFIb," Mwambo wa ukwati wa Chitonga Mtundu wina uliwonse uli ndi chikhalidwe chake. Ndipo nawo mtundu wa Atonga womwe umapezeka kwambiri ku Nkhata Bay ndi Nkhotakota uli ndi mwambo wawo wa ukwati. Masiku apitawa Martha Chirambo adacheza ndi MfumuVimaso yochokera mdera la T/A Kabunduli ku Nkhata Bay ndipo idalongosola za mwambowu motere: Pa Wenela pasintha zedi ANatchereza Tidakumana ku sukulu ku Chiradzulu Takupezani gogo. Ifetu timafuna timve zambiri za mwambo wa ukwati wa Chitonga. - Ife Atonga monga mtundu wina uliwonse tili ndi dongosolo lathu lomwe timatsatira panthawi ya ukwati. Sitimafuna ukwati wa mnjira. - Vimaso kulongosola za mwambowu Tatambasulani kuchokera pachiyambi. Zimatani mkazi wa Chitonga akapeza bwenzi lomanga nalo banja? Mkazi wa Chitonga weniweni akakumana ndi mwamuna woti akumfunsira banja savomerana kunjira konko, ayi. Mwamunayu pamodzi ndi mnzake amafika pakhomo pa namwaliyo kudzafunsira. Ndipo pofunsirapo namwaliyo pamakhala palibe, amafunsira agogo ake kapena achemwali ake. Awa ndi omwe amakamfunsanso namwaliyo kumbali. Mtsikanayo akavomereza, mwamunayo amapereka chikole mwina K200 000 kapena molingana ndi mapezedwe ake. Ndalama imeneyi imadzagwiritsidwa ntchito yogulira ziwiya panthawi ya ukwati. Apanso ndi pomwe mwamunayo amafunsa khomo lokafikira thenga pochita dongosolo lomanga banja. - Pamakhalanso dongosolo lina? Eya, limakhalapo. Akwawo kwa mwamuna tsopano amafikanso pamudzipo kudzadziwitsa anthu kuti tambala wawo wapeza msoti pakhomopo. Apatu samangobwera chimanjamanja, ayi, amanyamulanso ndalama yomwe timaitchula kuti chiziyapamuzi ndipo zokambirana zimayamba tsopano. Anthuwa akagwirizana, ndi pomwe amapereka malowolo. Zikatero ndipomwe amapempha za tsiku la ukwati. - Koma ndiye zolowa zikuchulukatu! Apanso amakhala asanamalize chifukwa amaperekanso mkhuzi. Ili ndi bulangete lomwe limaperekedwa kwa make mwana. Komatu silimakhala bulangete wamba, ayi. Chimakhala chibulangete chenicheni. - Kodi patsiku la ukwati, zimakhala bwanji? Pakatsala masiku awiri tsikuli lisadafike, akuchikazi amakatula nkhuni kuchimuna. Izi zimakhala zodzaphikira patsiku la ukwati komanso zina zoti akamusiyire namwaliyo. Ndipo kukatsala tsiku limodzi amakatula ufa wambirinso, nyama komanso ziwiya zophikira. Ukwati ukachitika, amayi ena pangono amatsalira ndipo amaphika zakudya zambiri ndi kupereka kwa abale a mwamuna. Izitu zimachitika ngati njira yowauzira kuti pamudzipo pafika mkazi watsopano. - Izi zikadutsa, amayiwa amabwerera mmbuyo. - Kodi palinso mwambo wina kapena zikafika apa basi zatha? Amayi anayi tsopano amalowa mbwalo. Awiri akuchikazi komanso awiri akuchimuna omwe timawatchula kuti azamba amnyumba. Ntchito ya awa ndi kuwaphunzitsa awiriwa zenizeni za banja tsopano. - Apatu ndi pamene akuluakulu amadziwiranso ngati mwamuna ali wobereka kapena ayi, komanso ngati mkazi anali woyendayenda. - Ndi zothekadi zimenezi? Awiriwa amapatsidwa tinsalu tiwiri togwiritsa ntchito akamaliza kugwira ntchito komanso kamphika ka madzi. Ndipo macheza akatha, azambawa amaona tinsaluto ngati mwamunayo ali wobereka kapena ayi mwaluso lawo. - Chimachitika ndi chiyani akapezeka kuti ngosabereka? Ngakhale apezeke kuti sizidayende, azambawa saulula, chimakhala chinsinsi chawo. - Kodi amaunikidwa ndi mwamuna yekhayo? Nanga mkaziyo? Naye mkazi ali ndi zake zomwe amamuunika. Makamaka amaunika ngati ali woti sanagonepo ndi mwamuna wina. Ndipo akapezeka zonse zili bwino, mwamunayo amalipira ndalama ndithu. - Akapezeka kuti izi zidachitikapo, zimamuthera bwanji? Akuluakuluwa amakhumudwa kuti wawachititsa manyazi, komanso mwamunayo sapereka ndalama ija. Kwambirinso akuluakuluwa amakhumudwa kuti mwana wawoyo sadaulule kuti kunayendako munthu wina. Akaulula ukwati usadachitike, amapatsidwa mankhwala ndipo amakhalanso ngati wanyuwani. Amabwerera mchimake bwinobwino ndithu. - Kodi zikuchitikabe? Ife akumudzi timachitabe izi pomwe amtauni adaiwalako zotsatira mwambo ndipo akamakwatirana amakhala kuti adathana kalekale. -" -ID_ztdtrNxt," Mwapasa autsa mapiri Pamene pali kusamvana pakati pa aphungu a Nyumba ya Malamulo pa zovomereza Duncan Mwapasa kukhala mkulu wa apolisi mdziko muno, akadaulo ena akuti chikhulupiiro cha Amalawi pa apolisi chidazilala. - Lachiwiri, phungu wadera la Lilongwe Mpenu Eissenhower Mkaka adatenga chiletso kuti aphungu asakambirane kaye nkhaniyo kufikira bwalolo litagamula ngati nkoyenera kuti aphungu avomereze Mwapasa. Padakalipano Mwapasa akugwirizira mpando wa mkulu wa apolisi pomwe bwana wake Rodney Jose ali kutchuthi kuyembekezera kupuma pantchitoyo. - Chakwera akwanitse malonjezoHRDC Masankhidwe a nduna autsa mapiri pa chigwa Malonjezo ayamba kuoneka Mwapasa (L) ndi Mutharika mmbuyomu Izi zidadza pomwe aphungu a mbali ya boma adati palibe choletsa kuvomereza Mwapasa chifukwa malamulo akupatsa mphamvu aphunguwo kutero. - Malingana ndi kadaulo pankhani za kayendetsedwe kabwino ka zinthu mdziko Makhumbo Munthali, pali umboni woti polisi ikusoweka utsogoleri waluntha. - Mwapasa wakhala zaka zambiri mpolisi ndipo wakhala nawo kuutsogoleri ngati wachiwiri kwa wamkulu wa polisi pomwe zoipa zina zaoneka. - Ku mbali yanga, ndingati aphungu asavomereze Mwapasa chifukwa cha mbali yake pandale. Zimenezi zimapangitsa kuti achipani chomwe kwachokera mkulu wapolisiyo chomwe nthawi zambiri chimakhala mboma, azigwiritsa ntchito polisi molakwika, adatero Munthali. - Iye adati kusakhulupilirana pakati pa apolisi ndi anthu wamba kuli ndi yankho lapafupi koma longofunika nzeru za aphungu pounikira bwino pa kasankhidwe ka mkulu wa apolisi yemwe mbali yaikulu amatenga ndi mtsogoleri wa dziko. Ndondomeko yomwe ikufunika ikhale younika makandideti a mpando wa mkulu wapolisi osati potengera maphunziro okha kapena kuti munthuyo wakhala nthawi yaitali mpolisi, ofunikanso aziyangana nzeru za utsogoleri, watero Munthali. - Mkulu wa bungwe loteteza ufulu wa anthu la Human Rights Defenders Coalition (HRDC) Timothy Mtambo adati bungwelo limema aphungu kuti asalole Mwapasa kukhala mkulu wa apolisi chifukwa pamiyezi yomwe wakhala wachiwiri kwa wamkulu wa polisi komanso wogwirizira mpandowu, walephera kuonetsa ukadaulo. - Zonse zikuchitikazi, monga anthu kuletsedwa kupanga zionetsero zomwe ndi ufulu wawo mmalamulo a dziko, kuphulitsa utsi okhetsa misozi pomwe anthu sakupanga zieaea komanso kumaonerera otsatira chipani cha DPP akuchitira nkhanza ochita zionetsero ndi kusachitapo kanthu. - Zionetsero zakhala zikuchitika mwamtendere koma anthu otumidwa amabwera nkudzasokoneza nkuyamba kuthyola sitolo ndi kuba katundu wa anthu osalakwa apolisi akungoonerera, zonsezi pansi pa ulamuliro wa Mwapasa, adatero Mtambo. - MNyumba ya Malamulo mpungwepungwe pankhaniyi ndiye ndi wosayamba. Zinthu zisadafike poti Mkaka nkutenga chiletso pankhani ya Mwapasa, mudali kusinthana zichewa nkhaniyo itangoyamba mpaka Sipikala kusowa chochita nkungogamula kuti nkhaniyo iyime kuti iye afunsire nzeru kwa otsata malamulo. - Nduna yowona za chitetezo cha mdziko, Nicholas Dausi ndiyo idabweretsa nkhaniyo koma mtsogoleri wa mbali yostutsa boma mnyumbayo Lobin Lowe adati nkhaniyo isapitilire chifukwa mkulu wapolisi alipo kale, kunena Jose. - Tivomereza bwanji mkulu wapolisi wina pomwe winayo akadali pampando kutengera malamulo? adatero Lowe. - Koma nduna ya zamalamulo Bright Msaka adati malamulo omwewo amati ngati mwini ofesi mboma wapita ku tchuthi ndipo pobwera kumeneko adzafikira kupuma pantchito yake, munthu wina akhoza kusankhidwa nkulowa mmalo mwake. - Msaka amagwiritsa ntchito gawo 30 (1) ya malamulo a dziko lino koma Mkaka adagwiritsa ntchito Gawo 4 ya malamulo omwewo ponena kuti malamulo amamanga nthambi zonse za boma pa mlingo uliwonse moti palibe chomwe angachitepo. - Sipikala wa nyumbayo Catherine Gotani Hara ataona kuti mbali zosiyanasiyana zikubwera ndi magawo onena zotsutsana a malamulo, adangogamula kuti nkhani ya Mwapasa iyambe yaima mpaka atafunsira nzeru kwa akadaulo pa zamalamulo. - Nkhaniyo isadafike konseku, padatuluka maganizo osiyanasiyana kuchokera kwa atsogeri a mbali zosiyanasiyana mnyumbayo. - Mkaka adati Mwapasa alibe mapepala omuyenereza pa mpandowu. - Ndipo mtsogoleri wa UDF mnyumbayo Lillian Patel adati aphungu asayangane kochokera kwa munthu pokambirana za Mwapasa. - Mkulu wa PP mnyumbayo John Chikalimba adagwirizana ndi Patel kuti nkhaniyi isakhudze kochokera kwa munthu. - Wachiwiri kwa wapampando wa komiti ya zosankha anthu mmipando (Public Appointments Committee) Rachel Mazombwe Zulu adati komitiyo idapeza kuti Mwapasa ali ndi zomuyenereza zonse kukhala mkulu wa apolisi. -"